Wikipedia hawiki https://ha.wikipedia.org/wiki/Babban_shafi MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Media Special Talk User User talk Wikipedia Wikipedia talk File File talk MediaWiki MediaWiki talk Template Template talk Help Help talk Category Category talk TimedText TimedText talk Module Module talk Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk Hausawa 0 2449 166281 164967 2022-08-16T18:04:47Z Cyberpalng 18611 Zuwan musulunci kasar hausa kafin jihadin danfodio wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[File:Nigerian Traditional Rulers.jpg|thumb|sarkin Musulmi da sarkin Kano da wasu masu sarautar gargajiya a cikin Hausawa]] [[File:Hausa Tribe Traditional building.jpg|thumb|ginin Hausawa na gargajiya da yanɓu]] [[File:Hausawa a yayin da suka sallaci sallah eidi da kalan shigarsu.jpg|thumb|shigar hausawa a ranar idin sallah]] [[File:Hausa Traditional bed.jpg|thumb|Gadon hausawa na gargajiya]] [[File:Rataya.jpg|thumb|Rataya, ma'ajiyar hausawa ce ta al'adu]] '''Hausa''' al'umma ce dake zaune a arewa maso yammacin tarayyar Nijeriya.da kudu maso yammacin jamhuriyyar Nijar. Al'umma ce mai ɗimbin yawa, sun bazu a cikin ƙasashen [[Afirka|Afirka.]] da ƙasashen [[Larabawa]], kuma a al'adance masu matukar hazaƙane, aƙalla akwai sama da mutane miliyan hamsin wadanda harshen Hausa shi ne asalin yarensu. A tarihi ƙabilar Hausawa na tattare a salasalar birane watau alqarya. Hausawa dai sun sami kafa daularsu ne tun daga shekarun 1300's, sa'adda suka sami nasarori da dauloli kamar su daular [[Mali]], Songhai, [[Borno]], da kuma [[Fulani]], a karni na 19 Hausawa suna amfani da [[Doki]] ne domin yin sifiri da balaguro.<ref>http://www.saudiaramcoworld.com/issue/200301/agadez-sultanate.of.the.sahara.htm</ref> Mutane kimanin sama da miliyan 50 ne ke magana da yaren hausa a Najeriya, Nijar, Arewacin Gana da kuma wasu al’umma daga yankin Kaolack a senigal har zuwa khartum dake ƙasar sudan, Asalin inda zuciyar hausawa take shine garin Kano, Katsina da Sokoto.<ref>Furniss, Graham. (1996). ''Poetry, prose and popular culture in Hausa''. International African Institute. Edinburgh.p.1</ref> Asalin hausawa maguzawa ne, amma sun shafe daruruwan shekaru da karbar addinin musulunci ƙarƙashin mulkin sarakunan Haɓe, wanda suka daina yin bori da tsubbace-tsubbace, zuwan Shehu Usman Ɗan Fodio ne yasa ya kawar da mulkin wadannan sarakunan na ƙasar hausa, ta hanyar yaƙar Hausawa da sarakunansu na haɓe a Gobir, Zazzau da wasu yankunan ƙasar hausa. Wanda wannan juyin mulkin ne yasa Usman Ɗan Fodio ya kafa Daular Fulani a Hausa Fulani a ƙasar hausa, kuma . Hakan yasa masarautun ƙasar hausa sun kasance a ƙungiyar Tuta ɗaya na Usman Ɗan Fodio.<ref>Furniss, Graham. (1996). ''Poetry, prose and popular culture in Hausa''. International African Institute. Edinburgh.p.2</ref> Hausawa suna kiran al’adunsu da al’adan gargajiya, wacce sukeyi duk shekara, ko a talabijin ko Bidiyo, ko kuma aikace cikin al’amuran yau da kullum.<ref>Furniss, Graham. (1996). ''Poetry, prose and popular culture in Hausa''. International African Institute. Edinburgh.p.11</ref> Na daga cikin rubutun hausawa, suna yin rubutu ne asali da [[Ajami]], rubutu ne da haruffan larabci amman a luggar hausa, kuma suna rubutawa ne a fallen takarda.<ref name=":10">Furniss, Graham. (1996). ''Poetry, prose and popular culture in Hausa''. International African Institute. Edinburgh.p.12</ref> == Tarihi == A farko-farkon karni na 1900''',''' a sa'adda kabilar [[Hausa]] ke yunkurin kawar da mulkin Aringizo na [[Fulani]], sai Turawan Mulkin Mallaka na [[Birtaniya]] suka mamaye arewancin [[Nijeriya|Najeriya]], da kuma kafa manufofin mulkin bayan gida, a bisa karkashin mulkin [[Birtaniya]], 'yan mulkin mallaka sai suka marawa [[Fulani]] baya na cigaba da manufofin Aringizon siyasarsu, har yanzu dai mulkin gamin gambiza tsakanin Hausawa da [[Fulani]] shi ne yayi kane-kane a arewacin [[Nijeriya|Najeriya]]. Kodayake, Hausawa na farko-farko maharba ne, amma da zuwan [[Addinin Musulunci]] da kuma karbarsa da hannu bibbiyu ya sanya labari ya sha bambam. Daura Kasace wacce a kasani mai dadewa da tarihi a kasar Hausawa.A ƙabilun [[Fulani]] majiɓinta hausawa akwai Sulluɓawa, Mallawa Yolawa,Jobawa, Danejawa, Dambazawa da Modibawa. bahaushe yakan ce “ Bahaushe mai ban haushi. Kaso mutum ka rasa abinda zaka bashi”.<ref>Miles, William F. S. (1994). ''Hausaland divided : colonialism and independence in Nigeria and Niger''.p.42.</ref> Miles a cikin littafin shi ya kawo ma'aunan da Hausawa suke la'akari da shi a hankalce wajen gane cikakken bahaushe, suna duba wadannan abubuwan kamar haka * Addini * Garin Haihuwa * Ancestral * Jama’a * Ƙasa * Ƙabila * Birni Ko Gari * Launin Fata .<ref>Miles, William F. S. (1994). ''Hausaland divided : colonialism and independence in Nigeria and Niger''.p.48</ref> === Bayajidda === Bayajidda: Sunanshi Abu Yazidu. ya auri sarauniyar [[Daurama]] na wannan lokacin, sun haifi yara biyu. yaronsu mai suna Bawo ya Haifa Bakwai na Halas, sune Daurawa, Kanawa, Gobirawa, Ranawa, Zazzagawa, Katsinawa da kuma Birmawa, sannan kuma ya haifa yaran Banza guda Bakwai sune.<ref name=":9">Miles, William F. S. (1994). ''Hausaland divided : colonialism and independence in Nigeria and Niger''.p.45</ref> Hausa sun cakuɗe da wasu yare, ta yanda suke da ƙabilu kamar su: * Hausa Fulani * Hausa Kanuri, * Hausa Buzu .<ref name=":7">Miles, William F. S. (1994). ''Hausaland divided : colonialism and independence in Nigeria and Niger''.p.46</ref> * Hausa Beri-Beri.<ref>Miles, William F. S. (1994). ''Hausaland divided : colonialism and independence in Nigeria and Niger''.p.410-22</ref> Hausa: musulunci yana da matuƙar muhimmanci da tasiri a wajen Hausa, ta yanda hakan Hausawa suke kallon duk wanda bahaushe ne amma ba musulmi ba kamar ba bahaushe bane.<ref>Paden,1973.p.378-380)</ref><ref name=":7" /> === Fatauci, Ci rani da almajiranci === Hausawa sun shahara a fannin kasuwanci da safarar haaja zuwa wurare masu nisa. Kuma sunyi shahara ne wajen kutsa kai zuwa wasu ƙasashe, domin yaɗa addini ko neman aiki. Kusan ma ace afirka tsawonta da faɗinta babu inda basu buga ba. Tun ƙarni na goma sha ɗaya (11) hausawa ke hudɗa da ƙasashen larabawa. Suna ƙetara hamadar rairayi ta sahara, suna zuwa Maghrib (watau maroko da Aljeriya da Tunis) da lubayya ko Turabulus (watau Libiya). Kuma suna ƙetara chadi zuwa Sudan da Masar da Ƙasar Makka (Saudi Arebiya). Suna kai musu fatu, da ƙiraga da bayi, su kuma suna sayo tufafi da makamai. Wajen kudu da yamma kuwa, hausawa suna kutsa kai cikin ƙasar yarbawa, da Gwanja, da Dogomba, da AShanti a Ghana, a nan babban abin safarar su  shine Goro da Gishiri. Su kuma sukan kai musu kanwa.<ref>{{Cite book|title=Zaman hausawa|url=https://www.worldcat.org/oclc/702639483|publisher=Islamic Publications Bureau p.4-5|date=1980-1982|location=Lagos|isbn=978-2470-25-2|oclc=|others=Zarruk̳, Rabi'u Muhammad.|last=Alhassan, Habib.}} </ref> Bauta da Baranci a wurin bahaushe ba munanan abubuwa bane, musamman abinda ya shafi koyan sana’a, bawa yana fansar kansa ne ta hanyar sana’a kuma mai koyan sana’a yana yin barance ne a gidan mai koya masa ne. Irin wannan almajirancin ana kiransa  bauta. Duk mai wata sana’a. Ko dan kasuwa, ko malami, yana alfaharin ace ga wasu sun koya a wurinsa har su n ƙasaita, kuma sun fishi.<ref>Alhassan, Habib. (1980-1982). ''Zaman hausawa''. Zarruk̳, Rabi'u Muhammad. Lagos: Islamic Publications Bureau. p.7. [[International Standard Book Number|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-2470-25-2|978-2470-25-2]].</ref><gallery> File:Hausa man-1900.jpg|Wani bahaushe a shekarar 1900 File:Kano man-1902.jpg|Hotan wani bahaushe a shekarar 1902 File:Four Hausa Gun Carriers of the South Nigerian Regiment by Sir (John) Benjamin Stone cropped.jpg|Hausawa sanye da kayan al'ada </gallery> === Hausawa a ƙarni na 16 (1500) === === Hausawa a ƙarni na 19 (1800) === === Hausawa a ƙarni na na 20 (1900) === === Hausawa a ƙarni na na 21 (2000) === == Kasar Hausa == Asalin kasafin Hausa tana yankin Afrika ta yamma, tsakanin hamadar sahara da kuma tekun atalantika, daga kudu da arewa, daga yamma da gabas kuma iyakar kwara. Ƙasar Hausa na iyakan layi na 15N zuwa 18N na arewa. Tana kuma tsakanin layi na (8E) da goma sha biyu (12W) a gabas<ref>Alhassan, Habib. (1980–1982).''Zaman hausawa''. Zarruk̳, Rabi'u Muhammad. Lagos: Islamic Publications Bureau. P-1. [[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-2470-25-2|<bdi>978-2470-25-2</bdi>]]. &nbsp;</ref> A bisa bayanin shaihu Mahdi Adamu,ƙasar Hausa ta asali ta faro ne  tundaga lalle da Asodu, A can arewa maso gabas da agadas. Daga nan ne Gobirawa suka taso, da kaɗan-kaɗan har suka zo inda suke a yau a Nijeriya. A yanzu kuwa, hausa tana yaɗuwa ne. Tana ƙoƙarin komawa har zuwa gidanta na jiya ƙarshen iyakar ƙasar hausa a kudu kuwa shine, Yawuri, Zariya da inda Bauchi Tayi iyaka da kano. Gurin gabas (watau birom) itace iyakar ƙasar hausa daga gabas. A yamma kuwa bakin ta Filigue. Ƙasar hausa ita ce inda ba a buƙatar naɗa sarkin hausawa watau wannan bayani ya ware duk wasu zango zango, inda ake magana da hausa<ref>Alhassan, Habib. (1980–1982).''Zaman hausawa''. Zarruk̳, Rabi'u Muhammad. Lagos: Islamic Publications Bureau.p.p 1-2. [[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-2470-25-2|<bdi>978-2470-25-2</bdi>]]. &nbsp;</ref> Daura a ƙarni na 12, masrautar Daura tana sarautar fiye da garuruwa sittin. === Raba Nijar da Najeriya === Ƴardaji da Yekuwa karo na farko an raba su a dalilin mulkin mallaka na [[Faransa]] da turawan [[Birtaniya]], inda yekuwa ta faɗa ɓangaren [[Nijar]] a ƙarƙashin mulkin mallakan faransa, inda kuma dukkanin Daura, Ɓaure da kuma Zango suka faɗa Najeriya ƙarƙashin mulkin mallakan turawan ingila.<ref>Miles, William F. S. (1994). ''Hausaland divided : colonialism and independence in Nigeria and Niger''.p.p. 72-73 Ithaca: Cornell University Press.</ref> Turawa sun zo Ƙasar [[Hausa]] sun zo ƙasar hausa ne a ƙarshen ƙarni na 17.<ref>Miles, William F. S. (1994). ''Hausaland divided : colonialism and independence in Nigeria and Niger''.p.67</ref> A shekara ta1906 zuwa shekara ta 1908, Kaptin Tilho da kuma Majo O’shee’ sune suka saka turaka 148 a matsayin shaida akan inda Najeriya ta tsaya zuwa inda Nijar ta fara.<ref name=":8">Miles, William F. S. (1994). ''Hausaland divided : colonialism and independence in Nigeria and Niger''.p.73</ref> Turaka 63 suna da tsawon ƙafa 15, wanda aka turke a cikin ƙasa, abisa nisan ƙafa 4-5.<ref name=":8" /> A tsakanin turaka na 93 da 94 aka samar da iyakan Nijar da Najeriya, wanda ya raba ƴardaji dake Najeriya da yekuwa dake Nijar.<ref>Miles, William F. S. (1994). ''Hausaland divided : colonialism and independence in Nigeria and Niger''.p.74</ref> == Harshe == [[Hausa|Harshen Hausa]] shi ne mafi girma da kuma mafi sanayyar harshe a nahiyar [[Afirka]], harshen hausa ya aro wasu kalmomi daga wasu harsuna musamman [[Larabci]] kana kuma harshen na tafiya tare da yanayin mu na zamani bisa al'adar cudeni-in cudeka. Harshen [[Hausa]] dai ya zama harshen yau da kullum ga miliyoyin jama'a da ba Hausawa bane a nahiyar Afirka. == Mutane == sune suka fi kowane ƙabila yawa a Afrika maso yamma.<ref>Miles, William F. S. (1994). ''Hausaland divided : colonialism and independence in Nigeria and Niger''.p.43</ref> Hausa Bakwai sune * Daurawa, * Kanawa, * Gobirawa, * Ranawa, * Zazzagawa, * Katsinawa * Birmawa.<ref name=":9" /> Zaria: yawancin mutanen dake zaria ba asalin tsatsan hausawa bane a mahanga ta tarihi, yawancinsu mutane ne ƴan asalin ƙabilar fulani, da kuma mutanen da sukayi hijira zuwa zaria.<ref>Barkon 1976<sup>(p862)</sup></ref> {| class="wikitable sortable" !Country !Population |- |Côte d'Ivoire | style="background:#c0c0ff;" align="right" |1,035,000<ref>{{cite web|url=https://joshuaproject.net/people_groups/12070/IV|title=Hausa in Cote d'Ivoire|author=Joshua Project}}</ref> |- |Benin | style="background:#c0c0ff;" align="right" |1,028,000<ref name="auto" /> |- |Sudan | style="background:#c0c0ff;" align="right" |500,000<ref name="auto1">{{cite web|last1=Information on members of hausa tribe in Sudan(1991)|title=Refworld|url=http://www.refworld.org/docid/3ae6ac183e.html|language=en}}</ref> |- |Cameroon | style="background:#c0c0ff;" align="right" |386,000<ref>{{cite web|url=http://www.peoplegroups.org/Explore/groupdetails.aspx?peid=12616|title=PeopleGroups.org - Hausa|work=PeopleGroups.org}}</ref> |- |Chad | style="background:#c0c0ff;" align="right" |287,000<ref>{{cite web|url=https://joshuaproject.net/people_groups/12070/CD|title=Hausa in Chad|author=Joshua Project}}</ref> |- |Ghana | style="background:#c0c0ff;" align="right" |281,000<ref>{{cite web|url=http://joshuaproject.net/people_groups/12070/GH|title=Hausa in Ghana|author=Joshua Project}}</ref> |- |Central African Republic | style="background:#c0c0ff;" align="right" |33,000<ref>{{Cite web|url=https://joshuaproject.net/people_groups/12070/CT|title=Hausa in Central african republic|website=Joshua project}}</ref> |- |Eritrea | style="background:#c0c0ff;" align="right" |30,000<ref name="auto3" /> |- |Equatorial Guinea | style="background:#c0c0ff;" align="right" |26,000<ref>{{Cite web|url=https://joshuaproject.net/people_groups/12070/EK|title=Hausa in Equatorial Guinea|website=Joshua project}}</ref> |- |Togo | style="background:#c0c0ff;" align="right" |21,000<ref>{{cite web|url=http://www.peoplegroups.org/Explore/groupdetails.aspx?peid=14358|title=PeopleGroups.org - Hausa|work=PeopleGroups.org}}</ref> |- |Congo | style="background:#c0c0ff;" align="right" |12,000<ref>{{Cite web|url=https://joshuaproject.net/people_groups/12070/CF|title=Hausa in Cong, Republic of the|website=Joshua project}}</ref> |- |Gabon | style="background:#c0c0ff;" align="right" |12,000<ref>{{Cite web|url=https://joshuaproject.net/people_groups/12070/GB|title=Hausa in Gabon|website=Joshua project}}</ref> |- |Algeria | style="background:#c0c0ff;" align="right" |11,000<ref>{{Cite web|url=https://joshuaproject.net/people_groups/12070/AG|title=Hausa in Algeria|website=Joshua project}}</ref> |- |Gambia | style="background:#c0c0ff;" align="right" |10,000<ref>{{Cite web|url=https://joshuaproject.net/people_groups/12070/GA|title=Hausa in Gambia|website=Joshua project}}</ref> |} === Maza === === Mata === <gallery> File:Hausa Fulani women.jpg </gallery> == Addini == Yawancin Hausawa Musulmai ne mabiya [[Sunna]], suna bin mazhabin [[Malikiyya]], wanda shine mazhabin da'aka basu tin a jihadin [[Usman Dan Fodiyo]], Musulunci ya kasan ce a kasar Hausa tin kimanin karni na 11th, wanda akan iya bada tarihin Wali Muhammad dan Masani (d.1667) da kuma Wali Muhammad dan Marna (d. 1655) na jihar [[Katsina]], wanda masu fatauci suke yada addinin zuwa garuruwan Hausawa, amman a karni na 11, yawan cin Hausawa na wannan lokacin [[Maguzawa]] ne. A farkon karni na 19th ne aka yi jihadi domin jaddada addinin musulunci a kasar Hausa, inda aka yaka sarkin [[Gobir]] mai suna [[Yunfa]], sannan aka kafa daular musulunci ta farko a garin [[Sokoto]] a shekarar 1804.<ref>Robinson, David, ''Muslim Societies in African History'' (Cambridge, 2004), p141</ref> Hausawa sun taka rawan gani sosai wajen yada musulunci a cikin kasar Hausa, da kuma [[Afirka ta Yamma]], suna kiran sarakunan su da wakilai na Musulunci, amman sarkin Sakkwato shine [[Sarkin Musulmi]].<ref>Robinson, David, ''Muslim Societies in African History''(Cambridge, 2004), p141</ref> Karatun Alƙur’ani yana da matuƙar muhimmanci a ƙasar hausawa, wanda tunda ada da yanzu sukeyi.<ref>Miles, William F. S. (1994). ''Hausaland divided : colonialism and independence in Nigeria and Niger''.140</ref> Mafi akasarin hausawa musulmai ne, sabili da haka galibin al’dunsu da suka shafi aure da haifuwa da mutuwa, duka sun ta’allaƙa ne da wannan addini. Sai ɗan abinda ba a rasawa na daga al’adunsu na gargajiya, musamman wajen maguzawa.<ref name=":2" /> musulunci yana da matuƙar muhimmanci da tasiri a wajen Hausawa, ta yanda hakan Hausawa suke kallon duk wanda bahaushe ne amma ba musulmi ba kamar ba bahaushe bane.<ref>Paden,1973.<sup>(p378-380)</sup></ref><ref>Miles, William F. S. (1994). ''Hausaland divided : colonialism and independence in Nigeria and Niger''.p.46</ref> [[Aikin Hajji]] Yana ɗaya daga cikin [[Rukunnan Musulunci]] guda biyar Hausawa suna zuwa aikin Hajji sosai zuwa makka, musamman ma mutanen [[Kano]], [[Sokoto]], da [[Katsina]], Hausawa su kance ''Alhaji'' suna nufin wanda yaje [[Makkah]] ya yi [[Aikin Hajji]], Jam’in sa shine ''Alhazai'', mace kuma Hajiya.<ref>Miles, William F. S. (1994). ''Hausaland divided : colonialism and independence in Nigeria and Niger''.p.257</ref> Hakan ya samo asali ne tin a karni na 19 a kasar Hausa, amman a karni na 21, kalman Alhaji da Hajiya yana daukan ma'anar mutum mai kudi, koda ko bai taba zuwa aikin Hajji ba. == Al'adu == Ginshikokin al'adun Hausawa na da mutukar jarunta, kwarewa da sanayya fiye da sauran al'ummar dake kewayenta. Bugu da kari, akwai cincirindon al'ummar Hausawa a manyan biranen [[yammacin Afirka]] da '''arewacin Afirka''' da kuma yankunan cinikayyar al'ummar Hausawa da kuma yankunan da Hausawa suka jima suna bi a hanyar ta zuwa aikin [[Hajji]]. Akwai kuma rubutattun adabi masu zurfi da kasidodi da kuma rubuce-rubuce a rubutun ajami da aka buga tun kafin zuwan Turawa 'yan mulkin mallaka na [[Birtaniya]]. Har ila yau, kuma wani tsarin rubutu a [[ajami]] da aka kirkiro tun kafin zuwan Turawa, da ba kasafai ake amfani da shi ba yanzu.<ref>https://web.archive.org/web/20160303224410/http://www.esthergarvi.org/2010/03/28/horse-talk-breeding-in-niger/</ref><ref>http://www.tlfq.ulaval.ca/axl/monde/famarabe.htm</ref> Hausawa mutane ne masu tsananin riƙon al’adunsu na gargajiya, musamman wajan tufafi, da abinci, da al’amuran da suka shafi aure. Ko haifuwa, ko mutuwa, da sha’anin mu’amala  tsakanin dangi da abokai da shuwagabanni da sauransu da kuma ala’amuran sana’a ko kasuwanci ko neman ilimi.<ref name=":2">{{Cite book|title=Zaman hausawa|url=https://www.worldcat.org/oclc/702639483|publisher=Islamic Publications Bureau. p.6|date=1980-1982|location=Lagos|isbn=978-2470-25-2|oclc=|others=Zarruk̳, Rabi'u Muhammad.|last=Alhassan, Habib.}}</ref> Tun daga zuwan turawa har zuwa yau, hausawa suna cikin alummomin da basu saki tufafin su na gargajiya sun ari na baƙi ba. Yawanci adon namiji a hausa baya wuce babban riga, da wando musamman tsala. Da takalmin fata ko ƙafa ciki da hula ƙube ko ɗankwara, ko dara. Idan kuma basarake ne ko malami ko dattijo, yakan sa rawani. Adon yamma kuwa, zane ne, da gytton yafawa, watau gyale da kallabi, da ƴan kunne da dutsan wuya watau sarƙa.<ref>{{Cite book|title=Zaman hausawa|url=https://www.worldcat.org/oclc/702639483|publisher=Islamic Publications Bureau. p.7|date=1980-1982|location=Lagos|isbn=978-2470-25-2|oclc=|others=Zarruk̳, Rabi'u Muhammad.|last=Alhassan, Habib.}}</ref> Mai Gari: A ƙasar Hausa shugaban ƙauye ko unguwa shi ake kira da Mai-gari.<ref>Miles, William F. S. (1994). ''Hausaland divided : colonialism and independence in Nigeria and Niger''.p.146-147</ref> === Auran Hausawa === Aure ya rabu kashi-kashi. Akwai auren soyayya, da auren dole/tilas da auren zumunta, da auren sadaka, da auren ɗiban wuta, da auren dangana-sanda, da auren gayya, da auren ɗiban haushi ko ɗiban takaici, da ɗiban tsiwa ko kece raini, da kashin ƙwarnafi, da sauran ire-irensu.<ref name=":5">Alhassan, Habib. (1980-1982). ''Zaman hausawa''. Zarruk̳, Rabi'u Muhammad. Lagos: Islamic Publications Bureau. p.15. [[International Standard Book Number|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-2470-25-2|978-2470-25-2]].</ref> Aure: Asalin al’adar hausawa a aure sune kwana Bakwai ne a shagali, kwana ukun farko za ayi ne a gidan Amarya. Sauran kwanakin kuma a gidan ango.<ref>Trimingham 1980, <sup>(p72 and p258)</sup></ref><ref>Dimokiraɗiyya.<sup>(p276)</sup></ref> * Auren soyayya shi aure na soyayya aure ne wanda saurayi ke ganin budurwa yace yana santa da aure,itakuma sai ta amince masa, iyayenta ma su yarda da maganar, kana sai azo ayi niyyar daurin aure<ref name=":5" /> * Auren dole/Tilas A nan saurayi ya kan ga yarinya ne yace yana sonta da aure, amma ita bata amince masa ba. Iyayenta kuma su zaratar da hukunci, watau ko suna so, ko suna ƙi. Har ma akan bada yarinya ga wanda yake sa’an mahaifinta ne. Ko kuma sa’an kakanta, alhali kuma bata so, tana da wanda take so, kuma akan nemawa saurayi budurwa ba tare da  yana so ba, saboda wata alaƙa ko yarjejeniya da yake tsakanin iyayensu.<ref name=":5" /> * Auren zumunta Wannan aure ne wanda ake nema wa yaro ko yarinya daga cikin dangin uwa ko dangi na uba ba tare da an shawarci yaron ko yarinyar ba. Irin wannan auren, ana yinsa don ƙara danƙon zumunta tsakanin ƴan uwa.<ref name=":5" /> * Auren Sadaka Shi auren sadaka aure ne da ake bayar da yarinya ga wani, saboda neman tubarriki, kamar irin sadakar da ake ba malamai, almajiransu, musamman idan yarinya ta girma bata samu mashinshini da wuri ba. Ana yin auren sadaka don gudun kada ta jawo wa iyayenta abin kunya wani lokaci kuma idan mutum bai sami haihuwa da wuri ba, yakanyi alƙawarin cewa, zai bada ita sadaka in ya samu, yakan ba wani, yace in ya sami Ana yin auren sadaka don gudun kada ta jawo wa iyayenta abin kunya wani lokaci kuma idan mutum bai sami haihuwa da wuri ba, yakanyi alƙawarin cewa, zai bada ita sadaka in ya samu, yakan ba wani, yace in ya sami ƴa’ har ta rayu zai sadaka da ita.<ref name=":5" /> * Auren kashe wuta Wannan auren yana kasancewa bayan miji ya saki mace saki uku, alhali kuwa matan tana son  mijinta, shima yana son ta, dole sai ta auri wani mutum, kafin ta samu damar komawa zuwa ga mijinta na farko. To, auren nan da tayi, da ƙudurin cewa zata dawo wurin mijinta na da, wannan shine auren ɗiban wuta ko kashe wuta.<ref name=":5" /> * Auren dangane sanda Mutum ya kan auri matar dake zaune a gidan kanta. Sai ya zamana baza ta iya tasowa tazo gidansa ba, saboda waɗansu dalilai. Hakazalika shima ba zai iya zuwa gidanta ya zauna ba. Sai dai ya riƙa zuwa cen gidanta yana kwana. Irin wannan aure, dalilin da yasa ake kiransa dangana-sanda, saboda mai gida yana dangana sandarsa a bakin ƙofar ɗakinta ne, sannan ya shiga ya kwana. <ref name=":6">Alhassan, Habib. (1980-1982). ''Zaman hausawa''. Zarruk̳, Rabi'u Muhammad. Lagos: Islamic Publications Bureau. p.16. [[International Standard Book Number|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-2470-25-2|978-2470-25-2]].</ref> * Auren gayya Idan matar mutum ta fita, alhali kuwa yana sonta, ya dai sake ta ne don ta addabe shi, to sai yayi sauri yayi wani aure kafin ya sake ta, ko kafin ta gama idda. Ba don komai zai yi wannan auren ba sai don kawai ya fanshe haushinsa, ko kuma don kada matar ta rigashi yin wani aure.<ref name=":6" /> * Auren diban haushi Ana kuma kiransa auren ɗiban takaici, ko auren tsiwa, ko na kece raini da kashin ƙwarnafi. Idan matar mutum ta dame shi da fitina, yakan yi takanas ya auri wata mace mai kyau ko dukiya ko asali ko addini, fiye da wacce take gidansa, ko wacce ya saki, ana yin wannan auren don kawai fanshe haushi ko ɗebe takaici ko don a gusar da wulaƙanci da raini da kuma tsiwa na ba gaira ba dalili. <ref name=":6" /> === Mu'amala === Hakazalika wajen mu’amala da iyaye ko dangi ko abokai, ko shuwagabanni ko maƙwapta ko wanin wadannan. Galibinsu na musulunci ne haka kuma sha’anonuwan sana’a da harkar kasuwanci da kuma neman ilimi, duk a jikin musulunci suka rataya.<ref>Alhassan, Habib. (1980-1982). ''Zaman hausawa''. Zarruk̳, Rabi'u Muhammad. Lagos: Islamic Publications Bureau. p.7. [[International Standard Book Number|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-2470-25-2|978-2470-25-2]].</ref> karamci da girmama baƙo yana ɗaya daga cikin al’ada da addinin Hausawa, kuma shine alfaharin Hausawa girmama baƙo.<ref>Miles, William F. S. (1994). ''Hausaland divided : colonialism and independence in Nigeria and Niger''.p.291</ref> Bahaushe ya kanyi [[Karin magana]] yace “ Baƙon ka Annabinka”. ma'ana ka girmama shi matukar girmamawa. === Ranar Sallah === === Neman aure === Matakan neman aure sune kyautar da yaro ko iyayensa sukan kai gidansu yarinyar da yaro yake so ya nema. Sabili da haka yakan ba diyar wani abu taɓawa. Ko mkuma ya kai kyautar wurin iyayenta, ko wasu waɗanda suke da dangantaka da ita, yadda zata gane cewa ana sonta. Ko kuma akwai wani abu mai muhimmanci gidansu, kamar kayan na gani ina so bayan waɗannan ake ƙunshewa a ba wata tsohuwa ko wani mutum, ya kai daga nan kuma sai a bashi dama ya ruƙa zuwa yana magana da yarinyan a gidansu, ko gidan wani ɗan uwanta makusanci, inda ba a yadda za ayi wata munaƙisha  ko wani abu na ashhsa ba. A nan ne yake zuwa shi ko kuma tare da abokansa su zauna su tattauna tare da yarinyar.<ref>{{Cite book|title=Zaman hausawa|url=https://www.worldcat.org/oclc/702639483|publisher=Islamic Publications Bureau. p. 8|date=1980-1982|location=Lagos|isbn=978-2470-25-2|oclc=|others=Zarruk̳, Rabi'u Muhammad.|last=Alhassan, Habib.}}</ref> === Sadaki === kuɗi ne wanda mace take ayyanawa a bisa ƙa’idar aure. Kuɗin da ake iya bayarwa a matsyin sadaki, ya tashi tun daga zumbar goma, watau sule da taro ko kwabo goma sha biyar, har zuwa abinda ya ninninka wannan. A wannan kuɗin yau  lissafi ya kama daga kwabo goma sha biyu da rabi.<ref name=":3">Alhassan, Habib. (1980-1982). ''Zaman hausawa''. Zarruk̳, Rabi'u Muhammad. Lagos: Islamic Publications Bureau. p. 9. [[International Standard Book Number|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-2470-25-2|978-2470-25-2]].</ref> === Waliyyay === waliyyan aure sune dangi na ma’auran nan biyu, akasari iyaye ne ko WALIYYAN AURE: waliyyan aure sune dangi na ma’auran nan biyu, akasari iyaye ne ko ƴa’ƴa ko ƙanne, waɗanda suke wakiltar sashen yaro da sashen yarinya wajen ɗaurin aure. Baz a ɗaura aure ba sai da su.<ref name=":3" /> === Shaidu === Ba a daurin aure a sakaye. Dole sai mutane sun shaida. To, mutanen da suke halartar wajen ɗaurin aure, sune shaidu. Lokacin da za ayi fatiha an faɗa a kunnensu sun saurara ko sunji sun shaida cewa, an bada wance ga wane.<ref name=":3" /> === Goro da Kudin daurin Aure === Goro da kuɗi, waɗanda ake rabawa a wajen ɗaurin auren ana baiwa dukkan waɗnda suka halarta ɗaurin auren ne.  Ana bayar da kuɗin zaure,  da kuɗin liman, da kuɗin tauba, sai da kakanni. Kuma ana fitar da kuɗin maroƙa da na ƙattan gari. Ana raba kuɗin ne yayin da aka taru za a shafa fatiha. Akan aikawa kan aikawa ƴanuwa da masoya, da kuma abokan arziƙi za a ɗaura auren wane da wance a gidan wane. Saboda haka ana gayyatarsu ran kaza a watan kaza da lokaci kaza.<ref>Alhassan, Habib. (1980-1982). ''Zaman hausawa''. Zarruk̳, Rabi'u Muhammad. Lagos: Islamic Publications Bureau. p. 10. [[International Standard Book Number|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-2470-25-2|978-2470-25-2]].</ref> === Lefe === Tufafi ne kayan shafe-shafe, da takalma, da sauran kayayyakin adon mata, sun ɗan kunne, da sarƙar wuya, da tsakin lefe, a haɗa a sa a cikin lefe, ko fantimoti. Ko kwalla ko akwati, a ba wasu mata sukai gidansu yarimya. Wani lokacin kuma akan tara lefe da yawa na masu so daban daban a ajiya har sa’ar da aka tabbatar da wanda aka ajiye har sa’ar da aka tabbatar da wanda aka ga ya dace ya aureta sa’annan a mayarwa sauran nasu, a basu hakuri da zarar yaji an tabbatar masa sai ya aika da neman sa ranan biki.<ref>{{Cite book|title=Zaman hausawa|url=https://www.worldcat.org/oclc/702639483|publisher=Islamic Publications Bureau. p. 9|date=1980-1982|location=Lagos|isbn=978-2470-25-2|oclc=|others=Zarruk̳, Rabi'u Muhammad.|last=Alhassan, Habib.}}</ref> === Zaman lalle === Amarya takan yi ƴan kwanaki biyu ko fiye da haka tana cikin lalle, ana kaita gida-gida ana yi mata gargaɗi, a ja kunnenta kuma a riƙa koya mata waɗansu abubuwa na addini da yadda ake zamantakewan rayuwa. Kuma ƴanuwa suna yi mata hidima don ganin damarsu da kuma son ransu, kafin ta koma zuwa gidansu ko gidan wani.<ref>Alhassan, Habib. (1980-1982). ''Zaman hausawa''. Zarruk̳, Rabi'u Muhammad. Lagos: Islamic Publications Bureau. p. 11. [[International Standard Book Number|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-2470-25-2|978-2470-25-2]].</ref> === Jere === Wasu daga cikin makusantan amarya, sune zasu ɗauki ɗawainiyar gyara ɗakin amarya,suyi jere, da kafin gado, da ƙawace ɗaki, da yin wasu al’adu kamar kafi (Tsari) ko kuma addu’o’i na gargajiya,saboda fatan samun zaman lafiya da kuma kare kai.A rannan ne akan ja kunnen amarya da barin wasu munanan ɗabi’u da yin kyawawansu da dai nisantar aikata abinda zai kawo rashin jituwa a tsakaninsu<ref>Alhassan,Habib. (1980-1982). ''Zaman hausawa''. Zarruk̳, Rabi'u Muhammad. Lagos: Islamic Publications Bureau.p. 15. [[International Standard Book Number|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-2470-25-2|978-2470-25-2]].</ref>. === Budan kai === Wani ɗan bulaguro ne wanda amarya take yi zuwa gidansu, bayan kwana hudu, ko biyu, ko kuma ma mako ɗaya, saboda azo ayi mata jeren ɗaki, takanyi wannan ƴar ƙaura don a sami damar yi mata wasu ƴan gyare-gyare, kamar su kitso, da aski da shirye shiryen zama da mijinta.<ref>Alhassan, Habib. (1980-1982). ''Zaman hausawa''. Zarruk̳, Rabi'u Muhammad. Lagos: Islamic Publications Bureau. p. 11. [[International Standard Book Number|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-2470-25-2|978-2470-25-2]].</ref> === Aure === Aure na da alaƙa ce ta haliccin zaman tare tsakanin namiji da kuma mace. Ana yinsa ne saboda abinda aka haifa ya samu asali, da mutunci da kiwon iyaye. Kuma shine maganin zina da “ƴaƴa marasa iyaye”. Aure muhimmin abu ne ga al’umma. Sabili da haka akwai hanyoyi ayyanannu na tabbatar dashi.<ref>{{Cite book|title=Zaman hausawa|url=https://www.worldcat.org/oclc/702639483|publisher=Islamic Publications Bureau. p.8|date=1980-1982|location=Lagos|isbn=978-2470-25-2|oclc=|others=Zarruk̳, Rabi'u Muhammad.|last=Alhassan, Habib.}}</ref><ref>Alhassan, Habib. (1980-1982). ''Zaman hausawa''. Zarruk̳, Rabi'u Muhammad. Lagos: Islamic Publications Bureau. p. 9. [[International Standard Book Number|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-2470-25-2|978-2470-25-2]].</ref> === Sayen baki === Bayan ƴanmata sun watse, sai abokan ango su zo don a sayi bakin amarya, sabida baza ta yi musu magana ba sai an biya. Kuma a nan ne samari sukanyi ta wasa ƙwaƙwalwa da sauran magana kala-kala. Sayen baki yakan kasance da daddare ne, a inda ake sakewa ana darawa da kuma nishaɗi.<ref name=":4">Alhassan, Habib. (1980-1982). ''Zaman hausawa''. Zarruk̳, Rabi'u Muhammad. Lagos: Islamic Publications Bureau. p. 11. [[International Standard Book Number|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-2470-25-2|978-2470-25-2]].</ref> === Tarewa === Daga nan kuma sai shirya tarewarta a gidan miji. A ranar tarewa, sai ƴanuwan miji mata su zo gidansu amarya suna neman a basu matarsu, har su bada wani kuɗi na sayen amaryar, sannan a naɗa wata yarinya amaryar boko, bayan tsofaffi mata sun kai amarya ta gaskiya gidan mijinta. Sai a sa wata yarinya ta zama kamar itace amarya. Har a kaita gidan miji ana ta waƙe-waƙe na addini ko na batsa, saboda gudun wata makida ko makirci ko maƙarƙashiya wanda yakan faru daga wasu.<ref name=":4" /> === Haihuwa === Daga zarar iyaye su tabbatar da samuwan ciki, sukan fara shirye-shirye saboda zuwan jaririn, uba yakan fara siyan itatuwa da tukunya domin wankan jariri da mahaifiyarsa. Yawancin lokuta akan samu tsohuwar mace wacce aka fi sani da Unguwar Zoma wacce take kula da lafiyar jariri da mahaifiyarsa, ta hanyar gyaran cibiyan jaririn da kuma tabattar da cewa mahaifiyar tayi wanka da ruwan zafi na aƙalla kwana bakwai kamar yadda al'ada ya tanadar.<ref name=":0">Madauci, Ibrahim. (1968). ''Hausa customs''. Isa, Yahaya., Daura, Bello. [Zaria]: Northern Nigerian Pub. Co. p.5 <nowiki>ISBN 978-169-097-6</nowiki>. </ref> Sinadaran yin wanka sun ƙunshi: * Ruwan zafi * Ganyuen dalbejiya * Cheɗiya * Runhu.<ref name=":0" /> Bayan kwanaki kamar uku da haihuwa, uban jaririn yakan siyo nama "yawanci kan shanu kokuma kan rago" wanda ake yiwa mahaifiyar yaro farfesu dashi sannan a rabawa sauran ƴanuwa da maƙwapta. Sannan akan yi kunu yawanci kunun kanwa wanda mahaifiyar yaron zata rika sha domin samun isasshen nono da zata baiwa yaro.A lokacin da jaririn ya kai watanni bakwai, ana fara bashi abinci mai ruwa ruwa da nono har ya kai shekara 2 zuwa 2 ½.<ref name=":0" /> === Suna === Ɗan da aka haifa Namiji ko Mace, ana raɗa masa suna ne bayan kwanaki bakwai da haihuwa a bisa al’ada. A wannan lokacin uban jaririn zai sayo rago da goro wanda za a rabawa baƙi da aka gayyata wajen taron raɗin sunan.<ref name=":3">Madauci, Ibrahim. (1968). ''Hausa customs''. Isa, Yahaya., Daura, Bello. [Zaria]: Northern Nigerian Pub. Co. p.p. 6-7 <nowiki>ISBN 978-169-097-6</nowiki>.</ref> A ranar raɗin sunan akan gyara gida, ayi shara, a tsaftace gida sosai, ayi shimfiɗu a ƙofar gidan saboda baƙi masu zuwa taron sunan. Gabanin a soma walima, akan kira malami na unguwa ya yanka ragon da aka siyo domin raɗin sunan ayi kiran sallah cikin kunnen yaron tare da sanar dashi sunansa bayan kiran sallan.<ref name=":3" /> Wasu daga cikin sunayen da ake baiwa yaro a ƙasar hausa: {| class="wikitable sortable" |+ !s/n !Maza !Mata |- | |Isa |Aisha |- | |Musa |Khadija |- | |Yusuf |Amina |} <ref name=":3" /> === Kaciya === Akan yi kachiya ga yara maza a bisa al'ada lokacin da suka kai shekaru 8-9 da haihuwa. Kuma akan bari sai lokacin hunturu saboda ƙananun ciwo da zasu iya yin lahani ga kachiyar sunyi ƙaranci a wannan lokacin. Yawanci iyaye sukan bar alamarin kaciyar a matsayin sirri ga yaran saboda gudun kar yaran su samu firgici gabanin lokacin da za'ayi musu kaciyan.<ref>Madauci, Ibrahim. (1968). ''Hausa customs''. Isa, Yahaya., Daura, Bello. [Zaria]: Northern Nigerian Pub. Co. p. 11 <nowiki>ISBN 978-169-097-6</nowiki>.</ref> == Dangantaka == Dangantaka a kasar hausa ya kunshi en uwa daga dangin guda biyu wata uwa da uba. Wasu daga cikin *  Kaka * Uba * Uwa * Baba * Kawu * Goggo * Inna * Ɗan uwa * Ƴar uwa * Wa *  Ƙane * Ya <ref>Madauci, Ibrahim. (1968). ''Hausa customs''. Isa, Yahaya., Daura, Bello. [Zaria]: Northern Nigerian Pub. Co. p. 26 <nowiki>ISBN 978-169-097-6</nowiki>.</ref> * Ƙanwa * Jika – Jikanya * Tattaɓa kunne * Ɗan uba – ƴar uba * Agola * Uwar Gida, Amarya, Ango * Mowa (matar da miji yafi so) * Bora (matar da miji bai so sosai * Suruki – suruka * Ƴaya * Iya<ref>Madauci, Ibrahim. (1968). ''Hausa customs''. Isa, Yahaya., Daura, Bello. [Zaria]: Northern Nigerian Pub. Co. p.27 <nowiki>ISBN 978-169-097-6</nowiki>. </ref> == Ilimi == Asali garin Katsina sune cibiyar addinini musulunci a kasar Hausa, amman zuwa Shehu Usman Dan Fodio yasa cibiyar karatun addinin [[Musulunci]] ya tashi daga Katsina ya koma [[Daular Sokoto]], a karkashin jagorancin Shehu Usman Dan Fodio da mukarraban sa.<ref>http://www.gamji.com/article6000/NEWS6032.htm</ref> Hausawa suna kiran al’adansu da al’adan gargajiya, wacce sukeyi duk shekara, ko a talabijin ko Bidiyo, ko kuma aikace cikin al’amuran yau da kullum.<ref>Furniss, Graham. (1996). ''Poetry, prose and popular culture in Hausa''. International African Institute. Edinburgh.p.11</ref> Na daga cikin rubutun hausawa, suna yin rubutu ne asali da “ajami”, rubutu ne da haruffan larabci amman a luggar hausa, kuma suna rubutawa ne a fallen takarda.<ref name=":10" /><gallery> File:مصحف نيجيري مطبوع بالمطبعة الحجرية بخط هاوساوي ٢.jpg|Rubutun [[Ajami]] na Hausawa a Najeriya a farkon karni na 20th, daga Suratul Hud. </gallery> === Muhammadiyya === === Boko === == Arziki == === Noma === Noma na ɗaya daga cikin ƙusar tattalin arzuƙi a ƙasar hausa kusan duk inda mutum ya duba a wannan hanya da yabi, babu daji, daga gona sai saura kuma ana noma iri biyu ne na abinci da na kasuwa. Ga kuma gero ga dawa, ga masara, ga wake, ga gyaɗa, ga auduga, ga sauran abubuwan masarufi, kamar su gwaza da dankali. Bugu da ƙari, galibi bishiyoyin da akak bari ko aka dasa a cikin gonakin na amfani ne. Misalin tsamiya da kuka, da ɗorawa, da sauran ire-irensu. Tun daga katsina har kano. Bacin haka kuma mafi yawancin hausawa suna kiwon dabbobi, kamar awaki, da tumaki, da shanu, da kaji, da agwagi. Kiwon a wurinsu kamar asusu ne. Mutum na riƙe da “ƴan dabbobi, duk sa ar da wata buƙata ta samu a sayar dasu abiya buƙatar<ref>Alhassan, Habib. (1980–1982).''Zaman hausawa''. Zarruk̳, Rabi'u Muhammad. Lagos: Islamic Publications Bureau. p. 4 [[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-2470-25-2|<bdi>978-2470-25-2</bdi>]].&nbsp;</ref> Sana'ar noma ita ce babbar sana'ar Hausawa, sabo da ingancin noma; Hausawa ke wa sana'ar [[noma]] kirari da cewa, '''"na duke tsohon ciniki kowa ya zo duniya kai ya tarar"''', akwai kuma wasu sana'o'in kamar su sha'anin jima watau harkar fatu, rini, sa'a da kira, fannonin dake mutukar samun cigaba a harkokin sana'o'in Hausawa. Hausawa dai sun jima da shahara wajen harkar fatauci kana kuma masu arziki na taka rawa a sha'anin yau da kullum, tare da masu mulki da masa.<ref>{{Cite book|title=Zaman hausawa|url=https://www.worldcat.org/oclc/702639483|publisher=Islamic Publications Bureau. p.4|date=1980-1982|location=Lagos|isbn=978-2470-25-2|oclc=|others=Zarruk̳, Rabi'u Muhammad.|last=Alhassan, Habib.}}</ref> === Rini === <gallery> File:Workers at a Kano Dye pit 01.jpg File:Kofar Matar Dye Pit, Kano.jpg File:Kofar Mata Dye pit workers beating dye clothes.jpg </gallery> == Mulkin Sarauta == <gallery> A takaice daga sarki sai waziri a tsarin mulkin hausawa sai kuma ragowar mukamai dai dai da ya kamata == Kasashen da Hausawa suka yadu == Hausawa sun yadu a kasashe da yawa a cikin Afirka da kasashen [[Larabawa]] sune wadannan :-<ref>http://www.gumel.com/hausa/kasar-hausa/farkon-hausawa.htm</ref> * kasar [[Burkina faso]] * kasar [[Kameru]] * kasar [[Aljeriya]] * kasar [[Benin]] * kasar [[Cadi]] * kasar [[Gambiya]] * kasar [[Ghana]] * kasar [[Togo]] * kasar [[Gine-Bisau]] * kasar [[Mali]] * kasar [[Sierra Leone]] * kasar [[Gabon]] * kasar [[afirka ta tsakiya]] * kasar [[Libya]] * kasar [[Ethiopia]] * kasar Kwango (JDK) * kasar [[sudan]] * kasar [[Saudiyya]] <gallery> File:Zaria Emir's palace gate.jpg File:Kanogate.jpg File:Old Hausa ancient building.jpg File:Kofar Nasarawa - Kano City Gate.jpg </gallery> == Ire-Iren 'Yaren Hausa == [[Image:Hausa language niger.png|thumb|245x245px]] [[Image:Afro asiatic peoples nigeria.png|thumb|244x244px]] Yaren [[Hausa]] yana da ire-ire da yawa gabashin Hausa su ne :- ===Gabashin Hausa=== * [[Kanawa]] * Kataguwa * Hadejawa * Gumelawa * Katsinawa === Yammacin Hausa === [[File:Emir-480x405.jpg|thumb|Daurawa wato saarkin daura|139x139px]] * Daurawa [[File:Front of Sokoto Sultan Palce.jpg|thumb|Sarautar sokoto]] * Sakkwatawa * Katsinawa * Kurfayawa * Gobirawa *Adarawa * Kebbawa * Zamfarawa == Arewacin [[Hausa]] == * Arewa * Arawa Hausa ajami wanda suka fita daga kasashen Hausa suka shiga kasashen Larabawa shekaru aru-aru harma sun isa kasashen Turai kuma sunada sarkin Hausawan Turai nafarko wato Sarki Sirajo Jan Kado:- * [[Sudan]] * [[Saudiya]] * [[Libya]] * [[Aljeriya]] == Al'ada == Hausawa suna da al'adu daban daban, kaman hawan sallah, hawan daba, bikin kamin kifi a Argungun, kalankuwa da wasanni irin su dambe dadai sauransu. === Aure === Aure a ƙasar hausa baya yiwuwa har sai miji ya biya sadaki, mafi ƙanƙanchin sadaki shine ¼ na Dinari.<ref name=":1">Madauci, Ibrahim. (1968). ''Hausa customs''. Isa, Yahaya., Daura, Bello. [Zaria]: Northern Nigerian Pub. Co. p.13 <nowiki>ISBN 978-169-097-6</nowiki>. OCLC 489903061.</ref> Akwai matakai wanda lallai sai an cika su sannan aure ya tabbata: 1-    Yardan juna tsakanin miji da mata 2-    Yarda da ɗawainiyar mata daga ɓangaren miji 3-    Nema ma matan wajen zama (muhalli) 4-    Yi mata kayan sawa (tufafi) 5-    Waliyyin mata 6-    Shaidu.<ref name=":1" /> Ya kasance gabanin zuwan musulunci, mazaje suna auren mata iya yawan da suke so, amma musulunci ya taƙaita zuwa mata 4 kaɗai kuma ba ƙwarƙwara.<ref name=":1" /><gallery> File:Hausa emire dress code 01.jpg|Bikin nadin sarauta a Kaduna File:Hausa horseman1.jpg|Bahaushe mahayin doki a yayin gudanar Bikin Hausawa File:Hausa warrior.jpg|Shigan mayaka a lokacin hawan daba File:Hausa warrior outfit for durba.jpg|Mayakin a lokacin hawan daba File:Traditional Hausa Horse trapping on saddle.jpg| Kayan kwalliya na Doki </gallery> == Tufafi == <gallery> File:Hausa royal dressing 07.jpg|Shigan Hausawa (Rawani da babban riga) kallo daga baya File:Hausa royal dressing 06.jpg|Shigan Hausawa (Rawani da babban riga) kallo daga gaba File:Hausa royal dressing 05.jpg|Cikakkiyar shiga ta al'adan Hausawa File:Hausa royal dressing 04.jpg|Sanya kaya a al'adan Hausawa File:Four Hausa Gun Carriers of the South Nigerian Regiment by Sir (John) Benjamin Stone cropped.jpg|Shiga irin ta Hausawa magidanta tun a dauri </gallery> == Abinci == cusama hausawa cin taliya ta hanyar fina finan su dalilin fadin haka kuma shine duk fim dinsu sai kaga sun nuna irin abincin su wanda mu bama yin haka kuma abincin mu da kuma abin shan mu sun hada da, Tuwon dawa,Tuwon masara,Tuwon shinkafa. Alkubus, Dambu, Ɗan wake, Fate da dai sauransu. Ko wani kasa da irin abincin su da take ci amma duk da haka manyan kasa she na duniya sukan tallata abincin su ta hanyar fina finan su a siyasan ce da kuma zahiran ce kasar chana da kuma italiya sun yi nasarar Wasa. Sinasir. Waina wato masa. Fankasau. Alale. Da dai sauran su abin sha kuma sun hada da, Koko da kosai. Kunun kanwa. Kunun shinkafa. Kunun tsamiya. Kunun zaki. Kunun Acca. Da dai sauran su.<ref>Abdalla Uba, 1956-, Adamu, Yusuf Muhammad., Jibril, Umar Faruk. ''Hausa home videos : technology, economy and society''. Adamu, Kano, Nigeria: Center for Hausa Cultural Studies. 2004. p. p-473-475- [[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-36906-0-4|<bdi>978-36906-0-4</bdi>]].</ref><ref>Abubakar Aliyu Mohammed. Cultural Torism. p. 1-2</ref><ref>https://www.muryarhausa24.com.ng/2019/10/karanta-jerin-abincin-hausawa-kafin-zuwan-yar-thailand-kafin-zuwan-shinkafa-yar-kasashen-waje-girke-girken-gargajiya-sunayen-abincin-gargajiya-abincin-zamani-filin-girke-girke-abincin-zamani-filin-girke-girke.html</ref>. Galibin abincin hausawa kuwa, ana yinsa ne da gero ko dawa ne. Sai kuma sauran abubuwan haɗawa, da kayan marmari, kamar irin su wake da shinkafa da alkama. Da makamantansu<ref name=":2" /> <gallery> File:Hausa Food Dan wake 01.jpg|Dan wake da mai da yaji File:Hausa Food Dan wake 02.jpg|Dan wake zalla File:Hausa Food Fanke.jpg|Fanke da siga File:Hausa Food Kosai.jpg|Kosai </gallery> == Addini == Yawancin Hausawa musulmai ne, wanda yawan su yakai kashi 90 cikin 100 na duka yawan Hausawan duniya, akwai kiristoci da kuma maguzawa, amman basu kai kashi 15 ba cikin 100 na yawan Hausawa ba.<gallery> File:Sultan bello mosque by Anasskoko 08.jpg|Daya cikin Masallatan Hausawa dake cikin garin [[Kaduna (birni)|Kaduna]] File:Sultan bello mosque 03.jpg|Hasumiyar masallacin Sultan Bello File:Sultan bello mosque by Anasskoko 03.jpg|Masallacin da yamma File:Quranic Copying culture in northern Nigeria.jpg|Dadaddiyar hanyan rubuta Alkur'ani a kasar Hausa, wata alama da zata nuna yadda Hausawa suka karbi addinin Musilunci </gallery> == Shahararrun Hausawa == *[[Nasiru Gawuna]] *[[Mamman Shata]] == Duba nan == == Bibiliyo == * Adamu, Yusuf Muhammad., Jibril, Umar Faruk. ''Hausa home videos : technology, economy and society''. Adamu, Abdalla Uba, 1956-, Kano, Nigeria: Center for Hausa Cultural Studies. 2004. [[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-36906-0-4|<bdi>978-36906-0-4</bdi>]].OCLC&nbsp;61158034 *Abubakar Aliyu Mohammed. Cultural Torism. [[ISBN]]:978-978-087-937-2 *Madauci, Ibrahim. (1968). ''Hausa customs''. Isa, Yahaya., Daura, Bello. [Zaria]: Northern Nigerian Pub. Co. <nowiki>ISBN 978-169-097-6</nowiki>. OCLC 489903061. * Bivins, Mary Wren. ''Telling Stories, Making Histories: Women, Words, and Islam in Nineteenth-Century Hausaland and the Sokoto Caliphate'' (Portsmouth, New Hampshire, Heinemann, 2007) (Social History of Africa). * {{Cite book|publisher=Brill|isbn=9789004185425|others=Anne Haour, Benedetta Rossi (eds.)|title=Being and becoming Hausa: interdisciplinary perspectives|location=Leiden ; Boston|series=African social studies series|date=2010}} * {{Cite book|publisher=University Press of America|isbn=9780761847243|last=Salamone|first=Frank A.|title=The Hausa of Nigeria|location=Lanham, MD|date=2010}} *Robinson, David, ''Muslim Societies in African History''(Cambridge, 2004) *Hamman, Mahmoud, 1950- (2007). ''The Middle Benue region and the Sokoto Jihad, 1812-1869 : the impact of the establishment of the Emirate of Muri''. Kaduna: Arewa House, Ahmadu Bello University. <nowiki>ISBN 978-125-085-2</nowiki>. OCLC 238787986. *Asma'u, Nana, 1793-1865. (1999). ''The collected works of Nana Asma'u, daughter of Usman dan Fodiyo, (1793-1864)''. Boyd, Jean., Mack, Beverly B. (Beverly Blow), 1952- (Nigerian ed ed.). Ibadan, Nigeria: Sam Bookman Publishers. <nowiki>ISBN 978-2165-84-0</nowiki>. OCLC 316802318. *Miles, William F. S. (1994). ''Hausaland divided : colonialism and independence in Nigeria and Niger''. Ithaca: Cornell University Press. <nowiki>ISBN 978-0-8014-7010-3</nowiki>. OCLC 624196914. *Tarihi, Hukumar Binciken. (1996). ''Danwaire : gwanki sha bara''. Hukumar Binciken Tarihi da Kyautata Al'adu ta Jihar Katsina. Katsina: [Dab'in Lamp?]. <nowiki>ISBN 978-2105-93-7</nowiki>. OCLC 59226530. *Kabir, Hajara Muhammad,. ''Northern women development''. [Nigeria]. <nowiki>ISBN 978-978-906-469-4</nowiki>. OCLC 890820657. *Bobboyi, H., Yakubu, Mahmood.The Sokoto Caliphate : history and legacies, 1804-2004. (1st ed ed.). Kaduna, Nigeria: Arewa House. 2006. <nowiki>ISBN 978-135-166-7</nowiki>. OCLC 156890366. *{{Cite book|title=Zaman hausawa|url=https://www.worldcat.org/oclc/702639483|publisher=Islamic Publications Bureau|date=1980-1982|location=Lagos|isbn=978-2470-25-2|oclc=702639483|others=Zarruk̳, Rabi'u Muhammad.|last=Alhassan, Habib.}} *Miles, William F. S. (1994. ''Hausaland divided : colonialism and independence in Nigeria and Niger''. Ithaca: Cornell University Press. <nowiki>ISBN 978-0-8014-7010-3</nowiki>. OCLC 624196914. *·''Warfare in the Sokoto Caliphate : historical and sociological perspectivesISBN0-521-21069-0OCLC2371710'' *·Ahmed, Umaru Balarabe,. ''The Hausa World of Rudolf Prietze being the complete collection of the Scholar in the Hausa and German originals and the English versions. Volume 2''. Zaria. <nowiki>ISBN 978-125-653-2</nowiki>. OCLC 992986877. * == Manazarta == {{reflist|3}} [[Category:Hausawa]] Gidan Fasaha 42ydg4pdgf6hjf3ozjvsjujxz5i0lcn Dala 0 2786 166520 136684 2022-08-17T10:48:36Z Muhammad Idriss Criteria 15878 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1073999563|Dala, Nigeria]]" wikitext text/x-wiki '''Dala''' karamar [[Ƙananan hukumomin Najeriya|hukuma]] ce da ke da yawan jama'a a [[Kano (jiha)|jihar Kano]], [[Najeriya]] a cikin birnin [[Kano (birni)|Kano]] da aka kirkira a watan Mayu, 1989 daga tsohuwar karamar hukumar Kano. Tana can arewa maso yamma na cikin birnin Kano. Hedkwatar ta tana cikin unguwar Gwammaja. == Tarihi == Yana dauke da [[Dutsen Dala|Tudun Dalla]] wanda daga cikinsa ya samu suna kuma ya taba zama babban birnin masarautar Kano. == Geography == Yana da yanki 19&nbsp;km2 da yawan jama'a {{Sup|2}} a ƙidayar 2006. Don haka ita ce karamar hukuma mafi girma a Najeriya. Lambar gidan waya na yankin ita ce 700. == Tattalin Arziki == Daga cikin shahararrun ayyukan tattalin arziki da kasuwanci a Dala sune rini, smith baƙar fata, yin burodin gida, yin tukunya, [[Gona|noma]], kamun kifi, yin takalma da sauran ayyukan kasuwanci. == Siyasa == The Local Government is dubbed in ( Hausa ) ma'ana 'Cibiyar Dimokuradiyya ta [[Najeriya]] '. == Ilimi == Daya daga cikin makarantun hadin kan Najeriya, Kwalejin ’Yan mata ta Gwamnati tana Dala. == Mutane == Wuri ne na fitaccen dan siyasar nan [[Aminu Kano|Malam Aminu Kano]] wanda haifaffen karamar hukumar Sudawa [[Gwale (Kano)|Gwale]] ne amma yana da gidansa na kashin kansa a karamar hukumar Gwammaja Dala, gidan nasa ne gwamnatin [[Gwamnatin Tarayyar Najeriya|tarayya]] ta mayar da shi [https://web.archive.org/web/20140121034618/http://cdrt.buk.edu.ng/ cibiyar bincike da horas] da dimokaradiyya domin ya zama dole. don dawwamar sunansa da adana koyarwarsa da ra'ayoyinsa ga al'ummai masu zuwa. Wani fitaccen dan kasuwa kuma hamshakin attajirin nan na Najeriya, Alhaji [https://web.archive.org/web/20160603130410/http://nigerianwiki.com/wiki/Aminu_Dantata Aminu Dantata] wanda zuriyarsa suka yi hijira daga [[Bebeji]] zuwa Sarari/Koki a karamar hukumar Dala. == Sanannen dangi == * Madinawa most found in Bakin Ruwa. == Manazarta == a b c Nigeria, US Embassy. "Amb Campbell's Speech" (PDF). SPEECH OF THE LOCAL GOVERNMENT CHAIRMAN CARETAKER COMMITTEE (ALHAJI MAHMUD SANI MADAKIN) DURING THE VISIT OF THE AMERICA AMBASSADOR TO NIGERIA AT G.G.C. DALA ON SATURDAY 2ND JUNE, 2007. US Embassy Nigeria. Archived from the original (PDF) on 27 May 2010. Retrieved 10 May 2016. ^ "Post Offices- with map of LGA" . NIPOST. Archived from the original on 7 October 2009. Retrieved 20 October 2009. i9t7o71non2qj747ffnbxm3u4kiurf8 166521 166520 2022-08-17T10:58:12Z Muhammad Idriss Criteria 15878 wikitext text/x-wiki '''Dala''' karamar [[Ƙananan hukumomin Najeriya|hukuma]] ce da ke da yawan jama'a a [[Kano (jiha)|jihar Kano]], [[Najeriya]] a cikin birnin [[Kano (birni)|Kano]] da aka kirkira a watan Mayu, 1989 daga tsohuwar karamar hukumar Kano. Tana can arewa maso yamma na cikin birnin Kano. Hedkwatar ta tana cikin unguwar Gwammaja. == Tarihi == Tana dauke da [[Dutsen Dala|Tudun Dalla]] wanda daga cikinta ta samu suna kuma ta taba zama babban birnin masarautar Kano.<ref name=":0">Nigeria, US Embassy. "Amb Campbell's Speech" (PDF). SPEECH OF THE LOCAL GOVERNMENT CHAIRMAN CARETAKER COMMITTEE (ALHAJI MAHMUD SANI MADAKIN) DURING THE VISIT OF THE AMERICA AMBASSADOR TO NIGERIA AT G.G.C. DALA ON SATURDAY 2ND JUNE, 2007. US Embassy Nigeria. Archived from the original (PDF) on 27 May 2010. Retrieved 10 May 2016.</ref> == Geography == Tana da yanki 19&nbsp;km2 da yawan jama'a {{Sup|2}} a ƙidayar 2006. Don haka ita ce karamar hukuma mafi girma a Najeriya.<ref name=":0" /> Lambar gidan waya na yankin ita ce 700.<ref>"Post Offices- with map of LGA" . NIPOST. Archived from the original on 7 October 2009. Retrieved 20 October 2009.</ref> == Tattalin Arziki == Daga cikin shahararrun ayyukan tattalin arziki da kasuwanci a Dala sune rini, makera, yin burodin, yin tukunya, [[Gona|noma]], kamun kifi, yin takalma da sauran ayyukan kasuwanci.<ref name=":0" /> == Siyasa == The Local Government is dubbed in ( Hausa ) ma'ana 'Cibiyar Dimokuradiyya ta [[Najeriya]]'. == Ilimi == Tana Daya daga cikin makarantun hadin kan Najeriya, Kwalejin ’Yan mata ta Gwamnati tana Dala. == Mutane == Wuri ne na fitaccen dan siyasar nan [[Aminu Kano|Malam Aminu Kano]] wanda haifaffen karamar hukumar Sudawa [[Gwale (Kano)|Gwale]] ne amma yana da gidansa na kashin kansa a karamar hukumar Gwammaja Dala, gidan nasa ne gwamnatin [[Gwamnatin Tarayyar Najeriya|tarayya]] ta mayar da shi [https://web.archive.org/web/20140121034618/http://cdrt.buk.edu.ng/ cibiyar bincike da horas] da dimokaradiyya domin ya zama dole. don dawwamar sunansa da adana koyarwarsa da ra'ayoyinsa ga al'ummai masu zuwa. Wani fitaccen dan kasuwa kuma hamshakin attajirin nan na Najeriya, Alhaji [https://web.archive.org/web/20160603130410/http://nigerianwiki.com/wiki/Aminu_Dantata Aminu Dantata] wanda zuriyarsa suka yi hijira daga [[Bebeji]] zuwa Sarari/Koki a karamar hukumar Dala. == Sanannen dangi == * Madinawa most found in Bakin Ruwa. == Manazarta == npfmnqhawh3y84wmvrvpj6lo6lwtucb Emmanuel Macron 0 6599 166310 100877 2022-08-16T21:48:57Z Sadammuhammad11234 14840 wikitext text/x-wiki {{databox}} [[File:Emmanuel Macron (cropped).jpg|thumb|right|250px|Emmanuel Macron a shekara ta 2017.]] '''Emmanuel Macron''' Dan siyasan [[Faransa]] ne. An haife shi a shekara ta 1977 a [[Amiens]], dake kasar Faransa.Emmanuel Macron shugaban ƙasar Faransa ne daga Mayu 2017, an koma kara zabarsa karo nabiyu a mayu, 2022, {{DEFAULTSORT:Macron, Emmanuel}} [[Category:'Yan siyasan Faransa]] ==Tarihi== ==Manazarta== 2z1plzndr1xj6tjd2zsazkngwjc2xdq Delta (jiha) 0 7003 166274 166210 2022-08-16T17:36:56Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin, w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016. Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru. Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 419o73h7z0kj77rcpkljn5a1jx4paha 166276 166274 2022-08-16T17:42:06Z Uncle Bash007 9891 /* Kananan Hukumomi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin, w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016. Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru. Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 9fpj4fxgxekptyvf0oe8jeura31wnd8 166293 166276 2022-08-16T19:22:51Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin, w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016. Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru. Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} prfjyv2npa3tix2805df442pkdsk7dd 166294 166293 2022-08-16T19:26:09Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin, w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016. Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru. Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 48jbtc7qvqmzqqcjh00gqegvsiof8xx 166295 166294 2022-08-16T19:26:50Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin, w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016. Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru. Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} j0oiad73qq9okzdfa7d08kz1pinhdxx 166311 166295 2022-08-16T22:11:53Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin, w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016. Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru. Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} q3s222rfkaxqlirbl7e8cajbct1w2st 166312 166311 2022-08-16T22:12:23Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016. Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru. Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 766yb714esy0ik9h5cnbyd4w6p5fl6b 166313 166312 2022-08-16T22:15:27Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru. Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} e6z5h7c1cx71h13q6dkkjesz7gxkj2k 166314 166313 2022-08-16T22:15:54Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} b5xal024wmzjfuxtlxsbc1peqprx6c2 166315 166314 2022-08-16T22:16:11Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 3dc6be21wbg6z852vvsmrn4l6e9bwjd 166316 166315 2022-08-16T22:18:02Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]] == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} ph87z5bd0jpczslu7ucje0ly0w57koq 166317 166316 2022-08-16T22:21:11Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa yankunan Forcados da Badjibo a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} ts8f5wabh89iz2w02d00l9rek70iapf 166319 166317 2022-08-16T22:36:52Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} lgoc1ubrrej63nuxvxpr30s1lcz7iej 166320 166319 2022-08-16T22:38:48Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 2cm5c4f372blwg1gp7nh5avzei3d80u 166321 166320 2022-08-16T22:40:27Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]] == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} j9vvvrkxzgfose1zcmbd8jhnym4vrfs 166322 166321 2022-08-16T22:43:53Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} oe2f5c6n2y7zz24231eut2s8qpsms7a 166323 166322 2022-08-16T22:47:29Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Tarayyar Benin (1967)]] == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 9c0erfqyohpauxixxc9q5psh0os2fc6 166325 166323 2022-08-16T23:01:56Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin (1967)]] == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} gyxvq1xl3qd23yseu0q40k6ptm86bjl 166326 166325 2022-08-16T23:06:59Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]] == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 4ajgq9v0yeydw5guindrryxywl9sfnu 166328 166326 2022-08-16T23:22:22Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} qu3ovl2wd5son97das6ompw0ylaaxc5 166329 166328 2022-08-16T23:25:00Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 60dgky2ifbpfcm969ycwluib2cijrkr 166330 166329 2022-08-16T23:26:19Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel daga arewacin ta inda aka samar da [[Edo|Jihar Edo]]. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} jhk9p0fx1netwowdomcf81f9clvtb6t 166331 166330 2022-08-16T23:27:24Z Uncle Bash007 9891 /* Kananan Hukumomi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} l263cxvcckg1gwuabae3qczwfaet8mp 166332 166331 2022-08-16T23:27:42Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} j3thzaeaglau64mes8v8nhh0wi8ct9y 166333 166332 2022-08-16T23:32:22Z Uncle Bash007 9891 /* Kananan Hukumomi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} b43p07qfojw2b08p8qdsq754io77yj3 166334 166333 2022-08-16T23:32:45Z Uncle Bash007 9891 /* Kananan Hukumomi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} cdo0jbv1tny4pb0djomem0on0iz3myv 166335 166334 2022-08-16T23:33:05Z Uncle Bash007 9891 /* Kananan Hukumomi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} nagv7zokb09ijjop4jnc5u2qkmdki15 166336 166335 2022-08-16T23:34:53Z Uncle Bash007 9891 /* Kananan Hukumomi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen manja, [[doya]] da [[rogo]] == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} qp2htpe88yo9ikfxvdvodl7vrnwbe3m 166337 166336 2022-08-16T23:35:12Z Uncle Bash007 9891 /* Kananan Hukumomi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} gedc31qlxzs20lcljlgdc96ed5pzwrz 166338 166337 2022-08-16T23:35:57Z Uncle Bash007 9891 /* Kananan Hukumomi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 59y97xqxi3wv2a7aksrg4mwx7hsshvb 166339 166338 2022-08-16T23:37:31Z Uncle Bash007 9891 /* Kananan Hukumomi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 4rjpdh3e1q3bk88omf9asn7f9c00if9 166340 166339 2022-08-16T23:39:39Z Uncle Bash007 9891 /* Kananan Hukumomi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} emg34birec4jl99otmtlviyqskzuq1s 166341 166340 2022-08-16T23:39:56Z Uncle Bash007 9891 /* Kananan Hukumomi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} f8a3u0a7oig2jpkaobyth1o28uud4xy 166342 166341 2022-08-16T23:40:47Z Uncle Bash007 9891 /* Kananan Hukumomi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} c3uk18mgopg7rok1wiw86j8s6f5tlkr 166343 166342 2022-08-16T23:41:18Z Uncle Bash007 9891 /* Kananan Hukumomi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} lnujp8uyenmmfeiuuyxqoaryuqdvp9z 166344 166343 2022-08-16T23:41:59Z Uncle Bash007 9891 /* Yanayin kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} hz84yl62cqqlk1lftjmgvt3bvsuyr0j 166345 166344 2022-08-16T23:42:27Z Uncle Bash007 9891 /* Yanayin kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 84vna4cu1juh40dp8m36bqdn27aqqrc 166346 166345 2022-08-16T23:43:25Z Uncle Bash007 9891 /* Yanayin kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} lbie6k608e2ur14ep1ed7d59ci9w84q 166347 166346 2022-08-16T23:43:48Z Uncle Bash007 9891 /* Yanayin kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 6awpk39jeqx41qjw9ufaola3js296v3 166348 166347 2022-08-16T23:44:26Z Uncle Bash007 9891 /* Yanayin kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} qquodl2pme42kaqoblq1zmlaqn7kp7p 166349 166348 2022-08-16T23:45:21Z Uncle Bash007 9891 /* Yanayin kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin.'' == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 9t68667subo619o0qookyjjfxehbl02 166350 166349 2022-08-16T23:46:12Z Uncle Bash007 9891 /* Yanayin kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 3d4e7k57kvpc3fwznlix0azfctzt38b 166351 166350 2022-08-16T23:46:53Z Uncle Bash007 9891 /* Yanayin kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} hfnyqccxu6iojdfue9k33jv73oyq2kg 166352 166351 2022-08-16T23:48:58Z Uncle Bash007 9891 /* Yanayin kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]]. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} e8pm82ba5gl9w11iuzb822jx9j6j9zj 166353 166352 2022-08-16T23:49:13Z Uncle Bash007 9891 /* Yanayin kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 3m8hlnvzd2h3dv09utc1k1582qzx7q3 166354 166353 2022-08-16T23:49:27Z Uncle Bash007 9891 /* Yanayin kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 6jfn77l74srbi3jbju1zi5i3b8bmdmp 166355 166354 2022-08-16T23:50:26Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} q93gtz6qipa2ct0pfry607zn7ei67bc 166356 166355 2022-08-16T23:50:42Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} dcvhvoka6imxpp8p574u2l0kegmj6qk 166358 166356 2022-08-16T23:52:21Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} mf61hc2qf2w60vdpf7n8o6pdcbsqfti 166359 166358 2022-08-16T23:52:38Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} k2cj1mtmpr8akfyy18fql0g6wqzv2al 166360 166359 2022-08-16T23:54:00Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba, Delta|Asaba]] da [[Agbor]] == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 3f7jvde7h16ui0rde88lr9d30s5t8kj 166363 166360 2022-08-17T00:00:07Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} cx0ienxk8l66wtmwxbcsaaqb2ym86ib 166364 166363 2022-08-17T00:00:29Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 8bf0gj8g8etl0mqbz58aas7jh8l9318 166366 166364 2022-08-17T00:03:53Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 9ggph1z11jy0ck9st57ao3mf0xz79u4 166367 166366 2022-08-17T00:06:16Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 8cyhwqf6m5jzku2tjnj0fedzws09ngb 166369 166367 2022-08-17T00:09:29Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta). == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 2ndia8kjhkhnr902pyo20mwbs5b5rfx 166370 166369 2022-08-17T00:09:44Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 45ftc3dekyiho2p3okhqzjb2ct32kip 166371 166370 2022-08-17T00:10:17Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} br3mqyzolvbl5dk80ivnjus8veg8khy 166373 166371 2022-08-17T00:14:16Z Uncle Bash007 9891 /* Mutane */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]]. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 7p18n091e1bd2tv9ml2f6rdfzc5xzd5 166374 166373 2022-08-17T00:14:48Z Uncle Bash007 9891 /* Mutane */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} kmn8qo7nmfkj1l5uvxy371z9bx3fkzy 166375 166374 2022-08-17T00:16:57Z Uncle Bash007 9891 /* Mutane */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} hewiulm9il0iuapfei5iktetbyrncs8 166376 166375 2022-08-17T00:17:13Z Uncle Bash007 9891 /* Mutane */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} ey2o0mqaprmnlea0ktuv6apk7s1dt4v 166378 166376 2022-08-17T00:22:47Z Uncle Bash007 9891 /* Mutane */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau). == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} bfr0voq700wyv759ez1it1k67k6t0lk 166379 166378 2022-08-17T00:23:00Z Uncle Bash007 9891 /* Mutane */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} kagjbkwnl6yj6fe9csu0stvn62f8fyx 166380 166379 2022-08-17T00:24:33Z Uncle Bash007 9891 /* Mutane */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} qikdrky44bdib4lufx40bv0s7v6u26j 166382 166380 2022-08-17T00:25:21Z Uncle Bash007 9891 /* Mutane */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijawa == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} rs3sw36hx8e5o4frroc85f46wx2bjv0 166383 166382 2022-08-17T00:26:13Z Uncle Bash007 9891 /* Mutane */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa, == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 9qlulfuwkwo9ckbyzaw7yeywaq0se6h 166385 166383 2022-08-17T00:27:17Z Uncle Bash007 9891 /* Mutane */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa, yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare, a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} fko31r81houbnpjk5gtv5g4b3e7sgno 166386 166385 2022-08-17T00:27:32Z Uncle Bash007 9891 /* Mutane */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa, yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} p70seeyry77micb9bs4za81h3f3891g 166387 166386 2022-08-17T00:28:04Z Uncle Bash007 9891 /* Mutane */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} kaq06v2vfyl9ys836y41zbko51xpi62 166388 166387 2022-08-17T00:28:30Z Uncle Bash007 9891 /* Mutane */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gudanarwa == == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} dmtdb4uyeqb5fmkuuoq7a0oe6xitl7p 166391 166388 2022-08-17T00:30:01Z Uncle Bash007 9891 /* Gudanarwa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gudanarwa == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 5tpvhogjurr51qu57p44dlmt19mdqqd 166392 166391 2022-08-17T00:30:49Z Uncle Bash007 9891 /* Gudanarwa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gudanarwa == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]]. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 20wcs1w5rlsc1lpfse030m2kp1bjw8s 166393 166392 2022-08-17T00:31:06Z Uncle Bash007 9891 /* Gudanarwa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gudanarwa == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 7vj3efx89whhdvffj2guy4p52yocfhi 166394 166393 2022-08-17T00:31:53Z Uncle Bash007 9891 /* Gudanarwa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gudanarwa == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya) == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 34z3bhzr8hxf0vmqhz731xfgzflw647 166396 166394 2022-08-17T00:34:10Z Uncle Bash007 9891 /* Gudanarwa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gudanarwa == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} bcsvolu1siryspotwsdttalw73bh0qb 166397 166396 2022-08-17T00:34:26Z Uncle Bash007 9891 /* Gudanarwa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gudanarwa == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 7twzs5siii4a2hmsvbkzyhomx1m0z3o 166400 166397 2022-08-17T00:36:12Z Uncle Bash007 9891 /* Gudanarwa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gudanarwa == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 3xmw0d9j5b2te0yhlrjnyu4oku3zyts 166401 166400 2022-08-17T00:36:37Z Uncle Bash007 9891 /* Gudanarwa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gudanarwa == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} njl04qx2pr9we09i3sk2qpc66qz5d7b 166403 166401 2022-08-17T00:37:46Z Uncle Bash007 9891 /* Gudanarwa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gudanarwa == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 5gcgbm501biitotck26t4r8imxl6gfq 166468 166403 2022-08-17T08:04:18Z Uncle Bash007 9891 /* Gudanarwa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} qgs9tvi7yzo1rijd1ruto0bkfu1ltj0 166469 166468 2022-08-17T08:04:40Z Uncle Bash007 9891 /* Gwamnati */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 8s7toav5qeee4asb4bi0clnq5rtuhrd 166470 166469 2022-08-17T08:07:20Z Uncle Bash007 9891 /* Gwamnatocin gaba da na baya */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} dt8uv1tcgxmgf4bht250l2fg9h4meav 166472 166470 2022-08-17T08:12:04Z Uncle Bash007 9891 /* Kananan Hukumomi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha North]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha South]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope East]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope West]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika North || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika South]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko North]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko South]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa East]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa West]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili North]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili South]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Patani || [[Izon language|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ughelli North]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ughelli South]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Warri North]] || [[Itsekiri language|Itsekiri]], [[Izon language|Izon]] |- | [[Warri South]] || [[Urhobo language|Urhobo]], [[Itsekiri language|Itsekiri]] |- | [[Warri South West]] || [[Izon language|Izon]], [[Itsekiri language|Itsekiri]] |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} m5jhpzhjbo8ikt18glmdoqjw2lwg7ui 166474 166472 2022-08-17T08:17:49Z Uncle Bash007 9891 /* Kananan hukumomi da harsuna */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli North]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli South]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri North]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri South]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} ojmatrhe95cv7mawqyb40s8rbtp9enr 166475 166474 2022-08-17T08:18:31Z Uncle Bash007 9891 /* Kananan hukumomi da harsuna */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli North]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli South]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} gq6rbyx9z095fbpxgdd8v06tvwy2kiw 166476 166475 2022-08-17T08:18:57Z Uncle Bash007 9891 /* Kananan hukumomi da harsuna */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} lm8j7zps9gv1tdu7d29b4y7xey7m5vf 166477 166476 2022-08-17T08:19:53Z Uncle Bash007 9891 /* Kananan hukumomi da harsuna */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 1whop8m7p6er9nmqilkzxkpib3u1e7e 166478 166477 2022-08-17T08:21:11Z Uncle Bash007 9891 /* Albarkatun kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu. {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 5ufqr2ln24tb3t8zfraw84n2tpzk87j 166479 166478 2022-08-17T08:21:35Z Uncle Bash007 9891 /* Albarkatun kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 9qsiz37nri91kd30nmf090fz9r66dbb 166480 166479 2022-08-17T08:23:48Z Uncle Bash007 9891 /* Albarkatun kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu. {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 0h7ubc337gpp486s8zi84bq7r9gdx4u 166481 166480 2022-08-17T08:24:08Z Uncle Bash007 9891 /* Albarkatun kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 17jys8dtsydx21y6dqcftsrtnsie8mb 166482 166481 2022-08-17T08:24:41Z Uncle Bash007 9891 /* Albarkatun kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} d30gg8lxj1jbwlkykmxvu59xyshio4r 166483 166482 2022-08-17T08:25:36Z Uncle Bash007 9891 /* Albarkatun kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} mvkfpbhmqrce6p7k45w9bdivnhw80g5 166484 166483 2022-08-17T08:26:23Z Uncle Bash007 9891 /* Albarkatun kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 7i5kxt0havqcvth0b6d51zpwrx32qva 166485 166484 2022-08-17T08:26:50Z Uncle Bash007 9891 /* Albarkatun kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} f078zwhaerkobiw65ibw4pakgw98ydi 166486 166485 2022-08-17T08:27:38Z Uncle Bash007 9891 /* Manyan Makarantu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 8i6c5q9ey5ed1atnyfmthsc380vy93u 166487 166486 2022-08-17T08:30:07Z Uncle Bash007 9891 /* Manyan Makarantu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} s48f15zx6zukkzztzmyl88t2yxhec5u 166488 166487 2022-08-17T08:32:51Z Uncle Bash007 9891 /* Manyan Makarantu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''The Nana's Palace''' built by Chief [[Nana Olomu]] of Ebrohim. He was a powerful 19th century indigenous entrepreneur who traded with the British. The relationship eventually turned sour. Later, he surrendered (not without putting up a fight) and was exiled to Ghana. His personal effects are housed in this grand palace.{{cn|date=June 2022}} * '''The River Ethiope '''which is reputed to be the deepest inland waterway in Africa (at 176&nbsp;km). Its source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukwuani Local Government Area of the state and flows through seven Local Government Areas in the State. It is a place of worship for [[Olokun]] traditional religion and also a common site for faithfuls of the [[Igbe religion|Igbe Religious Movement]].<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''The Araya Bible Site '''which houses a copy of the [[Holy Bible]]. It is believed that the bible descended to this spot miraculously from heaven around August, 1914. The bible dropped on rain-soaked yam and it didn't get wet. The site now attracts thousands of Christians yearly.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice '''which was built using traditional materials, designs and construction techniques of the Igbo civilization by [[Demas Nwoko]], an architect, builder and artist of international repute from Idumuje-Ugboko, in Aniocha North Local Government Area, Delta State.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''The Mungo Park House''' which is now the site of the National Museum, [[Asaba, Delta|Asaba]]. The house was constructed by the [[Royal Niger Company]] (RNC) in 1886 and was used as a colonial administrative headquarters, a military house, the colonial administrative divisional headquarters, the RNC Constabulary building, and the seat of the Urban District Council at different times.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''The [[Ogulagha]] Beach''' * The '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' which connects Delta State (by extension, western Nigeria) to the Eastern part of [[Nigeria]]. It is a beauty to behold. It was completed in 1965 and cost £5 million. It was damaged during the civil war, but later repaired.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' which was built in memory of early British explorers. The complex has a museum, a graveyard, and many artworks and writings. It houses a replica of one of the boats that was used by the brothers.{{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Warri Kingdom Royal Cemetery''' which is 512 year old burial ground and serves as the resting place of past rulers of Warri kingdom. A tree is planted on each grave.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 0s2rhdknblfp8hkglxshwq35jl0bwnn 166489 166488 2022-08-17T08:37:01Z Uncle Bash007 9891 /* Wuraren bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''Fadar Nana (The Nana's Palace)''' wanda Chief [[Nana Olomu]] na Ebrohim ya gina. Ya shahara a karni na 19, kuma dan kasuwa ne na garin da yayi hulda da turawa. Daga baya huldar ta baci. An mamaye daga baya (ba tare da anyi fada ba) sai ua koma kasar Ghana. Abubuwan da ya bari sun hada da katafaren fadar sa dake gidansa.{{cn|date=June 2022}} * '''The River Ethiope '''which is reputed to be the deepest inland waterway in Africa (at 176&nbsp;km). Its source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukwuani Local Government Area of the state and flows through seven Local Government Areas in the State. It is a place of worship for [[Olokun]] traditional religion and also a common site for faithfuls of the [[Igbe religion|Igbe Religious Movement]].<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''The Araya Bible Site '''which houses a copy of the [[Holy Bible]]. It is believed that the bible descended to this spot miraculously from heaven around August, 1914. The bible dropped on rain-soaked yam and it didn't get wet. The site now attracts thousands of Christians yearly.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice '''which was built using traditional materials, designs and construction techniques of the Igbo civilization by [[Demas Nwoko]], an architect, builder and artist of international repute from Idumuje-Ugboko, in Aniocha North Local Government Area, Delta State.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''The Mungo Park House''' which is now the site of the National Museum, [[Asaba, Delta|Asaba]]. The house was constructed by the [[Royal Niger Company]] (RNC) in 1886 and was used as a colonial administrative headquarters, a military house, the colonial administrative divisional headquarters, the RNC Constabulary building, and the seat of the Urban District Council at different times.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''The [[Ogulagha]] Beach''' * The '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' which connects Delta State (by extension, western Nigeria) to the Eastern part of [[Nigeria]]. It is a beauty to behold. It was completed in 1965 and cost £5 million. It was damaged during the civil war, but later repaired.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' which was built in memory of early British explorers. The complex has a museum, a graveyard, and many artworks and writings. It houses a replica of one of the boats that was used by the brothers.{{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Warri Kingdom Royal Cemetery''' which is 512 year old burial ground and serves as the resting place of past rulers of Warri kingdom. A tree is planted on each grave.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} ozdfjjtz7grouou5ssvcsc10inctih0 166490 166489 2022-08-17T09:06:16Z Uncle Bash007 9891 /* Wuraren bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''Fadar Nana (The Nana's Palace)''' wanda Chief [[Nana Olomu]] na Ebrohim ya gina. Ya shahara a karni na 19, kuma dan kasuwa ne na garin da yayi hulda da turawa. Daga baya huldar ta baci. An mamaye daga baya (ba tare da anyi fada ba) sai ua koma kasar Ghana. Abubuwan da ya bari sun hada da katafaren fadar sa dake gidansa.{{cn|date=June 2022}} * '''Rafin Ethiope ''' iwanda ake iƙirarin cewa shine ruwa mafi zurfi acikin garuruwan Afurka (zurfi 176&nbsp;km). Mabubbugar ruwan na kusa da wani katafaren bishiya silikin auduga dake Umuaja a karamar hukumar Ukwuani sannan tana kwararar ta kananan hukumomin jihar source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukuami sannan su kwarara zuwa Sauran an ƙananan hukumomin jihar. Wurin bauta ne na addinin gargajiya na Olokun sannan kuma wurin bautar na mabiya addinin Agbe.<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''The Araya Bible Site '''which houses a copy of the [[Holy Bible]]. It is believed that the bible descended to this spot miraculously from heaven around August, 1914. The bible dropped on rain-soaked yam and it didn't get wet. The site now attracts thousands of Christians yearly.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice '''which was built using traditional materials, designs and construction techniques of the Igbo civilization by [[Demas Nwoko]], an architect, builder and artist of international repute from Idumuje-Ugboko, in Aniocha North Local Government Area, Delta State.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''The Mungo Park House''' which is now the site of the National Museum, [[Asaba, Delta|Asaba]]. The house was constructed by the [[Royal Niger Company]] (RNC) in 1886 and was used as a colonial administrative headquarters, a military house, the colonial administrative divisional headquarters, the RNC Constabulary building, and the seat of the Urban District Council at different times.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''The [[Ogulagha]] Beach''' * The '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' which connects Delta State (by extension, western Nigeria) to the Eastern part of [[Nigeria]]. It is a beauty to behold. It was completed in 1965 and cost £5 million. It was damaged during the civil war, but later repaired.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' which was built in memory of early British explorers. The complex has a museum, a graveyard, and many artworks and writings. It houses a replica of one of the boats that was used by the brothers.{{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Warri Kingdom Royal Cemetery''' which is 512 year old burial ground and serves as the resting place of past rulers of Warri kingdom. A tree is planted on each grave.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 4cdjlfl30ioqx60pc8lo476bkojgvv2 166491 166490 2022-08-17T09:11:08Z Uncle Bash007 9891 /* Wuraren bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''Fadar Nana (The Nana's Palace)''' wanda Chief [[Nana Olomu]] na Ebrohim ya gina. Ya shahara a karni na 19, kuma dan kasuwa ne na garin da yayi hulda da turawa. Daga baya huldar ta baci. An mamaye daga baya (ba tare da anyi fada ba) sai ua koma kasar Ghana. Abubuwan da ya bari sun hada da katafaren fadar sa dake gidansa.{{cn|date=June 2022}} * '''Rafin Ethiope ''' iwanda ake iƙirarin cewa shine ruwa mafi zurfi acikin garuruwan Afurka (zurfi 176&nbsp;km). Mabubbugar ruwan na kusa da wani katafaren bishiya silikin auduga dake Umuaja a karamar hukumar Ukwuani sannan tana kwararar ta kananan hukumomin jihar source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukuami sannan su kwarara zuwa Sauran an ƙananan hukumomin jihar. Wurin bauta ne na addinin gargajiya na Olokun sannan kuma wurin bautar na mabiya addinin Agbe.<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''Araya Bible Site '''wanda ke dauke da kwafi na Littafin mai tsarki na Bible. An yarda da cewa Littafin Bible ya sauka a wannan yankin cikin al'ajabi daga sama a cikin watan Augusta, 1914. The bible dropped on rain-soaked yam and it didn't get wet. The site now attracts thousands of Christians yearly.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice '''which was built using traditional materials, designs and construction techniques of the Igbo civilization by [[Demas Nwoko]], an architect, builder and artist of international repute from Idumuje-Ugboko, in Aniocha North Local Government Area, Delta State.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''The Mungo Park House''' which is now the site of the National Museum, [[Asaba, Delta|Asaba]]. The house was constructed by the [[Royal Niger Company]] (RNC) in 1886 and was used as a colonial administrative headquarters, a military house, the colonial administrative divisional headquarters, the RNC Constabulary building, and the seat of the Urban District Council at different times.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''The [[Ogulagha]] Beach''' * The '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' which connects Delta State (by extension, western Nigeria) to the Eastern part of [[Nigeria]]. It is a beauty to behold. It was completed in 1965 and cost £5 million. It was damaged during the civil war, but later repaired.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' which was built in memory of early British explorers. The complex has a museum, a graveyard, and many artworks and writings. It houses a replica of one of the boats that was used by the brothers.{{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Warri Kingdom Royal Cemetery''' which is 512 year old burial ground and serves as the resting place of past rulers of Warri kingdom. A tree is planted on each grave.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} m0drqbk8rdpt7yw11jm0f7emndrfsg4 166492 166491 2022-08-17T09:15:19Z Uncle Bash007 9891 /* Wuraren bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''Fadar Nana (The Nana's Palace)''' wanda Chief [[Nana Olomu]] na Ebrohim ya gina. Ya shahara a karni na 19, kuma dan kasuwa ne na garin da yayi hulda da turawa. Daga baya huldar ta baci. An mamaye daga baya (ba tare da anyi fada ba) sai ua koma kasar Ghana. Abubuwan da ya bari sun hada da katafaren fadar sa dake gidansa.{{cn|date=June 2022}} * '''Rafin Ethiope ''' iwanda ake iƙirarin cewa shine ruwa mafi zurfi acikin garuruwan Afurka (zurfi 176&nbsp;km). Mabubbugar ruwan na kusa da wani katafaren bishiya silikin auduga dake Umuaja a karamar hukumar Ukwuani sannan tana kwararar ta kananan hukumomin jihar source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukuami sannan su kwarara zuwa Sauran an ƙananan hukumomin jihar. Wurin bauta ne na addinin gargajiya na Olokun sannan kuma wurin bautar na mabiya addinin Agbe.<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''Araya Bible Site '''wanda ke dauke da kwafi na Littafin mai tsarki na Bible. An yarda da cewa Littafin Bible ya sauka a wannan yankin cikin al'ajabi daga sama a cikin watan Augusta, 1914. Littafin na bible ya sauko ne acikin wani jikakken doya daga ruwan sama amma bai jike ba. Yankin na janyo dubunnan mabiya addinin kirista duk shekara.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice '''which was built using traditional materials, designs and construction techniques of the Igbo civilization by [[Demas Nwoko]], an architect, builder and artist of international repute from Idumuje-Ugboko, in Aniocha North Local Government Area, Delta State.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''The Mungo Park House''' which is now the site of the National Museum, [[Asaba, Delta|Asaba]]. The house was constructed by the [[Royal Niger Company]] (RNC) in 1886 and was used as a colonial administrative headquarters, a military house, the colonial administrative divisional headquarters, the RNC Constabulary building, and the seat of the Urban District Council at different times.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''The [[Ogulagha]] Beach''' * The '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' which connects Delta State (by extension, western Nigeria) to the Eastern part of [[Nigeria]]. It is a beauty to behold. It was completed in 1965 and cost £5 million. It was damaged during the civil war, but later repaired.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' which was built in memory of early British explorers. The complex has a museum, a graveyard, and many artworks and writings. It houses a replica of one of the boats that was used by the brothers.{{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Warri Kingdom Royal Cemetery''' which is 512 year old burial ground and serves as the resting place of past rulers of Warri kingdom. A tree is planted on each grave.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} jr128rmousc9yoellhnh442jh6ynu2p 166493 166492 2022-08-17T09:16:04Z Uncle Bash007 9891 /* Wuraren bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''Fadar Nana (The Nana's Palace)''' wanda Chief [[Nana Olomu]] na Ebrohim ya gina. Ya shahara a karni na 19, kuma dan kasuwa ne na garin da yayi hulda da turawa. Daga baya huldar ta baci. An mamaye daga baya (ba tare da anyi fada ba) sai ua koma kasar Ghana. Abubuwan da ya bari sun hada da katafaren fadar sa dake gidansa.{{cn|date=June 2022}} * '''Rafin Ethiope ''' iwanda ake iƙirarin cewa shine ruwa mafi zurfi acikin garuruwan Afurka (zurfi 176&nbsp;km). Mabubbugar ruwan na kusa da wani katafaren bishiya silikin auduga dake Umuaja a karamar hukumar Ukwuani sannan tana kwararar ta kananan hukumomin jihar source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukuami sannan su kwarara zuwa Sauran an ƙananan hukumomin jihar. Wurin bauta ne na addinin gargajiya na Olokun sannan kuma wurin bautar na mabiya addinin Agbe.<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''Yankin Bible na Araya '''wanda ke dauke da kwafi na Littafin mai tsarki na Bible. An yarda da cewa Littafin Bible ya sauka a wannan yankin cikin al'ajabi daga sama a cikin watan Augusta, 1914. Littafin na bible ya sauko ne acikin wani jikakken doya daga ruwan sama amma bai jike ba. Yankin na janyo dubunnan mabiya addinin kirista duk shekara.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice '''which was built using traditional materials, designs and construction techniques of the Igbo civilization by [[Demas Nwoko]], an architect, builder and artist of international repute from Idumuje-Ugboko, in Aniocha North Local Government Area, Delta State.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''The Mungo Park House''' which is now the site of the National Museum, [[Asaba, Delta|Asaba]]. The house was constructed by the [[Royal Niger Company]] (RNC) in 1886 and was used as a colonial administrative headquarters, a military house, the colonial administrative divisional headquarters, the RNC Constabulary building, and the seat of the Urban District Council at different times.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''The [[Ogulagha]] Beach''' * The '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' which connects Delta State (by extension, western Nigeria) to the Eastern part of [[Nigeria]]. It is a beauty to behold. It was completed in 1965 and cost £5 million. It was damaged during the civil war, but later repaired.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' which was built in memory of early British explorers. The complex has a museum, a graveyard, and many artworks and writings. It houses a replica of one of the boats that was used by the brothers.{{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Warri Kingdom Royal Cemetery''' which is 512 year old burial ground and serves as the resting place of past rulers of Warri kingdom. A tree is planted on each grave.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} sc6z11wsxrnnxmrizibrfe7lai3ccmy 166494 166493 2022-08-17T09:21:46Z Uncle Bash007 9891 /* Wuraren bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''Fadar Nana (The Nana's Palace)''' wanda Chief [[Nana Olomu]] na Ebrohim ya gina. Ya shahara a karni na 19, kuma dan kasuwa ne na garin da yayi hulda da turawa. Daga baya huldar ta baci. An mamaye daga baya (ba tare da anyi fada ba) sai ua koma kasar Ghana. Abubuwan da ya bari sun hada da katafaren fadar sa dake gidansa.{{cn|date=June 2022}} * '''Rafin Ethiope ''' iwanda ake iƙirarin cewa shine ruwa mafi zurfi acikin garuruwan Afurka (zurfi 176&nbsp;km). Mabubbugar ruwan na kusa da wani katafaren bishiya silikin auduga dake Umuaja a karamar hukumar Ukwuani sannan tana kwararar ta kananan hukumomin jihar source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukuami sannan su kwarara zuwa Sauran an ƙananan hukumomin jihar. Wurin bauta ne na addinin gargajiya na Olokun sannan kuma wurin bautar na mabiya addinin Agbe.<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''Yankin Bible na Araya '''wanda ke dauke da kwafi na Littafin mai tsarki na Bible. An yarda da cewa Littafin Bible ya sauka a wannan yankin cikin al'ajabi daga sama a cikin watan Augusta, 1914. Littafin na bible ya sauko ne acikin wani jikakken doya daga ruwan sama amma bai jike ba. Yankin na janyo dubunnan mabiya addinin kirista duk shekara.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice ''' wanda aka gina da kayan aiki na gargajiya, tsari da salon gini na cigaban mutanen Igbo wanda [[Demas Nwoko]] wani mai zane, ma gini kuma mai fasaha na duniya daga garin Idumuje-Ugboko, a karamar hukumar Aniocha ta Arewa, Jihar Delta.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''The Mungo Park House''' which is now the site of the National Museum, [[Asaba, Delta|Asaba]]. The house was constructed by the [[Royal Niger Company]] (RNC) in 1886 and was used as a colonial administrative headquarters, a military house, the colonial administrative divisional headquarters, the RNC Constabulary building, and the seat of the Urban District Council at different times.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''The [[Ogulagha]] Beach''' * The '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' which connects Delta State (by extension, western Nigeria) to the Eastern part of [[Nigeria]]. It is a beauty to behold. It was completed in 1965 and cost £5 million. It was damaged during the civil war, but later repaired.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' which was built in memory of early British explorers. The complex has a museum, a graveyard, and many artworks and writings. It houses a replica of one of the boats that was used by the brothers.{{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Warri Kingdom Royal Cemetery''' which is 512 year old burial ground and serves as the resting place of past rulers of Warri kingdom. A tree is planted on each grave.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} eon4cbdfx6gsz63227uuvgj843b8fsv 166495 166494 2022-08-17T09:25:23Z Uncle Bash007 9891 /* Wuraren bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''Fadar Nana (The Nana's Palace)''' wanda Chief [[Nana Olomu]] na Ebrohim ya gina. Ya shahara a karni na 19, kuma dan kasuwa ne na garin da yayi hulda da turawa. Daga baya huldar ta baci. An mamaye daga baya (ba tare da anyi fada ba) sai ua koma kasar Ghana. Abubuwan da ya bari sun hada da katafaren fadar sa dake gidansa.{{cn|date=June 2022}} * '''Rafin Ethiope ''' iwanda ake iƙirarin cewa shine ruwa mafi zurfi acikin garuruwan Afurka (zurfi 176&nbsp;km). Mabubbugar ruwan na kusa da wani katafaren bishiya silikin auduga dake Umuaja a karamar hukumar Ukwuani sannan tana kwararar ta kananan hukumomin jihar source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukuami sannan su kwarara zuwa Sauran an ƙananan hukumomin jihar. Wurin bauta ne na addinin gargajiya na Olokun sannan kuma wurin bautar na mabiya addinin Agbe.<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''Yankin Bible na Araya '''wanda ke dauke da kwafi na Littafin mai tsarki na Bible. An yarda da cewa Littafin Bible ya sauka a wannan yankin cikin al'ajabi daga sama a cikin watan Augusta, 1914. Littafin na bible ya sauko ne acikin wani jikakken doya daga ruwan sama amma bai jike ba. Yankin na janyo dubunnan mabiya addinin kirista duk shekara.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice '''wanda aka gina da kayan aiki na gargajiya, tsari da salon gini na cigaban mutanen Igbo wanda [[Demas Nwoko]] wani mai zane, ma gini kuma mai fasaha na duniya daga garin Idumuje-Ugboko, a karamar hukumar Aniocha ta Arewa, Jihar Delta.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''Gidan shakatawa na "Mungo Park House"''' wanda a yanzu Gidan Tarihi ne na Kasa, a [[Asaba, Delta|Asaba]]. The house was constructed by the [[Royal Niger Company]] (RNC) in 1886 and was used as a colonial administrative headquarters, a military house, the colonial administrative divisional headquarters, the RNC Constabulary building, and the seat of the Urban District Council at different times.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''The [[Ogulagha]] Beach''' * The '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' which connects Delta State (by extension, western Nigeria) to the Eastern part of [[Nigeria]]. It is a beauty to behold. It was completed in 1965 and cost £5 million. It was damaged during the civil war, but later repaired.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' which was built in memory of early British explorers. The complex has a museum, a graveyard, and many artworks and writings. It houses a replica of one of the boats that was used by the brothers.{{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Warri Kingdom Royal Cemetery''' which is 512 year old burial ground and serves as the resting place of past rulers of Warri kingdom. A tree is planted on each grave.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} dc9ky77cuea4km1dr0fm9zwniahckst 166496 166495 2022-08-17T09:29:25Z Uncle Bash007 9891 /* Wuraren bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''Fadar Nana (The Nana's Palace)''' wanda Chief [[Nana Olomu]] na Ebrohim ya gina. Ya shahara a karni na 19, kuma dan kasuwa ne na garin da yayi hulda da turawa. Daga baya huldar ta baci. An mamaye daga baya (ba tare da anyi fada ba) sai ua koma kasar Ghana. Abubuwan da ya bari sun hada da katafaren fadar sa dake gidansa.{{cn|date=June 2022}} * '''Rafin Ethiope ''' iwanda ake iƙirarin cewa shine ruwa mafi zurfi acikin garuruwan Afurka (zurfi 176&nbsp;km). Mabubbugar ruwan na kusa da wani katafaren bishiya silikin auduga dake Umuaja a karamar hukumar Ukwuani sannan tana kwararar ta kananan hukumomin jihar source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukuami sannan su kwarara zuwa Sauran an ƙananan hukumomin jihar. Wurin bauta ne na addinin gargajiya na Olokun sannan kuma wurin bautar na mabiya addinin Agbe.<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''Yankin Bible na Araya '''wanda ke dauke da kwafi na Littafin mai tsarki na Bible. An yarda da cewa Littafin Bible ya sauka a wannan yankin cikin al'ajabi daga sama a cikin watan Augusta, 1914. Littafin na bible ya sauko ne acikin wani jikakken doya daga ruwan sama amma bai jike ba. Yankin na janyo dubunnan mabiya addinin kirista duk shekara.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice '''wanda aka gina da kayan aiki na gargajiya, tsari da salon gini na cigaban mutanen Igbo wanda [[Demas Nwoko]] wani mai zane, ma gini kuma mai fasaha na duniya daga garin Idumuje-Ugboko, a karamar hukumar Aniocha ta Arewa, Jihar Delta.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''Gidan shakatawa na "Mungo Park House"''' wanda a yanzu Gidan Tarihi ne na Kasa, a [[Asaba, Delta|Asaba]]. [[Royal Niger Company]] suka gina gidan a 1886 kuma turawa sunyi amfani dashi a matsayin hedikwatan, gidan sojojin, hedikwatan gidan Gwamnatin turawa, gindin RNC, da kuma mazauni Gundumar Birni a lokuta daban daban.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''The [[Ogulagha]] Beach''' * The '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' which connects Delta State (by extension, western Nigeria) to the Eastern part of [[Nigeria]]. It is a beauty to behold. It was completed in 1965 and cost £5 million. It was damaged during the civil war, but later repaired.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' which was built in memory of early British explorers. The complex has a museum, a graveyard, and many artworks and writings. It houses a replica of one of the boats that was used by the brothers.{{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Warri Kingdom Royal Cemetery''' which is 512 year old burial ground and serves as the resting place of past rulers of Warri kingdom. A tree is planted on each grave.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} cifkumlpzyxasnn998f5926mzy16rlr 166497 166496 2022-08-17T09:33:41Z Uncle Bash007 9891 /* Wuraren bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''Fadar Nana (The Nana's Palace)''' wanda Chief [[Nana Olomu]] na Ebrohim ya gina. Ya shahara a karni na 19, kuma dan kasuwa ne na garin da yayi hulda da turawa. Daga baya huldar ta baci. An mamaye daga baya (ba tare da anyi fada ba) sai ua koma kasar Ghana. Abubuwan da ya bari sun hada da katafaren fadar sa dake gidansa.{{cn|date=June 2022}} * '''Rafin Ethiope ''' iwanda ake iƙirarin cewa shine ruwa mafi zurfi acikin garuruwan Afurka (zurfi 176&nbsp;km). Mabubbugar ruwan na kusa da wani katafaren bishiya silikin auduga dake Umuaja a karamar hukumar Ukwuani sannan tana kwararar ta kananan hukumomin jihar source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukuami sannan su kwarara zuwa Sauran an ƙananan hukumomin jihar. Wurin bauta ne na addinin gargajiya na Olokun sannan kuma wurin bautar na mabiya addinin Agbe.<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''Yankin Bible na Araya '''wanda ke dauke da kwafi na Littafin mai tsarki na Bible. An yarda da cewa Littafin Bible ya sauka a wannan yankin cikin al'ajabi daga sama a cikin watan Augusta, 1914. Littafin na bible ya sauko ne acikin wani jikakken doya daga ruwan sama amma bai jike ba. Yankin na janyo dubunnan mabiya addinin kirista duk shekara.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice '''wanda aka gina da kayan aiki na gargajiya, tsari da salon gini na cigaban mutanen Igbo wanda [[Demas Nwoko]] wani mai zane, ma gini kuma mai fasaha na duniya daga garin Idumuje-Ugboko, a karamar hukumar Aniocha ta Arewa, Jihar Delta.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''Gidan shakatawa na "Mungo Park House"''' wanda a yanzu Gidan Tarihi ne na Kasa, a [[Asaba, Delta|Asaba]]. [[Royal Niger Company]] suka gina gidan a 1886 kuma turawa sunyi amfani dashi a matsayin hedikwatan, gidan sojojin, hedikwatan gidan Gwamnatin turawa, gindin RNC, da kuma mazauni Gundumar Birni a lokuta daban daban.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''Gaɓar tekun [[Ogulagha]] Beach''' * Gadar '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' wacce ta hade Jihar Delta (daga yammacin Najeriya) zuwa yankin Gabashin Najeriya. Wuri na mai kyawun gani wacce aka kammala a 1995 akan kudi daka miliyan £5. It was damaged during the civil war, but later repaired.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' which was built in memory of early British explorers. The complex has a museum, a graveyard, and many artworks and writings. It houses a replica of one of the boats that was used by the brothers.{{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Warri Kingdom Royal Cemetery''' which is 512 year old burial ground and serves as the resting place of past rulers of Warri kingdom. A tree is planted on each grave.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} od23xrxodzy8pjkv0qmtmdtkp1x1cuw 166498 166497 2022-08-17T09:35:18Z Uncle Bash007 9891 /* Wuraren bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''Fadar Nana (The Nana's Palace)''' wanda Chief [[Nana Olomu]] na Ebrohim ya gina. Ya shahara a karni na 19, kuma dan kasuwa ne na garin da yayi hulda da turawa. Daga baya huldar ta baci. An mamaye daga baya (ba tare da anyi fada ba) sai ua koma kasar Ghana. Abubuwan da ya bari sun hada da katafaren fadar sa dake gidansa.{{cn|date=June 2022}} * '''Rafin Ethiope ''' iwanda ake iƙirarin cewa shine ruwa mafi zurfi acikin garuruwan Afurka (zurfi 176&nbsp;km). Mabubbugar ruwan na kusa da wani katafaren bishiya silikin auduga dake Umuaja a karamar hukumar Ukwuani sannan tana kwararar ta kananan hukumomin jihar source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukuami sannan su kwarara zuwa Sauran an ƙananan hukumomin jihar. Wurin bauta ne na addinin gargajiya na Olokun sannan kuma wurin bautar na mabiya addinin Agbe.<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''Yankin Bible na Araya '''wanda ke dauke da kwafi na Littafin mai tsarki na Bible. An yarda da cewa Littafin Bible ya sauka a wannan yankin cikin al'ajabi daga sama a cikin watan Augusta, 1914. Littafin na bible ya sauko ne acikin wani jikakken doya daga ruwan sama amma bai jike ba. Yankin na janyo dubunnan mabiya addinin kirista duk shekara.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice '''wanda aka gina da kayan aiki na gargajiya, tsari da salon gini na cigaban mutanen Igbo wanda [[Demas Nwoko]] wani mai zane, ma gini kuma mai fasaha na duniya daga garin Idumuje-Ugboko, a karamar hukumar Aniocha ta Arewa, Jihar Delta.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''Gidan shakatawa na "Mungo Park House"''' wanda a yanzu Gidan Tarihi ne na Kasa, a [[Asaba, Delta|Asaba]]. [[Royal Niger Company]] suka gina gidan a 1886 kuma turawa sunyi amfani dashi a matsayin hedikwatan, gidan sojojin, hedikwatan gidan Gwamnatin turawa, gindin RNC, da kuma mazauni Gundumar Birni a lokuta daban daban.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''Gaɓar tekun [[Ogulagha]] Beach''' * Gadar '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' wacce ta hade Jihar Delta (daga yammacin Najeriya) zuwa yankin Gabashin Najeriya. Wuri na mai kyawun gani wacce aka kammala a 1995 akan kudi daka miliyan £5. An lalata ta a lokacin yakin basasar Najeriya, amma daga bisani an gyara ta.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' which was built in memory of early British explorers. The complex has a museum, a graveyard, and many artworks and writings. It houses a replica of one of the boats that was used by the brothers.{{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Warri Kingdom Royal Cemetery''' which is 512 year old burial ground and serves as the resting place of past rulers of Warri kingdom. A tree is planted on each grave.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} kvr5bi6q24oeiqquj9wm955leorcy3k 166499 166498 2022-08-17T09:42:46Z Uncle Bash007 9891 /* Wuraren bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''Fadar Nana (The Nana's Palace)''' wanda Chief [[Nana Olomu]] na Ebrohim ya gina. Ya shahara a karni na 19, kuma dan kasuwa ne na garin da yayi hulda da turawa. Daga baya huldar ta baci. An mamaye daga baya (ba tare da anyi fada ba) sai ua koma kasar Ghana. Abubuwan da ya bari sun hada da katafaren fadar sa dake gidansa.{{cn|date=June 2022}} * '''Rafin Ethiope ''' iwanda ake iƙirarin cewa shine ruwa mafi zurfi acikin garuruwan Afurka (zurfi 176&nbsp;km). Mabubbugar ruwan na kusa da wani katafaren bishiya silikin auduga dake Umuaja a karamar hukumar Ukwuani sannan tana kwararar ta kananan hukumomin jihar source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukuami sannan su kwarara zuwa Sauran an ƙananan hukumomin jihar. Wurin bauta ne na addinin gargajiya na Olokun sannan kuma wurin bautar na mabiya addinin Agbe.<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''Yankin Bible na Araya '''wanda ke dauke da kwafi na Littafin mai tsarki na Bible. An yarda da cewa Littafin Bible ya sauka a wannan yankin cikin al'ajabi daga sama a cikin watan Augusta, 1914. Littafin na bible ya sauko ne acikin wani jikakken doya daga ruwan sama amma bai jike ba. Yankin na janyo dubunnan mabiya addinin kirista duk shekara.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice '''wanda aka gina da kayan aiki na gargajiya, tsari da salon gini na cigaban mutanen Igbo wanda [[Demas Nwoko]] wani mai zane, ma gini kuma mai fasaha na duniya daga garin Idumuje-Ugboko, a karamar hukumar Aniocha ta Arewa, Jihar Delta.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''Gidan shakatawa na "Mungo Park House"''' wanda a yanzu Gidan Tarihi ne na Kasa, a [[Asaba, Delta|Asaba]]. [[Royal Niger Company]] suka gina gidan a 1886 kuma turawa sunyi amfani dashi a matsayin hedikwatan, gidan sojojin, hedikwatan gidan Gwamnatin turawa, gindin RNC, da kuma mazauni Gundumar Birni a lokuta daban daban.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''Gaɓar tekun [[Ogulagha]] Beach''' * Gadar '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' wacce ta hade Jihar Delta (daga yammacin Najeriya) zuwa yankin Gabashin Najeriya. Wuri na mai kyawun gani wacce aka kammala a 1995 akan kudi daka miliyan £5. An lalata ta a lokacin yakin basasar Najeriya, amma daga bisani an gyara ta.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' wanda aka gina don tunawa da Turawan Birtaniya da suka fara ziyartar Najeriya. Babban gindin na dauke da gidan tarihi, makabarta, da zane da rubuce-rubuce da dama. Akwai irin jirgin 'Yan uwan suka yi amfani dashi. {{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Warri Kingdom Royal Cemetery''' which is 512 year old burial ground and serves as the resting place of past rulers of Warri kingdom. A tree is planted on each grave.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} hmzk2bb9ij7rwhubnw65qh3f2qc4yx1 166500 166499 2022-08-17T09:43:54Z Uncle Bash007 9891 /* Wuraren bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''Fadar Nana (The Nana's Palace)''' wanda Chief [[Nana Olomu]] na Ebrohim ya gina. Ya shahara a karni na 19, kuma dan kasuwa ne na garin da yayi hulda da turawa. Daga baya huldar ta baci. An mamaye daga baya (ba tare da anyi fada ba) sai ua koma kasar Ghana. Abubuwan da ya bari sun hada da katafaren fadar sa dake gidansa.{{cn|date=June 2022}} * '''Rafin Ethiope ''' iwanda ake iƙirarin cewa shine ruwa mafi zurfi acikin garuruwan Afurka (zurfi 176&nbsp;km). Mabubbugar ruwan na kusa da wani katafaren bishiya silikin auduga dake Umuaja a karamar hukumar Ukwuani sannan tana kwararar ta kananan hukumomin jihar source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukuami sannan su kwarara zuwa Sauran an ƙananan hukumomin jihar. Wurin bauta ne na addinin gargajiya na Olokun sannan kuma wurin bautar na mabiya addinin Agbe.<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''Yankin Bible na Araya '''wanda ke dauke da kwafi na Littafin mai tsarki na Bible. An yarda da cewa Littafin Bible ya sauka a wannan yankin cikin al'ajabi daga sama a cikin watan Augusta, 1914. Littafin na bible ya sauko ne acikin wani jikakken doya daga ruwan sama amma bai jike ba. Yankin na janyo dubunnan mabiya addinin kirista duk shekara.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice '''wanda aka gina da kayan aiki na gargajiya, tsari da salon gini na cigaban mutanen Igbo wanda [[Demas Nwoko]] wani mai zane, ma gini kuma mai fasaha na duniya daga garin Idumuje-Ugboko, a karamar hukumar Aniocha ta Arewa, Jihar Delta.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''Gidan shakatawa na "Mungo Park House"''' wanda a yanzu Gidan Tarihi ne na Kasa, a [[Asaba, Delta|Asaba]]. [[Royal Niger Company]] suka gina gidan a 1886 kuma turawa sunyi amfani dashi a matsayin hedikwatan, gidan sojojin, hedikwatan gidan Gwamnatin turawa, gindin RNC, da kuma mazauni Gundumar Birni a lokuta daban daban.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''Gaɓar tekun [[Ogulagha]] Beach''' * Gadar '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' wacce ta hade Jihar Delta (daga yammacin Najeriya) zuwa yankin Gabashin Najeriya. Wuri na mai kyawun gani wacce aka kammala a 1995 akan kudi daka miliyan £5. An lalata ta a lokacin yakin basasar Najeriya, amma daga bisani an gyara ta.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' wanda aka gina don tunawa da Turawan Birtaniya da suka fara ziyartar Najeriya. Babban gindin na dauke da gidan tarihi, makabarta, da zane da rubuce-rubuce da dama. Akwai irin jirgin 'Yan uwan suka yi amfani dashi. {{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Maƙabartar ta Musamman na Masarautar Warri''' which is 512 year old burial ground and serves as the resting place of past rulers of Warri kingdom. A tree is planted on each grave.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} mccqhirbjwfdwjfnyp6gnug0b84u9eb 166502 166500 2022-08-17T09:46:56Z Uncle Bash007 9891 /* Wuraren bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''Fadar Nana (The Nana's Palace)''' wanda Chief [[Nana Olomu]] na Ebrohim ya gina. Ya shahara a karni na 19, kuma dan kasuwa ne na garin da yayi hulda da turawa. Daga baya huldar ta baci. An mamaye daga baya (ba tare da anyi fada ba) sai ua koma kasar Ghana. Abubuwan da ya bari sun hada da katafaren fadar sa dake gidansa.{{cn|date=June 2022}} * '''Rafin Ethiope ''' iwanda ake iƙirarin cewa shine ruwa mafi zurfi acikin garuruwan Afurka (zurfi 176&nbsp;km). Mabubbugar ruwan na kusa da wani katafaren bishiya silikin auduga dake Umuaja a karamar hukumar Ukwuani sannan tana kwararar ta kananan hukumomin jihar source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukuami sannan su kwarara zuwa Sauran an ƙananan hukumomin jihar. Wurin bauta ne na addinin gargajiya na Olokun sannan kuma wurin bautar na mabiya addinin Agbe.<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''Yankin Bible na Araya '''wanda ke dauke da kwafi na Littafin mai tsarki na Bible. An yarda da cewa Littafin Bible ya sauka a wannan yankin cikin al'ajabi daga sama a cikin watan Augusta, 1914. Littafin na bible ya sauko ne acikin wani jikakken doya daga ruwan sama amma bai jike ba. Yankin na janyo dubunnan mabiya addinin kirista duk shekara.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice '''wanda aka gina da kayan aiki na gargajiya, tsari da salon gini na cigaban mutanen Igbo wanda [[Demas Nwoko]] wani mai zane, ma gini kuma mai fasaha na duniya daga garin Idumuje-Ugboko, a karamar hukumar Aniocha ta Arewa, Jihar Delta.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''Gidan shakatawa na "Mungo Park House"''' wanda a yanzu Gidan Tarihi ne na Kasa, a [[Asaba, Delta|Asaba]]. [[Royal Niger Company]] suka gina gidan a 1886 kuma turawa sunyi amfani dashi a matsayin hedikwatan, gidan sojojin, hedikwatan gidan Gwamnatin turawa, gindin RNC, da kuma mazauni Gundumar Birni a lokuta daban daban.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''Gaɓar tekun [[Ogulagha]] Beach''' * Gadar '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' wacce ta hade Jihar Delta (daga yammacin Najeriya) zuwa yankin Gabashin Najeriya. Wuri na mai kyawun gani wacce aka kammala a 1995 akan kudi daka miliyan £5. An lalata ta a lokacin yakin basasar Najeriya, amma daga bisani an gyara ta.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' wanda aka gina don tunawa da Turawan Birtaniya da suka fara ziyartar Najeriya. Babban gindin na dauke da gidan tarihi, makabarta, da zane da rubuce-rubuce da dama. Akwai irin jirgin 'Yan uwan suka yi amfani dashi. {{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Maƙabartar ta Musamman na Masarautar Warri''' makabarta ce da ta kai kimanin shekaru 512 kuma tana matsayin makwancin sarakunan Masarautar Warri. Akwai shuka da aka gina a kowanne kabari.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} n972n51sbe8213e0t2ipwsu7n9byzal 166503 166502 2022-08-17T09:49:01Z Uncle Bash007 9891 /* Wuraren bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''Fadar Nana (The Nana's Palace)''' wanda Chief [[Nana Olomu]] na Ebrohim ya gina. Ya shahara a karni na 19, kuma dan kasuwa ne na garin da yayi hulda da turawa. Daga baya huldar ta baci. An mamaye daga baya (ba tare da anyi fada ba) sai ua koma kasar Ghana. Abubuwan da ya bari sun hada da katafaren fadar sa dake gidansa.{{cn|date=June 2022}} * '''Rafin Ethiope ''' iwanda ake iƙirarin cewa shine ruwa mafi zurfi acikin garuruwan Afurka (zurfi 176&nbsp;km). Mabubbugar ruwan na kusa da wani katafaren bishiya silikin auduga dake Umuaja a karamar hukumar Ukwuani sannan tana kwararar ta kananan hukumomin jihar source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukuami sannan su kwarara zuwa Sauran an ƙananan hukumomin jihar. Wurin bauta ne na addinin gargajiya na Olokun sannan kuma wurin bautar na mabiya addinin Agbe.<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''Yankin Bible na Araya '''wanda ke dauke da kwafi na Littafin mai tsarki na Bible. An yarda da cewa Littafin Bible ya sauka a wannan yankin cikin al'ajabi daga sama a cikin watan Augusta, 1914. Littafin na bible ya sauko ne acikin wani jikakken doya daga ruwan sama amma bai jike ba. Yankin na janyo dubunnan mabiya addinin kirista duk shekara.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice '''wanda aka gina da kayan aiki na gargajiya, tsari da salon gini na cigaban mutanen Igbo wanda [[Demas Nwoko]] wani mai zane, ma gini kuma mai fasaha na duniya daga garin Idumuje-Ugboko, a karamar hukumar Aniocha ta Arewa, Jihar Delta.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''Gidan shakatawa na "Mungo Park House"''' wanda a yanzu Gidan Tarihi ne na Kasa, a [[Asaba, Delta|Asaba]]. [[Royal Niger Company]] suka gina gidan a 1886 kuma turawa sunyi amfani dashi a matsayin hedikwatan, gidan sojojin, hedikwatan gidan Gwamnatin turawa, gindin RNC, da kuma mazauni Gundumar Birni a lokuta daban daban.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''Gaɓar tekun [[Ogulagha]] Beach''' * Gadar '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' wacce ta hade Jihar Delta (daga yammacin Najeriya) zuwa yankin Gabashin Najeriya. Wuri na mai kyawun gani wacce aka kammala a 1995 akan kudi daka miliyan £5. An lalata ta a lokacin yakin basasar Najeriya, amma daga bisani an gyara ta.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' wanda aka gina don tunawa da Turawan Birtaniya da suka fara ziyartar Najeriya. Babban gindin na dauke da gidan tarihi, makabarta, da zane da rubuce-rubuce da dama. Akwai irin jirgin 'Yan uwan suka yi amfani dashi. {{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Maƙabartar ta Musamman na Masarautar Warri''' makabarta ce da ta kai kimanin shekaru 512 kuma tana matsayin makwancin sarakunan Masarautar Warri. Akwai shuka da aka gina a kowanne kabari.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> == Shahararrun mutane == {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 1gxwo4osta0jywl7d9exqdfyn89j1zg 166504 166503 2022-08-17T09:49:25Z Uncle Bash007 9891 /* Shahararrun mutane */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''Fadar Nana (The Nana's Palace)''' wanda Chief [[Nana Olomu]] na Ebrohim ya gina. Ya shahara a karni na 19, kuma dan kasuwa ne na garin da yayi hulda da turawa. Daga baya huldar ta baci. An mamaye daga baya (ba tare da anyi fada ba) sai ua koma kasar Ghana. Abubuwan da ya bari sun hada da katafaren fadar sa dake gidansa.{{cn|date=June 2022}} * '''Rafin Ethiope ''' iwanda ake iƙirarin cewa shine ruwa mafi zurfi acikin garuruwan Afurka (zurfi 176&nbsp;km). Mabubbugar ruwan na kusa da wani katafaren bishiya silikin auduga dake Umuaja a karamar hukumar Ukwuani sannan tana kwararar ta kananan hukumomin jihar source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukuami sannan su kwarara zuwa Sauran an ƙananan hukumomin jihar. Wurin bauta ne na addinin gargajiya na Olokun sannan kuma wurin bautar na mabiya addinin Agbe.<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''Yankin Bible na Araya '''wanda ke dauke da kwafi na Littafin mai tsarki na Bible. An yarda da cewa Littafin Bible ya sauka a wannan yankin cikin al'ajabi daga sama a cikin watan Augusta, 1914. Littafin na bible ya sauko ne acikin wani jikakken doya daga ruwan sama amma bai jike ba. Yankin na janyo dubunnan mabiya addinin kirista duk shekara.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice '''wanda aka gina da kayan aiki na gargajiya, tsari da salon gini na cigaban mutanen Igbo wanda [[Demas Nwoko]] wani mai zane, ma gini kuma mai fasaha na duniya daga garin Idumuje-Ugboko, a karamar hukumar Aniocha ta Arewa, Jihar Delta.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''Gidan shakatawa na "Mungo Park House"''' wanda a yanzu Gidan Tarihi ne na Kasa, a [[Asaba, Delta|Asaba]]. [[Royal Niger Company]] suka gina gidan a 1886 kuma turawa sunyi amfani dashi a matsayin hedikwatan, gidan sojojin, hedikwatan gidan Gwamnatin turawa, gindin RNC, da kuma mazauni Gundumar Birni a lokuta daban daban.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''Gaɓar tekun [[Ogulagha]] Beach''' * Gadar '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' wacce ta hade Jihar Delta (daga yammacin Najeriya) zuwa yankin Gabashin Najeriya. Wuri na mai kyawun gani wacce aka kammala a 1995 akan kudi daka miliyan £5. An lalata ta a lokacin yakin basasar Najeriya, amma daga bisani an gyara ta.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' wanda aka gina don tunawa da Turawan Birtaniya da suka fara ziyartar Najeriya. Babban gindin na dauke da gidan tarihi, makabarta, da zane da rubuce-rubuce da dama. Akwai irin jirgin 'Yan uwan suka yi amfani dashi. {{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Maƙabartar ta Musamman na Masarautar Warri''' makabarta ce da ta kai kimanin shekaru 512 kuma tana matsayin makwancin sarakunan Masarautar Warri. Akwai shuka da aka gina a kowanne kabari.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> == Shahararrun mutane == <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> *[[I Go Dye|Francis Agoda]] aka I Go Dye, popular comedian across Africa and [[United Nations]]' [[Millennium Development Goals]] Ambassador<ref>{{Cite web|title=STAR COMEDIAN, I GO DYE APPOINTED UN MDGs AMBASSADOR {{!}} Encomium Magazine|url=https://encomium.ng/star-comedian-i-go-dye-appointed-un-mdgs-ambassador/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Alibaba Akpobome]], stand-up comedian and actor{{cn|date=June 2022}} *[[Venita Akpofure]], British-Nigerian actress and video vixen{{cn|date=June 2022}} *[[Eyimofe Atake]], Senior Advocate of Nigeria<ref name = Guardian>{{Cite news|title=Congestion in courts is killing advocacy, says Atake|url=https://guardian.ng/features/congestion-in-courts-is-killing-advocacy-says-atake/|language=en-US|access-date=2020-09-30}}</ref><ref name="Atakebirth">{{Cite news|title=EYIMOFE ATAKE CELEBRATES 60TH|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2018/02/25/eyimofe-atake-celebrates-60th/|language=en-US|access-date=2020-09-30}}</ref> *[[FOM Atake]], Nigerian Judge (1967-1977) and Senator of the Federal Republic of Nigeria (1979-1982)<ref>{{cite web|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2003/04/13/editorial-franklin-oritse-muyiwa-atake-1926-2003/|title= EDITORIAL: Franklin Oritse-Muyiwa Atake (1926 – 2003)| date=13 April 2003|accessdate=29 January 2022|publisher= [[This Day (Nigeria)|This Day Newspaper]]}}</ref> *[[John Aruakpor|Rt Rev'd John U Aruakpor]] Bishop, Anglican Diocese of Oleh<ref>{{Cite web|title=The Rt Revd John Usiwoma Aruakpor on World Anglican Clerical Directory|url=https://www.worldanglican.com/nigeria/oleh/the-church-of-nigeria-anglican-communion/the-rt-revd-john-usiwoma-aruakpor|access-date=2021-06-24|website=World Anglican Clerical Directory|language=en}}</ref> *[[Michael Ashikodi Agbamuche]], former Attorney General & Minister for Justice of Nigeria<ref>{{Cite web|date=2013-05-16|title=Former Nigeria Attorney General's son, others under investigation over N200mn fraud {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/news/134602-former-nigeria-attorney-generals-son-others-under-investigation-over-n200mn-fraud.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Udoka Azubuike]], professional basketball player for the [[Utah Jazz]], played at college for the [[University of Kansas]]<ref>{{cite web|title=Played Profile|url=http://kuathletics.com/roster.aspx?rp_id=8612|website=KUAtletics.com|date = 2016-04-14}}</ref> *[[Bovi]], Nigerian comedian, event host, Actor and skit maker<ref>{{Cite web|date=2021-04-15|title=Bovi Ugboma Will Speak At NECLive8 On Sunday, April 25|url=https://thenet.ng/bovi-ugboma-will-speak-at-neclive8-on-sunday-april-25/|access-date=2021-06-24|website=Nigerian Entertainment Today|language=en-US}}</ref> *[[J. P. Clark|John Pepper Clark]], first professor of English in Africa, poet and writer<ref>{{Cite web|title=John Pepper Clark {{!}} Biography, Works, & Facts|url=https://www.britannica.com/biography/John-Pepper-Clark|access-date=2021-06-24|website=Encyclopedia Britannica|language=en}}</ref> *[[David Dafinone]], Renowned Account/Politician<ref>{{Cite web|date=2018-10-01|title=David Dafinone (1927-2018): A chartered accountant par excellence|url=https://guardian.ng/features/a-chartered-accountant-par-excellence/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Paul Dike]], Past Chief of Defence Staff<ref>{{Cite web|title=Chief of Defence Staff, History of The Highest Commissioned Military Officer in Nigeria – NTA.ng – Breaking News, Nigeria, Africa, Worldwide|url=https://www.nta.ng/uncategorized/20150729-chief-of-defence-staff-history-of-the-highest-commissioned-military-officer-in-nigerian/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Enebeli Elebuwa]], Nigerian Actor<ref>{{Cite web|date=2012-12-17|title=Aftermath of Enebeli Elebuwa's death, Stella Damasus blasts Nollywood - Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/entertainment/111548-aftermath-of-enebeli-elebuwas-death-stella-damasus-blasts-nollywood.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Tony Elumelu]], [[United Bank for Africa|UBA]] and [[Heirs Holdings]]<ref>{{Cite web|last=Africa|first=United Bank for|date=2020-09-23|title=Tony Elumelu named in "Time 100" list|url=https://www.ubagroup.com/tony-elumelu-named-in-time-100-list/|access-date=2021-06-24|website=UBA Group|language=en-US}}</ref> *[[Godwin Emefiele]] present CBN Governor<ref>{{Cite web|title=Central Bank of Nigeria:: Board of Directors|url=https://www.cbn.gov.ng/aboutcbn/TheBoard.asp?Name=Mr.+Godwin+Emefiele+(CON)&Biodata=emefiele/|access-date=2021-06-24|website=www.cbn.gov.ng}}</ref> *[[Olorogun O'tega Emerhor]], Nigerian financial industry leader and politician<ref>{{Cite web|date=2017-11-25|title=O'tega Emerhor at 60: A portrait of redemptive service|url=https://www.vanguardngr.com/2017/11/otega-emerhor-60-portrait-redemptive-service/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Erigga]], [[Nigerian]] [[Hip hop music|Hip hop]] recording artist, songwriter<ref>{{Cite web|last=The360reporters|date=2021-01-16|title=Erigga Net Worth 2021: Erigga Biography, Musics, Age, Cars, Houses And Net Worth 2021|url=https://the360report.com/erigga-biography-and-net-worth/|access-date=2021-06-24|website=The360Report|language=en-US}}</ref> *[[Oghenekaro Etebo]], Nigerian professional [[association football|footballer]]<ref>{{Cite web|title=Football (Sky Sports)|url=https://www.skysports.com/football/player/144194/oghenekaro-etebo|access-date=2021-06-24|website=SkySports|language=en}}</ref> *[[Jeremiah Omoto Fufeyin]], founder of Christ Mercyland Deliverance Ministry<ref>{{Cite web|date=2021-02-08|title=Suit against Fufeyin beginning of 'blackmail' against popular preachers, Cleric alleges|url=https://thenationonlineng.net/suit-against-fufeyin-beginning-of-blackmail-against-popular-preachers-cleric-alleges/|access-date=2021-06-24|website=Latest Nigeria News, Nigerian Newspapers, Politics|language=en-US}}</ref> *[[Harrysong]], Nigerian singer, songwriter and instrumentalist<ref>{{Cite web|date=2020-04-29|title=Harrysong Urges President Buhari To 'Stop Borrowing Money'|url=https://guardian.ng/life/harrysong-urges-president-buhari-to-stop-borrowing-money-to-fund-projects/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]], former governor of Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-05-26|title=£4.2m Ibori loot: Accountant-general claims money still being awaited|url=https://editor.guardian.ng/breakingnews/4-2m-ibori-loot-accountant-general-claims-money-still-being-awaited/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Michael Ibru]], business leader<ref>{{Cite web|date=2016-12-06|title=The amazing life of Olorogun Michael Ibru|url=https://businessday.ng/opinion/article/the-amazing-life-of-olorogun-michael-ibru/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Alex Iwobi]] former Arsenal Fc Player and Current Everton Fc player<ref>{{Cite web|last=Mondal|first=Subhankar|date=2021-02-08|title=Everton star Alex Iwobi comments on Arsenal exit|url=https://www.hitc.com/en-gb/2021/02/08/everton-star-alex-iwobi-comments-on-arsenal-exit/|access-date=2021-06-24|website=HITC|language=en-GB}}</ref> *[[Dumebi Iyamah]] Owner of Andrea Iyamah Brand<ref>{{Cite web|title=Andrea Iyamah – Lagos Fashion Week|url=http://lagosfashionweek.ng/designer-directory/listing/andrea-iyamah/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Don Jazzy]], Nigerian singer and producer<ref>{{Cite news|title=Nigerians react to Don Jazzy revelation say e bin marry 18 years ago|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/tori-56625660|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Emmanuel Ibe Kachikwu]], former Minister of State, Petroleum Resources, Nigeria<ref>{{Cite web|title=Emmanuel Ibe Kachikwu,The Federal Republic of Nigeria {{!}} Energy Council|url=https://energycouncil.com/event-speakers/h-e-emmanuel-ibe-kachikwu/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Stephen Keshi]], Nigerian ex-defender, former head-coach of the super eagles<ref>{{Cite web|title=Stephen Keshi: Ranking Big Boss's best six Nigeria debutants {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en-ng/lists/stephen-keshi-ranking-big-bosss-best-six-nigeria-debutants/dow5it8glejk1ka43c57sm7ga|access-date=2021-06-24|website=www.goal.com}}</ref> *[[Festus Keyamo]], Nigerian lawyer and<ref>{{cite web |title=Festus Egwarewa Adeniyi Keyamo |url=https://www.africa-confidential.com/index.aspx?pageid=118&whoswhoid=2673 |website=africa-confidential.com}}</ref> a Senior Advocate of Nigeria SAN *[[Lynxxx]], Recording artist, entrepreneur and the first Nigerian Pepsi brand ambassador<ref>{{Cite web|title=Chukie "Lynxxx" Edozien|url=https://www.africansinyorkshireproject.com/lynxxx-chukie-edozien.html|access-date=2021-06-24|website=African Stories in Hull & East Yorkshire|language=en}}</ref> *[[Rosaline Meurer]], Gambian-born Nigerian actress<ref>{{Cite news|title=Who be Rosaline Meurer, wey Tonto Dike ex-husband call Mrs Churchill?|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/tori-56072140|access-date=2021-06-24}}</ref> <!-- *[[Uba A. Michael]], Nigerian politician and businessman<ref>{{Cite news|date=2012-11-17|title guber hopeful, Uba Michael meets with Reps member, Shina Peller|url=https://www.vanguardngr.com/2021/11/guber-hopeful-uba-michael-meets-with-reps-member-shina-peller/|access-date=2021-06-17|work=[[Vanguard News]]|language=en-US}}</ref> --> *[[Richard Mofe-Damijo]], Nigerian veteran actor, writer, producer, and lawyer, former Commissioner for Culture and Tourism in Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-01-07|title=Autochek unveils RMD as brand Ambassador|url=https://www.vanguardngr.com/2021/01/autochek-unveils-rmd-as-brand-ambassador/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Collins Nweke]], First non-Belgian born person elected to political office in West Flanders Belgium<ref>{{Cite web|last=Chris|date=2019-06-16|title=Nigerians in Diaspora - Collins Nweke: Belgian-Based Nigerian politician|url=https://leadership.ng/nigerians-in-diaspora-collins-nweke-belgian-based-nigerian-politician/|access-date=2021-06-24|website=Leadership News - Nigeria News, Breaking News, Politics and more|language=en-GB}}</ref> *[[Nduka Obaigbena]] Founder, ThisDay & AriseTV<ref>{{Cite web|date=2020-12-09|title=Media Mogul Nduka Obaigbena Now Patron of Nigerian Newspaper Owners|url=https://www.arise.tv/media-mogul-nduka-obaigbena-now-patron-of-nigerian-newspaper-owners/|access-date=2021-06-24|website=Arise News|language=en-US}}</ref> *[[Sam Obi]], Ex-speaker and former acting governor of Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-04-03|title=BREAKING: Former Delta Acting Governor, Sam Obi, is dead|url=https://www.vanguardngr.com/2021/04/breaking-former-delta-acting-governor-sam-obi-is-dead/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Sunny Ofehe]], international human & environmental rights activist<ref>{{Cite web|title=Comrade Sunny Ofehe {{!}} Niger Delta Consortium|url=https://nigerdeltaconsortium.com/comrade-sunny-ofehe|access-date=2021-06-24|website=nigerdeltaconsortium.com}}</ref> *[[Kenneth Ogba]], politician<ref>{{cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2021/06/breaking-delta-lawmaker-kenneth-ogba-is-dead|title=BREAKING: Delta Lawmaker, Kenneth Ogba is dead|last1=Ahon|first1=Festus|last2=Akuopha|first2=Ochuko|date=27 June 2021|accessdate=28 June 2021|publisher=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]}}</ref> *[[Joy Ogwu]], former Permanent Representative of Nigeria to the [[United Nations]]<ref>{{Cite web|title=Ambassador U. Joy Ogwu {{!}} Permanent Mission of Nigeria to the United Nations, New York|url=https://nigeriaunmission.org/tag/ambassador-joy-ogwu/|access-date=2021-06-24|website=nigeriaunmission.org}}</ref> *[[Tanure Ojaide]], professor of English and renowned writer<ref>{{Cite web|date=2018-05-20|title=When dons gathered in Port Harcourt, Abraka in honour of Tanure Ojaide@70|url=https://guardian.ng/art/when-dons-gathered-in-port-harcourt-abraka-in-honour-of-tanure-ojaide70/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Mandy Ojugbana]], musician<ref name="Asobele">{{cite book|last=Timothy|first=Asobele|title=Historical trends of Nigerian indigenous and contemporary music|date=2002|publisher=Rothmed International|location=Lagos|pages=53–56}}</ref> *[[Jay-Jay Okocha|Okocha]], former Super Eagles Captain<ref>{{Cite news|title=Adepoju and Okocha: 'Stop looking for the next Jay-Jay'|language=en-GB|work=BBC Sport|url=https://www.bbc.co.uk/sport/africa/55158240|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Blessing Okagbare]], athlete, [[Summer Olympics|Olympic]] and [[World Athletics Championships]] medalist in the long jump, and a world medallist in the [[200 metres]]<ref>{{Cite news|title=Nigeria Blessing Okagbare don set new Guinness World Record|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/sport-56014988|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Ngozi Okonjo-Iweala]], economist and international development expert, Boards of Standard Chartered Bank, Twitter, Global Alliance for Vaccines and Immunization, and the African Risk Capacity<ref>{{Cite web|date=2021-02-21|title=The World According to Ngozi Okonjo-Iweala {{!}} THISDAY Style|url=https://www.thisdaystyle.ng/the-world-according-to-ngozi-okonjo-iweala/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Chris Okotie]], [[Nigerian]] musician, televangelist, politician<ref>{{Cite web|date=2019-02-13|title=Gospel glamour: how Nigeria's pastors wield political power|url=http://www.theguardian.com/world/2019/feb/13/gospel-glamour-how-nigerias-pastors-wield-political-power|access-date=2021-06-24|website=The Guardian|language=en}}</ref> *[[Ben Okri]], writer, [[Nigerian]] poet and novelist<ref>{{Cite web|title=Ben Okri - Literature|url=https://literature.britishcouncil.org/writer/ben-okri|access-date=2021-06-24|website=literature.britishcouncil.org}}</ref> *[[Sunday Oliseh]], Football Manager and former player<ref>{{Cite web|date=2020-04-18|title=The perfect defensive midfield player – Sunday Ogochukwu Oliseh|url=https://t.guardian.ng/sport/the-perfect-defensive-midfield-player-sunday-ogochukwu-oliseh/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Omawumi]], Nigerian singer, songwriter, actress; brand ambassador for [[Globacom]], [[Konga]], Malta Guinness<ref>{{Cite web|date=2020-09-16|title=We Can't Help But Love Omawumi Even More After This...|url=https://glamsquadmagazine.com/we-cant-help-but-love-omawumi-even-more-after-this/|access-date=2021-06-24|website=GLAMSQUAD MAGAZINE|language=en-US}}</ref> *[[Ovie Omo-Agege]], Nigerian lawyer, politician<ref name="vanguardngr.com"/> *[[Dominic Oneya]], Retired Brigadier General in the [[Nigerian Army]] , former chairman of the [[Nigeria Football Association]]<ref>{{Cite web|date=2014-10-12|title=Robbers In Delta Kill Daughter Of Former NFA President, Dominic Oneya|url=http://saharareporters.com/2014/10/12/robbers-delta-kill-daughter-former-nfa-president-dominic-oneya|access-date=2021-06-24|website=Sahara Reporters}}</ref> *[[Bruce Onobrakpeya]], 2006 UNESCO Living Human Treasure Award, trustee of Western Niger Delta University{{cn|date=June 2022}} *[[Gamaliel Onosode]], Nigerian technocrat, administrator and a former presidential candidate<ref>{{Cite web|date=2015-09-29|title=How boardroom guru, Gamaliel Onosode died at 82|url=https://www.vanguardngr.com/2015/09/how-boardroom-guru-gamaliel-onosode-dies-at-82/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> <!-- *High Chief Dr. [[Stephen Onovughakpor Akpotu]] (JP), Chairman, Movement for the Creation of Delta State, former President-General and Grand Patron of the Isoko Development Union (IDU), <ref>{{Cite web|title=Omo-Agege Mourns Former IDU PG, Onovughakpor Akpotu|url=https://www.heraldngr.com/2021/06/omo-agege-mourns-former-idu-pg.html/|website=Herald News|language=en-US}}</ref> --> *[[Orezi]], singer, songwriter<ref>{{Cite web|date=2017-12-11|title=I have not had sex for about a year - Singer Orezi {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/entertainment/music/252176-i-not-sex-year-singer-orezi.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Ayo Oritsejafor]], founder of Word of Life Bible Church<ref>{{Cite web|title=President of the Christian Association of Nigeria (CAN), and founder of Word of Life Bible Church, Warri, Pastor Ayo Oritsejafor has finally joined the league of wealthy clergy with private universities. {{!}} Encomium Magazine|url=https://encomium.ng/pastor-ayo-oritsejafor-builds-n2-5-billion-private-university-in-warri/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Stephen Oru]], Nigerian politician, former Minister of Niger Delta Affairs<ref>{{Cite web|date=2014-07-13|title=I'll promote N-Delta Ministry mandate —Oru|url=https://www.vanguardngr.com/2014/07/ill-promote-n-delta-ministry-mandate-oru/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Peter Godsday Orubebe]], politician, ex-Minister of State for Niger Delta Affairs, ex-Minister of special duties<ref>{{Cite web|date=2015-10-31|title=Ex-Minister, Godsday Orubebe, who almost derailed 2015 election, to face trial for corruption {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/news/headlines/192426-ex-minister-godsday-orubebe-who-almost-derailed-2015-election-to-face-trial-for-corruption.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Dennis Osadebay]], Nigerian politician, lawyer, poet, journalist<ref>{{Cite web|title=PressReader.com - Your favorite newspapers and magazines.|url=https://www.pressreader.com/nigeria/the-guardian-nigeria/20190922/281921659763954|access-date=2021-06-24|website=www.pressreader.com}}</ref> *[[Onigu Otite|Prof Onigu Otite]], sociologist and anthropologist<ref>{{Cite web|date=2019-10-30|title=Onigu Otite: A founding father of Nigerian sociology|url=https://www.thecable.ng/onigu-otite-a-founding-father-of-nigerian-sociology|access-date=2021-06-24|website=TheCable|language=en-US}}</ref> *[[Jim Ovia]], Nigerian businessman, founder of [[Zenith Bank]]<ref>{{Cite web|title=Jim Ovia|url=https://www.forbes.com/profile/jim-ovia/|access-date=2021-06-24|website=Forbes|language=en}}</ref> *[[Tim Owhefere]], Nigerian politician<ref>{{cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2021/01/breaking-delta-assembly-majority-leader-tim-ohwefere-is-dead|title=Breaking: Delta Assembly majority leader, Tim Ohwefere is dead|last=Ahon|first=Festus|date=28 January 2021|accessdate=28 June 2021|publisher=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]}}</ref> *[[Amaju Pinnick]], president of the [[Nigeria Football Federation]]<ref>{{Cite web|title=NFF President Pinnick wins Fifa Council seat by a landslide {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en/news/nff-president-pinnick-wins-fifa-council-seat-by-a-landslide/10mlchsamz6fd1gx43jclfjhga|access-date=2021-06-24|website=www.goal.com}}</ref> *[[Igho Sanomi]], Nigerian businessman<ref>{{Cite web|last=Nsehe|first=Mfonobong|title=How Nigerian Oilman Igho Charles Sanomi II Built A Commodities Trading Giant|url=https://www.forbes.com/sites/mfonobongnsehe/2017/05/16/how-nigerian-oilman-igho-charles-sanomi-ii-built-a-billion-dollar-commodities-trading-giant/|access-date=2021-06-24|website=Forbes|language=en}}</ref> *[[SHiiKANE]], Nigerian Afro-Pop, Pop, Afrobeat, Jazz, Dance, R&B music group *[[Zulu Sofola]], First published female Nigerian playwright and dramatist, first female Professor of Theater Arts in Africa<ref>{{Cite web|title=Nigerian Female Dramatists: Expression, Resistance, Agency|url=https://www.routledge.com/Nigerian-Female-Dramatists-Expression-Resistance-Agency/Afolayan/p/book/9780367616106|access-date=2021-06-24|website=Routledge & CRC Press|language=en}}</ref> *[[:ha:Ojo Taiye|Ojo Taiye]], [[Nigerian]] poet, winner of the Kingdoms in the Wild 2019 Annual Poetry Prize<ref>{{Cite web|last=thehaywriters|date=2021-04-28|title=Nigerian Poet, Ojo Taiye, Wins 2021 Hay Writers Circle Poetry Competition.|url=https://thehaywriters.wordpress.com/2021/04/28/nigerian-poet-ojo-taiye-wins-2021-hay-writers-circle-poetry-competition/|access-date=2021-06-24|website=THE HAY WRITERS|language=en}}</ref> *[[Tompolo]], former Nigerian Militant Commander *[[Abel Ubeku]], first black Managing Director of Guinness Nigeria Plc<ref>{{Cite web|date=2014-06-17|title=Dr. Abel K. Ubeku, 1936-2014: In memoriam|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/dr-abel-k-ubeku-1936-2014-memoriam/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Patrick Utomi]], Nigerian professor of political economy and management expert, Fellow of the Institute of Management Consultants of Nigeria and a former presidential candidate<ref>{{Cite web|date=2021-02-01|title=Nigeria in mess because of bad leadership, says Utomi|url=https://guardian.ng/politics/nigeria-in-mess-because-of-bad-leadership-says-utomi/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Senator [[James Manager]] Ebiowou, Nigerian politician at the Senate level *[[Rachael Oniga]], was a Nigerian film actress *[[Jeremiah Omoto Fufeyin]], is the founder and head prophet of Christ Mercyland Deliverance Ministry (CMDM), Warri, Delta State, Nigeria.<ref>{{Cite web |title=Christ Mercyland Deliverance Ministries – Arena of Solutions |url=https://christmercyland.org/ |access-date=2022-03-28 |language=en-US}}</ref> *[[Ayiri Emami]], is a Nigerian business man, politician, philanthropist. *[[Faithia Balogun]], is a Nigerian actress, filmmaker, producer and director. <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 4ycuu9ow22gsxu72mi8iv102jmi46kl 166505 166504 2022-08-17T09:49:36Z Uncle Bash007 9891 /* Shahararrun mutane */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''Fadar Nana (The Nana's Palace)''' wanda Chief [[Nana Olomu]] na Ebrohim ya gina. Ya shahara a karni na 19, kuma dan kasuwa ne na garin da yayi hulda da turawa. Daga baya huldar ta baci. An mamaye daga baya (ba tare da anyi fada ba) sai ua koma kasar Ghana. Abubuwan da ya bari sun hada da katafaren fadar sa dake gidansa.{{cn|date=June 2022}} * '''Rafin Ethiope ''' iwanda ake iƙirarin cewa shine ruwa mafi zurfi acikin garuruwan Afurka (zurfi 176&nbsp;km). Mabubbugar ruwan na kusa da wani katafaren bishiya silikin auduga dake Umuaja a karamar hukumar Ukwuani sannan tana kwararar ta kananan hukumomin jihar source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukuami sannan su kwarara zuwa Sauran an ƙananan hukumomin jihar. Wurin bauta ne na addinin gargajiya na Olokun sannan kuma wurin bautar na mabiya addinin Agbe.<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''Yankin Bible na Araya '''wanda ke dauke da kwafi na Littafin mai tsarki na Bible. An yarda da cewa Littafin Bible ya sauka a wannan yankin cikin al'ajabi daga sama a cikin watan Augusta, 1914. Littafin na bible ya sauko ne acikin wani jikakken doya daga ruwan sama amma bai jike ba. Yankin na janyo dubunnan mabiya addinin kirista duk shekara.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice '''wanda aka gina da kayan aiki na gargajiya, tsari da salon gini na cigaban mutanen Igbo wanda [[Demas Nwoko]] wani mai zane, ma gini kuma mai fasaha na duniya daga garin Idumuje-Ugboko, a karamar hukumar Aniocha ta Arewa, Jihar Delta.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''Gidan shakatawa na "Mungo Park House"''' wanda a yanzu Gidan Tarihi ne na Kasa, a [[Asaba, Delta|Asaba]]. [[Royal Niger Company]] suka gina gidan a 1886 kuma turawa sunyi amfani dashi a matsayin hedikwatan, gidan sojojin, hedikwatan gidan Gwamnatin turawa, gindin RNC, da kuma mazauni Gundumar Birni a lokuta daban daban.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''Gaɓar tekun [[Ogulagha]] Beach''' * Gadar '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' wacce ta hade Jihar Delta (daga yammacin Najeriya) zuwa yankin Gabashin Najeriya. Wuri na mai kyawun gani wacce aka kammala a 1995 akan kudi daka miliyan £5. An lalata ta a lokacin yakin basasar Najeriya, amma daga bisani an gyara ta.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' wanda aka gina don tunawa da Turawan Birtaniya da suka fara ziyartar Najeriya. Babban gindin na dauke da gidan tarihi, makabarta, da zane da rubuce-rubuce da dama. Akwai irin jirgin 'Yan uwan suka yi amfani dashi. {{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Maƙabartar ta Musamman na Masarautar Warri''' makabarta ce da ta kai kimanin shekaru 512 kuma tana matsayin makwancin sarakunan Masarautar Warri. Akwai shuka da aka gina a kowanne kabari.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> == Shahararrun mutane == {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 1gxwo4osta0jywl7d9exqdfyn89j1zg 166506 166505 2022-08-17T09:51:46Z Uncle Bash007 9891 /* Shahararrun mutane */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''Fadar Nana (The Nana's Palace)''' wanda Chief [[Nana Olomu]] na Ebrohim ya gina. Ya shahara a karni na 19, kuma dan kasuwa ne na garin da yayi hulda da turawa. Daga baya huldar ta baci. An mamaye daga baya (ba tare da anyi fada ba) sai ua koma kasar Ghana. Abubuwan da ya bari sun hada da katafaren fadar sa dake gidansa.{{cn|date=June 2022}} * '''Rafin Ethiope ''' iwanda ake iƙirarin cewa shine ruwa mafi zurfi acikin garuruwan Afurka (zurfi 176&nbsp;km). Mabubbugar ruwan na kusa da wani katafaren bishiya silikin auduga dake Umuaja a karamar hukumar Ukwuani sannan tana kwararar ta kananan hukumomin jihar source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukuami sannan su kwarara zuwa Sauran an ƙananan hukumomin jihar. Wurin bauta ne na addinin gargajiya na Olokun sannan kuma wurin bautar na mabiya addinin Agbe.<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''Yankin Bible na Araya '''wanda ke dauke da kwafi na Littafin mai tsarki na Bible. An yarda da cewa Littafin Bible ya sauka a wannan yankin cikin al'ajabi daga sama a cikin watan Augusta, 1914. Littafin na bible ya sauko ne acikin wani jikakken doya daga ruwan sama amma bai jike ba. Yankin na janyo dubunnan mabiya addinin kirista duk shekara.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice '''wanda aka gina da kayan aiki na gargajiya, tsari da salon gini na cigaban mutanen Igbo wanda [[Demas Nwoko]] wani mai zane, ma gini kuma mai fasaha na duniya daga garin Idumuje-Ugboko, a karamar hukumar Aniocha ta Arewa, Jihar Delta.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''Gidan shakatawa na "Mungo Park House"''' wanda a yanzu Gidan Tarihi ne na Kasa, a [[Asaba, Delta|Asaba]]. [[Royal Niger Company]] suka gina gidan a 1886 kuma turawa sunyi amfani dashi a matsayin hedikwatan, gidan sojojin, hedikwatan gidan Gwamnatin turawa, gindin RNC, da kuma mazauni Gundumar Birni a lokuta daban daban.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''Gaɓar tekun [[Ogulagha]] Beach''' * Gadar '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' wacce ta hade Jihar Delta (daga yammacin Najeriya) zuwa yankin Gabashin Najeriya. Wuri na mai kyawun gani wacce aka kammala a 1995 akan kudi daka miliyan £5. An lalata ta a lokacin yakin basasar Najeriya, amma daga bisani an gyara ta.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' wanda aka gina don tunawa da Turawan Birtaniya da suka fara ziyartar Najeriya. Babban gindin na dauke da gidan tarihi, makabarta, da zane da rubuce-rubuce da dama. Akwai irin jirgin 'Yan uwan suka yi amfani dashi. {{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Maƙabartar ta Musamman na Masarautar Warri''' makabarta ce da ta kai kimanin shekaru 512 kuma tana matsayin makwancin sarakunan Masarautar Warri. Akwai shuka da aka gina a kowanne kabari.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> == Shahararrun mutane == <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> *[[I Go Dye|Francis Agoda]] aka I Go Dye, shahararren dan wasan barkwanci na yankin Afurka kuma Jakadan [[United Nations]]' [[Millennium Development Goals]] <ref>{{Cite web|title=STAR COMEDIAN, I GO DYE APPOINTED UN MDGs AMBASSADOR {{!}} Encomium Magazine|url=https://encomium.ng/star-comedian-i-go-dye-appointed-un-mdgs-ambassador/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Alibaba Akpobome]], stand-up comedian and actor{{cn|date=June 2022}} *[[Venita Akpofure]], British-Nigerian actress and video vixen{{cn|date=June 2022}} *[[Eyimofe Atake]], Senior Advocate of Nigeria<ref name = Guardian>{{Cite news|title=Congestion in courts is killing advocacy, says Atake|url=https://guardian.ng/features/congestion-in-courts-is-killing-advocacy-says-atake/|language=en-US|access-date=2020-09-30}}</ref><ref name="Atakebirth">{{Cite news|title=EYIMOFE ATAKE CELEBRATES 60TH|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2018/02/25/eyimofe-atake-celebrates-60th/|language=en-US|access-date=2020-09-30}}</ref> *[[FOM Atake]], Nigerian Judge (1967-1977) and Senator of the Federal Republic of Nigeria (1979-1982)<ref>{{cite web|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2003/04/13/editorial-franklin-oritse-muyiwa-atake-1926-2003/|title= EDITORIAL: Franklin Oritse-Muyiwa Atake (1926 – 2003)| date=13 April 2003|accessdate=29 January 2022|publisher= [[This Day (Nigeria)|This Day Newspaper]]}}</ref> *[[John Aruakpor|Rt Rev'd John U Aruakpor]] Bishop, Anglican Diocese of Oleh<ref>{{Cite web|title=The Rt Revd John Usiwoma Aruakpor on World Anglican Clerical Directory|url=https://www.worldanglican.com/nigeria/oleh/the-church-of-nigeria-anglican-communion/the-rt-revd-john-usiwoma-aruakpor|access-date=2021-06-24|website=World Anglican Clerical Directory|language=en}}</ref> *[[Michael Ashikodi Agbamuche]], former Attorney General & Minister for Justice of Nigeria<ref>{{Cite web|date=2013-05-16|title=Former Nigeria Attorney General's son, others under investigation over N200mn fraud {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/news/134602-former-nigeria-attorney-generals-son-others-under-investigation-over-n200mn-fraud.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Udoka Azubuike]], professional basketball player for the [[Utah Jazz]], played at college for the [[University of Kansas]]<ref>{{cite web|title=Played Profile|url=http://kuathletics.com/roster.aspx?rp_id=8612|website=KUAtletics.com|date = 2016-04-14}}</ref> *[[Bovi]], Nigerian comedian, event host, Actor and skit maker<ref>{{Cite web|date=2021-04-15|title=Bovi Ugboma Will Speak At NECLive8 On Sunday, April 25|url=https://thenet.ng/bovi-ugboma-will-speak-at-neclive8-on-sunday-april-25/|access-date=2021-06-24|website=Nigerian Entertainment Today|language=en-US}}</ref> *[[J. P. Clark|John Pepper Clark]], first professor of English in Africa, poet and writer<ref>{{Cite web|title=John Pepper Clark {{!