Wikipedija hsbwiki https://hsb.wikipedia.org/wiki/H%C5%82owna_strona MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Media Specialnje Diskusija Wužiwar Diskusija z wužiwarjom Wikipedija Wikipedija diskusija Dataja Diskusija k dataji MediaWiki MediaWiki diskusija Předłoha Diskusija k předłoze Pomoc Pomoc diskusija Kategorija Diskusija ke kategoriji TimedText TimedText talk Modul Modul diskusija Gadget Gadget Diskussion Gadget-Definition Gadget-Definition Diskussion 0 3627 378546 375863 2022-08-04T14:48:43Z J budissin 7 aktualizowane wikitext text/x-wiki {{Město DE |mjeno němske=Nebelschütz |wopon=Wappen_Nebelschuetz.PNG |šěrina=51.263889 |dołhota=14.158611 |region-ISO=DE-SN |karta=Nebelschütz in BZ.svg |gmejnske čisło=14625350 |wysokosć=194 |póstowe čisło=01920 |předwólba=03578 |wjesnjanosta=André Bulank |strona=bjez |adresa-dróha=Hłowna 11a |webstrona=[http://www.nebelschuetz.de nebelschuetz.de] |wobraz=Njebjelčicy - Bjesada a cyrkej.JPG |wopis wobraza=Hłowna dróha z „Bjesadu“ a [[Cyrkej swjateho Měrćina|cyrkwju swj. Měrćina]] }} '''Njebjelčicy''' ({{wrěči|de}} ''Nebelschütz'') su wjes a přisłušaca gmejna w serbskej [[Hornja Łužica|Hornjej Łužicy]]. Wone přisłušeja [[Zarjadniski zwjazk Při Klóšterskej wodźe|zarjadniskemu zwjazkej „Při Klóšterskej wodźe“]] w [[Wokrjes Budyšin|Budyskim wokrjesu]] a maja něhdźe 1.200 wobydlerjow. Gmejna leži w katolskim jadrje [[serbski sydlenski rum|serbskeho sydlenskeho ruma]]. == Geografija == [[Dataja:Miłočanska žaba.jpg|thumb|left|[[Miłočanska žaba]]]] Njebjelčanska gmejna z wjesnymi dźělemi [[Miłoćicy]], Njebjelčicy, [[Pěskecy]], [[Serbske Pazlicy]] a [[Wěteńca]] namaka so při wuchodnych měšćanskich mjezach [[Kamjenc]]a podłu rěčki [[Jawora (rěčka)|Jawora]], praweho přitoka [[Čorny Halštrow|Čorneho Halštrowa]]. Hłowna wjes sama leži něhdźe štyri kilometry juhowuchodnje Kamjenskeho centruma a 21 kilometrow sewjerozapadnje [[Budyšin]]a w serbskich [[Horjany|Horjanach]]. Za zapadny wjesny dźěl na lěwym boku Jawory su wulke tři- a štyristronske burske statoki typiske, mjeztym zo přewažuja na tamnym boku mjeńše dwory něhdyšich chěžkarjow a jednoswójbne domy. Njebjelčicy słušeja po wobydlerstwje a přestrjeni k mjeńšim gmejnam Budyskeho wokrjesa. Gmejna saha wot Němskopazličanskeho wulkeho hata a [[Bušenka|Bušenki]] na sewjeru hač do Miłočanskeje skały na juhu. Južna połojca gmejnskeho teritorija słuša hišće k [[Horjany|Horjanam]], mjeztym zo je zbytna połojca přewažnje płona a w samym sewjeru wokoło Pěskec tež husće z jehlinowym lěsom porosćena. Gmejna mjezuje na [[Wóslink]] w samym sewjeru, [[Ralbicy-Róžant]] na sewjerowuchodźe, [[Worklecy]] na wuchodźe, [[Pančicy-Kukow]] a [[Halštrow]] na juhu a Kamjenc na zapadźe. Najwjetša wodźizna gmejny je ''Stary hat'' mjez Pěskecami a [[Smjerdźaca|Smjerdźacej]]. Pěskečanska jama, kiž wužiwa so dźensa jako kupanišćo, leži hižo na Worklečanskich honach. Jenička přispomnjenja hódna rěčka je Jawora, kotraž běži přez Miłoćicy a Njebjelčicy. Najwyši dypk je ''Kamjentna hórka'' (206,6 m) mjez Serbskimi Pazlicami a Wěteńcu a najniši při ''Špitałskich łukach'' w Pěskečanskim lěsu njedaloko Bušenki (143 m). Ke geografiskim zajimawostkam słuša tak mjenowana „[[Miłočanska žaba]]“, hoberski błudźenk wupadacy kaž žabka, kiž steji njedaloko Miłoćic při Jaworje. === Wjesne dźěle === Do Njebjelčanskeje gmejny słušeja slědowace wsy: {{Census2011|Njebjelčicy|14625350| {{Census2011/linka|[[Miłoćicy]]|231|39,1|114|26|17|3,0}} {{Census2011/linka|Njebjelčicy|426|42,8|103|28|29|2,7}} {{Census2011/linka|[[Pěskecy]]|204|41,1|110|23|22|2,8}} {{Census2011/linka|[[Serbske Pazlicy]]|281|41,3|108|35|30|3,2}} {{Census2011/linka|[[Wěteńca]]|54|47,5|93|26|48|3,2}} {{Census2011/gmejna|1196|41,6|107|28|26|2,9}} }} == Stawizny == [[Dataja:Nebelschütz 001.jpg|mini|Powětrowy wobraz Njebjelčic]] Prěnje historiske naspomnjenje jako sydło knjeza ''Peter de Nebelsicz'' sta so w lěće [[1289]]. Wjesne mjeno pochadźa prawdźepodobnje wot staroserbskeho muskeho mjena ''Nebělš'' abo ''Nebělk'', zestajeneho z „nje-“ a „běły“. Znajmjeńša wot 15. lětstotka wobsteji Njebjelčanska wosada, ke kotrejž słušeja ze starodawna susodne Serbske Pazlicy. Drjewjana cyrkwička z kěrchowom steješe pak hižo w lěće 1346 wosrjedź wsy. Kapałka w Pěskecach płaći jako filialna cyrkej. Ležownostne knjejstwo měješe hač do 19. lětstotka [[Klóšter Marijina hwězda|klóšter Marijina hwězda]], čehoždla wosta wjes tež po [[reformacija|reformaciji]] katolska.<ref name="digit">{{HOV|Nebelschütz (1)|Njebjelčicy}}</ref> W běhu [[Třicećilětna wójna|třicećilětneje wójny]] 1631 a hišće raz 1739 bě wjes wot wulkeju wohnjow potrjechena. Dźensniša [[Cyrkej swjateho Měrćina|cyrkej swj. Měrćina]] bu po druhim wohnju wot 1740 do 1743 natwarjena. Wot lěta 1765 słušeja tež [[Pěskecy]] k najmjeńšej serbsko-katolskej wosadźe. Nimo toho chodźachu katolscy wobydlerjow z hewak ewangelskich [[Němske Pazlicy|Němskich Pazlic]] a [[Čornow]]a do Njebjelčic kemši. W 19. lětstotku wobsteješe hišće wosadna šula we wsy, kotruž wopytachu katolscy hólcy z wosady kaž tež z ke Chróšćanskej wosadźe słušaceje [[Wěteńca|Wěteńcy]]. Njebjelčanske holcy chodźachu do klóšterskeje šule Marijineje hwězdy. [[Arnošt Muka]] w swojej ''Statistice'' 14 burskich kubłow naliči: Marec, Roblec, Koklic, Kralec, Hostakec, Libšec, Ródlec, Hajnišec, Grósec, Strancec, Bjenšec, Nowakec, Knjezec a Šibšec. Dale běchu we wsy štyri žiwnosće, a to Rajskec, Bryckec, Ławrjenčkec a Ledźborec.<ref>Arnošt Muka: ''Statistika łužiskich Serbow.'' Z nakładom spisaćela, Budyšin 1884–86, str. 431 sl.</ref> W lěće 1974 so susodne Miłoćicy a Serbske Pazlicy zagmejnowaštej a 1994 so Pěskecy z Róžeńčanskeje do Njebjelčanskeje gmejny přerjadowachu. === Towarstwa === W Njebjelčicach skutkowachu slědowace serbske towarstwa: * [[Serbske burske towarstwo]] (1848/49) – čłon [[Zjednoćene serbske towarstwa|Zjednoćenych serbskich towarstwow]], kiž załožichu so w oktobrje a nowembrje lěta 1848 we wjacorych gmejnach serbskeje Łužicy; zakaza so w awgusće 1849 zhromadnje z druhimi serbskimi a němskimi „wótčinskimi towarstwami“. Jeho předsyda bě Jan Kokla z Njebjelčic. * Pobočne serbske burske towarstwo při [[Towarstwo serbskich burow|Towarstwje serbskich burow]] (1891–1912) – wotrjad Chróšćanskeho burskeho towarstwa * [[Towarstwo knježnow]] (1911–37) – towarstwo za serbskich holcow po přikładźe [[Radwor|Radworskeho]] towarstwa knježnow ze zaměrom, katolske nabožinske žiwjenje a serbske wašnja a nałožki hajić; po lěće 1920 čłon [[Domowina|Domowiny]]; zhromadnje z njej 1937 zakazane * [[Serbska katolska Bjesada w Njebjelčicach]] (1912–37) – čłon [[Towarstwo Cyrila a Metoda|towarstwa Cyrila a Metoda]] a po lěće 1920 tež [[Domowina|Domowiny]]; załožene ze zaměrom hajenja serbskeje rěče, tradicijow a katolskeje nabožiny w kónčinach blisko němskeho [[Kamjenc]]a; organizowaše chór, dźiwadłowu skupinu, swjedźenje, darjenske akcije a politiske diskusije; mjez załožerjemi běchu [[Franc Kral]], kapłan [[Michał Mič]], farar [[Jurij Gustav Kubaš]], farar [[Jakub Žur (1876)|Jakub Žur]] a kubler [[Jurij Łusčanski (Serbske Pazlicy)|Jurij Łusčanski]]; zhromadnje z Domowinu 1937 zakazane * [[Towarstwo młodźencow]] (1923–37) – čłon [[Zwjazk towarstwow serbskich młodźencow|Zwjazka towarstwow serbskich młodźencow]] * Jednota [[Sokoł]] (1924–30) – wotrjad [[Serbski Sokoł|Serbskeho Sokoła]] z 25 čłonami; steješe w konkurency ze Serbskim ratarskim dorostom a wustupi kaž wšitke katolske Sokołske jednoty 1930 ze zwjazka; prěni předsyda bě wučer [[Filip Jakubaš]]. * [[Serbski ratarski dorost]] (1929–33) – čłon [[Zwjazk serbskeho ratarskeho dorosta|Zwjazka serbskeho ratarskeho dorosta]]; załožene, zo by pomjeńšało wliw němskeho „Landbund“ na serbskich wsach<ref>{{Musiat2001|97sl., 248, 325, 341slsl., 429sl., 434sl., 463}}</ref> * Sportowa jednotka (SJ) Njebjelčicy bu dnja 8. nowembra 1957 załožena. == Wobydlerstwo == [[Dataja:Osterreiter Nebelschütz.JPG|thumb|upright|[[Jutrowne jěchanje|Křižerjo]] w Njebjelčicach]] Po [[Arnošt Muka|Arnošta Mukowej]] statistice mějachu Njebjelčicy we 1880tych lětach 271 wobydlerjow, mjez nimi 256 Serbow (94&nbsp;%) a 15 Němcow.<ref>{{Černik|99}}</ref> [[Arnošt Černik]] zwěsći w lěće 1956 po přićehnjenju mnohich wuhnatych z němskich wuchodnych kónčin serbskorěčny podźěl wobydlerstwa Njebjelčanskeje gmejny wot jenož hišće 55,6&nbsp;%.<ref>{{Elle1995|251|450|188|0|62|200}}</ref> Hižo lětstotki dołho leža Njebjelčicy při zapadnej kromje serbskeho rěčneho ruma. W lěće 1925 bě we wsy samej mjez tehdy 353 wobydlerjemi 303 katolskich (85,8&nbsp;%) a 49 ewangelskich. Po ludličenju lěta 2011 bě 84,4&nbsp;% wobydlerjow Njebjelčanskeje gmejny katolskeje a 4,2&nbsp;% ewangelskeje konfesije. 11,4&nbsp;% njepřisłušachu žanomu nabožinskemu zhromadźenstwu.<ref>[https://ergebnisse.zensus2011.de/#StaticContent:146255501350,BEK_4_2_6,m,table Wuslědki censusa 2011 za Njebjelčansku gmejnu: Nabožina]</ref> Ewangelscy wěriwi chodźa do Kamjenca. Spočatk 2000tych lět rěčeštej dwě třećinje wobydlerstwa serbsce.<ref>[[Měrćin Wałda|Walde, Martin]]: ''Demographisch-statistische Betrachtungen im Gemeindeverband "Am Klosterwasser".'' W: [[Lětopis]] 51 (2004), zwjazk 1</ref> == Politika == Gmejna słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej [[Wólbny wokrjes Budyšin 2|53 (Budyšin 2)]] a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej [[Zwjazkowy wólbny wokrjes Budyšin I|156 (Budyšin I)]]. === Gmejnska rada === Njebjelčanska [[gmejnska rada]] ma tuchwilu dwanaće čłonow. Komunalne wólby lěta 2014 mějachu slědowace wuslědki: {| class="prettytable" |- class="hintergrundfarbe5" ! rowspan="2" | Strony a zjednoćenstwa ! colspan="2" | 2019 ! colspan="2" | 2014 ! colspan="2" | 2009 |- class="hintergrundfarbe5" !&nbsp;% ! sydła !&nbsp;% ! sydła !&nbsp;% ! sydła |- |[[Křesćansko-demokratiska unija Němskeje]] (CDU) |style="text-align: right;" |61,8 |style="text-align: right;" |8 |style="text-align: right;" |52,6 |style="text-align: right;" |7 |style="text-align: right;" |54,5 |style="text-align: right;" |7 |- |Swobodne wolerske zjednoćenstwo |style="text-align: right;" |18,3 |style="text-align: right;" |2 |style="text-align: right;" |19,3 |style="text-align: right;" |2 |style="text-align: right;" |33,1 |style="text-align: right;" |4 |- |Přećeljo sporta |style="text-align: right;" |11,5 |style="text-align: right;" |1 |style="text-align: right;" |16,4 |style="text-align: right;" |2 |style="text-align: right;" |12,3 |style="text-align: right;" |1 |- |[[Lěwica]] |style="text-align: right;" |8,4 |style="text-align: right;" |1 |style="text-align: right;" |- |style="text-align: right;" |- |style="text-align: right;" |- |style="text-align: right;" |- |- |[[Socialnodemokratiska strona Němskeje]] (SPD) |style="text-align: right;" |- |style="text-align: right;" |- |style="text-align: right;" |11,6 |style="text-align: right;" |1 |style="text-align: right;" |- |style="text-align: right;" |- |- class="hintergrundfarbe5" ! style="text-align: left;" | cyłkownje | style="text-align: right;" | 100,0 | style="text-align: right;" | 12 | style="text-align: right;" | 100,0 | style="text-align: right;" | 12 | style="text-align: right;" | 100,0 | style="text-align: right;" | 12 |- class="hintergrundfarbe5" ! style="text-align: left;" | wobdźělenje |colspan="2" style="text-align: center;" | 79,4&nbsp;% |colspan="2" style="text-align: center;" | 65,0&nbsp;% |colspan="2" style="text-align: center;" | 64,8&nbsp;% |} Gmejnskej radźe přisłušeja wot 2019 slědowace radźićeljo a radźićelki: * '''CDU:''' Tomaš Šwejda, Frank Kral, Tomaš Klar, Silvio Reinecke, Christina Łušćanscyna, Kristin Domšowa, Daniel Möller, Maćij Cyž * '''Swobodni wolerjo:''' Claudia Liznarjowa, Oliver Loch * '''Přećeljo sporta:''' Frank Domš * '''Lěwica:''' Lukaš Deleńk<ref>''Tole su woleni gmejnscy a měšćanscy radźićeljo.'' W [[Serbske Nowiny|Serbskich Nowinach]] dnja 29. meje 2019.</ref> === Wjesnjanosta === Čestnohamtski wjesnjanosta Njebjelčic je wot 1. awgusta 2022 [[André Bulank]] (bjezstronski). Wón bu dnja 12. junija 2022 ze 86,2&nbsp;% hłosow za naslědnika dołholětneho wjesnjanosty Tomaša Čornaka (CDU) woleny.