Wikipedio iowiki https://io.wikipedia.org/wiki/Frontispico MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Media Specala Debato Uzanto Uzanto Debato Wikipedio Wikipedio Debato Arkivo Arkivo Debato MediaWiki MediaWiki Debato Shablono Shablono Debato Helpo Helpo Debato Kategorio Kategorio Debato TimedText TimedText talk Modulo Modulo-Diskuto Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 853 994312 993937 2022-08-05T10:56:20Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{20ma yarcento}} La [[yaro]] '''1963''' (MCMLXIII per Romala algarismi) esis ordinara yaro komencinta ye [[mardio]] segun [[Gregoriala kalendario]]. Ol esis la 963ma [[yaro]] di la duesma yarmilo, la 63ma yaro di la [[20ma yarcento]], e la 4ma yaro di la [[yari 1960a]]. == Eventi == === [[Kosmo]] === * [[16ma di junio]] - En [[Sovietia]], lansesas [[spaconavo]] [[Vostok 6]], portante [[Valentina Tereshkova]], unesma [[muliero]] e unesma civilo en spaco.<ref>{{Extera ligilo|titulo=1963: Soviets launch first woman into space|vidita ye=18ma di oktobro 2016|editero=BBC |url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/16/newsid_2685000/2685283.stm}}</ref> * [[19ma di junio]] - Sovietiana kosmonauto [[Valentina Tereshkova]] retrovenas ek [[kosmo]]. === [[Mondo]] === * [[5ma di agosto]] - [[Usa]], [[Unionita Rejio]] e [[Sovietia]] signatas transakto por abnegar atomala testi. * [[18ma di oktobro]] - [[México]] selektesas kom eventeyo por l'[[Olimpiala Ludi en México, 1968|Olimpiala Ludi di 1968]]. === [[Europa]] === * [[22ma di januaro]] - [[Charles de Gaulle]] de [[Francia]], e [[Konrad Adenauer]] de [[West-Germania]] signatas [[pakto di Elysée]], o la Pakto pri Amikeso, qua finas historiala rivalesi inter la du landi. * [[marto]] - [[Hungaria]] amnestias la rebeli de [[Hungara revoluciono di 1956|la revolto di 1956]]. * [[4ma di marto]] - En [[Francia]] quar homi judiciesas a morto pro atento kontre prezidanto [[Charles de Gaulle]]. * [[7ma di aprilo]] - [[Yugoslavia]] proklamas esar socialista republiko e [[Josip Broz Tito]] esas nominita kom dumviva prezidanto. * [[21ma di junio]] - [[Papo Paulus la 6ma|Paulus la 6ma]] elektesas [[papo]]. * [[26ma di julio]] - En [[Yugoslavia]], Skopje, dum severa [[ter-tremo]], perisas plu kam 1.000 homi. * [[8ma di agosto]] - En [[Unionita Rejio]] maskita banditaro haltigas treno de [[Glasgow]] a [[London]] e raptas 2.6 milioni pundi.<ref>{{Extera ligilo|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/8/newsid_2714000/2714055.stm|titulo= 1963: Train robbers make off with millions|editero=BBC|vidita ye=18ma di oktobro 2016}}</ref> * [[9ma di oktobro]] - En [[Italia]] digo che Vaiont ruptesas, e plu kam 2.000 homi perdas lia vivi. * [[14ma di novembro]] - [[Volkano|Volkanal]] erupto en [[Islando]] kreas nova insulo, [[Surtsey]]. === [[Azia]] === * [[11ma di junio]] - [[Budismo|Budista]] monako Thich Quang kombustas su kom protesto kontre la politiko dal prezidanto [[Ngo Dinh Diem]] en [[Saigon]]ana strado. * [[22ma di julio]] - [[Sarawak]] ganas autonomeso. === [[Afrika]] === * [[13ma di januaro]] - [[Stato-stroko]] en [[Togo]]. Prezidanto [[Sylvanus Olympio]] mortigesas. * 13ma di januaro - Finas la revolto en [[Katanga]], [[Demokratial Republiko Kongo]]. [[Moïse Tshombe]], rebela chefo di Katanga, abandonas Élisabethville, nuna [[Lubumbashi]]. * [[25ma di mayo]] - En [[Etiopia]], [[Addis Ababa]], l'Organizuro pri Afrikana Uniono fondesas. * [[15ma di septembro]] - [[Ahmed Ben Bella]] divenas prezidanto di Aljeria. * [[1ma di oktobro]] - [[Nigeria]] divenas [[republiko]]. * [[12ma di decembro]] - [[Kenia]] divenas nedependanta de Unionita Rejio. === [[Nord-Amerika]] === * [[11ma di januaro]] - En [[Usa]], [[Los Angeles]] apertesas ''Whisky a-go-go'', la unesma diskoteko en la mondo. * [[9ma di februaro]] - Aeroplano ''[[Boeing 727]]'' flugas unesmafoye. * [[21ma di marto]] - Karcero Alcatraz apud [[San Francisco]] klozesas. * [[28ma di agosto]] - En [[Washington DC]] [[Martin Luther King]] pronuncas lua famoza diskurso: "Me havas la revo, ke ula-die mea quar filii vivos en naciono ube li ne evaluesos pro lia koloro di pelo, ma pro lia forteso etikala!".<ref>{{Extera ligilo|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/28/newsid_2656000/2656805.stm |titulo=1963: King's dream for racial harmony|vidita ye=21ma di julio 2016|editero= BBC|idiomo={{en}}}}</ref> * [[22ma di novembro]] - En [[Usa]], [[Texas]], urbo [[Dallas]] [[John F. Kennedy]] asasinesas.<ref name="Kennedy">{{Extera ligilo|titulo= 1963: Kennedy shot dead in Dallas|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/22/newsid_2451000/2451143.stm |editero= BBC|vidita ye= 18ma di oktobro 2016}}</ref> * [[24ma di novembro]] - Suspektita kom asasininto di [[John F. Kennedy]] [[Lee Harvey Oswald]] ocidesas da Jack Rubistein.<ref name="Harvey">{{Extera ligilo|titulo=1963: Kennedy 'assassin' murdered|editero= BBC|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/24/newsid_3198000/3198106.stm|vidita ye=18ma di oktobro 2016}}</ref> == Naski == [[Arkivo:May-Britt_Moser_2014.jpg|thumb|130px|[[May-Britt Moser]]]] * [[4ma di januaro]] - [[May-Britt Moser]], Norvegiana neurociencistino e profesorino, Nobel-laureato * [[19ma di januaro]] - [[Caron Wheeler]], Britaniana kantistino ([[Soul II Soul]]) * [[23ma di januaro]] - [[Elvira Lindo]], Hispan aktorino e skriptisto * [[2ma di februaro]] - [[Andrej Kiska]], prezidanto di Slovakia * [[17ma di februaro]] - [[Michael Jordan]], Usana basketbalisto * [[19ma di februaro]] - [[Seal]], Usana kantisto [[Arkivo:Barkley_Lipofsky.jpg|thumb|130px|[[Charles Barkley]]]] * [[20ma di februaro]] - [[Charles Barkley]], Usana basketbalisto * [[1ma di marto]] - [[Thomas Anders]], Germana kantisto ([[Modern Talking]]) * [[3ma di marto]] - [[Khaltmaagiin Battulga]], prezidanto di Mongolia * [[11ma di marto]] - [[Marcos Pontes]], Brazilian astronauto * [[12ma di marto]] - [[Joaquim Cruz]], Braziliana sportisto * [[13ma di marto]] - [[Fito Páez]], Arjentiniana kantisto * [[22ma di marto]] - [[Martín Vizcarra]], prezidanto di Peru * [[27ma di marto]] - [[Quentin Tarantino]], Usan aktoro, filmifisto e cinem-skriptisto * [[30ma di marto]] - [[Tsakhiagiin Elbegdorj]], prezidanto e chefministro di Mongolia * [[6ma di aprilo]] - [[Rafael Vicente Correa]], prezidanto di Equador [[Arkivo:Julian_Lennon.jpg|thumb|130px|[[Julian Lennon]]]] * [[8ma di aprilo]] - [[Julian Lennon]], Britaniana kantisto, filiulo di [[John Lennon]] * [[10ma di aprilo]] - [[Doris Leuthard]], prezidanto di Suisia * [[13ma di aprilo]] - [[Garry Kasparov]], Rusa [[shakoludo|shakoludisto]] * [[24ma di aprilo]] - [[Charlot Salwai]], chefministro di Vanuatu * [[5ma di mayo]] - [[James LaBrie]], Kanadana muzikisto e kantisto ([[Dream Theater]]) * [[15ma di aprilo]] - [[Beata Szydło]], chefministro di Polonia * [[18ma di aprilo]] - [[Mike Mangini]], Usana muzikisto ([[Dream Theater]]) * [[26ma di aprilo]] - [[Jet Li]], Chinian aktoro * [[25ma di mayo]] - [[Mike Myers]], Kanadan aktoro * [[26ma di mayo]] - [[Merethe Lindstrøm]], Norvegiana skriptisto * [[31ma di mayo]] - [[Viktor Orbán]], chefministro di Hungaria [[Arkivo:Johnny_Depp_2,_2011.jpg|thumb|130px|[[Johnny Depp]]]] * [[9ma di junio]] - [[Johnny Depp]], Usan aktoro * [[13ma di junio]] - [[Félix Tshisekedi]], prezidanto di Demokratial Republiko Kongo * [[17ma di junio]] - [[Temir Sariyev]], chefministro di Kirgizistan * [[18ma di junio]] - [[Rumen Radev]], prezidanto di Bulgaria * [[24ma di junio]] - [[Sükhbaataryn Batbold]], chefministro di Mongolia * [[25ma di junio]] - [[George Michael]], Angla kantisto, kompozisto e muzikisto (m. 2016) * [[29ma di junio]] - [[Anne-Sophie Mutter]], Germana violinisto * [[17ma di julio]] - Rejulo [[Letsie la 3ma di Lesotho]] * [[18ma di julio]] - [[Martín Torrijos Espino]], prezidanto di Panama * [[24ma di julio]] - [[Karl Malone]], Usana basketbalisto [[Arkivo:Fatboy Slim.jpg|thumb|130px|[[Fatboy Slim]]]] * [[31ma di julio]] - [[Fatboy Slim]], (Norman Cook), Angla muzikisto e [[disk-jokeo]] * [[9ma di agosto]] - [[Whitney Houston]], Usana kantistino (m. 2012) * [[13ma di agosto]] - [[Sridevi]], Indian aktorino (m. 2018) * [[14ma di agosto]] - [[Karen Karapetyan]], chefministro di Armenia * [[21ma di agosto]] - Rejulo [[Mohammed la 6ma di Maroko]] * [[22ma di agosto]] - [[Tori Amos]], Usana kantistino * [[23ma di agosto]] - [[Glória Pires]], Brazilian aktoro [[Arkivo:Miroslav_Cerar_small.jpg|thumb|130px|[[Miro Cerar]]]] * [[25ma di agosto]] - [[Miro Cerar]], chefministro di Slovenia * [[28ma di agosto]] - [[Lester Speight]], Usana ludisto di futbalo, luktisto ed aktoro * [[21ma di septembro]] - [[Carmen Machi]], Hispana televizion-aktorino * [[3ma di oktobro]] - [[Vasile Tarlev]], chefministro di Moldova * [[10ma di oktobro]] - [[Lassina Zerbo]], chefa ministro di Burkina Faso * [[13ma di oktobro]] - [[Baqıtjan Äbdirulı Sağıntayev|Baqıtjan Sağıntayev]], chefministro di Kazakstan * [[20ma di oktobro]] - [[Iurie Leancă]], chefministro di Moldova * [[20ma di oktobro]] - [[Domingos Simões Pereira]], chefministro di Guinea-Bisau * [[24ma di oktobro]] - [[Josignacio]], Kubana piktisto [[Arkivo:Eros ramazzotti de gira por europa.jpeg|130px|thumb|[[Eros Ramazzotti]]]] * [[28ma di oktobro]] - [[Eros Ramazzotti]], [[Italia]]na pop-kantisto * [[31ma di oktobro]] - [[Dunga]], Braziliana futbalisto e futbal-entrenisto * [[1ma di novembro]] - [[Rick Allen]], Britaniana muzikisto ([[Def Leppard]]) * [[2ma di novembro]] - [[Jonas Gardell]], Sueda skriptisto [[Arkivo:112. seja vlade 2010-12-16 11.JPG|130px|thumb|[[Borut Pahor]]]] * 2ma di novembro - [[Borut Pahor]], chefministro di Slovenia * [[9ma di decembro]] - [[Zurab Zhvania]], chefministro di Gruzia (m. 2005) * [[12ma di decembro]] - [[Juan Carlos Varela]], prezidanto di Panama * [[16ma di decembro]] - [[Viorica Dăncilă]], chefministrino di Rumania * [[18ma di decembro]] - [[Brad Pitt]], Usan aktoro * 18ma di decembro - [[Pierre Nkurunziza]], prezidanto di Burundi * [[24ma di decembro]] - [[Naja Marie Aidt]], Dana skriptistino * [[26ma di decembro]] - [[Lars Ulrich]], Dana muzikisto ([[Metallica]]) * [[Temir Sariyev]], chefministro di Kirgizistan * [[Mikhail Evstafiev]], Rusa piktisto == Morti == [[Arkivo:Sylvanus_Olympio.jpg|130px|thumb|[[Sylvanus Olympio]]]] * [[13ma di januaro]] - [[Sylvanus Olympio]], prezidanto di Togo (n. 1902) * [[30ma di januaro]] - [[Francis Poulenc]], Franca kompozisto e pianisto (n. 1899) * [[6ma di februaro]] - [[Abd el-Krim]], chefo di la [[Republiko Rif]] (n. 1882 o 1883) * [[11ma di februaro]] - [[Sylvia Plath]], Usana poetino e novelisto ([[su-ocido]]) (n. 1932) * [[18ma di februaro]] - [[Fernando Tambroni-Armaroli]], chefministro di Italia (n. 1901) * [[28ma di februaro]] - [[Rajendra Prasad]], unesma prezidanto di India (n. 