}} Biography, Works, & Facts|url=https://www.britannica.com/biography/John-Pepper-Clark|access-date=2021-06-24|website=Encyclopedia Britannica|language=en}}</ref> *[[David Dafinone]], Renowned Account/Politician<ref>{{Cite web|date=2018-10-01|title=David Dafinone (1927-2018): A chartered accountant par excellence|url=https://guardian.ng/features/a-chartered-accountant-par-excellence/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Paul Dike]], Past Chief of Defence Staff<ref>{{Cite web|title=Chief of Defence Staff, History of The Highest Commissioned Military Officer in Nigeria – NTA.ng – Breaking News, Nigeria, Africa, Worldwide|url=https://www.nta.ng/uncategorized/20150729-chief-of-defence-staff-history-of-the-highest-commissioned-military-officer-in-nigerian/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Enebeli Elebuwa]], Nigerian Actor<ref>{{Cite web|date=2012-12-17|title=Aftermath of Enebeli Elebuwa's death, Stella Damasus blasts Nollywood - Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/entertainment/111548-aftermath-of-enebeli-elebuwas-death-stella-damasus-blasts-nollywood.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Tony Elumelu]], [[United Bank for Africa|UBA]] and [[Heirs Holdings]]<ref>{{Cite web|last=Africa|first=United Bank for|date=2020-09-23|title=Tony Elumelu named in "Time 100" list|url=https://www.ubagroup.com/tony-elumelu-named-in-time-100-list/|access-date=2021-06-24|website=UBA Group|language=en-US}}</ref> *[[Godwin Emefiele]] present CBN Governor<ref>{{Cite web|title=Central Bank of Nigeria:: Board of Directors|url=https://www.cbn.gov.ng/aboutcbn/TheBoard.asp?Name=Mr.+Godwin+Emefiele+(CON)&Biodata=emefiele/|access-date=2021-06-24|website=www.cbn.gov.ng}}</ref> *[[Olorogun O'tega Emerhor]], Nigerian financial industry leader and politician<ref>{{Cite web|date=2017-11-25|title=O'tega Emerhor at 60: A portrait of redemptive service|url=https://www.vanguardngr.com/2017/11/otega-emerhor-60-portrait-redemptive-service/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Erigga]], [[Nigerian]] [[Hip hop music|Hip hop]] recording artist, songwriter<ref>{{Cite web|last=The360reporters|date=2021-01-16|title=Erigga Net Worth 2021: Erigga Biography, Musics, Age, Cars, Houses And Net Worth 2021|url=https://the360report.com/erigga-biography-and-net-worth/|access-date=2021-06-24|website=The360Report|language=en-US}}</ref> *[[Oghenekaro Etebo]], Nigerian professional [[association football|footballer]]<ref>{{Cite web|title=Football (Sky Sports)|url=https://www.skysports.com/football/player/144194/oghenekaro-etebo|access-date=2021-06-24|website=SkySports|language=en}}</ref> *[[Jeremiah Omoto Fufeyin]], founder of Christ Mercyland Deliverance Ministry<ref>{{Cite web|date=2021-02-08|title=Suit against Fufeyin beginning of 'blackmail' against popular preachers, Cleric alleges|url=https://thenationonlineng.net/suit-against-fufeyin-beginning-of-blackmail-against-popular-preachers-cleric-alleges/|access-date=2021-06-24|website=Latest Nigeria News, Nigerian Newspapers, Politics|language=en-US}}</ref> *[[Harrysong]], Nigerian singer, songwriter and instrumentalist<ref>{{Cite web|date=2020-04-29|title=Harrysong Urges President Buhari To 'Stop Borrowing Money'|url=https://guardian.ng/life/harrysong-urges-president-buhari-to-stop-borrowing-money-to-fund-projects/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]], former governor of Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-05-26|title=£4.2m Ibori loot: Accountant-general claims money still being awaited|url=https://editor.guardian.ng/breakingnews/4-2m-ibori-loot-accountant-general-claims-money-still-being-awaited/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Michael Ibru]], business leader<ref>{{Cite web|date=2016-12-06|title=The amazing life of Olorogun Michael Ibru|url=https://businessday.ng/opinion/article/the-amazing-life-of-olorogun-michael-ibru/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Alex Iwobi]] former Arsenal Fc Player and Current Everton Fc player<ref>{{Cite web|last=Mondal|first=Subhankar|date=2021-02-08|title=Everton star Alex Iwobi comments on Arsenal exit|url=https://www.hitc.com/en-gb/2021/02/08/everton-star-alex-iwobi-comments-on-arsenal-exit/|access-date=2021-06-24|website=HITC|language=en-GB}}</ref> *[[Dumebi Iyamah]] Owner of Andrea Iyamah Brand<ref>{{Cite web|title=Andrea Iyamah – Lagos Fashion Week|url=http://lagosfashionweek.ng/designer-directory/listing/andrea-iyamah/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Don Jazzy]], Nigerian singer and producer<ref>{{Cite news|title=Nigerians react to Don Jazzy revelation say e bin marry 18 years ago|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/tori-56625660|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Emmanuel Ibe Kachikwu]], former Minister of State, Petroleum Resources, Nigeria<ref>{{Cite web|title=Emmanuel Ibe Kachikwu,The Federal Republic of Nigeria {{!}} Energy Council|url=https://energycouncil.com/event-speakers/h-e-emmanuel-ibe-kachikwu/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Stephen Keshi]], Nigerian ex-defender, former head-coach of the super eagles<ref>{{Cite web|title=Stephen Keshi: Ranking Big Boss's best six Nigeria debutants {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en-ng/lists/stephen-keshi-ranking-big-bosss-best-six-nigeria-debutants/dow5it8glejk1ka43c57sm7ga|access-date=2021-06-24|website=www.goal.com}}</ref> *[[Festus Keyamo]], Nigerian lawyer and<ref>{{cite web |title=Festus Egwarewa Adeniyi Keyamo |url=https://www.africa-confidential.com/index.aspx?pageid=118&whoswhoid=2673 |website=africa-confidential.com}}</ref> a Senior Advocate of Nigeria SAN *[[Lynxxx]], Recording artist, entrepreneur and the first Nigerian Pepsi brand ambassador<ref>{{Cite web|title=Chukie "Lynxxx" Edozien|url=https://www.africansinyorkshireproject.com/lynxxx-chukie-edozien.html|access-date=2021-06-24|website=African Stories in Hull & East Yorkshire|language=en}}</ref> *[[Rosaline Meurer]], Gambian-born Nigerian actress<ref>{{Cite news|title=Who be Rosaline Meurer, wey Tonto Dike ex-husband call Mrs Churchill?|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/tori-56072140|access-date=2021-06-24}}</ref> <!-- *[[Uba A. Michael]], Nigerian politician and businessman<ref>{{Cite news|date=2012-11-17|title guber hopeful, Uba Michael meets with Reps member, Shina Peller|url=https://www.vanguardngr.com/2021/11/guber-hopeful-uba-michael-meets-with-reps-member-shina-peller/|access-date=2021-06-17|work=[[Vanguard News]]|language=en-US}}</ref> --> *[[Richard Mofe-Damijo]], Nigerian veteran actor, writer, producer, and lawyer, former Commissioner for Culture and Tourism in Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-01-07|title=Autochek unveils RMD as brand Ambassador|url=https://www.vanguardngr.com/2021/01/autochek-unveils-rmd-as-brand-ambassador/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Collins Nweke]], First non-Belgian born person elected to political office in West Flanders Belgium<ref>{{Cite web|last=Chris|date=2019-06-16|title=Nigerians in Diaspora - Collins Nweke: Belgian-Based Nigerian politician|url=https://leadership.ng/nigerians-in-diaspora-collins-nweke-belgian-based-nigerian-politician/|access-date=2021-06-24|website=Leadership News - Nigeria News, Breaking News, Politics and more|language=en-GB}}</ref> *[[Nduka Obaigbena]] Founder, ThisDay & AriseTV<ref>{{Cite web|date=2020-12-09|title=Media Mogul Nduka Obaigbena Now Patron of Nigerian Newspaper Owners|url=https://www.arise.tv/media-mogul-nduka-obaigbena-now-patron-of-nigerian-newspaper-owners/|access-date=2021-06-24|website=Arise News|language=en-US}}</ref> *[[Sam Obi]], Ex-speaker and former acting governor of Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-04-03|title=BREAKING: Former Delta Acting Governor, Sam Obi, is dead|url=https://www.vanguardngr.com/2021/04/breaking-former-delta-acting-governor-sam-obi-is-dead/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Sunny Ofehe]], international human & environmental rights activist<ref>{{Cite web|title=Comrade Sunny Ofehe {{!}} Niger Delta Consortium|url=https://nigerdeltaconsortium.com/comrade-sunny-ofehe|access-date=2021-06-24|website=nigerdeltaconsortium.com}}</ref> *[[Kenneth Ogba]], politician<ref>{{cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2021/06/breaking-delta-lawmaker-kenneth-ogba-is-dead|title=BREAKING: Delta Lawmaker, Kenneth Ogba is dead|last1=Ahon|first1=Festus|last2=Akuopha|first2=Ochuko|date=27 June 2021|accessdate=28 June 2021|publisher=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]}}</ref> *[[Joy Ogwu]], former Permanent Representative of Nigeria to the [[United Nations]]<ref>{{Cite web|title=Ambassador U. Joy Ogwu {{!}} Permanent Mission of Nigeria to the United Nations, New York|url=https://nigeriaunmission.org/tag/ambassador-joy-ogwu/|access-date=2021-06-24|website=nigeriaunmission.org}}</ref> *[[Tanure Ojaide]], professor of English and renowned writer<ref>{{Cite web|date=2018-05-20|title=When dons gathered in Port Harcourt, Abraka in honour of Tanure Ojaide@70|url=https://guardian.ng/art/when-dons-gathered-in-port-harcourt-abraka-in-honour-of-tanure-ojaide70/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Mandy Ojugbana]], musician<ref name="Asobele">{{cite book|last=Timothy|first=Asobele|title=Historical trends of Nigerian indigenous and contemporary music|date=2002|publisher=Rothmed International|location=Lagos|pages=53–56}}</ref> *[[Jay-Jay Okocha|Okocha]], former Super Eagles Captain<ref>{{Cite news|title=Adepoju and Okocha: 'Stop looking for the next Jay-Jay'|language=en-GB|work=BBC Sport|url=https://www.bbc.co.uk/sport/africa/55158240|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Blessing Okagbare]], athlete, [[Summer Olympics|Olympic]] and [[World Athletics Championships]] medalist in the long jump, and a world medallist in the [[200 metres]]<ref>{{Cite news|title=Nigeria Blessing Okagbare don set new Guinness World Record|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/sport-56014988|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Ngozi Okonjo-Iweala]], economist and international development expert, Boards of Standard Chartered Bank, Twitter, Global Alliance for Vaccines and Immunization, and the African Risk Capacity<ref>{{Cite web|date=2021-02-21|title=The World According to Ngozi Okonjo-Iweala {{!}} THISDAY Style|url=https://www.thisdaystyle.ng/the-world-according-to-ngozi-okonjo-iweala/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Chris Okotie]], [[Nigerian]] musician, televangelist, politician<ref>{{Cite web|date=2019-02-13|title=Gospel glamour: how Nigeria's pastors wield political power|url=http://www.theguardian.com/world/2019/feb/13/gospel-glamour-how-nigerias-pastors-wield-political-power|access-date=2021-06-24|website=The Guardian|language=en}}</ref> *[[Ben Okri]], writer, [[Nigerian]] poet and novelist<ref>{{Cite web|title=Ben Okri - Literature|url=https://literature.britishcouncil.org/writer/ben-okri|access-date=2021-06-24|website=literature.britishcouncil.org}}</ref> *[[Sunday Oliseh]], Football Manager and former player<ref>{{Cite web|date=2020-04-18|title=The perfect defensive midfield player – Sunday Ogochukwu Oliseh|url=https://t.guardian.ng/sport/the-perfect-defensive-midfield-player-sunday-ogochukwu-oliseh/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Omawumi]], Nigerian singer, songwriter, actress; brand ambassador for [[Globacom]], [[Konga]], Malta Guinness<ref>{{Cite web|date=2020-09-16|title=We Can't Help But Love Omawumi Even More After This...|url=https://glamsquadmagazine.com/we-cant-help-but-love-omawumi-even-more-after-this/|access-date=2021-06-24|website=GLAMSQUAD MAGAZINE|language=en-US}}</ref> *[[Ovie Omo-Agege]], Nigerian lawyer, politician<ref name="vanguardngr.com"/> *[[Dominic Oneya]], Retired Brigadier General in the [[Nigerian Army]] , former chairman of the [[Nigeria Football Association]]<ref>{{Cite web|date=2014-10-12|title=Robbers In Delta Kill Daughter Of Former NFA President, Dominic Oneya|url=http://saharareporters.com/2014/10/12/robbers-delta-kill-daughter-former-nfa-president-dominic-oneya|access-date=2021-06-24|website=Sahara Reporters}}</ref> *[[Bruce Onobrakpeya]], 2006 UNESCO Living Human Treasure Award, trustee of Western Niger Delta University{{cn|date=June 2022}} *[[Gamaliel Onosode]], Nigerian technocrat, administrator and a former presidential candidate<ref>{{Cite web|date=2015-09-29|title=How boardroom guru, Gamaliel Onosode died at 82|url=https://www.vanguardngr.com/2015/09/how-boardroom-guru-gamaliel-onosode-dies-at-82/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> <!-- *High Chief Dr. [[Stephen Onovughakpor Akpotu]] (JP), Chairman, Movement for the Creation of Delta State, former President-General and Grand Patron of the Isoko Development Union (IDU), <ref>{{Cite web|title=Omo-Agege Mourns Former IDU PG, Onovughakpor Akpotu|url=https://www.heraldngr.com/2021/06/omo-agege-mourns-former-idu-pg.html/|website=Herald News|language=en-US}}</ref> --> *[[Orezi]], singer, songwriter<ref>{{Cite web|date=2017-12-11|title=I have not had sex for about a year - Singer Orezi {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/entertainment/music/252176-i-not-sex-year-singer-orezi.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Ayo Oritsejafor]], founder of Word of Life Bible Church<ref>{{Cite web|title=President of the Christian Association of Nigeria (CAN), and founder of Word of Life Bible Church, Warri, Pastor Ayo Oritsejafor has finally joined the league of wealthy clergy with private universities. {{!}} Encomium Magazine|url=https://encomium.ng/pastor-ayo-oritsejafor-builds-n2-5-billion-private-university-in-warri/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Stephen Oru]], Nigerian politician, former Minister of Niger Delta Affairs<ref>{{Cite web|date=2014-07-13|title=I'll promote N-Delta Ministry mandate —Oru|url=https://www.vanguardngr.com/2014/07/ill-promote-n-delta-ministry-mandate-oru/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Peter Godsday Orubebe]], politician, ex-Minister of State for Niger Delta Affairs, ex-Minister of special duties<ref>{{Cite web|date=2015-10-31|title=Ex-Minister, Godsday Orubebe, who almost derailed 2015 election, to face trial for corruption {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/news/headlines/192426-ex-minister-godsday-orubebe-who-almost-derailed-2015-election-to-face-trial-for-corruption.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Dennis Osadebay]], Nigerian politician, lawyer, poet, journalist<ref>{{Cite web|title=PressReader.com - Your favorite newspapers and magazines.|url=https://www.pressreader.com/nigeria/the-guardian-nigeria/20190922/281921659763954|access-date=2021-06-24|website=www.pressreader.com}}</ref> *[[Onigu Otite|Prof Onigu Otite]], sociologist and anthropologist<ref>{{Cite web|date=2019-10-30|title=Onigu Otite: A founding father of Nigerian sociology|url=https://www.thecable.ng/onigu-otite-a-founding-father-of-nigerian-sociology|access-date=2021-06-24|website=TheCable|language=en-US}}</ref> *[[Jim Ovia]], Nigerian businessman, founder of [[Zenith Bank]]<ref>{{Cite web|title=Jim Ovia|url=https://www.forbes.com/profile/jim-ovia/|access-date=2021-06-24|website=Forbes|language=en}}</ref> *[[Tim Owhefere]], Nigerian politician<ref>{{cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2021/01/breaking-delta-assembly-majority-leader-tim-ohwefere-is-dead|title=Breaking: Delta Assembly majority leader, Tim Ohwefere is dead|last=Ahon|first=Festus|date=28 January 2021|accessdate=28 June 2021|publisher=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]}}</ref> *[[Amaju Pinnick]], president of the [[Nigeria Football Federation]]<ref>{{Cite web|title=NFF President Pinnick wins Fifa Council seat by a landslide {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en/news/nff-president-pinnick-wins-fifa-council-seat-by-a-landslide/10mlchsamz6fd1gx43jclfjhga|access-date=2021-06-24|website=www.goal.com}}</ref> *[[Igho Sanomi]], Nigerian businessman<ref>{{Cite web|last=Nsehe|first=Mfonobong|title=How Nigerian Oilman Igho Charles Sanomi II Built A Commodities Trading Giant|url=https://www.forbes.com/sites/mfonobongnsehe/2017/05/16/how-nigerian-oilman-igho-charles-sanomi-ii-built-a-billion-dollar-commodities-trading-giant/|access-date=2021-06-24|website=Forbes|language=en}}</ref> *[[SHiiKANE]], Nigerian Afro-Pop, Pop, Afrobeat, Jazz, Dance, R&B music group *[[Zulu Sofola]], First published female Nigerian playwright and dramatist, first female Professor of Theater Arts in Africa<ref>{{Cite web|title=Nigerian Female Dramatists: Expression, Resistance, Agency|url=https://www.routledge.com/Nigerian-Female-Dramatists-Expression-Resistance-Agency/Afolayan/p/book/9780367616106|access-date=2021-06-24|website=Routledge & CRC Press|language=en}}</ref> *[[:ha:Ojo Taiye|Ojo Taiye]], [[Nigerian]] poet, winner of the Kingdoms in the Wild 2019 Annual Poetry Prize<ref>{{Cite web|last=thehaywriters|date=2021-04-28|title=Nigerian Poet, Ojo Taiye, Wins 2021 Hay Writers Circle Poetry Competition.|url=https://thehaywriters.wordpress.com/2021/04/28/nigerian-poet-ojo-taiye-wins-2021-hay-writers-circle-poetry-competition/|access-date=2021-06-24|website=THE HAY WRITERS|language=en}}</ref> *[[Tompolo]], former Nigerian Militant Commander *[[Abel Ubeku]], first black Managing Director of Guinness Nigeria Plc<ref>{{Cite web|date=2014-06-17|title=Dr. Abel K. Ubeku, 1936-2014: In memoriam|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/dr-abel-k-ubeku-1936-2014-memoriam/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Patrick Utomi]], Nigerian professor of political economy and management expert, Fellow of the Institute of Management Consultants of Nigeria and a former presidential candidate<ref>{{Cite web|date=2021-02-01|title=Nigeria in mess because of bad leadership, says Utomi|url=https://guardian.ng/politics/nigeria-in-mess-because-of-bad-leadership-says-utomi/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Senator [[James Manager]] Ebiowou, Nigerian politician at the Senate level *[[Rachael Oniga]], was a Nigerian film actress *[[Jeremiah Omoto Fufeyin]], is the founder and head prophet of Christ Mercyland Deliverance Ministry (CMDM), Warri, Delta State, Nigeria.<ref>{{Cite web |title=Christ Mercyland Deliverance Ministries – Arena of Solutions |url=https://christmercyland.org/ |access-date=2022-03-28 |language=en-US}}</ref> *[[Ayiri Emami]], is a Nigerian business man, politician, philanthropist. *[[Faithia Balogun]], is a Nigerian actress, filmmaker, producer and director. <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 6tp4d7oenlel6s8kji2p59safssz1xl 166507 166506 2022-08-17T09:53:19Z Uncle Bash007 9891 /* Shahararrun mutane */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''Fadar Nana (The Nana's Palace)''' wanda Chief [[Nana Olomu]] na Ebrohim ya gina. Ya shahara a karni na 19, kuma dan kasuwa ne na garin da yayi hulda da turawa. Daga baya huldar ta baci. An mamaye daga baya (ba tare da anyi fada ba) sai ua koma kasar Ghana. Abubuwan da ya bari sun hada da katafaren fadar sa dake gidansa.{{cn|date=June 2022}} * '''Rafin Ethiope ''' iwanda ake iƙirarin cewa shine ruwa mafi zurfi acikin garuruwan Afurka (zurfi 176&nbsp;km). Mabubbugar ruwan na kusa da wani katafaren bishiya silikin auduga dake Umuaja a karamar hukumar Ukwuani sannan tana kwararar ta kananan hukumomin jihar source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukuami sannan su kwarara zuwa Sauran an ƙananan hukumomin jihar. Wurin bauta ne na addinin gargajiya na Olokun sannan kuma wurin bautar na mabiya addinin Agbe.<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''Yankin Bible na Araya '''wanda ke dauke da kwafi na Littafin mai tsarki na Bible. An yarda da cewa Littafin Bible ya sauka a wannan yankin cikin al'ajabi daga sama a cikin watan Augusta, 1914. Littafin na bible ya sauko ne acikin wani jikakken doya daga ruwan sama amma bai jike ba. Yankin na janyo dubunnan mabiya addinin kirista duk shekara.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice '''wanda aka gina da kayan aiki na gargajiya, tsari da salon gini na cigaban mutanen Igbo wanda [[Demas Nwoko]] wani mai zane, ma gini kuma mai fasaha na duniya daga garin Idumuje-Ugboko, a karamar hukumar Aniocha ta Arewa, Jihar Delta.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''Gidan shakatawa na "Mungo Park House"''' wanda a yanzu Gidan Tarihi ne na Kasa, a [[Asaba, Delta|Asaba]]. [[Royal Niger Company]] suka gina gidan a 1886 kuma turawa sunyi amfani dashi a matsayin hedikwatan, gidan sojojin, hedikwatan gidan Gwamnatin turawa, gindin RNC, da kuma mazauni Gundumar Birni a lokuta daban daban.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''Gaɓar tekun [[Ogulagha]] Beach''' * Gadar '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' wacce ta hade Jihar Delta (daga yammacin Najeriya) zuwa yankin Gabashin Najeriya. Wuri na mai kyawun gani wacce aka kammala a 1995 akan kudi daka miliyan £5. An lalata ta a lokacin yakin basasar Najeriya, amma daga bisani an gyara ta.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' wanda aka gina don tunawa da Turawan Birtaniya da suka fara ziyartar Najeriya. Babban gindin na dauke da gidan tarihi, makabarta, da zane da rubuce-rubuce da dama. Akwai irin jirgin 'Yan uwan suka yi amfani dashi. {{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Maƙabartar ta Musamman na Masarautar Warri''' makabarta ce da ta kai kimanin shekaru 512 kuma tana matsayin makwancin sarakunan Masarautar Warri. Akwai shuka da aka gina a kowanne kabari.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> == Shahararrun mutane == <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> *[[I Go Dye|Francis Agoda]] aka I Go Dye, shahararren dan wasan barkwanci na yankin Afurka kuma Jakadan [[United Nations]]' [[Millennium Development Goals]] <ref>{{Cite web|title=STAR COMEDIAN, I GO DYE APPOINTED UN MDGs AMBASSADOR {{!}} Encomium Magazine|url=https://encomium.ng/star-comedian-i-go-dye-appointed-un-mdgs-ambassador/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Alibaba Akpobome]], Dan wasan barkwanci kuma jarumi fim{{cn|date=June 2022}} *[[Venita Akpofure]], British-Nigerian actress and video vixen{{cn|date=June 2022}} *[[Eyimofe Atake]], Senior Advocate of Nigeria<ref name = Guardian>{{Cite news|title=Congestion in courts is killing advocacy, says Atake|url=https://guardian.ng/features/congestion-in-courts-is-killing-advocacy-says-atake/|language=en-US|access-date=2020-09-30}}</ref><ref name="Atakebirth">{{Cite news|title=EYIMOFE ATAKE CELEBRATES 60TH|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2018/02/25/eyimofe-atake-celebrates-60th/|language=en-US|access-date=2020-09-30}}</ref> *[[FOM Atake]], Nigerian Judge (1967-1977) and Senator of the Federal Republic of Nigeria (1979-1982)<ref>{{cite web|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2003/04/13/editorial-franklin-oritse-muyiwa-atake-1926-2003/|title= EDITORIAL: Franklin Oritse-Muyiwa Atake (1926 – 2003)| date=13 April 2003|accessdate=29 January 2022|publisher= [[This Day (Nigeria)|This Day Newspaper]]}}</ref> *[[John Aruakpor|Rt Rev'd John U Aruakpor]] Bishop, Anglican Diocese of Oleh<ref>{{Cite web|title=The Rt Revd John Usiwoma Aruakpor on World Anglican Clerical Directory|url=https://www.worldanglican.com/nigeria/oleh/the-church-of-nigeria-anglican-communion/the-rt-revd-john-usiwoma-aruakpor|access-date=2021-06-24|website=World Anglican Clerical Directory|language=en}}</ref> *[[Michael Ashikodi Agbamuche]], former Attorney General & Minister for Justice of Nigeria<ref>{{Cite web|date=2013-05-16|title=Former Nigeria Attorney General's son, others under investigation over N200mn fraud {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/news/134602-former-nigeria-attorney-generals-son-others-under-investigation-over-n200mn-fraud.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Udoka Azubuike]], professional basketball player for the [[Utah Jazz]], played at college for the [[University of Kansas]]<ref>{{cite web|title=Played Profile|url=http://kuathletics.com/roster.aspx?rp_id=8612|website=KUAtletics.com|date = 2016-04-14}}</ref> *[[Bovi]], Nigerian comedian, event host, Actor and skit maker<ref>{{Cite web|date=2021-04-15|title=Bovi Ugboma Will Speak At NECLive8 On Sunday, April 25|url=https://thenet.ng/bovi-ugboma-will-speak-at-neclive8-on-sunday-april-25/|access-date=2021-06-24|website=Nigerian Entertainment Today|language=en-US}}</ref> *[[J. P. Clark|John Pepper Clark]], first professor of English in Africa, poet and writer<ref>{{Cite web|title=John Pepper Clark {{!}} Biography, Works, & Facts|url=https://www.britannica.com/biography/John-Pepper-Clark|access-date=2021-06-24|website=Encyclopedia Britannica|language=en}}</ref> *[[David Dafinone]], Renowned Account/Politician<ref>{{Cite web|date=2018-10-01|title=David Dafinone (1927-2018): A chartered accountant par excellence|url=https://guardian.ng/features/a-chartered-accountant-par-excellence/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Paul Dike]], Past Chief of Defence Staff<ref>{{Cite web|title=Chief of Defence Staff, History of The Highest Commissioned Military Officer in Nigeria – NTA.ng – Breaking News, Nigeria, Africa, Worldwide|url=https://www.nta.ng/uncategorized/20150729-chief-of-defence-staff-history-of-the-highest-commissioned-military-officer-in-nigerian/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Enebeli Elebuwa]], Nigerian Actor<ref>{{Cite web|date=2012-12-17|title=Aftermath of Enebeli Elebuwa's death, Stella Damasus blasts Nollywood - Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/entertainment/111548-aftermath-of-enebeli-elebuwas-death-stella-damasus-blasts-nollywood.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Tony Elumelu]], [[United Bank for Africa|UBA]] and [[Heirs Holdings]]<ref>{{Cite web|last=Africa|first=United Bank for|date=2020-09-23|title=Tony Elumelu named in "Time 100" list|url=https://www.ubagroup.com/tony-elumelu-named-in-time-100-list/|access-date=2021-06-24|website=UBA Group|language=en-US}}</ref> *[[Godwin Emefiele]] present CBN Governor<ref>{{Cite web|title=Central Bank of Nigeria:: Board of Directors|url=https://www.cbn.gov.ng/aboutcbn/TheBoard.asp?Name=Mr.+Godwin+Emefiele+(CON)&Biodata=emefiele/|access-date=2021-06-24|website=www.cbn.gov.ng}}</ref> *[[Olorogun O'tega Emerhor]], Nigerian financial industry leader and politician<ref>{{Cite web|date=2017-11-25|title=O'tega Emerhor at 60: A portrait of redemptive service|url=https://www.vanguardngr.com/2017/11/otega-emerhor-60-portrait-redemptive-service/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Erigga]], [[Nigerian]] [[Hip hop music|Hip hop]] recording artist, songwriter<ref>{{Cite web|last=The360reporters|date=2021-01-16|title=Erigga Net Worth 2021: Erigga Biography, Musics, Age, Cars, Houses And Net Worth 2021|url=https://the360report.com/erigga-biography-and-net-worth/|access-date=2021-06-24|website=The360Report|language=en-US}}</ref> *[[Oghenekaro Etebo]], Nigerian professional [[association football|footballer]]<ref>{{Cite web|title=Football (Sky Sports)|url=https://www.skysports.com/football/player/144194/oghenekaro-etebo|access-date=2021-06-24|website=SkySports|language=en}}</ref> *[[Jeremiah Omoto Fufeyin]], founder of Christ Mercyland Deliverance Ministry<ref>{{Cite web|date=2021-02-08|title=Suit against Fufeyin beginning of 'blackmail' against popular preachers, Cleric alleges|url=https://thenationonlineng.net/suit-against-fufeyin-beginning-of-blackmail-against-popular-preachers-cleric-alleges/|access-date=2021-06-24|website=Latest Nigeria News, Nigerian Newspapers, Politics|language=en-US}}</ref> *[[Harrysong]], Nigerian singer, songwriter and instrumentalist<ref>{{Cite web|date=2020-04-29|title=Harrysong Urges President Buhari To 'Stop Borrowing Money'|url=https://guardian.ng/life/harrysong-urges-president-buhari-to-stop-borrowing-money-to-fund-projects/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]], former governor of Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-05-26|title=£4.2m Ibori loot: Accountant-general claims money still being awaited|url=https://editor.guardian.ng/breakingnews/4-2m-ibori-loot-accountant-general-claims-money-still-being-awaited/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Michael Ibru]], business leader<ref>{{Cite web|date=2016-12-06|title=The amazing life of Olorogun Michael Ibru|url=https://businessday.ng/opinion/article/the-amazing-life-of-olorogun-michael-ibru/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Alex Iwobi]] former Arsenal Fc Player and Current Everton Fc player<ref>{{Cite web|last=Mondal|first=Subhankar|date=2021-02-08|title=Everton star Alex Iwobi comments on Arsenal exit|url=https://www.hitc.com/en-gb/2021/02/08/everton-star-alex-iwobi-comments-on-arsenal-exit/|access-date=2021-06-24|website=HITC|language=en-GB}}</ref> *[[Dumebi Iyamah]] Owner of Andrea Iyamah Brand<ref>{{Cite web|title=Andrea Iyamah – Lagos Fashion Week|url=http://lagosfashionweek.ng/designer-directory/listing/andrea-iyamah/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Don Jazzy]], Nigerian singer and producer<ref>{{Cite news|title=Nigerians react to Don Jazzy revelation say e bin marry 18 years ago|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/tori-56625660|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Emmanuel Ibe Kachikwu]], former Minister of State, Petroleum Resources, Nigeria<ref>{{Cite web|title=Emmanuel Ibe Kachikwu,The Federal Republic of Nigeria {{!}} Energy Council|url=https://energycouncil.com/event-speakers/h-e-emmanuel-ibe-kachikwu/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Stephen Keshi]], Nigerian ex-defender, former head-coach of the super eagles<ref>{{Cite web|title=Stephen Keshi: Ranking Big Boss's best six Nigeria debutants {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en-ng/lists/stephen-keshi-ranking-big-bosss-best-six-nigeria-debutants/dow5it8glejk1ka43c57sm7ga|access-date=2021-06-24|website=www.goal.com}}</ref> *[[Festus Keyamo]], Nigerian lawyer and<ref>{{cite web |title=Festus Egwarewa Adeniyi Keyamo |url=https://www.africa-confidential.com/index.aspx?pageid=118&whoswhoid=2673 |website=africa-confidential.com}}</ref> a Senior Advocate of Nigeria SAN *[[Lynxxx]], Recording artist, entrepreneur and the first Nigerian Pepsi brand ambassador<ref>{{Cite web|title=Chukie "Lynxxx" Edozien|url=https://www.africansinyorkshireproject.com/lynxxx-chukie-edozien.html|access-date=2021-06-24|website=African Stories in Hull & East Yorkshire|language=en}}</ref> *[[Rosaline Meurer]], Gambian-born Nigerian actress<ref>{{Cite news|title=Who be Rosaline Meurer, wey Tonto Dike ex-husband call Mrs Churchill?|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/tori-56072140|access-date=2021-06-24}}</ref> <!-- *[[Uba A. Michael]], Nigerian politician and businessman<ref>{{Cite news|date=2012-11-17|title guber hopeful, Uba Michael meets with Reps member, Shina Peller|url=https://www.vanguardngr.com/2021/11/guber-hopeful-uba-michael-meets-with-reps-member-shina-peller/|access-date=2021-06-17|work=[[Vanguard News]]|language=en-US}}</ref> --> *[[Richard Mofe-Damijo]], Nigerian veteran actor, writer, producer, and lawyer, former Commissioner for Culture and Tourism in Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-01-07|title=Autochek unveils RMD as brand Ambassador|url=https://www.vanguardngr.com/2021/01/autochek-unveils-rmd-as-brand-ambassador/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Collins Nweke]], First non-Belgian born person elected to political office in West Flanders Belgium<ref>{{Cite web|last=Chris|date=2019-06-16|title=Nigerians in Diaspora - Collins Nweke: Belgian-Based Nigerian politician|url=https://leadership.ng/nigerians-in-diaspora-collins-nweke-belgian-based-nigerian-politician/|access-date=2021-06-24|website=Leadership News - Nigeria News, Breaking News, Politics and more|language=en-GB}}</ref> *[[Nduka Obaigbena]] Founder, ThisDay & AriseTV<ref>{{Cite web|date=2020-12-09|title=Media Mogul Nduka Obaigbena Now Patron of Nigerian Newspaper Owners|url=https://www.arise.tv/media-mogul-nduka-obaigbena-now-patron-of-nigerian-newspaper-owners/|access-date=2021-06-24|website=Arise News|language=en-US}}</ref> *[[Sam Obi]], Ex-speaker and former acting governor of Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-04-03|title=BREAKING: Former Delta Acting Governor, Sam Obi, is dead|url=https://www.vanguardngr.com/2021/04/breaking-former-delta-acting-governor-sam-obi-is-dead/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Sunny Ofehe]], international human & environmental rights activist<ref>{{Cite web|title=Comrade Sunny Ofehe {{!}} Niger Delta Consortium|url=https://nigerdeltaconsortium.com/comrade-sunny-ofehe|access-date=2021-06-24|website=nigerdeltaconsortium.com}}</ref> *[[Kenneth Ogba]], politician<ref>{{cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2021/06/breaking-delta-lawmaker-kenneth-ogba-is-dead|title=BREAKING: Delta Lawmaker, Kenneth Ogba is dead|last1=Ahon|first1=Festus|last2=Akuopha|first2=Ochuko|date=27 June 2021|accessdate=28 June 2021|publisher=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]}}</ref> *[[Joy Ogwu]], former Permanent Representative of Nigeria to the [[United Nations]]<ref>{{Cite web|title=Ambassador U. Joy Ogwu {{!}} Permanent Mission of Nigeria to the United Nations, New York|url=https://nigeriaunmission.org/tag/ambassador-joy-ogwu/|access-date=2021-06-24|website=nigeriaunmission.org}}</ref> *[[Tanure Ojaide]], professor of English and renowned writer<ref>{{Cite web|date=2018-05-20|title=When dons gathered in Port Harcourt, Abraka in honour of Tanure Ojaide@70|url=https://guardian.ng/art/when-dons-gathered-in-port-harcourt-abraka-in-honour-of-tanure-ojaide70/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Mandy Ojugbana]], musician<ref name="Asobele">{{cite book|last=Timothy|first=Asobele|title=Historical trends of Nigerian indigenous and contemporary music|date=2002|publisher=Rothmed International|location=Lagos|pages=53–56}}</ref> *[[Jay-Jay Okocha|Okocha]], former Super Eagles Captain<ref>{{Cite news|title=Adepoju and Okocha: 'Stop looking for the next Jay-Jay'|language=en-GB|work=BBC Sport|url=https://www.bbc.co.uk/sport/africa/55158240|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Blessing Okagbare]], athlete, [[Summer Olympics|Olympic]] and [[World Athletics Championships]] medalist in the long jump, and a world medallist in the [[200 metres]]<ref>{{Cite news|title=Nigeria Blessing Okagbare don set new Guinness World Record|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/sport-56014988|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Ngozi Okonjo-Iweala]], economist and international development expert, Boards of Standard Chartered Bank, Twitter, Global Alliance for Vaccines and Immunization, and the African Risk Capacity<ref>{{Cite web|date=2021-02-21|title=The World According to Ngozi Okonjo-Iweala {{!}} THISDAY Style|url=https://www.thisdaystyle.ng/the-world-according-to-ngozi-okonjo-iweala/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Chris Okotie]], [[Nigerian]] musician, televangelist, politician<ref>{{Cite web|date=2019-02-13|title=Gospel glamour: how Nigeria's pastors wield political power|url=http://www.theguardian.com/world/2019/feb/13/gospel-glamour-how-nigerias-pastors-wield-political-power|access-date=2021-06-24|website=The Guardian|language=en}}</ref> *[[Ben Okri]], writer, [[Nigerian]] poet and novelist<ref>{{Cite web|title=Ben Okri - Literature|url=https://literature.britishcouncil.org/writer/ben-okri|access-date=2021-06-24|website=literature.britishcouncil.org}}</ref> *[[Sunday Oliseh]], Football Manager and former player<ref>{{Cite web|date=2020-04-18|title=The perfect defensive midfield player – Sunday Ogochukwu Oliseh|url=https://t.guardian.ng/sport/the-perfect-defensive-midfield-player-sunday-ogochukwu-oliseh/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Omawumi]], Nigerian singer, songwriter, actress; brand ambassador for [[Globacom]], [[Konga]], Malta Guinness<ref>{{Cite web|date=2020-09-16|title=We Can't Help But Love Omawumi Even More After This...|url=https://glamsquadmagazine.com/we-cant-help-but-love-omawumi-even-more-after-this/|access-date=2021-06-24|website=GLAMSQUAD MAGAZINE|language=en-US}}</ref> *[[Ovie Omo-Agege]], Nigerian lawyer, politician<ref name="vanguardngr.com"/> *[[Dominic Oneya]], Retired Brigadier General in the [[Nigerian Army]] , former chairman of the [[Nigeria Football Association]]<ref>{{Cite web|date=2014-10-12|title=Robbers In Delta Kill Daughter Of Former NFA President, Dominic Oneya|url=http://saharareporters.com/2014/10/12/robbers-delta-kill-daughter-former-nfa-president-dominic-oneya|access-date=2021-06-24|website=Sahara Reporters}}</ref> *[[Bruce Onobrakpeya]], 2006 UNESCO Living Human Treasure Award, trustee of Western Niger Delta University{{cn|date=June 2022}} *[[Gamaliel Onosode]], Nigerian technocrat, administrator and a former presidential candidate<ref>{{Cite web|date=2015-09-29|title=How boardroom guru, Gamaliel Onosode died at 82|url=https://www.vanguardngr.com/2015/09/how-boardroom-guru-gamaliel-onosode-dies-at-82/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> <!-- *High Chief Dr. [[Stephen Onovughakpor Akpotu]] (JP), Chairman, Movement for the Creation of Delta State, former President-General and Grand Patron of the Isoko Development Union (IDU), <ref>{{Cite web|title=Omo-Agege Mourns Former IDU PG, Onovughakpor Akpotu|url=https://www.heraldngr.com/2021/06/omo-agege-mourns-former-idu-pg.html/|website=Herald News|language=en-US}}</ref> --> *[[Orezi]], singer, songwriter<ref>{{Cite web|date=2017-12-11|title=I have not had sex for about a year - Singer Orezi {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/entertainment/music/252176-i-not-sex-year-singer-orezi.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Ayo Oritsejafor]], founder of Word of Life Bible Church<ref>{{Cite web|title=President of the Christian Association of Nigeria (CAN), and founder of Word of Life Bible Church, Warri, Pastor Ayo Oritsejafor has finally joined the league of wealthy clergy with private universities. {{!}} Encomium Magazine|url=https://encomium.ng/pastor-ayo-oritsejafor-builds-n2-5-billion-private-university-in-warri/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Stephen Oru]], Nigerian politician, former Minister of Niger Delta Affairs<ref>{{Cite web|date=2014-07-13|title=I'll promote N-Delta Ministry mandate —Oru|url=https://www.vanguardngr.com/2014/07/ill-promote-n-delta-ministry-mandate-oru/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Peter Godsday Orubebe]], politician, ex-Minister of State for Niger Delta Affairs, ex-Minister of special duties<ref>{{Cite web|date=2015-10-31|title=Ex-Minister, Godsday Orubebe, who almost derailed 2015 election, to face trial for corruption {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/news/headlines/192426-ex-minister-godsday-orubebe-who-almost-derailed-2015-election-to-face-trial-for-corruption.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Dennis Osadebay]], Nigerian politician, lawyer, poet, journalist<ref>{{Cite web|title=PressReader.com - Your favorite newspapers and magazines.|url=https://www.pressreader.com/nigeria/the-guardian-nigeria/20190922/281921659763954|access-date=2021-06-24|website=www.pressreader.com}}</ref> *[[Onigu Otite|Prof Onigu Otite]], sociologist and anthropologist<ref>{{Cite web|date=2019-10-30|title=Onigu Otite: A founding father of Nigerian sociology|url=https://www.thecable.ng/onigu-otite-a-founding-father-of-nigerian-sociology|access-date=2021-06-24|website=TheCable|language=en-US}}</ref> *[[Jim Ovia]], Nigerian businessman, founder of [[Zenith Bank]]<ref>{{Cite web|title=Jim Ovia|url=https://www.forbes.com/profile/jim-ovia/|access-date=2021-06-24|website=Forbes|language=en}}</ref> *[[Tim Owhefere]], Nigerian politician<ref>{{cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2021/01/breaking-delta-assembly-majority-leader-tim-ohwefere-is-dead|title=Breaking: Delta Assembly majority leader, Tim Ohwefere is dead|last=Ahon|first=Festus|date=28 January 2021|accessdate=28 June 2021|publisher=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]}}</ref> *[[Amaju Pinnick]], president of the [[Nigeria Football Federation]]<ref>{{Cite web|title=NFF President Pinnick wins Fifa Council seat by a landslide {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en/news/nff-president-pinnick-wins-fifa-council-seat-by-a-landslide/10mlchsamz6fd1gx43jclfjhga|access-date=2021-06-24|website=www.goal.com}}</ref> *[[Igho Sanomi]], Nigerian businessman<ref>{{Cite web|last=Nsehe|first=Mfonobong|title=How Nigerian Oilman Igho Charles Sanomi II Built A Commodities Trading Giant|url=https://www.forbes.com/sites/mfonobongnsehe/2017/05/16/how-nigerian-oilman-igho-charles-sanomi-ii-built-a-billion-dollar-commodities-trading-giant/|access-date=2021-06-24|website=Forbes|language=en}}</ref> *[[SHiiKANE]], Nigerian Afro-Pop, Pop, Afrobeat, Jazz, Dance, R&B music group *[[Zulu Sofola]], First published female Nigerian playwright and dramatist, first female Professor of Theater Arts in Africa<ref>{{Cite web|title=Nigerian Female Dramatists: Expression, Resistance, Agency|url=https://www.routledge.com/Nigerian-Female-Dramatists-Expression-Resistance-Agency/Afolayan/p/book/9780367616106|access-date=2021-06-24|website=Routledge & CRC Press|language=en}}</ref> *[[:ha:Ojo Taiye|Ojo Taiye]], [[Nigerian]] poet, winner of the Kingdoms in the Wild 2019 Annual Poetry Prize<ref>{{Cite web|last=thehaywriters|date=2021-04-28|title=Nigerian Poet, Ojo Taiye, Wins 2021 Hay Writers Circle Poetry Competition.|url=https://thehaywriters.wordpress.com/2021/04/28/nigerian-poet-ojo-taiye-wins-2021-hay-writers-circle-poetry-competition/|access-date=2021-06-24|website=THE HAY WRITERS|language=en}}</ref> *[[Tompolo]], former Nigerian Militant Commander *[[Abel Ubeku]], first black Managing Director of Guinness Nigeria Plc<ref>{{Cite web|date=2014-06-17|title=Dr. Abel K. Ubeku, 1936-2014: In memoriam|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/dr-abel-k-ubeku-1936-2014-memoriam/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Patrick Utomi]], Nigerian professor of political economy and management expert, Fellow of the Institute of Management Consultants of Nigeria and a former presidential candidate<ref>{{Cite web|date=2021-02-01|title=Nigeria in mess because of bad leadership, says Utomi|url=https://guardian.ng/politics/nigeria-in-mess-because-of-bad-leadership-says-utomi/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Senator [[James Manager]] Ebiowou, Nigerian politician at the Senate level *[[Rachael Oniga]], was a Nigerian film actress *[[Jeremiah Omoto Fufeyin]], is the founder and head prophet of Christ Mercyland Deliverance Ministry (CMDM), Warri, Delta State, Nigeria.<ref>{{Cite web |title=Christ Mercyland Deliverance Ministries – Arena of Solutions |url=https://christmercyland.org/ |access-date=2022-03-28 |language=en-US}}</ref> *[[Ayiri Emami]], is a Nigerian business man, politician, philanthropist. *[[Faithia Balogun]], is a Nigerian actress, filmmaker, producer and director. <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 60u6ms4ychkn5z3wc2vj0letg4c98cw 166508 166507 2022-08-17T09:54:42Z Uncle Bash007 9891 /* Wuraren bude idanu */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''Fadar Nana (The Nana's Palace)''' wanda Chief [[Nana Olomu]] na Ebrohim ya gina. Ya shahara a karni na 19, kuma dan kasuwa ne na garin da yayi hulda da turawa. Daga baya huldar ta baci. An mamaye daga baya (ba tare da anyi fada ba) sai ua koma kasar Ghana. Abubuwan da ya bari sun hada da katafaren fadar sa dake gidansa.{{cn|date=June 2022}} * '''Rafin Ethiope ''' iwanda ake iƙirarin cewa shine ruwa mafi zurfi acikin garuruwan Afurka (zurfi 176&nbsp;km). Mabubbugar ruwan na kusa da wani katafaren bishiya silikin auduga dake Umuaja a karamar hukumar Ukwuani sannan tana kwararar ta kananan hukumomin jihar source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukuami sannan su kwarara zuwa Sauran an ƙananan hukumomin jihar. Wurin bauta ne na addinin gargajiya na Olokun sannan kuma wurin bautar na mabiya addinin Agbe.<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''Yankin Bible na Araya '''wanda ke dauke da kwafi na Littafin mai tsarki na Bible. An yarda da cewa Littafin Bible ya sauka a wannan yankin cikin al'ajabi daga sama a cikin watan Augusta, 1914. Littafin na bible ya sauko ne acikin wani jikakken doya daga ruwan sama amma bai jike ba. Yankin na janyo dubunnan mabiya addinin kirista duk shekara.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice '''wanda aka gina da kayan aiki na gargajiya, tsari da salon gini na cigaban mutanen Igbo wanda [[Demas Nwoko]] wani mai zane, ma gini kuma mai fasaha na duniya daga garin Idumuje-Ugboko, a karamar hukumar Aniocha ta Arewa, Jihar Delta.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''Gidan shakatawa na "Mungo Park House"''' wanda a yanzu Gidan Tarihi ne na Kasa, a [[Asaba, Delta|Asaba]]. [[Royal Niger Company]] suka gina gidan a 1886 kuma turawa sunyi amfani dashi a matsayin hedikwatan, gidan sojojin, hedikwatan gidan Gwamnatin turawa, gindin RNC, da kuma mazauni Gundumar Birni a lokuta daban daban.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''Gaɓar tekun [[Ogulagha]] Beach''' * Gadar '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' wacce ta hade Jihar Delta (daga yammacin Najeriya) zuwa yankin Gabashin Najeriya. Wuri na mai kyawun gani wacce aka kammala a 1995 akan kudi daka miliyan £5. An lalata ta a lokacin yakin basasar Najeriya, amma daga bisani an gyara ta.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' wanda aka gina don tunawa da Turawan Birtaniya da suka fara ziyartar Najeriya. Babban gindin na dauke da gidan tarihi, makabarta, da zane da rubuce-rubuce da dama. Akwai irin jirgin 'Yan uwan suka yi amfani dashi. {{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Maƙabartar ta Musamman na Masarautar Warri''' makabarta ce da ta kai kimanin shekaru 512 kuma tana matsayin makwancin sarakunan Masarautar Warri. Akwai shuka da aka gina a kowanne kabari.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> == Shahararrun mutane == <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> *[[I Go Dye|Francis Agoda]] aka I Go Dye, shahararren dan wasan barkwanci na yankin Afurka kuma Jakadan [[United Nations]]' [[Millennium Development Goals]] <ref>{{Cite web|title=STAR COMEDIAN, I GO DYE APPOINTED UN MDGs AMBASSADOR {{!}} Encomium Magazine|url=https://encomium.ng/star-comedian-i-go-dye-appointed-un-mdgs-ambassador/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Alibaba Akpobome]], Dan wasan barkwanci kuma jarumi fim{{cn|date=June 2022}} *[[Venita Akpofure]], 'yar wasan kwaikwayo na Birtaniya da Nan, kuma video vixen{{cn|date=June 2022}} *[[Eyimofe Atake]], Senior Advocate of Nigeria<ref name = Guardian>{{Cite news|title=Congestion in courts is killing advocacy, says Atake|url=https://guardian.ng/features/congestion-in-courts-is-killing-advocacy-says-atake/|language=en-US|access-date=2020-09-30}}</ref><ref name="Atakebirth">{{Cite news|title=EYIMOFE ATAKE CELEBRATES 60TH|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2018/02/25/eyimofe-atake-celebrates-60th/|language=en-US|access-date=2020-09-30}}</ref> *[[FOM Atake]], Nigerian Judge (1967-1977) and Senator of the Federal Republic of Nigeria (1979-1982)<ref>{{cite web|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2003/04/13/editorial-franklin-oritse-muyiwa-atake-1926-2003/|title= EDITORIAL: Franklin Oritse-Muyiwa Atake (1926 – 2003)| date=13 April 2003|accessdate=29 January 2022|publisher= [[This Day (Nigeria)|This Day Newspaper]]}}</ref> *[[John Aruakpor|Rt Rev'd John U Aruakpor]] Bishop, Anglican Diocese of Oleh<ref>{{Cite web|title=The Rt Revd John Usiwoma Aruakpor on World Anglican Clerical Directory|url=https://www.worldanglican.com/nigeria/oleh/the-church-of-nigeria-anglican-communion/the-rt-revd-john-usiwoma-aruakpor|access-date=2021-06-24|website=World Anglican Clerical Directory|language=en}}</ref> *[[Michael Ashikodi Agbamuche]], former Attorney General & Minister for Justice of Nigeria<ref>{{Cite web|date=2013-05-16|title=Former Nigeria Attorney General's son, others under investigation over N200mn fraud {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/news/134602-former-nigeria-attorney-generals-son-others-under-investigation-over-n200mn-fraud.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Udoka Azubuike]], professional basketball player for the [[Utah Jazz]], played at college for the [[University of Kansas]]<ref>{{cite web|title=Played Profile|url=http://kuathletics.com/roster.aspx?rp_id=8612|website=KUAtletics.com|date = 2016-04-14}}</ref> *[[Bovi]], Nigerian comedian, event host, Actor and skit maker<ref>{{Cite web|date=2021-04-15|title=Bovi Ugboma Will Speak At NECLive8 On Sunday, April 25|url=https://thenet.ng/bovi-ugboma-will-speak-at-neclive8-on-sunday-april-25/|access-date=2021-06-24|website=Nigerian Entertainment Today|language=en-US}}</ref> *[[J. P. Clark|John Pepper Clark]], first professor of English in Africa, poet and writer<ref>{{Cite web|title=John Pepper Clark {{!}} Biography, Works, & Facts|url=https://www.britannica.com/biography/John-Pepper-Clark|access-date=2021-06-24|website=Encyclopedia Britannica|language=en}}</ref> *[[David Dafinone]], Renowned Account/Politician<ref>{{Cite web|date=2018-10-01|title=David Dafinone (1927-2018): A chartered accountant par excellence|url=https://guardian.ng/features/a-chartered-accountant-par-excellence/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Paul Dike]], Past Chief of Defence Staff<ref>{{Cite web|title=Chief of Defence Staff, History of The Highest Commissioned Military Officer in Nigeria – NTA.ng – Breaking News, Nigeria, Africa, Worldwide|url=https://www.nta.ng/uncategorized/20150729-chief-of-defence-staff-history-of-the-highest-commissioned-military-officer-in-nigerian/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Enebeli Elebuwa]], Nigerian Actor<ref>{{Cite web|date=2012-12-17|title=Aftermath of Enebeli Elebuwa's death, Stella Damasus blasts Nollywood - Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/entertainment/111548-aftermath-of-enebeli-elebuwas-death-stella-damasus-blasts-nollywood.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Tony Elumelu]], [[United Bank for Africa|UBA]] and [[Heirs Holdings]]<ref>{{Cite web|last=Africa|first=United Bank for|date=2020-09-23|title=Tony Elumelu named in "Time 100" list|url=https://www.ubagroup.com/tony-elumelu-named-in-time-100-list/|access-date=2021-06-24|website=UBA Group|language=en-US}}</ref> *[[Godwin Emefiele]] present CBN Governor<ref>{{Cite web|title=Central Bank of Nigeria:: Board of Directors|url=https://www.cbn.gov.ng/aboutcbn/TheBoard.asp?Name=Mr.+Godwin+Emefiele+(CON)&Biodata=emefiele/|access-date=2021-06-24|website=www.cbn.gov.ng}}</ref> *[[Olorogun O'tega Emerhor]], Nigerian financial industry leader and politician<ref>{{Cite web|date=2017-11-25|title=O'tega Emerhor at 60: A portrait of redemptive service|url=https://www.vanguardngr.com/2017/11/otega-emerhor-60-portrait-redemptive-service/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Erigga]], [[Nigerian]] [[Hip hop music|Hip hop]] recording artist, songwriter<ref>{{Cite web|last=The360reporters|date=2021-01-16|title=Erigga Net Worth 2021: Erigga Biography, Musics, Age, Cars, Houses And Net Worth 2021|url=https://the360report.com/erigga-biography-and-net-worth/|access-date=2021-06-24|website=The360Report|language=en-US}}</ref> *[[Oghenekaro Etebo]], Nigerian professional [[association football|footballer]]<ref>{{Cite web|title=Football (Sky Sports)|url=https://www.skysports.com/football/player/144194/oghenekaro-etebo|access-date=2021-06-24|website=SkySports|language=en}}</ref> *[[Jeremiah Omoto Fufeyin]], founder of Christ Mercyland Deliverance Ministry<ref>{{Cite web|date=2021-02-08|title=Suit against Fufeyin beginning of 'blackmail' against popular preachers, Cleric alleges|url=https://thenationonlineng.net/suit-against-fufeyin-beginning-of-blackmail-against-popular-preachers-cleric-alleges/|access-date=2021-06-24|website=Latest Nigeria News, Nigerian Newspapers, Politics|language=en-US}}</ref> *[[Harrysong]], Nigerian singer, songwriter and instrumentalist<ref>{{Cite web|date=2020-04-29|title=Harrysong Urges President Buhari To 'Stop Borrowing Money'|url=https://guardian.ng/life/harrysong-urges-president-buhari-to-stop-borrowing-money-to-fund-projects/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]], former governor of Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-05-26|title=£4.2m Ibori loot: Accountant-general claims money still being awaited|url=https://editor.guardian.ng/breakingnews/4-2m-ibori-loot-accountant-general-claims-money-still-being-awaited/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Michael Ibru]], business leader<ref>{{Cite web|date=2016-12-06|title=The amazing life of Olorogun Michael Ibru|url=https://businessday.ng/opinion/article/the-amazing-life-of-olorogun-michael-ibru/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Alex Iwobi]] former Arsenal Fc Player and Current Everton Fc player<ref>{{Cite web|last=Mondal|first=Subhankar|date=2021-02-08|title=Everton star Alex Iwobi comments on Arsenal exit|url=https://www.hitc.com/en-gb/2021/02/08/everton-star-alex-iwobi-comments-on-arsenal-exit/|access-date=2021-06-24|website=HITC|language=en-GB}}</ref> *[[Dumebi Iyamah]] Owner of Andrea Iyamah Brand<ref>{{Cite web|title=Andrea Iyamah – Lagos Fashion Week|url=http://lagosfashionweek.ng/designer-directory/listing/andrea-iyamah/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Don Jazzy]], Nigerian singer and producer<ref>{{Cite news|title=Nigerians react to Don Jazzy revelation say e bin marry 18 years ago|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/tori-56625660|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Emmanuel Ibe Kachikwu]], former Minister of State, Petroleum Resources, Nigeria<ref>{{Cite web|title=Emmanuel Ibe Kachikwu,The Federal Republic of Nigeria {{!}} Energy Council|url=https://energycouncil.com/event-speakers/h-e-emmanuel-ibe-kachikwu/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Stephen Keshi]], Nigerian ex-defender, former head-coach of the super eagles<ref>{{Cite web|title=Stephen Keshi: Ranking Big Boss's best six Nigeria debutants {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en-ng/lists/stephen-keshi-ranking-big-bosss-best-six-nigeria-debutants/dow5it8glejk1ka43c57sm7ga|access-date=2021-06-24|website=www.goal.com}}</ref> *[[Festus Keyamo]], Nigerian lawyer and<ref>{{cite web |title=Festus Egwarewa Adeniyi Keyamo |url=https://www.africa-confidential.com/index.aspx?pageid=118&whoswhoid=2673 |website=africa-confidential.com}}</ref> a Senior Advocate of Nigeria SAN *[[Lynxxx]], Recording artist, entrepreneur and the first Nigerian Pepsi brand ambassador<ref>{{Cite web|title=Chukie "Lynxxx" Edozien|url=https://www.africansinyorkshireproject.com/lynxxx-chukie-edozien.html|access-date=2021-06-24|website=African Stories in Hull & East Yorkshire|language=en}}</ref> *[[Rosaline Meurer]], Gambian-born Nigerian actress<ref>{{Cite news|title=Who be Rosaline Meurer, wey Tonto Dike ex-husband call Mrs Churchill?|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/tori-56072140|access-date=2021-06-24}}</ref> <!-- *[[Uba A. Michael]], Nigerian politician and businessman<ref>{{Cite news|date=2012-11-17|title guber hopeful, Uba Michael meets with Reps member, Shina Peller|url=https://www.vanguardngr.com/2021/11/guber-hopeful-uba-michael-meets-with-reps-member-shina-peller/|access-date=2021-06-17|work=[[Vanguard News]]|language=en-US}}</ref> --> *[[Richard Mofe-Damijo]], Nigerian veteran actor, writer, producer, and lawyer, former Commissioner for Culture and Tourism in Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-01-07|title=Autochek unveils RMD as brand Ambassador|url=https://www.vanguardngr.com/2021/01/autochek-unveils-rmd-as-brand-ambassador/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Collins Nweke]], First non-Belgian born person elected to political office in West Flanders Belgium<ref>{{Cite web|last=Chris|date=2019-06-16|title=Nigerians in Diaspora - Collins Nweke: Belgian-Based Nigerian politician|url=https://leadership.ng/nigerians-in-diaspora-collins-nweke-belgian-based-nigerian-politician/|access-date=2021-06-24|website=Leadership News - Nigeria News, Breaking News, Politics and more|language=en-GB}}</ref> *[[Nduka Obaigbena]] Founder, ThisDay & AriseTV<ref>{{Cite web|date=2020-12-09|title=Media Mogul Nduka Obaigbena Now Patron of Nigerian Newspaper Owners|url=https://www.arise.tv/media-mogul-nduka-obaigbena-now-patron-of-nigerian-newspaper-owners/|access-date=2021-06-24|website=Arise News|language=en-US}}</ref> *[[Sam Obi]], Ex-speaker and former acting governor of Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-04-03|title=BREAKING: Former Delta Acting Governor, Sam Obi, is dead|url=https://www.vanguardngr.com/2021/04/breaking-former-delta-acting-governor-sam-obi-is-dead/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Sunny Ofehe]], international human & environmental rights activist<ref>{{Cite web|title=Comrade Sunny Ofehe {{!}} Niger Delta Consortium|url=https://nigerdeltaconsortium.com/comrade-sunny-ofehe|access-date=2021-06-24|website=nigerdeltaconsortium.com}}</ref> *[[Kenneth Ogba]], politician<ref>{{cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2021/06/breaking-delta-lawmaker-kenneth-ogba-is-dead|title=BREAKING: Delta Lawmaker, Kenneth Ogba is dead|last1=Ahon|first1=Festus|last2=Akuopha|first2=Ochuko|date=27 June 2021|accessdate=28 June 2021|publisher=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]}}</ref> *[[Joy Ogwu]], former Permanent Representative of Nigeria to the [[United Nations]]<ref>{{Cite web|title=Ambassador U. Joy Ogwu {{!}} Permanent Mission of Nigeria to the United Nations, New York|url=https://nigeriaunmission.org/tag/ambassador-joy-ogwu/|access-date=2021-06-24|website=nigeriaunmission.org}}</ref> *[[Tanure Ojaide]], professor of English and renowned writer<ref>{{Cite web|date=2018-05-20|title=When dons gathered in Port Harcourt, Abraka in honour of Tanure Ojaide@70|url=https://guardian.ng/art/when-dons-gathered-in-port-harcourt-abraka-in-honour-of-tanure-ojaide70/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Mandy Ojugbana]], musician<ref name="Asobele">{{cite book|last=Timothy|first=Asobele|title=Historical trends of Nigerian indigenous and contemporary music|date=2002|publisher=Rothmed International|location=Lagos|pages=53–56}}</ref> *[[Jay-Jay Okocha|Okocha]], former Super Eagles Captain<ref>{{Cite news|title=Adepoju and Okocha: 'Stop looking for the next Jay-Jay'|language=en-GB|work=BBC Sport|url=https://www.bbc.co.uk/sport/africa/55158240|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Blessing Okagbare]], athlete, [[Summer Olympics|Olympic]] and [[World Athletics Championships]] medalist in the long jump, and a world medallist in the [[200 metres]]<ref>{{Cite news|title=Nigeria Blessing Okagbare don set new Guinness World Record|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/sport-56014988|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Ngozi Okonjo-Iweala]], economist and international development expert, Boards of Standard Chartered Bank, Twitter, Global Alliance for Vaccines and Immunization, and the African Risk Capacity<ref>{{Cite web|date=2021-02-21|title=The World According to Ngozi Okonjo-Iweala {{!}} THISDAY Style|url=https://www.thisdaystyle.ng/the-world-according-to-ngozi-okonjo-iweala/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Chris Okotie]], [[Nigerian]] musician, televangelist, politician<ref>{{Cite web|date=2019-02-13|title=Gospel glamour: how Nigeria's pastors wield political power|url=http://www.theguardian.com/world/2019/feb/13/gospel-glamour-how-nigerias-pastors-wield-political-power|access-date=2021-06-24|website=The Guardian|language=en}}</ref> *[[Ben Okri]], writer, [[Nigerian]] poet and novelist<ref>{{Cite web|title=Ben Okri - Literature|url=https://literature.britishcouncil.org/writer/ben-okri|access-date=2021-06-24|website=literature.britishcouncil.org}}</ref> *[[Sunday Oliseh]], Football Manager and former player<ref>{{Cite web|date=2020-04-18|title=The perfect defensive midfield player – Sunday Ogochukwu Oliseh|url=https://t.guardian.ng/sport/the-perfect-defensive-midfield-player-sunday-ogochukwu-oliseh/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Omawumi]], Nigerian singer, songwriter, actress; brand ambassador for [[Globacom]], [[Konga]], Malta Guinness<ref>{{Cite web|date=2020-09-16|title=We Can't Help But Love Omawumi Even More After This...|url=https://glamsquadmagazine.com/we-cant-help-but-love-omawumi-even-more-after-this/|access-date=2021-06-24|website=GLAMSQUAD MAGAZINE|language=en-US}}</ref> *[[Ovie Omo-Agege]], Nigerian lawyer, politician<ref name="vanguardngr.com"/> *[[Dominic Oneya]], Retired Brigadier General in the [[Nigerian Army]] , former chairman of the [[Nigeria Football Association]]<ref>{{Cite web|date=2014-10-12|title=Robbers In Delta Kill Daughter Of Former NFA President, Dominic Oneya|url=http://saharareporters.com/2014/10/12/robbers-delta-kill-daughter-former-nfa-president-dominic-oneya|access-date=2021-06-24|website=Sahara Reporters}}</ref> *[[Bruce Onobrakpeya]], 2006 UNESCO Living Human Treasure Award, trustee of Western Niger Delta University{{cn|date=June 2022}} *[[Gamaliel Onosode]], Nigerian technocrat, administrator and a former presidential candidate<ref>{{Cite web|date=2015-09-29|title=How boardroom guru, Gamaliel Onosode died at 82|url=https://www.vanguardngr.com/2015/09/how-boardroom-guru-gamaliel-onosode-dies-at-82/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> <!-- *High Chief Dr. [[Stephen Onovughakpor Akpotu]] (JP), Chairman, Movement for the Creation of Delta State, former President-General and Grand Patron of the Isoko Development Union (IDU), <ref>{{Cite web|title=Omo-Agege Mourns Former IDU PG, Onovughakpor Akpotu|url=https://www.heraldngr.com/2021/06/omo-agege-mourns-former-idu-pg.html/|website=Herald News|language=en-US}}</ref> --> *[[Orezi]], singer, songwriter<ref>{{Cite web|date=2017-12-11|title=I have not had sex for about a year - Singer Orezi {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/entertainment/music/252176-i-not-sex-year-singer-orezi.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Ayo Oritsejafor]], founder of Word of Life Bible Church<ref>{{Cite web|title=President of the Christian Association of Nigeria (CAN), and founder of Word of Life Bible Church, Warri, Pastor Ayo Oritsejafor has finally joined the league of wealthy clergy with private universities. {{!}} Encomium Magazine|url=https://encomium.ng/pastor-ayo-oritsejafor-builds-n2-5-billion-private-university-in-warri/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Stephen Oru]], Nigerian politician, former Minister of Niger Delta Affairs<ref>{{Cite web|date=2014-07-13|title=I'll promote N-Delta Ministry mandate —Oru|url=https://www.vanguardngr.com/2014/07/ill-promote-n-delta-ministry-mandate-oru/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Peter Godsday Orubebe]], politician, ex-Minister of State for Niger Delta Affairs, ex-Minister of special duties<ref>{{Cite web|date=2015-10-31|title=Ex-Minister, Godsday Orubebe, who almost derailed 2015 election, to face trial for corruption {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/news/headlines/192426-ex-minister-godsday-orubebe-who-almost-derailed-2015-election-to-face-trial-for-corruption.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Dennis Osadebay]], Nigerian politician, lawyer, poet, journalist<ref>{{Cite web|title=PressReader.com - Your favorite newspapers and magazines.|url=https://www.pressreader.com/nigeria/the-guardian-nigeria/20190922/281921659763954|access-date=2021-06-24|website=www.pressreader.com}}</ref> *[[Onigu Otite|Prof Onigu Otite]], sociologist and anthropologist<ref>{{Cite web|date=2019-10-30|title=Onigu Otite: A founding father of Nigerian sociology|url=https://www.thecable.ng/onigu-otite-a-founding-father-of-nigerian-sociology|access-date=2021-06-24|website=TheCable|language=en-US}}</ref> *[[Jim Ovia]], Nigerian businessman, founder of [[Zenith Bank]]<ref>{{Cite web|title=Jim Ovia|url=https://www.forbes.com/profile/jim-ovia/|access-date=2021-06-24|website=Forbes|language=en}}</ref> *[[Tim Owhefere]], Nigerian politician<ref>{{cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2021/01/breaking-delta-assembly-majority-leader-tim-ohwefere-is-dead|title=Breaking: Delta Assembly majority leader, Tim Ohwefere is dead|last=Ahon|first=Festus|date=28 January 2021|accessdate=28 June 2021|publisher=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]}}</ref> *[[Amaju Pinnick]], president of the [[Nigeria Football Federation]]<ref>{{Cite web|title=NFF President Pinnick wins Fifa Council seat by a landslide {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en/news/nff-president-pinnick-wins-fifa-council-seat-by-a-landslide/10mlchsamz6fd1gx43jclfjhga|access-date=2021-06-24|website=www.goal.com}}</ref> *[[Igho Sanomi]], Nigerian businessman<ref>{{Cite web|last=Nsehe|first=Mfonobong|title=How Nigerian Oilman Igho Charles Sanomi II Built A Commodities Trading Giant|url=https://www.forbes.com/sites/mfonobongnsehe/2017/05/16/how-nigerian-oilman-igho-charles-sanomi-ii-built-a-billion-dollar-commodities-trading-giant/|access-date=2021-06-24|website=Forbes|language=en}}</ref> *[[SHiiKANE]], Nigerian Afro-Pop, Pop, Afrobeat, Jazz, Dance, R&B music group *[[Zulu Sofola]], First published female Nigerian playwright and dramatist, first female Professor of Theater Arts in Africa<ref>{{Cite web|title=Nigerian Female Dramatists: Expression, Resistance, Agency|url=https://www.routledge.com/Nigerian-Female-Dramatists-Expression-Resistance-Agency/Afolayan/p/book/9780367616106|access-date=2021-06-24|website=Routledge & CRC Press|language=en}}</ref> *[[:ha:Ojo Taiye|Ojo Taiye]], [[Nigerian]] poet, winner of the Kingdoms in the Wild 2019 Annual Poetry Prize<ref>{{Cite web|last=thehaywriters|date=2021-04-28|title=Nigerian Poet, Ojo Taiye, Wins 2021 Hay Writers Circle Poetry Competition.|url=https://thehaywriters.wordpress.com/2021/04/28/nigerian-poet-ojo-taiye-wins-2021-hay-writers-circle-poetry-competition/|access-date=2021-06-24|website=THE HAY WRITERS|language=en}}</ref> *[[Tompolo]], former Nigerian Militant Commander *[[Abel Ubeku]], first black Managing Director of Guinness Nigeria Plc<ref>{{Cite web|date=2014-06-17|title=Dr. Abel K. Ubeku, 1936-2014: In memoriam|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/dr-abel-k-ubeku-1936-2014-memoriam/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Patrick Utomi]], Nigerian professor of political economy and management expert, Fellow of the Institute of Management Consultants of Nigeria and a former presidential candidate<ref>{{Cite web|date=2021-02-01|title=Nigeria in mess because of bad leadership, says Utomi|url=https://guardian.ng/politics/nigeria-in-mess-because-of-bad-leadership-says-utomi/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Senator [[James Manager]] Ebiowou, Nigerian politician at the Senate level *[[Rachael Oniga]], was a Nigerian film actress *[[Jeremiah Omoto Fufeyin]], is the founder and head prophet of Christ Mercyland Deliverance Ministry (CMDM), Warri, Delta State, Nigeria.<ref>{{Cite web |title=Christ Mercyland Deliverance Ministries – Arena of Solutions |url=https://christmercyland.org/ |access-date=2022-03-28 |language=en-US}}</ref> *[[Ayiri Emami]], is a Nigerian business man, politician, philanthropist. *[[Faithia Balogun]], is a Nigerian actress, filmmaker, producer and director. <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} 11b923brvj1r0ycroihdlh2x2ovk5mc 166509 166508 2022-08-17T09:57:25Z Uncle Bash007 9891 /* Shahararrun mutane */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''Fadar Nana (The Nana's Palace)''' wanda Chief [[Nana Olomu]] na Ebrohim ya gina. Ya shahara a karni na 19, kuma dan kasuwa ne na garin da yayi hulda da turawa. Daga baya huldar ta baci. An mamaye daga baya (ba tare da anyi fada ba) sai ua koma kasar Ghana. Abubuwan da ya bari sun hada da katafaren fadar sa dake gidansa.{{cn|date=June 2022}} * '''Rafin Ethiope ''' iwanda ake iƙirarin cewa shine ruwa mafi zurfi acikin garuruwan Afurka (zurfi 176&nbsp;km). Mabubbugar ruwan na kusa da wani katafaren bishiya silikin auduga dake Umuaja a karamar hukumar Ukwuani sannan tana kwararar ta kananan hukumomin jihar source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukuami sannan su kwarara zuwa Sauran an ƙananan hukumomin jihar. Wurin bauta ne na addinin gargajiya na Olokun sannan kuma wurin bautar na mabiya addinin Agbe.<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''Yankin Bible na Araya '''wanda ke dauke da kwafi na Littafin mai tsarki na Bible. An yarda da cewa Littafin Bible ya sauka a wannan yankin cikin al'ajabi daga sama a cikin watan Augusta, 1914. Littafin na bible ya sauko ne acikin wani jikakken doya daga ruwan sama amma bai jike ba. Yankin na janyo dubunnan mabiya addinin kirista duk shekara.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice '''wanda aka gina da kayan aiki na gargajiya, tsari da salon gini na cigaban mutanen Igbo wanda [[Demas Nwoko]] wani mai zane, ma gini kuma mai fasaha na duniya daga garin Idumuje-Ugboko, a karamar hukumar Aniocha ta Arewa, Jihar Delta.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''Gidan shakatawa na "Mungo Park House"''' wanda a yanzu Gidan Tarihi ne na Kasa, a [[Asaba, Delta|Asaba]]. [[Royal Niger Company]] suka gina gidan a 1886 kuma turawa sunyi amfani dashi a matsayin hedikwatan, gidan sojojin, hedikwatan gidan Gwamnatin turawa, gindin RNC, da kuma mazauni Gundumar Birni a lokuta daban daban.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''Gaɓar tekun [[Ogulagha]] Beach''' * Gadar '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' wacce ta hade Jihar Delta (daga yammacin Najeriya) zuwa yankin Gabashin Najeriya. Wuri na mai kyawun gani wacce aka kammala a 1995 akan kudi daka miliyan £5. An lalata ta a lokacin yakin basasar Najeriya, amma daga bisani an gyara ta.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' wanda aka gina don tunawa da Turawan Birtaniya da suka fara ziyartar Najeriya. Babban gindin na dauke da gidan tarihi, makabarta, da zane da rubuce-rubuce da dama. Akwai irin jirgin 'Yan uwan suka yi amfani dashi. {{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Maƙabartar ta Musamman na Masarautar Warri''' makabarta ce da ta kai kimanin shekaru 512 kuma tana matsayin makwancin sarakunan Masarautar Warri. Akwai shuka da aka gina a kowanne kabari.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> == Shahararrun mutane == <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> *[[I Go Dye|Francis Agoda]] aka I Go Dye, shahararren dan wasan barkwanci na yankin Afurka kuma Jakadan [[United Nations]]' [[Millennium Development Goals]] <ref>{{Cite web|title=STAR COMEDIAN, I GO DYE APPOINTED UN MDGs AMBASSADOR {{!}} Encomium Magazine|url=https://encomium.ng/star-comedian-i-go-dye-appointed-un-mdgs-ambassador/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Alibaba Akpobome]], Dan wasan barkwanci kuma jarumi fim{{cn|date=June 2022}} *[[Venita Akpofure]], 'yar wasan kwaikwayo na Birtaniya da Nan, kuma video vixen{{cn|date=June 2022}} *[[Eyimofe Atake]], Babban alkalin SAN (Senior Advocate of Nigeria)<ref name = Guardian>{{Cite news|title=Congestion in courts is killing advocacy, says Atake|url=https://guardian.ng/features/congestion-in-courts-is-killing-advocacy-says-atake/|language=en-US|access-date=2020-09-30}}</ref><ref name="Atakebirth">{{Cite news|title=EYIMOFE ATAKE CELEBRATES 60TH|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2018/02/25/eyimofe-atake-celebrates-60th/|language=en-US|access-date=2020-09-30}}</ref> *[[FOM Atake]], Nigerian Judge (1967-1977) and Senator of the Federal Republic of Nigeria (1979-1982)<ref>{{cite web|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2003/04/13/editorial-franklin-oritse-muyiwa-atake-1926-2003/|title= EDITORIAL: Franklin Oritse-Muyiwa Atake (1926 – 2003)| date=13 April 2003|accessdate=29 January 2022|publisher= [[This Day (Nigeria)|This Day Newspaper]]}}</ref> *[[John Aruakpor|Rt Rev'd John U Aruakpor]] Bishop, Anglican Diocese of Oleh<ref>{{Cite web|title=The Rt Revd John Usiwoma Aruakpor on World Anglican Clerical Directory|url=https://www.worldanglican.com/nigeria/oleh/the-church-of-nigeria-anglican-communion/the-rt-revd-john-usiwoma-aruakpor|access-date=2021-06-24|website=World Anglican Clerical Directory|language=en}}</ref> *[[Michael Ashikodi Agbamuche]], former Attorney General & Minister for Justice of Nigeria<ref>{{Cite web|date=2013-05-16|title=Former Nigeria Attorney General's son, others under investigation over N200mn fraud {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/news/134602-former-nigeria-attorney-generals-son-others-under-investigation-over-n200mn-fraud.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Udoka Azubuike]], professional basketball player for the [[Utah Jazz]], played at college for the [[University of Kansas]]<ref>{{cite web|title=Played Profile|url=http://kuathletics.com/roster.aspx?rp_id=8612|website=KUAtletics.com|date = 2016-04-14}}</ref> *[[Bovi]], Nigerian comedian, event host, Actor and skit maker<ref>{{Cite web|date=2021-04-15|title=Bovi Ugboma Will Speak At NECLive8 On Sunday, April 25|url=https://thenet.ng/bovi-ugboma-will-speak-at-neclive8-on-sunday-april-25/|access-date=2021-06-24|website=Nigerian Entertainment Today|language=en-US}}</ref> *[[J. P. Clark|John Pepper Clark]], first professor of English in Africa, poet and writer<ref>{{Cite web|title=John Pepper Clark {{!}} Biography, Works, & Facts|url=https://www.britannica.com/biography/John-Pepper-Clark|access-date=2021-06-24|website=Encyclopedia Britannica|language=en}}</ref> *[[David Dafinone]], Renowned Account/Politician<ref>{{Cite web|date=2018-10-01|title=David Dafinone (1927-2018): A chartered accountant par excellence|url=https://guardian.ng/features/a-chartered-accountant-par-excellence/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Paul Dike]], Past Chief of Defence Staff<ref>{{Cite web|title=Chief of Defence Staff, History of The Highest Commissioned Military Officer in Nigeria – NTA.ng – Breaking News, Nigeria, Africa, Worldwide|url=https://www.nta.ng/uncategorized/20150729-chief-of-defence-staff-history-of-the-highest-commissioned-military-officer-in-nigerian/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Enebeli Elebuwa]], Nigerian Actor<ref>{{Cite web|date=2012-12-17|title=Aftermath of Enebeli Elebuwa's death, Stella Damasus blasts Nollywood - Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/entertainment/111548-aftermath-of-enebeli-elebuwas-death-stella-damasus-blasts-nollywood.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Tony Elumelu]], [[United Bank for Africa|UBA]] and [[Heirs Holdings]]<ref>{{Cite web|last=Africa|first=United Bank for|date=2020-09-23|title=Tony Elumelu named in "Time 100" list|url=https://www.ubagroup.com/tony-elumelu-named-in-time-100-list/|access-date=2021-06-24|website=UBA Group|language=en-US}}</ref> *[[Godwin Emefiele]] present CBN Governor<ref>{{Cite web|title=Central Bank of Nigeria:: Board of Directors|url=https://www.cbn.gov.ng/aboutcbn/TheBoard.asp?Name=Mr.+Godwin+Emefiele+(CON)&Biodata=emefiele/|access-date=2021-06-24|website=www.cbn.gov.ng}}</ref> *[[Olorogun O'tega Emerhor]], Nigerian financial industry leader and politician<ref>{{Cite web|date=2017-11-25|title=O'tega Emerhor at 60: A portrait of redemptive service|url=https://www.vanguardngr.com/2017/11/otega-emerhor-60-portrait-redemptive-service/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Erigga]], [[Nigerian]] [[Hip hop music|Hip hop]] recording artist, songwriter<ref>{{Cite web|last=The360reporters|date=2021-01-16|title=Erigga Net Worth 2021: Erigga Biography, Musics, Age, Cars, Houses And Net Worth 2021|url=https://the360report.com/erigga-biography-and-net-worth/|access-date=2021-06-24|website=The360Report|language=en-US}}</ref> *[[Oghenekaro Etebo]], Nigerian professional [[association football|footballer]]<ref>{{Cite web|title=Football (Sky Sports)|url=https://www.skysports.com/football/player/144194/oghenekaro-etebo|access-date=2021-06-24|website=SkySports|language=en}}</ref> *[[Jeremiah Omoto Fufeyin]], founder of Christ Mercyland Deliverance Ministry<ref>{{Cite web|date=2021-02-08|title=Suit against Fufeyin beginning of 'blackmail' against popular preachers, Cleric alleges|url=https://thenationonlineng.net/suit-against-fufeyin-beginning-of-blackmail-against-popular-preachers-cleric-alleges/|access-date=2021-06-24|website=Latest Nigeria News, Nigerian Newspapers, Politics|language=en-US}}</ref> *[[Harrysong]], Nigerian singer, songwriter and instrumentalist<ref>{{Cite web|date=2020-04-29|title=Harrysong Urges President Buhari To 'Stop Borrowing Money'|url=https://guardian.ng/life/harrysong-urges-president-buhari-to-stop-borrowing-money-to-fund-projects/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]], former governor of Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-05-26|title=£4.2m Ibori loot: Accountant-general claims money still being awaited|url=https://editor.guardian.ng/breakingnews/4-2m-ibori-loot-accountant-general-claims-money-still-being-awaited/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Michael Ibru]], business leader<ref>{{Cite web|date=2016-12-06|title=The amazing life of Olorogun Michael Ibru|url=https://businessday.ng/opinion/article/the-amazing-life-of-olorogun-michael-ibru/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Alex Iwobi]] former Arsenal Fc Player and Current Everton Fc player<ref>{{Cite web|last=Mondal|first=Subhankar|date=2021-02-08|title=Everton star Alex Iwobi comments on Arsenal exit|url=https://www.hitc.com/en-gb/2021/02/08/everton-star-alex-iwobi-comments-on-arsenal-exit/|access-date=2021-06-24|website=HITC|language=en-GB}}</ref> *[[Dumebi Iyamah]] Owner of Andrea Iyamah Brand<ref>{{Cite web|title=Andrea Iyamah – Lagos Fashion Week|url=http://lagosfashionweek.ng/designer-directory/listing/andrea-iyamah/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Don Jazzy]], Nigerian singer and producer<ref>{{Cite news|title=Nigerians react to Don Jazzy revelation say e bin marry 18 years ago|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/tori-56625660|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Emmanuel Ibe Kachikwu]], former Minister of State, Petroleum Resources, Nigeria<ref>{{Cite web|title=Emmanuel Ibe Kachikwu,The Federal Republic of Nigeria {{!}} Energy Council|url=https://energycouncil.com/event-speakers/h-e-emmanuel-ibe-kachikwu/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Stephen Keshi]], Nigerian ex-defender, former head-coach of the super eagles<ref>{{Cite web|title=Stephen Keshi: Ranking Big Boss's best six Nigeria debutants {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en-ng/lists/stephen-keshi-ranking-big-bosss-best-six-nigeria-debutants/dow5it8glejk1ka43c57sm7ga|access-date=2021-06-24|website=www.goal.com}}</ref> *[[Festus Keyamo]], Nigerian lawyer and<ref>{{cite web |title=Festus Egwarewa Adeniyi Keyamo |url=https://www.africa-confidential.com/index.aspx?pageid=118&whoswhoid=2673 |website=africa-confidential.com}}</ref> a Senior Advocate of Nigeria SAN *[[Lynxxx]], Recording artist, entrepreneur and the first Nigerian Pepsi brand ambassador<ref>{{Cite web|title=Chukie "Lynxxx" Edozien|url=https://www.africansinyorkshireproject.com/lynxxx-chukie-edozien.html|access-date=2021-06-24|website=African Stories in Hull & East Yorkshire|language=en}}</ref> *[[Rosaline Meurer]], Gambian-born Nigerian actress<ref>{{Cite news|title=Who be Rosaline Meurer, wey Tonto Dike ex-husband call Mrs Churchill?|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/tori-56072140|access-date=2021-06-24}}</ref> <!-- *[[Uba A. Michael]], Nigerian politician and businessman<ref>{{Cite news|date=2012-11-17|title guber hopeful, Uba Michael meets with Reps member, Shina Peller|url=https://www.vanguardngr.com/2021/11/guber-hopeful-uba-michael-meets-with-reps-member-shina-peller/|access-date=2021-06-17|work=[[Vanguard News]]|language=en-US}}</ref> --> *[[Richard Mofe-Damijo]], Nigerian veteran actor, writer, producer, and lawyer, former Commissioner for Culture and Tourism in Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-01-07|title=Autochek unveils RMD as brand Ambassador|url=https://www.vanguardngr.com/2021/01/autochek-unveils-rmd-as-brand-ambassador/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Collins Nweke]], First non-Belgian born person elected to political office in West Flanders Belgium<ref>{{Cite web|last=Chris|date=2019-06-16|title=Nigerians in Diaspora - Collins Nweke: Belgian-Based Nigerian politician|url=https://leadership.ng/nigerians-in-diaspora-collins-nweke-belgian-based-nigerian-politician/|access-date=2021-06-24|website=Leadership News - Nigeria News, Breaking News, Politics and more|language=en-GB}}</ref> *[[Nduka Obaigbena]] Founder, ThisDay & AriseTV<ref>{{Cite web|date=2020-12-09|title=Media Mogul Nduka Obaigbena Now Patron of Nigerian Newspaper Owners|url=https://www.arise.tv/media-mogul-nduka-obaigbena-now-patron-of-nigerian-newspaper-owners/|access-date=2021-06-24|website=Arise News|language=en-US}}</ref> *[[Sam Obi]], Ex-speaker and former acting governor of Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-04-03|title=BREAKING: Former Delta Acting Governor, Sam Obi, is dead|url=https://www.vanguardngr.com/2021/04/breaking-former-delta-acting-governor-sam-obi-is-dead/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Sunny Ofehe]], international human & environmental rights activist<ref>{{Cite web|title=Comrade Sunny Ofehe {{!}} Niger Delta Consortium|url=https://nigerdeltaconsortium.com/comrade-sunny-ofehe|access-date=2021-06-24|website=nigerdeltaconsortium.com}}</ref> *[[Kenneth Ogba]], politician<ref>{{cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2021/06/breaking-delta-lawmaker-kenneth-ogba-is-dead|title=BREAKING: Delta Lawmaker, Kenneth Ogba is dead|last1=Ahon|first1=Festus|last2=Akuopha|first2=Ochuko|date=27 June 2021|accessdate=28 June 2021|publisher=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]}}</ref> *[[Joy Ogwu]], former Permanent Representative of Nigeria to the [[United Nations]]<ref>{{Cite web|title=Ambassador U. Joy Ogwu {{!}} Permanent Mission of Nigeria to the United Nations, New York|url=https://nigeriaunmission.org/tag/ambassador-joy-ogwu/|access-date=2021-06-24|website=nigeriaunmission.org}}</ref> *[[Tanure Ojaide]], professor of English and renowned writer<ref>{{Cite web|date=2018-05-20|title=When dons gathered in Port Harcourt, Abraka in honour of Tanure Ojaide@70|url=https://guardian.ng/art/when-dons-gathered-in-port-harcourt-abraka-in-honour-of-tanure-ojaide70/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Mandy Ojugbana]], musician<ref name="Asobele">{{cite book|last=Timothy|first=Asobele|title=Historical trends of Nigerian indigenous and contemporary music|date=2002|publisher=Rothmed International|location=Lagos|pages=53–56}}</ref> *[[Jay-Jay Okocha|Okocha]], former Super Eagles Captain<ref>{{Cite news|title=Adepoju and Okocha: 'Stop looking for the next Jay-Jay'|language=en-GB|work=BBC Sport|url=https://www.bbc.co.uk/sport/africa/55158240|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Blessing Okagbare]], athlete, [[Summer Olympics|Olympic]] and [[World Athletics Championships]] medalist in the long jump, and a world medallist in the [[200 metres]]<ref>{{Cite news|title=Nigeria Blessing Okagbare don set new Guinness World Record|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/sport-56014988|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Ngozi Okonjo-Iweala]], economist and international development expert, Boards of Standard Chartered Bank, Twitter, Global Alliance for Vaccines and Immunization, and the African Risk Capacity<ref>{{Cite web|date=2021-02-21|title=The World According to Ngozi Okonjo-Iweala {{!}} THISDAY Style|url=https://www.thisdaystyle.ng/the-world-according-to-ngozi-okonjo-iweala/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Chris Okotie]], [[Nigerian]] musician, televangelist, politician<ref>{{Cite web|date=2019-02-13|title=Gospel glamour: how Nigeria's pastors wield political power|url=http://www.theguardian.com/world/2019/feb/13/gospel-glamour-how-nigerias-pastors-wield-political-power|access-date=2021-06-24|website=The Guardian|language=en}}</ref> *[[Ben Okri]], writer, [[Nigerian]] poet and novelist<ref>{{Cite web|title=Ben Okri - Literature|url=https://literature.britishcouncil.org/writer/ben-okri|access-date=2021-06-24|website=literature.britishcouncil.org}}</ref> *[[Sunday Oliseh]], Football Manager and former player<ref>{{Cite web|date=2020-04-18|title=The perfect defensive midfield player – Sunday Ogochukwu Oliseh|url=https://t.guardian.ng/sport/the-perfect-defensive-midfield-player-sunday-ogochukwu-oliseh/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Omawumi]], Nigerian singer, songwriter, actress; brand ambassador for [[Globacom]], [[Konga]], Malta Guinness<ref>{{Cite web|date=2020-09-16|title=We Can't Help But Love Omawumi Even More After This...|url=https://glamsquadmagazine.com/we-cant-help-but-love-omawumi-even-more-after-this/|access-date=2021-06-24|website=GLAMSQUAD MAGAZINE|language=en-US}}</ref> *[[Ovie Omo-Agege]], Nigerian lawyer, politician<ref name="vanguardngr.com"/> *[[Dominic Oneya]], Retired Brigadier General in the [[Nigerian Army]] , former chairman of the [[Nigeria Football Association]]<ref>{{Cite web|date=2014-10-12|title=Robbers In Delta Kill Daughter Of Former NFA President, Dominic Oneya|url=http://saharareporters.com/2014/10/12/robbers-delta-kill-daughter-former-nfa-president-dominic-oneya|access-date=2021-06-24|website=Sahara Reporters}}</ref> *[[Bruce Onobrakpeya]], 2006 UNESCO Living Human Treasure Award, trustee of Western Niger Delta University{{cn|date=June 2022}} *[[Gamaliel Onosode]], Nigerian technocrat, administrator and a former presidential candidate<ref>{{Cite web|date=2015-09-29|title=How boardroom guru, Gamaliel Onosode died at 82|url=https://www.vanguardngr.com/2015/09/how-boardroom-guru-gamaliel-onosode-dies-at-82/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> <!-- *High Chief Dr. [[Stephen Onovughakpor Akpotu]] (JP), Chairman, Movement for the Creation of Delta State, former President-General and Grand Patron of the Isoko Development Union (IDU), <ref>{{Cite web|title=Omo-Agege Mourns Former IDU PG, Onovughakpor Akpotu|url=https://www.heraldngr.com/2021/06/omo-agege-mourns-former-idu-pg.html/|website=Herald News|language=en-US}}</ref> --> *[[Orezi]], singer, songwriter<ref>{{Cite web|date=2017-12-11|title=I have not had sex for about a year - Singer Orezi {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/entertainment/music/252176-i-not-sex-year-singer-orezi.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Ayo Oritsejafor]], founder of Word of Life Bible Church<ref>{{Cite web|title=President of the Christian Association of Nigeria (CAN), and founder of Word of Life Bible Church, Warri, Pastor Ayo Oritsejafor has finally joined the league of wealthy clergy with private universities. {{!}} Encomium Magazine|url=https://encomium.ng/pastor-ayo-oritsejafor-builds-n2-5-billion-private-university-in-warri/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Stephen Oru]], Nigerian politician, former Minister of Niger Delta Affairs<ref>{{Cite web|date=2014-07-13|title=I'll promote N-Delta Ministry mandate —Oru|url=https://www.vanguardngr.com/2014/07/ill-promote-n-delta-ministry-mandate-oru/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Peter Godsday Orubebe]], politician, ex-Minister of State for Niger Delta Affairs, ex-Minister of special duties<ref>{{Cite web|date=2015-10-31|title=Ex-Minister, Godsday Orubebe, who almost derailed 2015 election, to face trial for corruption {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/news/headlines/192426-ex-minister-godsday-orubebe-who-almost-derailed-2015-election-to-face-trial-for-corruption.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Dennis Osadebay]], Nigerian politician, lawyer, poet, journalist<ref>{{Cite web|title=PressReader.com - Your favorite newspapers and magazines.|url=https://www.pressreader.com/nigeria/the-guardian-nigeria/20190922/281921659763954|access-date=2021-06-24|website=www.pressreader.com}}</ref> *[[Onigu Otite|Prof Onigu Otite]], sociologist and anthropologist<ref>{{Cite web|date=2019-10-30|title=Onigu Otite: A founding father of Nigerian sociology|url=https://www.thecable.ng/onigu-otite-a-founding-father-of-nigerian-sociology|access-date=2021-06-24|website=TheCable|language=en-US}}</ref> *[[Jim Ovia]], Nigerian businessman, founder of [[Zenith Bank]]<ref>{{Cite web|title=Jim Ovia|url=https://www.forbes.com/profile/jim-ovia/|access-date=2021-06-24|website=Forbes|language=en}}</ref> *[[Tim Owhefere]], Nigerian politician<ref>{{cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2021/01/breaking-delta-assembly-majority-leader-tim-ohwefere-is-dead|title=Breaking: Delta Assembly majority leader, Tim Ohwefere is dead|last=Ahon|first=Festus|date=28 January 2021|accessdate=28 June 2021|publisher=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]}}</ref> *[[Amaju Pinnick]], president of the [[Nigeria Football Federation]]<ref>{{Cite web|title=NFF President Pinnick wins Fifa Council seat by a landslide {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en/news/nff-president-pinnick-wins-fifa-council-seat-by-a-landslide/10mlchsamz6fd1gx43jclfjhga|access-date=2021-06-24|website=www.goal.com}}</ref> *[[Igho Sanomi]], Nigerian businessman<ref>{{Cite web|last=Nsehe|first=Mfonobong|title=How Nigerian Oilman Igho Charles Sanomi II Built A Commodities Trading Giant|url=https://www.forbes.com/sites/mfonobongnsehe/2017/05/16/how-nigerian-oilman-igho-charles-sanomi-ii-built-a-billion-dollar-commodities-trading-giant/|access-date=2021-06-24|website=Forbes|language=en}}</ref> *[[SHiiKANE]], Nigerian Afro-Pop, Pop, Afrobeat, Jazz, Dance, R&B music group *[[Zulu Sofola]], First published female Nigerian playwright and dramatist, first female Professor of Theater Arts in Africa<ref>{{Cite web|title=Nigerian Female Dramatists: Expression, Resistance, Agency|url=https://www.routledge.com/Nigerian-Female-Dramatists-Expression-Resistance-Agency/Afolayan/p/book/9780367616106|access-date=2021-06-24|website=Routledge & CRC Press|language=en}}</ref> *[[:ha:Ojo Taiye|Ojo Taiye]], [[Nigerian]] poet, winner of the Kingdoms in the Wild 2019 Annual Poetry Prize<ref>{{Cite web|last=thehaywriters|date=2021-04-28|title=Nigerian Poet, Ojo Taiye, Wins 2021 Hay Writers Circle Poetry Competition.|url=https://thehaywriters.wordpress.com/2021/04/28/nigerian-poet-ojo-taiye-wins-2021-hay-writers-circle-poetry-competition/|access-date=2021-06-24|website=THE HAY WRITERS|language=en}}</ref> *[[Tompolo]], former Nigerian Militant Commander *[[Abel Ubeku]], first black Managing Director of Guinness Nigeria Plc<ref>{{Cite web|date=2014-06-17|title=Dr. Abel K. Ubeku, 1936-2014: In memoriam|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/dr-abel-k-ubeku-1936-2014-memoriam/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Patrick Utomi]], Nigerian professor of political economy and management expert, Fellow of the Institute of Management Consultants of Nigeria and a former presidential candidate<ref>{{Cite web|date=2021-02-01|title=Nigeria in mess because of bad leadership, says Utomi|url=https://guardian.ng/politics/nigeria-in-mess-because-of-bad-leadership-says-utomi/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Senator [[James Manager]] Ebiowou, Nigerian politician at the Senate level *[[Rachael Oniga]], was a Nigerian film actress *[[Jeremiah Omoto Fufeyin]], is the founder and head prophet of Christ Mercyland Deliverance Ministry (CMDM), Warri, Delta State, Nigeria.<ref>{{Cite web |title=Christ Mercyland Deliverance Ministries – Arena of Solutions |url=https://christmercyland.org/ |access-date=2022-03-28 |language=en-US}}</ref> *[[Ayiri Emami]], is a Nigerian business man, politician, philanthropist. *[[Faithia Balogun]], is a Nigerian actress, filmmaker, producer and director. <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] {{stub}} twijg6xzqxhqretzz1qsyavvp5bi0os 166511 166509 2022-08-17T10:11:42Z Uncle Bash007 9891 /* Manazarta */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''Fadar Nana (The Nana's Palace)''' wanda Chief [[Nana Olomu]] na Ebrohim ya gina. Ya shahara a karni na 19, kuma dan kasuwa ne na garin da yayi hulda da turawa. Daga baya huldar ta baci. An mamaye daga baya (ba tare da anyi fada ba) sai ua koma kasar Ghana. Abubuwan da ya bari sun hada da katafaren fadar sa dake gidansa.{{cn|date=June 2022}} * '''Rafin Ethiope ''' iwanda ake iƙirarin cewa shine ruwa mafi zurfi acikin garuruwan Afurka (zurfi 176&nbsp;km). Mabubbugar ruwan na kusa da wani katafaren bishiya silikin auduga dake Umuaja a karamar hukumar Ukwuani sannan tana kwararar ta kananan hukumomin jihar source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukuami sannan su kwarara zuwa Sauran an ƙananan hukumomin jihar. Wurin bauta ne na addinin gargajiya na Olokun sannan kuma wurin bautar na mabiya addinin Agbe.<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''Yankin Bible na Araya '''wanda ke dauke da kwafi na Littafin mai tsarki na Bible. An yarda da cewa Littafin Bible ya sauka a wannan yankin cikin al'ajabi daga sama a cikin watan Augusta, 1914. Littafin na bible ya sauko ne acikin wani jikakken doya daga ruwan sama amma bai jike ba. Yankin na janyo dubunnan mabiya addinin kirista duk shekara.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice '''wanda aka gina da kayan aiki na gargajiya, tsari da salon gini na cigaban mutanen Igbo wanda [[Demas Nwoko]] wani mai zane, ma gini kuma mai fasaha na duniya daga garin Idumuje-Ugboko, a karamar hukumar Aniocha ta Arewa, Jihar Delta.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''Gidan shakatawa na "Mungo Park House"''' wanda a yanzu Gidan Tarihi ne na Kasa, a [[Asaba, Delta|Asaba]]. [[Royal Niger Company]] suka gina gidan a 1886 kuma turawa sunyi amfani dashi a matsayin hedikwatan, gidan sojojin, hedikwatan gidan Gwamnatin turawa, gindin RNC, da kuma mazauni Gundumar Birni a lokuta daban daban.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''Gaɓar tekun [[Ogulagha]] Beach''' * Gadar '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' wacce ta hade Jihar Delta (daga yammacin Najeriya) zuwa yankin Gabashin Najeriya. Wuri na mai kyawun gani wacce aka kammala a 1995 akan kudi daka miliyan £5. An lalata ta a lokacin yakin basasar Najeriya, amma daga bisani an gyara ta.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' wanda aka gina don tunawa da Turawan Birtaniya da suka fara ziyartar Najeriya. Babban gindin na dauke da gidan tarihi, makabarta, da zane da rubuce-rubuce da dama. Akwai irin jirgin 'Yan uwan suka yi amfani dashi. {{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Maƙabartar ta Musamman na Masarautar Warri''' makabarta ce da ta kai kimanin shekaru 512 kuma tana matsayin makwancin sarakunan Masarautar Warri. Akwai shuka da aka gina a kowanne kabari.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> == Shahararrun mutane == <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> *[[I Go Dye|Francis Agoda]] aka I Go Dye, shahararren dan wasan barkwanci na yankin Afurka kuma Jakadan [[United Nations]]' [[Millennium Development Goals]] <ref>{{Cite web|title=STAR COMEDIAN, I GO DYE APPOINTED UN MDGs AMBASSADOR {{!}} Encomium Magazine|url=https://encomium.ng/star-comedian-i-go-dye-appointed-un-mdgs-ambassador/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Alibaba Akpobome]], Dan wasan barkwanci kuma jarumi fim{{cn|date=June 2022}} *[[Venita Akpofure]], 'yar wasan kwaikwayo na Birtaniya da Nan, kuma video vixen{{cn|date=June 2022}} *[[Eyimofe Atake]], Babban alkalin SAN (Senior Advocate of Nigeria)<ref name = Guardian>{{Cite news|title=Congestion in courts is killing advocacy, says Atake|url=https://guardian.ng/features/congestion-in-courts-is-killing-advocacy-says-atake/|language=en-US|access-date=2020-09-30}}</ref><ref name="Atakebirth">{{Cite news|title=EYIMOFE ATAKE CELEBRATES 60TH|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2018/02/25/eyimofe-atake-celebrates-60th/|language=en-US|access-date=2020-09-30}}</ref> *[[FOM Atake]], Nigerian Judge (1967-1977) and Senator of the Federal Republic of Nigeria (1979-1982)<ref>{{cite web|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2003/04/13/editorial-franklin-oritse-muyiwa-atake-1926-2003/|title= EDITORIAL: Franklin Oritse-Muyiwa Atake (1926 – 2003)| date=13 April 2003|accessdate=29 January 2022|publisher= [[This Day (Nigeria)|This Day Newspaper]]}}</ref> *[[John Aruakpor|Rt Rev'd John U Aruakpor]] Bishop, Anglican Diocese of Oleh<ref>{{Cite web|title=The Rt Revd John Usiwoma Aruakpor on World Anglican Clerical Directory|url=https://www.worldanglican.com/nigeria/oleh/the-church-of-nigeria-anglican-communion/the-rt-revd-john-usiwoma-aruakpor|access-date=2021-06-24|website=World Anglican Clerical Directory|language=en}}</ref> *[[Michael Ashikodi Agbamuche]], former Attorney General & Minister for Justice of Nigeria<ref>{{Cite web|date=2013-05-16|title=Former Nigeria Attorney General's son, others under investigation over N200mn fraud {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/news/134602-former-nigeria-attorney-generals-son-others-under-investigation-over-n200mn-fraud.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Udoka Azubuike]], professional basketball player for the [[Utah Jazz]], played at college for the [[University of Kansas]]<ref>{{cite web|title=Played Profile|url=http://kuathletics.com/roster.aspx?rp_id=8612|website=KUAtletics.com|date = 2016-04-14}}</ref> *[[Bovi]], Nigerian comedian, event host, Actor and skit maker<ref>{{Cite web|date=2021-04-15|title=Bovi Ugboma Will Speak At NECLive8 On Sunday, April 25|url=https://thenet.ng/bovi-ugboma-will-speak-at-neclive8-on-sunday-april-25/|access-date=2021-06-24|website=Nigerian Entertainment Today|language=en-US}}</ref> *[[J. P. Clark|John Pepper Clark]], first professor of English in Africa, poet and writer<ref>{{Cite web|title=John Pepper Clark {{!}} Biography, Works, & Facts|url=https://www.britannica.com/biography/John-Pepper-Clark|access-date=2021-06-24|website=Encyclopedia Britannica|language=en}}</ref> *[[David Dafinone]], Renowned Account/Politician<ref>{{Cite web|date=2018-10-01|title=David Dafinone (1927-2018): A chartered accountant par excellence|url=https://guardian.ng/features/a-chartered-accountant-par-excellence/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Paul Dike]], Past Chief of Defence Staff<ref>{{Cite web|title=Chief of Defence Staff, History of The Highest Commissioned Military Officer in Nigeria – NTA.ng – Breaking News, Nigeria, Africa, Worldwide|url=https://www.nta.ng/uncategorized/20150729-chief-of-defence-staff-history-of-the-highest-commissioned-military-officer-in-nigerian/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Enebeli Elebuwa]], Nigerian Actor<ref>{{Cite web|date=2012-12-17|title=Aftermath of Enebeli Elebuwa's death, Stella Damasus blasts Nollywood - Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/entertainment/111548-aftermath-of-enebeli-elebuwas-death-stella-damasus-blasts-nollywood.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Tony Elumelu]], [[United Bank for Africa|UBA]] and [[Heirs Holdings]]<ref>{{Cite web|last=Africa|first=United Bank for|date=2020-09-23|title=Tony Elumelu named in "Time 100" list|url=https://www.ubagroup.com/tony-elumelu-named-in-time-100-list/|access-date=2021-06-24|website=UBA Group|language=en-US}}</ref> *[[Godwin Emefiele]] present CBN Governor<ref>{{Cite web|title=Central Bank of Nigeria:: Board of Directors|url=https://www.cbn.gov.ng/aboutcbn/TheBoard.asp?Name=Mr.+Godwin+Emefiele+(CON)&Biodata=emefiele/|access-date=2021-06-24|website=www.cbn.gov.ng}}</ref> *[[Olorogun O'tega Emerhor]], Nigerian financial industry leader and politician<ref>{{Cite web|date=2017-11-25|title=O'tega Emerhor at 60: A portrait of redemptive service|url=https://www.vanguardngr.com/2017/11/otega-emerhor-60-portrait-redemptive-service/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Erigga]], [[Nigerian]] [[Hip hop music|Hip hop]] recording artist, songwriter<ref>{{Cite web|last=The360reporters|date=2021-01-16|title=Erigga Net Worth 2021: Erigga Biography, Musics, Age, Cars, Houses And Net Worth 2021|url=https://the360report.com/erigga-biography-and-net-worth/|access-date=2021-06-24|website=The360Report|language=en-US}}</ref> *[[Oghenekaro Etebo]], Nigerian professional [[association football|footballer]]<ref>{{Cite web|title=Football (Sky Sports)|url=https://www.skysports.com/football/player/144194/oghenekaro-etebo|access-date=2021-06-24|website=SkySports|language=en}}</ref> *[[Jeremiah Omoto Fufeyin]], founder of Christ Mercyland Deliverance Ministry<ref>{{Cite web|date=2021-02-08|title=Suit against Fufeyin beginning of 'blackmail' against popular preachers, Cleric alleges|url=https://thenationonlineng.net/suit-against-fufeyin-beginning-of-blackmail-against-popular-preachers-cleric-alleges/|access-date=2021-06-24|website=Latest Nigeria News, Nigerian Newspapers, Politics|language=en-US}}</ref> *[[Harrysong]], Nigerian singer, songwriter and instrumentalist<ref>{{Cite web|date=2020-04-29|title=Harrysong Urges President Buhari To 'Stop Borrowing Money'|url=https://guardian.ng/life/harrysong-urges-president-buhari-to-stop-borrowing-money-to-fund-projects/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]], former governor of Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-05-26|title=£4.2m Ibori loot: Accountant-general claims money still being awaited|url=https://editor.guardian.ng/breakingnews/4-2m-ibori-loot-accountant-general-claims-money-still-being-awaited/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Michael Ibru]], business leader<ref>{{Cite web|date=2016-12-06|title=The amazing life of Olorogun Michael Ibru|url=https://businessday.ng/opinion/article/the-amazing-life-of-olorogun-michael-ibru/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Alex Iwobi]] former Arsenal Fc Player and Current Everton Fc player<ref>{{Cite web|last=Mondal|first=Subhankar|date=2021-02-08|title=Everton star Alex Iwobi comments on Arsenal exit|url=https://www.hitc.com/en-gb/2021/02/08/everton-star-alex-iwobi-comments-on-arsenal-exit/|access-date=2021-06-24|website=HITC|language=en-GB}}</ref> *[[Dumebi Iyamah]] Owner of Andrea Iyamah Brand<ref>{{Cite web|title=Andrea Iyamah – Lagos Fashion Week|url=http://lagosfashionweek.ng/designer-directory/listing/andrea-iyamah/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Don Jazzy]], Nigerian singer and producer<ref>{{Cite news|title=Nigerians react to Don Jazzy revelation say e bin marry 18 years ago|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/tori-56625660|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Emmanuel Ibe Kachikwu]], former Minister of State, Petroleum Resources, Nigeria<ref>{{Cite web|title=Emmanuel Ibe Kachikwu,The Federal Republic of Nigeria {{!}} Energy Council|url=https://energycouncil.com/event-speakers/h-e-emmanuel-ibe-kachikwu/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Stephen Keshi]], Nigerian ex-defender, former head-coach of the super eagles<ref>{{Cite web|title=Stephen Keshi: Ranking Big Boss's best six Nigeria debutants {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en-ng/lists/stephen-keshi-ranking-big-bosss-best-six-nigeria-debutants/dow5it8glejk1ka43c57sm7ga|access-date=2021-06-24|website=www.goal.com}}</ref> *[[Festus Keyamo]], Nigerian lawyer and<ref>{{cite web |title=Festus Egwarewa Adeniyi Keyamo |url=https://www.africa-confidential.com/index.aspx?pageid=118&whoswhoid=2673 |website=africa-confidential.com}}</ref> a Senior Advocate of Nigeria SAN *[[Lynxxx]], Recording artist, entrepreneur and the first Nigerian Pepsi brand ambassador<ref>{{Cite web|title=Chukie "Lynxxx" Edozien|url=https://www.africansinyorkshireproject.com/lynxxx-chukie-edozien.html|access-date=2021-06-24|website=African Stories in Hull & East Yorkshire|language=en}}</ref> *[[Rosaline Meurer]], Gambian-born Nigerian actress<ref>{{Cite news|title=Who be Rosaline Meurer, wey Tonto Dike ex-husband call Mrs Churchill?|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/tori-56072140|access-date=2021-06-24}}</ref> <!-- *[[Uba A. Michael]], Nigerian politician and businessman<ref>{{Cite news|date=2012-11-17|title guber hopeful, Uba Michael meets with Reps member, Shina Peller|url=https://www.vanguardngr.com/2021/11/guber-hopeful-uba-michael-meets-with-reps-member-shina-peller/|access-date=2021-06-17|work=[[Vanguard News]]|language=en-US}}</ref> --> *[[Richard Mofe-Damijo]], Nigerian veteran actor, writer, producer, and lawyer, former Commissioner for Culture and Tourism in Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-01-07|title=Autochek unveils RMD as brand Ambassador|url=https://www.vanguardngr.com/2021/01/autochek-unveils-rmd-as-brand-ambassador/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Collins Nweke]], First non-Belgian born person elected to political office in West Flanders Belgium<ref>{{Cite web|last=Chris|date=2019-06-16|title=Nigerians in Diaspora - Collins Nweke: Belgian-Based Nigerian politician|url=https://leadership.ng/nigerians-in-diaspora-collins-nweke-belgian-based-nigerian-politician/|access-date=2021-06-24|website=Leadership News - Nigeria News, Breaking News, Politics and more|language=en-GB}}</ref> *[[Nduka Obaigbena]] Founder, ThisDay & AriseTV<ref>{{Cite web|date=2020-12-09|title=Media Mogul Nduka Obaigbena Now Patron of Nigerian Newspaper Owners|url=https://www.arise.tv/media-mogul-nduka-obaigbena-now-patron-of-nigerian-newspaper-owners/|access-date=2021-06-24|website=Arise News|language=en-US}}</ref> *[[Sam Obi]], Ex-speaker and former acting governor of Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-04-03|title=BREAKING: Former Delta Acting Governor, Sam Obi, is dead|url=https://www.vanguardngr.com/2021/04/breaking-former-delta-acting-governor-sam-obi-is-dead/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Sunny Ofehe]], international human & environmental rights activist<ref>{{Cite web|title=Comrade Sunny Ofehe {{!}} Niger Delta Consortium|url=https://nigerdeltaconsortium.com/comrade-sunny-ofehe|access-date=2021-06-24|website=nigerdeltaconsortium.com}}</ref> *[[Kenneth Ogba]], politician<ref>{{cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2021/06/breaking-delta-lawmaker-kenneth-ogba-is-dead|title=BREAKING: Delta Lawmaker, Kenneth Ogba is dead|last1=Ahon|first1=Festus|last2=Akuopha|first2=Ochuko|date=27 June 2021|accessdate=28 June 2021|publisher=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]}}</ref> *[[Joy Ogwu]], former Permanent Representative of Nigeria to the [[United Nations]]<ref>{{Cite web|title=Ambassador U. Joy Ogwu {{!}} Permanent Mission of Nigeria to the United Nations, New York|url=https://nigeriaunmission.org/tag/ambassador-joy-ogwu/|access-date=2021-06-24|website=nigeriaunmission.org}}</ref> *[[Tanure Ojaide]], professor of English and renowned writer<ref>{{Cite web|date=2018-05-20|title=When dons gathered in Port Harcourt, Abraka in honour of Tanure Ojaide@70|url=https://guardian.ng/art/when-dons-gathered-in-port-harcourt-abraka-in-honour-of-tanure-ojaide70/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Mandy Ojugbana]], musician<ref name="Asobele">{{cite book|last=Timothy|first=Asobele|title=Historical trends of Nigerian indigenous and contemporary music|date=2002|publisher=Rothmed International|location=Lagos|pages=53–56}}</ref> *[[Jay-Jay Okocha|Okocha]], former Super Eagles Captain<ref>{{Cite news|title=Adepoju and Okocha: 'Stop looking for the next Jay-Jay'|language=en-GB|work=BBC Sport|url=https://www.bbc.co.uk/sport/africa/55158240|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Blessing Okagbare]], athlete, [[Summer Olympics|Olympic]] and [[World Athletics Championships]] medalist in the long jump, and a world medallist in the [[200 metres]]<ref>{{Cite news|title=Nigeria Blessing Okagbare don set new Guinness World Record|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/sport-56014988|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Ngozi Okonjo-Iweala]], economist and international development expert, Boards of Standard Chartered Bank, Twitter, Global Alliance for Vaccines and Immunization, and the African Risk Capacity<ref>{{Cite web|date=2021-02-21|title=The World According to Ngozi Okonjo-Iweala {{!}} THISDAY Style|url=https://www.thisdaystyle.ng/the-world-according-to-ngozi-okonjo-iweala/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Chris Okotie]], [[Nigerian]] musician, televangelist, politician<ref>{{Cite web|date=2019-02-13|title=Gospel glamour: how Nigeria's pastors wield political power|url=http://www.theguardian.com/world/2019/feb/13/gospel-glamour-how-nigerias-pastors-wield-political-power|access-date=2021-06-24|website=The Guardian|language=en}}</ref> *[[Ben Okri]], writer, [[Nigerian]] poet and novelist<ref>{{Cite web|title=Ben Okri - Literature|url=https://literature.britishcouncil.org/writer/ben-okri|access-date=2021-06-24|website=literature.britishcouncil.org}}</ref> *[[Sunday Oliseh]], Football Manager and former player<ref>{{Cite web|date=2020-04-18|title=The perfect defensive midfield player – Sunday Ogochukwu Oliseh|url=https://t.guardian.ng/sport/the-perfect-defensive-midfield-player-sunday-ogochukwu-oliseh/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Omawumi]], Nigerian singer, songwriter, actress; brand ambassador for [[Globacom]], [[Konga]], Malta Guinness<ref>{{Cite web|date=2020-09-16|title=We Can't Help But Love Omawumi Even More After This...|url=https://glamsquadmagazine.com/we-cant-help-but-love-omawumi-even-more-after-this/|access-date=2021-06-24|website=GLAMSQUAD MAGAZINE|language=en-US}}</ref> *[[Ovie Omo-Agege]], Nigerian lawyer, politician<ref name="vanguardngr.com"/> *[[Dominic Oneya]], Retired Brigadier General in the [[Nigerian Army]] , former chairman of the [[Nigeria Football Association]]<ref>{{Cite web|date=2014-10-12|title=Robbers In Delta Kill Daughter Of Former NFA President, Dominic Oneya|url=http://saharareporters.com/2014/10/12/robbers-delta-kill-daughter-former-nfa-president-dominic-oneya|access-date=2021-06-24|website=Sahara Reporters}}</ref> *[[Bruce Onobrakpeya]], 2006 UNESCO Living Human Treasure Award, trustee of Western Niger Delta University{{cn|date=June 2022}} *[[Gamaliel Onosode]], Nigerian technocrat, administrator and a former presidential candidate<ref>{{Cite web|date=2015-09-29|title=How boardroom guru, Gamaliel Onosode died at 82|url=https://www.vanguardngr.com/2015/09/how-boardroom-guru-gamaliel-onosode-dies-at-82/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> <!-- *High Chief Dr. [[Stephen Onovughakpor Akpotu]] (JP), Chairman, Movement for the Creation of Delta State, former President-General and Grand Patron of the Isoko Development Union (IDU), <ref>{{Cite web|title=Omo-Agege Mourns Former IDU PG, Onovughakpor Akpotu|url=https://www.heraldngr.com/2021/06/omo-agege-mourns-former-idu-pg.html/|website=Herald News|language=en-US}}</ref> --> *[[Orezi]], singer, songwriter<ref>{{Cite web|date=2017-12-11|title=I have not had sex for about a year - Singer Orezi {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/entertainment/music/252176-i-not-sex-year-singer-orezi.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Ayo Oritsejafor]], founder of Word of Life Bible Church<ref>{{Cite web|title=President of the Christian Association of Nigeria (CAN), and founder of Word of Life Bible Church, Warri, Pastor Ayo Oritsejafor has finally joined the league of wealthy clergy with private universities. {{!}} Encomium Magazine|url=https://encomium.ng/pastor-ayo-oritsejafor-builds-n2-5-billion-private-university-in-warri/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Stephen Oru]], Nigerian politician, former Minister of Niger Delta Affairs<ref>{{Cite web|date=2014-07-13|title=I'll promote N-Delta Ministry mandate —Oru|url=https://www.vanguardngr.com/2014/07/ill-promote-n-delta-ministry-mandate-oru/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Peter Godsday Orubebe]], politician, ex-Minister of State for Niger Delta Affairs, ex-Minister of special duties<ref>{{Cite web|date=2015-10-31|title=Ex-Minister, Godsday Orubebe, who almost derailed 2015 election, to face trial for corruption {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/news/headlines/192426-ex-minister-godsday-orubebe-who-almost-derailed-2015-election-to-face-trial-for-corruption.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Dennis Osadebay]], Nigerian politician, lawyer, poet, journalist<ref>{{Cite web|title=PressReader.com - Your favorite newspapers and magazines.|url=https://www.pressreader.com/nigeria/the-guardian-nigeria/20190922/281921659763954|access-date=2021-06-24|website=www.pressreader.com}}</ref> *[[Onigu Otite|Prof Onigu Otite]], sociologist and anthropologist<ref>{{Cite web|date=2019-10-30|title=Onigu Otite: A founding father of Nigerian sociology|url=https://www.thecable.ng/onigu-otite-a-founding-father-of-nigerian-sociology|access-date=2021-06-24|website=TheCable|language=en-US}}</ref> *[[Jim Ovia]], Nigerian businessman, founder of [[Zenith Bank]]<ref>{{Cite web|title=Jim Ovia|url=https://www.forbes.com/profile/jim-ovia/|access-date=2021-06-24|website=Forbes|language=en}}</ref> *[[Tim Owhefere]], Nigerian politician<ref>{{cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2021/01/breaking-delta-assembly-majority-leader-tim-ohwefere-is-dead|title=Breaking: Delta Assembly majority leader, Tim Ohwefere is dead|last=Ahon|first=Festus|date=28 January 2021|accessdate=28 June 2021|publisher=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]}}</ref> *[[Amaju Pinnick]], president of the [[Nigeria Football Federation]]<ref>{{Cite web|title=NFF President Pinnick wins Fifa Council seat by a landslide {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en/news/nff-president-pinnick-wins-fifa-council-seat-by-a-landslide/10mlchsamz6fd1gx43jclfjhga|access-date=2021-06-24|website=www.goal.com}}</ref> *[[Igho Sanomi]], Nigerian businessman<ref>{{Cite web|last=Nsehe|first=Mfonobong|title=How Nigerian Oilman Igho Charles Sanomi II Built A Commodities Trading Giant|url=https://www.forbes.com/sites/mfonobongnsehe/2017/05/16/how-nigerian-oilman-igho-charles-sanomi-ii-built-a-billion-dollar-commodities-trading-giant/|access-date=2021-06-24|website=Forbes|language=en}}</ref> *[[SHiiKANE]], Nigerian Afro-Pop, Pop, Afrobeat, Jazz, Dance, R&B music group *[[Zulu Sofola]], First published female Nigerian playwright and dramatist, first female Professor of Theater Arts in Africa<ref>{{Cite web|title=Nigerian Female Dramatists: Expression, Resistance, Agency|url=https://www.routledge.com/Nigerian-Female-Dramatists-Expression-Resistance-Agency/Afolayan/p/book/9780367616106|access-date=2021-06-24|website=Routledge & CRC Press|language=en}}</ref> *[[:ha:Ojo Taiye|Ojo Taiye]], [[Nigerian]] poet, winner of the Kingdoms in the Wild 2019 Annual Poetry Prize<ref>{{Cite web|last=thehaywriters|date=2021-04-28|title=Nigerian Poet, Ojo Taiye, Wins 2021 Hay Writers Circle Poetry Competition.|url=https://thehaywriters.wordpress.com/2021/04/28/nigerian-poet-ojo-taiye-wins-2021-hay-writers-circle-poetry-competition/|access-date=2021-06-24|website=THE HAY WRITERS|language=en}}</ref> *[[Tompolo]], former Nigerian Militant Commander *[[Abel Ubeku]], first black Managing Director of Guinness Nigeria Plc<ref>{{Cite web|date=2014-06-17|title=Dr. Abel K. Ubeku, 1936-2014: In memoriam|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/dr-abel-k-ubeku-1936-2014-memoriam/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Patrick Utomi]], Nigerian professor of political economy and management expert, Fellow of the Institute of Management Consultants of Nigeria and a former presidential candidate<ref>{{Cite web|date=2021-02-01|title=Nigeria in mess because of bad leadership, says Utomi|url=https://guardian.ng/politics/nigeria-in-mess-because-of-bad-leadership-says-utomi/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Senator [[James Manager]] Ebiowou, Nigerian politician at the Senate level *[[Rachael Oniga]], was a Nigerian film actress *[[Jeremiah Omoto Fufeyin]], is the founder and head prophet of Christ Mercyland Deliverance Ministry (CMDM), Warri, Delta State, Nigeria.<ref>{{Cite web |title=Christ Mercyland Deliverance Ministries – Arena of Solutions |url=https://christmercyland.org/ |access-date=2022-03-28 |language=en-US}}</ref> *[[Ayiri Emami]], is a Nigerian business man, politician, philanthropist. *[[Faithia Balogun]], is a Nigerian actress, filmmaker, producer and director. <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] koim80vixjykb160sj1wdpwn56bevdn 166512 166511 2022-08-17T10:19:04Z Uncle Bash007 9891 /* Shahararrun mutane */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''Fadar Nana (The Nana's Palace)''' wanda Chief [[Nana Olomu]] na Ebrohim ya gina. Ya shahara a karni na 19, kuma dan kasuwa ne na garin da yayi hulda da turawa. Daga baya huldar ta baci. An mamaye daga baya (ba tare da anyi fada ba) sai ua koma kasar Ghana. Abubuwan da ya bari sun hada da katafaren fadar sa dake gidansa.{{cn|date=June 2022}} * '''Rafin Ethiope ''' iwanda ake iƙirarin cewa shine ruwa mafi zurfi acikin garuruwan Afurka (zurfi 176&nbsp;km). Mabubbugar ruwan na kusa da wani katafaren bishiya silikin auduga dake Umuaja a karamar hukumar Ukwuani sannan tana kwararar ta kananan hukumomin jihar source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukuami sannan su kwarara zuwa Sauran an ƙananan hukumomin jihar. Wurin bauta ne na addinin gargajiya na Olokun sannan kuma wurin bautar na mabiya addinin Agbe.<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''Yankin Bible na Araya '''wanda ke dauke da kwafi na Littafin mai tsarki na Bible. An yarda da cewa Littafin Bible ya sauka a wannan yankin cikin al'ajabi daga sama a cikin watan Augusta, 1914. Littafin na bible ya sauko ne acikin wani jikakken doya daga ruwan sama amma bai jike ba. Yankin na janyo dubunnan mabiya addinin kirista duk shekara.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice '''wanda aka gina da kayan aiki na gargajiya, tsari da salon gini na cigaban mutanen Igbo wanda [[Demas Nwoko]] wani mai zane, ma gini kuma mai fasaha na duniya daga garin Idumuje-Ugboko, a karamar hukumar Aniocha ta Arewa, Jihar Delta.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''Gidan shakatawa na "Mungo Park House"''' wanda a yanzu Gidan Tarihi ne na Kasa, a [[Asaba, Delta|Asaba]]. [[Royal Niger Company]] suka gina gidan a 1886 kuma turawa sunyi amfani dashi a matsayin hedikwatan, gidan sojojin, hedikwatan gidan Gwamnatin turawa, gindin RNC, da kuma mazauni Gundumar Birni a lokuta daban daban.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''Gaɓar tekun [[Ogulagha]] Beach''' * Gadar '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' wacce ta hade Jihar Delta (daga yammacin Najeriya) zuwa yankin Gabashin Najeriya. Wuri na mai kyawun gani wacce aka kammala a 1995 akan kudi daka miliyan £5. An lalata ta a lokacin yakin basasar Najeriya, amma daga bisani an gyara ta.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' wanda aka gina don tunawa da Turawan Birtaniya da suka fara ziyartar Najeriya. Babban gindin na dauke da gidan tarihi, makabarta, da zane da rubuce-rubuce da dama. Akwai irin jirgin 'Yan uwan suka yi amfani dashi. {{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Maƙabartar ta Musamman na Masarautar Warri''' makabarta ce da ta kai kimanin shekaru 512 kuma tana matsayin makwancin sarakunan Masarautar Warri. Akwai shuka da aka gina a kowanne kabari.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> == Shahararrun mutane == <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> *[[I Go Dye|Francis Agoda]] aka I Go Dye, shahararren dan wasan barkwanci na yankin Afurka kuma Jakadan [[United Nations]]' [[Millennium Development Goals]] <ref>{{Cite web|title=STAR COMEDIAN, I GO DYE APPOINTED UN MDGs AMBASSADOR {{!}} Encomium Magazine|url=https://encomium.ng/star-comedian-i-go-dye-appointed-un-mdgs-ambassador/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Alibaba Akpobome]], Dan wasan barkwanci kuma jarumi fim{{cn|date=June 2022}} *[[Venita Akpofure]], 'yar wasan kwaikwayo na Birtaniya da Nan, kuma video vixen{{cn|date=June 2022}} *[[Eyimofe Atake]], Babban alkalin SAN (Senior Advocate of Nigeria)<ref name = Guardian>{{Cite news|title=Congestion in courts is killing advocacy, says Atake|url=https://guardian.ng/features/congestion-in-courts-is-killing-advocacy-says-atake/|language=en-US|access-date=2020-09-30}}</ref><ref name="Atakebirth">{{Cite news|title=EYIMOFE ATAKE CELEBRATES 60TH|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2018/02/25/eyimofe-atake-celebrates-60th/|language=en-US|access-date=2020-09-30}}</ref> *[[FOM Atake]], alkalin Najeriya (1967-1977) kuma Sanatan a gwamnatin tarayyar Najeriya (1979-1982)<ref>{{cite web|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2003/04/13/editorial-franklin-oritse-muyiwa-atake-1926-2003/|title= EDITORIAL: Franklin Oritse-Muyiwa Atake (1926 – 2003)| date=13 April 2003|accessdate=29 January 2022|publisher= [[This Day (Nigeria)|This Day Newspaper]]}}</ref> *[[John Aruakpor|Rt Rev'd John U Aruakpor]] Bishop, Anglican Diocese na Oleh<ref>{{Cite web|title=The Rt Revd John Usiwoma Aruakpor on World Anglican Clerical Directory|url=https://www.worldanglican.com/nigeria/oleh/the-church-of-nigeria-anglican-communion/the-rt-revd-john-usiwoma-aruakpor|access-date=2021-06-24|website=World Anglican Clerical Directory|language=en}}</ref> *[[Michael Ashikodi Agbamuche]], tsohon Attorney General & Ministan Shari'a a Najeriya<ref>{{Cite web|date=2013-05-16|title=Former Nigeria Attorney General's son, others under investigation over N200mn fraud {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/news/134602-former-nigeria-attorney-generals-son-others-under-investigation-over-n200mn-fraud.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Udoka Azubuike]], ƙwararrun dan wasan kwallon kwando na ƙungiyar [[Utah Jazz]], yayi wasa a kwalejin [[University of Kansas]]<ref>{{cite web|title=Played Profile|url=http://kuathletics.com/roster.aspx?rp_id=8612|website=KUAtletics.com|date = 2016-04-14}}</ref> *[[Bovi]], dan wasan barkwanci na Najeriya, mai daukar nauyin wasanni, jarumi kuma mai tsara skit<ref>{{Cite web|date=2021-04-15|title=Bovi Ugboma Will Speak At NECLive8 On Sunday, April 25|url=https://thenet.ng/bovi-ugboma-will-speak-at-neclive8-on-sunday-april-25/|access-date=2021-06-24|website=Nigerian Entertainment Today|language=en-US}}</ref> *[[J. P. Clark|John Pepper Clark]], farfesan Turanci na farko a Afirka, mahikayanci kuma marubuci.<ref>{{Cite web|title=John Pepper Clark {{!}} Biography, Works, & Facts|url=https://www.britannica.com/biography/John-Pepper-Clark|access-date=2021-06-24|website=Encyclopedia Britannica|language=en}}</ref> *[[David Dafinone]], Renowned Account/Politician<ref>{{Cite web|date=2018-10-01|title=David Dafinone (1927-2018): A chartered accountant par excellence|url=https://guardian.ng/features/a-chartered-accountant-par-excellence/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Paul Dike]], Past Chief of Defence Staff<ref>{{Cite web|title=Chief of Defence Staff, History of The Highest Commissioned Military Officer in Nigeria – NTA.ng – Breaking News, Nigeria, Africa, Worldwide|url=https://www.nta.ng/uncategorized/20150729-chief-of-defence-staff-history-of-the-highest-commissioned-military-officer-in-nigerian/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Enebeli Elebuwa]], Nigerian Actor<ref>{{Cite web|date=2012-12-17|title=Aftermath of Enebeli Elebuwa's death, Stella Damasus blasts Nollywood - Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/entertainment/111548-aftermath-of-enebeli-elebuwas-death-stella-damasus-blasts-nollywood.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Tony Elumelu]], [[United Bank for Africa|UBA]] and [[Heirs Holdings]]<ref>{{Cite web|last=Africa|first=United Bank for|date=2020-09-23|title=Tony Elumelu named in "Time 100" list|url=https://www.ubagroup.com/tony-elumelu-named-in-time-100-list/|access-date=2021-06-24|website=UBA Group|language=en-US}}</ref> *[[Godwin Emefiele]] present CBN Governor<ref>{{Cite web|title=Central Bank of Nigeria:: Board of Directors|url=https://www.cbn.gov.ng/aboutcbn/TheBoard.asp?Name=Mr.+Godwin+Emefiele+(CON)&Biodata=emefiele/|access-date=2021-06-24|website=www.cbn.gov.ng}}</ref> *[[Olorogun O'tega Emerhor]], Nigerian financial industry leader and politician<ref>{{Cite web|date=2017-11-25|title=O'tega Emerhor at 60: A portrait of redemptive service|url=https://www.vanguardngr.com/2017/11/otega-emerhor-60-portrait-redemptive-service/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Erigga]], [[Nigerian]] [[Hip hop music|Hip hop]] recording artist, songwriter<ref>{{Cite web|last=The360reporters|date=2021-01-16|title=Erigga Net Worth 2021: Erigga Biography, Musics, Age, Cars, Houses And Net Worth 2021|url=https://the360report.com/erigga-biography-and-net-worth/|access-date=2021-06-24|website=The360Report|language=en-US}}</ref> *[[Oghenekaro Etebo]], Nigerian professional [[association football|footballer]]<ref>{{Cite web|title=Football (Sky Sports)|url=https://www.skysports.com/football/player/144194/oghenekaro-etebo|access-date=2021-06-24|website=SkySports|language=en}}</ref> *[[Jeremiah Omoto Fufeyin]], founder of Christ Mercyland Deliverance Ministry<ref>{{Cite web|date=2021-02-08|title=Suit against Fufeyin beginning of 'blackmail' against popular preachers, Cleric alleges|url=https://thenationonlineng.net/suit-against-fufeyin-beginning-of-blackmail-against-popular-preachers-cleric-alleges/|access-date=2021-06-24|website=Latest Nigeria News, Nigerian Newspapers, Politics|language=en-US}}</ref> *[[Harrysong]], Nigerian singer, songwriter and instrumentalist<ref>{{Cite web|date=2020-04-29|title=Harrysong Urges President Buhari To 'Stop Borrowing Money'|url=https://guardian.ng/life/harrysong-urges-president-buhari-to-stop-borrowing-money-to-fund-projects/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]], former governor of Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-05-26|title=£4.2m Ibori loot: Accountant-general claims money still being awaited|url=https://editor.guardian.ng/breakingnews/4-2m-ibori-loot-accountant-general-claims-money-still-being-awaited/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Michael Ibru]], business leader<ref>{{Cite web|date=2016-12-06|title=The amazing life of Olorogun Michael Ibru|url=https://businessday.ng/opinion/article/the-amazing-life-of-olorogun-michael-ibru/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Alex Iwobi]] former Arsenal Fc Player and Current Everton Fc player<ref>{{Cite web|last=Mondal|first=Subhankar|date=2021-02-08|title=Everton star Alex Iwobi comments on Arsenal exit|url=https://www.hitc.com/en-gb/2021/02/08/everton-star-alex-iwobi-comments-on-arsenal-exit/|access-date=2021-06-24|website=HITC|language=en-GB}}</ref> *[[Dumebi Iyamah]] Owner of Andrea Iyamah Brand<ref>{{Cite web|title=Andrea Iyamah – Lagos Fashion Week|url=http://lagosfashionweek.ng/designer-directory/listing/andrea-iyamah/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Don Jazzy]], Nigerian singer and producer<ref>{{Cite news|title=Nigerians react to Don Jazzy revelation say e bin marry 18 years ago|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/tori-56625660|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Emmanuel Ibe Kachikwu]], former Minister of State, Petroleum Resources, Nigeria<ref>{{Cite web|title=Emmanuel Ibe Kachikwu,The Federal Republic of Nigeria {{!}} Energy Council|url=https://energycouncil.com/event-speakers/h-e-emmanuel-ibe-kachikwu/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Stephen Keshi]], Nigerian ex-defender, former head-coach of the super eagles<ref>{{Cite web|title=Stephen Keshi: Ranking Big Boss's best six Nigeria debutants {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en-ng/lists/stephen-keshi-ranking-big-bosss-best-six-nigeria-debutants/dow5it8glejk1ka43c57sm7ga|access-date=2021-06-24|website=www.goal.com}}</ref> *[[Festus Keyamo]], Nigerian lawyer and<ref>{{cite web |title=Festus Egwarewa Adeniyi Keyamo |url=https://www.africa-confidential.com/index.aspx?pageid=118&whoswhoid=2673 |website=africa-confidential.com}}</ref> a Senior Advocate of Nigeria SAN *[[Lynxxx]], Recording artist, entrepreneur and the first Nigerian Pepsi brand ambassador<ref>{{Cite web|title=Chukie "Lynxxx" Edozien|url=https://www.africansinyorkshireproject.com/lynxxx-chukie-edozien.html|access-date=2021-06-24|website=African Stories in Hull & East Yorkshire|language=en}}</ref> *[[Rosaline Meurer]], Gambian-born Nigerian actress<ref>{{Cite news|title=Who be Rosaline Meurer, wey Tonto Dike ex-husband call Mrs Churchill?|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/tori-56072140|access-date=2021-06-24}}</ref> <!-- *[[Uba A. Michael]], Nigerian politician and businessman<ref>{{Cite news|date=2012-11-17|title guber hopeful, Uba Michael meets with Reps member, Shina Peller|url=https://www.vanguardngr.com/2021/11/guber-hopeful-uba-michael-meets-with-reps-member-shina-peller/|access-date=2021-06-17|work=[[Vanguard News]]|language=en-US}}</ref> --> *[[Richard Mofe-Damijo]], Nigerian veteran actor, writer, producer, and lawyer, former Commissioner for Culture and Tourism in Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-01-07|title=Autochek unveils RMD as brand Ambassador|url=https://www.vanguardngr.com/2021/01/autochek-unveils-rmd-as-brand-ambassador/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Collins Nweke]], First non-Belgian born person elected to political office in West Flanders Belgium<ref>{{Cite web|last=Chris|date=2019-06-16|title=Nigerians in Diaspora - Collins Nweke: Belgian-Based Nigerian politician|url=https://leadership.ng/nigerians-in-diaspora-collins-nweke-belgian-based-nigerian-politician/|access-date=2021-06-24|website=Leadership News - Nigeria News, Breaking News, Politics and more|language=en-GB}}</ref> *[[Nduka Obaigbena]] Founder, ThisDay & AriseTV<ref>{{Cite web|date=2020-12-09|title=Media Mogul Nduka Obaigbena Now Patron of Nigerian Newspaper Owners|url=https://www.arise.tv/media-mogul-nduka-obaigbena-now-patron-of-nigerian-newspaper-owners/|access-date=2021-06-24|website=Arise News|language=en-US}}</ref> *[[Sam Obi]], Ex-speaker and former acting governor of Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-04-03|title=BREAKING: Former Delta Acting Governor, Sam Obi, is dead|url=https://www.vanguardngr.com/2021/04/breaking-former-delta-acting-governor-sam-obi-is-dead/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Sunny Ofehe]], international human & environmental rights activist<ref>{{Cite web|title=Comrade Sunny Ofehe {{!}} Niger Delta Consortium|url=https://nigerdeltaconsortium.com/comrade-sunny-ofehe|access-date=2021-06-24|website=nigerdeltaconsortium.com}}</ref> *[[Kenneth Ogba]], politician<ref>{{cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2021/06/breaking-delta-lawmaker-kenneth-ogba-is-dead|title=BREAKING: Delta Lawmaker, Kenneth Ogba is dead|last1=Ahon|first1=Festus|last2=Akuopha|first2=Ochuko|date=27 June 2021|accessdate=28 June 2021|publisher=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]}}</ref> *[[Joy Ogwu]], former Permanent Representative of Nigeria to the [[United Nations]]<ref>{{Cite web|title=Ambassador U. Joy Ogwu {{!}} Permanent Mission of Nigeria to the United Nations, New York|url=https://nigeriaunmission.org/tag/ambassador-joy-ogwu/|access-date=2021-06-24|website=nigeriaunmission.org}}</ref> *[[Tanure Ojaide]], professor of English and renowned writer<ref>{{Cite web|date=2018-05-20|title=When dons gathered in Port Harcourt, Abraka in honour of Tanure Ojaide@70|url=https://guardian.ng/art/when-dons-gathered-in-port-harcourt-abraka-in-honour-of-tanure-ojaide70/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Mandy Ojugbana]], musician<ref name="Asobele">{{cite book|last=Timothy|first=Asobele|title=Historical trends of Nigerian indigenous and contemporary music|date=2002|publisher=Rothmed International|location=Lagos|pages=53–56}}</ref> *[[Jay-Jay Okocha|Okocha]], former Super Eagles Captain<ref>{{Cite news|title=Adepoju and Okocha: 'Stop looking for the next Jay-Jay'|language=en-GB|work=BBC Sport|url=https://www.bbc.co.uk/sport/africa/55158240|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Blessing Okagbare]], athlete, [[Summer Olympics|Olympic]] and [[World Athletics Championships]] medalist in the long jump, and a world medallist in the [[200 metres]]<ref>{{Cite news|title=Nigeria Blessing Okagbare don set new Guinness World Record|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/sport-56014988|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Ngozi Okonjo-Iweala]], economist and international development expert, Boards of Standard Chartered Bank, Twitter, Global Alliance for Vaccines and Immunization, and the African Risk Capacity<ref>{{Cite web|date=2021-02-21|title=The World According to Ngozi Okonjo-Iweala {{!}} THISDAY Style|url=https://www.thisdaystyle.ng/the-world-according-to-ngozi-okonjo-iweala/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Chris Okotie]], [[Nigerian]] musician, televangelist, politician<ref>{{Cite web|date=2019-02-13|title=Gospel glamour: how Nigeria's pastors wield political power|url=http://www.theguardian.com/world/2019/feb/13/gospel-glamour-how-nigerias-pastors-wield-political-power|access-date=2021-06-24|website=The Guardian|language=en}}</ref> *[[Ben Okri]], writer, [[Nigerian]] poet and novelist<ref>{{Cite web|title=Ben Okri - Literature|url=https://literature.britishcouncil.org/writer/ben-okri|access-date=2021-06-24|website=literature.britishcouncil.org}}</ref> *[[Sunday Oliseh]], Football Manager and former player<ref>{{Cite web|date=2020-04-18|title=The perfect defensive midfield player – Sunday Ogochukwu Oliseh|url=https://t.guardian.ng/sport/the-perfect-defensive-midfield-player-sunday-ogochukwu-oliseh/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Omawumi]], Nigerian singer, songwriter, actress; brand ambassador for [[Globacom]], [[Konga]], Malta Guinness<ref>{{Cite web|date=2020-09-16|title=We Can't Help But Love Omawumi Even More After This...|url=https://glamsquadmagazine.com/we-cant-help-but-love-omawumi-even-more-after-this/|access-date=2021-06-24|website=GLAMSQUAD MAGAZINE|language=en-US}}</ref> *[[Ovie Omo-Agege]], Nigerian lawyer, politician<ref name="vanguardngr.com"/> *[[Dominic Oneya]], Retired Brigadier General in the [[Nigerian Army]] , former chairman of the [[Nigeria Football Association]]<ref>{{Cite web|date=2014-10-12|title=Robbers In Delta Kill Daughter Of Former NFA President, Dominic Oneya|url=http://saharareporters.com/2014/10/12/robbers-delta-kill-daughter-former-nfa-president-dominic-oneya|access-date=2021-06-24|website=Sahara Reporters}}</ref> *[[Bruce Onobrakpeya]], 2006 UNESCO Living Human Treasure Award, trustee of Western Niger Delta University{{cn|date=June 2022}} *[[Gamaliel Onosode]], Nigerian technocrat, administrator and a former presidential candidate<ref>{{Cite web|date=2015-09-29|title=How boardroom guru, Gamaliel Onosode died at 82|url=https://www.vanguardngr.com/2015/09/how-boardroom-guru-gamaliel-onosode-dies-at-82/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> <!-- *High Chief Dr. [[Stephen Onovughakpor Akpotu]] (JP), Chairman, Movement for the Creation of Delta State, former President-General and Grand Patron of the Isoko Development Union (IDU), <ref>{{Cite web|title=Omo-Agege Mourns Former IDU PG, Onovughakpor Akpotu|url=https://www.heraldngr.com/2021/06/omo-agege-mourns-former-idu-pg.html/|website=Herald News|language=en-US}}</ref> --> *[[Orezi]], singer, songwriter<ref>{{Cite web|date=2017-12-11|title=I have not had sex for about a year - Singer Orezi {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/entertainment/music/252176-i-not-sex-year-singer-orezi.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Ayo Oritsejafor]], founder of Word of Life Bible Church<ref>{{Cite web|title=President of the Christian Association of Nigeria (CAN), and founder of Word of Life Bible Church, Warri, Pastor Ayo Oritsejafor has finally joined the league of wealthy clergy with private universities. {{!}} Encomium Magazine|url=https://encomium.ng/pastor-ayo-oritsejafor-builds-n2-5-billion-private-university-in-warri/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Stephen Oru]], Nigerian politician, former Minister of Niger Delta Affairs<ref>{{Cite web|date=2014-07-13|title=I'll promote N-Delta Ministry mandate —Oru|url=https://www.vanguardngr.com/2014/07/ill-promote-n-delta-ministry-mandate-oru/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Peter Godsday Orubebe]], politician, ex-Minister of State for Niger Delta Affairs, ex-Minister of special duties<ref>{{Cite web|date=2015-10-31|title=Ex-Minister, Godsday Orubebe, who almost derailed 2015 election, to face trial for corruption {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/news/headlines/192426-ex-minister-godsday-orubebe-who-almost-derailed-2015-election-to-face-trial-for-corruption.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Dennis Osadebay]], Nigerian politician, lawyer, poet, journalist<ref>{{Cite web|title=PressReader.com - Your favorite newspapers and magazines.|url=https://www.pressreader.com/nigeria/the-guardian-nigeria/20190922/281921659763954|access-date=2021-06-24|website=www.pressreader.com}}</ref> *[[Onigu Otite|Prof Onigu Otite]], sociologist and anthropologist<ref>{{Cite web|date=2019-10-30|title=Onigu Otite: A founding father of Nigerian sociology|url=https://www.thecable.ng/onigu-otite-a-founding-father-of-nigerian-sociology|access-date=2021-06-24|website=TheCable|language=en-US}}</ref> *[[Jim Ovia]], Nigerian businessman, founder of [[Zenith Bank]]<ref>{{Cite web|title=Jim Ovia|url=https://www.forbes.com/profile/jim-ovia/|access-date=2021-06-24|website=Forbes|language=en}}</ref> *[[Tim Owhefere]], Nigerian politician<ref>{{cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2021/01/breaking-delta-assembly-majority-leader-tim-ohwefere-is-dead|title=Breaking: Delta Assembly majority leader, Tim Ohwefere is dead|last=Ahon|first=Festus|date=28 January 2021|accessdate=28 June 2021|publisher=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]}}</ref> *[[Amaju Pinnick]], president of the [[Nigeria Football Federation]]<ref>{{Cite web|title=NFF President Pinnick wins Fifa Council seat by a landslide {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en/news/nff-president-pinnick-wins-fifa-council-seat-by-a-landslide/10mlchsamz6fd1gx43jclfjhga|access-date=2021-06-24|website=www.goal.com}}</ref> *[[Igho Sanomi]], Nigerian businessman<ref>{{Cite web|last=Nsehe|first=Mfonobong|title=How Nigerian Oilman Igho Charles Sanomi II Built A Commodities Trading Giant|url=https://www.forbes.com/sites/mfonobongnsehe/2017/05/16/how-nigerian-oilman-igho-charles-sanomi-ii-built-a-billion-dollar-commodities-trading-giant/|access-date=2021-06-24|website=Forbes|language=en}}</ref> *[[SHiiKANE]], Nigerian Afro-Pop, Pop, Afrobeat, Jazz, Dance, R&B music group *[[Zulu Sofola]], First published female Nigerian playwright and dramatist, first female Professor of Theater Arts in Africa<ref>{{Cite web|title=Nigerian Female Dramatists: Expression, Resistance, Agency|url=https://www.routledge.com/Nigerian-Female-Dramatists-Expression-Resistance-Agency/Afolayan/p/book/9780367616106|access-date=2021-06-24|website=Routledge & CRC Press|language=en}}</ref> *[[:ha:Ojo Taiye|Ojo Taiye]], [[Nigerian]] poet, winner of the Kingdoms in the Wild 2019 Annual Poetry Prize<ref>{{Cite web|last=thehaywriters|date=2021-04-28|title=Nigerian Poet, Ojo Taiye, Wins 2021 Hay Writers Circle Poetry Competition.|url=https://thehaywriters.wordpress.com/2021/04/28/nigerian-poet-ojo-taiye-wins-2021-hay-writers-circle-poetry-competition/|access-date=2021-06-24|website=THE HAY WRITERS|language=en}}</ref> *[[Tompolo]], former Nigerian Militant Commander *[[Abel Ubeku]], first black Managing Director of Guinness Nigeria Plc<ref>{{Cite web|date=2014-06-17|title=Dr. Abel K. Ubeku, 1936-2014: In memoriam|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/dr-abel-k-ubeku-1936-2014-memoriam/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Patrick Utomi]], Nigerian professor of political economy and management expert, Fellow of the Institute of Management Consultants of Nigeria and a former presidential candidate<ref>{{Cite web|date=2021-02-01|title=Nigeria in mess because of bad leadership, says Utomi|url=https://guardian.ng/politics/nigeria-in-mess-because-of-bad-leadership-says-utomi/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Senator [[James Manager]] Ebiowou, Nigerian politician at the Senate level *[[Rachael Oniga]], was a Nigerian film actress *[[Jeremiah Omoto Fufeyin]], is the founder and head prophet of Christ Mercyland Deliverance Ministry (CMDM), Warri, Delta State, Nigeria.<ref>{{Cite web |title=Christ Mercyland Deliverance Ministries – Arena of Solutions |url=https://christmercyland.org/ |access-date=2022-03-28 |language=en-US}}</ref> *[[Ayiri Emami]], is a Nigerian business man, politician, philanthropist. *[[Faithia Balogun]], is a Nigerian actress, filmmaker, producer and director. <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] e3gtvlogqlohpq9wthdeqi39v8eu4w1 166515 166512 2022-08-17T10:24:19Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''Fadar Nana (The Nana's Palace)''' wanda Chief [[Nana Olomu]] na Ebrohim ya gina. Ya shahara a karni na 19, kuma dan kasuwa ne na garin da yayi hulda da turawa. Daga baya huldar ta baci. An mamaye daga baya (ba tare da anyi fada ba) sai ua koma kasar Ghana. Abubuwan da ya bari sun hada da katafaren fadar sa dake gidansa.{{cn|date=June 2022}} * '''Rafin Ethiope ''' iwanda ake iƙirarin cewa shine ruwa mafi zurfi acikin garuruwan Afurka (zurfi 176&nbsp;km). Mabubbugar ruwan na kusa da wani katafaren bishiya silikin auduga dake Umuaja a karamar hukumar Ukwuani sannan tana kwararar ta kananan hukumomin jihar source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukuami sannan su kwarara zuwa Sauran an ƙananan hukumomin jihar. Wurin bauta ne na addinin gargajiya na Olokun sannan kuma wurin bautar na mabiya addinin Agbe.<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''Yankin Bible na Araya '''wanda ke dauke da kwafi na Littafin mai tsarki na Bible. An yarda da cewa Littafin Bible ya sauka a wannan yankin cikin al'ajabi daga sama a cikin watan Augusta, 1914. Littafin na bible ya sauko ne acikin wani jikakken doya daga ruwan sama amma bai jike ba. Yankin na janyo dubunnan mabiya addinin kirista duk shekara.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice '''wanda aka gina da kayan aiki na gargajiya, tsari da salon gini na cigaban mutanen Igbo wanda [[Demas Nwoko]] wani mai zane, ma gini kuma mai fasaha na duniya daga garin Idumuje-Ugboko, a karamar hukumar Aniocha ta Arewa, Jihar Delta.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''Gidan shakatawa na "Mungo Park House"''' wanda a yanzu Gidan Tarihi ne na Kasa, a [[Asaba, Delta|Asaba]]. [[Royal Niger Company]] suka gina gidan a 1886 kuma turawa sunyi amfani dashi a matsayin hedikwatan, gidan sojojin, hedikwatan gidan Gwamnatin turawa, gindin RNC, da kuma mazauni Gundumar Birni a lokuta daban daban.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''Gaɓar tekun [[Ogulagha]] Beach''' * Gadar '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' wacce ta hade Jihar Delta (daga yammacin Najeriya) zuwa yankin Gabashin Najeriya. Wuri na mai kyawun gani wacce aka kammala a 1995 akan kudi daka miliyan £5. An lalata ta a lokacin yakin basasar Najeriya, amma daga bisani an gyara ta.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' wanda aka gina don tunawa da Turawan Birtaniya da suka fara ziyartar Najeriya. Babban gindin na dauke da gidan tarihi, makabarta, da zane da rubuce-rubuce da dama. Akwai irin jirgin 'Yan uwan suka yi amfani dashi. {{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Maƙabartar ta Musamman na Masarautar Warri''' makabarta ce da ta kai kimanin shekaru 512 kuma tana matsayin makwancin sarakunan Masarautar Warri. Akwai shuka da aka gina a kowanne kabari.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> == Shahararrun mutane == <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> *[[I Go Dye|Francis Agoda]] aka I Go Dye, shahararren dan wasan barkwanci na yankin Afurka kuma Jakadan [[United Nations]]' [[Millennium Development Goals]] <ref>{{Cite web|title=STAR COMEDIAN, I GO DYE APPOINTED UN MDGs AMBASSADOR {{!}} Encomium Magazine|url=https://encomium.ng/star-comedian-i-go-dye-appointed-un-mdgs-ambassador/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Alibaba Akpobome]], Dan wasan barkwanci kuma jarumi fim{{cn|date=June 2022}} *[[Venita Akpofure]], 'yar wasan kwaikwayo na Birtaniya da Nan, kuma video vixen{{cn|date=June 2022}} *[[Eyimofe Atake]], Babban alkalin SAN (Senior Advocate of Nigeria)<ref name = Guardian>{{Cite news|title=Congestion in courts is killing advocacy, says Atake|url=https://guardian.ng/features/congestion-in-courts-is-killing-advocacy-says-atake/|language=en-US|access-date=2020-09-30}}</ref><ref name="Atakebirth">{{Cite news|title=EYIMOFE ATAKE CELEBRATES 60TH|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2018/02/25/eyimofe-atake-celebrates-60th/|language=en-US|access-date=2020-09-30}}</ref> *[[FOM Atake]], alkalin Najeriya (1967-1977) kuma Sanatan a gwamnatin tarayyar Najeriya (1979-1982)<ref>{{cite web|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2003/04/13/editorial-franklin-oritse-muyiwa-atake-1926-2003/|title= EDITORIAL: Franklin Oritse-Muyiwa Atake (1926 – 2003)| date=13 April 2003|accessdate=29 January 2022|publisher= [[This Day (Nigeria)|This Day Newspaper]]}}</ref> *[[John Aruakpor|Rt Rev'd John U Aruakpor]] Bishop, Anglican Diocese na Oleh<ref>{{Cite web|title=The Rt Revd John Usiwoma Aruakpor on World Anglican Clerical Directory|url=https://www.worldanglican.com/nigeria/oleh/the-church-of-nigeria-anglican-communion/the-rt-revd-john-usiwoma-aruakpor|access-date=2021-06-24|website=World Anglican Clerical Directory|language=en}}</ref> *[[Michael Ashikodi Agbamuche]], tsohon Attorney General & Ministan Shari'a a Najeriya<ref>{{Cite web|date=2013-05-16|title=Former Nigeria Attorney General's son, others under investigation over N200mn fraud {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/news/134602-former-nigeria-attorney-generals-son-others-under-investigation-over-n200mn-fraud.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Udoka Azubuike]], ƙwararrun dan wasan kwallon kwando na ƙungiyar [[Utah Jazz]], yayi wasa a kwalejin [[University of Kansas]]<ref>{{cite web|title=Played Profile|url=http://kuathletics.com/roster.aspx?rp_id=8612|website=KUAtletics.com|date = 2016-04-14}}</ref> *[[Bovi]], dan wasan barkwanci na Najeriya, mai daukar nauyin wasanni, jarumi kuma mai tsara skit<ref>{{Cite web|date=2021-04-15|title=Bovi Ugboma Will Speak At NECLive8 On Sunday, April 25|url=https://thenet.ng/bovi-ugboma-will-speak-at-neclive8-on-sunday-april-25/|access-date=2021-06-24|website=Nigerian Entertainment Today|language=en-US}}</ref> *[[J. P. Clark|John Pepper Clark]], farfesan Turanci na farko a Afirka, mahikayanci kuma marubuci.<ref>{{Cite web|title=John Pepper Clark {{!}} Biography, Works, & Facts|url=https://www.britannica.com/biography/John-Pepper-Clark|access-date=2021-06-24|website=Encyclopedia Britannica|language=en}}</ref> *[[David Dafinone]], shahararren accounter/ɗan siyasa<ref>{{Cite web|date=2018-10-01|title=David Dafinone (1927-2018): A chartered accountant par excellence|url=https://guardian.ng/features/a-chartered-accountant-par-excellence/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Paul Dike]], tsohon Chief of Defence Staff<ref>{{Cite web|title=Chief of Defence Staff, History of The Highest Commissioned Military Officer in Nigeria – NTA.ng – Breaking News, Nigeria, Africa, Worldwide|url=https://www.nta.ng/uncategorized/20150729-chief-of-defence-staff-history-of-the-highest-commissioned-military-officer-in-nigerian/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Enebeli Elebuwa]], jarumin wasan kwaikwayo na Najeriya<ref>{{Cite web|date=2012-12-17|title=Aftermath of Enebeli Elebuwa's death, Stella Damasus blasts Nollywood - Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/entertainment/111548-aftermath-of-enebeli-elebuwas-death-stella-damasus-blasts-nollywood.