<ref>[https://wahlen.sachsen.de/buergermeisterwahl-wahlergebnisse-2022.php?landkreis=14625&gemeinde=14625350&_ptabs=%7B%22%23tab-wahlgang_eins%22%3A1%7D Podaća na wahlen.sachsen.de]</ref> == Wosobiny == === W Njebjelčicach so narodźili === * [[Franc Jurij Lok]] (1751–1831), biskop a spisowaćel * [[Jan Mahr (1765)|Jan Mahr]] (1765–1848), farar a dobroćel katolskich Serbow * [[Jan Kokla]] (1798–1886), wulkobur, gmejnski předstejer a wjednik burskeho hibanja * [[Jan Jakub Pjetaš]] (1815–1885), wučer a kulturny prócowar * [[Jurij Nowak]] (1853–1887), kapłan, redaktor a narodny prócowar * [[Jakub Žur (1876)|Jakub Žur]] (1876–1969), farar, redaktor a kulturny prócowar * [[Mikławš Dórnik]] (1877–1946), farar a spěchowar serbskeho dźiwadła * [[Jan Skala]] (1889–1945), spisowaćel a publicist * [[Jurij Wuješ]] (1905–1968), wučer, basnik, redaktor a dźiwadźelnik * [[Jan Hejduška]] (1915–1944), basnik a aktiwny čłon Praskeje Serbowki * [[Jan Buk]] (1922–2019), moler * [[Jan Cyž (1923)|Jan Cyž]] (1923–1944), hudźbnik * [[Hubert Žur]] (1923–2013) – žurnalist, přełožowar, wudawaćel a nakładnik * [[Jan Hanski]] (1925–2004), moler a grafikar === W Njebjelčicach skutkowali === * [[Donat Józef Ćěsla]] (1614–90), Njebjelčanski farar 1676–79, awtor chroniki Njebjelčanskeje wosady * [[Mikławš Jacsławk]] (1827–62), kapłan w Njebjelčicach 1855–62 * [[Jurij Gustav Kubaš]] (1845–1924), Njebjelčanski farar 1891–1918 * [[Michał Mič]] (1879–1946), farar a domiznowědnik; w Njebjelčicach 1918–46 * [[Filip Jakubaš]] (1895–1966), Njebjelčanski wučer 1919–33 * [[Jurij Handrik]] (1897–1963), farar, kulturny prócowar, městopředsyda Domowiny; w Njebjelčicach 1946–63 == Hlej tež == * [[Lisćina kulturnych pomnikow w Njebjelčicach]] ==Žórła == * {{BKD|35|226|222|Nebelschitz}} * Jurij Łuščanski: ''Njebjelčicy – abo „Wjesele dźensa...“.'' W [[Rozhlad|Rozhledźe]] 11/1992, str. 399–403 <references/> == Wotkaz == {{Commonscat|Nebelschütz/Njebjelčicy|Njebjelčicy}} {{Wokrjes Budyšin}} [[Kategorija:Wokrjes Budyšin]] [[Kategorija:Sydlišćo w Budyskim wokrjesu]] [[Kategorija:Sydlišćo w Hornjej Łužicy]] [[Kategorija:Gmejna w Sakskej]] [[Kategorija:Njebjelčicy]] [[Kategorija:Sydlišćo w serbskim sydlenskim rumje]] [[Kategorija:Prěnje naspomnjenje 1289]] [[Kategorija:Cyrkwinska wjes]] ax5ru6w92gqxc5nb8z40yhwljtr5mxk 0 3641 378544 369630 2022-08-04T14:43:03Z J budissin 7 /* Wjesnjanosta */ aktualizowane wikitext text/x-wiki {{Město DE |mjeno němske=Räckelwitz |wopon=Raeckelwitz_Coa.png |šěrina=51.255833 |dołhota=14.223611 |region-ISO=DE-SN |karta=Räckelwitz in BZ.svg |gmejnske čisło=14625470 |wysokosć=164 |póstowe čisło=01920 |předwólba=035796 |adresa-dróha=Hłowna 41 |wjesnjanosta=Franc Brusk |strona=CDU |webstrona=[http://www.raeckelwitz.de/ raeckelwitz.de] |wobraz=Worklečan hród.JPG |wopis wobraza=Worklečan hród z kapałku }} '''Worklecy''' ({{wrěči|de}} ''Räckelwitz'') su wjes a gmejna w [[Sakska|sakskej]] [[Hornja Łužica|Hornjej Łužicy]]. Wone su čłonska gmejna [[Zarjadniski zwjazk Při Klóšterskej wodźe|zarjadniskeho zwjazka Při Klóšterskej wodźe]]. Gmejna leži w katolskim jadrje [[serbski sydlenski rum|serbskeho sydlenskeho ruma]]; wulki dźěl wobydlerstwa su [[Serbja]]. == Geografija a wobchad == [[Dataja:Räckelwitz 001.jpg|mini|left|Powětrowy wobraz Worklec (2017)]] Gmejna leži něhdźe wósom kilometrow na wuchod wot wokrjesneho města [[Kamjenc]] a wokoło 15 kilometrow sewjerozapadnje wot [[Budyšin]]a w serbskich [[Horjany|Horjanach]]. [[Zwjazkowa awtodróha 4|A 4]] je přez najězd na awtodróhu [[Horni Wujězd]] (wokoło 6 km) docpějomna. Gmejna leži w zapadnej Hornjej Łužicy na kromje Zapadołužiskeje pahórčiny, w přechodźe mjezy płonymi hatnišćemi na sewjer a Łužiskich hór na juhu. Přez Worklecy běži [[Klóšterska woda]], prawy přitok [[Čorny Halštrow|Čorneho Halštrowa]]. == Stawizny == Worklecy buchu w lěće 1280 jako ''Rokolewicz'' prěni raz přez wopismo naspomnjene. Wot lěta 1304 běše tu ryćerkubło.<ref>{{HOV|Räckelwitz|Worklecy}}</ref> Poslednja wobsedźerka kubła, hrabina Monika von Stollberg, wotkaza knježi dom [[Malteski rjad|Malteskemu rjadej]]. W dobje wot 1903 do 2000 běše potom w něhdyšim knježim domje katolska chorownja tutoho rjada. Wulki dźěl wobydlerjow wokoliny je so we Worklecach narodźił. === Rěč === Po [[Arnošt Muka|Mukowej]] statistice z lětow 1884/85 rěčachu tehdy 522 wot cyłkownje 539 Worklečanow a Nowowješćanow serbsce.<ref>{{Černik}}</ref> [[Arnošt Černik]] zwěsći w lěće 1956 we Worklečanskej gmejnje serbskorěčny podźěl wobydlerstwa wot hišće 86,4&nbsp;%.<ref>{{Elle1995|252|692|432|0|166|94}}</ref> == Politika == Gmejna słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej [[Wólbny wokrjes Budyšin 2|53 (Budyšin 2)]] a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej [[Zwjazkowy wólbny wokrjes Budyšin I|156 (Budyšin I)]]. === Gmejnska rada === [[Gmejnska rada]] ma tuchwilu dwanaće čłonow. Komunalne wólby lěta 2019 mějachu slědowace wuslědki:<ref>[https://wahlen.sachsen.de/Ergebnisse_GR19.php?landkreis=14625&_ptabs=%7B%22%23tab-stimmenverteilung%22%3A1%7D&gemeinde=14625470 Wuslědki komunalnych wólbow dnja 26. meje 2019] we Worklecach na wahlen.sachsen.de</ref> {| class="prettytable" |- class="hintergrundfarbe5" ! rowspan="2" | Strony a zjednoćenstwa ! colspan="2= | 2019 ! colspan="2" | 2014 |- class="hintergrundfarbe5" !&nbsp;% ! sydła !&nbsp;% ! sydła |- |[[Křesćansko-demokratiska unija Němskeje]] (CDU) |style="text-align: right;" |60,9 |style="text-align: right;" |8 |style="text-align: right;" |70,6 |style="text-align: right;" |9 |- |Swobodne serbske wolerske zjednoćenstwo |style="text-align: right;" |31,8 |style="text-align: right;" |4 |style="text-align: right;" |29,4 |style="text-align: right;" |3 |- |PVR |style="text-align: right;" |7,4 |style="text-align: right;" |- |style="text-align: right;" |- |style="text-align: right;" |- |- class="hintergrundfarbe5" ! style="text-align: left;" | cyłkownje | style="text-align: right;" | 100,0 | style="text-align: right;" | 12 | style="text-align: right;" | 100,0 | style="text-align: right;" | 12 |- class="hintergrundfarbe5" ! style="text-align: left;" | wobdźělenje |colspan="2" style="text-align: center;" | 69,8&nbsp;% |colspan="2" style="text-align: center;" | 62,2&nbsp;% |} Gmejnskej radźe přisłušeja wot 2019 slědowace radźićeljo a radźićelki: * '''CDU:''' Dr. Beno Wałda, Maćij Bjeńš, Florian Šołta, Sigrid Brücknerowa, Jadwiga Richterowa, Pětr Brězan, Robert Šołta, Marcel Rjelka * '''Serbske wolerske zjednoćenstwo:''' Antje Bobcyna, Jan Kliman, Stefan Hicka, Měrko Šmit<ref>''Tole su woleni gmejnscy a měšćanscy radźićeljo.'' W [[Serbske Nowiny|Serbskich Nowinach]] dnja 29. meje 2019.</ref> === Wjesnjanosta === Čestnohamtski wjesnjanosta Worklec je wot 1. awgusta 2022 Clemens Poldrack, kiž bě při wólbach 12. junija tutoho lěta 54,3&nbsp;% hłosow dóstał. Jeho přećiwny kandidat bě Pětr Brězan za CDU (45,7&nbsp;%). Do toho steješe hižo z 1970tych lět [[Franc Brusk]] (CDU) na čole gmejny a bě w poslednich lětach najdlěje amtěrowacy wjesnjanosta Sakskeje.<ref>[https://wahlen.sachsen.de/buergermeisterwahl-wahlergebnisse-2022.php?landkreis=14625&gemeinde=14625470&_ptabs=%7B%22%23tab-wahlgang_eins%22%3A1%7D Wuslědki komunalnych wólbow dnja 12. junija 2022] we Worklecach na statistik.sachsen.de</ref> == Wjesne dźěle == Do Worklečanskeje gmejny słušeja slědowace wsy: {| class="sortable mw-datatable centered" style="text-align:right" |- ! width="18%" class="unsortable" style="text-align:center" | wjes !! <small>wob.</small> !! <small>přer.<br />staroba !! ♀/♂^a !! <small>kwocient<br />młodych</small>^b !! <small>kwocient<br />starych</small>^c !! <small>wosoby/<br/>domjacnosć</small> |- |style="text-align:left"| [[Haty]] || 28 || 40,7 || 100 || 26 || 21 || 2,8 |- |style="text-align:left"| [[Horni Hajnk]] || 12 || 52,9 || 140 || 17 || 83 || 3,0 |- |style="text-align:left"| [[Nowa Wjeska]] || 168 || 41,5 || 115 || 24 || 23 || 2,9 |- |style="text-align:left"| [[Smječkecy]] || 288 || 49,4 || 81 || 21 || 49 || 3,1 |- |style="text-align:left"| Worklecy || 485 || 44,7 || 115 || 24 || 36 || 2,9 |- |style="text-align:left"| [[Wudwor (Worklecy)|Wudwor]] || 137 || 41,6 || 65 || 31 || 28 || 2,7 |- |style="text-align:left"| '''gmejna''' || '''1118''' || '''45,0''' || '''98''' || '''24''' || '''36''' || '''2,9''' |- !colspan="7" align="left" class="unsortable" | <small>podaća po cencusu 2011; staw: 9.5.2011<ref>[https://www.statistik.sachsen.de/download/080_Zensus_2011_Gemeindeteile/GT_14625470.pdf Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Worklecy] {{ref-de}}</ref><br />a: ličba mužow na 100 žonow<br />b: poměr ličby wosobow pod 18 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65<br />c: poměr ličby wosobow nad 65 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65</small> |} == Kubłanje == We Worklecach nadeńdźetej so Serbska zakładna a Serbska wyša šula „Michał Hórnik“.<ref>[https://www.witaj-sprachzentrum.de/obersorbisch/sb/sorbisch-in-schulen/schulen-in-sachsen/ Lisćina šulow z poskitkom serbskeje wučby] na webstronje Rěčneho centruma WITAJ</ref> == Wosobiny == [[Dataja:Worklecy – Michał Hórnik.jpg|mini|[[Michał Hórnik|Hórnikowy]] pomnik we Worklecach]] Dla porodneje stacije něhdyšeje Worklečanskeje katolskeje chorownje je so w 20. lětstotku wulki dźěl wobydlerjow susodnych gmejnow, tež wokrjesneho města Kamjenca, we Worklecach narodźił. * [[Michał Hórnik]] (1833–1894), duchowny a jedyn z najwuznamnišich spěchowarjow serbskeho pismowstwa w 19. lětstotku * [[Michał Kokla]] (1840–1922), burski kubler a zapósłanc Sakskeho krajneho sejma * [[Mikławš Žur]] (1859–1932), farar a awtor * [[Pawoł Njek]] (1891–1944), wučer, wopor nacionalsocializma; 1918–22 wučer we Worklecach * [[Jurij Kubaš-Worklečan]] (1902–1983), wučer a spisowaćel * [[Jurij Brězan]] (1916–2006), spisowaćel * [[Jan Handrik]] (1924–2015), kulturny funkcionar a awtor * [[Jěwa-Marja Čornakec]] (* 1959), spisowaćelka a nowinarka * [[Stanisław Tilich]] (* 1959), politikar * [[Peggy Wagenführ]] (* 1976), biatletka * [[Lukas Rietzschel]] (* 1994), awtor == Zajimawostki == *Knježi dom Barokny knježi dom z dźewjeć wóskami a jednymi schodami pod hołym njebjom. Kedźby hódna je hrodowska kapałka Marije Maćerje Božeje w Beuronskim stilu, kotraž słuša ke [[Cyrkej swjateju Symana a Judy Tadeja|Chróšćanskej wosadźe]]. W knježim domje běše chorownja připrawjena. Natwary 20. lětstotka čakaja hišć na wottorhanje. W zahrodowym domje su sotry žiwe, kotrež běchu hač do swojeho wuměnka w chorowni dźěłali. Na domje su wjacore wopony a monogramowe kamjenje [[Stolbergscy hrabjojo|hrabjow Stolberg-Stolberg]]. ''Hlej tež: [[Lisćina kulturnych pomnikow we Worklecach|Lisćinu kulturnych pomnikow we Worklecach]]'' == Žórła == <references /> == Wotkaz == {{Commonscat|Räckelwitz|Worklecy}} {{Wokrjes Budyšin}} [[Kategorija:Sydlišćo w Budyskim wokrjesu]] [[Kategorija:Sydlišćo w Hornjej Łužicy]] [[Kategorija:Gmejna w Sakskej]] [[Kategorija:Sydlišćo při Klóšterskej wodźe]] [[Kategorija:Worklecy| ]] [[Kategorija:Sydlišćo w serbskim sydlenskim rumje]] [[Kategorija:Prěnje naspomnjenje 1280]] qtvko4mzp2x8w3e6ao9zvnkw1scn5ll 378545 378544 2022-08-04T14:43:23Z J budissin 7 wikitext text/x-wiki {{Město DE |mjeno němske=Räckelwitz |wopon=Raeckelwitz_Coa.png |šěrina=51.255833 |dołhota=14.223611 |region-ISO=DE-SN |karta=Räckelwitz in BZ.svg |gmejnske čisło=14625470 |wysokosć=164 |póstowe čisło=01920 |předwólba=035796 |adresa-dróha=Hłowna 41 |wjesnjanosta=Clemens Poldrack |strona=bjez |webstrona=[http://www.raeckelwitz.de/ raeckelwitz.de] |wobraz=Worklečan hród.JPG |wopis wobraza=Worklečan hród z kapałku }} '''Worklecy''' ({{wrěči|de}} ''Räckelwitz'') su wjes a gmejna w [[Sakska|sakskej]] [[Hornja Łužica|Hornjej Łužicy]]. Wone su čłonska gmejna [[Zarjadniski zwjazk Při Klóšterskej wodźe|zarjadniskeho zwjazka Při Klóšterskej wodźe]]. Gmejna leži w katolskim jadrje [[serbski sydlenski rum|serbskeho sydlenskeho ruma]]; wulki dźěl wobydlerstwa su [[Serbja]]. == Geografija a wobchad == [[Dataja:Räckelwitz 001.jpg|mini|left|Powětrowy wobraz Worklec (2017)]] Gmejna leži něhdźe wósom kilometrow na wuchod wot wokrjesneho města [[Kamjenc]] a wokoło 15 kilometrow sewjerozapadnje wot [[Budyšin]]a w serbskich [[Horjany|Horjanach]]. [[Zwjazkowa awtodróha 4|A 4]] je přez najězd na awtodróhu [[Horni Wujězd]] (wokoło 6 km) docpějomna. Gmejna leži w zapadnej Hornjej Łužicy na kromje Zapadołužiskeje pahórčiny, w přechodźe mjez płonymi hatnišćemi na sewjer a Łužiskich hór na juhu. Přez Worklecy běži [[Klóšterska woda]], prawy přitok [[Čorny Halštrow|Čorneho Halštrowa]]. == Stawizny == Worklecy buchu w lěće 1280 jako ''Rokolewicz'' prěni raz přez wopismo naspomnjene. Wot lěta 1304 běše tu ryćerkubło.