Wikipedija hsbwiki https://hsb.wikipedia.org/wiki/H%C5%82owna_strona MediaWiki 1.39.0-wmf.21 first-letter Media Specialnje Diskusija Wužiwar Diskusija z wužiwarjom Wikipedija Wikipedija diskusija Dataja Diskusija k dataji MediaWiki MediaWiki diskusija Předłoha Diskusija k předłoze Pomoc Pomoc diskusija Kategorija Diskusija ke kategoriji TimedText TimedText talk Modul Modul diskusija Gadget Gadget Diskussion Gadget-Definition Gadget-Definition Diskussion Pólska 0 48 378473 378330 2022-07-22T13:28:34Z J budissin 7 wikitext text/x-wiki {{Stat |mjeno swójske=Rzeczpospolita Polska |mjeno serbske=Republika Pólska |wopon=Herb Polski.svg |chorhoj=Flag of Poland.svg{{!}}border |ISO=PL |šěrina=52.15 |dołhota=19.38 |hamtska rěč=[[Pólska rěč|pólšćina]] |stolica=[[Waršawa]] |forma knježerstwa=[[republika]] |hłowa stata=prezident<br />[[Andrzej Duda]] (wot 2015) |šef knježerstwa=ministerski prezident<br />[[Mateusz Morawiecki]] (wot 2017) |přestrjeń=312696 |wobydlerstwo=38485779 |wobydlerstwo-ref=Główny Urząd Statystyczny. Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2013 r. Stan w dniu 31 XII [http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/ludnosc-stan-i-struktura-ludnosci-oraz-ruch-naturalny-w-przekroju-terytorialnym-w-2013-r-stan-w-dniu-31-xii,6,12.html] |lěto=2014 |měna= [[złoty]] ([[ISO 4217|PLN]]) = 100 groszy |njewotwisnosć=[[11. nowembra]] [[1918]] |hymna=Mazurek Dąbrowskiego |časowe pasmo=[[UTC]]+1 |awtowa značka=PL |TLD=.pl |telefon = +48 |mapa=Poland in European Union.svg |imagemap=Europa1 }} '''Pólska''' ({{wrěči|pl}} ''Polska'') je srjedźo[[Europa|europski]] [[stat]] mjez [[Baltiske morjo|Baltiskim morjom]] a [[Karpaty|Karpatami]]. Stolica a najwjetše město je [[Waršawa]]. Oficielna rěč w Pólskej je [[pólšćina]], su pak tež někotre mjeńšinowe rěče oficielnje připóznate, kaž na přikład [[kašubšćina]], [[němčina]] a [[běłorušćina]]. == Geografija == Mjezuje z [[Němska|Němskej]] na zapadźe, z [[Čěska|Čěskej]] a ze [[Słowakska|Słowakskej]] na juhu, z [[Ukraina|Ukrainu]] na juhowuchodźe, z [[Běłoruska|Běłoruskej]] na sewjerowuchodźe, z [[Ruska|Ruskej]], [[Litawska|Litawskej]] a [[Baltiske morjo|Baltiskim morjom]] na sewjeru. Najwyša hora je [[Rysy]] we [[Wysoke Tatry|Wysokich Tatrach]] (2499&nbsp;m nad normalnej nulu), a najniše městno su Żuławy Wiślane (1,8&nbsp;m pod normalnej nulu). Wot kónca [[Druha swětowa wójna|Druheje swětoweje wójny]] słušeja tež wuchodne kónčiny [[Łužica|Łužicy]] k Pólskej. === Města === Tuta lisćina wobsahuje najwjetše města Pólskeje po ličbje wobydlerstwa:<ref>{{WOBDŽ|PL-KP}}</ref> {| class="wikitable" |- !Čisło !Mjeno !Wobydlerstwo ![[Wojewódstwo]] |- |align=center| 1 ||align=left| [[Dataja:POL Warszawa COA 1.svg|25px|Wopon Warszawy]] [[Waršawa]] ||align=center| {{WOB|PL-MZ|1465011}} ||align=left| [[Mazowske wojewódstwo|Mazowske]] |- |align=center| 2 ||align=left| [[Dataja:POL Kraków COA.svg|25px|Wopon Krakowa]] [[Krakow]] ||align=center| {{WOB|PL-MA|1261011}} ||align=left| [[Małopólske wojewódstwo|Małopólske]] |- |align=center| 3 ||align=left| [[Dataja:POL Łódź COA.svg|25px|Wopon Łodzi]] [[Łódź]] ||align=center| {{WOB|PL-LD|1061011}} ||align=left| [[łódźske wojewódstwo|Łódźske]] |- |align=center| 4 ||align=left| [[Dataja:Herb wroclaw.svg|25px|Wopon Wrocławia]] [[Wrócław]] ||align=center| {{WOB|PL-DS|0264011}} ||align=left| [[Delnjošleske wojewódstwo|Delnjošleske]] |- |align=center| 5 ||align=left| [[Dataja:POL Poznań COA.svg|25px|Wopon Poznania]] [[Poznań]] ||align=center| {{WOB|PL-WP|3064011}} ||align=left| [[Wulkopólske wojewódstwo|Wulkopólske]] |- |align=center| 6 ||align=left| [[Dataja:Gdansk COA.svg|25px|Wopon Gdańska]] [[Gdańsk]] ||align=center| {{WOB|PL-PM|2261011}} ||align=left| [[Pomorske wojewódstwo|Pomorske]] |- |align=center| 7 ||align=left| [[Dataja:POL Szczecin COA.svg|25px|Wopon Szczecina]] [[Šćećin]] ||align=center| {{WOB|PL-ZP|3262011}} ||align=left| [[Zapadopomorske wojewódstwo|Zapadopomorske]] |- |align=center| 8 ||align=left| [[Dataja:POL Bydgoszcz COA.svg|25px|Wopon Bydgoszczy]] [[Bydgoszcz]] ||align=center| {{WOB|PL-KP|0461011}} ||align=left| [[Kujawsko-pomorske wojewódstwo|Kujawsko-Pomorske]] |- |align=center| 9 ||align=left| [[Dataja:POL Lublin COA 1.svg|25px|Wopon Lublina]] [[Lublin]] ||align=center| {{WOB|PL-LU|0663011}} ||align=left| [[Lublinske wojewódstwo|Lublinske]] |- |align=center| 10 ||align=left| [[Dataja:Bialystok Herb.PNG|27px|Wopon Białegostoku]] [[Białystok]] ||align=center| {{WOB|PL-PD|2061011}} ||align=left| [[Podlaske wojewódstwo|Podlaske]] |- |align=center| 11 ||align=left| [[Dataja:Katowice Herb.svg|25px|Wopon Katowic]] [[Katowice]] ||align=center| {{WOB|PL-SL|2469011}} ||align=left| [[Šleske wojewódstwo|Šleske]] |- |align=center| 12 ||align=left| [[Dataja:POL Gdynia COA.svg|25px|Wopon Gdyni]] [[Gdynia]] ||align=center| {{WOB|PL-PM|2262011}} ||align=left| [[Pomorske wojewódstwo|Pomorske]] |- |align=center| 13 ||align=left| [[Dataja:POL Częstochowa COA.svg|25px|Wopon Częstochowy]] [[Częstochowa]] ||align=center| {{WOB|PL-SL|2464011}} ||align=left| [[Šleske wojewódstwo|Šleske]] |- |align=center| 14 ||align=left| [[Dataja:POL Radom COA.svg|25px|Wopon Radomia]] [[Radom (Pólska)|Radom]] ||align=center| {{WOB|PL-MZ|1463011}} ||align=left| [[Mazowske wojewódstwo|Mazowske]] |- |align=center| 15 ||align=left| [[Dataja:POL Toruń COA.svg|25px|Wopon Torunia]] [[Toruń]] ||align=center| {{WOB|PL-KP|0463011}} ||align=left| [[Kujawsko-pomorske wojewódstwo|Kujawsko-Pomorske]] |- |align=center| 16 ||align=left| [[Dataja:Sosnowiec Herb.svg|25px|Wopon Sosnowca]] [[Sosnowiec]] ||align=center| {{WOB|PL-SL|2475011}} ||align=left| [[Šleske wojewódstwo|Šleske]] |- |align=center| 17 ||align=left| [[Dataja:Herb miasta Kielce.svg|25px|Wopon Kielc]] [[Kielce]] ||align=center| {{WOB|PL-SK|2661011}} ||align=left| [[Swjatokřižske wojewódstwo|Swjatokřižske]] |- |align=center| 18 ||align=left| [[Dataja:POL Rzeszów COA.svg|25px|Wopon Rzeszowa]] [[Rzeszów]] ||align=center| {{WOB|PL-PK|1863011}} ||align=left| [[Podkarpatske wojewódstwo|Podkarpatske]] |- |align=center| 19 ||align=left| [[Dataja:Gliwice herb.svg|25px|Wopon Gliwic]] [[Gliwice]] ||align=center| {{WOB|PL-SL|2466011}} ||align=left| [[Šleske wojewódstwo|Šleske]] |- |align=center| 20 ||align=left| [[Dataja:POL Zabrze COA.svg|25px|Wopon Zabrza]] [[Zabrze]] ||align=center| {{WOB|PL-SL|2478011}} ||align=left| [[Šleske wojewódstwo|Šleske]] |- |align=center| 21 ||align=left| [[Dataja:POL Olsztyn COA.svg|25px|Wopon Olsztyna]] [[Olsztyn]] ||align=center| {{WOB|PL-WN|2862011}} ||align=left| [[Warminsko-mazurske wojewódstwo|Warminsko-Mazurske]] |- |align=center| 22 ||align=left| [[Dataja:POL Bielsko-Biała COA.svg|50px|Wopon Bielska-Białej]] [[Bielsko-Biała]] ||align=center| {{WOB|PL-SL|2461011}} ||align=left| [[Šleske wojewódstwo|Šleske]] |- |align=center| 23 ||align=left| [[Dataja:POL Bytom COA.svg|25px|Wopon Bytomia]] [[Bytom]] ||align=center| {{WOB|PL-SL|2462011}} ||align=left| [[Šleske wojewódstwo|Šleske]] |- |align=center| 24 ||align=left| [[Dataja:POL Rybnik COA.svg|25px|Wopon Rybnika]] [[Rybnik]] ||align=center| {{WOB|PL-SL|2473011}} ||align=left| [[Šleske wojewódstwo|Šleske]] |- |align=center| 25 ||align=left| [[Dataja:POL Ruda Śląska COA.svg|25px|Wopon Rudy Śląskiej]] [[Ruda Śląska]] ||align=center| {{WOB|PL-SL|2472011}} ||align=left| [[Šleske wojewódstwo|Šleske]] |} == Wojewódstwa == {{Imagemap Pólska1|Relief Map of Poland.svg|right|thumb|Karta pólskich wojewódstwow (imagemap)}} Pólska wobsteji ze slědowacych [[wojewódstwo]]w (pol. ''województwo''): # [[Delnjošleske wojewódstwo|Delnjošleske]] # [[Kujawsko-pomorske wojewódstwo|Kujawsko-pomorske]] # [[Łódźske wojewódstwo|Łódźske]] # [[Lublinske wojewódstwo|Lublinske]] # [[Lubušske wojewódstwo|Lubušske]] # [[Małopólske wojewódstwo|Małopólske]] # [[Mazowske wojewódstwo|Mazowske]] # [[Opolske wojewódstwo|Opolske]] # [[Podkarpatske wojewódstwo|Podkarpatske]] # [[Podlaske wojewódstwo|Podlaske]] # [[Pomorske wojewódstwo|Pomorske]] # [[Šleske wojewódstwo|Šleske]] # [[Swjatokřižske wojewódstwo|Swjatokřižske]] # [[Warminsko-mazurske wojewódstwo|Warminsko-Mazurske]] # [[Wulkopólske wojewódstwo|Wulkopólske]] # [[Zapadopomorske wojewódstwo|Zapadopomorske]] == Politika == [[Andrzej Duda]] je wot 7. awgusta 2015 jako naslědnik [[Bronisław Komorowski|Bronisława Komorowskeho]] z prezidentom Pólskeje. Komorowski bě naslědnik [[Lech Kaczyński|Lecha Kaczińskeho]] ([[Prawo i Sprawiedliwość]]), kotryž 10. apryla 2010 přez spad lětadła smjertnje znjezboži. Wot lěta 2007 tworješe liberalno-konserwatiwna strona [[Platforma Obywatelska|PO]] a jeje koaliciski partner, pólska ludowa strona [[Polskie Stronnictwo Ludowe|PSL]] knježerstwo. Spočatnje pod ministerskim prezidentom [[Donald Tusk|Donaldom Tuskom]] a wot 2014 z ministerskej prezidentku [[Ewa Kopacz]]. Po wólbach w oktobrje 2015 přewza PiS z načolnej kandidatku [[Beata Szydło|Beatu Szydło]] tež pólske knježerstwo. == Stawizny == [[Dataja:Polska 992 - 1025.png|thumb|Pólska za čas Bolesława Chrobłeho]] Spočatki Pólskeje namakaja so w času knježerstwa [[Mieszko I.|Mieszka I.]]. W lěće [[966]] je so Pólska z křesćanskim krajom stała. Prěni kral Pólskej běše w lěće [[1025]] [[Bolesław Chrobły]]. [[Dataja:Rzeczpospolita.png|thumb|[[Pólsko-Litawska]] unija w 17. lětstotku]] Wot 1385 tworješe Pólska hromadźe z [[Litawska|Litawskej]] uniju, kotraž mjenowaše so tež ''[[Pólsko-Litawska|Rzeczpospolita Obojga Narodów]]'' („Republika dweju narodow“). W lěće 1795 rozdźěli so Pólska mjez [[Pruska|Pruskej]], [[Ruska|Ruskej]] a [[Rakusko-Wuherska|Rakusko-Wuherskej]] a eksistenca jako njewotwisny stat přesta za wjace hač 120 lět. Hakle po [[Prěnja swětowa wójna|Prěnjej swětowej wójnje]] a rozpadźe Rakusko-Wuherskeje a ruskeho carstwa dósta swoju njewotwisnosć wróćo. [[Dataja:RzeczpospolitaII.png|thumb|II. republika (1919–1939)]] Za čas [[Druha swětowa wójna|Druheje swětoweje wójny]] zhubi Pólska wjace hač 5,6 milionow wobydlerjow, štož wotpowěduje 16&nbsp;% dowójnskeho wobydlerstwa. Wot 1945 do 1989 bě pod wliwom [[Sowjetski zwjazk|Sowjetskeho zwjazka]] z komunistiskej Ludowej republiku (''Polska Rzeczpospolita Ludowa'', PRL). Wot lěta 1999 je Pólska čłon [[NATO]], wot 1. meje 2004 tež [[Europska unija|Europskeje unije]]. == Žórła == <references /> == Wotkazy == {{Commonscat|Poland|Pólska}} * [http://www.polska.pl/ Portal Polska.pl] * [http://www.prezydent.pl Prezident Pólskeje] * [http://www.kprm.gov.pl Knježerstwo Pólskeje] * [http://www.sejm.gov.pl/ Sejm Pólskeje] * [http://www.senat.gov.pl/ Senat Pólskeje] {{Nawiblok |Europska Unija |Europa }} [[Kategorija:Pólska|!]] [[Kategorija:Stat w Europje]] [[Kategorija:Europska unija]] [[Kategorija:Čłonski stat NATO]] [[Kategorija:Čłonski stat Zjednoćenych narodow]] 9k55a6qimvvjrwtpxfv6adg65rt9649 Sakska 0 52 378463 370218 2022-07-22T13:22:48Z J budissin 7 wikitext text/x-wiki {{Zwjazkowy kraj |chorhoj=Flag of Saxony.svg |wopon=Coat of arms of Saxony.svg |ISO=DE-SN |šěrina=51/03/00 |dołhota=13/44/00 |krajne čisło=14 |stolica=Drježdźany |přestrjeń=18414 |oficialne websydło=[http://www.sachsen.de/so/index.html sachsen.de] |ministerski prezident=Michael Kretschmer |strona=CDU |knježace strony=CDU, Z90/Zeleni a SPD |sydła=119 |strony w parlamenće=[[Křesćansko-demokratiska unija Němskeje|CDU]] 45<br /> [[AfD]] 38<br /> [[Lěwica]] 14<br /> [[Zwjazk 90/Zeleni]] 12<br /> [[SPD]] 10 |poslednje wólby=1. septembra 2019 |přichodne wólby=2024 |Reprezentanća we Zwjazkowej radźe=4 |mapa=Locator map Saxony in Germany.svg }} '''Sakska''' ({{wrěči|de}} ''Sachsen'') je zwjazkowy kraj na wuchodźe [[Němska|Němskeje]]. [[Hłowne město]] su [[Drježdźany]], po ličbje wobydlerjow najwjetše pak [[Lipsk]]. Kaž hižo za čas [[Weimarska republika|Weimarskeje republiki]] mjenuje so Sakska oficielnje „swobodny stat“. Z něhdźe štyrjomi milionami wobydlerjow a přestrjenju wot 18.400&nbsp;km² steji Sakska mjez 16 němskimi zwjazkowymi krajemi na srjedźnym městnje. Stawizniske jadro [[Kurwjerchowstwo Sakska|Sakskeho kurwjerchowstwa]] (wot 1806: kralestwa) bě w 10. lětstotku we wot [[Serbja|Serbow]] wobsydlenym kraju załožene [[Mišnjanske markhrabinstwo]]. Jako jedyn z pjeć krajow na teritoriju [[Němska demokratiska republika|Němskeje demokratiskeje republiki]] bu Sakska w lěće [[1952]] do wobwodow rozdźěleny. Po znowazjednoćenju lěta [[1990]] stwori so z něhdyšeju wobwodow Kamjenica a Drježdźany, najwjetšeho dźěla Lipšćanskeho a južneho dźěla Choćebuskeho wobwoda znowa kraj Sakska, kotryž so wot wokrjesneje reformy lěta 2008 do 10 wokrjesow a třoch bjezwokrjesnych městow rozrjaduje. == Geografija == [[Dataja:Wokrjesy Sakska.svg|thumb|left|Wokrjesy a bjezwokrjesne města Sakskeje]] Sakska leži na juhowuchodźe Němskeje w [[Srjedźna Europa|srjedźnej Europje]]. Mjezuje z [[Braniborska|Braniborskej]] na sewjeru, z [[Pólska|Pólskej]] na wuchodźe, z [[Čěska republika|Čěskej]] na juhu, z [[Bayerska|Bayerskej]] na juhozapadźe, z [[Durinska|Durinskej]] na zapadźe a ze [[Saksko-Anhaltska|Saksko-Anhaltskej]] na sewjerozapadźe. Najwyša hora Sakskeje je [[Šmrěčnik]], kotryž so w [[Rudne hory|Rudnych horach]] blisko čěskeje hranicy namaka. Tež zwonka sakskich mjezow je [[Sakska Šwica]] při [[Łobjo|Łobju]] znata jako woblubowane wulětnišćo. Wuchodny dźěl Sakskeje słuša k [[Hornja Łužica|Hornjej Łužicy]]. === Rěki === Slědowace rěki so ze Sakskeje dótkaja abo přez Saksku běža: {| | * [[Łobjo]] * [[Sprjewja]] * [[Nysa]] * [[Modłej]] ''(Mulde)'' | * [[Čorny Halštrow]] * [[Plesna]] ''(Pleiße)'' * [[Běły Halštrow]] * [[Sapawa (rěka)|Sapawa]] ''(Zschopau)'' |} === Města === Tři najwjetše města Sakskeje a zdobom jeničke [[wulkoměsto|wulkoměsta]] su Lipsk, Drježdźany a [[Kamjenica]]. Dalše města z wjace hač 50.000 wobydlerjemi su [[Šwikawa]] (91.000), [[Pławno]] a [[Zhorjelc]]. Najwjetše města Sakskeje su: {| class="wikitable" |- ! město !! wobydlerstwo ({{WOBDL|DE-SN}})<ref>{{WOBŽ|DE-SN}}</ref> |- | [[Lipsk]] || {{WOB|DE-SN|14713000}} |- | [[Drježdźany]] || {{WOB|DE-SN|14612000}} |- | [[Kamjenica]] || {{WOB|DE-SN|14511000}} |- | [[Šwikawa]] || {{WOB|DE-SN|14524330}} |- | [[Pławno]] || {{WOB|DE-SN|14523320}} |- | [[Zhorjelc]] || {{WOB|DE-SN|14626110}} |- | [[Freiberg]] || {{WOB|DE-SN|14522180}} |- | [[Budyšin]] || {{WOB|DE-SN|14625020}} |- | [[Freital]] || {{WOB|DE-SN|14628110}} |- | [[Pěrno]] || {{WOB|DE-SN|14628270}} |} Dalše přispomnjenja hódne města w Sakskej su: {| | * [[Aue]] * [[Běła Woda]] * [[Biskopicy]] * [[Borno]] * [[Doblin]] ''(Döbeln)'' * [[Eilenburg]] * [[Grima]] * [[Hłomač]] ''(Lommatzsch)'' | * [[Hłuchow]] ''(Glauchau)'' * [[Chitań]] ''(Geithain)'' * [[Kamjenc]] * [[Kinspork]] * [[Lubij]] * [[Mišno]] * [[Marienberg]] * [[Mužakow]] * [[Niska]] | * [[Połčnica (město)|Połčnica]] * [[Rózbork]] * [[Rychbach/Hornja Łužica|Rychbach]] * [[Torhow]] ''(Torgau)'' * [[Wojerecy]] * [[Worcyn (město)|Worcyn]] ''(Wurzen)'' * [[Woseč]] ''(Oschatz)'' * [[Wulki Hojn]] ''(Großenhain)'' * [[Žitawa]] |} == Politika == [[Dataja:Biedenkopf_Geburtstag_-_a100129_122935TWK.jpg|mini|[[Kurt Biedenkopf]] (* [[1930]]), prěni ministerski prezident po znowazałoženju]] Wot znowazałoženja Sakskeje lěta 1990 knježi w zwjazkowym kraju [[Křesćansko-demokratiska unija Němskeje|CDU]] we wšelakorych konstelacijach. Hač do lěta 2004 móžeše sama knježerstwo tworić, 2004–09 knježeše we [[wulka koalicija|„wulkej koaliciji“]] ze [[SPD]], 2009–14 hromadźe z [[FDP]] a wot nazymy 2014 znowa ze SPD. Dotalni ministerscy prezidenća Sakskeje běchu [[Kurt Biedenkopf]] (1990–2002), [[Georg Milbradt]] (2002–08), [[Stanisław Tilich]] (2008–17) a [[Michael Kretschmer]] (wot 2017). Tuchwilne knježerstwo Sakskeje je [[kabinet Kretschmer II]]. === Krajny sejm === W sedmym [[Sakski krajny sejm|sakskim krajnym sejmje]] je pjeć stronow zastupjene: [[Křesćansko-demokratiska unija Němskeje|CDU]], [[AfD]], [[Lěwica]], [[Zwjazk 90/Zeleni]] a [[SPD]]. Wone wobsadźa cyłkownje 119 sydłow w parlamenće. Poslednje wólby běchu dnja 1. septembra 2019; přichodne budu w lěće 2024. Wot 2009 do 2014 knježeše koalicija z CDU a FDP pod ministerskim prezidentom [[Stanisław Tilich|Stanisławom Tilichom]]. Po wotchada FDP z krajneho sejma stej CDU a SPD koaliciske zrěčenje podpisałoj. Hižo mjez 2004 a 2009 knježeše w Sakskej tak mjenowana [[wulka koalicija]]. Po wólbach 2019 tworichu CDU, Zwjazk 90/Zeleni a SPD prěni raz w Sakskej tak mjenowanu [[Kenija|kenijasku]] koaliciju (po barbach chorhoje). <!