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Tony Elumelu]], [[United Bank for Africa|UBA]] da [[Heirs Holdings]]<ref>{{Cite web|last=Africa|first=United Bank for|date=2020-09-23|title=Tony Elumelu named in "Time 100" list|url=https://www.ubagroup.com/tony-elumelu-named-in-time-100-list/|access-date=2021-06-24|website=UBA Group|language=en-US}}</ref> *[[Godwin Emefiele]] gwamnan CBN na yanzu<ref>{{Cite web|title=Central Bank of Nigeria:: Board of Directors|url=https://www.cbn.gov.ng/aboutcbn/TheBoard.asp?Name=Mr.+Godwin+Emefiele+(CON)&Biodata=emefiele/|access-date=2021-06-24|website=www.cbn.gov.ng}}</ref> *[[Olorogun O'tega Emerhor]], dan siyasa kuma jagora ma'aikatar kudi na Najeriya<ref>{{Cite web|date=2017-11-25|title=O'tega Emerhor at 60: A portrait of redemptive service|url=https://www.vanguardngr.com/2017/11/otega-emerhor-60-portrait-redemptive-service/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Erigga]], [[Nigerian]] [[Hip hop music|Hip hop]] mawakin, marubuci waƙoƙi<ref>{{Cite web|last=The360reporters|date=2021-01-16|title=Erigga Net Worth 2021: Erigga Biography, Musics, Age, Cars, Houses And Net Worth 2021|url=https://the360report.com/erigga-biography-and-net-worth/|access-date=2021-06-24|website=The360Report|language=en-US}}</ref> *[[Oghenekaro Etebo]], ƙwararrun dan wasan kwallon kafa na Najeriya<ref>{{Cite web|title=Football (Sky Sports)|url=https://www.skysports.com/football/player/144194/oghenekaro-etebo|access-date=2021-06-24|website=SkySports|language=en}}</ref> *[[Jeremiah Omoto Fufeyin]], founder of Christ Mercyland Deliverance Ministry<ref>{{Cite web|date=2021-02-08|title=Suit against Fufeyin beginning of 'blackmail' against popular preachers, Cleric alleges|url=https://thenationonlineng.net/suit-against-fufeyin-beginning-of-blackmail-against-popular-preachers-cleric-alleges/|access-date=2021-06-24|website=Latest Nigeria News, Nigerian Newspapers, Politics|language=en-US}}</ref> *[[Harrysong]], Nigerian singer, songwriter and instrumentalist<ref>{{Cite web|date=2020-04-29|title=Harrysong Urges President Buhari To 'Stop Borrowing Money'|url=https://guardian.ng/life/harrysong-urges-president-buhari-to-stop-borrowing-money-to-fund-projects/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]], former governor of Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-05-26|title=£4.2m Ibori loot: Accountant-general claims money still being awaited|url=https://editor.guardian.ng/breakingnews/4-2m-ibori-loot-accountant-general-claims-money-still-being-awaited/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Michael Ibru]], business leader<ref>{{Cite web|date=2016-12-06|title=The amazing life of Olorogun Michael Ibru|url=https://businessday.ng/opinion/article/the-amazing-life-of-olorogun-michael-ibru/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Alex Iwobi]] former Arsenal Fc Player and Current Everton Fc player<ref>{{Cite web|last=Mondal|first=Subhankar|date=2021-02-08|title=Everton star Alex Iwobi comments on Arsenal exit|url=https://www.hitc.com/en-gb/2021/02/08/everton-star-alex-iwobi-comments-on-arsenal-exit/|access-date=2021-06-24|website=HITC|language=en-GB}}</ref> *[[Dumebi Iyamah]] Owner of Andrea Iyamah Brand<ref>{{Cite web|title=Andrea Iyamah – Lagos Fashion Week|url=http://lagosfashionweek.ng/designer-directory/listing/andrea-iyamah/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Don Jazzy]], Nigerian singer and producer<ref>{{Cite news|title=Nigerians react to Don Jazzy revelation say e bin marry 18 years ago|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/tori-56625660|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Emmanuel Ibe Kachikwu]], former Minister of State, Petroleum Resources, Nigeria<ref>{{Cite web|title=Emmanuel Ibe Kachikwu,The Federal Republic of Nigeria {{!}} Energy Council|url=https://energycouncil.com/event-speakers/h-e-emmanuel-ibe-kachikwu/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Stephen Keshi]], Nigerian ex-defender, former head-coach of the super eagles<ref>{{Cite web|title=Stephen Keshi: Ranking Big Boss's best six Nigeria debutants {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en-ng/lists/stephen-keshi-ranking-big-bosss-best-six-nigeria-debutants/dow5it8glejk1ka43c57sm7ga|access-date=2021-06-24|website=www.goal.com}}</ref> *[[Festus Keyamo]], Nigerian lawyer and<ref>{{cite web |title=Festus Egwarewa Adeniyi Keyamo |url=https://www.africa-confidential.com/index.aspx?pageid=118&whoswhoid=2673 |website=africa-confidential.com}}</ref> a Senior Advocate of Nigeria SAN *[[Lynxxx]], Recording artist, entrepreneur and the first Nigerian Pepsi brand ambassador<ref>{{Cite web|title=Chukie "Lynxxx" Edozien|url=https://www.africansinyorkshireproject.com/lynxxx-chukie-edozien.html|access-date=2021-06-24|website=African Stories in Hull & East Yorkshire|language=en}}</ref> *[[Rosaline Meurer]], Gambian-born Nigerian actress<ref>{{Cite news|title=Who be Rosaline Meurer, wey Tonto Dike ex-husband call Mrs Churchill?|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/tori-56072140|access-date=2021-06-24}}</ref> <!-- *[[Uba A. Michael]], Nigerian politician and businessman<ref>{{Cite news|date=2012-11-17|title guber hopeful, Uba Michael meets with Reps member, Shina Peller|url=https://www.vanguardngr.com/2021/11/guber-hopeful-uba-michael-meets-with-reps-member-shina-peller/|access-date=2021-06-17|work=[[Vanguard News]]|language=en-US}}</ref> --> *[[Richard Mofe-Damijo]], Nigerian veteran actor, writer, producer, and lawyer, former Commissioner for Culture and Tourism in Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-01-07|title=Autochek unveils RMD as brand Ambassador|url=https://www.vanguardngr.com/2021/01/autochek-unveils-rmd-as-brand-ambassador/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Collins Nweke]], First non-Belgian born person elected to political office in West Flanders Belgium<ref>{{Cite web|last=Chris|date=2019-06-16|title=Nigerians in Diaspora - Collins Nweke: Belgian-Based Nigerian politician|url=https://leadership.ng/nigerians-in-diaspora-collins-nweke-belgian-based-nigerian-politician/|access-date=2021-06-24|website=Leadership News - Nigeria News, Breaking News, Politics and more|language=en-GB}}</ref> *[[Nduka Obaigbena]] Founder, ThisDay & AriseTV<ref>{{Cite web|date=2020-12-09|title=Media Mogul Nduka Obaigbena Now Patron of Nigerian Newspaper Owners|url=https://www.arise.tv/media-mogul-nduka-obaigbena-now-patron-of-nigerian-newspaper-owners/|access-date=2021-06-24|website=Arise News|language=en-US}}</ref> *[[Sam Obi]], Ex-speaker and former acting governor of Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-04-03|title=BREAKING: Former Delta Acting Governor, Sam Obi, is dead|url=https://www.vanguardngr.com/2021/04/breaking-former-delta-acting-governor-sam-obi-is-dead/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Sunny Ofehe]], international human & environmental rights activist<ref>{{Cite web|title=Comrade Sunny Ofehe {{!}} Niger Delta Consortium|url=https://nigerdeltaconsortium.com/comrade-sunny-ofehe|access-date=2021-06-24|website=nigerdeltaconsortium.com}}</ref> *[[Kenneth Ogba]], politician<ref>{{cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2021/06/breaking-delta-lawmaker-kenneth-ogba-is-dead|title=BREAKING: Delta Lawmaker, Kenneth Ogba is dead|last1=Ahon|first1=Festus|last2=Akuopha|first2=Ochuko|date=27 June 2021|accessdate=28 June 2021|publisher=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]}}</ref> *[[Joy Ogwu]], former Permanent Representative of Nigeria to the [[United Nations]]<ref>{{Cite web|title=Ambassador U. Joy Ogwu {{!}} Permanent Mission of Nigeria to the United Nations, New York|url=https://nigeriaunmission.org/tag/ambassador-joy-ogwu/|access-date=2021-06-24|website=nigeriaunmission.org}}</ref> *[[Tanure Ojaide]], professor of English and renowned writer<ref>{{Cite web|date=2018-05-20|title=When dons gathered in Port Harcourt, Abraka in honour of Tanure Ojaide@70|url=https://guardian.ng/art/when-dons-gathered-in-port-harcourt-abraka-in-honour-of-tanure-ojaide70/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Mandy Ojugbana]], musician<ref name="Asobele">{{cite book|last=Timothy|first=Asobele|title=Historical trends of Nigerian indigenous and contemporary music|date=2002|publisher=Rothmed International|location=Lagos|pages=53–56}}</ref> *[[Jay-Jay Okocha|Okocha]], former Super Eagles Captain<ref>{{Cite news|title=Adepoju and Okocha: 'Stop looking for the next Jay-Jay'|language=en-GB|work=BBC Sport|url=https://www.bbc.co.uk/sport/africa/55158240|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Blessing Okagbare]], athlete, [[Summer Olympics|Olympic]] and [[World Athletics Championships]] medalist in the long jump, and a world medallist in the [[200 metres]]<ref>{{Cite news|title=Nigeria Blessing Okagbare don set new Guinness World Record|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/sport-56014988|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Ngozi Okonjo-Iweala]], economist and international development expert, Boards of Standard Chartered Bank, Twitter, Global Alliance for Vaccines and Immunization, and the African Risk Capacity<ref>{{Cite web|date=2021-02-21|title=The World According to Ngozi Okonjo-Iweala {{!}} THISDAY Style|url=https://www.thisdaystyle.ng/the-world-according-to-ngozi-okonjo-iweala/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Chris Okotie]], [[Nigerian]] musician, televangelist, politician<ref>{{Cite web|date=2019-02-13|title=Gospel glamour: how Nigeria's pastors wield political power|url=http://www.theguardian.com/world/2019/feb/13/gospel-glamour-how-nigerias-pastors-wield-political-power|access-date=2021-06-24|website=The Guardian|language=en}}</ref> *[[Ben Okri]], writer, [[Nigerian]] poet and novelist<ref>{{Cite web|title=Ben Okri - Literature|url=https://literature.britishcouncil.org/writer/ben-okri|access-date=2021-06-24|website=literature.britishcouncil.org}}</ref> *[[Sunday Oliseh]], Football Manager and former player<ref>{{Cite web|date=2020-04-18|title=The perfect defensive midfield player – Sunday Ogochukwu Oliseh|url=https://t.guardian.ng/sport/the-perfect-defensive-midfield-player-sunday-ogochukwu-oliseh/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Omawumi]], Nigerian singer, songwriter, actress; brand ambassador for [[Globacom]], [[Konga]], Malta Guinness<ref>{{Cite web|date=2020-09-16|title=We Can't Help But Love Omawumi Even More After This...|url=https://glamsquadmagazine.com/we-cant-help-but-love-omawumi-even-more-after-this/|access-date=2021-06-24|website=GLAMSQUAD MAGAZINE|language=en-US}}</ref> *[[Ovie Omo-Agege]], Nigerian lawyer, politician<ref name="vanguardngr.com"/> *[[Dominic Oneya]], Retired Brigadier General in the [[Nigerian Army]] , former chairman of the [[Nigeria Football Association]]<ref>{{Cite web|date=2014-10-12|title=Robbers In Delta Kill Daughter Of Former NFA President, Dominic Oneya|url=http://saharareporters.com/2014/10/12/robbers-delta-kill-daughter-former-nfa-president-dominic-oneya|access-date=2021-06-24|website=Sahara Reporters}}</ref> *[[Bruce Onobrakpeya]], 2006 UNESCO Living Human Treasure Award, trustee of Western Niger Delta University{{cn|date=June 2022}} *[[Gamaliel Onosode]], Nigerian technocrat, administrator and a former presidential candidate<ref>{{Cite web|date=2015-09-29|title=How boardroom guru, Gamaliel Onosode died at 82|url=https://www.vanguardngr.com/2015/09/how-boardroom-guru-gamaliel-onosode-dies-at-82/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> <!-- *High Chief Dr. [[Stephen Onovughakpor Akpotu]] (JP), Chairman, Movement for the Creation of Delta State, former President-General and Grand Patron of the Isoko Development Union (IDU), <ref>{{Cite web|title=Omo-Agege Mourns Former IDU PG, Onovughakpor Akpotu|url=https://www.heraldngr.com/2021/06/omo-agege-mourns-former-idu-pg.html/|website=Herald News|language=en-US}}</ref> --> *[[Orezi]], singer, songwriter<ref>{{Cite web|date=2017-12-11|title=I have not had sex for about a year - Singer Orezi {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/entertainment/music/252176-i-not-sex-year-singer-orezi.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Ayo Oritsejafor]], founder of Word of Life Bible Church<ref>{{Cite web|title=President of the Christian Association of Nigeria (CAN), and founder of Word of Life Bible Church, Warri, Pastor Ayo Oritsejafor has finally joined the league of wealthy clergy with private universities. {{!}} Encomium Magazine|url=https://encomium.ng/pastor-ayo-oritsejafor-builds-n2-5-billion-private-university-in-warri/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Stephen Oru]], Nigerian politician, former Minister of Niger Delta Affairs<ref>{{Cite web|date=2014-07-13|title=I'll promote N-Delta Ministry mandate —Oru|url=https://www.vanguardngr.com/2014/07/ill-promote-n-delta-ministry-mandate-oru/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Peter Godsday Orubebe]], politician, ex-Minister of State for Niger Delta Affairs, ex-Minister of special duties<ref>{{Cite web|date=2015-10-31|title=Ex-Minister, Godsday Orubebe, who almost derailed 2015 election, to face trial for corruption {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/news/headlines/192426-ex-minister-godsday-orubebe-who-almost-derailed-2015-election-to-face-trial-for-corruption.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Dennis Osadebay]], Nigerian politician, lawyer, poet, journalist<ref>{{Cite web|title=PressReader.com - Your favorite newspapers and magazines.|url=https://www.pressreader.com/nigeria/the-guardian-nigeria/20190922/281921659763954|access-date=2021-06-24|website=www.pressreader.com}}</ref> *[[Onigu Otite|Prof Onigu Otite]], sociologist and anthropologist<ref>{{Cite web|date=2019-10-30|title=Onigu Otite: A founding father of Nigerian sociology|url=https://www.thecable.ng/onigu-otite-a-founding-father-of-nigerian-sociology|access-date=2021-06-24|website=TheCable|language=en-US}}</ref> *[[Jim Ovia]], Nigerian businessman, founder of [[Zenith Bank]]<ref>{{Cite web|title=Jim Ovia|url=https://www.forbes.com/profile/jim-ovia/|access-date=2021-06-24|website=Forbes|language=en}}</ref> *[[Tim Owhefere]], Nigerian politician<ref>{{cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2021/01/breaking-delta-assembly-majority-leader-tim-ohwefere-is-dead|title=Breaking: Delta Assembly majority leader, Tim Ohwefere is dead|last=Ahon|first=Festus|date=28 January 2021|accessdate=28 June 2021|publisher=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]}}</ref> *[[Amaju Pinnick]], president of the [[Nigeria Football Federation]]<ref>{{Cite web|title=NFF President Pinnick wins Fifa Council seat by a landslide {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en/news/nff-president-pinnick-wins-fifa-council-seat-by-a-landslide/10mlchsamz6fd1gx43jclfjhga|access-date=2021-06-24|website=www.goal.com}}</ref> *[[Igho Sanomi]], Nigerian businessman<ref>{{Cite web|last=Nsehe|first=Mfonobong|title=How Nigerian Oilman Igho Charles Sanomi II Built A Commodities Trading Giant|url=https://www.forbes.com/sites/mfonobongnsehe/2017/05/16/how-nigerian-oilman-igho-charles-sanomi-ii-built-a-billion-dollar-commodities-trading-giant/|access-date=2021-06-24|website=Forbes|language=en}}</ref> *[[SHiiKANE]], Nigerian Afro-Pop, Pop, Afrobeat, Jazz, Dance, R&B music group *[[Zulu Sofola]], First published female Nigerian playwright and dramatist, first female Professor of Theater Arts in Africa<ref>{{Cite web|title=Nigerian Female Dramatists: Expression, Resistance, Agency|url=https://www.routledge.com/Nigerian-Female-Dramatists-Expression-Resistance-Agency/Afolayan/p/book/9780367616106|access-date=2021-06-24|website=Routledge & CRC Press|language=en}}</ref> *[[:ha:Ojo Taiye|Ojo Taiye]], [[Nigerian]] poet, winner of the Kingdoms in the Wild 2019 Annual Poetry Prize<ref>{{Cite web|last=thehaywriters|date=2021-04-28|title=Nigerian Poet, Ojo Taiye, Wins 2021 Hay Writers Circle Poetry Competition.|url=https://thehaywriters.wordpress.com/2021/04/28/nigerian-poet-ojo-taiye-wins-2021-hay-writers-circle-poetry-competition/|access-date=2021-06-24|website=THE HAY WRITERS|language=en}}</ref> *[[Tompolo]], former Nigerian Militant Commander *[[Abel Ubeku]], first black Managing Director of Guinness Nigeria Plc<ref>{{Cite web|date=2014-06-17|title=Dr. Abel K. Ubeku, 1936-2014: In memoriam|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/dr-abel-k-ubeku-1936-2014-memoriam/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Patrick Utomi]], Nigerian professor of political economy and management expert, Fellow of the Institute of Management Consultants of Nigeria and a former presidential candidate<ref>{{Cite web|date=2021-02-01|title=Nigeria in mess because of bad leadership, says Utomi|url=https://guardian.ng/politics/nigeria-in-mess-because-of-bad-leadership-says-utomi/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Senator [[James Manager]] Ebiowou, Nigerian politician at the Senate level *[[Rachael Oniga]], was a Nigerian film actress *[[Jeremiah Omoto Fufeyin]], is the founder and head prophet of Christ Mercyland Deliverance Ministry (CMDM), Warri, Delta State, Nigeria.<ref>{{Cite web |title=Christ Mercyland Deliverance Ministries – Arena of Solutions |url=https://christmercyland.org/ |access-date=2022-03-28 |language=en-US}}</ref> *[[Ayiri Emami]], is a Nigerian business man, politician, philanthropist. *[[Faithia Balogun]], is a Nigerian actress, filmmaker, producer and director. <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] lzqz53ao7hky1b1ooh4zupz5pvug0u3 166518 166515 2022-08-17T10:32:11Z Uncle Bash007 9891 /* Shahararrun mutane */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''Fadar Nana (The Nana's Palace)''' wanda Chief [[Nana Olomu]] na Ebrohim ya gina. Ya shahara a karni na 19, kuma dan kasuwa ne na garin da yayi hulda da turawa. Daga baya huldar ta baci. An mamaye daga baya (ba tare da anyi fada ba) sai ua koma kasar Ghana. Abubuwan da ya bari sun hada da katafaren fadar sa dake gidansa.{{cn|date=June 2022}} * '''Rafin Ethiope ''' iwanda ake iƙirarin cewa shine ruwa mafi zurfi acikin garuruwan Afurka (zurfi 176&nbsp;km). Mabubbugar ruwan na kusa da wani katafaren bishiya silikin auduga dake Umuaja a karamar hukumar Ukwuani sannan tana kwararar ta kananan hukumomin jihar source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukuami sannan su kwarara zuwa Sauran an ƙananan hukumomin jihar. Wurin bauta ne na addinin gargajiya na Olokun sannan kuma wurin bautar na mabiya addinin Agbe.<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''Yankin Bible na Araya '''wanda ke dauke da kwafi na Littafin mai tsarki na Bible. An yarda da cewa Littafin Bible ya sauka a wannan yankin cikin al'ajabi daga sama a cikin watan Augusta, 1914. Littafin na bible ya sauko ne acikin wani jikakken doya daga ruwan sama amma bai jike ba. Yankin na janyo dubunnan mabiya addinin kirista duk shekara.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice '''wanda aka gina da kayan aiki na gargajiya, tsari da salon gini na cigaban mutanen Igbo wanda [[Demas Nwoko]] wani mai zane, ma gini kuma mai fasaha na duniya daga garin Idumuje-Ugboko, a karamar hukumar Aniocha ta Arewa, Jihar Delta.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''Gidan shakatawa na "Mungo Park House"''' wanda a yanzu Gidan Tarihi ne na Kasa, a [[Asaba, Delta|Asaba]]. [[Royal Niger Company]] suka gina gidan a 1886 kuma turawa sunyi amfani dashi a matsayin hedikwatan, gidan sojojin, hedikwatan gidan Gwamnatin turawa, gindin RNC, da kuma mazauni Gundumar Birni a lokuta daban daban.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''Gaɓar tekun [[Ogulagha]] Beach''' * Gadar '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' wacce ta hade Jihar Delta (daga yammacin Najeriya) zuwa yankin Gabashin Najeriya. Wuri na mai kyawun gani wacce aka kammala a 1995 akan kudi daka miliyan £5. An lalata ta a lokacin yakin basasar Najeriya, amma daga bisani an gyara ta.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' wanda aka gina don tunawa da Turawan Birtaniya da suka fara ziyartar Najeriya. Babban gindin na dauke da gidan tarihi, makabarta, da zane da rubuce-rubuce da dama. Akwai irin jirgin 'Yan uwan suka yi amfani dashi. {{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Maƙabartar ta Musamman na Masarautar Warri''' makabarta ce da ta kai kimanin shekaru 512 kuma tana matsayin makwancin sarakunan Masarautar Warri. Akwai shuka da aka gina a kowanne kabari.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> == Shahararrun mutane == <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> *[[I Go Dye|Francis Agoda]] aka I Go Dye, shahararren dan wasan barkwanci na yankin Afurka kuma Jakadan [[United Nations]]' [[Millennium Development Goals]] <ref>{{Cite web|title=STAR COMEDIAN, I GO DYE APPOINTED UN MDGs AMBASSADOR {{!}} Encomium Magazine|url=https://encomium.ng/star-comedian-i-go-dye-appointed-un-mdgs-ambassador/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Alibaba Akpobome]], Dan wasan barkwanci kuma jarumi fim{{cn|date=June 2022}} *[[Venita Akpofure]], 'yar wasan kwaikwayo na Birtaniya da Nan, kuma video vixen{{cn|date=June 2022}} *[[Eyimofe Atake]], Babban alkalin SAN (Senior Advocate of Nigeria)<ref name = Guardian>{{Cite news|title=Congestion in courts is killing advocacy, says Atake|url=https://guardian.ng/features/congestion-in-courts-is-killing-advocacy-says-atake/|language=en-US|access-date=2020-09-30}}</ref><ref name="Atakebirth">{{Cite news|title=EYIMOFE ATAKE CELEBRATES 60TH|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2018/02/25/eyimofe-atake-celebrates-60th/|language=en-US|access-date=2020-09-30}}</ref> *[[FOM Atake]], alkalin Najeriya (1967-1977) kuma Sanatan a gwamnatin tarayyar Najeriya (1979-1982)<ref>{{cite web|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2003/04/13/editorial-franklin-oritse-muyiwa-atake-1926-2003/|title= EDITORIAL: Franklin Oritse-Muyiwa Atake (1926 – 2003)| date=13 April 2003|accessdate=29 January 2022|publisher= [[This Day (Nigeria)|This Day Newspaper]]}}</ref> *[[John Aruakpor|Rt Rev'd John U Aruakpor]] Bishop, Anglican Diocese na Oleh<ref>{{Cite web|title=The Rt Revd John Usiwoma Aruakpor on World Anglican Clerical Directory|url=https://www.worldanglican.com/nigeria/oleh/the-church-of-nigeria-anglican-communion/the-rt-revd-john-usiwoma-aruakpor|access-date=2021-06-24|website=World Anglican Clerical Directory|language=en}}</ref> *[[Michael Ashikodi Agbamuche]], tsohon Attorney General & Ministan Shari'a a Najeriya<ref>{{Cite web|date=2013-05-16|title=Former Nigeria Attorney General's son, others under investigation over N200mn fraud {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/news/134602-former-nigeria-attorney-generals-son-others-under-investigation-over-n200mn-fraud.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Udoka Azubuike]], ƙwararrun dan wasan kwallon kwando na ƙungiyar [[Utah Jazz]], yayi wasa a kwalejin [[University of Kansas]]<ref>{{cite web|title=Played Profile|url=http://kuathletics.com/roster.aspx?rp_id=8612|website=KUAtletics.com|date = 2016-04-14}}</ref> *[[Bovi]], dan wasan barkwanci na Najeriya, mai daukar nauyin wasanni, jarumi kuma mai tsara skit<ref>{{Cite web|date=2021-04-15|title=Bovi Ugboma Will Speak At NECLive8 On Sunday, April 25|url=https://thenet.ng/bovi-ugboma-will-speak-at-neclive8-on-sunday-april-25/|access-date=2021-06-24|website=Nigerian Entertainment Today|language=en-US}}</ref> *[[J. P. Clark|John Pepper Clark]], farfesan Turanci na farko a Afirka, mahikayanci kuma marubuci.<ref>{{Cite web|title=John Pepper Clark {{!}} Biography, Works, & Facts|url=https://www.britannica.com/biography/John-Pepper-Clark|access-date=2021-06-24|website=Encyclopedia Britannica|language=en}}</ref> *[[David Dafinone]], shahararren accounter/ɗan siyasa<ref>{{Cite web|date=2018-10-01|title=David Dafinone (1927-2018): A chartered accountant par excellence|url=https://guardian.ng/features/a-chartered-accountant-par-excellence/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Paul Dike]], tsohon Chief of Defence Staff<ref>{{Cite web|title=Chief of Defence Staff, History of The Highest Commissioned Military Officer in Nigeria – NTA.ng – Breaking News, Nigeria, Africa, Worldwide|url=https://www.nta.ng/uncategorized/20150729-chief-of-defence-staff-history-of-the-highest-commissioned-military-officer-in-nigerian/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Enebeli Elebuwa]], jarumin wasan kwaikwayo na Najeriya<ref>{{Cite web|date=2012-12-17|title=Aftermath of Enebeli Elebuwa's death, Stella Damasus blasts Nollywood - Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/entertainment/111548-aftermath-of-enebeli-elebuwas-death-stella-damasus-blasts-nollywood.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Tony Elumelu]], [[United Bank for Africa|UBA]] da [[Heirs Holdings]]<ref>{{Cite web|last=Africa|first=United Bank for|date=2020-09-23|title=Tony Elumelu named in "Time 100" list|url=https://www.ubagroup.com/tony-elumelu-named-in-time-100-list/|access-date=2021-06-24|website=UBA Group|language=en-US}}</ref> *[[Godwin Emefiele]] gwamnan CBN na yanzu<ref>{{Cite web|title=Central Bank of Nigeria:: Board of Directors|url=https://www.cbn.gov.ng/aboutcbn/TheBoard.asp?Name=Mr.+Godwin+Emefiele+(CON)&Biodata=emefiele/|access-date=2021-06-24|website=www.cbn.gov.ng}}</ref> *[[Olorogun O'tega Emerhor]], dan siyasa kuma jagora ma'aikatar kudi na Najeriya<ref>{{Cite web|date=2017-11-25|title=O'tega Emerhor at 60: A portrait of redemptive service|url=https://www.vanguardngr.com/2017/11/otega-emerhor-60-portrait-redemptive-service/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Erigga]], [[Nigerian]] [[Hip hop music|Hip hop]] mawakin, marubuci waƙoƙi<ref>{{Cite web|last=The360reporters|date=2021-01-16|title=Erigga Net Worth 2021: Erigga Biography, Musics, Age, Cars, Houses And Net Worth 2021|url=https://the360report.com/erigga-biography-and-net-worth/|access-date=2021-06-24|website=The360Report|language=en-US}}</ref> *[[Oghenekaro Etebo]], ƙwararrun dan wasan kwallon kafa na Najeriya<ref>{{Cite web|title=Football (Sky Sports)|url=https://www.skysports.com/football/player/144194/oghenekaro-etebo|access-date=2021-06-24|website=SkySports|language=en}}</ref> *[[Jeremiah Omoto Fufeyin]], wanda ya ƙirƙiri Christ Mercyland Deliverance Ministry<ref>{{Cite web|date=2021-02-08|title=Suit against Fufeyin beginning of 'blackmail' against popular preachers, Cleric alleges|url=https://thenationonlineng.net/suit-against-fufeyin-beginning-of-blackmail-against-popular-preachers-cleric-alleges/|access-date=2021-06-24|website=Latest Nigeria News, Nigerian Newspapers, Politics|language=en-US}}</ref> *[[Harrysong]], mawaki dan Najeriya, marubuci ln waka kuma mai tsara kida<ref>{{Cite web|date=2020-04-29|title=Harrysong Urges President Buhari To 'Stop Borrowing Money'|url=https://guardian.ng/life/harrysong-urges-president-buhari-to-stop-borrowing-money-to-fund-projects/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]], tsohon Gwamnan Jihar Delta governor of Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-05-26|title=£4.2m Ibori loot: Accountant-general claims money still being awaited|url=https://editor.guardian.ng/breakingnews/4-2m-ibori-loot-accountant-general-claims-money-still-being-awaited/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Michael Ibru]], jagora kasuwanci<ref>{{Cite web|date=2016-12-06|title=The amazing life of Olorogun Michael Ibru|url=https://businessday.ng/opinion/article/the-amazing-life-of-olorogun-michael-ibru/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Alex Iwobi]] tsohon dan wasan kwallon kafa na kungiyar Arsenal kuma dan wasan kungiyar Everton Fc *[[Dumebi Iyamah]] mai kamfanin Andrea Iyamah Brand<ref>{{Cite web|title=Andrea Iyamah – Lagos Fashion Week|url=http://lagosfashionweek.ng/designer-directory/listing/andrea-iyamah/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Don Jazzy]], mawakin Najeriya kuma furodusa<ref>{{Cite news|title=Nigerians react to Don Jazzy revelation say e bin marry 18 years ago|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/tori-56625660|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Emmanuel Ibe Kachikwu]], tsoho Minista na Jiha, kan Albarkatun Manfetur na Najeriya<ref>{{Cite web|title=Emmanuel Ibe Kachikwu,The Federal Republic of Nigeria {{!}} Energy Council|url=https://energycouncil.com/event-speakers/h-e-emmanuel-ibe-kachikwu/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Stephen Keshi]], tsohon ma tsaron baya, tsohon coach na super eagles<ref>{{Cite web|title=Stephen Keshi: Ranking Big Boss's best six Nigeria debutants {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en-ng/lists/stephen-keshi-ranking-big-bosss-best-six-nigeria-debutants/dow5it8glejk1ka43c57sm7ga|access-date=2021-06-24|website=www.goal.com}}</ref> *[[Festus Keyamo]], Lauyan Najeriya kuma<ref>{{cite web |title=Festus Egwarewa Adeniyi Keyamo |url=https://www.africa-confidential.com/index.aspx?pageid=118&whoswhoid=2673 |website=africa-confidential.com}}</ref> member na ƙungiyar Senior Advocate of Nigeria SAN *[[Lynxxx]], Recording artist, entrepreneur and the first Nigerian Pepsi brand ambassador<ref>{{Cite web|title=Chukie "Lynxxx" Edozien|url=https://www.africansinyorkshireproject.com/lynxxx-chukie-edozien.html|access-date=2021-06-24|website=African Stories in Hull & East Yorkshire|language=en}}</ref> *[[Rosaline Meurer]], Gambian-born Nigerian actress<ref>{{Cite news|title=Who be Rosaline Meurer, wey Tonto Dike ex-husband call Mrs Churchill?|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/tori-56072140|access-date=2021-06-24}}</ref> <!-- *[[Uba A. Michael]], Nigerian politician and businessman<ref>{{Cite news|date=2012-11-17|title guber hopeful, Uba Michael meets with Reps member, Shina Peller|url=https://www.vanguardngr.com/2021/11/guber-hopeful-uba-michael-meets-with-reps-member-shina-peller/|access-date=2021-06-17|work=[[Vanguard News]]|language=en-US}}</ref> --> *[[Richard Mofe-Damijo]], Nigerian veteran actor, writer, producer, and lawyer, former Commissioner for Culture and Tourism in Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-01-07|title=Autochek unveils RMD as brand Ambassador|url=https://www.vanguardngr.com/2021/01/autochek-unveils-rmd-as-brand-ambassador/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Collins Nweke]], First non-Belgian born person elected to political office in West Flanders Belgium<ref>{{Cite web|last=Chris|date=2019-06-16|title=Nigerians in Diaspora - Collins Nweke: Belgian-Based Nigerian politician|url=https://leadership.ng/nigerians-in-diaspora-collins-nweke-belgian-based-nigerian-politician/|access-date=2021-06-24|website=Leadership News - Nigeria News, Breaking News, Politics and more|language=en-GB}}</ref> *[[Nduka Obaigbena]] Founder, ThisDay & AriseTV<ref>{{Cite web|date=2020-12-09|title=Media Mogul Nduka Obaigbena Now Patron of Nigerian Newspaper Owners|url=https://www.arise.tv/media-mogul-nduka-obaigbena-now-patron-of-nigerian-newspaper-owners/|access-date=2021-06-24|website=Arise News|language=en-US}}</ref> *[[Sam Obi]], Ex-speaker and former acting governor of Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-04-03|title=BREAKING: Former Delta Acting Governor, Sam Obi, is dead|url=https://www.vanguardngr.com/2021/04/breaking-former-delta-acting-governor-sam-obi-is-dead/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Sunny Ofehe]], international human & environmental rights activist<ref>{{Cite web|title=Comrade Sunny Ofehe {{!}} Niger Delta Consortium|url=https://nigerdeltaconsortium.com/comrade-sunny-ofehe|access-date=2021-06-24|website=nigerdeltaconsortium.com}}</ref> *[[Kenneth Ogba]], politician<ref>{{cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2021/06/breaking-delta-lawmaker-kenneth-ogba-is-dead|title=BREAKING: Delta Lawmaker, Kenneth Ogba is dead|last1=Ahon|first1=Festus|last2=Akuopha|first2=Ochuko|date=27 June 2021|accessdate=28 June 2021|publisher=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]}}</ref> *[[Joy Ogwu]], former Permanent Representative of Nigeria to the [[United Nations]]<ref>{{Cite web|title=Ambassador U. Joy Ogwu {{!}} Permanent Mission of Nigeria to the United Nations, New York|url=https://nigeriaunmission.org/tag/ambassador-joy-ogwu/|access-date=2021-06-24|website=nigeriaunmission.org}}</ref> *[[Tanure Ojaide]], professor of English and renowned writer<ref>{{Cite web|date=2018-05-20|title=When dons gathered in Port Harcourt, Abraka in honour of Tanure Ojaide@70|url=https://guardian.ng/art/when-dons-gathered-in-port-harcourt-abraka-in-honour-of-tanure-ojaide70/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Mandy Ojugbana]], musician<ref name="Asobele">{{cite book|last=Timothy|first=Asobele|title=Historical trends of Nigerian indigenous and contemporary music|date=2002|publisher=Rothmed International|location=Lagos|pages=53–56}}</ref> *[[Jay-Jay Okocha|Okocha]], former Super Eagles Captain<ref>{{Cite news|title=Adepoju and Okocha: 'Stop looking for the next Jay-Jay'|language=en-GB|work=BBC Sport|url=https://www.bbc.co.uk/sport/africa/55158240|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Blessing Okagbare]], athlete, [[Summer Olympics|Olympic]] and [[World Athletics Championships]] medalist in the long jump, and a world medallist in the [[200 metres]]<ref>{{Cite news|title=Nigeria Blessing Okagbare don set new Guinness World Record|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/sport-56014988|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Ngozi Okonjo-Iweala]], economist and international development expert, Boards of Standard Chartered Bank, Twitter, Global Alliance for Vaccines and Immunization, and the African Risk Capacity<ref>{{Cite web|date=2021-02-21|title=The World According to Ngozi Okonjo-Iweala {{!}} THISDAY Style|url=https://www.thisdaystyle.ng/the-world-according-to-ngozi-okonjo-iweala/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Chris Okotie]], [[Nigerian]] musician, televangelist, politician<ref>{{Cite web|date=2019-02-13|title=Gospel glamour: how Nigeria's pastors wield political power|url=http://www.theguardian.com/world/2019/feb/13/gospel-glamour-how-nigerias-pastors-wield-political-power|access-date=2021-06-24|website=The Guardian|language=en}}</ref> *[[Ben Okri]], writer, [[Nigerian]] poet and novelist<ref>{{Cite web|title=Ben Okri - Literature|url=https://literature.britishcouncil.org/writer/ben-okri|access-date=2021-06-24|website=literature.britishcouncil.org}}</ref> *[[Sunday Oliseh]], Football Manager and former player<ref>{{Cite web|date=2020-04-18|title=The perfect defensive midfield player – Sunday Ogochukwu Oliseh|url=https://t.guardian.ng/sport/the-perfect-defensive-midfield-player-sunday-ogochukwu-oliseh/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Omawumi]], Nigerian singer, songwriter, actress; brand ambassador for [[Globacom]], [[Konga]], Malta Guinness<ref>{{Cite web|date=2020-09-16|title=We Can't Help But Love Omawumi Even More After This...|url=https://glamsquadmagazine.com/we-cant-help-but-love-omawumi-even-more-after-this/|access-date=2021-06-24|website=GLAMSQUAD MAGAZINE|language=en-US}}</ref> *[[Ovie Omo-Agege]], Nigerian lawyer, politician<ref name="vanguardngr.com"/> *[[Dominic Oneya]], Retired Brigadier General in the [[Nigerian Army]] , former chairman of the [[Nigeria Football Association]]<ref>{{Cite web|date=2014-10-12|title=Robbers In Delta Kill Daughter Of Former NFA President, Dominic Oneya|url=http://saharareporters.com/2014/10/12/robbers-delta-kill-daughter-former-nfa-president-dominic-oneya|access-date=2021-06-24|website=Sahara Reporters}}</ref> *[[Bruce Onobrakpeya]], 2006 UNESCO Living Human Treasure Award, trustee of Western Niger Delta University{{cn|date=June 2022}} *[[Gamaliel Onosode]], Nigerian technocrat, administrator and a former presidential candidate<ref>{{Cite web|date=2015-09-29|title=How boardroom guru, Gamaliel Onosode died at 82|url=https://www.vanguardngr.com/2015/09/how-boardroom-guru-gamaliel-onosode-dies-at-82/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> <!-- *High Chief Dr. [[Stephen Onovughakpor Akpotu]] (JP), Chairman, Movement for the Creation of Delta State, former President-General and Grand Patron of the Isoko Development Union (IDU), <ref>{{Cite web|title=Omo-Agege Mourns Former IDU PG, Onovughakpor Akpotu|url=https://www.heraldngr.com/2021/06/omo-agege-mourns-former-idu-pg.html/|website=Herald News|language=en-US}}</ref> --> *[[Orezi]], singer, songwriter<ref>{{Cite web|date=2017-12-11|title=I have not had sex for about a year - Singer Orezi {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/entertainment/music/252176-i-not-sex-year-singer-orezi.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Ayo Oritsejafor]], founder of Word of Life Bible Church<ref>{{Cite web|title=President of the Christian Association of Nigeria (CAN), and founder of Word of Life Bible Church, Warri, Pastor Ayo Oritsejafor has finally joined the league of wealthy clergy with private universities. {{!}} Encomium Magazine|url=https://encomium.ng/pastor-ayo-oritsejafor-builds-n2-5-billion-private-university-in-warri/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Stephen Oru]], Nigerian politician, former Minister of Niger Delta Affairs<ref>{{Cite web|date=2014-07-13|title=I'll promote N-Delta Ministry mandate —Oru|url=https://www.vanguardngr.com/2014/07/ill-promote-n-delta-ministry-mandate-oru/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Peter Godsday Orubebe]], politician, ex-Minister of State for Niger Delta Affairs, ex-Minister of special duties<ref>{{Cite web|date=2015-10-31|title=Ex-Minister, Godsday Orubebe, who almost derailed 2015 election, to face trial for corruption {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/news/headlines/192426-ex-minister-godsday-orubebe-who-almost-derailed-2015-election-to-face-trial-for-corruption.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Dennis Osadebay]], Nigerian politician, lawyer, poet, journalist<ref>{{Cite web|title=PressReader.com - Your favorite newspapers and magazines.|url=https://www.pressreader.com/nigeria/the-guardian-nigeria/20190922/281921659763954|access-date=2021-06-24|website=www.pressreader.com}}</ref> *[[Onigu Otite|Prof Onigu Otite]], sociologist and anthropologist<ref>{{Cite web|date=2019-10-30|title=Onigu Otite: A founding father of Nigerian sociology|url=https://www.thecable.ng/onigu-otite-a-founding-father-of-nigerian-sociology|access-date=2021-06-24|website=TheCable|language=en-US}}</ref> *[[Jim Ovia]], Nigerian businessman, founder of [[Zenith Bank]]<ref>{{Cite web|title=Jim Ovia|url=https://www.forbes.com/profile/jim-ovia/|access-date=2021-06-24|website=Forbes|language=en}}</ref> *[[Tim Owhefere]], Nigerian politician<ref>{{cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2021/01/breaking-delta-assembly-majority-leader-tim-ohwefere-is-dead|title=Breaking: Delta Assembly majority leader, Tim Ohwefere is dead|last=Ahon|first=Festus|date=28 January 2021|accessdate=28 June 2021|publisher=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]}}</ref> *[[Amaju Pinnick]], president of the [[Nigeria Football Federation]]<ref>{{Cite web|title=NFF President Pinnick wins Fifa Council seat by a landslide {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en/news/nff-president-pinnick-wins-fifa-council-seat-by-a-landslide/10mlchsamz6fd1gx43jclfjhga|access-date=2021-06-24|website=www.goal.com}}</ref> *[[Igho Sanomi]], Nigerian businessman<ref>{{Cite web|last=Nsehe|first=Mfonobong|title=How Nigerian Oilman Igho Charles Sanomi II Built A Commodities Trading Giant|url=https://www.forbes.com/sites/mfonobongnsehe/2017/05/16/how-nigerian-oilman-igho-charles-sanomi-ii-built-a-billion-dollar-commodities-trading-giant/|access-date=2021-06-24|website=Forbes|language=en}}</ref> *[[SHiiKANE]], Nigerian Afro-Pop, Pop, Afrobeat, Jazz, Dance, R&B music group *[[Zulu Sofola]], First published female Nigerian playwright and dramatist, first female Professor of Theater Arts in Africa<ref>{{Cite web|title=Nigerian Female Dramatists: Expression, Resistance, Agency|url=https://www.routledge.com/Nigerian-Female-Dramatists-Expression-Resistance-Agency/Afolayan/p/book/9780367616106|access-date=2021-06-24|website=Routledge & CRC Press|language=en}}</ref> *[[:ha:Ojo Taiye|Ojo Taiye]], [[Nigerian]] poet, winner of the Kingdoms in the Wild 2019 Annual Poetry Prize<ref>{{Cite web|last=thehaywriters|date=2021-04-28|title=Nigerian Poet, Ojo Taiye, Wins 2021 Hay Writers Circle Poetry Competition.|url=https://thehaywriters.wordpress.com/2021/04/28/nigerian-poet-ojo-taiye-wins-2021-hay-writers-circle-poetry-competition/|access-date=2021-06-24|website=THE HAY WRITERS|language=en}}</ref> *[[Tompolo]], former Nigerian Militant Commander *[[Abel Ubeku]], first black Managing Director of Guinness Nigeria Plc<ref>{{Cite web|date=2014-06-17|title=Dr. Abel K. Ubeku, 1936-2014: In memoriam|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/dr-abel-k-ubeku-1936-2014-memoriam/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Patrick Utomi]], Nigerian professor of political economy and management expert, Fellow of the Institute of Management Consultants of Nigeria and a former presidential candidate<ref>{{Cite web|date=2021-02-01|title=Nigeria in mess because of bad leadership, says Utomi|url=https://guardian.ng/politics/nigeria-in-mess-because-of-bad-leadership-says-utomi/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Senator [[James Manager]] Ebiowou, Nigerian politician at the Senate level *[[Rachael Oniga]], was a Nigerian film actress *[[Jeremiah Omoto Fufeyin]], is the founder and head prophet of Christ Mercyland Deliverance Ministry (CMDM), Warri, Delta State, Nigeria.<ref>{{Cite web |title=Christ Mercyland Deliverance Ministries – Arena of Solutions |url=https://christmercyland.org/ |access-date=2022-03-28 |language=en-US}}</ref> *[[Ayiri Emami]], is a Nigerian business man, politician, philanthropist. *[[Faithia Balogun]], is a Nigerian actress, filmmaker, producer and director. <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 92owrpungatic2go0c8rm9a6xw3vw3n 166519 166518 2022-08-17T10:44:42Z Uncle Bash007 9891 /* Shahararrun mutane */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''Fadar Nana (The Nana's Palace)''' wanda Chief [[Nana Olomu]] na Ebrohim ya gina. Ya shahara a karni na 19, kuma dan kasuwa ne na garin da yayi hulda da turawa. Daga baya huldar ta baci. An mamaye daga baya (ba tare da anyi fada ba) sai ua koma kasar Ghana. Abubuwan da ya bari sun hada da katafaren fadar sa dake gidansa.{{cn|date=June 2022}} * '''Rafin Ethiope ''' iwanda ake iƙirarin cewa shine ruwa mafi zurfi acikin garuruwan Afurka (zurfi 176&nbsp;km). Mabubbugar ruwan na kusa da wani katafaren bishiya silikin auduga dake Umuaja a karamar hukumar Ukwuani sannan tana kwararar ta kananan hukumomin jihar source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukuami sannan su kwarara zuwa Sauran an ƙananan hukumomin jihar. Wurin bauta ne na addinin gargajiya na Olokun sannan kuma wurin bautar na mabiya addinin Agbe.<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''Yankin Bible na Araya '''wanda ke dauke da kwafi na Littafin mai tsarki na Bible. An yarda da cewa Littafin Bible ya sauka a wannan yankin cikin al'ajabi daga sama a cikin watan Augusta, 1914. Littafin na bible ya sauko ne acikin wani jikakken doya daga ruwan sama amma bai jike ba. Yankin na janyo dubunnan mabiya addinin kirista duk shekara.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice '''wanda aka gina da kayan aiki na gargajiya, tsari da salon gini na cigaban mutanen Igbo wanda [[Demas Nwoko]] wani mai zane, ma gini kuma mai fasaha na duniya daga garin Idumuje-Ugboko, a karamar hukumar Aniocha ta Arewa, Jihar Delta.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''Gidan shakatawa na "Mungo Park House"''' wanda a yanzu Gidan Tarihi ne na Kasa, a [[Asaba, Delta|Asaba]]. [[Royal Niger Company]] suka gina gidan a 1886 kuma turawa sunyi amfani dashi a matsayin hedikwatan, gidan sojojin, hedikwatan gidan Gwamnatin turawa, gindin RNC, da kuma mazauni Gundumar Birni a lokuta daban daban.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''Gaɓar tekun [[Ogulagha]] Beach''' * Gadar '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' wacce ta hade Jihar Delta (daga yammacin Najeriya) zuwa yankin Gabashin Najeriya. Wuri na mai kyawun gani wacce aka kammala a 1995 akan kudi daka miliyan £5. An lalata ta a lokacin yakin basasar Najeriya, amma daga bisani an gyara ta.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' wanda aka gina don tunawa da Turawan Birtaniya da suka fara ziyartar Najeriya. Babban gindin na dauke da gidan tarihi, makabarta, da zane da rubuce-rubuce da dama. Akwai irin jirgin 'Yan uwan suka yi amfani dashi. {{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Maƙabartar ta Musamman na Masarautar Warri''' makabarta ce da ta kai kimanin shekaru 512 kuma tana matsayin makwancin sarakunan Masarautar Warri. Akwai shuka da aka gina a kowanne kabari.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> == Shahararrun mutane == <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> *[[I Go Dye|Francis Agoda]] aka I Go Dye, shahararren dan wasan barkwanci na yankin Afurka kuma Jakadan [[United Nations]]' [[Millennium Development Goals]] <ref>{{Cite web|title=STAR COMEDIAN, I GO DYE APPOINTED UN MDGs AMBASSADOR {{!}} Encomium Magazine|url=https://encomium.ng/star-comedian-i-go-dye-appointed-un-mdgs-ambassador/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Alibaba Akpobome]], Dan wasan barkwanci kuma jarumi fim{{cn|date=June 2022}} *[[Venita Akpofure]], 'yar wasan kwaikwayo na Birtaniya da Nan, kuma video vixen{{cn|date=June 2022}} *[[Eyimofe Atake]], Babban alkalin SAN (Senior Advocate of Nigeria)<ref name = Guardian>{{Cite news|title=Congestion in courts is killing advocacy, says Atake|url=https://guardian.ng/features/congestion-in-courts-is-killing-advocacy-says-atake/|language=en-US|access-date=2020-09-30}}</ref><ref name="Atakebirth">{{Cite news|title=EYIMOFE ATAKE CELEBRATES 60TH|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2018/02/25/eyimofe-atake-celebrates-60th/|language=en-US|access-date=2020-09-30}}</ref> *[[FOM Atake]], alkalin Najeriya (1967-1977) kuma Sanatan a gwamnatin tarayyar Najeriya (1979-1982)<ref>{{cite web|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2003/04/13/editorial-franklin-oritse-muyiwa-atake-1926-2003/|title= EDITORIAL: Franklin Oritse-Muyiwa Atake (1926 – 2003)| date=13 April 2003|accessdate=29 January 2022|publisher= [[This Day (Nigeria)|This Day Newspaper]]}}</ref> *[[John Aruakpor|Rt Rev'd John U Aruakpor]] Bishop, Anglican Diocese na Oleh<ref>{{Cite web|title=The Rt Revd John Usiwoma Aruakpor on World Anglican Clerical Directory|url=https://www.worldanglican.com/nigeria/oleh/the-church-of-nigeria-anglican-communion/the-rt-revd-john-usiwoma-aruakpor|access-date=2021-06-24|website=World Anglican Clerical Directory|language=en}}</ref> *[[Michael Ashikodi Agbamuche]], tsohon Attorney General & Ministan Shari'a a Najeriya<ref>{{Cite web|date=2013-05-16|title=Former Nigeria Attorney General's son, others under investigation over N200mn fraud {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/news/134602-former-nigeria-attorney-generals-son-others-under-investigation-over-n200mn-fraud.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Udoka Azubuike]], ƙwararrun dan wasan kwallon kwando na ƙungiyar [[Utah Jazz]], yayi wasa a kwalejin [[University of Kansas]]<ref>{{cite web|title=Played Profile|url=http://kuathletics.com/roster.aspx?rp_id=8612|website=KUAtletics.com|date = 2016-04-14}}</ref> *[[Bovi]], dan wasan barkwanci na Najeriya, mai daukar nauyin wasanni, jarumi kuma mai tsara skit<ref>{{Cite web|date=2021-04-15|title=Bovi Ugboma Will Speak At NECLive8 On Sunday, April 25|url=https://thenet.ng/bovi-ugboma-will-speak-at-neclive8-on-sunday-april-25/|access-date=2021-06-24|website=Nigerian Entertainment Today|language=en-US}}</ref> *[[J. P. Clark|John Pepper Clark]], farfesan Turanci na farko a Afirka, mahikayanci kuma marubuci.<ref>{{Cite web|title=John Pepper Clark {{!}} Biography, Works, & Facts|url=https://www.britannica.com/biography/John-Pepper-Clark|access-date=2021-06-24|website=Encyclopedia Britannica|language=en}}</ref> *[[David Dafinone]], shahararren accounter/ɗan siyasa<ref>{{Cite web|date=2018-10-01|title=David Dafinone (1927-2018): A chartered accountant par excellence|url=https://guardian.ng/features/a-chartered-accountant-par-excellence/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Paul Dike]], tsohon Chief of Defence Staff<ref>{{Cite web|title=Chief of Defence Staff, History of The Highest Commissioned Military Officer in Nigeria – NTA.ng – Breaking News, Nigeria, Africa, Worldwide|url=https://www.nta.ng/uncategorized/20150729-chief-of-defence-staff-history-of-the-highest-commissioned-military-officer-in-nigerian/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Enebeli Elebuwa]], jarumin wasan kwaikwayo na Najeriya<ref>{{Cite web|date=2012-12-17|title=Aftermath of Enebeli Elebuwa's death, Stella Damasus blasts Nollywood - Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/entertainment/111548-aftermath-of-enebeli-elebuwas-death-stella-damasus-blasts-nollywood.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Tony Elumelu]], [[United Bank for Africa|UBA]] da [[Heirs Holdings]]<ref>{{Cite web|last=Africa|first=United Bank for|date=2020-09-23|title=Tony Elumelu named in "Time 100" list|url=https://www.ubagroup.com/tony-elumelu-named-in-time-100-list/|access-date=2021-06-24|website=UBA Group|language=en-US}}</ref> *[[Godwin Emefiele]] gwamnan CBN na yanzu<ref>{{Cite web|title=Central Bank of Nigeria:: Board of Directors|url=https://www.cbn.gov.ng/aboutcbn/TheBoard.asp?Name=Mr.+Godwin+Emefiele+(CON)&Biodata=emefiele/|access-date=2021-06-24|website=www.cbn.gov.ng}}</ref> *[[Olorogun O'tega Emerhor]], dan siyasa kuma jagora ma'aikatar kudi na Najeriya<ref>{{Cite web|date=2017-11-25|title=O'tega Emerhor at 60: A portrait of redemptive service|url=https://www.vanguardngr.com/2017/11/otega-emerhor-60-portrait-redemptive-service/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Erigga]], [[Nigerian]] [[Hip hop music|Hip hop]] mawakin, marubuci waƙoƙi<ref>{{Cite web|last=The360reporters|date=2021-01-16|title=Erigga Net Worth 2021: Erigga Biography, Musics, Age, Cars, Houses And Net Worth 2021|url=https://the360report.com/erigga-biography-and-net-worth/|access-date=2021-06-24|website=The360Report|language=en-US}}</ref> *[[Oghenekaro Etebo]], ƙwararrun dan wasan kwallon kafa na Najeriya<ref>{{Cite web|title=Football (Sky Sports)|url=https://www.skysports.com/football/player/144194/oghenekaro-etebo|access-date=2021-06-24|website=SkySports|language=en}}</ref> *[[Jeremiah Omoto Fufeyin]], wanda ya ƙirƙiri Christ Mercyland Deliverance Ministry<ref>{{Cite web|date=2021-02-08|title=Suit against Fufeyin beginning of 'blackmail' against popular preachers, Cleric alleges|url=https://thenationonlineng.net/suit-against-fufeyin-beginning-of-blackmail-against-popular-preachers-cleric-alleges/|access-date=2021-06-24|website=Latest Nigeria News, Nigerian Newspapers, Politics|language=en-US}}</ref> *[[Harrysong]], mawaki dan Najeriya, marubuci ln waka kuma mai tsara kida<ref>{{Cite web|date=2020-04-29|title=Harrysong Urges President Buhari To 'Stop Borrowing Money'|url=https://guardian.ng/life/harrysong-urges-president-buhari-to-stop-borrowing-money-to-fund-projects/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]], tsohon Gwamnan Jihar Delta governor of Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-05-26|title=£4.2m Ibori loot: Accountant-general claims money still being awaited|url=https://editor.guardian.ng/breakingnews/4-2m-ibori-loot-accountant-general-claims-money-still-being-awaited/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Michael Ibru]], jagora kasuwanci<ref>{{Cite web|date=2016-12-06|title=The amazing life of Olorogun Michael Ibru|url=https://businessday.ng/opinion/article/the-amazing-life-of-olorogun-michael-ibru/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Alex Iwobi]] tsohon dan wasan kwallon kafa na kungiyar Arsenal kuma dan wasan kungiyar Everton Fc *[[Dumebi Iyamah]] mai kamfanin Andrea Iyamah Brand<ref>{{Cite web|title=Andrea Iyamah – Lagos Fashion Week|url=http://lagosfashionweek.ng/designer-directory/listing/andrea-iyamah/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Don Jazzy]], mawakin Najeriya kuma furodusa<ref>{{Cite news|title=Nigerians react to Don Jazzy revelation say e bin marry 18 years ago|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/tori-56625660|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Emmanuel Ibe Kachikwu]], tsoho Minista na Jiha, kan Albarkatun Manfetur na Najeriya<ref>{{Cite web|title=Emmanuel Ibe Kachikwu,The Federal Republic of Nigeria {{!}} Energy Council|url=https://energycouncil.com/event-speakers/h-e-emmanuel-ibe-kachikwu/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Stephen Keshi]], tsohon ma tsaron baya, tsohon coach na super eagles<ref>{{Cite web|title=Stephen Keshi: Ranking Big Boss's best six Nigeria debutants {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en-ng/lists/stephen-keshi-ranking-big-bosss-best-six-nigeria-debutants/dow5it8glejk1ka43c57sm7ga|access-date=2021-06-24|website=www.goal.com}}</ref> *[[Festus Keyamo]], Lauyan Najeriya kuma<ref>{{cite web |title=Festus Egwarewa Adeniyi Keyamo |url=https://www.africa-confidential.com/index.aspx?pageid=118&whoswhoid=2673 |website=africa-confidential.com}}</ref> member na ƙungiyar Senior Advocate of Nigeria SAN *[[Lynxxx]], mawaki, dan kasuwa kuma jakada kamfanin Pepsi na farko a Najeriya<ref>{{Cite web|title=Chukie "Lynxxx" Edozien|url=https://www.africansinyorkshireproject.com/lynxxx-chukie-edozien.html|access-date=2021-06-24|website=African Stories in Hull & East Yorkshire|language=en}}</ref> *[[Rosaline Meurer]], 'yar wasan kwaikwayo na Najeriya haihifaffiyar Kasar Gambiya<ref>{{Cite news|title=Who be Rosaline Meurer, wey Tonto Dike ex-husband call Mrs Churchill?|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/tori-56072140|access-date=2021-06-24}}</ref> <!-- *[[Uba A. Michael]], Nigerian politician and businessman<ref>{{Cite news|date=2012-11-17|title guber hopeful, Uba Michael meets with Reps member, Shina Peller|url=https://www.vanguardngr.com/2021/11/guber-hopeful-uba-michael-meets-with-reps-member-shina-peller/|access-date=2021-06-17|work=[[Vanguard News]]|language=en-US}}</ref> --> *[[Richard Mofe-Damijo]], ƙwararrun dan wasan kwaikwayo na Najeriya, marubuci, furodusa, lauya kuma tsohon kwamishinan al'adu da bude idanu na Jihar Delta.<ref>{{Cite web|date=2021-01-07|title=Autochek unveils RMD as brand Ambassador|url=https://www.vanguardngr.com/2021/01/autochek-unveils-rmd-as-brand-ambassador/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Collins Nweke]], mutum na farko da ba Haifaffun Kasar Belgium ba daka fara zaba a ofishin siyasa a yankin West Flanders na Belgium<ref>{{Cite web|last=Chris|date=2019-06-16|title=Nigerians in Diaspora - Collins Nweke: Belgian-Based Nigerian politician|url=https://leadership.ng/nigerians-in-diaspora-collins-nweke-belgian-based-nigerian-politician/|access-date=2021-06-24|website=Leadership News - Nigeria News, Breaking News, Politics and more|language=en-GB}}</ref> *[[Nduka Obaigbena]] wanda ya kirkiri, ThisDay & AriseTV<ref>{{Cite web|date=2020-12-09|title=Media Mogul Nduka Obaigbena Now Patron of Nigerian Newspaper Owners|url=https://www.arise.tv/media-mogul-nduka-obaigbena-now-patron-of-nigerian-newspaper-owners/|access-date=2021-06-24|website=Arise News|language=en-US}}</ref> *[[Sam Obi]], tsohon speaker kuma tsohon Gwamna na rikon ƙwarya na Jihar Delta<ref>{{Cite web|date=2021-04-03|title=BREAKING: Former Delta Acting Governor, Sam Obi, is dead|url=https://www.vanguardngr.com/2021/04/breaking-former-delta-acting-governor-sam-obi-is-dead/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Sunny Ofehe]], dan fafutuka yancin dan Adam na kasa da kasa kuma mai kare 'yancin muhalli<ref>{{Cite web|title=Comrade Sunny Ofehe {{!}} Niger Delta Consortium|url=https://nigerdeltaconsortium.com/comrade-sunny-ofehe|access-date=2021-06-24|website=nigerdeltaconsortium.com}}</ref> *[[Kenneth Ogba]], dan siyasa<ref>{{cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2021/06/breaking-delta-lawmaker-kenneth-ogba-is-dead|title=BREAKING: Delta Lawmaker, Kenneth Ogba is dead|last1=Ahon|first1=Festus|last2=Akuopha|first2=Ochuko|date=27 June 2021|accessdate=28 June 2021|publisher=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]}}</ref> *[[Joy Ogwu]], tsohon wakili Najeriya na dundundin a Majalisar Dinkin Duniya<ref>{{Cite web|title=Ambassador U. Joy Ogwu {{!}} Permanent Mission of Nigeria to the United Nations, New York|url=https://nigeriaunmission.org/tag/ambassador-joy-ogwu/|access-date=2021-06-24|website=nigeriaunmission.org}}</ref> *[[Tanure Ojaide]], farfesan Turanci kuma shahararren marubuci<ref>{{Cite web|date=2018-05-20|title=When dons gathered in Port Harcourt, Abraka in honour of Tanure Ojaide@70|url=https://guardian.ng/art/when-dons-gathered-in-port-harcourt-abraka-in-honour-of-tanure-ojaide70/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Mandy Ojugbana]], mawaki<ref name="Asobele">{{cite book|last=Timothy|first=Asobele|title=Historical trends of Nigerian indigenous and contemporary music|date=2002|publisher=Rothmed International|location=Lagos|pages=53–56}}</ref> *[[Jay-Jay Okocha|Okocha]], former Super Eagles Captain<ref>{{Cite news|title=Adepoju and Okocha: 'Stop looking for the next Jay-Jay'|language=en-GB|work=BBC Sport|url=https://www.bbc.co.uk/sport/africa/55158240|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Blessing Okagbare]], athlete, [[Summer Olympics|Olympic]] and [[World Athletics Championships]] medalist in the long jump, and a world medallist in the [[200 metres]]<ref>{{Cite news|title=Nigeria Blessing Okagbare don set new Guinness World Record|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/sport-56014988|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Ngozi Okonjo-Iweala]], economist and international development expert, Boards of Standard Chartered Bank, Twitter, Global Alliance for Vaccines and Immunization, and the African Risk Capacity<ref>{{Cite web|date=2021-02-21|title=The World According to Ngozi Okonjo-Iweala {{!}} THISDAY Style|url=https://www.thisdaystyle.ng/the-world-according-to-ngozi-okonjo-iweala/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Chris Okotie]], [[Nigerian]] musician, televangelist, politician<ref>{{Cite web|date=2019-02-13|title=Gospel glamour: how Nigeria's pastors wield political power|url=http://www.theguardian.com/world/2019/feb/13/gospel-glamour-how-nigerias-pastors-wield-political-power|access-date=2021-06-24|website=The Guardian|language=en}}</ref> *[[Ben Okri]], writer, [[Nigerian]] poet and novelist<ref>{{Cite web|title=Ben Okri - Literature|url=https://literature.britishcouncil.org/writer/ben-okri|access-date=2021-06-24|website=literature.britishcouncil.org}}</ref> *[[Sunday Oliseh]], Football Manager and former player<ref>{{Cite web|date=2020-04-18|title=The perfect defensive midfield player – Sunday Ogochukwu Oliseh|url=https://t.guardian.ng/sport/the-perfect-defensive-midfield-player-sunday-ogochukwu-oliseh/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Omawumi]], Nigerian singer, songwriter, actress; brand ambassador for [[Globacom]], [[Konga]], Malta Guinness<ref>{{Cite web|date=2020-09-16|title=We Can't Help But Love Omawumi Even More After This...|url=https://glamsquadmagazine.com/we-cant-help-but-love-omawumi-even-more-after-this/|access-date=2021-06-24|website=GLAMSQUAD MAGAZINE|language=en-US}}</ref> *[[Ovie Omo-Agege]], Nigerian lawyer, politician<ref name="vanguardngr.com"/> *[[Dominic Oneya]], Retired Brigadier General in the [[Nigerian Army]] , former chairman of the [[Nigeria Football Association]]<ref>{{Cite web|date=2014-10-12|title=Robbers In Delta Kill Daughter Of Former NFA President, Dominic Oneya|url=http://saharareporters.com/2014/10/12/robbers-delta-kill-daughter-former-nfa-president-dominic-oneya|access-date=2021-06-24|website=Sahara Reporters}}</ref> *[[Bruce Onobrakpeya]], 2006 UNESCO Living Human Treasure Award, trustee of Western Niger Delta University{{cn|date=June 2022}} *[[Gamaliel Onosode]], Nigerian technocrat, administrator and a former presidential candidate<ref>{{Cite web|date=2015-09-29|title=How boardroom guru, Gamaliel Onosode died at 82|url=https://www.vanguardngr.com/2015/09/how-boardroom-guru-gamaliel-onosode-dies-at-82/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> <!-- *High Chief Dr. [[Stephen Onovughakpor Akpotu]] (JP), Chairman, Movement for the Creation of Delta State, former President-General and Grand Patron of the Isoko Development Union (IDU), <ref>{{Cite web|title=Omo-Agege Mourns Former IDU PG, Onovughakpor Akpotu|url=https://www.heraldngr.com/2021/06/omo-agege-mourns-former-idu-pg.html/|website=Herald News|language=en-US}}</ref> --> *[[Orezi]], singer, songwriter<ref>{{Cite web|date=2017-12-11|title=I have not had sex for about a year - Singer Orezi {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/entertainment/music/252176-i-not-sex-year-singer-orezi.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Ayo Oritsejafor]], founder of Word of Life Bible Church<ref>{{Cite web|title=President of the Christian Association of Nigeria (CAN), and founder of Word of Life Bible Church, Warri, Pastor Ayo Oritsejafor has finally joined the league of wealthy clergy with private universities. {{!}} Encomium Magazine|url=https://encomium.ng/pastor-ayo-oritsejafor-builds-n2-5-billion-private-university-in-warri/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Stephen Oru]], Nigerian politician, former Minister of Niger Delta Affairs<ref>{{Cite web|date=2014-07-13|title=I'll promote N-Delta Ministry mandate —Oru|url=https://www.vanguardngr.com/2014/07/ill-promote-n-delta-ministry-mandate-oru/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Peter Godsday Orubebe]], politician, ex-Minister of State for Niger Delta Affairs, ex-Minister of special duties<ref>{{Cite web|date=2015-10-31|title=Ex-Minister, Godsday Orubebe, who almost derailed 2015 election, to face trial for corruption {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/news/headlines/192426-ex-minister-godsday-orubebe-who-almost-derailed-2015-election-to-face-trial-for-corruption.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Dennis Osadebay]], Nigerian politician, lawyer, poet, journalist<ref>{{Cite web|title=PressReader.com - Your favorite newspapers and magazines.|url=https://www.pressreader.com/nigeria/the-guardian-nigeria/20190922/281921659763954|access-date=2021-06-24|website=www.pressreader.com}}</ref> *[[Onigu Otite|Prof Onigu Otite]], sociologist and anthropologist<ref>{{Cite web|date=2019-10-30|title=Onigu Otite: A founding father of Nigerian sociology|url=https://www.thecable.ng/onigu-otite-a-founding-father-of-nigerian-sociology|access-date=2021-06-24|website=TheCable|language=en-US}}</ref> *[[Jim Ovia]], Nigerian businessman, founder of [[Zenith Bank]]<ref>{{Cite web|title=Jim Ovia|url=https://www.forbes.com/profile/jim-ovia/|access-date=2021-06-24|website=Forbes|language=en}}</ref> *[[Tim Owhefere]], Nigerian politician<ref>{{cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2021/01/breaking-delta-assembly-majority-leader-tim-ohwefere-is-dead|title=Breaking: Delta Assembly majority leader, Tim Ohwefere is dead|last=Ahon|first=Festus|date=28 January 2021|accessdate=28 June 2021|publisher=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]}}</ref> *[[Amaju Pinnick]], president of the [[Nigeria Football Federation]]<ref>{{Cite web|title=NFF President Pinnick wins Fifa Council seat by a landslide {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en/news/nff-president-pinnick-wins-fifa-council-seat-by-a-landslide/10mlchsamz6fd1gx43jclfjhga|access-date=2021-06-24|website=www.goal.com}}</ref> *[[Igho Sanomi]], Nigerian businessman<ref>{{Cite web|last=Nsehe|first=Mfonobong|title=How Nigerian Oilman Igho Charles Sanomi II Built A Commodities Trading Giant|url=https://www.forbes.com/sites/mfonobongnsehe/2017/05/16/how-nigerian-oilman-igho-charles-sanomi-ii-built-a-billion-dollar-commodities-trading-giant/|access-date=2021-06-24|website=Forbes|language=en}}</ref> *[[SHiiKANE]], Nigerian Afro-Pop, Pop, Afrobeat, Jazz, Dance, R&B music group *[[Zulu Sofola]], First published female Nigerian playwright and dramatist, first female Professor of Theater Arts in Africa<ref>{{Cite web|title=Nigerian Female Dramatists: Expression, Resistance, Agency|url=https://www.routledge.com/Nigerian-Female-Dramatists-Expression-Resistance-Agency/Afolayan/p/book/9780367616106|access-date=2021-06-24|website=Routledge & CRC Press|language=en}}</ref> *[[:ha:Ojo Taiye|Ojo Taiye]], [[Nigerian]] poet, winner of the Kingdoms in the Wild 2019 Annual Poetry Prize<ref>{{Cite web|last=thehaywriters|date=2021-04-28|title=Nigerian Poet, Ojo Taiye, Wins 2021 Hay Writers Circle Poetry Competition.|url=https://thehaywriters.wordpress.com/2021/04/28/nigerian-poet-ojo-taiye-wins-2021-hay-writers-circle-poetry-competition/|access-date=2021-06-24|website=THE HAY WRITERS|language=en}}</ref> *[[Tompolo]], former Nigerian Militant Commander *[[Abel Ubeku]], first black Managing Director of Guinness Nigeria Plc<ref>{{Cite web|date=2014-06-17|title=Dr. Abel K. Ubeku, 1936-2014: In memoriam|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/dr-abel-k-ubeku-1936-2014-memoriam/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Patrick Utomi]], Nigerian professor of political economy and management expert, Fellow of the Institute of Management Consultants of Nigeria and a former presidential candidate<ref>{{Cite web|date=2021-02-01|title=Nigeria in mess because of bad leadership, says Utomi|url=https://guardian.ng/politics/nigeria-in-mess-because-of-bad-leadership-says-utomi/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Senator [[James Manager]] Ebiowou, Nigerian politician at the Senate level *[[Rachael Oniga]], was a Nigerian film actress *[[Jeremiah Omoto Fufeyin]], is the founder and head prophet of Christ Mercyland Deliverance Ministry (CMDM), Warri, Delta State, Nigeria.<ref>{{Cite web |title=Christ Mercyland Deliverance Ministries – Arena of Solutions |url=https://christmercyland.org/ |access-date=2022-03-28 |language=en-US}}</ref> *[[Ayiri Emami]], is a Nigerian business man, politician, philanthropist. *[[Faithia Balogun]], is a Nigerian actress, filmmaker, producer and director. <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 1tjiglpgm39tibcyqa0zm40ih2jxrh5 166522 166519 2022-08-17T10:59:11Z Uncle Bash007 9891 /* Shahararrun mutane */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''Fadar Nana (The Nana's Palace)''' wanda Chief [[Nana Olomu]] na Ebrohim ya gina. Ya shahara a karni na 19, kuma dan kasuwa ne na garin da yayi hulda da turawa. Daga baya huldar ta baci. An mamaye daga baya (ba tare da anyi fada ba) sai ua koma kasar Ghana. Abubuwan da ya bari sun hada da katafaren fadar sa dake gidansa.{{cn|date=June 2022}} * '''Rafin Ethiope ''' iwanda ake iƙirarin cewa shine ruwa mafi zurfi acikin garuruwan Afurka (zurfi 176&nbsp;km). Mabubbugar ruwan na kusa da wani katafaren bishiya silikin auduga dake Umuaja a karamar hukumar Ukwuani sannan tana kwararar ta kananan hukumomin jihar source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukuami sannan su kwarara zuwa Sauran an ƙananan hukumomin jihar. Wurin bauta ne na addinin gargajiya na Olokun sannan kuma wurin bautar na mabiya addinin Agbe.<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''Yankin Bible na Araya '''wanda ke dauke da kwafi na Littafin mai tsarki na Bible. An yarda da cewa Littafin Bible ya sauka a wannan yankin cikin al'ajabi daga sama a cikin watan Augusta, 1914. Littafin na bible ya sauko ne acikin wani jikakken doya daga ruwan sama amma bai jike ba. Yankin na janyo dubunnan mabiya addinin kirista duk shekara.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice '''wanda aka gina da kayan aiki na gargajiya, tsari da salon gini na cigaban mutanen Igbo wanda [[Demas Nwoko]] wani mai zane, ma gini kuma mai fasaha na duniya daga garin Idumuje-Ugboko, a karamar hukumar Aniocha ta Arewa, Jihar Delta.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''Gidan shakatawa na "Mungo Park House"''' wanda a yanzu Gidan Tarihi ne na Kasa, a [[Asaba, Delta|Asaba]]. [[Royal Niger Company]] suka gina gidan a 1886 kuma turawa sunyi amfani dashi a matsayin hedikwatan, gidan sojojin, hedikwatan gidan Gwamnatin turawa, gindin RNC, da kuma mazauni Gundumar Birni a lokuta daban daban.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''Gaɓar tekun [[Ogulagha]] Beach''' * Gadar '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' wacce ta hade Jihar Delta (daga yammacin Najeriya) zuwa yankin Gabashin Najeriya. Wuri na mai kyawun gani wacce aka kammala a 1995 akan kudi daka miliyan £5. An lalata ta a lokacin yakin basasar Najeriya, amma daga bisani an gyara ta.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' wanda aka gina don tunawa da Turawan Birtaniya da suka fara ziyartar Najeriya. Babban gindin na dauke da gidan tarihi, makabarta, da zane da rubuce-rubuce da dama. Akwai irin jirgin 'Yan uwan suka yi amfani dashi. {{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Maƙabartar ta Musamman na Masarautar Warri''' makabarta ce da ta kai kimanin shekaru 512 kuma tana matsayin makwancin sarakunan Masarautar Warri. Akwai shuka da aka gina a kowanne kabari.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> == Shahararrun mutane == <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> *[[I Go Dye|Francis Agoda]] aka I Go Dye, shahararren dan wasan barkwanci na yankin Afurka kuma Jakadan [[United Nations]]' [[Millennium Development Goals]] <ref>{{Cite web|title=STAR COMEDIAN, I GO DYE APPOINTED UN MDGs AMBASSADOR {{!}} Encomium Magazine|url=https://encomium.ng/star-comedian-i-go-dye-appointed-un-mdgs-ambassador/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Alibaba Akpobome]], Dan wasan barkwanci kuma jarumi fim{{cn|date=June 2022}} *[[Venita Akpofure]], 'yar wasan kwaikwayo na Birtaniya da Nan, kuma video vixen{{cn|date=June 2022}} *[[Eyimofe Atake]], Babban alkalin SAN (Senior Advocate of Nigeria)<ref name = Guardian>{{Cite news|title=Congestion in courts is killing advocacy, says Atake|url=https://guardian.ng/features/congestion-in-courts-is-killing-advocacy-says-atake/|language=en-US|access-date=2020-09-30}}</ref><ref name="Atakebirth">{{Cite news|title=EYIMOFE ATAKE CELEBRATES 60TH|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2018/02/25/eyimofe-atake-celebrates-60th/|language=en-US|access-date=2020-09-30}}</ref> *[[FOM Atake]], alkalin Najeriya (1967-1977) kuma Sanatan a gwamnatin tarayyar Najeriya (1979-1982)<ref>{{cite web|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2003/04/13/editorial-franklin-oritse-muyiwa-atake-1926-2003/|title= EDITORIAL: Franklin Oritse-Muyiwa Atake (1926 – 2003)| date=13 April 2003|accessdate=29 January 2022|publisher= [[This Day (Nigeria)|This Day Newspaper]]}}</ref> *[[John Aruakpor|Rt Rev'd John U Aruakpor]] Bishop, Anglican Diocese na Oleh<ref>{{Cite web|title=The Rt Revd John Usiwoma Aruakpor on World Anglican Clerical Directory|url=https://www.worldanglican.com/nigeria/oleh/the-church-of-nigeria-anglican-communion/the-rt-revd-john-usiwoma-aruakpor|access-date=2021-06-24|website=World Anglican Clerical Directory|language=en}}</ref> *[[Michael Ashikodi Agbamuche]], tsohon Attorney General & Ministan Shari'a a Najeriya<ref>{{Cite web|date=2013-05-16|title=Former Nigeria Attorney General's son, others under investigation over N200mn fraud {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/news/134602-former-nigeria-attorney-generals-son-others-under-investigation-over-n200mn-fraud.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Udoka Azubuike]], ƙwararrun dan wasan kwallon kwando na ƙungiyar [[Utah Jazz]], yayi wasa a kwalejin [[University of Kansas]]<ref>{{cite web|title=Played Profile|url=http://kuathletics.com/roster.aspx?rp_id=8612|website=KUAtletics.com|date = 2016-04-14}}</ref> *[[Bovi]], dan wasan barkwanci na Najeriya, mai daukar nauyin wasanni, jarumi kuma mai tsara skit<ref>{{Cite web|date=2021-04-15|title=Bovi Ugboma Will Speak At NECLive8 On Sunday, April 25|url=https://thenet.ng/bovi-ugboma-will-speak-at-neclive8-on-sunday-april-25/|access-date=2021-06-24|website=Nigerian Entertainment Today|language=en-US}}</ref> *[[J. P. Clark|John Pepper Clark]], farfesan Turanci na farko a Afirka, mahikayanci kuma marubuci.<ref>{{Cite web|title=John Pepper Clark {{!}} Biography, Works, & Facts|url=https://www.britannica.com/biography/John-Pepper-Clark|access-date=2021-06-24|website=Encyclopedia Britannica|language=en}}</ref> *[[David Dafinone]], shahararren accounter/ɗan siyasa<ref>{{Cite web|date=2018-10-01|title=David Dafinone (1927-2018): A chartered accountant par excellence|url=https://guardian.ng/features/a-chartered-accountant-par-excellence/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Paul Dike]], tsohon Chief of Defence Staff<ref>{{Cite web|title=Chief of Defence Staff, History of The Highest Commissioned Military Officer in Nigeria – NTA.ng – Breaking News, Nigeria, Africa, Worldwide|url=https://www.nta.ng/uncategorized/20150729-chief-of-defence-staff-history-of-the-highest-commissioned-military-officer-in-nigerian/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Enebeli Elebuwa]], jarumin wasan kwaikwayo na Najeriya<ref>{{Cite web|date=2012-12-17|title=Aftermath of Enebeli Elebuwa's death, Stella Damasus blasts Nollywood - Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/entertainment/111548-aftermath-of-enebeli-elebuwas-death-stella-damasus-blasts-nollywood.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Tony Elumelu]], [[United Bank for Africa|UBA]] da [[Heirs Holdings]]<ref>{{Cite web|last=Africa|first=United Bank for|date=2020-09-23|title=Tony Elumelu named in "Time 100" list|url=https://www.ubagroup.com/tony-elumelu-named-in-time-100-list/|access-date=2021-06-24|website=UBA Group|language=en-US}}</ref> *[[Godwin Emefiele]] gwamnan CBN na yanzu<ref>{{Cite web|title=Central Bank of Nigeria:: Board of Directors|url=https://www.cbn.gov.ng/aboutcbn/TheBoard.asp?Name=Mr.+Godwin+Emefiele+(CON)&Biodata=emefiele/|access-date=2021-06-24|website=www.cbn.gov.ng}}</ref> *[[Olorogun O'tega Emerhor]], dan siyasa kuma jagora ma'aikatar kudi na Najeriya<ref>{{Cite web|date=2017-11-25|title=O'tega Emerhor at 60: A portrait of redemptive service|url=https://www.vanguardngr.com/2017/11/otega-emerhor-60-portrait-redemptive-service/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Erigga]], [[Nigerian]] [[Hip hop music|Hip hop]] mawakin, marubuci waƙoƙi<ref>{{Cite web|last=The360reporters|date=2021-01-16|title=Erigga Net Worth 2021: Erigga Biography, Musics, Age, Cars, Houses And Net Worth 2021|url=https://the360report.com/erigga-biography-and-net-worth/|access-date=2021-06-24|website=The360Report|language=en-US}}</ref> *[[Oghenekaro Etebo]], ƙwararrun dan wasan kwallon kafa na Najeriya<ref>{{Cite web|title=Football (Sky Sports)|url=https://www.skysports.com/football/player/144194/oghenekaro-etebo|access-date=2021-06-24|website=SkySports|language=en}}</ref> *[[Jeremiah Omoto Fufeyin]], wanda ya ƙirƙiri Christ Mercyland Deliverance Ministry<ref>{{Cite web|date=2021-02-08|title=Suit against Fufeyin beginning of 'blackmail' against popular preachers, Cleric alleges|url=https://thenationonlineng.net/suit-against-fufeyin-beginning-of-blackmail-against-popular-preachers-cleric-alleges/|access-date=2021-06-24|website=Latest Nigeria News, Nigerian Newspapers, Politics|language=en-US}}</ref> *[[Harrysong]], mawaki dan Najeriya, marubuci ln waka kuma mai tsara kida<ref>{{Cite web|date=2020-04-29|title=Harrysong Urges President Buhari To 'Stop Borrowing Money'|url=https://guardian.ng/life/harrysong-urges-president-buhari-to-stop-borrowing-money-to-fund-projects/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]], tsohon Gwamnan Jihar Delta governor of Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-05-26|title=£4.2m Ibori loot: Accountant-general claims money still being awaited|url=https://editor.guardian.ng/breakingnews/4-2m-ibori-loot-accountant-general-claims-money-still-being-awaited/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Michael Ibru]], jagora kasuwanci<ref>{{Cite web|date=2016-12-06|title=The amazing life of Olorogun Michael Ibru|url=https://businessday.ng/opinion/article/the-amazing-life-of-olorogun-michael-ibru/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Alex Iwobi]] tsohon dan wasan kwallon kafa na kungiyar Arsenal kuma dan wasan kungiyar Everton Fc *[[Dumebi Iyamah]] mai kamfanin Andrea Iyamah Brand<ref>{{Cite web|title=Andrea Iyamah – Lagos Fashion Week|url=http://lagosfashionweek.ng/designer-directory/listing/andrea-iyamah/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Don Jazzy]], mawakin Najeriya kuma furodusa<ref>{{Cite news|title=Nigerians react to Don Jazzy revelation say e bin marry 18 years ago|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/tori-56625660|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Emmanuel Ibe Kachikwu]], tsoho Minista na Jiha, kan Albarkatun Manfetur na Najeriya<ref>{{Cite web|title=Emmanuel Ibe Kachikwu,The Federal Republic of Nigeria {{!}} Energy Council|url=https://energycouncil.com/event-speakers/h-e-emmanuel-ibe-kachikwu/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Stephen Keshi]], tsohon ma tsaron baya, tsohon coach na super eagles<ref>{{Cite web|title=Stephen Keshi: Ranking Big Boss's best six Nigeria debutants {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en-ng/lists/stephen-keshi-ranking-big-bosss-best-six-nigeria-debutants/dow5it8glejk1ka43c57sm7ga|access-date=2021-06-24|website=www.goal.com}}</ref> *[[Festus Keyamo]], Lauyan Najeriya kuma<ref>{{cite web |title=Festus Egwarewa Adeniyi Keyamo |url=https://www.africa-confidential.com/index.aspx?pageid=118&whoswhoid=2673 |website=africa-confidential.com}}</ref> member na ƙungiyar Senior Advocate of Nigeria SAN *[[Lynxxx]], mawaki, dan kasuwa kuma jakada kamfanin Pepsi na farko a Najeriya<ref>{{Cite web|title=Chukie "Lynxxx" Edozien|url=https://www.africansinyorkshireproject.com/lynxxx-chukie-edozien.html|access-date=2021-06-24|website=African Stories in Hull & East Yorkshire|language=en}}</ref> *[[Rosaline Meurer]], 'yar wasan kwaikwayo na Najeriya haihifaffiyar Kasar Gambiya<ref>{{Cite news|title=Who be Rosaline Meurer, wey Tonto Dike ex-husband call Mrs Churchill?|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/tori-56072140|access-date=2021-06-24}}</ref> <!-- *[[Uba A. Michael]], Nigerian politician and businessman<ref>{{Cite news|date=2012-11-17|title guber hopeful, Uba Michael meets with Reps member, Shina Peller|url=https://www.vanguardngr.com/2021/11/guber-hopeful-uba-michael-meets-with-reps-member-shina-peller/|access-date=2021-06-17|work=[[Vanguard News]]|language=en-US}}</ref> --> *[[Richard Mofe-Damijo]], ƙwararrun dan wasan kwaikwayo na Najeriya, marubuci, furodusa, lauya kuma tsohon kwamishinan al'adu da bude idanu na Jihar Delta.<ref>{{Cite web|date=2021-01-07|title=Autochek unveils RMD as brand Ambassador|url=https://www.vanguardngr.com/2021/01/autochek-unveils-rmd-as-brand-ambassador/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Collins Nweke]], mutum na farko da ba Haifaffun Kasar Belgium ba daka fara zaba a ofishin siyasa a yankin West Flanders na Belgium<ref>{{Cite web|last=Chris|date=2019-06-16|title=Nigerians in Diaspora - Collins Nweke: Belgian-Based Nigerian politician|url=https://leadership.ng/nigerians-in-diaspora-collins-nweke-belgian-based-nigerian-politician/|access-date=2021-06-24|website=Leadership News - Nigeria News, Breaking News, Politics and more|language=en-GB}}</ref> *[[Nduka Obaigbena]] wanda ya kirkiri, ThisDay & AriseTV<ref>{{Cite web|date=2020-12-09|title=Media Mogul Nduka Obaigbena Now Patron of Nigerian Newspaper Owners|url=https://www.arise.tv/media-mogul-nduka-obaigbena-now-patron-of-nigerian-newspaper-owners/|access-date=2021-06-24|website=Arise News|language=en-US}}</ref> *[[Sam Obi]], tsohon speaker kuma tsohon Gwamna na rikon ƙwarya na Jihar Delta<ref>{{Cite web|date=2021-04-03|title=BREAKING: Former Delta Acting Governor, Sam Obi, is dead|url=https://www.vanguardngr.com/2021/04/breaking-former-delta-acting-governor-sam-obi-is-dead/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Sunny Ofehe]], dan fafutuka yancin dan Adam na kasa da kasa kuma mai kare 'yancin muhalli<ref>{{Cite web|title=Comrade Sunny Ofehe {{!}} Niger Delta Consortium|url=https://nigerdeltaconsortium.com/comrade-sunny-ofehe|access-date=2021-06-24|website=nigerdeltaconsortium.com}}</ref> *[[Kenneth Ogba]], dan siyasa<ref>{{cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2021/06/breaking-delta-lawmaker-kenneth-ogba-is-dead|title=BREAKING: Delta Lawmaker, Kenneth Ogba is dead|last1=Ahon|first1=Festus|last2=Akuopha|first2=Ochuko|date=27 June 2021|accessdate=28 June 2021|publisher=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]}}</ref> *[[Joy Ogwu]], tsohon wakili Najeriya na dundundin a Majalisar Dinkin Duniya<ref>{{Cite web|title=Ambassador U. Joy Ogwu {{!}} Permanent Mission of Nigeria to the United Nations, New York|url=https://nigeriaunmission.org/tag/ambassador-joy-ogwu/|access-date=2021-06-24|website=nigeriaunmission.org}}</ref> *[[Tanure Ojaide]], farfesan Turanci kuma shahararren marubuci<ref>{{Cite web|date=2018-05-20|title=When dons gathered in Port Harcourt, Abraka in honour of Tanure Ojaide@70|url=https://guardian.ng/art/when-dons-gathered-in-port-harcourt-abraka-in-honour-of-tanure-ojaide70/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Mandy Ojugbana]], mawaki<ref name="Asobele">{{cite book|last=Timothy|first=Asobele|title=Historical trends of Nigerian indigenous and contemporary music|date=2002|publisher=Rothmed International|location=Lagos|pages=53–56}}</ref> *[[Jay-Jay Okocha|Okocha]], tsohon kyaftin na kungiyar Super Eagles<ref>{{Cite news|title=Adepoju and Okocha: 'Stop looking for the next Jay-Jay'|language=en-GB|work=BBC Sport|url=https://www.bbc.co.uk/sport/africa/55158240|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Blessing Okagbare]], dan wasa, wanda ya lashe kyauta a gasar [[Summer Olympics|Olympic]] da [[World Athletics Championships]] a dogon tsalle, kuma wanda ya lashe kyauta ta duniya a gasar [[200 metres]]<ref>{{Cite news|title=Nigeria Blessing Okagbare don set new Guinness World Record|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/sport-56014988|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Ngozi Okonjo-Iweala]], masanin tattalin arziki, kuma ƙwararren masanin cigaba na kasa da kasa, na kamfanin Boards of Standard Chartered Bank, Twitter, Global Alliance for Vaccines and Immunization, da kuma African Risk Capacity<ref>{{Cite web|date=2021-02-21|title=The World According to Ngozi Okonjo-Iweala {{!}} THISDAY Style|url=https://www.thisdaystyle.ng/the-world-according-to-ngozi-okonjo-iweala/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Chris Okotie]], [[Nigerian]] mawaki, televangelist, dan siyasa<ref>{{Cite web|date=2019-02-13|title=Gospel glamour: how Nigeria's pastors wield political power|url=http://www.theguardian.com/world/2019/feb/13/gospel-glamour-how-nigerias-pastors-wield-political-power|access-date=2021-06-24|website=The Guardian|language=en}}</ref> *[[Ben Okri]], writer, [[Nigerian]] mahikayanci kuma mai rubuta littattafan novel<ref>{{Cite web|title=Ben Okri - Literature|url=https://literature.britishcouncil.org/writer/ben-okri|access-date=2021-06-24|website=literature.britishcouncil.org}}</ref> *[[Sunday Oliseh]], jagora kwallon kafa kuma tsohon dan wasa<ref>{{Cite web|date=2020-04-18|title=The perfect defensive midfield player – Sunday Ogochukwu Oliseh|url=https://t.guardian.ng/sport/the-perfect-defensive-midfield-player-sunday-ogochukwu-oliseh/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Omawumi]], mawakiyar Najeriya, marubuciyar waka, 'yar wasan kwaikwayo, jakadiyar talla na [[Globacom]], [[Konga]], Malta Guinness<ref>{{Cite web|date=2020-09-16|title=We Can't Help But Love Omawumi Even More After This...|url=https://glamsquadmagazine.com/we-cant-help-but-love-omawumi-even-more-after-this/|access-date=2021-06-24|website=GLAMSQUAD MAGAZINE|language=en-US}}</ref> *[[Ovie Omo-Agege]], Lauyan Najeriya, dan siyasa<ref name="vanguardngr.com"/> *[[Dominic Oneya]], Retired Brigadier General in the [[Nigerian Army]] , former chairman of the [[Nigeria Football Association]]<ref>{{Cite web|date=2014-10-12|title=Robbers In Delta Kill Daughter Of Former NFA President, Dominic Oneya|url=http://saharareporters.com/2014/10/12/robbers-delta-kill-daughter-former-nfa-president-dominic-oneya|access-date=2021-06-24|website=Sahara Reporters}}</ref> *[[Bruce Onobrakpeya]], 2006 UNESCO Living Human Treasure Award, trustee of Western Niger Delta University{{cn|date=June 2022}} *[[Gamaliel Onosode]], Nigerian technocrat, administrator and a former presidential candidate<ref>{{Cite web|date=2015-09-29|title=How boardroom guru, Gamaliel Onosode died at 82|url=https://www.vanguardngr.com/2015/09/how-boardroom-guru-gamaliel-onosode-dies-at-82/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> <!-- *High Chief Dr. [[Stephen Onovughakpor Akpotu]] (JP), Chairman, Movement for the Creation of Delta State, former President-General and Grand Patron of the Isoko Development Union (IDU), <ref>{{Cite web|title=Omo-Agege Mourns Former IDU PG, Onovughakpor Akpotu|url=https://www.heraldngr.com/2021/06/omo-agege-mourns-former-idu-pg.html/|website=Herald News|language=en-US}}</ref> --> *[[Orezi]], singer, songwriter<ref>{{Cite web|date=2017-12-11|title=I have not had sex for about a year - Singer Orezi {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/entertainment/music/252176-i-not-sex-year-singer-orezi.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Ayo Oritsejafor]], founder of Word of Life Bible Church<ref>{{Cite web|title=President of the Christian Association of Nigeria (CAN), and founder of Word of Life Bible Church, Warri, Pastor Ayo Oritsejafor has finally joined the league of wealthy clergy with private universities. {{!}} Encomium Magazine|url=https://encomium.ng/pastor-ayo-oritsejafor-builds-n2-5-billion-private-university-in-warri/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Stephen Oru]], Nigerian politician, former Minister of Niger Delta Affairs<ref>{{Cite web|date=2014-07-13|title=I'll promote N-Delta Ministry mandate —Oru|url=https://www.vanguardngr.com/2014/07/ill-promote-n-delta-ministry-mandate-oru/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Peter Godsday Orubebe]], politician, ex-Minister of State for Niger Delta Affairs, ex-Minister of special duties<ref>{{Cite web|date=2015-10-31|title=Ex-Minister, Godsday Orubebe, who almost derailed 2015 election, to face trial for corruption {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/news/headlines/192426-ex-minister-godsday-orubebe-who-almost-derailed-2015-election-to-face-trial-for-corruption.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Dennis Osadebay]], Nigerian politician, lawyer, poet, journalist<ref>{{Cite web|title=PressReader.com - Your favorite newspapers and magazines.|url=https://www.pressreader.com/nigeria/the-guardian-nigeria/20190922/281921659763954|access-date=2021-06-24|website=www.pressreader.com}}</ref> *[[Onigu Otite|Prof Onigu Otite]], sociologist and anthropologist<ref>{{Cite web|date=2019-10-30|title=Onigu Otite: A founding father of Nigerian sociology|url=https://www.thecable.ng/onigu-otite-a-founding-father-of-nigerian-sociology|access-date=2021-06-24|website=TheCable|language=en-US}}</ref> *[[Jim Ovia]], Nigerian businessman, founder of [[Zenith Bank]]<ref>{{Cite web|title=Jim Ovia|url=https://www.forbes.com/profile/jim-ovia/|access-date=2021-06-24|website=Forbes|language=en}}</ref> *[[Tim Owhefere]], Nigerian politician<ref>{{cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2021/01/breaking-delta-assembly-majority-leader-tim-ohwefere-is-dead|title=Breaking: Delta Assembly majority leader, Tim Ohwefere is dead|last=Ahon|first=Festus|date=28 January 2021|accessdate=28 June 2021|publisher=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]}}</ref> *[[Amaju Pinnick]], president of the [[Nigeria Football Federation]]<ref>{{Cite web|title=NFF President Pinnick wins Fifa Council seat by a landslide {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en/news/nff-president-pinnick-wins-fifa-council-seat-by-a-landslide/10mlchsamz6fd1gx43jclfjhga|access-date=2021-06-24|website=www.goal.com}}</ref> *[[Igho Sanomi]], Nigerian businessman<ref>{{Cite web|last=Nsehe|first=Mfonobong|title=How Nigerian Oilman Igho Charles Sanomi II Built A Commodities Trading Giant|url=https://www.forbes.com/sites/mfonobongnsehe/2017/05/16/how-nigerian-oilman-igho-charles-sanomi-ii-built-a-billion-dollar-commodities-trading-giant/|access-date=2021-06-24|website=Forbes|language=en}}</ref> *[[SHiiKANE]], Nigerian Afro-Pop, Pop, Afrobeat, Jazz, Dance, R&B music group *[[Zulu Sofola]], First published female Nigerian playwright and dramatist, first female Professor of Theater Arts in Africa<ref>{{Cite web|title=Nigerian Female Dramatists: Expression, Resistance, Agency|url=https://www.routledge.com/Nigerian-Female-Dramatists-Expression-Resistance-Agency/Afolayan/p/book/9780367616106|access-date=2021-06-24|website=Routledge & CRC Press|language=en}}</ref> *[[:ha:Ojo Taiye|Ojo Taiye]], [[Nigerian]] poet, winner of the Kingdoms in the Wild 2019 Annual Poetry Prize<ref>{{Cite web|last=thehaywriters|date=2021-04-28|title=Nigerian Poet, Ojo Taiye, Wins 2021 Hay Writers Circle Poetry Competition.|url=https://thehaywriters.wordpress.com/2021/04/28/nigerian-poet-ojo-taiye-wins-2021-hay-writers-circle-poetry-competition/|access-date=2021-06-24|website=THE HAY WRITERS|language=en}}</ref> *[[Tompolo]], former Nigerian Militant Commander *[[Abel Ubeku]], first black Managing Director of Guinness Nigeria Plc<ref>{{Cite web|date=2014-06-17|title=Dr. Abel K. Ubeku, 1936-2014: In memoriam|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/dr-abel-k-ubeku-1936-2014-memoriam/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Patrick Utomi]], Nigerian professor of political economy and management expert, Fellow of the Institute of Management Consultants of Nigeria and a former presidential candidate<ref>{{Cite web|date=2021-02-01|title=Nigeria in mess because of bad leadership, says Utomi|url=https://guardian.ng/politics/nigeria-in-mess-because-of-bad-leadership-says-utomi/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Senator [[James Manager]] Ebiowou, Nigerian politician at the Senate level *[[Rachael Oniga]], was a Nigerian film actress *[[Jeremiah Omoto Fufeyin]], is the founder and head prophet of Christ Mercyland Deliverance Ministry (CMDM), Warri, Delta State, Nigeria.<ref>{{Cite web |title=Christ Mercyland Deliverance Ministries – Arena of Solutions |url=https://christmercyland.org/ |access-date=2022-03-28 |language=en-US}}</ref> *[[Ayiri Emami]], is a Nigerian business man, politician, philanthropist. *[[Faithia Balogun]], is a Nigerian actress, filmmaker, producer and director. <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 5b0wp24blrqxb0a1i6pwgoq153resj1 166523 166522 2022-08-17T11:10:54Z Uncle Bash007 9891 /* Shahararrun mutane */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''Fadar Nana (The Nana's Palace)''' wanda Chief [[Nana Olomu]] na Ebrohim ya gina. Ya shahara a karni na 19, kuma dan kasuwa ne na garin da yayi hulda da turawa. Daga baya huldar ta baci. An mamaye daga baya (ba tare da anyi fada ba) sai ua koma kasar Ghana. Abubuwan da ya bari sun hada da katafaren fadar sa dake gidansa.{{cn|date=June 2022}} * '''Rafin Ethiope ''' iwanda ake iƙirarin cewa shine ruwa mafi zurfi acikin garuruwan Afurka (zurfi 176&nbsp;km). Mabubbugar ruwan na kusa da wani katafaren bishiya silikin auduga dake Umuaja a karamar hukumar Ukwuani sannan tana kwararar ta kananan hukumomin jihar source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukuami sannan su kwarara zuwa Sauran an ƙananan hukumomin jihar. Wurin bauta ne na addinin gargajiya na Olokun sannan kuma wurin bautar na mabiya addinin Agbe.<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''Yankin Bible na Araya '''wanda ke dauke da kwafi na Littafin mai tsarki na Bible. An yarda da cewa Littafin Bible ya sauka a wannan yankin cikin al'ajabi daga sama a cikin watan Augusta, 1914. Littafin na bible ya sauko ne acikin wani jikakken doya daga ruwan sama amma bai jike ba. Yankin na janyo dubunnan mabiya addinin kirista duk shekara.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice '''wanda aka gina da kayan aiki na gargajiya, tsari da salon gini na cigaban mutanen Igbo wanda [[Demas Nwoko]] wani mai zane, ma gini kuma mai fasaha na duniya daga garin Idumuje-Ugboko, a karamar hukumar Aniocha ta Arewa, Jihar Delta.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''Gidan shakatawa na "Mungo Park House"''' wanda a yanzu Gidan Tarihi ne na Kasa, a [[Asaba, Delta|Asaba]]. [[Royal Niger Company]] suka gina gidan a 1886 kuma turawa sunyi amfani dashi a matsayin hedikwatan, gidan sojojin, hedikwatan gidan Gwamnatin turawa, gindin RNC, da kuma mazauni Gundumar Birni a lokuta daban daban.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''Gaɓar tekun [[Ogulagha]] Beach''' * Gadar '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' wacce ta hade Jihar Delta (daga yammacin Najeriya) zuwa yankin Gabashin Najeriya. Wuri na mai kyawun gani wacce aka kammala a 1995 akan kudi daka miliyan £5. An lalata ta a lokacin yakin basasar Najeriya, amma daga bisani an gyara ta.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' wanda aka gina don tunawa da Turawan Birtaniya da suka fara ziyartar Najeriya. Babban gindin na dauke da gidan tarihi, makabarta, da zane da rubuce-rubuce da dama. Akwai irin jirgin 'Yan uwan suka yi amfani dashi. {{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Maƙabartar ta Musamman na Masarautar Warri''' makabarta ce da ta kai kimanin shekaru 512 kuma tana matsayin makwancin sarakunan Masarautar Warri. Akwai shuka da aka gina a kowanne kabari.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> == Shahararrun mutane == <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> *[[I Go Dye|Francis Agoda]] aka I Go Dye, shahararren dan wasan barkwanci na yankin Afurka kuma Jakadan [[United Nations]]' [[Millennium Development Goals]] <ref>{{Cite web|title=STAR COMEDIAN, I GO DYE APPOINTED UN MDGs AMBASSADOR {{!}} Encomium Magazine|url=https://encomium.ng/star-comedian-i-go-dye-appointed-un-mdgs-ambassador/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Alibaba Akpobome]], Dan wasan barkwanci kuma jarumi fim{{cn|date=June 2022}} *[[Venita Akpofure]], 'yar wasan kwaikwayo na Birtaniya da Nan, kuma video vixen{{cn|date=June 2022}} *[[Eyimofe Atake]], Babban alkalin SAN (Senior Advocate of Nigeria)<ref name = Guardian>{{Cite news|title=Congestion in courts is killing advocacy, says Atake|url=https://guardian.ng/features/congestion-in-courts-is-killing-advocacy-says-atake/|language=en-US|access-date=2020-09-30}}</ref><ref name="Atakebirth">{{Cite news|title=EYIMOFE ATAKE CELEBRATES 60TH|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2018/02/25/eyimofe-atake-celebrates-60th/|language=en-US|access-date=2020-09-30}}</ref> *[[FOM Atake]], alkalin Najeriya (1967-1977) kuma Sanatan a gwamnatin tarayyar Najeriya (1979-1982)<ref>{{cite web|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2003/04/13/editorial-franklin-oritse-muyiwa-atake-1926-2003/|title= EDITORIAL: Franklin Oritse-Muyiwa Atake (1926 – 2003)| date=13 April 2003|accessdate=29 January 2022|publisher= [[This Day (Nigeria)|This Day Newspaper]]}}</ref> *[[John Aruakpor|Rt Rev'd John U Aruakpor]] Bishop, Anglican Diocese na Oleh<ref>{{Cite web|title=The Rt Revd John Usiwoma Aruakpor on World Anglican Clerical Directory|url=https://www.worldanglican.com/nigeria/oleh/the-church-of-nigeria-anglican-communion/the-rt-revd-john-usiwoma-aruakpor|access-date=2021-06-24|website=World Anglican Clerical Directory|language=en}}</ref> *[[Michael Ashikodi Agbamuche]], tsohon Attorney General & Ministan Shari'a a Najeriya<ref>{{Cite web|date=2013-05-16|title=Former Nigeria Attorney General's son, others under investigation over N200mn fraud {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/news/134602-former-nigeria-attorney-generals-son-others-under-investigation-over-n200mn-fraud.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Udoka Azubuike]], ƙwararrun dan wasan kwallon kwando na ƙungiyar [[Utah Jazz]], yayi wasa a kwalejin [[University of Kansas]]<ref>{{cite web|title=Played Profile|url=http://kuathletics.com/roster.aspx?rp_id=8612|website=KUAtletics.com|date = 2016-04-14}}</ref> *[[Bovi]], dan wasan barkwanci na Najeriya, mai daukar nauyin wasanni, jarumi kuma mai tsara skit<ref>{{Cite web|date=2021-04-15|title=Bovi Ugboma Will Speak At NECLive8 On Sunday, April 25|url=https://thenet.ng/bovi-ugboma-will-speak-at-neclive8-on-sunday-april-25/|access-date=2021-06-24|website=Nigerian Entertainment Today|language=en-US}}</ref> *[[J. P. Clark|John Pepper Clark]], farfesan Turanci na farko a Afirka, mahikayanci kuma marubuci.<ref>{{Cite web|title=John Pepper Clark {{!}} Biography, Works, & Facts|url=https://www.britannica.com/biography/John-Pepper-Clark|access-date=2021-06-24|website=Encyclopedia Britannica|language=en}}</ref> *[[David Dafinone]], shahararren accounter/ɗan siyasa<ref>{{Cite web|date=2018-10-01|title=David Dafinone (1927-2018): A chartered accountant par excellence|url=https://guardian.ng/features/a-chartered-accountant-par-excellence/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Paul Dike]], tsohon Chief of Defence Staff<ref>{{Cite web|title=Chief of Defence Staff, History of The Highest Commissioned Military Officer in Nigeria – NTA.ng – Breaking News, Nigeria, Africa, Worldwide|url=https://www.nta.ng/uncategorized/20150729-chief-of-defence-staff-history-of-the-highest-commissioned-military-officer-in-nigerian/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Enebeli Elebuwa]], jarumin wasan kwaikwayo na Najeriya<ref>{{Cite web|date=2012-12-17|title=Aftermath of Enebeli Elebuwa's death, Stella Damasus blasts Nollywood - Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/entertainment/111548-aftermath-of-enebeli-elebuwas-death-stella-damasus-blasts-nollywood.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Tony Elumelu]], [[United Bank for Africa|UBA]] da [[Heirs Holdings]]<ref>{{Cite web|last=Africa|first=United Bank for|date=2020-09-23|title=Tony Elumelu named in "Time 100" list|url=https://www.ubagroup.com/tony-elumelu-named-in-time-100-list/|access-date=2021-06-24|website=UBA Group|language=en-US}}</ref> *[[Godwin Emefiele]] gwamnan CBN na yanzu<ref>{{Cite web|title=Central Bank of Nigeria:: Board of Directors|url=https://www.cbn.gov.ng/aboutcbn/TheBoard.asp?Name=Mr.+Godwin+Emefiele+(CON)&Biodata=emefiele/|access-date=2021-06-24|website=www.cbn.gov.ng}}</ref> *[[Olorogun O'tega Emerhor]], dan siyasa kuma jagora ma'aikatar kudi na Najeriya<ref>{{Cite web|date=2017-11-25|title=O'tega Emerhor at 60: A portrait of redemptive service|url=https://www.vanguardngr.com/2017/11/otega-emerhor-60-portrait-redemptive-service/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Erigga]], [[Nigerian]] [[Hip hop music|Hip hop]] mawakin, marubuci waƙoƙi<ref>{{Cite web|last=The360reporters|date=2021-01-16|title=Erigga Net Worth 2021: Erigga Biography, Musics, Age, Cars, Houses And Net Worth 2021|url=https://the360report.com/erigga-biography-and-net-worth/|access-date=2021-06-24|website=The360Report|language=en-US}}</ref> *[[Oghenekaro Etebo]], ƙwararrun dan wasan kwallon kafa na Najeriya<ref>{{Cite web|title=Football (Sky Sports)|url=https://www.skysports.com/football/player/144194/oghenekaro-etebo|access-date=2021-06-24|website=SkySports|language=en}}</ref> *[[Jeremiah Omoto Fufeyin]], wanda ya ƙirƙiri Christ Mercyland Deliverance Ministry<ref>{{Cite web|date=2021-02-08|title=Suit against Fufeyin beginning of 'blackmail' against popular preachers, Cleric alleges|url=https://thenationonlineng.net/suit-against-fufeyin-beginning-of-blackmail-against-popular-preachers-cleric-alleges/|access-date=2021-06-24|website=Latest Nigeria News, Nigerian Newspapers, Politics|language=en-US}}</ref> *[[Harrysong]], mawaki dan Najeriya, marubuci ln waka kuma mai tsara kida<ref>{{Cite web|date=2020-04-29|title=Harrysong Urges President Buhari To 'Stop Borrowing Money'|url=https://guardian.ng/life/harrysong-urges-president-buhari-to-stop-borrowing-money-to-fund-projects/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]], tsohon Gwamnan Jihar Delta governor of Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-05-26|title=£4.2m Ibori loot: Accountant-general claims money still being awaited|url=https://editor.guardian.ng/breakingnews/4-2m-ibori-loot-accountant-general-claims-money-still-being-awaited/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Michael Ibru]], jagora kasuwanci<ref>{{Cite web|date=2016-12-06|title=The amazing life of Olorogun Michael Ibru|url=https://businessday.ng/opinion/article/the-amazing-life-of-olorogun-michael-ibru/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Alex Iwobi]] tsohon dan wasan kwallon kafa na kungiyar Arsenal kuma dan wasan kungiyar Everton Fc *[[Dumebi Iyamah]] mai kamfanin Andrea Iyamah Brand<ref>{{Cite web|title=Andrea Iyamah – Lagos Fashion Week|url=http://lagosfashionweek.ng/designer-directory/listing/andrea-iyamah/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Don Jazzy]], mawakin Najeriya kuma furodusa<ref>{{Cite news|title=Nigerians react to Don Jazzy revelation say e bin marry 18 years ago|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/tori-56625660|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Emmanuel Ibe Kachikwu]], tsoho Minista na Jiha, kan Albarkatun Manfetur na Najeriya<ref>{{Cite web|title=Emmanuel Ibe Kachikwu,The Federal Republic of Nigeria {{!}} Energy Council|url=https://energycouncil.com/event-speakers/h-e-emmanuel-ibe-kachikwu/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Stephen Keshi]], tsohon ma tsaron baya, tsohon coach na super eagles<ref>{{Cite web|title=Stephen Keshi: Ranking Big Boss's best six Nigeria debutants {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en-ng/lists/stephen-keshi-ranking-big-bosss-best-six-nigeria-debutants/dow5it8glejk1ka43c57sm7ga|access-date=2021-06-24|website=www.goal.com}}</ref> *[[Festus Keyamo]], Lauyan Najeriya kuma<ref>{{cite web |title=Festus Egwarewa Adeniyi Keyamo |url=https://www.africa-confidential.com/index.aspx?pageid=118&whoswhoid=2673 |website=africa-confidential.com}}</ref> member na ƙungiyar Senior Advocate of Nigeria SAN *[[Lynxxx]], mawaki, dan kasuwa kuma jakada kamfanin Pepsi na farko a Najeriya<ref>{{Cite web|title=Chukie "Lynxxx" Edozien|url=https://www.africansinyorkshireproject.com/lynxxx-chukie-edozien.html|access-date=2021-06-24|website=African Stories in Hull & East Yorkshire|language=en}}</ref> *[[Rosaline Meurer]], 'yar wasan kwaikwayo na Najeriya haihifaffiyar Kasar Gambiya<ref>{{Cite news|title=Who be Rosaline Meurer, wey Tonto Dike ex-husband call Mrs Churchill?|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/tori-56072140|access-date=2021-06-24}}</ref> <!-- *[[Uba A. Michael]], Nigerian politician and businessman<ref>{{Cite news|date=2012-11-17|title guber hopeful, Uba Michael meets with Reps member, Shina Peller|url=https://www.vanguardngr.com/2021/11/guber-hopeful-uba-michael-meets-with-reps-member-shina-peller/|access-date=2021-06-17|work=[[Vanguard News]]|language=en-US}}</ref> --> *[[Richard Mofe-Damijo]], ƙwararrun dan wasan kwaikwayo na Najeriya, marubuci, furodusa, lauya kuma tsohon kwamishinan al'adu da bude idanu na Jihar Delta.<ref>{{Cite web|date=2021-01-07|title=Autochek unveils RMD as brand Ambassador|url=https://www.vanguardngr.com/2021/01/autochek-unveils-rmd-as-brand-ambassador/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Collins Nweke]], mutum na farko da ba Haifaffun Kasar Belgium ba daka fara zaba a ofishin siyasa a yankin West Flanders na Belgium<ref>{{Cite web|last=Chris|date=2019-06-16|title=Nigerians in Diaspora - Collins Nweke: Belgian-Based Nigerian politician|url=https://leadership.ng/nigerians-in-diaspora-collins-nweke-belgian-based-nigerian-politician/|access-date=2021-06-24|website=Leadership News - Nigeria News, Breaking News, Politics and more|language=en-GB}}</ref> *[[Nduka Obaigbena]] wanda ya kirkiri, ThisDay & AriseTV<ref>{{Cite web|date=2020-12-09|title=Media Mogul Nduka Obaigbena Now Patron of Nigerian Newspaper Owners|url=https://www.arise.tv/media-mogul-nduka-obaigbena-now-patron-of-nigerian-newspaper-owners/|access-date=2021-06-24|website=Arise News|language=en-US}}</ref> *[[Sam Obi]], tsohon speaker kuma tsohon Gwamna na rikon ƙwarya na Jihar Delta<ref>{{Cite web|date=2021-04-03|title=BREAKING: Former Delta Acting Governor, Sam Obi, is dead|url=https://www.vanguardngr.com/2021/04/breaking-former-delta-acting-governor-sam-obi-is-dead/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Sunny Ofehe]], dan fafutuka yancin dan Adam na kasa da kasa kuma mai kare 'yancin muhalli<ref>{{Cite web|title=Comrade Sunny Ofehe {{!}} Niger Delta Consortium|url=https://nigerdeltaconsortium.com/comrade-sunny-ofehe|access-date=2021-06-24|website=nigerdeltaconsortium.com}}</ref> *[[Kenneth Ogba]], dan siyasa<ref>{{cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2021/06/breaking-delta-lawmaker-kenneth-ogba-is-dead|title=BREAKING: Delta Lawmaker, Kenneth Ogba is dead|last1=Ahon|first1=Festus|last2=Akuopha|first2=Ochuko|date=27 June 2021|accessdate=28 June 2021|publisher=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]}}</ref> *[[Joy Ogwu]], tsohon wakili Najeriya na dundundin a Majalisar Dinkin Duniya<ref>{{Cite web|title=Ambassador U. Joy Ogwu {{!}} Permanent Mission of Nigeria to the United Nations, New York|url=https://nigeriaunmission.org/tag/ambassador-joy-ogwu/|access-date=2021-06-24|website=nigeriaunmission.org}}</ref> *[[Tanure Ojaide]], farfesan Turanci kuma shahararren marubuci<ref>{{Cite web|date=2018-05-20|title=When dons gathered in Port Harcourt, Abraka in honour of Tanure Ojaide@70|url=https://guardian.ng/art/when-dons-gathered-in-port-harcourt-abraka-in-honour-of-tanure-ojaide70/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Mandy Ojugbana]], mawaki<ref name="Asobele">{{cite book|last=Timothy|first=Asobele|title=Historical trends of Nigerian indigenous and contemporary music|date=2002|publisher=Rothmed International|location=Lagos|pages=53–56}}</ref> *[[Jay-Jay Okocha|Okocha]], tsohon kyaftin na kungiyar Super Eagles<ref>{{Cite news|title=Adepoju and Okocha: 'Stop looking for the next Jay-Jay'|language=en-GB|work=BBC Sport|url=https://www.bbc.co.uk/sport/africa/55158240|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Blessing Okagbare]], dan wasa, wanda ya lashe kyauta a gasar [[Summer Olympics|Olympic]] da [[World Athletics Championships]] a dogon tsalle, kuma wanda ya lashe kyauta ta duniya a gasar [[200 metres]]<ref>{{Cite news|title=Nigeria Blessing Okagbare don set new Guinness World Record|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/sport-56014988|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Ngozi Okonjo-Iweala]], masanin tattalin arziki, kuma ƙwararren masanin cigaba na kasa da kasa, na kamfanin Boards of Standard Chartered Bank, Twitter, Global Alliance for Vaccines and Immunization, da kuma African Risk Capacity<ref>{{Cite web|date=2021-02-21|title=The World According to Ngozi Okonjo-Iweala {{!}} THISDAY Style|url=https://www.thisdaystyle.ng/the-world-according-to-ngozi-okonjo-iweala/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Chris Okotie]], [[Nigerian]] mawaki, televangelist, dan siyasa<ref>{{Cite web|date=2019-02-13|title=Gospel glamour: how Nigeria's pastors wield political power|url=http://www.theguardian.com/world/2019/feb/13/gospel-glamour-how-nigerias-pastors-wield-political-power|access-date=2021-06-24|website=The Guardian|language=en}}</ref> *[[Ben Okri]], writer, [[Nigerian]] mahikayanci kuma mai rubuta littattafan novel<ref>{{Cite web|title=Ben Okri - Literature|url=https://literature.britishcouncil.org/writer/ben-okri|access-date=2021-06-24|website=literature.britishcouncil.org}}</ref> *[[Sunday Oliseh]], jagora kwallon kafa kuma tsohon dan wasa<ref>{{Cite web|date=2020-04-18|title=The perfect defensive midfield player – Sunday Ogochukwu Oliseh|url=https://t.guardian.ng/sport/the-perfect-defensive-midfield-player-sunday-ogochukwu-oliseh/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Omawumi]], mawakiyar Najeriya, marubuciyar waka, 'yar wasan kwaikwayo, jakadiyar talla na [[Globacom]], [[Konga]], Malta Guinness<ref>{{Cite web|date=2020-09-16|title=We Can't Help But Love Omawumi Even More After This...|url=https://glamsquadmagazine.com/we-cant-help-but-love-omawumi-even-more-after-this/|access-date=2021-06-24|website=GLAMSQUAD MAGAZINE|language=en-US}}</ref> *[[Ovie Omo-Agege]], Lauyan Najeriya, dan siyasa<ref name="vanguardngr.com"/> *[[Dominic Oneya]], Brigadier General mai Rita ya na Sojojin Najeriya, tsohon chairman na ƙungiyar [[Nigeria Football Association]]<ref>{{Cite web|date=2014-10-12|title=Robbers In Delta Kill Daughter Of Former NFA President, Dominic Oneya|url=http://saharareporters.com/2014/10/12/robbers-delta-kill-daughter-former-nfa-president-dominic-oneya|access-date=2021-06-24|website=Sahara Reporters}}</ref> *[[Bruce Onobrakpeya]], wanda ya lashe lambar yabo na 2006 UNESCO Living Human Treasure Award, amintacce a Jami'ar Western Niger Delta University{{cn|date=June 2022}} *[[Gamaliel Onosode]], technocrat dan Najeriya, dan siyasa kuma tsohon dan takarar shugabancin Kasar Najeriya<ref>{{Cite web|date=2015-09-29|title=How boardroom guru, Gamaliel Onosode died at 82|url=https://www.vanguardngr.com/2015/09/how-boardroom-guru-gamaliel-onosode-dies-at-82/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> <!-- *High Chief Dr. [[Stephen Onovughakpor Akpotu]] (JP), Chairman, Movement for the Creation of Delta State, former President-General and Grand Patron of the Isoko Development Union (IDU), <ref>{{Cite web|title=Omo-Agege Mourns Former IDU PG, Onovughakpor Akpotu|url=https://www.heraldngr.com/2021/06/omo-agege-mourns-former-idu-pg.html/|website=Herald News|language=en-US}}</ref> --> *[[Orezi]], mawaki, marubucin wakoki<ref>{{Cite web|date=2017-12-11|title=I have not had sex for about a year - Singer Orezi {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/entertainment/music/252176-i-not-sex-year-singer-orezi.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Ayo Oritsejafor]], wanda ya ƙirƙiri Word of Life Bible Church<ref>{{Cite web|title=President of the Christian Association of Nigeria (CAN), and founder of Word of Life Bible Church, Warri, Pastor Ayo Oritsejafor has finally joined the league of wealthy clergy with private universities. {{!}} Encomium Magazine|url=https://encomium.ng/pastor-ayo-oritsejafor-builds-n2-5-billion-private-university-in-warri/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Stephen Oru]], dan siyasa Najeriya, tsohon ministan harkokin Niger Delta<ref>{{Cite web|date=2014-07-13|title=I'll promote N-Delta Ministry mandate —Oru|url=https://www.vanguardngr.com/2014/07/ill-promote-n-delta-ministry-mandate-oru/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Peter Godsday Orubebe]], dan siyasa, tsohon Minista na Jiha akan huldodin Niger Delta akan harkoki na musamman<ref>{{Cite web|date=2015-10-31|title=Ex-Minister, Godsday Orubebe, who almost derailed 2015 election, to face trial for corruption {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/news/headlines/192426-ex-minister-godsday-orubebe-who-almost-derailed-2015-election-to-face-trial-for-corruption.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Dennis Osadebay]], Dan siyasa Najeriya, lauya, mahikayanci, dan jarida <ref>{{Cite web|title=PressReader.com - Your favorite newspapers and magazines.|url=https://www.pressreader.com/nigeria/the-guardian-nigeria/20190922/281921659763954|access-date=2021-06-24|website=www.pressreader.com}}</ref> *[[Onigu Otite|Prof Onigu Otite]], masanin zama take wa da harkokin al'umma<ref>{{Cite web|date=2019-10-30|title=Onigu Otite: A founding father of Nigerian sociology|url=https://www.thecable.ng/onigu-otite-a-founding-father-of-nigerian-sociology|access-date=2021-06-24|website=TheCable|language=en-US}}</ref> *[[Jim Ovia]], dan kasuwan Najeriya, wanda ya ƙirƙiri bankin [[Zenith Bank]]<ref>{{Cite web|title=Jim Ovia|url=https://www.forbes.com/profile/jim-ovia/|access-date=2021-06-24|website=Forbes|language=en}}</ref> *[[Tim Owhefere]], Dan siyasan Najeriya<ref>{{cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2021/01/breaking-delta-assembly-majority-leader-tim-ohwefere-is-dead|title=Breaking: Delta Assembly majority leader, Tim Ohwefere is dead|last=Ahon|first=Festus|date=28 January 2021|accessdate=28 June 2021|publisher=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]}}</ref> *[[Amaju Pinnick]], shugaba kungiyar [[Nigeria Football Federation]]<ref>{{Cite web|title=NFF President Pinnick wins Fifa Council seat by a landslide {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en/news/nff-president-pinnick-wins-fifa-council-seat-by-a-landslide/10mlchsamz6fd1gx43jclfjhga|access-date=2021-06-24|website=www.goal.com}}</ref> *[[Igho Sanomi]], Dan kasuwan Najeriya<ref>{{Cite web|last=Nsehe|first=Mfonobong|title=How Nigerian Oilman Igho Charles Sanomi II Built A Commodities Trading Giant|url=https://www.forbes.com/sites/mfonobongnsehe/2017/05/16/how-nigerian-oilman-igho-charles-sanomi-ii-built-a-billion-dollar-commodities-trading-giant/|access-date=2021-06-24|website=Forbes|language=en}}</ref> *[[SHiiKANE]], Nigerian Afro-Pop, Pop, Afrobeat, Jazz, Dance, R&B music group *[[Zulu Sofola]], First published female Nigerian playwright and dramatist, first female Professor of Theater Arts in Africa<ref>{{Cite web|title=Nigerian Female Dramatists: Expression, Resistance, Agency|url=https://www.routledge.com/Nigerian-Female-Dramatists-Expression-Resistance-Agency/Afolayan/p/book/9780367616106|access-date=2021-06-24|website=Routledge & CRC Press|language=en}}</ref> *[[:ha:Ojo Taiye|Ojo Taiye]], [[Nigerian]] poet, winner of the Kingdoms in the Wild 2019 Annual Poetry Prize<ref>{{Cite web|last=thehaywriters|date=2021-04-28|title=Nigerian Poet, Ojo Taiye, Wins 2021 Hay Writers Circle Poetry Competition.|url=https://thehaywriters.wordpress.com/2021/04/28/nigerian-poet-ojo-taiye-wins-2021-hay-writers-circle-poetry-competition/|access-date=2021-06-24|website=THE HAY WRITERS|language=en}}</ref> *[[Tompolo]], former Nigerian Militant Commander *[[Abel Ubeku]], first black Managing Director of Guinness Nigeria Plc<ref>{{Cite web|date=2014-06-17|title=Dr. Abel K. Ubeku, 1936-2014: In memoriam|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/dr-abel-k-ubeku-1936-2014-memoriam/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Patrick Utomi]], Nigerian professor of political economy and management expert, Fellow of the Institute of Management Consultants of Nigeria and a former presidential candidate<ref>{{Cite web|date=2021-02-01|title=Nigeria in mess because of bad leadership, says Utomi|url=https://guardian.ng/politics/nigeria-in-mess-because-of-bad-leadership-says-utomi/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Senator [[James Manager]] Ebiowou, Nigerian politician at the Senate level *[[Rachael Oniga]], was a Nigerian film actress *[[Jeremiah Omoto Fufeyin]], is the founder and head prophet of Christ Mercyland Deliverance Ministry (CMDM), Warri, Delta State, Nigeria.<ref>{{Cite web |title=Christ Mercyland Deliverance Ministries – Arena of Solutions |url=https://christmercyland.org/ |access-date=2022-03-28 |language=en-US}}</ref> *[[Ayiri Emami]], is a Nigerian business man, politician, philanthropist. *[[Faithia Balogun]], is a Nigerian actress, filmmaker, producer and director. <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] ehhh47zvvt4x5pzhmr80g6iffv47115 166524 166523 2022-08-17T11:17:42Z Uncle Bash007 9891 /* Shahararrun mutane */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''Fadar Nana (The Nana's Palace)''' wanda Chief [[Nana Olomu]] na Ebrohim ya gina. Ya shahara a karni na 19, kuma dan kasuwa ne na garin da yayi hulda da turawa. Daga baya huldar ta baci. An mamaye daga baya (ba tare da anyi fada ba) sai ua koma kasar Ghana. Abubuwan da ya bari sun hada da katafaren fadar sa dake gidansa.{{cn|date=June 2022}} * '''Rafin Ethiope ''' iwanda ake iƙirarin cewa shine ruwa mafi zurfi acikin garuruwan Afurka (zurfi 176&nbsp;km). Mabubbugar ruwan na kusa da wani katafaren bishiya silikin auduga dake Umuaja a karamar hukumar Ukwuani sannan tana kwararar ta kananan hukumomin jihar source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukuami sannan su kwarara zuwa Sauran an ƙananan hukumomin jihar. Wurin bauta ne na addinin gargajiya na Olokun sannan kuma wurin bautar na mabiya addinin Agbe.<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''Yankin Bible na Araya '''wanda ke dauke da kwafi na Littafin mai tsarki na Bible. An yarda da cewa Littafin Bible ya sauka a wannan yankin cikin al'ajabi daga sama a cikin watan Augusta, 1914. Littafin na bible ya sauko ne acikin wani jikakken doya daga ruwan sama amma bai jike ba. Yankin na janyo dubunnan mabiya addinin kirista duk shekara.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice '''wanda aka gina da kayan aiki na gargajiya, tsari da salon gini na cigaban mutanen Igbo wanda [[Demas Nwoko]] wani mai zane, ma gini kuma mai fasaha na duniya daga garin Idumuje-Ugboko, a karamar hukumar Aniocha ta Arewa, Jihar Delta.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''Gidan shakatawa na "Mungo Park House"''' wanda a yanzu Gidan Tarihi ne na Kasa, a [[Asaba, Delta|Asaba]]. [[Royal Niger Company]] suka gina gidan a 1886 kuma turawa sunyi amfani dashi a matsayin hedikwatan, gidan sojojin, hedikwatan gidan Gwamnatin turawa, gindin RNC, da kuma mazauni Gundumar Birni a lokuta daban daban.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''Gaɓar tekun [[Ogulagha]] Beach''' * Gadar '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' wacce ta hade Jihar Delta (daga yammacin Najeriya) zuwa yankin Gabashin Najeriya. Wuri na mai kyawun gani wacce aka kammala a 1995 akan kudi daka miliyan £5. An lalata ta a lokacin yakin basasar Najeriya, amma daga bisani an gyara ta.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' wanda aka gina don tunawa da Turawan Birtaniya da suka fara ziyartar Najeriya. Babban gindin na dauke da gidan tarihi, makabarta, da zane da rubuce-rubuce da dama. Akwai irin jirgin 'Yan uwan suka yi amfani dashi. {{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Maƙabartar ta Musamman na Masarautar Warri''' makabarta ce da ta kai kimanin shekaru 512 kuma tana matsayin makwancin sarakunan Masarautar Warri. Akwai shuka da aka gina a kowanne kabari.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> == Shahararrun mutane == <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> *[[I Go Dye|Francis Agoda]] aka I Go Dye, shahararren dan wasan barkwanci na yankin Afurka kuma Jakadan [[United Nations]]' [[Millennium Development Goals]] <ref>{{Cite web|title=STAR COMEDIAN, I GO DYE APPOINTED UN MDGs AMBASSADOR {{!}} Encomium Magazine|url=https://encomium.ng/star-comedian-i-go-dye-appointed-un-mdgs-ambassador/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Alibaba Akpobome]], Dan wasan barkwanci kuma jarumi fim{{cn|date=June 2022}} *[[Venita Akpofure]], 'yar wasan kwaikwayo na Birtaniya da Nan, kuma video vixen{{cn|date=June 2022}} *[[Eyimofe Atake]], Babban alkalin SAN (Senior Advocate of Nigeria)<ref name = Guardian>{{Cite news|title=Congestion in courts is killing advocacy, says Atake|url=https://guardian.ng/features/congestion-in-courts-is-killing-advocacy-says-atake/|language=en-US|access-date=2020-09-30}}</ref><ref name="Atakebirth">{{Cite news|title=EYIMOFE ATAKE CELEBRATES 60TH|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2018/02/25/eyimofe-atake-celebrates-60th/|language=en-US|access-date=2020-09-30}}</ref> *[[FOM Atake]], alkalin Najeriya (1967-1977) kuma Sanatan a gwamnatin tarayyar Najeriya (1979-1982)<ref>{{cite web|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2003/04/13/editorial-franklin-oritse-muyiwa-atake-1926-2003/|title= EDITORIAL: Franklin Oritse-Muyiwa Atake (1926 – 2003)| date=13 April 2003|accessdate=29 January 2022|publisher= [[This Day (Nigeria)|This Day Newspaper]]}}</ref> *[[John Aruakpor|Rt Rev'd John U Aruakpor]] Bishop, Anglican Diocese na Oleh<ref>{{Cite web|title=The Rt Revd John Usiwoma Aruakpor on World Anglican Clerical Directory|url=https://www.worldanglican.com/nigeria/oleh/the-church-of-nigeria-anglican-communion/the-rt-revd-john-usiwoma-aruakpor|access-date=2021-06-24|website=World Anglican Clerical Directory|language=en}}</ref> *[[Michael Ashikodi Agbamuche]], tsohon Attorney General & Ministan Shari'a a Najeriya<ref>{{Cite web|date=2013-05-16|title=Former Nigeria Attorney General's son, others under investigation over N200mn fraud {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/news/134602-former-nigeria-attorney-generals-son-others-under-investigation-over-n200mn-fraud.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Udoka Azubuike]], ƙwararrun dan wasan kwallon kwando na ƙungiyar [[Utah Jazz]], yayi wasa a kwalejin [[University of Kansas]]<ref>{{cite web|title=Played Profile|url=http://kuathletics.com/roster.aspx?rp_id=8612|website=KUAtletics.com|date = 2016-04-14}}</ref> *[[Bovi]], dan wasan barkwanci na Najeriya, mai daukar nauyin wasanni, jarumi kuma mai tsara skit<ref>{{Cite web|date=2021-04-15|title=Bovi Ugboma Will Speak At NECLive8 On Sunday, April 25|url=https://thenet.ng/bovi-ugboma-will-speak-at-neclive8-on-sunday-april-25/|access-date=2021-06-24|website=Nigerian Entertainment Today|language=en-US}}</ref> *[[J. P. Clark|John Pepper Clark]], farfesan Turanci na farko a Afirka, mahikayanci kuma marubuci.<ref>{{Cite web|title=John Pepper Clark {{!}} Biography, Works, & Facts|url=https://www.britannica.com/biography/John-Pepper-Clark|access-date=2021-06-24|website=Encyclopedia Britannica|language=en}}</ref> *[[David Dafinone]], shahararren accounter/ɗan siyasa<ref>{{Cite web|date=2018-10-01|title=David Dafinone (1927-2018): A chartered accountant par excellence|url=https://guardian.ng/features/a-chartered-accountant-par-excellence/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Paul Dike]], tsohon Chief of Defence Staff<ref>{{Cite web|title=Chief of Defence Staff, History of The Highest Commissioned Military Officer in Nigeria – NTA.ng – Breaking News, Nigeria, Africa, Worldwide|url=https://www.nta.ng/uncategorized/20150729-chief-of-defence-staff-history-of-the-highest-commissioned-military-officer-in-nigerian/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Enebeli Elebuwa]], jarumin wasan kwaikwayo na Najeriya<ref>{{Cite web|date=2012-12-17|title=Aftermath of Enebeli Elebuwa's death, Stella Damasus blasts Nollywood - Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/entertainment/111548-aftermath-of-enebeli-elebuwas-death-stella-damasus-blasts-nollywood.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Tony Elumelu]], [[United Bank for Africa|UBA]] da [[Heirs Holdings]]<ref>{{Cite web|last=Africa|first=United Bank for|date=2020-09-23|title=Tony Elumelu named in "Time 100" list|url=https://www.ubagroup.com/tony-elumelu-named-in-time-100-list/|access-date=2021-06-24|website=UBA Group|language=en-US}}</ref> *[[Godwin Emefiele]] gwamnan CBN na yanzu<ref>{{Cite web|title=Central Bank of Nigeria:: Board of Directors|url=https://www.cbn.gov.ng/aboutcbn/TheBoard.asp?Name=Mr.+Godwin+Emefiele+(CON)&Biodata=emefiele/|access-date=2021-06-24|website=www.cbn.gov.ng}}</ref> *[[Olorogun O'tega Emerhor]], dan siyasa kuma jagora ma'aikatar kudi na Najeriya<ref>{{Cite web|date=2017-11-25|title=O'tega Emerhor at 60: A portrait of redemptive service|url=https://www.vanguardngr.com/2017/11/otega-emerhor-60-portrait-redemptive-service/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Erigga]], [[Nigerian]] [[Hip hop music|Hip hop]] mawakin, marubuci waƙoƙi<ref>{{Cite web|last=The360reporters|date=2021-01-16|title=Erigga Net Worth 2021: Erigga Biography, Musics, Age, Cars, Houses And Net Worth 2021|url=https://the360report.com/erigga-biography-and-net-worth/|access-date=2021-06-24|website=The360Report|language=en-US}}</ref> *[[Oghenekaro Etebo]], ƙwararrun dan wasan kwallon kafa na Najeriya<ref>{{Cite web|title=Football (Sky Sports)|url=https://www.skysports.com/football/player/144194/oghenekaro-etebo|access-date=2021-06-24|website=SkySports|language=en}}</ref> *[[Jeremiah Omoto Fufeyin]], wanda ya ƙirƙiri Christ Mercyland Deliverance Ministry<ref>{{Cite web|date=2021-02-08|title=Suit against Fufeyin beginning of 'blackmail' against popular preachers, Cleric alleges|url=https://thenationonlineng.net/suit-against-fufeyin-beginning-of-blackmail-against-popular-preachers-cleric-alleges/|access-date=2021-06-24|website=Latest Nigeria News, Nigerian Newspapers, Politics|language=en-US}}</ref> *[[Harrysong]], mawaki dan Najeriya, marubuci ln waka kuma mai tsara kida<ref>{{Cite web|date=2020-04-29|title=Harrysong Urges President Buhari To 'Stop Borrowing Money'|url=https://guardian.ng/life/harrysong-urges-president-buhari-to-stop-borrowing-money-to-fund-projects/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]], tsohon Gwamnan Jihar Delta governor of Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-05-26|title=£4.2m Ibori loot: Accountant-general claims money still being awaited|url=https://editor.guardian.ng/breakingnews/4-2m-ibori-loot-accountant-general-claims-money-still-being-awaited/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Michael Ibru]], jagora kasuwanci<ref>{{Cite web|date=2016-12-06|title=The amazing life of Olorogun Michael Ibru|url=https://businessday.ng/opinion/article/the-amazing-life-of-olorogun-michael-ibru/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Alex Iwobi]] tsohon dan wasan kwallon kafa na kungiyar Arsenal kuma dan wasan kungiyar Everton Fc *[[Dumebi Iyamah]] mai kamfanin Andrea Iyamah Brand<ref>{{Cite web|title=Andrea Iyamah – Lagos Fashion Week|url=http://lagosfashionweek.ng/designer-directory/listing/andrea-iyamah/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Don Jazzy]], mawakin Najeriya kuma furodusa<ref>{{Cite news|title=Nigerians react to Don Jazzy revelation say e bin marry 18 years ago|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/tori-56625660|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Emmanuel Ibe Kachikwu]], tsoho Minista na Jiha, kan Albarkatun Manfetur na Najeriya<ref>{{Cite web|title=Emmanuel Ibe Kachikwu,The Federal Republic of Nigeria {{!}} Energy Council|url=https://energycouncil.com/event-speakers/h-e-emmanuel-ibe-kachikwu/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Stephen Keshi]], tsohon ma tsaron baya, tsohon coach na super eagles<ref>{{Cite web|title=Stephen Keshi: Ranking Big Boss's best six Nigeria debutants {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en-ng/lists/stephen-keshi-ranking-big-bosss-best-six-nigeria-debutants/dow5it8glejk1ka43c57sm7ga|access-date=2021-06-24|website=www.goal.com}}</ref> *[[Festus Keyamo]], Lauyan Najeriya kuma<ref>{{cite web |title=Festus Egwarewa Adeniyi Keyamo |url=https://www.africa-confidential.com/index.aspx?pageid=118&whoswhoid=2673 |website=africa-confidential.com}}</ref> member na ƙungiyar Senior Advocate of Nigeria SAN *[[Lynxxx]], mawaki, dan kasuwa kuma jakada kamfanin Pepsi na farko a Najeriya<ref>{{Cite web|title=Chukie "Lynxxx" Edozien|url=https://www.africansinyorkshireproject.com/lynxxx-chukie-edozien.html|access-date=2021-06-24|website=African Stories in Hull & East Yorkshire|language=en}}</ref> *[[Rosaline Meurer]], 'yar wasan kwaikwayo na Najeriya haihifaffiyar Kasar Gambiya<ref>{{Cite news|title=Who be Rosaline Meurer, wey Tonto Dike ex-husband call Mrs Churchill?|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/tori-56072140|access-date=2021-06-24}}</ref> <!-- *[[Uba A. Michael]], Nigerian politician and businessman<ref>{{Cite news|date=2012-11-17|title guber hopeful, Uba Michael meets with Reps member, Shina Peller|url=https://www.vanguardngr.com/2021/11/guber-hopeful-uba-michael-meets-with-reps-member-shina-peller/|access-date=2021-06-17|work=[[Vanguard News]]|language=en-US}}</ref> --> *[[Richard Mofe-Damijo]], ƙwararrun dan wasan kwaikwayo na Najeriya, marubuci, furodusa, lauya kuma tsohon kwamishinan al'adu da bude idanu na Jihar Delta.<ref>{{Cite web|date=2021-01-07|title=Autochek unveils RMD as brand Ambassador|url=https://www.vanguardngr.com/2021/01/autochek-unveils-rmd-as-brand-ambassador/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Collins Nweke]], mutum na farko da ba Haifaffun Kasar Belgium ba daka fara zaba a ofishin siyasa a yankin West Flanders na Belgium<ref>{{Cite web|last=Chris|date=2019-06-16|title=Nigerians in Diaspora - Collins Nweke: Belgian-Based Nigerian politician|url=https://leadership.ng/nigerians-in-diaspora-collins-nweke-belgian-based-nigerian-politician/|access-date=2021-06-24|website=Leadership News - Nigeria News, Breaking News, Politics and more|language=en-GB}}</ref> *[[Nduka Obaigbena]] wanda ya kirkiri, ThisDay & AriseTV<ref>{{Cite web|date=2020-12-09|title=Media Mogul Nduka Obaigbena Now Patron of Nigerian Newspaper Owners|url=https://www.arise.tv/media-mogul-nduka-obaigbena-now-patron-of-nigerian-newspaper-owners/|access-date=2021-06-24|website=Arise News|language=en-US}}</ref> *[[Sam Obi]], tsohon speaker kuma tsohon Gwamna na rikon ƙwarya na Jihar Delta<ref>{{Cite web|date=2021-04-03|title=BREAKING: Former Delta Acting Governor, Sam Obi, is dead|url=https://www.vanguardngr.com/2021/04/breaking-former-delta-acting-governor-sam-obi-is-dead/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Sunny Ofehe]], dan fafutuka yancin dan Adam na kasa da kasa kuma mai kare 'yancin muhalli<ref>{{Cite web|title=Comrade Sunny Ofehe {{!}} Niger Delta Consortium|url=https://nigerdeltaconsortium.com/comrade-sunny-ofehe|access-date=2021-06-24|website=nigerdeltaconsortium.com}}</ref> *[[Kenneth Ogba]], dan siyasa<ref>{{cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2021/06/breaking-delta-lawmaker-kenneth-ogba-is-dead|title=BREAKING: Delta Lawmaker, Kenneth Ogba is dead|last1=Ahon|first1=Festus|last2=Akuopha|first2=Ochuko|date=27 June 2021|accessdate=28 June 2021|publisher=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]}}</ref> *[[Joy Ogwu]], tsohon wakili Najeriya na dundundin a Majalisar Dinkin Duniya<ref>{{Cite web|title=Ambassador U. Joy Ogwu {{!}} Permanent Mission of Nigeria to the United Nations, New York|url=https://nigeriaunmission.org/tag/ambassador-joy-ogwu/|access-date=2021-06-24|website=nigeriaunmission.org}}</ref> *[[Tanure Ojaide]], farfesan Turanci kuma shahararren marubuci<ref>{{Cite web|date=2018-05-20|title=When dons gathered in Port Harcourt, Abraka in honour of Tanure Ojaide@70|url=https://guardian.ng/art/when-dons-gathered-in-port-harcourt-abraka-in-honour-of-tanure-ojaide70/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Mandy Ojugbana]], mawaki<ref name="Asobele">{{cite book|last=Timothy|first=Asobele|title=Historical trends of Nigerian indigenous and contemporary music|date=2002|publisher=Rothmed International|location=Lagos|pages=53–56}}</ref> *[[Jay-Jay Okocha|Okocha]], tsohon kyaftin na kungiyar Super Eagles<ref>{{Cite news|title=Adepoju and Okocha: 'Stop looking for the next Jay-Jay'|language=en-GB|work=BBC Sport|url=https://www.bbc.co.uk/sport/africa/55158240|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Blessing Okagbare]], dan wasa, wanda ya lashe kyauta a gasar [[Summer Olympics|Olympic]] da [[World Athletics Championships]] a dogon tsalle, kuma wanda ya lashe kyauta ta duniya a gasar [[200 metres]]<ref>{{Cite news|title=Nigeria Blessing Okagbare don set new Guinness World Record|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/sport-56014988|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Ngozi Okonjo-Iweala]], masanin tattalin arziki, kuma ƙwararren masanin cigaba na kasa da kasa, na kamfanin Boards of Standard Chartered Bank, Twitter, Global Alliance for Vaccines and Immunization, da kuma African Risk Capacity<ref>{{Cite web|date=2021-02-21|title=The World According to Ngozi Okonjo-Iweala {{!}} THISDAY Style|url=https://www.thisdaystyle.ng/the-world-according-to-ngozi-okonjo-iweala/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Chris Okotie]], [[Nigerian]] mawaki, televangelist, dan siyasa<ref>{{Cite web|date=2019-02-13|title=Gospel glamour: how Nigeria's pastors wield political power|url=http://www.theguardian.com/world/2019/feb/13/gospel-glamour-how-nigerias-pastors-wield-political-power|access-date=2021-06-24|website=The Guardian|language=en}}</ref> *[[Ben Okri]], writer, [[Nigerian]] mahikayanci kuma mai rubuta littattafan novel<ref>{{Cite web|title=Ben Okri - Literature|url=https://literature.britishcouncil.org/writer/ben-okri|access-date=2021-06-24|website=literature.britishcouncil.org}}</ref> *[[Sunday Oliseh]], jagora kwallon kafa kuma tsohon dan wasa<ref>{{Cite web|date=2020-04-18|title=The perfect defensive midfield player – Sunday Ogochukwu Oliseh|url=https://t.guardian.ng/sport/the-perfect-defensive-midfield-player-sunday-ogochukwu-oliseh/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Omawumi]], mawakiyar Najeriya, marubuciyar waka, 'yar wasan kwaikwayo, jakadiyar talla na [[Globacom]], [[Konga]], Malta Guinness<ref>{{Cite web|date=2020-09-16|title=We Can't Help But Love Omawumi Even More After This...|url=https://glamsquadmagazine.com/we-cant-help-but-love-omawumi-even-more-after-this/|access-date=2021-06-24|website=GLAMSQUAD MAGAZINE|language=en-US}}</ref> *[[Ovie Omo-Agege]], Lauyan Najeriya, dan siyasa<ref name="vanguardngr.com"/> *[[Dominic Oneya]], Brigadier General mai Rita ya na Sojojin Najeriya, tsohon chairman na ƙungiyar [[Nigeria Football Association]]<ref>{{Cite web|date=2014-10-12|title=Robbers In Delta Kill Daughter Of Former NFA President, Dominic Oneya|url=http://saharareporters.com/2014/10/12/robbers-delta-kill-daughter-former-nfa-president-dominic-oneya|access-date=2021-06-24|website=Sahara Reporters}}</ref> *[[Bruce Onobrakpeya]], wanda ya lashe lambar yabo na 2006 UNESCO Living Human Treasure Award, amintacce a Jami'ar Western Niger Delta University{{cn|date=June 2022}} *[[Gamaliel Onosode]], technocrat dan Najeriya, dan siyasa kuma tsohon dan takarar shugabancin Kasar Najeriya<ref>{{Cite web|date=2015-09-29|title=How boardroom guru, Gamaliel Onosode died at 82|url=https://www.vanguardngr.com/2015/09/how-boardroom-guru-gamaliel-onosode-dies-at-82/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> <!-- *High Chief Dr. [[Stephen Onovughakpor Akpotu]] (JP), Chairman, Movement for the Creation of Delta State, former President-General and Grand Patron of the Isoko Development Union (IDU), <ref>{{Cite web|title=Omo-Agege Mourns Former IDU PG, Onovughakpor Akpotu|url=https://www.heraldngr.com/2021/06/omo-agege-mourns-former-idu-pg.html/|website=Herald News|language=en-US}}</ref> --> *[[Orezi]], mawaki, marubucin wakoki<ref>{{Cite web|date=2017-12-11|title=I have not had sex for about a year - Singer Orezi {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/entertainment/music/252176-i-not-sex-year-singer-orezi.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Ayo Oritsejafor]], wanda ya ƙirƙiri Word of Life Bible Church<ref>{{Cite web|title=President of the Christian Association of Nigeria (CAN), and founder of Word of Life Bible Church, Warri, Pastor Ayo Oritsejafor has finally joined the league of wealthy clergy with private universities. {{!}} Encomium Magazine|url=https://encomium.ng/pastor-ayo-oritsejafor-builds-n2-5-billion-private-university-in-warri/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Stephen Oru]], dan siyasa Najeriya, tsohon ministan harkokin Niger Delta<ref>{{Cite web|date=2014-07-13|title=I'll promote N-Delta Ministry mandate —Oru|url=https://www.vanguardngr.com/2014/07/ill-promote-n-delta-ministry-mandate-oru/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Peter Godsday Orubebe]], dan siyasa, tsohon Minista na Jiha akan huldodin Niger Delta akan harkoki na musamman<ref>{{Cite web|date=2015-10-31|title=Ex-Minister, Godsday Orubebe, who almost derailed 2015 election, to face trial for corruption {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/news/headlines/192426-ex-minister-godsday-orubebe-who-almost-derailed-2015-election-to-face-trial-for-corruption.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Dennis Osadebay]], Dan siyasa Najeriya, lauya, mahikayanci, dan jarida <ref>{{Cite web|title=PressReader.com - Your favorite newspapers and magazines.|url=https://www.pressreader.com/nigeria/the-guardian-nigeria/20190922/281921659763954|access-date=2021-06-24|website=www.pressreader.com}}</ref> *[[Onigu Otite|Prof Onigu Otite]], masanin zama take wa da harkokin al'umma<ref>{{Cite web|date=2019-10-30|title=Onigu Otite: A founding father of Nigerian sociology|url=https://www.thecable.ng/onigu-otite-a-founding-father-of-nigerian-sociology|access-date=2021-06-24|website=TheCable|language=en-US}}</ref> *[[Jim Ovia]], dan kasuwan Najeriya, wanda ya ƙirƙiri bankin [[Zenith Bank]]<ref>{{Cite web|title=Jim Ovia|url=https://www.forbes.com/profile/jim-ovia/|access-date=2021-06-24|website=Forbes|language=en}}</ref> *[[Tim Owhefere]], Dan siyasan Najeriya<ref>{{cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2021/01/breaking-delta-assembly-majority-leader-tim-ohwefere-is-dead|title=Breaking: Delta Assembly majority leader, Tim Ohwefere is dead|last=Ahon|first=Festus|date=28 January 2021|accessdate=28 June 2021|publisher=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]}}</ref> *[[Amaju Pinnick]], shugaba kungiyar [[Nigeria Football Federation]]<ref>{{Cite web|title=NFF President Pinnick wins Fifa Council seat by a landslide {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en/news/nff-president-pinnick-wins-fifa-council-seat-by-a-landslide/10mlchsamz6fd1gx43jclfjhga|access-date=2021-06-24|website=www.goal.com}}</ref> *[[Igho Sanomi]], Dan kasuwan Najeriya<ref>{{Cite web|last=Nsehe|first=Mfonobong|title=How Nigerian Oilman Igho Charles Sanomi II Built A Commodities Trading Giant|url=https://www.forbes.com/sites/mfonobongnsehe/2017/05/16/how-nigerian-oilman-igho-charles-sanomi-ii-built-a-billion-dollar-commodities-trading-giant/|access-date=2021-06-24|website=Forbes|language=en}}</ref> *[[SHiiKANE]], mawakin Najeriya na Afro-Pop, Pop, Afrobeat, Jazz, Dance, Gungun mawaƙan R&B *[[Zulu Sofola]], marubuciya ta farko da aka fara wallafa littafin ta a Najeriya kuma 'yar wasan drama, farfesan mace ta farko a fannin tsara wasannin a nahiyar Afurka<ref>{{Cite web|title=Nigerian Female Dramatists: Expression, Resistance, Agency|url=https://www.routledge.com/Nigerian-Female-Dramatists-Expression-Resistance-Agency/Afolayan/p/book/9780367616106|access-date=2021-06-24|website=Routledge & CRC Press|language=en}}</ref> *[[:ha:Ojo Taiye|Ojo Taiye]], mawakin fasahan Najeriya, wanda ya lashe kyauta a gasar Wild 2019 Annual Poetry Prize<ref>{{Cite web|last=thehaywriters|date=2021-04-28|title=Nigerian Poet, Ojo Taiye, Wins 2021 Hay Writers Circle Poetry Competition.|url=https://thehaywriters.wordpress.com/2021/04/28/nigerian-poet-ojo-taiye-wins-2021-hay-writers-circle-poetry-competition/|access-date=2021-06-24|website=THE HAY WRITERS|language=en}}</ref> *[[Tompolo]], tsohon kwamadan sojojin Najeriya *[[Abel Ubeku]], Managing Director Bakin fata na farko a kamfanin Guinness Nigeria Plc<ref>{{Cite web|date=2014-06-17|title=Dr. Abel K. Ubeku, 1936-2014: In memoriam|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/dr-abel-k-ubeku-1936-2014-memoriam/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Patrick Utomi]], farfesan Najeriya akan political economy and management expert, Fellow of the Institute of Management Consultants of Nigeria kuma tsohon dan takarar shugabancin Najeriya<ref>{{Cite web|date=2021-02-01|title=Nigeria in mess because of bad leadership, says Utomi|url=https://guardian.ng/politics/nigeria-in-mess-because-of-bad-leadership-says-utomi/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Senator [[James Manager]] Ebiowou, Nigerian politician at the Senate level *[[Rachael Oniga]], was a Nigerian film actress *[[Jeremiah Omoto Fufeyin]], is the founder and head prophet of Christ Mercyland Deliverance Ministry (CMDM), Warri, Delta State, Nigeria.<ref>{{Cite web |title=Christ Mercyland Deliverance Ministries – Arena of Solutions |url=https://christmercyland.org/ |access-date=2022-03-28 |language=en-US}}</ref> *[[Ayiri Emami]], is a Nigerian business man, politician, philanthropist. *[[Faithia Balogun]], is a Nigerian actress, filmmaker, producer and director. <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] jgtw8vgxphucvxapauamd03zbif8sjm 166525 166524 2022-08-17T11:24:22Z Uncle Bash007 9891 /* Manazarta */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Delta'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: '''Baba Zuciya'''.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Delta_State_map.png|200px|Wurin Delta (Jihar) cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"| [[Arthur Okowa Ifeanyi]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Asaba (Najeriya)| Asaba]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|17,698km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,112,445 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3766-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-DE |} [[File:Delta Air Lines New Livery Boeing 757-232 with Winglets N703TW (1850694316).jpg|thumb|Filin jirgin saman jihar delta]] [[File:AZ Delta nieuwbouw.jpg|thumb|Cikin birnin Delta]] '''Jihar Delta''' Jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Jihar ta samo sunanta daga yankin Niger Delta<ref>"Niger Delta | geographical region, Africa | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-04.</ref> - wacce mafi akasarinta ke cikin jihar. An kirkiri jihar ne daga yankin tsohuwar [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]] a ranar 27 August, 1991. Jihar Delta ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin,''<ref>"Nigeria: Administrative Division (States and Local Government Areas) - Population Statistics, Charts and Map". ''www.citypopulation.de''. Retrieved 2022-03-11.</ref> ''w''acce ta mamaye aƙalla kilomita 160 na yankin ruwayen garin. An ƙirƙiri jihar ne daga farko da ƙananan hukumomi 15 shekarar alif 1991 sai daga baya aka kara ta koma 19 sannan daga bisani kuma zuwa ƙananan hukumomi 25. Babban birnin Jihar itace [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wacce ke yankin Kogin Neje daga karshen arewa maso Gabashin jihar, a yayin da [[Warri]] ke taka rawa a matsayi cibiyar kasuwancin daga kudu maso yammacin gabar ruwan jihar. Acikin jihohi 36 dake Najeriya, Jihar Delta itace ta 23 a faɗin kasa kuma itace ta 12 a yawan jama'a da mutane kimanin miliyan 5.6 a bisa kiyasin shekara ta 2016.<ref>"Population 2006-2016". ''[[National Bureau of Statistics, Nigeria|National Bureau of Statistics]]''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Jihar, ta fuskar yanayin kasa ta kasu zuwa Mangrove na Afirka ta tsakiya daga yankin ruwa na kudu maso yamma da kuma dazuka masu kwari irin na Najeriya wacce ta mamaye daukakin jihar da kuma dazuka masu fadama daga kuryar Kudancin jihar. Wani muhimmi al'amari a jihar sune gabar [[Neja (kogi)|Kogin Nej]]<nowiki/>a da rassan sa da kuma Sauran ruwayen kaman [[Kogin Forçados]] wanda ke gudana daga yammaci da gabashin iyakokin Jihar Delta kuma ya fada Kogin Neja, da kuma [[Kogin Escravos]] wacce ke kwarara ta [[Warri]] sa'annan kuma yawancin yankunan ruwayen garin na dauke da dimbin ƙananan rafuka waɗanda suka samar da akasarin yammacin [[Niger Delta]]. Mafi akasarin dabbobi da ake samu a yankin sun hada da; kadoji, tsutsayen Parrot, nauyin kerkeci na ''African fish eagle,'' da birai na Mona, da kuma damisan Afirka, da kuma nau'in biran chimpanzee na Najeriya da Kamaru.<ref>Lameed, GA (2009). "Potential impact on biodiversity in kwale's forest reserve by power plant establishments". ''African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development''. '''9''' (30): 1878–1900. [[Doi (identifier)|doi]]:10.18697/ajfand.30.1750. [[S2CID (identifier)|S2CID]] 240141039. Retrieved 19 December 2021.</ref><ref>Ijeomah, HM; Oruh, EK (2015). "Wildlife based business activities in Ogbe–Ijaw market of Delta state, Nigeria". ''Journal of Agriculture and Social Research''. '''12''' (2). Retrieved 19 December 2021.</ref> Jihar Delta ta yau ta ƙunshi ƙabilu da dama na tsawon lokaci wanda suka hada da [[Mutanen Isoko|kabilar Isoko]] da [[Harshen Eruwa]] wanda suka mamaye yankunan tsakiyar jihar; [[Ƙabilar Ukwuani]] daga gabas; yayinda [[Mutanen Ika|Ƙabilar Ika]], [[Mutanen Olukumi|Olukumi]] da [[Ozanogogo]] suka mamaye arewa maso Gabashin jihar; Anioma daga arewa maso yamma; ƙabilu Ijaw, Itsekiri, Urhobo, da Uvwie daga yankin arewa maso yamma. Kafin zuwan Turawan mulkin mallaka, yankin Jihar Delta ta yau ta kasu zuwa masarautu masu mulkin kansu kamar su [[Masarautar Warri|MasaraWarri]] da [[Masarautar Agbon]] kafin su zamo yankin mulkin mallakar Turawa na Oil River Protectorate a shekarar 1884. A shekarar 1900, Turawa sun hade yankin (wato Niger Coast Protectorate) da yankin Mulkin Mallakan Turawa na Kudu wacce daga bisani ta zamo Najeriya ta Burtaniya. Duk da haka, Turawan mulkin mallaka basu gama samun cikakken iko akan yankin ba sai a shekarar alif 1910 a dalilin rikice-rikicen [[Ekumeku Movement]]. Kamar yadda aka sani, acikin Jihar Delta akwai yankunan da ke karkashi ikon kasar Faransa wanda turawan Burtaniya suka sake wa Faransa [[Yankunan Forcados da Badjibo]] a tasakanin shekarun1903 zuwa 1930. Bayan samun 'yancin kai, yankin Jihar Delta ta yau na daga cikin yankin [[Jihar Yammacin Najeriya]] bayan samun 'yancin Najeriya, har zuwa shekarar 1963, lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya ta Najeriya]]. Haka zalika a shekarar 1967 ne yankin Inyamurai watau tsohuwar [[Yankin Gabashin Najeriya]] ta suka so kafa sabuwar kasar [[Biyafara]] kuma suka kaiwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] hari tare da nufin kame Jihar [[Lagos]] kuma su kawa karshen [[Yakin basasar Najeriya|Yakin]] amma an hanasu kuma an kora su na dan lokaci amma daga baya suka kame yankin (harda Jihar Delta ta yau) suka rada mata suna [[Jamhuriyar Benin (1967)|Tarayyar Benin]]. Acikin wannan hali, anyi kazamin barna a tsakanin sojojin Biyafara da kuma mutane mazauna yankin Jihar Delta ta yau, tare da kisan gilla da 'yan Bifara ke yiwa 'yan ainihin kabilun [[Hausawa|Hausa]], [[Urhobo]] da kuma [[Mutanen Ijaw|Kabilar Ijaw]]; haka zalika, sojojin Najeriya a yayin amsar jihar sun gudanar da [[Kisan kiyashin Asaba]] ga mutanen asalin yaren Igbo. Yakin ya kawo karshe kuma an mayar da [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiya]] cikin Najeriya, har zuwa shekarar 1976 lokacin da aka sauya mata suna zuwa [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Jihar Bendel]]. A shekarar 1991, an raba Jihar Bendel, arewacinta ta zamo [[Edo|Jihar Edo]], yayinda kudancinta ta zamo Jihar Delta.<ref>"This is how the 36 states were created". ''Pulse.ng''. 24 October 2017. Retrieved 15 December2021.</ref> Tattalin arzikin jihar<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2022-03-11.</ref> sun ta'allaka ne akan samar da man fetur da gas, a matsayin daya daga cikin muhimman jihohin dake samar da man fetur a Nejeriya.<ref>Akanbi, Festus (19 September 2021). "As Anambra, Kogi Join Oil-producing States". ''[[ThisDay]]''. Retrieved 15 December 2021.</ref> Kadan daga cikin muhimman masana'antu sun hada da noma yayin da jihar ke samar da isashhen [[manja]], [[doya]] da [[rogo]] dangane da kamun/kiwon kifi da samar da fure. Dangane da albarkacin man fetur, jihar itace ta hudu acikin [[Jerin Jihohi Najeriya dangane da Ma'aunin Cigaban Jama'a]] a kasar; duk da haka, rikice-rikice tsakanin kamfanonin mai da kuma mutanen gari sun kawo cikas dangane da cin hanci da rashawa wanda suka janyo rashin cigaba musamman a yankunan da ake hako man.<ref>"Human Development Indices". ''Global Data Lab''. Retrieved 15 December 2021.</ref><ref>Ebiri, Kelvin (17 November 2019). "Oil-producing communities reek of poverty despite over N10t 13% derivation". ''The Guardian''. Retrieved 21 December2021.</ref> == Yanayin kasa == Jihar na da fadin fili na kimanin 18,050 km<sup>2</sup> (6,970 sq mi) wanda fiye da kashi 60% doron kasa ne. Jihar na nan a lambobin wuri akalla 5°00' da 6°45' E da kuma 5°00'da 6°30' N.