<ref>{{HOV|Räckelwitz|Worklecy}}</ref> Poslednja wobsedźerka kubła, hrabina Monika von Stollberg, wotkaza knježi dom [[Malteski rjad|Malteskemu rjadej]]. W dobje wot 1903 do 2000 běše potom w něhdyšim knježim domje katolska chorownja tutoho rjada. Wulki dźěl wobydlerjow wokoliny je so we Worklecach narodźił. === Rěč === Po [[Arnošt Muka|Mukowej]] statistice z lětow 1884/85 rěčachu tehdy 522 wot cyłkownje 539 Worklečanow a Nowowješćanow serbsce.<ref>{{Černik}}</ref> [[Arnošt Černik]] zwěsći w lěće 1956 we Worklečanskej gmejnje serbskorěčny podźěl wobydlerstwa wot hišće 86,4&nbsp;%.<ref>{{Elle1995|252|692|432|0|166|94}}</ref> == Politika == Gmejna słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej [[Wólbny wokrjes Budyšin 2|53 (Budyšin 2)]] a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej [[Zwjazkowy wólbny wokrjes Budyšin I|156 (Budyšin I)]]. === Gmejnska rada === [[Gmejnska rada]] ma tuchwilu dwanaće čłonow. Komunalne wólby lěta 2019 mějachu slědowace wuslědki:<ref>[https://wahlen.sachsen.de/Ergebnisse_GR19.php?landkreis=14625&_ptabs=%7B%22%23tab-stimmenverteilung%22%3A1%7D&gemeinde=14625470 Wuslědki komunalnych wólbow dnja 26. meje 2019] we Worklecach na wahlen.sachsen.de</ref> {| class="prettytable" |- class="hintergrundfarbe5" ! rowspan="2" | Strony a zjednoćenstwa ! colspan="2= | 2019 ! colspan="2" | 2014 |- class="hintergrundfarbe5" !&nbsp;% ! sydła !&nbsp;% ! sydła |- |[[Křesćansko-demokratiska unija Němskeje]] (CDU) |style="text-align: right;" |60,9 |style="text-align: right;" |8 |style="text-align: right;" |70,6 |style="text-align: right;" |9 |- |Swobodne serbske wolerske zjednoćenstwo |style="text-align: right;" |31,8 |style="text-align: right;" |4 |style="text-align: right;" |29,4 |style="text-align: right;" |3 |- |PVR |style="text-align: right;" |7,4 |style="text-align: right;" |- |style="text-align: right;" |- |style="text-align: right;" |- |- class="hintergrundfarbe5" ! style="text-align: left;" | cyłkownje | style="text-align: right;" | 100,0 | style="text-align: right;" | 12 | style="text-align: right;" | 100,0 | style="text-align: right;" | 12 |- class="hintergrundfarbe5" ! style="text-align: left;" | wobdźělenje |colspan="2" style="text-align: center;" | 69,8&nbsp;% |colspan="2" style="text-align: center;" | 62,2&nbsp;% |} Gmejnskej radźe přisłušeja wot 2019 slědowace radźićeljo a radźićelki: * '''CDU:''' Dr. Beno Wałda, Maćij Bjeńš, Florian Šołta, Sigrid Brücknerowa, Jadwiga Richterowa, Pětr Brězan, Robert Šołta, Marcel Rjelka * '''Serbske wolerske zjednoćenstwo:''' Antje Bobcyna, Jan Kliman, Stefan Hicka, Měrko Šmit<ref>''Tole su woleni gmejnscy a měšćanscy radźićeljo.'' W [[Serbske Nowiny|Serbskich Nowinach]] dnja 29. meje 2019.</ref> === Wjesnjanosta === Čestnohamtski wjesnjanosta Worklec je wot 1. awgusta 2022 Clemens Poldrack, kiž bě při wólbach 12. junija tutoho lěta 54,3&nbsp;% hłosow dóstał. Jeho přećiwny kandidat bě Pětr Brězan za CDU (45,7&nbsp;%). Do toho steješe hižo z 1970tych lět [[Franc Brusk]] (CDU) na čole gmejny a bě w poslednich lětach najdlěje amtěrowacy wjesnjanosta Sakskeje.<ref>[https://wahlen.sachsen.de/buergermeisterwahl-wahlergebnisse-2022.php?landkreis=14625&gemeinde=14625470&_ptabs=%7B%22%23tab-wahlgang_eins%22%3A1%7D Wuslědki komunalnych wólbow dnja 12. junija 2022] we Worklecach na statistik.sachsen.de</ref> == Wjesne dźěle == Do Worklečanskeje gmejny słušeja slědowace wsy: {| class="sortable mw-datatable centered" style="text-align:right" |- ! width="18%" class="unsortable" style="text-align:center" | wjes !! <small>wob.</small> !! <small>přer.<br />staroba !! ♀/♂^a !! <small>kwocient<br />młodych</small>^b !! <small>kwocient<br />starych</small>^c !! <small>wosoby/<br/>domjacnosć</small> |- |style="text-align:left"| [[Haty]] || 28 || 40,7 || 100 || 26 || 21 || 2,8 |- |style="text-align:left"| [[Horni Hajnk]] || 12 || 52,9 || 140 || 17 || 83 || 3,0 |- |style="text-align:left"| [[Nowa Wjeska]] || 168 || 41,5 || 115 || 24 || 23 || 2,9 |- |style="text-align:left"| [[Smječkecy]] || 288 || 49,4 || 81 || 21 || 49 || 3,1 |- |style="text-align:left"| Worklecy || 485 || 44,7 || 115 || 24 || 36 || 2,9 |- |style="text-align:left"| [[Wudwor (Worklecy)|Wudwor]] || 137 || 41,6 || 65 || 31 || 28 || 2,7 |- |style="text-align:left"| '''gmejna''' || '''1118''' || '''45,0''' || '''98''' || '''24''' || '''36''' || '''2,9''' |- !colspan="7" align="left" class="unsortable" | <small>podaća po cencusu 2011; staw: 9.5.2011<ref>[https://www.statistik.sachsen.de/download/080_Zensus_2011_Gemeindeteile/GT_14625470.pdf Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Worklecy] {{ref-de}}</ref><br />a: ličba mužow na 100 žonow<br />b: poměr ličby wosobow pod 18 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65<br />c: poměr ličby wosobow nad 65 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65</small> |} == Kubłanje == We Worklecach nadeńdźetej so Serbska zakładna a Serbska wyša šula „Michał Hórnik“.<ref>[https://www.witaj-sprachzentrum.de/obersorbisch/sb/sorbisch-in-schulen/schulen-in-sachsen/ Lisćina šulow z poskitkom serbskeje wučby] na webstronje Rěčneho centruma WITAJ</ref> == Wosobiny == [[Dataja:Worklecy – Michał Hórnik.jpg|mini|[[Michał Hórnik|Hórnikowy]] pomnik we Worklecach]] Dla porodneje stacije něhdyšeje Worklečanskeje katolskeje chorownje je so w 20. lětstotku wulki dźěl wobydlerjow susodnych gmejnow, tež wokrjesneho města Kamjenca, we Worklecach narodźił. * [[Michał Hórnik]] (1833–1894), duchowny a jedyn z najwuznamnišich spěchowarjow serbskeho pismowstwa w 19. lětstotku * [[Michał Kokla]] (1840–1922), burski kubler a zapósłanc Sakskeho krajneho sejma * [[Mikławš Žur]] (1859–1932), farar a awtor * [[Pawoł Njek]] (1891–1944), wučer, wopor nacionalsocializma; 1918–22 wučer we Worklecach * [[Jurij Kubaš-Worklečan]] (1902–1983), wučer a spisowaćel * [[Jurij Brězan]] (1916–2006), spisowaćel * [[Jan Handrik]] (1924–2015), kulturny funkcionar a awtor * [[Jěwa-Marja Čornakec]] (* 1959), spisowaćelka a nowinarka * [[Stanisław Tilich]] (* 1959), politikar * [[Peggy Wagenführ]] (* 1976), biatletka * [[Lukas Rietzschel]] (* 1994), awtor == Zajimawostki == *Knježi dom Barokny knježi dom z dźewjeć wóskami a jednymi schodami pod hołym njebjom. Kedźby hódna je hrodowska kapałka Marije Maćerje Božeje w Beuronskim stilu, kotraž słuša ke [[Cyrkej swjateju Symana a Judy Tadeja|Chróšćanskej wosadźe]]. W knježim domje běše chorownja připrawjena. Natwary 20. lětstotka čakaja hišć na wottorhanje. W zahrodowym domje su sotry žiwe, kotrež běchu hač do swojeho wuměnka w chorowni dźěłali. Na domje su wjacore wopony a monogramowe kamjenje [[Stolbergscy hrabjojo|hrabjow Stolberg-Stolberg]]. ''Hlej tež: [[Lisćina kulturnych pomnikow we Worklecach|Lisćinu kulturnych pomnikow we Worklecach]]'' == Žórła == <references /> == Wotkaz == {{Commonscat|Räckelwitz|Worklecy}} {{Wokrjes Budyšin}} [[Kategorija:Sydlišćo w Budyskim wokrjesu]] [[Kategorija:Sydlišćo w Hornjej Łužicy]] [[Kategorija:Gmejna w Sakskej]] [[Kategorija:Sydlišćo při Klóšterskej wodźe]] [[Kategorija:Worklecy| ]] [[Kategorija:Sydlišćo w serbskim sydlenskim rumje]] [[Kategorija:Prěnje naspomnjenje 1280]] kpo007dmyzu73fp8bq9565g0eo4ejqj 0 6564 378538 371963 2022-08-04T14:28:51Z J budissin 7 ležownostne mjena wikitext text/x-wiki {{Infokašćik Wjes we Łužicy |mjeno serbske=Trjechow |mjeno němske=Tröbigau |šěrina=51/7/10 |dołhota=14/15/41 |gmejna=Smělna-Póckowy |zagmejnowanje=1994 |wysokosć=322 |wobydlerstwo=310 |póstowe čisło=01877 |předwólba=03594 |stronka w syći=[http://www.troebigau.de troebigau.de] |wobraz=Troebigau.jpg |wopis wobraza=Napohlad Trjechowa }} '''Trjechow'''<ref>Walter Wenzel: Oberlausitzer Ortsnamenbuch, ISBN 978-3-7420-2067-3, strona 178</ref> ({{wrěči|de}} ''Tröbigau'') je wjes w [[Hornja Łužica|Hornjej Łužicy]], kotraž słuša ke gmejnje [[Smělna-Póckowy]]. == Geografija == Přez wjes při sewjernym boku prěnjeho hornjołužiskeho hórskeho rjećaza ćeče młoda rěčka [[Čornica (rěka)|Čornica]]. [[Michał Rostok]] naliči 1887 slědowace serbske ležownostne mjena: Drjewjan ''(Drehon)'', Drjewjenc, Dołki ''(die Tuken)'', Stróńca ''(die Trunchen)'', Klonowka.<ref>Michał Rostok: ''Ležownostne mjena.'' W: [[Časopis Maćicy Serbskeje|ČMS]] 40 (1887), str. 3–50, tu str. 19 ([https://digital.slub-dresden.de/werkansicht/dlf/88289/21/ digitalizat]).</ref> == Stawizny == Wjes naspomni so prěni raz w lěće [[1374]] jako ''Trebechow''<ref>{{HOV|Tröbigau|Trjechow}}</ref> a bě přez lětstotki z wudworom [[Póckowy|Póckowskeho]] ryćerkubła. === Wobydlerstwo === Hač do 19. lětstotka słušeše Trjechow hišće k serbskemu rěčnemu rumej. Tak rěčachu po [[Arnošt Muka|Mukowej]] statistice z lětow 1884/85 tehdy hišće dźesać wot cyłkownje 284 Trjechowčanow serbsce (4 %).<ref>{{Černik}}</ref> [[Arnošt Černik]] zwěsći w lěće 1954 hišće dweju dorosćeneju wobydlerjow, kotrajž serbsce rěčeštaj.<ref>{{Elle1995|247|643|2|0|0}}</ref> == Žórła == <references/> == Wotkaz == {{Commonscat|Tröbigau|Trjechow}} [[Kategorija:Sydlišćo w Budyskim wokrjesu]] [[Kategorija:Sydlišćo w Hornjej Łužicy]] [[Kategorija:Smělna-Póckowy]] [[Kategorija:Sydlišćo při Čornicy]] [[Kategorija:Prěnje naspomnjenje 1374]] [[Kategorija:Něhdyša gmejna (Wokrjes Budyšin)]] [[Kategorija:Rozpušćenje gmejny 1994]] abxsiwit4bd6e8pa3tx4vftd0k3aum9 0 7851 378530 374401 2022-08-04T13:59:32Z J budissin 7 wikitext text/x-wiki Zapřijeće '''přezwuk''' ({{wrěči|de}} ''Umlaut'') so za dwě wšelakej wěcy wužiwa: za wěstu družinu přeměnjenja [[wokal]]ow w [[germanske rěče|germanskich rěčach]], kaž tež we wobchadnej rěči za wosebite [[pismik]]i w [[Němski alfabet|němskim alfabeće]]. == Přeměnjenje wokalow == Přezwuk je změna wonych [[wokal]]ow, na kotrež [[fleksija|fleksiska]] abo wotwodna złóžka sćěhuje abo něhdy sćěhowaše, kotraž wokal ''i'' abo [[połwokal]] ''j'' wobsahuje. Tuta wokalowa změna je typiska za młódše [[germanske rěče]]. Přezwuk ma so wot [[ablawt|ablawta]] rozeznawać. === Přičina za wokalowu změnu === Jasny [[wokal]] ''i'' wukonja [[Asimilacija (fonetika)|asimilowace]] skutkowanje připodobnjujo sej wokal předchadźaceje złóžki, činjo jón jasniši. W [[Starowysokoněmčina|starowysokoněmčinje]] so to jenož na ''a'' wuskutkuje, kotryž so přez wliw wokala ''i'' w slědowacej złóžce z jasnym wokalom stanje. W [[Srjedźowysokoněmčina|srjedźowysokoněmčinje]] wšak slědowacy ''i'' wšě wokale předchadźaceje złóžki wobwliwuje, kotrež wokalej ''i'' podobne njejsu (ćmowe wokale). Tak so krótke wokale ''a,'' ''o'' a ''u'' k ''ä,'' ''ö'' a ''ü,'' dołhe wokale ''a,'' ''o'' a ''u'' k ''ae,'' ''oe'' a ''iu,'' kaž tež [[diftong]]aj ''uo'' a ''ou'' k ''üe'' a ''öu'' wuwiwaja. Přezwuk wostanje, tež hdyž je i abo j wupadnjeny. Přezwukaj ''ö'' a ''ü'' so porno přisłušnemu wokalej z wótrišej hubu, resp. dale prědku w hubje tworitej, to rěka ''ö'' je z kulojtymaj hubomaj artikulowany ''e'' a ''ü'' z kulojtymaj hubomaj artikulowany ''i.'' Tak praji so w [[srjedźowysokoněmčina|srjedźowysokoněmčinje]] ''ich valle,'' ale ''du vellest'' (fällst, hornjoserbsce: padaš), dokelž měješe druha wosoba prěnjotnje ''i'' (starowysokoněmsce ''fallis''). Pozdźiše wuwiće (přez analogiju) je pak tworjenje werba ''rüemen'' (rühmen, pódla ''ruomen'', hornjoserbsce: chwalić) z ''ruom'' (Ruhm, hornjoserbsce: sława); tu njemóžeše přezwuk primarnje nastać, dokelž bě so w [[starowysokoněmčina|starowysokoněmčinje]] prěnjotny ''j'' infinitiwneje kóncowki dla prjedawšeje změny ''-jan'' k ''-en'' hižo zhubił (germansce ''*hrōmjan'' → starowysokoněmsce ''hruomen, ruomen''). Tež pola substantiwow, kotrychž zdónkowy wokal so w pluralu přezwukuje (''Mann'' – ''Männer''), so tuta změna přez wliw prjedawšeho ''i'' w kónčnej złóžce pluraloweje formy wujasnja. Na druhej stronje ani zrědka njewustupuje, zo je so po zdaću ze zhubjenjom zwuka ''i'' abo ''j'' tež jeho wuskutk, přezwuk, zhubił (t. mj. "wróćopřezwuk"), tak zo so na př. w [[Srjedźowysokoněmčina|srjedźowysokoněmčinje]] a [[Nowowysokoněmčina|nowysokoněmčinje]] w [[Infinitiw|infinitiwje]] za [[Gotiska rěč|gotiski]] ''brannjan'' „brennen“ praji, ale w [[Imperfekt|imperfekće]] srjedźowysokoněmsce ''brante'' (dźensa: brannte), hačrunjež rěka wotpowědna gotiska forma ''brannida''. We woprawdźitosći pak njeje so w tajkich padach (dołha zdónkowa złóžka) ženje přezwuk stał (hlej hižo starowysokoněmski ''brennen / branta / gi-brant'' !), dokelž bě wokal ''i'', wobchowany hišće w gotišćinje mjez słownym zdónkom a kóncowku imperfekta a participa perfekta, w zapadogermanšćinje hižo prjedy wupadnył. Do tuteje kategorije pada mj. dr. tež ''denken / dachte / gedacht'', ''bringen / brachte / gebracht'', nižoněmsce ''sööken / sochte / (ge-)socht'' resp. jendźelsce ''to seek / sought / sought'' (suchen / suchte / gesucht - změny dla z germanskeho ''*sōkjan → suohhen'' we wysokoněmčinje cyle bjez přezwuka); konsonantiske změnjenje (''k/g → ch/gh'', strata konsonanta ''n'') da so na zažne wupadnjenje wokala ''i'' wróćo zwjesć. === Přezwukowe wokale w nowowysokoněmčinje === W [[nowowysokoněmčina|nowowysokoněmčinje]] płaća zwjetša ''ä,'' ''ö,'' ''ü,'' ''äu jako přezwukowe wokale a [[diftong]]i ; ''ä,'' ''äu'' so zwjetša tam pisatej, hdźež přiwuzne słowo abo přiwuzna forma z ''a'' eksistuje abo so sej tež bjez historiskich rěčnych znajomosćow lochce myslić da, na př. ''Mann'' – ''Männer,'' ''Haus'' – ''Häuser.'' Přezwuk je tež za němsku [[fleksiju]] dźeń a wjetši woznam nabył; tak wón słuži nětko k woznamjenjenju plurala, na př. ''Männer,'' k zwuraznjenju [[diminutiw]]ow, na př. ''Häuschen.'' Pódla prajene wón absolutnje njeje konsekwentnje přewjedźeny, a jednotliwe narěče jón nimale docyła nimaja. W šwicarskich narěčach wšak je so přezwuk rozšěrił (přez analogije), a wustupuje husto tež tam, hdźež njebě žadyn ''i'' eksistował, kotryž by přezwuk wuskutkował (na př. Taag-Tääg abo Hund-Hünd). Wón je jara produktiwny a nałožuje so tež na młódše cuze słowa (Kurs-Kürs, Kantoon-Kantöön) Mjeno ''Umlaut'' přińdźe wot [[Jacob Grimm|Jacoba Grimma]], kiž je tež wuraz ''[[łamanje (rěč)|łamanje]]'' wunamakał. W skandinawiskich rěčach ma tež ''u'' samsnu asimilowacu móc. Tež druhe rěče maja zjawy, přiwuzne přezwukej, k tym předewšěm [[Fugowy element|Epenteza]] wot ''i'' słuša, kotrež je husto w [[Grjekska rěč|grjekšćinje]] a [[Awestiska rěč|awestišćinje]].'' Dalše přikłady: * arm – ärmlich * Hof – höfisch, auch Höfe * barfuß – barfüßig * alt – älter == Přezwukowe pismiki == {{Znamješko|Üü}}{{Znamješko|Öö}}{{Znamješko|Ää}}Z přezwukom so tež pismiki woznamjenjeja, kotrež so w němčinje za zwobraznjenje přezwukowanych wokalow wužiwaja, tuž ''Ää,'' ''Öö,'' ''Üü.'' Přezwuki so w [[Typografija|typografiji]] wot [[Diakritiske znamjo|diakritiskich znamjenjow]] z [[Trema|tremu]] rozeznawaja, kotrež móža identiscé wupadać, ale maja rozdźělne woznamy (na přikład dźělene wurěkowanje wokalow „A“ a „e“ w „Aëlita“). Wo hdys a hdys trěbne rozeznawanje mjez přezwukom a tremu w předźěłanju datow hlej [[Trema]]. === Artikulacija w němskej rěči === * ä [{{IPA|ɛ}}], tež [{{IPA|æ}}] ** äu/eu [{{IPA|ɔɪ}}] * ö [{{IPA|ø}}] abo [{{IPA|œ}}] * ü [{{IPA|y}}] abo [{{IPA|ʏ}}] === Artikulacija w estišćinje === W [[Estiska rěč|estišćinje]] pismiki [[Ä]], [[Ö]] a [[Ü]] na kóncu alfabeta steja a płaća jako samostatne pismiki. Přepisanje Ä jako AE, Ö jako OE a Ü jako UE njeje móžno, dokelž tute bychu w tym padźe jako [[Diftong|diftongi]] płaćili. === Artikulacija we finšćinje === We [[Finska rěč|finšćinje]] pismiki [[Ä]] ([{{IPA|æ}}]) a [[Ö]] ([{{IPA|œ}}]) na kóncu [[Alfabet|alfabeta]] steja, za pismikom [[Y]], kotryž njewurěkuje so kaž němski [[Ü]] jako [{{IPA|y}}]. Pismik [[Ü]] we finskej rěči njeeksistuje. === Artikulacija w islandšćinje === Pismik ''ö'' je posledni w [[Islandska rěč|islandskim]] alfabeće. : Wurěkuje so kaž: [{{IPA|œ}}], kaž ''ö'' w Löffel. :: Přikład: [[:wikt:is:köttur|köttur]] ([[kóčka]]) : Jeli pak před ''nk,'' ''ng'' abo ''gi'' steji, wurěkuje so wón kaž [{{IPA|œy}}], podobnje kaž w [[:wikt:fr:feuille|feuille]] (fr. za [[łopjeno]]) :: Přikład: [[:wikt:is:fjallgöngumaður|fjallgö'''ng'''umaður]] ([[krosnowar]]) === Zwobraznjenje přezwukow === [[Dataja:Umlautpunkte.png|thumb|300px|Nastaće dypkow přezwukow na přikładźe pismika ä]] We [[łamane pismo|łamanych pismach]] buchu přezwuki z postponowanym abo nad pismik stajenym „e“ tworjene. Konwencija, zo bychu přezwuki z dwěmaj dypkomaj nad psimikom woznamjenili, so w němčinje z wertikalneje [[Ligatura (Typografija)|ligatury]] z wokala a pismika ''e'' w [[němske kurentne pismo|kurentnym pismje]] nad wokalom, kotryž bu kaž dwě zwjazanej smužce horje napisany (někak kaž 11). W někotrych [[Fraktura (pismo)|frakturowych pismach]] hodźi so nadpisany e tež dźensa nadeńć. Zwobraznjenje přezwuka z e je mjeztym hač na mało wuwzaćow hišće z wašnjom, jeli wužite [[kodowanje]] wotpowědowacy pismik k dispoziciji njestaji (Přikłady: ä → ae, Ä → AE abo Ae). W němskorěčnych [[křižowka]]ch pak so přezwuki zwjetša jako AE, OE a UE pisaja. W [[pisanske pismo|pisanskim pismje]] su nimo nadstajeneju dypkow hišće druhe pisanske wašnja ([[Alograf|alografiske]] warianty). Dwě najhusćišej warianće stej a) dwě krótkej wertikalnej smužce město dypkow (tohodla rěči so w [[Awstriska|Awstriskej]], hdźež tute pisanske wašnje so preferuje, tež wo ''ü-/ä-/ö-Stricherl'' (ü-/ä-/ö-smužki), b) horicontalna smužka nad pismikom, kotraž je runa abo trochu dele přezhibnjena. Poslednje pisanske wašnje ma njelěpšinu, zo je u-smužce podobne, z kotrejž někotre ludźo mały pismik u wuhotuja, zo bychu jón wot pismika n rozeznawali. Potajkim je strach zaměnjenja mjez u a ü pola tutoho pisanskeho wašnja. We wabjenskej grafice a pola stilizowaneho pisma so dypkaj přezwukow husto wotcuzbnjetej; na př. wužiwa so město naju jednotliwe dypli, smužki abo hinaše grafiske přiznamjenja, kotrež maja originelnišo skutkować a najebać toho přezwuk rozeznawać. (přir. na př. loga awstriskich partijow). W [[madźaršćina|madźaršćinje]] su wšak dwě formje woznamjenjenja přezwukow dyrbjetej so [[Grafematika|grafematiske]] přiznamjo hódnoćić, t.r. majetej ''woznam rozeznawacu'' funkciju. Wot dypkow ([[Trema]]) dyrbi so tak mjenowany [[dwójny akut]] (dwaj akutowej přizwukaj jedyn pódla druheho), kotryž kaž jednory [[akut]] na druhich wokalowych pismikach k woznamjenjenju dołheho wurěkowanja słuži. We [[finšćina|finšćinje]] hodźa so tež přizwukowe znamješka (Á, Ó) město přezwukowych dypkow wužiwać. Tute pisanske wašnje wšak maja za zestarjene a wužiwa so jenož zrědka w rukopisnych tekstach, kaž tež we [[Wabjenje|wabjenju]] (předewšěm we swětłowej reklamje). W [[naurušćina|naurušćinje]] so přezwuki z [[Tilda|tildu]] zwobraznjeja (ä=ã, ö=õ, ü=ũ). Pisanje tildow wšak hižo z wašnjom njeje, tak zo so słowa z přezwukami zwjetša bjez tildow pisaja. === Zwobraznjenje w kompjuterowych systemach === [[Dataja:Germanic umlaut on keyboard.jpg|thumb|right|Přezwuki na němskej kompjuterowej tastaturje]] Dokelž zažna kompjuterowa technologija so husto rozwiwa njedźiwajo na narodne wosebitosće, běše zwobraznjenje přezwukow we wjele wobłukach, jeli móžno, potom jenož ze specielnymi připodobnjenjemi. W [[kodowanje|kodowanju]] [[ASCII]] ze sydom bitami, přezwuki njejsu direktnje wobsahowane. Tohodla wjele staršich kompjuterowych systemow njezwobraznješe je bjeze wšeho. Dwanaće z ASCII-znamješkow pak běchu za wužiwanje narodnych specialnych znamješkow předwidźane. Z tutych bu za zwobraznjenje němskeho alfabeta do zawjedźenja rozšěrjenych kodowanjow sydom znamješkow ([\]{\}~) wužiwane, zo by němske přezwuki a pismik [[ß|escet]] (ÄÖÜäöüß) zwobrazniło. Za ASCII-kod běše prěnjotnje tež přidatne wužiwanje ASCII-pazorkow (") jako znamjo za přezwukit, analognje k dwójnemu wužiwanju [[Tilda|tildy]] (~), [[cirkumfleks]]a (^) a [[Gravis (tipografija)|gravisa]] (`). ASCII-rozšěrjenje [[ISO 8859-1]] (Latin 1) wobsahuje wšě přezwuki. Nimale wšě moderne kompjutery wužiwaja tež unikodowy standard, kotryž bu najprjedy w lěće [[1991]] wozjewjeny a móža přezwuki předźěłać a zwobraznić. Dokelž starše ISO-kodwanja so z rozšěrjenym kodowanjom [[UTF-8]] za Unicode njekryja, móža tež na modernych kompjuterach problemy z přezwukami wustupić. W [[zapodatnej lince]] z [[Microsoft Windows]] so z přičinow kompatibelnosće hišće stare IBM-PC-kodowanje wužiwa, tak zo přezwuki a pismik ß tam druhe kodowe čisła dóstachu. ==== Unicode ==== Přezwuki su w kodowanju [[Unicode]] takle definowane a kodowane: {|border="1" cellpadding="2" style="border-collapse:collapse;" |+ Kodowanje w Unikodźe |- class="hintergrundfarbe6" ! rowspan="2" | Znamješko ! colspan="2" | Unicode ! rowspan="2" | Mjeno |- class="hintergrundfarbe6" ! Pozicija ! Woznamjenjenje |- |align="center"|Ä |align="center"|U+00C4 |Latin capital letter A with diaeresis |Łaćonski wulki pismik Ä |- |align="center"|Ö |align="center"|U+00D6 |Latin capital letter O with diaeresis |Łaćonski wulki pismik Ö |- |align="center"|Ü |align="center"|U+00DC |Latin capital letter U with diaeresis |Łaćonski wulki pismik Ü |- |align="center"|ä |align="center"|U+00E4 |Latin small letter a with diaeresis |Łaćonski mały pismik ä |- |align="center"|ö |align="center"|U+00F6 |Latin small letter o with diaeresis |Łaćonski mały pismik ö |- |align="center"|ü |align="center"|U+00FC |Latin small letter u with diaeresis |Łaćonski mały pismik ü |} Z linguistiskeho wida wšak tute unikodowe pomjenowanje korektne njeje, dokelž [[diereza]] (trema) dźělene rěčenje wokalow poznamjenja. Unicode znaje dwě kanonisce ekwiwalentnej formje kodowanja přezwukow, ''precomposed'' a ''decomposed.'' Forma ''decomposed'' so ze znamješkom U+0308 (COMBINING DIAERESIS) twori. ===== UTF-8 ===== W [[URL-kodowanje|URL-kodowanju]] so přezwuki po [[UTF-8]] a ze znamješkom % před tym koduja a tež w e-mejlach měli so přezwuki jako UTF-8 kodować. Poslednje měł kóždy moderny e-mejlowy program zwoprawdźeć. {| class="prettytable" |+ Přezwuki w URL |- class="hintergrundfarbe6" ! Znamješko ! Unicode ! Unicode binarny ! UTF-8 binarny ! UTF-8 heksadecimalny |- | Ä | U+00C4 | 00000<span style="color:#00CCCC">000&nbsp;11</span><span style="color:#00CC00">000100</span> | '''110'''<span style="color:#00CCCC">00011</span> '''10'''<span style="color:#00CC00">000100</span> | %C3%84 |- | Ö | U+00D6 | 00000<span style="color:#00CCCC">000&nbsp;11</span><span style="color:#00CC00">010110</span> | '''110'''<span style="color:#00CCCC">00011</span> '''10'''<span style="color:#00CC00">010110</span> | %C3%96 |- | Ü | U+00DC | 00000<span style="color:#00CCCC">000&nbsp;11</span><span style="color:#00CC00">011100</span> | '''110'''<span style="color:#00CCCC">00011</span> '''10'''<span style="color:#00CC00">011100</span> | %C3%9C |- | ä | U+00E4 | 00000<span style="color:#00CCCC">000&nbsp;11</span><span style="color:#00CC00">100100</span> | '''110'''<span style="color:#00CCCC">00011</span> '''10'''<span style="color:#00CC00">100100</span> | %C3%A4 |- | ö | U+00F6 | 00000<span style="color:#00CCCC">000&nbsp;11</span><span style="color:#00CC00">110110</span> | '''110'''<span style="color:#00CCCC">00011</span> '''10'''<span style="color:#00CC00">110110</span> | %C3%B6 |- | ü | U+00FC | 00000<span style="color:#00CCCC">000&nbsp;11</span><span style="color:#00CC00">111100</span> | '''110'''<span style="color:#00CCCC">00011</span> '''10'''<span style="color:#00CC00">111100</span> | %C3%BC |} ===== HTML ===== Dokelž so w normalnym žórłowym teksće [[Hypertext Markup Language|HTML]] spočatnje njeda [[kodowanje znamješkow]] postajić, dyrbjachu so přezwuki z pomocu tak mjenowanych ''pomjenowanych znamješkow'' ''(named entities)'' wužiwać, kotrež ze zawodneho <code>&amp;</code>, symboliskeho mjena a kónčaceho <code>;</code> wobsteja. Dźensa je móžno, zo by so kóžde unikodowe znamješko zwobrazniło přez to, zo so decimalne čisło z '''<code>&amp;#</code>''' a ''';''' resp. heksadecimalne čisło z '''<code>&amp;#x</code>''' a ''';''' wobdawa. Nimo toho je nětko móžnosć kodowanje znamješkow z přikazom meta (<nowiki><meta ... /></nowiki>) w HTML-dokumenće postajić, přez čo zwobraznjenje přezwukow z pomocu pomjenowanych znamješkow zwjetša trjeba njeje. Powšitkownje płaći, zo wokal z dwěmaj dypkomaj nad sobu so po sćěhowacej šemje twori: <code>&amp;</code> plus wokal plus <code>uml;</code>. {|border="1" cellpadding="2" style="border-collapse:collapse;" |+ Kodowanje w HTML |- class="hintergrundfarbe6" ! rowspan="2" | Znamješko ! rowspan="2" | Unikodowa pozicija ! colspan="3" | HTML |- class="hintergrundfarbe6" ! heksadecimalny ! decimalny ! pomjenowany |- |align="center"|Ä |align="center"|U+00C4 |align="center"|Ä |align="center"|Ä |align="center"|Ä |- |align="center"|Ö |align="center"|U+00D6 |align="center"|Ö |align="center"|Ö |align="center"|Ö |- |align="center"|Ü |align="center"|U+00DC |align="center"|Ü |align="center"|Ü |align="center"|Ü |- |align="center"|ä |align="center"|U+00E4 |align="center"|ä |align="center"|ä |align="center"|ä |- |align="center"|ö |align="center"|U+00F6 |align="center"|ö |align="center"|ö |align="center"|ö |- |align="center"|ü |align="center"|U+00FC |align="center"|ü |align="center"|ü |align="center"|ü |} ==== TeX a LaTeX ==== [[TeX]] a [[LaTeX]] móžetej přezwukowej dypkaj nad kóždežkuli znamješko stajić. Za to stej dwaj přikazaj * w tekstowym modusu za tekstowy sadźenje <code>\"a</code> pismik ä wutworja * w matematiskim modusu <code>\ddot a</code> pismik <math>\ddot a</math> jako formulowe znamješko wutworja Z pakćikom [[german.sty]] abo z pakćikom [[Babel-System|babel]] so zapodaće němskich přezwukow k <code>"a</code>, <code>"o</code> a <code>"u</code> zjednorja. Přez podaće přihódneje opcije k pakćikej inputenc je wězo tež móžno přezwuki w tekstowym modusu direktnje zapodać. ==== Druhe wobłuki ==== W mjenach [[Domena|domenow]] dadźa so přezwuki z pomocu kodowanskeje metody [[Internationalizing Domain Names in Applications|IDNA]] wužiwać. Pola pisanskich mašinow je nimo zwučeneje twarskeje formy ze separatnymi přezwukami tež twarske formy, pola kotrychž přezwuki so ze separatnych znamješkow za pismiki a přezwukowej dypkaj zestajeja. == Hlej tež == [[Pomoc:Specialne znamješka]] {{Nawiblok |zwukowe změny |łaćonski alfabet }} {{Interwiki conflict}} nqf5tvubbo0ej3hfoae2h4phax2po7w 0 16399 378531 376923 2022-08-04T14:05:56Z J budissin 7 /* Ležownostne mjena */ wikitext text/x-wiki {{Infokašćik Wjes we Łužicy |mjeno serbske=Delnja Kina |mjeno němske=Niederkaina |šěrina=51/11/30 |dołhota=14/28/38 |gmejna=Budyšin |zagmejnowanje=1994 |wysokosć=165–190 |póstowe čisło=02625 |předwólba=03591 |wobraz=Delnja Kina – Locator map Budyšin (2020).png |wopis wobraza=Połoženje Delnjeje Kiny w Budyšinje |mjeno wobydlerja=Delnjokinjan |adjektiw=Delnjokinjanski }} '''Delnja Kina''' ({{wrěči|de}} ''Niederkaina'') je wjes {{WOBI|Budyšin|Delnja Kina}} při [[Albrechtowka|Albrechtowce]] w [[Hornja Łužica|Hornjej Łužicy]] a wot lěta [[1994]]<ref name="digit">{{HOV|Niederkaina|Delnja Kina}}</ref> měšćanski dźěl [[Budyšin]]a. == Geografija == [[Dataja:Delnja Kina – knježi dom (2008).jpg|thumb|Kublerski dom]] Delnja Kina leži na wuchodźe wulkeho wokrjesneho města, na juhowuchod wot [[Bórk (Budyšin)|Bórk]]a a na sewjerowuchod wot [[Nadźanecy|Nadźanec]] we wysokosći 165 metrow nad mórskej hładźinu. Sewjernje Delnjeje Kiny běži [[zwjazkowa awtodróha 4]]. === Ležownostne mjena === [[Michał Rostok]] naliči 1887 slědowace serbske ležownostne mjena: Pola Bórku, Haje = w hajach (polo), Čerwjene, Trawowa łuka, Wulka łuka, Bozančanska łuka, W kutach, W kulojtych łukach, W chěžkach.<ref>Michał Rostok: ''Ležownostne mjena.'' W: [[Časopis Maćicy Serbskeje|ČMS]] 40 (1887), str. 3–50, tu str. 17 ([https://digital.slub-dresden.de/werkansicht/dlf/88289/19/ digitalizat]).</ref> == Stawizny == Prěnje historiske naspomnjenje Delnjeje Kiny jako ''China'' je z lěta [[1261]].<ref name="digit"/> Hač do 20. lětstotka měješe Delnjokinjanske ryćerkubło we wjetšim dźělu wsy ležownostne knjejstwo. Po [[Arnošt Muka|Mukowej]] statistice z lětow 1884/85 rěčachu tehdy 261 wot cyłkownje 276 Delnjokinjanow serbsce (95 %).<ref>{{Černik}}</ref> [[Arnošt Černik]] zwěsći w lěće 1956 serbskorěčny podźěl wobydlerstwa wot hišće 50,6 %.<ref>{{Elle1995|245|413|111|55|43}}</ref> ''Hlej tež: [[Lisćina kulturnych pomnikow w Delnjej Kinje|Kulturne pomniki w Delnjej Kinje]]'' == Wosobiny == * [[Jěwa Wórša Lanzyna]] (1928–2020) – grafikarka, molerka == Žórła == <references/> == Wotkazaj == {{commonscat|Niederkaina/Delnja Kina|Delnja Kina}} * [http://www.archaeologie.sachsen.de/Themenportal/86.htm Prehistoriske rowowe polo na Wowčej horje w Delnjej Kinje] (němsce) {{Měšćanske dźěle Budyšina}} [[Kategorija:Měšćanski dźěl Budyšina]] [[Kategorija:Sydlišćo w Budyskim wokrjesu]] [[Kategorija:Sydlišćo w Hornjej Łužicy]] [[Kategorija:Sydlišćo při Albrechtowce]] [[Kategorija:Sydlišćo w serbskim sydlenskim rumje]] [[Kategorija:Prěnje naspomnjenje 1261]] [[Kategorija:Něhdyša gmejna (Wokrjes Budyšin)]] [[Kategorija:Rozpušćenje gmejny 1994]] dtn11j4bt492be36cqpsbb0kimsqaqc 0 17954 378532 372070 2022-08-04T14:08:49Z J budissin 7 ležownostne mjena wikitext text/x-wiki {{Infokašćik Wjes we Łužicy |mjeno serbske=Hunćericy |mjeno němske=Günthersdorf |šěrina=51/08/17 |dołhota=14/18/43 |gmejna=Dobruša-Huska |zagmejnowanje=1935 |zagmejnowane-do=[[Huska|Huski]] |přestrjeń=1,15 |wysokosć=253 |póstowe čisło=02633 |předwólba=035930 |wobraz= |wopis wobraza= |mjeno wobydlerja=Hunćeričan |adjektiw=Hunćeričanski }} '''Hunćericy''' ({{wrěči|de}} ''Günthersdorf'') su wjes {{WOBI|Dobruša-Huska|Hunćericy}}<ref>{{WOBDŽ|Dobruša-Huska}}</ref> na juhu [[Hornja Łužica|hornjołužiskeho]] [[Wokrjes Budyšin|wokrjesa Budyšin]]. Słušeja wot lěta 1999 ke gmejnje [[Dobruša-Huska]] a leža 253&nbsp;m nad mórskej hładźinu w hornjołužiskej pahórčinje juhowuchodnje [[Budyšin]]a. Hač do lěta 1935 běchu samostatna gmejna, po tym [[Huska|Husčanski]] wjesny dźěl. Susodne wjeski su Huska na juhu a [[Cokow]] na sewjeru. == Ležownostne mjena == [[Michał Rostok]] naliči 1887 slědowace serbske ležownostne mjena: Zady hun, Pola ladkow, Pola mjedźanskej (?) dróhi, Pola Kosyrnja, Pola Nowej Wsy, Pola Cokowa, Na kšibjeńcy, Pola wuhona, Pola dubčka.<ref>Michał Rostok: ''Ležownostne mjena.'' W: [[Časopis Maćicy Serbskeje|ČMS]] 40 (1887), str. 3–50, tu str. 18 ([https://digital.slub-dresden.de/werkansicht/dlf/88289/20/ digitalizat]).</ref> == Stawizny == Sydlerskostawiznisce su Hunćericy [[nawsowc]]. Prěnje historiske naspomnjenje jako ''Guntersdorf'' pochadźa z lěta [[1230]]. Ležownostne knjejstwo nad wsu wukonješe přez lětstotki Husčanske ryćerkubło.<ref name="digit">{{HOV|Günthersdorf|Hunćericy}}</ref>. W lěće 1884 měješe wjes po [[Arnošt Muka|Mukowej]] statistice 128 wobydlerjow, z nich 102 Serbaj (80&nbsp;%).<ref>{{Černik|53}}</ref> Ewangelscy Hunćeričenjo přisłušeja ze starodawna [[Husčanska cyrkej|Husčanskej wosadźe]]. == Žórła == <references/> {{Wjesne dźěle Dobruše-Huski}} [[Kategorija:Sydlišćo w Budyskim wokrjesu]] [[Kategorija:Sydlišćo w Hornjej Łužicy]] [[Kategorija:Dobruša-Huska]] [[Kategorija:Sydlišćo w serbskim sydlenskim rumje]] [[Kategorija:Prěnje naspomnjenje 1230]] [[Kategorija:Něhdyša gmejna (Wokrjes Budyšin)]] [[Kategorija:Rozpušćenje gmejny 1935]] dh13e5sgdi3eo8de4p1h9uiwmng7haj 0 17959 378533 372071 2022-08-04T14:14:00Z J budissin 7 ležownostne mjena wikitext text/x-wiki {{Infokašćik Wjes we Łužicy |mjeno serbske=Huska |mjeno němske=Gaußig |šěrina=51/08/04 |dołhota=14/18/54 |gmejna=Dobruša-Huska |zagmejnowanje=1999 |přestrjeń=3,97 |wysokosć=240–260 |póstowe čisło=02633 |předwólba=035930 |wobraz=Gaussig 2010 07.JPG |wopis wobraza=[[Hušćanska cyrkej]] |mjeno wobydlerja=Hušćan |adjektiw=Hušćanski }} '''Huska''' ({{wrěči|de}} ''Gaußig'') je wulka wjes {{WOBI|Dobruša-Huska|Huska}}<ref>{{WOBDŽ|Dobruša-Huska}}</ref> na juhu [[Hornja Łužica|hornjołužiskeho]] [[Wokrjes Budyšin|wokrjesa Budyšin]]. Słuša wot lěta 1999 ke gmejnje [[Dobruša-Huska]] a leži mjez 240 a 260&nbsp;m nad mórskej hładźinu w hornjołužiskej pahórčinje juhowuchodnje [[Budyšin]]a. Hač do lěta 1999 běchu samostatna gmejna z [[Hunćericy|Hunćericami]] (wot 1935), [[Holca (wjes)|Holcu]] (1936), [[Cokow]]om (1950), [[Demjany|Demjanami]] (1973), [[Družkecy|Družkecami]], [[Drječin]]om (1974) a [[Nowa Wjes (Dobruša-Huska)|Nowej Wsu]] (1994) jako wjesne dźěle. == Geografija == Susodne wjeski su Hunćericy na sewjeru, [[Brězynka (Dobruša-Huska)|Brězynka]] na sewjerowuchodźe, Holca na wuchodźe, Demjany na juhowuchodźe, Nowa Wjes na juhozapadźe, [[Kosarnja]] na zapadźe a Cokow na sewjerozapadźe. == Ležownostne mjena == [[Michał Rostok]] naliči 1887 slědowace serbske ležownostne mjena: Slěborna hora, Pastwišća, W dubinach, Křižowany puć, Hozarjec tymješća ''(Hasers Brücherig)'', Hrabički, Konjacy hat, Běła chěžka, Kšibjeńca, Na Wićazec horje ''(=Raubschloss)'', Winica, Slěborna hrabka, Róžk zahrody, Wulka łuka, Wódnik, Na wuzkim puću ''(Kirchensteg)'', Cyrkwina łuka, Młynska łuka, Jězor ''(die Iser!)'', Holčanski hat, Suchi hat, Cyrkwiny hat, Młynski hat, Hlinowe jamy, Wjazonski puć, Stara cyhelčina, Nowsčanska hora, Hopic chójny, Rychlica, Darinski hat, Wokurka, Burski hat, Holčanska skała, Wowčernja, Pola pěskowej jamy, Pólski kućik.<ref>Michał Rostok: ''Ležownostne mjena.'' W: [[Časopis Maćicy Serbskeje|ČMS]] 40 (1887), str. 3–50, tu str. 18 ([https://digital.slub-dresden.de/werkansicht/dlf/88289/20/ digitalizat]).</ref> == Stawizny == Prěnje historiske naspomnjenje jako knježe sydło ''Gusc'' abo ''Guzich'' je z lěta [[1245]]. Huska bě sydło wulkeho ryćerkubło, kotrež měješe wobsydstwa we wjele wokolnych wsach.<ref name="digit">{{HOV|Gaußig|Huska}}</ref> W lěće 1884 měješe wjes po [[Arnošt Muka|Mukowej]] statistice 454 wobydlerjow, wot tych 254 Serbow (56&nbsp;%).<ref>{{Černik|53}}</ref> [[Hušćanska cyrkej|Hušćanska ewangelska wosada]] wobsteji ze 16. lětstotka; do toho přisłušeštej wjes a wokolina [[Cyrkej swjateju Pětra a Pawoła|Hodźijskej wosadźe]]. == Žórła == <references /> == Wotkaz == {{Commonscat|Gaußig/Huska|Huska}} {{Wjesne dźěle Dobruše-Huski}} [[Kategorija:Sydlišćo w Budyskim wokrjesu]] [[Kategorija:Sydlišćo w Hornjej Łužicy]] [[Kategorija:Dobruša-Huska]] [[Kategorija:Sydlišćo w serbskim sydlenskim rumje]] [[Kategorija:Prěnje naspomnjenje 1245]] [[Kategorija:Cyrkwinska wjes]] [[Kategorija:Něhdyša gmejna (Wokrjes Budyšin)]] [[Kategorija:Rozpušćenje gmejny 1999]] grso5k5ytreuali9uzntqtx6z8a22x7 378534 378533 2022-08-04T14:14:16Z J budissin 7 /* Ležownostne mjena */ wikitext text/x-wiki {{Infokašćik Wjes we Łužicy |mjeno serbske=Huska |mjeno němske=Gaußig |šěrina=51/08/04 |dołhota=14/18/54 |gmejna=Dobruša-Huska |zagmejnowanje=1999 |přestrjeń=3,97 |wysokosć=240–260 |póstowe čisło=02633 |předwólba=035930 |wobraz=Gaussig 2010 07.JPG |wopis wobraza=[[Hušćanska cyrkej]] |mjeno wobydlerja=Hušćan |adjektiw=Hušćanski }} '''Huska''' ({{wrěči|de}} ''Gaußig'') je wulka wjes {{WOBI|Dobruša-Huska|Huska}}<ref>{{WOBDŽ|Dobruša-Huska}}</ref> na juhu [[Hornja Łužica|hornjołužiskeho]] [[Wokrjes Budyšin|wokrjesa Budyšin]]. Słuša wot lěta 1999 ke gmejnje [[Dobruša-Huska]] a leži mjez 240 a 260&nbsp;m nad mórskej hładźinu w hornjołužiskej pahórčinje juhowuchodnje [[Budyšin]]a. Hač do lěta 1999 běchu samostatna gmejna z [[Hunćericy|Hunćericami]] (wot 1935), [[Holca (wjes)|Holcu]] (1936), [[Cokow]]om (1950), [[Demjany|Demjanami]] (1973), [[Družkecy|Družkecami]], [[Drječin]]om (1974) a [[Nowa Wjes (Dobruša-Huska)|Nowej Wsu]] (1994) jako wjesne dźěle. == Geografija == Susodne wjeski su Hunćericy na sewjeru, [[Brězynka (Dobruša-Huska)|Brězynka]] na sewjerowuchodźe, Holca na wuchodźe, Demjany na juhowuchodźe, Nowa Wjes na juhozapadźe, [[Kosarnja]] na zapadźe a Cokow na sewjerozapadźe. === Ležownostne mjena === [[Michał Rostok]] naliči 1887 slědowace serbske ležownostne mjena: Slěborna hora, Pastwišća, W dubinach, Křižowany puć, Hozarjec tymješća ''(Hasers Brücherig)'', Hrabički, Konjacy hat, Běła chěžka, Kšibjeńca, Na Wićazec horje ''(=Raubschloss)'', Winica, Slěborna hrabka, Róžk zahrody, Wulka łuka, Wódnik, Na wuzkim puću ''(Kirchensteg)'', Cyrkwina łuka, Młynska łuka, Jězor ''(die Iser!)'', Holčanski hat, Suchi hat, Cyrkwiny hat, Młynski hat, Hlinowe jamy, Wjazonski puć, Stara cyhelčina, Nowsčanska hora, Hopic chójny, Rychlica, Darinski hat, Wokurka, Burski hat, Holčanska skała, Wowčernja, Pola pěskowej jamy, Pólski kućik.<ref>Michał Rostok: ''Ležownostne mjena.'' W: [[Časopis Maćicy Serbskeje|ČMS]] 40 (1887), str. 3–50, tu str. 18 ([https://digital.slub-dresden.de/werkansicht/dlf/88289/20/ digitalizat]).