-- == Ekonomija == --> <!-- == Stawizny == --> == Žórła == <references /> == Wotkazaj == {{commonscat|Saxony|Sakska}} * [http://www.sachsen.de/so/index.html Oficialne stronki] (serbsce, němsce, pólsce, jendźelsce, čěsce, španisce, francosce) {{Zwjazkowe kraje (Němska)}} [[Kategorija:Sakska|!Sakska]] 4sopjbxz4k2qj4nv1rzhqaojfktx0yd Choćebuz 0 343 378464 359941 2022-07-22T13:23:55Z J budissin 7 wikitext text/x-wiki {{Město DE |mjeno němske=Cottbus |mjeno serbske=Chóśebuz/Choćebuz |wopon=Wappen Cottbus.png |region-ISO=DE-BB |šěrina=51/46/ |dołhota=14/20/ |gmejnske čisło=12052000 |wysokosć=70 |póstowe čisło=03040–03050 |předwólba=0355 |rozčłonkowanje města=16 [[měšćanski dźěl|měšćanskich dźělow]] |adresa=Nowe wiki 5<br />03046 Choćebuz |webstrona=[http://www.cottbus.de cottbus.de] |wyši měšćanosta=Holger Kelch |strona=CDU |wobraz=Cottbus Chóśebuz.JPG |wopis wobraza=Dwurěčna měšćanska tafla w Choćebuzu }} '''Choćebuz''' ({{wrěči|dsb}} ''Chóśebuz'', {{wrěči|de}} ''Cottbus'') je najwjetše město [[Delnja Łužica|Delnjeje Łužicy]] a kulturelne srjedźišćo tamnišich Serbow. Ze 100.000 wobydlerjemi na 164&nbsp;km² je wone zdobom na wobydlerjow druhe najbohatše město [[Braniborska|Braniborskeje]] a jeničke łužiske [[wulkoměsto]]. Choćebuz leži nad [[Sprjewja|Sprjewju]]. Prěni raz naspomni so město w lěće [[1156]]. Choćebuz ma Technisku uniwersitu z něhdźe 5.000 studentami. Město leži při [[Zwjazkowa awtodróha 15|awtodróze 15]] ([[Berlin]]–[[Wrócław]]) a je přez wjacore železniske čary mjez druhim z Berlinom, [[Lipsk]]om, [[Zhorjelc]]om, [[Baršć]]om a [[Frankobrod nad Wódru|Frankobrodom]] zwjazane. == Měšćanske dźěle == Město Choćebuz poddźěla so do 19 měšćanskich dźělow (žórło za ličby wobydlerstwa: [http://www.cottbus.de/verwaltung/gb_ii/buergerservice/statistik/einwohner_nach_ortsteilen_bevoelkerungsbewegung.html cottbus.de], staw: 31. decembra 2015). {| class="wikitable sortable zebra" |- ! style="width:40%"| m. dźěl !! style="width:10%"| wobydlerstwo !! style="width:10%"|přestrjeń (km²)<ref name="Kreisprofil">Kraj Braniborska – Ministerstwo za infrastrukturu a ratarstwo: [http://www.lbv.brandenburg.de/dateien/stadt_wohnen/rb_2013_kreisprofil_12052_Cottbus.pdf ''Kreisprofil Cottbus 2013''] (pdf; 1,58&nbsp;MB)</ref> !! style="width:10%"|hustosć (wob./km²)!! prěnje</br>naspomnjenje!! style="width:10%"|za-<br />gmejnowanje |- | [[Depsk]] ''(Döbbrick)'' || align="right"| 1.682 || align="right"| 15,5 || align="right"| 109 || align="right"| 1551 || align="right"| 1994 |- | [[Dešank]] ''(Dissenchen)'' || align="right"| 1.148 || align="right"| 30,7 || align="right"| 37 || align="right"| 1536 || align="right"| 1994 |- | [[Gogolow]] ''(Groß Gaglow)'' || align="right"| 1.391 || align="right"| 4,6 || align="right"| 302 || align="right"| 1389 || align="right"| 2003 |- | [[Gołynk]] ''(Gallinchen)'' || align="right"| 2.581 || align="right"| 5,5 || align="right"| 469 || align="right"| 1421 || align="right"| 2003 |- | [[Grodkojske pśedměsto]] ''(Spremberger Vorstadt)'' || align="right"| 14.050 || align="right"| 3,6 || align="right"| 3.903 || align="right"| || |- | [[Chmjelow]] ''(Schmellwitz)'' || align="right"| 14.042 || align="right"| 8,1 || align="right"| 1.734 || align="right"| 1414 || align="right"| 1950 |- | [[Kibuš]] ''(Kiekebusch)'' || align="right"| 1.300 || align="right"| 3,7 || align="right"| 352 || align="right"| 1427 || align="right"| 2003 |- | [[Knorawa]] ''(Sachsendorf)'' || align="right"| 11.745 || align="right"| 6,6 || align="right"| 1.780 || align="right"| 1779 || align="right"| 1950 |- | [[Kórjeń]] ''(Kahren)'' || align="right"| 1.246 || align="right"| 14,0 || align="right"| 89 || align="right"| 1300 ||align="right"| 1994 |- | [[Módłej]] ''(Madlow)'' || align="right"| 1.564 || align="right"| 3,0 || align="right"| 521 || align="right"| 1495<sup>1</sup> || align="right"| 1950 |- | [[Rogeńc]] ''(Branitz)'' || align="right"| 1.443 || align="right"| 5,4 || align="right"| 267 || align="right"| 1449 || align="right"| 1994 |- | [[Rogozno (Choćebuz)|Rogozno]] ''(Willmersdorf)'' || align="right"| 655 || align="right"| 6,4 || align="right"| 102 || align="right"| 1449 || align="right"| 1994 |- | Srjejź ''(Stadtmitte)'' || align="right"| 9.913 || align="right"| 1,7 || align="right"| 5.831 || align="right"| 1156 || |- | [[Strobice]] ''(Ströbitz)'' || align="right"| 15.355 || align="right"| 11,7 || align="right"| 1.312 || align="right"| 1452 || align="right"| 1950 |- | [[Škódow]] ''(Skadow)'' || align="right"| 515 || align="right"| 4,6 || align="right"| 112 || align="right"| 1407 || align="right"| 1994 |- | [[Zaspy]] ''(Saspow)'' || align="right"| 693 || align="right"| 4,3 || align="right"| 161 || align="right"| 1455 || align="right"| 1950 |- | [[Žandow (Choćebuz)|Žandow]] ''(Sandow)'' || align="right"| 15.541 || align="right"| 8,7 || align="right"| 1.786 || align="right"| 1415 || align="right"| 1905 |- | [[Žylow]] ''(Sielow)'' || align="right"| 3.547 || align="right"| 18,8 || align="right"| 189 || align="right"| 1300 || align="right"| 1994 |- | [[Žylowk]] ''(Merzdorf)'' || align="right"| 1.108 || align="right"| 7,4 || align="right"| 150 || align="right"| 1411 || align="right"| 1994 |- bgcolor="#B0B0B0" class="sortbottom" | '''Choćebuz''' || align="right"| '''99.519''' ||align="right"| '''164,3''' || align="right"| '''606'''|| align="right"| '''1156''' || |} == Partnerske města == * [[Villingen-Schwenningen]] ([[Němska]]) * [[Saarbrücken]] ([[Němska]]) * [[Gelsenkirchen]] ([[Němska]]) * [[Turgovište]] ([[Bołharska]]) * [[Zielona Góra]] ([[Pólska]]) * [[Lipeck]] ([[Ruska]]) * [[Grosseto]] ([[Italska]]) ==Wosobiny== * [[Kito Pank]] (1808–1895); delnjoserbski farar, spisowaćel a redaktor * [[Hajno Rizo]] (1873–1917); delnjoserbski farar a składnostny basnik == Wotkazaj == {{Commonscat|Cottbus|Choćebuz}} * [http://www.cottbus.de/index.dsb.html Oficielne webstrony] {{ref-dsb}} == Žórła == <references /> {{Braniborska}} [[Kategorija:Choćebuz]] [[Kategorija:Sydlišćo w Delnjej Łužicy]] [[Kategorija:Město w Braniborskej]] [[Kategorija:Sydlišćo při Sprjewi]] [[Kategorija:Sydlišćo w serbskim sydlenskim rumje]] [[Kategorija:Prěnje naspomnjenje 1156]] hcm6w68794cezqk9e85mhtvofedti15 Bóšicy 0 2261 378467 369640 2022-07-22T13:28:05Z J budissin 7 wikitext text/x-wiki {{Město DE |mjeno serbske=Bóšicy |mjeno němske=Puschwitz |wopon= |šěrina=51/15/00 |dołhota=14/17/31 |region-ISO=DE-SN |gmejnske čisło=14625460 |wysokosć=180 |póstowe čisło=02699 |předwólba=035933 |wjesnjanosta=Stanij Ryćer |strona=Rjemjesło Bóšicy |adresa-dróha=Dwórnišćowa 1 |adresa-městno=02699 Njeswačidło |karta=Puschwitz in BZ.svg }} '''Bóšicy''' ({{wrěči|de}} ''Puschwitz'') su wjes a gmejna něhdźe dwanaće kilometrow sewjerozapadnje [[Budyšin]]a w [[Hornja Łužica|Hornjej Łužicy]]. Słušeja ke [[Zarjadniske zjednoćenstwo Njeswačidło|zarjadniskemu zjednoćenstwu Njeswačidło]]. Gmejna je po ličbje wobydlerstwa najmjeńša w [[Wokrjes Budyšin|Budyskim wokrjesu]] a pjata najmjeńša cyłeje [[Sakska|Sakskeje]]. Gmejna słuša do připóznateho [[Serbski sydlenski rum|sydlenskeho ruma Serbow]] w Sakskej. Wosebje w Jaseńcy, Łusču, Nowej Jaseńcy a na Horje rěči wulki dźěl wobydlerstwa serbsce. == Geografija a wobchad == [[Dataja:Puschwitz 001.jpg|mini|left|Powětrowy wobraz Bóšic z Wětrowskej deponiju w pozadku]] Bóšicy leža w srjedźišću [[Krajny wokrjes Budyšin|krajneho wokrjesa Budyšin]]. Južnje gmejny běži [[Awtodróha A4|awtodróha A 4]]. Tuta je přez najězd ''Słona Boršć'' (něhdźe 8 km) docpějomna. Wuchodnje gmejny běži [[Zwjazkowa dróha 96|B 96]]. == Stawizny == Prěnje historiske naspomnjenje wsy jako ''Bisziz'' pochadźa z lěta [[1245]].<ref name="digit">{{HOV|Puschwitz_(1)|Bóšicy}}</ref> === Wobydlerstwo a rěč === W lěće 1884 měješe wjes po [[Arnošt Muka|Mukowej]] statistice 244 wobydlerjow, z nich 204 Serbow (80&nbsp;%).<ref>{{Černik|58}}</ref> [[Arnošt Černik]] zwěsći 1956 serbskorěčny podźěl wobydlerstwa wot hišće 61,8&nbsp;%.<ref>{{Elle1995|246|1308|538|49|221|500}}</ref> Po ludličenju w lěće 2011 bydlachu we wsy 98 wobydlerjow w přerěznej starobje wot 41 lět (Sakska: 46,4).<ref>[https://www.statistik.sachsen.de/download/080_Zensus_2011_Gemeindeteile/GT_14625460.pdf Wuslědki ludličenja 2011 za Bóšicy (pdf)]</ref> W samsnym lěće bě 49&nbsp;% gmejnskich wobydlerjow katolskeje a 17&nbsp;% ewangelskeje konfesije.<ref>[https://ergebnisse.zensus2011.de/docs/map/karte.svg?ags=14625&indi=R55 Wuslědki censusa 2011 za Budyski wokrjes: Nabožina]</ref> Ewangelscy wobydlerjo přisłušeja [[Njeswačanska cyrkej|Njeswačanskej wosadźe]], katolscy [[Cyrkej swjateju Symana a Judy Tadeja|Chróšćanskej]]. == Wjesne dźěle == Do Bóščanskeje gmejny słušeja slědowace wsy: {| class="sortable mw-datatable centered" style="text-align:right" |- ! width="18%" class="unsortable" style="text-align:center" | wjes !! <small>wob.</small> !! <small>přer.<br />staroba !! ♀/♂<sup>a</sup> !! <small>kwocient<br />młodych</small><sup>b</sup> !! <small>kwocient<br />starych</small><sup>c</sup> !! <small>wosoby/<br/>domjacnosć</small> |- |style="text-align:left"| Bóšicy || 98 || 41,0 || 100 || 23 || 19 || 2,6 |- |style="text-align:left"| [[Hora (Bóšicy)|Hora]] || 67 || 38,1 || 97 || 45 || 23 || 2,8 |- |style="text-align:left"| [[Jaseńca (Bóšicy)|Jaseńca]] || 169 || 42,6 || 109 || 29 || 32 || 2,9 |- |style="text-align:left"| [[Łusč]] || 88 || 40,9 || 91 || 29 || 29 || 2,7 |- |style="text-align:left"| [[Nowa Jaseńca]] || 53 || 45,9 || 104 || 24 || 36 || 2,4 |- |style="text-align:left"| [[Nowe Bóšicy]] || 65 || 47,6 || 86 || 18 || 45 || 2,7 |- |style="text-align:left"| [[Nowy Łusč]] || 51 || 40,0 || 122 || 44 || 44 || 3,2 |- |style="text-align:left"| [[Wětrow]] || 296 || 46,8 || 119 || 17 || 38 || 1,9 |- |style="text-align:left"| '''gmejna''' || '''887''' || '''43,7''' || '''107''' || '''25''' || '''33''' || '''2,4''' |- !colspan="7" align="left" class="unsortable" | <small>podaća po cencusu 2011; staw: 9.5.2011<ref>[https://www.statistik.sachsen.de/download/080_Zensus_2011_Gemeindeteile/GT_14625460.pdf Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Bóšicy] {{ref-de}}</ref><br />a: ličba mužow na 100 žonow<br />b: poměr ličby wosobow pod 18 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65<br />c: poměr ličby wosobow nad 65 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65</small> |} == Politika == [[Dataja:Bóšicy – napohlad wsy (1976).jpg|mini|Napohlad wjeski z ryćerkubłom (1976)]] Gmejna słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej [[Wólbny wokrjes Budyšin 4|55 (Budyšin 4)]] a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej [[Zwjazkowy wólbny wokrjes Budyšin I|156 (Budyšin I)]]. === Gmejnska rada === Bóšičanska [[gmejnska rada]] ma tuchwilu dwanaće čłonow. Komunalne wólby lěta 2019 mějachu slědowace wuslědki:<ref>[https://wahlen.sachsen.de/Ergebnisse_GR19.php?landkreis=14625&gemeinde=14625460&_ptabs=%7B%22%23tab-stimmenverteilung%22%3A1%7D Wuslědki wólbow] do gmejnskeje rady dnja 26. meje 2019 na wahlen.sachsen.de</ref> {| class="prettytable" |- class="hintergrundfarbe5" ! rowspan="2" | Strony a zjednoćenstwa ! colspan="2" | 2019 ! colspan="2" | 2014 |- class="hintergrundfarbe5" !&nbsp;% ! sydła !&nbsp;% ! sydła |- |Rjemjesło Bóšicy |style="text-align: right;" |51,7 |style="text-align: right;" |5 |style="text-align: right;" |59,9 |style="text-align: right;" |6 |- |Łužiske wolerske towarstwo Bóšicy |style="text-align: right;" |48,3 |style="text-align: right;" |5 |style="text-align: right;" |40,1 |style="text-align: right;" |4 |- class="hintergrundfarbe5" ! style="text-align: left;" | cyłkownje | style="text-align: right;" | 100,0 | style="text-align: right;" | 10 | style="text-align: right;" | 100,0 | style="text-align: right;" | 10 |- class="hintergrundfarbe5" ! style="text-align: left;" | wobdźělenje |colspan="2" style="text-align: center;" | 66,6&nbsp;% |colspan="2" style="text-align: center;" | 52,2&nbsp;% |} Gmejnskej radźe přisłušeja wot 2019 slědowacy radźićeljo: * '''Rjemjesło Bóšicy:''' Sebastian Meißner, Georg Müller, Krystof Šołta, Markus Bjarš, Alojs Bjarš * '''Łužiske wolerske towarstwo Bóšicy:''' Robert Šołta, André Macala, Měrćin Šołta, [[Bjarnat Cyž]], Matthias Wowčer === Wjesnjanosta === Čestnohamtski wjesnjanosta Bóšic je wot lěta 2008 Stanisław Ryćer, kiž bu posledni raz při wólbach 2014 ze 57,6&nbsp;% w zastojnstwje wobkrućeny.<ref>[https://www.statistik.sachsen.de/wahlen/bm/BM2001-2018/B%fcrgermeisterwahlen%202001-2018/wahlen.statistik.sachsen.de/wahlarchiv/pkg_w04_nav5c95.html Wólbny wuslědk] Bóšičanskeje gmejny dnja 22. nowembra 2014 na statistik.sachsen.de</ref> == Wosobiny == * [[Mikławš Cyž]] (1825–53) – duchowny, spisowaćel, basnik; rodźeny w Bóšicach * [[Pawoł Erich Krawc]] (1907–95) – pedagoga, ludowědnik, domiznowědnik; rodźeny w Bóšicach * [[Bjarnat Rachel]] (1907–73) – wučer, redaktor, lektor; rodźeny w Nowych Bóšicach == Hlej tež == * [[Lisćina kulturnych pomnikow w Bóšicach]] == Žórła == <references /> == Wotkaz == {{Commonscat|Puschwitz/Bóšicy|Bóšicy}} {{Wokrjes Budyšin}} [[Kategorija:Gmejna w Sakskej]] [[Kategorija:Sydlišćo w Budyskim wokrjesu]] [[Kategorija:Sydlišćo w Hornjej Łužicy]] [[Kategorija:Bóšicy|!]] [[Kategorija:Sydlišćo w serbskim sydlenskim rumje]] [[Kategorija:Prěnje naspomnjenje 1245]] pdung8jou5w3aa75qg7aaxrp7kmmmz0 Serbja 0 3313 378462 371758 2022-07-22T13:19:46Z J budissin 7 wikitext text/x-wiki [[Dataja:Flag of Sorbs.svg|thumb|Chorhoj Serbow]] [[Dataja:Sorbisches Siedlungsgebiet-hsb.png|thumb|[[Serbski sydlenski rum]]]] '''Serbja''' (tež '''Serbjo'''<ref>Faska: Pućnik po hornjoserbšćinje, ISBN 3-7420-1103-0, strona 153</ref>, [[Delnjoserbšćina|delnjoserbsce]] ''Serby'', [[Łaćonšćina|łaćonsce]] ''Surbi, Surabi'' resp. ''Sorabi'', [[Němčina|němsce]] ''Sorben'') su zapadosłowjanski lud, kotryž je w [[Němska|Němskej]] žiwy. Tradicionelna domizna Serbow stej [[Delnja Łužica|Delnja]] a [[Hornja Łužica]] w zwjazkowymaj krajomaj [[Braniborska]] a [[Sakska]], tak mjenowany [[serbski sydlenski rum]]. [[Dataja:Sorbs national-costume1.jpg|thumb|Serbska swjedźenska drasta z Błótow]] == Rěče a sydlenski rum == Eksistujetej dwě spisownej rěči: [[hornjoserbšćina]] a [[delnjoserbšćina]]. Nimo toho wužiwaja so někotre narěče, kaž na přikład [[Slepjanska narěč|slepjanska]]. Hornjoserbšćina steji [[Čěšćina|čěšćinje]] a [[Słowakšćina|słowakšćinje]] blisko, akutnje wohrožena delnjoserbšćina skerje [[Pólšćina|pólšćinje]]. Dźensa je ličba rěčnikow mjez 20.000 a 30.000 a cyłkowna ličba Serbow wokoło 60.000. W Hornjej Łužicy bydli 40.000 Serbow, wosebje mjez Budyšinom, Kamjencom a Wojerecami. Tamni su w Delnjej Łužicy žiwi, a to mjez [[Grodk]]om, [[Choćebuz]]om a [[Błóta]]mi. Žro hornjoserbskeje kónčiny, hdźež je serbšćina wšědna rěč w zjawnosći, su wosebje katolske gmejny [[Chrósćicy]], [[Pančicy-Kukow]], [[Njebjelčicy]], [[Ralbicy-Róžant]] a [[Worklecy]] kaž tež dźěle přimjeznych