<ref>Ebewore, Solomon Okeoghene (2020-01-01). "Rural Folks Perception of Suicide Drivers in rural communities of Delta State, Nigeria: Implications for Societal and Agricultural Security". ''Open Agriculture''. '''5'''(1): 50–62. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1515/opag-2020-0005. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2391-9531.</ref> Tana nan a [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Yankin Yamma ta Tsakiyan Najeriya]] kuma ta hada iyaka da Jihar [[Edo]] daga arewa, daga gabas kuma da jihohin [[Anambra]] da  [[Jihar Rivers|Rivers]], sannan daga kudu kuma da Jihar [[Bayelsa]], sannan daga yamma kuma da yankin ''Bright of Benin'' wanda ya mamaye kilomitoci 160km na yankin ruwan jihar. Jihar Delta na kan kwari ne ba tare da tudu ko guda ba. Akwai yankunan ruwa da dama a jihar wadanda suke hade da koramu wanda suka samar da yankin [[Niger Delta|Kogin Niger Delta]].<ref>"Brief History of Delta State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Tarihi == An kirkiri Jihar Delta ne daga tsohuwar Jihar Bendel a ranar 27 ga watan Augustan 1991.<ref>"Seven sharp facts about Delta State". ''BBC News Pidgin''. 2019-02-06. Retrieved 2020-09-04.</ref> An samar da jihar ne a sanadiyyar riritawa don samar da jiha ta daban da mutanen ainihi na Gundumar Delta suka yi.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Haka zalika akwai bukata ta sabuwar jihar mai suna "Jihar Anioma" wanda ta hada da yankunan [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] da [[Agbor]] na yankin tsohuwar Yankin Yamma ta Tsakiya.<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Shugaban kasa soja na lokacin Gen. [[Ibrahim Babangida]] ya zaba Jihar Delta tare da [[Asaba (Najeriya)|Asaba]] wata shahararriyar birnin a yankin arewa maso yammacin [[Niger Delta|Niger]] a matsayin babban birnin jihar. Jihar Delta ta kasance a da daga cikin Yankin Yamma ta Tsakiya daga shekarar 1963 zuwa 1976, daga bisani kum Jihar Bendel a tsakanin shekarar 1976 zuwa 1991. Sunan "Bendel" ta samo asali daga tsaffin gundomomin Benin da Delta na Yankin Yammacin Delta don nuna muhimmancin gundumomin guda biyu (Benin da Delta).<ref>Oseni, Z. I. (1987-01-01). "Modern Arabic and Islamic studies in Bendel state of Nigeria". ''Institute of Muslim Minority Affairs Journal''. '''8''' (1): 183–192. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1080/02666958708716027. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0266-6952.</ref> == Mutane == Mazauna Jihar Delta sun hada da kabilu kamar haka: [[Urhobo]], [[Mutanen Isoko|Isoko]], [[Mutanen Ika|Ika]], Aniocha-Oshimili, [[Mutanen Itsekiri|Itsekiri]], da kuma [[Mutanen Olukumi|Olukumi]].<ref>Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> Kabilar [[Urhobo-Isoko]] na da mafi rinjayen mutane kuma a yanzu akwai mutum akalla miliyan 2.6 a jihar.<ref>"Unveiling Nigeria - state". ''www.unveilingnigeria.ng''. Retrieved 2022-04-20.</ref> Gungun yaruka na Iboid na jihar sun hada da [[Mutanen Anioma]] (mutanen gari mai kyau).<ref><nowiki>https://www.ajol.info/index.php/ujah/article/view/166014/155449</nowiki><sup>[''[[Wikipedia:Bare URLs|bare URL PDF]]'']</sup></ref> Kabilar Itsekiri na amfani da yare mai kama da yarbanci amma yana da alaka da al'adun [[Mutanen Edo|Kabilar Edo]] na Jihar Edo, hadi da yarukan Urhobo da Ijaw. Kabilar Ijaw mutane ne masu alaka da makwabtansu na Jihar Bayelsa,<ref>"Showcasing The Ijaw Culture and People of Bayelsa from South-South Nigeria - Courtesy The Scout Association of Nigeria". ''www.scout.org'' (in Arabic). Retrieved 2020-09-23.</ref> yayinda yaren Olukumi suka fara bacewa ta fuskar al'ada da yare,<ref>Arokoyo, Bolanle (January 2020). "OLUKUMI DOCUMENTATION AND REVITALIZATION". ''[[ResearchGate]]''. Retrieved 2020-09-23.</ref> a dalilin cudanya da wasu harsunan. == Gwamnati == An zabi [[Arthur Okowa Ifeanyi]], dan takara a karkashin jam'iyyar PDP a matsayin gwamnan Jihar Delta acikin watan Aprelun 2015.<ref>"Okowa wins Delta guber poll, Ogboru threatens suit". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. 2015-04-14. Retrieved 2021-06-24.</ref> Mataimakinsa shine [[Kingsley Otuaro]].<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-24.</ref> Jihar na da mazabu uku (Arewa, Kudu da Tsakiya). Sanatocin da aka zaba a zaben shekara ta 2011 da 2013 sune [[James Manager]], [[Arthur Okowa Ifeanyi]] da kuma Emmanuel Aguariavwodo wanda ya maye gurbin [[Pius Ewherido Akpor|Pius Ewherido]] wanda ya rasu a shekara ta 2013 a Asibitin Tarayya dake Abuja.<ref>"delta state history". ''MYSCHOOLLIBRARY''. Retrieved 2021-06-24</ref> An zabi Chief Ighoyeta Amori a zaben shekara ta 2015, amma an soke nasa zaben kuma an rantsar da Sanata [[Ovie Omo-Agege]] a matsayin sanata mai wakiltar Delta ta Tsakiya.<ref name=":0">"DELTA POLITICS: How providence smiled on Senator Ovie Omo-Agege". ''Vanguard News''. 2021-04-18. Retrieved 2021-06-24.</ref><ref name=":0" /> [[James Manager]] ya koma kujerarsa kuma an zabi [[Peter Nwaoboshi]] a matsayin sanata mai wakiltar Arewacin jihar. === Gwamnatocin gaba da na baya === [[File:Renovation of Legislative house.png|300px|thumb|Legislative house]] *[[Ifeanyi Okowa]] - 29 Mayu 2015 har zuwa yau PDP<ref>{{Cite web | url=https://deltastate.gov.ng/former-administrations | title=Past Administrations &#124; Delta State Government}}</ref> *[[Emmanuel Uduaghan]] - 29 Mayun 2007 zuwa 29 Mayun 2015 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|date=2020-09-22|title=Ex-Delta gov, Uduaghan, bows to pressure, set to return to PDP|url=https://www.vanguardngr.com/2020/09/ex-delta-gov-uduaghan-bows-to-pressure-set-to-return-to-pdp/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]] - 29 Mayun 1999 zuwa 29 Mayun 2007 ([[People's Democratic Party (Nigeria)|PDP]])<ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2017-02-04|title=Ex Nigerian governor who stole $250m returns home after release from UK jail|url=https://www.africanews.com/2017/02/04/ex-nigerian-governor-who-stole-250m-returns-home-after-release-from-uk-jail/|access-date=2021-06-24|website=Africanews|language=en}}</ref> *[[Walter Feghabo]] - 12 Augustan 1998 zuwa 29 Mayun 1999 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[John Dungs]] - 22 Augustan 1996 zuwa 12 Augustan 1998 (mulkin soja){{cn|date=June 2022}} *[[Ibrahim Kefas]] - 26 September 1994 zuwa 22 August 1996 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=Take A Tour Of Gbagi's Exquisite Villa|url=https://cherrylmedia.com/2021/05/21/take-a-tour-of-gbagis-exquisite-villa/|access-date=2021-06-24|website=CHERRYL MEDIA|language=en-US}}</ref> *[[Bassey Asuquo]] - 10 Decemba 1993 zuwa 26 Satumban 1994 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|last=Emmanuel|first=Odang|date=2021-03-13|title=General Sani Abacha -|url=https://rainbownigeria.com/2021/03/13/general-sani-abacha/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Abdulkadir Shehu]] - 17 November 1993 - 10 December 1993 (mulkin sojay)<ref>{{Cite web|title=Delta State Current Affairs: Delta State Governors (1991 - Date)|url=http://deltastatecurrentaffairs.blogspot.com/p/delta-state-governors-1991-date.html|access-date=2021-06-24|website=Delta State Current Affairs}}</ref> *[[Luke Chijiuba Ochulor]] - 28 August 1991 - January 1992 (mulkin soja)<ref>{{Cite web|date=2013-04-04|title=Delta 2015 and the Anioma quest for equity|url=https://businessday.ng/analysis/article/delta-2015-and-the-anioma-quest-for-equity/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Felix Ibru]] - January 1992 - November 1993 ([[Social Democratic Party|SDP]])<ref>{{Cite web|title=Dailytrust News, Sports and Business, Politics {{!}} Dailytrust|url=https://dailytrust.com/|access-date=2021-06-24|website=Daily Trust|language=en}}</ref> == Kananan Hukumomi == [[File:Delta State Athletics logo.png|thumb|logo na jihar Delta]] Jihar Delta nada adadin [[Kananan Hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda ashirin da biyar (25), ankawo su ajere a jadawalin dake kasa tareda kasafin kidayar shekara ta 2006: {| class="wikitable" |- ! Shiyar Sanata na Tsakiyar Jihar Delta !! 1,575,738 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Arewa !! 1,293,074 !! !! Shiyar Sanata ta Jihar Delta ta Kudu !! 1,229,282 |- | [[Ethiope ta Gabas]] || 200,942 || || [[Aniocha ta Arewa]] ||104,062|| || [[Bomadi]] || 86,016 |- | [[Ethiope ta Yamma]] || 202,712 || || [[Aniocha ta Kudu]] || 142,045 || || [[Burutu]] || 207,977 |- | [[Okpe]] || 128,398 || || [[Ika ta Arewa maso Gabas]] || 182,819 || || [[Isoko ta Arewa]] || 143,559 |- | [[Sapele, Nigeria|Sapele]] || 174,273 || || [[Ika ta Kudu]] || 167,060 || || [[Isoko ta Kudu]] || 235,147 |- | [[Udu, Nigeria|Udu]] || 142,480 || || [[Ndokwa ta Gabas]] || 103,224 || || [[Patani, Nigeria|Patani]] || 67,391 |- | [[Ughelli ta Arewa]] || 320,687 || || [[Ndokwa ta Yamma]] || 150,024 || || [[Warri ta Arewa]] || 136,149 |- | [[Ughelli ta Kudu]] || 212,638 || || [[Oshimili ta Arewa]] || 118,540 || || [[Warri ta Kudu]] || 311,970 |- | [[Uvwie]] || 188,728 || || [[Oshimili ta Kudu]] || 150,032 || || [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || 116,538 |- | || || || [[Ukwuani]] || 119,034 || || || |} ==Kananan hukumomi da harsuna== Harsunan Jihar Delta dangane da kananan hukumominsu:<ref name=e22>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | [[Aniocha ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Aniocha ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Burutu]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Bomadi]] || [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Ethiope ta Gabas]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Ethiope ta Yamma]] || [[Urhobo language|Urhobo]] |- | Ika ta Arewa || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Ika ta Kudu]] || [[Ika language (Nigeria)|Ika]] |- | [[Isoko ta Arewa]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Isoko ta Kudu]] || [[Isoko language|Isoko]] |- | [[Ndokwa ta Gabas]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Ndokwa ta Yamma]] || [[Ukwuani language|Ukwuani]] |- | [[Oshimili ta Arewa]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | [[Oshimili ta Kudu]] || [[Harshen Ibo|Igbo]] |- | Okpe || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Patani || [[Harshen Izon|Izon]], [[Urhobo language|Urhobo]] |- | [[Sapele, Delta|Sapele]] || [[Urhobo language|Urhobo]], |- | Udu || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Arewa]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Ughelli ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | Ukwuani || [[Harshen Ukwuani|Ukwuani]] |- | [[Uvwie]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]] |- | [[Warri ta Arewa]] || [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]], [[Harshen Izon|Izon]] |- | [[Warri ta Kudu]] || [[Harshen Urhobo|Urhobo]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |- | [[Warri ta Kudu maso Yamma]] || [[Harshen Izon|Izon]], [[Harshen Itsekiri|Itsekiri]] |} == Albarkatun kasa == Akwai ma'adanai iri-iri a jihar kamar su: [[Industrial plasticine|industrial clay]], [[Silicon dioxide|silica]], [[lignite]], [[Kaolinite|kaolin]], [[Oil sands|tar sand]], duwatsu na ado, [[limestone]] da dai sauransu.<ref>"Delta State Government". Retrieved 2021-06-25.</ref> Ana amfani da wadannan ma'adanai a ma'aikatu wajen hada ceramic, kwalba, gilasai, alli, wayoyi, da makamantansu.<ref>"Delta State". ''Commodity Nigeria''. 2017-04-26. Retrieved 2021-06-25.</ref> Har ila yau, akwai tarin arzikin man fetur a Jihar Delta, kuma tana daya daga cikin muhimman garuruwan da ke samar da kayan da ake hadawa daga man fetur a Najeriya. Tattalin arzikin jihar sun ta'allaka ne matuka a wajen cinikin man fetur. == Manyan Makarantu == Makarantun gaba da sakandare na jihar sun hada da:<ref>"Alabi, Tope (2017-03-21). "10 things we bet you didn't know about Delta State". ''Information Nigeria''. Retrieved 2020-09-23.</ref> *[[Federal University of Petroleum Resources Effurun]]<ref>{{Cite web|title=Federal University of Petroleum Resources|url=https://site.fupre.edu.ng/?fupre=news&id=84|access-date=2021-06-25|website=site.fupre.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University, Abraka|Delta State University]]<ref>{{Cite web|title=Delta State University, Abraka, Nigeria. Principal Officers|url=https://www.delsu.edu.ng/administration.aspx|access-date=2021-06-25|website=www.delsu.edu.ng}}</ref> *[[Delta State University of Science and Technology, Ozoro]] *[[University of Delta, Agbor]] *[[Delta State Polytechnic]]s (Polytechnic guda biyu, daya a [[Oghara]], daya a [[Ogwashi Ukwu|Ogwashi-Uku]])<ref>{{Cite web|title=Delta State Polytechnic - Otefe Oghara|url=https://ogharapoly.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=ogharapoly.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Home|url=https://mydspg.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=Delta State Polytechnic Ogwashi-Uku|language=en-US}}</ref> *Makarantar wasan kwakwayo na Film and Broadcast Academy, [[Ozoro]]<ref>{{Cite web|date=2018-08-18|title=Film and Broadcast Academy holds convocation today|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/weekend-beats/film-and-broadcast-academy-holds-convocation-today/|access-date=2021-06-25|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Kwalejin Ilimi [[Warri]].<ref>{{Cite web|title=The Imperatives Of Turning Agbor College Of Education To A University Of Education|url=https://independent.ng/the-imperatives-of-turning-agbor-college-of-education-to-a-university-of-education/|access-date=2021-06-25|website=Independent Newspaper Nigeria|language=en-GB}}</ref> *Federal College of Education Technical, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Federal College of Education (Technical) Asaba|url=https://portal.fcetasaba.edu.ng//|access-date=2021-06-25|website=portal.fcetasaba.edu.ng}}</ref> *Kwalejin Ilimi, Mosogar<ref>{{Cite web|date=2020-12-01|title=Delta State College of Education Mosogar/DELSU affiliate degree programme matriculates 634 Students|url=https://www.vanguardngr.com/2020/12/delta-state-college-of-education-mosogar-delsu-affiliate-degree-programme-matriculates-634-students/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Delta State College of Health Technology, [[Ughelli]]{{cn|date=July 2022}} *[[Petroleum Training Institute]], [[Effurun]]<ref>{{cite web |url=http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170118051744/http://www.edusbaze.com/tag/www-pti-edu-ng/ |archive-date=2017-01-18 |title=PETROLEUM TRAINING INSTITUTE (PTI) Archives - Edusbaze}}</ref> *[[Western Delta University]], [[Oghara]]<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=Western Delta University Cut Off Mark 2021/2022 Departmental Cut Off|url=https://www.currentschoolnews.com/school-news/western-delta-university-cut-off-mark/|access-date=2021-06-25|website=Current School News|language=en-US}}</ref> *[[Novena University]], Ogume-Amai<ref>{{Cite web|title=Novena University|url=https://novenauniversity.edu.ng/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *[[National Open University of Nigeria]] (three study centres, one at Asaba, one at [[Emevor]] and another at [[Owhrode]]).<ref>{{Cite web|title=Owhrode Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2078|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=Emevor Community Study Centre {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://nou.edu.ng/node/2140|access-date=2021-06-25|website=nou.edu.ng}}</ref><ref>{{Cite web|title=study_centres_view {{!}} National Open University of Nigeria|url=https://www.nou.edu.ng/study-centres-view?field_geo_political__value=All&page=1|access-date=2021-06-25|website=www.nou.edu.ng}}</ref> *Delta State School of Marine Technology, Burutu<ref>{{Cite web|title=Official Site - DESOMATECH|url=https://www.dsmt.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=www.dsmt.edu.ng}}</ref> *[[Nigeria Maritime University]], Okerenkoko, [[Warri]]<ref>{{Cite web|date=2018-06-11|title=Homepage|url=https://www.nmu.edu.ng/|access-date=2021-06-25|website=NMU|language=en-US}}</ref> *Conarina School of Maritime & Transport Technology, Oria-[[Abraka]]<ref>{{Cite web|title=Facilities & Location – Conarina Maritime Academy|url=https://conarinamaritimeacademy.com/facilities-location/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> *University of Information and Communication Technology, [[Agbor]]<ref>{{Cite journal|last1=Ololube|first1=Nwachukwu|last2=Agbor|first2=Comfort|last3=Major|first3=Nanighe|last4=Agabi|first4=Chinyere|last5=Wali|first5=Worlu|date=2016-08-17|title=2015 Global Information Technology Report: Consequences on knowledge management in higher education institutions in Nigeria|url=https://www.learntechlib.org/p/173453/|journal=International Journal of Education and Development Using ICT|language=en|volume=12|issue=2|issn=1814-0556}}</ref> *State School of Midwifery, [[Asaba, Delta|Asaba]]<ref>{{Cite web|title=Admission into Delta State Schools of Nursing and Midwifery Programmes{{!}} Nursing World Nigeria - Nursing Jobs, Forum and News|url=https://www.nursingworldnigeria.com/2021/01/admission-into-delta-state-schools-of-nursing-and-midwifery-programmes|access-date=2021-06-25|website=www.nursingworldnigeria.com}}</ref> *School of Nursing (two schools, one at [[Agbor]] and another at [[Warri]])<ref>{{Cite web|last=Metro|first=Asaba|date=2019-02-19|title=Delta State Examination Committees Commence Sales of Forms into State Schools of Nursing and Midwifery|url=https://www.asabametro.com/delta-state-examination-committees-commence-sales-of-forms-into-state-schools-of-nursing-and-midwifery/|access-date=2021-06-25|website=Asaba Metro|language=en-US}}</ref> *Baptist School of Nursing, [[Eku]]<ref>{{Cite web|title=School Of Nursing Eku {{!}} Delta State|url=https://www.africabizinfo.com/NG/school-of-nursing-eku|access-date=2021-06-25|website=AfricaBizInfo|language=en}}</ref> *[[Edwin Clark University]], Kiagbodo<ref>{{Cite web|title=Edwin Clark University Nigeria|url=https://www.campus.africa/university/edwin-clark-university/|access-date=2021-06-25|website=campus.africa|language=en-US}}</ref> *Eagle Heights University, Omadino, Warri<ref>{{Cite web|date=2014-06-21|title=The Warri university and Delta's triangle of development|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/warri-university-deltas-triangle-development/|access-date=2021-06-25|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *Admiralty University of Nigeria at [[Ibusa]] and [[Sapele]]<ref>{{Cite web|title=Overview – Admiralty University Of Nigeria|url=https://adun.edu.ng/overview/|access-date=2021-06-25|language=en-US}}</ref> == Wuraren bude idanu == A Jihar Delta, akwai wuraren tarihi, al'adu da zamantakewa na siyasa, wuraren bude idanu da ken jan hankali 'yan kallo daga ko'ina a fadin duniya.Wasu daga cikin wadannan wurare sun hada da:<ref name=":0" /> * '''Fadar Nana (The Nana's Palace)''' wanda Chief [[Nana Olomu]] na Ebrohim ya gina. Ya shahara a karni na 19, kuma dan kasuwa ne na garin da yayi hulda da turawa. Daga baya huldar ta baci. An mamaye daga baya (ba tare da anyi fada ba) sai ua koma kasar Ghana. Abubuwan da ya bari sun hada da katafaren fadar sa dake gidansa.{{cn|date=June 2022}} * '''Rafin Ethiope ''' iwanda ake iƙirarin cewa shine ruwa mafi zurfi acikin garuruwan Afurka (zurfi 176&nbsp;km). Mabubbugar ruwan na kusa da wani katafaren bishiya silikin auduga dake Umuaja a karamar hukumar Ukwuani sannan tana kwararar ta kananan hukumomin jihar source is at the foot of a giant silk-cotton tree at Umuaja in Ukuami sannan su kwarara zuwa Sauran an ƙananan hukumomin jihar. Wurin bauta ne na addinin gargajiya na Olokun sannan kuma wurin bautar na mabiya addinin Agbe.<ref>{{Cite web|date=2014-08-25|title=River Ethiope: Wonders of river that sprang from cotton tree|url=https://www.vanguardngr.com/2014/08/river-ethiope-wonders-river-sprang-cotton-tree/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> * '''Yankin Bible na Araya '''wanda ke dauke da kwafi na Littafin mai tsarki na Bible. An yarda da cewa Littafin Bible ya sauka a wannan yankin cikin al'ajabi daga sama a cikin watan Augusta, 1914. Littafin na bible ya sauko ne acikin wani jikakken doya daga ruwan sama amma bai jike ba. Yankin na janyo dubunnan mabiya addinin kirista duk shekara.<ref>{{Cite web|title=The Araya Bible Site Delta State :: Nigeria Information & Guide|url=https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Delta/Araya-Bible-Site-Delta.html|access-date=2021-07-12|website=www.nigeriagalleria.com}}</ref> * '''Demas Nwoko Edifice '''wanda aka gina da kayan aiki na gargajiya, tsari da salon gini na cigaban mutanen Igbo wanda [[Demas Nwoko]] wani mai zane, ma gini kuma mai fasaha na duniya daga garin Idumuje-Ugboko, a karamar hukumar Aniocha ta Arewa, Jihar Delta.<ref>{{Cite web|last=Sijuwade|first=Amber Croyle|title=A new master's house: The architect decolonising Nigerian design|url=https://www.aljazeera.com/features/2020/8/10/a-new-masters-house-the-architect-decolonising-nigerian-design|access-date=2021-07-12|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref> * '''Gidan shakatawa na "Mungo Park House"''' wanda a yanzu Gidan Tarihi ne na Kasa, a [[Asaba, Delta|Asaba]]. [[Royal Niger Company]] suka gina gidan a 1886 kuma turawa sunyi amfani dashi a matsayin hedikwatan, gidan sojojin, hedikwatan gidan Gwamnatin turawa, gindin RNC, da kuma mazauni Gundumar Birni a lokuta daban daban.<ref>{{Cite web|date=2017-09-02|title=Destination. . . Mungo Park House|url=https://guardian.ng/saturday-magazine/destination-mungo-park-house/|access-date=2021-07-12|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> * '''Gaɓar tekun [[Ogulagha]] Beach''' * Gadar '''[[River Niger Bridge (Onitsha)|Niger Bridge]]''' wacce ta hade Jihar Delta (daga yammacin Najeriya) zuwa yankin Gabashin Najeriya. Wuri na mai kyawun gani wacce aka kammala a 1995 akan kudi daka miliyan £5. An lalata ta a lokacin yakin basasar Najeriya, amma daga bisani an gyara ta.<ref>{{Cite web|title=Niger Bridge – Channels Television|url=https://www.channelstv.com/tag/niger-bridge/|access-date=2021-07-12}}</ref> * '''Lander Brothers Anchorage, Asaba''' wanda aka gina don tunawa da Turawan Birtaniya da suka fara ziyartar Najeriya. Babban gindin na dauke da gidan tarihi, makabarta, da zane da rubuce-rubuce da dama. Akwai irin jirgin 'Yan uwan suka yi amfani dashi. {{cn|date=June 2022}} * '''Falcorp Mangrove Park''' * '''Maƙabartar ta Musamman na Masarautar Warri''' makabarta ce da ta kai kimanin shekaru 512 kuma tana matsayin makwancin sarakunan Masarautar Warri. Akwai shuka da aka gina a kowanne kabari.<ref>{{Cite web|date=2020-01-08|title=Investigation: Illegal oil exploration destroying Warri Royal Cemetery|url=https://www.vanguardngr.com/2020/01/investigation-illegal-oil-exploration-destroying-warri-royal-cemetery/|access-date=2021-07-12|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> == Shahararrun mutane == <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> *[[I Go Dye|Francis Agoda]] aka I Go Dye, shahararren dan wasan barkwanci na yankin Afurka kuma Jakadan [[United Nations]]' [[Millennium Development Goals]] <ref>{{Cite web|title=STAR COMEDIAN, I GO DYE APPOINTED UN MDGs AMBASSADOR {{!}} Encomium Magazine|url=https://encomium.ng/star-comedian-i-go-dye-appointed-un-mdgs-ambassador/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Alibaba Akpobome]], Dan wasan barkwanci kuma jarumi fim{{cn|date=June 2022}} *[[Venita Akpofure]], 'yar wasan kwaikwayo na Birtaniya da Nan, kuma video vixen{{cn|date=June 2022}} *[[Eyimofe Atake]], Babban alkalin SAN (Senior Advocate of Nigeria)<ref name = Guardian>{{Cite news|title=Congestion in courts is killing advocacy, says Atake|url=https://guardian.ng/features/congestion-in-courts-is-killing-advocacy-says-atake/|language=en-US|access-date=2020-09-30}}</ref><ref name="Atakebirth">{{Cite news|title=EYIMOFE ATAKE CELEBRATES 60TH|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2018/02/25/eyimofe-atake-celebrates-60th/|language=en-US|access-date=2020-09-30}}</ref> *[[FOM Atake]], alkalin Najeriya (1967-1977) kuma Sanatan a gwamnatin tarayyar Najeriya (1979-1982)<ref>{{cite web|url=https://www.thisdaylive.com/index.php/2003/04/13/editorial-franklin-oritse-muyiwa-atake-1926-2003/|title= EDITORIAL: Franklin Oritse-Muyiwa Atake (1926 – 2003)| date=13 April 2003|accessdate=29 January 2022|publisher= [[This Day (Nigeria)|This Day Newspaper]]}}</ref> *[[John Aruakpor|Rt Rev'd John U Aruakpor]] Bishop, Anglican Diocese na Oleh<ref>{{Cite web|title=The Rt Revd John Usiwoma Aruakpor on World Anglican Clerical Directory|url=https://www.worldanglican.com/nigeria/oleh/the-church-of-nigeria-anglican-communion/the-rt-revd-john-usiwoma-aruakpor|access-date=2021-06-24|website=World Anglican Clerical Directory|language=en}}</ref> *[[Michael Ashikodi Agbamuche]], tsohon Attorney General & Ministan Shari'a a Najeriya<ref>{{Cite web|date=2013-05-16|title=Former Nigeria Attorney General's son, others under investigation over N200mn fraud {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/news/134602-former-nigeria-attorney-generals-son-others-under-investigation-over-n200mn-fraud.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Udoka Azubuike]], ƙwararrun dan wasan kwallon kwando na ƙungiyar [[Utah Jazz]], yayi wasa a kwalejin [[University of Kansas]]<ref>{{cite web|title=Played Profile|url=http://kuathletics.com/roster.aspx?rp_id=8612|website=KUAtletics.com|date = 2016-04-14}}</ref> *[[Bovi]], dan wasan barkwanci na Najeriya, mai daukar nauyin wasanni, jarumi kuma mai tsara skit<ref>{{Cite web|date=2021-04-15|title=Bovi Ugboma Will Speak At NECLive8 On Sunday, April 25|url=https://thenet.ng/bovi-ugboma-will-speak-at-neclive8-on-sunday-april-25/|access-date=2021-06-24|website=Nigerian Entertainment Today|language=en-US}}</ref> *[[J. P. Clark|John Pepper Clark]], farfesan Turanci na farko a Afirka, mahikayanci kuma marubuci.<ref>{{Cite web|title=John Pepper Clark {{!}} Biography, Works, & Facts|url=https://www.britannica.com/biography/John-Pepper-Clark|access-date=2021-06-24|website=Encyclopedia Britannica|language=en}}</ref> *[[David Dafinone]], shahararren accounter/ɗan siyasa<ref>{{Cite web|date=2018-10-01|title=David Dafinone (1927-2018): A chartered accountant par excellence|url=https://guardian.ng/features/a-chartered-accountant-par-excellence/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Paul Dike]], tsohon Chief of Defence Staff<ref>{{Cite web|title=Chief of Defence Staff, History of The Highest Commissioned Military Officer in Nigeria – NTA.ng – Breaking News, Nigeria, Africa, Worldwide|url=https://www.nta.ng/uncategorized/20150729-chief-of-defence-staff-history-of-the-highest-commissioned-military-officer-in-nigerian/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Enebeli Elebuwa]], jarumin wasan kwaikwayo na Najeriya<ref>{{Cite web|date=2012-12-17|title=Aftermath of Enebeli Elebuwa's death, Stella Damasus blasts Nollywood - Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/entertainment/111548-aftermath-of-enebeli-elebuwas-death-stella-damasus-blasts-nollywood.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Tony Elumelu]], [[United Bank for Africa|UBA]] da [[Heirs Holdings]]<ref>{{Cite web|last=Africa|first=United Bank for|date=2020-09-23|title=Tony Elumelu named in "Time 100" list|url=https://www.ubagroup.com/tony-elumelu-named-in-time-100-list/|access-date=2021-06-24|website=UBA Group|language=en-US}}</ref> *[[Godwin Emefiele]] gwamnan CBN na yanzu<ref>{{Cite web|title=Central Bank of Nigeria:: Board of Directors|url=https://www.cbn.gov.ng/aboutcbn/TheBoard.asp?Name=Mr.+Godwin+Emefiele+(CON)&Biodata=emefiele/|access-date=2021-06-24|website=www.cbn.gov.ng}}</ref> *[[Olorogun O'tega Emerhor]], dan siyasa kuma jagora ma'aikatar kudi na Najeriya<ref>{{Cite web|date=2017-11-25|title=O'tega Emerhor at 60: A portrait of redemptive service|url=https://www.vanguardngr.com/2017/11/otega-emerhor-60-portrait-redemptive-service/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Erigga]], [[Nigerian]] [[Hip hop music|Hip hop]] mawakin, marubuci waƙoƙi<ref>{{Cite web|last=The360reporters|date=2021-01-16|title=Erigga Net Worth 2021: Erigga Biography, Musics, Age, Cars, Houses And Net Worth 2021|url=https://the360report.com/erigga-biography-and-net-worth/|access-date=2021-06-24|website=The360Report|language=en-US}}</ref> *[[Oghenekaro Etebo]], ƙwararrun dan wasan kwallon kafa na Najeriya<ref>{{Cite web|title=Football (Sky Sports)|url=https://www.skysports.com/football/player/144194/oghenekaro-etebo|access-date=2021-06-24|website=SkySports|language=en}}</ref> *[[Jeremiah Omoto Fufeyin]], wanda ya ƙirƙiri Christ Mercyland Deliverance Ministry<ref>{{Cite web|date=2021-02-08|title=Suit against Fufeyin beginning of 'blackmail' against popular preachers, Cleric alleges|url=https://thenationonlineng.net/suit-against-fufeyin-beginning-of-blackmail-against-popular-preachers-cleric-alleges/|access-date=2021-06-24|website=Latest Nigeria News, Nigerian Newspapers, Politics|language=en-US}}</ref> *[[Harrysong]], mawaki dan Najeriya, marubuci ln waka kuma mai tsara kida<ref>{{Cite web|date=2020-04-29|title=Harrysong Urges President Buhari To 'Stop Borrowing Money'|url=https://guardian.ng/life/harrysong-urges-president-buhari-to-stop-borrowing-money-to-fund-projects/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[James Ibori]], tsohon Gwamnan Jihar Delta governor of Delta State<ref>{{Cite web|date=2021-05-26|title=£4.2m Ibori loot: Accountant-general claims money still being awaited|url=https://editor.guardian.ng/breakingnews/4-2m-ibori-loot-accountant-general-claims-money-still-being-awaited/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Michael Ibru]], jagora kasuwanci<ref>{{Cite web|date=2016-12-06|title=The amazing life of Olorogun Michael Ibru|url=https://businessday.ng/opinion/article/the-amazing-life-of-olorogun-michael-ibru/|access-date=2021-06-24|website=Businessday NG|language=en-US}}</ref> *[[Alex Iwobi]] tsohon dan wasan kwallon kafa na kungiyar Arsenal kuma dan wasan kungiyar Everton Fc *[[Dumebi Iyamah]] mai kamfanin Andrea Iyamah Brand<ref>{{Cite web|title=Andrea Iyamah – Lagos Fashion Week|url=http://lagosfashionweek.ng/designer-directory/listing/andrea-iyamah/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Don Jazzy]], mawakin Najeriya kuma furodusa<ref>{{Cite news|title=Nigerians react to Don Jazzy revelation say e bin marry 18 years ago|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/tori-56625660|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Emmanuel Ibe Kachikwu]], tsoho Minista na Jiha, kan Albarkatun Manfetur na Najeriya<ref>{{Cite web|title=Emmanuel Ibe Kachikwu,The Federal Republic of Nigeria {{!}} Energy Council|url=https://energycouncil.com/event-speakers/h-e-emmanuel-ibe-kachikwu/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Stephen Keshi]], tsohon ma tsaron baya, tsohon coach na super eagles<ref>{{Cite web|title=Stephen Keshi: Ranking Big Boss's best six Nigeria debutants {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en-ng/lists/stephen-keshi-ranking-big-bosss-best-six-nigeria-debutants/dow5it8glejk1ka43c57sm7ga|access-date=2021-06-24|website=www.goal.com}}</ref> *[[Festus Keyamo]], Lauyan Najeriya kuma<ref>{{cite web |title=Festus Egwarewa Adeniyi Keyamo |url=https://www.africa-confidential.com/index.aspx?pageid=118&whoswhoid=2673 |website=africa-confidential.com}}</ref> member na ƙungiyar Senior Advocate of Nigeria SAN *[[Lynxxx]], mawaki, dan kasuwa kuma jakada kamfanin Pepsi na farko a Najeriya<ref>{{Cite web|title=Chukie "Lynxxx" Edozien|url=https://www.africansinyorkshireproject.com/lynxxx-chukie-edozien.html|access-date=2021-06-24|website=African Stories in Hull & East Yorkshire|language=en}}</ref> *[[Rosaline Meurer]], 'yar wasan kwaikwayo na Najeriya haihifaffiyar Kasar Gambiya<ref>{{Cite news|title=Who be Rosaline Meurer, wey Tonto Dike ex-husband call Mrs Churchill?|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/tori-56072140|access-date=2021-06-24}}</ref> <!-- *[[Uba A. Michael]], Nigerian politician and businessman<ref>{{Cite news|date=2012-11-17|title guber hopeful, Uba Michael meets with Reps member, Shina Peller|url=https://www.vanguardngr.com/2021/11/guber-hopeful-uba-michael-meets-with-reps-member-shina-peller/|access-date=2021-06-17|work=[[Vanguard News]]|language=en-US}}</ref> --> *[[Richard Mofe-Damijo]], ƙwararrun dan wasan kwaikwayo na Najeriya, marubuci, furodusa, lauya kuma tsohon kwamishinan al'adu da bude idanu na Jihar Delta.<ref>{{Cite web|date=2021-01-07|title=Autochek unveils RMD as brand Ambassador|url=https://www.vanguardngr.com/2021/01/autochek-unveils-rmd-as-brand-ambassador/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Collins Nweke]], mutum na farko da ba Haifaffun Kasar Belgium ba daka fara zaba a ofishin siyasa a yankin West Flanders na Belgium<ref>{{Cite web|last=Chris|date=2019-06-16|title=Nigerians in Diaspora - Collins Nweke: Belgian-Based Nigerian politician|url=https://leadership.ng/nigerians-in-diaspora-collins-nweke-belgian-based-nigerian-politician/|access-date=2021-06-24|website=Leadership News - Nigeria News, Breaking News, Politics and more|language=en-GB}}</ref> *[[Nduka Obaigbena]] wanda ya kirkiri, ThisDay & AriseTV<ref>{{Cite web|date=2020-12-09|title=Media Mogul Nduka Obaigbena Now Patron of Nigerian Newspaper Owners|url=https://www.arise.tv/media-mogul-nduka-obaigbena-now-patron-of-nigerian-newspaper-owners/|access-date=2021-06-24|website=Arise News|language=en-US}}</ref> *[[Sam Obi]], tsohon speaker kuma tsohon Gwamna na rikon ƙwarya na Jihar Delta<ref>{{Cite web|date=2021-04-03|title=BREAKING: Former Delta Acting Governor, Sam Obi, is dead|url=https://www.vanguardngr.com/2021/04/breaking-former-delta-acting-governor-sam-obi-is-dead/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Sunny Ofehe]], dan fafutuka yancin dan Adam na kasa da kasa kuma mai kare 'yancin muhalli<ref>{{Cite web|title=Comrade Sunny Ofehe {{!}} Niger Delta Consortium|url=https://nigerdeltaconsortium.com/comrade-sunny-ofehe|access-date=2021-06-24|website=nigerdeltaconsortium.com}}</ref> *[[Kenneth Ogba]], dan siyasa<ref>{{cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2021/06/breaking-delta-lawmaker-kenneth-ogba-is-dead|title=BREAKING: Delta Lawmaker, Kenneth Ogba is dead|last1=Ahon|first1=Festus|last2=Akuopha|first2=Ochuko|date=27 June 2021|accessdate=28 June 2021|publisher=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]}}</ref> *[[Joy Ogwu]], tsohon wakili Najeriya na dundundin a Majalisar Dinkin Duniya<ref>{{Cite web|title=Ambassador U. Joy Ogwu {{!}} Permanent Mission of Nigeria to the United Nations, New York|url=https://nigeriaunmission.org/tag/ambassador-joy-ogwu/|access-date=2021-06-24|website=nigeriaunmission.org}}</ref> *[[Tanure Ojaide]], farfesan Turanci kuma shahararren marubuci<ref>{{Cite web|date=2018-05-20|title=When dons gathered in Port Harcourt, Abraka in honour of Tanure Ojaide@70|url=https://guardian.ng/art/when-dons-gathered-in-port-harcourt-abraka-in-honour-of-tanure-ojaide70/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Mandy Ojugbana]], mawaki<ref name="Asobele">{{cite book|last=Timothy|first=Asobele|title=Historical trends of Nigerian indigenous and contemporary music|date=2002|publisher=Rothmed International|location=Lagos|pages=53–56}}</ref> *[[Jay-Jay Okocha|Okocha]], tsohon kyaftin na kungiyar Super Eagles<ref>{{Cite news|title=Adepoju and Okocha: 'Stop looking for the next Jay-Jay'|language=en-GB|work=BBC Sport|url=https://www.bbc.co.uk/sport/africa/55158240|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Blessing Okagbare]], dan wasa, wanda ya lashe kyauta a gasar [[Summer Olympics|Olympic]] da [[World Athletics Championships]] a dogon tsalle, kuma wanda ya lashe kyauta ta duniya a gasar [[200 metres]]<ref>{{Cite news|title=Nigeria Blessing Okagbare don set new Guinness World Record|work=BBC News Pidgin|url=https://www.bbc.com/pidgin/sport-56014988|access-date=2021-06-24}}</ref> *[[Ngozi Okonjo-Iweala]], masanin tattalin arziki, kuma ƙwararren masanin cigaba na kasa da kasa, na kamfanin Boards of Standard Chartered Bank, Twitter, Global Alliance for Vaccines and Immunization, da kuma African Risk Capacity<ref>{{Cite web|date=2021-02-21|title=The World According to Ngozi Okonjo-Iweala {{!}} THISDAY Style|url=https://www.thisdaystyle.ng/the-world-according-to-ngozi-okonjo-iweala/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Chris Okotie]], [[Nigerian]] mawaki, televangelist, dan siyasa<ref>{{Cite web|date=2019-02-13|title=Gospel glamour: how Nigeria's pastors wield political power|url=http://www.theguardian.com/world/2019/feb/13/gospel-glamour-how-nigerias-pastors-wield-political-power|access-date=2021-06-24|website=The Guardian|language=en}}</ref> *[[Ben Okri]], writer, [[Nigerian]] mahikayanci kuma mai rubuta littattafan novel<ref>{{Cite web|title=Ben Okri - Literature|url=https://literature.britishcouncil.org/writer/ben-okri|access-date=2021-06-24|website=literature.britishcouncil.org}}</ref> *[[Sunday Oliseh]], jagora kwallon kafa kuma tsohon dan wasa<ref>{{Cite web|date=2020-04-18|title=The perfect defensive midfield player – Sunday Ogochukwu Oliseh|url=https://t.guardian.ng/sport/the-perfect-defensive-midfield-player-sunday-ogochukwu-oliseh/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *[[Omawumi]], mawakiyar Najeriya, marubuciyar waka, 'yar wasan kwaikwayo, jakadiyar talla na [[Globacom]], [[Konga]], Malta Guinness<ref>{{Cite web|date=2020-09-16|title=We Can't Help But Love Omawumi Even More After This...|url=https://glamsquadmagazine.com/we-cant-help-but-love-omawumi-even-more-after-this/|access-date=2021-06-24|website=GLAMSQUAD MAGAZINE|language=en-US}}</ref> *[[Ovie Omo-Agege]], Lauyan Najeriya, dan siyasa<ref name="vanguardngr.com"/> *[[Dominic Oneya]], Brigadier General mai Rita ya na Sojojin Najeriya, tsohon chairman na ƙungiyar [[Nigeria Football Association]]<ref>{{Cite web|date=2014-10-12|title=Robbers In Delta Kill Daughter Of Former NFA President, Dominic Oneya|url=http://saharareporters.com/2014/10/12/robbers-delta-kill-daughter-former-nfa-president-dominic-oneya|access-date=2021-06-24|website=Sahara Reporters}}</ref> *[[Bruce Onobrakpeya]], wanda ya lashe lambar yabo na 2006 UNESCO Living Human Treasure Award, amintacce a Jami'ar Western Niger Delta University{{cn|date=June 2022}} *[[Gamaliel Onosode]], technocrat dan Najeriya, dan siyasa kuma tsohon dan takarar shugabancin Kasar Najeriya<ref>{{Cite web|date=2015-09-29|title=How boardroom guru, Gamaliel Onosode died at 82|url=https://www.vanguardngr.com/2015/09/how-boardroom-guru-gamaliel-onosode-dies-at-82/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> <!-- *High Chief Dr. [[Stephen Onovughakpor Akpotu]] (JP), Chairman, Movement for the Creation of Delta State, former President-General and Grand Patron of the Isoko Development Union (IDU), <ref>{{Cite web|title=Omo-Agege Mourns Former IDU PG, Onovughakpor Akpotu|url=https://www.heraldngr.com/2021/06/omo-agege-mourns-former-idu-pg.html/|website=Herald News|language=en-US}}</ref> --> *[[Orezi]], mawaki, marubucin wakoki<ref>{{Cite web|date=2017-12-11|title=I have not had sex for about a year - Singer Orezi {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/entertainment/music/252176-i-not-sex-year-singer-orezi.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Ayo Oritsejafor]], wanda ya ƙirƙiri Word of Life Bible Church<ref>{{Cite web|title=President of the Christian Association of Nigeria (CAN), and founder of Word of Life Bible Church, Warri, Pastor Ayo Oritsejafor has finally joined the league of wealthy clergy with private universities. {{!}} Encomium Magazine|url=https://encomium.ng/pastor-ayo-oritsejafor-builds-n2-5-billion-private-university-in-warri/|access-date=2021-06-24|language=en-US}}</ref> *[[Stephen Oru]], dan siyasa Najeriya, tsohon ministan harkokin Niger Delta<ref>{{Cite web|date=2014-07-13|title=I'll promote N-Delta Ministry mandate —Oru|url=https://www.vanguardngr.com/2014/07/ill-promote-n-delta-ministry-mandate-oru/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Peter Godsday Orubebe]], dan siyasa, tsohon Minista na Jiha akan huldodin Niger Delta akan harkoki na musamman<ref>{{Cite web|date=2015-10-31|title=Ex-Minister, Godsday Orubebe, who almost derailed 2015 election, to face trial for corruption {{!}} Premium Times Nigeria|url=https://www.premiumtimesng.com/news/headlines/192426-ex-minister-godsday-orubebe-who-almost-derailed-2015-election-to-face-trial-for-corruption.html|access-date=2021-06-24|language=en-GB}}</ref> *[[Dennis Osadebay]], Dan siyasa Najeriya, lauya, mahikayanci, dan jarida <ref>{{Cite web|title=PressReader.com - Your favorite newspapers and magazines.|url=https://www.pressreader.com/nigeria/the-guardian-nigeria/20190922/281921659763954|access-date=2021-06-24|website=www.pressreader.com}}</ref> *[[Onigu Otite|Prof Onigu Otite]], masanin zama take wa da harkokin al'umma<ref>{{Cite web|date=2019-10-30|title=Onigu Otite: A founding father of Nigerian sociology|url=https://www.thecable.ng/onigu-otite-a-founding-father-of-nigerian-sociology|access-date=2021-06-24|website=TheCable|language=en-US}}</ref> *[[Jim Ovia]], dan kasuwan Najeriya, wanda ya ƙirƙiri bankin [[Zenith Bank]]<ref>{{Cite web|title=Jim Ovia|url=https://www.forbes.com/profile/jim-ovia/|access-date=2021-06-24|website=Forbes|language=en}}</ref> *[[Tim Owhefere]], Dan siyasan Najeriya<ref>{{cite web|url=https://www.vanguardngr.com/2021/01/breaking-delta-assembly-majority-leader-tim-ohwefere-is-dead|title=Breaking: Delta Assembly majority leader, Tim Ohwefere is dead|last=Ahon|first=Festus|date=28 January 2021|accessdate=28 June 2021|publisher=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]}}</ref> *[[Amaju Pinnick]], shugaba kungiyar [[Nigeria Football Federation]]<ref>{{Cite web|title=NFF President Pinnick wins Fifa Council seat by a landslide {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en/news/nff-president-pinnick-wins-fifa-council-seat-by-a-landslide/10mlchsamz6fd1gx43jclfjhga|access-date=2021-06-24|website=www.goal.com}}</ref> *[[Igho Sanomi]], Dan kasuwan Najeriya<ref>{{Cite web|last=Nsehe|first=Mfonobong|title=How Nigerian Oilman Igho Charles Sanomi II Built A Commodities Trading Giant|url=https://www.forbes.com/sites/mfonobongnsehe/2017/05/16/how-nigerian-oilman-igho-charles-sanomi-ii-built-a-billion-dollar-commodities-trading-giant/|access-date=2021-06-24|website=Forbes|language=en}}</ref> *[[SHiiKANE]], mawakin Najeriya na Afro-Pop, Pop, Afrobeat, Jazz, Dance, Gungun mawaƙan R&B *[[Zulu Sofola]], marubuciya ta farko da aka fara wallafa littafin ta a Najeriya kuma 'yar wasan drama, farfesan mace ta farko a fannin tsara wasannin a nahiyar Afurka<ref>{{Cite web|title=Nigerian Female Dramatists: Expression, Resistance, Agency|url=https://www.routledge.com/Nigerian-Female-Dramatists-Expression-Resistance-Agency/Afolayan/p/book/9780367616106|access-date=2021-06-24|website=Routledge & CRC Press|language=en}}</ref> *[[:ha:Ojo Taiye|Ojo Taiye]], mawakin fasahan Najeriya, wanda ya lashe kyauta a gasar Wild 2019 Annual Poetry Prize<ref>{{Cite web|last=thehaywriters|date=2021-04-28|title=Nigerian Poet, Ojo Taiye, Wins 2021 Hay Writers Circle Poetry Competition.|url=https://thehaywriters.wordpress.com/2021/04/28/nigerian-poet-ojo-taiye-wins-2021-hay-writers-circle-poetry-competition/|access-date=2021-06-24|website=THE HAY WRITERS|language=en}}</ref> *[[Tompolo]], tsohon kwamadan sojojin Najeriya *[[Abel Ubeku]], Managing Director Bakin fata na farko a kamfanin Guinness Nigeria Plc<ref>{{Cite web|date=2014-06-17|title=Dr. Abel K. Ubeku, 1936-2014: In memoriam|url=https://www.vanguardngr.com/2014/06/dr-abel-k-ubeku-1936-2014-memoriam/|access-date=2021-06-24|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref> *[[Patrick Utomi]], farfesan Najeriya akan political economy and management expert, Fellow of the Institute of Management Consultants of Nigeria kuma tsohon dan takarar shugabancin Najeriya<ref>{{Cite web|date=2021-02-01|title=Nigeria in mess because of bad leadership, says Utomi|url=https://guardian.ng/politics/nigeria-in-mess-because-of-bad-leadership-says-utomi/|access-date=2021-06-24|website=The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News|language=en-US}}</ref> *Senator [[James Manager]] Ebiowou, Dan siyasan Najeriya a mata in Sanata *[[Rachael Oniga]], 'Yar wasan kwaikwayon Najeriya *[[Jeremiah Omoto Fufeyin]], wanda ya ƙirƙiri kuma malamai a Christ Mercyland Deliverance Ministry (CMDM), Warri, Jihar Delta, Najeriya.<ref>{{Cite web |title=Christ Mercyland Deliverance Ministries – Arena of Solutions |url=https://christmercyland.org/ |access-date=2022-03-28 |language=en-US}}</ref> *[[Ayiri Emami]], dan kasuwa, dan siyasa, mai taimako al'umma. *[[Faithia Balogun]], 'Yar wasan kwaikwayon Najeriya, mai tsara Fina-finai, furodusa kuma darekta <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> {{Jihohin Najeriya}} ==Manazarta== {{DEFAULTSORT:Delta}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] t7y4qhvi5pcnvrk5cboy05skqab83wy Ebonyi 0 8473 166527 137717 2022-08-17T11:31:59Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Ebonyi'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Gishirin Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria Ebonyi State map.png|200px|Wurin Jihar Ebonyi cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo (harshe)|Igbo]], [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[David Umahi]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Abakaliki]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|5,533km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 2,176,947 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-EB |} [[File:Abakaliki metropolis with Azugwu Hill in background 03.jpg|thumb|cikin ebonyi]] [[File:IMG-20190114-WA0017.jpg|thumb|Mutanen ebonyi a bubukuwan al'ada]] [[File:A flyover.jpg|thumb|Birnin ebonyi]] '''Jihar Ebonyi''' ( [[Harshen Ibo|harshen Igbo]]: ''Ȯra Ebony)'' Jiha ce dake a kudu maso gabas a ƙasar [[Najeriya]]. Tana da yawan fili kimanin kilomita araba’i 5,533 da yawan jama’a miliyan biyu da dubu dari da saba'in da shida da dari tara da arba'in da bakwai (ƙidayar yawan jama'a shekara 2006). Babban birnin tarayyar jihar ita ce [[Abakaliki]]. [[David Umahi]] shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2015 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Eric Kelechi Igwe]]. Dattijan jihar su ne: [[Sam Egwu]], [[Sonni Ogbuoji]] da [[Joseph Ogba]]. [[File:Orange sellers.jpg|thumb|Kasuwanci a ebonyi]] Jihar Ebonyi tana da iyaka da misalin jihhohi hudu su ne: [[Abia|Jihar Abia]], [[Benue (jiha)|Jihar Benue]], [[Cross River]] kuma da [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. [[File:Akanu-Ibiam-Fly-over-Ebonyi.jpg|thumb|Ebonyi]] == Kananan Hukumomi == Jihar Ebonyi nada adadin [[Kananan hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda goma sha uku (13). Wadanda Sune: * [[Abakaliki]] * [[Afikpo ta Arewa]] * [[Afikpo ta Kudu]] (Edda) * [[Ebonyi, (Karamar hukuma)|Ebonyi]] * [[Ezza ta Arewa]] * [[Ezza ta Kudu]] * [[Ikwo (Karamar hukuma)|Ikwo]] * [[Ishielu]] * [[Ivo]] * [[Izzi (Ebonyi)|Izzi]] * [[Ohaozara]] * [[Ohaukwu]] * [[Onicha]] {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Ebonyi}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] lmv6t3g1j3gthhx01e2uw27kg9wwtzs 166528 166527 2022-08-17T11:32:45Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Ebonyi'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Gishirin Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria Ebonyi State map.png|200px|Wurin Jihar Ebonyi cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo (harshe)|Igbo]], [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[David Umahi]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Abakaliki]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|5,533km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 2,176,947 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-EB |} [[File:Abakaliki metropolis with Azugwu Hill in background 03.jpg|thumb|cikin ebonyi]] [[File:IMG-20190114-WA0017.jpg|thumb|Mutanen ebonyi a bubukuwan al'ada]] [[File:A flyover.jpg|thumb|Birnin ebonyi]] '''Jihar Ebonyi''' ( [[Harshen Ibo|harshen Igbo]]: ''Ȯra Ebony)'' Jiha ce dake a Kudu maso Gabashin [[Najeriya]]. Tana da yawan fili kimanin kilomita araba’i 5,533 da yawan jama’a miliyan biyu da dubu dari da saba'in da shida da dari tara da arba'in da bakwai (ƙidayar yawan jama'a shekara 2006). Babban birnin tarayyar jihar ita ce [[Abakaliki]]. [[David Umahi]] shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2015 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Eric Kelechi Igwe]]. Dattijan jihar su ne: [[Sam Egwu]], [[Sonni Ogbuoji]] da [[Joseph Ogba]]. [[File:Orange sellers.jpg|thumb|Kasuwanci a ebonyi]] Jihar Ebonyi tana da iyaka da misalin jihhohi hudu su ne: [[Abia|Jihar Abia]], [[Benue (jiha)|Jihar Benue]], [[Cross River]] kuma da [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. [[File:Akanu-Ibiam-Fly-over-Ebonyi.jpg|thumb|Ebonyi]] == Kananan Hukumomi == Jihar Ebonyi nada adadin [[Kananan hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda goma sha uku (13). Wadanda Sune: * [[Abakaliki]] * [[Afikpo ta Arewa]] * [[Afikpo ta Kudu]] (Edda) * [[Ebonyi, (Karamar hukuma)|Ebonyi]] * [[Ezza ta Arewa]] * [[Ezza ta Kudu]] * [[Ikwo (Karamar hukuma)|Ikwo]] * [[Ishielu]] * [[Ivo]] * [[Izzi (Ebonyi)|Izzi]] * [[Ohaozara]] * [[Ohaukwu]] * [[Onicha]] {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Ebonyi}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] ql2cbxlx0geo8yi33ggixv6kkrm4e5o 166529 166528 2022-08-17T11:37:46Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Ebonyi'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Gishirin Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria Ebonyi State map.png|200px|Wurin Jihar Ebonyi cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo (harshe)|Igbo]], [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[David Umahi]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Abakaliki]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|5,533km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 2,176,947 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-EB |} [[File:Abakaliki metropolis with Azugwu Hill in background 03.jpg|thumb|cikin ebonyi]] [[File:IMG-20190114-WA0017.jpg|thumb|Mutanen ebonyi a bubukuwan al'ada]] [[File:A flyover.jpg|thumb|Birnin ebonyi]] '''Jihar Ebonyi''' ( [[Harshen Ibo|harshen Igbo]]: ''Ȯra Ebony)'' Jiha ce dake a Kudu maso Gabashin [[Najeriya]], ta hada iyaka daga arewa da [[Benue (jiha)|Jihar Benue]], [[Cross River]] daga gabas da kuma kudu maso gabas, sai kuma [[Abiya|Jihar Abiya]] daga kudu maso yamma. Tana da yawan fili kimanin kilomita araba’i 5,533 da yawan jama’a miliyan biyu da dubu dari da saba'in da shida da dari tara da arba'in da bakwai (ƙidayar yawan jama'a shekara 2006). Babban birnin tarayyar jihar ita ce [[Abakaliki]]. [[David Umahi]] shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2015 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Eric Kelechi Igwe]]. Dattijan jihar su ne: [[Sam Egwu]], [[Sonni Ogbuoji]] da [[Joseph Ogba]]. [[File:Orange sellers.jpg|thumb|Kasuwanci a ebonyi]] Jihar Ebonyi tana da iyaka da misalin jihhohi hudu su ne: [[Abia|Jihar Abia]], [[Benue (jiha)|Jihar Benue]], [[Cross River]] kuma da [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. [[File:Akanu-Ibiam-Fly-over-Ebonyi.jpg|thumb|Ebonyi]] == Kananan Hukumomi == Jihar Ebonyi nada adadin [[Kananan hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda goma sha uku (13). Wadanda Sune: * [[Abakaliki]] * [[Afikpo ta Arewa]] * [[Afikpo ta Kudu]] (Edda) * [[Ebonyi, (Karamar hukuma)|Ebonyi]] * [[Ezza ta Arewa]] * [[Ezza ta Kudu]] * [[Ikwo (Karamar hukuma)|Ikwo]] * [[Ishielu]] * [[Ivo]] * [[Izzi (Ebonyi)|Izzi]] * [[Ohaozara]] * [[Ohaukwu]] * [[Onicha]] {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Ebonyi}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 72hzqqpz6qaiz72x93l1eynuri4wprs 166530 166529 2022-08-17T11:39:52Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Ebonyi'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Gishirin Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria Ebonyi State map.png|200px|Wurin Jihar Ebonyi cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo (harshe)|Igbo]], [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[David Umahi]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Abakaliki]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|5,533km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 2,176,947 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-EB |} [[File:Abakaliki metropolis with Azugwu Hill in background 03.jpg|thumb|cikin ebonyi]] [[File:IMG-20190114-WA0017.jpg|thumb|Mutanen ebonyi a bubukuwan al'ada]] [[File:A flyover.jpg|thumb|Birnin ebonyi]] '''Jihar Ebonyi''' ( [[Harshen Ibo|harshen Igbo]]: ''Ȯra Ebony)'' Jiha ce dake a Kudu maso Gabashin [[Najeriya]], ta hada iyaka daga arewa da [[Benue (jiha)|Jihar Benue]], [[Cross River]] daga gabas da kuma kudu maso gabas, sai kuma [[Abiya|Jihar Abiya]] daga kudu maso yamma. An saka mata suna bayan '''Kogin Abonyi (Aboine)''' Tana da yawan fili kimanin kilomita araba’i 5,533 da yawan jama’a miliyan biyu da dubu dari da saba'in da shida da dari tara da arba'in da bakwai (ƙidayar yawan jama'a shekara 2006). Babban birnin tarayyar jihar ita ce [[Abakaliki]]. [[David Umahi]] shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2015 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Eric Kelechi Igwe]]. Dattijan jihar su ne: [[Sam Egwu]], [[Sonni Ogbuoji]] da [[Joseph Ogba]]. [[File:Orange sellers.jpg|thumb|Kasuwanci a ebonyi]] Jihar Ebonyi tana da iyaka da misalin jihhohi hudu su ne: [[Abia|Jihar Abia]], [[Benue (jiha)|Jihar Benue]], [[Cross River]] kuma da [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. [[File:Akanu-Ibiam-Fly-over-Ebonyi.jpg|thumb|Ebonyi]] == Kananan Hukumomi == Jihar Ebonyi nada adadin [[Kananan hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda goma sha uku (13). Wadanda Sune: * [[Abakaliki]] * [[Afikpo ta Arewa]] * [[Afikpo ta Kudu]] (Edda) * [[Ebonyi, (Karamar hukuma)|Ebonyi]] * [[Ezza ta Arewa]] * [[Ezza ta Kudu]] * [[Ikwo (Karamar hukuma)|Ikwo]] * [[Ishielu]] * [[Ivo]] * [[Izzi (Ebonyi)|Izzi]] * [[Ohaozara]] * [[Ohaukwu]] * [[Onicha]] {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Ebonyi}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] k13nmnh8klitu8ep1tfyv7sxymebpkz 166531 166530 2022-08-17T11:40:53Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Ebonyi'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Gishirin Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria Ebonyi State map.png|200px|Wurin Jihar Ebonyi cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo (harshe)|Igbo]], [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[David Umahi]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Abakaliki]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|5,533km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 2,176,947 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-EB |} [[File:Abakaliki metropolis with Azugwu Hill in background 03.jpg|thumb|cikin ebonyi]] [[File:IMG-20190114-WA0017.jpg|thumb|Mutanen ebonyi a bubukuwan al'ada]] [[File:A flyover.jpg|thumb|Birnin ebonyi]] '''Jihar Ebonyi''' ( [[Harshen Ibo|harshen Igbo]]: ''Ȯra Ebony)'' Jiha ce dake a Kudu maso Gabashin [[Najeriya]], ta hada iyaka daga arewa da [[Benue (jiha)|Jihar Benue]], [[Cross River]] daga gabas da kuma kudu maso gabas, sai kuma [[Abiya|Jihar Abiya]] daga kudu maso yamma. An saka mata suna bayan '''Kogin Abonyi (Aboine)''' wanda mafi akasarin Kogin na yankin kudancin Jihar. Tana da yawan fili kimanin kilomita araba’i 5,533 da yawan jama’a miliyan biyu da dubu dari da saba'in da shida da dari tara da arba'in da bakwai (ƙidayar yawan jama'a shekara 2006). Babban birnin tarayyar jihar ita ce [[Abakaliki]]. [[David Umahi]] shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2015 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Eric Kelechi Igwe]]. Dattijan jihar su ne: [[Sam Egwu]], [[Sonni Ogbuoji]] da [[Joseph Ogba]]. [[File:Orange sellers.jpg|thumb|Kasuwanci a ebonyi]] Jihar Ebonyi tana da iyaka da misalin jihhohi hudu su ne: [[Abia|Jihar Abia]], [[Benue (jiha)|Jihar Benue]], [[Cross River]] kuma da [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. [[File:Akanu-Ibiam-Fly-over-Ebonyi.jpg|thumb|Ebonyi]] == Kananan Hukumomi == Jihar Ebonyi nada adadin [[Kananan hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda goma sha uku (13). Wadanda Sune: * [[Abakaliki]] * [[Afikpo ta Arewa]] * [[Afikpo ta Kudu]] (Edda) * [[Ebonyi, (Karamar hukuma)|Ebonyi]] * [[Ezza ta Arewa]] * [[Ezza ta Kudu]] * [[Ikwo (Karamar hukuma)|Ikwo]] * [[Ishielu]] * [[Ivo]] * [[Izzi (Ebonyi)|Izzi]] * [[Ohaozara]] * [[Ohaukwu]] * [[Onicha]] {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Ebonyi}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 80e70r4axxtrwufvfv26j7w3wvlw57u 166532 166531 2022-08-17T11:49:36Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Ebonyi'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Gishirin Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria Ebonyi State map.png|200px|Wurin Jihar Ebonyi cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo (harshe)|Igbo]], [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[David Umahi]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Abakaliki]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|5,533km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 2,176,947 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-EB |} [[File:Abakaliki metropolis with Azugwu Hill in background 03.jpg|thumb|cikin ebonyi]] [[File:IMG-20190114-WA0017.jpg|thumb|Mutanen ebonyi a bubukuwan al'ada]] [[File:A flyover.jpg|thumb|Birnin ebonyi]] '''Jihar Ebonyi''' ( [[Harshen Ibo|harshen Igbo]]: ''Ȯra Ebony)'' Jiha ce dake a Kudu maso Gabashin [[Najeriya]], ta hada iyaka daga arewa da [[Benue (jiha)|Jihar Benue]], [[Cross River]] daga gabas da kuma kudu maso gabas, sai kuma [[Abiya|Jihar Abiya]] daga kudu maso yamma. An saka mata suna bayan '''Kogin Abonyi (Aboine)''' wanda mafi akasarin Kogin na yankin kudancin Jihar - an kuma ƙirƙiri Jihar Ebonyi daga sassan jihohin [[Abiya]] da [[Enugu (jiha)|Enugu]] a shekarar 1996. Tana da yawan fili kimanin kilomita araba’i 5,533 da yawan jama’a miliyan biyu da dubu dari da saba'in da shida da dari tara da arba'in da bakwai (ƙidayar yawan jama'a shekara 2006). Babban birnin tarayyar jihar ita ce [[Abakaliki]]. [[David Umahi]] shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2015 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Eric Kelechi Igwe]]. Dattijan jihar su ne: [[Sam Egwu]], [[Sonni Ogbuoji]] da [[Joseph Ogba]]. [[File:Orange sellers.jpg|thumb|Kasuwanci a ebonyi]] Jihar Ebonyi tana da iyaka da misalin jihhohi hudu su ne: [[Abia|Jihar Abia]], [[Benue (jiha)|Jihar Benue]], [[Cross River]] kuma da [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. [[File:Akanu-Ibiam-Fly-over-Ebonyi.jpg|thumb|Ebonyi]] == Kananan Hukumomi == Jihar Ebonyi nada adadin [[Kananan hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda goma sha uku (13). Wadanda Sune: * [[Abakaliki]] * [[Afikpo ta Arewa]] * [[Afikpo ta Kudu]] (Edda) * [[Ebonyi, (Karamar hukuma)|Ebonyi]] * [[Ezza ta Arewa]] * [[Ezza ta Kudu]] * [[Ikwo (Karamar hukuma)|Ikwo]] * [[Ishielu]] * [[Ivo]] * [[Izzi (Ebonyi)|Izzi]] * [[Ohaozara]] * [[Ohaukwu]] * [[Onicha]] {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Ebonyi}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] co4rx36xm1v50xh9udfku5ico6s3h2s 166533 166532 2022-08-17T11:54:13Z Uncle Bash007 9891 /* Kananan Hukumomi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Ebonyi'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Gishirin Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria Ebonyi State map.png|200px|Wurin Jihar Ebonyi cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo (harshe)|Igbo]], [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[David Umahi]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Abakaliki]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|5,533km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 2,176,947 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-EB |} [[File:Abakaliki metropolis with Azugwu Hill in background 03.jpg|thumb|cikin ebonyi]] [[File:IMG-20190114-WA0017.jpg|thumb|Mutanen ebonyi a bubukuwan al'ada]] [[File:A flyover.jpg|thumb|Birnin ebonyi]] '''Jihar Ebonyi''' ( [[Harshen Ibo|harshen Igbo]]: ''Ȯra Ebony)'' Jiha ce dake a Kudu maso Gabashin [[Najeriya]], ta hada iyaka daga arewa da [[Benue (jiha)|Jihar Benue]], [[Cross River]] daga gabas da kuma kudu maso gabas, sai kuma [[Abiya|Jihar Abiya]] daga kudu maso yamma. An saka mata suna bayan '''Kogin Abonyi (Aboine)''' wanda mafi akasarin Kogin na yankin kudancin Jihar - an kuma ƙirƙiri Jihar Ebonyi daga sassan jihohin [[Abiya]] da [[Enugu (jiha)|Enugu]] a shekarar 1996 sannan babban birninta na [[Abakaliki]]. Tana da yawan fili kimanin kilomita araba’i 5,533 da yawan jama’a miliyan biyu da dubu dari da saba'in da shida da dari tara da arba'in da bakwai (ƙidayar yawan jama'a shekara 2006). Babban birnin tarayyar jihar ita ce [[Abakaliki]]. [[David Umahi]] shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2015 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Eric Kelechi Igwe]]. Dattijan jihar su ne: [[Sam Egwu]], [[Sonni Ogbuoji]] da [[Joseph Ogba]]. [[File:Orange sellers.jpg|thumb|Kasuwanci a ebonyi]] Jihar Ebonyi tana da iyaka da misalin jihhohi hudu su ne: [[Abia|Jihar Abia]], [[Benue (jiha)|Jihar Benue]], [[Cross River]] kuma da [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. [[File:Akanu-Ibiam-Fly-over-Ebonyi.jpg|thumb|Ebonyi]] == Kananan Hukumomi == Jihar Ebonyi nada adadin [[Kananan hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda goma sha uku (13). Wadanda Sune: * [[Abakaliki]] * [[Afikpo ta Arewa]] * [[Afikpo ta Kudu]] (Edda) * [[Ebonyi, (Karamar hukuma)|Ebonyi]] * [[Ezza ta Arewa]] * [[Ezza ta Kudu]] * [[Ikwo (Karamar hukuma)|Ikwo]] * [[Ishielu]] * [[Ivo]] * [[Izzi (Ebonyi)|Izzi]] * [[Ohaozara]] * [[Ohaukwu]] * [[Onicha]] {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Ebonyi}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 4oyatduzug7oskfd7vho4legz33oq41 166534 166533 2022-08-17T11:55:06Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Ebonyi'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Gishirin Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria Ebonyi State map.png|200px|Wurin Jihar Ebonyi cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo (harshe)|Igbo]], [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[David Umahi]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Abakaliki]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|5,533km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 2,176,947 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-EB |} [[File:Abakaliki metropolis with Azugwu Hill in background 03.jpg|thumb|cikin ebonyi]] [[File:IMG-20190114-WA0017.jpg|thumb|Mutanen ebonyi a bubukuwan al'ada]] [[File:A flyover.jpg|thumb|Birnin ebonyi]] '''Jihar Ebonyi''' ( [[Harshen Ibo|harshen Igbo]]: ''Ȯra Ebony)'' Jiha ce dake a Kudu maso Gabashin [[Najeriya]], ta hada iyaka daga arewa da [[Benue (jiha)|Jihar Benue]], [[Cross River]] daga gabas da kuma kudu maso gabas, sai kuma [[Abiya|Jihar Abiya]] daga kudu maso yamma. An saka mata suna bayan '''Kogin Abonyi (Aboine)''' wanda mafi akasarin Kogin na yankin kudancin Jihar - an kuma ƙirƙiri Jihar Ebonyi daga sassan jihohin [[Abiya]] da [[Enugu (jiha)|Enugu]] a shekarar 1996 sannan babban birninta na [[Abakaliki]]. Tana da yawan fili kimanin kilomita araba’i 5,533 da yawan jama’a miliyan biyu da dubu dari da saba'in da shida da dari tara da arba'in da bakwai (ƙidayar yawan jama'a shekara 2006). Babban birnin tarayyar jihar ita ce [[Abakaliki]]. [[David Umahi]] shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2015 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Eric Kelechi Igwe]]. Dattijan jihar su ne: [[Sam Egwu]], [[Sonni Ogbuoji]] da [[Joseph Ogba]]. [[File:Orange sellers.jpg|thumb|Kasuwanci a ebonyi]] Jihar Ebonyi tana da iyaka da misalin jihhohi hudu su ne: [[Abia|Jihar Abia]], [[Benue (jiha)|Jihar Benue]], [[Cross River]] kuma da [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. [[File:Akanu-Ibiam-Fly-over-Ebonyi.jpg|thumb|Ebonyi]] == Kananan Hukumomi == Jihar Ebonyi nada adadin [[Kananan hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda goma sha uku (13). Wadanda Sune: * [[Abakaliki]] * [[Afikpo ta Arewa]] * [[Afikpo ta Kudu]] (Edda) * [[Ebonyi, (Karamar hukuma)|Ebonyi]] * [[Ezza ta Arewa]] * [[Ezza ta Kudu]] * [[Ikwo (Karamar hukuma)|Ikwo]] * [[Ishielu]] * [[Ivo]] * [[Izzi (Ebonyi)|Izzi]] * [[Ohaozara]] * [[Ohaukwu]] * [[Onicha]] {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Ebonyi}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 76xo2mg88tsrqd7bkw84ftfzyb4hu1f 166535 166534 2022-08-17T11:57:09Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Ebonyi'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Gishirin Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria Ebonyi State map.png|200px|Wurin Jihar Ebonyi cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo (harshe)|Igbo]], [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[David Umahi]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Abakaliki]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|5,533km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 2,176,947 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-EB |} [[File:Abakaliki metropolis with Azugwu Hill in background 03.jpg|thumb|cikin ebonyi]] [[File:IMG-20190114-WA0017.jpg|thumb|Mutanen ebonyi a bubukuwan al'ada]] [[File:A flyover.jpg|thumb|Birnin ebonyi]] '''Jihar Ebonyi''' ( [[Harshen Ibo|harshen Igbo]]: ''Ȯra Ebony)'' Jiha ce dake a Kudu maso Gabashin [[Najeriya]], ta hada iyaka daga arewa da [[Benue (jiha)|Jihar Benue]], [[Cross River]] daga gabas da kuma kudu maso gabas, sai kuma [[Abiya|Jihar Abiya]] daga kudu maso yamma. An saka mata suna bayan '''Kogin Abonyi (Aboine)''' wanda mafi akasarin Kogin na yankin kudancin Jihar - an kuma ƙirƙiri Jihar Ebonyi daga sassan jihohin [[Abiya]] da [[Enugu (jiha)|Enugu]] a shekarar 1996 sannan babban birninta na [[Abakaliki]]. Jihar Ebonyi na daga cikin mafi kankantan a girma daga cikin jihohin Najeriya. Tana da yawan fili kimanin kilomita araba’i 5,533 da yawan jama’a miliyan biyu da dubu dari da saba'in da shida da dari tara da arba'in da bakwai (ƙidayar yawan jama'a shekara 2006). Babban birnin tarayyar jihar ita ce [[Abakaliki]]. [[David Umahi]] shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2015 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Eric Kelechi Igwe]]. Dattijan jihar su ne: [[Sam Egwu]], [[Sonni Ogbuoji]] da [[Joseph Ogba]]. [[File:Orange sellers.jpg|thumb|Kasuwanci a ebonyi]] Jihar Ebonyi tana da iyaka da misalin jihhohi hudu su ne: [[Abia|Jihar Abia]], [[Benue (jiha)|Jihar Benue]], [[Cross River]] kuma da [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. [[File:Akanu-Ibiam-Fly-over-Ebonyi.jpg|thumb|Ebonyi]] == Kananan Hukumomi == Jihar Ebonyi nada adadin [[Kananan hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda goma sha uku (13). Wadanda Sune: * [[Abakaliki]] * [[Afikpo ta Arewa]] * [[Afikpo ta Kudu]] (Edda) * [[Ebonyi, (Karamar hukuma)|Ebonyi]] * [[Ezza ta Arewa]] * [[Ezza ta Kudu]] * [[Ikwo (Karamar hukuma)|Ikwo]] * [[Ishielu]] * [[Ivo]] * [[Izzi (Ebonyi)|Izzi]] * [[Ohaozara]] * [[Ohaukwu]] * [[Onicha]] {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Ebonyi}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 4mkq0ml1fonmi22mog3zadktkk2ckfa 166537 166535 2022-08-17T11:58:58Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Ebonyi'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Gishirin Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria Ebonyi State map.png|200px|Wurin Jihar Ebonyi cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo (harshe)|Igbo]], [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[David Umahi]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Abakaliki]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|5,533km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 2,176,947 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-EB |} [[File:Abakaliki metropolis with Azugwu Hill in background 03.jpg|thumb|cikin ebonyi]] [[File:IMG-20190114-WA0017.jpg|thumb|Mutanen ebonyi a bubukuwan al'ada]] [[File:A flyover.jpg|thumb|Birnin ebonyi]] '''Jihar Ebonyi''' ( [[Harshen Ibo|harshen Igbo]]: ''Ȯra Ebony)'' Jiha ce dake a Kudu maso Gabashin [[Najeriya]], ta hada iyaka daga arewa da [[Benue (jiha)|Jihar Benue]], [[Cross River]] daga gabas da kuma kudu maso gabas, sai kuma [[Abiya|Jihar Abiya]] daga kudu maso yamma. An saka mata suna bayan '''Kogin Abonyi (Aboine)''' wanda mafi akasarin Kogin na yankin kudancin Jihar - an kuma ƙirƙiri Jihar Ebonyi daga sassan jihohin [[Abiya]] da [[Enugu (jiha)|Enugu]] a shekarar 1996 sannan babban birninta na [[Abakaliki]]. Jihar Ebonyi na daga cikin mafi kankantan a girma daga cikin jihohin Najeriya. Ebonyi itace jiha ta 33 uku a girman kasa kuma na 29 a yawan mutane a cikin jihohin Najeriya. Tana da yawan fili kimanin kilomita araba’i 5,533 da yawan jama’a miliyan biyu da dubu dari da saba'in da shida da dari tara da arba'in da bakwai (ƙidayar yawan jama'a shekara 2006). Babban birnin tarayyar jihar ita ce [[Abakaliki]]. [[David Umahi]] shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2015 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Eric Kelechi Igwe]]. Dattijan jihar su ne: [[Sam Egwu]], [[Sonni Ogbuoji]] da [[Joseph Ogba]]. [[File:Orange sellers.jpg|thumb|Kasuwanci a ebonyi]] Jihar Ebonyi tana da iyaka da misalin jihhohi hudu su ne: [[Abia|Jihar Abia]], [[Benue (jiha)|Jihar Benue]], [[Cross River]] kuma da [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. [[File:Akanu-Ibiam-Fly-over-Ebonyi.jpg|thumb|Ebonyi]] == Kananan Hukumomi == Jihar Ebonyi nada adadin [[Kananan hukumomin Nijeriya|Kananan hukumomi]] guda goma sha uku (13). Wadanda Sune: * [[Abakaliki]] * [[Afikpo ta Arewa]] * [[Afikpo ta Kudu]] (Edda) * [[Ebonyi, (Karamar hukuma)|Ebonyi]] * [[Ezza ta Arewa]] * [[Ezza ta Kudu]] * [[Ikwo (Karamar hukuma)|Ikwo]] * [[Ishielu]] * [[Ivo]] * [[Izzi (Ebonyi)|Izzi]] * [[Ohaozara]] * [[Ohaukwu]] * [[Onicha]] {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Ebonyi}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] eqo9a2rg9nxqwql4e6ygy9chztg7k05 Fitsari 0 10626 166464 62285 2022-08-17T07:37:29Z DonCamillo 4280 wikitext text/x-wiki {{databox}} [[File:Weewee.JPG|thumb|Samfarin fitsarin dan'adam]] [[File:Young-Woman-Urination.jpg|thumb|mace ta na fitsari]] [[File:Asiatic lion marking its territory.jpg|thumb|Zaki Ya na fitsari]] '''Fitsari''' wani ruwa wanda [[by-product]] na [[metabolism]] dake jikin mutane da yawancin dabbobi. Fitsari na fitowa ne daga [[ƙoda]] yabi ta [[ureter]] zuwa [[mafitsara]]. Yin fitsara ke sakamakon fitar fitsari daga jiki. {{Stub}} {{DEFAULTSORT:Fitsari}} ntctakxtqx6qkiw11owuy62kwn3ei82 Babagana Umara Zulum 0 11344 166501 164785 2022-08-17T09:46:03Z Sadammuhammad11234 14840 Nayi gyara a rubutun da yake a sama wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Babagana Umara Zulum''' An haife shi ne a ranar 26 ga watan Agusta, a shekara ta 1969,a garin [[Mafa]], gwamnan Koma yan Gungiyan Boko Harama sun sha kai masa hare hare daban daban amah basa samun nassarah, [[jihar Borno]] ne daga shekara ta 2019 (bayan [[Kashim Shettima]]).Babagana Umar zulum yakasance gwanna ne jajirtace wanda a bangaren siyasan dimukradiyya da yasa a sawun gaba.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://punchng.com/breaking-apc-wins-borno-gov-poll-with-1-175-440-votes/|title=APC’s Zulum wins Borno Gov poll with 1,175,440 votes|website=Punch Newspapers|language=en-US|access-date=2019-03-13}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|url=https://www.dailytrust.com.ng/just-in-zulum-wins-borno-governorship-election.html|title=JUST IN: Zulum wins Borno governorship election|last=Abubakar|first=Uthman|last2=Omirin|first2=Olatunji|date=2019-03-11|website=Daily Trust|language=en-GB|access-date=2019-03-13}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://guardian.ng/tag/babagana-umara-zulum/|website=guardian.ng|access-date=2020-05-28}}</ref> == Manazarta == {{DEFAULTSORT:Zulum, Babagana Umara}} [[Category:'Yan siyasan Najeriya]] [[Category:Gwamnonin jihar Borno]] p54rxlne2v7lh1oe5ww87zcysflg63v Dunama I 0 11684 166446 52499 2022-08-17T07:01:58Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} Mai ko Sarki '''Dunama''' ya kasance Shugaban hada kan daular sayfawa a lokacin farkon karni na goma sha biyui. Shine farkon Mai da ya fara zuwa aikin [[hajji]] a kasa ma tsarki [[Makkah|Makka]] . == Tunani == Gerald S. Graham, Thomas Hodgkin; Ra'ayoyin Najeriya: Tarihin Anthology na Tarihi {{DEFAULTSORT:Dunama 1}} ==Manazarta== [[Category:Tarihin Cadi]] [[Category:Sarakunan Cadi]] [[Category:Daular Kanem Borno]] 48csm2zlzon2g2hh5p9btb60jjjhv8k Don Omar 0 13557 166425 93548 2022-08-17T06:18:30Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''William Omar Landrón Rivera''' anfi saninsa da sunan '''Don Omar''' (an haife shi 10 ga watan Fabrairu shekarar 1978).<ref name="PRPOP">https://prpop.org/biografias/don-omar/</ref> mawaƙi ne kuma ɗan wasan kwaikwayo na Puerto Rican. Wani lokaci ana kiransa sunayensu '''El Rey''', da kuma '''Sarkin Sarakunan''' Reggaeton Music. A ranar 1 ga watan Satumba, shekarar 2017, ya ba da sanarwar cewa zai yi ritaya bayan wasu jerin wasannin kide kide da wake-wake a José Miguel Agrelot Coliseum a Puerto Rico, wanda aka shirya a ranar 15, 16 da 17 watan Disamba. Ya dawo waƙa a ranar 20 ga watan Afrilu tare da waƙarsa Ramayama tare da Farruko . == Farkon rayuwa == Don Omar an haife shi ne a Santurce, dan asalin garin San Juan, Puerto Rico, <ref name="PRPOP">https://prpop.org/biografias/don-omar/</ref> inda aka haife shi, ɗan farin William Landrón da Luz Antonia Rivera. Daga farkon shekarunsa, ya nuna sha'awar kiɗan Vico C da Brewley MC. Lokacin da yake saurayi, ya zama memba mai aiki a majami'ar Furotesta, Iglesia Evangélica Returnuración en Cristo a Bayamón inda a wasu lokutan yake gabatar da wa'azin. Koyaya, bayan shekaru huɗu, ya bar cocin don keɓe kansa ga waƙoƙi. <ref name="prpop.org">[http://www.prpop.org/biografias/d_bios/DonOmar.shtml Biografías], Prpop.org. Retrieved on 29 January 2012.</ref> == Aiki == Wasansa na farko a cikin jama'a a cikin kulob din dare ya kasance tare da diski dan wasan baya Eliel Lind Osorio . Bayan haka ya fito a kai a kai kan kundin tattara bayanai daga shahararrun DJs da masu kera da suka hada da Luny Tunes, Noriega, da DJ Eric. Ya kuma yi aiki a matsayin mawaki na Héctor <nowiki>&</nowiki>amp; Tito. Daya daga cikin membobin, Héctor Delgado, ya taimaka masa wajen samar da kundin wakoki na farko. <ref name="prpop.org">[http://www.prpop.org/biografias/d_bios/DonOmar.shtml Biografías], Prpop.org. Retrieved on 29 January 2012.</ref> Ayyukan Omar ya tashi don yin sakaci tare da sakin album ɗinsa na farko, ''The Last Don'' tare da Frankie Needles. Duk thean wasan kwaikwayon da fasalin rayuwarsu sun sami ingantaccen Platinum ta theungiyar Ma'aikatar Rikodi ta Amurka . A duk faɗin duniya, ''The Last Don: Live [CD & DVD]'' ya sayar da kofi sama da miliyan ɗaya, bisa ga shafin yanar gizon sa. Ya sami lambobin yabo a Latin Pop Album of the Year da kuma New Artist & Latin Rap / Hip-Hop Album of the Year ta Billboard Latin Music Awards a shekarar 2003. ''Abin da ya gabata Don: Live [CD & DVD]'' an kuma zaɓa shi don kundin wajan kiɗa na Urban Music a lambar yabo ta Latin ta Grammy ta shekarar 2005 . Albam din Omar na watan Mayu shekara ta 2006 ''King of Kings'', ya zama mafi daukaka a tarihin reggaeton LP a cikin manyan daloli 10 na Amurka, tare da halarta na farko a lambar # 1 akan taswirar tallace-tallace na Latin da kuma lambar 1 1 akan Babbar Tashoshin Latin Rhythm Radio tare da “ Angelito ” daya. . <ref name="LR">[http://www.latinrapper.com/reggaeton.html "Don Omar On Top of Charts with ‘King of Kings’ Debut"]. Latinrapper.com. Retrieved on 29 January 2012.</ref> Omar ya sami damar doke rikodin tallace-tallace na cikin-shagon a shagon kiɗa na Disney World's Virgin wanda a baya wanda tauraron pop ɗin Britney Spears ya kafa . Tare da mafi girman zanewa ta mawallafin reggaeton, ''Sarkin Sarakuna'' Omar ya shiga cikin jerin lamba na 7 tare da 74,000, yana bugun lambar Yan Yankee 24 na 24 tare da "Barrio Fino En Directo" na 2005. A watan Afrilun 2007, Don Omar ya karɓi Kyautar Takaitacciyar Waƙoƙin Lissafi ta Latin don ggaarfin Reggaeton na shekarar don ''Sarkin Sarakuna'' . ''Billboard ya'' gane cewa ''Sarkin Sarakuna'' shine mafi kyawun album na shekaru goma a Latin Amurka, banda kasancewa mafi nasara a tarihin nau'in reggaeton. ''Billboard ya'' kiyasta cewa kundin ya sayar da kwafi sama da miliyan 4.1 a ƙarshen 2009. <ref>[http://www.billboard.com/album/don-omar/king-of-kings/774445/review#/album/don-omar/king-of-kings/774445/review King of Kings Album Reviews], ''Billboard''. Retrieved on 29 January 2012.</ref> Omar ya halarci gabatarwar Gilberto Santa Rosa a cikin wani taron da aka yi wa lakabi da "Concierto del Amor", wanda aka gabatar a Lambun Madison Square ranar 9 ga watan Fabrairu shekarar 2008. Ya rufe taron kuma ya gabatar da jigogin reggaeton tare da Frankie Needles. An ba da album na uku na Omar, ''iDon'', a ranar 28 ga watan Afrilu shekarar 2009. An sadaukar da wannan kundi ga dan uwansa Cordell Brown. "Virtual Diva" ya zama waƙar da aka fi nema a gidajen rediyo na Latin. <ref>[http://www.mtvtr3s.com/ontv/dyn/esl/series.jhtml Entertainment as a Second Language with Carlos Santos].</ref> Na biyu jami'in wanda ake wa lakabi da " Sexy Robotica ", an sake shi a ranar 6 ga watan Yulin shekarar 2009. The album ''Don Omar gabatarwa: Sadu da marayu da'' aka saki a 16 ga watan Nuwamba shekarar 2010. Kundin ya ƙunshi masu fasaha a ƙarƙashin alamar Don Omar ta Orfanato Music Group alama da sauran masu fasahar reggaeton. A album hada da promotional guda " Hasta Abajo " da kuma album ta gubar guda " Danza Kuduro " featuring Portuguese-Faransa singer Lucenzo, kazalika da haɗin gwiwar da daga Orfanato Music Group artists ciki har da Kendo Kaponi, Lucenzo, Shirin B, Sihiyona &amp;amp; Lennox, Yaga &amp;amp; Mackie da Danny Fornaris. " Don Omar " ya bayyana a waƙar sauti na Fast Five kuma shi ne waƙar da aka yi a ƙarshen fim. An sanya hannu a shi zuwa VI Music da Machete Music ta hanyar Universal Music Latino . Kundi ''Don Omar Ya gabatar da MTO2: Sabuwar zuriya'' aka saki a 1 ga watan Mayu shekarar 2012. Hoton yana dauke da sabbin shiga kungiyar Orfanato Music Group Natti Natasha da kuma wasu masu zane da suka sanya hannu da kuma wasu masu fasahar reggaeton kamar Zion Y Lennox . Kundin ya hada da waƙoƙin "Hasta Que Salga El Sol", wanda ya lashe kyautar don mafi kyawun Urban Song a gasar Latin Grammy A 2012 ta 2012, da "Dutty Love" wanda ke nuna Natti Natasha, wanda kuma aka zaba. Hakanan kundin ya ƙunshi haɗin gwiwa tare da Juan Magan, Mims, Syko, Vinny el Vendito, da Yunel Cruz. An karɓi kundin don yana lashe kyautar don Mafi kyawun Musicaukakar banaukakar Gida a Gasar Latin Grammy A 2012 . Bayan doguwar takaddama tsakanin shekaru goma tare da abokiyar kawanta Daddy Yankee don taken "King of Reggaeton", a farkon shekarar v2016 Daddy Yankee da Don Omar sun sanar a wani taron 'yan jaridu na Billboard cewa za su yi tare a mataki a cikin jerin kide-kide da ake kira ''The World World Tour'' . Sanarwar yawon shakatawa ta bar magoya baya da yawa cikin kafirci, yayin sayarwa a cikin minti a cikin birane kamar Las Vegas, Orlando, Los Angeles, New York. Da yake magana game da yawon shakatawa da kishiyar da ya yi da Daddy Yankee, Don Omar ya ce "Bari in fayyace: Ni ba babban abokina ba ne, kuma ba shi ne babban abokina ba, amma muna girmama juna. Wannan muradin da ya fi zama mafi kyau shi ne abin da ya tura mu zama mafi kyau. ” == Rayuwar mutum == A shekarar 2003, Omar yana da ɗan farinsa, Nicolas Valle Gomez. Omar ya auri yar jaridar nan Jackie Guerrido a ranar 19 ga watan Afrilun shekarar 2008. A watan Maris din shekarar 2011, an bayyana cewa sun rabu. == Korafin sharia == A ranar 18 ga watan Satumba na shekarar 2007, an tsare Omar a takaice a Santa Cruz de la Sierra, [[Bolibiya|Bolivia]] saboda takaddama na shari'a. Wani dan wasan Bolivia mai gabatar da kara ya tuhume shi da wasu aikinsu bayan da ya soke yin wani wasa da aka shirya zaiyi a farkon shekara a La Paz a wani bangare na ziyarar kasa da kasa. <ref>[http://www.emol.com/noticias/magazine/2007/09/18/275907/cantante-don-omar-recobra-libertad-en-bolivia.html "Cantante 'Don Omar' recobra libertad en Bolivia"], ''El Mercurio Online'', 18 September 2007.</ref> Kungiyar ta yi ikirarin cewa ya ci kudi dalar Amurka kimanin dubu 70 na dala sakamakon sokewar. Omar ya amsa cewa ya soke kidan ne saboda kamfanin bai bayar da tikiti a cikin lokaci ba. Bayan gabatar da karar a gaban wani alkalin kotun, dukkan bangarorin sun cimma yarjejeniya. An ba Omar izinin barin kasar ne saboda ya bi ka'idodin da aka shirya a baya a [[Buenos Aires|Buenos Aires ta]] gidan talabijin na [[Argentina]] sannan ya dawo gobe don gudanar da kide kide a filin wasan ƙwallon ƙafa na Tatanichi Aguilera na Santa Cruz. <ref>Ladron, W. (2009)</ref> ==Wkokin sa== === Albums na Studio === * ''Don The Don'' (2003) * ''Sarkin Sarakuna'' (2006) * ''iDon'' (2009) * ''Sadu da marayu'' (2010) * ''Duniyar Don 2'' (2015) * ''Album Na Karshe'' (2019) === Albums na Live da Musamman === * ''Don Don Live Live'' (2004) * ''Last Don: Jerin Gwal'' (2006) * ''Sarkin Sarakuna: Shafin Armageddon'' (2006) * ''Sarkin Sarakuna Live'' (2007) === Kundin albums === * ''Los Bandoleros'' (2005) * ''Da Hitman ya gabatar da sunan Reggaetón Latino'' (2005) * ''Los Bandoleros Reloaded'' (2006) * ''El Pentágono'' (2007) * ''Haɗu da marayu 2: Sabon ƙarni'' (2012) === Mafifitun albums === * ''An sake buga wa Los Bandoleros'' (2006) == Kyaututtuka da gabatarwa == == Fina-finai == {| class="wikitable" ! scope="row" |{{dagger|alt=Films/television series that have not yet been released}} | Ya fito a fina-finai /na jerin talabijin waɗanda ba a riga an sake su ba |} {| class="wikitable" ! Shekara ! Take ! Matsayi |- | rowspan="2" | 2009 | ''Don Omar Fast & Furious 4'' <ref>Brunton, Richard. (26 May 2006) [http://www.filmstalker.co.uk/archives/2006/05/fast_and_the_furious_4_with_di.html Don Omar in new Fast and the Furious film]. Filmstalker.co.uk. Retrieved on 29 January 2012.</ref> | rowspan="4" | Rico Santos |- | ''Los Bandoleros'' |- | 2011 | ''Sau biyar'' |- | 2017 | ''Fast & Furious'' |- | 2021 | ''Fast & Furious 9'' |- |} == Duba kuma == {{clear}} == Haɗin waje == * [http://www.universalmusica.com/donomar/ Yanar gizon hukuma] * [http://www.idon.com/ Yanar gizon hukuma don kundin ''iDon''] * [http://www.myspace.com/donomar Shafin hukuma] a MySpace * [http://www.facebook.com/pages/Don-Omar/21608835481 Shafin hukuma] a [[Fezbuk|Facebook]] * Don Omar == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Pages with unreviewed translations]] kxknbgos9xunpalnu4hapflwncumh88 Dorathy Mato 0 13854 166429 75218 2022-08-17T06:26:25Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Dorathy Kpentomun Mato''' (An haife ta ranar 16 ga watan Satumba, 1968). yar siyasar [[Nijeriya|Najeriya]] ce kuma membace a yanzu da ke wakiltar mazabar tarayya na Vandeikiya / Konshisha na [[Benue (jiha)|jihar Benue]] a majalisar dokokin Najeriya (NASS) daga Oktoba 2017. Mato ta maye gurbin Mr. Herman Hembe, wanda shi ne tsohon Shugaban, Kwamitin Majalisar a kan Babban Birnin Tarayya bayan watsi da hukuncin da Kotun Koli ta yanke game da zabensa a ranar 23 ga Yunin 2017. ==Farkon rayuwa== An haife ta ranar 16 ga watan Satumba, 1968. a matsayinta Dorathy Kpentomun Mato Kindred, Mbaduku a karamar hukumar Vandeikya ta jihar Benue. Dorathy Mato ta fito daga ƙauyen Mbatyough daga dangin Kpentomun Mato manomi ne a Mbaduku a cikin karamar hukumar Vandeikya na jihar Benue.<ref>https://punchng.com/breaking-reps-swear-in-hembes-replacement-mato</ref><ref>https://dailyasset.ng/hembe-fear-sack-grips-benue-legislators-pending-cases/</ref><ref>http://punchng.com/supreme-court-to-determine-fate-of-two-more-benue-reps/</ref><ref>https://dailypost.ng/2017/10/03/reps-swears</ref><ref>https://www.pulse.ng/news/politics/dorathy-mato</ref><ref>https://www.abusidiqu.com/tag/dorothy-mato</ref><ref>https://www.premiumtimesng.com/tag/dorathy-mato</ref> == Ilimi da aiki == Kodayake Mato ta kasance cikin dangin noman matalauta saboda iyayenta manoma ne, amma har yanzu sun fahimci kimar ilimi kuma sun yi rajista a makarantar firamare ta RCM domin fara karatun ta na yara, daga can ne ta samu takardar barin karatun Makaranta na farko a 1979. == Siyasa == Bayan jerin kararraki wadanda ke adawa da sahihancin zaben Hembe a kan ta, a ranar 23 ga Yuni, 2017 Dorethy Mato ta kasance cikakken wakilin mazabar tarayya ta Vandeikiya / Konshisha da ke jihar [[Benue (jiha)|Benue]] ta Kotun Koli ta soke zaben Herman. Hembe, wani tsohon Shugaban, Kwamitin Gidaje kan Babban Birnin Tarayya wanda aka ba shi mukamin sannan ya ce ya ci zaben a lokacin babban zaben Najeriya na 2015 a karkashin Jam’iyyar Peoples Democratic Party (PDP), hukuncin da ya ga Mato a matsayin wanda aka zaba wanda ya dace wakiltar mazabarta a zauren majalisar tarayya. Kakakin Majalisar Wakilai Yakubu Dogara ya ki rantsar da Dorathy Mato a matsayin wanda zai maye gurbin Mista Herman Hembe kan dalilan da ba a bayyana sunan su ba amma a ranar 3 ga Oktoba, 2017 daga karshe Kakakin majalisar ya rantsar da Mato a kan mukamin. ==Iayli== == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗin waje == jnx118ar58o9d5ldzh1dq1ch523r3p2 166430 166429 2022-08-17T06:26:48Z BnHamid 12586 /* Iayli */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Dorathy Kpentomun Mato''' (An haife ta ranar 16 ga watan Satumba, 1968). yar siyasar [[Nijeriya|Najeriya]] ce kuma membace a yanzu da ke wakiltar mazabar tarayya na Vandeikiya / Konshisha na [[Benue (jiha)|jihar Benue]] a majalisar dokokin Najeriya (NASS) daga Oktoba 2017. Mato ta maye gurbin Mr. Herman Hembe, wanda shi ne tsohon Shugaban, Kwamitin Majalisar a kan Babban Birnin Tarayya bayan watsi da hukuncin da Kotun Koli ta yanke game da zabensa a ranar 23 ga Yunin 2017. ==Farkon rayuwa== An haife ta ranar 16 ga watan Satumba, 1968. a matsayinta Dorathy Kpentomun Mato Kindred, Mbaduku a karamar hukumar Vandeikya ta jihar Benue. Dorathy Mato ta fito daga ƙauyen Mbatyough daga dangin Kpentomun Mato manomi ne a Mbaduku a cikin karamar hukumar Vandeikya na jihar Benue.<ref>https://punchng.com/breaking-reps-swear-in-hembes-replacement-mato</ref><ref>https://dailyasset.ng/hembe-fear-sack-grips-benue-legislators-pending-cases/</ref><ref>http://punchng.com/supreme-court-to-determine-fate-of-two-more-benue-reps/</ref><ref>https://dailypost.ng/2017/10/03/reps-swears</ref><ref>https://www.pulse.ng/news/politics/dorathy-mato</ref><ref>https://www.abusidiqu.com/tag/dorothy-mato</ref><ref>https://www.premiumtimesng.com/tag/dorathy-mato</ref> == Ilimi da aiki == Kodayake Mato ta kasance cikin dangin noman matalauta saboda iyayenta manoma ne, amma har yanzu sun fahimci kimar ilimi kuma sun yi rajista a makarantar firamare ta RCM domin fara karatun ta na yara, daga can ne ta samu takardar barin karatun Makaranta na farko a 1979. == Siyasa == Bayan jerin kararraki wadanda ke adawa da sahihancin zaben Hembe a kan ta, a ranar 23 ga Yuni, 2017 Dorethy Mato ta kasance cikakken wakilin mazabar tarayya ta Vandeikiya / Konshisha da ke jihar [[Benue (jiha)|Benue]] ta Kotun Koli ta soke zaben Herman. Hembe, wani tsohon Shugaban, Kwamitin Gidaje kan Babban Birnin Tarayya wanda aka ba shi mukamin sannan ya ce ya ci zaben a lokacin babban zaben Najeriya na 2015 a karkashin Jam’iyyar Peoples Democratic Party (PDP), hukuncin da ya ga Mato a matsayin wanda aka zaba wanda ya dace wakiltar mazabarta a zauren majalisar tarayya. Kakakin Majalisar Wakilai Yakubu Dogara ya ki rantsar da Dorathy Mato a matsayin wanda zai maye gurbin Mista Herman Hembe kan dalilan da ba a bayyana sunan su ba amma a ranar 3 ga Oktoba, 2017 daga karshe Kakakin majalisar ya rantsar da Mato a kan mukamin. ==Iyali== == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗin waje == 6swb6wfbobei9hc3et1t6nzhsblyb0r Eniola Badmus 0 13909 166510 93457 2022-08-17T10:08:30Z Taofeeq024 18605 I Just updated a dead link [www.hfmagazineonline.com/ghanaian-starts-nominated-for-golden-icons-academy-movie-awards] to a new one. wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Eniola Badmus''', (an haifi Eniola Badmus a ranar 7,ga watan Satumba shekarar 1983), yar wasan [[Ɗan wasa|finafinan]] Najeriya ce. Ta fara fitowa a cikin shekarar 2008 bayan fitowar ta a fim din ''Jenifa'' .. <ref>{{cite news|url=https://www.naij.com/70215.html|title=Can Never Go Nude, Even For $1 Million – Eniola Badmus|work=[[Naij]]|date=25 July 2014|accessdate=1 June 2016}}</ref><ref>{{cite news|url=http://dailytimes.ng/much-ado-about-eniola-badmus-real-age/|title=Much Ado about Eniola Badmus Real Age|work=[[Daily Times of Nigeria]]|last=Oni|first=Iyanu|date=|accessdate=29 June 2016}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.vanguardngr.com/2015/01/average-man-without-body-mouth-odour-eniola-badmus/|title=An average man but without body or mouth odour — Eniola Badmus|work=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]|date=24 January 2015|accessdate=1 June 2016}}</ref> == Farkon rayuwa da ilimi == An haifi Eniola Badmus ne a jihar Legas [[Nijeriya|Nigeria]] tana da ilimin ta na asali da na sakandare a Ijebu Ode Ta ci gaba zuwa [[ Jami’ar Ibadan|Jami'ar Ibadan]] inda ta karanci gidan wasan kwaikwayo sannan jami'ar jihar Legas inda ta kammala karatun digiri na M.Sc a [[ Tattalin arziki|fannin tattalin arziki]] .<ref>{{cite news|url=http://thenet.ng/2015/09/eniola-badmus-10-quick-facts-about-your-favourite-plus-size-actress/|title=Eniola Badmus: 10 quick facts about your favourite plus-size actress|work=[[Nigerian Entertainment Today]]|last=Badmus|first=Kayode|date=8 September 2015|accessdate=1 June 2016}}</ref><ref>{{cite web|url=http://biographyroom.com/eniola-badmus-biographyagemovies-profile/|title=Eniola Badmus Biography,Age,Movies & Profile|publisher=BiographyRoom|last=Badmus|first=Kayode|date=22 December 2015|accessdate=1 June 2016}}</ref> == Aiki == Eniola Badmus tayi aiki a Mukaddashin sana'a ta fara a cikin shekara 2000 sai a shekarar 2008 a lokacin da ta harbe zuwa fitarwa bisa starring a biyu [[Yarbanci|Yoruba]] fina-finan mai taken ''Jenifa'' da ''Omo duhun kai.'' Duk wadannan finafinai guda biyu muhimmiyar rawar gani ne ga rawar da ta taka a masana'antar nishadi ta Najeriya wacce tun a wancan lokacin ta ga tauraruwar ta a matsayin jagora da kuma nuna goyon baya a cikin fina-finan Yarbawa da [[Turanci|Turanci da]] yawa.<ref>{{cite web|url=http://naijagists.com/eniola-badmus-biography-profile-movies-life-history/|title=Eniola Badmus Biography, Profile, Movies & Life History|publisher=NaijaGists|date=3 October 2012|accessdate=1 June 2016}}</ref> <ref>{{cite web|title=Eniola Badmus Speaks On Her Rumoured Death|url=https://www.042coded.com.ng/viral-news/eniola-badmus-speaks-on-her-rumoured-death/|website=042coded.com.ng|publisher=Passstyle Onyeka|accessdate=12 April 2019}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.vanguardngr.com/2014/11/cant-party-without-alcohol-eniola-badmus/|title=I can’t have a party without alcohol — Eniola Badmus|work=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]|last=Sholola|first=Damilola|date=9 November 2014|accessdate=1 June 2016}}</ref> <br /> == Fina finai == * ''Jenifa'' * ''Angelina'' * ''Village Babes'' * ''Oreke Temi'' * ''Blackberry Babes'' * ''Mr. & Mrs Ibu'' * ''Wicked Step-mother'' * ''Child Seller'' * ''Adun Ewuro'' * ''Visa Lottery'' * ''Ojukwu the War Lord'' * ''Police Academy'' * ''Not My Queen'' * ''Battle for Justice'' * ''Miss Fashio'' ** ''Eefa'' ** ''Omo Esu'' ** ''" Black Val"'' ** ''GhettoBred'' ** ''Househelp'' ** ''Karma'' ** ''Big Offer'' ** ''Jenifa'' ** ''Omo-Ghetto'' ** ''Daluchi'' ** ''Funke'' ** ''Miracle'' ** ''The-Spell'' ** ''Oshaprapra'' == Yajejiniya akan aiki == A watan Maris na shekarar 2016, an bayyana Eniola badmus a matsayin jakadan da zata zama kamfanin kamfanin sadarwa ta [[ Etisalat|Etisalat]] . * Western Lotto * Indomine<ref>{{cite news|url=http://thenet.ng/2016/04/nollywood-actress-eniola-badmus-joins-olamide-and-ice-prince-as-etisalat-ambassador/|title=Nollywood actress, Eniola Badmus joins Olamide and Ice Prince as Etisalat ambassador|work=[[Nigerian Entertainment Today]]|last=Showemimo|first=Adedayo|date=11 April 2016|accessdate=29 June 2016}}</ref> * Peak milk == Kyaututtuka da lamban girma == Mafi kyawun 'yar wasan kwaikwayo na birni mutane 2017 Mafi kyawun actress a shekarar 2018 (sizearin girman satin Afirka na mako) {| class="wikitable" !Shekara !Lamban girma !Kyauta !Sakamako !Ref !Bayanai |- |2010 |2010 Best of Nollywood Awards |Best Actress in a Supporting Role |Nominated | | rowspan="6" |— |- | rowspan="2" |2011 | rowspan="2" |2011 Best of Nollywood Awards |Best Actress in a Leading Role (Yoruba) |Nominated | |- |Best Crossover in a Film |Won | |- |2012 |2012 Best of Nollywood Awards |Best Supporting Actress in a Yoruba film |Nominated | |- | rowspan="2" |2014 |City People Entertainment Awards 2014 |Best Actress of the Year (Yoruba) |Won | |- |2014 Golden Icons Academy Movie Awards | rowspan="2" |Best Comedic Act |Nominated | |- | rowspan="2" |2015 |2015 Golden Icons Academy Movie Awards |Won | |with Akpororo |- |2015 Black Entertainment Film Fashion Television and Arts |Best Actress in Africa |Won | |— |} <ref>{{cite web|url=http://119.82.71.176/weekly/index.php/entertainment/4644-nollywood-stars-share-limelight-at-2010-awards|title=Nollywood stars share limelight at 2010 awards|work=Media Trust|date=25 December 2010|accessdate=1 June 2016|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160611110504/http://119.82.71.176/weekly/index.php/entertainment/4644-nollywood-stars-share-limelight-at-2010-awards|archivedate=11 June 2016}}</ref><ref>{{cite web|url=http://modernghana.com/movie/15069/the-big-fights-in-this-years-bon-awards.html|title=The Big Fights In This Year’s BON Awards|work=Modern Ghana|last=Ehi James|first=Osaremen|date=3 November 2011|accessdate=1 June 2016}}</ref><ref>{{cite web|url=http://pulse.ng/movies/bon-awards-2011-and-the-winners-are-id2500811.html|title=BON Awards 2011: And the Winners Are....|work=Pulse Nigeria|author=Pulse Mix|date=16 November 2011|accessdate=1 June 2016}}</ref><ref>{{cite news|url=http://africamagic.dstv.com/2012/11/13/the-bon-award-winners-announced/|title=The BON award winners announced|work=[[Africa Magic]]|last=Agunanna|first=Chilee|date=13 November 2012|accessdate=1 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160806231735/http://africamagic.dstv.com/2012/11/13/the-bon-award-winners-announced/|archive-date=6 August 2016|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|url=http://pulse.ng/gist/she-is-the-best-eniola-badmus-wins-city-peoples-best-actress-of-year-yoruba-id2934744.html|title=She Is The Best Eniola Badmus Wins City People's Best Actress of Year (Yoruba)|work=Pulse Nigeria|last=Dachen|first=Isaac|date=23 June 2014|accessdate=1 June 2016}}</ref><ref>{{cite news|url=https://koko.ng/eniola-badmuss-biography-age-net-worth-husband-children/ |title=Eniola Badmus’s Biography, Age, Net Worth, Husband, Education, Children, Awards|publisher= Koko Tv |date=8 August 2012|accessdate=1 June 2016}} </ref><ref>{{cite news|url=https://www.bellanaija.com/2015/10/1st-photos-winners-jim-iyke-clarion-chukwurah-eniola-badmus-rita-dominic-more-at-the-2015-golden-icons-academy-movie-awards-giama/|title=Photos & Winners! Jim Iyke, Clarion Chukwurah, Eniola Badmus, Rita Dominic & More at the 2015 Golden Icons Academy Movie Awards (GIAMA)|work=[[BellaNaija]]|date=20 October 2015|accessdate=1 June 2016}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.informationng.com/2015/11/eniola-badmus-wins-2nd-international-award-in-a-row.html|title=Eniola Badmus Wins 2nd International Award In A Row|work=Information Nigeria|author=Tolu|date=2 November 2015|accessdate=1 June 2016}}</ref>. == Manazarta == <references /> qb94afck4hlrowc10dow3yptmo5e6qn Desmond Elliot 0 14759 166251 113360 2022-08-16T12:10:18Z Taofeeq024 18605 I just replace a dead link from this [https://thenationonlineng.net/web3/sunday-magazine/screen/9547.html] . wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Desmond Elliot''' (an haife '''Desmond Oluwashola Elliot''';a ranar 4 ga watan February shekarar 1974) ya kasance [[Dan Najeriya]] ne, dan'fim, mai-shiri, kuma dan'siyasa<ref>{{cite web|url=http://nationaldailyngr.com/index.php?option=com_content&view=article&id=2297:desmond-elliots-rebound-premieres-in-america&catid=130:trendtainment&Itemid=451|title=Desmond Elliot's Rebound Premieres in America|publisher=National Daily Newspaper|accessdate=31 July 2010|location=Lagos, Nigeria}}</ref><ref>{{cite news|url=http://allafrica.com/stories/201002190902.html|title=Desmond Elliot for Face of Hope|last=Njoku|first=Benjamin|date=19 February 2010|work=[[AllAfrica.com|AllAfrica Global Media]]|accessdate=1 December 2010|location=Lagos, Nigeria}}</ref> wanda ya fito acikin sama da films dari biyu da shirye-shiryen telebijin da soap operas<ref>{{Cite web|title=Desmond Elliot|url=http://www.imdb.com/name/nm2090825/|access-date=2020-08-31|website=IMDb}}</ref>. Ya lashe kyeutan best supporting actor acikin drama na 2nd Africa Magic Viewer's Choice Awards kuma an gabatar dashi best supporting actor a 10th [[Africa Movie Academy Awards]].Ya Shiva siyasa inda ya fito Neman Dan majalissa kuma An zabe shi dan'majalisa a [[Lagos State House of Assembly]], mai wakiltar [[Surulere]] Constituency,a ranar 11 ga watan Afrilun shekarar 2015 Nigerian General Elections. ==Farkon rayuwa== Desmond Elliot an haife shi daga dangin [[Olowogbowo]] a [[Lagos Island]], [[Lagos]] da mahaifiyarsa daga [[Illah]] a [[Arewacin Oshimili]], [[Jihar Delta]];<ref name="Olonilua, Ademola">{{cite web | url=http://www.punchng.com/news/from-the-tube-to-politics-desmond-elliot-9ice-ksb-speak-on-controversies/ | title=From the tube to politics: Desmond Elliot, 9ice, KSB speak on controversies | publisher=The Punch NG | work=The Punch Newspaper | date=20 September 2014 | accessdate=9 October 2014 | author=Olonilua, Ademola | archive-url=https://web.archive.org/web/20141014235736/http://www.punchng.com/news/from-the-tube-to-politics-desmond-elliot-9ice-ksb-speak-on-controversies/ | archive-date=14 October 2014 | url-status=dead }}</ref> Yayi makarantar firamare a Air Force Primary School sannan yaje St John's College, duk a [[Jos]]. Ya karanta economics a [[Jami'ar Jihar Lagos]] da gamawa a shekarar 2003.<ref name="refer1">{{cite news|url=http://www.sunnewsonline.com/webpages/features/showtime/2005/sept/30/showtime-30-09-2005-001.htm|title=Why I run away from women|last=Onyekaba|first=Corne-Best|date=30 September 2005|work=Daily Sun|accessdate=1 December 2010|location=Lagos, Nigeria|archive-url=https://web.archive.org/web/20061231130612/http://www.sunnewsonline.com/webpages/features/showtime/2005/sept/30/showtime-30-09-2005-001.htm|archive-date=31 December 2006|url-status=dead}}</ref> == Aiki == Desmond Elliot yace abokin sa ne ya rinjaye shi yasa ya fara aikin shirin fim.<ref name="refer1" /> Ya fara fim fim dinsa na farko shi ne a ''Everyday People'', ''One Too Much'' da ''Saints and Sinners''. Yana daga na farkon manyan jarumai a [[Nollywood]], ya fito a sama da films dari wadanda suka hada da ''Men Who Cheat'', ''Yahoo Millionaire'' da ''Atlanta''. A shekarar 2006, an gabatar dashi a African Movie Academy Award don zama "Best Actor in Supporting Role" acikin "Behind closed doors".<ref name=book1>{{cite book|last=Kerrigan|first=Finola|title=Film Marketing|url=https://books.google.com/books?id=w2vDPMtYBt0C&pg=PA87&dq=%22desmond+elliot%22&hl=en&ei=uab2TIWJL4X94AbM3-2SBw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=4&ved=0CC8Q6AEwAw#v=onepage&q=%22desmond%20elliot%22&f=false|edition=1|year=2010|publisher=[[Elsevier|Elsevier Ltd.]]|isbn=978-0-7506-8683-9|page=87}}</ref><ref name=tribune1>{{cite news|url=http://www.tribune.com.ng/sat/index.php/entertainment-extra/2005-my-home-suffers-a-lot-cos-of-my-career-desmond-elliot.html|title=My Home Suffers A Lot 'Cos of My Career -Desmond Elliot|last=Olukole|first=Ope|date=11 September 2010|work=[[Nigerian Tribune]]|accessdate=1 December 2010|location=Ibadan, Nigeria|archive-url=https://web.archive.org/web/20101017142539/http://www.tribune.com.ng/sat/index.php/entertainment-extra/2005-my-home-suffers-a-lot-cos-of-my-career-desmond-elliot.html|archive-date=17 October 2010|url-status=dead}}</ref><ref name=times>{{cite news|url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/africa/article7086248.ece#cid=OTC-RSS&attr=797093|title=Nollywood success puts Nigeria's film industry in regional spotlight|last=Clayton|first=Jonathan|work=[[The Times|The Times Online]]|publisher=[[News International|Times Newspapers Ltd]]|location=London, UK|accessdate=1 December 2010 | date=3 April 2010}}</ref> A 2008 Elliot co-produced da co-directed shirin "Reloaded" wanda ta samu gabatarwa sau 3 a [[African Movie Academy Awards]] a shekarar 2009.<ref>{{cite web|url=http://ama-awards.com/amaa-nominees-and-winners-2009|title=AMAA Nominees and Winners 2009|publisher=[[African Movie Academy Awards]]|accessdate=1 December 2010|location=Lagos, Nigeria|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110405090903/http://www.ama-awards.com/amaa-nominees-and-winners-2009|archivedate=5 April 2011|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite news|url=https://koko.ng/nollywoods-highest-paid-actors-number-4-would-surprise/|title=Nollywood’s Highest Paid Actors - Desmond Elliot|last=Black|first=Tee|date=16 August 2010|work=Koko|publisher=Koko Tv|accessdate=16 August 2022|location=Lagos, Nigeria}} </ref><ref name=glo/><ref>{{cite news|url=http://www.vanguardngr.com/2009/11/isong-desmond-elliot-uche-jombo-premiere-two-movies/|title=Isong, Desmond Elliot, Uche Jombo premiere two movies|last=Njoku|first=Benjamin|date=27 November 2009|work=[[Vanguard Media|The Vanguard]]|accessdate=1 December 2010|location=Lagos, Nigeria}}</ref> In 2009 and 2010, Elliot was nominated for the ''Best Actor'' category at the Nigeria Entertainment Awards.<ref>{{cite web|url=http://nigeriaentawards.com/nominees.php/|title=List of Nominees: Nigerian Entertainment Awards 2010|accessdate=1 December 2010}}</ref> Also in 2010, Elliot has been competing to become the ambassador for the Face of Hope Project, a "volunteer-based non-profit, non-religious, non-political organization established to give hope to the hopeless", in which he will work toward fixing "child illiteracy in Nigeria and Africa at large" if he is the victor. In 2014, he was nominated for the African Movie Academy Award for "Best Actor in a Supporting Role" in the movie "Finding Mercy"<ref>{{cite news |title=Desmond Elliot for Face of Hope |author=Benjamin Njoku |newspaper=[[AllAfrica.com|AllAfrica Global Media]] |date=19 February 2010 |url=http://allafrica.com/stories/201002190902.html |accessdate=1 December 2010}}</ref>. == Siyasa == Desmond Elliot ya bayyana kudurinsa a Satumba shekarar 2014 Dan neman [[Lagos State House of Assembly]] karkashin jam'iyyar [[All Progressives Congress]]. Yayi takara kuma yalashe [[Surulere]] Constituency a zaben ranar 11 ga watan April shekarar 2015 [[2015_Nigerian_general_election | Nigerian General Elections]].<ref>{{cite web |url=http://citifmonline.com/2015/04/13/actor-desmond-elliot-wins-parliamentary-elections-in-nigeria/#sthash.vfk0Mks4.dpbs |title=Actor Desmond Elliot wins Parliamentary elections in Nigeria |work=CitiFMOnline |date=13 April 2015 |accessdate=13 April 2015}}</ref> == Rayuwarsa == Desmomd Elliot yana da aure kuma yana da yara hudu.<ref name=glo>{{cite web|url=http://www.gloworld.com/gloambassadors.asp|title=Glo Ambassadors – Desmond Elliot|publisher=[[Globacom]]|accessdate=1 December 2010|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110926204345/http://www.gloworld.com/gloambassadors.asp|archivedate=26 September 2011|df=dmy-all}}</ref> He is involved in public relations for [[Globacom]].<ref name=glo/><ref>{{cite news|url=http://www.vanguardngr.com/2009/10/arguments-doubt-surprises-as-glo-presents-n8m-21-cars-to-winners-in-lagos/|title=Arguments, doubt, surprises as Glo presents N8m, 21 cars to winners in Lagos|last=Osuagwu|first=Prince|date=9 October 2009|work=[[Vanguard Media|The Vanguard]]|accessdate=1 December 2010|location=Lagos, Nigeria}}</ref><ref>{{cite news |last1=Helen |first1=Ajomole |title=Desmond Elliot and wife celebrate 15th wedding anniversary |url=https://www.legit.ng/1211813-desmond-elliot-wife-celebrate-15th-wedding-anniversary.html |accessdate=8 January 2019 |work=Legit.ng - Nigeria news. |publisher=Naija.com |date=26 December 2018 |language=en}}</ref> == Fina-finai == {{col-begin}}{{col-3}} * ''[[Falling (2015 film)|Falling]]'' (2015) * ''Black Val'' (2015)<ref>{{cite web|title="Black Val" Toyin Aimakhu, Iyabo Ojo, Dayo Amusa, Desmond Elliott attend premiere|url=http://pulse.ng/movies/black-val-toyin-aimakhu-iyabo-ojo-dayo-amusa-desmond-elliott-attend-premiere-id4689072.html|website=Pulse.ng|publisher=Chidumga Izuzu|accessdate=16 February 2016}}</ref> * ''[[The Department (film)|The Department]]'' (2015)<ref>{{cite web|title='The Department' Watch Osas Ighodaro, OC Ukeje, Majid Michel in trailer|url=http://pulse.ng/movies/the-department-watch-osas-ighodaro-oc-ukeje-majid-michel-in-trailer-id3413176.html|website=Pulse Nigeria|publisher=Chidumga Izuzu|accessdate=16 January 2015}}</ref> * ''[[When Love Happens]]'' (2014) * ''[[30 Days in Atlanta]]'' (2014) *''[[Okon Goes to School]]'' * ''[[Kamara's Tree]]'' (2013) * ''[[Kiss and Tell (2011 film)|Kiss and Tell]]'' (2011) * ''[[I'll Take My Chances]]'' (2011) * ''[[Bursting Out (film)|Bursting Out]]'' (2010)<ref name="Laugh">{{cite news |title=We Want To Make People Cry And Laugh |author=Tope Olukole |newspaper=[[Nigerian Tribune]] |date=31 July 2010 |url=http://www.tribune.com.ng/sat/index.php/entertainment-extra/1694-we-want-to-make-people-cry-and-laugh-uche-jombo.html?fontstyle=f-smaller |accessdate=1 December 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120314062326/http://www.tribune.com.ng/sat/index.php/entertainment-extra/1694-we-want-to-make-people-cry-and-laugh-uche-jombo.html?fontstyle=f-smaller |archive-date=14 March 2012 |url-status=dead }}</ref> * ''[[Holding Hope]]'' (2010)<ref name="Laugh" /> * Nollywood Hustlers (2010)<ref>{{cite news |title=Isong, Jombo, Elliot shoot N20m movie |author=Samuel Olatunji |newspaper=[[Daily Sun]] |date=17 January 2010 |url=http://www.sunnewsonline.com/webpages/features/showpiece/2010/jan/17/showpiece-17-01-2010-003.htm |accessdate=1 December 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101128044812/http://sunnewsonline.com/webpages/features/showpiece/2010/jan/17/showpiece-17-01-2010-003.htm |archive-date=28 November 2010 |url-status=dead }}</ref> * Before the Light (2009)<ref name="Isong">{{cite news |title=Isong on the march again |author= |newspaper=[[AllAfrica.com|AllAfrica Global Media]] |date=13 June 2009 |url=http://allafrica.com/stories/200906171066.html |accessdate=1 December 2010}}</ref> * Edikan<ref name="Isong" /> * Uyai (2008) * Final Tussle (2008) (V) * Guilty Pleasures (2008)<ref>{{cite news |title=Desmond Elliot Premieres New Movie in Ghana |author=Francis Addo |newspaper=Peace FM Online |date=8 January 2010 |url=http://showbiz.peacefmonline.com/movies/201001/36081.php |accessdate=1 December 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110715060654/http://showbiz.peacefmonline.com/movies/201001/36081.php |archive-date=15 July 2011 |url-status=dead }}</ref> * Black Night in South America (2007) * A Better Place (2007) * Caught-Up (2007) * Double Game (2007) * Fine Things (2007) * Ghetto Queen (2007) * Secret Pain (2007) * Men Who Cheat (2006) * A Time to Love (2007) .... Hank * Yahoo Millionaire (2007) .... Jerry * Put It on Me (2006) * Asunder (2006) * Behind the Plot (2006) * Divided Attention (2006) * Efficacy (2006) * Ekaette * Extreme Measure (2006) ... Festus * Final Point (2006) * The Greatest Sacrifice (2006) * King of the Town (2006)<ref>{{cite news |title=Review of King of The Town |author= |newspaper=Modern Ghana News |date=7 October 2006 |url=http://www.modernghana.com/print/521/4/review-of-king-of-the-town.html |accessdate=1 December 2010}}</ref> * Love Wins (2006) .... Austin {{col-break}} * [[Married to the Enemy]] (2006) * My Little Secret (2006) * My Sister My Love (2006) .... Jar * Naked Sin (2006) * Romeo (2006) * Strange Love (2006) * Supremacy (2006) * Too Late to Claim (2006) * Traumatised (2006) * Unbreakable Affair (2006) * Up to Me (2006) * Without Apology (2006) * The Wolves (2006) * Zoza (2006) * A Night in the Philippines (2005)<ref>{{cite news |title=Did the Zeb Ejiro And Ibinabo Love Story in Phillipine [sic] Turn Sour? |author=Clemetina Olomu |newspaper=[[AllAfrica.com|AllAfrica Global Media]] |date=24 June 2007 |url=http://allafrica.com/stories/200706250990.html |accessdate=1 December 2010}}</ref> * 2 Face (2005) * Behind Closed Doors (2005) * The Bet (2005) * Broadway (2005) * Destiny's Challenge (2005) * Flying Without Wings (2005) * Fools in Love (2005) * Games Women Play (2005) * Girls in the Hood (2005) * Hold Me Down (2005) * It's Juliet or No One (2005) * Just Me (2005) * The King's Son (2005) * Knowing You (2005) * Men Do Cry (2005) * My Precious Son (2005) * My Sister My Child (2005) * My Sister's Act (2005) {{col-break}} * Now & Forever (2005) * Orange Groove (2005) * The Price of Love: Life Is Beautiful (2005) * Shackles of Death (2005) * Wedding Gift (2005) * Wheel of Change (2005) * Images in the Mirror (2004) .... Deji<ref>{{cite news |title=Images in the Mirror sets to rule market |author=Tony Erhariefe |newspaper=[[Daily Sun]] |date=19 March 2005 |url=http://www.sunnewsonline.com/webpages/features/blockbuster/2005/mar/19/blockbuster-19-03-2005-004.htm |accessdate=1 December 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100102122510/http://sunnewsonline.com/webpages/features/blockbuster/2005/mar/19/blockbuster-19-03-2005-004.htm |archive-date=2 January 2010 |url-status=dead }}</ref> * Above Love (2004) * Atlanta (2004) * Big Pretenders (2004) * Cinderella (2004) * Danger Signal (2004) * Deep Loss (2004) * Died to Save (2004) * Discord (2004) * For Real (2004) * A Kiss from Rose (2004) * Lake of Fire (2004) .... Brother Emmanuel * Life in New York (2004) * Magic Moment (2004)<ref name="World">{{cite news |title=My Wife and My Kids are My World – Desmond Elliot |author= |newspaper=GhanaWeb |date=30 January 2009 |url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/nigerianfilms/article.php?id=856 |accessdate=1 December 2010}}</ref> * Melody of Life (2004) * Missing Angel(2004) * Passion of Mind (2004) * Power of Trust (2004) * Promise & Fail (2004) * True Romance (2004) * Great Change (2003) * Magic Love (2003) * My Faithful Friend (2003) * Passion & Pain (2003) * Tunnel of Love (2003) * Fire Love (2002) * Jesu Mushin (2002) * FISHERS OF MEN {{col-end}} ==Telebiji== * Everyday People (Soap Opera)<ref name="Eat">{{cite news |title=I Eat Right To Keep Fit- Desmond Elliot |author= |newspaper=Peace FM Online |date=4 October 2010 |url=http://showbiz.peacefmonline.com/movies/201010/88312.php |accessdate=1 December 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101007175007/http://showbiz.peacefmonline.com/movies/201010/88312.php |archive-date=7 October 2010 |url-status=dead }}</ref> * One Too Much (Soap Opera)<ref name="Eat" /> * Saints and Sinners (Soap Opera)<ref name="Eat" /> *''[[Santalal]]'' *''[[Super Story]]'' ==Duba kuma== ==Manazarta== {{Reflist|refs= <ref name="Olonilua, Ademola">{{cite web | url=http://www.punchng.com/news/from-the-tube-to-politics-desmond-elliot-9ice-ksb-speak-on-controversies/ | title=From the tube to politics: Desmond Elliot, 9ice, KSB speak on controversies | publisher=The Punch NG | work=The Punch Newspaper | date=20 September 2014 | accessdate=9 October 2014 | author=Olonilua, Ademola | archive-url=https://web.archive.org/web/20141014235736/http://www.punchng.com/news/from-the-tube-to-politics-desmond-elliot-9ice-ksb-speak-on-controversies/ | archive-date=14 October 2014 | url-status=dead }}</ref> }} ==Hadin waje== * {{IMDb name|id=2090825|name=Desmond Elliot}} {{DEFAULTSORT:Elliot, Desmond}} [[Category:Rayayyun mutane]] kfw252eoqlbpppjwseff6lfb90y3plc 166252 166251 2022-08-16T12:13:06Z Taofeeq024 18605 I just replace a dead link from this [https://thenationonlineng.net/web3/sunday-magazine/screen/9547.html] . wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Desmond Elliot''' (an haife '''Desmond Oluwashola Elliot''';a ranar 4 ga watan February shekarar 1974) ya kasance [[Dan Najeriya]] ne, dan'fim, mai-shiri, kuma dan'siyasa<ref>{{cite web|url=http://nationaldailyngr.com/index.php?option=com_content&view=article&id=2297:desmond-elliots-rebound-premieres-in-america&catid=130:trendtainment&Itemid=451|title=Desmond Elliot's Rebound Premieres in America|publisher=National Daily Newspaper|accessdate=31 July 2010|location=Lagos, Nigeria}}</ref><ref>{{cite news|url=http://allafrica.com/stories/201002190902.html|title=Desmond Elliot for Face of Hope|last=Njoku|first=Benjamin|date=19 February 2010|work=[[AllAfrica.com|AllAfrica Global Media]]|accessdate=1 December 2010|location=Lagos, Nigeria}}</ref> wanda ya fito acikin sama da films dari biyu da shirye-shiryen telebijin da soap operas<ref>{{Cite web|title=Desmond Elliot|url=http://www.imdb.com/name/nm2090825/|access-date=2020-08-31|website=IMDb}}</ref>. Ya lashe kyeutan best supporting actor acikin drama na 2nd Africa Magic Viewer's Choice Awards kuma an gabatar dashi best supporting actor a 10th [[Africa Movie Academy Awards]].Ya Shiva siyasa inda ya fito Neman Dan majalissa kuma An zabe shi dan'majalisa a [[Lagos State House of Assembly]], mai wakiltar [[Surulere]] Constituency,a ranar 11 ga watan Afrilun shekarar 2015 Nigerian General Elections. ==Farkon rayuwa== Desmond Elliot an haife shi daga dangin [[Olowogbowo]] a [[Lagos Island]], [[Lagos]] da mahaifiyarsa daga [[Illah]] a [[Arewacin Oshimili]], [[Jihar Delta]];<ref name="Olonilua, Ademola">{{cite web | url=http://www.punchng.com/news/from-the-tube-to-politics-desmond-elliot-9ice-ksb-speak-on-controversies/ | title=From the tube to politics: Desmond Elliot, 9ice, KSB speak on controversies | publisher=The Punch NG | work=The Punch Newspaper | date=20 September 2014 | accessdate=9 October 2014 | author=Olonilua, Ademola | archive-url=https://web.archive.org/web/20141014235736/http://www.punchng.com/news/from-the-tube-to-politics-desmond-elliot-9ice-ksb-speak-on-controversies/ | archive-date=14 October 2014 | url-status=dead }}</ref> Yayi makarantar firamare a Air Force Primary School sannan yaje St John's College, duk a [[Jos]]. Ya karanta economics a [[Jami'ar Jihar Lagos]] da gamawa a shekarar 2003.<ref name="refer1">{{cite news|url=http://www.sunnewsonline.com/webpages/features/showtime/2005/sept/30/showtime-30-09-2005-001.htm|title=Why I run away from women|last=Onyekaba|first=Corne-Best|date=30 September 2005|work=Daily Sun|accessdate=1 December 2010|location=Lagos, Nigeria|archive-url=https://web.archive.org/web/20061231130612/http://www.sunnewsonline.com/webpages/features/showtime/2005/sept/30/showtime-30-09-2005-001.htm|archive-date=31 December 2006|url-status=dead}}</ref> == Aiki == Desmond Elliot yace abokin sa ne ya rinjaye shi yasa ya fara aikin shirin fim.<ref name="refer1" /> Ya fara fim fim dinsa na farko shi ne a ''Everyday People'', ''One Too Much'' da ''Saints and Sinners''. Yana daga na farkon manyan jarumai a [[Nollywood]], ya fito a sama da films dari wadanda suka hada da ''Men Who Cheat'', ''Yahoo Millionaire'' da ''Atlanta''. A shekarar 2006, an gabatar dashi a African Movie Academy Award don zama "Best Actor in Supporting Role" acikin "Behind closed doors".<ref name=book1>{{cite book|last=Kerrigan|first=Finola|title=Film Marketing|url=https://books.google.com/books?id=w2vDPMtYBt0C&pg=PA87&dq=%22desmond+elliot%22&hl=en&ei=uab2TIWJL4X94AbM3-2SBw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=4&ved=0CC8Q6AEwAw#v=onepage&q=%22desmond%20elliot%22&f=false|edition=1|year=2010|publisher=[[Elsevier|Elsevier Ltd.]]|isbn=978-0-7506-8683-9|page=87}}</ref><ref name=tribune1>{{cite news|url=http://www.tribune.com.ng/sat/index.php/entertainment-extra/2005-my-home-suffers-a-lot-cos-of-my-career-desmond-elliot.html|title=My Home Suffers A Lot 'Cos of My Career -Desmond Elliot|last=Olukole|first=Ope|date=11 September 2010|work=[[Nigerian Tribune]]|accessdate=1 December 2010|location=Ibadan, Nigeria|archive-url=https://web.archive.org/web/20101017142539/http://www.tribune.com.ng/sat/index.php/entertainment-extra/2005-my-home-suffers-a-lot-cos-of-my-career-desmond-elliot.html|archive-date=17 October 2010|url-status=dead}}</ref><ref name=times>{{cite news|url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/africa/article7086248.ece#cid=OTC-RSS&attr=797093|title=Nollywood success puts Nigeria's film industry in regional spotlight|last=Clayton|first=Jonathan|work=[[The Times|The Times Online]]|publisher=[[News International|Times Newspapers Ltd]]|location=London, UK|accessdate=1 December 2010 | date=3 April 2010}}</ref> A 2008 Elliot co-produced da co-directed shirin "Reloaded" wanda ta samu gabatarwa sau 3 a [[African Movie Academy Awards]] a shekarar 2009.<ref>{{cite web|url=http://ama-awards.com/amaa-nominees-and-winners-2009|title=AMAA Nominees and Winners 2009|publisher=[[African Movie Academy Awards]]|accessdate=1 December 2010|location=Lagos, Nigeria|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110405090903/http://www.ama-awards.com/amaa-nominees-and-winners-2009|archivedate=5 April 2011|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite news|url=https://koko.ng/nollywoods-highest-paid-actors-number-4-would-surprise/|title=Nollywood’s Highest Paid Actors - Desmond Elliot|last=Moshood|first=Taofeeq|date=16 August 2010|work=Koko|publisher=Koko Tv|accessdate=16 August 2022|location=Lagos, Nigeria}} </ref><ref name=glo/><ref>{{cite news|url=http://www.vanguardngr.com/2009/11/isong-desmond-elliot-uche-jombo-premiere-two-movies/|title=Isong, Desmond Elliot, Uche Jombo premiere two movies|last=Njoku|first=Benjamin|date=27 November 2009|work=[[Vanguard Media|The Vanguard]]|accessdate=1 December 2010|location=Lagos, Nigeria}}</ref> In 2009 and 2010, Elliot was nominated for the ''Best Actor'' category at the Nigeria Entertainment Awards.<ref>{{cite web|url=http://nigeriaentawards.com/nominees.php/|title=List of Nominees: Nigerian Entertainment Awards 2010|accessdate=1 December 2010}}</ref> Also in 2010, Elliot has been competing to become the ambassador for the Face of Hope Project, a "volunteer-based non-profit, non-religious, non-political organization established to give hope to the hopeless", in which he will work toward fixing "child illiteracy in Nigeria and Africa at large" if he is the victor. In 2014, he was nominated for the African Movie Academy Award for "Best Actor in a Supporting Role" in the movie "Finding Mercy"<ref>{{cite news |title=Desmond Elliot for Face of Hope |author=Benjamin Njoku |newspaper=[[AllAfrica.com|AllAfrica Global Media]] |date=19 February 2010 |url=http://allafrica.com/stories/201002190902.html |accessdate=1 December 2010}}</ref>. == Siyasa == Desmond Elliot ya bayyana kudurinsa a Satumba shekarar 2014 Dan neman [[Lagos State House of Assembly]] karkashin jam'iyyar [[All Progressives Congress]]. Yayi takara kuma yalashe [[Surulere]] Constituency a zaben ranar 11 ga watan April shekarar 2015 [[2015_Nigerian_general_election | Nigerian General Elections]].<ref>{{cite web |url=http://citifmonline.com/2015/04/13/actor-desmond-elliot-wins-parliamentary-elections-in-nigeria/#sthash.vfk0Mks4.dpbs |title=Actor Desmond Elliot wins Parliamentary elections in Nigeria |work=CitiFMOnline |date=13 April 2015 |accessdate=13 April 2015}}</ref> == Rayuwarsa == Desmomd Elliot yana da aure kuma yana da yara hudu.<ref name=glo>{{cite web|url=http://www.gloworld.com/gloambassadors.asp|title=Glo Ambassadors – Desmond Elliot|publisher=[[Globacom]]|accessdate=1 December 2010|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110926204345/http://www.gloworld.com/gloambassadors.asp|archivedate=26 September 2011|df=dmy-all}}</ref> He is involved in public relations for [[Globacom]].<ref name=glo/><ref>{{cite news|url=http://www.vanguardngr.com/2009/10/arguments-doubt-surprises-as-glo-presents-n8m-21-cars-to-winners-in-lagos/|title=Arguments, doubt, surprises as Glo presents N8m, 21 cars to winners in Lagos|last=Osuagwu|first=Prince|date=9 October 2009|work=[[Vanguard Media|The Vanguard]]|accessdate=1 December 2010|location=Lagos, Nigeria}}</ref><ref>{{cite news |last1=Helen |first1=Ajomole |title=Desmond Elliot and wife celebrate 15th wedding anniversary |url=https://www.legit.ng/1211813-desmond-elliot-wife-celebrate-15th-wedding-anniversary.html |accessdate=8 January 2019 |work=Legit.ng - Nigeria news. |publisher=Naija.com |date=26 December 2018 |language=en}}</ref> == Fina-finai == {{col-begin}}{{col-3}} * ''[[Falling (2015 film)|Falling]]'' (2015) * ''Black Val'' (2015)<ref>{{cite web|title="Black Val" Toyin Aimakhu, Iyabo Ojo, Dayo Amusa, Desmond Elliott attend premiere|url=http://pulse.ng/movies/black-val-toyin-aimakhu-iyabo-ojo-dayo-amusa-desmond-elliott-attend-premiere-id4689072.html|website=Pulse.ng|publisher=Chidumga Izuzu|accessdate=16 February 2016}}</ref> * ''[[The Department (film)|The Department]]'' (2015)<ref>{{cite web|title='The Department' Watch Osas Ighodaro, OC Ukeje, Majid Michel in trailer|url=http://pulse.ng/movies/the-department-watch-osas-ighodaro-oc-ukeje-majid-michel-in-trailer-id3413176.html|website=Pulse Nigeria|publisher=Chidumga Izuzu|accessdate=16 January 2015}}</ref> * ''[[When Love Happens]]'' (2014) * ''[[30 Days in Atlanta]]'' (2014) *''[[Okon Goes to School]]'' * ''[[Kamara's Tree]]'' (2013) * ''[[Kiss and Tell (2011 film)|Kiss and Tell]]'' (2011) * ''[[I'll Take My Chances]]'' (2011) * ''[[Bursting Out (film)|Bursting Out]]'' (2010)<ref name="Laugh">{{cite news |title=We Want To Make People Cry And Laugh |author=Tope Olukole |newspaper=[[Nigerian Tribune]] |date=31 July 2010 |url=http://www.tribune.com.ng/sat/index.php/entertainment-extra/1694-we-want-to-make-people-cry-and-laugh-uche-jombo.html?fontstyle=f-smaller |accessdate=1 December 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120314062326/http://www.tribune.com.ng/sat/index.php/entertainment-extra/1694-we-want-to-make-people-cry-and-laugh-uche-jombo.html?fontstyle=f-smaller |archive-date=14 March 2012 |url-status=dead }}</ref> * ''[[Holding Hope]]'' (2010)<ref name="Laugh" /> * Nollywood Hustlers (2010)<ref>{{cite news |title=Isong, Jombo, Elliot shoot N20m movie |author=Samuel Olatunji |newspaper=[[Daily Sun]] |date=17 January 2010 |url=http://www.sunnewsonline.com/webpages/features/showpiece/2010/jan/17/showpiece-17-01-2010-003.htm |accessdate=1 December 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101128044812/http://sunnewsonline.com/webpages/features/showpiece/2010/jan/17/showpiece-17-01-2010-003.htm |archive-date=28 November 2010 |url-status=dead }}</ref> * Before the Light (2009)<ref name="Isong">{{cite news |title=Isong on the march again |author= |newspaper=[[AllAfrica.com|AllAfrica Global Media]] |date=13 June 2009 |url=http://allafrica.com/stories/200906171066.html |accessdate=1 December 2010}}</ref> * Edikan<ref name="Isong" /> * Uyai (2008) * Final Tussle (2008) (V) * Guilty Pleasures (2008)<ref>{{cite news |title=Desmond Elliot Premieres New Movie in Ghana |author=Francis Addo |newspaper=Peace FM Online |date=8 January 2010 |url=http://showbiz.peacefmonline.com/movies/201001/36081.php |accessdate=1 December 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110715060654/http://showbiz.peacefmonline.com/movies/201001/36081.php |archive-date=15 July 2011 |url-status=dead }}</ref> * Black Night in South America (2007) * A Better Place (2007) * Caught-Up (2007) * Double Game (2007) * Fine Things (2007) * Ghetto Queen (2007) * Secret Pain (2007) * Men Who Cheat (2006) * A Time to Love (2007) .... Hank * Yahoo Millionaire (2007) .... Jerry * Put It on Me (2006) * Asunder (2006) * Behind the Plot (2006) * Divided Attention (2006) * Efficacy (2006) * Ekaette * Extreme Measure (2006) ... Festus * Final Point (2006) * The Greatest Sacrifice (2006) * King of the Town (2006)<ref>{{cite news |title=Review of King of The Town |author= |newspaper=Modern Ghana News |date=7 October 2006 |url=http://www.modernghana.com/print/521/4/review-of-king-of-the-town.html |accessdate=1 December 2010}}</ref> * Love Wins (2006) .... Austin {{col-break}} * [[Married to the Enemy]] (2006) * My Little Secret (2006) * My Sister My Love (2006) .... Jar * Naked Sin (2006) * Romeo (2006) * Strange Love (2006) * Supremacy (2006) * Too Late to Claim (2006) * Traumatised (2006) * Unbreakable Affair (2006) * Up to Me (2006) * Without Apology (2006) * The Wolves (2006) * Zoza (2006) * A Night in the Philippines (2005)<ref>{{cite news |title=Did the Zeb Ejiro And Ibinabo Love Story in Phillipine [sic] Turn Sour? |author=Clemetina Olomu |newspaper=[[AllAfrica.com|AllAfrica Global Media]] |date=24 June 2007 |url=http://allafrica.com/stories/200706250990.html |accessdate=1 December 2010}}</ref> * 2 Face (2005) * Behind Closed Doors (2005) * The Bet (2005) * Broadway (2005) * Destiny's Challenge (2005) * Flying Without Wings (2005) * Fools in Love (2005) * Games Women Play (2005) * Girls in the Hood (2005) * Hold Me Down (2005) * It's Juliet or No One (2005) * Just Me (2005) * The King's Son (2005) * Knowing You (2005) * Men Do Cry (2005) * My Precious Son (2005) * My Sister My Child (2005) * My Sister's Act (2005) {{col-break}} * Now & Forever (2005) * Orange Groove (2005) * The Price of Love: Life Is Beautiful (2005) * Shackles of Death (2005) * Wedding Gift (2005) * Wheel of Change (2005) * Images in the Mirror (2004) .... Deji<ref>{{cite news |title=Images in the Mirror sets to rule market |author=Tony Erhariefe |newspaper=[[Daily Sun]] |date=19 March 2005 |url=http://www.sunnewsonline.com/webpages/features/blockbuster/2005/mar/19/blockbuster-19-03-2005-004.htm |accessdate=1 December 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100102122510/http://sunnewsonline.com/webpages/features/blockbuster/2005/mar/19/blockbuster-19-03-2005-004.htm |archive-date=2 January 2010 |url-status=dead }}</ref> * Above Love (2004) * Atlanta (2004) * Big Pretenders (2004) * Cinderella (2004) * Danger Signal (2004) * Deep Loss (2004) * Died to Save (2004) * Discord (2004) * For Real (2004) * A Kiss from Rose (2004) * Lake of Fire (2004) .... Brother Emmanuel * Life in New York (2004) * Magic Moment (2004)<ref name="World">{{cite news |title=My Wife and My Kids are My World – Desmond Elliot |author= |newspaper=GhanaWeb |date=30 January 2009 |url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/nigerianfilms/article.php?id=856 |accessdate=1 December 2010}}</ref> * Melody of Life (2004) * Missing Angel(2004) * Passion of Mind (2004) * Power of Trust (2004) * Promise & Fail (2004) * True Romance (2004) * Great Change (2003) * Magic Love (2003) * My Faithful Friend (2003) * Passion & Pain (2003) * Tunnel of Love (2003) * Fire Love (2002) * Jesu Mushin (2002) * FISHERS OF MEN {{col-end}} ==Telebiji== * Everyday People (Soap Opera)<ref name="Eat">{{cite news |title=I Eat Right To Keep Fit- Desmond Elliot |author= |newspaper=Peace FM Online |date=4 October 2010 |url=http://showbiz.peacefmonline.com/movies/201010/88312.php |accessdate=1 December 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101007175007/http://showbiz.peacefmonline.com/movies/201010/88312.php |archive-date=7 October 2010 |url-status=dead }}</ref> * One Too Much (Soap Opera)<ref name="Eat" /> * Saints and Sinners (Soap Opera)<ref name="Eat" /> *''[[Santalal]]'' *''[[Super Story]]'' ==Duba kuma== ==Manazarta== {{Reflist|refs= <ref name="Olonilua, Ademola">{{cite web | url=http://www.punchng.com/news/from-the-tube-to-politics-desmond-elliot-9ice-ksb-speak-on-controversies/ | title=From the tube to politics: Desmond Elliot, 9ice, KSB speak on controversies | publisher=The Punch NG | work=The Punch Newspaper | date=20 September 2014 | accessdate=9 October 2014 | author=Olonilua, Ademola | archive-url=https://web.archive.org/web/20141014235736/http://www.punchng.com/news/from-the-tube-to-politics-desmond-elliot-9ice-ksb-speak-on-controversies/ | archive-date=14 October 2014 | url-status=dead }}</ref> }} ==Hadin waje== * {{IMDb name|id=2090825|name=Desmond Elliot}} {{DEFAULTSORT:Elliot, Desmond}} [[Category:Rayayyun mutane]] 1et97fyokb29qrtub7ujnnmqyy4qavj Ebitimi Agogu 0 15406 166456 67374 2022-08-17T07:22:43Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Ebitimi Agogu''' (an haife ta ranar 26 ga watan Disamba, 1987) a Otuan, [[Bayelsa|Jihar Bayelsa]].<ref>[http://www.footballdatabase.eu/football.joueurs.ebitimi.agogu.76350.en.html Football : Ebitimi Agogu - Footballdatabase.eu]</ref> ƴar [[Kwallan Kwando|wasan ƙwallon ƙafa]], wanda ke buga wa Bayelsa United FC <ref>[http://www.supersport.com/football/nigeria/news/130306/The_Predictors_pick_for_NPFL_season The Predictor's pick for NPFL season - SuperSport - Football]</ref> == Ayyuka == Agogu wanda ta fara taka leda a Bayelsa United kuma ya sanya hannu a kan Sharks FC na Port Harcourt a shekarar 2010, <ref>[http://www.vanguardngr.com/2010/10/wafu-cup-sharks-depart-for-abidjan/]</ref> bayan nasarar wasanni biyu tare da kungiyar da ta dauki Kofin WAFU ta 2010 a Togo, ya sanya hannu a kan Shooting Stars FC amma daga baya aka bayar da shi aro ga Ocean Boys FC a wannan lokacin. <ref>[http://www.thenationonlineng.net/archive2/tblnews_Detail.php?id=22093 Coca-Cola FA Cup: Ocean squad depleted - Details - The Nation]</ref> A watan Janairun 2012 ya koma Sharks Ya bar Shooting Stars FC a Janairun 2013 kuma ya sanya hannu tare da Nembe City kafin ya koma Bayelsa United a farkon kakar 2014. == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:'Yan wasan ƙwallon ƙafa ta ƙasar Nijeriya]] 4m4i2yx1s6vu17zx901bxl63s2lmud4 166457 166456 2022-08-17T07:23:32Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Ebitimi Agogu''' (an haife ta ranar 26 ga watan Disamba, 1987) a Otuan, [[Bayelsa|Jihar Bayelsa]].<ref>[http://www.footballdatabase.eu/football.joueurs.ebitimi.agogu.76350.en.html Football : Ebitimi Agogu - Footballdatabase.eu]</ref> ƴar [[Kwallan Kwando|wasan ƙwallon ƙafa]] ce, wadda ke buga wa kugiyar Bayelsa United FC wasa<ref>[http://www.supersport.com/football/nigeria/news/130306/The_Predictors_pick_for_NPFL_season The Predictor's pick for NPFL season - SuperSport - Football]</ref> == Ayyuka == Agogu wanda ta fara taka leda a Bayelsa United kuma ya sanya hannu a kan Sharks FC na Port Harcourt a shekarar 2010, <ref>[http://www.vanguardngr.com/2010/10/wafu-cup-sharks-depart-for-abidjan/]</ref> bayan nasarar wasanni biyu tare da kungiyar da ta dauki Kofin WAFU ta 2010 a Togo, ya sanya hannu a kan Shooting Stars FC amma daga baya aka bayar da shi aro ga Ocean Boys FC a wannan lokacin. <ref>[http://www.thenationonlineng.net/archive2/tblnews_Detail.php?id=22093 Coca-Cola FA Cup: Ocean squad depleted - Details - The Nation]</ref> A watan Janairun 2012 ya koma Sharks Ya bar Shooting Stars FC a Janairun 2013 kuma ya sanya hannu tare da Nembe City kafin ya koma Bayelsa United a farkon kakar 2014. == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:'Yan wasan ƙwallon ƙafa ta ƙasar Nijeriya]] g19xdq54hauxkgwblu7h2imlc7siwi0 Eberechi Opara 0 15577 166455 67835 2022-08-17T07:21:05Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Eberechi Opara''' (an haife ta ranar 6 ga watan Maris, 1976). ta kasance mai tsaron gida a [[Kwallan Kwando|kwallon kafa ta]] Najeriya. ==Gasa== Ta kasance daga cikin kungiyar kwallon kafa ta mata ta kasa ta Najeriya a gasar cin kofin duniya ta mata ta FIFA na 1999, da kuma a wasannin Olympics na bazara na 2000. tana daga cikin yan kwallon mata na kasa.<ref>http://www.scoresway.com/zgorzelec?sport=soccer&page=player&id=291455</ref> == Duba kuma == * Najeriya a Gasar Olympics ta bazara ta 2000 == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗin waje == [[Category:Mata]] j078v63o3f0jcu1qbqnk2383ffafh3d Doris Jacob 0 15989 166435 111716 2022-08-17T06:38:06Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Doris Jacob''' (an haife ta ranar 16 ga watan Disamba, 1981). yar tseren Najeriya ce da ta kware a mita 400. ==Gasa== Duah ta gama na bakwai a tseren mita 4 x 400 Gasar Cin Kofin Duniya na 1997, da abokan wasan sa [[Olabisi Afolabi]], [[Fatima Yusuf]] da [[Falilat Ogunkoya]]. Kasancewa cikin wannan taron a wasannin Olympics na bazara na 2000, ƙungiyar tare da Jacob, Afolabi, Rosemary Okafor da [[Charity Opara|Charity Opara sun]] kafa tarihin ƙasa na mintuna 3: 22.99 a cikin zafin su. [http://www.gbrathletics.com/cw99.htm] Yakubu kuma ya taimaka lashe lambar tagulla a wasannin Commonwealth na 2002 . [http://www.sporting-heroes.net/athletics-heroes/stats_athletics/commonwealth/2002_w.asp#4x400] A kan daidaikun mutane, Yakubu ya lashe lambar azurfa a Wasannin Wasannin Afirka na 2003 da lambar tagulla a Jami’ar bazara ta 1999, na ƙarshe a cikin mafi kyawun lokacin 51 seconds. == Nasarori == {| {{AchievementTable}} |- !colspan="6"|Representing {{NGA}} |- |1997 |[[1997 World Championships in Athletics|World Championships]] |[[Athens, Greece]] |7th |4 × 400 m relay |[[1997 World Championships in Athletics – Women's 4 × 400 metres relay|3:30.04]] |- |1999 |[[Athletics at the 1999 Summer Universiade|Universiade]] |[[Palma de Mallorca, Spain]] |bgcolor=cc9966|3rd |400 m |[[Athletics at the 1999 Summer Universiade – Women's 400 metres|51.04]] |- |2000 |[[Athletics at the 2000 Summer Olympics|Olympic Games]] |[[Sydney, Australia]] |1st (h) |4 × 400 m relay |[[Athletics at the 2000 Summer Olympics – Women's 4 × 400 metres relay|3:22.99]] |- |2001 |[[Athletics at the 2001 Summer Universiade|Universiade]] |[[Beijing, China]] |8th |4 × 400 m relay |[[Athletics at the 2001 Summer Universiade – Women's 4 × 400 metres relay|3:48.92]] |- |rowspan=3|2002 |rowspan=2|[[Athletics at the 2002 Commonwealth Games|Commonwealth Games]] |rowspan=2|[[Manchester, United Kingdom]] |13th (sf) |400 m |[[Athletics at the 2002 Commonwealth Games – Women's 400 metres|52.88]] |- |bgcolor=cc9966|3rd |4 × 400 m relay |[[Athletics at the 2002 Commonwealth Games – Women's 4 × 400 metres relay|3:29.16]] |- |[[2002 African Championships in Athletics|African Championships]] |[[Radès, Tunisia]] |8th (h) |400 m |[[2002 African Championships in Athletics – Women's 400 metres|54.14]] |- |rowspan=2|2003 |[[Athletics at the 2003 All-Africa Games|All-Africa Games]] |[[Abuja, Nigeria]] |bgcolor=silver|2nd |400 m |[[Athletics at the 2003 All-Africa Games – Women's 400 metres|51.41]] |- |[[Athletics at the 2003 Afro-Asian Games|Afro-Asian Games]] |[[Hyderabad, India]] |bgcolor=silver|2nd |400 m |[[Athletics at the 2003 Afro-Asian Games – Results#400 meters 2|53.08]] |} == Hanyoyin waje == * {{World Athletics|id=130241|name=Doris Jacob}} ==Manazarta== 10nka7hxv52tw4bmn63uuj8181eh2s1 Dorothy A Atabong 0 16247 166437 70233 2022-08-17T06:42:51Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki {{Infobox person|honorific_prefix=|movement=|criminal_penalty=|criminal_charge=<!-- Criminality parameters should be supported with citations from reliable sources -->|denomination=<!-- Denomination should be supported with a citation from a reliable source -->|religion=<!-- Religion should be supported with a citation from a reliable source -->|boards=|opponents=|party=|spouse=<!-- Use article title or common name -->|successor=|predecessor=|term=|title=|television=|height=<!-- "X cm", "X m" or "X ft Y in" plus optional reference (conversions are automatic) -->|criminal_status=|partner=<!-- (unmarried long-term partner) -->|home_town=|module3=|signature_size=|signature_alt=|signature=|module6=|module5=|module4=|module2=|children=|module=|website=[http://dorothyatabong.com dorothyatabong.com]|awards=|callsign=|relatives=|parents=|net_worth=<!-- Net worth should be supported with a citation from a reliable source -->|style=|name=Dorothy A. Atabong|birth_name=Ayinke Dorothy Atabong|disappeared_status=|disappeared_place=|disappeared_date=|baptised=|birth_place=[[Cameroon]]|birth_date=|native_name_lang=[[Bangwa language|Bangwa]]|death_place=|native_name=Ayinke|caption=|alt=|image_size=|image=Dorothy A. Atabong.jpg|honorific_suffix=|death_date=|death_cause=|notable_works=''Sound Of Tears'', ''Mayday'' TV series, ''The Africa Trilogy''|alma_mater=[[Neighborhood Playhouse School of the Theatre|Neighborhood Playhouse School of the Theatre, New York City]]|known_for=|agent=<!-- Discouraged in most cases, specifically when promotional, and requiring a reliable source -->|employer=|era=|years_active=Since 1999|occupation=Actress, writer, producer|education=[[University of Detroit Mercy]]|body_discovered=|citizenship=|ethnicity=|other_names=Dorothy Atabong Chhatwal|nationality=|monuments=|resting_place_coordinates=|resting_place=|footnotes=}} '''Dorothy A. Atabong''' fitacciyar jaruma ce, marubuciya kuma furodusa. wacce aka fi sani da ''Sound of Tears'', wadda ta ci kyaututtuka daban-daban ciki har da lambar yabo ta African Movie Academy Award Afirka a 2015.<ref>[http://artmatters.info/film/2015/10/11th-africa-movie-academy-awards-announces-winners/ 11th Africa Movie Academy Awards Announces Winners] ArtMatters.Info, Retrieved 2015 Oct. 12</ref> == Ayyuka == Atabong yya karɓi kyawawan ra'ayoyi don ayyukan wasan kwaikwayo kamar su ''Bikin aure Band'', ''The Africa Trilogy'' <ref>[http://torontoist.com/2010/06/the_africa_trilogy_triumphs/ Luminato: The Africa Trilogy Triumphs] Torontoist, June 18, 2010. Retrieved Oct. 15, 2015.</ref> ta Volcano Theater, wani ɓangare na Luminato Arts Festival da Stratford Festival, The Canadian Stage Company da Studio 180 samar da ''Overarfafawa'' . <ref>[http://nowtoronto.com/stage/preview-the-overwhelming/ Preview: The Overwhelming] Now Toronto, March 3, 2010. Retrieved Oct. 12, 2015.</ref> Atabong ta wallafa wani labari na soyayya, ''Gimbiya Kaya'', a 2002, wanda daga baya ta sauya zuwa fim. Rubutun fasalin fasalinta, ''Daisy's Heart'', ya lashe Mafi Kyawun Scriptan Kasafin Kuɗi a Gasar Fina-Finan Mata ta Ido a [[Toronto]] . <ref>[http://www.vimooz.com/2011/03/23/peach-plum-pear-best-in-show-winner-9th-female-eye-film-festival-winners/ Peach, Plum Pear Best In Show Winner + 9th Female Eye Film Festival Winners] Vimooz, Retrieved 2015 Oct. 12</ref> Ta kuma rubuta, ta shirya kuma ta yi fice a cikin ''Sound of Hawaye'', wani gajeren fim wanda aka fara shi a Bikin Fina-Finan Duniya na Montreal . A fim lashe 2015 Afirka Movie Academy Award for Best Diaspora Short <ref>[http://allafrica.com/stories/201510050671.html Nigeria: AMAA 2015, Unraveling New African Talents] All Africa 2015 Oct. 2, Retrieved 2015 Oct. 13</ref> <ref>[http://www.nmbt.co.za/news/nelson_mandela_bay_rolled_out_the_red_carpet_for_amaa_2015.html Nelson Mandela Bay Rolled Out the Red Carpet for AMAA 2015] Nelson Mandela Bay 2015 Sept. 30, Retrieved 2015 Oct. 13</ref> <ref>[http://nollysilverscreen.com/?p=6063 2015 Africa Movie Academy Awards (AMAA) Winners] Nolly Silver Screen, Retrieved 2015 Oct. 13</ref> <ref>[http://silverbirdtv.com/entertainment/9583-afolayan-s-october-1-makun-s-30-days-atlanta-win-amaa Afolayan's October 1, Makun’s 30 days in Atlanta win at AMAA], Silver Bird TV 2015 Sept. 27, Retrieved 2015 Oct. 13</ref> <ref>[https://web.archive.org/web/20151013183032/http://www.screenafrica.com/page/news/festivals/1654600-Africa-Movie-Academy-Awards-winners-2015#.VhxQnhNVikq Africa Movie Academy Awards winners 2015] Screen Africa 2015 Sept. 30, Retrieved 2015 Oct. 12</ref> da kuma janyo wani Platinum Remi a 48th WorldFest Houston Film Festival . <ref>[http://www.ckomentpublishing.com/entretien-avec-dorothy-atabong/ Interview With Dorothy Atabong], Ckoment Publishing, 2015 July 27, Retrieved 2015 Oct. 12</ref> Wasannin TV sun hada da jerin kyaututtukan talabijin wadanda suka ci ''kyautuka a ranakun Mayday'', ''Ocean Landing'' ( ''African Hijack'' ) don Tashar Bincike ; ''Degrassi: Zamani mai'' zuwa da ''Layi'' don hanyar sadarwar Fim . Atabong kuma alamar tauraro a ''Glo,'' wani ɓangare na ''The Afirka Trilogy'' <ref>[https://www.thestar.com/entertainment/2010/06/13/africa_trilogy_bold_and_insightful_theatre.html Africa Trilogy: Bold and insightful theatre] The Star, 2010 June 13, Retrieved 2015 Oct. 12</ref> directed by Josette Bushell-Mingo, da kuma ya jagoranci wani simintin na 11 a cikin rawar da Julia a cikin acclaimed play ''Wedding Band'' da Alice Childress . Wasu fannoni hada The Studio 180 da kuma Kanada Stage Company samar da ''kama hannun yaro'' da JT Rogers, da kuma wasan kwaikwayo farkawa ta samar da ''A Darfur'' a gidan wasan kwaikwayo da shirin daya wuce Muraille for ''SummerWorks,'' ga abin da ta lashe Kunno Artist Award. <ref>[http://nowtoronto.com/stage/theatre/summerworked-it/ Summerworked It] Now Toronto August 20, 2008. Retrieved Oct. 12, 2015</ref> == Rayuwarta == Atabong ta yi aure a 2008 kuma tana da 'ya'ya maza biyu, ɗayan an haife daya a 2011 ɗayan a 2015. A shekarar 2013 Atabong ta fito a shirin CBC Radio ''Metro Morning'' tare da Matt Galloway don tattauna matsalar cin zarafin dangi kan mata, da kuma fim dinta mai suna ''Sound Of Tears'' don Ranar Tunawa da Kasa ta Kasa game da Rikicin Mata a ranar 6 ga Disamba, 2013. <ref>[http://www.cbc.ca/metromorning/episodes/2013/12/05/violence-against-women/ Sound of Tears] CBC Toronto, 2015 Dec. 5, Retrieved 2015 Oct. 12</ref> == Fina- da gidan wasan kwaikwayo == === Fim === {| class="wikitable sortable" !Shekara ! Take ! Matsayi ! Bayanan kula |- | 2014 | ''Sautin Hawaye'' | Amina | Mai gabatarwa, Marubuci, Darakta |- | 2010 | ''Mafarki'' | Amanda | Co-Producer, Mataimakin Darakta na 1 |- | 2008 | ''Idan Kawai'' | Uwa | |- | 2006 | ''Nancy Yana Son Miss Brown'' | Miss Kawa | Calgary International Film Festival |- | 2006 | ''Dala Van'' | Mrs. Lebbie | |- | 2003 | ''Mutuwa Swinger daga Mars'' | Dancer | |- | 2002 | ''Dare Daya'' | Sawudatu | Mai gabatarwa, Marubuci |- | 2000 | ''Tasiri'' | Mai karbar Hotel | |} === Talabijan === {| class="wikitable sortable" !Shekara ! Take ! Matsayi ! Bayanan kula |- | 2012 | ''Degrassi: Zamani mai zuwa'' | M Olivia | Episode: "Ka ce Ba haka bane" |- | 2009 | <nowiki><i id="mwsA">Layin</i></nowiki> | Mrs. Douglas | 2 Wasanni |- | 2006 | ''Jirgin Gaggawa na Jirgin Sama - Satar Jirgin Afirka'' | Mai Kula da Jirgin Sama | Kashi na: Saukar Teku |- | 2001 | ''NYPD Shuɗi'' | Mai jiran aiki | Kashi na biyu: ‘Yan sanda da‘ Yan fashi |} === Gidan wasan kwaikwayo === {| class="wikitable sortable" !Shekara ! Take ! Matsayi ! Bayanan kula |- | 2010 | ''Abun Mamaki'' | Elise Kayitesi | Kamfanin Kanada na Kanada, Toronto |- | 2010 | ''Halin Afirka'' | Lydia | Fleck Dance Theater Harbourfront, Toronto |- | 2008 | ''A Darfur'' | Hawa | Gidan wasan kwaikwayo Passe Muraille |- | 2001 | ''Joe Turner ya taho ya tafi'' | Mattie | Gidan wasan kwaikwayo a cikin Park, Birnin New York |- | 1999 | ''Angelique'' | Manon | Gidan wasan kwaikwayo na Detroit Repertory |} == Lambobin yabo == {| class="wikitable sortable" !Shekara ! Kyauta ! Nau'i ! Aiki ! Sakamakon |- | 2008 | Summerworks Ya Fitowa Kyautar Mawallafi | Fitacciyar Jaruma | ''A Darfur'' |{{Won}} |- | 2011 | Mace Fina Finan Mata | Rubutun Mafi Lowananan Kasafin Kuɗi | ''Zuciyar Daisy'' |{{Won}} |- | 2015 | Kyaututtukan Kwalejin Fim na Afrika | Mafi Kyawun Shortasashen Waje | ''Sautin Hawaye'' |{{Won}} |- | 2015 | Kyautar WorldFest Houston Platinum Remi | Mafi Kyawun Fim | ''Sautin Hawaye'' |{{Won}} |- | 2015 | Pan African Film Festival Los Angeles | Mafi Kyawun Fim | ''Sautin Hawaye'' |{{Nom}} |- | 2015 | Yorkton Film Festival Golden Sheaf Awards | Babban Darakta da Mafi Kyawun Actionaukar Shortan Fim | ''Sautin Hawaye'' |{{Nom}} |} == Manazarta == {{Reflist|30em}} == Haɗin waje == * [http://dorothyatabong.com Yanar Gizo] * Dorothy A. Atabong kt7d8m6zmi6gd2935c9kc2tum8jnsgs Amina Namadi Sambo 0 16627 166277 157934 2022-08-16T17:43:24Z Amusa34 14890 gyara wikitext text/x-wiki '''Amina Namadi Sambo''' An haifi Hajiya Amina Namadi Sambo a Jihar Kano, daga ahalin Mallam Abdullahi Abubakar Lukat da kuma Hajiya Huwaila Abdu Abubakar Lukat. Itace ta uku a cikin yan uwanta su goma sha daya.<ref name=":0">Furniss,Graham. (1996). ''Poetry, prose and popular culture in Hausa''. International African Institute. Edinburgh: Edinburgh University Press for the International African Institute. p.p 31-32 ISBN&nbsp;<bdi>978-1-4744-6829-9</bdi>.</ref> == Karatu == Tayi primary dinta a makarantar Boro Boarding Primary Zaria sannan tayi sakandire dinta a Louis Secondary School Kano. Ta samu shiga Jami’ar Bayero ta Kano inda ta karanci harkokin siyasa kuma ta gama a shekara ta 1989. Amina tayi karatun Diploma a Arabic da kuma Islamic a Al-Manar International College Kaduna.<ref name=":0" /> == Rayuwa == Amina Namadi Sambo mata ce ga tsohon Gwamnan Jihar Kaduna Namadi Sambo. Lokacin mulkin su ta taimaka ma mata da yara. Itace shugaban ‘Nalado Nigerian Limited’, Directa ce a COPLAN Ltd.Ta baiwa mata tallafin magani kyauta. Ta dauki nauyin yima mutane dari da hamsin (150) ayyuka kyauta. Sunada yara shida (6) da mijinta, uku (3) maza, uku (3) mata.<ref name=":0" /> == Bibiliyo == * Kabir, Hajara Muhammad,. ''Northern women development''. [Nigeria]. ISBN 978-978-906-469-4. OCLC 890820657. *Furniss, Graham. (1996). ''Poetry, prose and popular culture in Hausa''. International African Institute. Edinburgh: Edinburgh University Press for the International African Institute. ISBN&nbsp;<bdi>978-1-4744-6829-9</bdi>. OCLC&nbsp;648578425. == Manazarta == [[Category:Mata]] [[Category:Matan Gwamnoni]] [[Category:Hausawa]] 83poqhqli61v72wdwrga9e2067rn4qn Asma'u Ahmad Muhammad Makarfi 0 16628 166275 147049 2022-08-16T17:40:17Z Amusa34 14890 gyara wikitext text/x-wiki '''Asma'u Ahmad Muhammad Maƙarfi''' Ta kasance tsohuwar matar Gwamnan Jihar [[Kaduna]] na farin hula na farko [[Ahmed Makarfi]]<ref name=":0">Furniss, Graham. (1996). ''Poetry, prose and popular culture in Hausa''. International African Institute. Edinburgh: Edinburgh University Press for the International African Institute. p.p 151-154 ISBN&nbsp;<bdi>978-1-4744-6829-9</bdi>.</ref> == Karatu == [[File:7029984 img20180426wa0009 jpeg6a0c1751c95b8e85dac6fbd3f81d0702.jpg|thumb|wpwpha]] Ta fara makarantar primary a shekara ta (1977 ) a makarantar Kaduna Capital School . Ta gama a shekara ta ( 1983) inda a wannan shekarar ta samu shiga Queen Amina College inda tai sakandare anan. Tayi Diploma a Jami’ar Ahmadu Bello daga bisani tayi digiri dinta a Jami’ar. Ta auri Ahmed Makarfi tun kafin ta gama makaranta lokacin shima yana matsayin Malami kuma Komishina. Tayi bautar kasa wato NYSC a Kaduna.<ref name=":0" /> == Rayuwa == Ta bullo da wani tsari lokacin da suke gidan gwamnati mai suna ‘The Millineium Hope Programme’ wanda yake kare hakkin yara da matan kauye.<ref name=":0" />. == Bibiliyo == * [[File:7029984 img20180426wa0009 jpeg6a0c1751c95b8e85dac6fbd3f81d0702.jpg|alt=Asmau Ahmad makarfi|thumb|matan makarfi da yaran su da shi]]Furniss, Graham. (1996). ''Poetry, prose and popular culture in Hausa''. International African Institute. Edinburgh: Edinburgh University Press for the International African Institute. ISBN&nbsp;<bdi>978-1-4744-6829-9</bdi>. OCLC&nbsp;648578425. == Manazarta == 553qnu0nh69z9ri5pt3ur4jfqh3iglc Doro 0 16700 166436 128695 2022-08-17T06:40:53Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Doro''' A yanzu garin Doro yana matsayin gari har da hakimi, me gudanar kansa a fadan Sarkin katsina. Kuma garin na ƙarƙashin karamar hukumar Bindawa<ref name=":0">Tarihi, Hukumar Binciken. (1996). ''Danwaire : gwanki sha bara''. Hukumar Binciken Tarihi da Kyautata Al'adu ta Jihar Katsina. Katsina: [Dab'in Lamp?]. p.31 [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-2105-93-7|978-2105-93-7]].</ref>. == Tarihi == Masana tarihi sun nuna cewa Doro ya samo asalin sunansa ne daga sunan wata mata da ake kira “A’i Mai Ɗan Doro”.<ref>Tarihi, Hukumar Binciken. (1996). ''Danwaire : gwanki sha bara''. Hukumar Binciken Tarihi da Kyautata Al'adu ta Jihar Katsina. Katsina: [Dab'in Lamp?]