</ref> == Stawizny == Prěnje historiske naspomnjenje jako knježe sydło ''Gusc'' abo ''Guzich'' je z lěta [[1245]]. Huska bě sydło wulkeho ryćerkubło, kotrež měješe wobsydstwa we wjele wokolnych wsach.<ref name="digit">{{HOV|Gaußig|Huska}}</ref> W lěće 1884 měješe wjes po [[Arnošt Muka|Mukowej]] statistice 454 wobydlerjow, wot tych 254 Serbow (56&nbsp;%).<ref>{{Černik|53}}</ref> [[Hušćanska cyrkej|Hušćanska ewangelska wosada]] wobsteji ze 16. lětstotka; do toho přisłušeštej wjes a wokolina [[Cyrkej swjateju Pětra a Pawoła|Hodźijskej wosadźe]]. == Žórła == <references /> == Wotkaz == {{Commonscat|Gaußig/Huska|Huska}} {{Wjesne dźěle Dobruše-Huski}} [[Kategorija:Sydlišćo w Budyskim wokrjesu]] [[Kategorija:Sydlišćo w Hornjej Łužicy]] [[Kategorija:Dobruša-Huska]] [[Kategorija:Sydlišćo w serbskim sydlenskim rumje]] [[Kategorija:Prěnje naspomnjenje 1245]] [[Kategorija:Cyrkwinska wjes]] [[Kategorija:Něhdyša gmejna (Wokrjes Budyšin)]] [[Kategorija:Rozpušćenje gmejny 1999]] 6wt07tgkj4io0eda3iiytua0dcg88cs 378535 378534 2022-08-04T14:15:06Z J budissin 7 /* Geografija */ wikitext text/x-wiki {{Infokašćik Wjes we Łužicy |mjeno serbske=Huska |mjeno němske=Gaußig |šěrina=51/08/04 |dołhota=14/18/54 |gmejna=Dobruša-Huska |zagmejnowanje=1999 |přestrjeń=3,97 |wysokosć=240–260 |póstowe čisło=02633 |předwólba=035930 |wobraz=Gaussig 2010 07.JPG |wopis wobraza=[[Hušćanska cyrkej]] |mjeno wobydlerja=Hušćan |adjektiw=Hušćanski }} '''Huska''' ({{wrěči|de}} ''Gaußig'') je wulka wjes {{WOBI|Dobruša-Huska|Huska}}<ref>{{WOBDŽ|Dobruša-Huska}}</ref> na juhu [[Hornja Łužica|hornjołužiskeho]] [[Wokrjes Budyšin|wokrjesa Budyšin]]. Słuša wot lěta 1999 ke gmejnje [[Dobruša-Huska]] a leži mjez 240 a 260&nbsp;m nad mórskej hładźinu w hornjołužiskej pahórčinje juhowuchodnje [[Budyšin]]a. Hač do lěta 1999 běchu samostatna gmejna z [[Hunćericy|Hunćericami]] (wot 1935), [[Holca (wjes)|Holcu]] (1936), [[Cokow]]om (1950), [[Demjany|Demjanami]] (1973), [[Družkecy|Družkecami]], [[Drječin]]om (1974) a [[Nowa Wjes (Dobruša-Huska)|Nowej Wsu]] (1994) jako wjesne dźěle. == Geografija == [[Dataja:Doberschau-Gaußig Gaußig Aerial.jpg|mini|left|Powětrowy wobraz Huski (2018)]] Susodne wjeski su Hunćericy na sewjeru, [[Brězynka (Dobruša-Huska)|Brězynka]] na sewjerowuchodźe, Holca na wuchodźe, Demjany na juhowuchodźe, Nowa Wjes na juhozapadźe, [[Kosarnja]] na zapadźe a Cokow na sewjerozapadźe. === Ležownostne mjena === [[Michał Rostok]] naliči 1887 slědowace serbske ležownostne mjena: Slěborna hora, Pastwišća, W dubinach, Křižowany puć, Hozarjec tymješća ''(Hasers Brücherig)'', Hrabički, Konjacy hat, Běła chěžka, Kšibjeńca, Na Wićazec horje ''(=Raubschloss)'', Winica, Slěborna hrabka, Róžk zahrody, Wulka łuka, Wódnik, Na wuzkim puću ''(Kirchensteg)'', Cyrkwina łuka, Młynska łuka, Jězor ''(die Iser!)'', Holčanski hat, Suchi hat, Cyrkwiny hat, Młynski hat, Hlinowe jamy, Wjazonski puć, Stara cyhelčina, Nowsčanska hora, Hopic chójny, Rychlica, Darinski hat, Wokurka, Burski hat, Holčanska skała, Wowčernja, Pola pěskowej jamy, Pólski kućik.<ref>Michał Rostok: ''Ležownostne mjena.'' W: [[Časopis Maćicy Serbskeje|ČMS]] 40 (1887), str. 3–50, tu str. 18 ([https://digital.slub-dresden.de/werkansicht/dlf/88289/20/ digitalizat]).</ref> == Stawizny == Prěnje historiske naspomnjenje jako knježe sydło ''Gusc'' abo ''Guzich'' je z lěta [[1245]]. Huska bě sydło wulkeho ryćerkubło, kotrež měješe wobsydstwa we wjele wokolnych wsach.<ref name="digit">{{HOV|Gaußig|Huska}}</ref> W lěće 1884 měješe wjes po [[Arnošt Muka|Mukowej]] statistice 454 wobydlerjow, wot tych 254 Serbow (56&nbsp;%).<ref>{{Černik|53}}</ref> [[Hušćanska cyrkej|Hušćanska ewangelska wosada]] wobsteji ze 16. lětstotka; do toho přisłušeštej wjes a wokolina [[Cyrkej swjateju Pětra a Pawoła|Hodźijskej wosadźe]]. == Žórła == <references /> == Wotkaz == {{Commonscat|Gaußig/Huska|Huska}} {{Wjesne dźěle Dobruše-Huski}} [[Kategorija:Sydlišćo w Budyskim wokrjesu]] [[Kategorija:Sydlišćo w Hornjej Łužicy]] [[Kategorija:Dobruša-Huska]] [[Kategorija:Sydlišćo w serbskim sydlenskim rumje]] [[Kategorija:Prěnje naspomnjenje 1245]] [[Kategorija:Cyrkwinska wjes]] [[Kategorija:Něhdyša gmejna (Wokrjes Budyšin)]] [[Kategorija:Rozpušćenje gmejny 1999]] j3unvpkf8oxbgktsum5a99dmnbuaf8v 0 17962 378537 373253 2022-08-04T14:18:40Z J budissin 7 ležownostne mjena wikitext text/x-wiki {{Infokašćik Wjes we Łužicy |mjeno serbske=Kosarnja |mjeno němske=Cossern |šěrina=51/08/11 |dołhota=14/17/04 |gmejna=Dobruša-Huska |zagmejnowanje=1934 |zagmejnowane-do=[[Nowa Wjes (Dobruša-Huska)|Noweje Wsy]] |přestrjeń=1,65 |wysokosć=250–260 |póstowe čisło=01877 |předwólba=035930 |wobraz=Naundorfer-wasser-cossern.jpg |wopis wobraza=Nowšanka w Kosarni |mjeno wobydlerja=Kosarnjan |adjektiw=Kosarnski }} '''Kosarnja''' (prjedy tež ''Kosyrń'', ''Kosarń''; {{wrěči|de}} ''Cossern'') je wjeska {{WOBI|Dobruša-Huska|Kosarnja}}<ref>{{WOBDŽ|Dobruša-Huska}}</ref> na juhu [[Hornja Łužica|hornjołužiskeho]] [[Wokrjes Budyšin|wokrjesa Budyšin]]. Słuša wot lěta 1999 ke gmejnje [[Dobruša-Huska]] a leži mjez 250 a 260 m nad mórskej hładźinu w hornjołužiskej pahórčinje při hornim běhu [[Čornica (rěka)|Čornicy]]. Hač do lěta 1937 bě Kosarnja samostatna gmejna, po tym najprjedy dźěl gmejny [[Nowa Wjes (Dobruša-Huska)|Nowa Wjes]]. == Geografija == Susodne wjeski su [[Mjedźojz]] (gmejna [[Zemicy-Tumicy]]) na sewjeru, [[Huska]] na wuchodźe a [[Nowa Wjes (Dobruša-Huska)|Nowa Wjes]] na juhu. [[Michał Rostok]] naliči 1887 slědowace serbske ležownostne mjena: W Syporšćach, W tymješćach, Pola wišnjoweho štoma.<ref>Michał Rostok: ''Ležownostne mjena.'' W: [[Časopis Maćicy Serbskeje|ČMS]] 40 (1887), str. 3–50, tu str. 18 ([https://digital.slub-dresden.de/werkansicht/dlf/88289/20/ digitalizat]).</ref> == Stawizny == Sydlerskostawiznisce je Kosarnja krótki [[rjadowc]]. Prěnje historiske naspomnjenje jako ''Coserin'' pochadźa z lěta [[1355]]. Wjeska podsteješe přez lětstotki [[Stołpin]]skemu hamtej, kotryž wukonješe ležownostne knjejstwo nad wsu.<ref name="digit">{{HOV|Cossern|Kosarnja}}</ref> W lěće 1884 měješe wjes po [[Arnošt Muka|Mukowej]] statistice 179 wobydlerjow, mjez nimi 90 Serbow (50&nbsp;%).<ref>{{Černik|51}}</ref> Dźensa leži wjeska zwonka oficielneho [[Serbski sydlenski rum|serbskeho sydlenskeho ruma]]. Ewangelscy Kosarnjenjo přisłušeja [[Husčanska cyrkej|Husčanskej wosadźe]]. [[Dataja:Doberschau-Gaußig Cossern Aerial Pan.jpg|mini|center|upright=1.7|Powětrowy wobraz Kosarnje (2019)]] == Žórła == <references/> == Wotkaz == {{Commonscat|Cossern/Kosarnja|Kosarnja}} {{Wjesne dźěle Dobruše-Huski}} [[Kategorija:Sydlišćo w Budyskim wokrjesu]] [[Kategorija:Sydlišćo w Hornjej Łužicy]] [[Kategorija:Dobruša-Huska]] [[Kategorija:Prěnje naspomnjenje 1355]] [[Kategorija:Něhdyša gmejna (Wokrjes Budyšin)]] [[Kategorija:Rozpušćenje gmejny 1934]] edn4cg24hbmrf7nowy5fsciv3q3z34u 0 17966 378536 372073 2022-08-04T14:17:43Z J budissin 7 ležownostne mjena wikitext text/x-wiki {{Infokašćik Wjes we Łužicy |mjeno serbske=Nowa Wjes |mjeno němske=Naundorf |šěrina=51/07/19 |dołhota=14/17/32 |gmejna=Dobruša-Huska |zagmejnowanje=1994 |zagmejnowane-do=[[Huska|Huski]] |přestrjeń=4,16 |wysokosć=270–300 |póstowe čisło=01877 |předwólba=035930 |wobraz= |wopis wobraza= }} '''Nowa Wjes''' ({{wrěči|de}} ''Naundorf'') je dołha přidróžna wjes {{WOBI|Dobruša-Huska|Nowa Wjes}}<ref>{{WOBDŽ|Dobruša-Huska}}</ref> na juhu [[Hornja Łužica|hornjołužiskeho]] [[Wokrjes Budyšin|wokrjesa Budyšin]]. Słuša wot lěta 1999 ke gmejnje [[Dobruša-Huska]] a leži mjez 270 a 300 m nad mórskej hładźinu w hornjołužiskej pahórčinje w dolinje Nowšanskeje wody, praweho přitoka [[Čornica (rěka)|Čornicy]], trochu niže jeje žórła. Hač do lěta 1994 bě Nowa Wjes samostatna gmejna z [[Kosarnja|Kosarnju]] jako wjesny dźěl, po tym najprjedy dźěl [[Huska|Husčanskeje]] gmejny. == Geografija == Susodne wjeski su [[Kosarnja]] na sewjeru, Huska na sewjerowuchodźe, [[Demjany]] zady hory na wuchodźe, [[Wjazońca (gmejna)|Wjazońca]] na juhu a [[Trjechow]] na zapadźe. === Ležownostne mjena === [[Michał Rostok]] naliči 1887 slědowace serbske ležownostne mjena: Přiłaz (puć), Přidawk, Smažka, Wulki zahon, Mały zahon, Lišča hora, Hrodźišćo ''(Raubschloss)'', Tymješćo ''(Hasers Brücherig)'', Ćelaca (Ćělča) łuka, Kadłoby, Wólšiny, Zdźark, Stare Błóto, Brylawki.<ref>Michał Rostok: ''Ležownostne mjena.'' W: [[Časopis Maćicy Serbskeje|ČMS]] 40 (1887), str. 3–50, tu str. 18 ([https://digital.slub-dresden.de/werkansicht/dlf/88289/20/ digitalizat]).</ref> == Stawizny == Sydlerskostawiznisce je Nowa Wjes poměrnje młody [[lěsny łanowc]] z časa frankowskeho wobsydlowanja. Prěnje historiske naspomnjenje jako ''Nawindorff'' pochadźa hakle z lěta [[1466]]. 1512 mjenuje so Nowa Wjes jako ryćerske sydło, w lěće 1696 kaž tež 1764 słuša pak k [[Póckowy|Póckowskemu]] ryćerkubłu.<ref name="digit">{{HOV|Naundorf_(3)|Nowa Wjes}}</ref> W lěće 1884 měješe wjes po [[Arnošt Muka|Mukowej]] statistice 354 wobydlerjow, mjez nimi 125 Serbow (35&nbsp;%).<ref>{{Černik|56}}</ref> Hižo w 16. lětstotku přisłušachu ewangelscy wobydlerjo [[Husčanska cyrkej|Husčanskej wosadźe]]. [[Dataja:Doberschau-Gaußig Naundorf Aerial.jpg|mini|center|upright=1.7|Powětrowy wobraz Noweje Wsy]] == Žórła == <references/> == Wotkaz == {{Commonscat|Naundorf (Doberschau-Gaußig)|Nowa Wjes}} {{Wjesne dźěle Dobruše-Huski}} [[Kategorija:Sydlišćo w Budyskim wokrjesu]] [[Kategorija:Sydlišćo w Hornjej Łužicy]] [[Kategorija:Dobruša-Huska]] [[Kategorija:Prěnje naspomnjenje 1466]] [[Kategorija:Něhdyša gmejna (Wokrjes Budyšin)]] [[Kategorija:Rozpušćenje gmejny 1994]] 0unvl27zsfwbm3g76x9i8xt9aw66fms 0 20280 378549 372119 2022-08-04T23:12:38Z J budissin 7 /* Stawizny */ wikitext text/x-wiki {{Infokašćik Wjes we Łužicy |mjeno serbske=Hózk |mjeno němske=Hoske |šěrina=51/21/56 |dołhota=14/15/47 |gmejna=Kulow |zagmejnowanje=1994 |přestrjeń= |wysokosć=129 |póstowe čisło=02997 |předwólba=035725 |wobraz=Kapelle in Hoske.JPG |wopis wobraza=Hózkowska kapałka |mjeno wobydlerja=Hózčan |adjektiw=Hózkowski }} '''Hózk''' ({{wrěči|de}} ''Hoske''; 1936–47 ''Elsterode'') je wjes {{WOBI|Kulow|Hózk}}<ref>{{WOBDŽ|Kulow}}</ref> w sewjeru [[Hornja Łužica|hornjołužiskeho]] [[Wokrjes Budyšin|wokrjesa Budyšin]]. Słuša k městu [[Kulow]] a leži 129 m nad mórskej hładźinu na woběmaj stronomaj [[Čorny Halštrow|Čorneho Halštrowa]]. Běše hač do lěta 1994 samostatna gmejna, wot 1950 z wjesnym dźělom [[Rachlow (Kulow)|Rachlow]]. Susodne wjeski su [[Brěžki]] na sewjeru, Rachlow na juhowuchodźe, [[Koćina]] na juhozapadźe, [[Salow]] na zapadźe a Kulow na sewjerozapadźe. == Stawizny == Prěnje historiske naspomnjenje jako ''Gosik'' je z lěta [[1374]]<ref name="digit">{{HOV|Hoske|Hózk}}</ref>. Wot lěta 1908 měješe wjes zastanišćo při starym běhu [[Železniska čara Budyšin–Wojerecy|železniskeje čary Budyšin–Wojerecy]]. Po wotewrjenju noweje čary přez [[Hórnikecy]] bu wosobowy wobchad na starej w lěće 1968 zastajeny a čara 1973 zawrjena. W lěće 1898 natwarichu w Hózku katolsku kapałku w stilu [[klasicizm]]a wot gmejnskich pjenjez. Wona bu posledni raz 2016 saněrowana.<ref>Doreen Zerbe: ''Katolske cyrkwje a kapałki – Kulow.'' 2. nakład, Schnell & Steiner, Regensburg 2021, str. 38–39.</ref> === Wobydlerstwo === W lěće 1884 měješe wjes po [[Arnošt Muka|Mukowej]] statistice 230 wobydlerjow, kiž běchu bjez wuwzaća [[Serbja]].<ref>{{Černik|91}}</ref> Tež [[Arnošt Černik]] zwěsći srjedź 1950tych lět hišće serbskorěčnu wjetšinu wot 60,8 %.