gmejnow [[Bóšicy]], [[Njeswačidło]], [[Hodźij]] a města [[Kulow]]. Dalši centrum je [[Radwor]]. W Delnjej Łužicy tajki stabilny rěčny teritorij wjace nimamy. Wjetšinu rěčnikow delnjoserbšćiny pak namakamy w gmejnach mjez Choćebuzom a Błótami, na přikład w [[Bórkowy|Bórkowach]], [[Běła Góra-Bělin|Běłej Górje-Bělinje]], [[Hochoza|Hochozy]] abo [[Janšojce|Janšojcach]]. Hišće we wosomdźesatych lětach 19. lětstotka słušachu wulke kónčiny južnje a wuchodnje Budyšina (hač do [[Korzym]]ja, [[Lubij]]a a [[Mužakow]]a), kaž tež južnje a sewjernje Choćebuza k serbskorěčnemu teritorijej. Tež wuchodnje [[Łužiska Nysa|Łužiskeje Nysy]], w dźensnišej [[Pólska|Pólskej]] běchu hač do 20. lětstotka Serbja žiwi. Stawizniski centrum jich kultury bě [[Žarow]] (dźensa Żary). Serbska ludnosć w tym regionje bu pak po Druhej swětowej wójnje kaž Němcy wućěrjena. Zbytk bu polonizowany. === Serbska diaspora === Warianta hornjoserbšćiny bu hač do 20. lětstotka tež w małym sydlišću [[Serbin]] w [[Texas]]u rěčana, kotrež běše so w 1850tych lětach wot serbskich wupućowarjow załožiło. Dźensa je w tamnišej šuli domizniski muzej zaměstnjeny, kotryž wo stawiznach Serbow w Zjednoćenych statach informuje. Pola ludličenja 2000 poda nimo toho w [[Pennsylvaniska|Pennsylvaniskej]] 157 wosobow „Lusatian“ („łužisce“) jako maćeršćinu. Dalše serbske sydlišća běchu we wšelakorych kónčinach [[Awstralija|Awstralije]]. Wot 1848 hač do 1860 wupućowaše něhdźe 2000 Serbow do kontinenta. == Politika a prawa == Prawa Serbow su zasadnje garantowane přez wustawje zwjazkoweju krajow (Sakska: Art. 5 a 6, Braniborska: Art. 25) a Serbskej zakonjej (Sakska: ''[[Sakski serbski zakoń|SächsSorbG]]'', Braniborska: ''SWG''). Na zwjazkowej runinje su serbske prawa zakótwjene předewšěm w protokolowej noticy Zjednoćenskeho zrěčenja z lěta [[1990]] kaž tež w dalšich zakonjach, mjez druhim wo wosobowych mjenach ''(MindNamÄndG)'' a sudniskej rěči ''(GVG)''. Wot zwjazkoweju krajow Sakskeje a Braniborskeje kaž tež wot zwjazka připóznata zastupjerka serbskich zajimow je [[Domowina]] – Zwjazk Łužiskich Serbow. Serbja nimaja krute městna w parlamentach, w legislaturnej periodźe 2014–19 su pak štyri serbscy zapósłancy w [[Sakski krajny sejm|sakskim krajnym sejmje]] (ministerski prezident [[Stanisław Tilich|Tilich]], [[Hajko Kozel|Kozel]], [[Alojs Mikławšk|Mikławšk]], [[Marko Šiman|Šiman]]), štož je wjace hač podźěl Serbow na wobydlerstwje. W zwjazkowym sejmje je jedna serbska zapósłanča ([[Marja Michałkowa]] hač do wólbow 2017). Při woběmaj krajnymaj sejmomaj zastupuje ''Rada za serbske naležnosće'' serbske zajimy. Tuta so w Braniborskej wot lěta 2015 přez demokratiske wólby postaja, w Sakskej woli ju krajny sejm. Wokrjesy a někotre města a gmejny maja społnomócnjeneho za serbske naležnosće abo tež serbske přirady, kotrež zastupuja serbske zajimy w zarjadnistwje. Swójsku stronu Serbja nimaja, su pak we wšelakich stronach přez jednotliwcow zastupjeni. Na komunalnej runinje ([[gmejnska rada|gmejnske rady]], Budyski wokrjesny sejmik) wobsteja serbske wolerske zhromadźenstwa. Wo financowanje serbskich institucijow stara so [[Załožba za serbski lud]], instrument zwjazka a wobeju krajow, z kotrymž so finančne srědki rozdźěleja. Hłowny gremij załožby je załožbowa rada, w kotrymž maja Serbja šěsć wot 15 hłosow. Serbskich zastupjerjow postajeja gremije Domowiny. == Nabožina == Wjetšina dźensnišich rěčnikow hornjoserbšćiny je katolskeje konfesije. Prěnjotnje bě wjetša ličba Serbow hišće w 19. lětstotku ewangelsce (86,9&nbsp;% w lěće 1900)<ref>Po ludličenju 1900, hlej Ernst Tschernik: ''Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung''. Akademie-Verlag Berlin, 1954, str. 34</ref>, jenož Serbja w Kamjenskim wokrjesu běchu přewažnje katolscy (88,4&nbsp;%). W Delnjej Łužicy pak wučinješe podźěl protestantow w tym času wjace hač 99&nbsp;%. Dla spěšnišeho zhubjenja rěče a identity pola ewangelskich Serbow (w Hornjej a Delnjej Łužicy) je poměr dźensa nawopak. == Narodne symbole == Serbska chorhoj bu w lěće 1842 prěnjotnje naspomnjena. Po pansłowjanskim kongresu w lěće 1848 w [[Praha|Praze]] dósta swoje dźensniše barby. Serbska hymna je „[[Rjana Łužica]]“. == Serbsko-słowjanske styki == Kaž w zańdźenosći pěstuja so serbsko-čěske a serbsko-pólske styki tež dźensa. W Pólskej a Čěskej eksistujetej towarstwje (Společnost přátel Lužice a Towarzystwo Polsko-Serbołużyckie), kotrejž pěstujetej čěsko-serbske resp. pólsko-serbske přećelstwo. Společnost přatel Lužice wudawa samo časopis – Česko-lužický věstník. Mjez Serbami a dalšimi słowjanskimi ludami wobsteja tohorunja wuske styki. W Serbiskej wěnowaše tak mjenowany projekt Rastko Serbam cyłu elektronisku biblioteku: http://www.rastko.org.rs/rastko-lu/index_l.html, přez kotruž móhli so zajimcy w serbiskej rěči wo Serbach informować. Projekt bu wot profesora Predraga Pipera z Běłohródskeje uniwersity připrawjeny. W tutej elektroniskej bibliotece nańdźe čitar serbiske přełožki wuznamnych serbskich spisowaćelow kaž Jurja Kocha, Jěwy-Marje Čornakec, Kita Lorenca, Jurja Brězana atd. K tomu skići elektroniska biblioteka Rastko informacije wo stawiznach, rěče a wuměłstwje Serbow. [[Dataja:Cottbus zweisprachige Strassenbezeichnung zugeschnitten.jpg|thumb|Dwurěčna taflička]] == Žórło == <references /> == Wotkaz == {{Commonscat|Sorbs|Serbja}} [[Kategorija:Serbstwo]] [[Kategorija:Słowjanski lud]] [[Kategorija:Etnija w Europje]] 8o309que1fnhqwbpnpikc15whyxlqgs 378465 378462 2022-07-22T13:25:26Z J budissin 7 /* Serbska diaspora */ wikitext text/x-wiki [[Dataja:Flag of Sorbs.svg|thumb|Chorhoj Serbow]] [[Dataja:Sorbisches Siedlungsgebiet-hsb.png|thumb|[[Serbski sydlenski rum]]]] '''Serbja''' (tež '''Serbjo'''<ref>Faska: Pućnik po hornjoserbšćinje, ISBN 3-7420-1103-0, strona 153</ref>, [[Delnjoserbšćina|delnjoserbsce]] ''Serby'', [[Łaćonšćina|łaćonsce]] ''Surbi, Surabi'' resp. ''Sorabi'', [[Němčina|němsce]] ''Sorben'') su zapadosłowjanski lud, kotryž je w [[Němska|Němskej]] žiwy. Tradicionelna domizna Serbow stej [[Delnja Łužica|Delnja]] a [[Hornja Łužica]] w zwjazkowymaj krajomaj [[Braniborska]] a [[Sakska]], tak mjenowany [[serbski sydlenski rum]]. [[Dataja:Sorbs national-costume1.jpg|thumb|Serbska swjedźenska drasta z Błótow]] == Rěče a sydlenski rum == Eksistujetej dwě spisownej rěči: [[hornjoserbšćina]] a [[delnjoserbšćina]]. Nimo toho wužiwaja so někotre narěče, kaž na přikład [[Slepjanska narěč|slepjanska]]. Hornjoserbšćina steji [[Čěšćina|čěšćinje]] a [[Słowakšćina|słowakšćinje]] blisko, akutnje wohrožena delnjoserbšćina skerje [[Pólšćina|pólšćinje]]. Dźensa je ličba rěčnikow mjez 20.000 a 30.000 a cyłkowna ličba Serbow wokoło 60.000. W Hornjej Łužicy bydli 40.000 Serbow, wosebje mjez Budyšinom, Kamjencom a Wojerecami. Tamni su w Delnjej Łužicy žiwi, a to mjez [[Grodk]]om, [[Choćebuz]]om a [[Błóta]]mi. Žro hornjoserbskeje kónčiny, hdźež je serbšćina wšědna rěč w zjawnosći, su wosebje katolske gmejny [[Chrósćicy]], [[Pančicy-Kukow]], [[Njebjelčicy]], [[Ralbicy-Róžant]] a [[Worklecy]] kaž tež dźěle přimjeznych gmejnow [[Bóšicy]], [[Njeswačidło]], [[Hodźij]] a města [[Kulow]]. Dalši centrum je [[Radwor]]. W Delnjej Łužicy tajki stabilny rěčny teritorij wjace nimamy. Wjetšinu rěčnikow delnjoserbšćiny pak namakamy w gmejnach mjez Choćebuzom a Błótami, na přikład w [[Bórkowy|Bórkowach]], [[Běła Góra-Bělin|Běłej Górje-Bělinje]], [[Hochoza|Hochozy]] abo [[Janšojce|Janšojcach]]. Hišće we wosomdźesatych lětach 19. lětstotka słušachu wulke kónčiny južnje a wuchodnje Budyšina (hač do [[Korzym]]ja, [[Lubij]]a a [[Mužakow]]a), kaž tež južnje a sewjernje Choćebuza k serbskorěčnemu teritorijej. Tež wuchodnje [[Łužiska Nysa|Łužiskeje Nysy]], w dźensnišej [[Pólska|Pólskej]] běchu hač do 20. lětstotka Serbja žiwi. Stawizniski centrum jich kultury bě [[Žarow]] (dźensa Żary). Serbska ludnosć w tym regionje bu pak po Druhej swětowej wójnje kaž Němcy wućěrjena. Zbytk bu polonizowany. === Serbska diaspora === Warianta hornjoserbšćiny bu hač do 20. lětstotka tež w małym sydlišću [[Serbin]] w [[Texas]]u rěčana, kotrež běše so w 1850tych lětach wot serbskich wupućowarjow załožiło. Dźensa je w tamnišej šuli domizniski muzej zaměstnjeny, kotryž wo stawiznach Serbow w Zjednoćenych statach informuje. Pola ludličenja 2000 poda nimo toho w [[Pennsylvaniska|Pennsylvaniskej]] 157 wosobow „Lusatian“ („łužisce“) jako maćeršćinu. Dalše serbske sydlišća běchu we wšelakorych kónčinach [[Awstralska|Awstralskeje]]. Wot 1848 hač do 1860 wupućowaše něhdźe 2000 Serbow do kontinenta. == Politika a prawa == Prawa Serbow su zasadnje garantowane přez wustawje zwjazkoweju krajow (Sakska: Art. 5 a 6, Braniborska: Art. 25) a Serbskej zakonjej (Sakska: ''[[Sakski serbski zakoń|SächsSorbG]]'', Braniborska: ''SWG''). Na zwjazkowej runinje su serbske prawa zakótwjene předewšěm w protokolowej noticy Zjednoćenskeho zrěčenja z lěta [[1990]] kaž tež w dalšich zakonjach, mjez druhim wo wosobowych mjenach ''(MindNamÄndG)'' a sudniskej rěči ''(GVG)''. Wot zwjazkoweju krajow Sakskeje a Braniborskeje kaž tež wot zwjazka připóznata zastupjerka serbskich zajimow je [[Domowina]] – Zwjazk Łužiskich Serbow. Serbja nimaja krute městna w parlamentach, w legislaturnej periodźe 2014–19 su pak štyri serbscy zapósłancy w [[Sakski krajny sejm|sakskim krajnym sejmje]] (ministerski prezident [[Stanisław Tilich|Tilich]], [[Hajko Kozel|Kozel]], [[Alojs Mikławšk|Mikławšk]], [[Marko Šiman|Šiman]]), štož je wjace hač podźěl Serbow na wobydlerstwje. W zwjazkowym sejmje je jedna serbska zapósłanča ([[Marja Michałkowa]] hač do wólbow 2017). Při woběmaj krajnymaj sejmomaj zastupuje ''Rada za serbske naležnosće'' serbske zajimy. Tuta so w Braniborskej wot lěta 2015 přez demokratiske wólby postaja, w Sakskej woli ju krajny sejm. Wokrjesy a někotre města a gmejny maja społnomócnjeneho za serbske naležnosće abo tež serbske přirady, kotrež zastupuja serbske zajimy w zarjadnistwje. Swójsku stronu Serbja nimaja, su pak we wšelakich stronach přez jednotliwcow zastupjeni. Na komunalnej runinje ([[gmejnska rada|gmejnske rady]], Budyski wokrjesny sejmik) wobsteja serbske wolerske zhromadźenstwa. Wo financowanje serbskich institucijow stara so [[Załožba za serbski lud]], instrument zwjazka a wobeju krajow, z kotrymž so finančne srědki rozdźěleja. Hłowny gremij załožby je załožbowa rada, w kotrymž maja Serbja šěsć wot 15 hłosow. Serbskich zastupjerjow postajeja gremije Domowiny. == Nabožina == Wjetšina dźensnišich rěčnikow hornjoserbšćiny je katolskeje konfesije. Prěnjotnje bě wjetša ličba Serbow hišće w 19. lětstotku ewangelsce (86,9&nbsp;% w lěće 1900)<ref>Po ludličenju 1900, hlej Ernst Tschernik: ''Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung''. Akademie-Verlag Berlin, 1954, str. 34</ref>, jenož Serbja w Kamjenskim wokrjesu běchu přewažnje katolscy (88,4&nbsp;%). W Delnjej Łužicy pak wučinješe podźěl protestantow w tym času wjace hač 99&nbsp;%. Dla spěšnišeho zhubjenja rěče a identity pola ewangelskich Serbow (w Hornjej a Delnjej Łužicy) je poměr dźensa nawopak. == Narodne symbole == Serbska chorhoj bu w lěće 1842 prěnjotnje naspomnjena. Po pansłowjanskim kongresu w lěće 1848 w [[Praha|Praze]] dósta swoje dźensniše barby. Serbska hymna je „[[Rjana Łužica]]“. == Serbsko-słowjanske styki == Kaž w zańdźenosći pěstuja so serbsko-čěske a serbsko-pólske styki tež dźensa. W Pólskej a Čěskej eksistujetej towarstwje (Společnost přátel Lužice a Towarzystwo Polsko-Serbołużyckie), kotrejž pěstujetej čěsko-serbske resp. pólsko-serbske přećelstwo. Společnost přatel Lužice wudawa samo časopis – Česko-lužický věstník. Mjez Serbami a dalšimi słowjanskimi ludami wobsteja tohorunja wuske styki. W Serbiskej wěnowaše tak mjenowany projekt Rastko Serbam cyłu elektronisku biblioteku: http://www.rastko.org.rs/rastko-lu/index_l.html, přez kotruž móhli so zajimcy w serbiskej rěči wo Serbach informować. Projekt bu wot profesora Predraga Pipera z Běłohródskeje uniwersity připrawjeny. W tutej elektroniskej bibliotece nańdźe čitar serbiske přełožki wuznamnych serbskich spisowaćelow kaž Jurja Kocha, Jěwy-Marje Čornakec, Kita Lorenca, Jurja Brězana atd. K tomu skići elektroniska biblioteka Rastko informacije wo stawiznach, rěče a wuměłstwje Serbow. [[Dataja:Cottbus zweisprachige Strassenbezeichnung zugeschnitten.jpg|thumb|Dwurěčna taflička]] == Žórło == <references /> == Wotkaz == {{Commonscat|Sorbs|Serbja}} [[Kategorija:Serbstwo]] [[Kategorija:Słowjanski lud]] [[Kategorija:Etnija w Europje]] box4k3vf5uryc40ipge4b3a45ckfvf1 378466 378465 2022-07-22T13:27:19Z J budissin 7 /* Politika a prawa */ wikitext text/x-wiki [[Dataja:Flag of Sorbs.svg|thumb|Chorhoj Serbow]] [[Dataja:Sorbisches Siedlungsgebiet-hsb.png|thumb|[[Serbski sydlenski rum]]]] '''Serbja''' (tež '''Serbjo'''<ref>Faska: Pućnik po hornjoserbšćinje, ISBN 3-7420-1103-0, strona 153</ref>, [[Delnjoserbšćina|delnjoserbsce]] ''Serby'', [[Łaćonšćina|łaćonsce]] ''Surbi, Surabi'' resp. ''Sorabi'', [[Němčina|němsce]] ''Sorben'') su zapadosłowjanski lud, kotryž je w [[Němska|Němskej]] žiwy. Tradicionelna domizna Serbow stej [[Delnja Łužica|Delnja]] a [[Hornja Łužica]] w zwjazkowymaj krajomaj [[Braniborska]] a [[Sakska]], tak mjenowany [[serbski sydlenski rum]]. [[Dataja:Sorbs national-costume1.jpg|thumb|Serbska swjedźenska drasta z Błótow]] == Rěče a sydlenski rum == Eksistujetej dwě spisownej rěči: [[hornjoserbšćina]] a [[delnjoserbšćina]]. Nimo toho wužiwaja so někotre narěče, kaž na přikład [[Slepjanska narěč|slepjanska]]. Hornjoserbšćina steji [[Čěšćina|čěšćinje]] a [[Słowakšćina|słowakšćinje]] blisko, akutnje wohrožena delnjoserbšćina skerje [[Pólšćina|pólšćinje]]. Dźensa je ličba rěčnikow mjez 20.000 a 30.000 a cyłkowna ličba Serbow wokoło 60.000. W Hornjej Łužicy bydli 40.000 Serbow, wosebje mjez Budyšinom, Kamjencom a Wojerecami. Tamni su w Delnjej Łužicy žiwi, a to mjez [[Grodk]]om, [[Choćebuz]]om a [[Błóta]]mi. Žro hornjoserbskeje kónčiny, hdźež je serbšćina wšědna rěč w zjawnosći, su wosebje katolske gmejny [[Chrósćicy]], [[Pančicy-Kukow]], [[Njebjelčicy]], [[Ralbicy-Róžant]] a [[Worklecy]] kaž tež dźěle přimjeznych gmejnow [[Bóšicy]], [[Njeswačidło]], [[Hodźij]] a města [[Kulow]]. Dalši centrum je [[Radwor]]. W Delnjej Łužicy tajki stabilny rěčny teritorij wjace nimamy. Wjetšinu rěčnikow delnjoserbšćiny pak namakamy w gmejnach mjez Choćebuzom a Błótami, na přikład w [[Bórkowy|Bórkowach]], [[Běła Góra-Bělin|Běłej Górje-Bělinje]], [[Hochoza|Hochozy]] abo [[Janšojce|Janšojcach]]. Hišće we wosomdźesatych lětach 19. lětstotka słušachu wulke kónčiny južnje a wuchodnje Budyšina (hač do [[Korzym]]ja, [[Lubij]]a a [[Mužakow]]a), kaž tež južnje a sewjernje Choćebuza k serbskorěčnemu teritorijej. Tež wuchodnje [[Łužiska Nysa|Łužiskeje Nysy]], w dźensnišej [[Pólska|Pólskej]] běchu hač do 20. lětstotka Serbja žiwi. Stawizniski centrum jich kultury bě [[Žarow]] (dźensa Żary). Serbska ludnosć w tym regionje bu pak po Druhej swětowej wójnje kaž Němcy wućěrjena. Zbytk bu polonizowany. === Serbska diaspora === Warianta hornjoserbšćiny bu hač do 20. lětstotka tež w małym sydlišću [[Serbin]] w [[Texas]]u rěčana, kotrež běše so w 1850tych lětach wot serbskich wupućowarjow załožiło. Dźensa je w tamnišej šuli domizniski muzej zaměstnjeny, kotryž wo stawiznach Serbow w Zjednoćenych statach informuje. Pola ludličenja 2000 poda nimo toho w [[Pennsylvaniska|Pennsylvaniskej]] 157 wosobow „Lusatian“ („łužisce“) jako maćeršćinu. Dalše serbske sydlišća běchu we wšelakorych kónčinach [[Awstralska|Awstralskeje]]. Wot 1848 hač do 1860 wupućowaše něhdźe 2000 Serbow do kontinenta. == Politika a prawa == Prawa Serbow su zasadnje garantowane přez wustawje zwjazkoweju krajow (Sakska: Art. 5 a 