. p.31 [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-2105-93-7|978-2105-93-]]</ref> Ana tsammani matan tayi hijira daga garin shuni wanda ke cikin garin jihar sakkwato a ƙaramar hukumar Shuni,tare da ɗan uwanta Mani da jama’arsu. Sun fara sauka a inda Mani yake yanzu, daga baya suka tashi suka matsa zuwa inda Doro take a yau. Ance A’i Mai Ɗan Doro ta samu matsala da ƙaninta watau Mani sai ta koreshi ya koma garin da suka baro watau Mani, ita kuma ta tsaya ta kafa ɗan gari “Doroyal” wanda ke kusa da Doro ta yanzu, daga wannan suna na A’i Mai Ɗan Doro aka sami “Doro” da kuma sunan sarautar garin “Ɗan Doro<ref name=":0" />”. Ba a samu bayani ba game da mazaunan farko ba sai de tarihi ya nuna cewa Haɓe da Fulani ne mafi yawan Mazaunan Doro, sannan an nuna garin ya kai shekara Dubu da kafuwa<ref name=":0" />. Sannan ga dukkan alama akwai mutane a garin kafin zuwan A’i da mutanenta. Daga baya wasu shahararrun mutane sun ƙara zuwa daga garin Sakkwato suka sake kafa unguwannin Doro, mutanen Doro: * Jibrin wanda ya kafa unguwar ƙetare * Ibrahim Diro ya kafa unguwar ƙofar Arewa (Dajal) * Mallam Maude Ya kafa ƙofar gabas * Mallam Zango ya kafa ƙofar Zango<ref>Tarihi, Hukumar Binciken. (1996). ''Danwaire : gwanki sha bara''. Hukumar Binciken Tarihi da Kyautata Al'adu ta Jihar Katsina. Katsina: [Dab'in Lamp?]. pp. 30-31 [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-2105-93-7|978-2105-93-7]].</ref>. == Shuwagabannin Doro == Wasu daga cikin shuwagabannin Doro sun haɗa da: * Ɗan Doro Habibu * Ɗan Doro Gagaru Ɗan Habibu * Ɗan Doro Dutsanya (daga,mani,ba fulatani ne) * Ɗan Doro Nuhu (kankiya Nuhu) * Ɗan Doro Bawa (daga tuwaru, fulani ne) * Ɗan Doro Ibrahim (daga sarkin dikko, ƙanin dikko ya haife shi) * Ɗan Doro Abubakar Ɗan Ibrahim<ref name=":0" />. Garin Doro yana da ganuwa da kuma rijiyoyi guda casa’in da tara anda wani ɗan ƙaruna da mutanensa suka gina a rana ɗaya kuma har yanzu ana shan ruwa daga garesu<ref name=":1">Tarihi, Hukumar Binciken. (1996). ''Danwaire : gwanki sha bara''. Hukumar Binciken Tarihi da Kyautata Al'adu ta Jihar Katsina. Katsina: [Dab'in Lamp?]. pp. 31-32. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-2105-93-7|978-2105-93-7]].</ref>. A fannin tattalin arziƙki kuwa, mutanen Doro sun shahara kan noma da kiwo daa saƙa da rini da sassaƙa. Kuma akwai ƴan kasuwa, da masu sufiri dakuma ƴan boko a garin Doro. A fannin cigaba kuma an gina asibitin shan magani kyauta da kuma makarantun firimari<ref name=":1" />. == Camfi (Doro) == Daga cikin abubuwan ban mamaki na garin Doro shine, Har yanzu babu maƙera a Doro sai dai ƙauyenta, wai saboda ance duk wanda yayi kira zai mutu. Sannan kuma duk wanda Ɗan Doron da aka naɗa dole ya shigo ta ƙofar kudu, idan ba haka ba zai haukace. Haka kuma idan an ɗauko amarya dole ta ƙofar kudu za abiyo da ita idan ba haka ba zata haukace<ref>Tarihi, Hukumar Binciken. (1996). ''Danwaire : gwanki sha bara''. Hukumar Binciken Tarihi da Kyautata Al'adu ta Jihar Katsina. Katsina: [Dab'in Lamp?]. p. 32 [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-2105-93-7|978-2105-93-7]].</ref>.sun chanfa abubuwan. == Bibiliyo == Tarihi, Hukumar Binciken. (1996). Garkuwan jihar Katsina. Hukumar Binciken Tarihi da Kyautata Al'adu ta Jihar Katsina. Katsina: [Dab'in Lamp?]. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-2105-93-7|978-2105-93-7]]. OCLC 59226530. == Manazarta == bbi55shvztvf91o1kgwbxgra2gr3fl7 Durbi Takusheyi 0 17440 166447 154720 2022-08-17T07:02:57Z BnHamid 12586 /* Hanyoyin haɗin waje */ wikitext text/x-wiki {{databox}} [[File:Locator_Map_Katsina-Nigeria.png|right|thumb|260x260px| Durbi Takusheyi yana kusa da [[Katsina (birni)|Katsina]] a [[Mani|gundumar Mani ta]] [[Katsina (jiha)|jihar Katsina]], arewacin Najeriya]] '''Durbi Takusheyi''' (ko '''Durbi-ta-kusheyi''', ma'ana "kaburburan babban mai wa'azi") makwantai ko kaburbura ne na binnewa kuma babbar alama ce ta kayan tarihi da ke kusan 32&nbsp;kilomita gabas na [[Katsina (birni)|Katsina]] a arewacin Najeriya. Jana'izar sarakunan katsina na farko sunada shekaru 200 daga ƙarni na 13/14 zuwa bayan haifuwar Annabi Isa zuwa ƙarni na 15/16 BH. Abubuwan da aka kwato sun bayar da bayanan tarihi game da asalin [[Hausawa]] da jihohin birni. Kayan kabarin sun hada da na gida, na asali na asali banda abubuwan ƙasashen waje wadanda suka tabbatar da hanyoyin sadarwar da suka isa yankin Gabas ta Tsakiya . Katsina ta wakilci yanki na musamman na fataucin Sahara a lokacin ƙarshen shekarun tsakiyar, wani mahimmin matsayi a tarihin gida wanda a lokacinda jihohin biranen Hausa suka fito. == Tarihi == Microliths ne ya gano wajen a cikin 1965 a kan tudun RC Soper ya nuna cewa yankin Katsina ya ci gaba da zama tun daga zamanin wayewar dutse. Tarihin farko na ɗaya daga cikin [[Hausa Bakwai|masarautun kasar hausa]], wato masarautar katsina, ya ta'allaka ne akan wasu shafuka, wanda Durbi Takusheyi ya kasance sananne sosai. Ya sami matsayinsa na gata a wani lokaci kafin ƙarni na 15 saboda kasancewar wuraren bautar gumaka na gumakan kakannin da suke a baobab kusa da tumuli. Al'adar cikin gida ta nuna cewa dangin, wanda ake kira da Durbawa, sun kuma bautar allahn rana kuma babban malamin nasu yana da "Durbi", wanda har yanzu shi ne babban mukami a Masarautar ta Katsina. Usman ya ce, ainihin kauyukan yankin, ko kuma masu ''gari'', sun kasance shugabannin garin ne, ko kuma ''mai gari'', wanda shi ne ya kamata ya wakilci wani babban zuriya. Ofarfin shugabannin gari a cikin yankin Katsina ya dogara ne da ikon su, da kuma ganowa tare da, rukunin kakannin kakannin waɗanda ke kan kabarin Durbi. Dabi'ar Durbi Takusheyi ta kakannin kakanninsa da kuma irin matsayin da yake da shi a siyasance daga ƙarshe ya ƙare don nuna sha'awar bautar yanayi da ke kan tsafin Yuna, a itacen [[Tsamiya|tamarind]] na Bawada, kusa da [[Mai'Adua|Tilla]] . Turawan yamma sun manta da kabarin Durbi har sai da Palmer ya fara aikin hakar farko a cikin shekarar 1907. A ranar 23 ga Afrilu 1959 Sashen Tarihi na Tarihi na Najeriya (daga baya NCMM) ya ba da sanarwar wurin a matsayin abin tunawa ga al'adun ƙasar. A shekarar 1959 aka dauke shi ya hada manya da kananan matsaloli guda biyu, ban da tsohuwar bishiyar [[Kuka|baobab da]] aka fi sani da ''Kuka Katsi'', da kuma wurin tsohuwar bishiyar da ake kira ''Kuka Kumayo'' . Duk da haka akwai rikice-rikice guda takwas ko tara, kowannensu yana da tsakiya guda ɗaya, tsoma baki ɗaya, wanda ya kai kimanin shekaru 200. Suna zaune a cikin ɗakin kwana zuwa shimfidar wuri mara kyau, wanda ke da tsaunukan dutse da filaye masu yashi. == Kayan kabari == Abubuwan da aka haƙa sun haɗa da tukwane, duwatsu masu niƙa, kawunan mashin ƙarfe, ragowar faunal, sandunan tagulla, kwanuka, gutsun masara da 'yan kunnen zinariya. An ƙirƙira kayayyakin jana'izar daga asalin halittar jiki (ƙarfe, gilashi da dutse) da kayan ƙira (zane, itace da fata ko furs). Wani kwano na asalin Gabas ta Tsakiya a cikin tumulus na 7, wanda aka ba da shi zuwa ƙarshen 15th zuwa farkon karni na 16, ya tabbatar da ƙaruwar tasirin duniya da na Islama a wannan lokacin. Daga cikin kayan adon da aka yi ado akwai bel mai kwalliya a tumulus 7, hular kwano ko kanun kai wanda aka rufe shi da bawon shanu da kuma munduwa mai laushi mai laushi mai laushi ko mai tsaro a tumulus na 4, da bel da aka yi wa kwalliya mara kyau a cikin tumbi na 5. Abubuwan ƙarfe marasa ƙarfe an yi su ne da tagulla, ƙarfe da tagulla ko azurfa. Sun kasance daga mundaye da / ko mundaye na nau'ikan daban-daban da dabarun kere-kere da masu kula da ƙafa, zuwa kwanoni, bokitai, ƙoshin lafiya, da kayan kwalliya irin su beads, fil da cokula masu yatsu. Masana'antun su da nau'ikan karafa suna ba da shawarar shigo da abubuwan da aka shigo da su wadanda aka kammala da wadanda ba a kammala su ba da kuma na cikin gida da / ko kuma abubuwan da aka gyara na cikin gida. Chemical da gubar nazarin isotopic sun bayyana karafa daga tushe da yawa, daga Afirka zuwa Iran. == Haƙa ƙasa == === Binciken Palmer na 1907 === Herbert Richmond Palmer tare da hadin gwiwar mai martaba Sarkin Katsina, [[Muhammadu Dikko|Muhammadu Dikko ne]] suka tona ramuka a cikin 1907. An tono babban tudun da ƙarshe wasu lokacin da ba'a sami cikakken bayani game da tarihin su ba. Sun samo kayayyakin yumbu da na ƙarfe, amma duk abubuwan da aka haka a wannan rami na farko sun ɓace tare da adana bayanai kaɗan. === Gwanin Lange na 1991-1992 === Dierk Lange na Bayreuth ne ya jagoranci hakar ta biyu kuma Gidauniyar bincike ta Jamus (DFG) ce ta dauki nauyinta. An gano ƙarin wasu tuddai guda uku, lamba 4, 5 da 7, waɗanda aka haƙa cikin 1991 da 1992. An gano kowane tudun yana dauke da sako guda daya a cibiyarsa. Kayayyakin jana'izar da aka hade an yi su ne daga kayan da ba su dace ba kamar karafa, gilashi, dutse da shanu, ban da kayan gargajiya kamar su zane, itace da fatu. Kodayake wasu kayan tarihi asalinsu ne na gari, wasu kuma sun fito ne daga wurare masu nisa na Islama. Gwajin Radiocarbon yayi kwanan wata rukuni na kayan tarihi zuwa farkon karni na 14 miladiyya, yayin da rubutun rubutu da tarihin fasaha suka sanya wasu kayan tarihi a ƙarshen 15th zuwa farkon karni na 16. An fara adana kayayyakin da aka gano a cikin Katsina, sannan aka tura su [[Gidan Makama|Gidan Tarihi]] na [[Gidan Makama|Gidan Makama da]] ke [[Kano#Tarihin Kano|Kano]], kuma daga ƙarshe aka ajiye su a Gidan Tarihi na Jos don ƙarin bincike. A 2007 an tura shi zuwa Gidan Tarihi na Romano-Germanic da ke Mainz don kiyayewa gaba ɗaya. === Gwanin Breunig na 2005-2007 === A shekara ta 2005, masana binciken kimiyyar tarihin kasar ta Jamus karkashin jagorancin Prof. Peter Breunig ya fara aikin tono wasu shafuka da suka shafi [[Al'adar Nok|al'adun Nok]] . Sun sami amincewar hukumar gidan adana kayan tarihi ta Najeriya (NCMM) don maido da nazarin kayan tarihin Durbi Takusheyi gaba daya. A shekara ta 2007, an ce malaman sun fitar da "tan na kayan" da aka tono daga Durbi Takusheyi don gyarawa da kiyayewa a Gidan Tarihi na Romano-Germanic da ke Mainz . A shekarar 2011 gidan kayan tarihin ya buɗe baje kolin kayayyakin farko, tare da kayayyakin al'adun Nok, kuma ana sa ran za a dawo da dukkan kayayyakin a Najeriya a shekarar 2012. == Dawowar kayan tarihi == Shirye-shiryen dawo da kayan tarihin da aka fitar tun daga 1990s an kammala su a shekarar 2014. Wannan tarin ya isa [[Abuja|Abuja a]] ƙarshen shekarar, daga inda aka kai shi Gidan Tarihi na ƙasa da ke Katsina. An fara nuna shi a Katsina yayin bikin ranar kayan tarihi na duniya na shekarar 2015. == Gargajiya == [[File:Nijer09SG_411.JPG|right|thumb|250x250px| Hadisai sun nuna cewa an kifar da na karshe a cikin sarakunan Durbi Takusheyi a wasan kokawa na al'ada]] Ana danganta tatsuniyoyi iri-iri da shafin da masu mulkinta. A al'adance an yi amannar cewa sarakuna biyar na dangin sarauta Durbawa a cikin dangin Aznā za su yi mulki kafin masarautar Korau ta dangin Hausā-ta hau mulki. Batun tatsuniyoyin ya nuna cewa wani bahaushe [[Hausawa|ne]], Kumayo (ko Kumayun), wanda ɗayan wuraren bautar baobab ya ba da kansa daga baya, ya kafa masarautar Katsina a ƙarni na 13. Yana da babban birninsa a Durbi Takusheyi, kuma mutanensa na Katsina sun auri mutanen Durbawa, [[Tessaoua (gari)|Tazarawa]], Nafatawa da mutanen Jinjino-Bakawa. Daga baya Sanau, jikan Bayajidda, ya zama sarkin Durbawa a daular Kumayo. Korau (wanda wataƙila ya rayu shekara ta 1260) ya kasance [[Tsafe|baƙon Yandoto]], malami (watau malami, malamin ilimi ko mai taken) wanda ba jinin sarauta ba ne. Yayin da yake aboki a waje Sanau, sai ya ƙulla masa makirci yayin halartar liyafa a matsayin bakonsa. Ya yaudari Sanau zuwa wasan kokuwa (ko duel na gwagwarmaya, yanayin gado) a itacen Bawada [[Tsamiya|tamarind]] . Anan Korau ya kashe Sanau da ɗan gajeren takobi bayan an jefa Sanau a ƙasa. Ta wannan hanyar Korau ya zama sarki na farko a cikin sabon daular a Katsina, kuma har yanzu ana ganin takobi a cikin alamun garin. == Manazarta == == Hanyoyin haɗin waje == * <small>Daidaitawa: </small> <small><cite class="citation web cs1">''Geody'' <span class="reference-accessdate">.</span></cite></small> <small><cite class="citation web cs1"><span class="reference-accessdate">An dawo da <span class="nowrap">11 Disamba</span> 2015</span> .</cite></small> * <small>An ɗauki hoton Tumulus 2 a 1992: </small> <small><cite class="citation web cs1">''JAHRESBERICHT.''</cite></small> <small><cite class="citation web cs1">''DES.''</cite></small> <small><cite class="citation web cs1">''RÖMISCH - GERMANISCHEN ZENTRALMUSEUMS'' .</cite></small> <small><cite class="citation web cs1">Cibiyar ta Vor- und Frühgeschichte der Universität zu Köln. 2002. shafi.&nbsp;381 <span class="reference-accessdate">.</span></cite></small> <small><cite class="citation web cs1"><span class="reference-accessdate">An dawo da <span class="nowrap">14 Disamba</span> 2015</span> .</cite></small> * <small>Ba sunan Katsina don baobab ba, duba [http://www.britannica.com/place/Katsina-Nigeria Katsina], Encyclopædia Britannica</small> ==Manazarta== [[Category:Tarihin Hausawa]] [[Category:Katsina (jiha)]] oxtbc43hmetnzgl1lxsjhyzpvwabtn2 166448 166447 2022-08-17T07:03:11Z BnHamid 12586 /* Manazarta */ wikitext text/x-wiki {{databox}} [[File:Locator_Map_Katsina-Nigeria.png|right|thumb|260x260px| Durbi Takusheyi yana kusa da [[Katsina (birni)|Katsina]] a [[Mani|gundumar Mani ta]] [[Katsina (jiha)|jihar Katsina]], arewacin Najeriya]] '''Durbi Takusheyi''' (ko '''Durbi-ta-kusheyi''', ma'ana "kaburburan babban mai wa'azi") makwantai ko kaburbura ne na binnewa kuma babbar alama ce ta kayan tarihi da ke kusan 32&nbsp;kilomita gabas na [[Katsina (birni)|Katsina]] a arewacin Najeriya. Jana'izar sarakunan katsina na farko sunada shekaru 200 daga ƙarni na 13/14 zuwa bayan haifuwar Annabi Isa zuwa ƙarni na 15/16 BH. Abubuwan da aka kwato sun bayar da bayanan tarihi game da asalin [[Hausawa]] da jihohin birni. Kayan kabarin sun hada da na gida, na asali na asali banda abubuwan ƙasashen waje wadanda suka tabbatar da hanyoyin sadarwar da suka isa yankin Gabas ta Tsakiya . Katsina ta wakilci yanki na musamman na fataucin Sahara a lokacin ƙarshen shekarun tsakiyar, wani mahimmin matsayi a tarihin gida wanda a lokacinda jihohin biranen Hausa suka fito. == Tarihi == Microliths ne ya gano wajen a cikin 1965 a kan tudun RC Soper ya nuna cewa yankin Katsina ya ci gaba da zama tun daga zamanin wayewar dutse. Tarihin farko na ɗaya daga cikin [[Hausa Bakwai|masarautun kasar hausa]], wato masarautar katsina, ya ta'allaka ne akan wasu shafuka, wanda Durbi Takusheyi ya kasance sananne sosai. Ya sami matsayinsa na gata a wani lokaci kafin ƙarni na 15 saboda kasancewar wuraren bautar gumaka na gumakan kakannin da suke a baobab kusa da tumuli. Al'adar cikin gida ta nuna cewa dangin, wanda ake kira da Durbawa, sun kuma bautar allahn rana kuma babban malamin nasu yana da "Durbi", wanda har yanzu shi ne babban mukami a Masarautar ta Katsina. Usman ya ce, ainihin kauyukan yankin, ko kuma masu ''gari'', sun kasance shugabannin garin ne, ko kuma ''mai gari'', wanda shi ne ya kamata ya wakilci wani babban zuriya. Ofarfin shugabannin gari a cikin yankin Katsina ya dogara ne da ikon su, da kuma ganowa tare da, rukunin kakannin kakannin waɗanda ke kan kabarin Durbi. Dabi'ar Durbi Takusheyi ta kakannin kakanninsa da kuma irin matsayin da yake da shi a siyasance daga ƙarshe ya ƙare don nuna sha'awar bautar yanayi da ke kan tsafin Yuna, a itacen [[Tsamiya|tamarind]] na Bawada, kusa da [[Mai'Adua|Tilla]] . Turawan yamma sun manta da kabarin Durbi har sai da Palmer ya fara aikin hakar farko a cikin shekarar 1907. A ranar 23 ga Afrilu 1959 Sashen Tarihi na Tarihi na Najeriya (daga baya NCMM) ya ba da sanarwar wurin a matsayin abin tunawa ga al'adun ƙasar. A shekarar 1959 aka dauke shi ya hada manya da kananan matsaloli guda biyu, ban da tsohuwar bishiyar [[Kuka|baobab da]] aka fi sani da ''Kuka Katsi'', da kuma wurin tsohuwar bishiyar da ake kira ''Kuka Kumayo'' . Duk da haka akwai rikice-rikice guda takwas ko tara, kowannensu yana da tsakiya guda ɗaya, tsoma baki ɗaya, wanda ya kai kimanin shekaru 200. Suna zaune a cikin ɗakin kwana zuwa shimfidar wuri mara kyau, wanda ke da tsaunukan dutse da filaye masu yashi. == Kayan kabari == Abubuwan da aka haƙa sun haɗa da tukwane, duwatsu masu niƙa, kawunan mashin ƙarfe, ragowar faunal, sandunan tagulla, kwanuka, gutsun masara da 'yan kunnen zinariya. An ƙirƙira kayayyakin jana'izar daga asalin halittar jiki (ƙarfe, gilashi da dutse) da kayan ƙira (zane, itace da fata ko furs). Wani kwano na asalin Gabas ta Tsakiya a cikin tumulus na 7, wanda aka ba da shi zuwa ƙarshen 15th zuwa farkon karni na 16, ya tabbatar da ƙaruwar tasirin duniya da na Islama a wannan lokacin. Daga cikin kayan adon da aka yi ado akwai bel mai kwalliya a tumulus 7, hular kwano ko kanun kai wanda aka rufe shi da bawon shanu da kuma munduwa mai laushi mai laushi mai laushi ko mai tsaro a tumulus na 4, da bel da aka yi wa kwalliya mara kyau a cikin tumbi na 5. Abubuwan ƙarfe marasa ƙarfe an yi su ne da tagulla, ƙarfe da tagulla ko azurfa. Sun kasance daga mundaye da / ko mundaye na nau'ikan daban-daban da dabarun kere-kere da masu kula da ƙafa, zuwa kwanoni, bokitai, ƙoshin lafiya, da kayan kwalliya irin su beads, fil da cokula masu yatsu. Masana'antun su da nau'ikan karafa suna ba da shawarar shigo da abubuwan da aka shigo da su wadanda aka kammala da wadanda ba a kammala su ba da kuma na cikin gida da / ko kuma abubuwan da aka gyara na cikin gida. Chemical da gubar nazarin isotopic sun bayyana karafa daga tushe da yawa, daga Afirka zuwa Iran. == Haƙa ƙasa == === Binciken Palmer na 1907 === Herbert Richmond Palmer tare da hadin gwiwar mai martaba Sarkin Katsina, [[Muhammadu Dikko|Muhammadu Dikko ne]] suka tona ramuka a cikin 1907. An tono babban tudun da ƙarshe wasu lokacin da ba'a sami cikakken bayani game da tarihin su ba. Sun samo kayayyakin yumbu da na ƙarfe, amma duk abubuwan da aka haka a wannan rami na farko sun ɓace tare da adana bayanai kaɗan. === Gwanin Lange na 1991-1992 === Dierk Lange na Bayreuth ne ya jagoranci hakar ta biyu kuma Gidauniyar bincike ta Jamus (DFG) ce ta dauki nauyinta. An gano ƙarin wasu tuddai guda uku, lamba 4, 5 da 7, waɗanda aka haƙa cikin 1991 da 1992. An gano kowane tudun yana dauke da sako guda daya a cibiyarsa. Kayayyakin jana'izar da aka hade an yi su ne daga kayan da ba su dace ba kamar karafa, gilashi, dutse da shanu, ban da kayan gargajiya kamar su zane, itace da fatu. Kodayake wasu kayan tarihi asalinsu ne na gari, wasu kuma sun fito ne daga wurare masu nisa na Islama. Gwajin Radiocarbon yayi kwanan wata rukuni na kayan tarihi zuwa farkon karni na 14 miladiyya, yayin da rubutun rubutu da tarihin fasaha suka sanya wasu kayan tarihi a ƙarshen 15th zuwa farkon karni na 16. An fara adana kayayyakin da aka gano a cikin Katsina, sannan aka tura su [[Gidan Makama|Gidan Tarihi]] na [[Gidan Makama|Gidan Makama da]] ke [[Kano#Tarihin Kano|Kano]], kuma daga ƙarshe aka ajiye su a Gidan Tarihi na Jos don ƙarin bincike. A 2007 an tura shi zuwa Gidan Tarihi na Romano-Germanic da ke Mainz don kiyayewa gaba ɗaya. === Gwanin Breunig na 2005-2007 === A shekara ta 2005, masana binciken kimiyyar tarihin kasar ta Jamus karkashin jagorancin Prof. Peter Breunig ya fara aikin tono wasu shafuka da suka shafi [[Al'adar Nok|al'adun Nok]] . Sun sami amincewar hukumar gidan adana kayan tarihi ta Najeriya (NCMM) don maido da nazarin kayan tarihin Durbi Takusheyi gaba daya. A shekara ta 2007, an ce malaman sun fitar da "tan na kayan" da aka tono daga Durbi Takusheyi don gyarawa da kiyayewa a Gidan Tarihi na Romano-Germanic da ke Mainz . A shekarar 2011 gidan kayan tarihin ya buɗe baje kolin kayayyakin farko, tare da kayayyakin al'adun Nok, kuma ana sa ran za a dawo da dukkan kayayyakin a Najeriya a shekarar 2012. == Dawowar kayan tarihi == Shirye-shiryen dawo da kayan tarihin da aka fitar tun daga 1990s an kammala su a shekarar 2014. Wannan tarin ya isa [[Abuja|Abuja a]] ƙarshen shekarar, daga inda aka kai shi Gidan Tarihi na ƙasa da ke Katsina. An fara nuna shi a Katsina yayin bikin ranar kayan tarihi na duniya na shekarar 2015. == Gargajiya == [[File:Nijer09SG_411.JPG|right|thumb|250x250px| Hadisai sun nuna cewa an kifar da na karshe a cikin sarakunan Durbi Takusheyi a wasan kokawa na al'ada]] Ana danganta tatsuniyoyi iri-iri da shafin da masu mulkinta. A al'adance an yi amannar cewa sarakuna biyar na dangin sarauta Durbawa a cikin dangin Aznā za su yi mulki kafin masarautar Korau ta dangin Hausā-ta hau mulki. Batun tatsuniyoyin ya nuna cewa wani bahaushe [[Hausawa|ne]], Kumayo (ko Kumayun), wanda ɗayan wuraren bautar baobab ya ba da kansa daga baya, ya kafa masarautar Katsina a ƙarni na 13. Yana da babban birninsa a Durbi Takusheyi, kuma mutanensa na Katsina sun auri mutanen Durbawa, [[Tessaoua (gari)|Tazarawa]], Nafatawa da mutanen Jinjino-Bakawa. Daga baya Sanau, jikan Bayajidda, ya zama sarkin Durbawa a daular Kumayo. Korau (wanda wataƙila ya rayu shekara ta 1260) ya kasance [[Tsafe|baƙon Yandoto]], malami (watau malami, malamin ilimi ko mai taken) wanda ba jinin sarauta ba ne. Yayin da yake aboki a waje Sanau, sai ya ƙulla masa makirci yayin halartar liyafa a matsayin bakonsa. Ya yaudari Sanau zuwa wasan kokuwa (ko duel na gwagwarmaya, yanayin gado) a itacen Bawada [[Tsamiya|tamarind]] . Anan Korau ya kashe Sanau da ɗan gajeren takobi bayan an jefa Sanau a ƙasa. Ta wannan hanyar Korau ya zama sarki na farko a cikin sabon daular a Katsina, kuma har yanzu ana ganin takobi a cikin alamun garin. == Hanyoyin haɗin waje == * <small>Daidaitawa: </small> <small><cite class="citation web cs1">''Geody'' <span class="reference-accessdate">.</span></cite></small> <small><cite class="citation web cs1"><span class="reference-accessdate">An dawo da <span class="nowrap">11 Disamba</span> 2015</span> .</cite></small> * <small>An ɗauki hoton Tumulus 2 a 1992: </small> <small><cite class="citation web cs1">''JAHRESBERICHT.''</cite></small> <small><cite class="citation web cs1">''DES.''</cite></small> <small><cite class="citation web cs1">''RÖMISCH - GERMANISCHEN ZENTRALMUSEUMS'' .</cite></small> <small><cite class="citation web cs1">Cibiyar ta Vor- und Frühgeschichte der Universität zu Köln. 2002. shafi.&nbsp;381 <span class="reference-accessdate">.</span></cite></small> <small><cite class="citation web cs1"><span class="reference-accessdate">An dawo da <span class="nowrap">14 Disamba</span> 2015</span> .</cite></small> * <small>Ba sunan Katsina don baobab ba, duba [http://www.britannica.com/place/Katsina-Nigeria Katsina], Encyclopædia Britannica</small> ==Manazarta== [[Category:Tarihin Hausawa]] [[Category:Katsina (jiha)]] 70km4e6usuz2b1alhdw54pur4ho2rk8 Wikipedia:Sabbin editoci 4 21908 166308 166192 2022-08-16T21:03:02Z AmmarBot 13973 Sabunta shafin sabbin editoci wikitext text/x-wiki Wannan shafin ya na ƙunshe da sabbin editocin da sukayi rajista a Hausa Wikipedia. Robot yana sabunta wannan shafin duk bayan wasu sa'o'i. Kada ku gyara wannan shafin, duk chanjin da akayi, robot zaya yi overwriting din shi a lokacin sabunta shafin. {| class="wikitable sortable" !Numba !Edita !Gudummuwa !Lokacin rajista |- |1 |[[User:Akringim|Akringim]] |[[Special:Contributions/Akringim|Gudummuwa]] |Asabar, 13 ga Augusta 2022 |- |2 |[[User:Shakarov.Elnur|Shakarov.Elnur]] |[[Special:Contributions/Shakarov.Elnur|Gudummuwa]] |Lahadi, 14 ga Augusta 2022 |- |3 |[[User:Aliabharisrk|Aliabharisrk]] |[[Special:Contributions/Aliabharisrk|Gudummuwa]] |Lahadi, 14 ga Augusta 2022 |- |4 |[[User:QW22|QW22]] |[[Special:Contributions/QW22|Gudummuwa]] |Lahadi, 14 ga Augusta 2022 |- |5 |[[User:ChoHyeri|ChoHyeri]] |[[Special:Contributions/ChoHyeri|Gudummuwa]] |Lahadi, 14 ga Augusta 2022 |- |6 |[[User:Yuichi Nishimura Atushi1029|Yuichi Nishimura Atushi1029]] |[[Special:Contributions/Yuichi Nishimura Atushi1029|Gudummuwa]] |Lahadi, 14 ga Augusta 2022 |- |7 |[[User:Sadeeq Lahore|Sadeeq Lahore]] |[[Special:Contributions/Sadeeq Lahore|Gudummuwa]] |Lahadi, 14 ga Augusta 2022 |- |8 |[[User:Sugar112|Sugar112]] |[[Special:Contributions/Sugar112|Gudummuwa]] |Lahadi, 14 ga Augusta 2022 |- |9 |[[User:Black Sky83|Black Sky83]] |[[Special:Contributions/Black Sky83|Gudummuwa]] |Lahadi, 14 ga Augusta 2022 |- |10 |[[User:Mateo sou|Mateo sou]] |[[Special:Contributions/Mateo sou|Gudummuwa]] |Lahadi, 14 ga Augusta 2022 |- |11 |[[User:Quuxplusone|Quuxplusone]] |[[Special:Contributions/Quuxplusone|Gudummuwa]] |Lahadi, 14 ga Augusta 2022 |- |12 |[[User:MustGon|MustGon]] |[[Special:Contributions/MustGon|Gudummuwa]] |Lahadi, 14 ga Augusta 2022 |- |13 |[[User:HenkvD|HenkvD]] |[[Special:Contributions/HenkvD|Gudummuwa]] |Litinin, 15 ga Augusta 2022 |- |14 |[[User:Danbotix|Danbotix]] |[[Special:Contributions/Danbotix|Gudummuwa]] |Litinin, 15 ga Augusta 2022 |- |15 |[[User:Markbyu|Markbyu]] |[[Special:Contributions/Markbyu|Gudummuwa]] |Litinin, 15 ga Augusta 2022 |- |16 |[[User:Prabin singh thakuri|Prabin singh thakuri]] |[[Special:Contributions/Prabin singh thakuri|Gudummuwa]] |Litinin, 15 ga Augusta 2022 |- |17 |[[User:Vorziblix|Vorziblix]] |[[Special:Contributions/Vorziblix|Gudummuwa]] |Litinin, 15 ga Augusta 2022 |- |18 |[[User:Amyliciouz|Amyliciouz]] |[[Special:Contributions/Amyliciouz|Gudummuwa]] |Talata, 16 ga Augusta 2022 |- |19 |[[User:Galaxy429|Galaxy429]] |[[Special:Contributions/Galaxy429|Gudummuwa]] |Talata, 16 ga Augusta 2022 |- |20 |[[User:Taofeeq024|Taofeeq024]] |[[Special:Contributions/Taofeeq024|Gudummuwa]] |Talata, 16 ga Augusta 2022 |- |21 |[[User:Ersugo|Ersugo]] |[[Special:Contributions/Ersugo|Gudummuwa]] |Talata, 16 ga Augusta 2022 |- |22 |[[User:FavelasMonkey|FavelasMonkey]] |[[Special:Contributions/FavelasMonkey|Gudummuwa]] |Talata, 16 ga Augusta 2022 |- |23 |[[User:David Straub|David Straub]] |[[Special:Contributions/David Straub|Gudummuwa]] |Talata, 16 ga Augusta 2022 |- |24 |[[User:Alyo|Alyo]] |[[Special:Contributions/Alyo|Gudummuwa]] |Talata, 16 ga Augusta 2022 |- |25 |[[User:Dilawbaffa|Dilawbaffa]] |[[Special:Contributions/Dilawbaffa|Gudummuwa]] |Talata, 16 ga Augusta 2022 |- |26 |[[User:Cyberpalng|Cyberpalng]] |[[Special:Contributions/Cyberpalng|Gudummuwa]] |Talata, 16 ga Augusta 2022 |- |27 |[[User:Rastinrah|Rastinrah]] |[[Special:Contributions/Rastinrah|Gudummuwa]] |Talata, 16 ga Augusta 2022 |- |28 |[[User:Public Park|Public Park]] |[[Special:Contributions/Public Park|Gudummuwa]] |Talata, 16 ga Augusta 2022 |- |29 |[[User:Artvill|Artvill]] |[[Special:Contributions/Artvill|Gudummuwa]] |Talata, 16 ga Augusta 2022 |- |} ke8uf470vsrvhcbu7k7zbbdkbkhfckf Dimitar Iliev 0 22055 166271 147221 2022-08-16T16:53:37Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography|name=Dimitar Iliev|nationalteam1=[[Bulgaria national under-17 football team|Bulgaria U17]]|clubs7=[[Wisła Płock]]|caps7=90|goals7=11|years8=2017–2018|clubs8=[[Podbeskidzie Bielsko-Biała]]|caps8=23|goals8=3|years9=2018–|clubs9=[[PFC Lokomotiv Plovdiv|Lokomotiv Plovdiv]]|caps9=86|goals9=34|totalcaps=|totalgoals=|nationalyears1=2004–2005|nationalcaps1=6|goals6=10|nationalgoals3=0|club-update=20:50, 15 May 2021 (UTC)|medaltemplates=|nationalgoals4=2|nationalcaps4=10|nationalteam4=[[Bulgaria national football team|Bulgaria]]|nationalyears4=2020–|nationalcaps3=2|nationalgoals1=5|nationalteam3=[[Bulgaria national under-21 football team|Bulgaria U21]]|nationalyears3=2008–2009|nationalgoals2=|nationalcaps2=|nationalteam2=[[Bulgaria national under-19 football team|Bulgaria U19]]|nationalyears2=2006–2007|years7=2014–2017|caps6=57|image=Dimitar iliev 2019.jpg|currentclub=[[PFC Lokomotiv Plovdiv|Lokomotiv Plovdiv]]|caps1=73|clubs1=[[PFC Lokomotiv Plovdiv|Lokomotiv Plovdiv]]|years1=2004–2009|youthclubs1=|youthyears1=|clubnumber=14|position=[[Attacking midfielder]] / [[Forward (association football)|Forward]]|years2=2010–2011|height={{height|m=1.85}}|birth_place=[[Plovdiv]], Bulgaria|birth_date={{Birth date and age|1988|9|25|df=y}}|fullname=Dimitar Krasimirov Iliev|caption=Dimitar iliev in 2019|image_size=200|goals1=14|clubs2=[[PFC CSKA Sofia|CSKA Sofia]]|clubs6=[[FC Lokomotiv 1929 Sofia|Lokomotiv Sofia]]|caps4=12|years6=2012–2014|goals5=2|caps5=27|clubs5=[[FC Montana|Montana]]|years5=2011–2012|goals4=3|clubs4=→ [[OFC Pirin Blagoevgrad|Pirin Blagoevgrad]] (loan)|caps2=5|years4=2011|goals3=5|caps3=14|clubs3=→ [[FC Minyor Pernik|Minyor Pernik]] (loan)|years3=2010|goals2=0|nationalteam-update=8 June 2021}} '''Dimitar Krasimirov Iliev''' ( Bulgarian , an haife shi ranar 25 ga watan Satumba, 1988). ɗan ƙwallon [[Kwallan Kwando|ƙafa]] [[Bulgeriya|ne na Bulgaria]] wanda ke taka leda a matsayin ɗan wasan tsakiya mai kai hare-hare, ko turawa Lokomotiv Plovdiv, inda shi ma kyaftin ɗin ƙungiyar, da kuma na ƙungiyar Bulgariya . Ya lashe kyautar dan kwallon Bulgaria na Shekara a cikin shekara ta 2019 da 2020. == Ayyuka == Iliev ya fara aikin sa a cikin samari na Lokomotiv Plovdiv . Bayan ya bi ta matakai daban-daban na matasa a kulob din, ya fara buga wa babbar kungiyar wasa a wasan da aka tashi 4-1 akan Lokomotiv Sofia a ranar 11 ga watan Satumbar shekarar 2004, yana da shekara 15. A cikin Nuwamba, shekara ta 2004, Iliev ya yi magana da gwaji tare da [[Chelsea F.C.|Chelsea]]. [[File:Dimitar_iliev.JPG|right|thumb|277x277px| Iliev tare da CSKA Sofia a cikin 2010]] A watan Janairun shekarar 2010, Iliev ya rattaba hannu a kan kungiyar CSKA Sofia, amma ya yi kokarin shiga cikin manyan 'yan wasan sannan ya bayar da rancen kudi ga Minyor Pernik da Pirin Blagoevgrad, kafin ya koma Montana na dindindin a watan Agustan shekarar 2011. Bayan kaka daya tare da Montana, Iliev ya shiga Lokomotiv Sofia, inda ya kwashe shekaru biyu kafin ya koma Poland don sanya hannu kan Wisła Płock a shekarar ta 2014. A cikin shekarar 2015 zuwa 2016, kakarsa ta biyu tare da kulob din, Iliev ya taimaka Wisła ta sami ci gaba zuwa Ekstraklasa . Ya shafe cikakkun lokuta tare da Wisła kafin ya koma Podbeskidzie Bielsko-Biała a cikin 2017 inda ya yi shekara ɗaya. A ranar 16 ga watan Yulin shekarar 2018, Iliev ya sake shiga Lokomotiv Plovdiv, yana sanya hannu kan yarjejeniyar shekaru biyu. A karshen kakar wasa ta bana ya daga Kofin Bulgaria a matsayin kyaftin na kungiyar yarinta. Cin nasarar da aka yi kan abokiyar hamayyar ta Botev Plovdiv an ci shi ne da ci daya tilo a minti na 73 da Alen Ožbolt ya ci (wanda Ante Aralica ya taimaka kuma shi kansa ya taimaka). Ya zama kofi na farko na Bulgarian na Lokomotiv da kuma kofi na 1 a cikin aikin Iliev. A ranar 2 ga watan Agusta, shekara ta 2020, Iliev ya zira kwallon minti na karshe a kan Ludogorets Razgrad, yana taimaka wa tawagarsa ta samu nasara da ci 1 da 0 kuma nasarar Bulgaria ta Supercup . == Ayyukan duniya == A watan Nuwamba na shekarar 2019 Iliev ya karɓi kiransa na farko zuwa ga ƙungiyar ƙasa don wasan ƙwallon ƙafa da Paraguay da wasan cancantar cancantar UEFA Euro 2020 da Jamhuriyar Czech, amma ya kasance madadin da ba a yi amfani da shi ba don wasannin biyu. Ya fara buga wasan farko ne a ranar 26 ga Fabrairu 2020, yana buga rabin farko na rashin nasarar gida 0-1 da Belarus a wasan sada zumunci. == Kididdigar aiki == {{As of|2021|3|20}} {| class="wikitable" style="font-size:90%; text-align: center" ! rowspan="2" |Club ! rowspan="2" |Season ! colspan="3" |League ! colspan="2" |Cup ! colspan="2" |Continental ! colspan="2" |Total |- !Division !Apps !Goals !Apps !Goals !Apps !Goals !Apps !Goals |- | rowspan="6" |Lokomotiv Plovdiv |2004–05 | rowspan="8" |A Group |3 |0 |0 |0 |0 |0 |3 |0 |- |2005–06 |11 |0 |1 |1 |0 |0 |12 |1 |- |2006–07 |12 |3 |1 |0 |1 |0 |14 |3 |- |2007–08 |9 |1 |2 |0 |— |— |11 |1 |- |2008–09 |25 |7 |1 |0 |— |— |26 |7 |- | rowspan="2" |2009–10 |13 |3 |0 |0 |— |— |13 |3 |- | rowspan="3" |CSKA Sofia |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |0 |- |2010–11 |5 |0 |1 |0 |4 |0 |10 |0 |- ! colspan="2" |Total !5 !0 !1 !0 !4 !0 !10 !0 |- | rowspan="1" |Minyor Pernik (loan) |2009–10 | rowspan="5" |A Group !14 !5 !1 !0 !— !— !15 !5 |- | rowspan="1" |Pirin Blagoevgrad (loan) |2010–11 !12 !3 !1 !0 !— !— !13 !3 |- | rowspan="1" |Montana |2011–12 |27 |2 |0 |0 |— |— |27 |2 |- | rowspan="3" |Lokomotiv Sofia |2012–13 |26 |4 |5 |2 |— |— |31 |6 |- |2013–14 |31 |6 |5 |0 |— |— |36 |6 |- ! colspan="2" |Total !57 !10 !10 !2 !0 !0 !67 !12 |- | rowspan="4" |Wisła Płock |2014–15 | rowspan="2" |I liga |32 |5 |0 |0 |— |— |32 |5 |- |2015–16 |29 |3 |1 |0 |— |— |30 |3 |- |2016–17 |Ekstraklasa |29 |3 |0 |0 |— |— |29 |3 |- ! colspan="2" |Total !90 !11 !1 !0 !0 !0 !91 !11 |- | rowspan="1" |Podbeskidzie Bielsko-Biała |2017–18 |I liga |23 |3 |3 |0 |— |— |26 |3 |- | rowspan="4" |Lokomotiv Plovdiv |2018–19 | rowspan="3" |First League |29 |9 |6 |2 |— |— |35 |11 |- |2019–20 |27 |12 |7 |5 |4 |2 |38 |19 |- |2020–21 |21 |9 |4 |3 |2 |1 |27 |13 |- ! colspan="2" |Total !150 !44 !22 !11 !7 !3 !179 !58 |- ! colspan="3" |Career statistics !366 !71 !37 !11 !9 !2 !412 !84 |- |}   === Manufofin duniya === : ''Sakamakon zabe da sakamako ya lissafa yawan kwallayen Bulgaria da farko.'' {| class="wikitable" !A'a ! Kwanan wata ! Wuri ! Kishiya ! Ci ! Sakamakon ! Gasa |- | 1. | 11 Nuwamba 2020 | Babban filin wasa na Vasil Levski, [[Sofiya|Sofia]], [[Bulgeriya|Bulgaria]] |</img> Gibraltar | align="center" | '''3''' –0 | align="center" | 3-0 | Abokai |- | 2. | 15 Nuwamba 2020 | Babban filin wasa na Vasil Levski, [[Sofiya|Sofia]], [[Bulgeriya|Bulgaria]] |</img> Kasar Finland | align="center" | '''1''' –2 | align="center" | 1-2 | 2020–21 UEFA Nations League B |} == Daraja == === Kulab === '''Lokomotiv Plovdiv''' * Kofin Bulgaria : 2018–19, 2019–20 * Bulgaria Bulgaria : 2020 === Kowane mutum === * Footan kwallon Bulgaria na Shekara : 2019, 2020 * Mafi kyawun gaba a Leagueungiyar Farko ta Bulgaria : 2019 == Hanyoyin haɗin waje == * {{In lang|bg}} [https://web.archive.org/web/20090327150618/http://lportala.net/players/117.html Lokomotiv Plovdiv profile] * {{Soccerway|dimitar-iliev/51769}} * Dimitar Iliev at 90minut.pl (in Polish) ==Manazarta== 95hp2v2u1y8ns3ubyb7mb68v00ccx0o Drexler 0 23767 166443 106847 2022-08-17T06:58:00Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Drexler''' suna ne da ake bawa [[namiji]]. ==Fitattu== Ga jerin sunayen wasu shaharrarun mutane masu sunan; * Anton Drexler, ɗan siyasan Jamus kuma farkon mashawarcin Adolf Hitler * Clyde Drexler, ɗan wasan ƙwallon kwando na Amurka * Dominick Drexler, dan wasan ƙwallon ƙafa ta ƙasar Jamus * Doug Drexler, mai zanen Amurka kuma mai zanen hoto * Hans Drexler, mai iyo na Switzerland * Henry Clay Drexler, lambar yabo ta Amurka ta Mai karramawa * Henry Drexler (1927-1991), masanin ilimin ƙwayoyin cuta na Amurka kuma mai binciken ''majagaba na phage T1, sunan dangin cutar Drexlerviridae'' * Hilde Drexler, Judo na Austriya * Jorge Drexler, mawaƙin Uruguay * K. Eric Drexler, masanin kimiyyar Amurka * Lynne Mapp Drexler, mai zanen Amurka * Manfred Drexler (1951 - 2017), dan wasan ƙwallon ƙafa ta Jamus kuma mai shara * Melissa Drexler, mai laifin Amurka * Millard Drexler, Babban Jami'in Amurka na J.Crew * Oskar Drexler, sojan Jamus * Rosalyn Drexler, ɗan wasan Amurka, marubuci, kuma marubuci * Sherman Drexler (1925–2014), mai zane -zanen furuci na Amurka, galibi na mata * Walter Drexler, sojan Jamus * ''USS Drexler (DD-741)'', mai lalata jirgin ruwan Amurka Allen M. Sumner, mai suna Ensign Henry Clay Drexler * 2019 Drexler-Automotive Formula 3 Cup, 38th Austria Formula 3 Cup Cup da farkon Drexler-Automotive Formula 3 Cup Cup * Drechsler * Mai sutura * Drexel (rarrabuwa) * Draxler * Turner * {{lookfrom|Drexler}} * {{intitle|Drexler}} ai3620r3mz4ca2pn2lia711ejtxkyt2 H-58 (Michigan county highway) 0 24128 166460 108454 2022-08-17T07:34:42Z DonCamillo 4280 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''H-58''' babbar hanya ce da aka ƙaddara a cikin jihar [[Michigan|Michigan ta Amurka]] wacce ke tafiya gabas da yamma na kusan {{Convert|69|mi|km}} tsakanin al'ummomin Munising da Deer Park a Babban Tsibiran . Yankin yamma ana ratsa shi ta hanyar Hotunan Rocks National Lakeshore, a gefen kudancin Lake Superior, da kuma kusa da gandun dajin Lake Superior a gundumar Alger yayin haɗa Munising zuwa al'ummomin Van Meer da Melstrand . A Grand Marais, H-58 yana fita daga yankin tabkin ƙasa kuma yana bi ta cikin gari. Sashin da ke gabas da Grand Marais zuwa Deer Park a cikin gundumar Luce ita ce hanyar tsakuwa wacce ta haɗu da H-37 a Muskallonge Lake State Park . Wata hanya ta kasance tare da sassan H-58 na yau zuwa ƙarshen 1920s; da farko, wannan hanyar gundumar ta kasance tsakuwa ce ko ƙasa tsakanin Munising da Kingston Corners kuma an haɗa ta da wasu hanyoyi zuwa Grand Marais. A cikin shekarun 1930, an gina wani sashi don haɗawa da Deer Park kuma don cike gibi tsakanin Kingston Corners da Grand Marais. Bangaren kudu maso yamma tsakanin Munising da Van Meer sun kafa wani ɓangare na M-94 daga 1929 har zuwa lokacin da aka mayar da ita zuwa ikon gundumar a farkon shekarun 1960. An kirkiro sunan H-58 bayan da aka kafa tsarin babban gundumar da kansa a cikin 1970. Da farko, sashe ne kawai daga Grand Marais zuwa Deer Park aka ba lambar; an kara saura a shekarar 1972. Sassan karshe da za a shimfida a karni na 20 an kammala su a 1974. An buƙaci Sabis ɗin Gandun dajin su gina hanyar samun damar kansu don Hoto Rocks National Lakeshore a cikin dokar farko da ta ƙirƙira wurin shakatawa. Majalisar Dokokin Amurka ta soke wannan buƙatun a cikin 1998, kuma an ba da izinin sabis na wurin shakatawa don ba da gudummawa ga H-58 a maimakon haka. An kammala ayyukan shimfida shinge tsakanin 2006 zuwa 2010 domin a yanzu an shimfida dukkan tsawon H-58 a gundumar Alger; sashin a gundumar Luce har yanzu hanya ce ta tsakuwa. == Bayanin hanya == H-58 yana farawa a Munising a wata mahada tare da M-28. Babbar hanyar ta biyo bayan ƙarshen titin Munising Street ta gefen gabashin birnin ta Neenah Paper Mill, sannan ta juya zuwa arewa maso gabas. Titin yana tafiya a waje da, kuma a layi daya da, iyakar kudancin Dutsen Hoto na National Lakeshore . Cibiyar baƙi ta shakatawa, wacce ke buɗe kowace shekara, tana kan H-58 akan Titin Sand Point a ƙarshen wurin shakatawa. Babbar hanyar tana juyawa zuwa gabas kuma tana bi ta hanyar mahada tare da H-13 (Hanyar Connors). Barin gari, H-58 ya zama Munising-Van Meer-Titin Shingleton kuma ya shiga filin shakatawa na ƙasa. Gabas ta tsallaka tare da Titin Carmody, hanyar gundumar ta wuce zuwa kudu na Hotunan Rocks Golf da Club Club kafin haduwa da H-11 (Miners Castle Road). Wannan hanyar ta ƙarshe tana ba da damar zuwa Masarautar Miner, ƙirar dutsen halitta da ke kan Tekun Superior, da Miners Falls. Gaba gabas, H-58 ya sadu da H-15 a Van Meer, rukunin Bear Trap Inn da Bar. Munising – Van Meer –Shingleton Road ya juya kudu tare da H-15, kuma H-58 ya juya arewa maso gabas tare da Titin Melstrand zuwa yankin Melstrand . [[File:Paved-H58-curve.jpg|alt=Photograph of|left|thumb| H-58 yamma da Grand Marais]] Melstrand yana waje da bakin tafkin ƙasa a cikin Babban Dajin Jihar . H-58 ya ci gaba ta hanyar "ƙonewa da yanke yankuna, gandun daji, girma na biyu, da sautin shiru na shiru" a cikin gandun dajin jihar. H-58 ya sake komawa bakin tekun na ƙasa kuma ya kusanci ƙarin kayan aikin Rocks Pictures kamar sansanin Kogin Hurricane. Daga nan titin yana tafiya arewa zuwa Buck Hill, wanda ke kusa da mahada tare da Adams Truck Trail; a wancan mahadar, akwai filin ajiye motoci don keken dusar ƙanƙara . Ya wuce wannan batu, ana rufe hanya ga ababen hawa a lokacin damuna a kowace shekara; garkuwar dusar ƙanƙara ba ta share dusar ƙanƙara daga kan hanya, ta ba da damar amfani da ita azaman hanyar dusar ƙanƙara. <ref name="scharfenberg" /> Yankin akan kowane ƙarshen filin shakatawa yana da kusan {{Convert|140|-|144|in|cm}} na dusar ƙanƙara a kowace shekara, yayin da Sabis na Gandun Dajin ya ce wannan sashin tsakiyar ya fi girma. [[File:Snowmobiling_H-58.jpg|alt=Photograph showing snowmobiles using a snow-covered H-58|thumb| Ba a noma sassan H-58 a cikin watanni na hunturu; a rufe ga zirga -zirgar ababen hawa, ana amfani da hanyar azaman hanyar dusar ƙanƙara maimakon.]] Hanyar tana nufin ƙasa ta cikin daji da filayen yayin da take ci gaba zuwa arewa maso yamma zuwa hanyar Slide Log. Wannan wurin yana ba masu motoci damar hawa zuwa bakin tekun don ganin Hasken Haske na Au Sable Point yana leƙa sama da bishiyoyin gabas da Grand Sable Dunes zuwa yamma. Associationungiyar Masu Babura ta Amurka ta ce game da wannan ɓangaren hanyar cewa tana "kusa da bakin teku da tafkin da [mutum] zai iya jin warinsa lokacin da [ya] hau." An jera fitilar haskakawa a kan Rijistar Tarihin Wuraren Tarihi kuma ana iya samun damar shiga daga sansanin Kogin Hurricane. Titin ya haye Kogin Hurricane kuma ya juya daga kudu daga Lake Superior . H-58 ya juya zuwa gabas kusa da Grand Sable Lake, yana gudana tsakanin tekun arewacin tafkin da Grand Sable Dunes a gefen kudu na Lake Superior. A tsaka-tsaki tare da hanyoyin William Hill da Newburg, H-58 tana yin lanƙwasa 90 ° kuma tana tafiya arewa zuwa kusan kashi uku na mil (1.2&nbsp;km). Hanyar ta juya zuwa gabas kusa da filin ajiye motoci na Sable Falls. Wannan ƙuri'ar kuma tana nuna ƙarshen ƙarshen ɓangaren H-58 wanda ma'aikatan hanya ba sa noma. Titin ya fice daga filin shakatawa na kasa kuma ya gudu zuwa yankin Grand Marais . A gefen gari akwai filin shakatawa na Woodland Township inda masu tafiya za su iya tafiya tare da rairayin bakin teku zuwa gindin Grand Sable Dunes wanda ya kasance ƙarshen gabas na Rocks National Lakeshore. Waɗannan dunes ɗin sun kai tsayi har zuwa {{Convert|275|ft|m|0}} a matakin 35 °. An shawarci masu yawo da su yi amfani da wuraren shiga tare da H-58 don isa dunes maimakon ƙoƙarin hawa saman. <ref name="scharfenberg" /> <ref name="google" /> [[File:Hurricane_River_New_Bridge.jpg|alt=Photograph of the completed|left|thumb| Gadar kan Kogin Hurricane]] H-58 ya hadu da M-77 a Grand Marais. Wannan garin shine wurin ƙaramin tashar jiragen ruwa wanda ya taɓa zama gidan tashar jigilar kaya na katako. H-58 ya juya kudu don tafiya tare tare da M-77 na kusan tubalan biyu kafin ya koma gabas. Hanyar gundumar tana tafiya a gefen kudancin tashar jiragen ruwa ta wuce makarantar garin da kuma bayan gari. Matakin ya ƙare lokacin da hanya ta bar gundumar Algeriya zuwa gundumar Luce . H-58 ya bi hanyar tsakuwa ta cikin gandun daji da ke arewa maso yammacin gundumar Luce. Titin ya juya zuwa arewa maso gabas kuma yana tafiya kusa da Lake Superior yayin da yake gabatowa Deer Park. Har ila yau hanyar tana ɗauke da Titin Gundumar&nbsp;407 (KIR&nbsp;407) ƙira da sunan Babbar Babbar Mota. Kusa da Ruwan Ruwan Makaho, tafki da mutum ya yi, hanyar motar ta juya kudu don tsallaka Titin Deer Park. H-58 ya juya gabas akan titin Deer Park kuma yana gudana tsakanin tafkin Rainy da Reedy zuwa kudu da Lake Superior zuwa arewa. Ƙarshen gabas na H-58 yana tare da H-37 kusa da Muskallonge Lake State Park a Deer Park, arewacin Newberry . <ref name="google" /> Deer Park wuri ne na wuraren shakatawa uku da ragowar al'umman da suka haɗa da injin katako, otal da shago. Gidan shakatawa na jihar yana bakin Tekun Muskallonge kuma kusan 71,000 ne ke ziyartar sa&nbsp;mutane a kowace shekara. <ref name="scharfenberg" /> <ref name="google" /> == Tarihi == === Tushen hanya === [[File:H-58_grading_ACRC.jpg|alt=Photograph showing equipment|thumb| Darajar sashin tsakuwa na H-58 a gundumar Alger kafin 2007]] Titin gundumar tare da wani ɓangare na hanyar H-58 ya kasance aƙalla aƙalla 1927; hanyar ta yi gabas da arewa maso gabas daga Munising zuwa Kingston Corners inda ta bi abin da ake kira Adams Trail gabas zuwa M-77. Hanyar gundumar ta biyu ta gudu zuwa yamma daga Grand Marais. A 1929, an sake dawo da M-94 ta gundumar Alger don bin Munising – Van Meer –Shingleton Road gabas daga Munising zuwa Van Meer sannan kuma kudu zuwa Shingleton; waccan hanyar ta bi abin da ake kira H-58 da H-15 yanzu. Sashin titin gundumar tsakanin Van Meer da Melstrand an fallasa shi a cikin tsakuwa ta 1936 tare da ragowar hanya ce ta ƙasa. Zuwa ƙarshen shekara, an gina hanyar ƙasa a gabas da Grand Marais zuwa Deer Park. Bayan ƙarshen Yaƙin Duniya na II, an ƙara ɓangaren tsakuwa a arewacin Melstrand zuwa yankin Buck Hill, kuma an ƙara hanyar ƙasa tsakanin Adams Trail da Grand Marais ta hanyar Au Sable Point. Gabashin Grand Marais, an inganta hanyar tare da tsakuwa zuwa layin gundumar. A ƙarshen 1946 ko farkon 1947, {{Convert|2|mi|km}} gabas na Grand Marais; an inganta ƙarin sassan a gundumar Luce zuwa tsakuwa. Duk sassan sassan ƙasa na abin da ake kira H-58 yanzu an inganta su zuwa hanyar tsakuwa a tsakiyar 1958; sashi tsakanin Van Meer da Melstrand da kuma wani sashi a gabas na Grand Marais. A farkon shekarun 1960, an motsa M-94 don bin M-28 tsakanin Munising da Shingleton . Sashen Munising – Van Meer –Shingleton Road gabas da haɗin gwiwa tare da Titin Connors an mayar da shi ƙarƙashin ikon gundumar a tsakiyar 1960, kuma ragowar yamma zuwa Munising an juye shi a ranar 7 ga Nuwamba, 1963. A ƙarshen 1961, kusan {{Convert|3|mi|km}} an shimfida shi zuwa yammacin Grand Marais. An ƙirƙiri tsarin babban titin gundumar a kusa da Oktoba 5, 1970, kuma an nuna sashin H-58 akan taswirar jihohi a karon farko a 1971. Da farko, sashin tsakanin Grand Marais da Deer Park kawai aka yiwa alama a matsayin wani ɓangare na H-58. A cikin shekaru biyu, an yiwa sauran alama H-58 daga Munising arewa maso gabas zuwa Grand Marais; tsakanin hanyoyin Connors da Miners Castle, an kuma yi masa alama a matsayin wani ɓangare na H-13 inda sunayen biyu suka gudana lokaci guda tare. A cikin 1974, an buɗe hanyar daga Melstrand arewa zuwa yankin Buck Hill. An cire daidaiton H-13 a cikin 2004 lokacin da aka sake tsara sashin arewacin H-13 tare da Miners Castle Road H-11 . === Sabis na shakatawa ya shiga === [[File:Construction_on_H-58.jpg|alt=Photograph showing the|left|thumb| Sharewa don aikin shimfida lokacin bazara na 2009]] An ba da izini ga Hotunan Rocks National Lakeshore a ranar 15 ga Oktoba, 1966, lokacin da Shugaba Lyndon Johnson ya sanya hannu kan dokar ba da damar aiwatar da doka. An ƙaddamar da wurin shakatawa a ranar 6 ga Oktoba, shekara ta dubu daya da dari tara da saba'in da biyu 1972, a cikin bukukuwa a Munising. Dokar asali wacce ta ƙirƙira wurin shakatawa ta haɗa da umarni don gina hanyar shiga tare da Lake Superior. Lokacin da Hukumar Kula da Gandun Dajin ta gudanar da nazarin muhalli akan irin wannan hanya a tsakiyar shekarun 1990, sun yanke shawara kan {{Convert|13|mi|km|-long}} hanyar da ake kira Beaver Basin Rim Road tsakanin Twelvemile Beach da Legion Lake. Mazauna yankin sun yi adawa da shirin, sun gwammace gwamanatin tarayya ta inganta H-58 da ke akwai. Wakilin Bart Stupak ya soki abokan aikinsa a Majalisa a shekara ta dubu daya da dari tara da casa'in da shida 1996, yana mai cewa gina sabuwar hanyar zai ci ninki biyu fiye da yadda ake inganta H-58 da ke akwai; Stupak ya kuma gabatar da doka don cire umarnin ginin daga wurin shakatawa. Saboda H-58 yana ƙarƙashin ikon gundumar, kuma ba wurin shakatawa ba, bai cancanci tallafin sabis na shakatawa ba. Dokokin kasaftawa da Majalisa ta zartar a shekara ta dubu daya da dari tara da casa'in da takwas 1998 sun ba da izinin sabis na wurin shakatawa don ba da gudummawar haɓaka hanya a cikin Rocks National Lakeshore don hanyoyin kiyaye gundumar. An kuma zartar da ƙarin dokokin da Stupak ya sake gabatarwa da tallafawa, tare da cire ainihin aikin ginin titin daga wurin shakatawa. A ranar sha uku 12 ga Nuwamban shekara ta dubu daya da dari tara da casa'in da takwas 1998, Shugaba Bill Clinton ya rattaba hannu kan dokar da ta warware matsaloli na karshe; An hana sabis na wurin shakatawa gina wannan hanyar kuma a maimakon haka an ba shi izini don taimakawa Hukumar Kula da Titin Aljeriya (ACRC) ta inganta H-58. A cikin shekara ta dubu biyu da biyar 2005, Dokar Amintacciya, Mai Lissafi, Mai sassauƙa, Ingantacciyar Dokar Daidaita Sufuri: Gadon Masu Amfani ya yi kasafin $ 13.3&nbsp;miliyan (kwatankwacin $ 17.1 miliyan a shekara ta dubu biyu da sha tara 2019 [35] ) don aikin shimfidawa da sake ginawa. ACRC ta aiwatar da wani shiri mai matakai biyar don shimfida ragowar sassan hanyar tsakanin yankin Melstrand da Grand Marais ta amfani da tallafin Sabis na Kasa. An tsara tsare -tsaren kafin Yuli 2006 don daidaita wasu madaukai masu lanƙwasa da daidaita hanyar a wurare. Hukumar ta tsara sabuwar hanyar don saurin tafiya na arba'in {{Convert|40|mph|km/h}} "don kula da yanayin hanya da wurin shakatawa." An raba kashi ɗaya zuwa ƙananan sassa don ɗaukar gada a ƙetaren Kogin Hurricane . [[File:Bridge-building-w-cranes.jpg|alt=Photograph of the|thumb| Gina don gina gada a kan Kogin Hurricane a cikin 2010]] An gudanar da ayyukan kashe gobara tsakanin Buck Hill da kan iyakar tekun kasa, har zuwa lokacin da majalisar dattawan Amurka za ta zartar da dokar gyara fasaha. Ba da izinin asali na asali ya ƙayyade cewa ana gyara sassan; a maimakon haka an yi musu shimfida a karon farko ko kuma an daidaita su. Dokar gyaran fasaha ta warware matsalolin da shari'a ta ƙunsa. Hukumar hanya ta yi amfani da tallafin da ya dace da jihar daga Ma'aikatar Sufuri ta Michigan don kammala kuɗin da ake buƙata don buɗe hanyar. Jami’an yankin sun karɓi cak ɗin don biyan kuɗin ayyukan a wani biki a watan Agusta na 2008. Yayin da gundumar ta kammala wani yanki da kansu a cikin 2006, ayyukan 2008 sun buɗe sassan hanyar a waje da iyakokin tekun ƙasa daga Buck Hill arewa. Gina a cikin shekara ta dubu biyu da tara zuwa shekara ta dubu biyu da goma 2009 da 2010 ya kammala hanyar cikin iyakokin wurin shakatawa, gami da sabon gada akan Kogin Hurricane. An sadaukar da sashe na ƙarshe a bikin yanke kintinkiri a ranar sha biyar 15 ga watan Oktoba, dubu biyu da goma 2010, wanda ke nuna buɗe hanyar zirga-zirga a hukumance. An ci gaba da aikin ƙarshe zuwa ƙarshen wannan watan don kammala gadar Kogin Hurricane. Tun lokacin da aka kammala hanyar, zirga -zirgar ta karu. Bayan shimfidawa, sabuwar hanyar ta rage lokutan tafiya tsakanin Munising da Grand Marais daga casa'in 90 zuwa arba'in da biyar 45&nbsp;mintuna. Ba duk mazauna yankin ne suka yi farin ciki da sabuntawar H-58 ba; dubban kusoshi sun tarwatse a kan hanya, kuma sun kai ga tayoyin da ke kan motoci da yawa. 'Yan sanda sun ce a lokacin sun yi imani da gangan ne, amma ba su da wani dalilin yin barna. Tun lokacin da aka sake buɗe babbar hanyar, yanzu masu kera babur suna yawan hawa babbar hanya, kuma wata ƙungiya ta yankin ta sanya wa suna H-58 "ɗaya daga cikin manyan hanyoyin babur guda biyar a Upper Michigan", kuma Ƙungiyar Masu Babura ta Amurka ta inganta ta a cikin litattafansu na jagora; mahaya suna jin daɗin 198&nbsp;masu lanƙwasa da abubuwan ban sha'awa a gefen hanya. == Manyan tsibiran == {{MIinttop|ref=<ref name=PRFA>{{cite MDOT PRFA |link= yes |access-date= March 21, 2012}}</ref>}} {{MIint|county=Alger|cspan=7|location=Munising|mile=0.000|road={{jct|state=MI|M|28|Tour|LSCT|name2=Cedar Street, Munising Avenue|city1=Marquette|city2=Newberry}}|notes=}} {{MIint|location=Munising Township|lspan=2|mile=2.114|road={{jct|state=MI|CDH|H-13|county1=Alger|name1=Connors Road|dir1=south|city1=Wetmore}}|notes=Northern terminus of H-13; H-58 enters the [[Pictured Rocks National Lakeshore]]}} {{MIint|mile=5.286|road={{jct|state=MI|CDH|H-11|county1=Alger|name1=Miners Castle Road|dir1=north}}&nbsp;– [[Miners Castle]]|notes=Southern terminus of H-11}} {{MIint|location=Van Meer|mile=9.225|road={{jct|state=MI|CDH|H-15|county1=Alger|name1=Munising–Van Meer–Shingleton Road|dir1=south|city1=Shingleton}}|notes=Northern terminus of H-15}} {{MIint|location=Melstrand|mile=13.743|road=Melstrand Truck Trail east|notes=Western terminus of the former [[H-52 (Michigan county highway)|H-52]]}} {{MIint|location=Grand Marais|lspan=2|type=concur|mile=49.743|road={{jct|state=MI|M|77|dir1=north|name1=Lake Avenue}}|notes=Northern end of M-77 concurrency just south of M-77 northern terminus; H-58 exits the Pictured Rocks National Lakeshore}} {{MIint|type=concur|mile=49.897|road={{jct|state=MI|M|77|dir1=south|city1=Seney|name1=Lake Avenue}}|notes=Southern end of M-77 concurrency}} {{MIint|county=Luce|location=Deer Park|mile=68.985|road={{jct|state=MI|CDH|H-37|county1=Luce|name1=CR&nbsp;407|dir1=south|city1=Newberry}}|notes=Eastern terminus of H-58 and northern terminus of H-37}} {{jctbtm|keys=concur}} == Duba kuma == * {{Portal-inline|Michigan Highways}} == Nassoshi ==   == Hanyoyin waje == {{Attached KML|display=inline,title}} * [http://www.michiganhighways.org/listings/MichHwysH16-H63.html#H-58 H-58] a manyan hanyoyin Michigan * {{YouTube|id=NiH5iqpf5go|title=H-58 by motorcycle}} * {{YouTube|id=aExhTwCZyBU|title=H-58 by snowmobile}} [[Category:Pages with unreviewed translations]] 1109vz878m0q7uixnwhifjbk2uk79ep Nura (company) 0 24548 166283 162529 2022-08-16T18:25:43Z Umar Ahmad2345 13400 Gyara wikitext text/x-wiki {{databox}} '''nura''' kamfani ne mai amfani da kayan lantarki da ke [[Melbourne|Melbourne, Ostiraliya]], wanda ke ƙira da ƙera belun kunne tare da fasahar sauti na musamman . Nura ta na mallakar tajirai fasahar ta atomatik ƙaddara mai amfani ta ji sensitivities zuwa daban-daban mitoci ta sa idanu otoacoustic watsi . Wannan tsarin ji na ji yana ɗaukar mintuna 1-2. Sannan belun kunne ya da-idaita amsar mitar su zuwa sauraron mai amfani, yana bawa mai amfani damar jin ƙarin dalla-dalla lokacin sauraron kiɗa. samfurin farko na nura da nuraphone ya ƙaddamar a ranar 3 ga watan Oktoban, shekara ta 2017 kuma ya sami ingantattun bita a cikin manema labarai. A watan Yuli a shekara ta 2018, nura ya zama kamfani guda ɗaya da ya taɓa ƙara soke hayaniya zuwa lasifikan kai ta hanyar sabunta software. == Tarihi == nura ya kafa a shekara ta 2015 Dr. Luke Campbell, Dr. Dragan Petrović da Kyle Slater. Fasahar mallakar kamfani wanda ke auna ƙimar otoacoustic ya dogara ne akan bincike wanda Campbell, likitan likita kuma masanin kimiyyar ji, aka gudanar a Sashen Jami'ar Otolaryngology na Melbourne a ƙarƙashin jagorancin masanin kimiyyar jiyya, Dr David Sly. === Tallafawa === ==== Shirin Hanzarta Melbourne ==== Shirin Gudun Hijira na Melbourne ya ba da nura (sannan mai suna "nuraloop ''"'' ) Fungiyar Kasuwanci a shekara ta 2015, yana ba da sararin ofishin nura, jagoranci da $ 20,000 a cikin kudade don haɓaka ƙirar farko na nuraphone ta amfani da fasahar keɓancewa. ==== HAX ==== A cikin shekarata 2016, nura ya shiga HAX, shirin haɓaka kayan aiki wanda ya fito daga [[Shenzhen|Shenzen]], [[Sin|China]], wanda ya ba wa nura kuɗi don haɓaka samfuran nuraphone da aka yi amfani da su don ƙaddamar da Gangamin Kickstarter na nuraphone. ==== Crowdfunding ==== nura ya gudanar da kamfen mai yawa a Kickstarter tsakanin Mayu 16,ga wata shekara ta 2016, da 15 ga watan Yuli,na shekara ta 2016, don tara kuɗi don fara samar da nuraphone. Manufar kamfen ɗin ta farko ta $ 100,000 (USD) an isa cikin awanni 14. A ƙarshe kamfen ɗin Kickstarter ya tara dala miliyan 1.8 (USD) daga masu tallafawa 7730 don zama kamfen mafi girma na Kickstarter a tarihin Ostiraliya. ==== Babban jari ==== A May 2017, Nura tashe $ miliyan 6 (AUD) iri-kudade zagaye, wanda aka jagorancin blackbird Ventures, tare da ƙarin zuba jari daga SOSV, Qualgro, Sean Parker, Craig Barratt, San Francisco 49ers da abokan Perkins Coie . Biye da samar da iri ya biyo bayan jerin dala miliyan 21 (AUD) A zagaye kuma wanda Blackbird Ventures ke jagoranta, wanda aka rufe a watan Satumba a 2018. === Kaddamarwa === nura ya fara aiki a hukumance a ranar 3 ga watan Oktoba, 2017, yana baiwa jama'a damar samun nuraphone. == Kayayyaki == === nuraphone === Nuraphone wayar kai ce wacce ke keɓanta sauti ta hanyar auna yadda kunnen ɗan adam ke amsa mitar sauti daban-daban kuma yana da kariya ta patent a matsayin lasifikan lantarki na masu amfani kawai don yin hakan ta hanyar sa ido kan fitar da iska. ==== Karɓar baki ==== Nuraphone ya sami ingantattun bita, tare da masu bita suna yaba inganci da keɓantaccen sautin nuraphone. Wasu masu bita sun lura da nuraphone da ba a saba haɗawa a cikin kunne da ƙirar kunne; duk da haka, masu bita da yawa sun kuma yaba ta'aziyya da ƙira. {| class="wikitable" |+ |Bugawa | Ci |- | Mai waya | 8/10 |- | TechRadar | 4/5 |- | Mai ba da shawara na fasaha | 4/5 |- | Abubuwa | 5/5 |- | MusicRadar | 4.5/5 |- | Amintattun Labarai | 4/5 |- | Aljihu-lint | 4/5 |- | Kamar Hifi (DE) | 95% |- | Head-Fi | 8.5/10 |- | Mai karɓar | 4.3/5 |- | Alphr | 4/5 |- | Binciken Masana | 4/5 |} ==== nuraphone /G2 ==== nura ya fitar da sabunta firmware na kyauta don nuraphone a cikin Yuli 2018 wanda ya ba da damar ƙarin fasali kamar soke amo mai aiki, wucewar sauti, da haɓakawa zuwa kiran murya da latsa maɓallin. == Zane da Fasaha == === Keɓancewa === A nuraphone ta personalization aiki da sa idanu mai amfani da otoacoustic watsi sa'an nan daidaitawa sauti dangane da ma'aunai, kyale mai amfani ga jin more daki-daki a lokacin da sauraron kiɗa. === Zane === A nuraphone yana da wani jadadda mallaka zane (Inova) da ya hada da duka biyu a-kunne a yanki da kuma a kan-kunne kofuna. === Bawul din Tesla === Nuraphone yana fasalta bawul ɗin Tesla waɗanda ke watsa iska ta cikin kofunan kunne don sanya kunnuwan mai amfani su yi sanyi yayin amfani. === Patent mallakar nura === * Amurka 9,497,530 * Amurka 9,794,672 * Amurka 10,154,333 * Amurka 10,165,345 * WO2017040327 == Kyaututtuka == === Kyautar Innovation CES 2018 === nura ya lashe Kyautar Innovation a CES Innovation Awards 2018 don nuraphone. === Kyautar Red Dot Award 2018 === Nuraphone ya ci lambar yabo ta Red Dot Award a shekara ta 2018 Mafi Kyawun Kyau, babbar kyauta a cikin lambar yabo ta Red Dot: ƙirar samfur a cikin rukunin kayan lantarki. Wadanda suka ci nasara a baya sun hada da Apple AirPods da Google Home . === Kyauta mai Kyau 2018 === Nuraphone ya ci kyautar Kyautar Kyakkyawar Kyauta ta 2018 don ƙirar samfura a cikin na'urorin lantarki. === IDEA 2018 === Nuraphone ya lashe Zinariya a lambar yabo ta IDSA.org IDEA 2018 a fannin fasahar masu amfani. == Nassoshi == == Hanyoyin waje == * [https://www.nuraphone.com Tashar yanar gizon] h4owaym65l3u8nq8r3bto8nbltl2jme 166284 166283 2022-08-16T18:26:50Z Umar Ahmad2345 13400 Gyara wikitext text/x-wiki {{databox}} '''nura''' kamfani ne mai amfani da kayan lantarki da ke [[Melbourne|Melbourne, Ostiraliya]], wanda ke ƙira da ƙera belun kunne tare da fasahar sauti na musamman . Nura ta na mallakar tajirai fasahar ta atomatik ƙaddara mai amfani ta ji sensitivities zuwa daban-daban mitoci ta sa idanu otoacoustic watsi . Wannan tsarin ji na ji yana ɗaukar mintuna 1-2. Sannan belun kunne ya da-idaita amsar mitar su zuwa sauraron mai amfani, yana bawa mai amfani damar jin ƙarin dalla-dalla lokacin sauraron kiɗa. samfurin farko na nura da nuraphone ya ƙaddamar a ranar 3 ga watan Oktoban, shekara ta 2017 kuma ya sami ingantattun bita a cikin manema labarai. A watan Yuli a shekara ta 2018, nura ya zama kamfani guda ɗaya da ya taɓa ƙara soke hayaniya zuwa lasifikan kai ta hanyar sabunta software. == Tarihi == nura ya kafa a shekara ta 2015 Dr. Luke Campbell, Dr. Dragan Petrović da Kyle Slater. Fasahar mallakar kamfani wanda ke auna ƙimar otoacoustic ya dogara ne akan bincike wanda Campbell, likitan likita kuma masanin kimiyyar ji, aka gudanar a Sashen Jami'ar Otolaryngology na Melbourne a ƙarƙashin jagorancin masanin kimiyyar jiyya, Dr David Sly. === Tallafawa === ==== Shirin Hanzarta Melbourne ==== Shirin Gudun Hijira na Melbourne ya ba da nura (sannan mai suna "nuraloop ''"'' ) Fungiyar Kasuwanci a shekara ta 2015, yana ba da sararin ofishin nura, jagoranci da $ 20,000 a cikin kudade don haɓaka ƙirar farko na nuraphone ta amfani da fasahar keɓancewa. ==== HAX ==== A cikin shekarata 2016, nura ya shiga HAX, shirin haɓaka kayan aiki wanda ya fito daga [[Shenzhen|Shenzen]], [[Sin|China]], wanda ya ba wa nura kuɗi don haɓaka samfuran nuraphone da aka yi amfani da su don ƙaddamar da Gangamin Kickstarter na nuraphone. ==== Crowdfunding ==== nura ya gudanar da kamfen mai yawa a Kickstarter tsakanin Mayu 16,ga wata shekara ta 2016, da 15 ga watan Yuli,na shekara ta 2016, don tara kuɗi don fara samar da nuraphone. Manufar kamfen ɗin ta farko ta $ 100,000 (USD) an isa cikin awanni 14. A ƙarshe kamfen ɗin Kickstarter ya tara dala miliyan 1.8 (USD) daga masu tallafawa 7730 don zama kamfen mafi girma na Kickstarter a tarihin Ostiraliya. ==== Babban jari ==== A May 2017, Nura tashe $ miliyan 6 (AUD) iri-kudade zagaye, wanda aka jagorancin blackbird Ventures, tare da ƙarin zuba jari daga SOSV, Qualgro, Sean Parker, Craig Barratt, San Francisco 49ers da abokan Perkins Coie . Biye da samar da iri ya biyo bayan jerin dala miliyan 21 (AUD) A zagaye kuma wanda Blackbird Ventures ke jagoranta, wanda aka rufe a watan Satumba a 2018. === Kaddamarwa === nura ya fara aiki a hukumance a ranar 3 ga watan Oktoba, 2017, yana baiwa jama'a damar samun nuraphone. == Kayayyaki == === nuraphone === Nuraphone wayar kai ce wacce ke keɓanta sauti ta hanyar auna yadda kunnen ɗan adam ke amsa mitar sauti daban-daban kuma yana da kariya ta patent a matsayin lasifikan lantarki na masu amfani kawai don yin hakan ta hanyar sa ido kan fitar da iska. ==== Karɓar baki ==== Nuraphone ya sami ingantattun bita, tare da masu bita suna yaba inganci da keɓantaccen sautin nuraphone. Wasu masu bita sun lura da nuraphone da ba a saba haɗawa a cikin kunne da ƙirar kunne; duk da haka, masu bita da yawa sun kuma yaba ta'aziyya da ƙira. {| class="wikitable" |+ |Bugawa | Ci |- | Mai waya | 8/10 |- | TechRadar | 4/5 |- | Mai ba da shawara na fasaha | 4/5 |- | Abubuwa | 5/5 |- | MusicRadar | 4.5/5 |- | Amintattun Labarai | 4/5 |- | Aljihu-lint | 4/5 |- | Kamar Hifi (DE) | 95% |- | Head-Fi | 8.5/10 |- | Mai karɓar | 4.3/5 |- | Alphr | 4/5 |- | Binciken Masana | 4/5 |} ==== nuraphone /G2 ==== nura ya fitar da sabunta firmware na kyauta don nuraphone a cikin Yuli a shekara ta 2018 wanda ya ba da damar ƙarin fasali kamar soke amo mai aiki, wucewar sauti, da haɓakawa zuwa kiran murya da latsa maɓallin. == Zane da Fasaha == === Keɓancewa === A nuraphone ta personalization aiki da sa idanu mai amfani da otoacoustic watsi sa'an nan daidaitawa sauti dangane da ma'aunai, kyale mai amfani ga jin more daki-daki a lokacin da sauraron kiɗa. === Zane === A nuraphone yana da wani jadadda mallaka zane (Inova) da ya hada da duka biyu a-kunne a yanki da kuma a kan-kunne kofuna. === Bawul din Tesla === Nuraphone yana fasalta bawul ɗin Tesla waɗanda ke watsa iska ta cikin kofunan kunne don sanya kunnuwan mai amfani su yi sanyi yayin amfani. === Patent mallakar nura === * Amurka 9,497,530 * Amurka 9,794,672 * Amurka 10,154,333 * Amurka 10,165,345 * WO2017040327 == Kyaututtuka == === Kyautar Innovation CES 2018 === nura ya lashe Kyautar Innovation a CES Innovation Awards 2018 don nuraphone. === Kyautar Red Dot Award 2018 === Nuraphone ya ci lambar yabo ta Red Dot Award a shekara ta 2018 Mafi Kyawun Kyau, babbar kyauta a cikin lambar yabo ta Red Dot: ƙirar samfur a cikin rukunin kayan lantarki. Wadanda suka ci nasara a baya sun hada da Apple AirPods da Google Home . === Kyauta mai Kyau 2018 === Nuraphone ya ci kyautar Kyautar Kyakkyawar Kyauta ta 2018 don ƙirar samfura a cikin na'urorin lantarki. === IDEA 2018 === Nuraphone ya lashe Zinariya a lambar yabo ta IDSA.org IDEA 2018 a fannin fasahar masu amfani. == Nassoshi == == Hanyoyin waje == * [https://www.nuraphone.com Tashar yanar gizon] 3vx0e6ocridsntxzhp01u2jst9fxqxm 166285 166284 2022-08-16T18:27:23Z Umar Ahmad2345 13400 Gyara wikitext text/x-wiki {{databox}} '''nura''' kamfani ne mai amfani da kayan lantarki da ke [[Melbourne|Melbourne, Ostiraliya]], wanda ke ƙira da ƙera belun kunne tare da fasahar sauti na musamman . Nura ta na mallakar tajirai fasahar ta atomatik ƙaddara mai amfani ta ji sensitivities zuwa daban-daban mitoci ta sa idanu otoacoustic watsi . Wannan tsarin ji na ji yana ɗaukar mintuna 1-2. Sannan belun kunne ya da-idaita amsar mitar su zuwa sauraron mai amfani, yana bawa mai amfani damar jin ƙarin dalla-dalla lokacin sauraron kiɗa. samfurin farko na nura da nuraphone ya ƙaddamar a ranar 3 ga watan Oktoban, shekara ta 2017 kuma ya sami ingantattun bita a cikin manema labarai. A watan Yuli a shekara ta 2018, nura ya zama kamfani guda ɗaya da ya taɓa ƙara soke hayaniya zuwa lasifikan kai ta hanyar sabunta software. == Tarihi == nura ya kafa a shekara ta 2015 Dr. Luke Campbell, Dr. Dragan Petrović da Kyle Slater. Fasahar mallakar kamfani wanda ke auna ƙimar otoacoustic ya dogara ne akan bincike wanda Campbell, likitan likita kuma masanin kimiyyar ji, aka gudanar a Sashen Jami'ar Otolaryngology na Melbourne a ƙarƙashin jagorancin masanin kimiyyar jiyya, Dr David Sly. === Tallafawa === ==== Shirin Hanzarta Melbourne ==== Shirin Gudun Hijira na Melbourne ya ba da nura (sannan mai suna "nuraloop ''"'' ) Fungiyar Kasuwanci a shekara ta 2015, yana ba da sararin ofishin nura, jagoranci da $ 20,000 a cikin kudade don haɓaka ƙirar farko na nuraphone ta amfani da fasahar keɓancewa. ==== HAX ==== A cikin shekarata 2016, nura ya shiga HAX, shirin haɓaka kayan aiki wanda ya fito daga [[Shenzhen|Shenzen]], [[Sin|China]], wanda ya ba wa nura kuɗi don haɓaka samfuran nuraphone da aka yi amfani da su don ƙaddamar da Gangamin Kickstarter na nuraphone. ==== Crowdfunding ==== nura ya gudanar da kamfen mai yawa a Kickstarter tsakanin Mayu 16,ga wata shekara ta 2016, da 15 ga watan Yuli,na shekara ta 2016, don tara kuɗi don fara samar da nuraphone. Manufar kamfen ɗin ta farko ta $ 100,000 (USD) an isa cikin awanni 14. A ƙarshe kamfen ɗin Kickstarter ya tara dala miliyan 1.8 (USD) daga masu tallafawa 7730 don zama kamfen mafi girma na Kickstarter a tarihin Ostiraliya. ==== Babban jari ==== A May 2017, Nura tashe $ miliyan 6 (AUD) iri-kudade zagaye, wanda aka jagorancin blackbird Ventures, tare da ƙarin zuba jari daga SOSV, Qualgro, Sean Parker, Craig Barratt, San Francisco 49ers da abokan Perkins Coie . Biye da samar da iri ya biyo bayan jerin dala miliyan 21 (AUD) A zagaye kuma wanda Blackbird Ventures ke jagoranta, wanda aka rufe a watan Satumba a 2018. === Kaddamarwa === nura ya fara aiki a hukumance a ranar 3 ga watan Oktoba, shekara ta 2017, yana baiwa jama'a damar samun nuraphone. == Kayayyaki == === nuraphone === Nuraphone wayar kai ce wacce ke keɓanta sauti ta hanyar auna yadda kunnen ɗan adam ke amsa mitar sauti daban-daban kuma yana da kariya ta patent a matsayin lasifikan lantarki na masu amfani kawai don yin hakan ta hanyar sa ido kan fitar da iska. ==== Karɓar baki ==== Nuraphone ya sami ingantattun bita, tare da masu bita suna yaba inganci da keɓantaccen sautin nuraphone. Wasu masu bita sun lura da nuraphone da ba a saba haɗawa a cikin kunne da ƙirar kunne; duk da haka, masu bita da yawa sun kuma yaba ta'aziyya da ƙira. {| class="wikitable" |+ |Bugawa | Ci |- | Mai waya | 8/10 |- | TechRadar | 4/5 |- | Mai ba da shawara na fasaha | 4/5 |- | Abubuwa | 5/5 |- | MusicRadar | 4.5/5 |- | Amintattun Labarai | 4/5 |- | Aljihu-lint | 4/5 |- | Kamar Hifi (DE) | 95% |- | Head-Fi | 8.5/10 |- | Mai karɓar | 4.3/5 |- | Alphr | 4/5 |- | Binciken Masana | 4/5 |} ==== nuraphone /G2 ==== nura ya fitar da sabunta firmware na kyauta don nuraphone a cikin Yuli a shekara ta 2018 wanda ya ba da damar ƙarin fasali kamar soke amo mai aiki, wucewar sauti, da haɓakawa zuwa kiran murya da latsa maɓallin. == Zane da Fasaha == === Keɓancewa === A nuraphone ta personalization aiki da sa idanu mai amfani da otoacoustic watsi sa'an nan daidaitawa sauti dangane da ma'aunai, kyale mai amfani ga jin more daki-daki a lokacin da sauraron kiɗa. === Zane === A nuraphone yana da wani jadadda mallaka zane (Inova) da ya hada da duka biyu a-kunne a yanki da kuma a kan-kunne kofuna. === Bawul din Tesla === Nuraphone yana fasalta bawul ɗin Tesla waɗanda ke watsa iska ta cikin kofunan kunne don sanya kunnuwan mai amfani su yi sanyi yayin amfani. === Patent mallakar nura === * Amurka 9,497,530 * Amurka 9,794,672 * Amurka 10,154,333 * Amurka 10,165,345 * WO2017040327 == Kyaututtuka == === Kyautar Innovation CES 2018 === nura ya lashe Kyautar Innovation a CES Innovation Awards 2018 don nuraphone. === Kyautar Red Dot Award 2018 === Nuraphone ya ci lambar yabo ta Red Dot Award a shekara ta 2018 Mafi Kyawun Kyau, babbar kyauta a cikin lambar yabo ta Red Dot: ƙirar samfur a cikin rukunin kayan lantarki. Wadanda suka ci nasara a baya sun hada da Apple AirPods da Google Home . === Kyauta mai Kyau 2018 === Nuraphone ya ci kyautar Kyautar Kyakkyawar Kyauta ta 2018 don ƙirar samfura a cikin na'urorin lantarki. === IDEA 2018 === Nuraphone ya lashe Zinariya a lambar yabo ta IDSA.org IDEA 2018 a fannin fasahar masu amfani. == Nassoshi == == Hanyoyin waje == * [https://www.nuraphone.com Tashar yanar gizon] l45ddq6ozkzdbceywcepfjiy2f9w276 166286 166285 2022-08-16T18:28:45Z Umar Ahmad2345 13400 Gyara wikitext text/x-wiki {{databox}} '''nura''' kamfani ne mai amfani da kayan lantarki da ke [[Melbourne|Melbourne, Ostiraliya]], wanda ke ƙira da ƙera belun kunne tare da fasahar sauti na musamman . Nura ta na mallakar tajirai fasahar ta atomatik ƙaddara mai amfani ta ji sensitivities zuwa daban-daban mitoci ta sa idanu otoacoustic watsi . Wannan tsarin ji na ji yana ɗaukar mintuna 1-2. Sannan belun kunne ya da-idaita amsar mitar su zuwa sauraron mai amfani, yana bawa mai amfani damar jin ƙarin dalla-dalla lokacin sauraron kiɗa. samfurin farko na nura da nuraphone ya ƙaddamar a ranar 3 ga watan Oktoban, shekara ta 2017 kuma ya sami ingantattun bita a cikin manema labarai. A watan Yuli a shekara ta 2018, nura ya zama kamfani guda ɗaya da ya taɓa ƙara soke hayaniya zuwa lasifikan kai ta hanyar sabunta software. == Tarihi == nura ya kafa a shekara ta 2015 Dr. Luke Campbell, Dr. Dragan Petrović da Kyle Slater. Fasahar mallakar kamfani wanda ke auna ƙimar otoacoustic ya dogara ne akan bincike wanda Campbell, likitan likita kuma masanin kimiyyar ji, aka gudanar a Sashen Jami'ar Otolaryngology na Melbourne a ƙarƙashin jagorancin masanin kimiyyar jiyya, Dr David Sly. === Tallafawa === ==== Shirin Hanzarta Melbourne ==== Shirin Gudun Hijira na Melbourne ya ba da nura (sannan mai suna "nuraloop ''"'' ) Fungiyar Kasuwanci a shekara ta 2015, yana ba da sararin ofishin nura, jagoranci da $ 20,000 a cikin kudade don haɓaka ƙirar farko na nuraphone ta amfani da fasahar keɓancewa. ==== HAX ==== A cikin shekarata 2016, nura ya shiga HAX, shirin haɓaka kayan aiki wanda ya fito daga [[Shenzhen|Shenzen]], [[Sin|China]], wanda ya ba wa nura kuɗi don haɓaka samfuran nuraphone da aka yi amfani da su don ƙaddamar da Gangamin Kickstarter na nuraphone. ==== Crowdfunding ==== nura ya gudanar da kamfen mai yawa a Kickstarter tsakanin Mayu 16,ga wata shekara ta 2016, da 15 ga watan Yuli,na shekara ta 2016, don tara kuɗi don fara samar da nuraphone. Manufar kamfen ɗin ta farko ta $ 100,000 (USD) an isa cikin awanni 14. A ƙarshe kamfen ɗin Kickstarter ya tara dala miliyan 1.8 (USD) daga masu tallafawa 7730 don zama kamfen mafi girma na Kickstarter a tarihin Ostiraliya. ==== Babban jari ==== A May 2017, Nura tashe $ miliyan 6 (AUD) iri-kudade zagaye, wanda aka jagorancin blackbird Ventures, tare da ƙarin zuba jari daga SOSV, Qualgro, Sean Parker, Craig Barratt, San Francisco 49ers da abokan Perkins Coie . Biye da samar da iri ya biyo bayan jerin dala miliyan 21 (AUD) A zagaye kuma wanda Blackbird Ventures ke jagoranta, wanda aka rufe a watan Satumba a 2018. === Kaddamarwa === nura ya fara aiki a hukumance a ranar 3 ga watan Oktoba, shekara ta 2017, yana baiwa jama'a damar samun nuraphone. == Kayayyaki == === nuraphone === Nuraphone wayar kai ce wacce ke keɓanta sauti ta hanyar auna yadda kunnen ɗan adam ke amsa mitar sauti daban-daban kuma yana da kariya ta patent a matsayin lasifikan lantarki na masu amfani kawai don yin hakan ta hanyar sa ido kan fitar da iska. ==== Karɓar baki ==== Nuraphone ya sami ingantattun bita, tare da masu bita suna yaba inganci da keɓantaccen sautin nuraphone. Wasu masu bita sun lura da nuraphone da ba a saba haɗawa a cikin kunne da ƙirar kunne; duk da haka, masu bita da yawa sun kuma yaba ta'aziyya da ƙira. {| class="wikitable" |+ |Bugawa | Ci |- | Mai waya | 8/10 |- | TechRadar | 4/5 |- | Mai ba da shawara na fasaha | 4/5 |- | Abubuwa | 5/5 |- | MusicRadar | 4.5/5 |- | Amintattun Labarai | 4/5 |- | Aljihu-lint | 4/5 |- | Kamar Hifi (DE) | 95% |- | Head-Fi | 8.5/10 |- | Mai karɓar | 4.3/5 |- | Alphr | 4/5 |- | Binciken Masana | 4/5 |} ==== nuraphone /G2 ==== nura ya fitar da sabunta firmware na kyauta don nuraphone a cikin Yuli a shekara ta 2018 wanda ya ba da damar ƙarin fasali kamar soke amo mai aiki, wucewar sauti, da haɓakawa zuwa kiran murya da latsa maɓallin. == Zane da Fasaha == === Keɓancewa === A nuraphone ta personalization aiki da sa idanu mai amfani da otoacoustic watsi sa'an nan daidaitawa sauti dangane da ma'aunai, kyale mai amfani ga jin more daki-daki a lokacin da sauraron kiɗa. === Zane === A nuraphone yana da wani jadadda mallaka zane (Inova) da ya hada da duka biyu a-kunne a yanki da kuma a kan-kunne kofuna. === Bawul din Tesla === Nuraphone yana fasalta bawul ɗin Tesla waɗanda ke watsa iska ta cikin kofunan kunne don sanya kunnuwan mai amfani su yi sanyi yayin amfani. === Patent mallakar nura === * Amurka 9,497,530 * Amurka 9,794,672 * Amurka 10,154,333 * Amurka 10,165,345 * WO2017040327 == Kyaututtuka == === Kyautar Innovation CES 2018 === nura ya lashe Kyautar Innovation a CES Innovation Awards 2018 don nuraphone. === Kyautar Red Dot Award A Shekara Ta 2018 === Nuraphone ya ci lambar yabo ta Red Dot Award a shekara ta 2018 Mafi Kyawun Kyau, babbar kyauta a cikin lambar yabo ta Red Dot: ƙirar samfur a cikin rukunin kayan lantarki. Wadanda suka ci nasara a baya sun hada da Apple AirPods da Google Home . === Kyauta mai Kyau 2018 === Nuraphone ya ci kyautar Kyautar Kyakkyawar Kyauta ta 2018 don ƙirar samfura a cikin na'urorin lantarki. === IDEA 2018 === Nuraphone ya lashe Zinariya a lambar yabo ta IDSA.org IDEA 2018 a fannin fasahar masu amfani. == Nassoshi == == Hanyoyin waje == * [https://www.nuraphone.com Tashar yanar gizon] 34b7tb2ed7gqb57hkkn8e4fpflo7eyo 166287 166286 2022-08-16T18:29:39Z Umar Ahmad2345 13400 Gyara wikitext text/x-wiki {{databox}} '''nura''' kamfani ne mai amfani da kayan lantarki da ke [[Melbourne|Melbourne, Ostiraliya]], wanda ke ƙira da ƙera belun kunne tare da fasahar sauti na musamman . Nura ta na mallakar tajirai fasahar ta atomatik ƙaddara mai amfani ta ji sensitivities zuwa daban-daban mitoci ta sa idanu otoacoustic watsi . Wannan tsarin ji na ji yana ɗaukar mintuna 1-2. Sannan belun kunne ya da-idaita amsar mitar su zuwa sauraron mai amfani, yana bawa mai amfani damar jin ƙarin dalla-dalla lokacin sauraron kiɗa. samfurin farko na nura da nuraphone ya ƙaddamar a ranar 3 ga watan Oktoban, shekara ta 2017 kuma ya sami ingantattun bita a cikin manema labarai. A watan Yuli a shekara ta 2018, nura ya zama kamfani guda ɗaya da ya taɓa ƙara soke hayaniya zuwa lasifikan kai ta hanyar sabunta software. == Tarihi == nura ya kafa a shekara ta 2015 Dr. Luke Campbell, Dr. Dragan Petrović da Kyle Slater. Fasahar mallakar kamfani wanda ke auna ƙimar otoacoustic ya dogara ne akan bincike wanda Campbell, likitan likita kuma masanin kimiyyar ji, aka gudanar a Sashen Jami'ar Otolaryngology na Melbourne a ƙarƙashin jagorancin masanin kimiyyar jiyya, Dr David Sly. === Tallafawa === ==== Shirin Hanzarta Melbourne ==== Shirin Gudun Hijira na Melbourne ya ba da nura (sannan mai suna "nuraloop ''"'' ) Fungiyar Kasuwanci a shekara ta 2015, yana ba da sararin ofishin nura, jagoranci da $ 20,000 a cikin kudade don haɓaka ƙirar farko na nuraphone ta amfani da fasahar keɓancewa. ==== HAX ==== A cikin shekarata 2016, nura ya shiga HAX, shirin haɓaka kayan aiki wanda ya fito daga [[Shenzhen|Shenzen]], [[Sin|China]], wanda ya ba wa nura kuɗi don haɓaka samfuran nuraphone da aka yi amfani da su don ƙaddamar da Gangamin Kickstarter na nuraphone. ==== Crowdfunding ==== nura ya gudanar da kamfen mai yawa a Kickstarter tsakanin Mayu 16,ga wata shekara ta 2016, da 15 ga watan Yuli,na shekara ta 2016, don tara kuɗi don fara samar da nuraphone. Manufar kamfen ɗin ta farko ta $ 100,000 (USD) an isa cikin awanni 14. A ƙarshe kamfen ɗin Kickstarter ya tara dala miliyan 1.8 (USD) daga masu tallafawa 7730 don zama kamfen mafi girma na Kickstarter a tarihin Ostiraliya. ==== Babban jari ==== A May 2017, Nura tashe $ miliyan 6 (AUD) iri-kudade zagaye, wanda aka jagorancin blackbird Ventures, tare da ƙarin zuba jari daga SOSV, Qualgro, Sean Parker, Craig Barratt, San Francisco 49ers da abokan Perkins Coie . Biye da samar da iri ya biyo bayan jerin dala miliyan 21 (AUD) A zagaye kuma wanda Blackbird Ventures ke jagoranta, wanda aka rufe a watan Satumba a 2018. === Kaddamarwa === nura ya fara aiki a hukumance a ranar 3 ga watan Oktoba, shekara ta 2017, yana baiwa jama'a damar samun nuraphone. == Kayayyaki == === nuraphone === Nuraphone wayar kai ce wacce ke keɓanta sauti ta hanyar auna yadda kunnen ɗan adam ke amsa mitar sauti daban-daban kuma yana da kariya ta patent a matsayin lasifikan lantarki na masu amfani kawai don yin hakan ta hanyar sa ido kan fitar da iska. ==== Karɓar baki ==== Nuraphone ya sami ingantattun bita, tare da masu bita suna yaba inganci da keɓantaccen sautin nuraphone. Wasu masu bita sun lura da nuraphone da ba a saba haɗawa a cikin kunne da ƙirar kunne; duk da haka, masu bita da yawa sun kuma yaba ta'aziyya da ƙira. {| class="wikitable" |+ |Bugawa | Ci |- | Mai waya | 8/10 |- | TechRadar | 4/5 |- | Mai ba da shawara na fasaha | 4/5 |- | Abubuwa | 5/5 |- | MusicRadar | 4.5/5 |- | Amintattun Labarai | 4/5 |- | Aljihu-lint | 4/5 |- | Kamar Hifi (DE) | 95% |- | Head-Fi | 8.5/10 |- | Mai karɓar | 4.3/5 |- | Alphr | 4/5 |- | Binciken Masana | 4/5 |} ==== nuraphone /G2 ==== nura ya fitar da sabunta firmware na kyauta don nuraphone a cikin Yuli a shekara ta 2018 wanda ya ba da damar ƙarin fasali kamar soke amo mai aiki, wucewar sauti, da haɓakawa zuwa kiran murya da latsa maɓallin. == Zane da Fasaha == === Keɓancewa === A nuraphone ta personalization aiki da sa idanu mai amfani da otoacoustic watsi sa'an nan daidaitawa sauti dangane da ma'aunai, kyale mai amfani ga jin more daki-daki a lokacin da sauraron kiɗa. === Zane === A nuraphone yana da wani jadadda mallaka zane (Inova) da ya hada da duka biyu a-kunne a yanki da kuma a kan-kunne kofuna. === Bawul din Tesla === Nuraphone yana fasalta bawul ɗin Tesla waɗanda ke watsa iska ta cikin kofunan kunne don sanya kunnuwan mai amfani su yi sanyi yayin amfani. === Patent mallakar nura === * Amurka 9,497,530 * Amurka 9,794,672 * Amurka 10,154,333 * Amurka 10,165,345 * WO2017040327 == Kyaututtuka == === Kyautar Innovation CES 2018 === nura ya lashe Kyautar Innovation a CES Innovation Awards 2018 don nuraphone. === Kyautar Red Dot Award A Shekara Ta 2018 === Nuraphone ya ci lambar yabo ta Red Dot Award a shekara ta 2018 Mafi Kyawun Kyau, babbar kyauta a cikin lambar yabo ta Red Dot: ƙirar samfur a cikin rukunin kayan lantarki. Wadanda suka ci nasara a baya sun hada da Apple AirPods da Google Home . === Kyauta mai Kyau A Shekara Ta 2018 === Nuraphone ya ci kyautar Kyautar Kyakkyawar Kyauta ta 2018 don ƙirar samfura a cikin na'urorin lantarki. === IDEA 2018 === Nuraphone ya lashe Zinariya a lambar yabo ta IDSA.org IDEA 2018 a fannin fasahar masu amfani. == Nassoshi == == Hanyoyin waje == * [https://www.nuraphone.com Tashar yanar gizon] 68adtmi0r7kfgxvirkwpo03bqdaz7tx 166288 166287 2022-08-16T18:30:32Z Umar Ahmad2345 13400 Gyara wikitext text/x-wiki {{databox}} '''nura''' kamfani ne mai amfani da kayan lantarki da ke [[Melbourne|Melbourne, Ostiraliya]], wanda ke ƙira da ƙera belun kunne tare da fasahar sauti na musamman . Nura ta na mallakar tajirai fasahar ta atomatik ƙaddara mai amfani ta ji sensitivities zuwa daban-daban mitoci ta sa idanu otoacoustic watsi . Wannan tsarin ji na ji yana ɗaukar mintuna 1-2. Sannan belun kunne ya da-idaita amsar mitar su zuwa sauraron mai amfani, yana bawa mai amfani damar jin ƙarin dalla-dalla lokacin sauraron kiɗa. samfurin farko na nura da nuraphone ya ƙaddamar a ranar 3 ga watan Oktoban, shekara ta 2017 kuma ya sami ingantattun bita a cikin manema labarai. A watan Yuli a shekara ta 2018, nura ya zama kamfani guda ɗaya da ya taɓa ƙara soke hayaniya zuwa lasifikan kai ta hanyar sabunta software. == Tarihi == nura ya kafa a shekara ta 2015 Dr. Luke Campbell, Dr. Dragan Petrović da Kyle Slater. Fasahar mallakar kamfani wanda ke auna ƙimar otoacoustic ya dogara ne akan bincike wanda Campbell, likitan likita kuma masanin kimiyyar ji, aka gudanar a Sashen Jami'ar Otolaryngology na Melbourne a ƙarƙashin jagorancin masanin kimiyyar jiyya, Dr David Sly. === Tallafawa === ==== Shirin Hanzarta Melbourne ==== Shirin Gudun Hijira na Melbourne ya ba da nura (sannan mai suna "nuraloop ''"'' ) Fungiyar Kasuwanci a shekara ta 2015, yana ba da sararin ofishin nura, jagoranci da $ 20,000 a cikin kudade don haɓaka ƙirar farko na nuraphone ta amfani da fasahar keɓancewa. ==== HAX ==== A cikin shekarata 2016, nura ya shiga HAX, shirin haɓaka kayan aiki wanda ya fito daga [[Shenzhen|Shenzen]], [[Sin|China]], wanda ya ba wa nura kuɗi don haɓaka samfuran nuraphone da aka yi amfani da su don ƙaddamar da Gangamin Kickstarter na nuraphone. ==== Crowdfunding ==== nura ya gudanar da kamfen mai yawa a Kickstarter tsakanin Mayu 16,ga wata shekara ta 2016, da 15 ga watan Yuli,na shekara ta 2016, don tara kuɗi don fara samar da nuraphone. Manufar kamfen ɗin ta farko ta $ 100,000 (USD) an isa cikin awanni 14. A ƙarshe kamfen ɗin Kickstarter ya tara dala miliyan 1.8 (USD) daga masu tallafawa 7730 don zama kamfen mafi girma na Kickstarter a tarihin Ostiraliya. ==== Babban jari ==== A May 2017, Nura tashe $ miliyan 6 (AUD) iri-kudade zagaye, wanda aka jagorancin blackbird Ventures, tare da ƙarin zuba jari daga SOSV, Qualgro, Sean Parker, Craig Barratt, San Francisco 49ers da abokan Perkins Coie . Biye da samar da iri ya biyo bayan jerin dala miliyan 21 (AUD) A zagaye kuma wanda Blackbird Ventures ke jagoranta, wanda aka rufe a watan Satumba a 2018. === Kaddamarwa === nura ya fara aiki a hukumance a ranar 3 ga watan Oktoba, shekara ta 2017, yana baiwa jama'a damar samun nuraphone. == Kayayyaki == === nuraphone === Nuraphone wayar kai ce wacce ke keɓanta sauti ta hanyar auna yadda kunnen ɗan adam ke amsa mitar sauti daban-daban kuma yana da kariya ta patent a matsayin lasifikan lantarki na masu amfani kawai don yin hakan ta hanyar sa ido kan fitar da iska. ==== Karɓar baki ==== Nuraphone ya sami ingantattun bita, tare da masu bita suna yaba inganci da keɓantaccen sautin nuraphone. Wasu masu bita sun lura da nuraphone da ba a saba haɗawa a cikin kunne da ƙirar kunne; duk da haka, masu bita da yawa sun kuma yaba ta'aziyya da ƙira. {| class="wikitable" |+ |Bugawa | Ci |- | Mai waya | 8/10 |- | TechRadar | 4/5 |- | Mai ba da shawara na fasaha | 4/5 |- | Abubuwa | 5/5 |- | MusicRadar | 4.5/5 |- | Amintattun Labarai | 4/5 |- | Aljihu-lint | 4/5 |- | Kamar Hifi (DE) | 95% |- | Head-Fi | 8.5/10 |- | Mai karɓar | 4.3/5 |- | Alphr | 4/5 |- | Binciken Masana | 4/5 |} ==== nuraphone /G2 ==== nura ya fitar da sabunta firmware na kyauta don nuraphone a cikin Yuli a shekara ta 2018 wanda ya ba da damar ƙarin fasali kamar soke amo mai aiki, wucewar sauti, da haɓakawa zuwa kiran murya da latsa maɓallin. == Zane da Fasaha == === Keɓancewa === A nuraphone ta personalization aiki da sa idanu mai amfani da otoacoustic watsi sa'an nan daidaitawa sauti dangane da ma'aunai, kyale mai amfani ga jin more daki-daki a lokacin da sauraron kiɗa. === Zane === A nuraphone yana da wani jadadda mallaka zane (Inova) da ya hada da duka biyu a-kunne a yanki da kuma a kan-kunne kofuna. === Bawul din Tesla === Nuraphone yana fasalta bawul ɗin Tesla waɗanda ke watsa iska ta cikin kofunan kunne don sanya kunnuwan mai amfani su yi sanyi yayin amfani. === Patent mallakar nura === * Amurka 9,497,530 * Amurka 9,794,672 * Amurka 10,154,333 * Amurka 10,165,345 * WO2017040327 == Kyaututtuka == === Kyautar Innovation CES A Shekara Ta 2018 === nura ya lashe Kyautar Innovation a CES Innovation Awards a shekara ta 2018 don nuraphone. === Kyautar Red Dot Award A Shekara Ta 2018 === Nuraphone ya ci lambar yabo ta Red Dot Award a shekara ta 2018 Mafi Kyawun Kyau, babbar kyauta a cikin lambar yabo ta Red Dot: ƙirar samfur a cikin rukunin kayan lantarki. Wadanda suka ci nasara a baya sun hada da Apple AirPods da Google Home . === Kyauta mai Kyau A Shekara Ta 2018 === Nuraphone ya ci kyautar Kyautar Kyakkyawar Kyauta ta 2018 don ƙirar samfura a cikin na'urorin lantarki. === IDEA 2018 === Nuraphone ya lashe Zinariya a lambar yabo ta IDSA.org IDEA 2018 a fannin fasahar masu amfani. == Nassoshi == == Hanyoyin waje == * [https://www.nuraphone.com Tashar yanar gizon] mrvcbj7iejgaltgt7g9647qml6pdod7 166289 166288 2022-08-16T18:31:17Z Umar Ahmad2345 13400 Gyara wikitext text/x-wiki {{databox}} '''nura''' kamfani ne mai amfani da kayan lantarki da ke [[Melbourne|Melbourne, Ostiraliya]], wanda ke ƙira da ƙera belun kunne tare da fasahar sauti na musamman . Nura ta na mallakar tajirai fasahar ta atomatik ƙaddara mai amfani ta ji sensitivities zuwa daban-daban mitoci ta sa idanu otoacoustic watsi . Wannan tsarin ji na ji yana ɗaukar mintuna 1-2. Sannan belun kunne ya da-idaita amsar mitar su zuwa sauraron mai amfani, yana bawa mai amfani damar jin ƙarin dalla-dalla lokacin sauraron kiɗa. samfurin farko na nura da nuraphone ya ƙaddamar a ranar 3 ga watan Oktoban, shekara ta 2017 kuma ya sami ingantattun bita a cikin manema labarai. A watan Yuli a shekara ta 2018, nura ya zama kamfani guda ɗaya da ya taɓa ƙara soke hayaniya zuwa lasifikan kai ta hanyar sabunta software. == Tarihi == nura ya kafa a shekara ta 2015 Dr. Luke Campbell, Dr. Dragan Petrović da Kyle Slater. Fasahar mallakar kamfani wanda ke auna ƙimar otoacoustic ya dogara ne akan bincike wanda Campbell, likitan likita kuma masanin kimiyyar ji, aka gudanar a Sashen Jami'ar Otolaryngology na Melbourne a ƙarƙashin jagorancin masanin kimiyyar jiyya, Dr David Sly. === Tallafawa === ==== Shirin Hanzarta Melbourne ==== Shirin Gudun Hijira na Melbourne ya ba da nura (sannan mai suna "nuraloop ''"'' ) Fungiyar Kasuwanci a shekara ta 2015, yana ba da sararin ofishin nura, jagoranci da $ 20,000 a cikin kudade don haɓaka ƙirar farko na nuraphone ta amfani da fasahar keɓancewa. ==== HAX ==== A cikin shekarata 2016, nura ya shiga HAX, shirin haɓaka kayan aiki wanda ya fito daga [[Shenzhen|Shenzen]], [[Sin|China]], wanda ya ba wa nura kuɗi don haɓaka samfuran nuraphone da aka yi amfani da su don ƙaddamar da Gangamin Kickstarter na nuraphone. ==== Crowdfunding ==== nura ya gudanar da kamfen mai yawa a Kickstarter tsakanin Mayu 16,ga wata shekara ta 2016, da 15 ga watan Yuli,na shekara ta 2016, don tara kuɗi don fara samar da nuraphone. Manufar kamfen ɗin ta farko ta $ 100,000 (USD) an isa cikin awanni 14. A ƙarshe kamfen ɗin Kickstarter ya tara dala miliyan 1.8 (USD) daga masu tallafawa 7730 don zama kamfen mafi girma na Kickstarter a tarihin Ostiraliya. ==== Babban jari ==== A May 2017, Nura tashe $ miliyan 6 (AUD) iri-kudade zagaye, wanda aka jagorancin blackbird Ventures, tare da ƙarin zuba jari daga SOSV, Qualgro, Sean Parker, Craig Barratt, San Francisco 49ers da abokan Perkins Coie . Biye da samar da iri ya biyo bayan jerin dala miliyan 21 (AUD) A zagaye kuma wanda Blackbird Ventures ke jagoranta, wanda aka rufe a watan Satumba a 2018. === Kaddamarwa === nura ya fara aiki a hukumance a ranar 3 ga watan Oktoba, shekara ta 2017, yana baiwa jama'a damar samun nuraphone. == Kayayyaki == === nuraphone === Nuraphone wayar kai ce wacce ke keɓanta sauti ta hanyar auna yadda kunnen ɗan adam ke amsa mitar sauti daban-daban kuma yana da kariya ta patent a matsayin lasifikan lantarki na masu amfani kawai don yin hakan ta hanyar sa ido kan fitar da iska. ==== Karɓar baki ==== Nuraphone ya sami ingantattun bita, tare da masu bita suna yaba inganci da keɓantaccen sautin nuraphone. Wasu masu bita sun lura da nuraphone da ba a saba haɗawa a cikin kunne da ƙirar kunne; duk da haka, masu bita da yawa sun kuma yaba ta'aziyya da ƙira. {| class="wikitable" |+ |Bugawa | Ci |- | Mai waya | 8/10 |- | TechRadar | 4/5 |- | Mai ba da shawara na fasaha | 4/5 |- | Abubuwa | 5/5 |- | MusicRadar | 4.5/5 |- | Amintattun Labarai | 4/5 |- | Aljihu-lint | 4/5 |- | Kamar Hifi (DE) | 95% |- | Head-Fi | 8.5/10 |- | Mai karɓar | 4.3/5 |- | Alphr | 4/5 |- | Binciken Masana | 4/5 |} ==== nuraphone /G2 ==== nura ya fitar da sabunta firmware na kyauta don nuraphone a cikin Yuli a shekara ta 2018 wanda ya ba da damar ƙarin fasali kamar soke amo mai aiki, wucewar sauti, da haɓakawa zuwa kiran murya da latsa maɓallin. == Zane da Fasaha == === Keɓancewa === A nuraphone ta personalization aiki da sa idanu mai amfani da otoacoustic watsi sa'an nan daidaitawa sauti dangane da ma'aunai, kyale mai amfani ga jin more daki-daki a lokacin da sauraron kiɗa. === Zane === A nuraphone yana da wani jadadda mallaka zane (Inova) da ya hada da duka biyu a-kunne a yanki da kuma a kan-kunne kofuna. === Bawul din Tesla === Nuraphone yana fasalta bawul ɗin Tesla waɗanda ke watsa iska ta cikin kofunan kunne don sanya kunnuwan mai amfani su yi sanyi yayin amfani. === Patent mallakar nura === * Amurka 9,497,530 * Amurka 9,794,672 * Amurka 10,154,333 * Amurka 10,165,345 * WO2017040327 == Kyaututtuka == === Kyautar Innovation CES A Shekara Ta 2018 === nura ya lashe Kyautar Innovation a CES Innovation Awards a shekara ta 2018 don nuraphone. === Kyautar Red Dot Award A Shekara Ta 2018 === Nuraphone ya ci lambar yabo ta Red Dot Award a shekara ta 2018 Mafi Kyawun Kyau, babbar kyauta a cikin lambar yabo ta Red Dot: ƙirar samfur a cikin rukunin kayan lantarki. Wadanda suka ci nasara a baya sun hada da Apple AirPods da Google Home . === Kyauta mai Kyau A Shekara Ta 2018 === Nuraphone ya ci kyautar Kyautar Kyakkyawar Kyauta a shekara ta 2018 don ƙirar samfura a cikin na'urorin lantarki. === IDEA 2018 === Nuraphone ya lashe Zinariya a lambar yabo ta IDSA.org IDEA 2018 a fannin fasahar masu amfani. == Nassoshi == == Hanyoyin waje == * [https://www.nuraphone.com Tashar yanar gizon] 5xdq63axvb8a3icovrvay8owdgzokdj 166290 166289 2022-08-16T18:31:51Z Umar Ahmad2345 13400 Gyara wikitext text/x-wiki {{databox}} '''nura''' kamfani ne mai amfani da kayan lantarki da ke [[Melbourne|Melbourne, Ostiraliya]], wanda ke ƙira da ƙera belun kunne tare da fasahar sauti na musamman . Nura ta na mallakar tajirai fasahar ta atomatik ƙaddara mai amfani ta ji sensitivities zuwa daban-daban mitoci ta sa idanu otoacoustic watsi . Wannan tsarin ji na ji yana ɗaukar mintuna 1-2. Sannan belun kunne ya da-idaita amsar mitar su zuwa sauraron mai amfani, yana bawa mai amfani damar jin ƙarin dalla-dalla lokacin sauraron kiɗa. samfurin farko na nura da nuraphone ya ƙaddamar a ranar 3 ga watan Oktoban, shekara ta 2017 kuma ya sami ingantattun bita a cikin manema labarai. A watan Yuli a shekara ta 2018, nura ya zama kamfani guda ɗaya da ya taɓa ƙara soke hayaniya zuwa lasifikan kai ta hanyar sabunta software. == Tarihi == nura ya kafa a shekara ta 2015 Dr. Luke Campbell, Dr. Dragan Petrović da Kyle Slater. Fasahar mallakar kamfani wanda ke auna ƙimar otoacoustic ya dogara ne akan bincike wanda Campbell, likitan likita kuma masanin kimiyyar ji, aka gudanar a Sashen Jami'ar Otolaryngology na Melbourne a ƙarƙashin jagorancin masanin kimiyyar jiyya, Dr David Sly. === Tallafawa === ==== Shirin Hanzarta Melbourne ==== Shirin Gudun Hijira na Melbourne ya ba da nura (sannan mai suna "nuraloop ''"'' ) Fungiyar Kasuwanci a shekara ta 2015, yana ba da sararin ofishin nura, jagoranci da $ 20,000 a cikin kudade don haɓaka ƙirar farko na nuraphone ta amfani da fasahar keɓancewa. ==== HAX ==== A cikin shekarata 2016, nura ya shiga HAX, shirin haɓaka kayan aiki wanda ya fito daga [[Shenzhen|Shenzen]], [[Sin|China]], wanda ya ba wa nura kuɗi don haɓaka samfuran nuraphone da aka yi amfani da su don ƙaddamar da Gangamin Kickstarter na nuraphone. ==== Crowdfunding ==== nura ya gudanar da kamfen mai yawa a Kickstarter tsakanin Mayu 16,ga wata shekara ta 2016, da 15 ga watan Yuli,na shekara ta 2016, don tara kuɗi don fara samar da nuraphone. Manufar kamfen ɗin ta farko ta $ 100,000 (USD) an isa cikin awanni 14. A ƙarshe kamfen ɗin Kickstarter ya tara dala miliyan 1.8 (USD) daga masu tallafawa 7730 don zama kamfen mafi girma na Kickstarter a tarihin Ostiraliya. ==== Babban jari ==== A May 2017, Nura tashe $ miliyan 6 (AUD) iri-kudade zagaye, wanda aka jagorancin blackbird Ventures, tare da ƙarin zuba jari daga SOSV, Qualgro, Sean Parker, Craig Barratt, San Francisco 49ers da abokan Perkins Coie . Biye da samar da iri ya biyo bayan jerin dala miliyan 21 (AUD) A zagaye kuma wanda Blackbird Ventures ke jagoranta, wanda aka rufe a watan Satumba a 2018. === Kaddamarwa === nura ya fara aiki a hukumance a ranar 3 ga watan Oktoba, shekara ta 2017, yana baiwa jama'a damar samun nuraphone. == Kayayyaki == === nuraphone === Nuraphone wayar kai ce wacce ke keɓanta sauti ta hanyar auna yadda kunnen ɗan adam ke amsa mitar sauti daban-daban kuma yana da kariya ta patent a matsayin lasifikan lantarki na masu amfani kawai don yin hakan ta hanyar sa ido kan fitar da iska. ==== Karɓar baki ==== Nuraphone ya sami ingantattun bita, tare da masu bita suna yaba inganci da keɓantaccen sautin nuraphone. Wasu masu bita sun lura da nuraphone da ba a saba haɗawa a cikin kunne da ƙirar kunne; duk da haka, masu bita da yawa sun kuma yaba ta'aziyya da ƙira. {| class="wikitable" |+ |Bugawa | Ci |- | Mai waya | 8/10 |- | TechRadar | 4/5 |- | Mai ba da shawara na fasaha | 4/5 |- | Abubuwa | 5/5 |- | MusicRadar | 4.5/5 |- | Amintattun Labarai | 4/5 |- | Aljihu-lint | 4/5 |- | Kamar Hifi (DE) | 95% |- | Head-Fi | 8.5/10 |- | Mai karɓar | 4.3/5 |- | Alphr | 4/5 |- | Binciken Masana | 4/5 |} ==== nuraphone /G2 ==== nura ya fitar da sabunta firmware na kyauta don nuraphone a cikin Yuli a shekara ta 2018 wanda ya ba da damar ƙarin fasali kamar soke amo mai aiki, wucewar sauti, da haɓakawa zuwa kiran murya da latsa maɓallin. == Zane da Fasaha == === Keɓancewa === A nuraphone ta personalization aiki da sa idanu mai amfani da otoacoustic watsi sa'an nan daidaitawa sauti dangane da ma'aunai, kyale mai amfani ga jin more daki-daki a lokacin da sauraron kiɗa. === Zane === A nuraphone yana da wani jadadda mallaka zane (Inova) da ya hada da duka biyu a-kunne a yanki da kuma a kan-kunne kofuna. === Bawul din Tesla === Nuraphone yana fasalta bawul ɗin Tesla waɗanda ke watsa iska ta cikin kofunan kunne don sanya kunnuwan mai amfani su yi sanyi yayin amfani. === Patent mallakar nura === * Amurka 9,497,530 * Amurka 9,794,672 * Amurka 10,154,333 * Amurka 10,165,345 * WO2017040327 == Kyaututtuka == === Kyautar Innovation CES A Shekara Ta 2018 === nura ya lashe Kyautar Innovation a CES Innovation Awards a shekara ta 2018 don nuraphone. === Kyautar Red Dot Award A Shekara Ta 2018 === Nuraphone ya ci lambar yabo ta Red Dot Award a shekara ta 2018 Mafi Kyawun Kyau, babbar kyauta a cikin lambar yabo ta Red Dot: ƙirar samfur a cikin rukunin kayan lantarki. Wadanda suka ci nasara a baya sun hada da Apple AirPods da Google Home . === Kyauta mai Kyau A Shekara Ta 2018 === Nuraphone ya ci kyautar Kyautar Kyakkyawar Kyauta a shekara ta 2018 don ƙirar samfura a cikin na'urorin lantarki. === IDEA 2018 === Nuraphone ya lashe Zinariya a lambar yabo ta IDSA.org IDEA shekara ta 2018 a fannin fasahar masu amfani. == Nassoshi == == Hanyoyin waje == * [https://www.nuraphone.com Tashar yanar gizon] nsaycc2qygacnpdbkayse3gwig7mtev 166292 166290 2022-08-16T18:34:05Z Umar Ahmad2345 13400 Gyara wikitext text/x-wiki {{databox}} '''nura''' kamfani ne mai amfani da kayan lantarki da ke [[Melbourne|Melbourne, Ostiraliya]], wanda ke ƙira da ƙera belun kunne tare da fasahar sauti na musamman . Nura ta na mallakar tajirai fasahar ta atomatik ƙaddara mai amfani ta ji sensitivities zuwa daban-daban mitoci ta sa idanu otoacoustic watsi . Wannan tsarin ji na ji yana ɗaukar mintuna 1-2. Sannan belun kunne ya da-idaita amsar mitar su zuwa sauraron mai amfani, yana bawa mai amfani damar jin ƙarin dalla-dalla lokacin sauraron kiɗa. samfurin farko na nura da nuraphone ya ƙaddamar a ranar 3 ga watan Oktoban, shekara ta 2017 kuma ya sami ingantattun bita a cikin manema labarai. A watan Yuli a shekara ta 2018, nura ya zama kamfani guda ɗaya da ya taɓa ƙara soke hayaniya zuwa lasifikan kai ta hanyar sabunta software. == Tarihi == nura ya kafa a shekara ta 2015 Dr. Luke Campbell, Dr. Dragan Petrović da Kyle Slater. Fasahar mallakar kamfani wanda ke auna ƙimar otoacoustic ya dogara ne akan bincike wanda Campbell, likitan likita kuma masanin kimiyyar ji, aka gudanar a Sashen Jami'ar Otolaryngology na Melbourne a ƙarƙashin jagorancin masanin kimiyyar jiyya, Dr David Sly. === Tallafawa === ==== Shirin Hanzarta Melbourne ==== Shirin Gudun Hijira na Melbourne ya ba da nura (sannan mai suna "nuraloop ''"'' ) Fungiyar Kasuwanci a shekara ta 2015, yana ba da sararin ofishin nura, jagoranci da $ 20,000 a cikin kudade don haɓaka ƙirar farko na nuraphone ta amfani da fasahar keɓancewa. ==== HAX ==== A cikin shekarata 2016, nura ya shiga HAX, shirin haɓaka kayan aiki wanda ya fito daga [[Shenzhen|Shenzen]], [[Sin|China]], wanda ya ba wa nura kuɗi don haɓaka samfuran nuraphone da aka yi amfani da su don ƙaddamar da Gangamin Kickstarter na nuraphone. ==== Crowdfunding ==== nura ya gudanar da kamfen mai yawa a Kickstarter tsakanin Mayu 16,ga wata shekara ta 2016, da 15 ga watan Yuli,na shekara ta 2016, don tara kuɗi don fara samar da nuraphone. Manufar kamfen ɗin ta farko ta $ 100,000 (USD) an isa cikin awanni 14. A ƙarshe kamfen ɗin Kickstarter ya tara dala miliyan 1.8 (USD) daga masu tallafawa 7730 don zama kamfen mafi girma na Kickstarter a tarihin Ostiraliya. ==== Babban jari ==== A May shekara ta 2017, Nura tashe $ miliyan 6 (AUD) iri-kudade zagaye, wanda aka jagorancin blackbird Ventures, tare da ƙarin zuba jari daga SOSV, Qualgro, Sean Parker, Craig Barratt, San Francisco 49ers da abokan Perkins Coie . Biye da samar da iri ya biyo bayan jerin dala miliyan 21 (AUD) A zagaye kuma wanda Blackbird Ventures ke jagoranta, wanda aka rufe a watan Satumba a 2018. === Kaddamarwa === nura ya fara aiki a hukumance a ranar 3 ga watan Oktoba, shekara ta 2017, yana baiwa jama'a damar samun nuraphone. == Kayayyaki == === nuraphone === Nuraphone wayar kai ce wacce ke keɓanta sauti ta hanyar auna yadda kunnen ɗan adam ke amsa mitar sauti daban-daban kuma yana da kariya ta patent a matsayin lasifikan lantarki na masu amfani kawai don yin hakan ta hanyar sa ido kan fitar da iska. ==== Karɓar baki ==== Nuraphone ya sami ingantattun bita, tare da masu bita suna yaba inganci da keɓantaccen sautin nuraphone. Wasu masu bita sun lura da nuraphone da ba a saba haɗawa a cikin kunne da ƙirar kunne; duk da haka, masu bita da yawa sun kuma yaba ta'aziyya da ƙira. {| class="wikitable" |+ |Bugawa | Ci |- | Mai waya | 8/10 |- | TechRadar | 4/5 |- | Mai ba da shawara na fasaha | 4/5 |- | Abubuwa | 5/5 |- | MusicRadar | 4.5/5 |- | Amintattun Labarai | 4/5 |- | Aljihu-lint | 4/5 |- | Kamar Hifi (DE) | 95% |- | Head-Fi | 8.5/10 |- | Mai karɓar | 4.3/5 |- | Alphr | 4/5 |- | Binciken Masana | 4/5 |} ==== nuraphone /G2 ==== nura ya fitar da sabunta firmware na kyauta don nuraphone a cikin Yuli a shekara ta 2018 wanda ya ba da damar ƙarin fasali kamar soke amo mai aiki, wucewar sauti, da haɓakawa zuwa kiran murya da latsa maɓallin. == Zane da Fasaha == === Keɓancewa === A nuraphone ta personalization aiki da sa idanu mai amfani da otoacoustic watsi sa'an nan daidaitawa sauti dangane da ma'aunai, kyale mai amfani ga jin more daki-daki a lokacin da sauraron kiɗa. === Zane === A nuraphone yana da wani jadadda mallaka zane (Inova) da ya hada da duka biyu a-kunne a yanki da kuma a kan-kunne kofuna. === Bawul din Tesla === Nuraphone yana fasalta bawul ɗin Tesla waɗanda ke watsa iska ta cikin kofunan kunne don sanya kunnuwan mai amfani su yi sanyi yayin amfani. === Patent mallakar nura === * Amurka 9,497,530 * Amurka 9,794,672 * Amurka 10,154,333 * Amurka 10,165,345 * WO2017040327 == Kyaututtuka == === Kyautar Innovation CES A Shekara Ta 2018 === nura ya lashe Kyautar Innovation a CES Innovation Awards a shekara ta 2018 don nuraphone. === Kyautar Red Dot Award A Shekara Ta 2018 === Nuraphone ya ci lambar yabo ta Red Dot Award a shekara ta 2018 Mafi Kyawun Kyau, babbar kyauta a cikin lambar yabo ta Red Dot: ƙirar samfur a cikin rukunin kayan lantarki. Wadanda suka ci nasara a baya sun hada da Apple AirPods da Google Home . === Kyauta mai Kyau A Shekara Ta 2018 === Nuraphone ya ci kyautar Kyautar Kyakkyawar Kyauta a shekara ta 2018 don ƙirar samfura a cikin na'urorin lantarki. === IDEA 2018 === Nuraphone ya lashe Zinariya a lambar yabo ta IDSA.org IDEA shekara ta 2018 a fannin fasahar masu amfani. == Nassoshi == == Hanyoyin waje == * [https://www.nuraphone.com Tashar yanar gizon] 768bmmvnmf89sy5sqsn0emt4kyt0jpi Doreen Amata 0 24917 166433 133964 2022-08-17T06:35:09Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Doreen Amata''' (an haife ta ranar 6 ga watan Mayu 1988) a birnin [[Lagos (birni)|Legas]], [[Najeriya]]. 'yar wasan tsere da tsere daga [[Najeriya]] wacce ta ƙware a wasan tsalle tsalle.<ref>{{World Athletics|234136}}</ref> ==Gasa== Amata ta wakilci Najeriya a gasar wasannin Olympics ta 2008, inda ta kare a matsayi na 16 a cikin jadawalin gaba daya. Ta lashe lambar zinare ga kasarsu ta [[Afirka ta Yamma|Yammacin Afirka]] a Wasannin Afirka na 2007. Amata ta fafata da Najeriya a gasar wasannin bazara ta shekarar 2016, amma ba ta cancanci zuwa wasan karshe ba. Ita ce ta dauki tutar Najeriya a lokacin rufe taron. ==Kyauta== Kyaututtukan da ta fi dacewa a cikin taron sune mita 1.95 a waje (Abuja 2008, Daegu 2011) da mita 1.93 (Banska Bystrica 2016). == Rikicin gasa == {| {{AchievementTable}} |- !colspan="5"|Representing {{NGA}} |- |2007 |[[Athletics at the 2007 All-Africa Games|All-Africa Games]] |[[Algiers, Algeria]] |bgcolor=gold|1st |[[Athletics at the 2007 All-Africa Games – Women's high jump|1.89 m]] |- |rowspan=2|2008 |[[2008 African Championships in Athletics|African Championships]] |[[Addis Ababa, Ethiopia]] | – |[[2008 African Championships in Athletics – Women's high jump|NM]] |- |[[Athletics at the 2008 Summer Olympics|Olympic Games]] |[[Beijing, China]] |16th (q) |[[Athletics at the 2008 Summer Olympics – Women's high jump|1.89 m]] |- |2009 |[[2009 World Championships in Athletics|World Championships]] |[[Berlin, Germany]] |27th (q) |[[2009 World Championships in Athletics – Women's high jump|1.85 m]] |- |rowspan=2|2011 |[[2011 World Championships in Athletics|World Championships]] |[[Daegu, South Korea]] |8th |[[2011 World Championships in Athletics – Women's high jump|1.93 m]] |- |[[Athletics at the 2011 All-Africa Games|All-Africa Games]] |[[Maputo, Mozambique]] |bgcolor=gold|1st |[[Athletics at the 2011 All-Africa Games – Women's high jump|1.80 m]] |- |rowspan=2|2012 |[[2012 African Championships in Athletics|African Championships]] |[[Porto Novo, Benin]] |4th |[[2012 African Championships in Athletics – Women's high jump|1.75 m]] |- |[[Athletics at the 2012 Summer Olympics|Olympic Games]] |[[London, United Kingdom]] |17th (q) |[[Athletics at the 2012 Summer Olympics – Women's high jump|1.90 m]] |- |rowspan=2|2015 |[[2015 World Championships in Athletics|World Championships]] |[[Beijing, China]] |12th |[[2015 World Championships in Athletics – Women's high jump|1.88 m]] |- |[[Athletics at the 2015 African Games|African Games]] |[[Brazzaville, Republic of the Congo]] |bgcolor=silver|2nd |[[Athletics at the 2015 African Games – Women's high jump|1.85 m]] |- |rowspan=3|2016 |[[2016 IAAF World Indoor Championships|World Indoor Championships]] |[[Portland, Oregon|Portland, United States]] |9th |[[2016 IAAF World Indoor Championships – Women's high jump|1.89 m]] |- |[[2016 African Championships in Athletics|African Championships]] |[[Durban, South Africa]] |bgcolor=silver|2nd |[[2016 African Championships in Athletics – Women's high jump|1.82 m]] |- |[[Athletics at the 2016 Summer Olympics|Olympic Games]] |[[Rio de Janeiro, Brazil]] |27th (q) |[[Athletics at the 2016 Summer Olympics – Women's high jump|1.89 m]] |- |2018 |[[Athletics at the 2018 Commonwealth Games|Commonwealth Games]] |[[Gold Coast, Australia]] |10th |[[Athletics at the 2018 Commonwealth Games – Women's high jump|1.80 m]] |- |2019 |[[Athletics at the 2019 African Games|African Games]] |[[Rabat, Morocco]] |5th |[[Athletics at the 2019 African Games – Women's high jump|1.78 m]] |} == Manazarta ==   == Hanyoyin waje == [[Category:Wasanni na motsa jini]] azmzc8kxio5yjhe5glviszzrv6l9skv Dots (candy) 0 25208 166439 112218 2022-08-17T06:46:53Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Infobox food|name=Dots|image=Gumdrops laying on table.jpg|caption=A six-pack box of Dots.}}'''Dots''', ko '''Mason Dots''' (alamar '''DOTS mai''' alamar kasuwanci), alama ce ta ɗanɗano ɗanɗano da Kamfanin Tootsie Roll Industries ya sayar, wanda ke iƙirarin cewa "tun lokacin da aka ƙaddamar da shi acikin shekara ta1945," alewar ta zama "Amurka ...#1 sayar da alamar gumdrop." Dangane da tallace -tallace, sama da digo biliyan huɗu ake samarwa daga masana'antar Tootsie Roll Industries Chicago kowace shekara. <ref name="candywarehouse">[http://www.candywarehouse.com/dots-candy.html?page=all www.candywarehouse.com, advertisement for DOTS], retrieved November 1, 2011.</ref> A cewar PETA, Dots vegan ne, <ref>[http://www.peta.org/living/vegetarian-living/accidentally-vegan.aspx PETA website] retrieved October 31, 2011.</ref> kuma bisa ga gidan yanar gizon Masana'antu na Tootsie, ba su da yalwar abinci, ba su da gyada, ba su da gyada, kuma kosher <ref>[http://www.tootsie.com/health.php?pid=129 Tootsie roll website, health and nutrition section], retrieved October 31, 2011.</ref> (Kungiyar Orthodox ta tabbatar da kosher a hukumance har zuwa Disamba 1, acikin shekara ta 2009). <ref>[http://www.tootsie.com/comp_news.php News and press release section of tootsie.com], retrieved October 31, 2011.</ref> <ref>[http://www.ou.org/news/article/tootsie_roll_goes_kosher/ Orthodox Union press release, December 2, 2009], retrieved November 1, 2011.</ref> == Tarihi == An gabatar da digo a cikin shekara ta 1945 ta Mason kuma alamar kasuwanci ce a waccan shekarar. A cikin shekara ta1972, Masana'antu na Tootsie Roll sun sami alamar Dots ta hanyar siyan Sashin Mason na Kamfanin Candy Corporation na Amurka . Kafin wannan siyan Mason, AU da Magenheimer Confectionery Manufacturing Company na Brooklyn kuma daga baya Mineola, [[New York (jiha)|New York]] . <ref>[http://www.waltergrutchfield.net/peaks.htm information on Mason, AU, and Magenheimer Confectionery Manufacturing Company], retrieved November 1, 2011.</ref> Crows sune tsofaffin alewa a cikin dangin Dots, wanda aka fara halitta a ƙarshen karni na 19. Dots na asali sun koma acikin shekara ta1945, Dropical Dots zuwa shekarar ta 2003, da Yogurt Dots zuwa shekara ta 2007. <ref name="Tootsie Official Site" /> An gabatar da Dots a cikin shekara ta 2009 - zuwa shekara ta2010.{{Ana bukatan hujja|date=November 2011}} == Dadi da iri == === Dandano === Dandano na yanzu don "Dots na asali" sun haɗa da ceri (ja), [[Lemun tsami|lemo]] (rawaya), lemun tsami (kore), orange (orange), da strawberry (ruwan hoda). Dots masu ɗaci suna da ɗanɗano biyar, amma an halicce su da citric acid: ceri, lemo, lemu, innabi, da koren apple. Dandano don Dots na Tropical sun haɗa da Nectar Island, Mangoro na daji, Mai sanyaya Inabi, Carambola Melon, da Aljanna Punch; kuma ga Yogurt Dots, [[Ayaba]], Orange, Blackberry, da Lemon-Lime. <ref name="Tootsie Official Site" /> Crows, black licorice flavored gum gum drop, kuma ana ɗaukarsu wani ɓangare ne na dangin Dots, waɗanda masu shayarwa Ernest Von Au da Joseph Maison suka kirkira a cikin 1890s. Akwai labarin almara na birni wanda yakamata a kira Crows "Black Rose", amma firintar ta ɓata sunan a matsayin "Black Crows" da buga masu kunshe da sunan da ba daidai ba a kansu. <ref name="crows">[http://candyprofessor.com/2010/04/28/black-crows-and-roses candyprofessor.com page describing Black Crows candy], retrieved October 31, 2011.</ref> Koyaya, bincike - gami da gaskiyar cewa sunan yana da haƙƙin mallaka kafin alewar ta taɓa zuwa tare da masu rufewa - ta bayyana cewa wannan labarin ba gaskiya bane. <ref name="crows" /> === Iri -iri === Baya ga nau'ikan Dots na asali (wanda kuma aka sani da Dots na Mason), Dots Tropical, Yogurt Dots, Sour Dots, da Crows, nau'ikan da suka gabata (gami da sadaukarwa na gajeren lokaci na musamman) sun haɗa da: ==== Fasahar Halloween ==== An sayar da nau'ikan Dots ɗin Halloween na musamman guda uku: <ref>[http://www.candyblog.net/blog/item/halloween_dots_bat_candy_corn_ghost/ candyblog.net page on Halloween dots], retrieved November 1, 2011.</ref> * Dots ɗin fatalwa sune koren haske mai haske, tare da dandano iri ɗaya na Dots na asali, amma ba tare da launuka daban -daban don nuna wane dandano kowane ɗigon ɗanɗano zai iya samu ba. * Dots na Jemage Dots ne masu launin baƙar fata waɗanda ke da ɗanɗano ruwan lemu. * Dots ɗin Masarar alewa ƙanshin masara ne kuma suna kama da masara. ==== Sauran fannonin biki ==== Sauran fannonin biki sun haɗa da:{{Ana bukatan hujja|date=November 2011}} * Dots na Kirsimeti, waɗanda ke da saman Vanilla (fari) tare da tushen Cherry (ja) ko lemun tsami (kore) * Dots na Valentine, waɗanda ke da tushe na Vanilla (farar fata) tare da saman Cherry (ja) ko Farin Ciki (ruwan hoda). * Dots na Ista a Blueberry (shuɗi), Lemon (rawaya), Lemun tsami (kore), Cherry (ja), da Orange (orange) (wanda aka gabatar a 2010) ==== Wasu iri da dandano ==== Wasu nau'ikan da dandano sun haɗa da:{{Ana bukatan hujja|date=November 2011}} * An gabatar da Dots na Berry a cikin 2000. Dots na daji na Berry suna da daɗi, ƙyallen gumdrops mai rufi tare da ƙamshi, mai ruɓi. An katse Dots na Berry a 2007. * Dots Elements a rumman (ƙasa, shunayya), kirfa (wuta, ja), koren shayi (ruwa, kore), da hunturu (iska, shayi) (wanda aka gabatar a 2008; ba a ƙara samar da shi ba) * Hot Dots (aka Cinnamon Dots) an sake su a 2004, amma an dakatar da su a 2006. * Dots masu kishin ƙasa, waɗanda ke da saman vanilla (fari) tare da tushe strawberry (ja) ko tushe na blueberry (blue) * A cikin shekarun 1980, akwai Dots iri -iri da ake kira Dice Spice. * Fakiti na ɗanɗano na musamman irin su Pink Grapefruit, Peach, da kankana. Tallace -tallace a matsayin "yankakken tsami", suna kula da sifar gumdrop na duk sauran Dots. <ref name="candywarehouse">[http://www.candywarehouse.com/dots-candy.html?page=all www.candywarehouse.com, advertisement for DOTS], retrieved November 1, 2011.</ref> <ref>[http://www.candywarehouse.com/watermelon-dots.html watermelon dots description, candywarehouse.com], retrieved November 1, 2011.</ref> <ref>[http://www.candywarehouse.com/peach-dots.html peach dots description, candywarehouse.com], retrieved November 1, 2011.</ref> <ref>[http://www.candywarehouse.com/pink-grapefruit-dots.html pink grapefruit dots description, candywarehouse.com], retrieved November 1, 2011.</ref> == Sinadaran == Dots sun ƙunshi: Ruwan masara, sukari, sitaci abinci -modified, malic acid, dandano na halitta da na wucin gadi, sodium citrate, da launuka na wucin gadi. == Duba kuma == * Jerin samfuran kayan zaki == Hanyoyin waje == * {{Official website|http://www.tootsie.com/candy/dots/}} == Manazarta == ke6gi7cusdfv8w2axdd16uxfqqxqzky Saza, Nagasaki 0 25622 166466 114734 2022-08-17T07:38:25Z DonCamillo 4280 Replaced content with "{{delete}}" wikitext text/x-wiki {{delete}} 35r2j9t4ectnt1cmb7mlgcqvwz6h5k6 Al-Hayyu Group of Schools 0 25668 166462 163673 2022-08-17T07:35:44Z DonCamillo 4280 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Kungiyar Makarantun Al-Hayyu''' Makaranta ce ta Islamiyya, wacce aka kafa a watan Satumbar 2001 a [[Ibadan]], [[Oyo (jiha)|jihar Oyo]], [[Najeriya]] . Ana koyar da ɗaliban cikin [[Turanci|harsunan Ingilishi]], [[Yarbanci|Yarabanci]], [[Faransanci]] da yaren Larabci. 5peu4fe1x01abmvecvgu1b2amdl3joj Dowen College 0 25690 166440 114904 2022-08-17T06:49:48Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Kwalejin Dowen kwaleji''' ce ta haɗin gwuiwa da ke Lekki, wani yanki a birnin [[Lagos (birni)|Legas]]. Kwalejin tana ɗaukar ɗaliban rana da na kwana kuma tana karban dalibai daga shekara 11-18. A cikin 2015, makarantar ta shirya sabis na valedictory, inda aka ba da lambar yabo ga fitattun ɗalibai a cikin aikinsu na makarantar. Bidiyon kiɗa na [[Wizkid]] na " Holla at Your Boy " an harbe shi a Kwalejin Dowen. == Sanannun== Sannun wadanda sukai karatu a makarantar sun hada da; * [[Moet Abebe]], jockey na bidiyo, mai gabatar da talabijin, 'yar wasan kwaikwayo, kuma mai ba da abinci * Tems, mawaƙin alt-R & B, mawaƙa kuma mai yin rikodin == Manazarta ==   7628yb93pfuuiavp0vjoszn9d7f7esg Dokar ingancin iska 0 29825 166418 139057 2022-08-17T06:01:44Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Dokokin ingancin iska'''<section begin="overview" /> na kula ne da matakin sarrafa fitar da gurɓatacciyar iska zuwa cikin sararin samaniya . Ƙarƙashin wannan ne aka shimfiɗa ƙa'idodin ingancin iska masu matuƙar ƙarfi don suna tsara ingancin iska a cikin gine-gine. Akasarin lokuta a na tsara dokokin ingancin iska ne musamman don a kare lafiyar ɗan adam ta hanyar iyakancewa ko kawar da yawan gurɓatacciyar iska. An gina wasu tsare-tsare don magance matsalolin muhalli masu faɗi, kamar iyakancewa akan sinadarai waɗanda ke shafar shingen gajimare, da shirye-shiryen tarfuwar hayaki don magance matsalar ruwan guba ko [[Canjin yanayi|sauyin yanayi]]. Ƙoƙarin tsari sun haɗa da ganowa da rarraba gurɓataccen iska, saita iyakoki akan matakan da ake yarda da su, da fayyace fasahohin ragewa masu mahimmanci ko dacewa.<section end="overview" /> == Rabe-raben gurbacewar iska == Dokokin ingancin iska dole ne su zamo akan abubuwa da ayyuka waɗanda suka cancanci a kira su da suna "ƙwayoyin gurbata" don dalilai na ƙarin sarrafawa.<ref>U.S. EPA, [http://www.epa.gov/airquality/urbanair/ What Are the Six Common Air Pollutants?]</ref> Yayin da takamaiman tambarin ya bambanta daga hukunce-hukunce zuwa hukunce-hukunce, akwai babban yarjejeniya tsakanin gwamnatoci da yawa game da abin da ya ƙunshi gurɓataccen iska. Misali, Dokar Tsabtace Tsabtace ta Amurka ta gano ozone, particulate matter, carbon monoxide, nitrogen oxides (NO <sub>x</sub> ), sulfur dioxide (SO <sub>2</sub> ), da gubar (Pb) a matsayin "ma'auni" da ke buƙatar ƙa'ida ta ƙasa. <ref>U.S. EPA, [http://www.epa.gov/airquality/urbanair/ What Are the Six Common Air Pollutants?]</ref> EPA kuma ta gano sama da mahadi 180 da ta keɓe a matsayin gurɓataccen “masu haɗari” waɗanda ke buƙatar kulawa mai ƙarfi. <ref>U.S. EPA, [http://www.epa.gov/ttn/atw/188polls.html Original list of hazardous air pollutants].</ref> An gano wasu mahadi a matsayin gurɓataccen iska saboda mummunan tasirin su ga muhalli (misali, CFCs a matsayin wakilai na ragewar ozone ), da kuma lafiyar ɗan adam (misali, asbestos a cikin iska). Faɗin ra'ayi na gurɓataccen iska yana iya haɗawa da amo, haske, da radiation . A baya-bayan nan dai Amurka ta ga cece-kuce kan ko ya kamata a ware carbon dioxide (CO <sub>2</sub> ) da sauran iskar gas a matsayin gurbatacciyar iska. <ref>See ''[[Massachusetts v. Environmental Protection Agency]]''.</ref> == Matsayin ingancin iska == Matsayin ingancin iska matakan doka ne ko buƙatun da ke tafiyar da yawan gurɓataccen iska a cikin iska mai shaƙa, a waje da cikin gida. Irin waɗannan ma'auni gabaɗaya ana bayyana su azaman matakan ƙayyadaddun gurɓataccen iska waɗanda ake ganin an yarda da su a cikin iskar yanayi, kuma galibi an tsara su don rage ko kawar da illolin lafiyar ɗan adam na gurɓacewar iska, kodayake ana iya la'akari da illolin na biyu kamar amfanin gona da lalacewar gini. <ref>See generally U.S. EPA, [http://www.epa.gov/airquality/cleanair.html Air Quality].</ref> Ƙayyade ma'auni masu dacewa da iska gabaɗaya yana buƙatar sabbin bayanai na kimiyya game da illolin kiwon lafiya na gurɓataccen da ake bita, tare da takamaiman bayanai kan lokutan fallasa da yawan jama'a. Hakanan yana buƙatar gabaɗaya na lokaci-lokaci ko ci gaba da sa ido kan ingancin iska. A matsayin misali, Hukumar Kare Muhalli ta Amurka ta ɓullo da Ƙididdigan Matsayin Halittar Jirgin Sama na Ƙasa (NAAQS) NAAQS ya saita ƙofofin isa ga sulfur dioxide, kwayoyin halitta (PM <sub>10</sub> da PM <sub>2.5</sub> ), carbon monoxide, ozone, nitrogen oxides NO <sub>x</sub>, da gubar (Pb) a cikin iska a waje ko'ina cikin Amurka. Wani saitin ma'auni, don iska na cikin gida a cikin saitunan aiki, ana gudanar da shi ta Hukumar Tsaro da Lafiya ta Ma'aikata ta Amurka . <ref>See U.S. OSHA, [https://www.osha.gov/SLTC/indoorairquality/ Indoor Air Quality].</ref> Ana iya bambanta tsakanin ma'aunin ingancin iska na wajibi da na buri. Misali, dole ne gwamnatocin jihohin Amurka suyi aiki don cimma NAAQS, amma ba a tilasta musu saduwa da su ba. A gefe guda, ana iya buƙatar ma'aikata nan da nan don gyara duk wani cin zarafi na ingancin iska na wurin aiki na OSHA. == Matsayin fitarwa == Akwai hanyoyi da yawa don tantance ƙayyadaddun ƙa'idodi masu dacewa, kuma ana iya ɗaukar hanyoyin ƙa'ida daban-daban dangane da tushen, masana'antu, da gurɓataccen iska da ake bita. <ref>See generally, U.S. EPA [http://www.epa.gov/airquality/emissns.html Emissions] page.</ref> Ana iya saita ƙayyadaddun iyaka ta hanyar tunani da kuma cikin iyakokin ƙarin ƙa'idodin ingancin iska gaba ɗaya. Ana iya daidaita ƙayyadaddun tushen tushe ta hanyar ma'auni na aiki, ma'ana iyakoki na ƙididdigewa kan fitar da takamaiman gurɓataccen abu daga wannan rukunin tushe. Hakanan masu gudanarwa na iya ba da umarni a ɗauka da amfani da takamaiman fasahar sarrafawa, galibi dangane da yuwuwar, samuwa, da farashi. Har ila yau ana iya saita wasu ma'auni ta amfani da aiki azaman ma'auni - alal misali, buƙatar kowane takamaiman nau'in kayan aiki don saduwa da iyakoki da aka samu ta wurin mafi kyawun aikin ƙungiyar. Duk waɗannan hanyoyin za a iya canza su ta hanyar haɗa matsakaicin hayaki, hanyoyin kasuwa kamar cinikin hayaki, da sauran hanyoyin. Misali, duk waɗannan hanyoyin ana amfani da su a cikin Amurka. <ref>See generally, U.S. EPA, [http://www.epa.gov/air/caa/standards_technology.html Setting Emissions Standards Based on Technology Performance], [http://www.epa.gov/air/caa/flexibility.html Building Flexibility with Accountability into Clean Air Programs], and linked materials.</ref> Hukumar Kare Muhalli ta Amurka (mai alhakin ka'idojin ingancin iska a matakin ƙasa a ƙarƙashin Dokar Tsabtace Tsabtace ta Amurka, tana amfani da ƙa'idodin aiki a ƙarƙashin shirin New Source Performance Standard (NSPS). An saita buƙatun fasaha a ƙarƙashin RACT (Fasaha na Sarrafa Mai Rasu Hankali), BACT (Mafi kyawun Fasahar Sarrafa Sama), da LAER (mafi ƙasƙanci da ake iya samu). <ref>See U.S. EPA, [http://www.epa.gov/airquality/emission.html Emissions] page.</ref> Ana aiwatar da hanyoyin sassauƙa a cikin shirye-shiryen Amurka don kawar da ruwan sama na acid, kare sararin sararin samaniya, cimma ma'auni masu ba da izini, da rage hayakin iskar gas . <ref>See U.S. EPA, [http://www.epa.gov/greeningepa/ghg/ EPA's Greenhouse Gas Emissions Reductions].</ref> == Abubuwan buƙatun fasaha na sarrafawa == A madadin ko a hade tare da ka'idojin ingancin iska da ka'idojin sarrafa hayaki, gwamnatoci na iya zabar rage gurɓacewar iska ta hanyar buƙatar ƙungiyoyin da aka tsara su ɗauki fasahohin sarrafa hayaki (watau fasahar da ke rage ko kawar da hayaƙi). Irin waɗannan na'urorin sun haɗa da amma ba'a iyakance su ga stacks flare, incinerators, catalytic konewa reactors, zaži catalytic rage reactors, electrostatic precipitators, baghouses, rigar scrubbers, cyclones, thermal oxidizers, Venturi scrubbers, carbon adsorbers, da kuma biofilters . Zaɓin fasahar sarrafa hayaki na iya zama batun ƙaƙƙarfan ƙa'ida wanda zai iya daidaita la'akari da bukatu da yawa masu karo da juna, gami da farashin tattalin arziki, samuwa, yuwuwa, da inganci. <ref>See, for example, U.S. EPA's [http://www.epa.gov/ttnatw01/boiler/boilerpg.html Industrial Boiler] process and linked materials.</ref> Nauyin nau'in nau'in nau'in nau'in nau'in nau'in nau'in nau'in nau'in nau'in nau'in nau'in nau'in nau'in nau'in nau'in nau'in nau'in nau'in nau'in nau'in nau'in nau'in nau'in nau'i na nau'i na iya ƙayyade fasahar da aka zaɓa. Sakamakon bincike na neman fasaha wanda duk 'yan wasa a cikin masana'antu zasu iya iya bambanta da binciken da ke neman duk 'yan wasa su yi amfani da fasaha mafi inganci har yanzu an haɓaka, ba tare da la'akari da farashi ba. Misali, Dokar Tsabtace Tsabtace ta Amurka ta ƙunshi buƙatun fasahar sarrafawa da yawa, gami da Mafi kyawun Fasahar Kula da Kayayyakin Samfura (BACT) (amfani da su a Sabon Bita na Tushen ), Fasahar Sarrafa Mai Mahimmanci (RACT) (maɓuɓɓukan da suka wanzu), Mafi ƙasƙanci Rarraba Gurɓataccen Ragewa (LAER) (an yi amfani da shi don manyan sababbin tushe a wuraren da ba a kai ga nasara ba), da Matsakaicin Ƙwararren Ƙwararren Ƙwararrun Ƙwararrun Ƙwararru (MACT). == Haramci == Dokokin ingancin iska na iya ɗaukar nau'in ban. Yayin da za a iya cewa rukunin dokar kula da hayaki (inda aka saita iyakar fitar da hayaki zuwa sifili), haramcin ya bambanta ta yadda za su iya tsara ayyuka ban da fitar da gurɓataccen abu da kanta, duk da cewa babbar manufar ita ce kawar da fitar da gurɓataccen abu. Misali na kowa shine hana ƙonewa. Za a iya ƙuntata wurin zama da na kasuwanci kona kayan itace a lokutan rashin ingancin iska, kawar da fitar da ƙura da ƙura da kuma buƙatar amfani da hanyoyin dumama mara ƙazanta. Babban misali mafi mahimmanci shine hana yaduwar dichlorodifluoromethane ( Freon ), wanda a da shine ma'aunin firji a tsarin kwandishan mota. Wannan sinadari, wanda sau da yawa ake fitarwa zuwa sararin samaniya ba da niyya ba, sakamakon ruwan sanyi, an ƙudiri aniyar samun gagarumin yuwuwar ragewar ozone, da kuma yawan amfani da shi don haifar da babbar barazana ga dusar ƙanƙara ta sararin samaniya . An haramta kera shi a matsayin wani yanki na hani da aka ɗauka a duniya a cikin Yarjejeniyar Montreal zuwa Yarjejeniyar Vienna don Kariyar Layer Ozone . Har ila yau wani misali shi ne haramcin amfani da asbestos a cikin kayan gini, don kawar da kamuwa da cutar asbestos fibers a nan gaba lokacin da kayan gini suka damu. Sauran yankunan da ke kula da harkokin kasa da kasa, galibi a karkashin inuwar Majalisar Dinkin Duniya ko EU, su ma sun fara aiki kan kawar da amfani da mai. Misali, Hukumar Kula da Jiragen Ruwa ta Majalisar Dinkin Duniya (IMO) ta fara haɓakawa da ɗaukar matakan daidaitawa ( MARPOL 73/78 ) don lalata jigilar kayayyaki na ƙasa da ƙasa. <ref>Jesper Jarl Fanø (2019). Enforcing International Maritime Legislation on Air Pollution through UNCLOS. Hart Publishing. Part IV (Ch. 16-18)</ref> == Tara bayanai da shigarwa == Dokokin ingancin iska na iya ƙaddamar da buƙatu masu mahimmanci don tattarawa, adanawa, ƙaddamarwa, da samar da damar yin amfani da bayanan fasaha don dalilai daban-daban, gami da aiwatar da tsari, shirye-shiryen kiwon lafiyar jama'a, da haɓaka manufofi. Hanyoyin tattara bayanai na iya haɗawa da sa ido kan yanayin yanayi don kasancewar gurɓatacce, saka idanu kai tsaye hanyoyin fitar da hayaki, ko tattara wasu bayanai masu ƙididdigewa waɗanda za a iya fitar da bayanan ingancin iska. Misali, hukumomin gida na iya amfani da na'urar Samfur don tantance ingancin iska a cikin wani yanki na tsawon lokaci. Kasusuwan burbushin wutar lantarki na iya buƙatar sa ido kan hayaki a cikin tarin hayaki don tantance adadin gurɓataccen gurɓataccen abu da ake fitarwa. Ana iya buƙatar masu kera motoci don tattara bayanai game da siyar da mota, waɗanda, idan aka haɗa su da ƙayyadaddun fasaha game da amfani da man fetur da inganci, ana iya amfani da su don ƙididdige yawan hayaƙin abin hawa. A kowane hali, tarin bayanai na iya zama gajere ko na dogon lokaci, kuma a mitoci daban-daban (misali, sa'a, kullun). Dokokin ingancin iska na iya haɗawa da cikakkun bukatu don yin rikodi, adanawa, da ƙaddamar da bayanai masu dacewa, gabaɗaya tare da maƙasudin daidaita ayyukan bayanai don sauƙaƙe samun damar bayanai da sarrafa su a wani lokaci na gaba. <ref>See, for example [http://www.mass.gov/eea/agencies/massdep/air/approvals/operating-permits-forms.html Massachusetts EPA Air Permit & Reporting Toolkit Forms].</ref> Madaidaicin buƙatun na iya zama da wahala sosai don tantancewa ba tare da horar da fasaha ba kuma suna iya canzawa cikin lokaci don amsawa, alal misali, canje-canje a cikin doka, canje-canje a cikin manufofin, canje-canje a cikin fasahar da ake samu, da canje-canjen ayyukan masana'antu. Ana iya haɓaka irin waɗannan buƙatun a matakin ƙasa kuma suna nuna yarjejeniya ko sasantawa tsakanin hukumomin gwamnati, masana'antu masu tsari, da ƙungiyoyin muradun jama'a. Da zarar an tattara bayanan ingancin iska kuma aka gabatar da su, wasu dokokin ingancin iska na iya buƙatar hukumomin gwamnati ko wasu ƙungiyoyi masu zaman kansu don baiwa jama'a damar samun bayanan - shin ɗanyen bayanan ne kaɗai, ko kuma ta hanyar kayan aiki don sa bayanan su zama masu fa'ida, samun dama da fahimta. . Inda wa'adin shiga jama'a ya kasance gabaɗaya, ana iya barin wa hukumar tattara bayanai ta yanke shawara ko kuma gwargwadon yadda za a haɗa bayanai da kuma tsara su. Misali, Hukumar Kare Muhalli ta Amurka, National Oceanic and Atmospheric Administration, National Park Service, da kabilanci, jihohi, da hukumomin gida suna daidaita don samar da taswirar kan layi da kayan aikin samun bayanai da ake kira [https://web.archive.org/web/20051124065307/http://www.airnow.gov/ AirNow], wanda ke ba da damar jama'a na ainihi zuwa Amurka. bayanin ingancin iska, wanda ake iya nema ta wuri. Da zarar an tattara bayanai da buga su, ƙila a yi amfani da su azaman abubuwan shigar da su a cikin ƙirar lissafi da hasashen. Misali, ana iya yin amfani da ƙirar tarwatsawar yanayi don bincika yuwuwar tasirin sabbin buƙatun tsari akan yawan jama'a da ake dasu ko yankunan ƙasa. Irin waɗannan samfuran kuma na iya haifar da canje-canje a cikin tattara bayanai da buƙatun bayar da rahoto. == Rigima == Magoya bayan dokar ingancin iska suna jayayya cewa sun haifar da ko kuma sun ba da gudummawa ga babban raguwar gurɓataccen iska, tare da haɗin gwiwar lafiyar ɗan adam da fa'idodin muhalli, har ma da fuskantar babban ci gaban tattalin arziki da haɓaka amfani da ababen hawa. <ref>See Union of Concerned Scientists, [http://www.ucsusa.org/global_warming/solutions/reduce-emissions/the-clean-air-act.html The Clean Air Act].</ref> A gefe guda, jayayya na iya tasowa game da kiyasin farashin ƙarin ƙa'idodi na tsari. <ref>See, e.g., W. Koch, [http://content.usatoday.com/communities/greenhouse/post/2011/10/obama-epa-sued-ozone-standard-asthma/1 Obama, EPA sued for nixing tougher ozone rules] (USA Today).</ref> Hujja akan farashi, duk da haka, yanke hanyoyi biyu. Alal misali, "ƙididdigar cewa fa'idodin rage ƙaƙƙarfan barbashi da gurɓataccen yanayi na ƙasa a ƙarƙashin gyare-gyaren Dokar Tsabtace na 1990 zai kai kusan dala tiriliyan 2 a shekarar 2020 tare da ceton mutane 230,000 daga farkon mutuwa a wannan shekarar kaɗai." A cewar rahoton, a shekara ta 2010 kadai rage yawan sinadarin ozone da particulate a sararin samaniya ya hana mutane fiye da 160,000 da ba su kai ga mutuwa ba, da bugun zuciya 130,000, da asarar ranakun aiki miliyan 13 da kuma hare-haren asma miliyan 1.7. Sukar hanyoyin EPA wajen isa ga waɗannan lambobi da makamantansu suna nan a bainar jama'a. <ref>See generally EPA air quality dockets at www.regulations.gov.</ref> == A duk duniya == === Dokokin kasa da kasa === Dokokin kasa da kasa sun hada da yarjejeniyoyin da suka shafi ingancin iskar da ke wuce kasashen waje, gami da hayaki mai gurbata yanayi: === Kanada === Tare da wasu keɓancewar masana'antu, ƙa'idodin gurɓacewar iska na Kanada an yi amfani da su bisa ga al'ada a matakin lardi. Duk da haka, a ƙarƙashin ikon Dokar Kare Muhalli ta Kanada, 1999, ƙasar kwanan nan ta ƙaddamar da wani shiri na kasa mai suna Canadian Air Quality Management System (AQMS). Shirin ya ƙunshi manyan hanyoyin sarrafawa guda biyar: Ka'idodin Ingantacciyar iska ta Kanada (CAAQS); Abubuwan Buƙatun Ƙirar Masana'antu na Tushen (BLIERs) (sarrafawa da fasaha); kula da ingancin iska ta gida ta hanyar kula da Yankunan Jiragen Sama; kula da ingancin iska na yanki ta hanyar kula da Yankunan Airsheds; da haɗin gwiwa don rage fitar da tushen wayar hannu. Gwamnatin Canada ta kuma yi kokarin samar da wasu dokoki da suka shafi hayaki mai gurbata muhalli a kasar. Ta zartas da dokokin da suka shafi tattalin arzikin man fetur a cikin motocin fasinja da manyan motoci masu nauyi, da manyan motocin dakon kaya, da sabuntar mai, da bangaren makamashi da sufuri. <ref>See [www.climatechange.gc.ca Canada's Action on Climate Change].</ref> === Ƙasar Sin === Kasar Sin wadda ke da mummunar gurbacewar iska a manyan biranen manyan birane da cibiyoyin masana'antu, musamman a arewacin kasar, ta daidaita tsarin rigakafin gurbacewar iska da sarrafa iska wanda ke da nufin rage gurbacewar iska da kashi 25% nan da shekarar 2017 daga matakin 2012. An ba da tallafin dala biliyan 277 daga gwamnatin tsakiya, shirin aikin ya yi niyya ga ɓangarori na PM 2.5 waɗanda ke shafar lafiyar ɗan adam. === Ƙasar Niyuzilan === Niyuzilan ta zartar da dokarta mai tsafta ta 1972 don mayar da martani ga karuwar damuwar masana'antu da gurɓacewar iska a birane. <ref>Historical information in this section adapted from [http://www.mfe.govt.nz/publications/environmental-reporting/state-new-zealand%E2%80%99s-environment-1997 The State of New Zealand’s Environment 1997], Chapter 6.</ref> Wannan Dokar ta ware maɓuɓɓuka, ta sanya buƙatun ba da izini, kuma ta ƙirƙiri tsari don tantance fasahar sarrafawa da ake buƙata. Hukumomin yankin an ba su izinin daidaita ƙananan masu gurbata muhalli. A cikin Yankin Tsabtataccen iska na Christchurch, an aiwatar da hana ƙonawa da sauran matakan sarrafa hayaki. An maye gurbin Dokar Tsabtace Jirgin Sama na 1972 da Dokar Gudanar da Albarkatu ta 1991 . Dokar ba ta tsara ma'auni na ingancin iska ba, amma ya tanadi jagorar kasa don bunkasa. Wannan ya haifar da ƙaddamar da ƙa'idodin muhalli na New Zealand don ingancin iska a cikin 2004 tare da gyare-gyare na gaba. <ref>See [http://www.mfe.govt.nz/air/national-environmental-standards-air-quality/about-nes About the NES].</ref> === Ƙasar Ingila === Dangane da Babban Smog na 1952, Majalisar Biritaniya ta gabatar da Dokar Tsabtace Jirgin Sama na 1956 . Wannan doka ta tanadi yankunan da aka kona masu hayaki tare da mayar da tashoshin wutar lantarki zuwa yankunan karkara. Dokar Tsabtace Tsabtace ta 1968 ta gabatar da amfani da dogon bututun hayaƙi don tarwatsa gurɓacewar iska ga masana'antun da ke kona kwal, ruwa ko gas. An sabunta Dokar Tsabtace Jirgin Sama a cikin 1993. <ref>[http://www.legislation.gov.uk/ukpga/1993/11/contents Clean Air Act 1993]</ref> Babban tasirin gida ya fito ne daga Sashe na III, Yankunan Kula da Hayaki, waɗanda hukumomin gida suka tsara kuma suna iya bambanta ta titi a cikin manyan garuruwa. === Amurka === Dokar farko da ke daidaita ingancin iska a Amurka ita ce Dokar Tsabtace Jirgin Amurka . An fara aiwatar da dokar ne a matsayin dokar hana gurɓacewar iska ta 1955 . Canje-canje a cikin 1967 da 1970 (tsarin Dokar Tsabtace Tsabtace ta Amurka ta yau) ta ƙaddamar da buƙatun ingancin iska na ƙasa, tare da sanya alhakin gudanarwa tare da sabuwar Hukumar Kare Muhalli da aka ƙirƙira. Manyan gyare-gyare sun biyo baya a cikin 1977 da 1990. Gwamnonin Jihohi da na Kananan Hukumomi sun kafa irin wannan doka, ko dai aiwatar da shirye-shiryen tarayya ko kuma cike wasu muhimman gibi a cikin shirye-shiryen tarayya. == Hanyoyin waje == * [http://libraryresources.unog.ch/legal/ILC Kare yanayi --Tatsuniyoyi kan batutuwan Hukumar Doka ta Duniya (lamba 14 a cikin jerin) (Laburaren UNOG)] * [http://www.epa.gov/oar/ Ofishin EPA na Air da Radiation] * [http://www.epa.gov/air/caa/peg/ Jagoran Turanci na EPA zuwa ga Dokar Tsabtace Iska] * [http://ssrn.com/abstract=1370565 Farko akan Dokar Tsabtace Iska da Canjin Yanayi] == Manazarta == {{reflist}} [[Category:'Yancin Dan Adam]] [[Category:Hakki]] [[Category:Yanci]] [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] 4fv0v897dpmdir5p7kx3i0t4c83z8gk Dokar ingancin ruwa 0 29863 166419 164777 2022-08-17T06:06:25Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Dokokin ingancin ruwa suna''' kula da kare albarkatun ruwa don lafiyar ɗan adam da muhalli. Dokokin ingancin ruwa ƙa'idodi ne na doka ko buƙatun da ke kula [[Inganchin ruwa|da ingancin ruwa]], wato, yawan gurɓataccen ruwa a cikin wasu ƙayyadaddun ƙarar ruwa. Irin waɗannan ƙa'idodi gabaɗaya a na bayyana su a zaman matakan ƙayyadaddun gurɓataccen ruwa (ko sinadarai, na zahiri, na halitta, ko na rediyo) waɗanda ake ganin an yarda da su a cikin ƙarar ruwa, kuma gabaɗaya an ƙirƙira su dangane da abin da aka yi niyyar amfani da ruwan - na amfanin ɗan adam, masana'antu ko amfani da gida, nishaɗi, ko matsayin wurin zama na ruwa. Bugu da ƙari, waɗannan dokokin suna ba da ƙa'idodi game da canjin [[Inganchin ruwa|sinadarai, jiki, radiyo, da halayen halittu na albarkatun ruwa]]. Ƙoƙari na tsari na iya haɗawa da ganowa da rarraba gurɓataccen ruwa, ƙididdige yawan gurɓataccen ruwa a cikin albarkatun ruwa, da iyakance fitar da gurɓataccen ruwa daga maɓuɓɓugar ruwa. Wuraren da aka tsara sun haɗa da gyaran najasa da zubar da ruwa, sarrafa ruwan sharar masana'antu da noma, da sarrafa kwararar ruwa daga wuraren gine-gine da wuraren birane. Dokokin ingancin ruwa suna ba da tushe ga ƙa'idodi a cikin ma'aunin ruwa, saka idanu, dubawa da izini da ake buƙata, da aiwatarwa. A na iya canza waɗannan dokokin don biyan buƙatu na yanzu da abubuwan da suka fi dacewa. == Ruwan da aka ƙayyade == Ruwan ruwa na Duniya yana ko'ina, ruwa, da kuma haɗaɗɗun. A cikin zagayowar ruwa, [[ruwa]] na zahiri yana motsawa ba tare da la'akari da iyakokin siyasa tsakanin yanayin duniya, saman ƙasa, da ƙasa ba, ta hanyar tashoshi na halitta da na mutum. === Ruwan da aka ƙayyade === Dokokin ingancin ruwa sun bayyana ɓangaren wannan hadadden tsarin da ke ƙarƙashin kulawar tsari. Hukunce-hukuncen tsari na iya kasancewa tare da iyakoki na siyasa (misali, wasu nauyin yarjejeniya na iya shafi gurbatar ruwa a duk ruwan duniya). Wasu dokoki na iya aiki ne kawai ga wani yanki na ruwa da ke cikin iyakokin siyasa (misali, dokar ƙasa wacce ta shafi ruwan saman da ake kewayawa kawai), ko ga wani nau'in ruwa na musamman (misali, albarkatun ruwan sha). === Ruwan da ba a ƙayyade ba === Yankunan da ruwan da aka kayyade bai rufe ba. Bugu da ƙari, ruwa mai tsattsauran ra'ayi na iya kasancewa ƙarƙashin yarjejeniyoyin ƙetare. Ko da a cikin hukunce-hukuncen hukunce-hukunce, sarƙaƙƙiya na iya tasowa inda ruwa ke gudana tsakanin ƙasa da ƙasa, ko kuma ya cika ƙasa ba tare da mamaye ta na dindindin ba. == Rabe-raben gurbataccen ruwa == Dokokin ingancin ruwa sun gano abubuwa da kuzari waɗanda suka cancanci a matsayin " gurɓataccen ruwa " don dalilai na ƙarin sarrafawa. Daga tsarin tsari, wannan yana buƙatar ayyana nau'ikan kayan da suka cancanci gurɓatawa, da ayyukan da ke canza abu zuwa gurɓataccen abu. Hukumomin gudanarwa na iya amfani da ma'anoni don nuna yanke shawara na manufofi, ban da wasu nau'ikan kayan aiki daga ma'anar gurbatar ruwa wanda in ba haka ba za a yi la'akari da shi a matsayin gurɓataccen ruwa. Misali, Dokar Tsabtace Ruwa ta Amurka (CWA) ta ayyana “ gurɓacewar ruwa” (watau gurɓataccen ruwa) a sarari don haɗawa da duk wani “wanda mutum ya yi ko ɗan adam ya jawo canjin sinadarai, na zahiri, na halitta, da na rediyo. ruwa." Koyaya, Dokar ta ayyana “masu gurɓatawa” da ke ƙarƙashin ikonta musamman, kamar yadda “ganin ɓarna, ƙazamin sharar gida, ragowar incinerator, tacewa baya, najasa, datti, sludge najasa, alburusai, sharar sinadarai, kayan halitta, kayan aikin rediyo [tare da wasu keɓancewa.], zafi, tarkace ko kayan aikin da aka jefar, dutsen, yashi, dattin cellar da masana'antu, gundumomi, da sharar aikin gona da aka fitar cikin ruwa." Wannan ma'anar ta fara bayyana duka azuzuwan ko nau'ikan kayan (misali, sharar gida) da kuzari (misali, zafi) waɗanda zasu iya zama gurɓataccen ruwa, kuma yana nuna lokacin da in ba haka ba kayan amfani zasu iya canza su zuwa gurɓatawa don dalilai na tsari: lokacin. ana “zuba su cikin ruwa,” an ayyana su a wani wuri a matsayin “ƙara” na kayan zuwa ruwan da aka tsara. An keɓe ma'anar CWA don najasa da aka fitar daga wasu nau'ikan tasoshin, ma'ana cewa gurɓataccen ruwa na gama-gari kuma mai mahimmanci, a ma'anarsa, ba a ɗaukarsa gurɓatacce don dalilai na dokar ingancin ruwa ta farko ta Amurka. <ref name="NPDES definitions2" /> (''Dubi'' Dokar ƙazantar da jirgin ruwa a Amurka .) Koda yake gurɓataccen yanayi yana ƙarƙashin ƙa'ida a ƙarƙashin CWA, tambayoyin ma'anar sun haifar da ƙararraki, ciki har da ko ruwa da kansa zai iya cancanta a matsayin "ƙazanta" (misali, ƙara ruwan dumi zuwa rafi). [[Babban kotun Koli na Amurka|Kotun Koli ta Amurka ta]] yi magana game da waɗannan batutuwa a ''gundumar Kula da Ambaliyar Ruwa ta Los Angeles v.'' ''Majalisar Tsaron Albarkatun Kasa, Inc.'' (2013). == Matsayin ingancin ruwa == === Matsayin ingancin ruwa na yanayi === Ƙayyade ma'aunin ingancin ruwan da ya dace gabaɗaya yana buƙatar sabbin bayanai na kimiyya game da lafiya ko tasirin muhalli na gurɓataccen abu da ake bitar ta hanyar ma'aunin ingancin ruwa. Sharuɗɗan ingancin ruwa sun haɗa da saitattun alamomi waɗanda ke tantance ko ruwa ba shi da aminci ga lafiyar ɗan adam ko namun daji bisa bayanan kimiyya. Bayanan kimiyya sun haɗa da abubuwan da za a iya aunawa kamar zafin jiki, narkar da iskar oxygen, abinci mai gina jiki, sinadarai masu guba, gurɓataccen abu, ƙarfe mai nauyi, gurɓataccen ƙananan ƙwayoyin cuta, abubuwan rediyoaktif, da sediments. Ma'auni na ingancin ruwa na iya buƙatar lokaci-lokaci ko ci gaba da lura da jikin ruwa. Dangane da ma'auni, yanke shawara akan ƙa'idodin ingancin ruwa na iya canzawa don haɗawa da la'akari da siyasa, kamar tsadar tattalin arziki da fa'idodin yarda. Misali, {asar Amirka na amfani da ma'aunin ingancin ruwa a matsayin wani ~angare na ka'idojinta na ingancin ruwan saman qarqashin CWA. Shirin Ma'aunin ingancin Ruwa na ƙasa (WQS) yana farawa da jihohin Amurka waɗanda ke zayyana abubuwan da aka yi niyya (misali, nishaɗi, ruwan sha, wurin zama) don rukunin ruwan saman, bayan haka sun haɓaka ƙa'idodin [https://www.epa.gov/wqc/national-recommended-water-quality-criteria-tables ingancin ruwa] na tushen kimiyya. Ma'auni sun haɗa da iyakoki na gurɓataccen gurɓataccen abu, makasudin labari (misali, ba tare da furannin algae), da ma'auni na nazarin halittu ba (watau rayuwar ruwa wanda yakamata ya iya rayuwa a cikin ruwa). Idan jikin ruwa ya gaza ƙa'idodin WQS na yanzu, jihar ta haɓaka jimlar Matsakaicin Load na yau da kullun (TMDL) don ƙazantar damuwa. Ayyukan ɗan adam da ke tasiri ingancin ruwa sannan za a sarrafa su ta wasu hanyoyin da aka tsara don cimma burin TMDL. === Matsaya mai nasaba da fasaha === Dokar Tsabtace Ruwa ta Amurka kuma tana buƙatar aiwatar da matakan tushen fasaha, waɗanda aka haɓaka don nau'ikan masu fitar da kowane mutum dangane da ayyukan fasahar jiyya, maimakon ma'auni na tushen wuraren ruwa. An haɓaka waɗannan ƙa'idodi don duka masu fitar da masana'antu da masana'antun sarrafa najasa na birni: * Don nau'ikan masana'antu, EPA tana buga jagororin Effluent don kafofin da ake dasu, da kuma Sabon Ka'idodin Ayyukan Aiki . * Don tsire-tsire masu kula da najasa, ''Dokokin Jiyya na Sakandare'' shine ƙa'idodin ƙasa. Waɗannan ƙa'idodin suna ba da ƙaramin ƙaramin matakin buƙatun jiyya a cikin nau'in ƙasa baki ɗaya. Idan ana buƙatar ƙarin sarrafawa mai ƙarfi don wani ruwa na musamman, ana aiwatar da iyakoki na tushen ingancin ruwa. === Iyakantattun abubuwa === A cikin Amurka, ana buƙatar tushen tushen gurɓatawar don samun izinin fitarwa a ƙarƙashin Tsarin Kawar da Kayayyakin Ƙira ta Ƙasa (NPDES). Iyakoki masu lalacewa buƙatun doka ne waɗanda aka haɗa cikin izini daban-daban. Ƙayyadaddun ƙayyadaddun ƙayyadaddun ƙayyadaddun ƙayyadaddun ƙayyadaddun ƙazantattun ruwa waɗanda za a iya saki daga takamaiman tushe. Akwai hanyoyi da yawa don tantance iyakoki masu dacewa. === Matsayin ruwan sha === Ruwan da aka keɓe don amfanin ɗan adam azaman ruwan sha na iya kasancewa ƙarƙashin ƙayyadaddun ƙa'idodin ingancin ruwan sha . A cikin Amurka, alal misali, an samar da irin waɗannan ƙa'idoji ta hanyar EPA a ƙarƙashin Dokar Samar da Tsaftataccen Ruwan Sha, cewa wajibi ne akan tsarin samar da ruwan sha na jama'a, <ref>EPA. "National Primary Drinking Water Regulations." ''Code of Federal Regulations,'' [https://www.ecfr.gov/cgi-bin/text-idx?SID=f81767b53fe97d98825fc4fdee7cf0a2&mc=true&node=pt40.25.141&rgn=div5 40 CFR Part 141].</ref> kuma ana aiwatar da su ta hanyar ingantaccen tsarin kulawa da gyarawa. (Ba a kayyade akan rijiyoyin da ba na gwamnati ba a matakin tarayya. Amma wasu gwamnatocin jihohi da kananan hukumomi sun fitar da ka'idojin rijiyoyi masu zaman kan nasu).[[File:Dump_Truck_Dumping_Toxic_Medical_Waste.png|thumb| Yadda ake zubar da sharar Magunguna mai guba a cikin Kogin Huallaga a Peru]] == Izini, tattaro bayanai, da kuma shigarwa == === Izini === Izinin zubar da gurɓataccen abu a cikin ruwan ƙarƙashin takamaiman sharaɗi. Misali, an samar da hanyoyin tunkarar hakan da dama a kasar Amurka. Dokar samar da tsaftataccen ruwa na da bukatar Hukumar kula da Muhalli na kasar Amurka (EPA) da ta samar da dokokin zubar da gurbataccen abu akan kamfanoni masu samar da su don kayyadewa ta hanyar amfani da hanyoyi na ilimin fasaha. === Tattara Bayanai === == A faɗin duniya == === Dokokin ƙasa da ƙasa === Akwai manyan ƙungiyoyi masu zaman kansu guda biyu da suka yi babban ci gaba wajen inganta ingancin ruwa a duniya. Kungiyar Kungiyar Kasa (ILA) da Cibiyar Kasa da Kasa da Kasa (IIL) ta yi aiki tare da Majalisar Dinkin Duniya don samar da Helsinki da Berlin. Gurbacewar ruwa da na ruwa babbar barazana ce ga tekunan duniya. === Kanada === * [https://www.canada.ca/en/environment-climate-change/services/water-overview/governance-legislation/federal-policy.html Mulkin Ruwa] === Ƙasar Ingila === === Amurka === Dokar Tsabtace Ruwa ita ce dokar tarayya ta farko a Amurka da ke tafiyar da gurbatar ruwa, kuma EPA da hukumomin muhalli na jihohi ne ke gudanarwa. Ana kiyaye ruwan karkashin kasa a matakin tarayya ta hanyar: * Dokar kiyaye albarkatu da dawo da albarkatu, ta hanyar tsara yadda ake zubar da dattin datti da sharar gida mai haɗari. * Dokar Amintaccen Ruwan Sha (SDWA), ta hanyar daidaita rijiyoyin allura . * [https://www.epa.gov/laws-regulations/summary-comprehensive-environmental-response-compensation-and-liability-act Mahimman martanin Muhalli, ramuwa, da Dokar Lamuni (CERCLA)] ko Superfund, ta hanyar ƙa'ida a cikin tsabtace datti mai haɗari. * Dokar Kwari ta Tarayya, Fungicides, da Rodenticide Act (FIFRA), ta hanyar daidaita magungunan kashe qwari. * Dokar Kula da Abubuwa masu guba (TSCA), ta hanyar daidaita abubuwa masu guba. == Mahaɗin zuwa waje == * [https://www.fda.gov/Food/ResourcesForYou/Consumers/ucm046894.htm US FDA - Gaskiyar Abinci: Ruwan kwalba] == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:'Yancin Dan Adam]] [[Category:Hakki]] [[Category:Yanci]] [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] fprybwfbsb2brrk6oirrajw32g7wzoe Dubar dalma ga dabbar raptors 0 29957 166444 138789 2022-08-17T07:00:07Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki [[File:Lead_poisoned_eagle_under_care_at_Cobequid_Wildlife_Rehabilitation_Centre_(retouched).jpg|thumb| Gaggafa mai gubar gubar dalma a ƙarƙashin kulawa a Cibiyar Gyaran Dabbobi ta Cobequid]] '''Guba gubar''' lamari ne mai mahimmanci na kiwon lafiya da ke shafar yawan raptor{{Ana bukatan hujja|date=January 2022}}, a tsakanin sauran nau'in. Ba tare da gyarawa ba, yawancin raptors za su shiga cikin alamun gubar dalma da zarar an shafa. Yayin da jama'a na iya zama ba su san yadda za su iya haifar da matsalar ba, kusan kashi Dari 100% na gubar dalma za a iya hana su idan mutane sun mai da hankali sosai kan [[Farauta|farautarsu]] da ayyukansu . Akwai manyan masu bada gudummuwa guda biyu ga wadannan nau'in dabbobin daji da gubar dalma ke shafa kuma ta hanyar mafarauta ne masu amfani da harsashin gubar, ko kuma ta hanyar masu kifin dalma ta hanyar amfani da dalma . == Bayyanawa ga jagora == Lokacin da mafarauta suka harbe dabba, sukan bar ɓarna da sauran sharar gawa a cikin dazuzzuka daga baya. Wannan zai zama matsala idan mafarauci ya zaɓi yin amfani da harsashin gubar. An nuna cewa da gaske duk dabbobin da aka harba da gubar na dauke da gutsuttsura dalma a cikinsu. Harsashin gubar hatsi guda har 150 guda ɗaya yana da ikon kashe [[Mikiya|gaggafa]] 10. Wani bincike ya nuna cewa a cikin gawarwakin [[Dabbar rendiya|barewa]] 38 da aka bincika, sama da kashi 74% na su sun ƙunshi guntun dalma sama da 100 daga harsashi ɗaya. <ref name=":1" /> Daga wurin shigar harsashi cikin dabba, waɗannan ƙananan gutsuttsura na iya yin tafiya har zuwa kimanin {{Convert|45|cm}} cikin gawa. <ref name=":2" /> Wasu daga cikin irin waɗannan gutsuttsura ƙanƙanta ne da ba za a iya gani da su ba, to Sai Dai amma za a nuna su akan hotunan dabbar. Masu cin zarafi da masu fasa bututun da suka gano ragowar dabbobin da sharar gida za su cinye wadannan kananan dalma. Daga nan sai a wargaje gutsuttsuran sannan a tsotse gubar a cikin jini saboda aikin nika na gizzard, wanda hakan ke haifar da tarin matsalolin kiwon lafiya' <ref name=":2" /> Dangane da matsalar kamun kifi, an gano lokacin kamun kifi mafi girma ya haifar da sakamako. Sannan a cikin mafi yawan adadin mace-mace sakamakon maganin gubar. Tsuntsaye na iya cin [[Kifi|kifin]] da ya cinye jigon gubar ko nutsewa idan layin kamun kifi ya karye. Hakanan suna iya ƙoƙarin kai hari kan kifin da wani mai kamun kifi ya jawo shi. <ref name=":0" /> Akwai kuma abin da ake zubarwa ko kuma a bar shi a baya a cikin ruwa ko a wuraren kamun kifi, kuma wanda tsuntsaye za su iya cinyewa da gangan. Abin da ya kara dagula wannan al’amari shi ne, gubar ba wani sinadari ne da ake saurin kawar da shi ba, kuma ba za a iya kaskanta shi ba, domin abu ne mai tsayayye. Wannan yana haifar da ci gaba da tara tarin gubar a cikin mahalli a kan lokaci, saboda akwai ƙarin shiga fiye da yadda ake fita. <ref name=":3" /> Ko da yake ba a matsayin babban batu ba, akwai wasu hanyoyin da za a iya fallasa namun daji a zahiri ga gubar, kamar ta hanyar fenti na tushen gubar ko ta hanyar [[hakar ma'adinai]]. == Pathogenesis == Lokacin da gubar ta shiga cikin sashin narkewa na raptors, yanayin acidic na cikin su yana ba da damar rushewa da shiga cikin jini. Idan gutsuwar gubar tana cikin kyallen tsuntsu ne kawai, ba zai yuwu ta haifar da gubar gubar ba, saboda cikinta yana buƙatar rushe shi. <ref name=":5" /> Da zarar cikin jini, sannan an gano gubar don kwaikwayi rawar calcium a cikin jiki, kuma yana iya ɗaukar hanyoyin salula na yau da kullun da tsarin da calcium zai bi. Sakamakon haka, ba za a iya ci gaba da kiyaye calcium homeostasis da zarar gubar ta shiga cikin jini ba. Ana watsar da siginar siginar zuwa synapses na jijiyoyi yayin da ƙwayoyin jijiya na cholinergic ke hanawa, yana haifar da canjin hali kamar yadda aka shafi cerebellum . Sannan Ayyukan jijiyoyi a fili yana zama cikin haɗari sosai. A cikin jini da kanta, ƙwayoyin jajayen jini suna haɓaka raguwar rayuwa, kuma ƙarancin haɗin heme yana faruwa saboda enzymes δ-aminolevulinic acid dehydratase da ferrochelatase sun zama masu rauni. Tsuntsu sai ya zama [[rashin jini]] . <ref name=":4" /> == Alamomi da alamomi == Lokacin da tsuntsaye suka fara nuna sauye-sauyen hali, za su iya fara nuna matsala wajen saukowa . Har ila yau, suna fara nuna matsayi mara kyau, kuma sau da yawa ana iya samun su suna kallon ƙasa. To amman Muryar su na iya canza sauti, saboda sau da yawa yakan zama babban honk, kuma suna iya buɗe baki a wani yanki tare da ƙarar hayaniya da ke fitowa daga ciki. Bayan kamar makonni biyu, dangane da, tsuntsu ya zama mai rauni a bayyane, kuma yawanci yana nuna matsala ta tafiya da tashi. <ref name=":6" /> Fuka-fukan kuma na iya fara fitowa a faɗuwa, tare da fiffiken fikafikan da ake ganin sau da yawa suna jan ƙasa, kuma tsuntsayen na iya yin ƙarancin ƙoƙarin samun abinci. <ref name=":6" /> Idan tsuntsu ya rayu bayan makonni biyi zuwa uku 2 zuwa 3 bayan gubar dalma to shi ma zai iya fara bayyana ya [[Ramiwa|bushe]] kuma kashin keel zai iya bambanta sosai saboda a cikin tsarin narkewar abinci ba zai iya narkar da abinci ba yayin da filin ya zama gurgu. <ref name=":4" /> Ana ganin koren feces sau da yawa akan gashin wutsiya, a matsayin tasirin wannan. <ref name=":6" /> Har ila yau, tsananin tattara gubar a cikin jini na iya yin illa ga tsarin koda da kuma tsarin haihuwa, kamar yadda kodan ke shafar kuma duk wani kwai da aka dage yana iya samun raunin bawo. Wasu nau'in mikiya kuma an gano cewa sun ragu don babu samar da maniyyi ya faru, kuma mazan na iya samun raguwar girman maniyyi. Har ila yau, ba sabon abu ba ne ga tsuntsaye su fuskanci [[makanta]] a sakamakon yadda kwayoyin bitamin ke shafa. <ref name=":7" /> Sakamakon ire-iren wadannan tasirin da gubar ke yi a jiki ga mikiya, ba kasafai ba ne wadannan tsuntsayen su fuskanci girgizar tsoka ko na kasa kafafunsu su zama gurguje. Saboda wasu nau'o'in waɗannan alamun da mai raptor zai iya fuskanta, masu gyaran namun daji na iya samun sauƙi lokacin riƙewa da kuma kula da tsuntsaye saboda suna da ƙarancin ƙarfin da za su iya yin yaki. <ref name=":7" /> == Bincike == Mutumin da ya dandana tare da namun daji zai iya gano mafi yawan lokuta raptor mai alamar alama wanda ke da gubar dalma. Duk da haka, ba koyaushe ake gano cutar da ba ta dace ba. Tabbatacciyar hanyar tantance ko tsuntsu yana da gubar dalma ita ce ta hanyar ɗaukar samfurin jini da gwada shi don gubar. To amman Ana ɗaukar tsuntsun al'ada kuma yawanci gubar ba ta shafa ba idan an gano jinin yana da ƙasa da kusan 20μg/dL, kodayake ba zai yuwu ba tsuntsu mai alama ya kasance ƙasa da 20μg/dL. Ana ɗaukar raptor a matsayin fuskantar adadin gubar a cikin tsarin su idan yana tsakanin 20-60 μg/dL. Idan mikiya tana da matakan jini na gubar sama da 60μg/dL to ana la'akari da shi a matsayin shari'ar asibiti kuma yiwuwar mikiya ta tsira a wannan lokacin ba ta da yawa. Hakanan za'a iya gwada hanta da kashi don gwada gubar gubar ko da yake wannan na iya faruwa ne bayan gaggafa ta riga ta mutu. Tsuntsaye kuma za a iya yin x-ray, saboda duk wani babban guntu na gubar da aka cinye za a iya gani a kai. <ref name=":8" /> == Magani == A lokacin da ake jinyar marasa lafiya da ke fama da gubar gubar, manufar ita ce rage shigar da gubar a cikin jini, don kawar da duk wani gubar mai guba da ke sha, da kuma taimakawa da tallafawa dabbar ta murmurewa. Idan gubar ta riga ta shiga cikin jini, yana da mahimmanci a bi da tsuntsun da wani abu da zai shiga jikin kowane ɓangarorin gubar ta hanyar amfani da mahaɗan chelating . Duk Wadannan mahadi za su sa tsuntsu ya kawar da gubar daga jikinsa ta hanyar fitar da su a cikin fitsari. Magunguna na yau da kullun waɗanda ake amfani da su don magance wannan sune EDTA (Ethylenediaminetetraacetic acid) da DTPA (diethylenetriaminepentaacetic acid). Ana ba da shawarar yin amfani da alluran intramuscularly tare da EDTA ko da yake a cikin jini sun fi tasiri, saboda tasirin gubar EDTA akan kodan. DMSA magani ne na baka na gama gari wanda ana iya amfani dashi don magani kuma. Idan an dauki x-ray kuma guntuwar gubar sun bayyana, ana iya cire su ta hanyar tiyata tare da endoscope, ta hanyar gastrotomy, ko kuma ta hanyar gavage a ciki, ko da yake idan ɓangarorin sun yi girma gubar gubar na iya yin girma a gare su. iya tsira daga tiyata. == Ilimi == An nuna cewa akwai ƙarin yawan gubar dalma da ake gani a lokutan farautar manyan wasanni. An tabbatar da cewa, daidaita harsashin dalma na iya rage yawan tsuntsayen da suka kamu da cutar da gubar dalma. Mafi kyawun zaɓi shine mafarauta su canza zuwa harsashin da ba gubar ba. Harsashin jan karfe shine mafi mashahuri madadin kuma sama da kusan kashi 90% na mafarauta sun ce yana aiki daidai ko ma fiye da harsashin gubar na yau da kullun, kodayake akwai sauran zaɓuɓɓukan harsasai na ƙarfe waɗanda kuma za a iya amfani da su. Hakanan ana samun maganin kamun kifi mara gubar. <ref name=":10" /> Idan mafarauci ya ki canzawa zuwa harsashin da ba gubar ba a matsayin madadin, to, kona gawar ita ce mafi kyawun zaɓi na gaba. <ref name=":9" /> Ko da yake ana binne gawar ya fi a bar ta a fili, rodents da sauran dabbobi masu shayarwa za su iya tono gawar cikin sauƙi sannan kuma za a sake fallasa gawar. <ref name=":9" /> Har ila yau, mafarauta su fahimci yadda gubar za ta kasance a cikin naman da suke farautar abinci idan suka yi amfani da harsashin dalma, wanda shi ma ba shi da lafiya ga mutum.