1884) * [[4ma di marto]] - [[William Carlos Williams]], Usana skriptisto (n. 1883) * [[11ma di marto]] - [[Ignat Bednarik]], Rumana piktisto (n. 1882) [[Arkivo:XulSolar.JPG|130px|thumb|[[Xul Solar]]]] * [[9ma di aprilo]] - [[Xul Solar]], Arjentiniana piktisto (n. 1887) * [[23ma di aprilo]] - [[Ichak Ben-Zvi]], prezidanto di Israel (n. 1884) * [[6ma di mayo]] - [[Tódor Kármán]], Hungara matematikisto (n. 1881) * [[11ma di mayo]] - [[Herbert Spencer Gasser]], fiziologiisto, Nobel-laureato (n. 1888) * [[3ma di junio]] - [[Papo Ioannes la 23ma]] (n. 1881) * [[9ma di junio]] - [[Jacques Villon]], Franca piktisto (n. 1875) * [[1ma di julio]] - [[Camille Chautemps]], chefministro di Francia (n. 1885) * [[23ma di julio]] - [[Alexandr Mihailovich Gerasimov|Alexandr Gerasimov]], Rusa piktisto (n. 1881) * [[31ma di agosto]] - [[Georges Braque]], Franca piktisto (n. 1882) * [[1ma di septembro]] - [[Ernst Wetter]], prezidanto di Suisia (n. 1877) * [[4ma di septembro]] - [[Robert Schuman]], chefministro di Francia, "patro dil Europana Uniono" (n. 1886) * [[11ma di oktobro]] - [[Suzanne Duchamp]], Franca piktistino e skultistino (n. 1889) * [[11ma di oktobro]] - [[Édith Piaf]], Franca kantisto (n. 1915) * 11ma di oktobro - [[Jean Cocteau]], Franca poeto (n. 1889) * [[2ma di novembro]] - [[Ngo Dinh Diem]], prezidanto di [[Sud-Vietnam]] (n. 1901) * [[4ma di novembro]] - [[Pascual Ortiz Rubio]], prezidanto di Mexikia (n. 1877) [[Arkivo:John_F._Kennedy,_White_House_color_photo_portrait.jpg|130px|thumb|[[John F. Kennedy]]]] * [[22ma di novembro]] - [[John F. Kennedy]], prezidanto di Usa (n. 1917)<ref name="Kennedy"/> * 22ma di novembro - [[Aldous Huxley]], Angla skriptisto (n. 1894) * 22ma di novembro - [[C. S. Lewis]], Angla skriptisto (n. 1898) * [[24ma di novembro]] - [[Lee Harvey Oswald]], asasininto di [[John F. Kennedy]] (n. 1939)<ref name="Harvey"/> * [[12ma di decembro]] - [[Theodor Heuss]], prezidanto di [[West-Germania]] (n. 1884) * [[25ma di decembro]] - [[Tristan Tzara]], Rumana poeto (n. 1896) * [[28ma di decembro]] - [[Paul Hindemith]], Germana kompozisto (n. 1895) == Nobel-premiiziti == * [[Listo di Nobel-laureati pri fiziko|Fiziko]]: [[Eugene Paul Wigner]], [[Maria Goeppert-Mayer]], [[J. Hans D. Jensen]] * [[Listo di Nobel-laureati pri kemio|Kemio]]: [[Karl Ziegler]], [[Giulio Natta]] * [[Listo di Nobel-laureati pri fiziologio o medicino|Fiziologio o Medicino]]: [[John Carew Eccles]], [[Alan Lloyd Hodgkin]], [[Andrew Fielding Huxley]] * [[Listo di Nobel-laureati pri literaturo|Literaturo]]: [[Giorgos Seferis]] * [[Listo di Nobel-laureati pri paco|Paco]]: Internaciona Komitato di [[Reda Kruco]], Ligo dil Societati di [[Reda Kruco]] == Referi == {{reflist}} [[Kategorio:Yari 1960a]] hcj5nvrhjntx5jssx22xjgzy32pzkrd 0 1046 994302 993038 2022-08-05T10:37:19Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{20ma yarcento}} La [[yaro]] '''1965''' (MCMLXV per Romala algarismi) esis ordinara yaro komencinta ye [[venerdio]] segun [[Gregoriala kalendario]]. Ol esis la 965ma [[yaro]] di la duesma yarmilo, la 65ma yaro di la [[20ma yarcento]], e la 6ma yaro di la [[yari 1960a]]. == Eventi == === [[Kosmo]] === * [[20ma di februaro]] - [[Ranger 8]], kosmosondilo di [[Usa]], kolizionas kun la [[luno]] en ''Mare Tranquillitatis''. * [[18ma di marto]] - Sovietiana kosmonauto [[Alexei Leonov]] divenas l'unesma homo exter [[kosmonavo]] che [[kosmo]]. * [[23ma di marto]] - Usana kosmonavo ''[[Gemini 3]]'' lansesas, portante du homi qui probas olua manovrebleso. * [[6ma di aprilo]] - Unesma komercala [[artificala satelito]], ''Early Bird'', sendesas a [[kosmo]]. * [[14ma di julio]] - Unesma flugo di probilo ''[[Mariner 4]]'' preter [[Marso]]. La probilo sendas proxima imaji de la [[planeto]]. * [[21ma di agosto|21ma]] til la [[29ma di agosto]] - Usana [[kosmonavo]] [[Gemini 5]] sendesas por kalkular la tempo bezonata por homala misiono en la luno. * [[6ma di decembro]] - [[Luna 8]], kosmosondilo di [[Sovietia]], kolizionas kun la [[luno]]. * [[16ma di decembro]] - Kosmosondilo [[Venera 3]], por explorar [[Venuso]] lansesas de Baikonur, [[Kazakstan]]. === [[Europa]] === * [[Zoo]]* en Kolmård, [[Suedia]], fondesas. === [[Azia]] === * [[26ma di januaro]] - En [[India]], [[Hindi-linguo|Hindi]] divenas linguo oficala. * [[28ma di februaro]] - [[Milito en Vietnam]]: [[Usa]] komencas ''Operaco Rolling Thunder'', kun intensa bombardo en [[Nord-Vietnam]]. * [[12ma di mayo]] - [[Israel]] establisas diplomacala relati kun [[West-Germania]]. * [[9ma di junio]] - Milito en Vietnam: [[Vietkong]] komencas la batalio di Đồng Xoài, un de la maxim longa de la milito, kontre l'armeo di [[Sud-Vietnam]]. * [[24ma di julio]] - [[Milito en Vietnam]]: Quar Usan avioni [[McDonnell Douglas F-4 Phantom II|Phanton F4]] frapesas da kontre-aerala misili. Un falas e tri sufras serioza domaji. Ol esas unesma atako kontre Usan avioni dum la milito. * [[26ma di julio]] - [[Maldivi]] nedependanteskas de [[Unionita Rejio]]. * [[9ma di agosto]] - [[Singapur]] divergas de [[Malayana Federuro]] e nedependanteskas. * [[30ma di decembro]] - En [[Filipini]], [[Ferdinand Marcos]] asumas povo. === [[Afrika]] === * [[2ma di februaro]] - [[Che Guevara]] vizitas [[Brazzaville]], en la [[Republiko Kongo]], e renkontras prezidanto [[Alphonse Massamba-Débat]] e chefa ministro [[Pascal Lissouba]], ed anke la chefo dil Movado por la Libereso di Angola (MPLA), [[Agostinho Neto]]. Ye la [[8ma di januaro]] ilu vizitas [[Guinea]] e renkontras lora prezidanto [[Sékou Touré]].<ref name="Villafana">{{cite web|author=Frank R. Villafana|title=Cold War in the Congo: The Confrontation of Cuban Military Forces, 1960-1967|publisher= Transaction Publishers|language={{fr}}|year=2011|isbn =9781412847667|url=https://books.google.com.br/books?id=QRoYflIGqn0C&pg=PA126&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|page=126}}</ref> * [[18ma di februaro]] - [[Gambia]] nedependanteskas de [[Unionita Rejio]]. [[Dawda Kairaba Jawara]] asumas la prezidanteso di la lando. Ilu restos en povo til [[1994]].<ref>{{cite web|publisher=BBC|title= 1965: Countdown to Gambian independence |language={{en}}|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/17/newsid_2546000/2546949.stm}}</ref> * [[11ma di novembro]] - [[Zimbabwe]] unlaterale proklamas su nedependanta de [[Unionita Rejio]], sub la nomo [[Rodezia]]. * [[24ma di novembro]] - [[Mobutu Sese Seko]] kaptas povo de [[Joseph Kasa-Vubu]] en [[Demokratial Republiko Kongo]]. * [[31ma di decembro]] - [[Jean-Bédel Bokassa]] kaptas povo en [[Centrafrika]]. === [[Nord-Amerika]] === * [[21ma di februaro]] - en [[Usa]], [[Nova-York]], [[Malcolm X]] mortigesas. * [[7ma di marto]] - La polico di [[Alabama]] atakas demonstreri qui demandis voto-yuro por la negri.<ref>{{cite web|title=1965: Police attack Alabama marchers|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/7/newsid_4318000/4318021.stm|publisher=BBC|accessdate=5ma di oktobro 2018}}</ref> * [[4ma di oktobro]] - [[Papo Paulus la 6ma]] arivas en [[New York]], en l'unesma vizito di un papo ad [[Amerika]]. === [[Central Amerika]] === * [[24ma di aprilo]] - En [[Dominikana Republiko]] militisti e civitani loyala a revokita prezidanto [[Juan Bosch]] protestas kontre uniono di militisti qui guvernas lando. * [[28ma di aprilo]] - [[Usa]] sendas trupi por intervenar en [[Dominikana Republiko]]. === [[Oceania]] === * [[29ma di aprilo]] - [[Australia]] anuncas que sendos bataliono di [[infantrio]] por helpar [[Sud-Vietnam]] en [[Milito en Vietnam]]. * [[16ma di decembro]] - Komencas regno di [[Taufa'ahau Tupou la 4ma]] en [[Tonga]]. == Naski == [[Arkivo:Diane Lane 1989 cropped.jpg|thumb|130px|[[Diane Lane]]]] * [[22ma di januaro]] - [[Diane Lane]], Usan aktorino * [[23ma di januaro]] - [[Armen Darbinyan]], chefministro di Armenia * [[5ma di februaro]] - [[Gheorghe Hagi]], Rumaniana futbalisto * [[13ma di februaro]] - [[Peter O'Neill]], chefministro di Papua-Nova-Guinea * [[16ma di februaro]] - [[Adama Barrow]], prezidanto di Gambia * [[9ma di marto]] - [[Elías Antonio Saca González]], prezidanto di Salvador * [[14ma di marto]] - [[Aamir Khan]], Indiana cinem-aktoro * [[25ma di marto]] - [[Sarah Jessica Parker]], Usan aktorino * 25ma di marto - [[Stefka Kostadinova]], Bulgara atletino * [[4ma di aprilo]] - [[Robert Downey Jr.]], Usan aktoro * [[15ma di aprilo]] - [[Salou Djibo]], chefo di stato di Nijer * [[16ma di aprilo]] - [[Martin Lawrence]], Usan aktoro * [[26ma di aprilo]] - [[Kevin James]], Usan aktoro [[Arkivo:Alexandre Jardin 2012.jpg|thumb|130px|[[Alexandre Jardin]]]] * [[14ma di mayo]] - [[Alexandre Jardin]], Franca skriptisto * [[15ma di mayo]] - [[Raí]], Braziliana futbalistulo * [[24ma di mayo]] - [[John C. Reilly]], Usana cinem-aktoro * [[25ma di mayo]] - [[Yahya Jammeh]], prezidanto di Gambia * [[31ma di mayo]] - [[Brooke Shields]], Usan aktorino * [[1ma di junio]] - [[Yang Liwei]], Chiniana taikonauto (astronauto) * [[15ma di junio]] - [[Karim Masimov]], chefministro di Kazakstan * [[13ma di julio]] - [[Eric Freeman]], Usan aktoro [[Arkivo:Chilavert sanlorenzo.jpg|thumb|130px|[[José Luis Chilavert]]]] * [[27ma di julio]] - [[José Luis Chilavert]], Paraguayana futbalisto * [[28ma di julio]] - [[Daniela Mercury]], Braziliana kantistino * [[31ma di julio]] - [[J. K. Rowling]], Angla skriptisto, kreinto di [[Harry Potter]] * [[4ma di agosto]] - [[Fredrik Reinfeldt]], chefministro di Suedia * [[23ma di agosto]] - [[Ilija Trojanow]], Bulgara skriptisto * [[28ma di agosto]] - [[Shania Twain]], Kanadana kantistino e kompozisto * [[3ma di septembro]] - [[Charlie Sheen]], Usan aktoro * [[7ma di septembro]] - [[Angela Gheorghiu]], soprano Rumana * [[11ma di septembro]] - [[Bashar al-Assad]], prezidanto di Siria * [[14ma di septembro]] - [[Dmitri Anatolyevich Medvedev|Dmitri Medvedev]], prezidanto di Rusia * [[15ma di septembro]] - [[Fernanda Torres]], Brazilian aktorino * [[1ma di oktobro]] - [[Mia Mottley]], chefministrino di Barbados [[Arkivo:25o Premio da Musica Brasileira (14188856302).jpg|thumb|130px|<small>[[Adriana Calcanhotto]]</small>]] * [[3ma di oktobro]] - [[Adriana Calcanhotto]], Braziliana kantistino * [[8ma di oktobro]] - [[C-Jay Ramone]], Usana muzikisto ([[The Ramones) * 8ma di oktobro - [[Matt Biondi]], Usana Olimpiala natisto * [[10ma di oktobro]] - [[Christopher Penn]], Usana cinem-aktoro (m. 2006) * [[23ma di oktobro]] - [[Asqar Uzaqbaýulı Mamïn|Asqar Mamïn]], chefministro di Kazakstan * [[2ma di novembro]] - [[Shah Rukh Khan]], Indiana cinem-aktoro * [[20ma di novembro]] - [[Ben Stiller]], Usan aktoro [[Arkivo:Björk performing at Cirque en Chantier 1.jpg|thumb|130px|[[Björk Guðmundsdóttir|Björk]]]] * [[21ma di novembro]] - [[Björk Guðmundsdóttir|Björk]], Islandana kantistino * [[22ma di novembro]] - [[Mads Mikkelsen]], Dana cinem-aktoro * [[30ma di novembro]] - [[Ben Stiller]], Usan aktoro * [[21ma di decembro]] - [[Andy Dick]], Usana komediisto * [[27ma di decembro]] - [[Salman Khan]], Indiana cinem-aktoro * [[31ma di decembro]] - [[Gong Li]], Chinian aktorino * [[Monja Roindefo]], chefministro di Madagaskar == Morti == * [[3ma di januaro]] - [[Milton Avery]], Usana piktisto (n. 1885) * [[4ma di januaro]] - [[T. S. Eliot]], Usana skriptisto, Nobel-laureato (n. 1888) [[Arkivo:Churchill HU 90973.jpg|thumb|130px|[[Winston Churchill]]]] * [[24ma di januaro]] - [[Winston Churchill]], chefministro di [[Unionita Rejio]] dum la [[Duesma mondomilito]] (n. 1874). * [[7ma di februaro]] - [[Władysław Jarocki]], Polona piktisto (n. 1879) * [[15ma di februaro]] - [[Nat King Cole|Nat “King” Cole]], Usana pianisto e kantisto (n. 1919) * 15ma di februaro - [[Rafał Malczewski]], Polona piktisto (n. 1892) * [[21ma di februaro]] - [[Malcolm X]], n. Malcom Little, Usana chefo di Nigra Mohamedani (n. 1925) * [[23ma di februaro]] - [[Stan Laurel]], Angla cinem-aktoro (n. 1890) * [[28ma di februaro]] - [[Adolf Schärf]], prezidanto di Austria (n. 1890) * [[3ma di marto]] - [[Per Krohg]], Norvegiana piktisto (n. 1889) * [[6ma di marto]] - [[Sonja Graf]], German-Usana shakoludistino (n. posible en 1908) * [[18ma di marto]] - Rejulo [[Farouk la 1ma di Egiptia]] (n. 1920) * [[19ma di marto]] - [[Gheorghe Gheorghiu-Dej]], prezidanto di Rumania (n. 1901) * [[30ma di marto]] - [[Philip Showalter Hench]], Usana mediko, Nobel-laureato pri Fiziologio o Medicino (n. 1896) * [[2ma di aprilo]] - [[Jens Hundseid]], chefministro di Norvegia (n. 1883) [[Arkivo:Appleton.jpg|thumb|130px|[[Edward Victor Appleton|Edward Appleton]]]] * [[21ma di aprilo]] - [[Edward Victor Appleton]], Angla fizikisto, [[Listo di Nobel-laureati pri fiziko|Nobel-laureato]] en 1947 (n. 1892) * [[9ma di mayo]] - [[Leopold Figl]], kancelero di Austria (n. 1902) * [[11ma di junio]] - [[José Mendes Cabeçadas]], prezidanto di Portugal (n. 1883) * [[7ma di julio]] - [[Moshe Sharett]], chefministro di Israel (n. 1894) * [[13ma di julio]] - [[Laureano Gómez Castro]], prezidanto di Kolumbia (n. 1889) * [[19ma di julio]] - [[Syngman Rhee]], prezidanto di Sud-Korea (n. 1875) * [[13ma di agosto]] - [[Hayato Ikeda]], chefministro di Japonia (n. 1899) * [[27ma di agosto]] - [[Le Corbusier]], Suisa arkitekto (n. 1887) * [[4ma di septembro]] - [[Albert Schweitzer]], Germana mediko, misionero, [[Listo di Nobel-laureati pri paco|Nobel-laureato pri paco]] en 1952 (n. 1875) * [[8ma di septembro]] - [[Hermann Staudinger]], Germana kemiisto, Nobel-laureato (n. 1881) [[Arkivo:Dorothy Dandridge Cain's Hundred 1962.jpg|thumb|130px|[[Dorothy Dandridge]]]] * 8ma di septembro - [[Dorothy Dandridge]], Usan aktorino (n. 1922) * [[2ma di oktobro]] - [[Oskar Lange]], Polona ekonomikisto (n. 1904) * [[7ma di oktobro]] - [[Jesse Douglas]], Usana matematikisto (n. 1897) * [[12ma di oktobro]] - [[Paul Hermann Müller]], Suisa kemiisto, Nobel-laureato pri fiziologio o medicino (n. 1899) * 12ma di oktobro - [[Samir Al-Rifai]], chefministro di Jordania (n. 1901) * [[18ma di novembro]] - [[Khalid al-Azm]], chefministro di Siria (n. 1903) * [[5ma di decembro]] - [[Joseph Erlanger]], Usana fiziologiisto, Nobel-laureato (n. 1874) * [[16ma di decembro]] - Rejino [[Salote Tupou la 3ma]] di [[Tonga]] (n. 1900) * [[22ma di decembro]] - [[Lauri Viita]], Finlandana skriptisto (n. 1916) * [[George Barker (piktisto)|George Barker]], Usana piktisto (n. 1882) == Nobel-premiiziti == * [[Listo di Nobel-laureati pri fiziko|Fiziko]]: [[Sin-Itiro Tomonaga]], [[Julian Schwinger]], [[Richard P. Feynman]] *[[Listo di Nobel-laureati pri kemio|Kemio]]: [[Robert Burns Woodward]] *[[Listo di Nobel-laureati pri fiziologio o medicino|Fiziologio o Medicino]]: [[François Jacob]], [[André Lwoff]], [[Jacques Monod]] *[[Listo di Nobel-laureati pri literaturo|Literaturo]]: [[Mihail Alexandrovich Sholohov|Mihail Sholohov]] *[[Listo di Nobel-laureati pri paco|Paco]]: [[UNICEF]] == Referi == {{reflist}} [[Kategorio:Yari 1960a]] 8hck0ruo8ejjdi1o8j2jta4lyj8wej8 994320 994302 2022-08-05T11:03:42Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{20ma yarcento}} La [[yaro]] '''1965''' (MCMLXV per Romala algarismi) esis ordinara yaro komencinta ye [[venerdio]] segun [[Gregoriala kalendario]]. Ol esis la 965ma [[yaro]] di la duesma yarmilo, la 65ma yaro di la [[20ma yarcento]], e la 6ma yaro di la [[yari 1960a]]. == Eventi == === [[Kosmo]] === * [[20ma di februaro]] - [[Ranger 8]], kosmosondilo di [[Usa]], kolizionas kun la [[luno]] en ''Mare Tranquillitatis''. * [[18ma di marto]] - Sovietiana kosmonauto [[Alexei Leonov]] divenas l'unesma homo exter [[kosmonavo]] che [[kosmo]]. * [[23ma di marto]] - Usana kosmonavo ''[[Gemini 3]]'' lansesas, portante du homi qui probas olua manovrebleso. * [[6ma di aprilo]] - Unesma komercala [[artificala satelito]], ''Early Bird'', sendesas a [[kosmo]]. * [[14ma di julio]] - Unesma flugo di probilo ''[[Mariner 4]]'' preter [[Marso]]. La probilo sendas proxima imaji de la [[planeto]]. * [[21ma di agosto|21ma]] til la [[29ma di agosto]] - Usana [[kosmonavo]] [[Gemini 5]] sendesas por kalkular la tempo bezonata por homala misiono en la luno. * [[6ma di decembro]] - [[Luna 8]], kosmosondilo di [[Sovietia]], kolizionas kun la [[luno]]. * [[16ma di decembro]] - Kosmosondilo [[Venera 3]], por explorar [[Venuso]] lansesas de Baikonur, [[Kazakstan]]. === [[Europa]] === * [[Zoo]]* en Kolmård, [[Suedia]], fondesas. === [[Azia]] === * [[26ma di januaro]] - En [[India]], [[Hindi-linguo|Hindi]] divenas linguo oficala. * [[28ma di februaro]] - [[Milito en Vietnam]]: [[Usa]] komencas ''Operaco Rolling Thunder'', kun intensa bombardo en [[Nord-Vietnam]]. * [[12ma di mayo]] - [[Israel]] establisas diplomacala relati kun [[West-Germania]]. * [[9ma di junio]] - Milito en Vietnam: [[Vietkong]] komencas la batalio di Đồng Xoài, un de la maxim longa de la milito, kontre l'armeo di [[Sud-Vietnam]]. * [[24ma di julio]] - [[Milito en Vietnam]]: Quar Usan avioni [[McDonnell Douglas F-4 Phantom II|Phanton F4]] frapesas da kontre-aerala misili. Un falas e tri sufras serioza domaji. Ol esas unesma atako kontre Usan avioni dum la milito. * [[26ma di julio]] - [[Maldivi]] nedependanteskas de [[Unionita Rejio]]. * [[9ma di agosto]] - [[Singapur]] divergas de [[Malayana Federuro]] e nedependanteskas. * [[30ma di decembro]] - En [[Filipini]], [[Ferdinand Marcos]] asumas povo. === [[Afrika]] === * [[2ma di februaro]] - [[Che Guevara]] vizitas [[Brazzaville]], en la [[Republiko Kongo]], e renkontras prezidanto [[Alphonse Massamba-Débat]] e chefa ministro [[Pascal Lissouba]], ed anke la chefo dil Movado por la Libereso di Angola (MPLA), [[Agostinho Neto]]. Ye la [[8ma di januaro]] ilu vizitas [[Guinea]] e renkontras lora prezidanto [[Sékou Touré]].<ref name="Villafana">{{cite web|author=Frank R. Villafana|title=Cold War in the Congo: The Confrontation of Cuban Military Forces, 1960-1967|publisher= Transaction Publishers|language={{fr}}|year=2011|isbn =9781412847667|url=https://books.google.com.br/books?id=QRoYflIGqn0C&pg=PA126&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|page=126}}</ref> * [[18ma di februaro]] - [[Gambia]] nedependanteskas de [[Unionita Rejio]]. [[Dawda Kairaba Jawara]] asumas la prezidanteso di la lando. Ilu restos en povo til [[1994]].<ref>{{cite web|publisher=BBC|title= 1965: Countdown to Gambian independence |language={{en}}|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/17/newsid_2546000/2546949.stm}}</ref> * [[11ma di novembro]] - [[Zimbabwe]] unlaterale proklamas su nedependanta de [[Unionita Rejio]], sub la nomo [[Rodezia]]. * [[24ma di novembro]] - [[Mobutu Sese Seko]] kaptas povo de [[Joseph Kasa-Vubu]] en [[Demokratial Republiko Kongo]]. * [[31ma di decembro]] - [[Jean-Bédel Bokassa]] kaptas povo en [[Centrafrika]]. === [[Nord-Amerika]] === * [[21ma di februaro]] - en [[Usa]], [[Nova-York]], [[Malcolm X]] mortigesas. * [[7ma di marto]] - La polico di [[Alabama]] atakas demonstreri qui demandis voto-yuro por la negri.<ref>{{cite web|title=1965: Police attack Alabama marchers|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/7/newsid_4318000/4318021.stm|publisher=BBC|accessdate=5ma di oktobro 2018}}</ref> * [[4ma di oktobro]] - [[Papo Paulus la 6ma]] arivas en [[New York]], en l'unesma vizito di un papo ad [[Amerika]]. === [[Central Amerika]] === * [[24ma di aprilo]] - En [[Dominikana Republiko]] militisti e civitani loyala a revokita prezidanto [[Juan Bosch]] protestas kontre uniono di militisti qui guvernas lando. * [[28ma di aprilo]] - [[Usa]] sendas trupi por intervenar en [[Dominikana Republiko]]. === [[Oceania]] === * [[29ma di aprilo]] - [[Australia]] anuncas que sendos bataliono di [[infantrio]] por helpar [[Sud-Vietnam]] en [[Milito en Vietnam]]. * [[16ma di decembro]] - Komencas regno di [[Taufa'ahau Tupou la 4ma]] en [[Tonga]]. == Naski == [[Arkivo:Diane Lane 1989 cropped.jpg|thumb|130px|[[Diane Lane]]]] * [[22ma di januaro]] - [[Diane Lane]], Usan aktorino * [[23ma di januaro]] - [[Armen Darbinyan]], chefministro di Armenia * [[5ma di februaro]] - [[Gheorghe Hagi]], Rumaniana futbalisto * [[13ma di februaro]] - [[Peter O'Neill]], chefministro di Papua-Nova-Guinea * [[16ma di februaro]] - [[Adama Barrow]], prezidanto di Gambia * [[9ma di marto]] - [[Elías Antonio Saca González]], prezidanto di Salvador * [[14ma di marto]] - [[Aamir Khan]], Indiana cinem-aktoro * [[25ma di marto]] - [[Sarah Jessica Parker]], Usan aktorino * 25ma di marto - [[Stefka Kostadinova]], Bulgara atletino * [[4ma di aprilo]] - [[Robert Downey Jr.]], Usan aktoro * [[15ma di aprilo]] - [[Salou Djibo]], chefo di stato di Nijer * [[16ma di aprilo]] - [[Martin Lawrence]], Usan aktoro * [[26ma di aprilo]] - [[Kevin James]], Usan aktoro [[Arkivo:Alexandre Jardin 2012.jpg|thumb|130px|[[Alexandre Jardin]]]] * [[14ma di mayo]] - [[Alexandre Jardin]], Franca skriptisto * [[15ma di mayo]] - [[Raí]], Braziliana futbalistulo * [[24ma di mayo]] - [[John C. Reilly]], Usana cinem-aktoro * [[25ma di mayo]] - [[Yahya Jammeh]], prezidanto di Gambia * [[31ma di mayo]] - [[Brooke Shields]], Usan aktorino * [[1ma di junio]] - [[Yang Liwei]], Chiniana taikonauto (astronauto) * [[15ma di junio]] - [[Kärim Qajımqanulı Mäsimov|Kärim Mäsimov]], chefministro di Kazakstan * [[13ma di julio]] - [[Eric Freeman]], Usan aktoro [[Arkivo:Chilavert sanlorenzo.jpg|thumb|130px|[[José Luis Chilavert]]]] * [[27ma di julio]] - [[José Luis Chilavert]], Paraguayana futbalisto * [[28ma di julio]] - [[Daniela Mercury]], Braziliana kantistino * [[31ma di julio]] - [[J. K. Rowling]], Angla skriptisto, kreinto di [[Harry Potter]] * [[4ma di agosto]] - [[Fredrik Reinfeldt]], chefministro di Suedia * [[23ma di agosto]] - [[Ilija Trojanow]], Bulgara skriptisto * [[28ma