6, Braniborska: Art. 25) a Serbskej zakonjej (Sakska: ''[[Sakski serbski zakoń|SächsSorbG]]'', Braniborska: ''SWG''). Na zwjazkowej runinje su serbske prawa zakótwjene předewšěm w protokolowej noticy Zjednoćenskeho zrěčenja z lěta [[1990]] kaž tež w dalšich zakonjach, mjez druhim wo wosobowych mjenach ''(MindNamÄndG)'' a sudniskej rěči ''(GVG)''. Wot zwjazkoweju krajow Sakskeje a Braniborskeje kaž tež wot zwjazka připóznata zastupjerka serbskich zajimow je [[Domowina]] – Zwjazk Łužiskich Serbow. Serbja nimaja krute městna w parlamentach, w legislaturnej periodźe 2014–19 běchu pak štyrjo serbscy zapósłancy w [[Sakski krajny sejm|sakskim krajnym sejmje]] (ministerski prezident [[Stanisław Tilich|Tilich]], [[Hajko Kozel|Kozel]], [[Alojs Mikławšk|Mikławšk]], [[Marko Šiman|Šiman]]), štož bě wjace hač podźěl Serbow na wobydlerstwje. W periodźe 2019–24 staj hišće dwaj serbskaj zapósłancaj. W zwjazkowym sejmje běše hač k wólbam 2017 z [[Marja Michałkowa|Marju Michałkowej]] jedna serbska zapósłanča. Při woběmaj krajnymaj sejmomaj zastupuje ''Rada za serbske naležnosće'' serbske zajimy. Tuta so w Braniborskej wot lěta 2015 přez demokratiske wólby postaja, w Sakskej woli ju krajny sejm. Wokrjesy a někotre města a gmejny maja społnomócnjeneho za serbske naležnosće abo tež serbske přirady, kotrež zastupuja serbske zajimy w zarjadnistwje. Swójsku stronu Serbja nimaja, su pak we wšelakich stronach přez jednotliwcow zastupjeni. Na komunalnej runinje ([[gmejnska rada|gmejnske rady]], Budyski wokrjesny sejmik) wobsteja serbske wolerske zhromadźenstwa. Wo financowanje serbskich institucijow stara so [[Załožba za serbski lud]], instrument zwjazka a wobeju krajow, z kotrymž so finančne srědki rozdźěleja. Hłowny gremij załožby je załožbowa rada, w kotrymž maja Serbja šěsć wot 15 hłosow. Serbskich zastupjerjow postajeja gremije Domowiny. == Nabožina == Wjetšina dźensnišich rěčnikow hornjoserbšćiny je katolskeje konfesije. Prěnjotnje bě wjetša ličba Serbow hišće w 19. lětstotku ewangelsce (86,9&nbsp;% w lěće 1900)<ref>Po ludličenju 1900, hlej Ernst Tschernik: ''Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung''. Akademie-Verlag Berlin, 1954, str. 34</ref>, jenož Serbja w Kamjenskim wokrjesu běchu přewažnje katolscy (88,4&nbsp;%). W Delnjej Łužicy pak wučinješe podźěl protestantow w tym času wjace hač 99&nbsp;%. Dla spěšnišeho zhubjenja rěče a identity pola ewangelskich Serbow (w Hornjej a Delnjej Łužicy) je poměr dźensa nawopak. == Narodne symbole == Serbska chorhoj bu w lěće 1842 prěnjotnje naspomnjena. Po pansłowjanskim kongresu w lěće 1848 w [[Praha|Praze]] dósta swoje dźensniše barby. Serbska hymna je „[[Rjana Łužica]]“. == Serbsko-słowjanske styki == Kaž w zańdźenosći pěstuja so serbsko-čěske a serbsko-pólske styki tež dźensa. W Pólskej a Čěskej eksistujetej towarstwje (Společnost přátel Lužice a Towarzystwo Polsko-Serbołużyckie), kotrejž pěstujetej čěsko-serbske resp. pólsko-serbske přećelstwo. Společnost přatel Lužice wudawa samo časopis – Česko-lužický věstník. Mjez Serbami a dalšimi słowjanskimi ludami wobsteja tohorunja wuske styki. W Serbiskej wěnowaše tak mjenowany projekt Rastko Serbam cyłu elektronisku biblioteku: http://www.rastko.org.rs/rastko-lu/index_l.html, přez kotruž móhli so zajimcy w serbiskej rěči wo Serbach informować. Projekt bu wot profesora Predraga Pipera z Běłohródskeje uniwersity připrawjeny. W tutej elektroniskej bibliotece nańdźe čitar serbiske přełožki wuznamnych serbskich spisowaćelow kaž Jurja Kocha, Jěwy-Marje Čornakec, Kita Lorenca, Jurja Brězana atd. K tomu skići elektroniska biblioteka Rastko informacije wo stawiznach, rěče a wuměłstwje Serbow. [[Dataja:Cottbus zweisprachige Strassenbezeichnung zugeschnitten.jpg|thumb|Dwurěčna taflička]] == Žórło == <references /> == Wotkaz == {{Commonscat|Sorbs|Serbja}} [[Kategorija:Serbstwo]] [[Kategorija:Słowjanski lud]] [[Kategorija:Etnija w Europje]] ez7ycwxy3ftq7l0gm6ztx6m9o8w883n Kulow 0 3654 378469 376235 2022-07-22T13:28:12Z J budissin 7 wikitext text/x-wiki {{Město DE |mjeno serbske=Kulow |mjeno němske=Wittichenau |wopon=Wappen wittichenau.png |šěrina=51.385077 |dołhota=14.243873 |karta=Wittichenau in BZ.svg |region-ISO=DE-SN |gmejnske čisło=14625640 |wysokosć=127 |póstowe čisło=02997 |předwólba=035725 |webstrona=[http://www.wittichenau.de/ wittichenau.de] |měšćanosta=Markus Posch |strona=CDU |adresa-dróha=Torhošćo 1 }} '''Kulow''' ({{wrěči|de}} ''Wittichenau'') je městačko při [[Čorny Halštrow|Čornym Halštrowje]] w [[Hornja Łužica|Hornjej Łužicy]], kotrež k [[serbski sydlenski rum|serbskemu sydlenskemu rumej]] słuša. == Geografija == Kulow namaka so něhdźe pjeć kilometrow južnje [[Wojerecy|Wojerec]] při Halštrowje. Přez měšćanski teritorij běžitej nimo toho tež rěčce [[Čornica (rěka)|Čornica]] a [[Klóšterska woda]], kotrejž so tule do Halštrowa wuliwatej. Kulowska wokolina je płona, wódnata a lěsata. W sewjerozapadźe města so [[Dubrjenske bahno]] namaka, jedne z najwjetšich přirodoškitnych pasmow Sakskeje. === Rozrjadowanje města === Město wobsteji ze slědowacych měšćanskich dźělow: {{Census2011|Kulow|14625640| {{Census2011/linka|[[Brěžki]]|337|37,1|103|33|21|2,5|}} {{Census2011/linka|[[Dubrjenk]]|88|40,0|100|39|33|2,7|}} {{Census2011/linka|[[Hózk]]|148|40,8|103|35|28|3,1|}} {{Census2011/linka|[[Koćina]]|198|35,4|118|47|21|3,4|}} {{Census2011/linka|Kulow|3259|43,7|95|25|31|2,4|}} {{Census2011/linka|[[Kulowc (Kulow)|Kulowc]]|205|43,5|90|31|30|2,7|}} {{Census2011/linka|[[Mučow]]|461|46,0|102|18|29|2,4|}} {{Census2011/linka|[[Nowa Wjes (Kulow)|Nowa Wjes]]|78|38,6|129|41|18|2,7|}} {{Census2011/linka|[[Rachlow (Kulow)|Rachlow]]|213|42,8|122|27|26|2,8|}} {{Census2011/linka|[[Salow]]|193|40,1|105|32|31|3,3|}} {{Census2011/linka|[[Spale]]|409|46,2|95|17|26|2,4|}} {{Census2011/linka|[[Sulšecy (Kulow)|Sulšecy]]|290|37,4|101|47|29|3,3|}} {{Census2011/město|5879|42,7|99|27|29|2,5|}} }} == Stawizny == [[Dataja:Pfarrkirche Wittichenau AB 2011 40.JPG|mini|left|upright|Kulowska wosadna cyrkej]] Městno naspomni so w lěće 1248 k prěnjemu razej jako ''Witigenow'' w załoženskim wopismje [[Klóšter Marijina hwězda|klóštra Marijineje hwězdy]]. W lěće 1286 mjenuje so Kulow prěni króć jako město ''(Witigenhaw)''. Za załožerja městačka płaći we wopismje mjenowany Witego I. z [[Kamjenc]]a, na čož pokazuje tež němske městne mjeno. Serbske mjeno pochadźa wot susodneje wjeski [[Kulowc (Kulow)|Kulowc]], na kotrychž ležownosćach so město natwari.<ref>{{Meschgang1973|147}}</ref> W běhu woblěhowanja sěšćiměsta Kamjenca přez [[Husity|Husitow]] dnja [[7. oktobra]] [[1429]] bu nješkitane nakrajne městačko, kaž jeho knjejstwo w Marijinej hwězdźe wurubjene, dokelž njemóžachu wukupny pjenjez zapłaćić. Do [[18. lětstotk]]a słušeše městačko zhromadnje z mnohimi mjeńšimi [[Delany (krajina)|delanskimi]] sydlišćemi ke klóšterskemu wobsedźenstwu. Po wobzamknjenjach [[Wienski kongres|Wienskeho kongresa]] přewza [[Pruska|pruske]] kralestwo [[Delnja Łužica|Delnju Łužicu]], kaž tež sewjerne kónčiny Hornjeje Łužicy, tak zo słušeše Kulow z wokolinu mjez [[1815]] a [[1945]] k Pruskej. Wot lěta 1908 měješe městačko dwórnišćo při starym běhu [[Železniska čara Budyšin–Wojerecy|železniskeje čary Budyšin–Wojerecy]]. Po wotewrjenju noweje čary přez [[Hórnikecy]] bu wosobowy wobchad na starej w lěće 1968 zastajeny a čara 1973 zawrjena. === Wopon === Kulowski wopon pokazuje knježnu Marju, kotraž dźerži [[Jězus]]a w ruce, a nasta z wopona Marijineje hwězdy. == Wobydlerstwo == W lěće 2011 běchu mjez cyłkownje 5.879 wobydlerjemi 3.397 katolskich (57,8&nbsp;%), 467 ewangelskich (7,9&nbsp;%) a 2.015 bjezkonfesionelnych abo přisłušacych druheje nabožinskeje zhromadnosće (34,3&nbsp;%).<ref>[https://ergebnisse.zensus2011.de/#StaticContent:146250640640,BEV_1_4_2_7,m,table Datowa banka Zensusa na zensus2011.de.]</ref> Po [[Arnošt Muka|Mukowej]] statistice z lěta 1880 měješe Kulow tehdy 2.500 wobydlerjow, wot kotrychž běše połojca serbska a połojca němska.<ref>{{Černik|94}}</ref> [[Arnošt Černik]] zwěsći 1956 serbski podźěl wobydlerstwa wot jenož hišće 32&nbsp;%.<ref>{{Elle1995|250|3439|570|176|368|2325}}</ref> Runje w přewažnje katolskich wjeskach na juhu Kulowa so hač do dźensnišeho serbsce rěči. == Politika == Město słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej [[Wólbny wokrjes Budyšin 3|54 (Budyšin 3)]] a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej [[Zwjazkowy wólbny wokrjes Budyšin I|156 (Budyšin I)]]. Měšćanosta je wot lěta 2014 Markus Posch (CDU), kiž bu w meji 2021 znowa woleny. == Kubłanje == W měsće namakatej so [[Krabat|Krabatowa]] zakładna šula a wyša šula „[[Korla Awgust Kocor]]“. Na woběmaj so tež serbšćina wuwučuje. Najbliši gymnazij je we Wojerecach. == Wosobiny == * [[Jurij Hawštyn Swětlik]] (1650–1729) – duchowny, sobuzałožer katolskeje serbskeje spisowneje rěče * [[Maćij Wjacław Jakula]] (1655–1738) – sochar * [[Jakub Ticin|Jakub Xaver Ticin]] (1656–1693) – spisaćel prěnjeje hornjoserbskeje gramatiki * [[Jakub Anton Kilian]] (1683–1759) – farar, spěchowar ludoweho kubłanja * [[Jan Měrćin Nuk z Lichtenhofa]] (1720–1780) – biskop a spěchowar šulstwa * [[Franc Jurij Lok]] (1751–1831) – katolski biskop * [[Jan Michał Haška]] (1778–1854) – farar a nabožinski spisowaćel; rodźeny w Kulowje * [[Pětr Šołtka]] (* 1945) – sakski politikar a zapósłanc w krajnym sejmje * [[Ulrich Pogoda]] (* 1954) – komponist klasiskeje hudźby [[Dataja:Wittichenau Aerial Pan.jpg|mini|center|upright=1.7|Powětrowy wobraz Kulowa]] == Literatura == * Franc Schneider: [http://digital.slub-dresden.de/id1725600307/5 ''Khrónika Kulowa, města a farskeje wosady.''] TCM, Budyšin 1878, 148 stron == Žórła == <references/> == Wotkazaj == {{Commonscat|Wittichenau|Kulow}} * {{HOV|25106}} {{Wokrjes Budyšin}} [[Kategorija:Město w Sakskej]] [[Kategorija:Sydlišćo w Hornjej Łužicy]] [[Kategorija:Sydlišćo při Čornym Halštrowje]] [[Kategorija:Kulow]] [[Kategorija:Sydlišćo w serbskim sydlenskim rumje]] [[Kategorija:Prěnje naspomnjenje 1248]] dwf8g72uqen1ac3igxg25l8jok5n7mr Njeswačidło 0 4304 378468 373033 2022-07-22T13:28:07Z J budissin 7 wikitext text/x-wiki {{Město DE |mjeno serbske=Njeswačidło |mjeno němske=Neschwitz |wopon= Wappen Neschwitz.png |šěrina=51/16 |dołhota=14/20 |karta=Neschwitz in BZ.svg |region-ISO=DE-SN |gmejnske čisło=14625360 |wysokosć=149 |póstowe čisło=02699 |předwólba=035933, 035937 <br />(Wutołčicy, Banecy, Łahow) |wjesnjanosta=Gerd Schuster |strona=CDU |adresa-dróha=Dwórnišćowa 1 |webstrona=[http://www.neschwitz.de neschwitz.de] }} '''Njeswačidło''' ({{wrěči|de}} ''Neschwitz'') je wosadna wjes a gmejna w [[Hornja Łužica|Hornjej Łužicy]], sewjernje [[Budyšin]]a. Gmejna słuša do připóznateho [[Serbski sydlenski rum|sydlenskeho ruma Serbow]] w Sakskej. Wosebje we wjeskach na zapadźe gmejny so hač do dźensnišeho serbsce rěči. [[Dataja:Njeswačidło – Cyrkej 3.jpg|thumb|left|[[Njeswačanska cyrkej|Njeswačanska ewangelska cyrkej]]]] == Stawizny == Wjes naspomni so k prěnjemu razej w lěće [[1268]] jako ''Nyzwas'' a bu w lěće 1410 jako knježe sydło pomjenowana.<ref>{{HOV|Neschwitz (1)|Njeswačidło}}</ref> Słušeše hač do 14. lětstotka k [[Hodźij]]skej wosadźe a ma z toho časa swójsku wosadu. Wot lěta 1890 měješe wjes zastanišćo při [[Železniska čara Budyšin–Wojerecy|železniskej čarje Budyšin–Rakecy]], kotraž wjedźeše wot 1908 hač do [[Wojerecy|Wojerec]]. W lěće 1999 bu wosobowy wobchad zastajeny a 2001 so čara zawrě. Wot 1947 do 2001 wjedźeše nimo toho [[Železniska čara Njeswačidło–Wětrow|industrijowa železnica]] z Njeswačidła do [[Wětrow]]a. Kónc [[Druha swětowa wójna|Druheje swětoweje wójny]] wojowachu němske wójsko a Čerwjena armeja kaž tež pólske jednotki we wobłuku [[bitwa wo Budyšin|bitwy wo Budyšin]] tež w Njeswačidle a wokolinje, při čimž bu 85&nbsp;% twarjenjow we wsy wobškodźene. Tež ewangelska [[Njeswačanska cyrkej|wosadna cyrkej]] wupali. W lěće 1936 zagmejnowachu so [[Holešow]], [[Nowa Wjes (Njeswačidło)|Nowa Wjes]] a [[Łomsk (Njeswačidło)|Łomsk]] z Lišej Horu. 1974 slědowachu [[Dobrošicy]] a 1978 [[Šešow]]. Z wokrjesnej reformu lěta 1994 buštej [[Zarěč]] a [[Łuh (Njeswačidło)|Łuh]] do gmejny zapřijatej. == Wobydlerstwo == Po [[Arnošt Muka|Mukowej]] statistice měješe Njeswačidło we 1880tych lětach 531 wobydlerjow, mjez nimi 441 Serbow (83&nbsp;%) a 90 Němcow.<ref>{{Černik|56}}</ref> [[Arnošt Černik]] zwěsći 1956 serbskorěčny podźěl wobydlerstwa Njeswačanskeje gmejny wot jenož hišće 32,1&nbsp;%.<ref>{{Elle1995|245|1366|326|21|92|927}}</ref> W lěće 1925 bě mjez 736 wobydlerjemi 711 ewangelskich a 22 katolskich. Po ludličenju 2011 bě 33,6&nbsp;% gmejnskich wobydlerjow ewangelskeje a 18,9&nbsp;% katolskeje konfesije (přewažnje w zapadnym dźělu).<ref>[https://ergebnisse.zensus2011.de/docs/map/karte.svg?ags=14625&indi=R55 Wuslědki censusa 2011 za Budyski wokrjes: Nabožina]</ref> == Wjesne dźěle == {| class="sortable mw-datatable centered" style="text-align:right" |- ! width="18%" class="unsortable" style="text-align:center" | wjes !! <small>wob.</small> !! <small>přer.<br />staroba</small> !! ♀/♂<sup>a</sup> !! <small>kwocient<br />młodych</small><sup>b</sup> !! <small>kwocient<br />starych</small><sup>c</sup> !! <small>wosoby/<br/>domjacnosć</small> |- |style="text-align:left"| [[Banecy]] || 93 || 43,9 || 127 || 22 || 25 || 2,5 |- |style="text-align:left"| [[Dobrošicy]] || 107 || 48,3 || 110 || 18 || 31 || 2,4 |- |style="text-align:left"| [[Holešow]] || 48 || 44,1 || 85 || 19 || 14 || 2,4 |- |style="text-align:left"| [[Holešowska Dubrawka|Holeš. Dubrawka]] || 87 || 43,4 || 107 || 32 || 42 || 2,3 |- |style="text-align:left"| [[Koslow]] || 93 || 47,0 || 124 || 21 || 38 || 2,9 |- |style="text-align:left"| [[Króńca]] || 32 || 46,1 || 113 || 20 || 40 || 2,3 |- |style="text-align:left"| [[Łahow]] || 128 || 46,8 || 94 || 20 || 40 || 2,8 |- |style="text-align:left"| [[Łomsk (Njeswačidło)|Łomsk]] || 18 || 56,3 || 125 || 0 || 39 || 2,0 |- |style="text-align:left"| [[Łuh (Njeswačidło)|Łuh]] || 297 || 43,4 || 106 || 18 || 21 || 2,3 |- |style="text-align:left"| [[Liša Hora]] || . || . || . || . || . || . |- |style="text-align:left"| [[Mały Holešow]] || . || . || . || . || . || . |- |style="text-align:left"| Njeswačidło || 826 || 43,9 || 99 || 32 || 35 || 2,4 |- |style="text-align:left"| [[Nowa Wjes (Njeswačidło)|Nowa Wjes]] || 189 || 47,1 || 99 || 28 || 41 || 2,5 |- |style="text-align:left"| [[Šešow]] || 309 || 43,3 || 102 || 26 || 29 || 2,4 |- |style="text-align:left"| [[Wbohow (Njeswačidło)|Wbohow]] || 87 || 45,2 || 102 || 33 || 45 || 2,6 |- |style="text-align:left"| [[Wutołčicy]] || 35 || 40,4 || 94 || 32 || 8 || 2,7 |- |style="text-align:left"| [[Zarěč]] || 130 || 46,1 || 110 || 17 || 23 || 2,6 |- |style="text-align:left"| '''gmejna Njeswačidło''' || '''2498''' || '''44,5''' || '''102''' || '''26''' || '''31''' || '''2,5''' |- !colspan="7" align="left" class="unsortable" | <small>podaća po cencusu 2011; staw: 9.5.2011<ref>[https://www.statistik.sachsen.de/download/080_Zensus_2011_Gemeindeteile/GT_14625360.pdf Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Njeswačidło] {{ref-de}}</ref><br />a: ličba mužow na 100 žonow<br />b: poměr ličby wosobow pod 18 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65<br />c: poměr ličby wosobow nad 65 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65</small> |} == Politika == Gmejna słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej [[Wólbny wokrjes Budyšin 4|55 (Budyšin 4)]] a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej [[Zwjazkowy wólbny wokrjes Budyšin I|156 (Budyšin I)]]. === Gmejnska rada === Njeswačanska [[gmejnska rada]] ma tuchwilu štyrnaće čłonow. Komunalne wólby poslednich lět mějachu slědowace wuslědki:<ref>[https://wahlen.sachsen.de/Ergebnisse_GR19.php?landkreis=14625&_ptabs=%7B%22%23tab-sitzverteilung%22%3A1%7D&gemeinde=14625360 Wuslědki komunalnych wólbow dnja 26. meje 2019] w Njeswačidle na wahlen.sachsen.de</ref> {| class="prettytable" |- class="hintergrundfarbe5" ! rowspan="2" | Strony a zjednoćenstwa ! colspan="2= | 2019 ! colspan="2" | 2014 ! colspan="2" | 2009 |- class="hintergrundfarbe5" !