<ref name=":10" /> == Duba wasu abubuwan == * Guba na dabba == Manazarta == {{Reflist}} 93megzwq8x9ht4aovhlp416jyzz0kou Dzigbordi Dosoo 0 30162 166451 139599 2022-08-17T07:15:53Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=Dzigbordi Dosoo|image=File:Dzigbordi_Dosoo.jpg|alt=<!-- descriptive text for use by speech synthesis (text-to-speech) software -->|caption=Dzigbordi tana gabatar da jawabi yayin taron mata na duniya a [[Accra]].|birth_name=|birth_date=<!--{{Birth date and age|year|month|day}} -->|birth_place=Ghana|death_date=|death_place=|nationality='Yar Ghana|other_names=|occupation='Yar kasuwa|years_active=|known_for=Allure Africa|notable_works=The Dzibordi Show|website=<!--{{url|}} -->}} '''Dzigbordi''' (Gee-Bor-Dee) '''Kwaku-Dosoo''' ita Ma'aikaciyar Ƙwararrun Ƙwararru ce, Masaniyar dabarun kasuwanci ta CHPC™, da Ƙwarewar Dan Adam Mashawarciyar Kamfanoni, kuma ƙwarariyar yar kasuwa mai cin nasara, kuma wadda ta kafa ''Dzigbordi Consulting Group'', babbar kamfani na cigaba na sirri da ƙwararru wanda ke mai da hankali kan horar da zartarwa, adon ɗaiɗaikun ɗaiɗaiku, horar da kamfanoni da sauƙaƙewa ƙungiyoyi daban-daban. A matsayin mai ƙwararre da ƙabilararrawa a cikin wuraren tasiri na mutum, ƙwararru da babban aiki, jagoranci da iko (H.E.L.P) wanda take aiki a filinta na gwaninta don jagorantar shugabannin C-suite, shugabannin kasuwanci, manyan ƙungiyoyi, ƙwararrun masana guda ɗaya da 'yan kasuwa don WIN a gabatarwa, shawarwari, da alaƙa. Brands Dzigbordi ta yi aiki da su sun hada da Vodafone Ghana, Guinness Ghana, Cargill, Allianz Insurance, Hollard Insurance, David Tutera da dai sauransu.<ref>https://www.graphic.com.gh/business/business-news/nurture-soft-skills-to-fit-into-corporate-world-allure-ghana-ceo.html</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/entertainment/Lifestyle-Putting-your-hands-behind-you-in-public-signifies-weakness-Dzigbordi-Dosoo-517360</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/lifestyle/inside-dzigbordi-dosoo-s-closet.html</ref> == Rayuwar farko da ilimi == Ta taso daga wata kaka mai karatu da rubutu wacce ta tashi daga matsayin ma'aikaciyar gida zuwa daya daga cikin fitattun 'yan kasuwa na zamaninta, kuma uba, kwararre na doka kuma dan kasuwa, amma duka 'yan kasuwa masu nasara, Dzigbordi ya kasance mafi kyawu a duk duniya. Dzigbordi tsohuwar dalibar makarantar sakandare ce ta Accra Girls Senior High School da Jami'ar Jihar Virginia inda ta sami digiri a fannin tattalin arziki da kudi. Har ila yau, tana da Ilimin Zartarwa daga Jami'ar Harvard, Ƙwararrun Takaddun shaida a Jagorancin Tunani, da Babban Koyawa, Shawarar Hoto, Kulawa da Kula da Ka'idoji na Kasa da Kasa da Kula da Lafiya daga Cibiyar Babban Ayyuka-by Brendon Burchard, Makarantar Protocol na Washington da kuma Sterling Style Academy bi da bi. == Aiki == A cikin 1998 lokacin da manufar wurin shakatawa ba ta wanzu kuma ba ta da kyau a cikin al'ummar Ghana, Dosoo ya ga dama. Tare da mutane biyu da dakinta a Osu, ta kafa Allure Saloon wanda yanzu ya girma zuwa Allure Africa. Kafin wannan, ta yi aiki a fannin kudi. Tana da gogewar shekaru 10 a fannin Bankin Zuba Jari da Shawarar Kasuwancin Duniya. Ta kafa Business Linkages International, mashawarcin sabis na kudi, wanda ya canza zuwa rukunin Eagle a cikin 2004. == Rayuwa ta sirri == Dzigbordi ta auri marigayi Lionel Van Lare Dosoo, tsohon mataimakin gwamnan bankin Ghana. Uwa mai sadaukarwa ga 'ya mace guda daya kuma mai kula da yara da yawa da ta yi reno wadanda take ba su jagoranci. Dzigbordi yana da sha'awar taimaka wa matasa da mata ta yin amfani da abubuwan rayuwa na gaske don taimaka musu su fitar da abubuwan da suka dace. Tana jin daɗin kallon wasan tennis, rubuce-rubuce da ba da lokaci tare da 'yarta da danginta. == Kyauta == * An bai wa Dzigbordi lambar yabo ta XWAC Africa Award don Ci gaban Tattalin Arzikin Jama'a, (2019), * "CIMG Marketing Woman of Year" a 2009; * Cibiyar Jagorancin Sauyi ta Duniya, a matsayin Mafi Ficewa da Tasirin Ghana 2010. * “Manyan shugabanni 10 da aka fi girmamawa a Ghana, 2012; * Global Heart of Leadership Award a cikin 2017 a Amurka * Mata Suna Tashi "Masu Tasirin Matan Ghana 100", 2017. * "Heart of Leadership" ta Repechage Amurka a cikin 2017 * An nuna ta a CNN da sauran kafofin watsa labaru na duniya don kasuwanci da aikinta. * Ita mawallafi ce ta 'Lokacin Kasuwanci da Kuɗi, Fitacciyar Jarida ta Ghana, tana rubuce-rubuce kan batutuwa game da Hoto, Jagoranci, Tasirin Sirri da Tasiri, Tasirin Kai da Babban Aiki. * An fito da ta a Manyan Manyan Masana'antu na Duniya da Salon Rayuwa kamar Kasuwanci a Afirka, Kasuwancin Spa, Littafin Hannu na Spa, Sayen Mata Kullum, Mujallar Pulse, da sauransu. ==Hanyoyin waje== == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] q7uhx2z4up563sbnnh41v6ps1i2eb7e 166452 166451 2022-08-17T07:16:20Z BnHamid 12586 /* Kyauta */ wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=Dzigbordi Dosoo|image=File:Dzigbordi_Dosoo.jpg|alt=<!-- descriptive text for use by speech synthesis (text-to-speech) software -->|caption=Dzigbordi tana gabatar da jawabi yayin taron mata na duniya a [[Accra]].|birth_name=|birth_date=<!--{{Birth date and age|year|month|day}} -->|birth_place=Ghana|death_date=|death_place=|nationality='Yar Ghana|other_names=|occupation='Yar kasuwa|years_active=|known_for=Allure Africa|notable_works=The Dzibordi Show|website=<!--{{url|}} -->}} '''Dzigbordi''' (Gee-Bor-Dee) '''Kwaku-Dosoo''' ita Ma'aikaciyar Ƙwararrun Ƙwararru ce, Masaniyar dabarun kasuwanci ta CHPC™, da Ƙwarewar Dan Adam Mashawarciyar Kamfanoni, kuma ƙwarariyar yar kasuwa mai cin nasara, kuma wadda ta kafa ''Dzigbordi Consulting Group'', babbar kamfani na cigaba na sirri da ƙwararru wanda ke mai da hankali kan horar da zartarwa, adon ɗaiɗaikun ɗaiɗaiku, horar da kamfanoni da sauƙaƙewa ƙungiyoyi daban-daban. A matsayin mai ƙwararre da ƙabilararrawa a cikin wuraren tasiri na mutum, ƙwararru da babban aiki, jagoranci da iko (H.E.L.P) wanda take aiki a filinta na gwaninta don jagorantar shugabannin C-suite, shugabannin kasuwanci, manyan ƙungiyoyi, ƙwararrun masana guda ɗaya da 'yan kasuwa don WIN a gabatarwa, shawarwari, da alaƙa. Brands Dzigbordi ta yi aiki da su sun hada da Vodafone Ghana, Guinness Ghana, Cargill, Allianz Insurance, Hollard Insurance, David Tutera da dai sauransu.<ref>https://www.graphic.com.gh/business/business-news/nurture-soft-skills-to-fit-into-corporate-world-allure-ghana-ceo.html</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/entertainment/Lifestyle-Putting-your-hands-behind-you-in-public-signifies-weakness-Dzigbordi-Dosoo-517360</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/lifestyle/inside-dzigbordi-dosoo-s-closet.html</ref> == Rayuwar farko da ilimi == Ta taso daga wata kaka mai karatu da rubutu wacce ta tashi daga matsayin ma'aikaciyar gida zuwa daya daga cikin fitattun 'yan kasuwa na zamaninta, kuma uba, kwararre na doka kuma dan kasuwa, amma duka 'yan kasuwa masu nasara, Dzigbordi ya kasance mafi kyawu a duk duniya. Dzigbordi tsohuwar dalibar makarantar sakandare ce ta Accra Girls Senior High School da Jami'ar Jihar Virginia inda ta sami digiri a fannin tattalin arziki da kudi. Har ila yau, tana da Ilimin Zartarwa daga Jami'ar Harvard, Ƙwararrun Takaddun shaida a Jagorancin Tunani, da Babban Koyawa, Shawarar Hoto, Kulawa da Kula da Ka'idoji na Kasa da Kasa da Kula da Lafiya daga Cibiyar Babban Ayyuka-by Brendon Burchard, Makarantar Protocol na Washington da kuma Sterling Style Academy bi da bi. == Aiki == A cikin 1998 lokacin da manufar wurin shakatawa ba ta wanzu kuma ba ta da kyau a cikin al'ummar Ghana, Dosoo ya ga dama. Tare da mutane biyu da dakinta a Osu, ta kafa Allure Saloon wanda yanzu ya girma zuwa Allure Africa. Kafin wannan, ta yi aiki a fannin kudi. Tana da gogewar shekaru 10 a fannin Bankin Zuba Jari da Shawarar Kasuwancin Duniya. Ta kafa Business Linkages International, mashawarcin sabis na kudi, wanda ya canza zuwa rukunin Eagle a cikin 2004. == Rayuwa ta sirri == Dzigbordi ta auri marigayi Lionel Van Lare Dosoo, tsohon mataimakin gwamnan bankin Ghana. Uwa mai sadaukarwa ga 'ya mace guda daya kuma mai kula da yara da yawa da ta yi reno wadanda take ba su jagoranci. Dzigbordi yana da sha'awar taimaka wa matasa da mata ta yin amfani da abubuwan rayuwa na gaske don taimaka musu su fitar da abubuwan da suka dace. Tana jin daɗin kallon wasan tennis, rubuce-rubuce da ba da lokaci tare da 'yarta da danginta. == Kyaututtuka == * An bai wa Dzigbordi lambar yabo ta XWAC Africa Award don Ci gaban Tattalin Arzikin Jama'a, (2019), * "CIMG Marketing Woman of Year" a 2009; * Cibiyar Jagorancin Sauyi ta Duniya, a matsayin Mafi Ficewa da Tasirin Ghana 2010. * “Manyan shugabanni 10 da aka fi girmamawa a Ghana, 2012; * Global Heart of Leadership Award a cikin 2017 a Amurka * Mata Suna Tashi "Masu Tasirin Matan Ghana 100", 2017. * "Heart of Leadership" ta Repechage Amurka a cikin 2017 * An nuna ta a CNN da sauran kafofin watsa labaru na duniya don kasuwanci da aikinta. * Ita mawallafi ce ta 'Lokacin Kasuwanci da Kuɗi, Fitacciyar Jarida ta Ghana, tana rubuce-rubuce kan batutuwa game da Hoto, Jagoranci, Tasirin Sirri da Tasiri, Tasirin Kai da Babban Aiki. * An fito da ta a Manyan Manyan Masana'antu na Duniya da Salon Rayuwa kamar Kasuwanci a Afirka, Kasuwancin Spa, Littafin Hannu na Spa, Sayen Mata Kullum, Mujallar Pulse, da sauransu. ==Hanyoyin waje== == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] luqhulalj8p700l86s7ispeulq3x9my Domitille Barancira 0 30740 166424 142220 2022-08-17T06:15:18Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Domitille Barancira''' alkaliya ce, 'yar kasar Burundi wadda ta jagoranci kotun tsarin mulki daga shekarar 1998 zuwa 2006. Daga baya ta zama jakadiyar [[Burundi]] a Jamus. == Aiki == Domitille Barancira ta yi digirin a fannin shari'a a Jami'ar Burundi.Ta yi aiki a matsayin alkali tsakanin 1983 zuwa 1996, inda ta zama mataimakiyar shugaban kotun koli daga 1992 zuwa 1996. Ta kasance shugabar kotun daukaka kara ta [[Bujumbura]] na tsawon shekaru biyu sannan ta zama shugabar kotun tsarin mulki a shekarar 1998. Shugaba Pierre Buyoya ne ya nada ta a wannan mukami kuma ta rike ta har zuwa shekara ta 2006. Ta kuma kasance shugabar hukumar gyara da sabunta tsarin shari'ar Burundi.<ref name="WL" /> A shekara ta 2006, ta kasance ‘yar takarar Kotun Afirka akan ‘Yancin Dan Adam da Jama’a. A shekara ta 1997, Barancira ta shaida wa Kamfanin Dillancin Labarai na Faransa cewa, mutane 17 da aka yanke wa hukuncin kisa sakamakon rikicin kabilanci bayan kisan da aka yi wa Shugaba Melchior Ndadaye a 1993, sun daukaka kara kan hukuncin da aka yanke musu ba tare da yin nasara ba. Ta kara da cewa babu wanda aka yankewa hukuncin kisa tun shekaru 15 da suka gabata na cin naman mutane. A cikin kotun daukaka kara, ta tabbatar da hukuncin kisa ga Pierre Nkurunziza a shekarar 1998; Daga baya ta samu rantsuwar sa a matsayin shugaban kasa a shekara ta 2005, lokacin da ta kasance shugabar kotun tsarin mulkin kasar. A cikin shekarun 2000, ta zama daya daga cikin masu fafutukar kare hakkin mata a Burundi tare da Catherine Mabobori, Vestine Mbundagu, Marie-Christine Ntagwirumugara da Sabine Sabimbona. A 2007, ta zama jakadiyar Burundi a Jamus; ta yi ritaya daga mukamin a shekarar 2010. == Manazarta == {{Authority control}} bp0ieo34tuh69ct2q32elhqrtn0cxd7 Dorothy Kisaka 0 31031 166438 144463 2022-08-17T06:45:53Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Dorothy Kisaka''' (an haife ta a shekarar 1964) a Uganda. ==Farkon rayuwa da Karatu== An haifi '''Dorothy Kisaka''' a Uganda a shekara ta 1964. Bayan ta halarci makarantar firamare da sakandare ta gida, ta sami gurbin karatu a Jami'ar Makerere, a [[Kampala]], babban birnin [[Uganda]], inda ta kammala karatun digirinta na farko a fannin shari'a a 1987. Ta biyo bayan hakan ne ta hanyar samun Diploma a fannin shari'a daga Cibiyar Bunkasa Shari'a da ke [[Kampala]]. Daga nan aka shigar da ita Uganda Bar.<ref name="2R" /> Digirin ta na biyu Jagorar Fasaha a Jagoranci da Gudanarwa, wanda aka samu daga Jami'ar Kirista ta Uganda, a Mukono, Uganda. Digirin ta na uku kuma babbar digiri ta Arts, wacce Jami'ar York St John ta [[Birtaniya|Burtaniya]] ta bayar.<ref name="2R" /> ==Manazarta== tupr9cg1kbpo5zk20uwzigrj8dgem4d Donald Kingdon 0 31326 166426 145874 2022-08-17T06:20:47Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=Donald Kingdon|image=|caption=|alt=|honorific_prefix=[[Sir]]|birth_date={{birth date|1883|11|24|df=y}}|birth_place=|death_date={{death date and age|1961|12|17|1883|11|24|df=y}}|nationality=English|relatives=|education=[[Eastbourne College]]|alma_mater=[[St. John's College, Cambridge]]|occupation=Barrister; Civil Servant; Legal theorist.|known_for=<small> *Attorney-General of Nigeria (1919 - 1925) *[[Supreme Court of Nigeria|Chief Justice of the Supreme Court of Nigeria]] (1929 - 1946) </small>|awards=[[Knight Bachelor]]}} [[Category:Articles with hCards]] Sir '''Donald Kingdon''' (rayuwa daga 24 Nuwamba 1883 - 17 Disamba 1961). jami'in shari'a ne na Burtaniya wanda ya yi aiki a matsayin babban alkalin [[Kotun Koli Ta Najeriya|kotun kolin Najeriya]] daga shekarar1929 zuwa 1946. == Kuruciya == [[File:St_Johns_main_gate.jpg|thumb| Kingdon ya yi karatu a St. John's College, Cambridge]] Kingdon, wanda aka haifa a watan Nuwamba 1883, ɗa ne ga Walter Kingdon. Ya yi karatu a Eastbourne College, kuma a St John's College, Cambridge . == Aiki == Kingdon ya yi aiki da Ma’aikatar Mulki a Gambiya a matsayin Sufeto na Makarantu da Mataimakin Shari’a, sannan ya kasance memba a Majalisar Dokokin kasar. Ya kasance babban lauya na Uganda, kuma an nada shi a shekarar 1918 a matsayin babban mai shari'a na Gold Coast. Ya kasance Knight Bachelor.<ref name="Cambria">The Cambria Daily Leader, Thursday 20 August 1914, The National Library of Wales.</ref> An nada Kingdon ne a matsayin shugaban hukumar da za ta binciki tashe-tashen hankulan da aka yi a yankunan Calabar da Owerri a 1929 da 1930 wanda ya yi sanadiyyar mutuwar mutane 55.<ref>Akpeninor, James (2013). ''Merger politics of nigeria and surge of sectarian violence''. [S.l.]: Authorhouse. pp. 35–40. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-1467881715|<bdi>978-1467881715</bdi>]].</ref> Rahoton na hukumar ya nuna cewa rashin isassun horon ‘yan sanda da kuma hana binciken laifukan da ba su dace ba ya taimaka wajen karya dokokin kasar. ===Alkalanci=== Ya kasance Alkalin Alkalai mafi dadewa a Najeriya. Ya yi aiki a karkashin gwamnoni hudu na mulkin mallaka: Graeme Thomson, Donald Cameron, Bernard Bourdillon da Arthur Richards. Ya kuma yi aiki a matsayin Babban Lauyan Najeriya, daga 1919 zuwa 1925, kuma ya shirya tare da tsara litattafai masu yawa game da dokokin Afirka ta Yamma.<ref>Ogundere, J.D. (1994). ''The Nigerian judge and his court'' ([Pbk. ed.]. ed.). Ibadan: University Press. pp. 88–90. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9782494135|<bdi>9782494135</bdi>]].</ref> == Al'amurra == Donald Kingdon ya auri Kathleen Moody, wacce diya ce ga dan kasuwa Charles Edmund Moody,<ref>Hunter, Andrew Alexander (1890). ''Cheltenham College Register, 1841-1889''. George Bell and Sons, London. p. 295.</ref> kuma ita ce jikar Manjo-Janar Richard Clement Moody (wanda ya kafa British Columbia) da Mary Hawks na daular Hawks.<ref name="Cambria">The Cambria Daily Leader, Thursday 20 August 1914, The National Library of Wales.</ref> Kingdon da Kathleen Moody suna da 'ya'ya 3: * 1. Joan Campbell Kingdon (1915 - 1941). Ta auri Hamish Forsyth wanda ya mutu a cikin Blitz . An kashe Joan, a 1941, ta hanyar fashewar bam, yayin da yake tuka motar asibiti.<ref>Wireless to The New York Times. (1941, Apr 22). KILLED ON HOME FRONT. New York Times</ref> * 2. Richard Donald Kingdon (1917 - 1952). Ya auri Leslie Eve Donnell. Ya mutu a lokacin da yake tashi zuwa LeMons, a matsayin matukin jirgi, lokacin da injinansa suka gaza, kuma yayi hatsari a kan hanyoyin Turai, inda ya ba da jaket din rayuwarsa ga fasinja na jirgin. * 3. Elizabeth Kingdon == Littattafai == * ''The Laws of Ashanti; Containing the Ordinances of Ashanti, and the Orders, Proclamations, Rules, Regulations and Bye-laws made thereunder, in force on the 31st Day of December 1919'' (1920) * ''The Laws of the Gambia in force on the 1st Day of January 1955'' (1950) * ''The Laws of the Federation of Nigeria and Lagos : in force on the 1st Day of June 1958'' (Revised edition, 1959) == Manazarta == {{Reflist}}{{Chief Justices of Nigeria}}{{Authority control}} [[Category:Tsaffin Daliban John's Coll]] [[Category:Alkalin alkalan Najeriya]] [[Category:Alkalin Alkalai a lokacin turawa mulkin mallaka]] [[Category:Haihuwar 1883]] [[Category:Mutuwar 1961]] sc57waow7n17fdm18bsq35y2mrw6aqh Dokar Tilasta Kamun Kifi a High Seas Driftnet Na 1992 0 31424 166413 146496 2022-08-17T05:53:41Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki {{Infobox U.S. legislation|shorttitle=High Seas Driftnet Fisheries Enforcement Act of 1992|signedpresident=George H.W. Bush|passeddate3=|passedvote3=|agreedbody3=House|agreeddate3=August 10, 1992|agreedvote3=Agreed voice vote|agreedbody4=Senate|agreeddate4=August 12, 1992|agreedvote4=Agreed voice vote|passedbody4=|passeddate4=|passedvote4=|signeddate=November 2, 1992|conferencedate=|unsignedpresident=<!-- used when passed without presidential signing -->|unsigneddate=<!-- used when passed without presidential signing -->|vetoedpresident=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|vetoeddate=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenbody1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddendate1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenvote1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenbody2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddendate2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenvote2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|amendments=|passedbody3=|passedvote2=Passed voice vote|othershorttitles=Driftnet Moratorium Enforcement Act of 1991|sections created={{Usc-title-chap|16|38|III}} §§ 1826a-1826c|longtitle=An Act to enhance the effectiveness of the United Nations international driftnet fishery conservation program.|colloquialacronym=HSDFEA|nickname=Central Bering Sea Fisheries Enforcement Act of 1992|enacted by=102nd|effective date=November 2, 1992|public law url=https://www.gpo.gov/fdsys/pkg/STATUTE-106/pdf/STATUTE-106-Pg4900.pdf|cite public law=102-582|cite statutes at large={{usstat|106|4900}}|acts amended=|acts repealed=|title amended=[[Title 16 of the United States Code|16 U.S.C.: Conservation]]|sections amended={{Usc-title-chap|16|38|I}} § 1801 et seq.|passeddate2=July 31, 1992|leghisturl=|introducedin=House|introducedbill={{USBill|102|H.R.|2152}}|introducedby=[[Gerry Studds]] ([[Democratic Party (United States)|D]]–[[Massachusetts|MA]])|introduceddate=April 30, 1991|committees=[[United States House Committee on Natural Resources|House Merchant Marine and Fisheries]], [[United States House Committee on Ways and Means|House Ways and Means]]|passedbody1=House|passeddate1=February 25, 1992|passedvote1=412-0 {{US House Vote|1992|19}}|passedbody2=Senate|passedas2=<!-- used if the second body changes the name of the legislation -->|SCOTUS cases=}}{{Infobox U.S. legislation|shorttitle=High Seas Driftnet Fisheries Enforcement Act of 1992|signedpresident=George H.W. Bush|passeddate3=|passedvote3=|agreedbody3=House|agreeddate3=August 10, 1992|agreedvote3=Agreed voice vote|agreedbody4=Senate|agreeddate4=August 12, 1992|agreedvote4=Agreed voice vote|passedbody4=|passeddate4=|passedvote4=|signeddate=November 2, 1992|conferencedate=|unsignedpresident=<!-- used when passed without presidential signing -->|unsigneddate=<!-- used when passed without presidential signing -->|vetoedpresident=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|vetoeddate=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenbody1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddendate1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenvote1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenbody2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddendate2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenvote2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|amendments=|passedbody3=|passedvote2=Passed voice vote|othershorttitles=Driftnet Moratorium Enforcement Act of 1991|sections created={{Usc-title-chap|16|38|III}} §§ 1826a-1826c|longtitle=An Act to enhance the effectiveness of the United Nations international driftnet fishery conservation program.|colloquialacronym=HSDFEA|nickname=Central Bering Sea Fisheries Enforcement Act of 1992|enacted by=102nd|effective date=November 2, 1992|public law url=https://www.gpo.gov/fdsys/pkg/STATUTE-106/pdf/STATUTE-106-Pg4900.pdf|cite public law=102-582|cite statutes at large={{usstat|106|4900}}|acts amended=|acts repealed=|title amended=[[Title 16 of the United States Code|16 U.S.C.: Conservation]]|sections amended={{Usc-title-chap|16|38|I}} § 1801 et seq.|passeddate2=July 31, 1992|leghisturl=|introducedin=House|introducedbill={{USBill|102|H.R.|2152}}|introducedby=[[Gerry Studds]] ([[Democratic Party (United States)|D]]–[[Massachusetts|MA]])|introduceddate=April 30, 1991|committees=[[United States House Committee on Natural Resources|House Merchant Marine and Fisheries]], [[United States House Committee on Ways and Means|House Ways and Means]]|passedbody1=House|passeddate1=February 25, 1992|passedvote1=412-0 {{US House Vote|1992|19}}|passedbody2=Senate|passedas2=<!-- used if the second body changes the name of the legislation -->|SCOTUS cases=}} '''Dokar tilasta Kamun Kifi ta High Seas Driftnet na 1992''' ita ce sanarwar Amurka da ke yin la'akari da kiyaye shirin kiyaye kifin driftnet na Majalisar Dinkin Duniya don taƙaita kamun kifi mai girma a cikin manyan tekuna ko ruwan duniya. Dokar Majalisar ta amince da ƙudiri na Majalisar Dinkin Duniya da ke sanya dokar hana kamun kifi a manyan teku a ranar 31 ga Disambar, 1992 Dangane da taken 16 sashe na 1857, dokar tarayya ta Amurka mai lamba 102-582 ta ayyana Dokar Kare Kifi da Kamun Kifi na Magnuson–Stevens ta haramta amfani da babban kamun kifi na driftnet a cikin keɓantaccen yanki na tattalin arziki na kowace ƙasa mai iko da [[Tarayyar Amurka|Amurka]]. ==Tsarin Dokar== An tsara dokar a shekarar 1992 a matsayin Bill House Bill HR 2152 da Majalisar Dattijai Bill S. 884. Kudirin HR 2152 ya maye gurbin kudirin S. 884 wanda zaman majalisar dokokin Amurka na 102 ya zartar kuma shugaban Amurka na 41 George HW Bush ya kafa doka a ranar 2 ga Nuwamba, 1992. An tsara dokar tarayya a matsayin lakabi biyar da yake bayyana Amurka da suka shafi aiwatar da shari'a da kuma kiyaye kamun kifi mai girma na driftnet a cikin Tekun Bakwai. : Rashin gata na tashar jiragen ruwa da takunkumi ga manyan kamun kifi na driftnet : Tsawon hana damar tashar jiragen ruwa da takunkumi : Bukatu a ƙkarkashin Dokar Kariyar Mammal Marine na 1972 : Ma'anoni : Ƙuntatawa shigo da su ƙarƙashin Dokar Kariyar Masunta na 1967 : tilastawa : Tattaunawar ciniki da muhalli : Haramcin da ya shafi jiragen ruwa na Amurka da ƴan ƙasa : Haɓaka gatan tashar jiragen ruwa don kamun kifi a Tekun Bering ta Tsakiya : Tsawon lokacin hana gatan tashar jiragen ruwa : Ƙuntata kamun kifi a yankin tattalin arzikin Amurka keɓantacce : Ma'anoni : Karewa : Sokewa harajin jirgin ruwa na nishaɗi : Shigar da jadawalin kuɗin fito ta atomatik da tsarin bayanai : Drift netting : Hukumar Maritime ta Tarayya : Gillnetting : National Marine Fisheries Service : Majalisar Kula da Kifi ta Arewacin Pacific : Yarjejeniyar Majalisar Dinkin Duniya kan Dokar Teku ==Duba kuma== ==Hanyoyin waje=== ==Manazarta== {{Reflist}}   qmfc2fk6otkh3yvazq8pgx2j0boej42 166414 166413 2022-08-17T05:53:55Z BnHamid 12586 /* Hanyoyin waje= */ wikitext text/x-wiki {{Infobox U.S. legislation|shorttitle=High Seas Driftnet Fisheries Enforcement Act of 1992|signedpresident=George H.W. Bush|passeddate3=|passedvote3=|agreedbody3=House|agreeddate3=August 10, 1992|agreedvote3=Agreed voice vote|agreedbody4=Senate|agreeddate4=August 12, 1992|agreedvote4=Agreed voice vote|passedbody4=|passeddate4=|passedvote4=|signeddate=November 2, 1992|conferencedate=|unsignedpresident=<!-- used when passed without presidential signing -->|unsigneddate=<!-- used when passed without presidential signing -->|vetoedpresident=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|vetoeddate=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenbody1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddendate1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenvote1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenbody2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddendate2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenvote2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|amendments=|passedbody3=|passedvote2=Passed voice vote|othershorttitles=Driftnet Moratorium Enforcement Act of 1991|sections created={{Usc-title-chap|16|38|III}} §§ 1826a-1826c|longtitle=An Act to enhance the effectiveness of the United Nations international driftnet fishery conservation program.|colloquialacronym=HSDFEA|nickname=Central Bering Sea Fisheries Enforcement Act of 1992|enacted by=102nd|effective date=November 2, 1992|public law url=https://www.gpo.gov/fdsys/pkg/STATUTE-106/pdf/STATUTE-106-Pg4900.pdf|cite public law=102-582|cite statutes at large={{usstat|106|4900}}|acts amended=|acts repealed=|title amended=[[Title 16 of the United States Code|16 U.S.C.: Conservation]]|sections amended={{Usc-title-chap|16|38|I}} § 1801 et seq.|passeddate2=July 31, 1992|leghisturl=|introducedin=House|introducedbill={{USBill|102|H.R.|2152}}|introducedby=[[Gerry Studds]] ([[Democratic Party (United States)|D]]–[[Massachusetts|MA]])|introduceddate=April 30, 1991|committees=[[United States House Committee on Natural Resources|House Merchant Marine and Fisheries]], [[United States House Committee on Ways and Means|House Ways and Means]]|passedbody1=House|passeddate1=February 25, 1992|passedvote1=412-0 {{US House Vote|1992|19}}|passedbody2=Senate|passedas2=<!-- used if the second body changes the name of the legislation -->|SCOTUS cases=}}{{Infobox U.S. legislation|shorttitle=High Seas Driftnet Fisheries Enforcement Act of 1992|signedpresident=George H.W. Bush|passeddate3=|passedvote3=|agreedbody3=House|agreeddate3=August 10, 1992|agreedvote3=Agreed voice vote|agreedbody4=Senate|agreeddate4=August 12, 1992|agreedvote4=Agreed voice vote|passedbody4=|passeddate4=|passedvote4=|signeddate=November 2, 1992|conferencedate=|unsignedpresident=<!-- used when passed without presidential signing -->|unsigneddate=<!-- used when passed without presidential signing -->|vetoedpresident=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|vetoeddate=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenbody1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddendate1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenvote1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenbody2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddendate2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenvote2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|amendments=|passedbody3=|passedvote2=Passed voice vote|othershorttitles=Driftnet Moratorium Enforcement Act of 1991|sections created={{Usc-title-chap|16|38|III}} §§ 1826a-1826c|longtitle=An Act to enhance the effectiveness of the United Nations international driftnet fishery conservation program.|colloquialacronym=HSDFEA|nickname=Central Bering Sea Fisheries Enforcement Act of 1992|enacted by=102nd|effective date=November 2, 1992|public law url=https://www.gpo.gov/fdsys/pkg/STATUTE-106/pdf/STATUTE-106-Pg4900.pdf|cite public law=102-582|cite statutes at large={{usstat|106|4900}}|acts amended=|acts repealed=|title amended=[[Title 16 of the United States Code|16 U.S.C.: Conservation]]|sections amended={{Usc-title-chap|16|38|I}} § 1801 et seq.|passeddate2=July 31, 1992|leghisturl=|introducedin=House|introducedbill={{USBill|102|H.R.|2152}}|introducedby=[[Gerry Studds]] ([[Democratic Party (United States)|D]]–[[Massachusetts|MA]])|introduceddate=April 30, 1991|committees=[[United States House Committee on Natural Resources|House Merchant Marine and Fisheries]], [[United States House Committee on Ways and Means|House Ways and Means]]|passedbody1=House|passeddate1=February 25, 1992|passedvote1=412-0 {{US House Vote|1992|19}}|passedbody2=Senate|passedas2=<!-- used if the second body changes the name of the legislation -->|SCOTUS cases=}} '''Dokar tilasta Kamun Kifi ta High Seas Driftnet na 1992''' ita ce sanarwar Amurka da ke yin la'akari da kiyaye shirin kiyaye kifin driftnet na Majalisar Dinkin Duniya don taƙaita kamun kifi mai girma a cikin manyan tekuna ko ruwan duniya. Dokar Majalisar ta amince da ƙudiri na Majalisar Dinkin Duniya da ke sanya dokar hana kamun kifi a manyan teku a ranar 31 ga Disambar, 1992 Dangane da taken 16 sashe na 1857, dokar tarayya ta Amurka mai lamba 102-582 ta ayyana Dokar Kare Kifi da Kamun Kifi na Magnuson–Stevens ta haramta amfani da babban kamun kifi na driftnet a cikin keɓantaccen yanki na tattalin arziki na kowace ƙasa mai iko da [[Tarayyar Amurka|Amurka]]. ==Tsarin Dokar== An tsara dokar a shekarar 1992 a matsayin Bill House Bill HR 2152 da Majalisar Dattijai Bill S. 884. Kudirin HR 2152 ya maye gurbin kudirin S. 884 wanda zaman majalisar dokokin Amurka na 102 ya zartar kuma shugaban Amurka na 41 George HW Bush ya kafa doka a ranar 2 ga Nuwamba, 1992. An tsara dokar tarayya a matsayin lakabi biyar da yake bayyana Amurka da suka shafi aiwatar da shari'a da kuma kiyaye kamun kifi mai girma na driftnet a cikin Tekun Bakwai. : Rashin gata na tashar jiragen ruwa da takunkumi ga manyan kamun kifi na driftnet : Tsawon hana damar tashar jiragen ruwa da takunkumi : Bukatu a ƙkarkashin Dokar Kariyar Mammal Marine na 1972 : Ma'anoni : Ƙuntatawa shigo da su ƙarƙashin Dokar Kariyar Masunta na 1967 : tilastawa : Tattaunawar ciniki da muhalli : Haramcin da ya shafi jiragen ruwa na Amurka da ƴan ƙasa : Haɓaka gatan tashar jiragen ruwa don kamun kifi a Tekun Bering ta Tsakiya : Tsawon lokacin hana gatan tashar jiragen ruwa : Ƙuntata kamun kifi a yankin tattalin arzikin Amurka keɓantacce : Ma'anoni : Karewa : Sokewa harajin jirgin ruwa na nishaɗi : Shigar da jadawalin kuɗin fito ta atomatik da tsarin bayanai : Drift netting : Hukumar Maritime ta Tarayya : Gillnetting : National Marine Fisheries Service : Majalisar Kula da Kifi ta Arewacin Pacific : Yarjejeniyar Majalisar Dinkin Duniya kan Dokar Teku ==Duba kuma== ==Hanyoyin waje== ==Manazarta== {{Reflist}}   4cixvssfhy4w5l5k7b84iq1b3il590m 166416 166414 2022-08-17T05:59:40Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Infobox U.S. legislation|shorttitle=High Seas Driftnet Fisheries Enforcement Act of 1992|signedpresident=George H.W. Bush|passeddate3=|passedvote3=|agreedbody3=House|agreeddate3=August 10, 1992|agreedvote3=Agreed voice vote|agreedbody4=Senate|agreeddate4=August 12, 1992|agreedvote4=Agreed voice vote|passedbody4=|passeddate4=|passedvote4=|signeddate=November 2, 1992|conferencedate=|unsignedpresident=<!-- used when passed without presidential signing -->|unsigneddate=<!-- used when passed without presidential signing -->|vetoedpresident=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|vetoeddate=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenbody1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddendate1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenvote1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenbody2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddendate2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenvote2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|amendments=|passedbody3=|passedvote2=Passed voice vote|othershorttitles=Driftnet Moratorium Enforcement Act of 1991|sections created={{Usc-title-chap|16|38|III}} §§ 1826a-1826c|longtitle=An Act to enhance the effectiveness of the United Nations international driftnet fishery conservation program.|colloquialacronym=HSDFEA|nickname=Central Bering Sea Fisheries Enforcement Act of 1992|enacted by=102nd|effective date=November 2, 1992|public law url=https://www.gpo.gov/fdsys/pkg/STATUTE-106/pdf/STATUTE-106-Pg4900.pdf|cite public law=102-582|cite statutes at large={{usstat|106|4900}}|acts amended=|acts repealed=|title amended=[[Title 16 of the United States Code|16 U.S.C.: Conservation]]|sections amended={{Usc-title-chap|16|38|I}} § 1801 et seq.|passeddate2=July 31, 1992|leghisturl=|introducedin=House|introducedbill={{USBill|102|H.R.|2152}}|introducedby=[[Gerry Studds]] ([[Democratic Party (United States)|D]]–[[Massachusetts|MA]])|introduceddate=April 30, 1991|committees=[[United States House Committee on Natural Resources|House Merchant Marine and Fisheries]], [[United States House Committee on Ways and Means|House Ways and Means]]|passedbody1=House|passeddate1=February 25, 1992|passedvote1=412-0 {{US House Vote|1992|19}}|passedbody2=Senate|passedas2=<!-- used if the second body changes the name of the legislation -->|SCOTUS cases=}}{{Infobox U.S. legislation|shorttitle=High Seas Driftnet Fisheries Enforcement Act of 1992|signedpresident=George H.W. Bush|passeddate3=|passedvote3=|agreedbody3=House|agreeddate3=August 10, 1992|agreedvote3=Agreed voice vote|agreedbody4=Senate|agreeddate4=August 12, 1992|agreedvote4=Agreed voice vote|passedbody4=|passeddate4=|passedvote4=|signeddate=November 2, 1992|conferencedate=|unsignedpresident=<!-- used when passed without presidential signing -->|unsigneddate=<!-- used when passed without presidential signing -->|vetoedpresident=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|vetoeddate=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenbody1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddendate1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenvote1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenbody2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddendate2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenvote2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|amendments=|passedbody3=|passedvote2=Passed voice vote|othershorttitles=Driftnet Moratorium Enforcement Act of 1991|sections created={{Usc-title-chap|16|38|III}} §§ 1826a-1826c|longtitle=An Act to enhance the effectiveness of the United Nations international driftnet fishery conservation program.|colloquialacronym=HSDFEA|nickname=Central Bering Sea Fisheries Enforcement Act of 1992|enacted by=102nd|effective date=November 2, 1992|public law url=https://www.gpo.gov/fdsys/pkg/STATUTE-106/pdf/STATUTE-106-Pg4900.pdf|cite public law=102-582|cite statutes at large={{usstat|106|4900}}|acts amended=|acts repealed=|title amended=[[Title 16 of the United States Code|16 U.S.C.: Conservation]]|sections amended={{Usc-title-chap|16|38|I}} § 1801 et seq.|passeddate2=July 31, 1992|leghisturl=|introducedin=House|introducedbill={{USBill|102|H.R.|2152}}|introducedby=[[Gerry Studds]] ([[Democratic Party (United States)|D]]–[[Massachusetts|MA]])|introduceddate=April 30, 1991|committees=[[United States House Committee on Natural Resources|House Merchant Marine and Fisheries]], [[United States House Committee on Ways and Means|House Ways and Means]]|passedbody1=House|passeddate1=February 25, 1992|passedvote1=412-0 {{US House Vote|1992|19}}|passedbody2=Senate|passedas2=<!-- used if the second body changes the name of the legislation -->|SCOTUS cases=}} '''Dokar tilasta Kamun Kifi ta High Seas Driftnet na 1992''' ita ce sanarwar Amurka da ke yin la'akari da kiyaye shirin kiyaye kifin driftnet na Majalisar Dinkin Duniya don taƙaita kamun kifi mai girma a cikin manyan tekuna ko ruwan duniya. Dokar Majalisar ta amince da ƙudiri na Majalisar Dinkin Duniya da ke sanya dokar hana kamun kifi a manyan teku a ranar 31 ga Disambar, 1992 Dangane da taken 16 sashe na 1857, dokar tarayya ta Amurka mai lamba 102-582 ta ayyana Dokar Kare Kifi da Kamun Kifi na Magnuson–Stevens ta haramta amfani da babban kamun kifi na driftnet a cikin keɓantaccen yanki na tattalin arziki na kowace ƙasa mai iko da [[Tarayyar Amurka|Amurka]]. ==Tsarin Dokar== An tsara dokar a shekarar 1992 a matsayin Bill House Bill HR 2152 da Majalisar Dattijai Bill S. 884. Kudirin HR 2152 ya maye gurbin kudirin S. 884 wanda zaman majalisar dokokin Amurka na 102 ya zartar kuma shugaban Amurka na 41 George HW Bush ya kafa doka a ranar 2 ga Nuwamba, 1992. An tsara dokar tarayya a matsayin lakabi biyar da yake bayyana Amurka da suka shafi aiwatar da shari'a da kuma kiyaye kamun kifi mai girma na driftnet a cikin Tekun Bakwai. ===Wasu dokokin da tsare-tsaren== Sun hada da; * Rashin gata na tashar jiragen ruwa da takunkumi ga manyan kamun kifi na driftnet * Tsawon hana damar tashar jiragen ruwa da takunkumi * Bukatu a ƙarkashin Dokar Kariyar Mammal Marine na 1972 * Ma'anoni * Ƙuntatawa shigo da su ƙarƙashin Dokar Kariyar Masunta na 1967 * tilastawa * Tattaunawar ciniki da muhalli * Haramcin da ya shafi jiragen ruwa na Amurka da ƴan ƙasa * Haɓaka gatan tashar jiragen ruwa don kamun kifi a Tekun Bering ta Tsakiya * Tsawon lokacin hana gatan tashar jiragen ruwa * Ƙuntata kamun kifi a yankin tattalin arzikin Amurka keɓantacce * Ma'anoni * Karewa * Sokewa harajin jirgin ruwa na nishaɗi * Shigar da jadawalin kuɗin fito ta atomatik da tsarin bayanai ==Duba kuma== * Drift netting * Hukumar Maritime ta Tarayya * Gillnetting * National Marine Fisheries Service * Majalisar Kula da Kifi ta Arewacin Pacific * Yarjejeniyar Majalisar Dinkin Duniya kan Dokar Teku ==Hanyoyin waje== ==Manazarta== {{Reflist}}   4ng4sbs1c5xmecxffuw032vz3p9ixzt 166417 166416 2022-08-17T05:59:59Z BnHamid 12586 /* =Wasu dokokin da tsare-tsaren */ wikitext text/x-wiki {{Infobox U.S. legislation|shorttitle=High Seas Driftnet Fisheries Enforcement Act of 1992|signedpresident=George H.W. Bush|passeddate3=|passedvote3=|agreedbody3=House|agreeddate3=August 10, 1992|agreedvote3=Agreed voice vote|agreedbody4=Senate|agreeddate4=August 12, 1992|agreedvote4=Agreed voice vote|passedbody4=|passeddate4=|passedvote4=|signeddate=November 2, 1992|conferencedate=|unsignedpresident=<!-- used when passed without presidential signing -->|unsigneddate=<!-- used when passed without presidential signing -->|vetoedpresident=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|vetoeddate=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenbody1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddendate1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenvote1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenbody2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddendate2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenvote2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|amendments=|passedbody3=|passedvote2=Passed voice vote|othershorttitles=Driftnet Moratorium Enforcement Act of 1991|sections created={{Usc-title-chap|16|38|III}} §§ 1826a-1826c|longtitle=An Act to enhance the effectiveness of the United Nations international driftnet fishery conservation program.|colloquialacronym=HSDFEA|nickname=Central Bering Sea Fisheries Enforcement Act of 1992|enacted by=102nd|effective date=November 2, 1992|public law url=https://www.gpo.gov/fdsys/pkg/STATUTE-106/pdf/STATUTE-106-Pg4900.pdf|cite public law=102-582|cite statutes at large={{usstat|106|4900}}|acts amended=|acts repealed=|title amended=[[Title 16 of the United States Code|16 U.S.C.: Conservation]]|sections amended={{Usc-title-chap|16|38|I}} § 1801 et seq.|passeddate2=July 31, 1992|leghisturl=|introducedin=House|introducedbill={{USBill|102|H.R.|2152}}|introducedby=[[Gerry Studds]] ([[Democratic Party (United States)|D]]–[[Massachusetts|MA]])|introduceddate=April 30, 1991|committees=[[United States House Committee on Natural Resources|House Merchant Marine and Fisheries]], [[United States House Committee on Ways and Means|House Ways and Means]]|passedbody1=House|passeddate1=February 25, 1992|passedvote1=412-0 {{US House Vote|1992|19}}|passedbody2=Senate|passedas2=<!-- used if the second body changes the name of the legislation -->|SCOTUS cases=}}{{Infobox U.S. legislation|shorttitle=High Seas Driftnet Fisheries Enforcement Act of 1992|signedpresident=George H.W. Bush|passeddate3=|passedvote3=|agreedbody3=House|agreeddate3=August 10, 1992|agreedvote3=Agreed voice vote|agreedbody4=Senate|agreeddate4=August 12, 1992|agreedvote4=Agreed voice vote|passedbody4=|passeddate4=|passedvote4=|signeddate=November 2, 1992|conferencedate=|unsignedpresident=<!-- used when passed without presidential signing -->|unsigneddate=<!-- used when passed without presidential signing -->|vetoedpresident=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|vetoeddate=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenbody1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddendate1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenvote1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenbody2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddendate2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenvote2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|amendments=|passedbody3=|passedvote2=Passed voice vote|othershorttitles=Driftnet Moratorium Enforcement Act of 1991|sections created={{Usc-title-chap|16|38|III}} §§ 1826a-1826c|longtitle=An Act to enhance the effectiveness of the United Nations international driftnet fishery conservation program.|colloquialacronym=HSDFEA|nickname=Central Bering Sea Fisheries Enforcement Act of 1992|enacted by=102nd|effective date=November 2, 1992|public law url=https://www.gpo.gov/fdsys/pkg/STATUTE-106/pdf/STATUTE-106-Pg4900.pdf|cite public law=102-582|cite statutes at large={{usstat|106|4900}}|acts amended=|acts repealed=|title amended=[[Title 16 of the United States Code|16 U.S.C.: Conservation]]|sections amended={{Usc-title-chap|16|38|I}} § 1801 et seq.|passeddate2=July 31, 1992|leghisturl=|introducedin=House|introducedbill={{USBill|102|H.R.|2152}}|introducedby=[[Gerry Studds]] ([[Democratic Party (United States)|D]]–[[Massachusetts|MA]])|introduceddate=April 30, 1991|committees=[[United States House Committee on Natural Resources|House Merchant Marine and Fisheries]], [[United States House Committee on Ways and Means|House Ways and Means]]|passedbody1=House|passeddate1=February 25, 1992|passedvote1=412-0 {{US House Vote|1992|19}}|passedbody2=Senate|passedas2=<!-- used if the second body changes the name of the legislation -->|SCOTUS cases=}} '''Dokar tilasta Kamun Kifi ta High Seas Driftnet na 1992''' ita ce sanarwar Amurka da ke yin la'akari da kiyaye shirin kiyaye kifin driftnet na Majalisar Dinkin Duniya don taƙaita kamun kifi mai girma a cikin manyan tekuna ko ruwan duniya. Dokar Majalisar ta amince da ƙudiri na Majalisar Dinkin Duniya da ke sanya dokar hana kamun kifi a manyan teku a ranar 31 ga Disambar, 1992 Dangane da taken 16 sashe na 1857, dokar tarayya ta Amurka mai lamba 102-582 ta ayyana Dokar Kare Kifi da Kamun Kifi na Magnuson–Stevens ta haramta amfani da babban kamun kifi na driftnet a cikin keɓantaccen yanki na tattalin arziki na kowace ƙasa mai iko da [[Tarayyar Amurka|Amurka]]. ==Tsarin Dokar== An tsara dokar a shekarar 1992 a matsayin Bill House Bill HR 2152 da Majalisar Dattijai Bill S. 884. Kudirin HR 2152 ya maye gurbin kudirin S. 884 wanda zaman majalisar dokokin Amurka na 102 ya zartar kuma shugaban Amurka na 41 George HW Bush ya kafa doka a ranar 2 ga Nuwamba, 1992. An tsara dokar tarayya a matsayin lakabi biyar da yake bayyana Amurka da suka shafi aiwatar da shari'a da kuma kiyaye kamun kifi mai girma na driftnet a cikin Tekun Bakwai. ===Wasu dokokin da tsare-tsaren=== Sun hada da; * Rashin gata na tashar jiragen ruwa da takunkumi ga manyan kamun kifi na driftnet * Tsawon hana damar tashar jiragen ruwa da takunkumi * Bukatu a ƙarkashin Dokar Kariyar Mammal Marine na 1972 * Ma'anoni * Ƙuntatawa shigo da su ƙarƙashin Dokar Kariyar Masunta na 1967 * tilastawa * Tattaunawar ciniki da muhalli * Haramcin da ya shafi jiragen ruwa na Amurka da ƴan ƙasa * Haɓaka gatan tashar jiragen ruwa don kamun kifi a Tekun Bering ta Tsakiya * Tsawon lokacin hana gatan tashar jiragen ruwa * Ƙuntata kamun kifi a yankin tattalin arzikin Amurka keɓantacce * Ma'anoni * Karewa * Sokewa harajin jirgin ruwa na nishaɗi * Shigar da jadawalin kuɗin fito ta atomatik da tsarin bayanai ==Duba kuma== * Drift netting * Hukumar Maritime ta Tarayya * Gillnetting * National Marine Fisheries Service * Majalisar Kula da Kifi ta Arewacin Pacific * Yarjejeniyar Majalisar Dinkin Duniya kan Dokar Teku ==Hanyoyin waje== ==Manazarta== {{Reflist}}   jamofp9kskta4c37vtsxtjomc05xcbm 166420 166417 2022-08-17T06:07:09Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Infobox U.S. legislation|shorttitle=High Seas Driftnet Fisheries Enforcement Act of 1992|signedpresident=George H.W. Bush|passeddate3=|passedvote3=|agreedbody3=House|agreeddate3=August 10, 1992|agreedvote3=Agreed voice vote|agreedbody4=Senate|agreeddate4=August 12, 1992|agreedvote4=Agreed voice vote|passedbody4=|passeddate4=|passedvote4=|signeddate=November 2, 1992|conferencedate=|unsignedpresident=<!-- used when passed without presidential signing -->|unsigneddate=<!-- used when passed without presidential signing -->|vetoedpresident=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|vetoeddate=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenbody1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddendate1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenvote1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenbody2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddendate2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenvote2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|amendments=|passedbody3=|passedvote2=Passed voice vote|othershorttitles=Driftnet Moratorium Enforcement Act of 1991|sections created={{Usc-title-chap|16|38|III}} §§ 1826a-1826c|longtitle=An Act to enhance the effectiveness of the United Nations international driftnet fishery conservation program.|colloquialacronym=HSDFEA|nickname=Central Bering Sea Fisheries Enforcement Act of 1992|enacted by=102nd|effective date=November 2, 1992|public law url=https://www.gpo.gov/fdsys/pkg/STATUTE-106/pdf/STATUTE-106-Pg4900.pdf|cite public law=102-582|cite statutes at large={{usstat|106|4900}}|acts amended=|acts repealed=|title amended=[[Title 16 of the United States Code|16 U.S.C.: Conservation]]|sections amended={{Usc-title-chap|16|38|I}} § 1801 et seq.|passeddate2=July 31, 1992|leghisturl=|introducedin=House|introducedbill={{USBill|102|H.R.|2152}}|introducedby=[[Gerry Studds]] ([[Democratic Party (United States)|D]]–[[Massachusetts|MA]])|introduceddate=April 30, 1991|committees=[[United States House Committee on Natural Resources|House Merchant Marine and Fisheries]], [[United States House Committee on Ways and Means|House Ways and Means]]|passedbody1=House|passeddate1=February 25, 1992|passedvote1=412-0 {{US House Vote|1992|19}}|passedbody2=Senate|passedas2=<!-- used if the second body changes the name of the legislation -->|SCOTUS cases=}}{{Infobox U.S. legislation|shorttitle=High Seas Driftnet Fisheries Enforcement Act of 1992|signedpresident=George H.W. Bush|passeddate3=|passedvote3=|agreedbody3=House|agreeddate3=August 10, 1992|agreedvote3=Agreed voice vote|agreedbody4=Senate|agreeddate4=August 12, 1992|agreedvote4=Agreed voice vote|passedbody4=|passeddate4=|passedvote4=|signeddate=November 2, 1992|conferencedate=|unsignedpresident=<!-- used when passed without presidential signing -->|unsigneddate=<!-- used when passed without presidential signing -->|vetoedpresident=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|vetoeddate=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenbody1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddendate1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenvote1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenbody2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddendate2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenvote2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|amendments=|passedbody3=|passedvote2=Passed voice vote|othershorttitles=Driftnet Moratorium Enforcement Act of 1991|sections created={{Usc-title-chap|16|38|III}} §§ 1826a-1826c|longtitle=An Act to enhance the effectiveness of the United Nations international driftnet fishery conservation program.|colloquialacronym=HSDFEA|nickname=Central Bering Sea Fisheries Enforcement Act of 1992|enacted by=102nd|effective date=November 2, 1992|public law url=https://www.gpo.gov/fdsys/pkg/STATUTE-106/pdf/STATUTE-106-Pg4900.pdf|cite public law=102-582|cite statutes at large={{usstat|106|4900}}|acts amended=|acts repealed=|title amended=[[Title 16 of the United States Code|16 U.S.C.: Conservation]]|sections amended={{Usc-title-chap|16|38|I}} § 1801 et seq.|passeddate2=July 31, 1992|leghisturl=|introducedin=House|introducedbill={{USBill|102|H.R.|2152}}|introducedby=[[Gerry Studds]] ([[Democratic Party (United States)|D]]–[[Massachusetts|MA]])|introduceddate=April 30, 1991|committees=[[United States House Committee on Natural Resources|House Merchant Marine and Fisheries]], [[United States House Committee on Ways and Means|House Ways and Means]]|passedbody1=House|passeddate1=February 25, 1992|passedvote1=412-0 {{US House Vote|1992|19}}|passedbody2=Senate|passedas2=<!-- used if the second body changes the name of the legislation -->|SCOTUS cases=}} '''Dokar tilasta Kamun Kifi ta High Seas Driftnet na 1992''' ita ce sanarwar Amurka da ke yin la'akari da kiyaye shirin kiyaye kifin driftnet na Majalisar Dinkin Duniya don taƙaita kamun kifi mai girma a cikin manyan tekuna ko ruwan duniya. Dokar Majalisar ta amince da ƙudiri na Majalisar Dinkin Duniya da ke sanya dokar hana kamun kifi a manyan teku a ranar 31 ga Disambar, 1992 Dangane da taken 16 sashe na 1857, dokar tarayya ta Amurka mai lamba 102-582 ta ayyana Dokar Kare Kifi da Kamun Kifi na Magnuson–Stevens ta haramta amfani da babban kamun kifi na driftnet a cikin keɓantaccen yanki na tattalin arziki na kowace ƙasa mai iko da [[Tarayyar Amurka|Amurka]]. ==Tsarin Dokar== An tsara dokar a shekarar 1992 a matsayin Bill House Bill HR 2152 da Majalisar Dattijai Bill S. 884. Kudirin HR 2152 ya maye gurbin kudirin S. 884 wanda zaman majalisar dokokin Amurka na 102 ya zartar kuma shugaban Amurka na 41 George HW Bush ya kafa doka a ranar 2 ga Nuwamba, 1992. An tsara dokar tarayya a matsayin lakabi biyar da yake bayyana Amurka da suka shafi aiwatar da shari'a da kuma kiyaye kamun kifi mai girma na driftnet a cikin Tekun Bakwai. ===Wasu dokokin da tsare-tsaren=== Sun hada da; * Rashin gata na tashar jiragen ruwa da takunkumi ga manyan kamun kifi na driftnet * Tsawon hana damar tashar jiragen ruwa da takunkumi * Bukatu a ƙarkashin Dokar Kariyar Mammal Marine na 1972 * Ma'anoni * Ƙuntatawa shigo da su ƙarƙashin Dokar Kariyar Masunta na 1967 * tilastawa * Tattaunawar ciniki da muhalli * Haramcin da ya shafi jiragen ruwa na Amurka da ƴan ƙasa * Haɓaka gatan tashar jiragen ruwa don kamun kifi a Tekun Bering ta Tsakiya * Tsawon lokacin hana gatan tashar jiragen ruwa * Ƙuntata kamun kifi a yankin tattalin arzikin Amurka keɓantacce * Ma'anoni * Karewa * Sokewa harajin jirgin ruwa na nishaɗi * Shigar da jadawalin kuɗin fito ta atomatik da tsarin bayanai ==Duba kuma== * Drift netting * Hukumar Maritime ta Tarayya * Gillnetting * National Marine Fisheries Service * Majalisar Kula da Kifi ta Arewacin Pacific * Yarjejeniyar Majalisar Dinkin Duniya kan Dokar Teku ==Hanyoyin waje== ==Manazarta== {{Reflist}}   {{hujja}} dm04awps5jibttjuj2s2ko6o6f2ac8r 166421 166420 2022-08-17T06:07:56Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{hujja}} {{Infobox U.S. legislation|shorttitle=High Seas Driftnet Fisheries Enforcement Act of 1992|signedpresident=George H.W. Bush|passeddate3=|passedvote3=|agreedbody3=House|agreeddate3=August 10, 1992|agreedvote3=Agreed voice vote|agreedbody4=Senate|agreeddate4=August 12, 1992|agreedvote4=Agreed voice vote|passedbody4=|passeddate4=|passedvote4=|signeddate=November 2, 1992|conferencedate=|unsignedpresident=<!-- used when passed without presidential signing -->|unsigneddate=<!-- used when passed without presidential signing -->|vetoedpresident=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|vetoeddate=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenbody1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddendate1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenvote1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenbody2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddendate2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenvote2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|amendments=|passedbody3=|passedvote2=Passed voice vote|othershorttitles=Driftnet Moratorium Enforcement Act of 1991|sections created={{Usc-title-chap|16|38|III}} §§ 1826a-1826c|longtitle=An Act to enhance the effectiveness of the United Nations international driftnet fishery conservation program.|colloquialacronym=HSDFEA|nickname=Central Bering Sea Fisheries Enforcement Act of 1992|enacted by=102nd|effective date=November 2, 1992|public law url=https://www.gpo.gov/fdsys/pkg/STATUTE-106/pdf/STATUTE-106-Pg4900.pdf|cite public law=102-582|cite statutes at large={{usstat|106|4900}}|acts amended=|acts repealed=|title amended=[[Title 16 of the United States Code|16 U.S.C.: Conservation]]|sections amended={{Usc-title-chap|16|38|I}} § 1801 et seq.|passeddate2=July 31, 1992|leghisturl=|introducedin=House|introducedbill={{USBill|102|H.R.|2152}}|introducedby=[[Gerry Studds]] ([[Democratic Party (United States)|D]]–[[Massachusetts|MA]])|introduceddate=April 30, 1991|committees=[[United States House Committee on Natural Resources|House Merchant Marine and Fisheries]], [[United States House Committee on Ways and Means|House Ways and Means]]|passedbody1=House|passeddate1=February 25, 1992|passedvote1=412-0 {{US House Vote|1992|19}}|passedbody2=Senate|passedas2=<!-- used if the second body changes the name of the legislation -->|SCOTUS cases=}}{{Infobox U.S. legislation|shorttitle=High Seas Driftnet Fisheries Enforcement Act of 1992|signedpresident=George H.W. Bush|passeddate3=|passedvote3=|agreedbody3=House|agreeddate3=August 10, 1992|agreedvote3=Agreed voice vote|agreedbody4=Senate|agreeddate4=August 12, 1992|agreedvote4=Agreed voice vote|passedbody4=|passeddate4=|passedvote4=|signeddate=November 2, 1992|conferencedate=|unsignedpresident=<!-- used when passed without presidential signing -->|unsigneddate=<!-- used when passed without presidential signing -->|vetoedpresident=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|vetoeddate=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenbody1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddendate1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenvote1=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenbody2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddendate2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|overriddenvote2=<!-- used when passed by overriding presidential veto -->|amendments=|passedbody3=|passedvote2=Passed voice vote|othershorttitles=Driftnet Moratorium Enforcement Act of 1991|sections created={{Usc-title-chap|16|38|III}} §§ 1826a-1826c|longtitle=An Act to enhance the effectiveness of the United Nations international driftnet fishery conservation program.|colloquialacronym=HSDFEA|nickname=Central Bering Sea Fisheries Enforcement Act of 1992|enacted by=102nd|effective date=November 2, 1992|public law url=https://www.gpo.gov/fdsys/pkg/STATUTE-106/pdf/STATUTE-106-Pg4900.pdf|cite public law=102-582|cite statutes at large={{usstat|106|4900}}|acts amended=|acts repealed=|title amended=[[Title 16 of the United States Code|16 U.S.C.: Conservation]]|sections amended={{Usc-title-chap|16|38|I}} § 1801 et seq.|passeddate2=July 31, 1992|leghisturl=|introducedin=House|introducedbill={{USBill|102|H.R.|2152}}|introducedby=[[Gerry Studds]] ([[Democratic Party (United States)|D]]–[[Massachusetts|MA]])|introduceddate=April 30, 1991|committees=[[United States House Committee on Natural Resources|House Merchant Marine and Fisheries]], [[United States House Committee on Ways and Means|House Ways and Means]]|passedbody1=House|passeddate1=February 25, 1992|passedvote1=412-0 {{US House Vote|1992|19}}|passedbody2=Senate|passedas2=<!-- used if the second body changes the name of the legislation -->|SCOTUS cases=}} '''Dokar tilasta Kamun Kifi ta High Seas Driftnet na 1992''' ita ce sanarwar Amurka da ke yin la'akari da kiyaye shirin kiyaye kifin driftnet na Majalisar Dinkin Duniya don taƙaita kamun kifi mai girma a cikin manyan tekuna ko ruwan duniya. Dokar Majalisar ta amince da ƙudiri na Majalisar Dinkin Duniya da ke sanya dokar hana kamun kifi a manyan teku a ranar 31 ga Disambar, 1992 Dangane da taken 16 sashe na 1857, dokar tarayya ta Amurka mai lamba 102-582 ta ayyana Dokar Kare Kifi da Kamun Kifi na Magnuson–Stevens ta haramta amfani da babban kamun kifi na driftnet a cikin keɓantaccen yanki na tattalin arziki na kowace ƙasa mai iko da [[Tarayyar Amurka|Amurka]]. ==Tsarin Dokar== An tsara dokar a shekarar 1992 a matsayin Bill House Bill HR 2152 da Majalisar Dattijai Bill S. 884. Kudirin HR 2152 ya maye gurbin kudirin S. 884 wanda zaman majalisar dokokin Amurka na 102 ya zartar kuma shugaban Amurka na 41 George HW Bush ya kafa doka a ranar 2 ga Nuwamba, 1992. An tsara dokar tarayya a matsayin lakabi biyar da yake bayyana Amurka da suka shafi aiwatar da shari'a da kuma kiyaye kamun kifi mai girma na driftnet a cikin Tekun Bakwai. ===Wasu dokokin da tsare-tsaren=== Sun hada da; * Rashin gata na tashar jiragen ruwa da takunkumi ga manyan kamun kifi na driftnet * Tsawon hana damar tashar jiragen ruwa da takunkumi * Bukatu a ƙarkashin Dokar Kariyar Mammal Marine na 1972 * Ma'anoni * Ƙuntatawa shigo da su ƙarƙashin Dokar Kariyar Masunta na 1967 * tilastawa * Tattaunawar ciniki da muhalli * Haramcin da ya shafi jiragen ruwa na Amurka da ƴan ƙasa * Haɓaka gatan tashar jiragen ruwa don kamun kifi a Tekun Bering ta Tsakiya * Tsawon lokacin hana gatan tashar jiragen ruwa * Ƙuntata kamun kifi a yankin tattalin arzikin Amurka keɓantacce * Ma'anoni * Karewa * Sokewa harajin jirgin ruwa na nishaɗi * Shigar da jadawalin kuɗin fito ta atomatik da tsarin bayanai ==Duba kuma== * Drift netting * Hukumar Maritime ta Tarayya * Gillnetting * National Marine Fisheries Service * Majalisar Kula da Kifi ta Arewacin Pacific * Yarjejeniyar Majalisar Dinkin Duniya kan Dokar Teku ==Hanyoyin waje== ==Manazarta== {{Reflist}}   s7fwpdrm4pnfrmxlk6abfchwqudehfb Dutsen Zuma 0 31568 166449 147031 2022-08-17T07:07:34Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Infobox mountain|name=Aso Rock|map_caption=Location of Aso Rock in Nigeria (in [[Abuja]])|first_ascent=|topo=|coordinates_ref=|coordinates={{coord|9|5|0|N|7|32|10|E|type:mountain_region:NG_scale:100000|format=dms|display=inline,title}}|label_position=top|map_size=300|range_coordinates=|photo=Aso Rock as seen from the IBB golf course in Abuja, Nigeria.jpg|relief=1|map=Nigeria|location={{Flag|Nigeria}}|elevation_ref=|elevation_m=936|photo_caption=|easiest_route=}} '''Dutsen''' Nasara wani katon dutse ne da ke wajen [[Abuja|birnin Abuja]] babban birnin [[Najeriya|tarayyar Najeriya]]. Dutsen nasara yana da tsayin mita 400 [ kafa 1,300] fitaccen monolith mai tsayin mita {{Convert|936|m}} sama da matakin teku. Yana daya daga cikin abubuwan da aka fi sani da birnin. Majalisar [[Aso Rock Villa|Shugaban]] [[Majalisar Najeriya|Najeriya, Majalisar Dokokin]] [[Kotun Koli Ta Najeriya|Najeriya, da Kotun Koli na Najeriya]] suna kewaye da shi. Yawancin birnin ya shimfiɗa zuwa kudancin dutsen. "Aso" na nufin nasara a yaren asali na kabilar [[Abuja|Asokoro]] ("mutanen nasara"). Dutsen Nasara shine wurin da aka yi sanarwar Aso Rock a shekara ta 2003, wanda shugabannin gwamnatocin kasashen Commonwealth suka fitar yayin taron CHOGM da aka gudanar a [[Abuja]]. Ta sake tabbatar da ka'idodin Commonwealth kamar yadda aka yi dalla-dalla a ƙarƙashin sanarwar Harare, amma ta saita "inganta dimokuradiyya da ci gaba" a matsayin abubuwan da ƙungiyar ta sa gaba. == Duba kuma == * (Ma'ajiyar Kwal)* [[Zuma Rock]] == Bayanan kafa == {{Abuja}} ==Manazarta== f4fwtfu5mzipsb92vb4bkbvb194tlp7 Djibril Moussa Souna 0 31777 166404 148130 2022-08-17T05:39:32Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Djibril Moussa Souna''' (an haife shi ranar 7 ga watan Mayu, 1992) a [[Niamey|Yamai]], [[Nijar (ƙasa)|Nijar]]. ɗan [[Kungiyar Kwallon Kafa|wasan ƙwallon ƙafa]] ne na [[Nijar (ƙasa)|ƙasar Nijar]]. A halin yanzu yana taka leda a matsayin mai [[Mai buga baya|tsaron gida]] a ƙungiyar AS GNN ta Nijar. Shi memba ne a ƙungiyar ƙwallon kafa ta Nijar, wanda ake kira a gasar cin kofin kasashen Afrika na 2012.<ref>"Niger - M. Djibrilla - Profile with news, career statistics and history - Soccerway". int.soccerway.com.</ref> == Hanyoyin haɗi na waje == * {{NFT player|pid=39940}} {{Niger Squad 2012 Africa Cup of Nations}} == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] lvx5moxdq0l2sk4g78b3x9b84js4vtu Dorathy Nyagh 0 31809 166431 148229 2022-08-17T06:28:20Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Dorathy Nyagh''' 'yar [[Ɗan Nijeriya|Najeriya]] ce ƙwararriyar 'yar wasan ƙwallon hannu kuma kyaftin din Benue Queens kuma ɗaya daga cikin 'yan wasan da aka zaba don wakiltar Najeriya a gasar ƙwallon hannu ta mata ta Afirka da aka yi a [[Yaounde|Yaoundé, Kamaru]] ranar 6 ga Yuni, 202. <ref>https://www.busybuddiesng.com/captain-nyagh-confident-of-nigerias-triumph-at-womens-africa-handball-championship-after-20-year-absence-audio/</ref> == Tarihi rayuwa== Bayan ta kammala Sakandare ne ta wuce [[Jami'ar jihar Benuwai|Jami’ar Jihar Binuwai]] a shekarar 2009 inda ta karanci Turanci sannan ta zama kyaftin din wannan jami’ar. Ita ce mace ɗaya tilo a cikin ‘ya’ya hudu, kuma iyayenta sun goyi bayan sha’awarta ta wasanni kuma sun ba ta dukkan goyon baya don samun nasara a harkar. Mahaifin Dorathy shima dan wasa ne. Malami ne a kwalejin ilimi da ke Katsina- Ala inda yake koyarwa a sashen koyar da ilimin dan adam. == Sana'a == Dorathy ta fara buga wasan ƙwallon hannu lokacin tana ƙaramar sakandare, a cikin 2005 a Sarauniyar Sakandaren Rosary Gboko. Kocinta, Mista Godwin Tondo wanda aka fi sani da 'Gordon' a sakandare ya ƙarfafa mata gwiwa wanda ya taimaka mata wajen son buga ƙwallon hannu. Dorathy ta fara wasa da wakiltar makarantarta tun lokacin da ta kasance a cikin abubuwan da suka faru a makarantar sakandare a duk wasannin makarantar sakandare. A cikin watan Yuli 2018, bayan ta taka leda a bugu na farko na Prudent Energy Handball League, ta buga wa Babes Defender Civil. A cikin 2020 , ita da ƙungiyarta sun taka leda a Prudent Energy Handball League. Ta buga wasan share fagen shiga gasar cin kofin Afirka. Bayan ita da tawagarta sun cancanta, an gayyace su zuwa wasannin daidai. A Maroko, kuma ta buga kusan dukkan wasannin. A cikin 2021 ta jagoranci tawagar zuwa Najeriya a gasar kwallon hannu ta mata ta Afirka da aka yi a Yaoundé, Kamaru. == Manazarta == {{Reflist}} 1y3mpscicjzmazyraeff6qfq1lvlbee Djigui Diarra 0 32150 166405 157988 2022-08-17T05:42:26Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Djigui Diarra''' (an haife shi a ranar 27 ga watan Fabrairu 1995) ƙwararren ɗan wasan ƙwallon ƙafa ne ɗan ƙasar Mali [[Kungiyar Kwallon Kafa|wanda]] ke taka leda a matsayin mai tsaron gida a ƙungiyar matasan Afirka ta Premier ta Tanzaniya da kuma tawagar ƙasar Mali. Ya kuma wakilci kasarsa a gasar cin kofin duniya ta FIFA U-20 na 2015, inda suka kai matsayi na uku.<ref>Dia, Ibrahima. "Talents Cachés: Djigui Diarra, l'ange gardien des Aiglons du Mali" (in French). Mali Net. Retrieved 5 June 2016</ref> == Aikin kulob/Aiki == Diarra ya koma kulob din Young Africans na Tanzaniya a watan Agusta 2021. == Ayyukan kasa == === Matasa === An shirya Diarra ne zai wakilci kasarsa a Gasar Cin Kofin U-20 ta Afirka ta 2015, amma ya karye a hannunsa yayin wasan cin kofin zakarun Turai na CAF da AS GNN, kuma a karshe ba a zabe shi a cikin tawagar ba. A watan Mayun 2015, an saka shi cikin tawagar Mali don wakiltar tawagar 'yan kasa da shekaru 20 a gasar cin kofin duniya na FIFA U-20 na 2015 a [[Sabuwar Zelandiya|New Zealand]] . Diarra, kyaftin din tawagar, ya tare kwallaye masu hatsari guda tara, ciki har da bugun fanareti, a wasan da suka yi da Jamus . Daga karshe sun yi nasara da bugun fanariti, da ci 4-3. Serbia ce ta fitar da su a wasan kusa da na karshe, amma ta doke Senegal a wasan na uku.<ref>Traoré, Mahamat (20 May 2015). "Coupe du Monde U20 Nouvelle Zélande 2015: Le coach Fanyeri Diarrabdévoile sa liste des 21 maliens pour mondial" (in French). MaliFootball. Retrieved 6 June 2016.</ref> Bugu da kari, ya buga wasanni uku tare da tawagar 'yan kasa da shekara 23 ta kasar Mali a gasar cin kofin kasashen Afrika na 'yan kasa da shekaru 23 a shekarar 2015 a karshen shekarar 2015, inda ya yi murabus sau daya. === Babban ɗan wasa === Diarra an kira shi zuwa tawagar kasar Mali don neman tikitin shiga gasar cin kofin kasashen Afirka na 2016, kuma ya fara buga wasansa na farko a gasar cin kofin duniya, a wasan da suka doke Guinea-Bissau da ci 3-1 a ranar 5 ga Yuli, 2015. Ya kuma bayyana a wasan da suka doke Mauritania da ci 2-1 a ranar 18 ga Oktoba. Da wadannan nasarorin, Mali ta samu tikitin shiga gasar cin kofin kasashen Afirka na 2016 da aka gudanar a [[Ruwanda|kasar Rwanda]] . An sake sanya sunan Diarra a cikin tawagar 'yan wasa 23, kuma an buga wasanni uku a wasanni shida yayin da Mali ta kai wasan karshe, inda ta sha kashi a hannun DR Congo da ci 3-0. An nada Diarra zuwa gasar XI a matsayin wanda zai maye gurbinsa.<ref>Mali - D. Diarra - Profile with news, career statistics and history - Soccerway" . int.soccerway.com Retrieved 7 May 2018.</ref> == Kididdigar sana'a/Aiki == === Ƙasashen Duniya === {{Updated|matches played on 15 July 2019}}<ref name="nft">{{NFT|59794}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align:center" | colspan="3" |tawagar kasar Mali |- ! Shekara ! Aikace-aikace ! Buri |- | 2015 | 2 | 0 |- | 2016 | 9 | 0 |- | 2017 | 7 | 0 |- | 2018 | 5 | 0 |- | 2019 | 6 | 0 |- ! Jimlar ! 29 ! 0 |} == Girmamawa == === Kulob/ƙungiya === ; Stade Malien * Ƙungiyar Première ta Mali : 2012-13, 2013-14, 2014-15, 2016, 2019-20, 2020-21 * Kofin Mali : 2013, 2015, 2018 * Malian Super Cup : 2014, 2015 === Ƙasashen Duniya === ; Mali * Gasar Cin Kofin Kasashen Afirka : 2016 ; Mali U20 * FIFA U-20 Gasar Cin Kofin Duniya Matsayi na uku: 2015 === Mutum === * Ƙungiyar CAF ta Shekara : 2015 (a madadin) * Gasar Cin Kofin Afirka Mafi XI: 2016 (a madadin) * Gwarzon Dan Wasan Sashen Farko na Mali : 2014–15 == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje ==   * Djigui Diarra at ESPN FC * {{Soccerway|djigui-diarra/405521}} * {{FIFA player|386620}} [[Category:Rayayyun mutane]] cgmjz5e9euw7ifhwj13fsti9fchr9wg 166406 166405 2022-08-17T05:42:59Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Djigui Diarra''' (an haife shi a ranar 27 ga watan Fabrairu 1995). ƙwararren ɗan wasan ƙwallon ƙafa ne ɗan ƙasar Mali [[Kungiyar Kwallon Kafa|wanda]] ke taka leda a matsayin mai tsaron gida a ƙungiyar matasan Afirka ta Premier ta Tanzaniya da kuma tawagar ƙasar Mali. Ya kuma wakilci kasarsa a gasar cin kofin duniya ta FIFA U-20 na 2015, inda suka kai matsayi na uku.<ref>Dia, Ibrahima. "Talents Cachés: Djigui Diarra, l'ange gardien des Aiglons du Mali" (in French). Mali Net. Retrieved 5 June 2016</ref> == Aikin kulob/Aiki == Diarra ya koma kulob din Young Africans na Tanzaniya a watan Agusta 2021. == Ayyukan kasa == === Matasa === An shirya Diarra ne zai wakilci kasarsa a Gasar Cin Kofin U-20 ta Afirka ta 2015, amma ya karye a hannunsa yayin wasan cin kofin zakarun Turai na CAF da AS GNN, kuma a karshe ba a zabe shi a cikin tawagar ba. A watan Mayun 2015, an saka shi cikin tawagar Mali don wakiltar tawagar 'yan kasa da shekaru 20 a gasar cin kofin duniya na FIFA U-20 na 2015 a [[Sabuwar Zelandiya|New Zealand]] . Diarra, kyaftin din tawagar, ya tare kwallaye masu hatsari guda tara, ciki har da bugun fanareti, a wasan da suka yi da Jamus. Daga karshe sun yi nasara da bugun fanariti, da ci 4-3. Serbia ce ta fitar da su a wasan kusa da na karshe, amma ta doke Senegal a wasan na uku.<ref>Traoré, Mahamat (20 May 2015). "Coupe du Monde U20 Nouvelle Zélande 2015: Le coach Fanyeri Diarrabdévoile sa liste des 21 maliens pour mondial" (in French). MaliFootball. Retrieved 6 June 2016.</ref> Bugu da kari, ya buga wasanni uku tare da tawagar 'yan kasa da shekara 23 ta kasar Mali a gasar cin kofin kasashen Afrika na 'yan kasa da shekaru 23 a shekarar 2015 a karshen shekarar 2015, inda ya yi murabus sau daya. === Babban ɗan wasa === Diarra an kira shi zuwa tawagar kasar Mali don neman tikitin shiga gasar cin kofin kasashen Afirka na 2016, kuma ya fara buga wasansa na farko a gasar cin kofin duniya, a wasan da suka doke Guinea-Bissau da ci 3-1 a ranar 5 ga Yuli, 2015. Ya kuma bayyana a wasan da suka doke Mauritania da ci 2-1 a ranar 18 ga Oktoba. Da wadannan nasarorin, Mali ta samu tikitin shiga gasar cin kofin kasashen Afirka na 2016 da aka gudanar a [[Ruwanda|kasar Rwanda]] . An sake sanya sunan Diarra a cikin tawagar 'yan wasa 23, kuma an buga wasanni uku a wasanni shida yayin da Mali ta kai wasan karshe, inda ta sha kashi a hannun DR Congo da ci 3-0. An nada Diarra zuwa gasar XI a matsayin wanda zai maye gurbinsa.<ref>Mali - D. Diarra - Profile with news, career statistics and history - Soccerway" . int.soccerway.com Retrieved 7 May 2018.</ref> == Kididdigar sana'a/Aiki == === Ƙasashen Duniya === {{Updated|matches played on 15 July 2019}}<ref name="nft">{{NFT|59794}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align:center" | colspan="3" |tawagar kasar Mali |- ! Shekara ! Aikace-aikace ! Buri |- | 2015 | 2 | 0 |- | 2016 | 9 | 0 |- | 2017 | 7 | 0 |- | 2018 | 5 | 0 |- | 2019 | 6 | 0 |- ! Jimlar ! 29 ! 0 |} == Girmamawa == === Kulob/ƙungiya === ; Stade Malien * Ƙungiyar Première ta Mali : 2012-13, 2013-14, 2014-15, 2016, 2019-20, 2020-21 * Kofin Mali : 2013, 2015, 2018 * Malian Super Cup : 2014, 2015 === Ƙasashen Duniya === ; Mali * Gasar Cin Kofin Kasashen Afirka : 2016 ; Mali U20 * FIFA U-20 Gasar Cin Kofin Duniya Matsayi na uku: 2015 === Mutum === * Ƙungiyar CAF ta Shekara : 2015 (a madadin) * Gasar Cin Kofin Afirka Mafi XI: 2016 (a madadin) * Gwarzon Dan Wasan Sashen Farko na Mali : 2014–15 == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje ==   * Djigui Diarra at ESPN FC * {{Soccerway|djigui-diarra/405521}} * {{FIFA player|386620}} [[Category:Rayayyun mutane]] o6d4z9gbvb93s2u8g71gi13wenkrfaw 166408 166406 2022-08-17T05:46:35Z Abdulbasid Rabiu 16820 /* Matasa */ wikitext text/x-wiki '''Djigui Diarra''' (an haife shi a ranar 27 ga watan Fabrairu 1995). ƙwararren ɗan wasan ƙwallon ƙafa ne ɗan ƙasar Mali [[Kungiyar Kwallon Kafa|wanda]] ke taka leda a matsayin mai tsaron gida a ƙungiyar matasan Afirka ta Premier ta Tanzaniya da kuma tawagar ƙasar Mali. Ya kuma wakilci kasarsa a gasar cin kofin duniya ta FIFA U-20 na 2015, inda suka kai matsayi na uku.<ref>Dia, Ibrahima. "Talents Cachés: Djigui Diarra, l'ange gardien des Aiglons du Mali" (in French). Mali Net. Retrieved 5 June 2016</ref> == Aikin kulob/Aiki == Diarra ya koma kulob din Young Africans na Tanzaniya a watan Agusta 2021. == Ayyukan kasa == === Matasa === An shirya Diarra ne zai wakilci kasarsa a Gasar Cin Kofin U-20 ta Afirka ta 2015, amma ya karye a hannunsa yayin wasan cin kofin zakarun Turai na CAF da AS GNN, kuma a karshe ba a zabe shi a cikin tawagar ba. A watan Mayun 2015, an saka shi cikin tawagar Mali don wakiltar tawagar 'yan kasa da shekaru 20 a gasar cin kofin duniya na FIFA U-20 na 2015 a [[Sabuwar Zelandiya|New Zealand]] . Diarra, kyaftin din tawagar, ya tare kwallaye masu hatsari guda tara, ciki har da bugun fanariti, a wasan da suka yi da Jamus. Daga karshe sun yi nasara da bugun fanariti, da ci 4-3. Serbia ce ta fitar da su a wasan kusa da na karshe, amma ta doke Senegal a wasan na uku.<ref>Traoré, Mahamat (20 May 2015). "Coupe du Monde U20 Nouvelle Zélande 2015: Le coach Fanyeri Diarrabdévoile sa liste des 21 maliens pour mondial" (in French). MaliFootball. Retrieved 6 June 2016.</ref> Bugu da kari, ya buga wasanni uku tare da tawagar 'yan kasa da shekara 23 ta kasar Mali a gasar cin kofin kasashen Afrika na 'yan kasa da shekaru 23 a shekarar 2015 a karshen shekarar 2015, inda ya yi murabus sau daya. === Babban ɗan wasa === Diarra an kira shi zuwa tawagar kasar Mali don neman tikitin shiga gasar cin kofin kasashen Afirka na 2016, kuma ya fara buga wasansa na farko a gasar cin kofin duniya, a wasan da suka doke Guinea-Bissau da ci 3-1 a ranar 5 ga Yuli, 2015. Ya kuma bayyana a wasan da suka doke Mauritania da ci 2-1 a ranar 18 ga Oktoba. Da wadannan nasarorin, Mali ta samu tikitin shiga gasar cin kofin kasashen Afirka na 2016 da aka gudanar a [[Ruwanda|kasar Rwanda]] . An sake sanya sunan Diarra a cikin tawagar 'yan wasa 23, kuma an buga wasanni uku a wasanni shida yayin da Mali ta kai wasan karshe, inda ta sha kashi a hannun DR Congo da ci 3-0. An nada Diarra zuwa gasar XI a matsayin wanda zai maye gurbinsa.<ref>Mali - D. Diarra - Profile with news, career statistics and history - Soccerway" . int.soccerway.com Retrieved 7 May 2018.</ref> == Kididdigar sana'a/Aiki == === Ƙasashen Duniya === {{Updated|matches played on 15 July 2019}}<ref name="nft">{{NFT|59794}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align:center" | colspan="3" |tawagar kasar Mali |- ! Shekara ! Aikace-aikace ! Buri |- | 2015 | 2 | 0 |- | 2016 | 9 | 0 |- | 2017 | 7 | 0 |- | 2018 | 5 | 0 |- | 2019 | 6 | 0 |- ! Jimlar ! 29 ! 0 |} == Girmamawa == === Kulob/ƙungiya === ; Stade Malien * Ƙungiyar Première ta Mali : 2012-13, 2013-14, 2014-15, 2016, 2019-20, 2020-21 * Kofin Mali : 2013, 2015, 2018 * Malian Super Cup : 2014, 2015 === Ƙasashen Duniya === ; Mali * Gasar Cin Kofin Kasashen Afirka : 2016 ; Mali U20 * FIFA U-20 Gasar Cin Kofin Duniya Matsayi na uku: 2015 === Mutum === * Ƙungiyar CAF ta Shekara : 2015 (a madadin) * Gasar Cin Kofin Afirka Mafi XI: 2016 (a madadin) * Gwarzon Dan Wasan Sashen Farko na Mali : 2014–15 == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje ==   * Djigui Diarra at ESPN FC * {{Soccerway|djigui-diarra/405521}} * {{FIFA player|386620}} [[Category:Rayayyun mutane]] lwve7ovdaisjuh9nq7oknv1n51zvkd4 166411 166408 2022-08-17T05:48:38Z Abdulbasid Rabiu 16820 /* Matasa */ wikitext text/x-wiki '''Djigui Diarra''' (an haife shi a ranar 27 ga watan Fabrairu 1995). ƙwararren ɗan wasan ƙwallon ƙafa ne ɗan ƙasar Mali [[Kungiyar Kwallon Kafa|wanda]] ke taka leda a matsayin mai tsaron gida a ƙungiyar matasan Afirka ta Premier ta Tanzaniya da kuma tawagar ƙasar Mali. Ya kuma wakilci kasarsa a gasar cin kofin duniya ta FIFA U-20 na 2015, inda suka kai matsayi na uku.<ref>Dia, Ibrahima. "Talents Cachés: Djigui Diarra, l'ange gardien des Aiglons du Mali" (in French). Mali Net. Retrieved 5 June 2016</ref> == Aikin kulob/Aiki == Diarra ya koma kulob din Young Africans na Tanzaniya a watan Agusta 2021. == Ayyukan kasa == === Matasa === An shirya Diarra ne zai wakilci kasarsa a Gasar Cin Kofin U-20 ta Afirka ta 2015, amma ya karye a hannunsa yayin wasan cin kofin zakarun Turai na CAF da AS GNN, kuma a karshe ba a zabe shi a cikin tawagar ba. A watan Mayun 2015, an saka shi cikin tawagar Mali don wakiltar tawagar 'yan kasa da shekaru 20 a gasar cin kofin duniya na FIFA U-20 na 2015 a [[Sabuwar Zelandiya|New Zealand]] . Diarra, kyaftin din tawagar, ya tare kwallaye masu hatsari guda tara, ciki har da bugun fanariti, a wasan da suka yi da Jamus. Daga karshe sun yi nasara da bugun fanariti, da ci 4-3. Kasar Serbia ce ta fitar da su a wasan kusa da na karshe, amma ta doke Senegal a wasan na uku.<ref>Traoré, Mahamat (20 May 2015). "Coupe du Monde U20 Nouvelle Zélande 2015: Le coach Fanyeri Diarrabdévoile sa liste des 21 maliens pour mondial" (in French). MaliFootball. Retrieved 6 June 2016.</ref> Bugu da kari, ya buga wasanni uku tare da tawagar 'yan kasa da shekara 23 ta kasar Mali a gasar cin kofin kasashen Afrika na 'yan kasa da shekaru 23 a shekarar 2015 a karshen shekarar 2015, inda ya yi murabus sau daya. === Babban ɗan wasa === Diarra an kira shi zuwa tawagar kasar Mali don neman tikitin shiga gasar cin kofin kasashen Afirka na 2016, kuma ya fara buga wasansa na farko a gasar cin kofin duniya, a wasan da suka doke Guinea-Bissau da ci 3-1 a ranar 5 ga Yuli, 2015. Ya kuma bayyana a wasan da suka doke Mauritania da ci 2-1 a ranar 18 ga Oktoba. Da wadannan nasarorin, Mali ta samu tikitin shiga gasar cin kofin kasashen Afirka na 2016 da aka gudanar a [[Ruwanda|kasar Rwanda]] . An sake sanya sunan Diarra a cikin tawagar 'yan wasa 23, kuma an buga wasanni uku a wasanni shida yayin da Mali ta kai wasan karshe, inda ta sha kashi a hannun DR Congo da ci 3-0. An nada Diarra zuwa gasar XI a matsayin wanda zai maye gurbinsa.<ref>Mali - D. Diarra - Profile with news, career statistics and history - Soccerway" . int.soccerway.com Retrieved 7 May 2018.</ref> == Kididdigar sana'a/Aiki == === Ƙasashen Duniya === {{Updated|matches played on 15 July 2019}}<ref name="nft">{{NFT|59794}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align:center" | colspan="3" |tawagar kasar Mali |- ! Shekara ! Aikace-aikace ! Buri |- | 2015 | 2 | 0 |- | 2016 | 9 | 0 |- | 2017 | 7 | 0 |- | 2018 | 5 | 0 |- | 2019 | 6 | 0 |- ! Jimlar ! 29 ! 0 |} == Girmamawa == === Kulob/ƙungiya === ; Stade Malien * Ƙungiyar Première ta Mali : 2012-13, 2013-14, 2014-15, 2016, 2019-20, 2020-21 * Kofin Mali : 2013, 2015, 2018 * Malian Super Cup : 2014, 2015 === Ƙasashen Duniya === ; Mali * Gasar Cin Kofin Kasashen Afirka : 2016 ; Mali U20 * FIFA U-20 Gasar Cin Kofin Duniya Matsayi na uku: 2015 === Mutum === * Ƙungiyar CAF ta Shekara : 2015 (a madadin) * Gasar Cin Kofin Afirka Mafi XI: 2016 (a madadin) * Gwarzon Dan Wasan Sashen Farko na Mali : 2014–15 == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje ==   * Djigui Diarra at ESPN FC * {{Soccerway|djigui-diarra/405521}} * {{FIFA player|386620}} [[Category:Rayayyun mutane]] 7esxgqo0i3a9ugloa4fcl9zfwbkl8ip Dylan Budge 0 32187 166450 149842 2022-08-17T07:10:09Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Dylan Evers Budge''' (an haife shi ranar 11 ga watan Satumba, 1995). dan wasan [[Kurket|kurket ne]] na kasar Scotland ne. Ya buga wasansa na farko na One Day International (ODI) don Scotland da Ingila a ranar 10 ga Yunin 2018. Ya buga wasansa na Twenty20 International (T20I) na farko don Scotland da Pakistan a ranar 12 ga Yunin 2018. ==Wasan kurket== A cikin watan Yunin 2019, an zaɓe shi don wakiltar Scotland A a cikin rangadin da suka yi zuwa Ireland don buga Ireland Wolves A cikin Yuli 2019, an zaɓi shi don buga wa Edinburgh Rocks a bugu na farko na gasar kurket ta Euro T20 Slam . Sai dai a wata mai zuwa aka soke gasar. A cikin Oktoba 2019, an ƙara shi cikin tawagar Scotland gabanin wasannin share fage a gasar share fagen shiga gasar cin kofin duniya ta 2019 ICC T20 a Hadaddiyar Daular Larabawa, inda ya maye gurbin Ollie Hairs, wanda aka cire shi saboda rauni. A cikin Satumba 2021, an sanya sunan Budge a cikin tawagar wucin gadi ta Scotland don Gasar Cin Kofin Duniya na maza na T20 na 2021 ICC . == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * Dylan Budge at ESPNcricinfo {{S-start}} {{Succession box|}} {{S-end}} [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] 7u7j4hcn6j4nl5tqljowj2m5tnbj8xz Sarauta na Akan 0 32556 166465 151116 2022-08-17T07:37:49Z DonCamillo 4280 wikitext text/x-wiki {{databox}} [[File:Queen_Mother_Moore.jpeg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Queen_Mother_Moore.jpeg|thumb|Uwar Sarauniya Moore tana karramawa saboda hidimar da ta inganta ƴan ƙasashen Afirka]] A yawancin sassan yammacin Afirka, akwai tsohuwar al'adar sarauta, kuma mutanen Akan sun haɓaka tsarin kansu, wanda ya kasance tare da tsarin dimokuradiyya na kasar. Kalmar Akan ga mai mulki ko ɗaya daga cikin fadawansa daban-daban ita ce "'''Nana'''" (/ˈnænə/). A zamanin mulkin mallaka, Turawa sun fassara shi da "shugaba", amma wannan ba daidai ba ne. Wasu majiyoyin kuma suna magana akan “sarakuna”, wanda kuma ba haka yake ba, musamman a maganar da aka fada. Kalmar “shugaba” ta zama ruwan dare ko da a tsakanin mutanen Ghana na zamani, ko da yake zai fi kyau a yi amfani da kalmar “Nana” ba tare da fassara ba a duk inda zai yiwu. == Tarihi == Tushen sarautar Akan an san shi, kodayake rubuce-rubucen ba su da yawa. Lokacin da Akan ke zama a Bonoman, a cikin lokacin kafin 1300, Bonos ya riga ya yi amfani da tsarin sarauta. Babban sarki yana da matsayi da za a iya kwatanta shi da na sarki mai cikakken imani.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=ExJPAQAAMAAJ|title=The Akan of Ghana: Their Ancient Beliefs|date=1958|publisher=Faber & Faber|language=en}}</ref> Lokacin da aka kafa Jamhuriyar Ghana a shekara ta 1957, an amince cewa a mutunta tsarin sarauta. == Lokacin yanzu == An karɓi sarauta bisa hukuma. ’Yan siyasa suna tambayar sarakuna shawara domin yawanci sun fi kusanci da mutane. Babban kwamitin shi ne Majalisar Sarakunan Kasar da ke Kumasi. Akwai kuma Majalisar Sarakunan Yanki. Idan aka samu matsala tsakanin sarakuna, Majalisar Sarakunan tana da aikin shari’a ta yanke hukunci a kan irin wadannan batutuwa. == Matsayi == A cikin ƙabilar Akan akwai ƙungiyoyin dangi daban-daban, kamar su Ashanti, Bono, Akyem, Kwahu, Akwapim, Assin, ko Fante, [Denkyira]. Mafi girman matsayi na gaba dayan makarantar sarautar Akan shine babban sarki. An sanya su a ƙasan shugaban Paramount sune ƙananan shugabannin. Za a iya kwatanta karamin shugaba da mai gari, sai dai ofishinsa na gado ne sabanin wanda aka zaba. Sarakunan suna da yankunansu, kuma baya ga kula da su, suna da aiki a kotunan manyan sarakunansu a matsayin ministoci. Yawancin ayyukan gargajiya ne, yayin da wasu an ƙirƙira su kwanan nan: Wani sarki ne ke yin hukunci da yanke hukunci kan tambayoyin siyasa da tattalin arziki a yankinsa. Lokacin da aka sanya shi, yana karɓar sunan stool. Yawanci, duk sarakunan da ke cikin zuriyar sarauta suna da suna iri ɗaya - an ƙara wa'adi don bambanta su duka. === ''Omanhene'' === Fassarar Turanci na take Omanhene shine Babban Babban Babban Sarki. A lokuta da ba kasafai ba, Sarauniya da kansu za su kasance masu kula da sarauta har sai an zaɓi namijin da ya dace daga Gidan Sarauta a matsayin shugaba. Wannan da matsayin Obaapanin ko Sarauniya su ne kawai ake samun su ta hanyar zuriya daga dangin da ke mulki. === ''Krontihene'' === Krontihene shine mai kula da ƙasa kuma mai ba da umarni na biyu bayan Omanhene. === ''Ankobeahene'' === ''Ankobea'' na nufin wanda ya zauna a gida ko bai je ko’ina ba. Ankobeahene shine mai kula da fada. === ''Obaatan'' === Obaatan yana nufin "iyaye" kuma rawar mace ce. Alamarta ita ce kwai, daga cikinsa ne duk sauran sarakuna suka fito. Ita ce mai ba Omanhene shawara. Lokacin da stool ɗin Omanhene ba kowa, Obaatan ya ba da shawarar wanda ke kan gaba. Ana sa ran ta yi la'akari da dukkan abubuwa kamar halayen 'yan takarar da ake da su, zuriyarsu ta sarauta da kuma gudunmawar da suke bayarwa ga gidan sarauta. Yawancin zuriya da tsarin haihuwa ana ba da la'akari mai mahimmanci a cikin tsarin zaɓin. Ko da yake ana samun shi a wasu hadisai, matsayin Obaatan bai dace da tsarin sarautar Akan daidai ba. Wanda ya ba da shawara kuma ya zabi Omanhene a cikin Akans shine Obaahemaa (ko uwar Sarauniya). === ''Tufohene'' === “Shugaban yaki” shi ne shugaban duk kamfanonin Asafo da kuma ministan tsaro (ko shugaban ‘yan bindiga). Tufohene ya fassara sako-sako a cikin Akan a matsayin 'shugaban 'yan bindiga', . === ''Asafohene'' === Asafohene shine shugaban kamfani guda ɗaya na Asafo. === ''Manwerehene'' === Shugaban ciki. === ''Sanaahene'' === Shugaban baitul mali. === ''Adontehene'' === Akwai mukamai guda hudu da ke kwatanta bangaren soji. Adontehene shi ne wanda ke zuwa gaban sojoji. === ''Nkyidomhene'' === Yakan tattara sojojin da suka bari, ya mayar da su wurin sojoji. A lokacin Odambea, Nkyidom koyaushe suna zama a cikin palanquin na ƙarshe. === ''Nifahene'' === Nifahene yana rike da gefen dama na kafa sojojin. === ''Benkumhene'' === Benkumhene yana rike da bangaren hagu na kafa sojoji (kuma a tsarin mulkin zamani wanda aka fi sani da bangaren hagu). === ''Akyempimhene'' === Idan akwai abin da za a raba ko raba, Akyempimhene (ko mataimakin sarki) dole ne ya yi shi. Shi ne ɗan fari na sarki. Yana kuma kāre sarki, mahaifinsa, kowane sarki yana yanke shawara ko zai ba da sarauta ga ɗansa na gaske ko kuma na kusa. Hakanan yana jin daɗin isa a cikin palanquin bayan Asantehene ya zauna; shi kadai ke da wannan ikon yin haka. Shi ne kuma shugaban dukkan sarakunan Kumasi. Otumfuo Opoku Ware (Katakyie) ya kirkiro wannan take. Yawanci 'ya'yan farko na sarakuna su ne suke hawan wannan sãƙi. Shi ne kuma shugaban dangin Kyidom (Fekuo). Saboda tsarin gado na matrilineal, 'ya'ya maza ba sa maye gurbin ubanninsu a matsayin sarakuna kai tsaye. An zabo sarakuna da yawa daga cikin ‘ya’yan marigayin na makusanta mata. Don haka wannan laƙabi hanya ce mai dacewa ta ɗaukaka ɗan sarki ba tare da bata wa sarautar rai ba. === ''Mankrado'' === Aikin Mankrado shine tsarkakewa. Ya sanya ganye a cikin ruwa, sannan ya yayyafa shi akan Omanhene. Haka kuma gishiri a aljihunsa kodayaushe ya ke domin ya kyautata ma Omanhene. === ''Guantuahene'' === Taken Guantuahene sabon salo ne na kwanan nan. Guantoahene shi ne wanda mutane za su iya juya zuwa gare shi don tsari da jinƙai. === ''Nsumankwahene'' === Nsumankwahene yana kallon baka. Wannan take kuma wani ɗan ƙaramin halitta ne. Nsumankwahene shugaban ruhaniya ne na al'umma/al'ummomi. A da, babban firist ne ya yi wannan aikin. === ''Nkosuohene'' === Nkosuohene ne ke da alhakin ci gaban yankin. An halicci Nkosuohene don girmama wanda ba dole ba ne ya zama dan gidan sarauta. Ashanti ne suka kirkira, an karrama wasu ’yan kasashen waje da aka zaba da wannan lakabi wanda ya yaba da gudummawar da ba na sarauta ba. == Tawagar == === ''Okomfo'' === Mutum mafi mahimmanci a cikin tawagar shugaban shine firist ko firist (''Okomfo''). A al’adance, firist yana gaya wa sarki lokacin da ya dace a soma yaƙi ko kuma a yi aure, alal misali. === Matan Kwanciya === Akwai kuma matar stool. Ko da sarki ya yi aure ko bai yi aure ba, idan aka nada shi, za a aura masa da karamar yarinya. Samun matar aure wajibi ne, kuma auren mata fiye da daya ya halatta a Ghana. A yau, aikin alama na aure ya isa, duk da haka. Yayin faretin, wata mata ce ta zauna a gaban sarki. === ''Okyeame'' === Basarake yana da masana harshe ɗaya ko fiye (Okyeame). Basarake ba ya yin magana a bainar jama'a, sai dai yana isar da saƙo ta hanyar masanin ilimin harshe, wanda kuma ke da alhakin zubar da layya. == Uwar Sarauniya == [[File:The_Childrens_Museum_of_Indianapolis_-_Queen_Mothers_stool.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:The_Childrens_Museum_of_Indianapolis_-_Queen_Mothers_stool.jpg|right|thumb|Akan stool da aka yi imanin na uwar Sarauniya ce, 1940-1965, a cikin tarin Gidan Tarihi na Yara na Indianapolis]] Lakabin uwar Sarauniya na iya danganta da matsayi na babbar sarauniya, sarauniya ko sarauniya. Mai martaba Akan daidai yake da na maza, "Nana". Lokacin amfani da Ingilishi, 'yan Ghana sukan ce "uwar sarauniya". Wannan matar ba lallai ba ce mahaifiyar sarki ba, duk da cewa tana da alaka da shi. Matsayinta a cikin tsarin shine sanya ido kan yanayin zamantakewa, kuma an san uwar Sarauniya mai iya kai tsaye ko ta zarce sarki mai mulki ta fuskar iko da daraja. Misali mai kyau na faruwar haka shine lamarin Sarauniya Yaa Asantewaa. Ana sa ran uwar Sarauniya (ko ''Ohemaa'') za ta nada wani a matsayin shugaba idan ya zama fanko. A wasu wuraren, ''Abusuapanyin'' (ko shugaban dangi) yana yin wannan aikin tare da shawarwari tare da sauran ƴan uwa a maimakon haka. == Regalia == === Kayan ado na sirri === A lokuta na musamman, sarakunan kan sanya rigar gargajiya, wanda ya kai tsayin yadi shida, an nannade shi a jiki kuma ana sawa a matsayin toga. Shuwagabannin mata suna saka yadudduka guda biyu waɗanda za su iya zama nau'i daban-daban. Kayan adon suna da yawa kuma an yi amfani da su da zinariya. A zamanin yau, yawancin sarakuna suna sanya zinare na kwaikwayo. Tufafin kai yakan ɗauki siffar kambi. Ana iya yin shi da ƙarfe ko na baƙar fata, an yi masa ado da ƙarfe. Sarakuna suna da takalma na gargajiya, kuma sanya takalma alama ce a gare su. Idan shugaba ya sauka, sai ya cire takalminsa. === Wuƙar tashi (''Bodua'') === Lokacin hawa a cikin palanquin, hakimai suna riƙe da wuƙar tashi a hannu ɗaya da takobin biki a ɗayan. An yi whisk ɗin tashi da gashin dabba. === Takobi (''Afena'') === Ana amfani da gajeren takobin biki don hadayar dabba. Shugaban ya taba makogwaron dabbar a alamance da takobinsa kafin wani ya yanke ta da wuka mai kaifi. === Palanquin (''Apakan'') === A lokacin durbar, wadda fareti ce ta musamman, ana ɗaukar wasu sarakuna a cikin palanquin. Subchiefs dole su yi tafiya. Palanquins na iya samun siffar kujera ko na gado. === Kwanciya (''Dwa'') === Maimakon sarauta, sarakunan Akan suna zama a kan kujera. Idan sun mutu, a kan yi musu fenti baki a ajiye a cikin ɗaki mai tsarki. Ana kiran wannan ɗaki mai tsarki ''Nkonwafie'' (gidan kwanciya). Idan marigayi sarki ne ya fara zama a kan wannan kujera, sunan mutumin ya zama na farko I. Duk wanda ya zauna a kan wannan kujera a nan gaba za a kira shi da sunan sarki na farko amma zai yi II a liƙa. Sunan ya zama sunan sabon sarki. === Laima (''Bamkyim'') === Manyan laima da aka yi da siliki da sauran yadudduka masu arziƙi ana amfani da su don inuwar sarki da nuna daga nesa cewa shugaba na gabatowa. == Manazarta == == Mafari == Da yake babu bayanai da yawa da aka rubuta, dole ne a nakalto kafofin baka: * Mr. Anthony Alick Eghan, Yamoransa (Yankin Tsakiya, Ghana) * Kofi Owusu Yeboah, Ejisu-Onwe (Yankin Ashanti) == Adabi == * Antubam, Kofi, ''Ghana's Heritage of Culture'', Leipzig, 1963 * Kyerematen, A. A. Y., ''Panoply of Ghana'', London, 1964 * Meyerowitz, Eva L. R., ''Akan Traditions of Origin'', London, 1952 * Meyerowitz, Eva L. R., ''At the Court of an African King'', London, 1962 * Obeng, Ernest E., ''Ancient Ashanti Chieftancy'', Tema, Ghana, 1986 tjzdayxyg223mvkllxinxat6jjf685p Dorian Jr. 0 32996 166434 159607 2022-08-17T06:36:35Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Dorian Junior Hanza Meha''' wanda aka sani da '''Dorian Jr.''' (an haife shi ranar 12 ga watan Mayu, 2001).<ref>[[Dorian Jr]]. at Soccerway. Retrieved 16 November 2021.</ref><ref>[[Dorian Jr]]. at BDFutbol. Retrieved 16 November 2021.</ref> ƙwararren ɗan wasan ƙwallon [[Kungiyar Kwallon Kafa|ƙafa ne]] wanda ke taka leda a matsayin ɗan wasan gaba na UP Langreo, a kan aro daga Cultural Leonesa.<ref>[[Dorian Jr]]". Global Sports Archive. Retrieved 16 November</ref> An haife shi a Spain, yana wakiltar tawagar kasar Equatorial Guinea.<ref>Tabla Goleadores" (in Spanish). Retrieved 16 November 2021</ref><ref>Ficha Partido" (in Spanish). Retrieved 16 November 2021.</ref> == Rayuwar farko == Dorian Jr.<ref>Ficha Partido" (in Spanish). Retrieved 16 November 2021.</ref> an haife shi a Fuenlabrada iyayensa 'yan Equatoguinean Bubi.<ref>Dorian: "Convivir con compañeros de 19 nacionalidades me ha hecho más maduro" (in Spanish). Retrieved 16 November 2021</ref> == Aikin kulob/Ƙungiya == Dorian Jr. CD Atlético Fuenlabreño ne da samfurin Alcobendas CF. Ya buga wasa a EI San Martín da Langreo a Spain.<ref>Dorian ha sido seleccionado por Guinea Ecuatorial para jugar dos partidos de la fase de Clasificación para el Mundial de Catar, ante Túnezy [[Mauritaniya]]" (in Spanish). Retrieved 16 November 2021.</ref> == Ayyukan kasa == Dorian Jr.<ref>Match Report of [[Mauritania]] vs Equatorial [[Guinea]]". Global Sports Archive. 16 November 2021. Retrieved 16 November 2021.</ref> ya fara halartar wasa na farko a Equatorial Guinea a ranar 16 ga watan Nuwamba 2021.<ref>[[Dorian Jr]]. playing for San Martín". Diego Blanco. Retrieved 16 November 2021.</ref> == Kididdigar sana'a/Aiki == === Ƙasashen Duniya === {{Updated|16 November 2021}} {| class="wikitable" style="text-align:center" ! colspan="3" |Equatorial Guinea |- ! Shekara ! Aikace-aikace ! Buri |- | 2021 | 1 | 0 |- ! Jimlar ! 1 ! 0 |} == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * Dorian Jr. on Instagram * Dorian Jr. at BDFutbol * Dorian Jr. at LaPreferente.com (in Spanish) [[Category:Rayayyun mutane]] ikkf1q75fyhyw6yf2e8ejrp3q12gzde 166471 166434 2022-08-17T08:10:34Z Muhammad Idriss Criteria 15878 wikitext text/x-wiki '''Dorian Junior Hanza Meha''' wanda aka sani da '''Dorian Jr.''' (an haife shi a ranar 12 ga watan Mayu, 2001) <ref>[[Dorian Jr]]. at Soccerway. Retrieved 16 November 2021.</ref><ref>[[Dorian Jr]]. at BDFutbol. Retrieved 16 November 2021.</ref> ƙwararren ɗan wasan ƙwallon [[Kungiyar Kwallon Kafa|ƙafa ne]] wanda ke taka leda a matsayin ɗan wasan gaba na UP Langreo, a kan aro daga Cultural Leonesa.<ref>[[Dorian Jr]]". Global Sports Archive. Retrieved 16 November</ref> An haife shi a Spain, yana wakiltar tawagar kasar Equatorial Guinea.<ref>Tabla Goleadores" (in Spanish). Retrieved 16 November 2021</ref><ref>Ficha Partido" (in Spanish). Retrieved 16 November 2021.</ref> == Rayuwar farko == Dorian Jr.<ref>Ficha Partido" (in Spanish). Retrieved 16 November 2021.</ref> an haife shi a Fuenlabrada iyayensa 'yan Equatoguinean Bubi.<ref>Dorian: "Convivir con compañeros de 19 nacionalidades me ha hecho más maduro" (in Spanish). Retrieved 16 November 2021</ref> == Aikin kulob/Ƙungiya == Dorian Jr. CD Atlético Fuenlabreño ne da samfurin Alcobendas CF. Ya buga wasa a EI San Martín da Langreo a Spain.<ref>Dorian ha sido seleccionado por Guinea Ecuatorial para jugar dos partidos de la fase de Clasificación para el Mundial de Catar, ante Túnezy [[Mauritaniya]]" (in Spanish). Retrieved 16 November 2021.</ref> == Ayyukan kasa == Dorian Jr.<ref>Match Report of [[Mauritania]] vs Equatorial [[Guinea]]". Global Sports Archive. 16 November 2021. Retrieved 16 November 2021.</ref> ya fara halartar wasa na farko a Equatorial Guinea a ranar 16 ga watan Nuwamba 2021.<ref>[[Dorian Jr]]. playing for San Martín". Diego Blanco. Retrieved 16 November 2021.</ref> == Kididdigar sana'a/Aiki == === Ƙasashen Duniya === {{Updated|16 November 2021}} {| class="wikitable" style="text-align:center" ! colspan="3" |Equatorial Guinea |- ! Shekara ! Aikace-aikace ! Buri |- | 2021 | 1 | 0 |- ! Jimlar ! 1 ! 0 |} == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * Dorian Jr. on Instagram * Dorian Jr. at BDFutbol * Dorian Jr. at LaPreferente.com (in Spanish) [[Category:Rayayyun mutane]] hgigtq2gqedozaufsvt8qmx0084egeq Djuma Shabani 0 33158 166407 160035 2022-08-17T05:45:43Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki '''Djuma Shabani''' (an haife shi ranar 16 ga watan Maris, 1993). ƙwararren ɗan wasan ƙwallon ƙafa ne ɗan ƙasar Kwango [[Kungiyar Kwallon Kafa|wanda]] ke taka leda a matsayin ɗan [[Mai buga]] baya na [[YANGA]<ref>Player details: [[Djuma Shabani]]". Confederation of African Football (CAF). Retrieved 8 June 2019.</ref> da tawagar kasar DR Congo. == Aikin kulob/Ƙungiya == An haifi Shabani a shekara ta 1993 a Kindu, kuma ya buga kwallo a kulob din Bel'Or na [[Kinshasa]]<ref>"[[Djuma Shabani]]". National Football Teams. Benjamin Strack-Zimmermann. Retrieved 8 June 2019.</ref> kafin ya koma FC Renaissance.<ref name="NFT">{{NFT player|74023}}</ref> A watan Yulin 2015, yana daya daga cikin 'yan wasa biyar na Renaissance da Hukumar Kwango ta dakatar na tsawon shekaru biyu saboda cin zarafin jami'an wasa.<ref>"5 joueurs de FC Renaissance suspendus pour deuxnans" [5 FC Renaissance players suspended for two years]. Le Congolais (in French). 22 July 2015.vRetrieved 8 June 2019.</ref> Bayan watanni uku, mutanen biyar na daga cikin wadanda suka ci gajiyar yin afuwar gaba daya ga wadanda aka sanya wa takunkumi a karkashinta kan laifukan da ba na kudi ba.<ref>"La rétrospective de l'année sportive 2015" [Look back at 2015 in sport]. La Nouvelle République (in French). December 2015. Retrieved 8 June 2019.</ref> Ya zama kyaftin din kungiyar a cikin kakar 2016-17 kuma an kwatanta shi da "sarkin tsaro", amma ya bar shi a karshen wannan kakar a Vita Club.<ref>Jésus Moloko Ducapel et [[Djuma Shabani]] Wadol rejoignent l'AS V.Club" [Jésus Moloko Ducapel and Djuma Shabani Wadol join AS V.Club]. Eventsrdc.com (in French). 12 September 2017. Retrieved 8 June 2019.</ref> Ya yi fatan sabon kulob din nasa ya lashe taken Linafoot na 2017–18 tare da kai wasan karshe na cin kofin CAF na 2018, inda suka yi rashin nasara da ci 4-3 a jimillar kwallaye a hannun Raja Casablanca.<ref>"AS Vita's gutsy win not enough". Fox Sports Africa. 2 December 2018. Retrieved 9 June 2019.</ref><ref>Zayakene, Yannick (July 2018). "Vodacom Ligue 1:nle sacre de V. Club en 5 points" [Vodacom Ligue 1: the coronation of V. Club in 5 points]. Stade.cd (in French). Retrieved 9 June 2019.</ref> == Ayyukan kasa == An kira Shabani a cikin manyan tawagar DR Congo a karon farko a cikin watan Mayu 2018, a matsayin wanda zai maye gurbin wasan sada zumunta da [[Ƙungiyar ƙwallon ƙafar Najeriya|Najeriya]],<ref>Mansianga, Fonseca (24 May 2018). "Amical Nigeria–RDC: [[Djuma Shabani]] remplace Kanku Bukasa" [Nigeria–DRC friendly: [[Djuma Shabani]] replaces Kanku Bukasa]. Foot.cd (in French). Retrieved 9 June 2019.</ref> Amma bai shiga filin wasa ba. Ya buga wasansa na farko a duniya a watan Maris na 2019, a matsayin wanda ya maye gurbin rabin lokaci yayin da DR Congo ta ci gaba da zama ta daya da ta tabbatar da cancantar zuwa gasar cin kofin Afrika na wannan shekarar.<ref>"CAN Egypte 2019: la RDC se qualifie face au [[Liberiya]]" [CAN Egypt 2019: the DRC qualify against Liberiya] (in French). Agence d'Information de l'Afrique Centrale. 25 March 2019. Retrieved 9 June 2019.</ref> An saka sunan Shabani a cikin 'yan wasa 26 na wucin gadi don gasar.<ref>Barrie, Mohamed Fajah (24 May 2019). "Africa Cup of Nations: Giannelli Imbula awaits clearance to play for DR Congo". [[BBC]] Sport. Retrieved 9 June 2019.</ref> == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Rayayyun mutane]] 8pjblszmjc5ns45cs7v8wyekm66eb32 166409 166407 2022-08-17T05:46:38Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Djuma Shabani''' (an haife shi ranar 16 ga watan Maris, 1993). ƙwararren ɗan wasan ƙwallon ƙafa ne ɗan ƙasar Kwango [[Kungiyar Kwallon Kafa|wanda]] ke taka leda a matsayin ɗan [[Mai buga]] baya na '''YANGA'''<ref>Player details: [[Djuma Shabani]]". Confederation of African Football (CAF). Retrieved 8 June 2019.</ref> da tawagar kasar DR Congo. == Aikin kulob/Ƙungiya == An haifi Shabani a shekara ta 1993 a Kindu, kuma ya buga kwallo a kulob din Bel'Or na [[Kinshasa]]<ref>"[[Djuma Shabani]]". National Football Teams. Benjamin Strack-Zimmermann. Retrieved 8 June 2019.</ref> kafin ya koma FC Renaissance.<ref name="NFT">{{NFT player|74023}}</ref> A watan Yulin 2015, yana daya daga cikin 'yan wasa biyar na Renaissance da Hukumar Kwango ta dakatar na tsawon shekaru biyu saboda cin zarafin jami'an wasa.<ref>"5 joueurs de FC Renaissance suspendus pour deuxnans" [5 FC Renaissance players suspended for two years]. Le Congolais (in French). 22 July 2015.vRetrieved 8 June 2019.</ref> Bayan watanni uku, mutanen biyar na daga cikin wadanda suka ci gajiyar yin afuwar gaba daya ga wadanda aka sanya wa takunkumi a karkashinta kan laifukan da ba na kudi ba.<ref>"La rétrospective de l'année sportive 2015" [Look back at 2015 in sport]. La Nouvelle République (in French). December 2015. Retrieved 8 June 2019.</ref> Ya zama kyaftin din kungiyar a cikin kakar 2016-17 kuma an kwatanta shi da "sarkin tsaro", amma ya bar shi a karshen wannan kakar a Vita Club.<ref>Jésus Moloko Ducapel et [[Djuma Shabani]] Wadol rejoignent l'AS V.Club" [Jésus Moloko Ducapel and Djuma Shabani Wadol join AS V.Club]. Eventsrdc.com (in French). 12 September 2017. Retrieved 8 June 2019.</ref> Ya yi fatan sabon kulob din nasa ya lashe taken Linafoot na 2017–18 tare da kai wasan karshe na cin kofin CAF na 2018, inda suka yi rashin nasara da ci 4-3 a jimillar kwallaye a hannun Raja Casablanca.<ref>"AS Vita's gutsy win not enough". Fox Sports Africa. 2 December 2018. Retrieved 9 June 2019.</ref><ref>Zayakene, Yannick (July 2018). "Vodacom Ligue 1:nle sacre de V. Club en 5 points" [Vodacom Ligue 1: the coronation of V. Club in 5 points]. Stade.cd (in French). Retrieved 9 June 2019.</ref> == Ayyukan kasa == An kira Shabani a cikin manyan tawagar DR Congo a karon farko a cikin watan Mayu 2018, a matsayin wanda zai maye gurbin wasan sada zumunta da [[Ƙungiyar ƙwallon ƙafar Najeriya|Najeriya]],<ref>Mansianga, Fonseca (24 May 2018). "Amical Nigeria–RDC: [[Djuma Shabani]] remplace Kanku Bukasa" [Nigeria–DRC friendly: [[Djuma Shabani]] replaces Kanku Bukasa]. Foot.cd (in French). Retrieved 9 June 2019.</ref> Amma bai shiga filin wasa ba. Ya buga wasansa na farko a duniya a watan Maris na 2019, a matsayin wanda ya maye gurbin rabin lokaci yayin da DR Congo ta ci gaba da zama ta daya da ta tabbatar da cancantar zuwa gasar cin kofin Afrika na wannan shekarar.<ref>"CAN Egypte 2019: la RDC se qualifie face au [[Liberiya]]" [CAN Egypt 2019: the DRC qualify against Liberiya] (in French). Agence d'Information de l'Afrique Centrale. 25 March 2019. Retrieved 9 June 2019.</ref> An saka sunan Shabani a cikin 'yan wasa 26 na wucin gadi don gasar.<ref>Barrie, Mohamed Fajah (24 May 2019). "Africa Cup of Nations: Giannelli Imbula awaits clearance to play for DR Congo". [[BBC]] Sport. Retrieved 9 June 2019.</ref> == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Rayayyun mutane]] ecrp8jo3776xhnud10l5fozhpnsz85q 166410 166409 2022-08-17T05:47:19Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Djuma Shabani''' (an haife shi ranar 16 ga watan Maris, 1993). ƙwararren ɗan wasan ƙwallon ƙafa ne ɗan ƙasar Kwango [[Kungiyar Kwallon Kafa|wanda]] ke taka leda a matsayin ɗan [[Mai buga]] baya na '''YANGA'''<ref>Player details: [[Djuma Shabani]]". Confederation of African Football (CAF). Retrieved 8 June 2019.</ref> da tawagar kasar DR Congo. == Aikin kulob/Ƙungiya == An haifi Shabani a shekara ta 1993 a Kindu, kuma ya buga kwallo a kulob din Bel'Or na [[Kinshasa]]<ref>"[[Djuma Shabani]]". National Football Teams. Benjamin Strack-Zimmermann. Retrieved 8 June 2019.</ref> kafin ya koma FC Renaissance.<ref name="NFT">{{NFT player|74023}}</ref> A watan Yulin 2015, yana daya daga cikin 'yan wasa biyar na Renaissance da Hukumar Kwango ta dakatar na tsawon shekaru biyu saboda cin zarafin jami'an wasa.<ref>"5 joueurs de FC Renaissance suspendus pour deuxnans" [5 FC Renaissance players suspended for two years]. Le Congolais (in French). 22 July 2015.vRetrieved 8 June 2019.</ref> Bayan watanni uku, mutanen biyar na daga cikin wadanda suka ci gajiyar yin afuwar gaba daya ga wadanda aka sanya wa takunkumi a karkashinta kan laifukan da ba na kudi ba.<ref>"La rétrospective de l'année sportive 2015" [Look back at 2015 in sport]. La Nouvelle République (in French). December 2015. Retrieved 8 June 2019.</ref> Ya zama kyaftin din kungiyar a cikin kakar 2016-17 kuma an kwatanta shi da "sarkin tsaro", amma ya bar shi a karshen wannan kakar a Vita Club.<ref>Jésus Moloko Ducapel et [[Djuma Shabani]] Wadol rejoignent l'AS V.Club" [Jésus Moloko Ducapel and Djuma Shabani Wadol join AS V.Club]. Eventsrdc.com (in French). 12 September 2017. Retrieved 8 June 2019.</ref> Ya yi fatan sabon kulob din nasa ya lashe taken Linafoot na 2017–18 tare da kai wasan karshe na cin kofin CAF na 2018, inda suka yi rashin nasara da ci 4-3 a jimillar kwallaye a hannun Raja Casablanca.<ref>"AS Vita's gutsy win not enough". Fox Sports Africa. 2 December 2018. Retrieved 9 June 2019.</ref><ref>Zayakene, Yannick (July 2018). "Vodacom Ligue 1:nle sacre de V. Club en 5 points" [Vodacom Ligue 1: the coronation of V. Club in 5 points]. Stade.cd (in French). Retrieved 9 June 2019.</ref> == Ayyukan kasa == An kira Shabani a cikin manyan tawagar DR Congo a karon farko a cikin watan Mayu 2018, a matsayin wanda zai maye gurbin wasan sada zumunta da [[Ƙungiyar ƙwallon ƙafar Najeriya|Najeriya]],<ref>Mansianga, Fonseca (24 May 2018). "Amical Nigeria–RDC: [[Djuma Shabani]] remplace Kanku Bukasa" [Nigeria–DRC friendly: [[Djuma Shabani]] replaces Kanku Bukasa]. Foot.cd (in French). Retrieved 9 June 2019.</ref> Amma bai shiga filin wasa ba. Ya buga wasansa na farko a duniya a watan Maris na 2019, a matsayin wanda ya maye gurbin rabin lokaci yayin da DR Congo ta ci gaba da zama ta daya da ta tabbatar da cancantar zuwa gasar cin kofin Afrika na wannan shekarar.<ref>"CAN Egypte 2019: la RDC se qualifie face au [[Liberiya]]" [CAN Egypt 2019: the DRC qualify against Liberiya] (in French). Agence d'Information de l'Afrique Centrale. 25 March 2019. Retrieved 9 June 2019.</ref> An saka sunan Shabani a cikin 'yan wasa 26 na wucin gadi don gasar.<ref>Barrie, Mohamed Fajah (24 May 2019). "Africa Cup of Nations: Giannelli Imbula awaits clearance to play for DR Congo". [[BBC]] Sport. Retrieved 9 June 2019.</ref> == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Rayayyun mutane]] aak09av2zejqgk668hqbcw067agpkzk 166473 166410 2022-08-17T08:12:46Z Muhammad Idriss Criteria 15878 wikitext text/x-wiki '''Djuma Shabani''' (an haife shi a ranar 16 ga watan Maris, 1993) ƙwararren ɗan wasan ƙwallon ƙafa ne ɗan ƙasar Kwango [[Kungiyar Kwallon Kafa|wanda]] ke taka leda a matsayin ɗan [[Mai buga]] baya na [[YANGA]<ref>Player details: [[Djuma Shabani]]". Confederation of African Football (CAF). Retrieved 8 June 2019.</ref> da tawagar kasar DR Congo. == Aikin kulob/Ƙungiya == An haifi Shabani a shekara ta 1993 a Kindu, kuma ya buga kwallo a kulob din Bel'Or na [[Kinshasa]]<ref>"[[Djuma Shabani]]". National Football Teams. Benjamin Strack-Zimmermann. Retrieved 8 June 2019.</ref> kafin ya koma FC Renaissance.<ref name="NFT">{{NFT player|74023}}</ref> A watan Yulin 2015, yana daya daga cikin 'yan wasa biyar na Renaissance da Hukumar Kwango ta dakatar na tsawon shekaru biyu saboda cin zarafin jami'an wasa.<ref>"5 joueurs de FC Renaissance suspendus pour deuxnans" [5 FC Renaissance players suspended for two years]. Le Congolais (in French). 22 July 2015.vRetrieved 8 June 2019.</ref> Bayan watanni uku, mutanen biyar na daga cikin wadanda suka ci gajiyar yin afuwar gaba daya ga wadanda aka sanya wa takunkumi a karkashinta kan laifukan da ba na kudi ba.<ref>"La rétrospective de l'année sportive 2015" [Look back at 2015 in sport]. La Nouvelle République (in French). December 2015. Retrieved 8 June 2019.</ref> Ya zama kyaftin din kungiyar a cikin kakar 2016-17 kuma an kwatanta shi da "sarkin tsaro", amma ya bar shi a karshen wannan kakar a Vita Club.<ref>Jésus Moloko Ducapel et [[Djuma Shabani]] Wadol rejoignent l'AS V.Club" [Jésus Moloko Ducapel and Djuma Shabani Wadol join AS V.Club]. Eventsrdc.com (in French). 12 September 2017. Retrieved 8 June 2019.</ref> Ya yi fatan sabon kulob din nasa ya lashe taken Linafoot na 2017–18 tare da kai wasan karshe na cin kofin CAF na 2018, inda suka yi rashin nasara da ci 4-3 a jimillar kwallaye a hannun Raja Casablanca.<ref>"AS Vita's gutsy win not enough". Fox Sports Africa. 2 December 2018. Retrieved 9 June 2019.</ref><ref>Zayakene, Yannick (July 2018). "Vodacom Ligue 1:nle sacre de V. Club en 5 points" [Vodacom Ligue 1: the coronation of V. Club in 5 points]. Stade.cd (in French). Retrieved 9 June 2019.</ref> == Ayyukan kasa == An kira Shabani a cikin manyan tawagar DR Congo a karon farko a cikin watan Mayu 2018, a matsayin wanda zai maye gurbin wasan sada zumunta da [[Ƙungiyar ƙwallon ƙafar Najeriya|Najeriya]],<ref>Mansianga, Fonseca (24 May 2018). "Amical Nigeria–RDC: [[Djuma Shabani]] remplace Kanku Bukasa" [Nigeria–DRC friendly: [[Djuma Shabani]] replaces Kanku Bukasa]. Foot.cd (in French). Retrieved 9 June 2019.</ref> Amma bai shiga filin wasa ba. Ya buga wasansa na farko a duniya a watan Maris na 2019, a matsayin wanda ya maye gurbin rabin lokaci yayin da DR Congo ta ci gaba da zama ta daya da ta tabbatar da cancantar zuwa gasar cin kofin Afrika na wannan shekarar.<ref>"CAN Egypte 2019: la RDC se qualifie face au [[Liberiya]]" [CAN Egypt 2019: the DRC qualify against Liberiya] (in French). Agence d'Information de l'Afrique Centrale. 25 March 2019. Retrieved 9 June 2019.</ref> An saka sunan Shabani a cikin 'yan wasa 26 na wucin gadi don gasar.<ref>Barrie, Mohamed Fajah (24 May 2019). "Africa Cup of Nations: Giannelli Imbula awaits clearance to play for DR Congo". [[BBC]] Sport. Retrieved 9 June 2019.</ref> == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Rayayyun mutane]] 5rbmrdgma1di5374q4wq9r8zch47g9a Mutanen Tem 0 33216 166461 153239 2022-08-17T07:35:29Z DonCamillo 4280 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Tém''' (wanda kuma aka sani da '''Temba''' ko '''Kotokoliare''') ƙabila ce ta Togo, amma kuma ana samunta a Benin da Ghana. An ba da rahoton cewa akwai kusan 417,000 na Tém, tare da 339,000 a Togo, 60,000 a Ghana da 18,000 a Benin. Suna jin [[Harshen Tem|yaren Tem]].<ref name="BakerJones1998">{{cite book|last1=Baker|first1=Colin|last2=Jones|first2=Sylvia Prys|title=Encyclopedia of Bilingualism and Bilingual Education|url=https://books.google.com/books?id=YgtSqB9oqDIC&pg=PA368|access-date=25 July 2012|year=1998|publisher=Multilingual Matters|isbn=978-1-85359-362-8|page=368}}</ref> == Tarihi == Téms sun samo asali ne a matsayin haɗin gwiwar sarakunan Gurma waɗanda suka zauna a kusa da Sokode a cikin karni na 17 ko 18. Wataƙila sun samo asali ne daga ƙasar Burkina Faso a yanzu. Téms sun musulunta a cikin karni na 19 ta hanyar tasirin yan kasuwan Chakosi.<ref>{{Cite book|last1=Olson|first1=James Stuart|url=https://books.google.com/books?id=MdaAdBC-_S4C&q=kotokoli&pg=PA301|title=The Peoples of Africa: An Ethnohistorical Dictionary|last2=Meur|first2=Charles|publisher=Greenwood Publishing Group|year=1996|isbn=978-0-313-27918-8|pages=301|language=en}}</ref> Galibin Téms suna da'awar Musulunci a yau. == Manazarta == == Littafi Mai Tsarki == * Roger (Yaovi) Adjeoda, ''Ordre politique et rituels thérapeutiques chez les Tem du Togo'', L’Harmattan, Paris ; Montréal ; Budapest, 2000, 293 p. (ISBN) (texte remanié d’une thèse soutenue à l’Université de Paris 8 en 1995) * Jean-Claude Barbier, ''L'histoire présente, exemple du royaume Kotokoli au Togo'', Centre d'étude d'Afrique noire, Institut d'études politiques de Bordeaux, 1983, 72 p. * Mamah Fousseni, ''La culture traditionnelle et la littérature orale des Tem'', Steiner, Stuttgart, 1984, 336 p. (ISBN) (d’après une thèse à l’Université de Francfort-sur-le-Main, 1981) * Mamah Fousséni, ''Contes tem, Nouvelles Éditions Africaines'', Lomé, 1988, 108 p. (ISBN) * Suzanne Lallemand, ''Adoption et mariage : les Kotokoli du centre du Togo'', L'Harmattan, 1994, 287 p. (ISBN) * Suzanne Lallemand, ''La mangeuse d'âmes, sorcellerie et famille en Afrique'', L'Harmattan, 1988, 187 p. * Zakari Tchagbale, Suzanne Lallemand,''Toi et le ciel, vous et la terre : contes paillards tem du Togo'', Société d'études linguistiques et anthropologiques de France : Agence de coopération culturelle et technique, Paris, 1982, 235 p. (ISBN) 9lqcgai5f70cwen2u8lv37cu8088blx Serge-Junior Martinsson Ngouali 0 33260 166463 160256 2022-08-17T07:36:33Z DonCamillo 4280 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Serge-Junior Martinsson Ngouali''' (an haife shi a ranar 23 ga watan Janairu 1992), wanda aka fi sani da '''Junior''', ƙwararren ɗan wasan ƙwallon [[Kungiyar Kwallon Kafa|ƙafa ne]] wanda ke taka leda a matsayin ɗan wasan tsakiya a ƙungiyar Sarpsborg 08 ta Norway. Haife shi a Sweden, ya wakilci [[Gabon]] na kasa tawagar. == Rayuwar farko == An haifi Martinsson Ngouali a Gothenburg, Sweden, ga mahaifin [[Afirka ta Tsakiya (ƙasa)|Afirka ta Tsakiya]] dan asalin [[Gabon]].<ref>Från svenska division 1 till afrikanska mästerskapen". Dagens Nyheter. January 8, 2017. Retrieved March 18, 2017.</ref> Mahaifiyarsa 'yar Sweden ce kuma Serge-Junior ya girma a cikin birnin Gothenburg. Yana zaune a unguwar Hammarkullen, ya fara buga kwallon kafa a gunnilse IS da Västra Frölunda IF. Tare da mahaifiyarsa da ɗan'uwansa tagwaye Tom Martinsson Ngouali, kuma tsohon ɗan wasan ƙwallon ƙafa ne, ya ƙaura zuwa [[Stockholm]] a cikin shekarar 2003. Yana da shekaru 11, ya shiga makarantar kimiyya a IF Brommapojkarna.<ref>[[Serge-Junior Martinsson]] Ngouali förlänger med BP!". Brommapojkarna. December 16, 2016. Retrieved March 18, 2017.</ref> == Sana'a/Aiki == === Brommapojkarna === A cikin shekarar 2010, ya fara halarta a karon a Brommapojkarna a Allsvenskan-babban matakin Sweden-yana da shekaru 18. Ya buga wasanni 12 a gasar yayin kakar wasansa na farko, yayin da Brommapojkarna ya koma Superettan.<ref>[[Serge-Junior Martinsson Ngouali]]". SVFF. March 18, 2017. Retrieved March 18, 2017.</ref> Ya kafa kansa a matsayin mai farawa na yau da kullun a tsakiyar tsakiyar tsakiya a Brommapojkarna a cikin 2012 da 2013, kawai ya ɓace wasu wasannin gasa. Ba da daɗewa ba Martinsson Ngouali ya shahara da kyautar fasaha da wasan wucewa mai ƙarfi. Kafin farkon kakar 2014, ya jawo hankalin sha'awa daga lokacin mulkin Sweden zakarun Malmö FF. Martinsson Ngouali ya zabi ci gaba da zama a Brommapojkarna kuma ya sanya hannu kan sabuwar yarjejeniya ta shekaru uku da kungiyar. Ya buga wasanni 28 a kungiyar a wannan shekarar, wanda ke nuna cikakken kakarsa ta farko a Allsvenskan. Martinsson Ngouali shi ma ya buga wasanni biyu da kungiyar Torino ta Seria A yayin da Brommapojkarna ta yi waje da ita daga gasar 2014-15 UEFA Europa League zagaye na uku. A wasan farko da aka buga a gida, dan wasan baya Giuseppe Vives ya yi masa keta a cikin bugun fanareti wanda alkalin wasa ya ba shi jan kati. Dan wasan gaba Dardan Rexhepi duk da haka bai samu bugun daga kai sai mai tsaron gida Brommapojkarna daga karshe ya yi rashin nasara da ci 0–7 a jumulla.<ref>"10. [[Serge-Junior Martinsson Ngoual]]". SvenskaFans. March 18, 2017. Retrieved March 18, 2017.</ref> Brommapojkarna a ƙarshe ya ƙi kuma ya koma Superettan kafin a fara kakar wasa ta 2015, inda za su ƙare a matsayi na ƙarshe. A cikin 2016, Martinsson Ngouali ya zira kwallaye 7-sabon aiki mafi kyau-yayin da Brommapojkarna ya lashe Division 1, matakin Sweden na uku.<ref>"BP föll efter två röda kort och missad straff". Dagens Nyheter. July 31, 2014. Retrieved March 18, 2017.</ref> === Hammarby === ==== 2017 ==== [[File:Hammarby-Djurgården-82.jpg|left|thumb| Martinsson Ngouali a wasa da Djurgårdens IF a watan Satumba 2018]] A ranar 16 ga watan Maris 2017, ya koma ga 'yan'uwan Stockholm na tushen tawagar Hammarby IF. Martinsson Ngouali ya sanya hannu kan yarjejeniyar shekaru uku da kulob din Allsvenskan. Ya koma tsohon kocinsa Stefan Billborn da tsohon abokin wasansa Pablo Piñones Arce a Hammarby, yanzu dukkansu suna aiki a matsayin mataimakan manajoji a kulob din.<ref>HTV: Junior klar för Bajen-"Kul att komma till enstorklubb". Hammarby Fotboll. March 16, 2017. Retrieved March 18, 2017.</ref> Ya buga wasansa na farko ga kulob din a ranar 3 ga Afrilu, a ranar wasan farko na Allsvenskan 2017. Martinsson Ngouali ya samu jan kati ne a karshen rabin na biyu yayin da Hammarby ta doke IFK Norrköping da ci 1-2. Ya zura kwallonsa ta farko a ragar Hammarby a ranar 7 ga watan Mayu a fafatawar da suka yi da Östersund a waje, inda ya ci 2-1.<ref>Jesper Jansson tokhyllar Junior: "Fantastisk värvning". Fotbolldirekt. July 24, 2017. Retrieved August 9, 2017.</ref> Midway ta farkon kakarsa a Hammarby, Junior ya sami yabo da yawa daga darektan kwallon kafa na kulob din Jesper Jansson, wanda ya yaba shi a matsayin "dan wasa na gaske" tare da wasan karewa mai karfi da kuma babban ikon rufe manyan wurare a filin wasa. A ranar 21 ga watan Agusta, a wasan da suka doke Örebro SK da ci 3-0 a waje, Martinsson Ngouali ya jawo mummunan rauni a cinyarsa wanda ya hana shi buga wasa kusan watanni biyu. Ya koma filin wasa a ranar 16 ga Oktoba, a cikin rashin nasara da ci 0–2 a waje da Kalmar FF.<ref>0-0-matchen" i Kalmar blev 0-2-förlust". Hammarby Fotboll. 16 October 2017. Retrieved 22 October 2017.</ref> ==== 2018 ==== A ranar 12 ga watan Fabrairu 2018, Junior ya tsawaita kwantiraginsa na wani rabin shekara, tare da sabuwar yarjejeniyar ta ci gaba har zuwa Yuni 2020. Ya buga wa Hammarby wasanni 26 na gasar, inda ya ci kwallo daya, yayin da kulob din ya kare a mataki na 4 a kan teburi. Ya sami mummunan rauni a cikin ligament a watan Oktoba, a cikin asarar 2-1 da Malmö FF, tare da tsammanin dawowa a lokacin rani na 2019.<ref>HTV: Hammarby förlänger med Junior". Hammarby Fotboll. 12 February 2018. Retrieved 12 February 2018.</ref> A karshen 2018, Martinsson Ngouali ya kasance gwarzon dan wasan shekara na Hammarby da magoya bayan kungiyar suka zaba sannan kuma ya fito a cikin kungiyar Allsvenskan na shekarar.<ref>Årets bästa spelare och lag enligt spelarna själva". Allsvenskan. 20 December 2018. Retrieved 21 January 2019.</ref> ==== 2019 ==== Martinsson Ngouali ya shafe rabin farkon kakar wasa ta 2019 yana jinyar raunin da ya samu a gwiwa. Ya sake dawowa a ranar 15 ga Satumba a cikin nasarar gida da ci 6–2 da IFK Göteborg. A karshe ya buga wasanni 8, inda ya zura kwallo daya, yayin da Hammarby ya kare a mataki na 3 a teburin gasar.<ref>Junior tillbaka–tackar för stödet: "Bäst supportrari Sverige". Fotboll STHLM. 15 September 2019. Retrieved 13 October 2019.</ref> ==== 2020 ==== Ya fuskanci matsalolin shiga kungiyar a matsayin na yau da kullun a cikin 2020, yayin da kulob din ya ci nasara a matsayi na 8 a teburin. A ranar 9 ga watan Disamba, aka sanar da cewa Martinsson Ngouali zai bar kungiyar a karshen shekara, yayin da kwantiraginsa ya kare.<ref>Junior och Aron lämnar Hammarby" (in Swedish). Hammarby Fotboll. Retrieved 14 December 2020.</ref> === HNK Gorica === A ranar 15 ga watan Fabrairu 2021, Martinsson Ngouali ya rattaba hannu kan kwantiragin shekara daya da rabi tare da kulob din Prva HNL HNK Gorica, tare da Jiloan Hamad, tsohon abokin wasansa daga Hammarby.<ref>[[Junior Martinsson Ngouali]] novi igrač Gorice: 'Veselim se ovom izazovu!' (in Croatian). HNK Gorica. 15 February 2021. Retrieved 20 July 2021.</ref> == Ayyukan kasa == Martinsson Ngouali ya lashe kofuna 12 a kungiyar 'yan kasa da shekaru 19 ta Sweden tsakanin 2009 da 2011. A ranar 24 ga Maris, 2011, ya kuma yi bayyanar guda ɗaya ga ' yan ƙasa da shekaru 21 na Sweden a cikin asarar 1-3 da Italiya.<ref>Aubameyang leads cast as hosts Gabon name final Nations Cup squad". BBC. December 27, 2016. Retrieved March 18, 2017.</ref> A lokacin rani na 2016, tawagar kwallon kafa ta Gabon ta tuntube shi lokacin da kocin José Antonio Camacho ya gayyace shi zuwa sansanin horo. Daga karshe dai an kira shi zuwa wasan karshe na gasar cin kofin nahiyar Afrika na 2017. Martinsson Ngouali ya fara buga wa Gabon wasa 1-1 da Burkina Faso a ranar 18 ga Janairu 2017 a gasar.<ref>Matchcenter: [[Gabon]]-[[Burkina Faso|Burkina]] Faso". CAF. January 18, 2017. Retrieved March 18, 2017.</ref> == Girmamawa == === Mutum === * Hammarby IDAN Gwarzon Dan Wasan Shekara: 2018 == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * {{Soccerway|serge-junior-ngouali/121815}} * [https://web.archive.org/web/20160915013338/http://www.laget.se/bpherr/Troop/1288868/Serge-Junior-Martinsson-Ngouali Serge-Junior Martinsson Ngouali] at Brommapojkarna {{In lang|sv}} * Serge-Junior Martinsson Ngouali at SvFF (in Swedish) (archived) [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] bbsme16mnunvfqjohjw2y76r74aq8l4 Monday Emoghavwe 0 33673 166467 161061 2022-08-17T07:38:54Z DonCamillo 4280 wikitext text/x-wiki {{databox}}  '''Monday Emoghavwe''' <ref name="spelling" group="lower-alpha">Sometimes spelled as Monday Emoghawve in some sources.</ref> (an haife shi a ranar 2 ga watan Afrilun 1963) ɗan [[Najeriya]] ne. Ya wakilci [[Najeriya]] a wasannin nakasassu na lokacin rani a shekarar 1992, a wasannin nakasassu na lokacin rani na shekarar 1996 da kuma na nakasassu na lokacin rani na shekarar 2000. Ya lashe lambar zinare sau uku: ya ci lambar zinare a gasar maza ta kilogiram 48 a gasar wasannin nakasassu ta bazara ta shekarar 1992, na maza na kilogiram 60 a gasar wasannin nakasassu ta lokacin bazara ta 1996 kuma ya ci lambar zinare a gasar kilogiram na 67.5 na maza a 2000. Wasannin nakasassu na bazara.<ref>NOC honours Emoghavwe". The Guardian. 1 August 2018. Archived from the original on 27 July 2019. Retrieved 27 July 2019.</ref><ref>"[[Powerlifting]] at the [[Sydney]] 2000 Paralympic Games-Men's-67.5 kg". paralympic.org. Archived from the original on 26 July 2019. Retrieved 27 July 2019.</ref><ref name=":0">[[Powerlifting]] at the [[Atlanta]] 1996 [[Paralympic]] Games-Men's-60 kg". paralympic.org. Archived from the original on 26 July 2019. Retrieved 27 July 2019.</ref> Har ila yau, ya lashe lambar zinare a gasar wasannin Afirka ta shekarar 1995 da aka gudanar a birnin Harare na kasar Zimbabwe.<ref name=":0"/> <ref name="noc_honour" /> ==Matsayi== Emoghavwe kuma shine shugaban kwamitin wasannin nakasassu na Najeriya.<ref name=":0"/> A cikin shekarar 2018, ya sami lambar yabo mai daraja ta [[Nigeria Olympic Committee|kwamitin Olympics na Najeriya]].<ref name=":0"/> <ref name="noc_honour"/>   == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Rayayyun mutane]] njltjvi4gvaio32abnc6arpjcqdf5sw Zhari District 0 34207 166458 159842 2022-08-17T07:32:46Z DonCamillo 4280 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Zhari''' gunduma ce a lardin Kandahar, a ƙasar Afganistan. Madadin rubutun kalmomi sun haɗa da '''Zheley''' (saboda fassarar fassarar daga Pashto ), '''Zharey''', '''Zharay''', '''Zheri''', ko '''Zheray''' . An kirkiro gundumar a cikin 2004 daga ƙasar da a da ta kasance yanki na gundumar Maywan da Panjwai . An kiyasta yawan jama'a a 80,700 (2010). <ref>"Estimated population of Afghanistan 2010/2011. Kabul: Central Statistics Organization, 2010. p. 32</ref> == Geography == Zhari yana kan iyakar arewacin kogin Arghandab, wanda ke tafiya gabas zuwa yamma ta lardin Kandahar. Babban yankin wani lokaci ana kiransa da Arghandab Valley. Yankin da aka gina da kuma noma na Zhari ya kai kusan 30&nbsp;km gabas zuwa yamma da 8&nbsp;km arewa zuwa kudu, tsakanin kogi da Babbar Hanya 1 . Yawancin gine-ginen gine-ginen laka ne mai bene guda, tare da kunkuntar, tituna masu jujjuyawa da hanyoyin tafiya. Banda su ne bukkoki na bushewar inabi, waɗanda manyan gine-gine ne, waɗanda tsayin su ya kai mita 20, sun watsu a cikin karkara. Inabi, opium poppies da cannabis (na hashish ) sune mafi yawan amfanin gona. Ana shayar da filayen noma ne ta hanyar hadadden tsarin wadis da ke tafiya daidai da kogin Arghandab. Yankin arewacin Babbar Hanya 1 ya fi hamada-kamar tare da tsaunukan tsaunuka masu tsayi na kusan 200-400m tsayi. == Tarihi == An ƙirƙiri gundumar daga ƙasar da a da ta kasance yanki na gundumar Maywan da Panjwai a cikin 2004. Shugaba Hamid Karzai ne ya kirkiro shi a matsayin tukuici ga Habibullah Jan, shugaban yakin Alizai wanda ya taimaka wajen [[Taliban|fatattakar 'yan Taliban]] a [[Kandahar]] . <ref name="LittleAmerica">{{Cite book|last3=Rajiv Chandrasekaran}}</ref> == Siyasa == [[Shura|Shurah]] ita ce tushen tsarin mulki a Zhari. Halin kabilanci na gundumar ba shi da bambanci da siyasa, yana sa tsarin yanke shawara ya zama mai wahala da ɗaukar lokaci. Cibiyar gundumar Zhari, wurin zama na gwamnati ga gundumar, tana kusa da Pasab Bazaar a Pasab . Cibiyar gundumar kuma tana kusa da Forward Operating Base Pasab (FOB Pasab), wani tsohon sansanin sojojin hadin gwiwa wanda yanzu ke karkashin kulawar Jami'an tsaron Afghanistan . Jamal Agha shi ne gwamnan gundumar tun daga ranar 28 ga Maris 2015. <ref name="APD">[http://en.apdnews.com/asia-pacific/south-asia/269998.html; "Afghanistan launches poppy eradication campaign in former Taliban stronghold" 27 January 2015] Retrieved 27 July 2016.</ref> <ref name="Pajhwok">[https://web.archive.org/web/20160728014129/http://archive.pajhwok.com/en/2015/03/28/poppies-destroyed-400-hectares-land-kandahar "Poppies destroyed on 400 hectares of land in Kandahar" 28 March 2015] Retrieved 27 July 2016.</ref> Muhammed Naez Sarhadi da Karim Jan sun kasance gwamnonin baya. <ref name="DVIDS">[http://www.dvidshub.net/video/147900/cleaning-house#.VNPei53F8xI; "DVIDS: Cleaning House" 29 May 2012] Retrieved 5 February 2015.</ref> <ref name="LittleAmerica">{{Cite book|last3=Rajiv Chandrasekaran}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFChandrasekaran2013">[[Rajiv Chandrasekaran|Chandrasekaran, Rajiv]] (2013). ''Little America: The War Within the War for Afghanistan''. London: Bloomsbury. p.&nbsp;281. [[ISBN (mai ganowa)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/1408831201|<bdi>1408831201</bdi>]].</cite></ref> Mohammad Masoum Khan yana jagorantar rundunar 'yan sandan Afghanistan a gundumar har zuwa 26 ga Janairu 2015. <ref name="APD" /> == Kabilu == Yawancin mutanen Zhari 'yan kabilar Pashtun ne. Akwai aƙalla ƙabilu goma sha biyu, waɗanda suka fi yawa su ne Alizai, Achakzai, Noorzai da Ghilzai . Yawancin kabilun makiyaya suna ratsa yankunan arewacin Zhari tsakanin gundumar Maywan da Arghandab . == Karamar hukuma == Yanayin siyasa na Zhari yana canzawa bisa lokaci. Yawancin ƙananan ƙauyuka suna ɗauke da sunan dattijon yankin. Tarin waɗannan ƙananan ƙauyuka ana iya siffanta su da sako-sako a matsayin gundumomi. A halin yanzu Zhari yana da gundumomi masu zuwa: * Na Kariz * Nalgham * Sangsar * Kolk * Gariban * Siah Choy * Sablaghay * Pashmul * Asakeh * Sanzari == Rikici, 2001-2021 == [[NATO]] da ISAF na ci gaba da kokarin tallafawa gwamnatin Karzai da murkushe 'yan tawaye. Taliban tana da tushe sosai a cikin tarihin Zhari da ƙoƙarin yin tasiri ta hanyar tsarin mullah da dattawa (duba Tadawar [[Taliban]] ). Lamarin dai na dada sarkakiya daga bangaren masu fada a ji da masu aikata laifuka wadanda kuma suke kokarin rage karfin gwamnati a yankin don cimma wata manufa tasu. <ref>"Western Zhari: the people, leaders, tribes and the economy." [Kandahar?]: Human Terrain Team AF8, 2010.</ref> A 2&nbsp;A ranar 18 ga watan Oktoban shekarar 2006 ne jiragen saman NATO suka kai farmakin, inda suke farautar mayakan Taliban, da ke da nisan mil mil daga wurin Operation Medusa na watan Satumba na 2006, daya daga cikin fadace-fadacen da aka yi tsakanin sojojin kasashen Yamma da masu tayar da kayar baya tun bayan hambarar da gwamnatin Taliban a 2001. A ranar 4 ga Oktoba, 2013, an kashe sojojin Amurka na musamman 4 tare da raunata 12 a wani samame da aka kai a gundumar Zhari. Wasu bama-bamai da wani dan kunar bakin wake ne suka kashe sojojin kawancen. Wani mai magana da yawun Taliban ya yi ikirarin cewa an sanya ababen fashewa ne a cikin wani gida tare da tayar da su lokacin da sojoji suka shiga. Yayin da wasu sojoji suka shiga domin taimakawa wadanda suka mutu, wani dan kunar bakin wake ya tayar da bam din da ke jikinsa. <ref name="nytimes">[https://www.nytimes.com/2013/10/07/world/asia/afghanistan-coalition-soldiers-killed.html; "Bomb Kills 4 Soldiers In Afghanistan" 6 October 2013] Retrieved 6 October 2013.</ref> == Duba kuma == * Khosrow Sofla * Tarok Kolache == Nassoshi == {{Reflist|colwidth=30em}} == Hanyoyin haɗi na waje == * [https://www.understandingwar.org/sites/default/files/Zhari_Panjwai_ISAFops_SeptOct%20copy_0.gif Taswirar sassan da ke da yawan jama'a da iyakokin gundumar], Cibiyar Nazarin Yaƙi {{Districts of Kandahar}}{{Kandahar Province}}{{Authority control}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] 2xqq0wa2mchdm4h0aelmyin5zjebxt6 Duna (woreda) 0 34430 166445 161046 2022-08-17T07:01:14Z BnHamid 12586 /* Nassoshi */ wikitext text/x-wiki '''Duna''' daya ce daga cikin gundumomi a yankin Kudancin Kasa, Kasa, da Al'ummar [[Itofiya|Habasha]] . Daga cikin shiyyar Hadiya kuwa, Duna tana iyaka da gabas da kudu da yankin Kembata Tembaro, daga arewa maso yamma da Soro, sannan daga arewa maso gabas da Limo . Duna wani bangare ne na gundumar Soro. Ya ƙunshi ƙauyuka 32 na karkara. Haka kuma gundumar ta samu a nesa 42&nbsp;km kudu maso yamma daga hedkwatar hukumar shiyyar Hossana. == Alkaluma == Dangane da kidayar jama'a ta shekarar 2007 da CSA ta gudanar, wannan gundumar tana da jimillar jama'a 122,087, daga cikinsu 60,866 maza ne da mata 61,221; 5,778 ko kuma 4.73% na yawan jama'arta mazauna birni ne. Yawancin mazaunan Furotesta ne, tare da 84.92% na yawan jama'a sun ba da rahoton cewa imani, 8.32% Katolika ne, kuma 5.41% na Kiristanci Orthodox na Habasha . == Wurin Geographic == Google Earth, kayan aikin taimako na kan layi - tare da hotunan tauraron dan adam 29/10/2014 landat. edita ta EF - AMU a matsayin bayanin da ya dace. Duna gundumar tana da daidaitawar latitude da tsayi na 7°20'07 ''N da 37°39'09.42'' E Coordinates a gundumar gudanarwar garin, Samun tsayin daka tare da Matsakaicin tsayin dutsen sengiye 2957 da mita 2245 sama da matakin teku a jirgin Awonda a cikin sanna kogin fita daga gundumar. == Manazarta == {{Reflist}}{{Districts of the Southern Nations, Nationalities, and Peoples' Region}}{{Authority control}} skruugu03vwywdp1u00jbz9t82w94py Diksis 0 34486 166268 161141 2022-08-16T16:41:20Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Diksis''' na ɗaya daga cikin gundumomi a yankin Oromia na ƙasar [[Itofiya|Habasha]] . Yana daga cikin shiyyar Arsi . An raba shi da gundumar Tena . == Alkaluma == Kididdiga ta kasa ta shekara ta 2007 ta bayar da rahoton jimillar yawan jama'a na wannan yanki na 72,301, wadanda 35,970 maza ne, 36,331 kuma mata; 7,854 ko 10.86% na yawan jama'arta mazauna birni ne. Yawancin mazaunan sun ce su Musulmai ne, tare da 62.92% na yawan jama'a sun ba da rahoton cewa sun lura da wannan imani, yayin da kashi 36.71% na yawan jama'a ke yin Kiristanci na Orthodox na Habasha . ==Manazarta== {{Reflist}}{{Districts of the Oromia Region}} psj9hvydt8qlk5ajjzxqoj8hvoj3b3y Dita (woreda) 0 34507 166272 161170 2022-08-16T16:57:11Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Dita''' daya ce daga cikin gundumomi a yankin Kudancin Kasa, Kasa, da Jama'ar [[Itofiya|Habasha]]. Daga cikin shiyyar Gamo Gofa, Dita tana iyaka da Kudu da Arba Minch Zuria da Bonke, daga yamma kuma ta yi iyaka da [[Deramalo]], a arewa kuma ta yi iyaka da Kucha, daga gabas kuma ta yi iyaka da Chencha. Garuruwa a Dita sun haɗa da Zeda . Dita wani yanki ne na tsohuwar gundumar Dita Dermalo. == Alkaluma == Bisa kidayar jama'a a shekarar 2007 da CSA ta gudanar, wannan gundumar tana da jimillar jama'a 83,987, daga cikinsu 39,465 maza ne da mata 44,522; 2,972 ko kuma 3.54% na yawan jama'arta mazauna birni ne. Yawancin mazaunan sun yi addinin Kiristanci na Orthodox na Habasha, tare da 69.11% na yawan jama'a suna ba da rahoton cewa imani, 27.76% Furotesta ne, kuma 2.43% sun yi imani na gargajiya. == Manazarta == {{Reflist}}{{Districts of the Southern Nations, Nationalities, and Peoples' Region}}{{Authority control}} ayhqg9vcfn6jg6cwjwxrtc3b0lk99z0 Dila Zuria 0 34528 166269 161281 2022-08-16T16:42:09Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki   '''Dila Zuria''' (Greater Dila) ɗaya ce daga cikin gundumomi a cikin yankin al'ummai da al'ummomin Kudancin ƙasar [[Itofiya|Habasha]]. Wani bangare na shiyyar Gedeo, Dila Zuria yana da iyaka da kudu maso yamma da Wenago, daga yamma kuma yana iyaka da yankin Oromia, daga arewa kuma yana iyaka da shiyyar Sidama, sannan daga kudu maso gabas da Bule . Garin Dila yana kewaye da Dila Zuriya. Dila Zuria wani yanki ne na gundumar Wenago. == Alkaluma == Bisa kidayar jama'a a shekarar 2007 da CSA ta gudanar, wannan yanki tana da jimillar jama'a 98,439, daga cikinsu 49,413 maza ne da mata 49,026; babu daya daga cikin al'ummarta mazauna birni. Yawancin mazaunan Furotesta ne, tare da 83.13% na yawan jama'a sun ba da rahoton cewa imani, 7.81% sun lura da addinan gargajiya, 5.31% suna yin addinin Kiristanci na Orthodox na Habasha, 1.16% Katolika ne, kuma 1.02% Musulmai ne . ==Manazarta== <references group="" responsive="1"></references> {{Districts of the Southern Nations, Nationalities, and Peoples' Region}} 1iij8vkv7dk4v956id73bkynhk8ji7q Dolobay 0 34579 166422 161394 2022-08-17T06:13:44Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki '''Dolobay''' ( Somali ) daya ne daga cikin gundumomi a yankin Somaliya na [[Itofiya|kasar Habasha]] . A wani yanki na shiyyar Afder, Dolobay yana da iyaka da kudu da Layin Gudanarwa na wucin gadi tare da [[Somaliya]], daga yamma zuwa kogin Ganale Dorya wanda ya raba shi da shiyyar Liben, a arewa maso yamma da Cherti, a arewa kuma da [[Afder (woreda)|Afder]], da kuma gabas, gabas ta Bare, Babban birni a Dolobay shine Weldiya. Sauran koguna a Dolobay sun hada da Mena, da Weyib na yanayi. == Alkaluma == Bisa kidayar jama'a ta shekarar 2007 da hukumar kididdiga ta kasar Habasha (CSA) ta gudanar, wannan gundumar tana da jimillar jama'a 84,134, wadanda 47,014 maza ne da mata 37,120. Yayin da 7,174 ko 8.53% mazauna birni ne, sai kuma 39,072 ko 46.44% makiyaya ne. 99.26% na yawan jama'a sun ce su musulmi ne . Wannan gundumar tana cikin dangin Faqi Muxumedc na Surre da Odomarke na Gaadsan da wasu sauran dangi. ==Sanannun== Fitattun mutanen wannan gari sune: # Ugaas sheik ali - major clan in the woreda of baydisle clan # ugaas Ibrahin Dhaqane (Rukun) # Ugaas Garane - Faqi Muhamed # Suldan: Abdi Omar Nur Gole - ''Suldan of the Odomarke sub clan of Gaadsan''. ==Manyan garuruwa== * Koraley * Gubadley * Ceel Dhub * Helkuram * Elhar * Waldiya ==Akaluma== Kididdiga ta kasa a shekarar 1997 ta bayar da rahoton jimillar yawan jama'a na wannan gundumar mai mutane 71,940, wadanda 39,891 maza ne, 32,049 kuma mata; 5,909 ko 8.21% na yawan jama'arta mazauna birni ne. Kabila mafi girma da aka ruwaito a Afder ita ce kabilar dir ta Gaadsan da kuma mutanen Somaliya na Fiqi Mohamed (98.76%). Sauran dangin wannan gundumar ita ce Baydisle. ==Hanyoyin waje== ==Manazarta== {{Reflist}}{{Coord|4|35|N|42|10|E|type:adm3rd_region:ET}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|4|35|N|42|10|E|type:adm3rd_region:ET}}{{Districts of the Somali Region}} 0aemdetwafne6kjobfd7y957nvzxqih 166423 166422 2022-08-17T06:14:05Z BnHamid 12586 /* Sanannun */ wikitext text/x-wiki '''Dolobay''' ( Somali ) daya ne daga cikin gundumomi a yankin Somaliya na [[Itofiya|kasar Habasha]] . A wani yanki na shiyyar Afder, Dolobay yana da iyaka da kudu da Layin Gudanarwa na wucin gadi tare da [[Somaliya]], daga yamma zuwa kogin Ganale Dorya wanda ya raba shi da shiyyar Liben, a arewa maso yamma da Cherti, a arewa kuma da [[Afder (woreda)|Afder]], da kuma gabas, gabas ta Bare, Babban birni a Dolobay shine Weldiya. Sauran koguna a Dolobay sun hada da Mena, da Weyib na yanayi. == Alkaluma == Bisa kidayar jama'a ta shekarar 2007 da hukumar kididdiga ta kasar Habasha (CSA) ta gudanar, wannan gundumar tana da jimillar jama'a 84,134, wadanda 47,014 maza ne da mata 37,120. Yayin da 7,174 ko 8.53% mazauna birni ne, sai kuma 39,072 ko 46.44% makiyaya ne. 99.26% na yawan jama'a sun ce su musulmi ne . Wannan gundumar tana cikin dangin Faqi Muxumedc na Surre da Odomarke na Gaadsan da wasu sauran dangi. ==Sanannu== Fitattun mutanen wannan gari sune: # Ugaas sheik ali - major clan in the woreda of baydisle clan # ugaas Ibrahin Dhaqane (Rukun) # Ugaas Garane - Faqi Muhamed # Suldan: Abdi Omar Nur Gole - ''Suldan of the Odomarke sub clan of Gaadsan''. ==Manyan garuruwa== * Koraley * Gubadley * Ceel Dhub * Helkuram * Elhar * Waldiya ==Akaluma== Kididdiga ta kasa a shekarar 1997 ta bayar da rahoton jimillar yawan jama'a na wannan gundumar mai mutane 71,940, wadanda 39,891 maza ne, 32,049 kuma mata; 5,909 ko 8.21% na yawan jama'arta mazauna birni ne. Kabila mafi girma da aka ruwaito a Afder ita ce kabilar dir ta Gaadsan da kuma mutanen Somaliya na Fiqi Mohamed (98.76%). Sauran dangin wannan gundumar ita ce Baydisle. ==Hanyoyin waje== ==Manazarta== {{Reflist}}{{Coord|4|35|N|42|10|E|type:adm3rd_region:ET}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|4|35|N|42|10|E|type:adm3rd_region:ET}}{{Districts of the Somali Region}} mor746wfcwhonrx0om1ca5373snk2zb Dilke, Saskatchewan 0 34586 166270 161453 2022-08-16T16:50:31Z BnHamid 12586 /* Nassoshi */ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement||name=Dilke|official_name=Village of Dilke|other_name=|native_name=<!-- for cities whose native name is not in English -->|nickname=|settlement_type=[[List of villages in Saskatchewan|Village]]|motto=|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_shield=|shield_size=|city_logo=|citylogo_size=|image_map=|pushpin_map=Saskatchewan#Canada|pushpin_map_caption=Location of Dilke in [[Saskatchewan]]|coordinates={{coord|50.986|-104.862|region:CA-SK|display=inline}}|pushpin_label_position=none|pushpin_mapsize=200|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|subdivision_type=[[Country]]|subdivision_name={{flag|Canada}}|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1={{flag|Saskatchewan}}|subdivision_type2=[[List of regions of Canada|Region]]|subdivision_name2=Southeast|subdivision_type3=[[Census divisions of Saskatchewan|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 6, Saskatchewan|6]]|subdivision_type4=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural Municipality]]|subdivision_name4=[[Sarnia No. 221, Saskatchewan|Sarnia No. 221]]|government_footnotes=|government_type=[[Municipal government|Municipal]]|leader_title=Governing&nbsp;body|leader_name=[http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/muniDetails.aspx?cat=3&mun=1927 Dilke Village Council]|leader_title1=[[Mayor]]|leader_name1=Arnold Ball|leader_title2=[[Administrator of the Government|Administrator]]|leader_name2=Colleen R. Duesing|leader_title3=[[Member of the Legislative Assembly|MLA]]|leader_name3=|leader_title4=[[Member of Parliament|MP]]|leader_name4=|established_title=Post office Founded|established_date=|established_title2=[[Municipal corporation|Incorporated]] ([[Village]])|established_date2=|established_title3=Incorporated ([[Town]])|established_date3=|area_magnitude=|unit_pref=<!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->|area_footnotes=|area_total_km2=1.28|area_land_km2=|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_urban_km2=|area_urban_sq_mi=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=|population_as_of=2016|population_footnotes=|population_note=|population_total=98|population_density_km2=76.6|population_density_sq_mi=|population_metro=|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_urban=|population_density_urban_km2=|population_density_urban_sq_mi=|population_blank1_title=|population_blank1=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=|timezone=[[Central Standard Time|CST]]|utc_offset=-6|timezone_DST=|utc_offset_DST=|elevation_footnotes=<!--for references: use <ref> </ref> tags-->|elevation_m=|elevation_ft=|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=S0G 1C0|area_code=306|blank_name=[[List of Saskatchewan provincial highways|Highways]]|blank_info={{jct|state=SK|Mun|733}}|blank1_name=[[Railways]]|blank1_info=|website=|footnotes=<ref>{{Citation |last=National Archives |first=Archivia Net |title=Post Offices and Postmasters |url=http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20061006045957/http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php |archive-date=2006-10-06 }}</ref><ref>{{Citation|last=Government of Saskatchewan |first=MRD Home |title=Municipal Directory System |url=http://www.municipal.gov.sk.ca/index.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081121083646/http://www.municipal.gov.sk.ca/index.html |archive-date=November 21, 2008 }}</ref><ref>{{Citation|last=Canadian Textiles Institute.|title=CTI Determine your provincial constituency|year=2005|url=http://www.textiles.ca/eng/nonAuthProg/redirect.cfm?path=IssPolContacts&sectionID=7601.cfm|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20070911025012/http://www.textiles.ca/eng/nonAuthProg/redirect.cfm?path=IssPolContacts&sectionID=7601.cfm|archive-date=2007-09-11}}</ref><ref>{{Citation |last = Commissioner of Canada Elections |first = Chief Electoral Officer of Canada |title = Elections Canada On-line |year = 2005 |url = http://www.elections.ca/home.asp |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20070421084430/http://www.elections.ca/home.asp |archive-date = 2007-04-21 }}</ref>}} '''Dilke''' ( yawan jama'a na 2016 : 98 ) ƙauye ne a lardin Saskatchewan na Kanada a cikin Karamar Hukumar Sarnia Lamba 221 da Sashen Ƙididdiga na No. 6 . == Tarihi == An haɗa Dilke a matsayin ƙauye a ranar 30 ga Disamba, 1912. == Alkaluma ==   A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2021 da Statistics Canada ta gudanar, Dilke yana da yawan jama'a 60 da ke zaune a cikin 33 daga cikin 44 na gidaje masu zaman kansu, canjin yanayi. -38.8% daga yawan 2016 na 98 . Tare da yanki na ƙasa na {{Convert|1.28|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 46.9/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a na 2016, ƙauyen Dilke ya ƙididdige yawan jama'a 98 da ke zaune a cikin 57 daga cikin 107 na gidaje masu zaman kansu. 21.4% ya canza daga yawan 2011 na 77 . Tare da yanki na ƙasa na {{Convert|1.28|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 76.6/km a cikin 2016. == Duba kuma == * Jerin al'ummomi a cikin Saskatchewan * Ƙauyen Saskatchewan * Dilke ==Manazarta== {{Reflist}}{{Geographic location|Northwest=|North=|Northeast=|West=|Centre=Dilke|East=|Southwest=|South=|Southeast=}}{{Subdivisions of Saskatchewan|villages=yes}}{{SKDivision6}}{{Coord|50.986|N|104.862|W|type:city_region:CA_source:GNS-enwiki}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|50.986|N|104.862|W|type:city_region:CA_source:GNS-enwiki}} n2l32jkysp6cxgmsvxpjuyob41bsbtx Donnelly, Alberta 0 34707 166428 162192 2022-08-17T06:23:33Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=Donnelly|official_name=Village of Donnelly|other_name=|native_name=<!-- for cities whose native name is not in English -->|nickname=|settlement_type=[[List of villages in Alberta|Village]]|motto=|image_skyline=Donnelly Post Office.jpg|imagesize=|image_caption=Post Office in Donelley, Alberta|image_map=0090 Village Donnelly, Alberta Locator.svg|map_caption=Location in M.D. of Smoky River|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_shield=|shield_size=|city_logo=|citylogo_size=|pushpin_map=Canada Alberta|pushpin_label_position=|pushpin_map_caption=Location in Alberta|pushpin_mapsize=200|subdivision_type=Country|subdivision_name=Canada|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1=[[Alberta]]|subdivision_type2=[[List of regions of Canada|Region]]|subdivision_name2=[[Northern Alberta]]|subdivision_type3=[[Alberta Environment and Parks|Planning region]]|subdivision_name3=[[Upper Peace Region|Upper Peace]]|subdivision_type4=[[List of municipal districts in Alberta|Municipal district]]|subdivision_name4=[[Municipal District of Smoky River No. 130|Smoky River]]|government_footnotes=<ref>{{AMOS}}</ref>|government_type=|leader_title=Mayor|leader_name=Myrna Lanctot|leader_title1=Governing body|leader_name1=Donnelly Village Council|leader_title2=|leader_name2=|leader_title3=|leader_name3=|leader_title4=|leader_name4=|established_title=Founded|established_date=|established_title1=Incorporated<ref name=AMAVillageProfiles>{{cite web | url=http://www.municipalaffairs.alberta.ca/cfml/MunicipalProfiles/basicReport/VILG.PDF | publisher=[[Alberta Municipal Affairs]] | title=Location and History Profile: Village of Donnelly | page=246 | date=October 14, 2016 | access-date=October 17, 2016}}</ref>|established_date1=&nbsp;|established_title2=&nbsp;•&nbsp;[[List of villages in Alberta|Village]]|established_date2=January 1, 1956|area_footnotes=&nbsp;(2021)<ref name=2021census/>|area_land_km2=1.26|population_as_of=2021|population_footnotes=<ref name=2021census/>|population_note=|population_total=338 <!-- 2021 StatCan census population only per [[WP:CANPOP]]; do not replace with latest municipal census population count; this municipal census population count can go in the population_blank1_title and population_blank1 parameters further below and can be noted in the article body (so long as it doesn't replace the 2021 StatCan census population in the body). -->|population_density_km2=269|population_blank1_title=|population_blank1=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=|timezone=[[Mountain Standard Time|MST]]|utc_offset=−7|timezone_DST=MDT|utc_offset_DST=−6|coordinates={{coord|55|43|22.2|N|117|06|16.9|W|region:CA-AB|display=inline,title}}|elevation_footnotes=<!--for references: use <ref> </ref> tags-->|elevation_m=595|elevation_ft=|postal_code_type=|postal_code=|area_code=|blank_name=Highways|blank_info=[[Alberta Highway 2|Highway 2]]<br>[[Alberta Highway 49|Highway 49]]|blank1_name=|blank1_info=|website={{official website|http://www.donnelly.ca}}|footnotes=}} '''Donnelly''' ƙauye ne a arewacin Alberta, Kanada a cikin gundumar Municipal na Kogin Smoky No. 130. Yana kusa da mahadar Highway 2 da Highway 49, kusan {{Convert|65|km|mi}} kudu da kogin Peace da {{Convert|427|km|mi}} arewa maso yamma na [[Edmonton]]. == Tarihi == A shekara ta 1912, ƙungiyar mutane 14 daga Grouard sun isa yankin Donnelly. Marie-Anne Leblanc Gravel ita ce ma'aikaciyar gida ta farko. An ba wa al'ummar sunan wani Mista Donnelly, ma'aikacin layin dogo. == Alkaluma == ===Kidayar 2021=== A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2021 da Kididdiga Kanada ta gudanar, ƙauyen Donnelly yana da yawan jama'a 338 da ke zaune a cikin 154 daga cikin jimlar 185 masu zaman kansu, canjin -5.8% daga yawan jama'arta na 2016 na 359. Tare da yanki na ƙasa na 1.26 km2 , tana da yawan yawan jama'a 268.3/km a cikin 2021. ===Kidayar 2016=== A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2016 da Statistics Kanada ta gudanar, ƙauyen Donnelly ya ƙididdige yawan jama'a 342 da ke zaune a cikin 150 daga cikin 170 na gidaje masu zaman kansu. 12.1% ya canza daga yawan 2011 na 305. Tare da yankin ƙasa na {{Convert|1.31|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 261.1/km a cikin 2016. == Sufuri == Donnelly Filin Jirgin Sama na Donnelly ( . == Duba kuma == * Jerin al'ummomi a Alberta * Jerin ƙauyuka a Alberta == Hanyoyin haɗi na waje == * {{Official website|http://www.donnelly.ca}} {{Subdivisions of Alberta|villages=yes}}{{Alberta Regions Upper Peace}} == Manazarta == {{Reflist}} 3fkd3qe3n7axngz87pr3qj02jafc36i Division No. 3, Saskatchewan 0 34813 166273 163243 2022-08-16T17:04:55Z BnHamid 12586 /* Nassoshi */ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=Division No. 3|type=[[Census divisions of Canada|Census division]] in [[Saskatchewan]]|image_map={{Saskatchewan census divisions map|map=Saskatchewan-census area 03.png}}|subdivision_type=[[Country]]|subdivision_name={{flag|Canada}}|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1={{flag|Saskatchewan}}|area_total_km2=18,553.99|area_note=As of 2016|area_footnotes=|population_total=12,610|population_as_of=2016|population_footnotes=|population_density_km2=auto}} '''Sashe na 3''' yana ɗaya daga cikin sassan ƙidayar jama'a goma sha takwas a lardin Saskatchewan, Kanada, kamar yadda Statistics Canada ta ayyana. Tana yankin kudu-maso-yammacin lardin, kusa da kan iyaka da [[Montana]], [[Tarayyar Amurka|Amurka]] . Mafi yawan al'umma a cikin wannan yanki shine Assiniboia . == Alkaluma == A cikin kididdigar yawan jama'a ta shekarar 2021 da Statistics Canada ta gudanar, Sashe na 3 yana da yawan jama'a 12,262 da ke zaune a cikin 5,198 daga cikin 6,186 na gidaje masu zaman kansu, canji na -2.8% daga yawanta na 2016 na 12,610 . Tare da fadin {{Convert|18319.12|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 0.7/km a cikin 2021. == Rukunin ƙidayar jama'a == Rukunin ƙidayar jama'a masu zuwa ( gundumomi ko makamancin na birni) suna cikin Sashe na 3 na Saskatchewan. === Garuruwa === * Assiniboia * Coronach * Gravelbourg * Lafleche * Mossbank * Ponteix * Rockglen * Willow Bunch === Kauyuka === * Hazenmore * Kincaid * [[Limerick, Saskatchewan|Limerick]] * Mankota * Neville * [[Vanguard, Saskatchewan|Vanguard]] * Dutsen itace === Karamar hukuma === {{Col-begin}} {{Col-2}} * RM No. [[Hart Butte No. 11, Saskatchewan|11]] Hart Butte * RM No. [[Poplar Valley No. 12, Saskatchewan|12]] Poplar Valley * RM No. [[Willow Bunch No. 42, Saskatchewan|42]] Willow Bunch * RM No. [[Old Post No. 43, Saskatchewan|43]] Old Post * RM No. [[Waverley No. 44, Saskatchewan|44]] Waverley * RM No. [[Mankota No. 45, Saskatchewan|45]] Mankota * RM No. [[Glen McPherson No. 46, Saskatchewan|46]] Glen McPherson * RM No. [[Excel No. 71, Saskatchewan|71]] Excel * RM No. [[Lake of the Rivers No. 72, Saskatchewan|72]] Lake of the Rivers * RM No. [[Stonehenge No. 73, Saskatchewan|73]] Stonehenge {{Col-2}} * RM No. [[Wood River No. 74, Saskatchewan|74]] Wood River * RM No. [[Pinto Creek No. 75, Saskatchewan|75]] Pinto Creek * RM No. [[Auvergne No. 76, Saskatchewan|76]] Auvergne * RM No. [[Terrell No. 101, Saskatchewan|101]] Terrell * RM No. [[Lake Johnston No. 102, Saskatchewan|102]] Lake Johnston * RM No. [[Sutton No. 103, Saskatchewan|103]] Sutton * RM No. [[Gravelbourg No. 104, Saskatchewan|104]] Gravelbourg * RM No. [[Glen Bain No. 105, Saskatchewan|105]] Glen Bain * RM No. [[Whiska Creek No. 106, Saskatchewan|106]] Whiska Creek <ref name="www12.statcan.ca">[http://www12.statcan.ca/english/profil01/CP01/Index.cfm?Lang=E Statistics Canada. 