<ref>{{Elle1995|249|431|211|6|45}}</ref> Katolscy a ewangelscy Hózčenjo přisłušeja Kulowskej wosadźe. == Wosobiny == * [[Měrćin Krječmar]] (1842–1864), spisowaćel; narodźeny w Hózku * [[Marja Meškankec]] (1923–1944), słužowna, wopor fašizma; narodźena w Hózku * [[Michał Žur]] (1868–1929), farar a spěchowar serbsko-pólskeje wzajomnosće; narodźeny w Hózku [[Dataja:Wittichenau Hoske Aerial.jpg|mini|center|upright=1.6|Powětrowy wobraz Hózka]] == Žórła == <references/> == Wotkaz == {{Commonscat|Hoske/Hózk|Hózk}} {{Gmejnske dźěle Kulowa}} [[Kategorija:Sydlišćo w Budyskim wokrjesu]] [[Kategorija:Sydlišćo w Hornjej Łužicy]] [[Kategorija:Sydlišćo při Čornym Halštrowje]] [[Kategorija:Kulow]] [[Kategorija:Sydlišćo w serbskim sydlenskim rumje]] [[Kategorija:Prěnje naspomnjenje 1374]] [[Kategorija:Něhdyša gmejna (Wokrjes Budyšin)]] [[Kategorija:Rozpušćenje gmejny 1994]] tp84t7hmw1jm0no20vl6rpojzi76yue 0 20281 378548 371598 2022-08-04T23:10:18Z J budissin 7 /* Stawizny */ wikitext text/x-wiki {{Infokašćik Wjes we Łužicy |mjeno serbske=Dubrjenk |mjeno němske=Dubring |šěrina=51/22/43 |dołhota=14/11/00 |gmejna=Kulow |zagmejnowanje=1994 |přestrjeń= |wysokosć=128 |póstowe čisło=02997 |předwólba=035725 |wobraz=BS-Dubring-1.jpg |wopis wobraza=W Dubrjenku |mjeno wobydlerja=Dubrjenčan |adjektiw=Dubrjenski }} '''Dubrjenk''' ({{wrěči|de}} ''Dubring''; 1936–47 ''Eichhain'') je wjes {{WOBI|Kulow|Dubrjenk}}<ref>{{WOBDŽ|Kulow}}</ref> w sewjeru [[Hornja Łužica|hornjołužiskeho]] [[Wokrjes Budyšin|wokrjesa Budyšin]]. Słuša k městu [[Kulow]] a leži 128 m nad mórskej hładźinu na kromje [[Dubrjenske bahno|Dubrjenskeho bahna]]. Běše hač do lěta 1994 samostatna gmejna. Hospodarsce wažne su Dubrjenske skały. Susodnej wjesce stej [[Lubhozdź]] na juhu a k [[Wóslink|Wóslinčanskej]] gmejnje słušacy [[Pisany Doł]] na zapadźe. == Stawizny == Prěnje historiske naspomnjenje [[pućowc]]a jako ''Dubrinc'' je z lěta [[1308]]. Ležownostne knjejstwo wukonješe [[klóšter Marijina hwězda]].<ref name="digit">{{HOV|Dubring|Dubrjenk}}</ref> Po [[Wienski kongres|Wienskim kongresu]] 1815 připadny wjes [[Pruska|Pruskej]] a nowa hranica ze Sakskej běžeše wotnětka přez holu zapadnje Dubrjenka. W lěće 1884 měješe wjes po [[Arnošt Muka|Mukowej]] statistice 124 wobydlerjow, kotřiž běchu bjez wuwzaća [[Serbja]].<ref>{{Černik|90}}</ref> Rěčna změna k němčinje sta so zwjetša w prěnjej połojcy 20. lětstotka, tak zo zwěsći [[Arnošt Černik]] srjedź 1950tych lět serbskorěčny podźěl wobydlerstwa wot jenož hišće 32,1 %.<ref>{{Elle1995|249|268|58|6|22}}</ref> Ewangelscy a katolscy Dubrjenčenjo přisłušeja Kulowskej wosadźe. We wsy natwarichu wot 1983 do 1985 po planach Budyskeho architekta Józefa Bizolda prostu žurlowu kapałku, kotraž naruna starši twar při zachodźe do wsy, kiž bu w samsnym lěće wottorhany. W lěće 2000 přitwarichu wěžičku ze zwonom.<ref>Doreen Zerbe: ''Katolske cyrkwje a kapałki – Kulow.'' 2. nakład, Schnell & Steiner, Regensburg 2021, str. 37.</ref> == Wosobiny == * [[Mikławš Čórlich]] (1784–1858) – farar, narodny prócowar * [[Jakub Wornar (1828)|Jakub Wornar]] (1828–1910) – farar, spisaćel, spěchowar serbskeho towarstwoweho hibanja [[Dataja:Wittichenau Dubring Aerial Pan.jpg|mini|center|upright=1.6|Powětrowy wobraz Dubrjenka]] == Žórła == <references/> == Wotkaz == {{Commonscat|Dubring/Dubrjenk|Dubrjenk}} {{Gmejnske dźěle Kulowa}} [[Kategorija:Sydlišćo w Budyskim wokrjesu]] [[Kategorija:Sydlišćo w Hornjej Łužicy]] [[Kategorija:Kulow]] [[Kategorija:Sydlišćo w serbskim sydlenskim rumje]] [[Kategorija:Prěnje naspomnjenje 1308]] [[Kategorija:Něhdyša gmejna (Wokrjes Budyšin)]] [[Kategorija:Rozpušćenje gmejny 1994]] 400olocjoyp1auuwthbq3vmdgpcf7ko 0 25372 378547 376688 2022-08-04T23:06:46Z J budissin 7 /* Nabožina */ kapałka wikitext text/x-wiki {{Infokašćik Wjes we Łužicy |mjeno serbske=Němcy |mjeno němske=Dörgenhausen |šěrina=51/25/01 |dołhota=14/13/45 |gmejna=Wojerecy |zagmejnowanje=1998 |wysokosć=120 |póstowe čisło=02977 |předwólba=03571 |wobraz=Kapelle Am Elstergrund Dörgenhausen HY 3.JPG |wopis wobraza=Němčanska kapałka při Halštrowje |mjeno wobydlerja=Němčan |adjektiw=Němčanski }} '''Němcy''' ({{wrěči|de}} ''Dörgenhausen'') su [[Hornja Łužica|hornjołužiska]] wjes {{WOBI|Wojerecy|Němcy}}<ref>{{WOBDŽ|Wojerecy}}</ref> na sewjeru [[Wokrjes Budyšin|Budyskeho wokrjesa]], kotraž słuša wot lěta 1998 k [[Wojerecy|Wojerecam]]. == Geografija == Němcy leža na južnej kromje Wojerec a na sewjernych mjezach serbskich [[Delany (krajina)|Delan]] we łučinje [[Čorny Halštrow|Čorneho Halštrowa]]. Susodne wsy su [[Wulka Nydej]] na sewjerowuchodźe, [[Kulowc (Kulow)|Kulowc]] a [[Nowa Wjes (Kulow)|Nowa Wjes]] na juhu kaž tež [[Brětnja-Michałki]] na zapadźe. Juhozapadnje Němcow so [[Dubrjenske bahno]] wupřestrěwa. == Stawizny == [[Dataja:Am Elstergrund 25 Dörgenhausen HY.JPG|thumb|left|Tykowana chěža w Němcach]] Prěnje historiske naspomnjenje jako ''Dvringenhvsen'' sta so w lěće [[1264]]. Mjeno poćahuje so na němskorěčnych sydlerjow z [[Durinska|Durinskeje]], kotřiž so tule zasydlachu. Z toho wotwodźuje so tež serbske městnostne mjeno.<ref>[[Walter Wenzel]]: ''Oberlausitzer Ortsnamenbuch.'' Ludowe nakładnistwo Domowiny, Budyšin 2008, s. 55</ref> Ležownostne knjejstwo měješe znajmjeńša wot 16. lětstotka [[klóšter Marijina hwězda]], čehoždla w Němcach žane ryćerkubło njeje. Wot lěta 1908 mějachu Němcy zastanišćo při starym běhu [[Železniska čara Budyšin–Wojerecy|železniskeje čary Budyšin–Wojerecy]]. Po wotewrjenju noweje čary přez [[Hórnikecy]] bu wosobowy wobchad na starej w lěće 1968 zastajeny a čara 1973 zawrjena. Hač do 1. julija 1998 běchu Němcy samostatna gmejna. == Wobydlerstwo == {| class="mw-datatable float-right" |- ! <small>Podaća po cencusu 2011; staw: 9.5.2011<ref>[https://www.statistik.sachsen.de/download/080_Zensus_2011_Gemeindeteile/GT_14625240.pdf Statistiski krajny zarjad Sakskeje: město Wojerecy] {{ref-de}}</ref></small> !! width="18%" | Němcy !! width="18%" | město |- | ličba wobydlerjow || 697 || 36.107 |- | ličba domjacnosćow || 230 || 19.230 |- | wosoby na domjacnosć || 2,6 || 1,8 |- | swójby || 191 || 10930 |- | bydlenske twarjenja || 195 || 4.840 |- | bydlenska přestrjeń na wosobu (m²) || 36,8 || 39,0 |- | přerězna staroba w lětach || 44,2 || 50,6 |- | kwocient młodostnych^a || 22 || 18 |- | kwocient starych^b || 33 || 56 |- | podźěl prózdne stejacych bydlenjow || 3,0 % || 7,0 % |- |colspan="3" align="right" | <small>a: poměr ličby wosobow pod 18 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65<br />b: poměr ličby wosobow nad 65 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65</small> |} Ličba wobydlerjow so wot 1825 do 1939 wjace hač podwoji (wot 239 na 557). Dla přićehnjenja přesydlencow z němskich wuchodnych teritorijow po [[Druha swětowa wójna|Druhej swětowej wójnje]] přiběraše ličba Němčanow hač do lěta 1950 dale na wjace hač 600. W 1990tych a 2000tych lětach wuwichu so Němcy k atraktiwnemu předměstu Wojerec a maja dźensa nimale 700 wobydlerjow. === Rěč === W lěće 1884 měješe wjes po [[Arnošt Muka|Mukowej]] statistice 307 wobydlerjow, mjez nimi 288 Serbow (94 %).<ref>{{Černik|90}}</ref> [[Arnošt Černik]] zwěsći 1956 w Němčanskej gmejnje serbski podźěl wobydlerstwa wot jenož hišće 47,9 %.<ref>{{Elle1995|249|578|206|15|56}}</ref> === Nabožina === Katolscy Němčenjo přisłušeja znajmjeńša ze 16. lětstotka [[Kulow]]skej wosadźe. Ewangelscy wěriwi słušeja k Wojerowskej Janowej wosadźe. W lěće 1873 natwarichu na kromje wsy małku kapałku, kotraž bu 1958 zwottorhana. Hižo 1952 do 1954 běchu nowu kapałku twarili, kotraž bě 1983–86 a znowa 2017 wobnowjena. Wona je Chrystej Kralej poswjećena.<ref>Doreen Zerbe: ''Katolske cyrkwje a kapałki – Kulow.'' 2. nakład, Schnell & Steiner, Regensburg 2021, str. 34–36.</ref> === Wosobiny === * [[Jakub Čórlich]] (1900–1989) – ratar, župan Wojerowskeje župy (1947–51) * [[Jakub Lulak]] (1897–1980) – muler, Domowinski prócowar == Zajimawostki == * Kapałka při Halštrowje z pózdnjogotiskim wołtarjom<ref>[http://www.katolskiposol.de/serbsce/zasle_wudaca/njedzelu_15062008/nmcy_kapaka Wobrazy z kapałki na webstronach Katolskeho posoła]</ref> * wulka ličba [[tykowana chěža|tykowanych chěžow]] [[Dataja:Hoyerswerda Dörgenhausen Aerial Pan alt2.jpg|mini|center|upright=2|Powětrowy wobraz Němcow]] == Žórła == <references /> == Wotkazaj == {{Commonscat|Dörgenhausen/Němcy|Němcy}} * {{HOV|Dörgenhausen|Němcy}} {{Měšćanske dźěle Wojerec}} [[Kategorija:Sydlišćo w Budyskim wokrjesu]] [[Kategorija:Sydlišćo w Hornjej Łužicy]] [[Kategorija:Wojerecy]] [[Kategorija:Sydlišćo w serbskim sydlenskim rumje]] [[Kategorija:Sydlišćo při Čornym Halštrowje]] [[Kategorija:Prěnje naspomnjenje 1264]] [[Kategorija:Něhdyša gmejna (Wokrjes Budyšin)]] [[Kategorija:Rozpušćenje gmejny 1998]] amqdjyw1bj1ijj4jad1m5v3ykeseaz0 0 28393 378541 372965 2022-08-04T14:36:20Z J budissin 7 wikitext text/x-wiki '''Jan Langa''' ({{wrěči|de}} ''Johann Lange''; * [[18. meje]] [[1669]] w [[Palow]]je, † [[27. decembra]] [[1727]] w [[Minakał|Minakale]]) bě [[Serbja|serbski]] ewangelski farar a kulturny prócowar kaž tež jedyn z přełožerjow [[biblija|biblije]] do serbskeje rěče. Narodźi so jako syn roboćana w tehdy hišće serbskim Palowje pola [[Zemicy-Tumicy|Zemic-Tumic]] a studowaše po wopyće Wjerchowskeje šule w [[Mišno|Mišnje]] wot lěta [[1691]] [[teologija|teologiju]] w [[Lipsk]]u. Tam běše famulus (pomocnik) pola zamóžnych komilitonow, kaž na přikład pola bratrow von Ponickau, kotrymajž swójbje słušeše knježi dom w ródnym Palowje. Po studiju skutkowaše najprjedy wot 1696 do 1704 jako farar w [[Budyšink]]u, wot 1704 do 1710 w [[Smělna|Smělnej]] a wot 1710 hač do swojeje smjerće w [[Minakałska cyrkej|Minakałskej wosadźe]]. Hromadźe z fararjemi [[Jan Běmar|Janom Běmarjom]] z [[Budestecy|Budestec]], [[Jan Wawer|Janom Wawerjom]] z Bukec a [[Matej Jokuš|Matejom Jokušom]] z [[Hbjelsk]]a přełožichu jako prěni cyłu [[biblija|bibliju]] do [[serbšćina|serbšćiny]]. Přełožk wuńdźe po Langoweje smjerći w lěće [[1728]]. Langa běše tež dwurěčnu předrěč napisał. Wupraješe so kritisce napřećo [[Pětr Šěrach|Pětrej Šěrachej]] a jeho konceptej k nowowudaću [[Wjacsław Warichius|Warichiusoweho]] katechizma. Wón běše nan serbskeju fararjow a přełožowarjow [[Jan Balthasar Langa|Jana Balthasara]] (* 1697) a [[Jan Bjedrich Langa (1709)|Jana Bjedricha]] Langec (* [[1709]]). == Žórło == {{Nbs|Jš|Langa, Jan|329sl.}} {{DEFAULTSORT:Langa, Jan}} [[Kategorija:Rodź. 1669]] [[Kategorija:Zemr. 1727]] [[Kategorija:Serb]] [[Kategorija:Muž]] [[Kategorija:Ewangelsko-lutherski farar]] [[Kategorija:Awtor]] [[Kategorija:Wosoba (Budyšink)]] [[Kategorija:Wosoba (Minakał)]] [[Kategorija:Literatura (18. lětstotk)]] [[Kategorija:Wosoba (Palow)]] [[Kategorija:Wosoba (Smělna)]] i4jyk7w8s8hkdbb3117r08pido6f3sk 0 31374 378539 372958 2022-08-04T14:31:09Z J budissin 7 ležownostne mjena wikitext text/x-wiki {{Infokašćik Wjes we Łužicy |mjeno serbske=Smělna |mjeno němske=Schmölln |wopon=Wappen-schmoellnol.jpg |šěrina=51.122650 |dołhota=14.233056 |gmejna=Smělna-Póckowy |zagmejnowanje=1994 |wysokosć=290–315 |póstowe čisło=01877 |předwólba=03594 |wobraz=Schmoellnol-ohberg.JPG |wopis wobraza= }} '''Smělna''' ({{wrěči|de}} ''Schmölln'') je [[Hornja Łužica|hornjołužiska]] wosadna wjes {{WOBI|Smělna-Póckowy|Smělna}},<ref>{{WOBDŽ|Smělna-Póckowy}}</ref> kotraž słuša ke gmejnje [[Smělna-Póckowy]]. Nadeńdźe so štyri kilometry wuchodnje [[Biskopicy|Biskopic]] při hornim běhu [[Čornica (rěka)|Čornicy]] na samym juhu [[Wokrjes Budyšin|Budyskeho wokrjesa]]. == Geografija == Wjes je typiski hornjołužiski [[łanowc]] a nadeńdźe so na sewjerozapadnej kromje [[Łužiske hory|Hornjołužiskich hór]] pod [[Klóšterska hora|Klóšterskej horu]] (394 m) mjez [[Zemicy-Tumicy|Zemicami-Tumicami]] na sewjeru a [[Póckowy|Póckowami]] na juhu. Susodna wjes na wuchodźe je [[Trjechow]]. W Smělnej namaka so zastanišćo [[Železniska čara Wjazońca–Biskopicy|železniskeje čary Drježdźany–Žitawa]]. === Ležownostne mjena === [[Michał Rostok]] naliči 1887 slědowace serbske ležownostne mjena: Smolica (tež Šmolica, ''die Dorfbach''), Slěbornčanski młyn ''(Schliefermühle)'', Slěbornica ''(Silberbach)'', Łupno ''(die Laupe, bei Wölkau)''.<ref>Michał Rostok: ''Ležownostne mjena.'' W: [[Časopis Maćicy Serbskeje|ČMS]] 40 (1887), str. 3–50, tu str. 19 ([https://digital.slub-dresden.de/werkansicht/dlf/88289/21/ digitalizat]).</ref> == Stawizny == [[Dataja:Schmölln (Heise, 1850).jpg|mini|left|Hornjosmělnjanske ryćerkubło a młynski hat wokoło 1850]] Wjes naspomni so prěni raz w lěće [[1359]] jako ''Smollen'' a [[1412]] jako knježe sydło ''Smolin''.<ref>{{HOV|Schmölln/O.L.|Smělna}}</ref> Serbska wjes na sewjeru dźensnišeje Smělneje wobsteješe pak prawdźepodobnje hižo we 8. lětstotku. Mjeno pochadźa wot [[smoła|smoły]], štož so tež we wjesnym woponju wotbłyšćuje, hdźež je horjeka nalěwo smolernja widźeć. Smělna měješe hižo w 14. lětstotku wosadnu cyrkej a w 19. lětstotku samo dwě ryćerkuble – Hornjo- a Delnjosmělnjanske. Prěnja šula so 1735 zahaji. Smělna je srjedźišćo ewangelskeje wosady, w kotrejž so hač do spěšneje industrializacije w druhej połojcy 19. lětstotka tež serbsce rěčeše. Posledni serbski farar w Smělnej bě [[Jan Awgust Sykora]], kiž skutkowaše tam wot 1863 do 1899. Poslednje serbske Bože słužby běchu pak hižo 1880. W lěće 1994 zjednoćichu so dotal samostatne gmejny Smělna, Póckowy a Trjechow do noweje gmejny Smělna-Póckowy. === Wobydlerstwo === Po [[Arnošt Muka|Mukowej]] statistice běchu wot 935 wobydlerjow Smělneje w lěće 1884 hišće 35 Serbow (4 %).