&nbsp;% ! sydła !&nbsp;% ! sydła !&nbsp;% ! sydła |- |style="text-align:left;"| Rjemjesło a přemysło (HuG) |style="text-align: right;" |48,8 |style="text-align: right;" |7 |style="text-align: right;" |52,2 |style="text-align: right;" |8 |style="text-align: right;" |46,6 |style="text-align: right;" |7 |- |Zhromadźenstwo towarstwow (GdV) |style="text-align: right;" |30,5 |style="text-align: right;" |5 |style="text-align: right;" |17,9 |style="text-align: right;" |2 |style="text-align: right;" |16,2 |style="text-align: right;" |2 |- |[[Křesćansko-demokratiska unija Němskeje]] (CDU) |style="text-align: right;" |15,2 |style="text-align: right;" |2 |style="text-align: right;" |20,6 |style="text-align: right;" |3 |style="text-align: right;" |18,9 |style="text-align: right;" |3 |- |[[Lěwica]] |style="text-align: right;" |5,5 |style="text-align: right;" |– |style="text-align: right;" |9,4 |style="text-align: right;" |1 |style="text-align: right;" |8,1 |style="text-align: right;" |1 |- |Přećeljo kultury a domizny Njeswačidło (KHN) |style="text-align: right;" |– |style="text-align: right;" |– |style="text-align: right;" |– |style="text-align: right;" |– |style="text-align: right;" |10,2 |style="text-align: right;" |1 |- class="hintergrundfarbe5" ! style="text-align: left;" | cyłkownje | style="text-align: right;" | 100,0 | style="text-align: right;" | 14 | style="text-align: right;" | 100,0 | style="text-align: right;" | 14 | style="text-align: right;" | 100,0 | style="text-align: right;" | 14 |- class="hintergrundfarbe5" ! style="text-align: left;" | wobdźělenje |colspan="2" style="text-align: center;" | 69,1&nbsp;% |colspan="2" style="text-align: center;" | 57,5&nbsp;% |colspan="2" style="text-align: center;" | 55,4&nbsp;% |} Gmejnskej radźe přisłušeja wot 2019 slědowace radźićeljo a radźićelki: * '''Rjemjesło a přemysło''': Norbert Braun, Frank Heidan, Anita Knies, Gerd Graumüller, Anett Pötschke, Křesćan Budar, Roland Lehmann * '''Zhromadźenstwo towarstwow''': Jens Wetzko, Ramona Clauß, Dietrich Butter, Frank Koreng, Christoph Thräne * '''CDU''': Petra Wowtscherk, Tino Strümpe<ref>''Tole su woleni gmejnscy a měšćanscy radźićeljo.'' W [[Serbske Nowiny|Serbskich Nowinach]] dnja 29. meje 2019.</ref> === Wjesnjanosta === Čestnohamtski wjesnjanosta Njeswačidła je [[Gerd Schuster]] (CDU). Wón bu dnja 7. junija 2015 z 56,6&nbsp;% hłosow w zastojnstwje wobkrućeny. Norbert Braun (HuG) dósta 43,4&nbsp;%. Wolerske wobdźělenje wučini 57,7&nbsp;%.<ref>[https://www.statistik.sachsen.de/wahlen/bm/BM2001-2018/B%fcrgermeisterwahlen%202001-2018/wahlen.statistik.sachsen.de/wahlarchiv/pkg_w04_nav5c95.html Wuslědki Njeswačanskich komunalnych wólbow dnja 7. junija 2015 na statistik.sachsen.de]</ref> == Kubłanje == W Njeswačidle wobsteji zakładna šula, na kotrejž so tež serbšćina wuwučuje.<ref>[https://www.witaj-sprachzentrum.de/obersorbisch/sb/sorbisch-in-schulen/schulen-in-sachsen/ Lisćina šulow z poskitkom serbskeje wučby] na webstronje Rěčneho centruma WITAJ</ref> == Wosobiny == [[Dataja:Njeswačidło Wojerski pomnik 1.jpg|mini|upright|Wojerski pomnik na Njeswačanskim kěrchowje]] === W Njeswačidle so narodźili === * [[Pawoł Prätorius]] (1650–1709) – archidiakon w Budyšinje, magister, nabožinski a kulturny prócowar * [[Křesćan Bohachwał Šlinčk]] (1734–1815) – farar, spisar stawizniskich a druhich pojednanjow * [[Rudolf Mjeń]] (1767–1841) – farar, basnik * [[Jurij Arnošt Wanak]] (1817–87) – farar, spisowaćel * [[Jan Hajnca]] (1852–1926) – ludowy basnik === W Njeswačidle skutkowali === * [[Handrij Smoler]] (1693–1729) – farar, nabožinski prócowar; 1726–29 w Njeswačidle * [[Jan Balthasar Langa]] (1697–1738) – farar, přełožowar nabožinskeho pismowstwa; 1732–38 w Njeswačidle * [[Jurij Mjeń]] (1727–85) – farar, basnik a spisowaćel; 1750–85 w Njeswačidle * [[Jan Bjedrich Langa (1738)|Jan Bjedrich Langa]] (1738–70) – diakon, cyrkwinski stawiznar; 1764–70 w Njeswačidle * [[Jurij Wanak]] (1764–1837) – wučer, přełožowar; 1787–1837 Njeswačanski wučer a kantor * [[Korla Benjamin Hatas]] (1806–39) – farar, basnik; 1830–39 w Njeswačidle * [[Arnošt Helas]] (1840–1920) – ćěsla, ludowy basnik a spisowaćel; bydleše 1880–1920 w Njeswačidle * [[Jan Wałtar]] (1860–1921) – farar, serbski basnik němskeho pochada; 1906–21 w Njeswačidle ''Za dalšich fararjow hlej zapisk wo [[Njeswačanska cyrkej|Njeswačanskej cyrkwi]].'' == Literatura == * Manfred Ladusch, Gemeindeverwaltung Neschwitz: ''Neschwitz und seine Dörfer.'' Lusatia-Verlag, 2000. == Žórła == <references /> == Wotkaz == {{Commonscat|Neschwitz|Njeswačidło}} {{Wokrjes Budyšin}} [[Kategorija:Sydlišćo w Budyskim wokrjesu]] [[Kategorija:Sydlišćo w Hornjej Łužicy]] [[Kategorija:Gmejna w Sakskej]] [[Kategorija:Njeswačidło|!]] [[Kategorija:Sydlišćo w serbskim sydlenskim rumje]] [[Kategorija:Prěnje naspomnjenje 1268]] [[Kategorija:Cyrkwinska wjes]] 7tk8k4umikclgbjjebocwvimtufzdfc Lilijowc 0 8875 378478 348124 2022-07-23T05:52:12Z 2001:2D8:E614:C3F3:C8AF:EE1:C21E:4793 wikitext text/x-wiki {{Infokašćik rostlina |mjeno=Lilijowc |wobraz=Magnolia_grandiflora9.jpg |wulkosć=250px |wopis wobraza=[[Wulkokwětkaty lilijowc]] (''Magnolia grandiflora'') |podwotrjad=[[Symjency]] (Spermatophytina) |klasa=[[Krytosymjenjak]] (Magnoliopsida) |podklasa0=[[Magnoliidy]] |porjad=(Magnoliales) |swójba=[[Lilijowcowe rostliny]] (Magnoliaceae) |podswójba= |ród=Lilijowc<ref name="boehmak">{{boehmak|titul=Magnolie}}</ref> |wědomostne mjeno=Magnolia |slědźer=[[Carl von Linné|L.]] |lěto= }} '''Lilijowc'''<ref name="boehmak"/> (''Magnolia'') je ród ze swójby [[Lilijowcowe rostliny|lilijowcowych rostlinow]] (''Anthericaceae''). Dalšej mjenje stej '''bobrowc''' a '''magnolija'''<ref name="boehmak"/>. == W Srjedźnej Europje kultiwowane družiny == * [[Gurken-lilijowc]] (''Magnolia acuminata'' L.), w nažołć kćějacej warjetetu ''Magnolia acuminata'' var. ''subcordata''. * [[Yulan-lilijowc]] (''Magnolia denudata'' Desr.) * [[Berg-lilijowc]] (''Magnolia fraseri'' Walt.) * [[Wulkokwětkaty lilijowc]] (''Magnolia grandiflora'' L.) * ''[[Magnolia hypoleuca]]'' Siebold & Zucc. * [[Kobushi-lilijowc]] (''Magnolia kobus'' DC.) * [[Purpur-lilijowc]] (''Magnolia liliiflora'' Desr.) * [[Magnolia loebnerii|''Magnolia'' × ''loebneri'']] Kache * [[Großblättrige lilijowc]] (''Magnolia macrophylla'' Michx.) * [[Weidenblättrige lilijowc]] (''Magnolia salicifolia'' (Siebold & Zucc.) Maxim.) * [[Sommer-lilijowc]] oder Siebolds lilijowc (''Magnolia sieboldii'' K. Koch) * [[Tulpen-lilijowc]] oder Garten-lilijowc (''Magnolia'' × ''soulangeana'' Soul.-Bod.), (so jenož z mjenom z [[Tulpowc]] zaměnjuje) * [[Stern-lilijowc]] (''Magnolia stellata'' (Siebold & Zucc.) Maxim.) * [[Schirm-lilijowc]] (''Magnolia tripetala'' L.) * [[Sumpf-lilijowc]] oder Virginische lilijowc (''Magnolia virginiana'' L.) * [[Magnolia watsonii|''Magnolia'' × ''watsonii'']] Hook. f. * [[Hängeblütige lilijowc]] (''Magnolia wilsonii'' Rehd.) Eksistuje mnoholičbne lilijowcowe hybridy, kotrež z zahrodniskeje kultury wuchadźachu. Wone buchu po přejomnych přiznamjenjach kaž habitus, wulkosć kćenjow a barba kćenjow wuzwolene. Wuslědk su rosa, winočerwjene a žołte barby kćenjow, kotrež so po wulkosći a formje wot ''Magnolia × soulangeana'' rozeznawaja. == Systematika == Sćěhowace předstajenje systematiki roda sćěhuje Figlar & Nooteboom: ''Notes on Magnoliaceae IV.'' Blumea 49: 87–100, 2004. Při tym buchu prjedawše rody ''Magnolia'', ''Manglietia'', ''Michelia'', ''Talauma'', ''Aromadendron'', ''Kmeria'', ''Pachylarnax'', ''Alcimandra'' do jednoho rodu zjimane; to su wšě rody prjedawšeho wobjima swójby Magnoliaceae, kotraž dźensnišej podswójbje Magnolioideae wotpowěduje; tuž zwonka wostanje jeničce dwě družinje wobsahowacy ród ''[[Liriodendron]]'', tuž podswójba Liriodendroideae. ''Magnolia'' su nětko jenički ród podswójby Magnolioideae. Ród so rozrjaduje do třoch podrodow, dwanaće sekcijow a někotrych podsekcijow: * Podród ''Magnolia'': ** Sekcija ''Magnolia'': [[Neotropis]]: **** [[Wulkokwětkaty lilijowc]] (''Magnolia grandiflora'' L.): juhowuchod [[Zjednoćene staty Ameriki|Zjednoćenych statow]] **** ''[[Magnolia guatemalensis]]'' Donn.Sm.: [[Guatemala]] a [[Honduras]] **** ''[[Magnolia iltisiana]]'' Vazquez: zapadne [[Mexiko]] **** ''[[Magnolia pacifica]]'' Vazquez: zapadne Mexiko **** ''[[Magnolia panamensis]]'' Vazquez & Iltis: [[Panama]] **** ''[[Magnolia poasana]]'' (Pittier) Dandy: [[Kosta Rika]], Panama **** ''[[Magnolia schiedeana]]'' Schltdl.: wuchodne Mexiko **** ''[[Magnolia sharpii]]'' Meranda: [[Chiapas]] w Mexiku **** ''[[Magnolia sororum]]'' Seibert: Panama **** ''[[Magnolia tamaulipana]]'' Vazquez: sewjerowuchodne Mexiko **** [[Sumpf-Magnolie]] (''Magnolia virginiana'' L.): juhowuchod ZSA **** ''[[Magnolia yoroconte]]'' Dandy: Honduras ** Sekcija ''Gwillimia'': *** Podsekcija ''Gwillimia'': Azija a [[Borneo]]: **** ''[[Magnolia albosericea]]'' Chun & Tsoong.: [[Hainan]] ([[China|Ludowa republika China]]) **** ''[[Magnolia championii]]'' Benth: južna & juhowuchodna China **** ''[[Magnolia coco]]'' (Lour.) DC.: juhowuchodna China **** ''[[Magnolia delavayi]]'' Franchet.: [[Yunnan]] (China) **** ''[[Magnolia henryi]]'' Dunn: Yunnan (China) **** ''[[Magnolia nana]]'' Dandy: [[Vietnam]] **** ''[[Magnolia odoratissima]]'' Law et Zhou: južna China **** ''[[Magnolia persuaveolens]]'' Dandy: [[Borneo]] **** ''[[Magnolia phanerophlebia]]'' B.L.Chen: juhowuchodny Yunnan (China) **** ''[[Magnolia pterocarpa]]'' Roxb.: [[Nepal]], [[Burma]] *** Podsekcija ''Blumiana'': Azija, [[Sumatra]] a Borneo: **** ''[[Magnolia liliifera]]'' (L.) Baillon (Syn.: ''M. candollii'' (Blume) H. Keng): [[Juhowuchodna Azija]] **** ''[[Magnolia gigantifolia]]'' (Miq.) Noot.: Borneo, Sumatra **** ''[[Magnolia hodgsonii]]'' (Hook. f. & Thom.) H.Keng: Nepal, Burma **** ''[[Magnolia lasia]]'' Noot.: Borneo **** ''[[Magnolia mariusjacobsia]]'' Noot.: Borneo **** ''[[Magnolia sarawakensis]]'' (Agostini) Noot.: Borneo **** ''[[Magnolia villosa]]'' (Miq.) H. Keng: Sumatra, Borneo ** Sekcija ''Talauma'' *** Podsekcija ''Talauma'': [[Neotropis]]: **** ''[[Magnolia allenii]]'' Standl.: Panama **** ''[[Magnolia amazonica]]'' Ducke: [[Brazilska]] **** ''[[Magnolia arcabucoana]]'' (Lozano) Govaerts: [[Kolumbiska]] **** ''[[Magnolia boliviana]]'' (M.Nee) Govaerts: [[Boliwiska]] **** ''[[Magnolia caricifragrans]]'' (Lozano) Govaerts: Kolumbiska **** ''[[Magnolia cespedesii]]'' (Triana & Planch) Govaerts: Kolumbiska **** ''[[Magnolia chocoensis]]'' (Lozano): Kolumbiska **** ''[[Magnolia dixonii]]'' (Little) Govaerts: [[Ekwador]] **** ''[[Magnolia dodecapetala]]'' (Lam.) Govaerts: [[Małe Antile]] **** ''[[Magnolia espinalii]]'' (Lozano) Govaerts: Kolumbiska **** ''[[Magnolia georgii]]'' (Lozano) Govaerts: Kolumbiska **** ''[[Magnolia gilbertoi]]'' (Lozano) Govaerts: Kolumbiska **** ''[[Magnolia gloriensis]]'' (Pittier) Govaerts: [[Centralna Amerika]] **** ''[[Magnolia hernandezii]]'' (Lozano) Govaerts: Kolumbiska **** ''[[Magnolia irwiniana]]'' (Lozano) Govaerts: Brazilska **** ''[[Magnolia katiorum]]'' (Lozano) Govaerts: Kolumbiska **** ''[[Magnolia mexicana]]'' DC.: Mexiko **** ''[[Magnolia minor]]'' (Urb.) Govaerts: [[Kuba]] **** ''[[Magnolia morii]]'' (Lozano) Govaerts: Panama **** ''[[Magnolia narinensis]]'' (Lozano) Govaerts: Kolumbiska **** ''[[Magnolia neillii]]'' (Lozano) Govaerts: Ekwador **** ''[[Magnolia ovata]]'' (A.St.Hil.) Spreng.: Brazilska **** ''[[Magnolia polyhypsophilla]]'' (Lozano) Govaerts: Kolumbiska **** ''[[Magnolia rimachii]]'' (Lozano) Govaerts: [[Peru]], Ekwador **** ''[[Magnolia sambuensis]]'' (Pittier) Govaerts: Kolumbiska, Panama **** ''[[Magnolia santanderiana]]'' (Lozano) Govaerts: Kolumbiska **** ''[[Magnolia sellowiana]]'' (A.St.Hil.) Govaerts: Brazilska **** ''[[Magnolia silvioi]]'' (Lozano) Govaerts: Kolumbiska **** ''[[Magnolia venezuelensis]]'' (Lozano) Govaerts: [[Venezuela]] **** ''[[Magnolia virolinensis]]'' (Lozano) Govaerts: Kolumbiska **** ''[[Magnolia wolfii]]'' (Lozano) Govaerts: Kolumbiska *** Podsekcija ''Dugandiodendron'': Sewjer Južneje Ameriki: **** ''[[Magnolia argyrothricha]]'' (Lozano) Govaerts: Kolumbiska **** ''[[Magnolia calimaensis]]'' (Lozano) Govaerts: Kolumbiska **** ''[[Magnolia calophylla]]'' (Lozano) Govaerts: Kolumbiska **** ''[[Magnolia cararensis]]'' (Lozano) Govaerts: Kolumbiska **** ''[[Magnolia chimantensis]]'' Steyermark & Maguire: Venezuela **** ''[[Magnolia colombiana]]'' (Little) Govaerts: Kolumbiska **** ''[[Magnolia guatapensis]]'' (Lozano) Govaerts: Kolumbiska **** ''[[Magnolia lenticellata]]'' (Lozano) Govaerts: Kolumbiska **** ''[[Magnolia magnifolia]]'' (Lozano) Govaerts: Kolumbiska **** ''[[Magnolia mahechae]]'' (Lozano) Govaerts: Kolumbiska **** ''[[Magnolia ptaritepuiana]]'' Steyermark: Venezuela **** ''[[Magnolia striatifolia]]'' Little: Kolumbiska, Ekwador **** ''[[Magnolia urraoense]]'' (Lozano) Govaerts: Kolumbiska **** ''[[Magnolia yarumalense]]'' (Lozano) Govaerts: Kolumbiska *** Podsekcija ''Cubenses'': [[Wulke Antile]]: **** ''[[Magnolia cubensis]]'' Urb.: Kuba **** ''[[Magnolia cacuminoides]]'' Bisse: Kuba **** ''[[Magnolia cristalensis]]'' Bisse: Kuba **** ''[[Magnolia domingensis]]'' Urb.: [[Haiti]] **** ''[[Magnolia emarginata]]'' Urb. & Echman: Haiti **** ''[[Magnolia ekmannii]]'' Urb.: Haiti **** ''[[Magnolia hamorii]]'' Howard: [[Dominikanska republika]] **** ''[[Magnolia pallescens]]'' Urban & Ekman: Dominikanska republika **** ''[[Magnolia portoricensis]]'' Bello: [[Puerto Riko]] **** ''[[Magnolia splendens]]'' Urban: Puerto Riko ** Sekcija ''Manglietia'': Azija: **** ''[[Magnolia aromatica]]'' Blume: južna China **** ''[[Magnolia blaoensis]]'' (Gagnep.) Dandy: Vietnam **** ''[[Magnolia blumei]]'' Prantl (''Manglietia glauca'' Blume): [[Sumatra]], [[Java (kupa)|Java]] **** ''[[Magnolia calophylloides]]'' Figlar & Noot. (Syn.: ''Manglietia calophylla'' Dandy): zapadna Sumatra **** ''[[Magnolia caveana]]'' (Hook. f. & Thoms.) D.C.Raju & M.P.Nayer Assam, sewjerna Burma **** ''[[Magnolia chevalieri]]'' Dandy: Vietnam, [[Laos]] **** ''[[Magnolia conifera]]'' Dandy: južna China, Vietnam **** ''[[Magnolia dandyi]]'' (Gapnep.) Dandy: južna China, Vietnam, Laos **** ''[[Magnolia decidua]]'' Q.Y.Zheng: Jiangxi (China) **** ''[[Magnolia dolichogyna]]'' (Dandy ex Noot.) Figlar & Noot.: Borneo, [[Malajska połkupa]] **** ''[[Magnolia duclouxii]]'' Finet & Gagnep.: Vietnam, juhozapadna China **** ''[[Magnolia fordiana]]'' (Oliv.) Hu (Syn.: ''Manglietia yuyuanensis''): Vietnam, južna China **** ''[[Magnolia garrettii]]'' Craib: juhozapadna China, Vietnam **** ''[[Magnolia grandis]]'' Hu & W.C.Cheng: Yunnan (China) **** ''[[Magnolia hebecarpa]]'' C.Y.Wu & Law: Yunnan (China) **** ''[[Magnolia hookeri]]'' Cubitt & W.W.Sm.: juhozapadna China, sewjerna Burma **** ''[[Magnolia insignis]]'' (Wall.) Blume: južna China, [[Nepal]], Burma **** ''[[Magnolia lanuginosoides]]'' Figlar & Noot. (''Manglietia lanuginosa'' (Dandy) Noot.): Sumatra **** ''[[Magnolia lucida]]'' B.L.Chen & S.C.Yang: juhozapadna China **** ''[[Magnolia megaphylla]]'' Hu & W.C.Cheng: Yunnan (China) **** ''[[Magnolia microtricha]]'' Law: [[Tibet]] **** ''[[Magnolia moto]]'' Dandy: juhowuchodna China **** ''[[Magnolia obovalifolia]]'' C.Y.Yu & Law: Yunnan (China) **** ''[[Magnolia ovoidea]]'' H.T.Chang & B.L.Chen: Yunnan (China) **** ''[[Magnolia pachyphylla]]'' Chang: juhowuchodna China **** ''[[Magnolia phuthoensis]]'' Dandy ex Gapnep.: Vietnam **** ''[[Magnolia rufibarbata]]'' Dandy: Vietnam **** ''[[Magnolia sabahensis]]'' (Dandy ex Noot.) Figlar & Noot.: Borneo **** ''[[Magnolia szechuanica]]'' Hu: juhozapadna China **** ''[[Magnolia utilis]]'' Dandy: sewjerna Burma **** ''[[Magnolia ventii]]'' N.V.Tiep: Yunnan (China) ** Sekcija ''Kmeria'': Z 3 družinami w Aziji: **** ''[[Magnolia duperreana]]'' Pierre: Vietnam, [[Kambodźa]] **** ''[[Magnolia kwangsiensis]]'' Figlar & Noot. (Syn.: ''Kmeria septentrionalis'' Dandy]): Yunnan a [[Guangxi]] (China) **** ''[[Magnolia thailandica]]'' Noot. & Chalermglin: [[Thailandska]] ** Sekcija ''Rhytidospermum'' *** Podsekcija ''Rhytidospermum'': Ze třomi družinami w Aziji a jednu w ZSA: **** ''[[Magnolia obovata]]'' Thunb.: [[Japanska]] **** ''[[Magnolia officinalis]]'' Rehd. & Wilson: China **** ''[[Magnolia rostrata]]'' W.W.Smith: juhozapadna China **** [[Schirm-Magnolie]] (''Magnolia tripetala'' (L.) L.): juhowuchodne ZSA *** Podsekcija ''Oyama'': Ze třomi družinami w Aziji: **** ''[[Magnolia globosa]]'' Hook. f. & Thoms.: Nepal, Burma **** [[Sommer-Magnolie]] (''Magnolia sieboldii'' K.Koch): Koreja, wuchodna China **** ''[[Magnolia wilsonii]]'' (Finet. & Gagnep.) Rehder: juhozapadna China ** Sekcija ''Auriculata'': Z jeničkej družinu: **** [[Berg-Magnolie]] (''Magnolia fraseri'' Walt.): juhowochodne ZSA ** Sekcija ''Macrophylla'': Z jeničkej družinu: **** [[Großblättrige Magnolie]] (''Magnolia macrophylla'' Michx.): juhowuchodne USA a wuchodne Mexiko * Podród ''Yulania'' ** Sekcija ''Yulania'' *** Podsekcija ''Yulania'': w Aziji: **** [[Yulan-Magnolie]] (''Magnolia denudata'' Desr.): wuchodna China **** ''[[Magnolia campbellii]]'' Hook. f. & Thomson: [[Himalaja]] **** ''[[Magnolia cylindrica]]'' Wilson: wuchodna China **** [[Purpur-Magnolie]] (''Magnolia liliiflora'' Desr.) (Syn.: ''Magnolia quinquepeta'' (Buchoz) Dandy): srjedźna China **** ''[[Magnolia sprengeri]]'' Pampan: Sichuan (China) **** ''[[Magnolia dawsoniana]]'' Rehder & Wilson: [[Sichuan]] (China) **** ''[[Magnolia sargentiana]]'' Rehder & Wilson: zapadna China **** ''[[Magnolia amoena]]'' W.C.Cheng: wuchodna China **** ''[[Magnolia biondii]]'' Pampan: wuchodna China **** [[Kobushi-Magnolie]] (''Magnolia kobus'' DC.) (Syn.: ''Magnolia praecocissima'' Koidz.]: Japanska, Koreja **** [[Stern-Magnolie]] (''Magnolia stellata'' (Sieb. & Zucc.) Maxim.) (Syn.: ''Magnolia tomentosa'' Thunb., ''Magnolia kobus'' var. ''stellata'' (Sieb. & Zucc.) Blackburn): Japanska **** ''[[Magnolia salicifolia]]'' (Sieb. & Zucc.) Maxim.: Japanska **** ''[[Magnolia zenii]]'' Cheng: wuchodna China *** Podsekcija ''Tulipastrum'': z jeničkej družinu: **** ''[[Magnolia acuminata]]'' (L.) L.: wuchod [[Sewjerna Amerika|Sewjerneje Ameriki]] ** Sekcija ''[[Michelia]]'' *** Podsekcija ''Michelia'': w Aziji: **** ''[[Magnolia alba|Magnolia × alba]]'' (DC.) Figlar & Noot.: eine Hybride **** ''[[Magnolia angustioblonga]]'' (Law & Wu) Figlar: juhozapadna China **** ''[[Magnolia baillonii]]'' Pierre (Syn.: ''Paramichelia baillonii'' (Pierre) Hu): juhozapadna China, Vietnam **** ''[[Magnolia banghamii]]'' (Noot.) Figlar & Noot.: [[Malajzija]], Sumatra **** ''[[Magnolia balansae]]'' A.DC.: južna China, Vietnam **** ''[[Magnolia braianensis]]'' (Gagnep.) Figlar: Vietnam **** ''[[Magnolia cavaleriei]]'' (Finet & Gagnep.) Figlar: južna China **** [[Champaka]] (''Magnolia champaca'' (L.) Baillon ex Pierre): južna [[Indiska]], [[Malajska połkupa]], Java. **** ''[[Magnolia chapensis]]'' (Dandy) Sima: južna China, sewjerny Vietnam **** ''[[Magnolia compressa]]'' Maxim.: Japanska, juhozapadna China **** ''[[Magnolia coriacea]]'' (H.T.Chang & B.L.Chen) Figlar: juhowuchodny Yunnan (China) **** ''[[Magnolia dianica]]'' Sima & Figlar (Syn.: ''Michelia yunnanensis'' Franch. ex Finet & Gapnep.): juhozapadna China **** ''[[Magnolia doltsopa]]'' (Buch.-Ham. ex DC.) Figlar: juhozapadna China, Himalaja **** ''[[Magnolia elliptilimba]]'' (B.L.Chen & Noot.) Figlar: Yunnan (China) **** ''[[Magnolia ernestii]]'' Figlar (Syn.: ''Michelia wilsonii'' Finet. & Gagnep.): [[Sichuan]] (China) **** ''[[Magnolia figo]]'' (Lour.) DC.: juhowuchodna China **** ''[[Magnolia flaviflora]]'' (Law & Wu) Figlar: Vietnam, juhozapadna China **** ''[[Magnolia floribunda]]'' (Finet & Gagnep.) Figlar: južna China, Vietnam **** ''[[Magnolia foveolata]]'' (Merr. ex Dandy) Figlar: južna China, Vietnam **** ''[[Magnolia fujianensis]]'' (Q.F.Zheng) Figlar: juhowuchodna China **** ''[[Magnolia fulva]]'' (H.T.Chang & B.L.Chen) Figlar: Yunnan (China) **** ''[[Magnolia guangxiensis]]'' (Law & R.Z.Zhou) Sima: Guangxi (China) **** ''[[Magnolia hypolampra]]'' (Dandy) Figlar: južna China, Vietnam **** ''[[Magnolia ingrata]]'' (B.L.Chen & S.C.Lang) Figlar: Yunnan (China) **** ''[[Magnolia jiangxiensis]]'' (H.T.Chang & B.L.Chen) Figlar: [[Jiangxi]] (China) **** ''[[Magnolia kingii]]'' (Dandy) Figlar: [[Bangladeš]], Asam **** ''[[Magnolia kisopa]]'' (Bush.-Ham. ex DC.) Figlar: Vietnam, Nepal **** ''[[Magnolia koordersiana]]'' (Noot.) Figlar: [[Malaysia]], zapadna Sumatra **** ''[[Magnolia lacei]]'' (W.W.Smith) Figlar: juhozapadna China, Vietnam **** ''[[Magnolia lanuginosa]]'' (Wall.) Figlar & Noot. (Syn.: ''Michelia velutina'' DC.): Yunnan (China), Nepal **** ''[[Magnolia leveilleana]]'' (Dandy) Figlar: juhozapadna China **** ''[[Magnolia macclurei]]'' (Dandy) Figlar: južna China, sewjerny Vietnam **** ''[[Magnolia mannii]]'' (King) King: Asam **** ''[[Magnolia martinii]]'' H.Lev.: juhowuchodna China, Vietnam **** ''[[Magnolia masticata]]'' (Dandy) Figlar: Yunnan (China), Laos **** ''[[Magnolia maudiae]]'' (Dunn) Figlar: China **** ''[[Magnolia mediocris]]'' (Dandy) Figlar: južna China, Vietnam **** ''[[Magnolia microcarpa]]'' (B.L.Chen & S.C.Yang) Sima: južna China **** ''[[Magnolia microtricha]]'' (Hand.-Mazz.) Figlar: Yunnan (China) **** ''[[Magnolia montana]]'' (Blume) Figlar & Noot.: wot Malajzije do Borneja **** ''[[Magnolia nilagirica]]'' (Zenker) Figlar: južna Indiska, [[Sri Lanka]] **** ''[[Magnolia oblonga]]'' (Wall. ex Hook. f. & Thomson) Figlar: [[Asam]] **** ''[[Magnolia odora]]'' (Chun) Figlar & Noot.: juhowuchodna China, sewjerny Vietnam **** ''[[Magnolia opipara]]'' (H.T.Chang & B.L.Chen) Sima: Yunnan (China) **** ''[[Magnolia philippinensis]]'' P.Pharm: [[Filipiny]] **** ''[[Magnolia punduana]]'' (Hook. f. & Thoms.) Figlar: Asam **** ''[[Magnolia rajaniana]]'' (Craib.) Figlar: [[Thailandska]] **** ''[[Magnolia sirindhorniae]]'' Noot. & Chalermglin: Thailandska **** ''[[Magnolia sumatrae]]'' (Dandy) Figlar (Syn.: ''Michelia salicifolia'' A. Agostini): zapadna Sumatra **** ''[[Magnolia scortechinii]]'' (King) Figlar & Noot.: Malajska połkupa, zapadna Sumatra **** ''[[Magnolia sphaerantha]]'' (C.Y.Wu ex Z.S.Yue) Sima: juhozapadna China **** ''[[Magnolia shiluensis]]'' (Chun & Y.F.Wu) Figlar: kupa [[Hainan]] **** ''[[Magnolia subulifera]]'' (Dandy) Figlar: Vietnam **** ''[[Magnolia sumatrae]]'' (Dandy) Figlar & Noot.: Malajzija, Sumatra **** ''[[Magnolia xanthantha]]'' (C.Y.Wu ex Law & Y.F.Wu) Figlar: Yunnan (China) *** Podsekcija ''Elmerrillia'' **** ''[[Magnolia platyphylla]]'' (Merr.) Figlar & Noot.: [[Filipiny]] **** ''[[Magnolia pubescens]]'' (Merr.) Figlar & Noot.: Filipiny **** ''[[Magnolia tsiampacca]]'' (L.) Figlar & Noot.: Sumatra, [[Nowa Gineja]], Borneo, Malajzija **** ''[[Magnolia vrieseana]]'' (Miq.) Baill. ex Pierre (Syn.: ''Elmerrillia ovalis'' (Miq.) Dandy): [[Sulawezi]], [[Molukkowe kupy]] *** Podsekcija ''Maingola'' **** ''[[Magnolia annamensis]]'' Dandy: Vietnam **** ''[[Magnolia carsonii]]'' Dandy ex Noot.: Borneo, [[Celebes]] **** ''[[Magnolia cathcartii]]'' (Hook. f. & Thoms.) Noot. (Syn.: ''Alcimandra cathcartii''): juhozapadna China, Burma **** ''[[Magnolia griffithii]]'' King: Indiska, Asam **** ''[[Magnolia gustavii]]'' King: Indiska, Asam **** ''[[Magnolia macklottii]]'' (Korth.) Dandy: zapadna Java, Borneo, Sumatra **** ''[[Magnolia maingayi]]'' (Korth.) Dandy: zapadna Java, Borneo, Sumatra **** ''[[Magnolia pealiana]]'' King: Asam *** Podsekcija ''Aromadendron'' **** ''[[Magnolia ashtonii]]'' Dandy ex. Noot.: Sumatra, Borneo **** ''[[Magnolia bintuluensis]]'' (Agostini) Noot.: Sumatra, Borneo **** ''[[Magnolia borneensis]]'' Noot.: Borneo, Filipiny **** ''[[Magnolia elegans]]'' (Blume) Keng: Sumatra, Java **** ''[[Magnolia pahangensis]]'' Noot.: Borneo, Filipiny * Podród ''Gynopodium'' ** Sekcija ''Gynopodium'': Z 5 družinami w Chinje a Taiwanje: **** ''[[Magnolia kachirachirai]]'' (Kanehira & Yamamoto) Dandy: Taiwan **** ''[[Magnolia nitida]]'' W.W.Smith: sewjerozapadny Yunnan (China) **** ''[[Magnolia lotungensis]]'' Chun & Tsoon: južny Yunnan (China) **** ''[[Magnolia yunnanensis]]'' (Hu) Noot.: juhowuchodny Yunnan (China) **** ''[[Magnolia omeiensis]]'' (Hu & Cheng) Dandy: Sichuan (China) ** Sekcija ''Manglietiastrum'': Ze třomi družinami w Aziji: **** ''[[Magnolia pleiocarpa]]'' (Dandy) Figlar & Noot.: (Syn.: ''Pachylarnax pleiocarpa'' Dandy: Asam **** ''[[Magnolia praecalva]]'' (Dandy) Figlar & Noot. (Syn.: ''Pachylarnax praecalva'' Dandy): Vietnam, Malajska połkupa **** ''[[Magnolia sinica]]'' (Law) Noot. (Syn.: ''Manglietiastrum sinicum'' Law): juhowuchodny Yunnan (China) == Nóžki == <references/> {{-}} {{rq|zarodk|sources}} [[Kategorija:Lilijowcowe rostliny]] [[Kategorija:Štomy]] [[Kategorija:Hojenska rostlina]] l84wa7jbi8zywwjsf7mcfg1nhi7yqcp Stanisław Tilich 0 12513 378476 355624 2022-07-22T13:28:45Z J budissin 7 wikitext text/x-wiki [[Dataja:SACHSEN CDU 13.06.20130123 - Portrait.jpg|thumb|upright|Stanisław Tilich (2014)]] '''Stanisław Tilich''' ({{wrěči|de}} ''Stanislaw Tillich''; * [[10. apryla]] [[1959]] w [[Nowa Wjeska|Nowej Wjesce]]) je politikar [[Křesćansko-demokratiska unija Němskeje|Křesćansko-demokratiskeje unije Němskeje]], kiž bě wot 2008 do 2017 ministerski prezident [[Sakska|Swobodneho stata Sakskeje]]. Nimo toho bě wot 1. nowembra 2015 hač do 31. oktobra 2016 tež 70. předsyda [[Zwjazkowa rada|Zwjazkoweje rady]]. Dnja 18. oktobra 2017 připowědźi swój wotstup ze zastojnstwa za december samsneho lěta a předstaji [[Michael Kretschmer|Michaela Kretschmera]] jako naslědnika. == Žiwjenje == Stanisław Tilich pochadźa ze [[Serbja|serbskeje]] swójby katolskeje konfesije. Po swojim šulskim wukubłanju a abiturje na [[Serbski gymnazij|Serbskim gymnaziju]] w [[Budyšin]]je studowaše na [[TU Drježdźany|Techniskej uniwersiće Drježdźany]] z wotzamknjenjom diplomoweho inženjera za konstrukciju a kolesynowu techniku a započa w lěće 1984 jako konstrukter w předewzaću za elektroniku w [[Kamjenc]]u w [[Hornja Łužica|Hornjej Łužicy]].<ref>[http://archive.is/20120802120419/www.ftd.de/koepfe/whoiswho/:Profil%20Stanislaw%20Tillich/342835.html FTD 14. apryla 2008: Profil: Stanislaw Tillich]</ref> Wot 1987 do 1989 běše přistajeny [[Wokrjes Kamjenc|wokrjesneho zarjadnistwa Kamjenc]] a wot 1989 do 1995 samostatny [[Srjedźny staw|srjedźostawski]] předewzaćel. == Politika == Hišće před přewrótom bu Tilich w lěće 1987 čłon [[CDU (NDR)|CDU w NDR]], w lěće 1990 čłon cyłoněmskeje [[CDU]]. 18. měrca 1990 je so ze zapósłancom [[Wólba Ludoweje komory 1990|prěnjeje swobodnje wuzwoleneje]] [[Ludowa komora|Ludoweje komory]] stał. Po jeje rozpušćenju w běhu němskeho zasozjednoćenja dźěłaše hač do lěta 1994 jako wobkedźbowar w [[Europski parlament|Europskim parlamenće]]. W 4. Europskim parlamenće (1994-1999) běše wuzwoleny čłon za Němsku a fungowaše jako zastupowacy předsyda etatoweho wuběrka a generalny roprawjer za etat [[Europska unija|Europskeje unije]]. <ref>[http://www.faz.net/s/RubA24ECD630CAE40E483841DB7D16F4211/Doc~E8129EEE30DF841F399A9ED73469A5835~ATpl~Ecommon~Scontent.html FAZ.net 14. apryla 2008: Naslědnik. Stanislaw Tillich – Serb w Sakskej] (němsce)</ref> <ref>[http://www.cdu-sachsen-fraktion.de/abgeordnete.asp?dtl=T&lid=205&iid=16&mid=0&uid=0&change=T Frakcija CDU sakskeho krajneho sejma] (němsce)</ref> <ref>[http://www.europarl.europa.eu/members/archive/alphaOrder/view.do?language=DE&id=1861 Přehlad wo funkcijach/činitosćach w Europskim parlamenće] (němsce)</ref> Wot 1992 do 1999 běše čłon předsydstwa [[Europska ludowa strona|Europskeje ludoweje strony]]. W lěće 1999 powoła jeho tehdyši [[ministerski prezident]] Sakskeje [[Kurt Biedenkopf]] do swojeho [[kabinet]]a, hdźež běše hač do 2002 statny minister za zwjazkowe a europske naležnosće. W kabineće [[Georg Milbradt|Georga Milbradta]] wuzwoleneho w lěće 2002 za ministerskeho prezidenta dźěłaše Tilich najprjedy hač do 2004 jako [[Sakska statna kenclija|statny minister a šef statneje kenclije]] a wot 2004 jako [[Statny ministerij za wobswět a ratarstwo|Sakski statny minister za wobswět a ratarstwo]]. W tym času staraše so wosebje wo wutwar škita přećiwo powodźenju po [[Łobjowe powodźenje 2002|Łobjowym powodźenju]] w awgusće 2002. W lěće 2007 bu [[Statny ministerij za financy|Sakski statny minister za financy]] a naslědnik [[Horst Metz|Horsta Metza]] wotstupjeneho dla krizy sakskeje krajneje banki a wjedźeše jednanja wo naražanu krajnu banku na stronje Georga Milbradta. <ref>[http://www.sueddeutsche.de/deutschland/artikel/240/168750/ Süddeutsche Zeitung 14. apryla 2008 Stanislaw Tillich. Zurückhaltend, souverän, loyal]</ref> 14. apryla 2008 namjetowaše jeho Georg Milbradt w swojim wotstupnym wozjewjenju jako naslědnika za zastojnstwo [[Ministerski prezident|ministerskeho prezidenta]] a jako krajneho předsydu strony.<ref>[http://www.spiegel.de/politik/deutschland/0,1518,547194,00.html ''Milbradt stürzt über Landesbank-Affäre – Finanzminister wird Nachfolger''] [[Spiegel Online]], 14. apryla 2008</ref> 24. meje 2008 je strona jeho na [[Stronski zjězd|stronskim zjězdźe]] w [[Šwikawa|Šwikawje]] za [[Krajny předsyda|krajneho předsydu]] sakskeje CDU wuzwoliła. Wot 28. meje 2008 je wón ministerski prezident [[Swobodny stat|Swobodneho stata]] [[Sakska|Sakskeje]]. Tilich je z tym prěni ministerski prezident Swobodneho stata w stawiznach po přewróće, kiž je so w Sakskej narodźił a zdobom prěni katolski [[Serbja|Serb]] w zastojnstwje ministerskeho prezidenta. Wón bu w lěće 2009 jako direktny kandidat swojeje strony we wólbnym wokrjesu 54 ([[Wólbny wokrjes Budyšin 3|Kamjenc 2]]) z 58,6&nbsp;% hłosow znowa do [[Sakski krajny sejm|krajneho sejma]] woleny. 