2002 2001 Community Profiles.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051222170659/http://www12.statcan.ca/english/Profil01/CP01/Index.cfm?Lang=E |date=2005-12-22 }} Released June 27, 2002. Last modified: 2005-11-30. Statistics Canada Catalogue no. 93F0053XIE. Page accessed January 5, 2007</ref> {{Col-end}} === Rikicin Indiya === * Wood Mountain Dakota Sioux Nation ** Dutsen Dutse 160 === Sauran al'ummomi === {{Col-begin}} {{Col-2}} *[[Aneroid, Saskatchewan|Aneroid]] *[[Bateman, Saskatchewan|Bateman]] *[[Congress, Saskatchewan|Congress]] *[[Crane Valley, Saskatchewan|Crane Valley]] *[[Ferland, Saskatchewan|Ferland]] *[[Fife Lake, Saskatchewan|Fife Lake]] *[[Flintoft, Saskatchewan|Flintoft]] *[[Glentworth, Saskatchewan|Glentworth]] *[[Killdeer, Saskatchewan|Killdeer]] *[[Mazenod, Saskatchewan|Mazenod]] *[[Mccord, Saskatchewan|Mccord]] {{Col-2}} *[[Melaval, Saskatchewan|Melaval]] *[[Meyronne, Saskatchewan|Meyronne]] *[[Ormiston, Saskatchewan|Ormiston]] *[[Pambrun, Saskatchewan|Pambrun]] *[[Scout Lake, Saskatchewan|Scout Lake]] *[[Spring Valley, Saskatchewan|Spring Valley]] *[[Saint Victor, Saskatchewan|St. Victor]] *[[Verwood, Saskatchewan|Verwood]] *[[Viceroy, Saskatchewan|Viceroy]] *[[Woodrow, Saskatchewan|Woodrow]] {{Col-end}} == Duba kuma == * Jerin sassan ƙidayar jama'a na Saskatchewan * Jerin al'ummomi a cikin Saskatchewan == Manazarta == {{Reflist}} * [http://www12.statcan.ca/english/census06/data/profiles/community/Details/Page.cfm?Lang=E&Geo1=CD&Code1=4703&Geo2=PR&Code2=47&Data=Count&SearchText=Division%20No.%20%203&SearchType=Begins&SearchPR=01&B1=All&Custom= Sashi na 3, Kididdigar Saskatchewan] Kanada {{Geographic location|Centre=Census Division No. 3|Northwest=|North=[[Division No. 7, Saskatchewan|Census Division No. 7]]|Northeast=|East=[[Division No. 2, Saskatchewan|Census Division No. 2]]|Southeast=|South=[[Montana]], [[United States|USA]]|Southwest=|West=[[Division No. 4, Saskatchewan|Census Division No. 4]]}}{{Subdivisions of Saskatchewan|census=yes}}{{SKDivision3}}{{Coord|49|37|12|N|105|58|48|W|type:adm2nd_source:kolossus-itwiki}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|49|37|12|N|105|58|48|W|type:adm2nd_source:kolossus-itwiki}} pmzkc65onlqz1tmctrvcmjzx41yxd9p Earl Grey, Saskatchewan 0 34918 166453 163955 2022-08-17T07:19:06Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=Earl Grey|official_name=Village of Earl Grey|native_name=<!-- for cities whose native name is not in English -->|other_name=|settlement_type=[[List of villages in Saskatchewan|Village]]|image_skyline=|image_caption=|image_flag=|image_seal=|image_shield=|nickname=|motto=|image_map=|map_caption=|pushpin_map=Saskatchewan#Canada|pushpin_label_position=right|pushpin_map_caption=Location of Earl Grey|coordinates={{coord|50.935556|-104.711111|region:CA-SK|format=dms|display=inline,title}}|subdivision_type=[[Country]]|subdivision_name={{flag|Canada}}|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1={{flag|Saskatchewan}}|subdivision_type2=[[List of regions of Canada|Region]]|subdivision_name2=Central|subdivision_type3=[[Census divisions of Saskatchewan|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 6, Saskatchewan|6]]|subdivision_type4=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural Municipality]]|subdivision_name4=[[Rural Municipality of Longlaketon No. 219|Longlaketon No. 219]]|subdivision_type5=[[List of Canadian federal electoral districts|Federal Electoral District]]|subdivision_name5=|subdivision_type6=[[List of Saskatchewan provincial electoral districts|Provincial Constituency]]|subdivision_name6=|government_footnotes=|government_type=[[Municipal government|Municipal]]|leader_title=Governing&nbsp;body|leader_name=[http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/muniDetails.aspx?cat=3&mun=1941 Earl Grey Village Council]|leader_title1=[[Mayor]]|leader_name1=Debbie Hupka-Butz|leader_title2=[[Administrator of the Government|Administrator]]|leader_name2=Courtney Wiers|leader_title3=[[Member of the Legislative Assembly|MLA]]|leader_name3=|leader_title4=[[Member of Parliament|MP]]|leader_name4=|established_title=Post office Founded|established_date=1905-10-16|established_title2=[[Municipal corporation|Incorporated]] ([[Village]])|established_date2=1906|established_title3=Incorporated (Town)|established_date3=|area_magnitude=|unit_pref=|area_footnotes=|area_total_km2=|elevation_footnotes=|elevation_m=|elevation_ft=|population_footnotes=|population_total=246|population_as_of=2006|population_density_km2=187.7|population_note=|timezone=[[Central Standard Time|CST]]|utc_offset=-6|timezone_DST=|utc_offset_DST=|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=S0G 1J0|area_code=306|blank_name=[[List of Saskatchewan provincial highways|Highways]]|blank_info={{jct|state=SK|Hwy|22}}<br>{{jct|state=SK|Mun|641}}|blank1_name=[[Rail transport in Canada|Railways]]|blank1_info=[[Canadian Pacific Railway]]<br>(abandoned)|website=|footnotes=}} '''Earl Gray''' (yawan jama'a na 2016 : 246) ƙauye ne a lardin Kanada na Saskatchewan a cikin Karamar Hukumar Longlaketon No. 219 da Rarraba Ƙididdiga Na 6. Kauyen yana kimanin nisan kilomita 67 daga arewa da birnin Regina. Paul Henderson, ƙane na Jack Henderson, ɗan rataye na Louis Riel ne ya fara zama a cikin 1901. <ref>Black, Norman Fergus (1913). A HISTORY OF SASKATCHEWAN AND THE OLD NORTH WEST.</ref> Bayan mutuwar Paul Henderson daga fallasa a 1903, wasu mazauna sun bi; a cikin 1906 an haɗa ƙauyen kuma aka sa masa suna "Earl Grey" bayan Albert Gray, 4th Earl Gray, Babban Gwamna na Kanada a lokacin. <ref>Shortt, Adam & Doughty, Arthur G., editors (1914). Canada and Its Provinces: Volume 19: The Prairie Provinces Part One</ref> A halin yanzu, garin yana da majami'u biyu (Church Lutheran Church [ELCIC] da United Church), Majami'ar Mulkin Shaidun Jehobah ɗaya, gidajen tsofaffi da yawa, otal, wurin shakatawa, da kuma asibitin dabbobi. An baje kolin wani ɗan ƙaramin mutum-mutumi na lif na hatsi a cikin tsakiyar gari, abin tunawa da ƙauyen da ke bunƙasa tattalin arzikin hatsi a baya. An rage girman makarantar jama'a zuwa makarantar Kindergarten -Grade 8 a cikin shekarar makaranta ta 2003-2004, kafin rufewa gaba daya a 2007. <ref>''[http://www.cbc.ca/news/canada/saskatchewan/sask-school-divisions-announce-14-closures-1.655750 Sask. school divisions announce 14 closures]'' May 8, 2007 - CBC News. Retrieved July 29, 2019</ref> == Tarihi == Earl Gray an haɗa shi azaman ƙauye a ranar 27 ga Yuli, 1906. == Alkaluma ==   A cikin kididdigar yawan jama'a ta shekarar 2021 da Statistics Canada ta gudanar, Earl Gray yana da yawan jama'a 229 da ke zaune a cikin 120 daga cikin 134 na gidaje masu zaman kansu, canjin yanayi. -6.9% daga yawan jama'arta na 2016 na 246 . Tare da filin ƙasa na {{Convert|1.35|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 169.6/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2016, ƙauyen Earl Gray ya ƙididdige yawan jama'a 246 da ke zaune a cikin 118 daga cikin 121 na gidaje masu zaman kansu. 2.8% ya canza daga yawan 2011 na 239 . Tare da yanki na ƙasa na {{Convert|1.31|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 187.8/km a cikin 2016. == Duba kuma == * Jerin al'ummomi a cikin Saskatchewan * Ƙauyen Saskatchewan ==Manazarat== <references /> == Hanyoyin haɗi na waje == * {{Official website|http://www.earl-grey.ca/}} {{Subdivisions of Saskatchewan|villages=yes}}{{SKDivision6}} dk36xd3mfoqgbxo7wfv8v3lqitgk71x Donatville 0 34931 166427 163968 2022-08-17T06:21:47Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!-- See Template:Infobox settlement for additional fields and descriptions -->|name=Donatville|settlement_type=Hamlet|image_skyline=|image_alt=|image_caption=|nickname=|motto=|pushpin_map=Canada Alberta|pushpin_label_position=|pushpin_map_alt=|pushpin_map_caption=Location of Donatville in [[Alberta]]|coordinates={{coord|54.747|N|112.804|W|display=inline,title}}|coor_pinpoint=|coordinates_footnotes=|subdivision_type=Country|subdivision_name=Canada|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1=[[Alberta]]|subdivision_type2=[[List of regions of Canada#Alberta|Region]]|subdivision_name2=[[Northern Alberta]]|subdivision_type3=[[List of census divisions of Alberta|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 13, Alberta|13]]|subdivision_type4=[[List of municipal districts in Alberta|Municipal district]]|subdivision_name4=[[Athabasca County]]|established_title=|established_date=|government_footnotes=<ref name="council">{{Athabasca County Council|ref}}</ref>|leader_title=Reeve|leader_name={{Athabasca County Council|reeve}}|leader_title1=Governing body|leader_name1={{Athabasca County Council}}|unit_pref=Metric|area_footnotes=<ref name=2016censusABdpls/>|area_total_km2=|area_land_km2=0.67|area_water_km2=|area_water_percent=|area_note=|elevation_footnotes=|elevation_m=|population_footnotes=<ref name=2016censusABdpls/>|population_total=0|population_as_of=2016|population_density_km2=|population_demonym=|population_note=|timezone1=[[Mountain Standard Time|MST]]|utc_offset1=-7|timezone1_DST=MDT|utc_offset1_DST=-6|postal_code_type=<!-- Postal Code -->|postal_code=|website={{URL|http://www.athabascacounty.com/}}|footnotes=}} '''Donatville''' ƙauye ne a arewacin Alberta, na kasar Kanada a cikin gundumar Athabasca. Yana kan Babbar Hanya 63, kusan kilomita {{Convert|118|km}} arewa maso gabas na Fort Saskatchewan. Al'ummar tana da sunan Donat Gingras, ɗan ƙasar majagaba. An bude makarantar farko a shekarar 1915. == Alkaluma == A matsayin wurin da aka keɓance a cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2016 da Kididdiga Kanada ta gudanar, Donatville ya rubuta yawan jama'a na 0 da ke zaune a cikin 1 na jimlar 1 na gidaje masu zaman kansu, canji na -100% daga yawan 2011 na 5. Tare da yanki na ƙasa na {{Convert|0.67|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 0.0/km a cikin 2016. A matsayin wurin da aka keɓe a cikin ƙidayar jama'a ta 2011, Donatville tana da yawan jama'a 5 da ke zaune a cikin 3 daga cikin jimillar gidaje 6, canjin 0% daga yawanta na 2006 na 0. Tare da yanki na ƙasa na {{Convert|0.66|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 7.6/km a cikin 2011. == Duba kuma == * Jerin al'ummomi a Alberta * Jerin ƙauyuka a Alberta == Manazarta == {{Reflist}}{{Alberta|hamlets=yes}} gko42ubtigpxbgwp6c22mjmmxzv5c5s Ebenezer, Saskatchewan 0 35032 166454 164446 2022-08-17T07:19:46Z BnHamid 12586 /* Nassoshi */ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=Ebenezer|official_name=Village of Ebenezer|nickname=|settlement_type=[[List of villages in Saskatchewan|Village]]|motto=|image_skyline=|image_flag=|image_seal=|image_map=|pushpin_map=Saskatchewan#Canada|pushpin_map_caption=Location of Ebenezer in [[Saskatchewan]]|map_caption=|subdivision_type=[[Countries of the world|Country]]|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_type2=[[List of regions of Canada|Region]]|subdivision_type3=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural municipality]]|subdivision_name={{flag|Canada}}|subdivision_name1={{flag|Saskatchewan}}|subdivision_name2=East-central|subdivision_name3=[[Orkney No. 244, Saskatchewan|Orkney No. 244]]|established_title=Post office Founded|established_date=1885|established_title2=[[Municipal corporation|Incorporated]] ([[Village]])|established_date2=1948|government_type=[[Municipal government|Municipal]]|leader_title=Governing body|leader_name=[http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/muniDetails.aspx?cat=3&mun=1944 Ebenezer Village Council]|leader_title1=[[Mayor]]|leader_name1=Braden Ferris|leader_title2=[[Administrator of the Government|Administrator]]|leader_name2=Joyce Palagian|leader_title3=[[Member of the Legislative Assembly|MLA]]|leader_name3=[[Greg Ottenbreit]]|leader_title4=[[Member of Parliament|MP]]|leader_name4=[[Cathay Wagantall]]|area_magnitude=|area_total_sq_mi=|area_total_km2=|area_land_sq_mi=|area_land_km2=0.62|area_water_sq_mi=|area_water_km2=|area_urban_sq_mi=|area_urban_km2=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=|population_as_of=2016|population_footnotes=|population_total=185|population_urban=|population_metro=|population_density_sq_mi=|population_density_km2=297.5|timezone=[[Central Time Zone (North America)|CST]]|utc_offset=-6|timezone_DST=|utc_offset_DST=|coordinates={{coord|51|22|11|N|102|26|54|W|region:CA-SK|display=inline,title}}|elevation_footnotes=|elevation_ft=1588|elevation_m=484|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=S0A 0T0|area_code=306|blank_name=[[List of Saskatchewan provincial highways|Highways]]|blank_info={{jct|state=SK|Hwy|9}}|blank1_name=[[Railway]]s|blank1_info=[[Canadian National Railway]]|website=|footnotes=<ref name="census2011pop" >{{cite web | title = 2011 Community Profiles | work = Statistics Canada | publisher =Government of Canada | url =http://www12.statcan.ca/census-recensement/2011/dp-pd/prof/index.cfm?Lang=E | access-date =2014-04-09}}</ref><ref name="post office">{{Cite web |last=National Archives |first=Archivia Net |title=Post Offices and Postmasters |url=http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php |access-date=2014-07-15 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20061006045957/http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php |archive-date=2006-10-06 }}</ref><ref>{{Cite web |last=Government of Saskatchewan |first=MRD Home |title=Municipal Directory System |url=http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/welcome.aspx |access-date=2014-07-15 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160115125115/http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/welcome.aspx |archive-date=2016-01-15 }}</ref><ref name="federal">{{Cite web |last = Commissioner of Canada Elections |first = Chief Electoral Officer of Canada |title = Elections Canada On-line |year = 2005 |url = http://www.elections.ca/home.asp |access-date = 2014-07-15 |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20070421084430/http://www.elections.ca/home.asp |archive-date = 2007-04-21 }}</ref>}} '''Ebenezer''' ( yawan jama'a 2016 : 185 ) ƙauye ne a lardin Saskatchewan na Kanada a cikin Karamar Hukumar Orkney Lamba 244 da Sashen Ƙididdiga na Lamba 9 . Kauyen yana 18&nbsp;km arewa da Birnin Yorkton, akan Babbar Hanya 9 . == Tarihi == Mazaunan farko sun isa tsakanin 1885 zuwa 1887, yawancin [[Protestan bangaskiya|Furotesta na]] Jamusanci waɗanda suka sanya wa ƙauyen sunan wurin Eben-Ezer da aka ambata a cikin Littattafan Sama’ila na [[Tsohon Alkawari]] . Ebenezer an haɗa shi azaman ƙauye a ranar 1 ga Yuli, 1948. Intanet mai saurin gaske ta sami samuwa a cikin 2015 a cikin wannan ƙauyen. == Alkaluma ==   A cikin kididdigar yawan jama'a ta shekarar 2021 da Statistics Canada ta gudanar, Ebenezer yana da yawan jama'a 188 da ke zaune a cikin 77 daga cikin 80 na gidaje masu zaman kansu, canjin yanayi. 1.6% daga yawan jama'arta na 2016 na 185 . Tare da filin ƙasa na {{Convert|0.6|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 313.3/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a na 2016, ƙauyen Ebenezer ya ƙididdige yawan jama'a 185 da ke zaune a cikin 73 daga cikin 79 na gidaje masu zaman kansu, a 5.4% ya canza daga yawan 2011 na 175 . Tare da filin ƙasa na {{Convert|0.62|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 298.4/km a cikin 2016. == Manazarta == {{Reflist}}{{Subdivisions of Saskatchewan|villages=yes}}{{SKDivision9}} pze0tb0vplsugwc28apsevdk9dxpffj Drake, Saskatchewan 0 35079 166442 164752 2022-08-17T06:54:06Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement||name=Drake|official_name=Village of Drake|other_name=|native_name=<!-- for cities whose native name is not in English -->|nickname=|settlement_type=[[List of villages in Saskatchewan|Village]]|motto=|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_shield=|shield_size=|city_logo=|citylogo_size=|image_map=|pushpin_map=Saskatchewan#Canada|pushpin_map_caption=Location of Drake|coordinates={{coord|51|44|50|N|105|00|41|W|region:CA-SK|display=inline,title}}|pushpin_label_position=none|pushpin_mapsize=200|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|subdivision_type=Country|subdivision_name=Canada|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1=[[Saskatchewan]]|subdivision_type2=[[List of regions of Canada|Region]]|subdivision_name2=Central|subdivision_type3=[[Census divisions of Saskatchewan|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 11, Saskatchewan|11]]|subdivision_type4=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural Municipality]]|subdivision_name4=[[Usborne No. 310, Saskatchewan|Usborne No. 310]]|government_footnotes=|government_type=[[Municipal government|Municipal]]|leader_title=Governing&nbsp;body|leader_name=Drake Village Council<ref>[http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/muniDetails.aspx?cat=3&mun=1933 Drake Village Council]</ref>|leader_title1=[[Mayor]]|leader_name1=Peter Nicholson|leader_title2=[[Administrator of the Government|Administrator]]|leader_name2=Stuart Jantz|leader_title3=[[Member of the Legislative Assembly|MLA]]|leader_name3=|leader_title4=[[Member of Parliament|MP]]|leader_name4=|established_title=Post office Founded|established_date=|established_title2=[[Municipal corporation|Incorporated]] ([[Village]])|established_date2=|established_title3=Incorporated (Town)|established_date3=|area_magnitude=|unit_pref=<!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->|area_footnotes=|area_total_km2=0.72|area_land_km2=|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_urban_km2=|area_urban_sq_mi=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=|population_as_of=2016|population_footnotes=|population_note=|population_total=197|population_density_km2=275.2|population_density_sq_mi=|population_metro=|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_urban=|population_density_urban_km2=|population_density_urban_sq_mi=|population_blank1_title=|population_blank1=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=|timezone=[[Central Time Zone|CST]]|utc_offset=−06:00|timezone_DST=|utc_offset_DST=|elevation_footnotes=<!--for references: use <ref> </ref> tags-->|elevation_m=|elevation_ft=|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=S0K 1H0|area_code=306|blank_name=[[List of Saskatchewan provincial highways|Highways]]|blank_info={{jct|state=SK|Hwy|20}}|blank1_name=[[Railway]]s|blank1_info=[[Canadian Pacific Railway]]|website=|footnotes=<ref>{{Citation |last=National Archives |first=Archivia Net |title=Post Offices and Postmasters |url=http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20061006045957/http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php |archive-date=2006-10-06 }}</ref><ref>{{Citation|last=Government of Saskatchewan |first=MRD Home |title=Municipal Directory System |url=http://www.municipal.gov.sk.ca/index.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081121083646/http://www.municipal.gov.sk.ca/index.html |archive-date=November 21, 2008 }}</ref><ref>{{Citation|last=Canadian Textiles Institute.|title=CTI Determine your provincial constituency|year=2005|url=http://www.textiles.ca/eng/nonAuthProg/redirect.cfm?path=IssPolContacts&sectionID=7601.cfm|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20070911025012/http://www.textiles.ca/eng/nonAuthProg/redirect.cfm?path=IssPolContacts&sectionID=7601.cfm|archive-date=2007-09-11}}</ref><ref>{{Citation |last = Commissioner of Canada Elections |first = Chief Electoral Officer of Canada |title = Elections Canada On-line |year = 2005 |url = http://www.elections.ca/home.asp |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20070421084430/http://www.elections.ca/home.asp |archive-date = 2007-04-21 }}</ref>}} '''Drake''' (yawan jama'a 2016 : 197) ƙauye ne a lardin Saskatchewan na kasar Kanada a cikin Karamar Hukumar Usborne No. 310 da Rarraba Ƙididdiga Na 11 . Ƙauyen yana yamma da Babbar Hanya 20, kusan {{Convert|11|km}} kudu da mahadar sa tare da babbar hanyar Yellowhead. == Tarihi == An kirkiri Drake a matsayin ƙauye ranar 19 ga Satumba, 1910. == Alkaluma ==   A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2021 da Statistics Canada ta gudanar, Drake yana da yawan jama'a 197 da ke zaune a cikin 91 daga cikin 103 na gidaje masu zaman kansu, canjin yanayi. 0% daga yawan 2016 na 197 . Tare da yanki na ƙasa na {{Convert|0.64|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 307.8/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a na 2016, ƙauyen Drake ya ƙididdige yawan jama'a na 197 da ke zaune a cikin 94 daga cikin jimlar gidaje masu zaman kansu 102, a -2.5% ya canza daga yawan 2011 na 202 . Tare da yanki na ƙasa na {{Convert|0.72|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 273.6/km a cikin 2016. == Tattalin Arziki == Drake galibi al'ummar noma ce, wanda amfanin gonaki da dabbobin gonakin da ke kewaye ke tallafawa. Koyaya, manyan manyan kasuwancin cin nasara guda biyu, Drake Meat Processors <ref>[http://www.drakemeats.com/ Drake Meat Processors]</ref> da Bergen Industries, <ref>[http://www.bergenindustries.com/ Bergen Industries]</ref> an kafa su kuma suna aiki daga ƙauyen, suna kiyaye shi daga zama saƙon alakar gonaki. == Ilimi == Makarantar cikin gida, Makarantar Elementary Drake, ana amfani da ita ta daliban firamare daga Drake (da kuma wuraren da ke kewaye ba tare da nasu makarantar ba, kamar Lockwood). Bayan Grade 8, ɗalibai suna zuwa babbar makarantar Lanigan Central High School don kammala karatunsu na sakandare. Duk da raguwar rajista, DES ta sami tallafi mai ƙarfi a cikin al'umma; duk da haka, sauye-sauye na baya-bayan nan ga tsarin sashin makaranta a fadin Saskatchewan sun bar shakkun makomarta na dogon lokaci. == Wasanni == Drake gida ne ga Babban Hockey Saskatchewan Lardin C na 2018, zakarun League Hockey na Long Lake, Drake Canucks. <ref>http://longlakehockey.com/</ref> Wata ƙungiyar manyan maza ta Canucks ta kasance memba mai kafa a cikin 1965 na Babban Hockey League a tsakiyar Saskatchewan. == Fitattun mutane == Gidan tsohon dan wasan Hockey League na kasa Robin Bartel . == Duba kuma == * Jerin al'ummomi a cikin Saskatchewan * Ƙauyen Saskatchewan ==Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * {{Official website|http://www.drake.ca/}} {{Subdivisions of Saskatchewan|villages=yes}}{{SKDivision11}} srlz3jt9a2kk3zi7rngyckiaae1fsjt Tsohon Gadar, Makurdi 0 35119 166459 165080 2022-08-17T07:33:04Z DonCamillo 4280 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Tsohuwar gadar, Makurdi''' titin jirgin kasa ne mai hade da titin mota a saman kogin [[Benue (kogi)|Benue]] dake [[Makurdi]], Najeriya. An kammala gina ta a 1932. == Gini == An fara aikin gina gadar ne a shekara ta 1928, kuma Donald Cemeron ya bude shi a ranar 24 ga watan Mayun 1932 domin ya zo daidai da bikin [[Empire Day]]. Tsawon gadar ya kai kusan rabin mil, kuma tazarar tsakanin abubuwan da aka gyara shine {{Convert|2,584|ft|m}}.<ref>MADE A BARON AFTER DEATH. (1932, May 25). The Times of India</ref> An gina gadar ne domin maye gurbin harkokin jirgin kasa na Najeriya da ke jigilar fasinjoji a fadin Benue a Makurdi. Kudin gina gadar ya kai kimanin Fam 1,000,000, kuma Sir William Arrol &amp;amp; Co ne ya gina ta a lokacin da ake gina ta, tana daya daga cikin manyan ayyuka da turawan Ingila suka yi a Afirka kuma gada ce mafi tsawo a Afirka. Tazarar titin sun kai 3 ft 6 a ma'auni. An zaɓi wurin ne saboda kunkuntar kogin da kuma tsayin ƙasa daga saman kogin (kimanin {{Convert|200|ft|m}} ) a wannan lokacin. == Manazarta == {{Reflist}}{{Coord|7.7419|8.5407|type:landmark_region:NG}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|7.7419|8.5407|type:landmark_region:NG}} [[Category:Gadojin Najeriya]] 0vw2taiy7orf0p9q4flizp7edygvrt9 Dodsland, Saskatchewan 0 35123 166412 165108 2022-08-17T05:49:06Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement||name=Dodsland|official_name=Village of Dodsland|other_name=|native_name=<!-- for cities whose native name is not in English -->|nickname=|settlement_type=[[List of villages in Saskatchewan|Village]]|motto=|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_shield=|shield_size=|city_logo=|citylogo_size=|image_map=|pushpin_map=Saskatchewan#Canada|pushpin_map_caption=Location of Dodsland in [[Saskatchewan]]|coordinates={{coord|51.801|-108.838|region:CA-SK|display=inline}}|pushpin_label_position=none|pushpin_mapsize=200|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|subdivision_type=[[Country]]|subdivision_name={{flag|Canada}}|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1={{flag|Saskatchewan}}|subdivision_type2=[[List of regions of Canada|Region]]|subdivision_name2=Central|subdivision_type3=[[Census divisions of Saskatchewan|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 13, Saskatchewan|13]]|subdivision_type4=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural Municipality]]|subdivision_name4=[[Winslow No. 319, Saskatchewan|Winslow No. 319]]|government_footnotes=|government_type=[[Municipal government|Municipal]]|leader_title=Governing&nbsp;body|leader_name=[http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/muniDetails.aspx?cat=3&mun=1930 Dodsland Village Council]|leader_title1=[[Mayor]]|leader_name1=Joey Straza|leader_title2=[[Administrator of the Government|Administrator]]|leader_name2=Amy Sittler|leader_title3=[[Member of the Legislative Assembly|MLA]]|leader_name3=|leader_title4=[[Member of Parliament|MP]]|leader_name4=|established_title=Post office Founded|established_date=1914-01-01|established_title2=[[Municipal corporation|Incorporated]] ([[Village]])|established_date2=|established_title3=Incorporated ([[Town]])|established_date3=|area_magnitude=|unit_pref=<!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->|area_footnotes=|area_total_km2=2.93|area_land_km2=|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_urban_km2=|area_urban_sq_mi=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=|population_as_of=2016|population_footnotes=|population_note=|population_total=207|population_density_km2=73.4|population_density_sq_mi=|population_metro=|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_urban=|population_density_urban_km2=|population_density_urban_sq_mi=|population_blank1_title=|population_blank1=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=|timezone=[[Central Standard Time|CST]]|utc_offset=-6|timezone_DST=|utc_offset_DST=|elevation_footnotes=<!--for references: use <ref> </ref> tags-->|elevation_m=|elevation_ft=|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=S0L 0V0|area_code=306|blank_name=[[List of Saskatchewan provincial highways|Highways]]|blank_info={{jct|state=SK|Hwy|31}}<br />{{jct|state=SK|Mun|658}}|blank1_name=[[Railway]]s|blank1_info=|website=|footnotes=<ref>{{Citation |last=National Archives |first=Archivia Net |title=Post Offices and Postmasters |url=http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20061006045957/http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php |archive-date=2006-10-06 }}</ref><ref>{{Citation|last=Government of Saskatchewan |first=MRD Home |title=Municipal Directory System |url=http://www.municipal.gov.sk.ca/index.html |access-date=2011-05-05 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081121083646/http://www.municipal.gov.sk.ca/index.html |archive-date=November 21, 2008 }}</ref><ref>{{Citation|last=Canadian Textiles Institute.|title=CTI Determine your provincial constituency|year=2005|url=http://www.textiles.ca/eng/nonAuthProg/redirect.cfm?path=IssPolContacts&sectionID=7601.cfm|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20070911025012/http://www.textiles.ca/eng/nonAuthProg/redirect.cfm?path=IssPolContacts&sectionID=7601.cfm|archive-date=2007-09-11}}</ref><ref>{{Citation |last = Commissioner of Canada Elections |first = Chief Electoral Officer of Canada |title = Elections Canada On-line |year = 2005 |url = http://www.elections.ca/home.asp |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20070421084430/http://www.elections.ca/home.asp |archive-date = 2007-04-21 }}</ref>}} '''Dodsland''' ( yawan jama'a na 2016 : 215 ) ƙauye ne a lardin Saskatchewan na kasar Kanada a cikin Karamar Hukumar Winslow No. 319 da Rarraba Ƙididdiga Na 13. == Tarihi == An haɗa Dodsland azaman ƙauye a ranar 23 ga Agusta, 1913. == Alkaluma ==   A cikin kididdigar yawan jama'a ta 2021 da Statistics Canada ta gudanar, Dodsland tana da yawan jama'a 215 da ke zaune a cikin 92 daga cikin 114 na gidaje masu zaman kansu, canjin yanayi. 0% daga yawan jama'arta na 2016 na 215 . Tare da yanki na ƙasa na {{Convert|2.86|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 75.2/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a na 2016, ƙauyen Dodsland ya ƙididdige yawan jama'a 215 da ba ke zaune a cikin 97 na jimlar 111 na gidaje masu zaman kansu, a 1.4% ya canza daga yawan 2011 na 212 . Tare da yanki na ƙasa na {{Convert|2.93|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 73.4/km a cikin 2016. == Fitattun mutane == * Bob Hoffmeyer, Tsohon mai kare NHL * Ed Chynoweth, Hockey Hall of Fame executive, shugaban Western Hockey League da Canadian Hockey League, mai suna na Ed Chynoweth Cup * Brad McCrimmon, Tsohon mai tsaron gida kuma kocin NHL, Stanley Cup Champion ( 1989 ), ya mutu a hadarin jirgin sama na Lokomotiv Yaroslavl na 2011 . == Duba kuma == * Jerin al'ummomi a cikin Saskatchewan * Ƙauyen Saskatchewan ==Manazarta== {{Reflist}}{{Geographic location|Northwest=[[Kerrobert, Saskatchewan|Kerrobert]]|North=[[Tramping Lake, Saskatchewan|Tramping Lake]]|Northeast=[[Kelfield, Saskatchewan|Kelfield]]|West=[[Coleville, Saskatchewan|Coleville]]|Centre=Dodsland|East=[[Plenty, Saskatchewan|Plenty]]|Southwest=[[Kindersley, Saskatchewan|Kindersley]]|South=[[Netherhill, Saskatchewan|Netherhill]]|Southeast=[[Stranraer, Saskatchewan|Stranraer]]}}{{Subdivisions of Saskatchewan|villages=yes}}{{SKDivision13}}{{Coord|51.801|N|108.838|W|type:city_region:CA_source:GNS-enwiki}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|51.801|N|108.838|W|type:city_region:CA_source:GNS-enwiki}} mu0jw1urluhwiqrnji1ftvkbiel8skh 166415 166412 2022-08-17T05:56:00Z Abdulbasid Rabiu 16820 /* Alkaluma */ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement||name=Dodsland|official_name=Village of Dodsland|other_name=|native_name=<!-- for cities whose native name is not in English -->|nickname=|settlement_type=[[List of villages in Saskatchewan|Village]]|motto=|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_shield=|shield_size=|city_logo=|citylogo_size=|image_map=|pushpin_map=Saskatchewan#Canada|pushpin_map_caption=Location of Dodsland in [[Saskatchewan]]|coordinates={{coord|51.801|-108.838|region:CA-SK|display=inline}}|pushpin_label_position=none|pushpin_mapsize=200|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|subdivision_type=[[Country]]|subdivision_name={{flag|Canada}}|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1={{flag|Saskatchewan}}|subdivision_type2=[[List of regions of Canada|Region]]|subdivision_name2=Central|subdivision_type3=[[Census divisions of Saskatchewan|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 13, Saskatchewan|13]]|subdivision_type4=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural Municipality]]|subdivision_name4=[[Winslow No. 319, Saskatchewan|Winslow No. 319]]|government_footnotes=|government_type=[[Municipal government|Municipal]]|leader_title=Governing&nbsp;body|leader_name=[http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/muniDetails.aspx?cat=3&mun=1930 Dodsland Village Council]|leader_title1=[[Mayor]]|leader_name1=Joey Straza|leader_title2=[[Administrator of the Government|Administrator]]|leader_name2=Amy Sittler|leader_title3=[[Member of the Legislative Assembly|MLA]]|leader_name3=|leader_title4=[[Member of Parliament|MP]]|leader_name4=|established_title=Post office Founded|established_date=1914-01-01|established_title2=[[Municipal corporation|Incorporated]] ([[Village]])|established_date2=|established_title3=Incorporated ([[Town]])|established_date3=|area_magnitude=|unit_pref=<!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->|area_footnotes=|area_total_km2=2.93|area_land_km2=|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_urban_km2=|area_urban_sq_mi=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=|population_as_of=2016|population_footnotes=|population_note=|population_total=207|population_density_km2=73.4|population_density_sq_mi=|population_metro=|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_urban=|population_density_urban_km2=|population_density_urban_sq_mi=|population_blank1_title=|population_blank1=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=|timezone=[[Central Standard Time|CST]]|utc_offset=-6|timezone_DST=|utc_offset_DST=|elevation_footnotes=<!--for references: use <ref> </ref> tags-->|elevation_m=|elevation_ft=|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=S0L 0V0|area_code=306|blank_name=[[List of Saskatchewan provincial highways|Highways]]|blank_info={{jct|state=SK|Hwy|31}}<br />{{jct|state=SK|Mun|658}}|blank1_name=[[Railway]]s|blank1_info=|website=|footnotes=<ref>{{Citation |last=National Archives |first=Archivia Net |title=Post Offices and Postmasters |url=http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20061006045957/http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php |archive-date=2006-10-06 }}</ref><ref>{{Citation|last=Government of Saskatchewan |first=MRD Home |title=Municipal Directory System |url=http://www.municipal.gov.sk.ca/index.html |access-date=2011-05-05 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081121083646/http://www.municipal.gov.sk.ca/index.html |archive-date=November 21, 2008 }}</ref><ref>{{Citation|last=Canadian Textiles Institute.|title=CTI Determine your provincial constituency|year=2005|url=http://www.textiles.ca/eng/nonAuthProg/redirect.cfm?path=IssPolContacts&sectionID=7601.cfm|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20070911025012/http://www.textiles.ca/eng/nonAuthProg/redirect.cfm?path=IssPolContacts&sectionID=7601.cfm|archive-date=2007-09-11}}</ref><ref>{{Citation |last = Commissioner of Canada Elections |first = Chief Electoral Officer of Canada |title = Elections Canada On-line |year = 2005 |url = http://www.elections.ca/home.asp |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20070421084430/http://www.elections.ca/home.asp |archive-date = 2007-04-21 }}</ref>}} '''Dodsland''' ( yawan jama'a na 2016 : 215 ) ƙauye ne a lardin Saskatchewan na kasar Kanada a cikin Karamar Hukumar Winslow No. 319 da Rarraba Ƙididdiga Na 13. == Tarihi == An haɗa Dodsland azaman ƙauye a ranar 23 ga Agusta, 1913. == Alkaluma ==   A cikin kididdigar yawan jama'a ta 2021 da Statistics Canada ta gudanar, Dodsland tana da yawan jama'a 215 da ke zaune a cikin 92 daga cikin 114 na gidaje masu zaman kansu, canjin yanayi. 0% daga yawan jama'arta na 2016 na 215 . Tare da yanki na ƙasa na {{Convert|2.86|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 75.2/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a na 2016, ƙauyen Dodsland ta ƙididdige yawan jama'a 215 dake zaune a cikin 97 na jimlar 111 na gidaje masu zaman kansu, a 1.4% ya canza daga yawan 2011 na 212 . Tare da yanki na ƙasa na {{Convert|2.93|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 73.4/km a cikin 2016. == Fitattun mutane == * Bob Hoffmeyer, Tsohon mai kare NHL * Ed Chynoweth, Hockey Hall of Fame executive, shugaban Western Hockey League da Canadian Hockey League, mai suna na Ed Chynoweth Cup * Brad McCrimmon, Tsohon mai tsaron gida kuma kocin NHL, Stanley Cup Champion ( 1989 ), ya mutu a hadarin jirgin sama na Lokomotiv Yaroslavl na 2011 . == Duba kuma == * Jerin al'ummomi a cikin Saskatchewan * Ƙauyen Saskatchewan ==Manazarta== {{Reflist}}{{Geographic location|Northwest=[[Kerrobert, Saskatchewan|Kerrobert]]|North=[[Tramping Lake, Saskatchewan|Tramping Lake]]|Northeast=[[Kelfield, Saskatchewan|Kelfield]]|West=[[Coleville, Saskatchewan|Coleville]]|Centre=Dodsland|East=[[Plenty, Saskatchewan|Plenty]]|Southwest=[[Kindersley, Saskatchewan|Kindersley]]|South=[[Netherhill, Saskatchewan|Netherhill]]|Southeast=[[Stranraer, Saskatchewan|Stranraer]]}}{{Subdivisions of Saskatchewan|villages=yes}}{{SKDivision13}}{{Coord|51.801|N|108.838|W|type:city_region:CA_source:GNS-enwiki}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|51.801|N|108.838|W|type:city_region:CA_source:GNS-enwiki}} esddhr1326uzl23e1qtswiiv0p8naob Dr. Henry Leetch House 0 35278 166441 165881 2022-08-17T06:52:23Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Infobox NRHP|name=Dr. Henry Leetch House|nrhp_type=|image=Dr. Henry Leetch House, Saranac Lake, NY.jpg|caption=Dr. Henry Leetch House, September 2008|location=3 Johnson Rd., [[North Elba, New York|North Elba]] / [[Saranac Lake, New York]]|coordinates={{coord|44|19|35|N|74|8|0|W|display=inline,title}}|locmapin=New York#USA|built=1931|architect=Distin, William G.; Branch & Callanan|architecture=Tudor Revival|added=November 6, 1992|area=less than one acre|mpsub={{NRHP url|id=64500466|title=Saranac Lake MPS}}|refnum=92001471<ref name="nris">{{NRISref|2009a}}</ref>}} '''Gidan Dokta Henry Leetch''' wani gida ne mai tarihi na magani wanda yake a tafkin Saranac, garin North Elba a gundumar Essex, New York . An gina shi tsakanin 1931 zuwa 1932 kuma wani bene mai hawa biyu ne, tsarin firam ɗin itace akan harsashin dutse tare da rufin gable a cikin salon Tarurrukan Tudor . Yana fasalta barandar magani da aka gina akan gareji da kuma wani a bayan gidan. Wani mashahurin masanin gida William L. Distin ne ya tsara shi don Dr. Henry Leetch, wanda ya ƙware wajen magance cutar tarin fuka, kuma wanda ya kamu da cutar da kansa. ==Kayan tarihi== An jera shi a cikin National Register of Historic Places a 1992. == Manazarta == {{Reflist}}{{National Register of Historic Places in New York}} dnecbum6ekabztz1bgum4exoyy7unxo Linn, Missouri 0 35340 166253 2022-08-16T12:29:35Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1102683589|Linn, Missouri]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=Linn, Missouri|official_name=City of Linn|settlement_type=[[City]]|nickname=|motto=<!-- Images -->|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_flag=|image_seal=<!-- Maps -->|image_map=Osage_County_Missouri_Incorporated_and_Unincorporated_areas_Linn_Highlighted.svg|mapsize=250x200px|map_caption=Location of Linn, Missouri|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=<!-- Location -->|subdivision_type=[[List of sovereign states|Country]]|subdivision_name=United States|subdivision_type1=[[U.S. state|State]]|subdivision_name1=[[Missouri]]|subdivision_type2=[[List of counties in Missouri|County]]|subdivision_name2=[[Osage County, Missouri|Osage]]|government_footnotes=<ref>https://cityoflinn.com/</ref>|government_type=|leader_title=[[Mayor]]|leader_name=Dwight Massey|leader_title1=|leader_name1=|established_title=Founded|established_date=1843|established_title1=Incorporated|established_date1=1844|named_for=Senator [[Lewis F. Linn]] <!-- Area -->|unit_pref=Imperial|area_footnotes=<ref name="CenPopGazetteer2019">{{cite web|title=2019 U.S. Gazetteer Files|url=https://www2.census.gov/geo/docs/maps-data/data/gazetteer/2019_Gazetteer/2019_gaz_place_29.txt|publisher=United States Census Bureau|access-date=July 26, 2020}}</ref>|area_magnitude=|area_total_km2=3.02|area_land_km2=3.02|area_water_km2=0.00|area_total_sq_mi=1.17|area_land_sq_mi=1.17|area_water_sq_mi=0.00 <!-- Population -->|population_as_of=[[2020 United States Census|2020]]|population_est=1593|pop_est_as_of=2019|population_footnotes=|population_total=1350|population_density_km2=527.47|population_density_sq_mi=1366.21 <!-- General information -->|timezone=[[North American Central Time Zone|Central (CST)]]|utc_offset=-6|timezone_DST=CDT|utc_offset_DST=-5|elevation_footnotes=|elevation_m=258|elevation_ft=846|coordinates={{coord|38|28|59|N|91|50|49|W|region:US_type:city|display=inline,title}}|postal_code_type=[[ZIP code]]|postal_code=65051|area_code=[[Area code 573|573]]|blank_name=[[Federal Information Processing Standard|FIPS code]]|blank_info=29-43238<ref name="GR2">{{cite web|url=https://www.census.gov|publisher=[[United States Census Bureau]]|access-date=2008-01-31|title=U.S. Census website}}</ref>|blank1_name=[[Geographic Names Information System|GNIS]] feature ID|blank1_info=0729331<ref name="GR3">{{cite web|url=http://geonames.usgs.gov|access-date=2008-01-31|title=US Board on Geographic Names|publisher=[[United States Geological Survey]]|date=2007-10-25}}</ref>|website=https://cityoflinn.com/|footnotes=|pop_est_footnotes=<ref name="USCensusEst2019CenPopScriptOnlyDirtyFixDoNotUse"/>}} '''Linn''' birni ne, da ke a gundumar Osage, [[Missouri (jiha)|Missouri]], a ƙasar Amurka. Yawan jama'a ya kasance 1,350 a ƙidayar 2020 . Ita ce kujerar gundumar Osage County. Linn wani yanki ne na garin Jefferson, Yankin Ƙididdiga na Babban Birni na Missouri. == Tarihi == An buga Linn a cikin 1843. An sanya sunan al'ummar ga Sanata Lewis F. Linn . Wani gidan waya da ake kira Linn yana aiki tun 1844. Gidan Poorhouse na Osage County da Dr. Enoch T. da Amy Zewicki House an jera su a kan National Register of Historic Places . Linn ya kasance yanki ne na gundumar Gasconade da ke makwabtaka har zuwa Janairu 29, 1841. == Geography == Linn yana nan a{{Coord|38|28|59|N|91|50|49|W|type:city}} (38.482958, -91.846908). A cewar Ofishin Kidayar Amurka, birnin yana da jimlar {{Convert|1.17|sqmi|sqkm|2}} , duk kasa. == Alkaluma == {{US Census population|1900=491|1910=532|1920=441|1930=555|1940=676|1950=758|1960=1050|1970=1289|1980=1211|1990=1148|2000=1354|2010=1459|estyear=2019|estimate=1593|estref=<ref name="USCensusEst2019CenPopScriptOnlyDirtyFixDoNotUse">{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/popest/data/tables.2019.html|date=May 24, 2020|title=Population and Housing Unit Estimates|publisher=United States Census Bureau|access-date=May 27, 2020}}</ref>|footnote=U.S. Decennial Census<ref name="DecennialCensus">{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/decennial-census.html|title=Census of Population and Housing|publisher=Census.gov|access-date=June 4, 2015}}</ref>}} === ƙidayar 2010 === Dangane da ƙidayar na 2010, akwai mutane 1,459, gidaje 629, da iyalai 345 da ke zaune a cikin birni. Yawan yawan jama'a ya kasance {{Convert|1247.0|PD/sqmi|PD/km2|1}} . Akwai rukunin gidaje 758 a matsakaicin yawa na {{Convert|647.9|/sqmi|/km2|1}} . Jaridar wariyar launin fata ta garin ya kasance 97.3% na Afirka, kashi 1.0% na Asiya , 0.1% na tsibirin, 0.1% daga wasu tsere, 0.8% daga tsere biyu ko sama da haka. Hispanic ko Latino na kowace kabila sun kasance 1.0% na yawan jama'a. Magidanta 629 ne, kashi 33.7% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 37.5% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 13.5% na da mace mai gida babu miji, kashi 3.8% na da mai gida ba tare da matar aure ba. kuma 45.2% ba dangi bane. Kashi 38.2% na dukkan gidaje sun kasance mutane ne, kuma kashi 12.2% na da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko sama da haka. Matsakaicin girman gida shine 2.32 kuma matsakaicin girman dangi shine 3.07. Tsakanin shekarun garin ya kai shekaru 30. 27.6% na mazauna kasa da shekaru 18; 13.6% sun kasance tsakanin shekarun 18 zuwa 24; 26.7% sun kasance daga 25 zuwa 44; 19.7% sun kasance daga 45 zuwa 64; kuma 12.5% sun kasance shekaru 65 ko sama da haka. Tsarin jinsi na birni ya kasance 51.2% na maza da 48.8% mata. === Ƙididdigar 2000 === Dangane da ƙidayar na 2000, akwai mutane 1,354, gidaje 533, da iyalai 300 da ke zaune a cikin birni. Yawan yawan jama'a ya kasance mutane 1,543.3 a kowace murabba'in mil (594.1/km <sup>2</sup> ). Akwai rukunin gidaje 616 a matsakaicin yawa na 702.1 a kowace murabba'in mil (270.3/km <sup>2</sup> ). Tsarin launin fata na birnin ya kasance 97.86% Fari, 0.22% Ba'amurke, 0.52% Ba'amurke, 0.44% Asiya, 0.22% daga sauran jinsi, da 0.74% daga jinsi biyu ko fiye. Hispanic ko Latino na kowace kabila sun kasance 0.96% na yawan jama'a. Akwai gidaje 533, daga cikinsu kashi 30.6% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 42.4% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 9.8% na da mace mai gida babu miji, kashi 43.7% kuma ba na iyali ba ne. Kashi 34.3% na dukkan gidaje sun kasance mutane ne, kuma kashi 17.6% na da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko sama da haka. Matsakaicin girman gida shine 2.32 kuma matsakaicin girman dangi shine 3.01. A cikin birni, yawan jama'a ya bazu, tare da 23.9% 'yan ƙasa da shekaru 18, 15.9% daga 18 zuwa 24, 23.3% daga 25 zuwa 44, 15.4% daga 45 zuwa 64, da 21.4% waɗanda ke da shekaru 65 ko kuma mazan. Matsakaicin shekarun ya kasance shekaru 33. Ga kowane mata 100, akwai maza 96.5. Ga kowane mata 100 masu shekaru 18 zuwa sama, akwai maza 95.4. Matsakaicin kuɗin shiga na gida a cikin birni shine $27,656, kuma matsakaicin kuɗin shiga na dangi shine $38,854. Maza suna da matsakaicin kudin shiga na $30,259 sabanin $20,703 na mata. Kudin shiga kowane mutum na birni shine $13,840. Kimanin kashi 9.5% na iyalai da 17.1% na yawan jama'a sun kasance ƙasa da layin talauci, gami da 16.2% na waɗanda ke ƙasa da shekaru 18 da 16.3% na waɗanda shekaru 65 ko sama da haka. == Ilimi == Linn gida ce ga Kwalejin Fasaha ta Jiha, kwalejin fasaha da fasaha. An kafa fasahar jihar a cikin 1961 a matsayin wani yanki na gundumar makaranta kuma an canza shi zuwa Jihar Missouri a cikin 1996. A cikin 2013, an yanke shawarar cewa kwalejin za ta canza sunanta zuwa '''Kwalejin Fasaha ta Jihar Missouri''' . Canjin suna ya fara aiki a ranar 1 ga Yuli, 2014. Linn kuma gida ne ga gundumar [http://www.linn.k12.mo.us/ Makarantar R-II ta Osage County] . Gundumar ta ƙunshi Osage County R-II Elementary School (PK-06) da Linn High School (07-12), wanda ke kusa da Linn Tech a wani yanki a bayan garin da aka sani da '''Gabashin Linn''' . Makaranta mai zaman kanta, [https://web.archive.org/web/20150125064803/http://www.saint-george-parish.org/School.aspx Makarantar Katolika ta St. George], tana cikin tsakiyar garin Linn tare da [http://www.saint-george-parish.org/ Cocin Katolika na St. George] akan Main Street. Linn yana da ɗakin karatu na jama'a, reshe na Laburaren Branch County Osage. == Yanayi == Nau'in Rarraba Yanayi na Köppen na wannan yanayin shine " Cfa ". (Yanayin yanayi na yanayi mai zafi). <ref>[http://www.weatherbase.com/weather/weather-summary.php3?s=340332&cityname=Linn%2C+Missouri%2C+United+States+of+America&units= Climate Summary for Linn, Missouri]</ref>{{Weather box}} == Nassoshi == <references /> {{Missouri county seats}}{{Osage County, Missouri}}{{Authority control}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] ezk1hgge2latf1daoilonc9jiky2tjz Farber, Missouri 0 35341 166254 2022-08-16T12:31:23Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1063814695|Farber, Missouri]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=Farber, Missouri|official_name=City of Farber|settlement_type=[[City]]|nickname=|motto=<!-- Images -->|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_flag=|image_seal=<!-- Maps -->|image_map=Audrain_County_Missouri_Incorporated_and_Unincorporated_areas_Farber_Highlighted.svg|mapsize=250x200px|map_caption=Location of Farber, Missouri|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=<!-- Location -->|subdivision_type=[[List of sovereign states|Country]]|subdivision_name=United States|subdivision_type1=[[U.S. state|State]]|subdivision_name1=[[Missouri]]|subdivision_type2=[[List of counties in Missouri|County]]|subdivision_name2=[[Audrain County, Missouri|Audrain]]|government_footnotes=|government_type=|leader_title=|leader_name=|leader_title1=|leader_name1=|established_title=|established_date=<!-- Area -->|unit_pref=Imperial|area_footnotes=<ref name="CenPopGazetteer2019">{{cite web|title=2019 U.S. Gazetteer Files|url=https://www2.census.gov/geo/docs/maps-data/data/gazetteer/2019_Gazetteer/2019_gaz_place_29.txt|publisher=United States Census Bureau|accessdate=July 26, 2020}}</ref>|area_magnitude=|area_total_km2=0.74|area_land_km2=0.74|area_water_km2=0.00|area_total_sq_mi=0.29|area_land_sq_mi=0.29|area_water_sq_mi=0.00 <!-- Population -->|population_as_of=[[2010 United States Census|2010]]|population_est=313|pop_est_as_of=2019|population_footnotes=<ref name ="wwwcensusgov"/>|population_total=322|population_density_km2=422.15|population_density_sq_mi=1094.41 <!-- General information -->|timezone=[[North American Central Time Zone|Central (CST)]]|utc_offset=-6|timezone_DST=CDT|utc_offset_DST=-5|elevation_footnotes=|elevation_m=233|elevation_ft=764|coordinates={{coord|39|16|29|N|91|34|31|W|region:US-MO|display=inline,title}}|postal_code_type=[[ZIP code]]|postal_code=63345|area_code=[[Area code 573|573]]|blank_name=[[Federal Information Processing Standard|FIPS code]]|blank_info=29-23662<ref name="GR2">{{cite web |url=https://www.census.gov |publisher=[[United States Census Bureau]] |accessdate=2008-01-31 |title=U.S. Census website }}</ref>|blank1_name=[[Geographic Names Information System|GNIS]] feature ID|blank1_info=0717845<ref name="GR3">{{cite web|url=http://geonames.usgs.gov|accessdate=2008-01-31|title=US Board on Geographic Names|publisher=[[United States Geological Survey]]|date=2007-10-25}}</ref>|website=|footnotes=|pop_est_footnotes=<ref name="USCensusEst2019CenPopScriptOnlyDirtyFixDoNotUse"/>}} '''Farber''' birni ne, da ke a gundumar Audrain, [[Missouri (jiha)|Missouri]], a ƙasar Amurka. Yawan jama'a ya kai 322 a ƙidayar 2010 . == Tarihi == Farber ya kasance a cikin 1872. An ba wa al'ummar sunan Silas W. Farber, wanda ya mallaki ƙasar da ƙauyen yake a kai. Ofishin gidan waya yana aiki a Farber tun 1872. == Geography == Farber yana nan a{{Coord|39.274844|-91.575362|type:city_region:US}} . A cewar Ofishin Kidayar Amurka, birnin yana da jimlar {{Convert|0.28|sqmi|sqkm|2}} , duk kasa. == Alkaluma == {{US Census population|1880=117|1890=272|1900=247|1910=305|1920=363|1930=436|1940=386|1950=358|1960=451|1970=470|1980=503|1990=418|2000=411|2010=322|estyear=2019|estimate=313|estref=<ref name="USCensusEst2019CenPopScriptOnlyDirtyFixDoNotUse">{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/popest/data/tables.2019.html|date=May 24, 2020|title=Population and Housing Unit Estimates|publisher=United States Census Bureau|accessdate=May 27, 2020}}</ref>|footnote=U.S. Decennial Census<ref name="DecennialCensus">{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/decennial-census.html|title=Census of Population and Housing|publisher=Census.gov|accessdate=June 4, 2015}}</ref>}} === ƙidayar 2010 === Dangane da ƙidayar na 2010, akwai mutane 322, gidaje 150, da iyalai 83 da ke zaune a cikin birni. Yawan jama'a ya kasance {{Convert|1150.0|PD/sqmi|PD/km2|1}} . Akwai rukunin gidaje 164 a matsakaicin yawa na {{Convert|585.7|/sqmi|/km2|1}} Tsarin launin fata na birnin ya kasance 92.9% Fari, 1.6% Ba'amurke, 0.6% Ba'amurke, 0.3% daga sauran jinsi, da 4.7% daga jinsi biyu ko fiye. Hispanic ko Latino na kowace kabila sun kasance 0.6% na yawan jama'a. Magidanta 150 ne, kashi 28.0% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 34.0% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 14.0% na da mace mai gida babu miji, kashi 7.3% na da mai gida ba tare da matar aure ba. kuma 44.7% ba dangi bane. Kashi 38.7% na dukkan gidaje sun kasance na mutane ne, kuma 13.4% suna da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko sama da haka. Matsakaicin girman gidan ya kasance 2.15 kuma matsakaicin girman dangi shine 2.84. Tsakanin shekarun birni ya kasance shekaru 42.2. 22.4% na mazauna kasa da shekaru 18; 7.8% sun kasance tsakanin shekarun 18 zuwa 24; 22.1% sun kasance daga 25 zuwa 44; 29.2% sun kasance daga 45 zuwa 64; kuma 18.6% sun kasance shekaru 65 ko sama da haka. Tsarin jinsi na birni ya kasance 49.4% na maza da 50.6% mata. === Ƙididdigar 2000 === Dangane da ƙidayar na 2000, akwai mutane 411, gidaje 170, da iyalai 120 da ke zaune a cikin birni. Yawan yawan jama'a ya kasance mutane 1,444.3 a kowace murabba'in mil (566.7/km <sup>2</sup> ). Akwai rukunin gidaje 198 a matsakaicin yawa na 695.8 a kowace murabba'in mil (273.0/km <sup>2</sup> ). Kayan launin fata na birnin ya kasance 98.54% Fari, 0.49% Ba'amurke, 0.24% Asiya, da 0.73% daga jinsi biyu ko fiye. Akwai gidaje 170, daga cikinsu kashi 29.4% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 56.5% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 9.4% na da mace mai gida babu miji, kashi 29.4% kuma ba iyali ba ne. Kashi 24.7% na dukkan gidaje sun kasance mutane ne, kuma kashi 11.2% na da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko sama da haka. Matsakaicin girman gidan ya kasance 2.42 kuma matsakaicin girman dangi shine 2.85. A cikin birni, yawan jama'a ya bazu, tare da 23.6% 'yan ƙasa da shekaru 18, 9.5% daga 18 zuwa 24, 23.6% daga 25 zuwa 44, 27.3% daga 45 zuwa 64, da 16.1% waɗanda ke da shekaru 65 ko kuma mazan. Tsakanin shekarun ya kasance shekaru 40. Ga kowane mata 100, akwai maza 102.5. Ga kowane mata 100 masu shekaru 18 zuwa sama, akwai maza 93.8. Matsakaicin kuɗin shiga na iyali a cikin birni shine $36,250, kuma matsakaicin kuɗin shiga na iyali shine $40,481. Maza suna da matsakaicin kudin shiga na $30,962 sabanin $19,875 na mata. Kudin shiga kowane mutum na birnin shine $16,622. Kimanin kashi 9.1% na iyalai da 10.6% na yawan jama'a sun kasance ƙasa da layin talauci, gami da 14.4% na waɗanda ke ƙasa da shekaru 18 da 4.9% na waɗanda shekarunsu suka kai 65 ko sama da haka. == Ilimi == Farber yana da ɗakin karatu na lamuni, reshe na Gundumar Laburaren Mexico-Audrain. == Nassoshi == <references /> {{Audrain County, Missouri}}{{Authority control}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] a5uklesdaz1e9u1c2llb0c93uecodjt Kidder, Missouri 0 35342 166255 2022-08-16T12:32:51Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1079018641|Kidder, Missouri]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|official_name=Kidder, Missouri|settlement_type=[[City]]|nickname=|motto=<!-- Images -->|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_flag=|image_seal=<!-- Maps -->|image_map=Caldwell_County_Missouri_Incorporated_and_Unincorporated_areas_Kidder_Highlighted.svg|mapsize=250x200px|map_caption=Location of Kidder, Missouri|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=<!-- Location -->|subdivision_type=[[List of sovereign states|Country]]|subdivision_name=United States|subdivision_type1=[[U.S. state|State]]|subdivision_name1=[[Missouri]]|subdivision_type2=[[List of counties in Missouri|County]]|subdivision_name2=[[Caldwell County, Missouri|Caldwell]]|government_footnotes=|government_type=|leader_title=|leader_name=|leader_title1=|leader_name1=|established_title=|established_date=<!-- Area -->|unit_pref=Imperial|area_footnotes=<ref name="CenPopGazetteer2019">{{cite web|title=2019 U.S. Gazetteer Files|url=https://www2.census.gov/geo/docs/maps-data/data/gazetteer/2019_Gazetteer/2019_gaz_place_29.txt|publisher=United States Census Bureau|accessdate=July 26, 2020}}</ref>|area_magnitude=|area_total_km2=1.04|area_land_km2=1.04|area_water_km2=0.00|area_total_sq_mi=0.40|area_land_sq_mi=0.40|area_water_sq_mi=0.00 <!-- Population -->|population_as_of=[[2020 United States Census|2020]]|population_est=317|pop_est_as_of=2019|population_footnotes=|population_total=267|population_density_km2=304.21|population_density_sq_mi=788.56 <!-- General information -->|timezone=[[North American Central Time Zone|Central (CST)]]|utc_offset=-6|timezone_DST=CDT|utc_offset_DST=-5|elevation_footnotes=<ref name="GR3"/>|elevation_m=|elevation_ft=1020|coordinates={{coord|39|46|55|N|94|6|9|W|region:US_type:city|display=inline,title}}|postal_code_type=[[ZIP code]]|postal_code=64649|area_code=[[Area code 816|816]]|blank_name=[[Federal Information Processing Standard|FIPS code]]|blank_info=29-38522<ref name="GR2">{{cite web|url=https://www.census.gov|publisher=[[United States Census Bureau]]|accessdate=2008-01-31|title=U.S. Census website}}</ref>|blank1_name=[[Geographic Names Information System|GNIS]] feature ID|blank1_info=0730125<ref name="GR3">{{GNIS|730125}}</ref>|website=|footnotes=|pop_est_footnotes=<ref name="USCensusEst2019CenPopScriptOnlyDirtyFixDoNotUse"/>}} '''Kidder''' birni ne, a arewa maso yammacin Caldwell County, [[Missouri (jiha)|Missouri]], Yawan jama'a ya kai 267 a ƙidayar 2020 . An shimfida birnin a cikin 1860 ta HB Kidder na Kamfanin Kidder Land Company a [[Boston]], wanda ke neman karfafa wa wadanda ba bayi mallakar [[Turai|Turawa]] baƙi su zauna tare da Hannibal da St. Joseph Railroad wanda a lokacin shine mafi nisa yamma. layin dogo a Amurka. Garin ya sami karbuwa na ƙasa a cikin 2004 bayan dalibi a Cibiyar Koyon Thayer a cikin al'umma ya mutu bayan rashin samun kulawa da wuri. A cikin 2009 an sayar da Cibiyar don zama Kwalejin White Buffalo. Harabar makarantar ta kasance tsohuwar Kwalejin Thayer da Makarantar Sakandare ta Thayer. An kafa Kwalejin Thayer a 1871 kuma an rufe shi a 1876. An sake buɗewa a cikin 1877 azaman Cibiyar Kidder kuma tana aiki ƙarƙashin kulawar Cocin Congregational Church of Missouri. An yi amfani da ginin a matsayin makarantar gwamnati daga 1934 zuwa 1981. == Geography == Kidder yana nan a{{Coord|39|46|55|N|94|6|9|W|type:city}} (39.781907, -94.102602). A cewar Ofishin Kidayar Amurka, birnin yana da jimlar yanki na {{Convert|0.40|sqmi|sqkm|2}} , duk kasa. == Alkaluma == {{US Census population|1880=260|1890=322|1900=357|1910=306|1920=335|1930=314|1940=270|1950=222|1960=224|1970=231|1980=265|1990=241|2000=271|2010=323|estyear=2019|estimate=317|estref=<ref name="USCensusEst2019CenPopScriptOnlyDirtyFixDoNotUse">{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/popest/data/tables.2019.html|date=May 24, 2020|title=Population and Housing Unit Estimates|publisher=United States Census Bureau|accessdate=May 27, 2020}}</ref>|footnote=U.S. Decennial Census<ref name="DecennialCensus">{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/decennial-census.html|title=Census of Population and Housing|publisher=Census.gov|accessdate=June 4, 2015}}</ref>}} === ƙidayar 2010 === Dangane da ƙidayar na 2010, akwai mutane 323, gidaje 121, da iyalai 88 da ke zaune a cikin birni. Yawan yawan jama'a ya kasance {{Convert|807.5|PD/sqmi|PD/km2|1}} . Akwai rukunin gidaje 132 a matsakaicin yawa na {{Convert|330.0|/sqmi|/km2|1}} . Kayan launin fata na birnin ya kasance 96.9% Fari, 0.6% daga sauran jinsi, da 2.5% daga jinsi biyu ko fiye. Hispanic ko Latino na kowace kabila sun kasance 0.6% na yawan jama'a. Magidanta 121 ne, kashi 34.7% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 60.3% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 9.1% na da mace mai gida babu miji, kashi 3.3% na da mai gida ba tare da matar aure ba. kuma 27.3% ba dangi bane. Kashi 24.8% na dukkan gidaje sun kasance na mutane ne, kuma 13.2% suna da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko sama da haka. Matsakaicin girman gida shine 2.67 kuma matsakaicin girman dangi shine 3.15. Tsakanin shekarun birni ya kasance shekaru 40.9. 26.9% na mazauna kasa da shekaru 18; 7.1% sun kasance tsakanin shekarun 18 zuwa 24; 20.8% sun kasance daga 25 zuwa 44; 29.6% sun kasance daga 45 zuwa 64; kuma 15.5% sun kasance shekaru 65 ko fiye. Tsarin jinsi na birnin ya kasance 50.5% na maza da 49.5% na mata. === Ƙididdigar 2000 === Dangane da ƙidayar na 2000, akwai mutane 271, gidaje 109, da iyalai 79 da ke zaune a cikin birni. Yawan yawan jama'a ya kasance mutane 663.7 a kowace murabba'in mil (255.2/km <sup>2</sup> ). Akwai rukunin gidaje 119 a matsakaicin yawa na 291.5 a kowace murabba'in mil (112.1/km <sup>2</sup> ). Tsarin launin fata na birnin ya kasance 99.26% Fari, 0.37% Ba'amurke, da 0.37% daga jinsi biyu ko fiye. Hispanic ko Latino na kowace kabila sun kasance 2.95% na yawan jama'a. Akwai gidaje 109, daga cikinsu kashi 33.9% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 57.8% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 9.2% na da mace mai gida babu miji, kashi 27.5% kuma ba iyali ba ne. Kashi 27.5% na duk gidaje sun kasance mutane ne, kuma 13.8% suna da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko sama da haka. Matsakaicin girman gida shine 2.49 kuma matsakaicin girman dangi shine 3.01. A cikin birni yawan jama'a ya bazu, tare da 28.4% 'yan ƙasa da shekaru 18, 6.6% daga 18 zuwa 24, 23.2% daga 25 zuwa 44, 28.8% daga 45 zuwa 64, da 12.9% waɗanda ke da shekaru 65 ko sama da haka. . Matsakaicin shekarun ya kasance shekaru 38. Ga kowane mata 100, akwai maza 90.8. Ga kowane mata 100 masu shekaru 18 zuwa sama, akwai maza 90.2. Matsakaicin kuɗin shiga na gida a cikin birni shine $26,771, kuma matsakaicin kuɗin shiga na dangi shine $41,477. Maza suna da matsakaicin kudin shiga na $26,818 sabanin $18,906 na mata. Kudin shiga kowane mutum na birni shine $13,424. Kusan 15.6% na iyalai da 22.1% na yawan jama'a sun kasance ƙasa da layin talauci, gami da 41.8% na waɗanda ba su kai shekara sha takwas ba da 5.3% na waɗanda 65 ko sama da haka. == Nassoshi == <references /> {{Caldwell County, Missouri}}{{Authority control}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] krz08xumgjh286s2jpxnlz018uk35d8 Grandin, Missouri 0 35343 166256 2022-08-16T12:34:34Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1060662776|Grandin, Missouri]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|official_name=Grandin, Missouri|settlement_type=[[City]]|nickname=|motto=<!-- Images -->|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_flag=|image_seal=<!-- Maps -->|image_map=Carter_County_Missouri_Incorporated_and_Unincorporated_areas_Grandin_Highlighted.svg|mapsize=250x200px|map_caption=Location of Grandin, Missouri|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=<!-- Location -->|subdivision_type=[[List of sovereign states|Country]]|subdivision_name=United States|subdivision_type1=[[U.S. state|State]]|subdivision_name1=[[Missouri]]|subdivision_type2=[[List of counties in Missouri|County]]|subdivision_name2=[[Carter County, Missouri|Carter]]|government_footnotes=|government_type=|leader_title=|leader_name=|leader_title1=|leader_name1=|established_title=|established_date=<!-- Area -->|unit_pref=Imperial|area_footnotes=<ref name="CenPopGazetteer2019">{{cite web|title=2019 U.S. Gazetteer Files|url=https://www2.census.gov/geo/docs/maps-data/data/gazetteer/2019_Gazetteer/2019_gaz_place_29.txt|publisher=United States Census Bureau|accessdate=July 26, 2020}}</ref>|area_magnitude=|area_total_km2=1.04|area_land_km2=1.04|area_water_km2=0.00|area_total_sq_mi=0.40|area_land_sq_mi=0.40|area_water_sq_mi=0.00 <!-- Population -->|population_as_of=[[2020 United States Census|2020]]|population_est=229|pop_est_as_of=2019|population_footnotes=|population_total=226|population_density_km2=220.79|population_density_sq_mi=572.50 <!-- General information -->|timezone=[[North American Central Time Zone|Central (CST)]]|utc_offset=-6|timezone_DST=CDT|utc_offset_DST=-5|elevation_footnotes=|elevation_m=179|elevation_ft=587|coordinates={{coord|36|49|47|N|90|49|24|W|region:US-MO|display=inline,title}}|postal_code_type=[[ZIP code]]|postal_code=63943|area_code=[[Area code 573|573]]|blank_name=[[Federal Information Processing Standard|FIPS code]]|blank_info=29-28180<ref name="GR2">{{cite web|url=https://www.census.gov |publisher=[[United States Census Bureau]] |accessdate=2008-01-31 |title=U.S. Census website }}</ref>|blank1_name=[[Geographic Names Information System|GNIS]] feature ID|blank1_info=0750100<ref name="GR3">{{cite web|url=http://geonames.usgs.gov|accessdate=2008-01-31|title=US Board on Geographic Names|publisher=[[United States Geological Survey]]|date=2007-10-25}}</ref>|website=|footnotes=|pop_est_footnotes=<ref name="USCensusEst2019CenPopScriptOnlyDirtyFixDoNotUse"/>}} '''Grandin''' birni ne, da ke a gundumar Carter, Missouri, a ƙasar Amurka. Yawan jama'a ya kasance 226 a ƙidayar 2020 . == Tarihi == An sanya Grandin a cikin 1910 a kan wurin kamfanin Missouri Lumber and Mining Company garin kamfanin wanda ya koma ƙarshen 1880s. An ba wa al'ummar sunan sunan EB Grandin, ɗan kasuwa a masana'antar katako na gida. <ref name="history" /> Ofishin gidan waya yana aiki a Grandin tun 1887. Gine-gine guda 24, da Tafkin Mill, da Gundumar Tarihi ta Titin Shida an jera su a cikin Rijistar Wuraren Tarihi na Ƙasa a cikin 1980. == Geography == Grandin yana nan a{{Coord|36.829755|-90.823417|type:city_region:US}} . A cewar Ofishin Kidayar Amurka, birnin yana da jimlar yanki na {{Convert|0.40|sqmi|sqkm|2}} , duk kasa. == Alkaluma == {{US Census population|1890=579|1930=309|1940=294|1950=263|1960=259|1970=243|1980=265|1990=233|2000=236|2010=243|estyear=2019|estimate=229|estref=<ref name="USCensusEst2019CenPopScriptOnlyDirtyFixDoNotUse">{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/popest/data/tables.2019.html|date=May 24, 2020|title=Population and Housing Unit Estimates|publisher=United States Census Bureau|accessdate=May 27, 2020}}</ref>|footnote=U.S. Decennial Census<ref name="DecennialCensus">{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/decennial-census.html|title=Census of Population and Housing|publisher=Census.gov|accessdate=June 4, 2015}}</ref>}} === ƙidayar 2010 === Dangane da ƙidayar na 2010, akwai mutane 243, gidaje 102, da iyalai 60 da ke zaune a cikin birni. Yawan yawan jama'a ya kasance {{Convert|607.5|PD/sqmi|PD/km2|1}} . Akwai rukunin gidaje 121 a matsakaicin yawa na {{Convert|302.5|/sqmi|/km2|1}} Tsarin launin fata na birnin ya kasance 99.59% Fari da 0.41% Ba'amurke . Hispanic ko Latino na kowace kabila sun kasance 2.06% na yawan jama'a. Magidanta 102 ne, kashi 35.3% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 39.2% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 15.7% na da mace mai gida babu miji, kashi 3.9% na da mai gida ba tare da matar aure ba. kuma 41.2% ba dangi bane. Kashi 36.3% na dukkan gidaje sun kasance mutane ne, kuma kashi 7.8% suna da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko sama da haka. Matsakaicin girman gida shine 2.38 kuma matsakaicin girman dangi shine 3.15. Tsakanin shekarun birnin ya kai shekaru 37.6. 28% na mazauna kasa da shekaru 18; 11.2% sun kasance tsakanin shekarun 18 zuwa 24; 22.3% sun kasance daga 25 zuwa 44; 23.5% sun kasance daga 45 zuwa 64; kuma 15.2% sun kasance shekaru 65 ko sama da haka. Tsarin jinsi na birnin ya kasance 50.6% na maza da 49.4% na mata. === Ƙididdigar 2000 === Dangane da ƙidayar jama'a na 2000, akwai mutane 236, gidaje 90, da iyalai 64 da ke zaune a cikin birni. Yawan yawan jama'a ya kasance mutane 592.2 a kowace murabba'in mil (227.8/km <sup>2</sup> ). Akwai rukunin gidaje 119 a matsakaicin yawa na 298.6 a kowace murabba'in mil (114.9/km <sup>2</sup> ). Kayan launin fata na birnin ya kasance 97.88% Fari, 1.27% Ba'amurke, da 0.85% daga jinsi biyu ko fiye. Akwai gidaje 90, daga cikinsu kashi 30.0% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 54.4% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 13.3% na da mace mai gida babu miji, kashi 27.8% kuma ba iyali ba ne. Kashi 23.3% na dukkan gidaje sun kasance mutane ne, kuma 6.7% suna da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko sama da haka. Matsakaicin girman gida shine 2.56 kuma matsakaicin girman dangi shine 2.97. A cikin birni yawan jama'a ya bazu, tare da 26.3% 'yan ƙasa da shekaru 18, 7.6% daga 18 zuwa 24, 31.8% daga 25 zuwa 44, 20.8% daga 45 zuwa 64, da 13.6% waɗanda ke da shekaru 65 ko sama da haka. . Tsakanin shekarun ya kasance shekaru 35. Ga kowane mata 100, akwai maza 105.2. Ga kowane mata 100 masu shekaru 18 zuwa sama, akwai maza 97.7. Matsakaicin kuɗin shiga na iyali a cikin birni shine $19,844, kuma matsakaicin kuɗin shiga na iyali shine $22,500. Maza suna da matsakaicin kudin shiga na $20,417 sabanin $21,429 na mata. Kudin shiga kowane mutum na birni shine $10,497. Kimanin kashi 24.2% na iyalai da 28.6% na yawan jama'a sun kasance ƙasa da layin talauci, gami da 38.0% na waɗanda ba su kai shekara sha takwas ba da 23.1% na waɗanda 65 ko sama da haka. == Ilimi == Grandin yana da ɗakin karatu na lamuni, reshe na Laburare na gundumar Carter. == Nassoshi == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * Taswirorin tarihi na Grandin a cikin [http://dl.mospace.umsystem.edu/mu/islandora/object/mu%3A138808 Taswirorin Sanborn na tarin Missouri] a Jami'ar Missouri {{Carter County, Missouri}}{{Authority control}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] 4dkjgkiiwckxjqubsohvvs22id188ls Homestead, Missouri 0 35344 166257 2022-08-16T12:36:21Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1075042949|Homestead, Missouri]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|official_name=Homestead, Missouri|settlement_type=[[Village (United States)|Village]]|nickname=|motto=<!-- Images -->|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_flag=|image_seal=<!-- Maps -->|image_map=Ray_County_Missouri_Incorporated_and_Unincorporated_areas_Homestead_Highlighted.svg|mapsize=250px|map_caption=Location of Homestead, Missouri|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=<!-- Location -->|subdivision_type=[[List of sovereign states|Country]]|subdivision_name=United States|subdivision_type1=[[U.S. state|State]]|subdivision_name1=[[Missouri]]|subdivision_type2=[[List of counties in Missouri|County]]|subdivision_name2=[[Ray County, Missouri|Ray]]|government_footnotes=|government_type=|leader_title=|leader_name=|leader_title1=|leader_name1=|established_title=|established_date=<!-- Area -->|unit_pref=Imperial|area_footnotes=<ref name="CenPopGazetteer2019">{{cite web|title=2019 U.S. Gazetteer Files|url=https://www2.census.gov/geo/docs/maps-data/data/gazetteer/2019_Gazetteer/2019_gaz_place_29.txt|publisher=United States Census Bureau|accessdate=July 26, 2020}}</ref>|area_magnitude=|area_total_km2=0.41|area_land_km2=0.41|area_water_km2=0.00|area_total_sq_mi=0.16|area_land_sq_mi=0.16|area_water_sq_mi=0.00 <!-- Population -->|population_as_of=[[2020 United States Census|2020]]|population_est=185|pop_est_as_of=2019|population_footnotes=|population_total=192|population_density_km2=450.29|population_density_sq_mi=1163.52 <!-- General information -->|timezone=[[North American Central Time Zone|Central (CST)]]|utc_offset=-6|timezone_DST=CDT|utc_offset_DST=-5|elevation_footnotes=<ref name="GR3"/>|elevation_m=|elevation_ft=886|coordinates={{coord|39|21|47|N|94|11|56|W|region:US_type:city|display=inline,title}}|postal_code_type=|postal_code=|area_code=|blank_name=[[Federal Information Processing Standard|FIPS code]]|blank_info=29-32806<ref name="GR2">{{cite web|url=https://www.census.gov|publisher=[[United States Census Bureau]]|accessdate=2008-01-31|title=U.S. Census website}}</ref>|blank1_name=[[Geographic Names Information System|GNIS]] feature ID|blank1_info=1681814<ref name="GR3">{{GNIS|1681814}}</ref>|website=|footnotes=|pop_est_footnotes=<ref name="USCensusEst2019CenPopScriptOnlyDirtyFixDoNotUse"/>}} '''Homestead''' ƙauye ne a cikin Ray County, [[Missouri (jiha)|Missouri]], kuma wani yanki na babban birni na Kansas City a cikin Amurka. Ya zuwa ƙidayar 2020, yawanta ya kai 192. == Geography == Homestead yana nan a{{Coord|39|21|47|N|94|11|56|W|type:city}} (39.363149, -94.198955). A cewar Ofishin Kididdiga na Amurka, ƙauyen yana da {{Convert|0.16|sqmi|sqkm|2}} , duk kasa. == Alkaluma == {{US Census population|1980=138|1990=177|2000=181|2010=185|align=left|estyear=2019|estimate=185|estref=<ref name="USCensusEst2019CenPopScriptOnlyDirtyFixDoNotUse">{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/popest/data/tables.2019.html|date=May 24, 2020|title=Population and Housing Unit Estimates|publisher=United States Census Bureau|accessdate=May 27, 2020}}</ref>|footnote=U.S. Decennial Census<ref name="DecennialCensus">{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/decennial-census.html|title=Census of Population and Housing|publisher=Census.gov|accessdate=June 4, 2015}}</ref>}} === ƙidayar 2010 === Dangane da ƙidayar na 2010, akwai mutane 185, gidaje 71, da iyalai 50 da ke zaune a ƙauyen. Yawan yawan jama'a ya kasance {{Convert|1156.3|PD/sqmi|PD/km2|1}} . Akwai rukunin gidaje 77 a matsakaicin yawa na {{Convert|481.3|/sqmi|/km2|1}} . Tsarin launin fata na ƙauyen ya kasance 96.2% Fari, 1.6% Ba'amurke Ba'amurke, 1.1% Ba'amurke, da 1.1% daga jinsi biyu ko fiye. Hispanic ko Latino na kowace kabila sun kasance 0.5% na yawan jama'a. Magidanta 71 ne, kashi 31.0% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 52.1% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 12.7% na da mace mai gida babu miji, kashi 5.6% na da mai gida da ba matar aure ba. kuma 29.6% ba dangi bane. Kashi 26.8% na dukkan gidaje sun kasance mutane ne, kuma 14.1% suna da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko sama da haka. Matsakaicin girman gidan ya kasance 2.61 kuma matsakaicin girman dangi shine 3.10. Tsakanin shekarun ƙauyen ya kasance shekaru 42.1. 23.2% na mazauna kasa da shekaru 18; 4.4% sun kasance tsakanin shekarun 18 zuwa 24; 28.2% sun kasance daga 25 zuwa 44; 25.3% sun kasance daga 45 zuwa 64; kuma 18.9% sun kasance shekaru 65 ko sama da haka. Tsarin jinsi na ƙauyen ya kasance kashi 50.3% na maza da kashi 49.7% na mata. === Ƙididdigar 2000 === Dangane da ƙidayar na 2000, akwai mutane 181, gidaje 72, da iyalai 57 da ke zaune a ƙauyen. Yawan yawan jama'a ya kasance mutane 954.5 a kowace murabba'in mil (367.8/km <sup>2</sup> ). Akwai rukunin gidaje 76 a matsakaicin yawa na 400.8/sq&nbsp;mi (154.4/km <sup>2</sup> ). Tsarin launin fata na ƙauyen ya kasance 96.13% Fari, 2.21% Ba'amurke, da 1.66% daga jinsi biyu ko fiye. Akwai gidaje 72, daga cikinsu kashi 30.6% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 65.3% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 8.3% na da mace mai gida babu miji, kashi 20.8% kuma ba iyali ba ne. Kashi 20.8% na dukkan gidaje sun kasance na mutane ne, kuma 5.6% suna da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko fiye. Matsakaicin girman gidan ya kasance 2.51 kuma matsakaicin girman dangi shine 2.84. A cikin ƙauyen, yawan jama'a ya bazu, tare da 22.1% 'yan ƙasa da shekaru 18, 7.2% daga 18 zuwa 24, 24.3% daga 25 zuwa 44, 26.5% daga 45 zuwa 64, da 19.9% waɗanda ke da shekaru 65 ko kuma mazan. Matsakaicin shekarun ya kasance shekaru 44. Ga kowane mata 100, akwai maza 110.5. Ga kowane mata 100 masu shekaru 18 zuwa sama, akwai maza 104.3. Matsakaicin kuɗin shiga na gida a ƙauyen shine $36,250, kuma matsakaicin kuɗin shiga na dangi shine $37,321. Maza suna da matsakaicin kudin shiga na $29,375 sabanin $19,286 na mata. Kudin shiga kowane mutum na ƙauyen shine $14,324. Kimanin kashi 10.2% na iyalai da 8.9% na yawan jama'a sun kasance ƙasa da layin talauci, gami da 12.1% na waɗanda ba su kai shekara sha takwas ba kuma babu ɗaya daga cikin waɗanda 65 ko sama da haka. == Nassoshi == {{Reflist}}{{Ray County, Missouri}}{{Authority control}} 3ctqffw5b72vplg3x8fzigbbc6xcfnx Hermitage, Missouri 0 35345 166258 2022-08-16T12:39:38Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1061757329|Hermitage, Missouri]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|official_name=Hermitage, Missouri|settlement_type=[[City]]|nickname=|motto=<!-- Images -->|image_skyline=Hickory County Missouri Courthouse 20191026-6904.jpg|imagesize=|image_caption=Hickory County Courthouse in Hermitage|image_flag=|image_seal=<!-- Maps -->|image_map=Hickory_County_Missouri_Incorporated_and_Unincorporated_areas_Hermitage_Highlighted.svg|mapsize=250px|map_caption=Location of Hermitage, Missouri|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=<!-- Location -->|subdivision_type=[[List of sovereign states|Country]]|subdivision_name=United States|subdivision_type1=[[U.S. state|State]]|subdivision_name1=[[Missouri]]|subdivision_type2=[[List of counties in Missouri|County]]|subdivision_name2=[[Hickory County, Missouri|Hickory]]|government_footnotes=|government_type=|leader_title=|leader_name=|leader_title1=|leader_name1=|established_title=|established_date=<!-- Area -->|unit_pref=Imperial|area_footnotes=<ref name="CenPopGazetteer2019">{{cite web|title=2019 U.S. Gazetteer Files|url=https://www2.census.gov/geo/docs/maps-data/data/gazetteer/2019_Gazetteer/2019_gaz_place_29.txt|publisher=United States Census Bureau|access-date=July 26, 2020}}</ref>|area_magnitude=|area_total_km2=3.42|area_land_km2=3.36|area_water_km2=0.06|area_total_sq_mi=1.32|area_land_sq_mi=1.30|area_water_sq_mi=0.02 <!-- Population -->|population_as_of=[[2020 United States Census|2020]]|population_est=464|pop_est_as_of=2019|population_footnotes=|population_total=621|population_density_km2=138.18|population_density_sq_mi=357.75 <!-- General information -->|timezone=[[North American Central Time Zone|Central (CST)]]|utc_offset=-6|timezone_DST=CDT|utc_offset_DST=-5|elevation_footnotes=|elevation_m=250|elevation_ft=820|coordinates={{coord|37|56|31|N|93|19|4|W|region:US_type:city|display=inline,title}}|postal_code_type=[[ZIP code]]|postal_code=65668|area_code=[[Area code 417|417]]|blank_name=[[Federal Information Processing Standard|FIPS code]]|blank_info=29-31780<ref name="GR2">{{cite web|url=https://www.census.gov|publisher=[[United States Census Bureau]]|access-date=2008-01-31|title=U.S. Census website}}</ref>|blank1_name=[[Geographic Names Information System|GNIS]] feature ID|blank1_info=0719398<ref name="GR3">{{cite web|url=http://geonames.usgs.gov|access-date=2008-01-31|title=US Board on Geographic Names|publisher=[[United States Geological Survey]]|date=2007-10-25}}</ref>|website=|footnotes=|pop_est_footnotes=<ref name="USCensusEst2019CenPopScriptOnlyDirtyFixDoNotUse"/>}} '''Hermitage''' birni ne, da ke a gundumar Hickory, [[Missouri (jiha)|Missouri]], a ƙasar Amurka, akan kogin Pomme de Terre . Yawan jama'a ya kasance 621 a ƙidayar 2020 . Ita ce kujerar gundumar Hickory County. Gidan John Siddles Williams a kan titin Museum a cikin Hermitage, akan Rajista na Wuraren Tarihi tun 1980, yana da Gidan Tarihi na Hickory County Historical Society Museum da dakin bincike. <ref name="HCHS">Hickory County Historical Society, http://mogenweb.org/hickory/album/hchs.htm, last updated April 2011.</ref> == Tarihi == An kafa Hermitage a cikin 1846. An ba shi suna bayan The Hermitage, Gidan marigayi shugaban kasa [[Andrew Jackson]] a Tennessee. A cikin 1847, an nada shi wurin zama na gundumar Hickory, wanda kuma aka sanya wa suna Andrew Jackson, wanda laƙabinsa shine "Tsohon Hickory". John Siddle Williams House an jera shi a cikin National Register of Historic Places a cikin 1980. == Geography == Hermitage yana nan a{{Coord|37|56|31|N|93|19|4|W|type:city}} (37.941816, -93.317901). A cewar Ofishin Kidayar Amurka, birnin yana da jimlar {{Convert|1.25|sqmi|sqkm|2}} , duk kasa. == Alkaluma == {{US Census population|1880=167|1950=204|1960=328|1970=284|1980=384|1990=512|2000=406|2010=467|estyear=2019|estimate=464|estref=<ref name="USCensusEst2019CenPopScriptOnlyDirtyFixDoNotUse">{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/popest/data/tables.2019.html|date=May 24, 2020|title=Population and Housing Unit Estimates|publisher=United States Census Bureau|access-date=May 27, 2020}}</ref>|footnote=U.S. Decennial Census<ref name="DecennialCensus">{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/decennial-census.html|title=Census of Population and Housing|publisher=Census.gov|access-date=June 4, 2015}}</ref>}} === ƙidayar 2010 === Dangane da ƙidayar na 2010, akwai mutane 467, gidaje 200, da iyalai 106 da ke zaune a cikin birni. Yawan yawan jama'a ya kasance {{Convert|373.6|PD/sqmi|PD/km2|1}} . Akwai rukunin gidaje 237 a matsakaicin yawa na {{Convert|189.6|/sqmi|/km2|1}} . Tsarin launin fata na birnin ya kasance 96.6% Fari, 0.4% Ba'amurke, 0.4%&amp;nbsp; &amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp; Fari                                                                  ta&amp;nbsp; cececece ta Fari. Hispanic ko Latino na kowace kabila sun kasance 0.6% na yawan jama'a. Magidanta 200 ne, kashi 16.5% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 43.5% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 6.0% na da mace mai gida babu miji, kashi 3.5% na da mai gida ba tare da matar aure ba. kuma 47.0% ba dangi bane. Kashi 40.0% na dukkan gidaje sun kasance mutane ne, kuma kashi 22.5% suna da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko sama da haka. Matsakaicin girman gida shine 2.01 kuma matsakaicin girman dangi shine 2.65. Tsakanin shekarun birni ya kai shekaru 60.3. 12.8% na mazauna kasa da shekaru 18; 4.7% sun kasance tsakanin shekarun 18 zuwa 24; 15.9% sun kasance daga 25 zuwa 44; 25.5% sun kasance daga 45 zuwa 64; kuma 41.1% sun kasance shekaru 65 ko fiye. Tsarin jinsi na birni ya kasance 46.0% na maza da 54.0% mata. === Ƙididdigar 2000 === A ƙidayar 2000, akwai mutane 406, gidaje 174 da iyalai 108 da ke zaune a cikin birni. Yawan yawan jama'a ya kasance 337.9 a kowace murabba'in {{Sup|2}} (130.6/km2). Akwai rukunin gidaje 208 a matsakaicin yawa na 173.1 a kowace murabba'in mil (66.9/km {{Sup|2}} ). Kayayyakin launin fata na birnin ya kasance 93.60% Fari, 0.25% Ba'amurke, 1.23% daga sauran jinsi, da 4.93% daga jinsi biyu ko fiye. Hispanic ko Latino na kowace kabila sun kasance 1.23% na yawan jama'a. Akwai gidaje 174, wanda kashi 26.4% na da yara ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 50.0% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 7.5% na da mace mai gida babu miji, kashi 37.4% kuma ba iyali ba ne. Kashi 35.1% na dukkan gidaje sun kasance mutane ne, kuma kashi 21.3% suna da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko sama da haka. Matsakaicin girman gidan ya kasance 2.29 kuma matsakaicin girman dangi shine 2.94. Rarraba shekarun ya kasance 23.6% a ƙarƙashin shekarun 18, 6.9% daga 18 zuwa 24, 22.7% daga 25 zuwa 44, 21.2% daga 45 zuwa 64, da 25.6% waɗanda ke da shekaru 65 ko fiye. Matsakaicin shekarun ya kasance shekaru 43. Ga kowane mata 100, akwai maza 98.0. Ga kowane mata 100 masu shekaru 18 zuwa sama, akwai maza 86.7. Matsakaicin kuɗin shiga gida shine $23,958, kuma matsakaicin kuɗin shiga iyali shine $29,583. Maza suna da matsakaicin kudin shiga na $20,417 sabanin $18,958 na mata. Kudin shiga kowane mutum na birni shine $12,944. Kusan 13.2% na iyalai da 18.6% na yawan jama'a sun kasance ƙasa da layin talauci, gami da 25.0% na waɗanda ke ƙasa da shekaru 18 da 15.2% na waɗanda shekaru 65 ko sama da haka. == Ilimi == Ilimin jama'a a cikin Hermitage ana gudanar da shi ta gundumar Makaranta ta R-IV, wacce ke gudanar da makarantar firamare ɗaya, makarantar sakandare ɗaya da Makarantar Sakandare ta Hermitage . Hermitage yana da ɗakin karatu na lamuni, ɗakin karatu na gundumar Hickory. == Nassoshi == <references /> {{Hickory County, Missouri}}{{Missouri county seats}}{{Authority control}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] 87a6b68to4cfp57fcjfz78zvm2zu2a6 Parkdale, Missouri 0 35346 166259 2022-08-16T12:41:52Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1086581799|Parkdale, Missouri]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|official_name=Parkdale, Missouri|settlement_type=[[Village (United States)|Village]]|nickname=|motto=<!-- Images -->|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_flag=|image_seal=<!-- Maps -->|image_map=Jefferson_County_Missouri_Incorporated_and_Unincorporated_areas_Parkdale_Highlighted.svg|mapsize=250px|map_caption=Location of Parkdale, Missouri|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=<!-- Location -->|subdivision_type=[[List of sovereign states|Country]]|subdivision_name=United States|subdivision_type1=[[U.S. state|State]]|subdivision_name1=[[Missouri]]|subdivision_type2=[[List of counties in Missouri|County]]|subdivision_name2=[[Jefferson County, Missouri|Jefferson]]|government_footnotes=|government_type=|leader_title=|leader_name=|leader_title1=|leader_name1=|established_title=|established_date=<!-- Area -->|unit_pref=Imperial|area_footnotes=<ref name="CenPopGazetteer2019">{{cite web|title=2019 U.S. Gazetteer Files|url=https://www2.census.gov/geo/docs/maps-data/data/gazetteer/2019_Gazetteer/2019_gaz_place_29.txt|publisher=United States Census Bureau|accessdate=July 26, 2020}}</ref>|area_magnitude=|area_total_km2=0.33|area_land_km2=0.33|area_water_km2=0.00|area_total_sq_mi=0.13|area_land_sq_mi=0.13|area_water_sq_mi=0.00 <!-- Population -->|population_as_of=[[2010 United States Census|2010]]|population_est=166|pop_est_as_of=2019|population_footnotes=<ref name ="wwwcensusgov"/>|population_total=170|population_density_km2=501.66|population_density_sq_mi=1296.88 <!-- General information -->|timezone=[[North American Central Time Zone|Central (CST)]]|utc_offset=-6|timezone_DST=CDT|utc_offset_DST=-5|elevation_footnotes=<ref name=gnis/>|elevation_m=|elevation_ft=755|coordinates={{coord|38|29|0|N|90|31|45|W|region:US_type:city|display=inline,title}}|postal_code_type=|postal_code=|area_code=|blank_name=[[Federal Information Processing Standard|FIPS code]]|blank_info=29-56226<ref name="GR2">{{cite web|url=https://www.census.gov |publisher=[[United States Census Bureau]] |accessdate=2008-01-31 |title=U.S. Census website }}</ref>|blank1_name=[[Geographic Names Information System|GNIS]] feature ID|blank1_info=0738395<ref name=gnis>{{GNIS|738395}}</ref>|website=|footnotes=|pop_est_footnotes=<ref name="USCensusEst2019CenPopScriptOnlyDirtyFixDoNotUse"/>}} '''Parkdale''' ƙauye ne a arewacin gundumar Jefferson, [[Missouri (jiha)|Missouri]], Amurka. Yawan jama'a ya kai 170 a ƙidayar 2010 . == Geography == Parkdale yana a{{Coord|38|29|0|N|90|31|45|W|type:city}} (38.483337, -90.529059). A cewar Ofishin Kididdiga na Amurka, ƙauyen yana da {{Convert|0.13|sqmi|sqkm|2}} , duk kasa. == Alkaluma == {{US Census population|1960=198|1970=836|1980=270|1990=212|2000=205|2010=170|align=left|estyear=2019|estimate=166|estref=<ref name="USCensusEst2019CenPopScriptOnlyDirtyFixDoNotUse">{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/popest/data/tables.2019.html|date=May 24, 2020|title=Population and Housing Unit Estimates|publisher=United States Census Bureau|accessdate=May 27, 2020}}</ref>|footnote=U.S. Decennial Census<ref name="DecennialCensus">{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/decennial-census.html|title=Census of Population and Housing|publisher=Census.gov|accessdate=June 4, 2015}}</ref>}} === ƙidayar 2010 === Ya zuwa ƙidayar na 2010, akwai mutane 170, gidaje 73, da iyalai 57 da ke zaune a ƙauyen. Yawan yawan jama'a ya kasance {{Convert|1307.7|PD/sqmi|PD/km2|1}} . Akwai rukunin gidaje 75 a matsakaicin yawa na {{Convert|576.9|/sqmi|/km2|1}} . Tsarin launin fata na ƙauyen ya kasance 96.5% Fari, 0.6% Ba'amurke, 2.4% Asiya, da 0.6% daga jinsi biyu ko fiye. Hispanic ko Latino na kowace kabila sun kasance 0.6% na yawan jama'a. Magidanta 73 ne, kashi 21.9% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 60.3% [[Aure|ma’aurata ne da suke]] zaune tare, kashi 8.2% na da mace mai gida babu miji, kashi 9.6% na da mai gida namiji ba mace ba. kuma 21.9% ba dangi bane. Kashi 17.8% na dukkan gidaje sun kasance mutane ne, kuma 5.5% suna da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko sama da haka. Matsakaicin girman gidan ya kasance 2.33 kuma matsakaicin girman dangi shine 2.63. Tsakanin shekarun ƙauyen ya kasance shekaru 51.3. 15.3% na mazauna kasa da shekaru 18; 4% sun kasance tsakanin shekarun 18 zuwa 24; 20.6% sun kasance daga 25 zuwa 44; 38.8% sun kasance daga 45 zuwa 64; kuma 21.2% sun kasance shekaru 65 ko sama da haka. Tsarin jinsi na ƙauyen ya kasance kashi 49.4% na maza da 50.6% mata. === Ƙididdigar 2000 === Dangane da ƙidayar jama'a na 2000, akwai mutane 205, gidaje 70, da iyalai 59 da ke zaune a ƙauyen. Yawan jama'a ya kasance mutane 1,616.4 a kowace murabba'in mil (608.9/km {{Sup|2}} ). Akwai rukunin gidaje 71 a matsakaicin yawa na 559.8 a kowace murabba'in mil (210.9/km {{Sup|2}} ). Tsarin launin fata na ƙauyen ya kasance 97.56% Fari, 0.49% Asiya, 0.98% daga sauran jinsi, da 0.98% daga jinsi biyu ko fiye. Hispanic ko Latino na kowace kabila sun kasance 1.46% na yawan jama'a. Akwai gidaje 70, daga cikinsu kashi 28.6% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 70.0% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 11.4% na da mace mai gida babu miji, kashi 14.3% kuma ba na iyali ba ne. Kashi 12.9% na dukkan gidaje sun kasance mutane ne, kuma 4.3% suna da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko sama da haka. Matsakaicin girman gida shine 2.93 kuma matsakaicin girman dangi shine 3.13. A cikin ƙauyen, yawan jama'a ya bazu, tare da 21.5% 'yan ƙasa da shekaru 18, 8.8% daga 18 zuwa 24, 27.8% daga 25 zuwa 44, 28.3% daga 45 zuwa 64, da 13.7% waɗanda ke da shekaru 65 ko kuma mazan. Tsakanin shekarun ya kasance shekaru 41. Ga kowane mata 100, akwai maza 109.2. Ga kowane mata 100 masu shekaru 18 zuwa sama, akwai maza 106.4. Matsakaicin kuɗin shiga na gida a ƙauyen shine $52,000, kuma matsakaicin kuɗin shiga na dangi shine $56,875. Maza suna da matsakaicin kudin shiga na $41,000 sabanin $23,594 na mata. Kudin shiga kowane mutum na ƙauyen shine $17,783. Kusan 3.2% na iyalai da 3.7% na yawan jama'a sun kasance ƙasa da layin talauci, gami da babu ɗaya daga cikin waɗanda ke ƙasa da shekara sha takwas da 11.1% na waɗanda 65 ko sama da haka. == Nassoshi == <references /> {{Jefferson County, Missouri}}{{Authority control}} lkqzk522i9forhi2502ei24gstd4e27 Kingsley Nyarko 0 35348 166262 2022-08-16T14:42:59Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1104719250|Kingsley Nyarko]]" wikitext text/x-wiki '''Dr. Kingsley Nyarko'''<ref>{{Cite web|date=2019-05-21|title=Dr. Kingsley Nyarko|url=https://citinewsroom.com/2019/05/national-accreditation-board-begins-assessment-law-training-institutions/dr-kingsley-nyarko-3/|access-date=2022-08-16|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Dr Kingsley Nyarko|url=https://dailyguidenetwork.com/wp-content/uploads/2020/02/Dr-Kingsley-Nyarko.jpg|access-date=2022-08-16|website=DailyGuide Network|language=en-US}}</ref> ɗan siyasan Ghana ne kuma ɗan majalisa mai wakiltar mazabar Kwadaso a yankin Ashanti na Ghana.<ref>{{Cite web|title=MP-elect Kingsley Nyarko's father reported dead after winning Kwadaso seat|url=https://www.modernghana.com/news/1049289/mp-elect-kingsley-nyarkos-father-reported-dead.html|access-date=2021-01-21|website=Modern Ghana|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|last=Agency|first=Ghana News|date=2021-01-05|title=MP-elect fetes inmates of Edwenease Rehabilitation Centre|url=https://newsghana.com.gh/mp-elect-fetes-inmates-of-edwenease-rehabilitation-centre/|access-date=2021-01-21|website=News Ghana|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2022-02-14|title=Kwadaso MP Kingsley Nyarko replies Okudzeto Ablakwa on his exemptions write-up - Asaase Radio|url=https://asaaseradio.com/kwadaso-mp-kingsley-nyarko-replies-okudzeto-ablakwa-on-his-exemptions-write-up/|access-date=2022-08-16|language=en-US}}</ref> Har ila yau, shi ne sakataren Hukumar Kula da Amincewa ta Kasa (NAB) ta Ghana.<ref>{{Cite web|last=Quaye|first=Samuel|title=I will work to break ‘one term MP tag’ – Dr Kingsley Nyarko|url=https://www.gna.org.gh/1.19384667|access-date=2021-01-21|website=www.gna.org.gh|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=National Accreditation Board Calls On Vice Chancellor {{!}} University of Ghana|url=https://www.ug.edu.gh/news/national-accreditation-board-calls-vice-chancellor|access-date=2021-01-21|website=www.ug.edu.gh}}</ref> Shi memba na New Patriotic Party ne.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=147|access-date=2022-08-16|website=www.parliament.gh}}</ref><ref>{{Cite web|title=E-levy passage: Let’s accept innovation to grow economy - Dr Nyarko|url=https://www.graphic.com.gh/news/politics/e-levy-passage-let-s-accept-innovation-to-grow-economy-dr-nyarko.html|access-date=2022-08-16|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Nyarko a ranar 10 ga watan Yunin 1973 kuma ya fito ne daga Obo Kwahu a yankin Gabashin kasar Ghana. Ya samu shigansa na gama-gari a 1986, matakinsa na yau da kullun a 1992, matakin gaba a 1997 da takardar shedar koyarwa a 1995. Ya ci gaba da samun digirinsa na farko a fannin Ilimi a Ilimin Halitta a cikin 2000, Masters ɗinsa a Ilimin Ilimin Ilimin halayyar ɗan adam / ilimin halin ɗan adam a 2005 da Ph D a cikin ilimin halin ɗan adam a 2008.<ref name=":0" /> == Aiki == Nyarko shi ne shugaban makarantar karamar sakandare ta Mile 18. Ya kuma kasance malami a babbar makarantar Ejisuman. Ya kuma kasance Wakilin Afirka da ƙwararrun Kasuwanci na Voicecash. Ya kuma kasance Babban Darakta na Cibiyar Danquah. Ya kasance Babban Malami a Jami'ar Ghana.<ref name=":0" /> Ya kuma kasance babban sakataren hukumar karramawa ta kasa.<ref>{{Cite web|title=National Accreditation Board|url=http://nab.gov.gh/reading_news.php?read_more=NANS%20-%20GHANA%20CALLS%20ON%20DR.%20KINGSLEY%20NYARKO|access-date=2022-08-16|website=nab.gov.gh}}</ref> == Aikin siyasa == Nyarko dan majalisa ne na 8 a jamhuriya ta 4 ta Ghana mai wakiltar mazabar Kwadaso.<ref>{{Cite web|title=Kwadaso taxi drivers to honour MP-elect with football gala|url=https://www.businessghana.com/|access-date=2021-01-21|website=BusinessGhana}}</ref><ref>{{Cite web|title=MP-elect Kingsley Nyarko's father reported dead after winning Kwadaso seat|url=https://ground.news/article/rss_4173_1607707044633_1|access-date=2021-01-21|website=Ground News|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2022-07-15|title=FACTCHECK: Dr Kingsley Nyarko falsely claims Ghana's GDP growth was 5.8% for 2021|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/business/FACTCHECK-Dr-Kingsley-Nyarko-falsely-claims-Ghana-s-GDP-growth-was-5-8-for-2021-1583108|access-date=2022-08-16|website=GhanaWeb|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|last=Nartey|first=Laud|date=2022-02-10|title=E-levy cake was not to spite Ghanaians - Kingsley Nyarko|url=https://3news.com/e-levy-cake-was-not-to-spite-ghanaians-kingsley-nyarko/|access-date=2022-08-16|website=3NEWS.com|language=en-US}}</ref> Siyasarsa ta fara ne a shekarar 2020 lokacin da ya tsaya takara a babban zaben Ghana na 2020 kan tikitin New Patriotic Party.<ref>{{Cite web|date=2020-06-25|title=Another shocker, Kwadaso MP booted out|url=https://thechronicle.com.gh/another-shocker-kwadaso-mp-booted-out/|access-date=2021-01-21|website=The Chronicle Online|language=en-US}}</ref> An zabe shi a matsayin dan majalisa mai wakiltar mazabar Kwadaso a zaben 2020 na majalisar dokoki. Ya lashe kujerar ne bayan da ya samu kuri'u 61,772 wanda ya samu kashi 87.51% na yawan kuri'un da aka kada.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Kwadaso Constituency Results - Election 2020|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/ashanti/kwadaso/|access-date=2021-01-21|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref>{{Cite web|title=Ghana Election kwadaso Constituency Results|url=https://www.graphic.com.gh/elections/constituency-details/2020/kwadaso|access-date=2021-01-21|website=www.graphic.com.gh}}</ref> === Kwamitoci === Nyarko memba ne a kwamitin dabarun rage talauci sannan kuma memba ne a kwamitin ilimi.<ref name=":0" /> == Rayuwa ta sirri == Nyarko Kirista ne.<ref name=":0" /> == Tallafawa == A watan Oktoba 2021, Nyarko ya ba da gudummawar kayan makaranta kusan 1,000 ga Nwamase M/A, Denkyemuoso M/A, Asuoyeboah M/A, Kwadaso M/A, Beposo M/A Block A, da B, Prempeh Experimental M/A Block A. , B, da C da kuma Central Agric Station Primary a mazabar Kwadaso.<ref>{{Cite web|last=Quaye|first=Samuel|title=Dr Kingsley Nyarko supports schools in Kwadaso with uniforms|url=https://www.gna.org.gh/1.21210363|access-date=2022-05-22|website=www.gna.org.gh|language=en}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] opcrgu5du294goeavkv2p9uyie5a6yo 166263 166262 2022-08-16T15:13:03Z DaSupremo 9834 Added infobox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q104956485}} '''Dr. Kingsley Nyarko'''<ref>{{Cite web|date=2019-05-21|title=Dr. Kingsley Nyarko|url=https://citinewsroom.com/2019/05/national-accreditation-board-begins-assessment-law-training-institutions/dr-kingsley-nyarko-3/|access-date=2022-08-16|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Dr Kingsley Nyarko|url=https://dailyguidenetwork.com/wp-content/uploads/2020/02/Dr-Kingsley-Nyarko.jpg|access-date=2022-08-16|website=DailyGuide Network|language=en-US}}</ref> ɗan siyasan Ghana ne kuma ɗan majalisa mai wakiltar mazabar Kwadaso a yankin Ashanti na Ghana.<ref>{{Cite web|title=MP-elect Kingsley Nyarko's father reported dead after winning Kwadaso seat|url=https://www.modernghana.com/news/1049289/mp-elect-kingsley-nyarkos-father-reported-dead.html|access-date=2021-01-21|website=Modern Ghana|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|last=Agency|first=Ghana News|date=2021-01-05|title=MP-elect fetes inmates of Edwenease Rehabilitation Centre|url=https://newsghana.com.gh/mp-elect-fetes-inmates-of-edwenease-rehabilitation-centre/|access-date=2021-01-21|website=News Ghana|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2022-02-14|title=Kwadaso MP Kingsley Nyarko replies Okudzeto Ablakwa on his exemptions write-up - Asaase Radio|url=https://asaaseradio.com/kwadaso-mp-kingsley-nyarko-replies-okudzeto-ablakwa-on-his-exemptions-write-up/|access-date=2022-08-16|language=en-US}}</ref> Har ila yau, shi ne sakataren Hukumar Kula da Amincewa ta Kasa (NAB) ta Ghana.<ref>{{Cite web|last=Quaye|first=Samuel|title=I will work to break ‘one term MP tag’ – Dr Kingsley Nyarko|url=https://www.gna.org.gh/1.19384667|access-date=2021-01-21|website=www.gna.org.gh|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=National Accreditation Board Calls On Vice Chancellor {{!}} University of Ghana|url=https://www.ug.edu.gh/news/national-accreditation-board-calls-vice-chancellor|access-date=2021-01-21|website=www.ug.edu.gh}}</ref> Shi memba na New Patriotic Party ne.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=147|access-date=2022-08-16|website=www.parliament.gh}}</ref><ref>{{Cite web|title=E-levy passage: Let’s accept innovation to grow economy - Dr Nyarko|url=https://www.graphic.com.gh/news/politics/e-levy-passage-let-s-accept-innovation-to-grow-economy-dr-nyarko.html|access-date=2022-08-16|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Nyarko a ranar 10 ga watan Yunin 1973 kuma ya fito ne daga Obo Kwahu a yankin Gabashin kasar Ghana. Ya samu shigansa na gama-gari a 1986, matakinsa na yau da kullun a 1992, matakin gaba a 1997 da takardar shedar koyarwa a 1995. Ya ci gaba da samun digirinsa na farko a fannin Ilimi a Ilimin Halitta a cikin 2000, Masters ɗinsa a Ilimin Ilimin Ilimin halayyar ɗan adam / ilimin halin ɗan adam a 2005 da Ph D a cikin ilimin halin ɗan adam a 2008.<ref name=":0" /> == Aiki == Nyarko shi ne shugaban makarantar karamar sakandare ta Mile 18. Ya kuma kasance malami a babbar makarantar Ejisuman. Ya kuma kasance Wakilin Afirka da ƙwararrun Kasuwanci na Voicecash. Ya kuma kasance Babban Darakta na Cibiyar Danquah. Ya kasance Babban Malami a Jami'ar Ghana.<ref name=":0" /> Ya kuma kasance babban sakataren hukumar karramawa ta kasa.<ref>{{Cite web|title=National Accreditation Board|url=http://nab.gov.gh/reading_news.php?read_more=NANS%20-%20GHANA%20CALLS%20ON%20DR.%20KINGSLEY%20NYARKO|access-date=2022-08-16|website=nab.gov.gh}}</ref> == Aikin siyasa == Nyarko dan majalisa ne na 8 a jamhuriya ta 4 ta Ghana mai wakiltar mazabar Kwadaso.<ref>{{Cite web|title=Kwadaso taxi drivers to honour MP-elect with football gala|url=https://www.businessghana.com/|access-date=2021-01-21|website=BusinessGhana}}</ref><ref>{{Cite web|title=MP-elect Kingsley Nyarko's father reported dead after winning Kwadaso seat|url=https://ground.news/article/rss_4173_1607707044633_1|access-date=2021-01-21|website=Ground News|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2022-07-15|title=FACTCHECK: Dr Kingsley Nyarko falsely claims Ghana's GDP growth was 5.8% for 2021|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/business/FACTCHECK-Dr-Kingsley-Nyarko-falsely-claims-Ghana-s-GDP-growth-was-5-8-for-2021-1583108|access-date=2022-08-16|website=GhanaWeb|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|last=Nartey|first=Laud|date=2022-02-10|title=E-levy cake was not to spite Ghanaians - Kingsley Nyarko|url=https://3news.com/e-levy-cake-was-not-to-spite-ghanaians-kingsley-nyarko/|access-date=2022-08-16|website=3NEWS.com|language=en-US}}</ref> Siyasarsa ta fara ne a shekarar 2020 lokacin da ya tsaya takara a babban zaben Ghana na 2020 kan tikitin New Patriotic Party.<ref>{{Cite web|date=2020-06-25|title=Another shocker, Kwadaso MP booted out|url=https://thechronicle.com.gh/another-shocker-kwadaso-mp-booted-out/|access-date=2021-01-21|website=The Chronicle Online|language=en-US}}</ref> An zabe shi a matsayin dan majalisa mai wakiltar mazabar Kwadaso a zaben 2020 na majalisar dokoki. Ya lashe kujerar ne bayan da ya samu kuri'u 61,772 wanda ya samu kashi 87.51% na yawan kuri'un da aka kada.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Kwadaso Constituency Results - Election 2020|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/ashanti/kwadaso/|access-date=2021-01-21|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref>{{Cite web|title=Ghana Election kwadaso Constituency Results|url=https://www.graphic.com.gh/elections/constituency-details/2020/kwadaso|access-date=2021-01-21|website=www.graphic.com.gh}}</ref> === Kwamitoci === Nyarko memba ne a kwamitin dabarun rage talauci sannan kuma memba ne a kwamitin ilimi.<ref name=":0" /> == Rayuwa ta sirri == Nyarko Kirista ne.<ref name=":0" /> == Tallafawa == A watan Oktoba 2021, Nyarko ya ba da gudummawar kayan makaranta kusan 1,000 ga Nwamase M/A, Denkyemuoso M/A, Asuoyeboah M/A, Kwadaso M/A, Beposo M/A Block A, da B, Prempeh Experimental M/A Block A. , B, da C da kuma Central Agric Station Primary a mazabar Kwadaso.<ref>{{Cite web|last=Quaye|first=Samuel|title=Dr Kingsley Nyarko supports schools in Kwadaso with uniforms|url=https://www.gna.org.gh/1.21210363|access-date=2022-05-22|website=www.gna.org.gh|language=en}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] 0pbap7v2gcachpdl5o8ur7ochj3kooy Belgrade, Nebraska 0 35349 166264 2022-08-16T15:46:13Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1004700151|Belgrade, Nebraska]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|official_name=Belgrade, Nebraska|settlement_type=[[Village (United States)|Village]]|nickname=|motto=<!-- Images -->|image_skyline=Belgrade, Nebraska downtown 1.JPG|imagesize=|image_caption=Downtown Belgrade: C Street|image_flag=|image_seal=<!-- Maps -->|image_map=Nance_County_Nebraska_Incorporated_and_Unincorporated_areas_Belgrade_Highlighted.svg|mapsize=250px|map_caption=Location of Belgrade, Nebraska|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|pushpin_map=USA Nebraska#USA|pushpin_label=Belgrade|pushpin_map_caption=Location within Nebraska##Location within the United States|pushpin_relief=yes <!-- Location -->|subdivision_type=[[List of sovereign states|Country]]|subdivision_name=United States|subdivision_type1=[[U.S. state|State]]|subdivision_name1=[[Nebraska]]|subdivision_type2=[[List of counties in Nebraska|County]]|subdivision_name2=[[Nance County, Nebraska|Nance]]|subdivision_type3=[[List of Nebraska townships|Township]]|subdivision_name3=[[Timber Creek Township, Nance County, Nebraska|Timber Creek]]|government_footnotes=|government_type=|leader_title=|leader_name=|leader_title1=|leader_name1=|established_title=|established_date=<!-- Area -->|unit_pref=Imperial|area_footnotes=<ref name="CenPopGazetteer2019">{{cite web|title=2019 U.S. Gazetteer Files|url=https://www2.census.gov/geo/docs/maps-data/data/gazetteer/2019_Gazetteer/2019_gaz_place_31.txt|publisher=United States Census Bureau|accessdate=July 26, 2020}}</ref>|area_magnitude=|area_total_km2=0.48|area_land_km2=0.48|area_water_km2=0.00|area_total_sq_mi=0.19|area_land_sq_mi=0.19|area_water_sq_mi=0.00 <!-- Population -->|population_as_of=[[2010 United States Census|2010]]|population_est=114|pop_est_as_of=2019|population_footnotes=<ref name ="wwwcensusgov"/>|population_total=126|population_density_km2=235.30|population_density_sq_mi=609.63 <!-- General information -->|timezone=[[North American Central Time Zone|Central (CST)]]|utc_offset=-6|timezone_DST=CDT|utc_offset_DST=-5|elevation_footnotes=|elevation_m=529|elevation_ft=1736|coordinates={{coord|41|28|17|N|98|4|2|W|region:US_type:city|display=inline,title}}|postal_code_type=[[ZIP code]]|postal_code=68623|area_code=[[Area code 308|308]]|blank_name=[[Federal Information Processing Standard|FIPS code]]|blank_info=31-03810<ref name="GR2">{{cite web |url=https://www.census.gov |publisher=[[United States Census Bureau]] |accessdate=2008-01-31 |title=U.S. Census website }}</ref>|blank1_name=[[Geographic Names Information System|GNIS]] feature ID|blank1_info=0827293<ref name="GR3">{{cite web|url=http://geonames.usgs.gov|accessdate=2008-01-31|title=US Board on Geographic Names|publisher=[[United States Geological Survey]]|date=2007-10-25}}</ref>|website=|footnotes=|pop_est_footnotes=<ref name="USCensusEst2019CenPopScriptOnlyDirtyFixDoNotUse"/>}} '''Belgrade''' ƙauye ne a cikin gundumar Nance, [[Nebraska]], Amurka. Yawan jama'a ya kasance 126 a ƙidayar 2010 . == Tarihi == An kafa Belgrade a cikin 1889 lokacin da aka tsawaita titin jirgin ƙasa na Pacific zuwa wancan lokacin. An sanya wa kauyen sunan Belgrade babban birnin kasar [[Serbiya|Sabiya]] . <ref>{{Cite book|last3=Federal Writers' Project}}</ref> == Geography == Belgrade yana nan a{{Coord|41|28|17|N|98|4|2|W|type:city}} (41.471327, -98.067302). A cewar Ofishin Kididdiga na Amurka, ƙauyen yana da {{Convert|0.19|sqmi|sqkm|2}} , duk ta kasa. == Alkaluma == {{US Census population|1910=400|1920=493|1930=386|1940=406|1950=284|1960=224|1970=210|1980=195|1990=157|2000=134|2010=126|estyear=2019|estimate=114|estref=<ref name="USCensusEst2019CenPopScriptOnlyDirtyFixDoNotUse">{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/popest/data/tables.2019.html|date=May 24, 2020|title=Population and Housing Unit Estimates|publisher=United States Census Bureau|accessdate=May 27, 2020}}</ref>|footnote=U.S. Decennial Census<ref name="DecennialCensus">{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/decennial-census.html|title=Census of Population and Housing|publisher=Census.gov|accessdate=June 4, 2015}}</ref>}} === ƙidayar 2010 === Dangane da ƙidayar na 2010, akwai mutane 126, gidaje 57, da iyalai 38 da ke zaune a ƙauyen. Yawan jama'a ya kasance {{Convert|663.2|PD/sqmi|PD/km2|1}} . Akwai rukunin gidaje 73 a matsakaicin yawa na {{Convert|384.2|/sqmi|/km2|1}} . Tsarin launin fata na ƙauyen ya kasance 99.2% Fari da 0.8% daga jinsi biyu ko fiye. Hispanic ko Latino na kowace kabila sun kasance 0.8% na yawan jama'a. Magidanta 57 ne, kashi 24.6% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 56.1% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 7.0% na da mace mai gida babu miji, kashi 3.5% na da magidanci namiji da ba mace a wurin. kuma 33.3% ba dangi bane. Kashi 28.1% na dukkan gidaje sun kasance mutane ne, kuma 14% suna da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko sama da haka. Matsakaicin girman gidan ya kasance 2.21 kuma matsakaicin girman dangi shine 2.61. Tsakanin shekarun ƙauyen ya kai shekaru 48.2. 18.3% na mazauna kasa da shekaru 18; 9.5% sun kasance tsakanin shekarun 18 zuwa 24; 16.7% sun kasance daga 25 zuwa 44; 37.2% sun kasance daga 45 zuwa 64; kuma 18.3% sun kasance shekaru 65 ko sama da haka. Tsarin jinsi na ƙauyen ya kasance 52.4% na maza da 47.6% mata. === Ƙididdigar 2000 === Dangane da ƙidayar na 2000, akwai mutane 134, gidaje 63, da iyalai 36 da ke zaune a ƙauyen. Yawan yawan jama'a ya kasance mutane 730.3 a kowace murabba'in mil (287.4/km <sup>2</sup> ). Akwai rukunin gidaje 77 a matsakaicin yawa na 419.6 a kowace murabba'in mil (165.2/km <sup>2</sup> ). Tsarin launin fata na ƙauyen ya kasance fari 100.00%. Akwai gidaje 63, daga cikinsu kashi 23.8% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 47.6% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 4.8% na da mace mai gida babu miji, kashi 41.3% kuma ba iyali ba ne. Kashi 38.1% na dukkan gidaje sun kasance mutane ne, kuma kashi 15.9% suna da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko sama da haka. Matsakaicin girman gidan ya kasance 2.13 kuma matsakaicin girman dangi ya kasance 2.73. A cikin ƙauyen, yawan jama'a ya bazu, tare da 23.9% 'yan ƙasa da shekaru 18, 6.7% daga 18 zuwa 24, 22.4% daga 25 zuwa 44, 28.4% daga 45 zuwa 64, da 18.7% waɗanda ke da shekaru 65 ko kuma mazan. Matsakaicin shekarun ya kasance shekaru 42. Ga kowane mata 100, akwai maza 94.2. Ga kowane mata 100 masu shekaru 18 zuwa sama, akwai maza 92.5. Ya zuwa 2000 matsakaicin kuɗin shiga na gida a ƙauyen shine $28,750, kuma matsakaicin kuɗin shiga na dangi shine $32,143. Maza suna da matsakaicin kudin shiga na $28,750 sabanin $21,875 na mata. Kudin shiga kowane mutum na ƙauyen shine $12,767. Akwai 12.5% na iyalai da 15.8% na yawan jama'ar da ke zaune a ƙasa da layin talauci, gami da waɗanda ba ƙasa da shekaru goma sha takwas ba da 33.3% na waɗanda suka haura 64. == Fitattun mutane == Belgrade ita ce wurin haifuwar ɗan siyasan Republican na Oregon Norma Paulus, wanda ya yi wa'adi biyu kowanne a matsayin Sakatariyar Jihar [[Oregon]] kuma a matsayin Sufurtandan Koyarwar Jama'a. Paulus ya rasa tseren gwamnan Oregon na 1986 zuwa Democrat Neil Goldschmidt . == Nassoshi == {{Reflist}}{{Nance County, Nebraska}}{{Commonscat|Belgrade, Nebraska}} {{Authority control}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] q8qkcnri7khlm09413xghqfhclmlg87 Forestville, Wisconsin 0 35350 166265 2022-08-16T15:48:01Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1091876112|Forestville, Wisconsin]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|official_name=Forestville, Wisconsin|settlement_type=[[Administrative divisions of Wisconsin#Village|Village]]|nickname=|motto=<!-- Images -->|image_skyline=ForestvilleWisconsinNorthWIS42.jpg|imagesize=|image_caption=Looking north at downtown Forestville|image_flag=|image_seal=<!-- Maps -->|image_map=File:Door County Wisconsin Incorporated and Unincorporated areas Forestville Highlighted.svg|mapsize=250px|map_caption=Location of Forestville in Door County, Wisconsin.|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=<!-- Location -->|subdivision_type=[[List of sovereign states|Country]]|subdivision_name={{flag|United States}}|subdivision_type1=[[U.S. state|State]]|subdivision_name1={{flag|Wisconsin}}|subdivision_type2=[[List of counties in Wisconsin|County]]|subdivision_name2=[[Door County, Wisconsin|Door]] <!-- Government -->|government_footnotes=|government_type=|leader_title=|leader_name=|leader_title1=|leader_name1=|established_title=|established_date=<!-- Area -->|unit_pref=Imperial|area_footnotes=<ref name="CenPopGazetteer2019">{{cite web|title=2019 U.S. Gazetteer Files|url=https://www2.census.gov/geo/docs/maps-data/data/gazetteer/2019_Gazetteer/2019_gaz_place_55.txt|publisher=United States Census Bureau|access-date=August 7, 2020}}</ref>|area_magnitude=|area_total_km2=1.35|area_land_km2=1.35|area_water_km2=0.00|area_total_sq_mi=0.52|area_land_sq_mi=0.52|area_water_sq_mi=0.00 <!-- Population -->|population_as_of=[[2010 United States Census|2010]]|population_est=408|pop_est_as_of=2019|population_footnotes=<ref name ="wwwcensusgov"/>|population_total=430|population_density_km2=303.01|population_density_sq_mi=784.62 <!-- General information -->|timezone=[[North American Central Time Zone|Central (CST)]]|utc_offset=-6|timezone_DST=CDT|utc_offset_DST=-5|elevation_footnotes=<ref name="GR3">{{cite web|url=http://geonames.usgs.gov|access-date=2008-01-31|title=US Board on Geographic Names|publisher=[[United States Geological Survey]]|date=2007-10-25}}</ref>|elevation_m=219|elevation_ft=719|coordinates={{coord|44|41|22|N|87|28|50|W|region:US_type:city|display=inline,title}}|postal_code_type=[[ZIP code]]|postal_code=54213|area_code=[[Area code 920|920]]|blank_name=[[Federal Information Processing Standards|FIPS code]]|blank_info=55-26625|blank1_name=|blank1_info=|website=|footnotes=|pop_est_footnotes=<ref name="USCensusEst2019CenPopScriptOnlyDirtyFixDoNotUse"/>}} '''Forestville''' ƙauye ne a cikin Door County, [[Wisconsin]], Amurka, kusa da Kogin Ahnapee . <ref>[https://web.archive.org/web/20190409220901/http://map.co.door.wi.us/gis-lio/maps/Fv-village.pdf Map of the Village of Forestville], Door County Land Use Services Department, August 16, 2017 (Archived April 9, 2019)</ref> Yawan jama'a ya kai 430 a ƙidayar 2010 . Kauyen yana cikin garin Forestville . Ƙauyen yana amfani da lambar ZIP 54213. Hanyar Jihar Ahnapee ta ratsa ƙauyen da ke kudu maso yamma. <ref>[https://arcg.is/1fDrri Interactive map] showing how the trail goes through Forestville. </ref> == Geography == [[File:Forestville_Wisconsin_post_office.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Forestville_Wisconsin_post_office.jpg/220px-Forestville_Wisconsin_post_office.jpg|left|thumb| Gidan waya]] [[File:Southern_Door_fire_department_at_Forestville_Wisconsin.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/Southern_Door_fire_department_at_Forestville_Wisconsin.jpg/220px-Southern_Door_fire_department_at_Forestville_Wisconsin.jpg|left|thumb| Tashar sashin kashe gobara ta Kudancin Door a cikin Forestville]] Forestville yana a{{Coord|44|41|22|N|87|28|50|W|type:city}} (44.689462, -87.480758). A cewar Ofishin Kididdiga na Amurka, ƙauyen yana da {{Convert|0.52|sqmi|sqkm|2}} , duk ta kasa. == Alkaluma == {{US Census population|1970=349|1980=455|1990=470|2000=429|2010=430|estyear=2019|estimate=408|estref=<ref name="USCensusEst2019CenPopScriptOnlyDirtyFixDoNotUse">{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/popest/data/tables.2019.html|date=May 24, 2020|title=Population and Housing Unit Estimates|publisher=United States Census Bureau|access-date=May 27, 2020}}</ref>|footnote=U.S. Decennial Census<ref name="DecennialCensus">{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/decennial-census.html|title=Census of Population and Housing|publisher=Census.gov|access-date=June 4, 2015}}</ref>}} [[File:ForestvilleWisconsinSignWIS42.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/ForestvilleWisconsinSignWIS42.jpg/220px-ForestvilleWisconsinSignWIS42.jpg|left|thumb| Neman kudu akan alamar Forestville]] === ƙidayar 2010 === Dangane da ƙidayar na 2010, akwai mutane 430, gidaje 183, da iyalai 129 da ke zaune a ƙauyen. Yawan yawan jama'a ya kasance {{Convert|826.9|PD/sqmi|PD/km2|1}} . Akwai rukunin gidaje 206 a matsakaicin yawa na {{Convert|396.2|/sqmi|/km2|1}} . Kayayyakin launin fata na ƙauyen ya kasance 98.1% Fari, 0.7% Ba'amurke, da 1.2% daga jinsi biyu ko fiye. Hispanic ko Latino na kowace kabila sun kasance 1.9% na yawan jama'a. Magidanta 183 ne, kashi 33.9% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 56.8% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 9.3% na da mace mai gida babu miji, kashi 4.4% na da mai gida ba tare da matar aure ba. kuma 29.5% ba dangi bane. Kashi 24.0% na dukkan gidaje sun kasance mutane ne, kuma kashi 9.8% na da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko sama da haka. Matsakaicin girman gidan ya kasance 2.35 kuma matsakaicin girman dangi shine 2.78. Tsakanin shekarun ƙauyen ya kai shekaru 43.6. 20.7% na mazauna kasa da shekaru 18; 6.8% sun kasance tsakanin shekarun 18 zuwa 24; 25.4% sun kasance daga 25 zuwa 44; 29.1% sun kasance daga 45 zuwa 64; kuma 18.1% sun kasance shekaru 65 ko sama da haka. Tsarin jinsi na ƙauyen ya kasance kashi 49.3% na maza da kashi 50.7% na mata. === Ƙididdigar 2000 === Dangane da ƙidayar na 2000, akwai mutane 429, gidaje 181, da iyalai 120 da ke zaune a ƙauyen. Yawan yawan jama'a ya kasance mutane 823.7 a kowace murabba'in mil (318.5/km <sup>2</sup> ). Akwai rukunin gidaje 202 a matsakaicin yawa na 387.8 a kowace murabba'in mil (150.0/km <sup>2</sup> ). Kayayyakin launin fata na ƙauyen ya kasance 99.07% Fari, 0.70% Baƙar fata ko Ba'amurke, da 0.23% daga jinsi biyu ko fiye. 0.00% na yawan jama'ar Hispanic ne ko Latino na kowace kabila. Akwai gidaje 181, daga cikinsu kashi 29.3% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 55.8% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 7.7% na da mace mai gida babu miji, kashi 33.7% kuma ba na iyali ba ne. Kashi 30.9% na dukkan gidaje sun kasance mutane ne, kuma 17.1% suna da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko sama da haka. Matsakaicin girman gidan ya kasance 2.37 kuma matsakaicin girman dangi shine 2.92. A cikin ƙauyen, yawan jama'a ya bazu, tare da 22.6% 'yan ƙasa da shekaru 18, 7.0% daga 18 zuwa 24, 28.7% daga 25 zuwa 44, 24.5% daga 45 zuwa 64, da 17.2% waɗanda ke da shekaru 65 ko kuma mazan. Tsakanin shekarun ya kasance shekaru 41. Ga kowane mata 100, akwai maza 96.8. Ga kowane mata 100 masu shekaru 18 zuwa sama, akwai maza 94.2. Matsakaicin kuɗin shiga na gida a ƙauyen shine $39,167, kuma matsakaicin kuɗin shiga na dangi shine $50,313. Maza suna da matsakaicin kudin shiga na $31,146 sabanin $19,688 na mata. Kudin shiga kowane mutum na ƙauyen shine $16,521. Kimanin kashi 1.7% na iyalai da 7.4% na yawan jama'a sun kasance ƙasa da layin talauci, gami da 1.0% na waɗanda ke ƙasa da shekaru 18 da 23.0% na waɗanda shekarunsu suka kai 65 ko sama da haka. == Yanayi == {| |{{climate chart|Forestville|-10|-5|57|-11|-5|54|-6|1|60|0|9|129|4|16|93|10|20|85|14|24|97|14|22|78|10|20|87|5|12|129|-2|3|85|-7|-3|65|float=left|clear=left|source=<ref name="nasa">{{Cite web |url=https://search.earthdata.nasa.gov/|title=NASA EarthData Search |access-date =30 January 2016 |publisher=NASA}}</ref>}}Forestville |} == Nassoshi == <references /> {{Door County, Wisconsin}}{{Authority control}} 2622hpmjvk00c1egjq8wjw3wa6f0fiy Obert, Nebraska 0 35351 166266 2022-08-16T15:50:20Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/987433334|Obert, Nebraska]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|official_name=Obert, Nebraska|settlement_type=[[Village (United States)|Village]]|nickname=|motto=<!-- Images -->|image_skyline=Obert, NE.jpg|imagesize=|image_caption=|image_flag=|image_seal=<!-- Maps -->|image_map=Cedar_County_Nebraska_Incorporated_and_Unincorporated_areas_Obert_Highlighted.svg|mapsize=250px|map_caption=Location of Obert, Nebraska|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=<!-- Location -->|subdivision_type=[[List of sovereign states|Country]]|subdivision_name=United States|subdivision_type1=[[U.S. state|State]]|subdivision_name1=[[Nebraska]]|subdivision_type2=[[List of counties in Nebraska|County]]|subdivision_name2=[[Cedar County, Nebraska|Cedar]]|government_footnotes=|government_type=|leader_title=|leader_name=|leader_title1=|leader_name1=|established_title=|established_date=<!-- Area -->|unit_pref=Imperial|area_footnotes=<ref name="CenPopGazetteer2019">{{cite web|title=2019 U.S. Gazetteer Files|url=https://www2.census.gov/geo/docs/maps-data/data/gazetteer/2019_Gazetteer/2019_gaz_place_31.txt|publisher=United States Census Bureau|accessdate=July 26, 2020}}</ref>|area_magnitude=|area_total_km2=0.19|area_land_km2=0.19|area_water_km2=0.00|area_total_sq_mi=0.07|area_land_sq_mi=0.07|area_water_sq_mi=0.00 <!-- Population -->|population_as_of=[[2010 United States Census|2010]]|population_est=22|pop_est_as_of=2019|population_footnotes=<ref name ="wwwcensusgov"/>|population_total=23|population_density_km2=116.25|population_density_sq_mi=301.37 <!-- General information -->|timezone=[[North American Central Time Zone|Central (CST)]]|utc_offset=-6|timezone_DST=CDT|utc_offset_DST=-5|elevation_footnotes=|elevation_m=409|elevation_ft=1342|coordinates={{coord|42|41|20|N|97|1|38|W|region:US_type:city|display=inline,title}}|postal_code_type=|postal_code=|area_code=|blank_name=[[Federal Information Processing Standard|FIPS code]]|blank_info=31-35560<ref name="GR2">{{cite web|url=https://www.census.gov |publisher=[[United States Census Bureau]] |accessdate=2008-01-31 |title=U.S. Census website }}</ref>|blank1_name=[[Geographic Names Information System|GNIS]] feature ID|blank1_info=0831824<ref name="GR3">{{cite web|url=http://geonames.usgs.gov|accessdate=2008-01-31|title=US Board on Geographic Names|publisher=[[United States Geological Survey]]|date=2007-10-25}}</ref>|website=|footnotes=|pop_est_footnotes=<ref name="USCensusEst2019CenPopScriptOnlyDirtyFixDoNotUse"/>}} '''Obert''' ƙauye ne a cikin Cedar County, [[Nebraska]], Amurka. Yawan jama'a ya kasance 23 a ƙidayar 2010 . == Tarihi == An kafa Obert a cikin 1907 lokacin da aka fadada titin jirgin kasa na Chicago, St. Paul, Minneapolis da Omaha zuwa wannan lokacin. An ba shi suna don jami'in layin dogo. == Geography == Obert yana nan a{{Coord|42|41|20|N|97|1|38|W|type:city}} (42.688973, -97.027348). A cewar Ofishin Kididdiga na Amurka, ƙauyen yana da {{Convert|0.07|sqmi|sqkm|2}} , duk kasa. Manyan Hanyoyi 12 da 15 na Jihar Nebraska suna hidima ga al'umma. == Alkaluma == {{US Census population|1920=116|1930=112|1940=112|1950=91|1960=42|1970=36|1980=44|1990=39|2000=49|2010=23|estyear=2019|estimate=22|estref=<ref name="USCensusEst2019CenPopScriptOnlyDirtyFixDoNotUse">{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/popest/data/tables.2019.html|date=May 24, 2020|title=Population and Housing Unit Estimates|publisher=United States Census Bureau|accessdate=May 27, 2020}}</ref>|footnote=U.S. Decennial Census<ref name="DecennialCensus">{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/decennial-census.html|title=Census of Population and Housing|publisher=Census.gov|accessdate=June 4, 2015}}</ref>}} === ƙidayar 2010 === Ya zuwa ƙidayar na 2010, akwai mutane 23, gidaje 12, da iyalai 10 da ke zaune a ƙauyen. Yawan jama'a ya kasance {{Convert|328.6|PD/sqmi|PD/km2|1}} . Akwai rukunin gidaje 16 a matsakaicin yawa na {{Convert|228.6|/sqmi|/km2|1}} . Tsarin launin fata na ƙauyen ya kasance fari 100.0%. Akwai gidaje 12, wanda kashi 8.3% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 75.0% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 8.3% na da mace mai gida babu miji, kashi 16.7% kuma ba na iyali ba ne. Kashi 16.7% na dukkan gidaje sun kasance mutane ne, kuma kashi 8.3% suna da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko sama da haka. Matsakaicin girman gidan ya kasance 1.92 kuma matsakaicin girman dangi ya kasance 2.10. Tsakanin shekarun ƙauyen ya kai shekaru 52.3. 4.3% na mazauna kasa da shekaru 18; 4.3% sun kasance tsakanin shekarun 18 zuwa 24; 13% sun kasance daga 25 zuwa 44; 39% sun kasance daga 45 zuwa 64; kuma 39.1% sun kasance shekaru 65 ko sama da haka. Tsarin jinsi na ƙauyen ya kasance 47.8% na maza da 52.2% mata. === Ƙididdigar 2000 === Dangane da ƙidayar na 2000, akwai mutane 49, gidaje 17, da iyalai 15 da ke zaune a ƙauyen. Yawan yawan jama'a ya kasance mutane 658.3 a kowace murabba'in mil (270.3/km {{Sup|2}} ). Akwai rukunin gidaje 18 a matsakaicin yawa na 241.8 a kowace murabba'in mil (99.3/km {{Sup|2}} ). Tsarin launin fata na ƙauyen ya kasance fari 100.00%. Akwai gidaje 17, daga cikinsu kashi 35.3% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 da ke zaune tare da su, kashi 94.1% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 5.9% kuma ba iyali ba ne. Kashi 5.9% na dukkan gidaje sun kasance na mutane ne, kuma babu wanda ke da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko fiye. Matsakaicin girman gidan ya kasance 2.88 kuma matsakaicin girman dangi shine 3.00. A cikin ƙauyen, an bazu cikin yawan jama'a, tare da 32.7% 'yan ƙasa da shekaru 18, 28.6% daga 25 zuwa 44, 26.5% daga 45 zuwa 64, da 12.2% waɗanda ke da shekaru 65 ko fiye. Matsakaicin shekarun ya kasance shekaru 38. Ga kowane mata 100, akwai maza 113.0. Ga kowane mata 100 masu shekaru 18 zuwa sama, akwai maza 106.3. Ya zuwa 2000 matsakaicin kudin shiga na gida a ƙauyen shine $33,125, kuma matsakaicin kuɗin shiga na dangi shine $33,125. Maza suna da matsakaicin kudin shiga na $24,750 sabanin $12,188 na mata. Kudin shiga kowane mutum na ƙauyen shine $29,645. Babu daya daga cikin jama'a kuma babu daya daga cikin iyalai da ke ƙasa da layin talauci . == Nassoshi == <references /> {{Cedar County, Nebraska}}{{Authority control}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] haz3jd9wg8xq4oin3m8f7sjgvp61y3e Dorchester, Wisconsin 0 35352 166267 2022-08-16T15:52:20Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1094169153|Dorchester, Wisconsin]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|official_name=Dorchester, Wisconsin|settlement_type=[[Village (United States)|Village]]|nickname=|motto=<!-- Images -->|image_skyline=Dorchester Wisconsin Downtown Looking South WIS13.jpg|imagesize=|image_caption=Looking south at Dorchester|image_flag=|image_seal=<!-- Maps -->|image_map=File:Clark County Wisconsin Incorporated and Unincorporated areas Dorchester Highlighted.svg|mapsize=250px|map_caption=Location of Dorchester in Clark County<br>and Marathon County, Wisconsin.|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=<!-- Location -->|subdivision_type=[[List of sovereign states|Country]]|subdivision_name={{flag|United States}}|subdivision_type1=[[U.S. state|State]]|subdivision_name1={{flag|Wisconsin}}|subdivision_type2=[[List of counties in Wisconsin|Counties]]|subdivision_name2=[[Clark County, Wisconsin|Clark]], [[Marathon County, Wisconsin|Marathon]] <!-- Government -->|government_footnotes=|government_type=|leader_title=|leader_name=|leader_title1=|leader_name1=|established_title=|established_date=<!-- Area -->|unit_pref=Imperial|area_footnotes=<ref name="CenPopGazetteer2019">{{cite web|title=2019 U.S. Gazetteer Files|url=https://www2.census.gov/geo/docs/maps-data/data/gazetteer/2019_Gazetteer/2019_gaz_place_55.txt|publisher=United States Census Bureau|access-date=August 7, 2020}}</ref>|area_magnitude=|area_total_km2=3.70|area_land_km2=3.61|area_water_km2=0.09|area_total_sq_mi=1.43|area_land_sq_mi=1.40|area_water_sq_mi=0.03 <!-- Population -->|population_as_of=[[2010 United States Census|2010]]|population_est=865|pop_est_as_of=2019|population_footnotes=<ref name ="wwwcensusgov"/>|population_total=876|population_density_km2=239.39|population_density_sq_mi=620.07 <!-- General information -->|timezone=[[North American Central Time Zone|Central (CST)]]|utc_offset=-6|timezone_DST=CDT|utc_offset_DST=-5|elevation_footnotes=<ref name="GR3">{{cite web|url=http://geonames.usgs.gov|access-date=2008-01-31|title=US Board on Geographic Names|publisher=[[United States Geological Survey]]|date=2007-10-25}}</ref>|elevation_m=435|elevation_ft=1427|coordinates={{coord|45|0|8|N|90|19|55|W|region:US_type:city|display=inline,title}}|postal_code_type=|postal_code=|area_code=[[Area codes 715 and 534|715 & 534]]|blank_name=[[Federal Information Processing Standard|FIPS code]]|blank_info=55-20450<ref name="GR2">{{cite web |url=https://www.census.gov |publisher=[[United States Census Bureau]] |access-date=2008-01-31 |title=U.S. Census website }}</ref>|blank1_name=[[Geographic Names Information System|GNIS]] feature ID|blank1_info=1564058<ref name="GR3" />|website={{URL|www.dorchesterwi.com}}|footnotes=|pop_est_footnotes=<ref name="USCensusEst2019CenPopScriptOnlyDirtyFixDoNotUse"/>}} '''Dorchester''' ƙauye ne a cikin gundumomin Clark da Marathon a cikin [[Jihohi a Tarayyar Amurika|jihar]] [[Wisconsin]] ta Amurka, tare da layi na 45 . Yana daga cikin Wausau, Wisconsin Metropolitan Area Statistical Area . Yawan jama'a ya kasance 876 a ƙidayar 2010 . Daga cikin wannan, 871 sun kasance a gundumar Clark, kuma 5 ne kawai ke cikin gundumar Marathon. == Geography == Dorchester yana nan a{{Coord|45|0|8|N|90|19|55|W|type:city}} (45.002233, -90.331995). A cewar Ofishin Kididdiga na Amurka, ƙauyen yana da {{Convert|1.42|sqmi|sqkm|2}} wanda, {{Convert|1.39|sqmi|sqkm|2}} nasa ƙasa ne kuma {{Convert|0.03|sqmi|sqkm|2}} ruwa ne. Yawancin ƙauyen yana cikin gundumar Clark, tare da ƙaramin yanki kawai a cikin Marathon County. == Alkaluma == {{US Census population|1880=244|1890=350|1910=476|1920=519|1930=400|1940=456|1950=457|1960=504|1970=491|1980=613|1990=697|2000=827|2010=876|estyear=2019|estimate=865|estref=<ref name="USCensusEst2019CenPopScriptOnlyDirtyFixDoNotUse">{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/popest/data/tables.2019.html|date=May 24, 2020|title=Population and Housing Unit Estimates|publisher=United States Census Bureau|access-date=May 27, 2020}}</ref>|footnote=U.S. Decennial Census<ref name="DecennialCensus">{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/decennial-census.html|title=Census of Population and Housing|publisher=Census.gov|access-date=June 4, 2015}}</ref>}} === ƙidayar 2010 === [[File:Dorchester_Wisconsin_Looking_West_County_A.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Dorchester_Wisconsin_Looking_West_County_A.jpg/220px-Dorchester_Wisconsin_Looking_West_County_A.jpg|left|thumb| Neman yamma a Dorchester]] Dangane da ƙidayar na 2010, akwai mutane 876, gidaje 355, da iyalai 228 da ke zaune a ƙauyen. Yawan jama'a ya kasance {{Convert|630.2|PD/sqmi|PD/km2|1}} . Akwai rukunin gidaje 383 a matsakaicin yawa na {{Convert|275.5|/sqmi|/km2|1}} . Tsarin launin fata na ƙauyen ya kasance 90.3 % Fari, 0.6% Ba'amurke 0.2 %                                                                                                                                                                                                                                                                ta ta  ta biyu ko fiye . Hispanic ko Latino na kowace kabila sun kasance 12.8% na yawan jama'a. Magidanta 355 ne, kashi 33.2% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 48.5% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 8.2% na da mace mai gida babu miji, kashi 7.6% na da mai gida ba tare da matar aure ba. kuma 35.8% ba dangi bane. Kashi 28.2% na dukkan gidaje sun kasance na mutane ne, kuma 11.3% suna da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko fiye. Matsakaicin girman gida shine 2.47 kuma matsakaicin girman dangi shine 2.99. Tsakanin shekarun ƙauyen ya kai shekaru 34.5. 26.3% na mazauna kasa da shekaru 18; 8% sun kasance tsakanin shekarun 18 zuwa 24; 28.4% sun kasance daga 25 zuwa 44; 21.9% sun kasance daga 45 zuwa 64; kuma 15.3% sun kasance shekaru 65 ko sama da haka. Tsarin jinsi na ƙauyen ya kasance 51.4% na maza da 48.6% mata. === Ƙididdigar 2000 === Dangane da ƙidayar na 2000, akwai mutane 827, gidaje 336, da iyalai 220 da ke zaune a ƙauyen. Yawan yawan jama'a ya kasance mutane 631.7 a kowace murabba'in mil (243.7/km <sup>2</sup> ). Akwai rukunin gidaje 354 a matsakaicin yawa na 270.4 a kowace murabba'in mil (104.3/km <sup>2</sup> ). Tsarin launin fata na ƙauyen ya kasance 96.98% Fari, 0.24% Ba'amurke, 1.93% daga sauran jinsi, da 0.85% daga jinsi biyu ko fiye. Hispanic ko Latino na kowace kabila sun kasance 2.30% na yawan jama'a. Akwai gidaje 336, daga cikinsu kashi 32.7% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 53.9% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 8.0% na da mace mai gida babu miji, kashi 34.5% kuma ba iyali ba ne. Kashi 27.1% na dukkan gidaje sun kasance mutane ne, kuma 13.7% suna da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko sama da haka. Matsakaicin girman gida shine 2.46 kuma matsakaicin girman dangi shine 3.01. A cikin ƙauyen, yawan jama'a ya bazu, tare da 26.5% 'yan ƙasa da shekaru 18, 9.1% daga 18 zuwa 24, 31.3% daga 25 zuwa 44, 15.7% daga 45 zuwa 64, da 17.4% waɗanda ke da shekaru 65 ko kuma mazan. Tsakanin shekarun ya kasance shekaru 35. Ga kowane mata 100, akwai maza 97.8. Ga kowane mata 100 masu shekaru 18 zuwa sama, akwai maza 93.6. Matsakaicin kuɗin shiga na gida a ƙauyen shine $34,750, kuma matsakaicin kuɗin shiga na dangi shine $44,063. Maza suna da matsakaicin kudin shiga na $28,242 sabanin $23,958 na mata. Kudin shiga kowane mutum na ƙauyen shine $15,860. Kusan 7.1% na iyalai da 10.1% na yawan jama'a sun kasance ƙasa da layin talauci, gami da 12.4% na waɗanda ke ƙasa da shekaru 18 da 12.4% na waɗanda shekaru 65 ko sama da haka. == Fitattun mutane == * Ervin Kleffman, mawaki * Herman L. Kronschnabl, Wakilin Jihar Wisconsin == Nassoshi == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * [http://www.dorchesterwi.com Kauyen Dorchester official website] * [http://wvls.lib.wi.us/dorchesterpl/ Dorchester Public Library] {{Clark County, Wisconsin}}{{Marathon County, Wisconsin}}{{Authority control}} otni7ny6l51fut4vzzh5l588or4ooj4 166432 166267 2022-08-17T06:33:07Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|official_name=Dorchester, Wisconsin|settlement_type=[[Village (United States)|Village]]|nickname=|motto=<!-- Images -->|image_skyline=Dorchester Wisconsin Downtown Looking South WIS13.jpg|imagesize=|image_caption=Looking south at Dorchester|image_flag=|image_seal=<!-- Maps -->|image_map=File:Clark County Wisconsin Incorporated and Unincorporated areas Dorchester Highlighted.svg|mapsize=250px|map_caption=Location of Dorchester in Clark County<br>and Marathon County, Wisconsin.|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=<!-- Location -->|subdivision_type=[[List of sovereign states|Country]]|subdivision_name={{flag|United States}}|subdivision_type1=[[U.S. state|State]]|subdivision_name1={{flag|Wisconsin}}|subdivision_type2=[[List of counties in Wisconsin|Counties]]|subdivision_name2=[[Clark County, Wisconsin|Clark]], [[Marathon County, Wisconsin|Marathon]] <!-- Government -->|government_footnotes=|government_type=|leader_title=|leader_name=|leader_title1=|leader_name1=|established_title=|established_date=<!-- Area -->|unit_pref=Imperial|area_footnotes=<ref name="CenPopGazetteer2019">{{cite web|title=2019 U.S. Gazetteer Files|url=https://www2.census.gov/geo/docs/maps-data/data/gazetteer/2019_Gazetteer/2019_gaz_place_55.txt|publisher=United States Census Bureau|access-date=August 7, 2020}}</ref>|area_magnitude=|area_total_km2=3.70|area_land_km2=3.61|area_water_km2=0.09|area_total_sq_mi=1.43|area_land_sq_mi=1.40|area_water_sq_mi=0.03 <!-- Population -->|population_as_of=[[2010 United States Census|2010]]|population_est=865|pop_est_as_of=2019|population_footnotes=<ref name ="wwwcensusgov"/>|population_total=876|population_density_km2=239.39|population_density_sq_mi=620.07 <!-- General information -->|timezone=[[North American Central Time Zone|Central (CST)]]|utc_offset=-6|timezone_DST=CDT|utc_offset_DST=-5|elevation_footnotes=<ref name="GR3">{{cite web|url=http://geonames.usgs.gov|access-date=2008-01-31|title=US Board on Geographic Names|publisher=[[United States Geological Survey]]|date=2007-10-25}}</ref>|elevation_m=435|elevation_ft=1427|coordinates={{coord|45|0|8|N|90|19|55|W|region:US_type:city|display=inline,title}}|postal_code_type=|postal_code=|area_code=[[Area codes 715 and 534|715 & 534]]|blank_name=[[Federal Information Processing Standard|FIPS code]]|blank_info=55-20450<ref name="GR2">{{cite web |url=https://www.census.gov |publisher=[[United States Census Bureau]] |access-date=2008-01-31 |title=U.S. Census website }}</ref>|blank1_name=[[Geographic Names Information System|GNIS]] feature ID|blank1_info=1564058<ref name="GR3" />|website={{URL|www.dorchesterwi.com}}|footnotes=|pop_est_footnotes=<ref name="USCensusEst2019CenPopScriptOnlyDirtyFixDoNotUse"/>}} '''Dorchester Wisconsin''' ƙauye ne a cikin gundumomin Clark da Marathon a cikin [[Jihohi a Tarayyar Amurika|jihar]] [[Wisconsin]] ta Amurka, tare da layi na 45. Yana daga cikin Wausau, Wisconsin Metropolitan Area Statistical Area Yawan jama'a ya kasance 876 a ƙidayar 2010. Daga cikin wannan, 871 sun kasance a gundumar Clark, kuma 5 ne kawai ke cikin gundumar Marathon. == Geography == Dorchester yana nan a{{Coord|45|0|8|N|90|19|55|W|type:city}} (45.002233, -90.331995). A cewar Ofishin Kididdiga na Amurka, ƙauyen yana da {{Convert|1.42|sqmi|sqkm|2}} wanda, {{Convert|1.39|sqmi|sqkm|2}} nasa ƙasa ne kuma {{Convert|0.03|sqmi|sqkm|2}} ruwa ne. Yawancin ƙauyen yana cikin gundumar Clark, tare da ƙaramin yanki kawai a cikin Marathon County. == Alkaluma == {{US Census population|1880=244|1890=350|1910=476|1920=519|1930=400|1940=456|1950=457|1960=504|1970=491|1980=613|1990=697|2000=827|2010=876|estyear=2019|estimate=865|estref=<ref name="USCensusEst2019CenPopScriptOnlyDirtyFixDoNotUse">{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/popest/data/tables.2019.html|date=May 24, 2020|title=Population and Housing Unit Estimates|publisher=United States Census Bureau|access-date=May 27, 2020}}</ref>|footnote=U.S. Decennial Census<ref name="DecennialCensus">{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/decennial-census.html|title=Census of Population and Housing|publisher=Census.gov|access-date=June 4, 2015}}</ref>}} === ƙidayar 2010 === [[File:Dorchester_Wisconsin_Looking_West_County_A.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Dorchester_Wisconsin_Looking_West_County_A.jpg/220px-Dorchester_Wisconsin_Looking_West_County_A.jpg|left|thumb| Neman yamma a Dorchester]] Dangane da ƙidayar na 2010, akwai mutane 876, gidaje 355, da iyalai 228 da ke zaune a ƙauyen. Yawan jama'a ya kasance {{Convert|630.2|PD/sqmi|PD/km2|1}}. Akwai rukunin gidaje 383 a matsakaicin yawa na {{Convert|275.5|/sqmi|/km2|1}}. Tsarin launin fata na ƙauyen ya kasance 90.3 % Fari, 0.6% Ba'amurke 0.2 % ta biyu ko fiye. Hispanic ko Latino na kowace kabila sun kasance 12.8% na yawan jama'a. Magidanta 355 ne, kashi 33.2% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 48.5% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 8.2% na da mace mai gida babu miji, kashi 7.6% na da mai gida ba tare da matar aure ba. kuma 35.8% ba dangi bane. Kashi 28.2% na dukkan gidaje sun kasance na mutane ne, kuma 11.3% suna da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko fiye. Matsakaicin girman gida shine 2.47 kuma matsakaicin girman dangi shine 2.99. Tsakanin shekarun ƙauyen ya kai shekaru 34.5. 26.3% na mazauna kasa da shekaru 18; 8% sun kasance tsakanin shekarun 18 zuwa 24; 28.4% sun kasance daga 25 zuwa 44; 21.9% sun kasance daga 45 zuwa 64; kuma 15.3% sun kasance shekaru 65 ko sama da haka. Tsarin jinsi na ƙauyen ya kasance 51.4% na maza da 48.6% mata. === Ƙididdigar 2000 === Dangane da ƙidayar na 2000, akwai mutane 827, gidaje 336, da iyalai 220 da ke zaune a ƙauyen. Yawan yawan jama'a ya kasance mutane 631.7 a kowace murabba'in mil (243.7/km <sup>2</sup> ). Akwai rukunin gidaje 354 a matsakaicin yawa na 270.4 a kowace murabba'in mil (104.3/km <sup>2</sup> ). Tsarin launin fata na ƙauyen ya kasance 96.98% Fari, 0.24% Ba'amurke, 1.93% daga sauran jinsi, da 0.85% daga jinsi biyu ko fiye. Hispanic ko Latino na kowace kabila sun kasance 2.30% na yawan jama'a. Akwai gidaje 336, daga cikinsu kashi 32.7% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 53.9% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 8.0% na da mace mai gida babu miji, kashi 34.5% kuma ba iyali ba ne. Kashi 27.1% na dukkan gidaje sun kasance mutane ne, kuma 13.7% suna da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko sama da haka. Matsakaicin girman gida shine 2.46 kuma matsakaicin girman dangi shine 3.01. A cikin ƙauyen, yawan jama'a ya bazu, tare da 26.5% 'yan ƙasa da shekaru 18, 9.1% daga 18 zuwa 24, 31.3% daga 25 zuwa 44, 15.7% daga 45 zuwa 64, da 17.4% waɗanda ke da shekaru 65 ko kuma mazan. Tsakanin shekarun ya kasance shekaru 35. Ga kowane mata 100, akwai maza 97.8. Ga kowane mata 100 masu shekaru 18 zuwa sama, akwai maza 93.6. Matsakaicin kuɗin shiga na gida a ƙauyen shine $34,750, kuma matsakaicin kuɗin shiga na dangi shine $44,063. Maza suna da matsakaicin kudin shiga na $28,242 sabanin $23,958 na mata. Kudin shiga kowane mutum na ƙauyen shine $15,860. Kusan 7.1% na iyalai da 10.1% na yawan jama'a sun kasance ƙasa da layin talauci, gami da 12.4% na waɗanda ke ƙasa da shekaru 18 da 12.4% na waɗanda shekaru 65 ko sama da haka. == Fitattun mutane == * Ervin Kleffman, mawaki * Herman L. Kronschnabl, Wakilin Jihar Wisconsin == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * [http://www.dorchesterwi.com Kauyen Dorchester official website] * [http://wvls.lib.wi.us/dorchesterpl/ Dorchester Public Library] {{Clark County, Wisconsin}}{{Marathon County, Wisconsin}}{{Authority control}} 72k40yclf15vqihlhnh5k72jrn742j2 Subaru Park 0 35353 166278 2022-08-16T17:43:46Z SIRTEE1 14849 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1104653862|Subaru Park]]" wikitext text/x-wiki '''Subaru Park''' (wanda aka fi sani da '''PPL Park''' da '''Talen Energy Stadium''' ) filin wasa ne na ƙwallon ƙafa wanda ke Chester, [[Pennsylvania]], [[Tarayyar Amurka|Amurka]], kusa da gadar Commodore Barry a bakin ruwa kusa da Kogin Delaware . Filin wasan yana gida ne ga Ƙungiyar Ƙwallon ƙafa ta Filadelfia. Subaru Park an tsara tane azaman matakin farko don haɓaka tattalin arziƙi a gefen ruwa, tare da ƙarin tsare -tsaren da ake kira rafin rafi tsakanin sauran nishaɗi, dillali, da ayyukan zama. Kamfanin TN Ward, wanda ke Ardmore ne ya gina filin wasan. Aikin shine sakamakon haɗin gwiwa na $ 30&nbsp;miliyan daga gundumar Delaware da $ 47&nbsp;miliyan daga demokaradiyyan na [[Pennsylvania]] . Subaru na Amurka ita ce mai ɗaukar nauyin sunan filin wasan. == Ginawa == Major League Soccer (MLS) ya kasance yana sha'awar shiga kasuwar Philadelphia shekaru da yawa, tare da alkawurra da yawa na kwamishina Don Garber, kamar yadda bayaninsa ya tabbatar, "Ba batun bane idan amma lokacin da Philadelphia ta sami ƙungiya." Da farko, Major League Soccer yana sha'awar wani yanki a cikin gundumar Bristol, kimanin {{Convert|23|mi|km}} arewacin Cibiyar City, Philadelphia . Waɗannan tsare -tsaren ba su yi nasara ba. Daga baya, Jami'ar Rowan ta ba da cikakkun bayanai don filin wasan ƙwallon ƙafa kusa da harabarta a Glassboro, New Jersey . Koyaya, kudade daga jihar New Jersey sun faɗi a cikin 2006. A ƙarshen 2006, ƙungiyar masu saka hannun jari karkashin jagorancin Rob Buccini, wanda ya kafa ƙungiyar Buccini/Pollin; Jay Sugarman, babban jami'in iStar Financial; da James Nevels, tsohon shugaban Hukumar Gyaran Makarantar Philadelphia, sun fara shirin wani filin wasan ƙwallon ƙafa a birnin Chester bayan kuɗin aikin Rowan ya gaza wuce majalisar dokokin [[New Jersey|New Jersey.]] Bayan watanni da yawa na tattaunawar, 'yan siyasar gundumar Delaware sun ba da sanarwar amincewa da kuɗin filin wasan a watan Oktoba 2007. Gundumar Delaware ta mallaki filayen da filin wasan da kanta, yayin da ƙungiyar ke da haƙƙoƙin suna bisa amincewar su na haya na shekaru 30. Sabuwar Hukumar Kula da Wasannin Gundumar Delaware ta biya rabon gundumar na $ 30&nbsp;miliyan ta hanyar haraji daga Harrah's Chester harness racing track da gidan caca. Ƙarin $ 80&nbsp;miliyan aka ba da gudummawa daga masu saka jari masu zaman kansu A ranar 31 ga Janairun 2008, Gwamna Ed Rendell da Shugaban Masu Rinjaye na Majalisar Dattawa ta Pennsylvania Dominic Pileggi, sun bayyana filin wasan ƙwallon ƙafa haɗe da kunshin farfado da tattalin arzikin birnin Chester. $ 25&nbsp;miliyan aka ware don gina filin wasan, tare da karin dala 7&nbsp;miliyan zuwa wani shiri na matakai biyu wanda ya ƙunshi gidaje 186, gidaje 25, {{Convert|335000|sqft|m2}} sararin ofis, {{Convert|200000|sqft|m2}} cibiyar taro, fiye da {{Convert|20000|sqft|m2}} na wurin siyarwa, da tsarin filin ajiye motoci don ɗaukar motoci 1,350. A mataki na biyu, za a gina wasu gidaje 200, tare da {{Convert|100000|sqft|m2}} sararin ofis da {{Convert|22000|sqft|m2}} na wurin siyarwa. Hukumar Kare Muhalli (EPA) ta yi aiki tare da birnin Chester don tabbatar da cewa ayyukan gine -gine ba su yi tasiri a wurin ajiye motoci da ke kusa ba wanda ya kasance wurin Wade Dump, wani wurin da aka gurbata Superfund a baya. == Ƙwallon ƙafa == Jinkirin gine -gine ya haifar da shawarar Filadelfia ta yanke shawarar buga wasan su na gida na farko a Lincoln Financial Field maimakon Subaru Park. An buga wasan su na farko a filin wasa a ranar 27 ga Yuni, 2010, lokacin da suka ci Seattle Sounders FC 3 - 1. Sébastien Le Toux ne ya zura kwallon farko ta Kungiyar a filin wasa a bugun fenariti. Duk da haka, Pat Noonan na Sounders FC ya ci kwallon farko a tarihin wurin. An samu halartar rikodin filin wasan a ranar 25 ga Yuli, 2012, don MLS All-Star Game na 2012 lokacin da MLS All-Stars ta ci [[Chelsea F.C.|Chelsea FC]] 3-2 a gaban magoya baya 19,236. == Sauran wasanni == === Ƙungiyar Rugby === [[File:2013_Māori_All_Blacks_tour_of_North_America_at_PPL_Park.jpg|right|thumb|200x200px| Māori All Blacks suna yin haka kafin wasan su da Amurka a 2013.]] ==== Gasar Rugby ta makarantan Collegiate ==== Subaru Park ta dauki bakuncin Gasar Rugby ta Kwalejin kowace Yuni tun daga 2011. Gasar Rugby ta makarantan kwalejin ita ce babbar gasar rugby ta kwaleji a Amurka, kuma ana watsa shi kai tsaye akan NBC kowace shekara. Sama da magoya baya 17,800 ne suka halarci gasar ta 2011. <ref>[[Collegiate Rugby Championship]]</ref> Subaru Park ta karbi bakuncin ƙungiyar ƙwallon rugby ta farko a ranar 9 ga Nuwamba, 2013, lokacin da Maori All Blacks suka fafata da Amurka . Taron mutane 18,500 da aka sayar sun shaida wasan da aka gwabza inda Maori All Blacks da suka ziyarta suka ci 29-19. ==== Firimiyan Turai ==== An ba da sanarwar a ranar 17 ga Mayu, 2017 cewa kungiyar Newcastle Falcons ta Ingila za ta buga wasan Premiership Rugby na gida da Saracens a filin wasa ranar 16 ga Satumba, 2017. Wannan shine wasan farko na turawa na biyu wanda aka shirya a Amurka da Saracens na biyu ziyara bayan London Irish ta karbi bakuncin su a Red Bull Arena, New Jersey a ranar 12 ga Maris, 2016 . {| class="wikitable" ! colspan="9" |Jerin Rugby na Farko - Wasannin Wasannin Amurka |- ! Lokacin ! Kwanan wata ! Talabijin ! Kungiyar gida ! Sakamakon ! Kungiyar Taway ! Gasar ! Halartar ! Wuri |- | 2017–18 | Satumba 16, 2017 | NBC |{{Flagicon|England}}</img> [[Newcastle Falcons]] | 7–29 |{{Flagicon|England}}</img> [[Saracens FC|Sarakuna]] | Rugby ta farko | 6,271 | Park Subaru |} === Kwallon makaranta === Wasan kwallon kafa na makaratan na farko da aka buga a Subaru Park shine Yaƙin Blue a ranar 19 ga Nuwamba, 2011, inda Delaware ya doke Villanova don samun kofin a karon farko. Waɗannan ƙungiyoyin guda biyu sun sake haduwa a ranar 23 ga Nuwamba, 2013, tare da Villanova ta doke Delaware 35-34. === Lacrosse === Filin wasan ya dauki bakuncin wasannin na ukun karshe guda biyu a gasar NCAA Division I Championship na Lacrosse na 2012 . A cikin 2013, filin wasan ya karbi bakuncin Gasar Lacrosse ta manya wasanni da aka sani da Steinfeld Cup . A cikin wannan wasan, Chesapeake Bayhawks ta ci Charlotte Hounds 10 - 9 a gaban magoya baya 3,892. A ranar 24 & 26 ga Afrilu, 2015, an dauki bakuncin Gasar ACC Lacrosse ta 2015 a wurin. A cikin 2015, filin wasan ya dauki bakuncin gasar NCCA Division I da Division Lacrosse gasar mata . Maryland ta doke North Carolina a wasan DI yayin da SUNY Cortland ta doke Trinity College na Hartford a wasan DIII. A cikin 2016, filin wasan ya sake karɓar bakuncin NCAA Division I da Division III mata Lacrosse Championship, Mayu 28 da Mayu 29, 2016. A matakin makarantar sakandare, manyan abubuwan da suka faru sun haɗa da wasan ƙwallon ƙafa na Inter-Academic League gasan na 2015, tsakanin Makarantar Haverford, daga [[Pennsylvania]], da Makarantar Hun ta [[New Jersey]] . Makarantar Haverford ta lashe wasan, haka kuma taken Inter-Ac, wanda ya ƙare cikakken lokacin 23-0. === Ƙarshe === Babban League Ultimate ya dauki bakuncin wasanni biyu na gasar zakarun na shekara -shekara a Subaru Park. Na farko shine ranar 19 ga Yuli, 2014 lokacin da DC Current ya ci Vancouver Nighthawks 23 - 17. Filin wasan ya sake karbar bakuncin gasar a ranar 8 ga Agusta, 2015 inda Boston Whitecaps ta doke Seattle Rainmakers 31 - 17. === kalangu da makadan sojoji === Idan aka ba da ikon yin amfani da shi azaman filin wasan ƙwallon ƙafa, kwanan nan an yi amfani da Subaru Park a matsayin wurin shekara -shekara don Yawon Gasar Gasar bazara ta Drum. === wasu daga cikin alfanu nwasan kwallon kafa === [[File:PPL_Park_before_Independence_Playoff_Game_2010.jpg|thumb| Subaru Park kafin wasan kusa da na karshe tsakanin Philadelphia Independence da magicJack a 2010-wasan gida na ƙarshe na Independence har abada.]] Kwalejin Sojojin Amurka da ke West Point, New York, da Kwalejin Sojojin Ruwa na Amurka a Annapolis, Maryland, sun buga wasan ƙwallon ƙafa na maza na shekara -shekara, wanda ake kira da Army -Navy Cup a Subaru Park. Taron na 2012 ya zama karo na uku a cikin tarihin shekaru 75 na hamayyar ƙwallon ƙafa wanda makarantu suka haɗu a wuri mai tsaka tsaki kuma shine farkon taron tsaka-tsakin lokaci na yau da kullun, tare da biyun da suka gabata suna faruwa a gasar NCAA. Philadelphia gida ne na gargajiya na kishiyar ƙwallon ƙafa kuma tana tsakanin makarantun biyu. 3,672 sun fito don wasan farko na Philadelphia. Bayan illar Hurricane Sandy, an koma gasar ƙwallon ƙafa ta Big East maza ta 2012 zuwa Subaru Park daga Red Bull Arena . Subaru Park ta sake zama mai masaukin baki a 2013 don sake fasalin gasar taron. Filin wasan ya kuma shirya wasan sada zumunci tsakanin kasashen Girka da [[Ƙungiyar ƙwallon ƙafar Najeriya|Najeriya]] a shekarar 2014. Wasan dai an tashi babu ci ne. An yi gasar Kolejin 2013 a Subaru Park; gasar za ta dawo wurin taron a shekarar 2017. An buga wasannin farko na gasar SheBelieves Cup na 2017 a filin wasan, inda Faransa ta doke Ingila sannan Amurka ta doke Jamus . == Siffofin == Lokacin da aka bayyana zane-zanen gine-gine na farko, filin wasan ya kasance filin wasa mai siffa mai rufin rufi wanda ke rufe duk wuraren zama-ba kamar yawancin filayen kwallon kafa na Turai ba. Bayan tattaunawa da magoya bayan kulob din, kungiyar mallakar kungiyar, Keystone Sports & Entertainment, ta sake tsara wata takamaiman shiga ga kungiyar magoya bayan Sons na Ben don amincewa da amincin su. Wannan ƙofar tana kaiwa zuwa sashin kujeru 2,000 a ƙarshen kudu maso gabas na filin wasan da aka tanada musamman ga ƙungiyar da aka sani da The River End. Rufin rufin da aka rufe yana gudana sama da Babban da Tsayayyar Gado kuma an tsara su don kare magoya baya daga abubuwan ba tare da hana kallon gadar Commodore Barry da Kogin Delaware daga wuraren zama ba. Façade na waje ya ƙunshi tubali da dutse na halitta, ci gaba da gine -ginen Philadelphia na gargajiya. Ƙarin fasalulluka sun haɗa da ɗakuna talatin na alatu, gidan cin abinci mai cikakken sabis da kulob sama da Chester End, da kuma matakin wasan kida a cikin The River End (wanda har yanzu ba a yi amfani da shi ba). A cikin watan Fabrairu 2020, a matsayin wani ɓangare na Subaru na Amurka ya zama mai riƙe da haƙƙin sunan filin wasan, Kungiyar ta maye gurbin allon bidiyo na baya sama da Chester End tare da sabon {{Convert|3,440|sqft|m2}} allon bidiyo mai ƙarfi mai ƙarfi (HDR) wanda shine farkon sa a cikin filin wasan ƙwallon ƙafa na MLS. An kuma inganta allon kintinkiri na LED kusa da filin da kwanon wurin zama. Wani sabon yanki na VIP mai suna "Tunnel Club" an buɗe don kakar 2020 kuma. An fadada yankin da ke wajen filin wasan da ake kira "Subaru Plaza" don sauƙaƙe bukukuwan da suka gabata da sabon lambun al'umma don shuka 'ya'yan itatuwa da kayan marmari ga jama'ar yankin. {{Wide image|PPL Park Interior from the Southwest Stands 2010.10.02.jpg|1000px|View of the interior of Subaru Park, from the southwest corner of the Main Stand facing the Bridge Stand and the [[Commodore Barry Bridge]] in 2010. To the left is the Chester End and the right The River End, which is separate from the rest of the stadium.