di agosto]] - [[Shania Twain]], Kanadana kantistino e kompozisto * [[3ma di septembro]] - [[Charlie Sheen]], Usan aktoro * [[7ma di septembro]] - [[Angela Gheorghiu]], soprano Rumana * [[11ma di septembro]] - [[Bashar al-Assad]], prezidanto di Siria * [[14ma di septembro]] - [[Dmitri Anatolyevich Medvedev|Dmitri Medvedev]], prezidanto di Rusia * [[15ma di septembro]] - [[Fernanda Torres]], Brazilian aktorino * [[1ma di oktobro]] - [[Mia Mottley]], chefministrino di Barbados [[Arkivo:25o Premio da Musica Brasileira (14188856302).jpg|thumb|130px|<small>[[Adriana Calcanhotto]]</small>]] * [[3ma di oktobro]] - [[Adriana Calcanhotto]], Braziliana kantistino * [[8ma di oktobro]] - [[C-Jay Ramone]], Usana muzikisto ([[The Ramones) * 8ma di oktobro - [[Matt Biondi]], Usana Olimpiala natisto * [[10ma di oktobro]] - [[Christopher Penn]], Usana cinem-aktoro (m. 2006) * [[23ma di oktobro]] - [[Asqar Uzaqbaýulı Mamïn|Asqar Mamïn]], chefministro di Kazakstan * [[2ma di novembro]] - [[Shah Rukh Khan]], Indiana cinem-aktoro * [[20ma di novembro]] - [[Ben Stiller]], Usan aktoro [[Arkivo:Björk performing at Cirque en Chantier 1.jpg|thumb|130px|[[Björk Guðmundsdóttir|Björk]]]] * [[21ma di novembro]] - [[Björk Guðmundsdóttir|Björk]], Islandana kantistino * [[22ma di novembro]] - [[Mads Mikkelsen]], Dana cinem-aktoro * [[30ma di novembro]] - [[Ben Stiller]], Usan aktoro * [[21ma di decembro]] - [[Andy Dick]], Usana komediisto * [[27ma di decembro]] - [[Salman Khan]], Indiana cinem-aktoro * [[31ma di decembro]] - [[Gong Li]], Chinian aktorino * [[Monja Roindefo]], chefministro di Madagaskar == Morti == * [[3ma di januaro]] - [[Milton Avery]], Usana piktisto (n. 1885) * [[4ma di januaro]] - [[T. S. Eliot]], Usana skriptisto, Nobel-laureato (n. 1888) [[Arkivo:Churchill HU 90973.jpg|thumb|130px|[[Winston Churchill]]]] * [[24ma di januaro]] - [[Winston Churchill]], chefministro di [[Unionita Rejio]] dum la [[Duesma mondomilito]] (n. 1874). * [[7ma di februaro]] - [[Władysław Jarocki]], Polona piktisto (n. 1879) * [[15ma di februaro]] - [[Nat King Cole|Nat “King” Cole]], Usana pianisto e kantisto (n. 1919) * 15ma di februaro - [[Rafał Malczewski]], Polona piktisto (n. 1892) * [[21ma di februaro]] - [[Malcolm X]], n. Malcom Little, Usana chefo di Nigra Mohamedani (n. 1925) * [[23ma di februaro]] - [[Stan Laurel]], Angla cinem-aktoro (n. 1890) * [[28ma di februaro]] - [[Adolf Schärf]], prezidanto di Austria (n. 1890) * [[3ma di marto]] - [[Per Krohg]], Norvegiana piktisto (n. 1889) * [[6ma di marto]] - [[Sonja Graf]], German-Usana shakoludistino (n. posible en 1908) * [[18ma di marto]] - Rejulo [[Farouk la 1ma di Egiptia]] (n. 1920) * [[19ma di marto]] - [[Gheorghe Gheorghiu-Dej]], prezidanto di Rumania (n. 1901) * [[30ma di marto]] - [[Philip Showalter Hench]], Usana mediko, Nobel-laureato pri Fiziologio o Medicino (n. 1896) * [[2ma di aprilo]] - [[Jens Hundseid]], chefministro di Norvegia (n. 1883) [[Arkivo:Appleton.jpg|thumb|130px|[[Edward Victor Appleton|Edward Appleton]]]] * [[21ma di aprilo]] - [[Edward Victor Appleton]], Angla fizikisto, [[Listo di Nobel-laureati pri fiziko|Nobel-laureato]] en 1947 (n. 1892) * [[9ma di mayo]] - [[Leopold Figl]], kancelero di Austria (n. 1902) * [[11ma di junio]] - [[José Mendes Cabeçadas]], prezidanto di Portugal (n. 1883) * [[7ma di julio]] - [[Moshe Sharett]], chefministro di Israel (n. 1894) * [[13ma di julio]] - [[Laureano Gómez Castro]], prezidanto di Kolumbia (n. 1889) * [[19ma di julio]] - [[Syngman Rhee]], prezidanto di Sud-Korea (n. 1875) * [[13ma di agosto]] - [[Hayato Ikeda]], chefministro di Japonia (n. 1899) * [[27ma di agosto]] - [[Le Corbusier]], Suisa arkitekto (n. 1887) * [[4ma di septembro]] - [[Albert Schweitzer]], Germana mediko, misionero, [[Listo di Nobel-laureati pri paco|Nobel-laureato pri paco]] en 1952 (n. 1875) * [[8ma di septembro]] - [[Hermann Staudinger]], Germana kemiisto, Nobel-laureato (n. 1881) [[Arkivo:Dorothy Dandridge Cain's Hundred 1962.jpg|thumb|130px|[[Dorothy Dandridge]]]] * 8ma di septembro - [[Dorothy Dandridge]], Usan aktorino (n. 1922) * [[2ma di oktobro]] - [[Oskar Lange]], Polona ekonomikisto (n. 1904) * [[7ma di oktobro]] - [[Jesse Douglas]], Usana matematikisto (n. 1897) * [[12ma di oktobro]] - [[Paul Hermann Müller]], Suisa kemiisto, Nobel-laureato pri fiziologio o medicino (n. 1899) * 12ma di oktobro - [[Samir Al-Rifai]], chefministro di Jordania (n. 1901) * [[18ma di novembro]] - [[Khalid al-Azm]], chefministro di Siria (n. 1903) * [[5ma di decembro]] - [[Joseph Erlanger]], Usana fiziologiisto, Nobel-laureato (n. 1874) * [[16ma di decembro]] - Rejino [[Salote Tupou la 3ma]] di [[Tonga]] (n. 1900) * [[22ma di decembro]] - [[Lauri Viita]], Finlandana skriptisto (n. 1916) * [[George Barker (piktisto)|George Barker]], Usana piktisto (n. 1882) == Nobel-premiiziti == * [[Listo di Nobel-laureati pri fiziko|Fiziko]]: [[Sin-Itiro Tomonaga]], [[Julian Schwinger]], [[Richard P. Feynman]] *[[Listo di Nobel-laureati pri kemio|Kemio]]: [[Robert Burns Woodward]] *[[Listo di Nobel-laureati pri fiziologio o medicino|Fiziologio o Medicino]]: [[François Jacob]], [[André Lwoff]], [[Jacques Monod]] *[[Listo di Nobel-laureati pri literaturo|Literaturo]]: [[Mihail Alexandrovich Sholohov|Mihail Sholohov]] *[[Listo di Nobel-laureati pri paco|Paco]]: [[UNICEF]] == Referi == {{reflist}} [[Kategorio:Yari 1960a]] 32b5w83pvhso8eokh06q3ka2szyczh1 0 1259 994258 972069 2022-08-04T15:13:09Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Julio}} Videz quo ligesas adhike (che utensili). - A pagino dil [[yaro]]. La '''6ma di julio''' esas la 187ma [[dio]] di la yaro (188ma en [[bisextila yaro|bisextila yari]]) segun la [[Gregoriala kalendario]]. Restas 178 dii til la fino di la yaro. ---- == Dio == * En [[Komori]]: Dio di Nedependo. * En [[Finlando]]: Dio di [[poemo]] e somero, dio di [[Eino Leino]] (1878-1926), [[poezio|poeto]]. == Eventi == * [[1253]] - [[Mindaugas la 1ma di Lituania|Mindaugas la 1ma]] [[Historio di Lituania|divenas rejulo di Lituania]]. * [[1573]] - [[Jerónimo Luis de Cabrera]] fondas [[Córdoba, Arjentinia|Córdoba]], en la nuna [[Arjentinia]]. * [[1758]] - Carlo della Torre di Rezzonico divenas la [[papo Klemens la 13ma]]. * [[1892]] - En [[Rio de Janeiro (urbo)|Rio de Janeiro]], [[Brazilia]], inauguresas l'unesma [[tunelo]] (''Túnel Velho'') inter la quarteri [[Copacabana]] e Botafogo. * [[1964]] - [[Malawi]] divenas nedependanta. * [[1967]] - [[Milito en Biafra]]: [[Nigeria]] reaktas a la deklaro di nedependo e deklaras milito kontre [[Biafra]]. * [[1969]] - [[Francisco Franco]] imperas la klozado di la frontiero e di la komuniki inter [[Hispania]] e [[Gibraltar]]. * [[1970]] - [[Interna milito]] finas en [[Nigeria]]. Pos 3-yara milito, [[Biafra]] vinkesas. * [[1971]] - En [[Malawi]], [[Hastings Kamuzu Banda]] divenas dumviva prezidanto. * [[1975]] - [[Komori]] deklaras su nedependanta de [[Francia]]. * [[1989]] - [[Ido-konfero 1989|Ido-konfero]] en [[Thalwil]], proxim [[Zürich]], [[Suisia]] finas. * [[1991]] - [[Nelson Mandela]] divenas prezidanto di [[Afrikana Nacionala Kongreso|ANK]]. * [[1999]] - L'[[aeroplano]] guvernata da [[John F. Kennedy yun.]] falas aden maro che [[Massachusetts]]. * [[2016]] - [[Hispania|Hispana]] tribunalo kondamnas [[Lionel Messi]] e lua patro a 21 monati en karcero pro milioniera fraudo e manko di pago di [[imposto|imposti]].<ref>{{cite web|url=http://noticias.uol.com.br/ultimas-noticias/afp/2016/07/06/messi-condenado-a-21-meses-de-prisao-por-fraude-fiscal-na-espanha.htm |title=Messi condenado a 21 meses de prisão por fraude fiscal na Espanha |accessdate=6ma di julio 2016|language={{pt}}|publisher=UOL}}</ref> == Naski == * [[1781]] - [[Thomas Stamford Raffles]], fondinto di [[Singapur]] (m. 1826) * [[1790]] - [[Jozef Tominc]] ([[Giuseppe Tominz]]), Italiana piktisto (m. 1866) * [[1796]] - Caro [[Nikolai la 1ma di Rusia]] (m. 1855) * [[1804]] - [[Jerónimo Carrión]], prezidanto di Equador (m. 1873) * [[1832]] - Imperiestro [[Maximilian la 1ma di Mexikia]] (m. 1867) * [[1858]] - [[José Miguel Gómez y Gómez]], prezidanto di Kuba (m. 1921) * [[1859]] - [[Verner von Heidenstam]], Sueda poeto, Nobel-laureato (m. 1940) * [[1877]] - [[Niceto Alcalá-Zamora]], prezidanto di [[Duesma Hispana republiko]] (m. 1949) * [[1878]] - [[Eino Leino]], Finlandana poeto (m. 1926) * [[1897]] - [[Isaías Medina Angarita]], prezidanto di Venezuela (m. 1953) * [[1903]] - [[Hugo Theorell]], Sueda ciencisto, Nobel-laureato pri fiziologio o medicino (m. 1982) * [[1905]] - [[Juan O'Gorman]], Mexikiana piktisto (m. 1982) * [[1907]] - [[Frida Kahlo]], Mexikiana piktistino (m. 1954) * [[1921]] - [[Nancy Reagan]], Usan aktorino, vidvo dil prezidanto [[Ronald Reagan]] (m. 2016) * [[1923]] - [[Wojciech Jaruzelski]], prezidanto di [[Polonia]] (m. 2014) * [[1925]] - [[Bill Haley]], Usana muzikisto ([[Bill Haley & His Comets]]) (m. 1991) * [[1935]] - [[Tenzin Gyatso]], 14ma [[dalai-lamao]] e Nobel-laureato pri paco * [[1940]] - [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]], prezidanto di Kazakstan * [[1941]] - [[Fuad Guliyev]], chefministro di Azerbaijan * [[1946]] - [[George W. Bush]], prezidanto di Usa * 1946 - [[Sylvester Stallone]], Usan aktoro * 1946 - [[Toquinho]], naskinta '''Antonio Pecci Filho''', Braziliana kantisto e kompozisto * [[1958]] - [[Duško Marković]], chefministro di Montenegro * [[1964]] - [[Cristina D'Avena]], Italiana kantistino * [[1980]] - [[Eva Green]], Franca manekinino ed aktorino * [[1986]] - [[Luigi Di Maio]], Italiana politikisto * [[1990]] - [[Jeremy Suarez]], Usan aktoro == Morti == * [[1189]] - Rejulo [[Henry la 2ma di Anglia]] (n. 1133) * [[1415]] - [[Jan Hus]], Bohemiana sacerdoto e filozofo (n. c. 1369) * [[1533]] - [[Ludovico Ariosto]], Italiana poeto (n. 1474) * [[1535]] - [[Thomas More]], Angla filozofo e politikisto (n. 1478) * [[1553]] - Rejo [[Edward la 6ma di Anglia]] (n. 1537) * [[1854]] - [[Georg Simon Ohm]], Germana fizikisto (n. 1789)<ref>{{cite web|url=http://operamundi.uol.com.br/conteudo/geral/35921/hoje+na+historia+1854++morre+o+fisico+georg+simon+ohm.shtml|title=Hoje na História: 1854 - Morre o físico Georg Simon Ohm|publisher=Opera Mundi|author=Max Altman|accessdate=6ma di julio 2017}}</ref> * [[1871]] - [[Castro Alves]], Braziliana poeto (n. 1847) * [[1893]] - [[Guy de Maupassant]], Franca skriptisto (n. 1850) * [[1901]] - Princo [[Chlodwig zu Hohenlohe-Schillingsfürst]], kancelero di Germania (n. 1819) * [[1902]] - [[Maria Goretti]], Italiana santino di [[katolik-eklezio]] (n. 1890) * [[1916]] - [[Odilon Redon]], Franca piktisto (n. 1840) * [[1937]] - [[Carlos Eugenio Restrepo]], prezidanto di Kolumbia (n. 1867) * [[1944]] - [[Chuichi Nagumo]], Japonian admiralo (suocido) (n. 1887) * [[1954]] - [[Julio Acosta García]], prezidanto di Kosta Rika (n. 