2014 dósta w samsnym wokrjesu 57,2&nbsp;% hłosow. Stanisław Tilich bydli w [[Pančicy-Kukow|Pančicach-Kukowje]], je woženjeny a ma dwě dźěsći. == Hlej tež == * [[Kabinet Tilich I]] * [[Kabinet Tilich II]] * [[Kabinet Tilich III]] == Žórła == <references/> == Wotkazy == {{commonscat|Stanislaw Tillich}} * [http://www.stanislaw-tillich.de Websydlo Stanisława Tilicha] * [http://www.landtag.sachsen.de/SLT_ONLINE/de/infothek/volksvertretung/abgeordnete/popup_abgeordneter_fs.asp?ID=866 Sächsischer Landtag – Kurzbiographie] * [http://archive.is/20130630215733/www.ftd.de/politik/deutschland/:Milbradt%20Tillich/342817.html FTD 14. apryla 2008: Milbradt woteńdźe, Tilich přińdźe] {{Nawiblok |Ministerscy prezidenća Sakskeje |Minister za přirodu a ratarstwo (Sakska) |Minister za financy (Sakska) |Kabinet Biedenkopf III |Kabinet Milbradt I |Kabinet Milbradt II |Kabinet Tilich I |Kabinet Tilich II |Kabinet Tilich III }} {{DEFAULTSORT:Tilich, Stanisław}} [[Kategorija:Muž]] [[Kategorija:Serb]] [[Kategorija:Čłon CDU]] [[Kategorija:Čłon Ludoweje komory]] [[Kategorija:Zapósłanc sakskeho krajneho sejma]] [[Kategorija:Statny sekretar (Sakska)]] [[Kategorija:Krajny minister (Sakska)]] [[Kategorija:Ministerski prezident Sakskeje]] [[Kategorija:Rodź. 1959]] [[Kategorija:Wosoba (Nowa Wjeska)]] [[Kategorija:Wosoba (Pančicy-Kukow)]] [[Kategorija:Wosoba (Drježdźany)]] [[Kategorija:Politikar (20. lětstotk)]] [[Kategorija:Politikar (21. lětstotk)]] l863x61108tgb4te1131pmrwzxu2p1n Bórkowy 0 13263 378470 373036 2022-07-22T13:28:16Z J budissin 7 wikitext text/x-wiki {{Město DE |mjeno=Bórkowy (Błóta) |wopon=Wappen Burg (Spreewald).png |chorhoj=Hissflagge der Gemeinde Burg (Spreewald).png |šěrina=51/49/59 |dołhota=14/09/00 |region-ISO=DE-BB |karta=Burg (Spreewald) in SPN.png |gmejnske čisło=12071032 |wysokosć=53–57 |póstowe čisło=03096 |předwólba=035603 |webstrona=[http://www.amt-burg-spreewald.de/ www.amt-burg-spreewald.de/] |Adresa=Głowna 46<br />03096 Bórkowy |wjesnjanostka=Ira Frackmann |strona=CDU }} '''Bórkowy''' ({{wrěči|de}} ''Burg'') su wjes a gmejna w [[Błóta|Błótach]], we [[Wokrjes Sprjewja-Nysa|wokrjesu Sprjewja-Nysa]] ([[Braniborska]], [[Němska]]). Gmejna słuša do připóznateho [[Serbski sydlenski rum|sydlenskeho ruma Serbow]] w Braniborskej. Jedna so wo najwjetšu wjes w samych Błótach a wuznamny turistiski centrum. Bórkowy su zarjadniske sydło [[Hamt Bórkowy|Bórkowskeho hamta]], kotremuž přisłuša pjeć dalšich gmejnow. == Geografija == [[Dataja:Bismarkowa wěža, Borkowy (Błóta).JPG|thumb|left|Bismarckowa wěža na Hrodowskej horje]] Gmejna nadeńdźe so 15 kilometrow sewjerozapadnje [[Choćebuz]]a a wosom kilometrow sewjerowuchodnje [[Wětošow]]a we wuchodnym dźělu Błótow. Ke gmejnje słušeja wjesne dźěle [[Prizaŕske Bórkowy]] ''(Burg-Kolonie)'', rozbrojene [[Kupaŕske Bórkowy]] ''(Burg-Kauper)'' a [[Myšyn]] ''(Müschen)'' ze sydlišćom ''Pawlikojc Młyn''. == Stawizny == [[Dataja:Sparkasse Burg.JPG|thumb|left|Dwurěčny napis při nalutowarni (delnjoserbsce ''žarjabnica'')]] Mjeno wjeski wotwodźuje so wot staroserbskeho zapřijeća za jehlinowy lěs (''bork''). [[1315]] so Borkowy prěni raz pisomnje naspomnichu. Wo wjele starša hač sydlišćo je [[Hrodowa hora (Borkowy)|Hrodowa hora]], kotraž hižo něhdźe we wosmym abo dźewjatym lětstotku nasta. Tež [[Serbja]] tutón nasyp wobsydlichu. W 10. lětstotku bu pak wot [[Němcy (lud)|Němcow]] doskónčnje zničeny. Wo Hrodowej horje eksistuja mnoho serbskich bajkow a powědkow. Prěnjotnje wobsta jenož wjesny dźěl Wobsedne Bórkowy (''Burg-Dorf''). W prěnjej połojcy 18. lětstotka nasta rozbrojene sydlišćo Kuparske Bórkowy a srjedź 18. lětstotka přidružichu so Prizarske Bórkowy. === Wobydlerstwo a rěč === Po statistice [[Arnošt Muka|Arnošta Muki]] mějachu Bórkowy srjedź 1880tych lět 4506 wobydlerjow, z nich 4106 Serbow a štyri sta Němcow.<ref>{{Černik}}</ref> [[Arnošt Černik]] zwěsći w lěće 1956 serbskorěčny podźěl wobydlerstwa wot hišće 41,4&nbsp;%, při čimž bě podźěl w Prizarskich Bórkowach (67,4&nbsp;%) a Kuparskich Bórkowach (47,2&nbsp;%) wyši hač we wsy samej (29,4&nbsp;%).<ref>{{Elle1995|257|4662|1448|129|354}}</ref> == Kubłanje == Na zakładnej šuli w Bórkowach so WITAJ-wučba poskića, na wyšej šuli serbšćina jako cuza rěč. == Wosobiny == * [[Jan Kito Post]] (1811–1887) – wučer, zběraćel ludowych pěsnjow, kulturny prócowar * [[Wylem Nowy]] (1870–1933) – farar, kulturny prócowar, předsyda Maśicy Serbskeje * [[Hajno Nowy]] (1871–1941) – ratar, pěstowar ludowych tradicijow, awtor dźiwadłoweje hry * [[Mina Witkojc]] (1893–1975) – nowinarka, wuznamna delnjoserbska basnjerka == Žórła == <references /> == Wotkaz == {{commonscat|Burg (Spreewald)|Bórkowy (Błóta)}} {{Wokrjes Sprjewja-Nysa}} [[Kategorija:Sydlišćo w Delnjej Łužicy]] [[Kategorija:Gmejna w Braniborskej]] [[Kategorija:Sydlišćo při Sprjewi]] [[Kategorija:Sydlišćo we wokrjesu Sprjewja-Nysa]] [[Kategorija:Sydlišćo w Błótach]] [[Kategorija:Sydlišćo w serbskim sydlenskim rumje]] [[Kategorija:Bórkowy| ]] [[Kategorija:Prěnje naspomnjenje 1315]] ne0djgugfun4le9duy8jq0bir8edkfw Marko Šiman 0 16187 378477 374594 2022-07-22T13:28:49Z J budissin 7 wikitext text/x-wiki '''Marko Jurij Šiman''' ({{wrěči|de}} ''Marko Georg Schiemann'', * [[3. pražnika]] [[1955]] w [[Budyšin]]je) je [[Sakska|sakski]] [[serbja|serbski]] politikar [[Křesćansko-demokratiska unija Němskeje|Křesćansko-demokratiskeje unije Němskeje]], wot oktobra 1990 zapósłanc [[sakski krajny sejm|sakskeho krajneho sejma]] kaž tež čłon rady [[Załožba za serbski lud|Załožby za serbski lud]]. Wón je prawniskopolitiski rěčnik frakcije CDU w sejmje, předsyda dźěłoweho kruha za wustawu, prawo a Europu a čłon centralneho komiteja němskich katolikow. Studowany měrjenski inženjer bu 2014 jako direktny kandidat swojeje strony we wólbnym wokrjesu 56 ([[Wólbny wokrjes Budyšin 5|Budyšin 5]]) z 42&nbsp;% hłosow woleny. Wón je ženjeny, nan štyrjoch dźěći a bydli w Budyšinje. == Wotkazaj == * [http://www.marko-schiemann.de/ Oficialne stronki Marka Šimana (němsce)] * {{Zapósłanc krajny sejm Sakska|678}} {{DEFAULTSORT:Šiman, Marko}} [[Kategorija:Zapósłanc sakskeho krajneho sejma]] [[Kategorija:Čłon CDU]] [[Kategorija:Rodź. 1955]] [[Kategorija:Serb]] [[Kategorija:Muž]] [[Kategorija:Politikar (20. lětstotk)]] [[Kategorija:Politikar (21. lětstotk)]] [[Kategorija:Wosoba (Budyšin)]] miu1u5uprwhulzvho93ibqrvkcqlhua Janšojce 0 16246 378472 370765 2022-07-22T13:28:23Z J budissin 7 wikitext text/x-wiki {{Město DE |mjeno němske=Jänschwalde |šěrina=51/51/00 |dołhota=14/29/00 |region-ISO=DE-BB |gmejnske čisło=12071193 |karta=Jänschwalde in SPN.png |wysokosć=62 |póstowe čisło=03197, 03172 |předwólba=035607, 035696 |adresa=Šulska droga 6<br />03185 Picnjo |wjesnjanosta=Helmut Badtke }} '''Janšojce''' ({{wrěči|de}} ''Jänschwalde'') su wosadna wjes a přisłušaca gmejna w [[Delnja Łužica|Delnjej Łužicy]], na wuchodźe [[wokrjes Sprjewja-Nysa|wokrjesa Sprjewja-Nysa]] w [[Braniborska|Braniborskej]]. Leža na lěwym brjoze [[Łužiska Nysa|Łužiskeje Nysy]] blisko hranicy z [[Pólska|Pólskej]] a słušeja do připóznateho [[Serbski sydlenski rum|sydlenskeho ruma Serbow]] w Braniborskej. Janšojce su wot lěta 2003 dźěl [[Hamt Picnjo|Picnjanskeho hamta]]. Na zakładnej šuli w Janšojcach so WITAJ-wučba poskića. Na teritoriju gmejny nadeńdźetej so [[Janšojska jama|Janšojska brunicowa jama]] a lětanišćo Choćebuz-Drjejce. == Wjesny rozrjad == * [[Janšojce-Wjas]] (''Jänschwalde-Dorf'') * [[Janšojce-Pipanojce]] (''Jänschwalde-Kolonie'') * [[Janšojce-Jutšo]] (''Jänschwalde-Ost'') * [[Drjejce]] (''Drewitz'') * [[Grešno]] (''Grießen'') == Stawizny == Prěni raz naspomni so cyrkwinska wjes w lěće [[1346]] jako ''Genschwalde'' w tak mjenowanej [[Mišno|Mišnjanskej]] matrikli, dokelž měješe wosada biskopstwu lětnje płaćić tři najgroše dawkow. === Wobydlerstwo === Po [[Arnošt Muka|Mukowej]] ''Statistice Łužiskich Serbow'' mějachu Janšojce srjedź 1880tych lět cyłkownje 792 wobydlerjow, z kotrychž bě 768 Serbow (97&nbsp;%) a 24 Němcow.<ref>{{Černik}}</ref> [[Arnošt Černik]] zwěsći w lěće 1956 hišće serbskorěčny podźěl wobydlerstwa Janšojskeje gmejny wot 58,5&nbsp;%, mjez nimi hišće poměrnje wjele serbskich dźěći a młodostnych.<ref>{{Elle1995|?|1297|583|0|176}}</ref> == Wosobiny == * [[Hajno Rizo]] (1873–1917) – farar a składnostny basnik; 1901–11 w Janšojcach * [[Manfred Starosta]] (* 1941) – rěčespytnik, słownikar a přełožowar; rodźeny w Janšojcach == Žórła == <references /> == Wotkazy == {{commonscat|Jänschwalde|Janšojce}} * [http://www.peitz.de/cms/front_content.php?idcat=36 Gmejna Janšojce] na webstronje Picnjanskeho hamta {{ref-de}} {{Dsb-mjena|Janšojce|8491474}} {{Wokrjes Sprjewja-Nysa}} [[Kategorija:Janšojce|!]] [[Kategorija:Sydlišćo we wokrjesu Sprjewja-Nysa]] [[Kategorija:Sydlišćo w Delnjej Łužicy]] [[Kategorija:Gmejna w Braniborskej]] [[Kategorija:Wokrjes Sprjewja-Nysa]] [[Kategorija:Sydlišćo w serbskim sydlenskim rumje]] [[Kategorija:Prěnje naspomnjenje 1346]] 3nhk7wdhlzk951zdk32raplkyk4h8kz Hochoza 0 16248 378471 370763 2022-07-22T13:28:20Z J budissin 7 wikitext text/x-wiki {{Město DE |mjeno němske=Drachhausen |mjeno serbske=Hochoza |wopon=Wappen Drachhausen.svg |šěrina=51/53/00 |dołhota=14/19/00 |region-ISO=DE-BB |karta=Drachhausen in SPN.png |gmejnske čisło=12071052 |wysokosć=61 |póstowe čisło=03185 |předwólba=035609 |adresa=Šulska droga 6<br />03185 Picnjo |wjesnjanosta=Fryco Wojto }} '''Hochoza''' ({{wrěči|de}} ''Drachhausen'') je [[Delnja Łužica|delnjołužiska]] wjes a gmejna w [[Braniborska|braniborskim]] [[wokrjes Sprjewja-Nysa|wokrjesu Sprjewja-Nysa]]. Leži we wysokosći 61 metrow nad mórskej hładźinu mjez [[Choćebuz]]om w juhu a [[Luboraska hola|Luboraskej holu]] w sewjeru a ma něhdźe 800 wobydlerjow. Słuša do připóznateho [[Serbski sydlenski rum|sydlenskeho ruma Serbow]] w Braniborskej a k wonym delnjołužiskim gmejnam, w kotrychž je [[delnjoserbšćina]] hišće žiwa. Kóžde druhe lěto je Hochoza nimo [[Budyšin]]a a [[Chrósćicy|Chrósćic]] zarjadowanišćo [[Mjezynarodny folklorny festiwal Łužica|Mjezynarodneho folklorneho festiwala Łužica]]. Hochoza je dźěl [[Hamt Picnjo|Picnjanskeho hamta]]. == Geografija == Gmejna nadeńdźe so něhdźe 15 kilometrow sewjernje Choćebuskeho stareho města a dźesać kilometrow južnje [[Luboraz]]a při južnej kromje Luboraskeje hole. Susodne gmejny su Luboraz na sewjeru, [[Turnow-Pśiłuk]] a [[Drjenow]] na wuchodźe, Choćebuz a [[Dešno-Strjažow]] na juhu kaž tež [[Smogorjow-Prjawoz]] na zapadźe. Južnje wot gmejny ćečetej [[Sprjewja]] a [[Małksa]]. === Gmejnske dźěle === K Hochozy słušeja wjesne dźěle Hugon (němsce ''Aue'', do 1937 ''Plonitza''), Wjas ''(Dorf)'', Pěski ''(Sand)'' a Pódgóla ''(Heide)''. K tomu přińdźetej wobydlenej městnje Gólnikaŕnja na Dołku (''Forsthaus Kiefernheide'', do 1937 ''Dolk'') a Gólnikaŕnja w Škrjokach ''(Forsthaus Tannenwald)''. == Wobydlerstwo a rěč == Po statistice [[Arnošt Muka|Arnošta Muki]] měješe Hochoza srjedź 1880tych lět 1138 wobydlerjow, z nich 1038 Serbow (91&nbsp;%) a sto Němcow.<ref>{{Černik}}</ref> [[Arnošt Černik]] zwěsći w lěće 1956 serbskorěčny podźěl wobydlerstwa wot hišće 73,5&nbsp;%, štož bě jedyn z najwjetšich podźělow we wšěch delnjołužiskich gmejnach.<ref>{{Elle1995|257|1251|666|38|215}}</ref> == Žórła == <references /> == Wotkazaj == {{Commonscat|Drachhausen/Hochoza|Hochoza}} {{Dsb-mjena|Hochoza|1276045}} {{Wokrjes Sprjewja-Nysa}} [[Kategorija:Sydlišćo we wokrjesu Sprjewja-Nysa]] [[Kategorija:Sydlišćo w Delnjej Łužicy]] [[Kategorija:Gmejna w Braniborskej]] [[Kategorija:Wokrjes Sprjewja-Nysa]] [[Kategorija:Sydlišćo w serbskim sydlenskim rumje]] [[Kategorija:Cyrkwinska wjes]] tjhdnpsnu0c7pdygr4q2503rsjtp1fm 1936 0 21998 378481 377367 2022-07-23T11:12:48Z J budissin 7 /* Narodniny */ wikitext text/x-wiki {{Lěta}} {{Lětna protyka|lěto=1936}} {{Lěto w druhich kalendrach}} '''1936''' bě [[přestupne lěto]] z 366 [[dźeń|dnjemi]]. == Podawki == === We Łužicy === * [[16. awgusta]]: Předstajenje [[Jurij Wjela|Jurja Wjeloweje]] hry „[[Paliwaka]]“ před 5000 přihladowarjemi na [[Kopšinjanske hrodźišćo|Kopšinjanskim hrodźišću]]. === Druhdźe === * [[1. awgusta|1.]]–[[16. awgusta]]: [[Olympiske hry]] w [[Berlin]]je. * [[3. nowembra]]: Při prezidentowych wólbach w [[Zjednoćene staty Ameriki|Zjednoćenych statach]] dobudźe amtěrowacy prezident [[Franklin D. Roosevelt]] ze 60,8 % nad republikanskim wužadowarjom [[Alf Landon|Alfom Landonom]]. == Narodniny == * [[28. januara]]: [[Monika Słokowa]] – serbska redaktorka Noweho Casnika a Pratyje * {{0}}[[1. februara]]: [[Hilda Kućankowa]] – redaktorka delnjoserbskeho Płomjenja * [[16. februara]]: '''[[Pawoł Kindermann]]''' – serbski braška († [[2021]]) * [[26. februara]]: [[Siegfried Seifert]] – něhdyši nawoda tachantskeje pokładownje w Budyšinje, ordinariatny rada a archiwowy rada Drježdźansko-Mišnjanskeho biskopstwa († [[2013]]) * [[19. apryla]]: [[Wilfried Martens]] – belgiski politikar a premier († [[2013]]) * [[13. meje]]: [[Helmut Jenč]] – serbski rěčespytnik a awtor, Maćicar († [[2020]]) * [[16. meje]]: [[Manfred Stolpe]] – němski politikar (SPD), ministerski prezident Braniborskeje († [[2019]]) * {{0}}[[3. julija]]: [[Eberhard Kahle]] – wuhotowar knihow († [[2014]]) * {{0}}[[4. julija]]: [[Horst Petrik]] – serbski lektor, Maćicar († [[2009]]) * [[26. awgusta]]: [[Benedict Anderson]] – US-ameriski politiski wědomostnik († [[2015]]) * [[28. awgusta]]: [[Hartmut Zwahr]] – serbski stawiznar * [[29. awgusta]]: [[John McCain]] – US-ameriski politikar († [[2018]]) * [[15. septembra]]: [[Jurij Koch]] – serbski spisowaćel * [[29. septembra]]: [[Silvio Berlusconi]] – italski předewzaćel, politikar a ministerski prezident * {{0}}[[5. oktobra]]: [[Václav Havel]] – čěski politikar a spisowaćel, prěni prezident Čěskeje republiki († [[2011]]) * [[13. oktobra]]: [[Christine Nöstlinger]] – awstriska spisowaćelka († [[2018]]) * {{0}}[[1. nowembra]]: [[Mikławš Krawc]] – serbski pedagoga a publicist, Maćicar * {{0}}[[5. nowembra]]: [[Uwe Seeler]] – němski kopar a funkcionar kopańcy († [[2022]]) == Wumrěće == * [[18. januara]]: [[Rudyard Kipling]] – britiski spisowaćel, žurnalist a nošer Nobeloweho myta (* [[1865]]) * [[18. junija]]: [[Maksim Gorki]] – ruski basnik a spisowaćel (* [[1868]]) == Wotkaz == {{Commonscat}} [[Kategorija:1936| ]] [[Kategorija:Lěto (20. lětstotk)]] be24sd943zim6wmhhnag75ecdnm9e9f 1939 0 22001 378480 374890 2022-07-23T11:10:52Z J budissin 7 /* Narodniny */ wikitext text/x-wiki {{Lěta}} {{Lětna protyka|lěto=1939}} {{Lěto w druhich kalendrach|lěto=1939}} == Podawki == * [[15. měrca]]: Pochod němskeho wójska do [[Čěska|Čěskeje]]. * {{0}}[[6. awgusta]]: W [[Radwor|Radworskej]] [[Cyrkej swjateje Marije, kralowny róžowca|wosadnej cyrkwi]] swjeći [[Alojs Andricki]] swoju primicu. * {{0}}[[1. septembra]]: Nadpad němskeho wójska na [[Pólska|Pólsku]] a z tym spočatk [[Druha swětowa wójna|Druheje swětoweje wójny]]. == Narodniny == * [[10. januara]]: [[Scott McKenzie]] – US-ameriski spěwar († [[2012]]) * [[11. januara]]: '''[[Jan Mahr (1939)|Jan Mahr]]''' – serbski dźiwadźelnik († [[2010]]) * [[18. januara]]: [[Peter Stahl]] – němski dźiwadźelnik, režiser a nawoda klankodźiwadła NSLDź († [[2016]]) * [[24. januara]]: [[Joseph Vilsmaier]] – němski filmowy režiser († [[2020]]) * {{0}}[[2. februara]]: '''[[Hans Nowuš]]''' – serbski jurist, referent a awtor († [[1982]]) * [[12. februara]]: [[Ray Manzarek]] – US-ameriski hudźbnik skupiny ''The Doors'' († [[2013]]) * [[16. februara]]: [[Czesław Niemen]] – pólski rockowy spěwar († [[2004]]) * [[17. měrca]]: [[Giovanni Trapattoni]] – italski kopar a trenar * [[31. měrca]]: [[Volker Schlöndorff]] – němski filmowy režiser a producent * {{0}}[[1. apryla]]: '''[[Horst Adam]]''' – serbski žurnalist, šefredaktor Noweho Casnika * {{0}}[[2. apryla]]: [[Marvin Gaye]] – US-ameriski soulowy spěwar († [[1984]]) * {{0}}[[7. apryla]]: [[Francis Ford Coppola]] – US-ameriski režiser a producent * [[20. apryla]]: '''[[Hanka Mikanowa]]''' – serbska dźiwadźelnica († [[2020]]) * {{0}}[[4. meje]]: [[Amos Oz]] – israelski spisowaćel († [[2018]]) * [[25. meje]]: [[Ian McKellen]] – britiski dźiwadźelnik * [[26. meje]]: [[Manfred Kanther]] – němski politikar (CDU) * {{0}}[[7. junija]]: [[Hans-Christian Ströbele]] – němski politikar (Zeleni) * [[17. junija]]: [[Krzysztof Zanussi]] – pólski filmowy producent a režiser * {{0}}[[3. julija]]: '''[[Sieghard Kozel]]''' – serbski žurnalist, awtor a politikar * [[14. julija]]: [[Karel Gott]] – čěski šlagrowy spěwar a wuměłc († [[2019]]) * [[17. julija]]: [[Ali Chamenej]] – politiski a nabožinski wjednik Irana * {{0}}[[9. awgusta]]: [[Romano Prodi]] – italski hospodarski wědomostnik a politikar, předsyda komisije EU * [[18. septembra]]: '''[[Michał Lorenc]]''' – serbski dźiwadźelnik, režiser a awtor * [[18. septembra]]: [[Jorge Sampaio]] – prezident Portugalskeje * [[30. septembra]]: [[Bata