}} == Masu tallafawa == [[Category:Pages using multiple image with auto scaled images]] A ranar 25 ga Fabrairu, 2010, Ƙungiyar Philadelphia ta ba da sanarwar cewa AlPLown -based PPL Corporation ta sayi haƙƙin suna zuwa wurin gidanta na $ 20.&nbsp;miliyan sama da shekaru 11. A matsayin wani ɓangare na yarjejeniyar, PPL EnergyPlus yana ba wa filin wasan kuzarin makamashi mai ɗorewa wanda aka samo daga wasu tushe a Pennsylvania. Kamfanin Panasonic yana ba da tsarin watsa shirye-shirye da talabijin, manyan allon nuni na LED, tsarin tsaro, da tsarin siyarwa. Filin wasan na musamman ne domin babu tutar Amurka da za a iya gani ga masu kallo ko mahalarta cikin ginin. A ranar 30 ga Nuwamba, 2015, Kamfanin Talen Energy ya ɗauki sunan suna haƙƙoƙi da samar da wutar filin wasan. Talen Energy ya tashi a matsayin mai samar da wutar lantarki daga PPL wanda kuma ya mai da hankali kan hanyoyin watsawa da rarrabawa. == Rangwame == Subaru Park ya ƙunshi yawancin abincin da aka saba sayar da su a wuraren wasanni na Amurka, kuma yana ba da kayan abinci na Philadelphia irin su cheesesteaks, hoagies, da pretzels masu taushi (masu kama da tambarin farko na Union). Ana ba da abinci da yawa daga kamfanoni na gida irin su Turkiyya Hill, Abincin Abinci na Herr da Pizza Seasons, yayin da giya daga masana'antun gida kamar Nasara da Shugaban Kifi . == Sufuri == Kamar Filin Wasannin Kudancin Philadelphia, filin wasan yana kusa da Interstate 95 . Kusan {{Convert|1|mi|km}} daga Cibiyar Sufuri ta Chester SEPTA, inda ake ba da sabis na jigilar kaya daga awanni huɗu kafin fara aiki kuma daga cikakken lokaci har wurin shakatawa ba komai. Filin jirgin saman Philadelphia shine {{Convert|5|mi|km}} da. == Nassoshi == [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] opozum74t327hdusbmowtf52uex53ud 166279 166278 2022-08-16T17:49:43Z Sufie Alyaryasie 13902 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Subaru Park''' (wanda aka fi sani da '''PPL Park''' da '''Talen Energy Stadium''' ) filin wasa ne na ƙwallon ƙafa wanda ke Chester, [[Pennsylvania]], [[Tarayyar Amurka|Amurka]], kusa da gadar Commodore Barry a bakin ruwa kusa da Kogin Delaware . Filin wasan yana gida ne ga Ƙungiyar Ƙwallon ƙafa ta Filadelfia. Subaru Park an tsara tane amatsayin matakin farko don haɓaka tattalin arziƙi a gefen ruwa, tare da ƙarin tsare -tsaren da ake kira rafin rafi tsakanin sauran nishaɗi, dillali, da ayyukan zama. Kamfanin TN Ward, wanda ke Ardmore ne ya gina filin wasan. Aikin shine sakamakon haɗin gwiwa na $ 30&nbsp;miliyan daga gundumar Delaware da $ 47&nbsp;miliyan daga demokaradiyyan na [[Pennsylvania]] . Subaru na Amurka ita ce mai ɗaukar nauyin sunan filin wasan. == Ginawa == Major League Soccer (MLS) ya kasance yana sha'awar shiga kasuwar Philadelphia shekaru da yawa, tare da alkawurra da yawa na kwamishina Don Garber, kamar yadda bayaninsa ya tabbatar, "Ba batun bane idan amma lokacin da Philadelphia ta sami ƙungiya." Da farko, Major League Soccer yana sha'awar wani yanki a cikin gundumar Bristol, kimanin {{Convert|23|mi|km}} arewacin Cibiyar City, Philadelphia . Waɗannan tsare -tsaren ba su yi nasara ba. Daga baya, Jami'ar Rowan ta ba da cikakkun bayanai don filin wasan ƙwallon ƙafa kusa da harabarta a Glassboro, New Jersey . Koyaya, kudade daga jihar New Jersey sun faɗi a cikin 2006. A ƙarshen 2006, ƙungiyar masu saka hannun jari karkashin jagorancin Rob Buccini, wanda ya kafa ƙungiyar Buccini/Pollin; Jay Sugarman, babban jami'in iStar Financial; da James Nevels, tsohon shugaban Hukumar Gyaran Makarantar Philadelphia, sun fara shirin wani filin wasan ƙwallon ƙafa a birnin Chester bayan kuɗin aikin Rowan ya gaza wuce majalisar dokokin [[New Jersey|New Jersey.]] Bayan watanni da yawa na tattaunawar, 'yan siyasar gundumar Delaware sun ba da sanarwar amincewa da kuɗin filin wasan a watan Oktoba 2007. Gundumar Delaware ta mallaki filayen da filin wasan da kanta, yayin da ƙungiyar ke da haƙƙoƙin suna bisa amincewar su na haya na shekaru 30. Sabuwar Hukumar Kula da Wasannin Gundumar Delaware ta biya rabon gundumar na $ 30&nbsp;miliyan ta hanyar haraji daga Harrah's Chester harness racing track da gidan caca. Ƙarin $ 80&nbsp;miliyan aka ba da gudummawa daga masu saka jari masu zaman kansu A ranar 31 ga Janairun 2008, Gwamna Ed Rendell da Shugaban Masu Rinjaye na Majalisar Dattawa ta Pennsylvania Dominic Pileggi, sun bayyana filin wasan ƙwallon ƙafa haɗe da kunshin farfado da tattalin arzikin birnin Chester. $ 25&nbsp;miliyan aka ware don gina filin wasan, tare da karin dala 7&nbsp;miliyan zuwa wani shiri na matakai biyu wanda ya ƙunshi gidaje 186, gidaje 25, {{Convert|335000|sqft|m2}} sararin ofis, {{Convert|200000|sqft|m2}} cibiyar taro, fiye da {{Convert|20000|sqft|m2}} na wurin siyarwa, da tsarin filin ajiye motoci don ɗaukar motoci 1,350. A mataki na biyu, za a gina wasu gidaje 200, tare da {{Convert|100000|sqft|m2}} sararin ofis da {{Convert|22000|sqft|m2}} na wurin siyarwa. Hukumar Kare Muhalli (EPA) ta yi aiki tare da birnin Chester don tabbatar da cewa ayyukan gine -gine ba su yi tasiri a wurin ajiye motoci da ke kusa ba wanda ya kasance wurin Wade Dump, wani wurin da aka gurbata Superfund a baya. == Ƙwallon ƙafa == Jinkirin gine -gine ya haifar da shawarar Filadelfia ta yanke shawarar buga wasan su na gida na farko a Lincoln Financial Field maimakon Subaru Park. An buga wasan su na farko a filin wasa a ranar 27 ga Yuni, 2010, lokacin da suka ci Seattle Sounders FC 3 - 1. Sébastien Le Toux ne ya zura kwallon farko ta Kungiyar a filin wasa a bugun fenariti. Duk da haka, Pat Noonan na Sounders FC ya ci kwallon farko a tarihin wurin. An samu halartar rikodin filin wasan a ranar 25 ga Yuli, 2012, don MLS All-Star Game na 2012 lokacin da MLS All-Stars ta ci [[Chelsea F.C.|Chelsea FC]] 3-2 a gaban magoya baya 19,236. == Sauran wasanni == === Ƙungiyar Rugby === [[File:2013_Māori_All_Blacks_tour_of_North_America_at_PPL_Park.jpg|right|thumb|200x200px| Māori All Blacks suna yin haka kafin wasan su da Amurka a 2013.]] ==== Gasar Rugby ta makarantan Collegiate ==== Subaru Park ta dauki bakuncin Gasar Rugby ta Kwalejin kowace Yuni tun daga 2011. Gasar Rugby ta makarantan kwalejin ita ce babbar gasar rugby ta kwaleji a Amurka, kuma ana watsa shi kai tsaye akan NBC kowace shekara. Sama da magoya baya 17,800 ne suka halarci gasar ta 2011. <ref>[[Collegiate Rugby Championship]]</ref> Subaru Park ta karbi bakuncin ƙungiyar ƙwallon rugby ta farko a ranar 9 ga Nuwamba, 2013, lokacin da Maori All Blacks suka fafata da Amurka . Taron mutane 18,500 da aka sayar sun shaida wasan da aka gwabza inda Maori All Blacks da suka ziyarta suka ci 29-19. ==== Firimiyan Turai ==== An ba da sanarwar a ranar 17 ga Mayu, 2017 cewa kungiyar Newcastle Falcons ta Ingila za ta buga wasan Premiership Rugby na gida da Saracens a filin wasa ranar 16 ga Satumba, 2017. Wannan shine wasan farko na turawa na biyu wanda aka shirya a Amurka da Saracens na biyu ziyara bayan London Irish ta karbi bakuncin su a Red Bull Arena, New Jersey a ranar 12 ga Maris, 2016 . {| class="wikitable" ! colspan="9" |Jerin Rugby na Farko - Wasannin Wasannin Amurka |- ! Lokacin ! Kwanan wata ! Talabijin ! Kungiyar gida ! Sakamakon ! Kungiyar Taway ! Gasar ! Halartar ! Wuri |- | 2017–18 | Satumba 16, 2017 | NBC |{{Flagicon|England}}</img> [[Newcastle Falcons]] | 7–29 |{{Flagicon|England}}</img> [[Saracens FC|Sarakuna]] | Rugby ta farko | 6,271 | Park Subaru |} === Kwallon makaranta === Wasan kwallon kafa na makaratan na farko da aka buga a Subaru Park shine Yaƙin Blue a ranar 19 ga Nuwamba, 2011, inda Delaware ya doke Villanova don samun kofin a karon farko. Waɗannan ƙungiyoyin guda biyu sun sake haduwa a ranar 23 ga Nuwamba, 2013, tare da Villanova ta doke Delaware 35-34. === Lacrosse === Filin wasan ya dauki bakuncin wasannin na ukun karshe guda biyu a gasar NCAA Division I Championship na Lacrosse na 2012 . A cikin 2013, filin wasan ya karbi bakuncin Gasar Lacrosse ta manya wasanni da aka sani da Steinfeld Cup . A cikin wannan wasan, Chesapeake Bayhawks ta ci Charlotte Hounds 10 - 9 a gaban magoya baya 3,892. A ranar 24 & 26 ga Afrilu, 2015, an dauki bakuncin Gasar ACC Lacrosse ta 2015 a wurin. A cikin 2015, filin wasan ya dauki bakuncin gasar NCCA Division I da Division Lacrosse gasar mata . Maryland ta doke North Carolina a wasan DI yayin da SUNY Cortland ta doke Trinity College na Hartford a wasan DIII. A cikin 2016, filin wasan ya sake karɓar bakuncin NCAA Division I da Division III mata Lacrosse Championship, Mayu 28 da Mayu 29, 2016. A matakin makarantar sakandare, manyan abubuwan da suka faru sun haɗa da wasan ƙwallon ƙafa na Inter-Academic League gasan na 2015, tsakanin Makarantar Haverford, daga [[Pennsylvania]], da Makarantar Hun ta [[New Jersey]] . Makarantar Haverford ta lashe wasan, haka kuma taken Inter-Ac, wanda ya ƙare cikakken lokacin 23-0. === Ƙarshe === Babban League Ultimate ya dauki bakuncin wasanni biyu na gasar zakarun na shekara -shekara a Subaru Park. Na farko shine ranar 19 ga Yuli, 2014 lokacin da DC Current ya ci Vancouver Nighthawks 23 - 17. Filin wasan ya sake karbar bakuncin gasar a ranar 8 ga Agusta, 2015 inda Boston Whitecaps ta doke Seattle Rainmakers 31 - 17. === kalangu da makadan sojoji === Idan aka ba da ikon yin amfani da shi azaman filin wasan ƙwallon ƙafa, kwanan nan an yi amfani da Subaru Park a matsayin wurin shekara -shekara don Yawon Gasar Gasar bazara ta Drum. === wasu daga cikin alfanun wasan kwallon kafa === [[File:PPL_Park_before_Independence_Playoff_Game_2010.jpg|thumb| Subaru Park kafin wasan kusa da na karshe tsakanin Philadelphia Independence da magicJack a 2010-wasan gida na ƙarshe na Independence har abada.]] Kwalejin Sojojin Amurka da ke West Point, New York, da Kwalejin Sojojin Ruwa na Amurka a Annapolis, Maryland, sun buga wasan ƙwallon ƙafa na maza na shekara -shekara, wanda ake kira da Army -Navy Cup a Subaru Park. Taron na 2012 ya zama karo na uku a cikin tarihin shekaru 75 na hamayyar ƙwallon ƙafa wanda makarantu suka haɗu a wuri mai tsaka tsaki kuma shine farkon taron tsaka-tsakin lokaci na yau da kullun, tare da biyun da suka gabata suna faruwa a gasar NCAA. Philadelphia gida ne na gargajiya na kishiyar ƙwallon ƙafa kuma tana tsakanin makarantun biyu. 3,672 sun fito don wasan farko na Philadelphia. Bayan illar Hurricane Sandy, an koma gasar ƙwallon ƙafa ta Big East maza ta 2012 zuwa Subaru Park daga Red Bull Arena . Subaru Park ta sake zama mai masaukin baki a 2013 don sake fasalin gasar taron. Filin wasan ya kuma shirya wasan sada zumunci tsakanin kasashen Girka da [[Ƙungiyar ƙwallon ƙafar Najeriya|Najeriya]] a shekarar 2014. Wasan dai an tashi babu ci ne. An yi gasar Kolejin 2013 a Subaru Park; gasar za ta dawo wurin taron a shekarar 2017. An buga wasannin farko na gasar SheBelieves Cup na 2017 a filin wasan, inda Faransa ta doke Ingila sannan Amurka ta doke Jamus . == Siffofin == Lokacin da aka bayyana zane-zanen gine-gine na farko, filin wasan ya kasance filin wasa mai siffa mai rufin rufi wanda ke rufe duk wuraren zama-ba kamar yawancin filayen kwallon kafa na Turai ba. Bayan tattaunawa da magoya bayan kulob din, kungiyar mallakar kungiyar, Keystone Sports & Entertainment, ta sake tsara wata takamaiman shiga ga kungiyar magoya bayan Sons na Ben don amincewa da amincin su. Wannan ƙofar tana kaiwa zuwa sashin kujeru 2,000 a ƙarshen kudu maso gabas na filin wasan da aka tanada musamman ga ƙungiyar da aka sani da The River End. Rufin rufin da aka rufe yana gudana sama da Babban da Tsayayyar Gado kuma an tsara su don kare magoya baya daga abubuwan ba tare da hana kallon gadar Commodore Barry da Kogin Delaware daga wuraren zama ba. Façade na waje ya ƙunshi tubali da dutse na halitta, ci gaba da gine -ginen Philadelphia na gargajiya. Ƙarin fasalulluka sun haɗa da ɗakuna talatin na alatu, gidan cin abinci mai cikakken sabis da kulob sama da Chester End, da kuma matakin wasan kida a cikin The River End (wanda har yanzu ba a yi amfani da shi ba). A cikin watan Fabrairu 2020, a matsayin wani ɓangare na Subaru na Amurka ya zama mai riƙe da haƙƙin sunan filin wasan, Kungiyar ta maye gurbin allon bidiyo na baya sama da Chester End tare da sabon {{Convert|3,440|sqft|m2}} allon bidiyo mai ƙarfi mai ƙarfi (HDR) wanda shine farkon sa a cikin filin wasan ƙwallon ƙafa na MLS. An kuma inganta allon kintinkiri na LED kusa da filin da kwanon wurin zama. Wani sabon yanki na VIP mai suna "Tunnel Club" an buɗe don kakar 2020 kuma. An fadada yankin da ke wajen filin wasan da ake kira "Subaru Plaza" don sauƙaƙe bukukuwan da suka gabata da sabon lambun al'umma don shuka 'ya'yan itatuwa da kayan marmari ga jama'ar yankin. {{Wide image|PPL Park Interior from the Southwest Stands 2010.10.02.jpg|1000px|View of the interior of Subaru Park, from the southwest corner of the Main Stand facing the Bridge Stand and the [[Commodore Barry Bridge]] in 2010. To the left is the Chester End and the right The River End, which is separate from the rest of the stadium.}} == Masu tallafawa == [[Category:Pages using multiple image with auto scaled images]] A ranar 25 ga Fabrairu, 2010, Ƙungiyar Philadelphia ta ba da sanarwar cewa AlPLown -based PPL Corporation ta sayi haƙƙin suna zuwa wurin gidanta na $ 20.&nbsp;miliyan sama da shekaru 11. A matsayin wani ɓangare na yarjejeniyar, PPL EnergyPlus yana ba wa filin wasan kuzarin makamashi mai ɗorewa wanda aka samo daga wasu tushe a Pennsylvania. Kamfanin Panasonic yana ba da tsarin watsa shirye-shirye da talabijin, manyan allon nuni na LED, tsarin tsaro, da tsarin siyarwa. Filin wasan na musamman ne domin babu tutar Amurka da za a iya gani ga masu kallo ko mahalarta cikin ginin. A ranar 30 ga Nuwamba, 2015, Kamfanin Talen Energy ya ɗauki sunan suna haƙƙoƙi da samar da wutar filin wasan. Talen Energy ya tashi a matsayin mai samar da wutar lantarki daga PPL wanda kuma ya mai da hankali kan hanyoyin watsawa da rarrabawa. == Rangwame == Subaru Park ya ƙunshi yawancin abincin da aka saba sayar da su a wuraren wasanni na Amurka, kuma yana ba da kayan abinci na Philadelphia irin su cheesesteaks, hoagies, da pretzels masu taushi (masu kama da tambarin farko na Union). Ana ba da abinci da yawa daga kamfanoni na gida irin su Turkiyya Hill, Abincin Abinci na Herr da Pizza Seasons, yayin da giya daga masana'antun gida kamar Nasara da Shugaban Kifi . == Sufuri == Kamar Filin Wasannin Kudancin Philadelphia, filin wasan yana kusa da Interstate 95 . Kusan {{Convert|1|mi|km}} daga Cibiyar Sufuri ta Chester SEPTA, inda ake ba da sabis na jigilar kaya daga awanni huɗu kafin fara aiki kuma daga cikakken lokaci har wurin shakatawa ba komai. Filin jirgin saman Philadelphia shine {{Convert|5|mi|km}} da. ===Manazarta== [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] 0br66av2iligncuxr0tw9kevtjzynab 166280 166279 2022-08-16T17:55:06Z Sufie Alyaryasie 13902 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Subaru Park''' (wanda aka fi sani da '''PPL Park''' da '''Talen Energy Stadium''' ) filin wasa ne na ƙwallon ƙafa wanda ke Chester, [[Pennsylvania]], [[Tarayyar Amurka|Amurka]], kusa da gadar Commodore Barry a bakin ruwa kusa da Kogin Delaware . Filin wasan yana gida ne ga Ƙungiyar Ƙwallon ƙafa ta Filadelfia. <ref>https://www.boxofficeticketsales.com/subaru-park?utm_source=google&utm_medium=cpc&utm_campaign=6444678390&utm_term=subaru%20park&gclid=EAIaIQobChMI2c7brvbL-QIVho1oCR162wvDEAAYAyAAEgLel_D_BwE</ref> Subaru Park an tsara tane amatsayin matakin farko don haɓaka tattalin arziƙi a gefen ruwa, tare da ƙarin tsare -tsaren da ake kira rafin rafi tsakanin sauran nishaɗi, dillali, da ayyukan zama. Kamfanin TN Ward, wanda ke Ardmore ne ya gina filin wasan. Aikin shine sakamakon haɗin gwiwa na $ 30&nbsp;miliyan daga gundumar Delaware da $ 47&nbsp;miliyan daga demokaradiyyan na [[Pennsylvania]] . Subaru na Amurka ita ce mai ɗaukar nauyin sunan filin wasan. == Ginawa == Major League Soccer (MLS) ya kasance yana sha'awar shiga kasuwar Philadelphia shekaru da yawa, tare da alkawurra da yawa na kwamishina Don Garber, kamar yadda bayaninsa ya tabbatar, "Ba batun bane idan amma lokacin da Philadelphia ta sami ƙungiya." Da farko, Major League Soccer yana sha'awar wani yanki a cikin gundumar Bristol, kimanin {{Convert|23|mi|km}} arewacin Cibiyar City, Philadelphia . Waɗannan tsare -tsaren ba su yi nasara ba. Daga baya, Jami'ar Rowan ta ba da cikakkun bayanai don filin wasan ƙwallon ƙafa kusa da harabarta a Glassboro, New Jersey . Koyaya, kudade daga jihar New Jersey sun faɗi a cikin 2006. A ƙarshen 2006, ƙungiyar masu saka hannun jari karkashin jagorancin Rob Buccini, wanda ya kafa ƙungiyar Buccini/Pollin; Jay Sugarman, babban jami'in iStar Financial; da James Nevels, tsohon shugaban Hukumar Gyaran Makarantar Philadelphia, sun fara shirin wani filin wasan ƙwallon ƙafa a birnin Chester bayan kuɗin aikin Rowan ya gaza wuce majalisar dokokin [[New Jersey|New Jersey.]] Bayan watanni da yawa na tattaunawar, 'yan siyasar gundumar Delaware sun ba da sanarwar amincewa da kuɗin filin wasan a watan Oktoba 2007. Gundumar Delaware ta mallaki filayen da filin wasan da kanta, yayin da ƙungiyar ke da haƙƙoƙin suna bisa amincewar su na haya na shekaru 30. Sabuwar Hukumar Kula da Wasannin Gundumar Delaware ta biya rabon gundumar na $ 30&nbsp;miliyan ta hanyar haraji daga Harrah's Chester harness racing track da gidan caca. Ƙarin $ 80&nbsp;miliyan aka ba da gudummawa daga masu saka jari masu zaman kansu A ranar 31 ga Janairun 2008, Gwamna Ed Rendell da Shugaban Masu Rinjaye na Majalisar Dattawa ta Pennsylvania Dominic Pileggi, sun bayyana filin wasan ƙwallon ƙafa haɗe da kunshin farfado da tattalin arzikin birnin Chester. $ 25&nbsp;miliyan aka ware don gina filin wasan, tare da karin dala 7&nbsp;miliyan zuwa wani shiri na matakai biyu wanda ya ƙunshi gidaje 186, gidaje 25, {{Convert|335000|sqft|m2}} sararin ofis, {{Convert|200000|sqft|m2}} cibiyar taro, fiye da {{Convert|20000|sqft|m2}} na wurin siyarwa, da tsarin filin ajiye motoci don ɗaukar motoci 1,350. A mataki na biyu, za a gina wasu gidaje 200, tare da {{Convert|100000|sqft|m2}} sararin ofis da {{Convert|22000|sqft|m2}} na wurin siyarwa. Hukumar Kare Muhalli (EPA) ta yi aiki tare da birnin Chester don tabbatar da cewa ayyukan gine -gine ba su yi tasiri a wurin ajiye motoci da ke kusa ba wanda ya kasance wurin Wade Dump, wani wurin da aka gurbata Superfund a baya. == Ƙwallon ƙafa == Jinkirin gine -gine ya haifar da shawarar Filadelfia ta yanke shawarar buga wasan su na gida na farko a Lincoln Financial Field maimakon Subaru Park. An buga wasan su na farko a filin wasa a ranar 27 ga Yuni, 2010, lokacin da suka ci Seattle Sounders FC 3 - 1. Sébastien Le Toux ne ya zura kwallon farko ta Kungiyar a filin wasa a bugun fenariti. Duk da haka, Pat Noonan na Sounders FC ya ci kwallon farko a tarihin wurin. An samu halartar rikodin filin wasan a ranar 25 ga Yuli, 2012, don MLS All-Star Game na 2012 lokacin da MLS All-Stars ta ci [[Chelsea F.C.|Chelsea FC]] 3-2 a gaban magoya baya 19,236. == Sauran wasanni == === Ƙungiyar Rugby === [[File:2013_Māori_All_Blacks_tour_of_North_America_at_PPL_Park.jpg|right|thumb|200x200px| Māori All Blacks suna yin haka kafin wasan su da Amurka a 2013.]] ==== Gasar Rugby ta makarantan Collegiate ==== Subaru Park ta dauki bakuncin Gasar Rugby ta Kwalejin kowace Yuni tun daga 2011. Gasar Rugby ta makarantan kwalejin ita ce babbar gasar rugby ta kwaleji a Amurka, kuma ana watsa shi kai tsaye akan NBC kowace shekara. Sama da magoya baya 17,800 ne suka halarci gasar ta 2011. <ref>[[Collegiate Rugby Championship]]</ref> Subaru Park ta karbi bakuncin ƙungiyar ƙwallon rugby ta farko a ranar 9 ga Nuwamba, 2013, lokacin da Maori All Blacks suka fafata da Amurka . Taron mutane 18,500 da aka sayar sun shaida wasan da aka gwabza inda Maori All Blacks da suka ziyarta suka ci 29-19. ==== Firimiyan Turai ==== An ba da sanarwar a ranar 17 ga Mayu, 2017 cewa kungiyar Newcastle Falcons ta Ingila za ta buga wasan Premiership Rugby na gida da Saracens a filin wasa ranar 16 ga Satumba, 2017. Wannan shine wasan farko na turawa na biyu wanda aka shirya a Amurka da Saracens na biyu ziyara bayan London Irish ta karbi bakuncin su a Red Bull Arena, New Jersey a ranar 12 ga Maris, 2016 . {| class="wikitable" ! colspan="9" |Jerin Rugby na Farko - Wasannin Wasannin Amurka |- ! Lokacin ! Kwanan wata ! Talabijin ! Kungiyar gida ! Sakamakon ! Kungiyar Taway ! Gasar ! Halartar ! Wuri |- | 2017–18 | Satumba 16, 2017 | NBC |{{Flagicon|England}}</img> [[Newcastle Falcons]] | 7–29 |{{Flagicon|England}}</img> [[Saracens FC|Sarakuna]] | Rugby ta farko | 6,271 | Park Subaru |} === Kwallon makaranta === Wasan kwallon kafa na makaratan na farko da aka buga a Subaru Park shine Yaƙin Blue a ranar 19 ga Nuwamba, 2011, inda Delaware ya doke Villanova don samun kofin a karon farko. Waɗannan ƙungiyoyin guda biyu sun sake haduwa a ranar 23 ga Nuwamba, 2013, tare da Villanova ta doke Delaware 35-34. === Lacrosse === Filin wasan ya dauki bakuncin wasannin na ukun karshe guda biyu a gasar NCAA Division I Championship na Lacrosse na 2012 . A cikin 2013, filin wasan ya karbi bakuncin Gasar Lacrosse ta manya wasanni da aka sani da Steinfeld Cup . A cikin wannan wasan, Chesapeake Bayhawks ta ci Charlotte Hounds 10 - 9 a gaban magoya baya 3,892. A ranar 24 & 26 ga Afrilu, 2015, an dauki bakuncin Gasar ACC Lacrosse ta 2015 a wurin. A cikin 2015, filin wasan ya dauki bakuncin gasar NCCA Division I da Division Lacrosse gasar mata . Maryland ta doke North Carolina a wasan DI yayin da SUNY Cortland ta doke Trinity College na Hartford a wasan DIII. A cikin 2016, filin wasan ya sake karɓar bakuncin NCAA Division I da Division III mata Lacrosse Championship, Mayu 28 da Mayu 29, 2016. A matakin makarantar sakandare, manyan abubuwan da suka faru sun haɗa da wasan ƙwallon ƙafa na Inter-Academic League gasan na 2015, tsakanin Makarantar Haverford, daga [[Pennsylvania]], da Makarantar Hun ta [[New Jersey]] . Makarantar Haverford ta lashe wasan, haka kuma taken Inter-Ac, wanda ya ƙare cikakken lokacin 23-0. === Ƙarshe === Babban League Ultimate ya dauki bakuncin wasanni biyu na gasar zakarun na shekara -shekara a Subaru Park. Na farko shine ranar 19 ga Yuli, 2014 lokacin da DC Current ya ci Vancouver Nighthawks 23 - 17. Filin wasan ya sake karbar bakuncin gasar a ranar 8 ga Agusta, 2015 inda Boston Whitecaps ta doke Seattle Rainmakers 31 - 17. === kalangu da makadan sojoji === Idan aka ba da ikon yin amfani da shi azaman filin wasan ƙwallon ƙafa, kwanan nan an yi amfani da Subaru Park a matsayin wurin shekara -shekara don Yawon Gasar Gasar bazara ta Drum. === wasu daga cikin alfanun wasan kwallon kafa === [[File:PPL_Park_before_Independence_Playoff_Game_2010.jpg|thumb| Subaru Park kafin wasan kusa da na karshe tsakanin Philadelphia Independence da magicJack a 2010-wasan gida na ƙarshe na Independence har abada.]] Kwalejin Sojojin Amurka da ke West Point, New York, da Kwalejin Sojojin Ruwa na Amurka a Annapolis, Maryland, sun buga wasan ƙwallon ƙafa na maza na shekara -shekara, wanda ake kira da Army -Navy Cup a Subaru Park. Taron na 2012 ya zama karo na uku a cikin tarihin shekaru 75 na hamayyar ƙwallon ƙafa wanda makarantu suka haɗu a wuri mai tsaka tsaki kuma shine farkon taron tsaka-tsakin lokaci na yau da kullun, tare da biyun da suka gabata suna faruwa a gasar NCAA. Philadelphia gida ne na gargajiya na kishiyar ƙwallon ƙafa kuma tana tsakanin makarantun biyu. 3,672 sun fito don wasan farko na Philadelphia. Bayan illar Hurricane Sandy, an koma gasar ƙwallon ƙafa ta Big East maza ta 2012 zuwa Subaru Park daga Red Bull Arena . Subaru Park ta sake zama mai masaukin baki a 2013 don sake fasalin gasar taron. Filin wasan ya kuma shirya wasan sada zumunci tsakanin kasashen Girka da [[Ƙungiyar ƙwallon ƙafar Najeriya|Najeriya]] a shekarar 2014. Wasan dai an tashi babu ci ne. An yi gasar Kolejin 2013 a Subaru Park; gasar za ta dawo wurin taron a shekarar 2017. An buga wasannin farko na gasar SheBelieves Cup na 2017 a filin wasan, inda Faransa ta doke Ingila sannan Amurka ta doke Jamus . == Siffofin == Lokacin da aka bayyana zane-zanen gine-gine na farko, filin wasan ya kasance filin wasa mai siffa mai rufin rufi wanda ke rufe duk wuraren zama-ba kamar yawancin filayen kwallon kafa na Turai ba. Bayan tattaunawa da magoya bayan kulob din, kungiyar mallakar kungiyar, Keystone Sports & Entertainment, ta sake tsara wata takamaiman shiga ga kungiyar magoya bayan Sons na Ben don amincewa da amincin su. Wannan ƙofar tana kaiwa zuwa sashin kujeru 2,000 a ƙarshen kudu maso gabas na filin wasan da aka tanada musamman ga ƙungiyar da aka sani da The River End. Rufin rufin da aka rufe yana gudana sama da Babban da Tsayayyar Gado kuma an tsara su don kare magoya baya daga abubuwan ba tare da hana kallon gadar Commodore Barry da Kogin Delaware daga wuraren zama ba. Façade na waje ya ƙunshi tubali da dutse na halitta, ci gaba da gine -ginen Philadelphia na gargajiya. Ƙarin fasalulluka sun haɗa da ɗakuna talatin na alatu, gidan cin abinci mai cikakken sabis da kulob sama da Chester End, da kuma matakin wasan kida a cikin The River End (wanda har yanzu ba a yi amfani da shi ba). A cikin watan Fabrairu 2020, a matsayin wani ɓangare na Subaru na Amurka ya zama mai riƙe da haƙƙin sunan filin wasan, Kungiyar ta maye gurbin allon bidiyo na baya sama da Chester End tare da sabon {{Convert|3,440|sqft|m2}} allon bidiyo mai ƙarfi mai ƙarfi (HDR) wanda shine farkon sa a cikin filin wasan ƙwallon ƙafa na MLS. An kuma inganta allon kintinkiri na LED kusa da filin da kwanon wurin zama. Wani sabon yanki na VIP mai suna "Tunnel Club" an buɗe don kakar 2020 kuma. An fadada yankin da ke wajen filin wasan da ake kira "Subaru Plaza" don sauƙaƙe bukukuwan da suka gabata da sabon lambun al'umma don shuka 'ya'yan itatuwa da kayan marmari ga jama'ar yankin. {{Wide image|PPL Park Interior from the Southwest Stands 2010.10.02.jpg|1000px|View of the interior of Subaru Park, from the southwest corner of the Main Stand facing the Bridge Stand and the [[Commodore Barry Bridge]] in 2010. To the left is the Chester End and the right The River End, which is separate from the rest of the stadium.}} == Masu tallafawa == [[Category:Pages using multiple image with auto scaled images]] A ranar 25 ga Fabrairu, 2010, Ƙungiyar Philadelphia ta ba da sanarwar cewa AlPLown -based PPL Corporation ta sayi haƙƙin suna zuwa wurin gidanta na $ 20.&nbsp;miliyan sama da shekaru 11. A matsayin wani ɓangare na yarjejeniyar, PPL EnergyPlus yana ba wa filin wasan kuzarin makamashi mai ɗorewa wanda aka samo daga wasu tushe a Pennsylvania. Kamfanin Panasonic yana ba da tsarin watsa shirye-shirye da talabijin, manyan allon nuni na LED, tsarin tsaro, da tsarin siyarwa. Filin wasan na musamman ne domin babu tutar Amurka da za a iya gani ga masu kallo ko mahalarta cikin ginin. A ranar 30 ga Nuwamba, 2015, Kamfanin Talen Energy ya ɗauki sunan suna haƙƙoƙi da samar da wutar filin wasan. Talen Energy ya tashi a matsayin mai samar da wutar lantarki daga PPL wanda kuma ya mai da hankali kan hanyoyin watsawa da rarrabawa. <ref>https://ng.soccerway.com/venues/united-states/union-field-at-chester/v2954/</ref> == Rangwame == Subaru Park ya ƙunshi yawancin abincin da aka saba sayar da su a wuraren wasanni na Amurka, kuma yana ba da kayan abinci na Philadelphia irin su cheesesteaks, hoagies, da pretzels masu taushi (masu kama da tambarin farko na Union). Ana ba da abinci da yawa daga kamfanoni na gida irin su Turkiyya Hill, Abincin Abinci na Herr da Pizza Seasons, yayin da giya daga masana'antun gida kamar Nasara da Shugaban Kifi . == Sufuri == Kamar Filin Wasannin Kudancin Philadelphia, filin wasan yana kusa da Interstate 95 . Kusan {{Convert|1|mi|km}} daga Cibiyar Sufuri ta Chester SEPTA, inda ake ba da sabis na jigilar kaya daga awanni huɗu kafin fara aiki kuma daga cikakken lokaci har wurin shakatawa ba komai. Filin jirgin saman Philadelphia shine {{Convert|5|mi|km}} da.<ref>https://www.philadelphiaunion.com/stadium/</ref> ===Manazarta=== [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] 01sdtvs702egzc5r5rindr7st22pap0 166282 166280 2022-08-16T18:23:46Z SIRTEE1 14849 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1104653862|Subaru Park]]" wikitext text/x-wiki '''Subaru Park''' (wanda aka fi sani da '''PPL Park''' da '''Talen Energy Stadium''' ) filin wasa ne na ƙwallon ƙafa wanda ke Chester, [[Pennsylvania]], [[Tarayyar Amurka|Amurka]], kusa da gadar Commodore Barry a bakin ruwa kusa da Kogin Delaware . Filin wasan yana gida ne ga Ƙungiyar Ƙwallon ƙafa ta Filadelfia. Subaru Park an tsara tane azaman matakin farko don haɓaka tattalin arziƙi a gefen ruwa, tare da ƙarin tsare -tsaren da ake kira rafin rafi tsakanin sauran nishaɗi, dillali, da ayyukan zama. Kamfanin TN Ward, wanda ke Ardmore ne ya gina filin wasan. Aikin shine sakamakon haɗin gwiwa na $ 30&nbsp;miliyan daga gundumar Delaware da $ 47&nbsp;miliyan daga demokaradiyyan na [[Pennsylvania]] . Subaru na Amurka ita ce mai ɗaukar nauyin sunan filin wasan. == Ginawa == Major League Soccer (MLS) ya kasance yana sha'awar shiga kasuwar Philadelphia shekaru da yawa, tare da alkawurra da yawa na kwamishina Don Garber, kamar yadda bayaninsa ya tabbatar, "Ba batun bane idan amma lokacin da Philadelphia ta sami ƙungiya." Da farko, manyan wasan kallon kafa yana sha'awar wani yanki a cikin gundumar Bristol, kimanin {{Convert|23|mi|km}} arewacin Cibiyar City, Philadelphia . Waɗannan tsare -tsaren ba su yi nasara ba. Daga baya, Jami'ar Rowan ta ba da cikakkun bayanai don filin wasan ƙwallon ƙafa kusa da harabarta a Glassboro, New Jersey . Koyaya, kudade daga jihar New Jersey sun faɗi a cikin 2006. A ƙarshen 2006, ƙungiyar masu saka hannun jari karkashin jagorancin Rob Buccini, wanda ya kafa ƙungiyar Buccini/Pollin; Jay Sugarman, babban jami'in iStar Financial; da James Nevels, tsohon shugaban Hukumar Gyaran Makarantar Philadelphia, sun fara shirin wani filin wasan ƙwallon ƙafa a birnin Chester bayan kuɗin aikin Rowan ya gaza wuce majalisar dokokin [[New Jersey|New Jersey.]] Bayan watanni da yawa na tattaunawar, 'yan siyasar gundumar Delaware sun ba da sanarwar amincewa da kuɗin filin wasan a watan Oktoba 2007. Gundumar Delaware ta mallaki filayen da filin wasan da kanta, yayin da ƙungiyar ke da haƙƙoƙin suna bisa amincewar su na haya na shekaru 30. Sabuwar Hukumar Kula da Wasannin Gundumar Delaware ta biya rabon gundumar na $ 30&nbsp;miliyan ta hanyar haraji daga Harrah's Chester harness racing track da gidan caca. Ƙarin $ 80&nbsp;miliyan aka ba da gudummawa daga masu saka jari masu zaman kansu A ranar 31 ga Janairun 2008, Gwamna Ed Rendell da Shugaban Masu Rinjaye na Majalisar Dattawa ta Pennsylvania Dominic Pileggi, sun bayyana filin wasan ƙwallon ƙafa haɗe da kunshin farfado da tattalin arzikin birnin Chester. $ 25&nbsp;miliyan aka ware don gina filin wasan, tare da karin dala 7&nbsp;miliyan zuwa wani shiri na matakai biyu wanda ya ƙunshi gidaje 186, gidaje 25, {{Convert|335000|sqft|m2}} sararin ofis, {{Convert|200000|sqft|m2}} cibiyar taro, fiye da {{Convert|20000|sqft|m2}} na wurin siyarwa, da tsarin filin ajiye motoci don ɗaukar motoci 1,350. A mataki na biyu, za a gina wasu gidaje 200, tare da {{Convert|100000|sqft|m2}} sararin ofis da {{Convert|22000|sqft|m2}} na wurin siyarwa. Hukumar Kare Muhalli (EPA) ta yi aiki tare da birnin Chester don tabbatar da cewa ayyukan gine -gine ba su yi tasiri a wurin ajiye motoci da ke kusa ba wanda ya kasance wurin Wade Dump, wani wurin da aka gurbata Superfund a baya. == Ƙwallon ƙafa == Jinkirin gine -gine ya haifar da shawarar Filadelfia ta yanke shawarar buga wasan su na gida na farko a Lincoln Financial Field maimakon Subaru Park. An buga wasan su na farko a filin wasa a ranar 27 ga Yuni, 2010, lokacin da suka ci Seattle Sounders FC 3 - 1. Sébastien Le Toux ne ya zura kwallon farko ta Kungiyar a filin wasa a bugun fenariti. Duk da haka, Pat Noonan na Sounders FC ya ci kwallon farko a tarihin wurin. An samu halartar rikodin filin wasan a ranar 25 ga Yuli, 2012, don MLS All-Star Game na 2012 lokacin da MLS All-Stars ta ci [[Chelsea F.C.|Chelsea FC]] 3-2 a gaban magoya baya 19,236. == Sauran wasanni == === Ƙungiyar Rugby === [[File:2013_Māori_All_Blacks_tour_of_North_America_at_PPL_Park.jpg|right|thumb|200x200px| Māori All Blacks suna yin haka kafin wasan su da Amurka a 2013.]] ==== Gasar Rugby ta makarantan Collegiate ==== Subaru Park ta dauki bakuncin Gasar Rugby ta Kwalejin kowace Yuni tun daga 2011. Gasar Rugby ta makarantan kwalejin ita ce babbar gasar rugby ta kwaleji a Amurka, kuma ana watsa shi kai tsaye akan NBC kowace shekara. Sama da magoya baya 17,800 ne suka halarci gasar ta 2011. <ref>[[Collegiate Rugby Championship]]</ref> Subaru Park ta karbi bakuncin ƙungiyar ƙwallon rugby ta farko a ranar 9 ga Nuwamba, 2013, lokacin da Maori All Blacks suka fafata da Amurka . Taron mutane 18,500 da aka sayar sun shaida wasan da aka gwabza inda Maori All Blacks da suka ziyarta suka ci 29-19. ==== Firimiyan Turai ==== An ba da sanarwar a ranar 17 ga Mayu, 2017 cewa kungiyar Newcastle Falcons ta Ingila za ta buga wasan Premiership Rugby na gida da Saracens a filin wasa ranar 16 ga Satumba, 2017. Wannan shine wasan farko na turawa na biyu wanda aka shirya a Amurka da Saracens na biyu ziyara bayan London Irish ta karbi bakuncin su a Red Bull Arena, New Jersey a ranar 12 ga Maris, 2016 . {| class="wikitable" ! colspan="9" |Jerin Rugby na Farko - Wasannin Wasannin Amurka |- ! Lokacin ! Kwanan wata ! Talabijin ! Kungiyar gida ! Sakamakon ! Kungiyar Taway ! Gasar ! Halartar ! Wuri |- | 2017–18 | Satumba 16, 2017 | NBC |{{Flagicon|England}}</img> [[Newcastle Falcons]] | 7–29 |{{Flagicon|England}}</img> [[Saracens FC|Sarakuna]] | Rugby ta farko | 6,271 | Park Subaru |} === Kwallon makaranta === Wasan kwallon kafa na makaratan na farko da aka buga a Subaru Park shine Yaƙin Blue a ranar 19 ga Nuwamba, 2011, inda Delaware ya doke Villanova don samun kofin a karon farko. Waɗannan ƙungiyoyin guda biyu sun sake haduwa a ranar 23 ga Nuwamba, 2013, tare da Villanova ta doke Delaware 35-34. === Lacrosse === Filin wasan ya dauki bakuncin wasannin na ukun karshe guda biyu a gasar NCAA Division I Championship na Lacrosse na 2012 . A cikin 2013, filin wasan ya karbi bakuncin Gasar Lacrosse ta manya wasanni da aka sani da Steinfeld Cup . A cikin wannan wasan, Chesapeake Bayhawks ta ci Charlotte Hounds 10 - 9 a gaban magoya baya 3,892. A ranar 24 & 26 ga Afrilu, 2015, an dauki bakuncin Gasar ACC Lacrosse ta 2015 a wurin. A cikin 2015, filin wasan ya dauki bakuncin gasar NCCA Division I da Division Lacrosse gasar mata . Maryland ta doke North Carolina a wasan DI yayin da SUNY Cortland ta doke Trinity College na Hartford a wasan DIII. A cikin 2016, filin wasan ya sake karɓar bakuncin NCAA Division I da Division III mata Lacrosse Championship, Mayu 28 da Mayu 29, 2016. A matakin makarantar sakandare, manyan abubuwan da suka faru sun haɗa da wasan ƙwallon ƙafa na Inter-Academic League gasan na 2015, tsakanin Makarantar Haverford, daga [[Pennsylvania]], da Makarantar Hun ta [[New Jersey]] . Makarantar Haverford ta lashe wasan, haka kuma taken Inter-Ac, wanda ya ƙare cikakken lokacin 23-0. === Ƙarshe === Babban League Ultimate ya dauki bakuncin wasanni biyu na gasar zakarun na shekara -shekara a Subaru Park. Na farko shine ranar 19 ga Yuli, 2014 lokacin da DC Current ya ci Vancouver Nighthawks 23 - 17. Filin wasan ya sake karbar bakuncin gasar a ranar 8 ga Agusta, 2015 inda Boston Whitecaps ta doke Seattle Rainmakers 31 - 17. === kalangu da makadan sojoji === Idan aka ba da ikon yin amfani da shi azaman filin wasan ƙwallon ƙafa, kwanan nan an yi amfani da Subaru Park a matsayin wurin shekara -shekara don Yawon Gasar Gasar bazara ta Drum. === wasu daga cikin alfanu nwasan kwallon kafa === [[File:PPL_Park_before_Independence_Playoff_Game_2010.jpg|thumb| Subaru Park kafin wasan kusa da na karshe tsakanin Philadelphia Independence da magicJack a 2010-wasan gida na ƙarshe na Independence har abada.]] Kwalejin Sojojin Amurka da ke West Point, New York, da Kwalejin Sojojin Ruwa na Amurka a Annapolis, Maryland, sun buga wasan ƙwallon ƙafa na maza na shekara -shekara, wanda ake kira da Army -Navy Cup a Subaru Park. Taron na 2012 ya zama karo na uku a cikin tarihin shekaru 75 na hamayyar ƙwallon ƙafa wanda makarantu suka haɗu a wuri mai tsaka tsaki kuma shine farkon taron tsaka-tsakin lokaci na yau da kullun, tare da biyun da suka gabata suna faruwa a gasar NCAA. Philadelphia gida ne na gargajiya na kishiyar ƙwallon ƙafa kuma tana tsakanin makarantun biyu. 3,672 sun fito don wasan farko na Philadelphia. Bayan illar Hurricane Sandy, an koma gasar ƙwallon ƙafa ta Big East maza ta 2012 zuwa Subaru Park daga Red Bull Arena . Subaru Park ta sake zama mai masaukin baki a 2013 don sake fasalin gasar taron. Filin wasan ya kuma shirya wasan sada zumunci tsakanin kasashen Girka da [[Ƙungiyar ƙwallon ƙafar Najeriya|Najeriya]] a shekarar 2014. Wasan dai an tashi babu ci ne. An yi gasar Kolejin 2013 a Subaru Park; gasar za ta dawo wurin taron a shekarar 2017. An buga wasannin farko na gasar SheBelieves Cup na 2017 a filin wasan, inda Faransa ta doke Ingila sannan Amurka ta doke Jamus . == Siffofin == Lokacin da aka bayyana zane-zanen gine-gine na farko, filin wasan ya kasance filin wasa mai siffa mai rufin rufi wanda ke rufe duk wuraren zama-ba kamar yawancin filayen kwallon kafa na Turai ba. Bayan tattaunawa da magoya bayan kulob din, kungiyar mallakar kungiyar, Keystone Sports & Entertainment, ta sake tsara wata takamaiman shiga ga kungiyar magoya bayan Sons na Ben don amincewa da amincin su. Wannan ƙofar tana kaiwa zuwa sashin kujeru 2,000 a ƙarshen kudu maso gabas na filin wasan da aka tanada musamman ga ƙungiyar da aka sani da The River End. Rufin rufin da aka rufe yana gudana sama da Babban da Tsayayyar Gado kuma an tsara su don kare magoya baya daga abubuwan ba tare da hana kallon gadar Commodore Barry da Kogin Delaware daga wuraren zama ba. Façade na waje ya ƙunshi tubali da dutse na halitta, ci gaba da gine -ginen Philadelphia na gargajiya. Ƙarin fasalulluka sun haɗa da ɗakuna talatin na alatu, gidan cin abinci mai cikakken sabis da kulob sama da Chester End, da kuma matakin wasan kida a cikin The River End (wanda har yanzu ba a yi amfani da shi ba). A cikin watan Fabrairu 2020, a matsayin wani ɓangare na Subaru na Amurka ya zama mai riƙe da haƙƙin sunan filin wasan, Kungiyar ta maye gurbin allon bidiyo na baya sama da Chester End tare da sabon {{Convert|3,440|sqft|m2}} allon bidiyo mai ƙarfi mai ƙarfi (HDR) wanda shine farkon sa a cikin filin wasan ƙwallon ƙafa na MLS. An kuma inganta allon kintinkiri na LED kusa da filin da kwanon wurin zama. Wani sabon yanki na VIP mai suna "Tunnel Club" an buɗe don kakar 2020 kuma. An fadada yankin da ke wajen filin wasan da ake kira "Subaru Plaza" don sauƙaƙe bukukuwan da suka gabata da sabon lambun al'umma don shuka 'ya'yan itatuwa da kayan marmari ga jama'ar yankin. {{Wide image|PPL Park Interior from the Southwest Stands 2010.10.02.jpg|1000px|View of the interior of Subaru Park, from the southwest corner of the Main Stand facing the Bridge Stand and the [[Commodore Barry Bridge]] in 2010. To the left is the Chester End and the right The River End, which is separate from the rest of the stadium.}} == Masu tallafawa == [[Category:Pages using multiple image with auto scaled images]] A ranar 25 ga Fabrairu, 2010, Ƙungiyar Philadelphia ta ba da sanarwar cewa AlPLown -based PPL Corporation ta sayi haƙƙin suna zuwa wurin gidanta na $ 20.&nbsp;miliyan sama da shekaru 11. A matsayin wani ɓangare na yarjejeniyar, PPL EnergyPlus yana ba wa filin wasan kuzarin makamashi mai ɗorewa wanda aka samo daga wasu tushe a Pennsylvania. Kamfanin Panasonic yana ba da tsarin watsa shirye-shirye da talabijin, manyan allon nuni na LED, tsarin tsaro, da tsarin siyarwa. Filin wasan na musamman ne domin babu tutar Amurka da za a iya gani ga masu kallo ko mahalarta cikin ginin. A ranar 30 ga Nuwamba, 2015, Kamfanin Talen Energy ya ɗauki sunan suna haƙƙoƙi da samar da wutar filin wasan. Talen Energy ya tashi a matsayin mai samar da wutar lantarki daga PPL wanda kuma ya mai da hankali kan hanyoyin watsawa da rarrabawa. == Rangwame == Subaru Park ya ƙunshi yawancin abincin da aka saba sayar da su a wuraren wasanni na Amurka, kuma yana ba da kayan abinci na Philadelphia irin su cheesesteaks, hoagies, da pretzels masu taushi (masu kama da tambarin farko na Union). Ana ba da abinci da yawa daga kamfanoni na gida irin su Turkiyya Hill, Abincin Abinci na Herr da Pizza Seasons, yayin da giya daga masana'antun gida kamar Nasara da Shugaban Kifi . == Sufuri == Kamar Filin Wasannin Kudancin Philadelphia, filin wasan yana kusa da Interstate 95 . Kusan {{Convert|1|mi|km}} daga Cibiyar Sufuri ta Chester SEPTA, inda ake ba da sabis na jigilar kaya daga awanni huɗu kafin fara aiki kuma daga cikakken lokaci har wurin shakatawa ba komai. Filin jirgin saman Philadelphia shine {{Convert|5|mi|km}} da. == Nassoshi == [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] hnlj7ms9fgpqhqx61qp7jn3f5okzyz0 166291 166282 2022-08-16T18:31:59Z SIRTEE1 14849 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1104653862|Subaru Park]]" wikitext text/x-wiki '''Subaru Park''' (wanda aka fi sani da '''PPL Park''' da '''Talen Energy Stadium''' ) filin wasa ne na ƙwallon ƙafa wanda ke Chester, [[Pennsylvania]], [[Tarayyar Amurka|Amurka]], kusa da gadar Commodore Barry a bakin ruwa kusa da Kogin Delaware . Filin wasan yana gida ne ga Ƙungiyar Ƙwallon ƙafa ta Filadelfia. Subaru Park an tsara tane azaman matakin farko don haɓaka tattalin arziƙi a gefen ruwa, tare da ƙarin tsare -tsaren da ake kira rafin rafi tsakanin sauran nishaɗi, dillali, da ayyukan zama. Kamfanin TN Ward, wanda ke Ardmore ne ya gina filin wasan. Aikin shine sakamakon haɗin gwiwa na $ 30&nbsp;miliyan daga gundumar Delaware da $ 47&nbsp;miliyan daga demokaradiyyan na [[Pennsylvania]] . Subaru na Amurka ita ce mai ɗaukar nauyin sunan filin wasan. == Ginawa == Major League Soccer (MLS) ya kasance yana sha'awar shiga kasuwar Philadelphia shekaru da yawa, tare da alkawurra da yawa na kwamishina Don Garber, kamar yadda bayaninsa ya tabbatar, "Ba batun bane idan amma lokacin da Philadelphia ta sami ƙungiya." Da farko, manyan wasan kallon kafa yana sha'awar wani yanki a cikin gundumar Bristol, kimanin {{Convert|23|mi|km}} arewacin Cibiyar City, Philadelphia . Waɗannan tsare -tsaren ba su yi nasara ba. Daga baya, Jami'ar Rowan ta ba da cikakkun bayanai don filin wasan ƙwallon ƙafa kusa da harabarta a Glassboro, New Jersey . Koyaya, kudade daga jihar New Jersey sun faɗi a cikin 2006. A ƙarshen 2006, ƙungiyar masu saka hannun jari karkashin jagorancin Rob Buccini, wanda ya kafa ƙungiyar Buccini/Pollin; Jay Sugarman, babban jami'in iStar Financial; da James Nevels, tsohon shugaban Hukumar Gyaran Makarantar Philadelphia, sun fara shirin wani filin wasan ƙwallon ƙafa a birnin Chester bayan kuɗin aikin Rowan ya gaza wuce majalisar dokokin [[New Jersey|New Jersey.]] Bayan watanni da yawa na tattaunawar, 'yan siyasar gundumar Delaware sun ba da sanarwar amincewa da kuɗin filin wasan a watan Oktoba 2007. Gundumar Delaware ta mallaki filayen da filin wasan da kanta, yayin da ƙungiyar ke da haƙƙoƙin suna bisa amincewar su na haya na shekaru 30. Sabuwar Hukumar Kula da Wasannin Gundumar Delaware ta biya rabon gundumar na $ 30&nbsp;miliyan ta hanyar haraji daga Harrah's Chester kayan doki racing track da gidan caca. Ƙarin $ 80&nbsp;miliyan aka ba da gudummawa daga masu saka jari masu zaman kansu A ranar 31 ga Janairun 2008, Gwamna Ed Rendell da Shugaban Masu Rinjaye na Majalisar Dattawa ta Pennsylvania Dominic Pileggi, sun bayyana filin wasan ƙwallon ƙafa haɗe da kunshin farfado da tattalin arzikin birnin Chester. $ 25&nbsp;miliyan aka ware don gina filin wasan, tare da karin dala 7&nbsp;miliyan zuwa wani shiri na matakai biyu wanda ya ƙunshi gidaje 186, gidaje 25, {{Convert|335000|sqft|m2}} sararin ofis, {{Convert|200000|sqft|m2}} cibiyar taro, fiye da {{Convert|20000|sqft|m2}} na wurin siyarwa, da tsarin filin ajiye motoci don ɗaukar motoci 1,350. A mataki na biyu, za a gina wasu gidaje 200, tare da {{Convert|100000|sqft|m2}} sararin ofis da {{Convert|22000|sqft|m2}} na wurin siyarwa. Hukumar Kare Muhalli (EPA) ta yi aiki tare da birnin Chester don tabbatar da cewa ayyukan gine -gine ba su yi tasiri a wurin ajiye motoci da ke kusa ba wanda ya kasance wurin Wade Dump, wani wurin da aka gurbata Superfund a baya. == Ƙwallon ƙafa == Jinkirin gine -gine ya haifar da shawarar Filadelfia ta yanke shawarar buga wasan su na gida na farko a Lincoln Financial Field maimakon Subaru Park. An buga wasan su na farko a filin wasa a ranar 27 ga Yuni, 2010, lokacin da suka ci Seattle Sounders FC 3 - 1. Sébastien Le Toux ne ya zura kwallon farko ta Kungiyar a filin wasa a bugun fenariti. Duk da haka, Pat Noonan na masu sauti FC ya ci kwallon farko a tarihin wurin. An samu halartar rikodin filin wasan a ranar 25 ga Yuli, 2012, don MLS All-Star Game na 2012 lokacin da MLS All-Stars ta ci [[Chelsea F.C.|Chelsea FC]] 3-2 a gaban magoya baya 19,236. == Sauran wasanni == === Ƙungiyar Rugby === [[File:2013_Māori_All_Blacks_tour_of_North_America_at_PPL_Park.jpg|right|thumb|200x200px| Māori All Blacks suna yin haka kafin wasan su da Amurka a 2013.]] ==== Gasar Rugby ta makarantan Collegiate ==== Subaru Park ta dauki bakuncin Gasar Rugby ta Kwalejin kowace Yuni tun daga 2011. Gasar Rugby ta makarantan kwalejin ita ce babbar gasar rugby ta kwaleji a Amurka, kuma ana watsa shi kai tsaye akan NBC kowace shekara. Sama da magoya baya 17,800 ne suka halarci gasar ta 2011. <ref>[[Collegiate Rugby Championship]]</ref> Subaru Park ta karbi bakuncin ƙungiyar ƙwallon rugby ta farko a ranar 9 ga Nuwamba, 2013, lokacin da Maori All Blacks suka fafata da Amurka . Taron mutane 18,500 da aka sayar sun shaida wasan da aka gwabza inda Maori All Blacks da suka ziyarta suka ci 29-19. ==== Firimiyan Turai ==== An ba da sanarwar a ranar 17 ga Mayu, 2017 cewa kungiyar Newcastle Falcons ta Ingila za ta buga wasan Premiership Rugby na gida da Saracens a filin wasa ranar 16 ga Satumba, 2017. Wannan shine wasan farko na turawa na biyu wanda aka shirya a Amurka da Saracens na biyu ziyara bayan London Irish ta karbi bakuncin su a Red Bull Arena, New Jersey a ranar 12 ga Maris, 2016 . {| class="wikitable" ! colspan="9" |Jerin Rugby na Farko - Wasannin Wasannin Amurka |- ! Lokacin ! Kwanan wata ! Talabijin ! Kungiyar gida ! Sakamakon ! Kungiyar Taway ! Gasar ! Halartar ! Wuri |- | 2017–18 | Satumba 16, 2017 | NBC |{{Flagicon|England}}</img> [[Newcastle Falcons]] | 7–29 |{{Flagicon|England}}</img> [[Saracens FC|Sarakuna]] | Rugby ta farko | 6,271 | Park Subaru |} === Kwallon makaranta === Wasan kwallon kafa na makaratan na farko da aka buga a Subaru Park shine Yaƙin Blue a ranar 19 ga Nuwamba, 2011, inda Delaware ya doke Villanova don samun kofin a karon farko. Waɗannan ƙungiyoyin guda biyu sun sake haduwa a ranar 23 ga Nuwamba, 2013, tare da Villanova ta doke Delaware 35-34. === Lacrosse === Filin wasan ya dauki bakuncin wasannin na ukun karshe guda biyu a gasar NCAA Division I Championship na Lacrosse na 2012 . A cikin 2013, filin wasan ya karbi bakuncin Gasar Lacrosse ta manya wasanni da aka sani da Steinfeld Cup . A cikin wannan wasan, Chesapeake Bayhawks ta ci Charlotte Hounds 10 - 9 a gaban magoya baya 3,892. A ranar 24 & 26 ga Afrilu, 2015, an dauki bakuncin Gasar ACC Lacrosse ta 2015 a wurin. A cikin 2015, filin wasan ya dauki bakuncin gasar NCCA Division I da Division Lacrosse gasar mata . Maryland ta doke North Carolina a wasan DI yayin da SUNY Cortland ta doke Trinity College na Hartford a wasan DIII. A cikin 2016, filin wasan ya sake karɓar bakuncin NCAA Division I da Division III mata Lacrosse Championship, Mayu 28 da Mayu 29, 2016. A matakin makarantar sakandare, manyan abubuwan da suka faru sun haɗa da wasan ƙwallon ƙafa na Inter-Academic League gasan na 2015, tsakanin Makarantar Haverford, daga [[Pennsylvania]], da Makarantar Hun ta [[New Jersey]] . Makarantar Haverford ta lashe wasan, haka kuma taken Inter-Ac, wanda ya ƙare cikakken lokacin 23-0. === Ƙarshe === Babban League Ultimate ya dauki bakuncin wasanni biyu na gasar zakarun na shekara -shekara a Subaru Park. Na farko shine ranar 19 ga Yuli, 2014 lokacin da DC Current ya ci Vancouver Nighthawks 23 - 17. Filin wasan ya sake karbar bakuncin gasar a ranar 8 ga Agusta, 2015 inda Boston Whitecaps ta doke Seattle Rainmakers 31 - 17. === kalangu da makadan sojoji === Idan aka ba da ikon yin amfani da shi azaman filin wasan ƙwallon ƙafa, kwanan nan an yi amfani da Subaru Park a matsayin wurin shekara -shekara don Yawon Gasar Gasar bazara ta Drum. === wasu daga cikin alfanu nwasan kwallon kafa === [[File:PPL_Park_before_Independence_Playoff_Game_2010.jpg|thumb| Subaru Park kafin wasan kusa da na karshe tsakanin Philadelphia Independence da magicJack a 2010-wasan gida na ƙarshe na Independence har abada.]] Kwalejin Sojojin Amurka da ke West Point, New York, da Kwalejin Sojojin Ruwa na Amurka a Annapolis, Maryland, sun buga wasan ƙwallon ƙafa na maza na shekara -shekara, wanda ake kira da Army -Navy Cup a Subaru Park. Taron na 2012 ya zama karo na uku a cikin tarihin shekaru 75 na hamayyar ƙwallon ƙafa wanda makarantu suka haɗu a wuri mai tsaka tsaki kuma shine farkon taron tsaka-tsakin lokaci na yau da kullun, tare da biyun da suka gabata suna faruwa a gasar NCAA. Philadelphia gida ne na gargajiya na kishiyar ƙwallon ƙafa kuma tana tsakanin makarantun biyu. 3,672 sun fito don wasan farko na Philadelphia. Bayan illar Hurricane Sandy, an koma gasar ƙwallon ƙafa ta Big East maza ta 2012 zuwa Subaru Park daga Red Bull Arena . Subaru Park ta sake zama mai masaukin baki a 2013 don sake fasalin gasar taron. Filin wasan ya kuma shirya wasan sada zumunci tsakanin kasashen Girka da [[Ƙungiyar ƙwallon ƙafar Najeriya|Najeriya]] a shekarar 2014. Wasan dai an tashi babu ci ne. An yi gasar Kolejin 2013 a Subaru Park; gasar za ta dawo wurin taron a shekarar 2017. An buga wasannin farko na gasar SheBelieves Cup na 2017 a filin wasan, inda Faransa ta doke Ingila sannan Amurka ta doke Jamus . == Siffofin == Lokacin da aka bayyana zane-zanen gine-gine na farko, filin wasan ya kasance filin wasa mai siffa mai rufin rufi wanda ke rufe duk wuraren zama-ba kamar yawancin filayen kwallon kafa na Turai ba. Bayan tattaunawa da magoya bayan kulob din, kungiyar mallakar kungiyar, Keystone Sports & Entertainment, ta sake tsara wata takamaiman shiga ga kungiyar magoya bayan Sons na Ben don amincewa da amincin su. Wannan ƙofar tana kaiwa zuwa sashin kujeru 2,000 a ƙarshen kudu maso gabas na filin wasan da aka tanada musamman ga ƙungiyar da aka sani da The River End. Rufin rufin da aka rufe yana gudana sama da Babban da Tsayayyar Gado kuma an tsara su don kare magoya baya daga abubuwan ba tare da hana kallon gadar Commodore Barry da Kogin Delaware daga wuraren zama ba. Façade na waje ya ƙunshi tubali da dutse na halitta, ci gaba da gine -ginen Philadelphia na gargajiya. Ƙarin fasalulluka sun haɗa da ɗakuna talatin na alatu, gidan cin abinci mai cikakken sabis da kulob sama da Chester End, da kuma matakin wasan kida a cikin The River End (wanda har yanzu ba a yi amfani da shi ba). A cikin watan Fabrairu 2020, a matsayin wani ɓangare na Subaru na Amurka ya zama mai riƙe da haƙƙin sunan filin wasan, Kungiyar ta maye gurbin allon bidiyo na baya sama da Chester End tare da sabon {{Convert|3,440|sqft|m2}} allon bidiyo mai ƙarfi mai ƙarfi (HDR) wanda shine farkon sa a cikin filin wasan ƙwallon ƙafa na MLS. An kuma inganta allon kintinkiri na LED kusa da filin da kwanon wurin zama. Wani sabon yanki na VIP mai suna "Tunnel Club" an buɗe don kakar 2020 kuma. An fadada yankin da ke wajen filin wasan da ake kira "Subaru Plaza" don sauƙaƙe bukukuwan da suka gabata da sabon lambun al'umma don shuka 'ya'yan itatuwa da kayan marmari ga jama'ar yankin. {{Wide image|PPL Park Interior from the Southwest Stands 2010.10.02.jpg|1000px|View of the interior of Subaru Park, from the southwest corner of the Main Stand facing the Bridge Stand and the [[Commodore Barry Bridge]] in 2010. To the left is the Chester End and the right The River End, which is separate from the rest of the stadium.}} == Masu tallafawa == [[Category:Pages using multiple image with auto scaled images]] A ranar 25 ga Fabrairu, 2010, Ƙungiyar Philadelphia ta ba da sanarwar cewa AlPLown -based PPL Corporation ta sayi haƙƙin suna zuwa wurin gidanta na $ 20.&nbsp;miliyan sama da shekaru 11. A matsayin wani ɓangare na yarjejeniyar, PPL EnergyPlus yana ba wa filin wasan kuzarin makamashi mai ɗorewa wanda aka samo daga wasu tushe a Pennsylvania. Kamfanin Panasonic yana ba da tsarin watsa shirye-shirye da talabijin, manyan allon nuni na LED, tsarin tsaro, da tsarin siyarwa. Filin wasan na musamman ne domin babu tutar Amurka da za a iya gani ga masu kallo ko mahalarta cikin ginin. A ranar 30 ga Nuwamba, 2015, Kamfanin Talen Energy ya ɗauki sunan suna haƙƙoƙi da samar da wutar filin wasan. Talen Energy ya tashi a matsayin mai samar da wutar lantarki daga PPL wanda kuma ya mai da hankali kan hanyoyin watsawa da rarrabawa. == Rangwame == Subaru Park ya ƙunshi yawancin abincin da aka saba sayar da su a wuraren wasanni na Amurka, kuma yana ba da kayan abinci na Philadelphia irin su cheesesteaks, hoagies, da pretzels masu taushi (masu kama da tambarin farko na Union). Ana ba da abinci da yawa daga kamfanoni na gida irin su Turkiyya Hill, Abincin Abinci na Herr da Pizza Seasons, yayin da giya daga masana'antun gida kamar Nasara da Shugaban Kifi . == Sufuri == Kamar Filin Wasannin Kudancin Philadelphia, filin wasan yana kusa da Interstate 95 . Kusan {{Convert|1|mi|km}} daga Cibiyar Sufuri ta Chester SEPTA, inda ake ba da sabis na jigilar kaya daga awanni huɗu kafin fara aiki kuma daga cikakken lokaci har wurin shakatawa ba komai. Filin jirgin saman Philadelphia shine {{Convert|5|mi|km}} da. == Nassoshi == [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] p55yv8wkktm7ue7w3lnys5v16afopin User talk:Artvill 3 35354 166296 2022-08-16T21:01:02Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Artvill! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Artvill|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:01, 16 ga Augusta, 2022 (UTC) dia82em74glo5b9a7f64th42v48rthk User talk:Public Park 3 35355 166297 2022-08-16T21:01:12Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Public Park! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Public Park|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:01, 16 ga Augusta, 2022 (UTC) m6nqw0keo9euqolailgb4kgm4vdohd0 User talk:Rastinrah 3 35356 166298 2022-08-16T21:01:22Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Rastinrah! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Rastinrah|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:01, 16 ga Augusta, 2022 (UTC) gayaf7cbvf1es7be57g2sxgmtngqmxz User talk:Cyberpalng 3 35357 166299 2022-08-16T21:01:32Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Cyberpalng! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Cyberpalng|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:01, 16 ga Augusta, 2022 (UTC) 9q4k8j3mlnmhwhgi84wwg8xv9urd2ha User talk:Dilawbaffa 3 35358 166300 2022-08-16T21:01:42Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Dilawbaffa! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Dilawbaffa|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:01, 16 ga Augusta, 2022 (UTC) eotbnlnlcqkyiovqtdmvlgmanrf3ywi User talk:Alyo 3 35359 166301 2022-08-16T21:01:52Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Alyo! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Alyo|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:01, 16 ga Augusta, 2022 (UTC) 6o9s9cbfrjnbh43519wk1s8q2yhj4tr User talk:David Straub 3 35360 166302 2022-08-16T21:02:02Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, David Straub! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/David Straub|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:02, 16 ga Augusta, 2022 (UTC) jsfcric9ye2hln52k5dr0w4xgdfs7o6 User talk:FavelasMonkey 3 35361 166303 2022-08-16T21:02:12Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, FavelasMonkey! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/FavelasMonkey|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:02, 16 ga Augusta, 2022 (UTC) nbejms95mkx3bvz5l1ji434nab59mjy User talk:Ersugo 3 35362 166304 2022-08-16T21:02:22Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Ersugo! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Ersugo|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:02, 16 ga Augusta, 2022 (UTC) 5v7h0rm23x4b5c7jxp45nuiyfxygn9z User talk:Taofeeq024 3 35363 166305 2022-08-16T21:02:32Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Taofeeq024! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Taofeeq024|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:02, 16 ga Augusta, 2022 (UTC) ekyraq55kje3fcdg4zri27fr15u0bw5 User talk:Galaxy429 3 35364 166306 2022-08-16T21:02:42Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Galaxy429! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Galaxy429|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:02, 16 ga Augusta, 2022 (UTC) ipfekr5x3oazf2s5kfz89ynbdofhx32 User talk:Amyliciouz 3 35365 166307 2022-08-16T21:02:52Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Amyliciouz! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Amyliciouz|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:02, 16 ga Augusta, 2022 (UTC) r0gwj5kxmujiddwoaluiai5r6p2t20z Yankunan Forcados da Badjibo 0 35367 166318 2022-08-16T22:36:26Z Uncle Bash007 9891 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1093908147|Enclaves of Forcados and Badjibo]]" wikitext text/x-wiki [[File:131Etendue_de_l'Empire_Français.svg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/131Etendue_de_l%27Empire_Fran%C3%A7ais.svg/440px-131Etendue_de_l%27Empire_Fran%C3%A7ais.svg.png|thumb| Taswirar daular Faransa ta mulkin mallaka, tana nuna Forcados da Badjibo a Najeriya]] Yankunan '''Forcados''' da '''Badjibo yankuna''' ne guda biyu dake kusa da kogin [[Neja (kogi)|Niger]], [[Najeriya]] ta yau, da [[Birtaniya|Ingila]] ta bawa [[Faransa]] haya a karkashin yarjejeniyar Anglo-Faransa ta 1898. Faransa ce ta same su bayan tafiye-tafiye da dama tare da Nijar, ta hanyar Hourst (1894), <ref>{{Cite journal|url-status=75–78}}</ref> Granderye (1898-99), Touté (1895 da 1899-1900), <ref>{{Cite journal|url-status=75–78}}</ref> <ref>{{Cite journal|url-status=133–146}}</ref> da Lenfant (1901). -02, da sauransu. ). <ref>{{Cite journal|url-status=473–474}}</ref> Faransa ta so ta tantance ko za a iya samar wa yankunan da take mulka na Sudan cikin sauki ta hanyar kogin Nijar maimakon ta hanyar [[Dakar]] ta gargajiya. == Sharuɗɗan yarjejeniya == [[File:NigeriaOccidental1907.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/NigeriaOccidental1907.jpg/290px-NigeriaOccidental1907.jpg|thumb| 1907 taswirar Jamus yana nuna Forcados (wanda aka ja layi) da Badjibo]] An tabbatar da Yarjejeniyarta hanyar sanya hannu a ranar 20 ga watan Mayun 1903 sun ƙayyade sharuddan hayar ga mukala ta 8 na yarjejeniyar 14 ga watan Yunin 1898 da Ministan Harkokin Wajen Faransa Théophile Delcassé, da Sir Edmund Monson, Jakadan Birtaniya a Faransa. An dai cimma wannan yarjejeniya ne a cikin shirin Entente na hadin gwiwa tsakanin kasashen biyu, wanda ya kawo karshen zaman tankiya da fafatawa a kan yankuna a nahiyar Afirka, kuma bisa wanan tsarin ‘yancin zirga-zirgar jiragen ruwa na tsawon lokaci a Nijar. Kowane yanki da aka bada hayar ya kai girman kimanin hekta 47 ( kasa da murabba'in mil 0.2) kuma an keɓe shi don sauke kaya, adanawa da jigilar kayayyaki, tare da mazauna yankin ga ma'aikatan da aka yi amfani da su don waɗannan dalilai tare da iyalai da bayinsu. Yarjejeniyar ta kasance na tsawon shekaru talatin a kowane hali, kuma ta haɗa da sharuɗɗa kamar buƙatu don rufe yankin da hana ciniki. An saita hayar shekara-shekara akan franc ɗaya a shekara. An ambaci wadannan yankuna da aka ambata a cikin littattafan Faransanci a 1926 <ref>M.Fallex et A.Mairey, ''La France et ses colonies'' (classe de première), Delagrave, 1926 : « la France possède deux enclaves dans la Nigéria britannique, avec entrepôts et appontements : Badjibo et la rivière Forcados, sur le bas Niger ».</ref> kuma an bayyana su a matsayin waɗanda ba a mamaye su a cikin 1929. <ref>Bintou Sanankoua (ed). Les États-nations face à l'intégration régionale en Afrique de l'Ouest: le cas du Mali, Karthala Editions 2007 vol. 2 p.60</ref> amm ba a sabunta yarjejeniyar ba a ƙarshen farkon lokacin shekaru talatin. == Forcados == An sanya wa sunan 'Forcados' (ma'ana 'forked') daga 'yan kasuwancin bayi na Portugal wanda suka fara zuwa bincika yankin Neja Delta a [[Bayelsa|jihar Bayelsa]] na yanzu. Wurin da aka ba da hayar yana da siffar trapezoid, tare da ɗan gaba daga gefen kogin [[Kogin Forçados|Forcados]] kusa da ƙauyen Gula, daura da Ogidiba, kuma yana da nisan mita 700 daga bakin ruwa. Ko da yake ba a sanya hannu ba har sai 1903, an yi la'akari da yarjejeniyar za ta ci gaba har tsawon shekaru talatin daga ranar 28 ga watan Yuni 1900 kuma yankin da aka yi hayar ya kasance ƙarƙashin doka a lokacin da ake aiki a British Southern Nigeria Protectorate . <ref>Sir E. Hertslet, The Map of Africa by Treaty, Routledge, 2012 p. 814</ref> == Badjibo == Yankin Badjibo (Kada a dauke shi da wuri mai irin sunan a [[Gabon]] ) yana cikin mahadar Nijar tare da Doko mafi ƙanƙanta, <ref>Michael J. Strauss, Territorial Leasing in Diplomacy and International Law, Brill, 2015 p.246</ref> kimanin nisan 36.&nbsp;km daga [[Jebba|saman Jebba]] zuwa ƙasa daga Boussa rapids inda Mungo Park ya mutu. Ya kunshi wani fili mai siffar kwatankwacin kwatankwacinsa, mai gabar ruwa 400m da zurfin mita 200, daura da kauyen Badjibo. Ya kasance kusa da Fort Arenberg, wanda Georges Joseph Toutée ya kafa a cikin 1895 kuma mai suna don girmama Auguste d'Arenberg kafin a watsar da shi. Saboda wannan dalili, wani lokaci ana kiransa da Arenberg enclave. Ko da yake ba a sanya hannu ba har sai 1903, an yi la'akari da cewa yarjejeniyar ta fara aiki a ranar 5 ga Yuni 1900 kuma yankin ya kasance a karkashin doka sannan yana aiki a karkashin British [[Yankin Mulkin Mallaka na Arewacin Najeriya|Northern Nigeria Protectorate]] . <ref>Sir E. Hertslet, The Map of Africa by Treaty, Routledge, 2012 p. 812</ref> == Duba kuma == * Mallakar Najeriya * Jerin abubuwan mallakar Faransanci da mazauna * [[Neja (kogi)|Kogin Niger]] * Faransa Yammacin Afirka * Scramble for Africa == Littafi Mai Tsarki == Lupton, Kenneth, 'Rarrabuwar Borgu a 1898 da Faransanci a Najeriya, 1900-1960', ''Journal of the Historical Society of Nigeria'', 12.3-4 (1984), 77-94 == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * Base Choiseul : constitutions de bail d'un terrain situé au [https://pastel.diplomatie.gouv.fr/choiseul/ressource/pdf/D19030025.pdf confluent du Doko avec le Niger] (Badjibo - Fort Arenberg) et d'un autre sur la rive gauche de la [https://pastel.diplomatie.gouv.fr/choiseul/ressource/pdf/D19030017.pdf rivière Forcados], signées par Théophile Delcassé et Sir Edmund Monson le 20 mai 1903. * [[iarchive:dahomniger00toutgoog|Dahomé Niger Touareg –Récit de voyage]], na Kanar Georges Joseph Toutée * [[iarchive:lenigervoieouve00lenfgoog|Le Niger voie overte a notre empire africa]] na Captain Eugène Lenfant (1905) * [http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/geo_0003-4010_1897_num_6_26_5583 Principaux résultats géographiques de la mission Toutée], Commandant Toutée, Annales de Géographie 1897 (Persée) [[Category:Tarihin mulkin mallakan turawa]] ir4e7tm0v07hshfe9xpusgaoaqu7nlo Jamhuriyar Benin (1967) 0 35368 166324 2022-08-16T23:00:51Z Uncle Bash007 9891 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1094392461|Republic of Benin (1967)]]" wikitext text/x-wiki   {{Infobox country|native_name=}}<templatestyles src="Template:Infobox country/styles.css"></templatestyles> '''Jamhuriyar Benin''' ta kasance wata kasa da ba a amince da ita ba a yankin Yammacin Afurka wacce ta wanzu na dan lokaci (kwana daya) a shekarar 1967. An kafa ta ne a ranar 19 ga Satumbar 1967 a lokacin yakin basasar Najeriya a matsayin kasar [[Biyafara]], bayan mamaye [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|yankin tsakiyar yammacin]] [[Najeriya]], kuma aka sanya mata suna babban birnin kasar [[Benin City (Birnin Benin)|Benin]], inda Albert Nwazu Okonkwo ya zama [[Shugaban Gwamnati|shugaban gwamnati]]<nowiki/>n ta. An kafa wananan sabuwar jiha ne a matsayin yunkuri na mutanen Biafra da su hana wadanda ba 'yan [[Inyamurai|kabilar Igbo]] mazauna yankin Tsakiyar Yamma da su mara wa Najeriya baya, sakamakon rikicin kabilanci a yankin a farkon yakin. An sanya mata Jamhuriyar Benin a hukumance duk da cewa a lokacin sojojin tarayyar Najeriya na ci gaba da mamaye yankin, kuma sun kawo karshenta washegarin bayan sun shiga birnin Benin. <ref name="orobator">{{Cite journal|url-status=367–383}}</ref> {{Rp|369}}Wannan mamaye yankin da Biyafara tayi wa yankin tsakiyar Yammacin Njeriya ya mayar da al'ummar yankin adawa da manufar ballewa daga kasar, kuma gwamnatin Najeriya ta yi amfani da wannan wajen ganin ta kara ruruta wutar yaki da kasar Biafra. == Tarihi == Tun kafin yakin basasar Najeriya, mazauna yankin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Tsakiyar Yamma]] masu kabilu iri-iri sun yi yunkurin daukar matakin tsaka mai wuya. Jim kadan kafin [[Biyafara|Biafra]] ta sanar da ballewarta daga [[Najeriya]], shugabannin yankin Tsakiyar Yamma sun dauki nauyin gudanar da taron zaman lafiya a kusa da [[Benin City (Birnin Benin)|birnin Benin]], kuma jami'ai sun ki barin sojojin Tarayyar Najeriya su mamaye yankin Biafra ta yankin. <ref name="orobator">{{Cite journal|url-status=367–383}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFOrobator1987">Orobator, S. E. (1987). "The Biafran Crisis and the Midwest". ''African Affairs''. '''86''' (344): 367–383. [[Doi (mai ganowa)|doi]]:[[doi:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097919|10.1093/oxfordjournals.afraf.a097919]]. [[JSTOR (mai ganowa)|JSTOR]]&nbsp;[//www.jstor.org/stable/722748 722748].</cite></ref> {{Rp|367}}<ref name="orobator" /> {{Rp|368}}A watan Agustan shekarar 1967 ne sojojin Biafra suka mamaye yankin tsakiyar Yamma tare da karbe ikon mulkin yankin, inda likita [[Tarayyar Amurka|dan kasar Amurka]] Albert Okonkwo ya zama sabon [[Shugaban Gwamnati|shugaban gwamnati]] da taken Gwamna. <ref name="times">"Breakaway Nigerian Area Lasts Only One Day". ''[[Gadsden Times]]'' 1967-09-21: 1</ref> Da farko dai al'ummar [[Inyamurai|Ibo]] sun yi maraba da mulkin kasar Biafra, yayin da kuma wadanda ba 'yan kabilar Igbo gaba daya ba su ji dadi ba amma sun yanke shawarar su jira a maido da mulkin tarayya maimakon yin tirjiya. Dangantakar farko tsakanin sabuwar gwamnatin da wadanda ba 'yan kabilar Igbo ba ta kasance cikin lumana amma babu dadi, kuma domin a inganta dangantakar gwamnatin Gwamna Okonkwo ta cika gidaje da tituna da labarai daga matsayin Biafra. Sai dai gangamin kafafen yada labarai ya fara cika jihar da labarai kan zaluncin da ‘yan kabilar Ibo ke yi a Najeriya, inda kwanaki suka wuce, sai dai ya kara rarrabuwar kabilanci a yankin. Gangamin hulda da jama’a da ba a karewa ba ya lalata tausayin wadanda ba ‘yan kabilar Igbo ba na masu fafutukar neman kafa kasar Biafra a maimakon mayar da su ga goyon bayan kai tsaye, inda akasarin su ke nuna halin ko-in-kula ko masu goyon bayan Najeriya. <ref name="orobator" /> {{Rp|377}}Yayin da dangantaka ke ci gaba da tabarbarewa tsakanin gwamnatin ma’aikata da kuma wadanda ba ‘yan kabilar Igbo ba, shugaban kasar Biafra [[Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu|C. Odumegwu Ojukwu]] ya ziyarci yankin tsakiyar Yamma domin neman goyon baya tare da ganawa da shugabannin kungiyar NCNC da aka dakatar a baya. Duk da cewa ziyarar ta sa aka kara samun goyon bayan tsaffin ‘yan jam’iyyar NCNC, amma sabanin da ke tsakaninsu a baya ya farfado, kuma a lokaci guda ‘yan jam’iyyar NCNC suka fara yin artabu da magoya bayan wasu jam’iyyu, kuma ba ‘yan kabilar Ibo ba na kin amincewa da mamayewar. <ref name="orobator" /> {{Rp|378}}Yayin da gwamnatin Okonkwo ke ci gaba da rasa goyon bayan al’ummar yankin Tsakiyar Yamma, sai suka shiga halin kaka-ni-kayi. A ranar 19 ga watan Satumban shekarar 1967, ‘yan Biafra suka mayar da sunan yankin ta hanyar sauya mata suna zuwa Jamhuriyar Benin, kasa mai cin gashin kanta daga Biafra, a matsayin wani yunkuri na karshe. An yi imanin cewa ko da ba za ta iya samun goyon bayan da ba 'yan kabilar Igbo ba, sabuwar jihar na iya a kalla raba Biafra ta jiki da dakarun tarayyar Najeriya. <ref name="orobator">{{Cite journal|url-status=367–383}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFOrobator1987">Orobator, S. E. (1987). "The Biafran Crisis and the Midwest". ''African Affairs''. '''86''' (344): 367–383. [[Doi (mai ganowa)|doi]]:[[doi:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097919|10.1093/oxfordjournals.afraf.a097919]]. [[JSTOR (mai ganowa)|JSTOR]]&nbsp;[//www.jstor.org/stable/722748 722748].</cite></ref> {{Rp|379}}Da yake bayar da misali da mutuwar mazauna yankin Tsakiyar Yammacin Najeriya a rikicin arewacin kasar da kuma goyon bayan da yankin ke yi na kafa gwamnatin [[wiktionary:antebellum|hadaka]] a Najeriya, Okonkwo ya bayyana cewa Jamhuriyar Benin za ta goyi bayan Biafra a kowane fanni kuma za ta shiga kungiyoyi irinsu Commonwealth of Nations da kuma na kasa da kasa. Ƙungiyar Tarayyar Afirka . <ref name="orobator" /> {{Rp|380}}Duk da haka, Okonkwo ya san cewa sabuwar jihar ba za ta dawwama ba: shi da sauran jami'ai sun tattauna batun ayyana 'yancin kai makonni biyu da suka gabata a ranar 5 ga Satumba ba tare da cimma matsaya ba, kuma sanarwar ta kasance cikin dan kankanin lokaci yayin da shi da sojojinsa suka ja da baya a yankin. fuskantar ci gaban sojojin gwamnatin tarayya. <ref name="orobator" /> {{Rp|381}}Daga baya a wannan rana, sojojin gwamnati sun isa [[Benin City (Birnin Benin)|birnin]] Benin, babban birnin Jamhuriyar Benin, kuma babban kwamishinan [[Birtaniya|Biritaniya]] ya ba da rahoton jama'a da suka yi cunkoson jama'a a kan tituna domin murnar sake kwace iko. <ref name="times">"Breakaway Nigerian Area Lasts Only One Day". ''[[Gadsden Times]]'' 1967-09-21: 1</ref> A halin da ake ciki, shugaban kasar Biafra Ojukwu bai ce uffan ba kan ayyana sanarwar, inda ya mayar da hankali kan gazawar sojojin Biafra na hana gwamnati ci gaba. <ref name="orobator" /> {{Rp|381}}Hankalinsa kan gazawar sojojin Okonkwo da rashin yin tsokaci kan shelanta ‘yancin kai ya nuna cewa watakila jami’an Biafra na shirin ayyana jamhuriyar Benin, kuma rashin amincewarsu na nuni da rashin lokacinta, maimakon faruwar lamarin. Kasar Biafra dai ta samu karancin karbuwa daga wasu kasashen ketare, amma duk nasarorin da aka samu basu da alaka da shelanta kasar Benin. Mamaya na Biafra na yankin Tsakiyar Yamma ya kasa cimma manufofinsa, ya kuma yi mummunar illa ga goyon bayan gida na neman ballewa a tsakanin wadanda ba 'yan kabilar Igbo ba, kuma gwamnatin tarayyar Najeriya ta dauka a matsayin hujjar kara tayar da kananan rikici zuwa yakin basasa. <ref name="orobator" /> {{Rp|382}} == Duba kuma == * Jihar tsana * Tutar Jamhuriyar Benin (Nigeria) * Tutar Biafra == Manazarta == {{Reflist|30em}} == Hanyoyin haɗi na waje == * [http://www.dawodu.com/okonkwo2.htm Sanarwar 'Yancin Kan 'Jamhuriyar Benin'] * [http://www.worldstatesmen.org/Nigeria.htm#Republic%20of%20Benin Duniya Statesmen- Najeriya] - yana nuna tutarta {{Biafra topics}}{{Coord|6|19|N|5|37|W}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|6|19|N|5|37|W}} [[Category:Biyafara]] [[Category:1967 a Najeriya]] qoz8nsm5v3kmmqal0nezne5z7esgp1l Kisan kiyashin Asaba 0 35369 166327 2022-08-16T23:20:20Z Uncle Bash007 9891 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1091836652|Asaba massacre]]" wikitext text/x-wiki  {{Campaignbox Biafran War}}'''Kisan kiyashin Asaba''' ya faru ne a watan Oktoban 1967 a [[Asaba (Najeriya)|garin Asaba]] [[Delta (jiha)|dake jihar Delta a]] [[Najeriya]] a yayin yakin basasar Najeriya . == Asali == A watan Agustan 1967, watanni uku bayan fara yakin Biafra, sojojin Biafra sun mamaye yankin [[Yankin Yamma ta Tsakiya, Najeriya|Tsakiyar Yammacin Najeriya]], zuwa yammacin [[Neja (kogi)|kogin Niger]]. Sun bazu har zuwa yamma, suka [[Benin City (Birnin Benin)|kwace birnin Benin]], suka isa har zuwa birnin Ore, inda rundunar sojojin Najeriya ta biyu ta korasu, karkashin jagorancin Col. [[Murtala Mohammed|Murtala Muhammad]] . Dakarun Tarayyar Najeriya sun samu galaba, inda suka tilastawa 'yan gwagwarmayar kafa kasar Biafra komawa Niger, inda suka tsallaka gadar komawa cikin birnin [[Onitsha]] na kasar Biafra, wanda ke daidai hanyar Asaba. 'Yan Biafra sun tarwatsa gabacin gadar Onitsha, ta yadda sojojin Tarayyar kasar suka kasa bin su. == Kisan kiyashi == Dakarun gwamnatin tarayya sun shiga garin Asaba ne a ranar 5 ga watan Oktoba, inda suka fara farfasa gidaje da kashe fararen hula, suna ikirarin cewa masu goyon bayan Biafra ne. Rahotanni sun nuna cewa mai yiwuwa an kashe mazaje da dama da ba su ji ba ba su gani ba a daidaiku da kuma kungiyance a wurare daban-daban a garin. Shugabannin sun kira mutanen garin da su yi taro a safiyar ranar 7 ga watan Oktoba, da fatan za a kawo karshen tashe tashen hankula ta hanyar nuna goyon baya ga "Nigeria Daya". Daruruwan mutane maza da mata da yara da dama sanye da kayan shagulgulan bikin ''akwa ocha'' (fararen farare) sun yi fareti a babban titi suna kade-kade da raye-raye da rera taken "Nigeria Daya". A wata mahadar, an raba maza da samari maza da mata da yara kanana, kuma an taru a wani fili da ke kauyen Ogbe-Osowa. Dakarun gwamnatin tarayya sun bayyana mashinan bindigu, kuma an ba da umarni, kamar yadda wani kwamandan na biyu, Maj. [[Ibrahim Taiwo]], ya bude wuta. An kawo karshen yawancin kashe-kashen a ranar 7 ga Oktoba. {{Sfn|Bird|Ottanelli|2018}} ‘Yan uwan mamatan sun dauko gawarwakin wasu da aka kashe kuma suka binne su a gidajensu. Amma yawancin an binne su a da yawa a kaburbura, ba tare da al'adun da suka dace ba. Iyalai da yawa sun rasa maza da yara maza da dama. Sojojin gwamnatin tarayya sun mamaye garin Asaba na tsawon watanni da dama, inda aka lalata yawancin garin, aka yi wa mata da ‘yan mata da dama fyade ko aka yi musu “aure,” kuma dimbin ‘yan kasar sun yi gudun hijira, galibi ba su dawo ba, sai da aka kawo karshen yakin a shekarar 1970. == Adadin wadanda suka mutu == Ba a taba kididdige adadin mutanen da suka mutu a kisan kiyashin ba. A shekarar 1981, majalisar raya kasa ta Asaba ta tattara jerin sunayen matattu 373, amma ta bayyana cewa basu cika ba. Masanin ilimin dan adam S. Elizabeth Bird da masanin tarihi Fraser Ottanelli sun kiyasta cewa an kashe mutane tsakanin 500 zuwa 800. {{Sfn|Bird|Ottanelli|2018}} David Scanlon na Quaker Relief Services ya ruwaito cewa an kashe maza da yara maza 759, yayin da dan jarida Colin Legum ya rubuta cewa mutane 700 suka mutu. Alkaluman shaidun gani da ido sun yi kiyasin mutuwar mutane 500 zuwa sama da 1,000. {{Sfn|Bird|Ottanelli|2018}} === Wanda ake zargi === A wani lokaci ana ikirarin cewa IBM Haruna ne jami’in da ya bayar da umarnin kisan kiyashin, biyo bayan rahoton shaidar da ya bayar ga hukumar binciken take hakkin bil’adama ta Najeriya da aka fi sani da Oputa Panel. <ref>(Vanguard, 10 Oct. 2001).</ref> Wannan labarin ya ambato shi yana da'awar alhakin (a matsayinsa na kwamandan rundunar) kuma ba shi da uzuri game da wannan ta'asa. Duk da haka, Haruna bai halarci Asaba a 1967 ba. Ya maye gurbin Murtala Muhammed a matsayin CO na Division Biyu a cikin bazara 1968. A watan Oktoban shekarar 2017, al’ummar Asaba sun gudanar da bikin cika shekaru 50 da kisan kiyashi tare da gudanar da taron tunawa da kwanaki biyu, inda aka kaddamar da sabon littafi mai cikakken bayani kan kisan kiyashin, musabbabinsa, da sakamakonsa, da abin da ya bari: "The Asaba Massacre: Trauma, Memory, and the Nigerian Civil War," na S. Elizabeth Bird da Fraser Ottanelli (Jami'ar Cambridge University Press). Wannan littafi, wanda ya yi tsokaci kan hirar da aka yi da wadanda suka tsira da rayukansu da na sojoji da na gwamnati, da majiyoyin adana kayan tarihi, ya yi bayani kan yadda kisan kiyashin ya faru da dalilin da ya sa aka yi wannan kisan kiyashi, da kuma tasirin wannan mummunan rauni na al’umma, shekaru da dama bayan faruwar lamarin. == Duba kuma == * [[Murtala Mohammed|Murtala Muhammad]] * [[Benjamin Adekunle]] == Manazarta == {{Reflist}} == Littafi Mai Tsarki == *   * Bird, SE and F. Ottanelli (2017). The Asaba Massacre: Trauma, Memory, and the Nigerian Civil War. Cambridge University Press. * Bird SE and F. Ottanelli (2011). The History and Legacy of the Asaba, Nigeria, Massacres. ''African Studies Review'' 54 (3): 1-26. == Hanyoyin haɗi na waje == * [http://www.asabamemorial.org/ www.asabamemorial.org Gidan yanar gizon Aikin Tunawa da Asaba, wanda ya haɗa da cikakkun bayanai, shirye-shiryen bidiyo na shaidu, da sauran albarkatu.] * https://vimeo.com/71894404, "Mafi yawan 'yan Najeriya masu rauni: Gadon Kisan Asaba." Bidiyo da aka ƙirƙira a matsayin wani ɓangare na Aikin Tunawa da Asaba] [[Category:Tarihin Najeriya]] 4zlsnka7hu5fe6nu48hnik5nhmf8ijl Edholm's law 0 35370 166357 2022-08-16T23:51:32Z SIRTEE1 14849 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1084206809|Edholm's law]]" wikitext text/x-wiki '''Dokar Edholm''', wanda aka gabatar da kuma mai suna Phil Edholm, tana nufin lura da cewa nau'uvkan sadarwa guda uku, <ref name="Cherry">{{Cite journal|url-status=58–60}}</ref> watau mara waya (wayar hannu), makiyayi (mara waya ba tare da motsi ba) da hanyoyin sadarwar waya (kafaffen), suna cikin kulle-kulle kuma a hankali suna haɗuwa. . Har ila yau, dokar Edholm ta ɗora cewa ƙimar bayanai na waɗannan rukunan sadarwa suna ƙaruwa akan masu lankwasa iri ɗaya, tare da raguwar ƙimar da ke bin mafi sauri ta hanyar tsinkayar lokaci. Dokar Edholm ta yi hasashen cewa adadin bandwidth da bayanai sun ninka sau biyu kowane watanni 18, wanda ya tabbatar da gaskiya tun shekarun 1970. <ref name="Cherry" /> Yanayin yana bayyana a cikin yanayin [[Yanar gizo|Intanet]], <ref name="Cherry" /> salon salula (wayar hannu), LAN mara waya da cibiyoyin sadarwar yanki mara waya . <ref name=":1" /> bz96tmcm2nttj3tc1homcw5sl44l91t 166361 166357 2022-08-16T23:57:53Z SIRTEE1 14849 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1084206809|Edholm's law]]" wikitext text/x-wiki '''Dokar Edholm''', wanda aka gabatar da kuma mai suna Phil Edholm, tana nufin lura da cewa nau'uvkan sadarwa guda uku, <ref name="Cherry">{{Cite journal|url-status=58–60}}</ref> watau mara waya (wayar hannu), makiyayi (mara waya ba tare da motsi ba) da hanyoyin sadarwar waya (kafaffen), suna cikin kulle-kulle kuma a hankali suna haɗuwa. . Har ila yau, dokar Edholm ta ɗora cewa ƙimar bayanai na waɗannan rukunan sadarwa suna ƙaruwa akan masu lankwasa iri ɗaya, tare da raguwar ƙimar da ke bin mafi sauri ta hanyar tsinkayar lokaci. Dokar Edholm ta yi hasashen cewa adadin bandwidth da bayanai sun ninka sau biyu kowanI watanni 18, wanda ya tabbatar da gaskiya tun shekarun 1970. <ref name="Cherry" /> Yanayin yana bayyana a cikin yanayin [[Yanar gizo|Intanet]], <ref name="Cherry" /> salon salula (wayar hannu), LAN mara waya da cibiyoyin sadarwar yanki mara waya . <ref name=":1" /> Phil Edholm na Nortel Networks ne ya sa da dokar Edholm. Ya lura cewa bandwidth na sadarwa (ciki har da bandwidth samun damar Intanet ) yana ninka kowani watanni 18, tun daga ƙarshen 1970s zuwa farkon 2000s. Wannan yayi kama da dokar Moore, wanda ke Hasashen ƙimar girma don ƙididdigar transistor . Ya kuma gano cewa akwai haɗin kai a hankali tsakanin wayoyi (misali Ethernet ), makiyayi (misali modem da Wi-Fi ) da cibiyoyin sadarwa mara waya (misali cibiyoyin sadarwar salula ). Abokin aikinsa John H. Yoakum ne ya kirkiro sunan "Dokar Edholm", wanda ya gabatar da ita a taron manema labarai na wayar tarho ta Intanet a shekara ta 2004. <ref name="Cherry">{{Cite journal|url-status=58–60}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFCherry2004">Cherry, Steven (2004). "Edholm's law of bandwidth". ''IEEE Spectrum''. '''41''' (7): 58–60. [[Doi (mai ganowa)|doi]]:[[doi:10.1109/MSPEC.2004.1309810|10.1109/MSPEC.2004.1309810]].</cite></ref> Tashoshin sadarwa a hankali kamar wayoyin hannu da modem na rediyo an annabta su rufe ƙarfin farkon Ethernet, saboda ci gaba a cikin ƙa'idodin da aka sani da UMTS da MIMO, wanda ya haɓaka bandwidth ta haɓaka amfani da eriya. <ref name="Cherry">{{Cite journal|url-status=58–60}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFCherry2004">Cherry, Steven (2004). "Edholm's law of bandwidth". ''IEEE Spectrum''. '''41''' (7): 58–60. [[Doi (mai ganowa)|doi]]:[[doi:10.1109/MSPEC.2004.1309810|10.1109/MSPEC.2004.1309810]].</cite></ref> Extrapolling gaba yana nuna haɗin kai tsakanin ƙimar fasahar makiyaya da mara waya a kusa da 2030. Bugu da kari, fasahar mara waya za ta iya kawo karshen sadarwar waya idan har farashin kayayyakin more rayuwa ya kasance mai yawa. imb3ksnp5znl1e8ggqr41w66eyrcuji 166365 166361 2022-08-17T00:00:35Z SIRTEE1 14849 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1084206809|Edholm's law]]" wikitext text/x-wiki '''Dokar Edholm''', wanda aka gabatar da kuma mai suna Phil Edholm, tana nufin lura da cewa nau'uvkan sadarwa guda uku, <ref name="Cherry">{{Cite journal|url-status=58–60}}</ref> watau mara waya (wayar hannu), makiyayi (mara waya ba tare da motsi ba) da hanyoyin sadarwar waya (kafaffen), suna cikin kulle-kulle kuma a hankali suna haɗuwa. . Har ila yau, dokar Edholm ta ɗora cewa ƙimar bayanai na waɗannan rukunan sadarwa suna ƙaruwa akan masu lankwasa iri ɗaya, tare da raguwar ƙimar da ke bin mafi sauri ta hanyar tsinkayar lokaci. Dokar Edholm ta yi hasashen cewa adadin bandwidth da bayanai sun ninka sau biyu kowanI watanni 18, wanda ya tabbatar da gaskiya tun shekarun 1970. <ref name="Cherry" /> Yanayin yana bayyana a cikin yanayin [[Yanar gizo|Intanet]], <ref name="Cherry" /> salon salula (wayar hannu), LAN mara waya da cibiyoyin sadarwar yanki mara waya . <ref name=":1" /> Phil Edholm na Nortel Networks ne ya sa da dokar Edholm. Ya lura cewa bandwidth na sadarwa (ciki har da bandwidth samun damar Intanet ) yana ninka kowani watanni 18, tun daga ƙarshen 1970s zuwa farkon 2000s. Wannan yayi kama da dokar Moore, wanda ke Hasashen ƙimar girma don ƙididdigar transistor . Ya kuma gano cewa akwai haɗin kai a hankali tsakanin wayoyi (misali Ethernet ), makiyayi (misali modem da Wi-Fi ) da cibiyoyin sadarwa mara waya (misali cibiyoyin sadarwar salula ). Abokin aikinsa John H. Yoakum ne ya kirkiro sunan "Dokar Edholm", wanda ya gabatar da ita a taron manema labarai na wayar tarho ta Intanet a shekara ta 2004. <ref name="Cherry">{{Cite journal|url-status=58–60}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFCherry2004">Cherry, Steven (2004). "Edholm's law of bandwidth". ''IEEE Spectrum''. '''41''' (7): 58–60. [[Doi (mai ganowa)|doi]]:[[doi:10.1109/MSPEC.2004.1309810|10.1109/MSPEC.2004.1309810]].</cite></ref> Tashoshin sadarwa a hankali kamar wayoyin hannu da modem na rediyo an annabta su rufe ƙarfin farkon Ethernet, saboda ci gaba a cikin ƙa'idodin da aka sani da UMTS da MIMO, wanda ya haɓaka bandwidth ta haɓaka amfani da eriya. <ref name="Cherry">{{Cite journal|url-status=58–60}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFCherry2004">Cherry, Steven (2004). "Edholm's law of bandwidth". ''IEEE Spectrum''. '''41''' (7): 58–60. [[Doi (mai ganowa)|doi]]:[[doi:10.1109/MSPEC.2004.1309810|10.1109/MSPEC.2004.1309810]].</cite></ref> karin zabe gaba yana nuna haɗin kai tsakanin ƙimar fasahar makiyaya da mara waya a kusa da 2030. Bugu da kari, fasahar mara waya za ta iya kawo karshen sadarwar waya idan har farashin kayayyakin more rayuwa ya kasance mai yawa. A cikin 2009, Renuka P. Jindal ya lura da bandwidth na hanyoyin sadarwa na kan layi suna tashi daga bits a sakan daya zuwa terabits a sakan daya, suna ninka kowane watanni 18, kamar yadda dokar Edholm ta annabta. Jindal ya gano manyan abubuwa guda uku masu zuwa waɗanda suka ba da damar haɓaka haɓakar bandwidth na sadarwa. <ref name="Jindal">{{Cite journal|url-status=1–6}}</ref> 81z54oalx8c1fz7a0krpmzsypq090vb 166368 166365 2022-08-17T00:08:31Z SIRTEE1 14849 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1084206809|Edholm's law]]" wikitext text/x-wiki '''Dokar Edholm''', wanda aka gabatar da kuma mai suna Phil Edholm, tana nufin lura da cewa nau'uvkan sadarwa guda uku, <ref name="Cherry">{{Cite journal|url-status=58–60}}</ref> watau mara waya (wayar hannu), makiyayi (mara waya ba tare da motsi ba) da hanyoyin sadarwar waya (kafaffen), suna cikin kulle-kulle kuma a hankali suna haɗuwa. . Har ila yau, dokar Edholm ta ɗora cewa ƙimar bayanai na waɗannan rukunan sadarwa suna ƙaruwa akan masu lankwasa iri ɗaya, tare da raguwar ƙimar da ke bin mafi sauri ta hanyar tsinkayar lokaci. Dokar Edholm ta yi hasashen cewa adadin bandwidth da bayanai sun ninka sau biyu kowanI watanni 18, wanda ya tabbatar da gaskiya tun shekarun 1970. <ref name="Cherry" /> Yanayin yana bayyana a cikin yanayin [[Yanar gizo|Intanet]], <ref name="Cherry" /> salon salula (wayar hannu), LAN mara waya da cibiyoyin sadarwar yanki mara waya . <ref name=":1" /> Phil Edholm na Nortel Networks ne ya sa da dokar Edholm. Ya lura cewa bandwidth na sadarwa (ciki har da bandwidth samun damar Intanet ) yana ninka kowani watanni 18, tun daga ƙarshen 1970s zuwa farkon 2000s. Wannan yayi kama da dokar Moore, wanda ke Hasashen ƙimar girma don ƙididdigar transistor . Ya kuma gano cewa akwai haɗin kai a hankali tsakanin wayoyi (misali Ethernet ), makiyayi (misali modem da Wi-Fi ) da cibiyoyin sadarwa mara waya (misali cibiyoyin sadarwar salula ). Abokin aikinsa John H. Yoakum ne ya kirkiro sunan "Dokar Edholm", wanda ya gabatar da ita a taron manema labarai na wayar tarho ta Intanet a shekara ta 2004. <ref name="Cherry">{{Cite journal|url-status=58–60}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFCherry2004">Cherry, Steven (2004). "Edholm's law of bandwidth". ''IEEE Spectrum''. '''41''' (7): 58–60. [[Doi (mai ganowa)|doi]]:[[doi:10.1109/MSPEC.2004.1309810|10.1109/MSPEC.2004.1309810]].</cite></ref> Tashoshin sadarwa a hankali kamar wayoyin hannu da modem na rediyo an annabta su rufe ƙarfin farkon Ethernet, saboda ci gaba a cikin ƙa'idodin da aka sani da UMTS da MIMO, wanda ya haɓaka bandwidth ta haɓaka amfani da eriya. <ref name="Cherry">{{Cite journal|url-status=58–60}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFCherry2004">Cherry, Steven (2004). "Edholm's law of bandwidth". ''IEEE Spectrum''. '''41''' (7): 58–60. [[Doi (mai ganowa)|doi]]:[[doi:10.1109/MSPEC.2004.1309810|10.1109/MSPEC.2004.1309810]].</cite></ref> karin zabe gaba yana nuna haɗin kai tsakanin ƙimar fasahar makiyaya da mara waya a kusa da 2030. Bugu da kari, fasahar mara waya za ta iya kawo karshen sadarwar waya idan har farashin kayayyakin more rayuwa ya kasance mai yawa. == Abubuwan da ke ƙasa == A cikin 2009, Renuka P. Jindal ya lura da bandwidth na hanyoyin sadarwa na kan layi suna tashi daga bits a sakan daya zuwa terabits a sakan daya, suna ninka kowane watanni 18, kamar yadda dokar Edholm ta annabta. Jindal ya gano manyan abubuwa guda uku masu zuwa waɗanda suka ba da damar haɓaka haɓakar bandwidth na sadarwa. <ref name="Jindal">{{Cite journal|url-status=1–6}}</ref> * MOSFET (ƙarfe-oxide-semiconductor filin-tasirin transistor) {{En dash}} MOSFET (MOS transistor) Mohamed Atalla da Dawon Kahng ne suka ƙirƙira a Bell Labs a 1959. Ita ce tushen tushen ginin hanyoyin sadarwar sadarwa, kuma yana ba da ikon [[Yanar gizo|Intanet]] na duniya tare da manyan hanyoyin haɗin gwiwar MOS mai sauri da ƙarancin ƙarfi. Ci gaba a fasahar MOSFET (fasaharar MOS) ta kasance mafi mahimmancin gudummawa wajen haɓaka saurin bandwidth a cikin hanyoyin sadarwar sadarwa. Ci gaba da MOSFET scaling, tare da daban-daban ci gaba a MOS fasaha, ya sa duka biyu Moore ta dokar ( transistor kirga a hadedde da'irar kwakwalwan kwamfuta sau biyu a kowace shekara biyu) da kuma Edholm ta dokar ( sadarwa bandwidth sau biyu kowani 18 watanni). <ref name="Jindal">{{Cite journal|url-status=1–6}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFJindal2009">Jindal, Renuka P. (2009). [https://events.vtools.ieee.org/m/195547 "From millibits to terabits per second and beyond - Over 60 years of innovation"]. ''2009 2nd International Workshop on Electron Devices and Semiconductor Technology'': 1–6. [[Doi (mai ganowa)|doi]]:[[doi:10.1109/EDST.2009.5166093|10.1109/EDST.2009.5166093]]. [[ISBN (mai ganowa)|ISBN]]&nbsp;[[Musamman: Sources Littattafai/978-1-4244-3831-0|<bdi>978-1-4244-3831-0</bdi>]].</cite></ref> * Tsarin hasken wutar lantarki na Laser {{En dash}} Charles H. Townes da Arthur Leonard Schawlow sun nuna Laser a Bell Labs a 1960. Daga baya an yi amfani da fasahar Laser a cikin ƙirar haɗaɗɗen na'urorin lantarki ta amfani da fasahar MOS, wanda ya haifar da haɓaka tsarin hasken wuta a kusa da 1980. Wannan ya haifar da haɓakar girma na bandwidth tun farkon 1980s. <ref name="Jindal" /> * Ka'idar bayanai {{En dash}} Ka'idar bayanai, kamar yadda Claude Shannon ya bayyana a Bell Labs a cikin 1948, ya ba da tushe na ka'idar don fahimtar cinikin tsakanin siginar-zuwa-amo rabo, bandwidth, da watsawa mara kuskure a gaban amo, a cikin sadarwa fasaha. A farkon shekarun 1980, Renuka Jindal a Bell Labs ya yi amfani da ka'idar bayanai don nazarin halin hayaniyar na'urorin MOS, inganta aikin su na amo da warware matsalolin da ke iyakance hankalin mai karɓar su da ƙimar bayanai. Wannan ya haifar da gagarumin ci gaba a cikin ayyukan amo na fasahar MOS, kuma ya ba da gudummawa ga yawan karɓar fasahar MOS a cikin hasken wuta da kuma aikace-aikacen tashoshi mara waya . <ref name="Jindal" /> Rukunin bandwidth na cibiyoyin sadarwa mara waya sun kasance suna karuwa cikin sauri idan aka kwatanta da hanyoyin sadarwa masu waya. <ref name="Cherry">{{Cite journal|url-status=58–60}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFCherry2004">Cherry, Steven (2004). "Edholm's law of bandwidth". ''IEEE Spectrum''. '''41''' (7): 58–60. [[Doi (mai ganowa)|doi]]:[[doi:10.1109/MSPEC.2004.1309810|10.1109/MSPEC.2004.1309810]].</cite></ref> Wannan ya faru ne saboda ci gaba a fasahar mara waya ta MOSFET da ke ba da damar haɓakawa da haɓaka hanyoyin sadarwar mara waya ta dijital. Babban tallafi na RF CMOS ( CMOS mitar rediyo ), MOSFET mai ƙarfi da na'urorin LDMOS (MOS masu rarrabawa ta gefe) sun haifar da haɓakawa da haɓaka hanyoyin sadarwar mara waya ta dijital ta 1990s, tare da ƙarin ci gaba a fasahar MOSFET wanda ke haifar da haɓaka saurin bandwidth tun daga 2000s. . <ref name="O'Neill">{{Cite journal|url-status=57–58}}</ref> Yawancin mahimman abubuwan cibiyoyin sadarwar mara waya an gina su daga MOSFETs, gami da masu karɓar wayar hannu, samfuran tashar tushe, masu ba da hanya tsakanin hanyoyin sadarwa, RF power amplifiers, <ref name="Asif" /> da'irori na sadarwa, RF da'irori, da masu karɓar rediyo, <ref name="O'Neill" /> a cikin hanyoyin sadarwa irin wannan. kamar 2G, 3G, <ref name="Baliga" /> da [[4G]] . <ref name="Asif" /> c6v2bzj9s99nuz0dtw3dza3bicgnlgw 166372 166368 2022-08-17T00:13:10Z SIRTEE1 14849 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1084206809|Edholm's law]]" wikitext text/x-wiki '''Dokar Edholm''', wanda aka gabatar da kuma mai suna Phil Edholm, tana nufin lura da cewa nau'uvkan sadarwa guda uku, <ref name="Cherry">{{Cite journal|url-status=58–60}}</ref> watau mara waya (wayar hannu), makiyayi (mara waya ba tare da motsi ba) da hanyoyin sadarwar waya (kafaffen), suna cikin kulle-kulle kuma a hankali suna haɗuwa. . Har ila yau, dokar Edholm ta ɗora cewa ƙimar bayanai na waɗannan rukunan sadarwa suna ƙaruwa akan masu lankwasa iri ɗaya, tare da raguwar ƙimar da ke bin mafi sauri ta hanyar tsinkayar lokaci. Dokar Edholm ta yi hasashen cewa adadin bandwidth da bayanai sun ninka sau biyu kowanI watanni 18, wanda ya tabbatar da gaskiya tun shekarun 1970. <ref name="Cherry" /> Yanayin yana bayyana a cikin yanayin [[Yanar gizo|Intanet]], <ref name="Cherry" /> salon salula (wayar hannu), LAN mara waya da cibiyoyin sadarwar yanki mara waya . <ref name=":1" /> Phil Edholm na Nortel Networks ne ya sa da dokar Edholm. Ya lura cewa bandwidth na sadarwa (ciki har da bandwidth samun damar Intanet ) yana ninka kowani watanni 18, tun daga ƙarshen 1970s zuwa farkon 2000s. Wannan yayi kama da dokar Moore, wanda ke Hasashen ƙimar girma don ƙididdigar transistor . Ya kuma gano cewa akwai haɗin kai a hankali tsakanin wayoyi (misali Ethernet ), makiyayi (misali modem da Wi-Fi ) da cibiyoyin sadarwa mara waya (misali cibiyoyin sadarwar salula ). Abokin aikinsa John H. Yoakum ne ya kirkiro sunan "Dokar Edholm", wanda ya gabatar da ita a taron manema labarai na wayar tarho ta Intanet a shekara ta 2004. <ref name="Cherry">{{Cite journal|url-status=58–60}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFCherry2004">Cherry, Steven (2004). "Edholm's law of bandwidth". ''IEEE Spectrum''. '''41''' (7): 58–60. [[Doi (mai ganowa)|doi]]:[[doi:10.1109/MSPEC.2004.1309810|10.1109/MSPEC.2004.1309810]].</cite></ref> Tashoshin sadarwa a hankali kamar wayoyin hannu da modem na rediyo an annabta su rufe ƙarfin farkon Ethernet, saboda ci gaba a cikin ƙa'idodin da aka sani da UMTS da MIMO, wanda ya haɓaka bandwidth ta haɓaka amfani da eriya. <ref name="Cherry">{{Cite journal|url-status=58–60}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFCherry2004">Cherry, Steven (2004). "Edholm's law of bandwidth". ''IEEE Spectrum''. '''41''' (7): 58–60. [[Doi (mai ganowa)|doi]]:[[doi:10.1109/MSPEC.2004.1309810|10.1109/MSPEC.2004.1309810]].</cite></ref> karin zabe gaba yana nuna haɗin kai tsakanin ƙimar fasahar makiyaya da mara waya a kusa da 2030. Bugu da kari, fasahar mara waya za ta iya kawo karshen sadarwar waya idan har farashin kayayyakin more rayuwa ya kasance mai yawa. == Abubuwan da ke ƙasa == A cikin 2009, Renuka P. Jindal ya lura da bandwidth na hanyoyin sadarwa na kan layi suna tashi daga bits a sakan daya zuwa terabits a sakan daya, suna ninka kowane watanni 18, kamar yadda dokar Edholm ta annabta. Jindal ya gano manyan abubuwa guda uku masu zuwa waɗanda suka ba da damar haɓaka haɓakar bandwidth na sadarwa. <ref name="Jindal">{{Cite journal|url-status=1–6}}</ref> * MOSFET (ƙarfe-oxide-semiconductor filin-tasirin transistor) {{En dash}} MOSFET (MOS transistor) Mohamed Atalla da Dawon Kahng ne suka ƙirƙira a Bell Labs a 1959. Ita ce tushen tushen ginin hanyoyin sadarwar sadarwa, kuma yana ba da ikon [[Yanar gizo|Intanet]] na duniya tare da manyan hanyoyin haɗin gwiwar MOS mai sauri da ƙarancin ƙarfi. Ci gaba a fasahar MOSFET (fasaharar MOS) ta kasance mafi mahimmancin gudummawa wajen haɓaka saurin bandwidth a cikin hanyoyin sadarwar sadarwa. Ci gaba da MOSFET scaling, tare da daban-daban ci gaba a MOS fasaha, ya sa duka biyu Moore ta dokar ( transistor kirga a hadedde da'irar kwakwalwan kwamfuta sau biyu a kowace shekara biyu) da kuma Edholm ta dokar ( sadarwa bandwidth sau biyu kowani 18 watanni). <ref name="Jindal">{{Cite journal|url-status=1–6}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFJindal2009">Jindal, Renuka P. (2009). [https://events.vtools.ieee.org/m/195547 "From millibits to terabits per second and beyond - Over 60 years of innovation"]. ''2009 2nd International Workshop on Electron Devices and Semiconductor Technology'': 1–6. [[Doi (mai ganowa)|doi]]:[[doi:10.1109/EDST.2009.5166093|10.1109/EDST.2009.5166093]]. [[ISBN (mai ganowa)|ISBN]]&nbsp;[[Musamman: Sources Littattafai/978-1-4244-3831-0|<bdi>978-1-4244-3831-0</bdi>]].</cite></ref> * Tsarin hasken wutar lantarki na Laser {{En dash}} Charles H. Townes da Arthur Leonard Schawlow sun nuna Laser a Bell Labs a 1960. Daga baya an yi amfani da fasahar Laser a cikin ƙirar haɗaɗɗen na'urorin lantarki ta amfani da fasahar MOS, wanda ya haifar da haɓaka tsarin hasken wuta a kusa da 1980. Wannan ya haifar da haɓakar girma na bandwidth tun farkon 1980s. <ref name="Jindal" /> * Ka'idar bayanai {{En dash}} Ka'idar bayanai, kamar yadda Claude Shannon ya bayyana a Bell Labs a cikin 1948, ya ba da tushe na ka'idar don fahimtar cinikin tsakanin siginar-zuwa-amo rabo, bandwidth, da watsawa mara kuskure a gaban amo, a cikin sadarwa fasaha. A farkon shekarun 1980, Renuka Jindal a Bell Labs ya yi amfani da ka'idar bayanai don nazarin halin hayaniyar na'urorin MOS, inganta aikin su na amo da warware matsalolin da ke iyakance hankalin mai karɓar su da ƙimar bayanai. Wannan ya haifar da gagarumin ci gaba a cikin ayyukan amo na fasahar MOS, kuma ya ba da gudummawa ga yawan karɓar fasahar MOS a cikin hasken wuta da kuma aikace-aikacen tashoshi mara waya . <ref name="Jindal" /> Rukunin bandwidth na cibiyoyin sadarwa mara waya sun kasance suna karuwa cikin sauri idan aka kwatanta da hanyoyin sadarwa masu waya. <ref name="Cherry">{{Cite journal|url-status=58–60}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFCherry2004">Cherry, Steven (2004). "Edholm's law of bandwidth". ''IEEE Spectrum''. '''41''' (7): 58–60. [[Doi (mai ganowa)|doi]]:[[doi:10.1109/MSPEC.2004.1309810|10.1109/MSPEC.2004.1309810]].</cite></ref> Wannan ya faru ne saboda ci gaba a fasahar mara waya ta MOSFET da ke ba da damar haɓakawa da haɓaka hanyoyin sadarwar mara waya ta dijital. Babban tallafi na RF CMOS ( CMOS mitar rediyo ), MOSFET mai ƙarfi da na'urorin LDMOS (MOS masu rarrabawa ta gefe) sun haifar da haɓakawa da haɓaka hanyoyin sadarwar mara waya ta dijital ta 1990s, tare da ƙarin ci gaba a fasahar MOSFET wanda ke haifar da haɓaka saurin bandwidth tun daga 2000s. . <ref name="O'Neill">{{Cite journal|url-status=57–58}}</ref> Yawancin mahimman abubuwan cibiyoyin sadarwar mara waya an gina su daga MOSFETs, gami da masu karɓar wayar hannu, samfuran tashar tushe, masu ba da hanya tsakanin hanyoyin sadarwa, RF power amplifiers, <ref name="Asif" /> da'irori na sadarwa, RF da'irori, da masu karɓar rediyo, <ref name="O'Neill" /> a cikin hanyoyin sadarwa irin wannan. kamar 2G, 3G, <ref name="Baliga" /> da [[4G]] . <ref name="Asif" /> A cikin 'yan shekarun nan, wani abin da ya ba da damar haɓaka hanyoyin sadarwar sadarwa mara igiyar waya shine daidaitawa, wanda Syed Ali Jafar ya gano a Jami'ar California, Irvine . Ya kafa shi a matsayin ka'ida ta gaba ɗaya, tare da Viveck R. Cadmbe, a cikin 2008. Sun gabatar da "hanyar daidaita ɗimbin masu shiga tsakani ba bisa ka'ida ba, wanda ya kai ga ƙarshe mai ban mamaki cewa cibiyoyin sadarwa mara waya ba su da iyakacin tsangwama." Wannan ya haifar da karɓar daidaitawar tsangwama a cikin ƙirar hanyoyin sadarwa mara waya. <ref>{{Cite journal|url-status=1–134}}</ref> A cewar babban jami'in bincike na Jami'ar New York Dokta Paul Horn, wannan "ya kawo sauyi ga fahimtarmu game da iyakoki na cibiyoyin sadarwa mara waya" kuma "ya nuna sakamako mai ban mamaki cewa kowane mai amfani a cikin hanyar sadarwa mara waya zai iya shiga rabin bakan ba tare da tsangwama daga wasu masu amfani ba. ba tare da la'akari da yawan masu amfani da ke raba bakan ba." <ref name="Blavatnik" /> == Duba kuma == * Tarihin Intanet * Tarihin sadarwa * Samun Intanet * zirga-zirgar Intanet * Dokar Moore * Sadarwa * Dokar Nielsen == Nassoshi == <references /> == Littafi Mai Tsarki == 5v7zhqvhz2djk3yadpq5eawogviy1rw Agbor 0 35371 166362 2022-08-16T23:58:28Z Uncle Bash007 9891 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1096822916|Agbor]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=Agbor|settlement_type=|image_skyline=|image_alt=|image_caption=|image_flag=|flag_alt=|image_seal=|seal_alt=|image_shield=|shield_alt=|nickname=|motto=|image_map=|map_alt=|map_caption=|pushpin_map=Nigeria|pushpin_label_position=|pushpin_map_alt=|pushpin_map_caption=|coordinates={{coord|6|15|9.93|N|6|11|58.79|E|display=inline,title}}|coor_pinpoint=|coordinates_footnotes=|subdivision_type=[[List of sovereign states|Country]]|subdivision_name=[[Nigeria]]|subdivision_type1=[[Local Government Areas of Nigeria|LGA]]|subdivision_name1=[[Ika South]]|subdivision_type2=|subdivision_name2=|subdivision_type3=|subdivision_name3=|established_title=|established_date=|founder=|named_for=|seat_type=|seat=|government_footnotes=|leader_party=|leader_title=Dein|leader_name=[[Keagborekuzi I]]|unit_pref=|area_magnitude=|area_footnotes=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_note=|elevation_footnotes=|elevation_ft=|population_footnotes=|population_total=|population_as_of=|population_density_sq_mi=auto|population_est=|pop_est_as_of=|population_note=|timezone1=[[West Africa Time|WAT]]|utc_offset1=+1|postal_code_type=Postcode|postal_code=321...|area_code=055|website=|footnotes=}} '''Agbor''' itace birni mafi yawan jama'a na tsakanin [[mutanen Ika]]. Ta kunshi [[Inyamurai|kabilar Igbo]] na [[Mutanen Anioma|Anioma]]. Tana cikin [[Ika ta Kudu|karamar hukumar Ika ta kudu]] a jihar [[Delta (jiha)|Delta]], a shiyyar siyasa ta kudu maso kudancin Najeriya, yammacin Afrika. Agbor hedkwatar karamar hukumar [[Ika ta Kudu|Ika ta kudu]] ce a [[Delta (jiha)|jihar Delta]], [[Najeriya]] . Gyaran Kwalejin Ilimi na shekarar 2021 ta sa an mayar da Agbor matsayin birnin kwaleji. == Shahararrun mutanen Ika == * Jim Ovia - Dan kasuwan Najeriya * [[Sunday Oliseh]] - manajan kwallon kafar Najeriya * [[Arthur Okowa Ifeanyi|Ifeanyi Okowa]] - Dan Siyasar Najeriya * [[Hanks Anuku]] - Dan wasan Najeriya * [[Sam Obi]] - Tsohon mukaddashin gwamnan jihar Delta kuma tsohon kakakin majalisar dokokin jihar Delta. * Godwin Emefiele - Gwamnan [[Babban Bankin Najeriya]] == Garuruwa == {{Col-begin}} * Ogbemudein * Ogbease * Ihogbe * Obiolihe * Ihaikpen * Ogbeisere * Ogbeisogban * Agbamuse/Oruru * Alifekede * Omumu * Alisor * Alileha * Oza-nogogo * Agbobi {{Col-break}} * Alisimie * Ewuru * Idumu-Oza * Aliokpu * Aliagwai * Alihame * Agbor-nta * Alihagwu * Oki * Ekuku-Agbor * Emuhun * Boji-Boji Agbor {{Col-end}} == Ilimi == Agbor gida ce ga cibiyoyin ilimi da dama. Wasu daga cikinsu sun hada da Jami'ar Delta, Agbor (tsohuwar Kwalejin Ilimi, Agbor); Makarantar Jiyya da Ungozoma ta Jiha, Agbor; Kwalejin Fasaha ta Agbor, Agbor; da kuma shirin Anioma Open University, Agbor. == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Biranen Jihar Delta]] pxken88umu10omhatbo1tmu6svi0cco Lambar bugun jini modulation 0 35372 166377 2022-08-17T00:19:28Z SIRTEE1 14849 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1088679124|Pulse-code modulation]]" wikitext text/x-wiki   '''Tsarin lambar bugun jini''' ( '''PCM''' ) hanya ce da ake amfani da ita don wakiltar siginan analog da aka ƙirƙira ta lambobi . Yana da daidaitaccen nau'in sauti na dijital a cikin kwamfutoci, ƙananan fayafai, wayar dijital da sauran aikace-aikacen sauti na dijital. A cikin rafi na PCM, girman siginar analog ana ƙididdige shi akai-akai a tsaka-tsaki iri ɗaya, kuma kowane samfurin ana ƙididdige shi zuwa ƙimar mafi kusa tsakanin kewayon matakan dijital. ffrr5t1231apeuxw7ieqi5nogr2psew Surutu (Lantarki) 0 35373 166381 2022-08-17T00:25:19Z SIRTEE1 14849 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1099507332|Noise (electronics)]]" wikitext text/x-wiki A cikin kayan lantarki, '''hayaniya''' ce ta damun da ba a so a cikin siginan lantarki. {{Rp|5}} Hayaniyar da na'urorin lantarki ke haifarwa sun bambanta sosai kamar yadda ake samar da su ta hanyoyi daban-daban. 9m4ldns8ldycpu3bqwr1h7b6268ucjt 166384 166381 2022-08-17T00:26:55Z SIRTEE1 14849 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1099507332|Noise (electronics)]]" wikitext text/x-wiki A cikin kayan lantarki, '''hayaniya''' ce ta damun da ba a so a cikin siginan lantarki. {{Rp|5}} Hayaniyar da na'urorin lantarki ke haifarwa sun bambanta sosai kamar yadda ake samar da su ta hanyoyi daban-daban. Musamman, amo yana cikin ilimin kimiyyar lissafi, kuma yana tsakiya ga thermodynamics. Duk wani jagora mai juriya na lantarki zai haifar da amo mai zafi a zahiri. Ƙarshe na kawar da hayaniyar zafi a cikin kayan lantarki ba za a iya samun nasara ba kawai ta hanyar cryogenically, har ma da sautin ƙididdigewa zai kasance cikin asali. 8bmto4tpihp7re7bu48uu8hjknc40r7 166389 166384 2022-08-17T00:28:40Z SIRTEE1 14849 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1099507332|Noise (electronics)]]" wikitext text/x-wiki A cikin kayan lantarki, '''hayaniya''' ce ta damun da ba a so a cikin siginan lantarki. {{Rp|5}} Hayaniyar da na'urorin lantarki ke haifarwa sun bambanta sosai kamar yadda ake samar da su ta hanyoyi daban-daban. Musamman, amo yana cikin ilimin kimiyyar lissafi, kuma yana tsakiya ga thermodynamics. Duk wani jagora mai juriya na lantarki zai haifar da amo mai zafi a zahiri. Ƙarshe na kawar da hayaniyar zafi a cikin kayan lantarki ba za a iya samun nasara ba kawai ta hanyar cryogenically, har ma da sautin ƙididdigewa zai kasance cikin asali. Hayaniyar lantarki abu ne na gama gari na amo a sarrafa sigina . A cikin tsarin sadarwa, hayaniya kuskure ne ko hargitsi da bazuwar siginar bayanai mai amfani a tashar sadarwa. Hayaniyar taƙaice ce ta kuzarin da ba'a so ko mai tada hankali daga tushe na halitta da kuma wani lokacin da mutum ya yi. Amo ne, duk da haka, yawanci bambanta daga tsangwama, [ƙananan-alpha 1] misali a cikin sigina-zuwa amo rabo (SNR), sigina-zuwa tsangwama rabo (SIR) da sigina-to-amo tare da tsangwama rabo (SNIR). ) ma'auni. Har ila yau, ana bambanta surutu da hargitsi, wanda shine tsarin da ba a so ba na tsarin siginar sigina ta kayan aikin sadarwa, misali a cikin sigina-zuwa amo da karkatarwar rabo (SINAD) da jimlar murdiya tare da amo (THD+N). 5tlttqc3jauq645vmrjhjctepw2eoiz 166390 166389 2022-08-17T00:29:51Z SIRTEE1 14849 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1099507332|Noise (electronics)]]" wikitext text/x-wiki A cikin kayan lantarki, '''hayaniya''' ce ta damun da ba a so a cikin siginan lantarki. {{Rp|5}} Hayaniyar da na'urorin lantarki ke haifarwa sun bambanta sosai kamar yadda ake samar da su ta hanyoyi daban-daban. Musamman, amo yana cikin ilimin kimiyyar lissafi, kuma yana tsakiya ga thermodynamics. Duk wani jagora mai juriya na lantarki zai haifar da amo mai zafi a zahiri. Ƙarshe na kawar da hayaniyar zafi a cikin kayan lantarki ba za a iya samun nasara ba kawai ta hanyar cryogenically, har ma da sautin ƙididdigewa zai kasance cikin asali. Hayaniyar lantarki abu ne na gama gari na amo a sarrafa sigina . A cikin tsarin sadarwa, hayaniya kuskure ne ko hargitsi da bazuwar siginar bayanai mai amfani a tashar sadarwa. Hayaniyar taƙaice ce ta kuzarin da ba'a so ko mai tada hankali daga tushe na halitta da kuma wani lokacin da mutum ya yi. Amo ne, duk da haka, yawanci bambanta daga tsangwama, [ƙananan-alpha 1] misali a cikin sigina-zuwa amo rabo (SNR), sigina-zuwa tsangwama rabo (SIR) da sigina-to-amo tare da tsangwama rabo (SNIR). ) ma'auni. Har ila yau, ana bambanta surutu da hargitsi, wanda shine tsarin da ba a so ba na tsarin siginar sigina ta kayan aikin sadarwa, misali a cikin sigina-zuwa amo da karkatarwar rabo (SINAD) da jimlar murdiya tare da amo (THD+N). Yayin da amo gabaɗaya ba a so, yana iya yin amfani mai amfani a wasu aikace-aikace, kamar ƙirƙira lambar bazuwar ko dither. efjw3yf51rnuepd2iru5x0itb9vnydo 166395 166390 2022-08-17T00:32:09Z SIRTEE1 14849 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1099507332|Noise (electronics)]]" wikitext text/x-wiki A cikin kayan lantarki, '''hayaniya''' ce ta damun da ba a so a cikin siginan lantarki. {{Rp|5}} Hayaniyar da na'urorin lantarki ke haifarwa sun bambanta sosai kamar yadda ake samar da su ta hanyoyi daban-daban. Musamman, amo yana cikin ilimin kimiyyar lissafi, kuma yana tsakiya ga thermodynamics. Duk wani jagora mai juriya na lantarki zai haifar da amo mai zafi a zahiri. Ƙarshe na kawar da hayaniyar zafi a cikin kayan lantarki ba za a iya samun nasara ba kawai ta hanyar cryogenically, har ma da sautin ƙididdigewa zai kasance cikin asali. Hayaniyar lantarki abu ne na gama gari na amo a sarrafa sigina . A cikin tsarin sadarwa, hayaniya kuskure ne ko hargitsi da bazuwar siginar bayanai mai amfani a tashar sadarwa. Hayaniyar taƙaice ce ta kuzarin da ba'a so ko mai tada hankali daga tushe na halitta da kuma wani lokacin da mutum ya yi. Amo ne, duk da haka, yawanci bambanta daga tsangwama, [ƙananan-alpha 1] misali a cikin sigina-zuwa amo rabo (SNR), sigina-zuwa tsangwama rabo (SIR) da sigina-to-amo tare da tsangwama rabo (SNIR). ) ma'auni. Har ila yau, ana bambanta surutu da hargitsi, wanda shine tsarin da ba a so ba na tsarin siginar sigina ta kayan aikin sadarwa, misali a cikin sigina-zuwa amo da karkatarwar rabo (SINAD) da jimlar murdiya tare da amo (THD+N). Yayin da amo gabaɗaya ba a so, yana iya yin amfani mai amfani a wasu aikace-aikace, kamar ƙirƙira lambar bazuwar ko dither. == Nau'in surutu == <ref name="shot">{{Cite journal|url-status=1833–1837}}</ref>Daban-daban nau'ikan amo suna haifar da na'urori daban-daban da matakai daban-daban. Hayaniyar thermal ba shi yiwuwa a yanayin zafi mara sifili (duba ka'idar jujjuyawa-tarwatsawa), yayin da sauran nau'ikan sun dogara galibi akan nau'in na'ura (kamar karar harbi, [1] [2] wanda ke buƙatar babban shinge mai yuwuwa) ko ingancin masana'anta da lahani na semiconductor. , kamar jujjuyawar gudanarwa, gami da 1/f amo. tw8xdsrzu0kzv86o3c5n3nczppyjnwi 166398 166395 2022-08-17T00:34:42Z SIRTEE1 14849 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1099507332|Noise (electronics)]]" wikitext text/x-wiki A cikin kayan lantarki, '''hayaniya''' ce ta damun da ba a so a cikin siginan lantarki. {{Rp|5}} Hayaniyar da na'urorin lantarki ke haifarwa sun bambanta sosai kamar yadda ake samar da su ta hanyoyi daban-daban. Musamman, amo yana cikin ilimin kimiyyar lissafi, kuma yana tsakiya ga thermodynamics. Duk wani jagora mai juriya na lantarki zai haifar da amo mai zafi a zahiri. Ƙarshe na kawar da hayaniyar zafi a cikin kayan lantarki ba za a iya samun nasara ba kawai ta hanyar cryogenically, har ma da sautin ƙididdigewa zai kasance cikin asali. Hayaniyar lantarki abu ne na gama gari na amo a sarrafa sigina . A cikin tsarin sadarwa, hayaniya kuskure ne ko hargitsi da bazuwar siginar bayanai mai amfani a tashar sadarwa. Hayaniyar taƙaice ce ta kuzarin da ba'a so ko mai tada hankali daga tushe na halitta da kuma wani lokacin da mutum ya yi. Amo ne, duk da haka, yawanci bambanta daga tsangwama, [ƙananan-alpha 1] misali a cikin sigina-zuwa amo rabo (SNR), sigina-zuwa tsangwama rabo (SIR) da sigina-to-amo tare da tsangwama rabo (SNIR). ) ma'auni. Har ila yau, ana bambanta surutu da hargitsi, wanda shine tsarin da ba a so ba na tsarin siginar sigina ta kayan aikin sadarwa, misali a cikin sigina-zuwa amo da karkatarwar rabo (SINAD) da jimlar murdiya tare da amo (THD+N). Yayin da amo gabaɗaya ba a so, yana iya yin amfani mai amfani a wasu aikace-aikace, kamar ƙirƙira lambar bazuwar ko dither. == Nau'in surutu == <ref name="shot">{{Cite journal|url-status=1833–1837}}</ref>Daban-daban nau'ikan amo suna haifar da na'urori daban-daban da matakai daban-daban. Hayaniyar thermal ba shi yiwuwa a yanayin zafi mara sifili (duba ka'idar jujjuyawa-tarwatsawa), yayin da sauran nau'ikan sun dogara galibi akan nau'in na'ura (kamar karar harbi, [1] [2] wanda ke buƙatar babban shinge mai yuwuwa) ko ingancin masana'anta da lahani na semiconductor. , kamar jujjuyawar gudanarwa, gami da 1/f amo. === Hayaniyar zafi === Johnson-Nyquist surutu[1] (mafi yawan amo mai zafi) ba zai yuwu ba, kuma ana haifar da shi ta hanyar bazuwar motsin zafi na masu ɗaukar kaya (yawanci electrons), a cikin madubin lantarki, wanda ke faruwa ba tare da la’akari da kowane irin ƙarfin lantarki da aka yi amfani da shi ba. Hayaniyar zafi kusan fari ne, ma'ana cewa ƙarfin sikirin ƙarfinsa kusan daidai yake cikin mitar bakan . Girman siginar yana da kusan aikin yuwuwar Gaussian . Tsarin sadarwa wanda amo mai zafi ya shafa galibi ana ƙira shi 8uc690s973ijx5tfjv6yuvoac04s5zn 166399 166398 2022-08-17T00:35:38Z SIRTEE1 14849 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1099507332|Noise (electronics)]]" wikitext text/x-wiki A cikin kayan lantarki, '''hayaniya''' ce ta damun da ba a so a cikin siginan lantarki. {{Rp|5}} Hayaniyar da na'urorin lantarki ke haifarwa sun bambanta sosai kamar yadda ake samar da su ta hanyoyi daban-daban. Musamman, amo yana cikin ilimin kimiyyar lissafi, kuma yana tsakiya ga thermodynamics. Duk wani jagora mai juriya na lantarki zai haifar da amo mai zafi a zahiri. Ƙarshe na kawar da hayaniyar zafi a cikin kayan lantarki ba za a iya samun nasara ba kawai ta hanyar cryogenically, har ma da sautin ƙididdigewa zai kasance cikin asali. Hayaniyar lantarki abu ne na gama gari na amo a sarrafa sigina . A cikin tsarin sadarwa, hayaniya kuskure ne ko hargitsi da bazuwar siginar bayanai mai amfani a tashar sadarwa. Hayaniyar taƙaice ce ta kuzarin da ba'a so ko mai tada hankali daga tushe na halitta da kuma wani lokacin da mutum ya yi. Amo ne, duk da haka, yawanci bambanta daga tsangwama, [ƙananan-alpha 1] misali a cikin sigina-zuwa amo rabo (SNR), sigina-zuwa tsangwama rabo (SIR) da sigina-to-amo tare da tsangwama rabo (SNIR). ) ma'auni. Har ila yau, ana bambanta surutu da hargitsi, wanda shine tsarin da ba a so ba na tsarin siginar sigina ta kayan aikin sadarwa, misali a cikin sigina-zuwa amo da karkatarwar rabo (SINAD) da jimlar murdiya tare da amo (THD+N). Yayin da amo gabaɗaya ba a so, yana iya yin amfani mai amfani a wasu aikace-aikace, kamar ƙirƙira lambar bazuwar ko dither. == Nau'in surutu == <ref name="shot">{{Cite journal|url-status=1833–1837}}</ref>Daban-daban nau'ikan amo suna haifar da na'urori daban-daban da matakai daban-daban. Hayaniyar thermal ba shi yiwuwa a yanayin zafi mara sifili (duba ka'idar jujjuyawa-tarwatsawa), yayin da sauran nau'ikan sun dogara galibi akan nau'in na'ura (kamar karar harbi, [1] [2] wanda ke buƙatar babban shinge mai yuwuwa) ko ingancin masana'anta da lahani na semiconductor. , kamar jujjuyawar gudanarwa, gami da 1/f amo. === Hayaniyar zafi === Johnson-Nyquist surutu[1] (mafi yawan amo mai zafi) ba zai yuwu ba, kuma ana haifar da shi ta hanyar bazuwar motsin zafi na masu ɗaukar kaya (yawanci electrons), a cikin madubin lantarki, wanda ke faruwa ba tare da la’akari da kowane irin ƙarfin lantarki da aka yi amfani da shi ba. Hayaniyar zafi kusan fari ce, ma'ana cewa ƙarfin siginar ƙarfinsa kusan daidai yake cikin mitar bakan. Girman siginar yana da kusan aikin yuwuwar Gaussian. Tsarin sadarwa wanda amo mai zafi ya shafa galibi ana ƙira shi azaman ƙarar farin amo ta Gaussian (AWGN). s6nqvu0rju4p1swdn7vizzvlwrqe6r2 166402 166399 2022-08-17T00:37:35Z SIRTEE1 14849 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1099507332|Noise (electronics)]]" wikitext text/x-wiki A cikin kayan lantarki, '''hayaniya''' ce ta damun da ba a so a cikin siginan lantarki. {{Rp|5}} Hayaniyar da na'urorin lantarki ke haifarwa sun bambanta sosai kamar yadda ake samar da su ta hanyoyi daban-daban. Musamman, amo yana cikin ilimin kimiyyar lissafi, kuma yana tsakiya ga thermodynamics. Duk wani jagora mai juriya na lantarki zai haifar da amo mai zafi a zahiri. Ƙarshe na kawar da hayaniyar zafi a cikin kayan lantarki ba za a iya samun nasara ba kawai ta hanyar cryogenically, har ma da sautin ƙididdigewa zai kasance cikin asali. Hayaniyar lantarki abu ne na gama gari na amo a sarrafa sigina . A cikin tsarin sadarwa, hayaniya kuskure ne ko hargitsi da bazuwar siginar bayanai mai amfani a tashar sadarwa. Hayaniyar taƙaice ce ta kuzarin da ba'a so ko mai tada hankali daga tushe na halitta da kuma wani lokacin da mutum ya yi. Amo ne, duk da haka, yawanci bambanta daga tsangwama, [ƙananan-alpha 1] misali a cikin sigina-zuwa amo rabo (SNR), sigina-zuwa tsangwama rabo (SIR) da sigina-to-amo tare da tsangwama rabo (SNIR). ) ma'auni. Har ila yau, ana bambanta surutu da hargitsi, wanda shine tsarin da ba a so ba na tsarin siginar sigina ta kayan aikin sadarwa, misali a cikin sigina-zuwa amo da karkatarwar rabo (SINAD) da jimlar murdiya tare da amo (THD+N). Yayin da amo gabaɗaya ba a so, yana iya yin amfani mai amfani a wasu aikace-aikace, kamar ƙirƙira lambar bazuwar ko dither. == Nau'in surutu == <ref name="shot">{{Cite journal|url-status=1833–1837}}</ref>Daban-daban nau'ikan amo suna haifar da na'urori daban-daban da matakai daban-daban. Hayaniyar thermal ba shi yiwuwa a yanayin zafi mara sifili (duba ka'idar jujjuyawa-tarwatsawa), yayin da sauran nau'ikan sun dogara galibi akan nau'in na'ura (kamar karar harbi, [1] [2] wanda ke buƙatar babban shinge mai yuwuwa) ko ingancin masana'anta da lahani na semiconductor. , kamar jujjuyawar gudanarwa, gami da 1/f amo. === Hayaniyar zafi === Johnson-Nyquist surutu[1] (mafi yawan amo mai zafi) ba zai yuwu ba, kuma ana haifar da shi ta hanyar bazuwar motsin zafi na masu ɗaukar kaya (yawanci electrons), a cikin madubin lantarki, wanda ke faruwa ba tare da la’akari da kowane irin ƙarfin lantarki da aka yi amfani da shi ba. Hayaniyar zafi kusan fari ce, ma'ana cewa ƙarfin siginar ƙarfinsa kusan daidai yake cikin mitar bakan. Girman siginar yana da kusan aikin yuwuwar Gaussian. Tsarin sadarwa wanda amo mai zafi ya shafa galibi ana ƙira shi azaman ƙarar farin amo ta Gaussian (AWGN). === Hayaniyar harbi === Hayaniyar harbi a cikin na'urori na lantarki yana haifar da haɓakar kididdigar kididdigar wutar lantarki da ba za a iya kaucewa ba lokacin da masu ɗaukar kaya (kamar electrons) suka ratsa tazara. Idan electrons suna gudana ta hanyar shinge, to suna da lokacin isowa mai hankali. Waɗancan masu zuwa masu hankali suna nuna hayaniyar harbi. Yawanci, ana amfani da shingen diode.[1] Hayaniyar harbi tayi kama da hayaniyar da ruwan sama ke fadowa akan rufin kwano. Ruwan ruwan sama na iya zama dawwama, amma kowane ɗigon ruwan sama yana zuwa a hankali. oyvnwqoalsgnaw4nqr4fb2sdi1c27zs South Webster, Ohio 0 35374 166513 2022-08-17T10:19:32Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1090490173|South Webster, Ohio]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|official_name=South Webster, Ohio|settlement_type=[[Village (United States)|Village]]|nickname=|motto=<!-- Images -->|image_skyline=OHSR140SouthWebster.JPG|imagesize=250px|image_caption=Entering from the northeast on [[Ohio State Route 140|State Route 140]]|image_flag=|image_seal=<!-- Maps -->|image_map=OHMap-doton-South_Webster.png|mapsize=250px|map_caption=Location of South Webster, Ohio|image_map1=Map of Scioto County Ohio Highlighting South Webster Village.png|mapsize1=250px|map_caption1=Location of South Webster in Scioto County <!-- Location -->|subdivision_type=[[List of sovereign states|Country]]|subdivision_name=United States|subdivision_type1=[[U.S. state|State]]|subdivision_name1=[[Ohio]]|subdivision_type2=[[List of counties in Ohio|County]]|subdivision_name2=[[Scioto County, Ohio|Scioto]] <!-- Government -->|government_footnotes=|government_type=|leader_title=|leader_name=|leader_title1=|leader_name1=|established_title=|established_date=<!-- Area -->|unit_pref=Imperial|area_footnotes=<ref name="CenPopGazetteer2019">{{cite web|title=2019 U.S. Gazetteer Files|url=https://www2.census.gov/geo/docs/maps-data/data/gazetteer/2019_Gazetteer/2019_gaz_place_39.txt|publisher=United States Census Bureau|access-date=July 28, 2020}}</ref>|area_magnitude=|area_total_km2=3.43|area_land_km2=3.40|area_water_km2=0.03|area_total_sq_mi=1.32|area_land_sq_mi=1.31|area_water_sq_mi=0.01 <!-- Population -->|population_as_of=[[2010 United States Census|2010]]|population_est=805|pop_est_as_of=2019|population_footnotes=<ref name ="wwwcensusgov"/>|population_total=866|population_density_km2=236.84|population_density_sq_mi=613.57 <!-- General information -->|timezone=[[North American Eastern Time Zone|Eastern (EST)]]|utc_offset=-5|timezone_DST=EDT|utc_offset_DST=-4|elevation_footnotes=<ref name="GR3">{{cite web|url=http://geonames.usgs.gov|access-date=2008-01-31|title=US Board on Geographic Names|publisher=[[United States Geological Survey]]|date=2007-10-25}}</ref>|elevation_m=218|elevation_ft=715|coordinates={{coord|38|48|56|N|82|43|34|W|region:US_type:city|display=inline,title}}|postal_code_type=[[ZIP code]]|postal_code=45682|area_code=[[Area code 740|740]]|blank_name=[[Federal Information Processing Standard|FIPS code]]|blank_info=39-73824<ref name="GR2">{{cite web|url=https://www.census.gov|publisher=[[United States Census Bureau]]|access-date=2008-01-31|title=U.S. Census website}}</ref>|blank1_name=[[Geographic Names Information System|GNIS]] feature ID|blank1_info=1084066<ref name="GR3" />|website=|footnotes=|pop_est_footnotes=<ref name="USCensusEst2019CenPopScriptOnlyDirtyFixDoNotUse"/>}} '''South Webster''' ƙauye ne a arewa maso gabashin Scioto County, [[Ohio (jiha)|Ohio]], Amurka. Ya ta'allaka ne akan Hanyar Jiha 140, kuma yawan jama'a ya kasance 866 a ƙidayar 2010 . == Tarihi == John Bennett ya kafa South Webster a cikin 1853. Sunan ƙauyen bayan Daniel Webster . == Geography == South Webster yana a{{Coord|38|48|56|N|82|43|34|W|type:city}} (38.815454, -82.726091). A cewar Ofishin Kididdiga na Amurka, ƙauyen yana da {{Convert|1.32|sqmi|sqkm|2}} , wanda daga ciki {{Convert|1.31|sqmi|sqkm|2}} ƙasa ce kuma {{Convert|0.01|sqmi|sqkm|2}} ruwa ne. == Alkaluma == {{US Census population|1870=200|1890=323|1900=445|1910=499|1920=604|1930=697|1940=656|1950=663|1960=803|1970=825|1980=886|1990=806|2000=764|2010=866|estyear=2019|estimate=805|estref=<ref name="USCensusEst2019CenPopScriptOnlyDirtyFixDoNotUse">{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/popest/data/tables.2019.html|date=May 24, 2020|title=Population and Housing Unit Estimates|publisher=United States Census Bureau|access-date=May 27, 2020}}</ref>|footnote=U.S. Decennial Census<ref name="DecennialCensus">{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/decennial-census.html|title=Census of Population and Housing|publisher=Census.gov|access-date=June 4, 2015}}</ref>}} === ƙidayar 2010 === Dangane da ƙidayar na 2010, akwai mutane 866, gidaje 370, da iyalai 265 da ke zaune a ƙauyen. Yawan yawan jama'a ya kasance {{Convert|661.1|PD/sqmi|PD/km2|1}} . Akwai rukunin gidaje 395 a matsakaicin yawa na {{Convert|301.5|/sqmi|/km2|1}} . Tsarin launin fata na ƙauyen ya kasance 98.2% Fari, 0.1% Ba'amurke, 0.1% Ba'amurke, 0.3% Asiya, da 1.3% daga jinsi biyu ko fiye. Hispanic ko Latino na kowace kabila sun kasance 0.3% na yawan jama'a. Magidanta 370 ne, kashi 31.6% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 54.6% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 11.6% na da mace mai gida babu miji, kashi 5.4% na da mai gida ba tare da matar aure ba. kuma 28.4% ba dangi bane. Kashi 25.4% na dukkan gidaje sun kasance mutane ne, kuma 13.7% suna da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko sama da haka. Matsakaicin girman gidan ya kasance 2.34 kuma matsakaicin girman dangi shine 2.76. Tsakanin shekarun ƙauyen ya kasance shekaru 43.9. 22.7% na mazauna kasa da shekaru 18; 4.1% sun kasance tsakanin shekarun 18 zuwa 24; 24.3% sun kasance daga 25 zuwa 44; 29.2% sun kasance daga 45 zuwa 64; kuma 19.7% sun kasance shekaru 65 ko sama da haka. Tsarin jinsi na ƙauyen ya kasance 47.7% na maza da 52.3% mata. === Ƙididdigar 2000 === Dangane da ƙidayar jama'a na 2000, akwai mutane 764, gidaje 312, da iyalai 224 da ke zaune a ƙauyen. Yawan yawan jama'a ya kasance mutane 584.8 a kowace murabba'in mil (225.2/km {{Sup|2}} ). Akwai rukunin gidaje 338 a matsakaicin yawa na 258.7 a kowace murabba'in mil (99.6/km {{Sup|2}} ). Tsarin launin fata na ƙauyen ya kasance 98.30 % Fari, 0.65% Ba'amurke, 0.39% Ba'amurke, 0.13% daga sauran jinsi, da 0.52% daga jinsi biyu ko fiye. Hispanic ko Latino na kowace kabila sun kasance 0.65% na yawan jama'a. Akwai gidaje 312, daga cikinsu kashi 31.1% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 56.4% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 11.9% na da mace mai gida babu miji, kashi 27.9% kuma ba iyali ba ne. 26.0% na duk gidaje sun kasance na mutane ne, kuma 15.1% suna da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko fiye. Matsakaicin girman gida shine 2.45 kuma matsakaicin girman dangi shine 2.91. A cikin ƙauyen, yawan jama'a ya bazu, tare da 24.6% 'yan ƙasa da shekaru 18, 10.1% daga 18 zuwa 24, 26.2% daga 25 zuwa 44, 24.7% daga 45 zuwa 64, da 14.4% waɗanda ke da shekaru 65 ko kuma mazan. Matsakaicin shekarun ya kasance shekaru 38. Ga kowane mata 100 akwai maza 87.7. Ga kowane mata 100 masu shekaru 18 zuwa sama, akwai maza 81.1. Matsakaicin kuɗin shiga na gida a ƙauyen shine $26,818, kuma matsakaicin kuɗin shiga na dangi shine $40,938. Maza suna da matsakaicin kudin shiga na $31,583 sabanin $22,727 na mata. Kudin shiga kowane mutum na ƙauyen shine $15,047. Kusan 13.0% na iyalai da 16.4% na yawan jama'a sun kasance ƙasa da layin talauci, gami da 21.7% na waɗanda ke ƙasa da shekaru 18 da 14.1% na waɗanda shekaru 65 ko sama da haka. == Ayyukan jama'a == [[File:SouthWebsterHSJuly2007.JPG|right|thumb|290x290px| Makarantun Yankin Bloom-Vernon (Elementary Webster ta Kudu (na gaba) da Makarantar Sakandare ta Kudu Webster Jr.-Sr.]] South Webster gida ce ga gundumar Bloom-Vernon Local School District. Gundumar ta hada da Makarantar Elementary Bloom-Vernon da South Webster Jr.-Sr. Makarantar Sakandare . Mascot na South Webster shine Jeep. Sun ci Gasar ƙwallon kwando ta 2006 Ohio High School Athletic Association Division IV kuma sun kasance a cikin huɗu na ƙarshe a 2004. Jeeps sun kuma lashe Gasar Kwallon Kwando ta Mata ta 2014 ta Minford da kuma gasar ƙwallon ƙafa ta maza ta Pike County U11 na 2021. Kungiyar wasan kwallon volleyball ta Jeeps ma ta fito a gasar jiha a shekarar 2021. South Webster tana hidimar Laburaren Jama'a na Portsmouth - Reshen Webster ta Kudu. == Fitaccen mutum == * Chet Spencer, ɗan wasan ƙwallon kwando * Brett Roberts, ɗan wasan ƙwallon kwando, ɗan wasan ƙwallon kwando == Nassoshi == {{Reflist}}{{Scioto County, Ohio}}{{Authority control}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] l5x8tu5ck1yi3w14yb9ezpgfiwugt4s Stoutsville, Ohio 0 35375 166514 2022-08-17T10:21:12Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1095536759|Stoutsville, Ohio]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|official_name=Stoutsville, Ohio|settlement_type=[[Village (United States)|Village]]|nickname=|motto=<!-- Images -->|image_skyline=Stoutsville Main Street.jpg|imagesize=250px|image_caption=Main Street|image_flag=|image_seal=<!-- Maps -->|image_map=OHMap-doton-Stoutsville.png|mapsize=250px|map_caption=Location of Stoutsville, Ohio|image_map1=Map of Fairfield County Ohio Highlighting Stoutsville Village.png|mapsize1=250px|map_caption1=Location of Stoutsville in Fairfield County <!-- Location -->|subdivision_type=[[List of sovereign states|Country]]|subdivision_name=United States|subdivision_type1=[[U.S. state|State]]|subdivision_name1=[[Ohio]]|subdivision_type2=[[List of counties in Ohio|County]]|subdivision_name2=[[Fairfield County, Ohio|Fairfield]] <!-- Government -->|government_footnotes=|government_type=|leader_title=|leader_name=|leader_title1=|leader_name1=|established_title=|established_date=<!-- Area -->|unit_pref=Imperial|area_footnotes=<ref name="CenPopGazetteer2019">{{cite web|title=2019 U.S. Gazetteer Files|url=https://www2.census.gov/geo/docs/maps-data/data/gazetteer/2019_Gazetteer/2019_gaz_place_39.txt|publisher=United States Census Bureau|accessdate=July 28, 2020}}</ref>|area_magnitude=|area_total_km2=2.99|area_land_km2=2.99|area_water_km2=0.00|area_total_sq_mi=1.16|area_land_sq_mi=1.16|area_water_sq_mi=0.00 <!-- Population -->|population_as_of=[[2010 United States Census|2010]]|population_est=565|pop_est_as_of=2019|population_footnotes=<ref name ="wwwcensusgov"/>|population_total=560|population_density_km2=188.74|population_density_sq_mi=488.75 <!-- General information -->|timezone=[[North American Eastern Time Zone|Eastern (EST)]]|utc_offset=-5|timezone_DST=EDT|utc_offset_DST=-4|elevation_footnotes=<ref name="GR3">{{cite web|url=http://geonames.usgs.gov|accessdate=2008-01-31|title=US Board on Geographic Names|publisher=[[United States Geological Survey]]|date=2007-10-25}}</ref>|elevation_m=296|elevation_ft=971|coordinates={{coord|39|36|16|N|82|49|40|W|region:US_type:city|display=inline,title}}|postal_code_type=[[ZIP code]]|postal_code=43154|area_code=[[Area code 740|740]]|blank_name=[[Federal Information Processing Standard|FIPS code]]|blank_info=39-74916<ref name="GR2">{{cite web|url=https://www.census.gov|publisher=[[United States Census Bureau]]|accessdate=2008-01-31|title=U.S. Census website}}</ref>|blank1_name=[[Geographic Names Information System|GNIS]] feature ID|blank1_info=1065391<ref name="GR3" />|website=|footnotes=|pop_est_footnotes=<ref name="USCensusEst2019"/>}} '''Stoutsville''' ƙauye ne a cikin gundumar Fairfield, [[Ohio (jiha)|Ohio]], Amurka. Yawan jama'a ya kai 560 a ƙidayar 2010 . == Tarihi == Benjamin Stout ya shimfiɗa Stoutsville a cikin 1854, kuma ya sanya wa kansa suna. Ofishin gidan waya yana aiki a Stoutsville tun 1855. == Geography == Stoutsville yana a{{Coord|39|36|16|N|82|49|40|W|type:city}} (39.604428, -82.827648). A cewar Hukumar Kididdiga ta Amurka, ƙauyen yana da {{Convert|1.16|sqmi|sqkm|2}} , duk kasa. == Alkaluma == {{US Census population|1870=160|1880=340|1890=282|1970=573|1980=537|1990=518|2000=581|2010=560|align=left|estyear=2019|estimate=565|estref=<ref name="USCensusEst2019">{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/popest/data/tables.2019.html|title=Population and Housing Unit Estimates|accessdate=May 21, 2020}}</ref>|footnote=U.S. Decennial Census<ref name="DecennialCensus">{{cite web|url=https://www.census.gov/programs-surveys/decennial-census.html|title=Census of Population and Housing|publisher=Census.gov|accessdate=June 4, 2015}}</ref>}} === ƙidayar 2010 === Dangane da ƙidayar na 2010, akwai mutane 560, gidaje 211, da iyalai 150 da ke zaune a ƙauyen. Yawan yawan jama'a ya kasance {{Convert|482.8|PD/sqmi|PD/km2|1}} . Akwai rukunin gidaje 234 a matsakaicin yawa na {{Convert|201.7|/sqmi|/km2|1}} . Tsarin launin fata na ƙauyen ya kasance 99.8% Fari da 0.2% daga jinsi biyu ko fiye. Hispanic ko Latino na kowace kabila sun kasance 0.5% na yawan jama'a. Magidanta 211 ne, kashi 38.4% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 53.1% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 11.8% na da mace mai gida babu miji, kashi 6.2% na da mai gida ba tare da matar aure ba. kuma 28.9% ba dangi bane. Kashi 23.7% na dukkan gidaje sun kasance mutane ne, kuma kashi 8.5% suna da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko sama da haka. Matsakaicin girman gida shine 2.65 kuma matsakaicin girman dangi shine 3.11. Tsakanin shekarun ƙauyen ya kai shekaru 38.4. 28.2% na mazauna kasa da shekaru 18; 5.4% sun kasance tsakanin shekarun 18 zuwa 24; 28.7% sun kasance daga 25 zuwa 44; 26.8% sun kasance daga 45 zuwa 64; kuma 10.9% sun kasance shekaru 65 ko sama da haka. Tsarin jinsi na ƙauyen ya kasance 50.5% na maza da 49.5% mata. === Ƙididdigar 2000 === Dangane da ƙidayar jama'a na 2000, akwai mutane 581, gidaje 214, da iyalai 161 da ke zaune a ƙauyen. Yawan yawan jama'a ya kasance mutane 435.8 a kowace murabba'in mil (168.7/km {{Sup|2}} ). Akwai rukunin gidaje 220 a matsakaicin yawa na 165.0 a kowace murabba'in mil (63.9/km {{Sup|2}} ). Tsarin launin fata na ƙauyen ya kasance 98.62% Fari, 0.17% Ba'amurke Ba'amurke, 0.34% Ba'amurke, da 0.86% daga jinsi biyu ko fiye. Hispanic ko Latino na kowace kabila sun kasance 0.52% na yawan jama'a. Akwai gidaje 214, daga cikinsu kashi 40.2% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 61.2% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 10.7% na da mace mai gida babu miji, kashi 24.3% kuma ba iyali ba ne. Kashi 21.5% na dukkan gidaje sun kasance mutane ne, kuma 11.2% suna da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko sama da haka. Matsakaicin girman gidan ya kasance 2.71 kuma matsakaicin girman dangi shine 3.10. A cikin ƙauyen, yawan jama'a ya bazu, tare da 28.1% 'yan ƙasa da shekaru 18, 6.2% daga 18 zuwa 24, 31.7% daga 25 zuwa 44, 23.2% daga 45 zuwa 64, da 10.8% waɗanda ke da shekaru 65 ko kuma mazan. Matsakaicin shekarun ya kasance shekaru 34. Ga kowane mata 100 akwai maza 99.0. Ga kowane mata 100 masu shekaru 18 zuwa sama, akwai maza 88.3. Matsakaicin kuɗin shiga na gida a ƙauyen shine $46,765, kuma matsakaicin kuɗin shiga na dangi shine $50,278. Maza suna da matsakaicin kudin shiga na $34,643 sabanin $24,318 na mata. Kudin shiga kowane mutum na ƙauyen shine $25,626. Kusan 3.1% na iyalai da 3.8% na yawan jama'a sun kasance ƙasa da layin talauci, gami da 1.5% na waɗanda ke ƙasa da shekaru 18 da 6.8% na waɗanda shekarun su 65 ko sama da haka. == Ilimi == Stoutsville wani yanki ne na gundumar Makarantar Amanda-Clearcreek . Har zuwa 2003, Stoutsville ya kasance gida ga makarantar firamare da karamar sakandare, amma duk yaran gida yanzu suna zuwa makaranta a Amanda . == Nassoshi == {{Reflist}}{{Fairfield County, Ohio}}{{Authority control}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] 12y5k0kshgmw9ztisdq05w4w3fh1sbv Montour, Iowa 0 35376 166516 2022-08-17T10:25:55Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1077529176|Montour, Iowa]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|official_name=Montour, Iowa|settlement_type=[[City]]|nickname=|motto=<!-- Images -->|image_skyline=Montourwatertower2.jpg|imagesize=250px|image_caption=Water tower in Montour|image_flag=|image_seal=<!-- Maps -->|image_map=Tama_County_Iowa_Incorporated_and_Unincorporated_areas_Montour_Highlighted.svg|mapsize=250px|map_caption=Location of Mountour, Iowa|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=<!-- Location -->|subdivision_type=[[List of sovereign states|Country]]|subdivision_name={{USA}}|subdivision_type1=[[U.S. state|State]]|subdivision_name1={{flag|Iowa}}|subdivision_type2=[[List of counties in Iowa|County]]|subdivision_name2=[[Tama County, Iowa|Tama]]|government_footnotes=|government_type=|leader_title=|leader_name=|leader_title1=|leader_name1=|established_title=|established_date=<!-- Area -->|unit_pref=Imperial|area_footnotes=<ref name="CenPopGazetteer2020">{{cite web|title=2020 U.S. Gazetteer Files|url=https://www2.census.gov/geo/docs/maps-data/data/gazetteer/2020_Gazetteer/2020_gaz_place_19.txt|publisher=United States Census Bureau|accessdate=March 16, 2022}}</ref>|area_magnitude=|area_total_km2=1.18|area_land_km2=1.18|area_water_km2=0.00|area_total_sq_mi=0.46|area_land_sq_mi=0.46|area_water_sq_mi=0.00 <!-- Population -->|population_as_of=[[2020 United States Census|2020]]|population_est=|pop_est_as_of=|population_footnotes=|population_total=203|population_density_km2=171.55|population_density_sq_mi=444.20|timezone=[[North American Central Time Zone|Central (CST)]]|utc_offset=-6|timezone_DST=CDT|utc_offset_DST=-5|elevation_footnotes=|elevation_m=258|elevation_ft=846|coordinates={{coord|41|58|50|N|92|42|56|W|region:US-IA|display=inline,title}}|postal_code_type=[[ZIP code]]|postal_code=50173|area_code=[[Area code 641|641]]|blank_name=[[Federal Information Processing Standard|FIPS code]]|blank_info=19-53670|blank1_name=[[Geographic Names Information System|GNIS]] feature ID|blank1_info=0459196|website=|footnotes=|pop_est_footnotes=}} '''Montour''' birni ne, da ke a gundumar Tama, [[Iowa]], a ƙasar Amurika. Yawan jama'a ya kasance 203 a lokacin ƙidayar 2020 . == Tarihi == Tun da farko ana kiran Montour Orford. An kafa gidan waya a matsayin Orford a cikin 1864, kuma aka sake masa suna Montour a 1873. Sunan yanzu shine bayan Montour County, Pennsylvania . <ref name="history" /> An haɗa Montour a matsayin birni a cikin 1870. == Geography == Montour yana nan a{{Coord|41.980506|-92.715618|type:city_region:US}} (41.980506, -92.715618). Dangane da Ofishin Kididdiga ta Amurka, birnin yana da jimillar yanki na {{Convert|0.46|sqmi|sqkm|2}} , duk kasa. == Alkaluma == {{Historical populations|1880|457|1890|409|1900|502|1910|383|1920|409|1930|370|1940|393|1950|380|1960|252|1970|334|1980|387|1990|312|2000|285|2010|249|2020|203}} === ƙidayar 2010 === Dangane da ƙidayar na 2010, akwai mutane 249, gidaje 106, da iyalai 71 da ke zaune a cikin birni. Yawan yawan jama'a ya kasance {{Convert|541.3|PD/sqmi|PD/km2|1}} . Akwai rukunin gidaje 116 a matsakaicin yawa na {{Convert|252.2|/sqmi|/km2|1}} . Kayan launin fata na birnin ya kasance 94.4% Fari, 4.4% Ba'amurke, 0.4% daga sauran jinsi, da 0.8% daga jinsi biyu ko fiye. Hispanic ko Latino na kowace kabila sun kasance 3.2% na yawan jama'a. Magidanta 106 ne, kashi 25.5% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 53.8% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 10.4% na da mace mai gida babu miji, kashi 2.8% na da mai gida ba tare da matar aure ba. kuma 33.0% ba dangi bane. Kashi 28.3% na dukkan gidaje sun kasance mutane ne, kuma 11.3% suna da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko sama da haka. Matsakaicin girman gidan ya kasance 2.35 kuma matsakaicin girman dangi shine 2.86. Tsakanin shekarun birni ya kasance shekaru 45.1. 21.3% na mazauna kasa da shekaru 18; 4.7% sun kasance tsakanin shekarun 18 zuwa 24; 23.6% sun kasance daga 25 zuwa 44; 34.8% sun kasance daga 45 zuwa 64; kuma 15.3% sun kasance shekaru 65 ko sama da haka. Tsarin jinsi na birni ya kasance 49.0% na maza da 51.0% mata. === Ƙididdigar 2000 === Dangane da ƙidayar na 2000, akwai mutane 285, gidaje 116, da iyalai 85 da ke zaune a cikin birni. Yawan yawan jama'a ya kasance mutane 630.0 a kowace murabba'in mil (244.5/km <sup>2</sup> ). Akwai rukunin gidaje 124 a matsakaicin yawa na 274.1 a kowace murabba'in mil (106.4/km <sup>2</sup> ). Kayan launin fata na birnin ya kasance 96.49% Fari, 2.46% Ba'amurke, da 1.05% daga jinsi biyu ko fiye. Hispanic ko Latino na kowace kabila sun kasance 0.35% na yawan jama'a. Akwai gidaje 116, daga cikinsu kashi 30.2% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 62.9% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 8.6% na da mace mai gida babu miji, kashi 25.9% kuma ba iyali ba ne. Kashi 19.8% na dukkan gidaje sun kasance mutane ne, kuma kashi 6.0% suna da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko sama da haka. Matsakaicin girman gidan ya kasance 2.46 kuma matsakaicin girman dangi ya kasance 2.80. 24.6% suna ƙasa da shekaru 18, 6.7% daga 18 zuwa 24, 31.2% daga 25 zuwa 44, 24.2% daga 45 zuwa 64, da 13.3% waɗanda ke da shekaru 65 ko fiye. Tsakanin shekarun ya kasance shekaru 39. Ga kowane mata 100, akwai maza 109.6. Ga kowane mata 100 masu shekaru 18 zuwa sama, akwai maza 108.7. Matsakaicin kuɗin shiga na iyali a cikin birni shine $40,000, kuma matsakaicin kuɗin shiga na iyali shine $43,500. Maza suna da matsakaicin kudin shiga na $34,375 sabanin $21,979 na mata. Kudin shiga kowane mutum na birnin shine $16,786. Kusan 2.6% na iyalai da 4.7% na yawan jama'a sun kasance ƙasa da layin talauci, gami da 2.0% na waɗanda ba su kai shekara sha takwas ba kuma babu ɗayan waɗanda 65 ko sama da haka. Montour gida ne ga iyalai da dama na mazan jiya . == Ilimi == Montour yana cikin gundumar Makarantar Community Community ta Kudu Tama . == Nassoshi == <references /> {{Tama County, Iowa}}{{Authority control}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] d5p8vn3pdgxr00jvsoxwrgp83sup2xy Stratford, Iowa 0 35377 166517 2022-08-17T10:28:36Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1077532020|Stratford, Iowa]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|official_name=Stratford, Iowa|settlement_type=[[City]]|nickname=|motto=The place to be <!-- Images -->|image_skyline=Stratford_Iowa_20090419_Sign.JPG|imagesize=250px|image_caption=City sign|image_flag=|image_seal=<!-- Maps -->|image_map=Hamilton_County_Iowa_Incorporated_and_Unincorporated_areas_Stratford_Highlighted.svg|mapsize=250px|map_caption=Location of Stratford, Iowa|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=<!-- Location -->|subdivision_type=[[List of sovereign states|Country]]|subdivision_name={{USA}}|subdivision_type1=[[U.S. state|State]]|subdivision_name1={{flag|Iowa}}|subdivision_type2=[[List of counties in Iowa|Counties]]|subdivision_name2=[[Hamilton County, Iowa|Hamilton]], [[Webster County, Iowa|Webster]]|government_footnotes=|government_type=|leader_title=|leader_name=|leader_title1=|leader_name1=|established_title=|established_date=<!-- Area -->|unit_pref=Imperial|area_footnotes=<ref name="CenPopGazetteer2020">{{cite web|title=2020 U.S. Gazetteer Files|url=https://www2.census.gov/geo/docs/maps-data/data/gazetteer/2020_Gazetteer/2020_gaz_place_19.txt|publisher=United States Census Bureau|accessdate=March 16, 2022}}</ref>|area_magnitude=|area_total_km2=4.70|area_land_km2=4.70|area_water_km2=0.00|area_total_sq_mi=1.81|area_land_sq_mi=1.81|area_water_sq_mi=0.00 <!-- Population -->|population_as_of=[[2020 United States Census|2020]]|population_est=|pop_est_as_of=|population_footnotes=|population_total=707|population_density_km2=150.39|population_density_sq_mi=389.53|timezone=[[North American Central Time Zone|Central (CST)]]|utc_offset=-6|timezone_DST=CDT|utc_offset_DST=-5|elevation_footnotes=|elevation_m=338|elevation_ft=1109|coordinates={{coord|42|16|15|N|93|55|37|W|region:US-IA|display=inline,title}}|postal_code_type=[[ZIP code]]|postal_code=50249|area_code=[[Area code 515|515]]|blank_name=[[Federal Information Processing Standard|FIPS code]]|blank_info=19-75810|blank1_name=[[Geographic Names Information System|GNIS]] feature ID|blank1_info=0462029|website=[http://www.stratfordiowa.com www.stratfordiowa.com]|footnotes=|pop_est_footnotes=}} '''Stratford''' birni ne, da ke a yankunan Hamilton da Webster a cikin [[Jihohi a Tarayyar Amurika|jihar]] [[Iowa]] ta Amurka. Yawan jama'a ya kasance 707 a lokacin ƙidayar 2020 . == Tarihi == An kafa Stratford a cikin 1880. An ba shi suna bayan Stratford-kan-Avon, a Ingila. <ref name="history" /> Ofishin gidan waya yana aiki a Stratford tun 1881. An fara kafa Stratford a Hook's Point, Hamilton County, Iowa. Stratford yana da jirgin kasa mai zuwa daga 1880 har zuwa [[Yaƙin Duniya na II|yakin duniya na biyu]] . Stratford yana da tsarin makaranta mai zaman kansa tare da makarantar firamare dake kan kusurwar Shakespeare Avenue da Dryden Street. Guguwar F3 ta afkawa Stratford a ranar 12 ga Nuwamba, 2005, tare da kashe mutum daya. [[File:M.E._Church_in_Stratford,_Iowa.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/M.E._Church_in_Stratford%2C_Iowa.jpg/220px-M.E._Church_in_Stratford%2C_Iowa.jpg|thumb| An gani coci a Stratford a 1912]] == Geography == Stratford's longitude da latitude daidaitawa<nowiki></br></nowiki> a cikin nau'i na decimal sune 42.270919, -93.926862. Dangane da Ofishin Kididdiga ta Amurka, garin yana da jimillar yanki na {{Convert|1.91|sqmi|sqkm|2}} , duk kasa. == Alkaluma == {{Historical populations|1900|458|1910|554|1920|694|1930|699|1940|712|1950|673|1960|703|1970|710|1980|806|1990|715|2000|746|2010|743|2020|707}} [[File:Stratford_Iowa_20090419_Library.JPG|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/68/Stratford_Iowa_20090419_Library.JPG/200px-Stratford_Iowa_20090419_Library.JPG|left|thumb|200x200px| Stratford Public Library]] [[File:Stratford_Iowa_20090419_Downtown.JPG|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Stratford_Iowa_20090419_Downtown.JPG/250px-Stratford_Iowa_20090419_Downtown.JPG|right|thumb|250x250px| Downtown Stratford]] === ƙidayar 2010 === Dangane da ƙidayar na 2010, akwai mutane 743, gidaje 307, da iyalai 183 da ke zaune a cikin birni. Yawan yawan jama'a ya kasance {{Convert|389.0|PD/sqmi|PD/km2|1}} . Akwai rukunin gidaje 334 a matsakaicin yawa na {{Convert|174.9|/sqmi|/km2|1}} . Tsarin launin fata na birnin ya kasance 99.2% Fari da 0.8% daga jinsi biyu ko fiye. Hispanic ko Latino na kowace kabila sun kasance 1.3% na yawan jama'a. Magidanta 307 ne, kashi 26.1% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 suna zaune tare da su, kashi 49.2% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 7.8% na da mace mai gida babu miji, kashi 2.6% na da magidanci namiji da ba mace a wurin. kuma 40.4% ba dangi bane. Kashi 36.2% na dukkan gidaje sun kasance mutane ne, kuma kashi 21.2% suna da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko sama da haka. Matsakaicin girman gidan ya kasance 2.25 kuma matsakaicin girman dangi shine 2.96. Tsakanin shekarun birni ya kasance shekaru 46.3. 22.2% na mazauna kasa da shekaru 18; 6.3% sun kasance tsakanin shekarun 18 zuwa 24; 19.1% sun kasance daga 25 zuwa 44; 25.5% sun kasance daga 45 zuwa 64; kuma 26.9% sun kasance shekaru 65 ko sama da haka. Tsarin jinsi na birni ya kasance 49.3% na maza da 50.7% mata. === Ƙididdigar 2000 === Dangane da ƙidayar na 2000, akwai mutane 746, gidaje 307, da iyalai 186 da ke zaune a cikin birni. Yawan yawan jama'a ya kasance mutane 387.7 a kowace murabba'in mil (150.0/km <sup>2</sup> ). Akwai rukunin gidaje 324 a matsakaicin yawa na 168.4 a kowace murabba'in mil (65.2/km <sup>2</sup> ). Kayan launin fata na birnin ya kasance 99.06% Fari, da 0.94% daga jinsi biyu ko fiye. Hispanic ko Latino na kowace kabila sun kasance 0.27% na yawan jama'a. Akwai gidaje 307, daga cikinsu kashi 24.1% na da ‘ya’ya ‘yan kasa da shekara 18 da suke zaune tare da su, kashi 52.4% [[Aure|ma’aurata ne da]] ke zaune tare, kashi 5.5% na da mace mai gida babu miji, kashi 39.1% kuma ba iyali ba ne. Kashi 35.5% na dukkan gidaje sun kasance mutane ne, kuma kashi 22.5% suna da wanda ke zaune shi kaɗai wanda ya kai shekaru 65 ko sama da haka. Matsakaicin girman gidan ya kasance 2.21 kuma matsakaicin girman dangi shine 2.90. A cikin birni, yawan jama'a ya bazu, tare da 20.2% 'yan ƙasa da shekaru 18, 6.6% daga 18 zuwa 24, 22.8% daga 25 zuwa 44, 20.9% daga 45 zuwa 64, da 29.5% waɗanda ke da shekaru 65 ko kuma mazan. Matsakaicin shekarun ya kasance shekaru 45. Ga kowane mata 100, akwai maza 91.8. Ga kowane mata 100 masu shekaru 18 zuwa sama, akwai maza 80.9. Matsakaicin kuɗin shiga na gida a cikin birni shine $29,375, kuma matsakaicin kuɗin shiga na dangi shine $41,042. Maza suna da matsakaicin kudin shiga na $28,571 sabanin $22,344 na mata. Kudin shiga kowane mutum na birni shine $15,553. Kusan 2.3% na iyalai da 5.7% na yawan jama'a sun kasance ƙasa da layin talauci, gami da 5.9% na waɗanda ke ƙasa da shekaru 18 da 3.2% na waɗanda shekarun su 65 ko sama da haka. == Nassoshi == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje ==    <div aria-label="Portals" class="noprint plainlist portalbox portalborder tright" role="navigation"> * <span>[[File:Flag_of_Iowa.svg|link=|alt=flag|border|class=noviewer|32x32px]]</span></img> <span>[[Portal:Iowa|Iowa portal]]</span> </div> * [http://www.stratfordiowa.com Gidan yanar gizon birni] {{Hamilton County, Iowa}}{{Webster County, Iowa}}{{Authority control}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] 0rm4ddpyrs365sk2mz43yzle0tychbv