1872) * [[1959]] - [[George Grosz]], Germana piktisto e desegnisto (n. 1893) * [[1961]] - [[Konstantinos Logothetopulos]], chefministro di Grekia (n. 1878) * [[1962]] - [[William Faulkner]], Usana skriptisto, Nobel-laureato (n. 1897) * [[1971]] - [[Louis Armstrong]], Usana muzikisto, en New York (n. 1901) * [[1991]] - [[Anton Yugov]], chefministro di Bulgaria (n. 1904) * [[1989]] - [[János Kádár]], Hungara politikistulo (n. 1912) * [[1999]] - [[Joaquín Rodrigo]], Hispana kompozisto e muzikisto (n. 1901) * [[2003]] - [[Buddy Ebsen]], Usan aktoro (n. 1908) * [[2004]] - [[Thomas Klestil]], prezidanto di Austria (n. 1932) * [[2005]] - [[Claude Simon]], Franca skriptisto, Nobel-laureato (n. 1913) * [[2009]] - [[Robert McNamara]], Sekretario por la Defenso di Usa (n. 1916) * [[2019]] - [[João Gilberto]], Braziliana kompozisto e kantisto di [[bossa nova]] (n. 1931)<ref>{{cite web|url=https://epoca.globo.com/guilherme-amado/morre-cantor-compositor-joao-gilberto-23789346|title=Morre o cantor e compositor João Gilberto|publisher=Época|date=6ma di septembro 2019|language={{pt}}}}</ref> * [[2020]] - [[Ennio Morricone]], Italiana kompozisto (n. 1928) * [[2021]] - [[Patrick John]], chefministro di Dominika (n. 1938) == Referi == {{reflist}} [[Kategorio:Dio di yaro]] [[Kategorio:Julio]] 0ww554lmwvff5ojft1u4g5xkouamwoy 0 1265 994303 981974 2022-08-05T10:37:59Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Oktobro}} Videz quo ligesas adhike (che utensili). - A pagino di [[yaro]]. La '''23ma di oktobro''' esas la 296ma [[dio]] di la yaro (297ma en [[bisextila yaro|bisextila yari]]) segun [[Gregoriala kalendario]]. Restas 69 dii til la fino di la yaro. ---- == Dio == * En [[Hungaria]]: Dio pri la proklamo dil republiko en Hungaria ([[1989]]), komenco-dio dil [[revoluciono]] di [[1956]]. == Eventi == * 4004 aK - Arkiepiskopo James Usher (od Ussher) en sua verko ''Chronology of the Bible'' afirmis en la [[17ma yarcento]], ke ye non kloki matine (tempo di Greenwich) Deo kreis la [[mondo]]. * [[1819]] - Eventas populala revolto en [[Aleppo]], [[Siria]] kontre [[Otoman imperio|Otomana]] guberniestro Hushid Pasha.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com.br/books?id=4x09OvMBMmgC&pg=PA140&lpg=PA140&dq=revolt+1819+Pasha+Aleppo&source=bl&ots=Zc90aiwyBV&sig=rNp98ZZrUKmSgJXqgVARpDRwsEI&hl=pt-BR&sa=X&ved=2ahUKEwj_xZWxoJzeAhWHjpAKHf1cD4AQ6AEwDHoECAcQAQ#v=onepage&q=revolt%201819%20Pasha%20Aleppo&f=false |title=The Arabs of the Ottoman Empire, 1516-1918: A Social and Cultural History |publisher=Cambridge University Press|accessdate=23ma di oktobro 2018|author=Bruce Masters|language={{en}}}}</ref> * [[1906]] - [[Alberto Santos-Dumont]] flugas kun lua [[aeroplano]] ''14-bis'' super [[Paris]] unesmafoye. * [[1956]] - Revolto en [[Hungaria]] kontre [[Sovietia]] komencas.<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/23/newsid_3140000/3140400.stm|title=1956: Hungarians rise up against Soviet rule|publisher=BBC|accessdate=31ma di oktobro 2016}}</ref> * [[1957]] - [[Maroko]] komencas invadar [[Ifni]]. * [[1983]] - Lor explozo da [[suocido|suocidant]] atakanti 241 Usana e 60 Franca soldati perisas en [[Beirut]]. * [[1989]] - [[Hungaria]] abandonas la [[komunismo|komunista]] rejimo. * [[2011]] - [[Ter-tremo]] kun forteso 7.2 che la [[skalo di Richter]] frapas la provinco di Van, en [[Turkia]], e produktas 582 morti e mili vunditi. * [[2018]] - Prezidanto [[Xi Jinping]] inauguras ponto longa de 39 km qua ligas [[Hong-Kong]], [[Makau]] e [[Zhuhai]] en la [[Popul-Republiko Chinia]].<ref>{{extera ligilo|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-china-45937924|titulo=World's longest sea crossing: Hong Kong-Zhuhai bridge opens|publikigita ye=23ma di oktobro 2018|editero=BBC News|vidita ye= 23ma di oktobro 2018}}</ref> == Naski == * [[1833]] - [[Antonio Flores Jijón]], prezidanto di Equador (m. 1915) * [[1875]] - [[Gilbert Newton Lewis]], Usana kemiisto (m. 1946) * [[1892]] - [[Gummo Marx]], un ek la [[Fratuli Marx]], [[Usa]]n aktoro di [[komedio|komedii]] (m. 1977) * [[1905]] - [[Felix Bloch]], [[Suisia|Suisa]] kemiisto, Nobel-laureato (m. 1983) * [[1905]] - [[Yen Chia-kan]], chefministro e prezidanto di Republiko Chinia (m. 1993) * [[1908]] - [[Ilya Frank]], [[Rusia|Rusa]] fizikisto, Nobel-laureato (m. 1990) * [[1920]] - [[Gianni Rodari]], Italiana skriptisto (m. 1980) * [[1929]] - [[Thomas Gamkrelidze]], Gruziana linguisto * [[1940]] - [[Edson Arantes do Nascimento]], alias [[Pelé]], Braziliana futbalisto * [[1947]] - [[Abd al Aziz al Rantissi]], un ek la chefi di [[Hamas]] * [[1951]] - [[Charly García]], [[Arjentinia]]na kantisto * [[1961]] - [[Andoni Zubizarreta]], Hispana futbalisto * [[1965]] - [[Asqar Uzaqbaýulı Mamïn|Asqar Mamïn]], chefministro di Kazakstan * [[1971]] - [[Bohuslav Sobotka]], chefministro di Chekia * [[1972]] - [[Jasmin St. Claire]], [[Usa]]na pornografial aktorino * [[1985]] - [[Masiela Lusha]], Albanian-Usana manekinino == Morti == * [[949]] - [[Yozei]], imperiestro di [[Japonia]] (n. 869) * [[1867]] - [[Franz Bopp]], Germana linguisto (n. 1791) * [[1869]] - [[Edward Smith-Stanley]], chefministro di Unionita Rejio (n. 1799) * [[1872]] - [[Théophile Gautier]], Franca poeto (n. 1811) * [[1910]] - [[Rama la 5ma]], rejulo di [[Siam]] depos 1868 (n. 1853) * [[1914]] - [[José Evaristo de Uriburu]], prezidanto di Arjentinia (n. 1831) * [[1944]] - [[Charles Glover Barkla]], Britaniana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1877) * [[1949]] - [[Bill Traylor]], Usana piktisto (n. 1853) * [[1950]] - [[Al Jolson]], Usan aktoro e kantisto di [[jazo]] (n. 1886) * [[1986]] - [[Edward Adelbert Doisy]], Usana biokemiisto, Nobel-laureato (n. 1893) * [[2010]] - [[David Howard Thompson]], chefministro di Barbados (n. 1961) * [[2011]] - [[Herbert A. Hauptman]], Usana matematikisto, Nobel-laureato pri kemio (n. 1917) == Referi == {{reflist}} [[Kategorio:Dio di yaro]] [[Kategorio:Oktobro]] eqc39ced8cgixuhn0d92u6gm2prpo02 0 1315 994255 985559 2022-08-04T15:09:18Z Martin Macha 2111 29446 wikitext text/x-wiki {{Landi | Nomo = Israel | Lokala_nomo = מדינת ישראל<br />Medīnat Yisrā'el<br />دولة إسرائيل<br />Dawlat Isrā'īl | Flago = Flag of Israel.svg | Blazono = Coat_of_arms_of_Israel.svg | Imajo_mapo = Israel in its region (pre 1967 territory).svg | Chefurbo = [[Ierusalem]] | Habitanti_chefurbo = {{formatnum:763600}} (2009) | Precipua_urbo = [[Ierusalem]] | Oficala_lingui = [[Hebrea linguo|Hebrea]] | Guvernerio = [[Republiko]] | Nomo_listo_chefo_stato = Listo pri prezidanti di Israel | Titulo_chefo_stato = Prezidanto | Chefo_di_stato = [[:he:יצחק הרצוג|Isaac Herzog]] (יצחק הרצוג) | Nomo_listo_chefo_guverno= Listo pri chefministri di Israel | Titulo_chefo_guverno = Chefministro | chefo_guverno =[[:he:יאיר לפיד|Yair Lapid]] (יאיר לפיד) | Surfaco = {{formatnum:20770}}<ref>sen [[kolini di Golan]] ed Est-Jerusalem</ref> | Rango_surfaco = 151 | Surfaco_aquo = ~2 | Habitanti = {{formatnum:9046750}}<ref name="cbs_main">{{extera ligilo|url=http://www.cbs.gov.il/reader/cw_usr_view_Folder?ID=141|titulo=Home page|editero=Israel Central Bureau of Statistics |vidita ye=20ma di februaro 2017}}</ref> | Rango_habitanti = 95 | Yaro = 2019 | Denseso di habitantaro = 410 | Reto_kodexo = .il | Nomo_himno = ''Hatikvah'' | Pekunio = [[Nova Shekel]] }} '''Israel''' esas lando jacanta an westal [[Azia]]. Lu havas kom vicini [[Libano]] norde, [[Siria]] nord-este, [[Jordania]] e la regiono di [[Westala Rivo]] este, ed [[Egiptia]] e la teritorio di [[Gaza]] sud-weste. Weste jacas [[Mediteraneo]] e sude jacas la [[gulfo di Aqaba]], che [[Reda maro]]. == Historio == [[Arkivo:Nahal-mearot-jamal-cave.JPG|thumb|left|280px|Rikonstrukturo di homala habitado che la kaverno Jamal.]] {{PA|Historio di Israel}} De 2.6 milion yari ante num til cirkume 900 mil yari ante num eventis adminime 4 epizodi di disperso di hominidi tra la regiono ube nun jacas Israel. Ta grupi originis de [[Afrika]]. Che la kaverno Jamal, an la montaro Carmel, proxim el-Tabun, multa homala restaji trovesis, inkluzite un skeleto di [[Homo neanderthalensis]]. [[Arkivo:Kingdoms_of_Israel_and_Judah_map_830.svg|left|280px|thumb|Rejii Israel e Judah.]] Dum la [[2ma yarmilo aK]], [[Kanaan]], regiono nun dividita inter Israel, [[Libano]], [[Palestinana stato|Palestinana teritorii]], la westo di [[Jordania]] e la sudo di [[Siria]], jacis sub [[Anciena Egiptia|Egiptiana]] dominaco. En antiqua epoko, [[Judaismo|Judi]] okupis regioni apud fluvio [[Nilo]] en [[Afrika]], e apud fluvii [[fluvio Tigris|Tigris]] ed [[fluvio Eufrati|Eufrati]] en [[Babilonia]]. Depos, li okupis la regiono di la nuna Israel. De 586 aK til 538 aK la regiono jacis sub Babiloniana dominaco. En [[70]], [[Romana imperio|Romani]] destruktis la templo di [[Ierusalem]], sakra loko por Judi. Pose komencis la diasporo di judi tra la mondo. En [[131]] imperiestro [[Hadrianus (imperiestro)|Hadrianus]] rinomizis [[Ierusalem]] "Aelia Capitolina" e konstruktis templo memoriganta Romana deo Jupitero en la loko di anciena juda templo. Gradope [[kristanismo]] kreskis en la regiono. Segun [[Korano]], cirkume la yari [[620]] o [[621]], [[Muhamad]] facis spiritala voyajo "til la maxim distanta [[moskeo]]" - di qua la loko judikesas kom la Monto dil Templo, en [[Ierusalem]] - e retrovenis dum la sama nokto. En [[634]] o [[636]] [[Arabia|Arabi]] konquestis [[Bizancana imperio|Bizancana]] provinco ''Palaestina Prima'' e rinomizis ol ''Jund Filastin'', e finis la Bizancana proskripto pri judi vivar en Ierusalem. En [[691]] kalifo Abd al-Malik konstruktis la templo "Kupolo di la Roko". Altra templo, Al-Aqsa-moskeo, konstruktesis en [[705]]. [[Arkivo:1099jerusalem.jpg|thumb|250px|left|Siejo di Ierusalem, dum l'[[unesma krucomilito]].]] En [[1099]] l'[[unesma krucomilito]] konquestis [[Ierusalem]] ed establisis [[Katolikismo|katolika]] rejio konocita kom [[Rejio di Ierusalem]]. Dum la konquesto, ambe Judi e Mohamedani sendistinge mortigesis o vendesis kom sklavi.