<ref>{{Černik}}</ref> Po hamtskim ličenju měješe wjes w lěće 1925 hižo 1934 wobydlerjow, z nich 1796 ewangelskich a 110 katolskich. W samsnym lěće natwarichu we wsy mału katolsku cyrkej. == Wosobiny == * [[Jan Langa]] (1669–1727) – přełožer biblije do serbšćiny, 1704–10 farar w Smělnej * [[Jan Bjedrich Langa (1709)|Jan Bjedrich Langa]] (1709–1757) – ewangelski farar, přełožowar nabožinskeho pismowstwa; w Smělnej narodźeny * [[Handrij Palman]] (1788–1862) – farar a wudawar prěnich serbskich Misionskich powěsćow; 1817–62 farar w Smělnje * [[Korla Herman Robert Rjeda]] (1816–1900) – ewangelski farar, prěni serbski protykar; w Smělnej narodźeny * [[Jan Awgust Sykora]] (1835–1921) – farar a awtor; 1863–99 posledni serbski farar w Smělnej == Wobrazy == <gallery> Kirche Schmölln-Putzkau März 2017 (2).jpg|Smělnjanska cyrkej Schmoellnol-dgz.JPG|Něhdyša šula, dźensa sydło gmejnskeho zarjada Schmoelln.jpg|Dwórnišćo při čarje Drježdźany–Žitawa </gallery> == Žórła == <references/> == Wotkaz == {{Commonscat|Schmölln (Oberlausitz)|Smělna}} [[Kategorija:Sydlišćo w Budyskim wokrjesu]] [[Kategorija:Sydlišćo w Hornjej Łužicy]] [[Kategorija:Smělna-Póckowy]] [[Kategorija:Sydlišćo při Čornicy]] [[Kategorija:Prěnje naspomnjenje 1359]] [[Kategorija:Cyrkwinska wjes]] [[Kategorija:Něhdyša gmejna (Wokrjes Budyšin)]] [[Kategorija:Rozpušćenje gmejny 1994]] sck4gt18zockx4rayt08x54uze2s6qi 378542 378539 2022-08-04T14:36:37Z J budissin 7 wikitext text/x-wiki {{Infokašćik Wjes we Łužicy |mjeno serbske=Smělna |mjeno němske=Schmölln |wopon=Wappen-schmoellnol.jpg |šěrina=51.122650 |dołhota=14.233056 |gmejna=Smělna-Póckowy |zagmejnowanje=1994 |wysokosć=290–315 |póstowe čisło=01877 |předwólba=03594 |wobraz=Schmoellnol-ohberg.JPG |wopis wobraza= }} '''Smělna''' ({{wrěči|de}} ''Schmölln'') je [[Hornja Łužica|hornjołužiska]] wosadna wjes {{WOBI|Smělna-Póckowy|Smělna}},<ref>{{WOBDŽ|Smělna-Póckowy}}</ref> kotraž słuša ke gmejnje [[Smělna-Póckowy]]. Nadeńdźe so štyri kilometry wuchodnje [[Biskopicy|Biskopic]] při hornim běhu [[Čornica (rěka)|Čornicy]] na samym juhu [[Wokrjes Budyšin|Budyskeho wokrjesa]]. == Geografija == Wjes je typiski hornjołužiski [[łanowc]] a nadeńdźe so na sewjerozapadnej kromje [[Łužiske hory|Hornjołužiskich hór]] pod [[Klóšterska hora|Klóšterskej horu]] (394 m) mjez [[Zemicy-Tumicy|Zemicami-Tumicami]] na sewjeru a [[Póckowy|Póckowami]] na juhu. Susodna wjes na wuchodźe je [[Trjechow]]. W Smělnej namaka so zastanišćo [[Železniska čara Wjazońca–Biskopicy|železniskeje čary Drježdźany–Žitawa]]. === Ležownostne mjena === [[Michał Rostok]] naliči 1887 slědowace serbske ležownostne mjena: Smolica (tež Šmolica, ''die Dorfbach''), Slěbornčanski młyn ''(Schliefermühle)'', Slěbornica ''(Silberbach)'', Łupno ''(die Laupe, bei Wölkau)''.<ref>Michał Rostok: ''Ležownostne mjena.'' W: [[Časopis Maćicy Serbskeje|ČMS]] 40 (1887), str. 3–50, tu str. 19 ([https://digital.slub-dresden.de/werkansicht/dlf/88289/21/ digitalizat]).</ref> == Stawizny == [[Dataja:Schmölln (Heise, 1850).jpg|mini|left|Hornjosmělnjanske ryćerkubło a młynski hat wokoło 1850]] Wjes naspomni so prěni raz w lěće [[1359]] jako ''Smollen'' a [[1412]] jako knježe sydło ''Smolin''.<ref>{{HOV|Schmölln/O.L.|Smělna}}</ref> Serbska wjes na sewjeru dźensnišeje Smělneje wobsteješe pak prawdźepodobnje hižo we 8. lětstotku. Mjeno pochadźa wot [[smoła|smoły]], štož so tež we wjesnym woponju wotbłyšćuje, hdźež je horjeka nalěwo smolernja widźeć. Smělna měješe hižo w 14. lětstotku wosadnu cyrkej a w 19. lětstotku samo dwě ryćerkuble – Hornjo- a Delnjosmělnjanske. Prěnja šula so 1735 zahaji. Smělna je srjedźišćo ewangelskeje wosady, w kotrejž so hač do spěšneje industrializacije w druhej połojcy 19. lětstotka tež serbsce rěčeše. Posledni serbski farar w Smělnej bě [[Jan Awgust Sykora]], kiž skutkowaše tam wot 1863 do 1899. Poslednje serbske Bože słužby běchu pak hižo 1880. W lěće 1994 zjednoćichu so dotal samostatne gmejny Smělna, Póckowy a Trjechow do noweje gmejny Smělna-Póckowy. === Wobydlerstwo === Po [[Arnošt Muka|Mukowej]] statistice běchu wot 935 wobydlerjow Smělneje w lěće 1884 hišće 35 Serbow (4 %).<ref>{{Černik}}</ref> Po hamtskim ličenju měješe wjes w lěće 1925 hižo 1934 wobydlerjow, z nich 1796 ewangelskich a 110 katolskich. W samsnym lěće natwarichu we wsy mału katolsku cyrkej. == Wosobiny == * [[Jan Langa]] (1669–1727) – přełožer biblije do serbšćiny, 1704–10 farar w Smělnej * [[Jan Bjedrich Langa (1709)|Jan Bjedrich Langa]] (1709–1757) – ewangelski farar, přełožowar nabožinskeho pismowstwa; w Smělnej narodźeny * [[Handrij Palman]] (1788–1862) – farar a wudawar prěnich serbskich Misionskich powěsćow; 1817–62 farar w Smělnej * [[Korla Herman Robert Rjeda]] (1816–1900) – ewangelski farar, prěni serbski protykar; w Smělnej narodźeny * [[Jan Awgust Sykora]] (1835–1921) – farar a awtor; 1863–99 posledni serbski farar w Smělnej == Wobrazy == <gallery> Kirche Schmölln-Putzkau März 2017 (2).jpg|Smělnjanska cyrkej Schmoellnol-dgz.JPG|Něhdyša šula, dźensa sydło gmejnskeho zarjada Schmoelln.jpg|Dwórnišćo při čarje Drježdźany–Žitawa </gallery> == Žórła == <references/> == Wotkaz == {{Commonscat|Schmölln (Oberlausitz)|Smělna}} [[Kategorija:Sydlišćo w Budyskim wokrjesu]] [[Kategorija:Sydlišćo w Hornjej Łužicy]] [[Kategorija:Smělna-Póckowy]] [[Kategorija:Sydlišćo při Čornicy]] [[Kategorija:Prěnje naspomnjenje 1359]] [[Kategorija:Cyrkwinska wjes]] [[Kategorija:Něhdyša gmejna (Wokrjes Budyšin)]] [[Kategorija:Rozpušćenje gmejny 1994]] ek0rk0hvmzief8al1ou9l565py1m9em 0 39312 378543 371323 2022-08-04T14:36:52Z J budissin 7 wikitext text/x-wiki [[Dataja:Kirche Kleinbautzen AB2012 01.jpg|mini|Budyšinska cyrkej]] '''Budyšinska cyrkej''' je ewangelsko-lutherska cyrkej w [[Budyšink]]u w [[Wokrjes Budyšin|Budyskim wokrjesu]]. Wona słuži ewangelskej wosadźe Poršicy-Budyšink w cyrkwinskim wobwodźe Budyšin-Kamjenc ewangelskeje krajneje cyrkwje w [[Sakska|Sakskej]]. Hač do 20. lětstotka je so tu tež [[serbšćina|serbsce]] prědowało. Budyšinski kěrchow nadeńdźe so wokoło cyrkwje. Pomnik za padnjenych [[Prěnja swětowa wójna|Prěnjeje swětoweje wójny]] steji při južnej fasadźe cyrkwje a ma serbski napis („Wy škitali sće dom a kraj, wam horcy dźak so za to praj!“). Ewangelska cyrkej w Budyšinku steji jako kulturny pomnik pod škitom. == Stawizny == Cyrkwinski twar z lěta [[1680]] słuša k najstaršim wobchowanym wjesnym cyrkwjam w Budyskim kraju. Budyšinska cyrkej bě wokoło lěta 1500 filialna cyrkej Budyskeje wosady a sta so w lěće 1602 z wosadnej cyrkwju. Cyrkwine [[Pišćele|byrgle]] z 12 registrami su so w lěće 1887 wot znateho Budyskeho zawoda Hermann Eule twarili. W Prěnjej swětowej wójnje su so prospektowe pišćele wutwarili a 1934 přez cynkowe pišćele narunali.<ref>Orgeldatenbank Sachsen: ''[https://orgelforum-sachsen.de/kleinbautzen.html?articles=kleinbautzen Kleinbautzen]'' {{ref-de}}</ref> == Wosada == Do małeje Budyšinskeje wosady słušeja wjesce Budyšink a [[Přiwćicy]]. Prjedy słušachu najskerje tež [[Běła Hora (Wóspork)|Běła Hora]], [[Skanecy]], [[Krakecy]], [[Delnja Hórka]] a [[Brězynka (Malešecy)|Brězynka]] do Budyšinskeje wosady. Wot lěta 2020 je Poršisko-Budyšinska wosada dźěl wulkowosady Hrodźišća ''(Kirchspiel Gröditz)''. == Fararjo == {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! doba !! mjeno !! ródna wjes !! žiwjenske daty !! přispomnjenja |- | 1696–1704 || [[Jan Langa]] || [[Palow]] || 1669–1727 || po tym w [[Smělnjanska cyrkej|Smělnej]] |- | 1704–1742 || [[Křesćan Leonhardi]] || [[Łućo]] || 1672–1742 || |- | 1743–1747 || [[Pětr Ponich]] || [[Židow]] || 1716–1785 || do toho domjacy wučer w [[Budyšin]]je; po tym farar w [[Němske Jenkecy|Němskich Jenkecach]] |- | 1748–1773 || [[Hadam Bohuchwał Šěrach]] || [[Nosaćicy]] || 1724–1773 || |- | 1773–1777 || [[Jan Pomhajbóh Młynk]] || [[Póckowy]] || 1743–1820 || po tym w [[Rakečanska cyrkej|Rakecach]] |- | 1778 || [[Jan Mróz]] || [[Brězow]] || 1750–1823 || hišće w samsnym lěće do [[Chrjebjanska cyrkej|Chrjebje]] |- | 1778–1779 || [[Michał Klauser]] || [[Madźarska]] || 1740–1799 || po tym w [[Budestečanska cyrkej|Budestecach]] |- | 1779–1809 || [[Křesćan Bohuwěr Klin]] || [[Lejno (Halštrowska Hola)|Lejno]] || 1728–1809 || do toho w [[Lejnjanska cyrkej|Lejnom]] |- | 1809–1836 || [[Samuel Pomhajbóh Klin]] || [[Lejno (Halštrowska Hola)|Lejno]] || 1768–1836 || syn předchadnika; do toho jeho zastupjer tu |- | 1838–1848 || [[August Hermann Kröhna]] || [[Wildenfels]] || 1805–1877 || po tym w [[Delnjowujězdźanska cyrkej|Delnim Wujězdźe]] |- | 1848–1873 || [[August Habla]] (Hauboldt) || [[Ćichońca]] || 1808–1886 || do toho wučer w [[Połpica|Połpicy]] a [[Nowa Wjes/Sprjewja|Nowej Wsy]] |- | 1874–1879 || [[Korla Bohuwěr Rězbark]]<br />''(Karl Traugott Röseberg)'' || [[Běła]] || 1848–1879 || |- | 1880–1886 || [[Arnošt Krygar]] || [[Poršicy]] || 1847–1923 || do toho serbski prědar w [[Kamjenc]]u; po tym [[Poršiska cyrkej|Poršiski]] farar |- | 1886–1890 || [[Jan Arnošt Mättig]] || [[Wawicy]] || 1859–1929 || do toho w [[Kamjenc]]u; po tym w [[Bartska cyrkej|Barće]] |- | 1890–1902 || [[Jan Gólč]] || [[Rakecy]] || 1864–1916 || do toho pomocny prědar w [[Bukečanska cyrkej|Bukecach]] a [[Budestečanska cyrkej|Budestecach]]; po tym do [[Rakečanska cyrkej|Rakec]] |- | 1902–1916 || [[Pawoł Mrózak|Pawoł Jurij Mrózak]] || [[Malešecy]] || 1877–1931 || syn [[Oswald Mrózak|Oswalda Mrózaka]], po tym do [[Ketličanska cyrkej|Ketlic]] |- | 1917–1924 || [[Božidar Dobrucky]] || [[Wojerecy]] || 1893–1957 || do toho pomocny wučer w Rabensteinje; po tym w [[Durinska|Durinskej]] |- | 1943/44 || Armin Albert || [[Grima]] || 1913–1992 || wikar; po tym do [[Hodźijska cyrkej|Hodźija]] |- | –1952 || [[Curt Handrik]] || || || posledni serbski farar |- |} == Wobrazy == <gallery mode="packed"> Kirche Kleinbautzen April 2018 (2).jpg|Kěrchowske wrota Kleinbautzen Church 1.JPG|Sewjerna fasada Kirche Kleinbautzen AB2012 07.jpg|Nutřkowny napohlad Kirche Kleinbautzen AB2012 11.jpg|Nutřkowny napohlad Kirche Kleinbautzen AB2012 06.jpg|Wołtar a knježa loža </gallery> == Literatura == * {{BKD|31|102–114|104|Kleinbautzen}} == Nóžki == <references /> == Wotkazy == {{Commonscat|Kirche Kleinbautzen|Ewangelska cyrkej w Budyšinku}} * [http://www.kirche-baruth.de/ Webstrona] Hrodźišćanskeje wulkowosady * [https://digital.slub-dresden.de/werkansicht/dlf/100087/352/ Wopisanje Budyšinskeje wosady] w ''Statistice Łužiskich Serbow'' [[Arnošt Muka|Arnošta Muki]] (digitalizat) {{Cyrkwinski wobwod Budyšin-Kamjenc}} {{Coordinate|NS=51.213123 |EW=14.528538 |type=landmark |region=DE-SN}} [[Kategorija:Malešecy]] [[Kategorija:Ewangelsko-lutherski cyrkwinski twar]] [[Kategorija:Cyrkwinske twarjenje w Budyskim wokrjesu]] o1le9brv04vt0wjs29anga9x9crg3qt 0 39734 378540 372962 2022-08-04T14:35:56Z J budissin 7 wikitext text/x-wiki '''Handrij Palman''' ({{wrěči|de}} ''Andreas Pallmer''; * [[20. nowembra]] [[1788]] w [[Bjedrusk]]u, † [[8. septembra]] [[1862]] w [[Smělna|Smělnej]]) bě [[Serbja|serbski]] ewangelski farar a wudawar prěnich serbskich Misionskich powěsćow. Wón narodźi so jako syn Bjedrušćanskeho chěžkarja a wopytowaše wot 1803 do 1810 [[Budyšin|Budyski]] gymnazij. Wot 1810 do 1813 studowaše jako posledni serbski student we [[Wittenberg]]u ewangelsku teologiju. Po nawróće do Łužicy skutkowaše wot 1813 do 1817 jako pomocny prědar w [[Hrodźišćanska cyrkej|Hrodźišćanskej wosadźe]] a wot 1817 hač do swojeje smjerće w Smělnjanskej. W lěće 1817 započa pod titulom ''Duchowne rěče a podaća w Božim a Jězusowym kralestwi'' prěnje serbske Misionske powěsće wudawać, wot kotrychž stej pak jenož dwě čisle wušłej, poslednje 1818. == Žórło == {{Nbs|rk|Palman, Handrij|426}} {{DEFAULTSORT:Palman, Handrij}} [[Kategorija:Muž]] [[Kategorija:Rodź. 1788]] [[Kategorija:Zemr. 1862]] [[Kategorija:Serb]] [[Kategorija:Ewangelsko-lutherski farar]] [[Kategorija:Awtor]] [[Kategorija:Serbska literatura]] [[Kategorija:Literatura (19. lětstotk)]] [[Kategorija:Wosoba (Hrodźišćo)]] [[Kategorija:Wosoba (Smělna)]] pdqxu1r6qiv4lu8i45m43vt5fdglrxf