Illic]] – serbisko-němski šlagrowy spěwar * [[10. oktobra]]: '''[[Ludwig Zahrodnik]]''' – serbski wučer, lektor a awtor * [[18. oktobra]]: [[Lee Harvey Oswald]] – pozdatny mordar Johna F. Kennedyja († [[1963]]) * [[27. oktobra]]: [[John Cleese]] – jendźelski komikar, dźiwadźelnik a awtor wjertnych knihow * [[12. nowembra]]: [[Dieter Wedel]] – němski režiser a awtor wjertnych knihow († [[2022]]) * [[26. nowembra]]: [[Tina Turner]] – US-ameriska spěwarka a dźiwadźelnica * [[27. nowembra]]: [[Laurent-Désiré Kabila]] – prezident Demokratiskeje republiki Kongo († [[2001]]) == Wumrěće == [[Dataja:Jakub Lorenc-Zalěski.jpg|mini|upright=0.4|Jakub Lorenc-Zalěski († 18.2.1939)]] [[Dataja:Sigmund Freud LIFE.jpg|mini|upright=0.4|Sigmund Freud († 23.9.1939)]] * [[10. februara]]: [[Pius XI.]] – bamž romsko-katolskeje cyrkwje (* [[1857]]) * [[18. februara]]: [[Jakub Lorenc-Zalěski]] – serbski spisowaćel, publicist a antifašist (* [[1874]]) * [[27. februara]]: [[Nadežda Krupskaja]] – ruska rewolucionarka (* [[1869]]) * {{0}}[[2. měrca]]: [[Howard Carter]] – jendźelski archeologa (* [[1874]]) * [[13. měrca]]: [[Matej Ungar]] – serbski ratar, pčołar a ludowy basnik (* [[1863]]) * {{0}}[[1. apryla]]: [[Anton Semjonowič Makarenko]] – sowjetski pedagoga a spisowaćel (* [[1888]]) * [[27. meje]]: [[Joseph Roth]] – awstriski spisowaćel a žurnalist (* [[1894]]) * [[23. septembra]]: [[Sigmund Freud]] – awstriski neurologa, psychoanalytikar a awtor (* [[1856]]) * [[29. nowembra]]: [[Philipp Scheidemann]] – němski socialdemokratiski politikar (* [[1865]]) == Wotkaz == {{Commonscat}} [[Kategorija:1939| ]] [[Kategorija:Lěto (20. lětstotk)]] q7q0mlp67f2vr9sy4mdw3kker93zlq4 Sakski krajny sejm 0 22660 378475 377029 2022-07-22T13:28:43Z J budissin 7 wikitext text/x-wiki [[Dataja:Wappen des Sächsischen Landtags.svg|mini|upright|Wopon Sakskeho krajneho sejma]] [[Dataja:Drježdźany – Sakski krajny sejm.jpg|mini|Němsko-serbski napis při zachodźe krajneho sejma]] '''Krajny sejm''' ({{wrěči|de}} ''Landtag'') je wot oktobra [[1990]] krajny parlament swobodneho stata [[Sakska]]. Jeho sydło namaka so při [[Łobjo|Łobju]] w [[Drježdźany|Drježdźanach]]. W tuchwilnej 7. wólbnej periodźe ma Sakski krajny sejm 119 zapósłancow. Poslednje wólby ke krajnemu sejmej so dnja [[1. septembra]] [[2019]] wotměchu. Po tutych wólbach knježi koalicija z [[Křesćansko-demokratiska unija Němskeje|Křesćansko-demokratiskeje unije Němskeje (CDU)]], [[Zwjazk 90/Zeleni|Zwjazka 90/Zelenych]] a [[Socialdemokratiska strona Němskeje|Socialdemokratiskeje strony Němskeje]] (SPD) pod ministerskim prezidentom [[Michael Kretschmer|Michaelom Kretschmerom]]. Předsyda krajneho sejma je [[Matthias Rößler]] (CDU). == Frakcije == {| class="prettytable" |- class="hintergrundfarbe5" ! frakcija ! předsyda ! parlamentariski jednaćel |- | CDU | [[Christian Hartmann]] | [[Sören Voigt]] |- | AfD | [[Jörg Urban]] | [[Jan-Oliver Zwerg]] |- | Lěwica | [[Rico Gebhardt]] | [[Marco Böhme]] |- | Zwjazk 90/Zeleni | [[Franziska Schubert]] | [[Valentin Lippmann]] |- | SPD | [[Dirk Panter]] | [[Sabine Friedel]] |} <!-- == Stajne wuběrki == {| class="prettytable" ! bgcolor="#dddddd" | wuběrk ! bgcolor="#dddddd" | předsyd(k)a (frakcija) ! bgcolor="#dddddd" | městopředsyd(k)a (frakcija) |- | Wuběrk za słužbny porjad a naležnosće imunity | [[Robert Clemen]] (CDU) | [[Hajko Kozel]] (Lěwica) |- | Wuběrk za wustaw, prawo a Europu | [[Martin Modschiedler]] (CDU) | [[André Hahn]] (Lěwica) |- | Nutřkowny wuběrk | [[Rolf Seidel]] (CDU) | [[Petra Köpping]] (SPD) |- | Peticiski wuběrk | [[Tino Günther]] (FDP) | [[Lothar Bienst]] (CDU) |- | Etatowy a pjenježny wuběrk | [[Sebastian Scheel]] (Lěwica) | [[Peter Patt]] (CDU) |- | Wuběrk za pruwowanje wólbow | [[Marko Šiman]] (CDU) | [[Klaus Bartl]] (Lěwica) |- | Wuběrk za socialne a škit konsumentow | [[Heike Werner]] (Lěwica) | [[Frank Hirche]] (CDU) |- | Wuběrk za hospodarstwo, dźěło a wobchad | [[Jürgen Petzold]] (CDU) | [[Torsten Herbst]] (FDP) |- | Wuběrk za šulu a sport | [[Heinz Lehmann]] (CDU) | [[Cornelia Falken]] (Lěwica) |- | Wuběrk za wědomosć a wysoke šule, kulturu a medije | [[Gerhard Besier]] (Lěwica) | [[Geert Mackenroth]] (CDU) |- | Wuběrk za wobswět a ratarstwo | [[Thomas Jurk]] (SPD) | [[Thomas Schmidt]] (CDU) |- | Hódnoćenski wuběrk | [[Michael Weichert]] (Zeleni) | [[Jens Michel]] (CDU) |}--> == Wólbne wuslědki == {| class="wikitable zebra centered" |+ Wólbne wuslědki (druhe hłosy resp. lisćinowe hłosy w procentach) a rozdźělenje sydłow w krajnym sejmje wot 1. do 6. wólbneje periody (wot 1990)<ref>žórło za wuslědki hač do 4. wólbneje periody: Algasinger, tabulka 1 na str. 11</ref> |- class="hintergrundfarbe5" ! strona !! colspan="2" | 1. wp (1990) !! colspan="2" | 2. wp (1994) !! colspan="2" | 3. wp (1999) !! colspan="2" | 4. wp (2004) !! colspan="2" | 5. wp (2009) !! colspan="2" | 6. wp (2014) !! colspan="2" | 7. wp (2019)<ref name="oficielnywuslědk">{{Internetowe žórło |hrsg=Krajna wólbna nawodnica Irene Schneider-Böttcher |url=http://www.statistik.sachsen.de/wahlen/lw/lw2009/presse/LWL04709.htm |titul=Endgültiges amtliches Ergebnis der Landtagswahl 2009 im Freistaat Sachsen |dźěło=[http://www.statistik.sachsen.de/ Webstrona Statistiskeho krajneho zarjada Swobodneho stata Sakskeje] |datum=2009-09-11 |přistup=2013-10-26}}</ref> |- | ||&nbsp;% || sydła ||&nbsp;% || sydła ||&nbsp;% || sydła ||&nbsp;% || sydła ||&nbsp;% || sydła ||&nbsp;% || sydła ||&nbsp;% || sydła |- | [[Křesćansko-demokratiska unija Němskeje|CDU]] | style="text-align:right" | 53,8 | style="text-align:right" | 92 | style="text-align:right" | 58,1 | style="text-align:right" | 77 | style="text-align:right" | 56,9 | style="text-align:right" | 76 | style="text-align:right" | 41,1 | style="text-align:right" | 55 | style="text-align:right" | 40,2 | style="text-align:right" | 58 | style="text-align:right" | 39,4 | style="text-align:right" | 59 | style="text-align:right" | 32,1 | style="text-align:right" | 45 |- | [[Alternatiwa za Němsku|AfD]] | style="text-align:right" | – | style="text-align:right" | – | style="text-align:right" | – | style="text-align:right" | – | style="text-align:right" | – | style="text-align:right" | – | style="text-align:right" | – | style="text-align:right" | – | style="text-align:right" | – | style="text-align:right" | – | style="text-align:right" | 9,7 | style="text-align:right" | 14 | style="text-align:right" | 27,5 | style="text-align:right" | 38 |- | [[Lěwica|PDS/Lěwica]] | style="text-align:right" | 10,2 | style="text-align:right" | 17 | style="text-align:right" | 16,5 | style="text-align:right" | 21 | style="text-align:right" | 22,2 | style="text-align:right" | 30 | style="text-align:right" | 23,6 | style="text-align:right" | 31 | style="text-align:right" | 20,6 | style="text-align:right" | 29 | style="text-align:right" | 18,9 | style="text-align:right" | 27 | style="text-align:right" | 10,4 | style="text-align:right" | 14 |- | [[Zwjazk 90/Zeleni|Zeleni]] | style="text-align:right" | 5,6 | style="text-align:right" | 10 | style="text-align:right" | 4,1 | style="text-align:right" | – | style="text-align:right" | 2,6 | style="text-align:right" | – | style="text-align:right" | 5,1 | style="text-align:right" | 6 | style="text-align:right" | 6,4 | style="text-align:right" | 9 | style="text-align:right" | 5,7 | style="text-align:right" | 8 | style="text-align:right" | 8,6 | style="text-align:right" | 12 |- | [[Socialdemokratiska strona Němskeje|SPD]] | style="text-align:right" | 19,1 | style="text-align:right" | 32 | style="text-align:right" | 16,6 | style="text-align:right" | 22 | style="text-align:right" | 10,7 | style="text-align:right" | 14 | style="text-align:right" | 9,8 | style="text-align:right" | 13 | style="text-align:right" | 10,4 | style="text-align:right" | 14 | style="text-align:right" | 12,4 | style="text-align:right" | 18 | style="text-align:right" | 7,7 | style="text-align:right" | 10 |- | [[Swobodna demokratiska strona|FDP]] | style="text-align:right" | 5,3 | style="text-align:right" | 9 | style="text-align:right" | 1,7 | style="text-align:right" | – | style="text-align:right" | 1,1 | style="text-align:right" | – | style="text-align:right" | 5,9 | style="text-align:right" | 7 | style="text-align:right" | 10,0 | style="text-align:right" | 14 | style="text-align:right" | 3,8 | style="text-align:right" | – | style="text-align:right" | 4,5 | style="text-align:right" | – |- | [[Nacionalnodemokratiska strona Němskeje|NPD]] | style="text-align:right" | 0,7 | style="text-align:right" | – | style="text-align:right" | – | style="text-align:right" | – | style="text-align:right" | 1,4 | style="text-align:right" | – | style="text-align:right" | 9,2 | style="text-align:right" | 12 | style="text-align:right" | 5,6 | style="text-align:right" | 8 | style="text-align:right" | 4,9 | style="text-align:right" | – | style="text-align:right" | 0,6 | style="text-align:right" | – |- | dalše | style="text-align:right" | 5,3 | style="text-align:right" | – | style="text-align:right" | 3,0 | style="text-align:right" | – | style="text-align:right" | 5,1 | style="text-align:right" | – | style="text-align:right" | 5,3 | style="text-align:right" | – | style="text-align:right" | 6,8 | style="text-align:right" | – | style="text-align:right" | 5,1 | style="text-align:right" | – | style="text-align:right" | 8,7 | style="text-align:right" | – |- | '''cyłkownje''' | style="text-align:right" | | style="text-align:right" | 160 | style="text-align:right" | | style="text-align:right" | 120 | style="text-align:right" | | style="text-align:right" | 120 | style="text-align:right" | | style="text-align:right" | 124 | style="text-align:right" | | style="text-align:right" | 132 | style="text-align:right" | | style="text-align:right" | 126 | style="text-align:right" | | style="text-align:right" | 119 |} == Hlej tež == * Lisćina zapósłancow: [[Lisćina zapósłancow w sakskim krajnym sejmje (1. wólbna doba)|1990–1994]], [[Lisćina zapósłancow w sakskim krajnym sejmje (2. wólbna doba)|1994–1999]], [[Lisćina zapósłancow w sakskim krajnym sejmje (3. wólbna doba)|1999–2004]], [[Lisćina zapósłancow w sakskim krajnym sejmje (4. wólbna doba)|2004–2009]], [[Lisćina zapósłancow w sakskim krajnym sejmje (5. wólbna doba)|2009–2014]], [[Lisćina zapósłancow w sakskim krajnym sejmje (6. wólbna doba)|2014–2019]], [[Lisćina zapósłancow w sakskim krajnym sejmje (7. wólbna doba)|wot 2019]] == Žórła == <references /> == Wotkazaj == {{Commonscat|Sächsischer Landtag|Sakski krajny sejm}} * [https://www.landtag.sachsen.de/hsb/index.cshtml Oficielna webstrona (serbsce)] [[Kategorija:Sakski krajny sejm|Sakski krajny sejm]] [[Kategorija:Drježdźany]] dtegvwnyz8x2hi3cfm3e2qlyycs5k5g Texas 0 32365 378474 337364 2022-07-22T13:28:38Z J budissin 7 wikitext text/x-wiki {{US-stat |ISO=US-TX |šěrina=32 |dołhota=-99 |hesło=Friendship |hesło-serbsce=Přećelstwo |přimjeno=The Lone Star State |stolica=Austin |přestrjeń=695621 |přistup=[[29. decembra]] [[1845]] |guwerner=Greg Abbott |strona=R }} '''{{PAGENAME}}''' ({{IPA|ˈtʰɛksəs] abo [ˈtʰɛksɪs|En-us-Texas.ogg}}) je [[Zjednoćene staty Ameriki|US-ameriski]] zwjazkowy stat, kotryž leži na juhu kraja, při [[Mexiski golf|Mexiskim golfu]]. Ma něhdźe 25 milionow wobydlerjow na 695.000&nbsp;km² a je tuž po ludnosći kaž tež po přestrjeni druhi najwjetši zwjazkowy stat. [[Stolica]] a z 865.000 wobydlerjemi štwórte najwjetše město je [[Austin]], najwjetše město pak [[Houston]] (2,1 milion) na juhowuchodźe Texasa. Stat mjezuje z [[Oklahoma|Oklahomu]] na sewjeru, [[Arkansas]]om na sewjerowuchodźe, [[Louisiana|Louisianu]] na wuchodźe a z [[New Mexico]] na zapadźe. Na juhu twori [[Rio Grande]] přirodnu hranicu mjez Zjednoćenymi statami a [[Mexiko]]m. {{PAGENAME}} přiwza so dnja [[29. decembra]] [[1845]] jako 28. stat do unije a ma přimjeno „The Lone Star State“. Do toho wobsteješe wot 1836 njewotwisna Texaska republika. Srjedź 19. lětstotka bě Texas jedyn z hłownych cilow [[Serbja|serbskich]] wupućowarjow z [[Łužica|Łužicy]], kiž załožichu tam pod wjednistwom [[Jan Kilian|Jana Kiliana]] swoje sydlišćo [[Serbin]], hdźež so serbske tradicije zdźěla hač do dźensnišeho haja. W lěće 2005 měještej něhdźe dwě třećinje wobydlerstwa [[jendźelšćina|jendźelšćinu]] za maćeršćinu a 29,1&nbsp;% [[španišćina|španišćinu]]. Oficielnje nima Texas hamtsku rěč. <gallery mode="packed"> Map_of_Texas_1718.jpg|Karta z lěta 1718 Sanantonio alamo.jpg|Alamo, jedyn ze symbolow boja mjez Mexikom a Texasom Big Bend National Park PB112599.jpg|Hory w narodnym parku ''Big Bend'' Texas_State_Capitol_Night.jpg|Kapitol zwjazkoweho stata Texas Wendish Museum.JPG|Serbski muzej w [[Serbin]]je </gallery> == Žórła == <references /> == Wotkazaj == {{Commonscat}} * [http://www.texas.gov/ Oficielne webstrony] {{ref-en}} {{US-staty}} ffub7jmbvjxfgi39usu5tz3nbi6bovz 2022 0 40179 378479 378352 2022-07-23T11:08:31Z J budissin 7 /* Wumrěće */ wikitext text/x-wiki {{Lěta}} {{Lětna protyka|lěto=2022}} {{Lěto w druhich kalendrach}} '''2022''' je powšitkowne lěto z 365 dnjemi. == Podawki == * [[13. februara]]: Wólby [[Prezident Zwjazkoweje republiki Němska|němskeho zwjazkoweho prezidenta]] přez [[zwjazkowa zhromadźizna|Zwjazkowu zhromadźiznu]]. K druhemu razej bu [[Frank-Walter Steinmeier]] (SPD) za zwjazkoweho prezidenta woleny. * [[24. februara]]: [[Ruska]] zahaji wojersku inwaziju do teritorija [[Ukraina|Ukrainy]], kotruž nimale wšě staty na swěće raznje zasudźeja. * ''meja: Ludličenje w čłonskich statach [[Europska unija|Europskeje unije]]'' * ''wólby do krajnych sejmow [[Posaarska|Posaarskeje]], [[Schleswigsko-Holsteinska|Schleswigsko-Holsteinskeje]], [[Sewjerorynsko-Westfalska|Sewjerorynsko-Westfalskeje]] a [[Delnja Sakska|Delnjeje Sakskeje]]'' * ''do 31. decembra: dospołny wustup [[Němska|Němskeje]] z jadroweje energije k produkciji miliny'' == Róčnicy == * {{0}}[[8. januara]]: 200. narodniny [[Jan Wjela|Jana Radyserba-Wjele]] * [[26. januara]]: 100. posmjertniny [[Kito Šwjela|Kita Šwjele]] * [[28. februara]]: 150. narodniny [[Marjana Domaškojc|Marjany Domaškojc]] * {{0}}[[9. měrca]]: 200. narodniny [[Korla Ernst Pjekar|Korle Ernsta Pjekarja]] * [[15. meje]]: 150. narodniny [[Měrćin Kral|Měrćina Krala]] * [[19. meje]]: 300. narodniny [[Jan Hórčanski|Jana Hórčanskeho]] * [[26. junija]]: 150. narodniny [[Jurij Winger|Jurja Wingera]] * {{0}}[[2. awgusta]]: 100. narodniny [[Jan Buk|Jana Buka]] * [[28. awgusta]]: 350. narodniny [[Jan Wawer|Jana Wawerja]] * [[29. awgusta]]: 100. posmjertniny [[Michał Kokla|Michała Kokle]] * [[15. oktobra]]: 150. posmjertniny [[Handrij Zejler|Handrija Zejlerja]] * {{0}}[[3. decembra]]: 200. narodniny [[Korla Awgust Kocor|Korle Awgusta Kocora]] == Wumrěće == * [[19. januara]]: [[Dixie Dörner]] – němski kopar a trenar (* [[1951]]) * [[19. januara]]: [[Hardy Krüger]] – němski dźiwadźelnik a spisowaćel (* [[1928]]) * [[20. januara]]: [[Meat Loaf]] – US-ameriski rockowy spěwar a dźiwadźelnik (* [[1947]]) * [[20. januara]]: '''[[Juro Mětšk]]''' – serbski komponist (* [[1954]]) * [[10. meje]]: [[Leonid Makarowyč Krawčuk|Leonid Krawčuk]] – ukrainski politikar a statny prezident (* [[1934]]) * [[27. junija]]: '''[[Bjarnat Nowak]]''' – serbski kulturnik a publicist (* [[1925]]) * [[13. julija]]: [[Dieter Wedel]] – němski režiser a awtor wjertnych knihow (* [[1939]]) * [[21. julija]]: [[Uwe Seeler]] – němski kopar a funkcionar kopańcy (* [[1936]]) == Dalše == * [[Kulturna stolica Europy|Kulturne stolicy Europy]]: [[Kaunas]] ([[Litawska]]), [[Esch an der Alzette]] ([[Luxemburgska]]) == Wotkaz == {{Commonscat}} [[Kategorija:2022| ]] [[Kategorija:Lěto (21. lětstotk)]] qganakztgqobr156j0plimyiex74us0