<ref>{{Extera ligilo|url= http://www.biu.ac.il/js/rennert/history_9.html |titulo="Jerusalem in the Crusader Period". Jerusalem: Life throughout the ages in a holy city|autoro= David Eisenstadt|publikigita ye=marto 1997|idiomo={{en}}}}</ref> Kristani fine vinkesis en [[1187]] dal sultano [[Salah ad-Din]], de Ayyubid-dinastio. La verki da [[Moshe ben Maimon]] ("Maimonides"), mediko di [[Salah ad-Din]], havis enorma influo en juda kulturo. De [[1260]] til [[1291]] la regiono divenis la frontiero inter la kalifio Mamluk, de Egiptia, e [[Mongolia|Mongola invaderi]] (kelkafoye federita kun la kristani). Sultano Qutuz, de Egiptia, fine vinkis Mongoli en Ain-Jalut-batalio, e lia sucedanto, Baibars, fine vinkis en [[1291]], kande [[krucomilito|krucomiliti]] finis. Sub la kalifio Mamluk, la regiono divenis parto de la provinco Bilad a-Sham (nune [[Siria]]). La provinco konquestesis dal sultano [[Selim la 1ma di Otoman imperio]] en 1516-17. Juda habitanti koncentresis en l'urbi [[Ierusalem]], [[Hebron]], [[Safed]] e [[Tiberias]]. En [[1799]] [[Napoléon 1ma]] konquestis la regiono por kurta periodo, ed stimulis Judi krear un stato. La proklamo faliis pro la vinkeso di Napoléon en [[Akko]]. En [[1831]] [[Muhammad Ali Pasha di Egiptia]] konquestis Otomana Siria e decidis rivivigar multa anciena regioni de Mamluk-kalifio. Lia politiki produktis l'[[Araba revolto di 1834]]. Paralele, dum la [[19ma yarcento]] gradope kreskis la revendiki di judi en Europa pri egaleso ante la lego. Tamen, en Estala Europa, la persekuto di judi e legala restrikti augmentis, inkluzite difuzita [[pogromo|pogromi]]. En [[1870]] un skolo pri agrokultivala tekniki, ''Mikveh Israel'', fondesis en [[Jaffa]]. En [[1878]] juda enmigranti de [[Rusian imperio]] establisis la kolonio Petah Tikva, ed en [[1882]] li kreis movado por helpar enmigranti krear nova kolonii. De ta yaro til 1903]] cirkume {{formatnum:35000}} judi ekmigris vers la nuna Israel. En [[1896]], [[Theodor Herzl]] publikigis ''Der Judenstaat'' (La Juda Stato) ube postulis la kreo di juda stato en respondo ad Europan antisemidismo. Ca movado divenis konocata kom Zionismo, ma judikesis suspektinda dal Otomani. De 1904 til 1914 {{formatnum:40000}} judi establisesis en [[Siria]], "la duesma ''Aliyah'' (enmigro)". L'unesma ''kibbutz'' (komunitato) fondesis en [[1909]], da non Rusa [[socialismo|socialisti]]. Dum l'[[unesma mondomilito]] multa judi luktis alonge Germana trupi kontre [[Rusa imperio]], nam li judikis Rusa imperio enemiko di judi. [[Unionita Rejio]] serchis suporto de judi a lua milital esforco. En [[1917]], tra la [[Deklaro di Balfour]], [[Unionita Rejio]] suportis fondo di "nacionala hemo" por Judi en [[Palestina]]. [[Arkivo:1947-UN-Partition-Plan-1949-Armistice-Comparison.png|right|200px|thumb|Mapo di Unionita Nacioni por partigo di Palestina ([[1947]]).]] Pos finar la milito, kun la vinkeso di [[Otoman imperio]], l'administro di Palestina donesis a Britaniani, ed l'enmigro di Judi forteskis.La triesma (1919 til 1923) e la quaresma (1924-1929) ''Aliyah'' portis {{formatnum:100000}} plusa judi a Palestina. L'expanso di [[naziismo]] dum la [[yari 1930a]] stimulis la 5ma ''Aliyah'', kande 250 plusa judi arivis a la regiono. To esis la precipua motivo dil Araba revolto di 1936-1939. Centi di judi e Britaniani mortigesis, ed altralatere Zionista milici ''Irgum'' e ''Haganah'' mortigis {{formatnum:5032}} Arabi e vundis plusa altra {{formatnum:14760}}. Britaniani komencis restriktar l'enmigro di judi a Palestina, tamen klandestina movado ''Aliyah Bet'' organizesis por posibligar l'eniro. Pos la fino di la milito, en 1947 Britania transferis governo di Palestina ad [[Unionita Nacioni]]. Arabi repulsis modelo di UN pri divido di sulo inter Israel ed Arabi. En [[1948]], fondesis la nuna stato Israel. Vicina Araba-landi balde atakis lu. Israel repulsis ataki ed okupis plusa teritorii kam olta di la divido-modelo da UN. === Kelka recenta eventi di la historio di Israel === * [[1964]] - [[PLO]], Liberiginta organizuro di Palestina, fondesis. * [[1967]] - Israel okupis dum [[Sis-dia milito]] Est-Ierusalem e vasta arei de Araba landi. PLO fugis til [[Jordania]]. PLO komencis kaptar aeroplani ed igar teror-ataki. * [[1973]] - Israel pareas ataki da Araba landi dum [[Yom Kippur-milito]]. * [[1979]] - Israel ed [[Egiptia]] paktis pri paco kun helpo da [[Jimmy Carter]] en [[Camp David]]. Israel retrodonis [[Sinai]] ad Egiptia. * [[1982]] - Israelana trupi komandita da [[Rafael Eitan]] siejis [[Beirut]] e forsis PLO e lua chefo [[Yasser Arafat]] fugar a [[Tunizia]]. * [[1987]]-[[1991]] - Unesma revolto (''intifada'') kontre okupanti. * [[1988]] - PLO agnoskis existo di Israel e repulsis oficale [[terorismo]]. * [[1993]] - Sekreta negocii inter PLO ed Israel mediacita da [[Norvegia]] komencis en [[Oslo]]. * [[1994]] - Yasser Arafat retrovenis de exilo. Israel e Jordania paktis pri paco. * [[1995]] - Israel e PLO subskribis pakto pri paco en Oslo. Nova governo Palestinana recevis partala respondo en governo e sekureso di okupita arei. Extrema Judo mortigis [[chefministro]] [[Ichak Rabin]]. * [[2000]] - [[Oslo]]ala paco-esforco falis kande Arafat e Barak ne povis paktar pri paco en [[Camp David]]. Duesma revolto (''intifada'') komencis. En [[2001]], chefministro elektita [[Ariel Sharon]] decidis abandonar la pakto signatita en Oslo. * [[2002]] - [[Usa]], [[Europana Uniono|EU]], [[Unionita Nacioni|UN]] e [[Rusia]] relevis projeto pri paco, tale dicita voyo-mapo, quo apuntas nedependo di Palestina en 2005. * [[2003]] - Pacala projeto "voyo-mapo" falis. Konstruktas di murego cirkum lando e kolonii. * [[2004]] - Israel mortigis spritala chefo di [[Hamas]] sheko [[Ahmed Yassin]]. Sharon deklaris ke Israel retretos de [[Gaza]] dum [[2005]]. * [[2006]] - [[Kosta Rika]] transferas lua ambasadeyo de [[Ierusalem]] a [[Tel Aviv]]. [[Salvador]] agas same. Nune, Ierusalem ne havas exterala ambasadeyi. * [[2008]] - Ye la [[7ma di februaro]] Israel diminutas la furniso di [[elektro]] a [[Gaza]]. == Politiko == [[Arkivo:The Knesset in winter.jpg|thumb|250px|La parlamento (''Knesset'') dum vintro.]] [[Arkivo:Elyon.JPG|thumb|left|250px|Supra Korto di Israel.]] Israel esas parlamentala [[republiko]]. La [[chefo di stato]] esas la [[prezidanto]], qua elektesas dal [[parlamento]] (''Knesset'') por 7-yara periodo. La [[chefo di guvernerio]] esas la [[chefministro]]. De [[1996]] til [[2001]] la parlamentani elektis lu, ma pos 2001 la prezidanto indikas la chefministro inter la membri di ''Knesset''. La parlamento (''Knesset'') havas unika chambro kun 120 membri, qui elektesas direte da la populo por 4-yara periodo en sekreta votadi. Tota Israelana civitani evanta 18 yari o plu povas votar. La [[konstituco]] di Israel aprobesis ed adoptesis en [[1948]]. [[Zionismo|Zionista]] partisi dominas lua politiko. Existas tri ideologiala grupi: la laborema zionisti (social-demokrati), la konservema zionisti e la religiala zionisti. == Geografio == Israel jacas apud [[Mediteraneo]] e, malgre lua mikra surfaco, ol havas diversa peizaji. Sude jacas la [[dezerto di Negev]], este la regiono [[Galilea]] esas montoza, e norde jacas la [[kolini di Golan]]. La valo dil [[fluvio Jordan]] jacas en depreso di tereno konocita kom Valo di Rift Jordaniana, qua esas parto de la [[Granda Valo di la Fenduro]]. La minima [[altitudo]] di la [[Tero]], che la [[Maro Mortinta]], jacas ibe. == Ekonomio == {{PA|Ekonomio di Israel}} == Demografio == [[Arkivo:Israelpop.svg|thumb|320px|Demografiala piramido di Israel.]] [[Arkivo:Flickr_-_Government_Press_Office_(GPO)_-_Nebi_Shueib_Festival.jpg|thumb|left|320px|Druzi celebras festivalo ''Ziyarat al-Nabi Shu'ayb''.]] Segun statistiki de la yaro 2019, Israel havis {{formatnum:9046750}} habitanti. La maxim multa (74,2%) esas Israelana Judi. Arabi esas 20,9% de la habitantaro, e ne-Araba kristani esas 4,8%.<ref name="population_stat2019">{{Extera ligilo|titulo=Israel's Independence Day 2019 |publikigita ye=6ma di mayo 2019|url=https://www.cbs.gov.il/he/mediarelease/DocLib/2019/134/11_19_134b.pdf|editero=Israel Central Bureau of Statistics|vidita ye=7ma di mayo 2019}}</ref> L'oficala linguo di la lando esas [[Hebrea linguo|Hebrea]]. L'[[Araba linguo|Araba]] esas oficala che Araba komunitati, e l'[[Angla linguo|Angla]] esas larje parolata kom stranjera linguo.<ref name=CIA>{{Extera ligilo|titulo=Israel - The World Factbook|editero=CIA |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/israel/|vidita ye=22ma di junio 2019}}</ref> La [[religio]] kun maxim granda nombro di adepti esas [[Judaismo]], por 74,7% de la habitantaro. Mohamedani esas 17,7%, kristani esas 2%, Druzi esas 1,6%, e 4% praktikas altra religii.<ref name=CIA/> == Kulturo == [[Arkivo:Agnon.jpg|thumb|200px|[[Shmuel Yosef Agnon]]]] La [[literaturo]] di Israel esas precipue [[poezio]] e [[prozo]] skribita per [[hebrea linguo|hebrea]], kom parto di la rinasko di la linguo hebrea pos la 19ma yarcento, malgre ke kelka edituri facesas en altra lingui, nome l'Araba e l'Angla. Segun lokala lego, du kopiuri de omna libri publikigita en Israel mustas depozesar en la Nacionala Biblioteko di Israel ed en la Hebrea Universitato di Ierusalem. En 1966, [[Shmuel Yosef Agnon]] kunpremiizesis per la [[Listo di Nobel-laureati pri literaturo|Nobel-premio pri Literaturo]] ensemble kun Germana-Juda skriptistino [[Nelly Sachs]]. Notora exempli pri poeti Israelana esas Yehuda Amichai, Nathan Alterman, Leah Goldberg, e Rachel Bluwstein. La [[muziko]] di Israel recevis multa influi de enmigranti de tota mondo. Yemenana muziko, melodii Ḥasīd-a, Araba, Greka e de altra loki de Europa, [[jazo]], [[pop-muziko]], ''[[reggae]]'', ''[[hip hop]]'' e rap esas la precipua influi en la nuntempa muzikala produktado. == Referi == {{reflist}} {{Landi en Azia}} [[Kategorio:Israel| ]] chl73bp35tr2kozhpekme1r43jyw3nt 0 1335 994259 993925 2022-08-04T15:13:36Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{20ma yarcento}} La [[yaro]] '''1940''' (MCMXL per Romala algarismi) esis [[bisextila yaro]] komencinta ye [[lundio]] segun [[Gregoriala kalendario]]. Ol esis la 940ma [[yaro]] di la duesma yarmilo, la 40ma yaro di la [[20ma yarcento]], e la 1ma yaro di la [[yari 1940a]]. == Eventi == === [[Mondo]] === * [[Duesma mondomilito#1940|Duesma mondomilito]] duras. === [[Europa]] === * [[8ma di januaro]] - Komencas porcionizo di nutrivi en l'[[Unionita Rejio]], nome di [[butro]], [[sukro]] e [[karno]]. * [[1ma di februaro]] - [[Vintro-milito]]: [[Sovietia]] lansas atako kontre [[Finlando]] ed okupas [[Karelia]]. * [[29ma di februaro]] - [[Vintro-milito]]: [[Finlando]] komencas negociar pri paco kun [[Sovietia]]. * [[13ma di marto]] - Vintro-Milito inter Finlando e Sovietia finas per pakto en [[Moskva]]. Finlando mustas donar areo a Sovietia. * [[9ma di aprilo]] - [[Duesma mondomilito]]: [[Germania]] atakas [[Dania]], qua kapitulacas subite, e [[Norvegia]], qua finos sua rezisto en [[mayo]]. * [[12ma di aprilo]] - Duesma mondomilito: [[Unionita Rejio]] okupas [[Faero]]. * [[10ma di mayo]] - [[Neville Chamberlain]] renuncas e [[Winston Churchill]] divenas chefministro di Unionita Rejio. * 10ma di mayo - Duesma mondomilito: [[nacional-socialista Germania]] invadas [[Belgia]], [[Nederlando]] e [[Luxemburgia]] ante atakar Francia. * 10ma di mayo - Duesma mondomilito: Unionita Rejio okupas [[Islando]]. * [[13ma di mayo]] - En lua unesma diskurso kom [[chefministro]] di Unionita Rejio, [[Winston Churchill]] dicas lua famoza frazo: "me povas ofrar nulo a vi, ecepte [[sango]], laborego, [[lakrimo|lakrimi]] e [[sudoro]]". * [[20ma di mayo]] - Unesma [[koncentreyo]] apertesas da [[nacional-socialista Germania]] en Auschwitz (nun en [[Polonia]]). * [[3ma di junio]] - [[Duesma mondomilito]]: ''Luftwaffe'' bombardas [[Paris]]. * 3ma di junio - Duesma mondomilito: [[Nacional-socialista Germania]] vinkas la [[batalio di Dunkirk]]. * [[10ma di junio]] - Duesma mondomilito: [[Benito Mussolini]] en [[Italia]] deklaras milito kontre [[Francia]] ed [[Unionita Rejio]]. * [[11ma di junio]] - Duesma mondomilito: Unesma atako di [[Italia]]n [[aviono|avioni]] kontre [[Malta]]. * [[14ma di junio]] - Duesma mondomilito: Germana trupi okupas [[Paris]].<ref>{{Extera ligilo|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/14/newsid_4485000/4485727.stm|titulo=1940: German troops enter Paris|editero=BBC|vidita ye= 30ma di septembro 2018}}</ref> * [[15ma di junio]] - Pos [[Sovietia]]n invado, [[Antanas Smetona]] abandonas la prezidanteso di [[Lituania]] e fugas vers [[Suisia]]. * [[16ma di junio]] - Sovietia donas ultimato a [[Estonia]] e Latvia, pri aceptar l'eniro di la [[Reda Armeo]] en lua teritorii. * [[17ma di junio]] - Sovietia anexas [[Latvia]]. * [[21ma di junio]] - [[Philippe Pétain]] signatas paco-pakto di [[Francia]] kun [[Germania]]. * [[24ma di junio]] - Pétain signatas paco-pakto di Francia kun [[Italia]]. * [[21ma di julio]] - [[Republiko Socialista Sovietiana Estonia]] kreesas. * [[22ma di julio]] - Prezidanto di Estonia [[Konstantin Päts]] renuncas, pos preso. * [[5ma di agosto]] - [[Sovietia]] enkorpigas [[Latvia]] a sua teritorio, kom [[Republiko Socialista Sovietiana Latvia]]. * [[6ma di agosto]] - [[Sovietia]] oficale anexas [[Estonia]] a lua teritorio. * [[30ma di oktobro]] - [[Duesma mondomilito]]: [[Philippe Pétain]] deklaras ke la [[Francia di Vichy]] kunlaboros kun [[nacional-socialista Germania]].<ref>({{fr}}) Pétain: ''"J'entre aujourd'hui dans la voie de la collaboration...."''</ref> * [[31ma di oktobro]] - [[Duesma mondomilito]]: [[Unionita Rejio|Britanian]] aer-armeo vinkas la [[Batalio di Britania]].<ref>{{Extera ligilo |url=http://www.primaryhomeworkhelp.co.uk/war/battleofbritain.htm|titulo= The Battle of Britain |editero=Primary Homework |vidita ye=30ma di oktobro 2017|idiomo={{en}}}}</ref> * [[18ma di decembro]] - [[Duesma mondomilito]]: [[Adolf Hitler]] imperas a lua generali prontigar l'invado di [[Sovietia]]. === [[Azia]] === * [[23ma di marto]] - [[Muhammad Ali Jinnah]], chefo di [[Mohamedana Ligo]], demandas la divido di [[Indiana subkontinento]]. === [[Afrika]] === * [[8ma di julio]] - [[Duesma mondomilito]]: [[Unionita Rejio]] atakas [[Dakar]]. * [[15ma di julio]] - Duesma mondomilito: [[Italia]]ni atakas l'urbo Moyale, en [[Kenia]]. * [[13ma di septembro]] - Duesma mondomilito: [[Italia]] invadas [[Egiptia]]. === [[Nord-Amerika]] === * [[15ma di mayo]] - Unesma restorerio [[Mc Donald's]] apertesas en San Bernardino, [[Kalifornia]]. * [[20ma di agosto]] - En [[Mexikia]], asasinanti sendita da [[Iosif Vissarionovich Stalin|Stalin]] lezas [[Lev Davidovich Trocki|Lev Trocki]] tre serioze. Lu mortos ye 21ma di agosto. * [[5ma di novembro]] - [[Franklin Delano Roosevelt]] rielektesas kom prezidanto di Usa. * [[25ma di novembro]] - ''[[Woody Woodpecker]]'' debutas en desegnita filmo ''Knock Knock''. * [[1ma di decembro]] - [[Manuel Ávila Camacho]] elektesas kom prezidanto di [[Mexikia]]. === [[Sud-Amerika]] === * [[14ma di junio]] - [[Brazilia]] rideklaras lua amikeso kun [[Usa]] e ke restos neutra en la [[duesma mondomilito]]. * [[7ma di septembro]] - [[José Félix Estigarribia]], diktatoro di [[Paraguay]], mortas en acidento di aviono. [[Higinio Morínigo]] sucedas il. == Naski == [[Arkivo:Brian_Josephson,_March_2004.jpg|130px|thumb|<small>[[Brian David Josephson|Brian D. Josephson]]</small>]] * [[4ma di januaro]] - [[Brian David Josephson]], Walsana fizikisto, Nobel-laureato * 4ma di januaro - [[Gao Xingjian]], Chiniana skriptisto, Nobel-laureato * [[9ma di januaro]] - [[Miguel Ángel Rodríguez|Miguel Ángel Rodríguez Echeverría]], prezidanto di [[Kosta Rika]] * [[17ma di januaro]] - [[Tabaré Vázquez|Tabaré Ramón Vázquez Rosas]], prezidanto di Uruguay * [[18ma di januaro]] - [[Iva Zanicchi]], Italiana kantistino e politikistino * [[20ma di januaro]] - [[Mandé Sidibé]], chefministro di [[Mali]] (m. 2009) * [[22ma di januaro]] - [[John Hurt]], Britanian aktoro (m. 2017) * [[24ma di januaro]] - [[Joachim Gauck]], prezidanto di Germania * [[27ma di januaro]] - [[Graham Chapman]], Britanian aktoro (m. 1989) [[Arkivo:Toshihide_Masukawa-press_conference_Dec_07th,_2008-2.jpg|thumb|130px|[[Toshihide Maskawa]]]] * [[7ma di februaro]] - [[Toshihide Maskawa]], Japoniana fizikisto, Nobel-laureato * [[9ma di februaro]] - [[John Maxwell Coetzee]], Sudafrikana skriptisto, Nobel-laureato * [[15ma di februaro]] - [[Lokendra Bahadur Chand]], chefministro di Nepal * [[17ma di februaro]] - [[Gene Pitney]], Usana kantisto (m. 2006) * [[19ma di februaro]] - [[Smokey Robinson]], Usana kantisto<ref>{{extera ligilo|url=http://rockhall.com/inductees/smokey-robinson/ |titulo=Smokey Robinson:inducted in 1987 |editero=The Rock and Roll Hall of Fame and Museum}}</ref> * [[23ma di februaro]] - [[Peter Fonda]], Usan aktoro * [[28ma di februaro]] - [[Mario Andretti]], Usan automobilisto * [[2ma di marto]] - [[Mamnoon Hussain]], prezidanto di Bangladesh (m. 2021) * [[9ma di marto]] - [[Raúl Juliá]], Porto-Rikan aktoro (m. 1994) * [[10ma di marto]] - [[Chuck Norris]], Usan aktoro * [[12ma di marto]] - [[Mauri Antero Numminen]], Finlandana ''underground''-muzikisto * [[12ma di marto]] - [[Al Jarreau]], Usana kantisto (m. 2017) * [[21ma di marto]] - [[Solomon Burke]], Usana kantisto e muzikisto (m. 2010) [[Arkivo:James Caan (1976).jpg|thumb|130px|[[James Caan]]]] * [[26ma di marto]] - [[James Caan]], Usan aktoro * [[29ma di marto]] - [[Astrud Gilberto]], Braziliana kantistino * [[1ma di aprilo]] - [[Wangari Maathai]], Keniana Nobel-laureato pri paco (m. 2011) * [[12ma di aprilo]] - [[Herbie Hancock]], Usana muzikisto * [[13ma di aprilo]] - [[Jean-Marie Gustave Le Clézio]], Franca skriptisto, Nobel-laureato * [[16ma di aprilo]] - Rejino [[Margrethe la 2ma di Dania]] * [[18ma di aprilo]] - [[Joseph L. Goldstein]], Usana ciencisto, Nobel-laureato * [[25ma di aprilo]] - [[Al Pacino]], Usan aktoro [[Arkivo:Giorgio Moroder.jpg|thumb|130px|[[Giorgio Moroder]]]] * [[26ma di aprilo]] - [[Giorgio Moroder]], Italiana kompozisto e disk-jokeo * [[29ma di aprilo]] - [[Peter Arthur Diamond]], Usan ekonomikisto, Nobel-laureato * [[2ma di mayo]] - [[Manuel Esquivel]], chefministro di Belize * 2ma di mayo - [[T. K. Padmini]], Indiana piktistino (m. 1969) * [[8ma di mayo]] - [[Ricky Nelson]], Usana kantisto (m. 1985) * [[24ma di mayo]] - [[Iosif Alexandrovich Brodski|Iosif Brodski]], Rusa poeto, Nobel-laureato pri literaturo (m. 1996) * [[29ma di mayo]] - [[Farooq Leghari]], prezidanto di Pakistan (m. 2010) * [[1ma di junio]] - [[Kip Thorne]], Usana fizikisto, Nobel-laureato * [[7ma di junio]] - [[Tom Jones]], Walsana kantisto * [[8ma di junio]] - [[Nancy Sinatra]], Usana kantistino * [[17ma di junio]] - [[George Akerlof]], Usan ekonomikisto, Nobel-laureato * 17ma di junio - [[Ali Saibou]], prezidanto di Nijer (m. 2011) * [[22ma di junio]] - [[Abbas Kiarostami]], Iranana filmifisto (m. 2016) [[Arkivo:Flickr - europeanpeoplesparty - EPP Political Assembly 4-5 February 2010 (76).jpg|thumb|130px|[[Jerzy Buzek]]]] * [[3ma di julio]] - [[Jerzy Buzek]], chefministro di Polonia * [[6ma di julio]] - [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]], prezidanto di Kazakstan * [[7ma di julio]] - [[Ringo Starr]], (n. Richard Starkey), Britaniana muzikisto ([[The Beatles]]) * [[30ma di julio]] - [[Muhammad Saeed al-Sahhaf|Mohammed Saeed al-Sahhaf]], [[Irak|irakana]] diplomacisto e politikisto * [[3ma di agosto]] - [[Martin Sheen]], Usan aktoro * [[4ma di agosto]] - [[Abdurrahman Wahid]], prezidanto di Indonezia (m. 2009) * [[7ma di agosto]] - [[Jean-Luc Dehaene]], chefministro di Belgia (m. 2014) * [[14ma di agosto]] - [[Arístides Royo Sánchez]], prezidanto di Panama * [[19ma di agosto]] - [[Johnny Nash]], Usana kantisto e kompozisto (m. 2020) * [[23ma di agosto]] - [[Thomas Steitz]], Usana kemiisto, Nobel-laureato (m. 2018) * [[26ma di agosto]] - [[Michel Micombero]], prezidanto di Burundi (m. 1983) * [[31ma di agosto]] - [[Dorrit Willumsen]], Dana skriptistino [[Arkivo:Eduardo_Galeano_2009.jpg|thumb|130px|[[Eduardo Galeano]]]] * [[3ma di septembro]] - [[Eduardo Galeano]], Uruguayana jurnalisto e skriptisto (m. 2015) * [[5ma di septembro]] - [[Raquel Welch]], Usan aktorino * [[7ma di septembro]] - [[Abdurrahman Wahid]], prezidanto di Indonezia (m. 2009) * [[10ma di septembro]] - [[Roy Ayers]], Usana muzikisto * [[11ma di septembro]] - [[Brian de Palma]], Usana filmifisto * [[12ma di septembro]] - [[Joachim Frank]], Germana-Usana biofizikisto, Nobel-laureato pri kemio * [[18ma di septembro]] - [[Abbas El Fassi]], chefministro di Maroko [[Arkivo:Oscar Arias (2009)-2.jpg|thumb|130px|[[Óscar Arias]]]] * [[20ma di septembro]] - [[Taro Aso]], chefministro di Japonia * 20ma di septembro - [[Burhanuddin Rabbani]], prezidanto di Afganistan (m. 2011) * [[23ma di septembro]] - [[Michel Temer]], prezidanto di Brazilia * 23ma di septembro - [[Shajarian]], Iranana kantisto * [[25ma di septembro]] - [[Eva Švankmajerová]], Cheka piktistino * [[9ma di oktobro]] - [[John Lennon]], Britaniana kantisto e kompozisto, membro dil bando [[The Beatles]] (m. 1980) * [[15ma di oktobro]] - [[Peter Charles Doherty]], Australian imunologiisto, Nobel-laureato * [[23ma di oktobro]] - [[Pelé]], ([[Edson Arantes do Nascimento]]), Braziliana futbalisto * [[5ma di novembro]] - [[Jaime Roldós Aguilera]], prezidanto di Equador (m. 1981) * [[11ma di novembro]] - [[Charles Konan Banny]], chefa ministro di Ivora Rivo<ref name=Bio>{{Extera ligilo|titulo=Biography at BCEAO website |url=https://web.archive.org/web/20070819042237/http://www.bceao.int/internet/bcweb.nsf/pages/ubc6|publikigita ye=19ma di agosto 2007}}</ref> * [[15ma di novembro]] - [[Boaventura de Sousa Santos]], Portugalana sociologo * [[18ma di novembro]] - [[Qaboos bin Said Al Said]], sultano di Oman (m. 2020) * [[22ma di novembro]] - [[Terry Gilliam]], Usana filmifisto ed aktoro [[Arkivo:Percy Sledge 1974 touring.jpg|thumb|130px|[[Percy Sledge]]]] * [[25ma di novembro]] - [[Percy Sledge]], Usana kantisto (m. 2015) * [[27ma di novembro]] - [[Bruce Lee]], Chiniana-Usan aktoro (m. 1973) * [[29ma di novembro]] - [[Denny Doherty]], Usana kantisto ([[The Mamas & the Papas]]) (m. 2007) * [[1ma di decembro]] - [[Richard Pryor]], Usana komediisto (m. 2005) * [[11ma di decembro]] - [[Fríða Áslaug Sigurðardóttir]], Islandana skriptisto (m. 2011) * [[12ma di decembro]] - [[Dionne Warwick]], Usana kantistino * [[21ma di decembro]] - [[Frank Zappa]], Usana muzikisto e kompozisto (m. 1993) * [[Mohamed Khouna Ould Haidalla]], prezidanto di Mauritania == Morti == * [[21ma di januaro]] - [[Charles Herbert Woodbury]], Usana piktisto (n. 1864) * [[17ma di februaro]] - [[Julius Paulsen]], Dana piktisto (n. 1860) * [[26ma di februaro]] - [[Michael Hainisch]], prezidanto di Austria (n. 1858) * [[2ma di marto]] - [[Ricardo Miró]], Panamana skriptisto e poeto (n. 1883) * [[10ma di marto]] - [[Mihail Afanasyevich Bulgakov|Mihail Bulgakov]], Rusa-Sovietiana skriptisto (n. 1891) * [[16ma di marto]] - [[Selma Lagerlöf]], Sueda skriptisto, Nobel-laureato (n. 1858) * [[26ma di marto]] - [[Spyridon Louis]], Greka atleto (n. 1873) * [[26ma di aprilo]] - [[Carl Bosch]], Germana kemiisto, Nobel-laureato (n. 1874) * [[20ma di mayo]] - [[Verner von Heidenstam]], Sueda skriptisto, Nobel-laureato (n. 1859) * [[17ma di junio]] - [[Arthur Harden]], Britaniana kemiisto, Nobel-laureato (n. 1865) * [[21ma di junio]] - [[Édouard Vuillard]], Franca piktisto (n. 1868) * [[22ma di junio]] - [[Wladimir Peter Köppen]], Rusa-Germana meteorologiisto (n. 1846) * [[29ma di junio]] - [[Paul Klee]], Suisa artisto (n. 1879) * [[30ma di junio]] - [[Arthur Merric Boyd]], Austriana piktisto (n. 1862) * [[4ma di julio]] - [[Józef Pankiewicz]], Polona piktisto (n. 1866) [[Arkivo:Leon trotsky.jpg|thumb|130px|[[Lev Davidovich Trocki|Lev Trocki]]]] * [[21ma di agosto]] - [[Lev Davidovich Trocki|Lev Trocki]], Sovietiana revolucionero (n. 1879) * [[29ma di agosto]] - [[Arthur De Greef]], Belga kompozisto (n. 1862) * [[30ma di agosto]] - [[Joseph John Thomson]], Angla fizikisto, Nobel-laureato (n. 1856) * [[5ma di septembro]] - [[Charles de Broqueville]], chefministro di Belgia (n. 1860) * [[11ma di septembro]] - [[Neville Chamberlain]], chefministro di Unionita Rejio (n. 1869) * [[27ma di septembro]] - [[Julius Wagner-Jauregg]], Austriana neurociencisto, Nobel-laureato pri Fiziologio o Medicino (n. 1857) * 27ma di septembro - [[Walter Benjamin]], Austriana filozofo (n. 1892) [[Arkivo:Tom Mix 1917.jpg|thumb|130px|[[Tom Mix]]]] * [[16ma di oktobro]] - [[Tom Mix]], Usan aktoro (n. 1880) * [[26ma di oktobro]] - [[Olga Boznańska]], Polona piktisto (n. 1865) * [[3ma di novembro]] - [[Manuel Azaña]], prezidanto di Hispania (n. 1880) * [[7ma di novembro]] - [[Kazimierz Pochwalski]], Polona piktisto (n. 1855) * [[9ma di novembro]] - [[Neville Chamberlain]], chefministro di Unionita Rejio (n. 1869) * [[18ma di novembro]] - [[Ion Inculeț]], prezidanto di Moldova (n. 1884) * [[27ma di novembro]] - [[Nicolae Iorga]], chefministro di Rumania (n. 1871) * [[19ma di decembro]] - [[Kyösti Kallio]], prezidanto di Finlando (n. 1873) * [[21ma di decembro]] - [[F. Scott Fitzgerald]], Usana skriptisto (n. 1896) * [[27ma di decembro]] - [[Louis Hayet]], Franca piktisto (n. 1864) == Nobel-premiiziti == * [[Listo di Nobel-laureati pri fiziko|Fiziko]]: Ne premiizita * [[Listo di Nobel-laureati pri kemio|Kemio]]: Ne premiizita * [[Listo di Nobel-laureati pri fiziologio o medicino|Fiziologio o Medicino]]: Ne premiizita * [[Listo di Nobel-laureati pri literaturo|Literaturo]]: Ne premiizita * [[Listo di Nobel-laureati pri paco|Paco]]: Ne premiizita == Referi == {{reflist}} [[Kategorio:Yari 1940a]] ld0n1zawob65xw2ejyimx4hijypdr1d 0 1356 994273 993930 2022-08-04T15:22:27Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{20ma yarcento}} La [[yaro]] '''1953''' (MCMLIII per Romala algarismi) esis ordinara yaro komencinta ye [[jovdio]] segun [[Gregoriala kalendario]]. Ol esis la 953ma [[yaro]] di la duesma yarmilo, la 53ma yaro di la [[20ma yarcento]], e la 4ma yaro di la [[yari 1950a]]. ==Eventi == ===[[Mondo]] === * [[7ma di aprilo]] - Generala kunveno dil [[Unionita Nacioni]] kooptas [[Dag Hammarskjöld]] kom chefo di UN. ===[[Europa]] === * [[14ma di januaro]] - [[Josip Broz Tito]] divenas prezidanto di [[Yugoslavia]]. * [[31ma di januaro]] - [[Inundado di la Norda Maro ye 1953|Norda Maro inundas]] en Nederlando ed sudal Anglia, e produktas 2.100 morti. * [[6ma di marto]] - [[Gregori Malenkov]] sucedas [[Iosif Vissarionovich Stalin|Stalin]] kom chefo di [[Sovietia]]. * [[21ma di marto]] - [[Antonín Zápotocký]] divenas prezidanto di [[Chekoslovakia]]. * [[2ma di junio]] - En [[Unionita Rejio]] Elizabeth Alexandra Mary kronizesas rejino [[Elizabeth la 2ma di Unionita Rejio]] che l'[[abadeyo di Westminster]], [[London]].<ref>{{Extera ligilo|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/2/newsid_2654000/2654501.stm|titulo=1953: Queen Elizabeth takes coronation oath|editero=BBC|vidita ye=30ma di septembro 2018}}</ref> * [[4ma di julio]] - [[Imre Nagy]] asumas kom chefministro di [[Hungaria]]. ===[[Azia]] === * [[3ma di marto]] - Aviono [[De Havilland Comet]] de ''Canadian Pacific Airlines'' kolizionas en [[Karachi]], [[Pakistan]], e produktas 11 morti. * [[18ma di marto]] - [[Ter-tremo]] en [[Turkia]] produktas 250 morti. * [[29ma di mayo]] - Sir [[Edmund Hillary]] e [[Tenzing Norgay]] kom unesma homi rajuntas la somito di [[Monto Everest]] en [[Tibet]].<ref>{{Extera ligilo|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/29/newsid_2492000/2492683.stm|titulo=1953: Hillary and Tenzing conquer Everest|editero=BBC|vidita ye=30ma di septembro 2018}}</ref> * [[3ma di julio]] - Hermann Buhl rajuntas la somito di [[Nanga Parbat]], en [[Himalaya]]. * [[27ma di julio]] - [[Milito di Korea]] finas per armistico inter [[Usa]], [[Popul-Republiko Chinia]], [[Nord-Korea]] e [[Sud-Korea]]. * [[20ma di agosto]] - [[Sovietia]] explozas sua unesma [[hidrogena bombo]]. * [[9ma di novembro]] - Rejulo [[Norodom Sihanouk]] obtenas la nedependo di [[Kambodja]]. ===[[Afrika]] === * [[8ma di aprilo]] - [[Jomo Kenyatta]] esas kondamnita a 7-yara enkarcerigo por partopreno en la revolto di le [[Mau Mau]]. * [[18ma di junio]] - [[Egiptia]] divenas [[republiko]]. * [[4ma di decembro|4ma]] til la [[6ma di decembro]] - [[Kwame Nkrumah]] organizas la 4ma Pan-Afrikana Kongreso en [[Kumasi]], [[Ghana]]. ===[[Nord-Amerika]] === * [[7ma di januaro]] - En [[Usa]], [[Harry S. Truman]] konfesas ke on developas [[hidrogena bombo]]. * [[20ma di januaro]] - [[Dwight D. Eisenhower]] komencas lua ofico kom prezidanto di Usa. * [[17ma di septembro]] - En [[Usa]], [unionita jemeli]] Carolyn Anne e Catherine Anne Mouton sucese separesas kirurgiale unesmafoye. * [[decembro]] - Unesma ''Playboy''-revuo publikigesas. ===[[Central Amerika]] === * [[26ma di julio]] - Komenco di [[Kubana revoluciono]]: rebeli atakas la kazerni en Moncada e Santiago de Cuba. ===[[Sud-Amerika]] === * [[13ma di junio]] - Generalo [[Gustavo Rojas Pinilla]] kaptas povo en [[Kolumbia]]. * [[3ma di oktobro]] - [[Petrobras]], publika kompanio [[Brazilia]]na por explotar [[petrolo]], kreesas dal prezidanto [[Getúlio Vargas]]. ==Naski == * [[3ma di januaro]] - [[Mohammed Waheed Hassan]], prezidanto di Maldivi [[Arkivo:PAT_BENATAR_2007-09-07.jpg|130px|thumb|[[Pat Benatar]]]] * [[10ma di januaro]] - [[Pat Benatar]], Usana kantistino<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.biography.com/people/pat-benatar-213028|titulo=Pat Benatar - Singer - Biography|vidita ye=30ma di septembro 2018|idiomo={{en}}}}</ref> * [[10ma di januaro]] - [[Bobby Rahal]], Usan automobilisto * [[14ma di januaro]] - [[Denzil Douglas]], chefministro di Santa Kitts e Nevis * [[21ma di januaro]] - [[Paul Allen]], Usan entraprezisto, un ek la fondinti di ''Microsoft'' (m. 2018) * [[23ma di januaro]] - [[Pavlo Lazarenko]], chefministro di Ukraina * [[26ma di januaro]] - [[Anders Fogh Rasmussen]], chefministro di Dania * [[30ma di januaro]] - [[Laurentino Cortizo]], prezidanto di Panama * [[31ma di januaro]] - [[Sergei Ivanov]], ministro pri defenso di Rusia * [[1ma di februaro]] - [[Jocelerme Privert]], provizora prezidanto di Haiti * [[6ma di februaro]] - [[Charles Thomson (artisto)|Charles Thomson]], Angla piktisto * [[19ma di februaro]] - [[Cristina Fernández de Kirchner]], prezidantino di Arjentinia [[Arkivo:Jose Maria Aznar001.jpg|thumb|130px|[[José María Aznar]]]] * [[25ma di februaro]] - [[José María Aznar]], chefministro di [[Hispania]]<ref>{{Extera ligilo|url=https://biografieonline.it/biografia-jose-maria-aznar|titulo=Biografia di José María Aznar|editero=Biografieonline.it|vidita ye=1ma di novembro 2018}}</ref> * [[26ma di februaro]] - [[Michael Bolton]], Usana kantisto * [[27ma di februaro]] - [[Ian Khama]], prezidanto di Botswana * [[28ma di februaro]] - [[Ingo Hoffmann]], Brazilian automobilisto * 28ma di februaro - [[Paul Krugman]], Usan ekonomikisto, Nobel-laureato<ref name=EB>{{Extera ligilo|titulo=Paul Krugman |editero=Encyclopædia Britannica |publikigita ye=8ma di junio 2017|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1474708/Paul-Krugman}}</ref> * [[4ma di marto]] - [[Emilio Estefan]], Kubana muzikisto * [[5ma di marto]] - [[Katarina Frostenson]], Sueda skriptistino e poetino * [[6ma di marto]] - [[Jan Kjærstad]], Norvegiana skriptisto * [[7ma di marto]] - [[Anthony Carmona]], prezidanto di Trinidad-e-Tobago * [[15ma di marto]] - [[Kumba Ialá]], prezidanto di Guinea-Bisau (m. 2014) * [[16ma di marto]] - [[Richard Stallman]], kreinto di GNU-projeto * 16ma di marto - [[Isabelle Huppert]], Franc aktorino * [[19ma di marto]] - [[Lenín Moreno]], prezidanto di Equador [[Arkivo:ChakaKhanDec10.jpg|thumb|130px|[[Chaka Khan]]]] * [[23ma di marto]] - [[Chaka Khan]], Usana kantistino * [[28ma di marto]] - [[Melchior Ndadaye]], prezidanto di Burundi (m. 1993) * [[7ma di aprilo]] - [[Brigi Rafini]], chefa ministro di Nijer * [[11ma di aprilo]] - [[Guy Verhofstadt]], chefministro di Belgia * 11ma di aprilo - [[Andrew Wiles]], matematikisto quo atestis la [[sentenco di Fermat]] * [[13ma di aprilo]] - [[Ahlam Mosteghanemi]], Aljeriana skriptistino * 13ma di aprilo - [[Abdoul Mbaye]], chefministro di Senegal * [[18ma di aprilo]] - [[Rick Moranis]], Kanadan aktoro * [[6ma di mayo]] - [[Tony Blair]], ex-chefministro di Unionita Rejio * [[14ma di mayo]] - [[Norodom Sihamoni]], rejulo di Kambodja * [[15ma di mayo]] - [[Mike Oldfield]], Angla kompozisto * [[16ma di mayo]] - [[Pierce Brosnan]], Irlandan aktoro * [[17ma di mayo]] - [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]], chefministro di Kazakstan * [[24ma di mayo]] - [[Alfred Molina]], Angla aktoro * [[25ma di mayo]] - [[Daniel Passarella]], ex-futbalisto ed entrenisto Arjentiniana * [[7ma di junio]] - [[Johnny Clegg]], Sudafrikana kompozisto, kantisto ed antropologo (m. 2019) [[Arkivo:Ivo Sanader table crop.jpg|thumb|130px|[[Ivo Sanader]]]] * [[8ma di junio]] - [[Ivo Sanader]], chefministro di Kroatia * [[10ma di junio]] - [[John Edwards]], Usana senatano * [[13ma di junio]] - [[Tim Allen]], Usan aktoro * [[21ma di junio]] - [[Benazir Bhutto]], chefministro di Pakistan (m. 2007) * [[22ma di junio]] - [[Cyndi Lauper]], Usana kantistino ed aktorino * [[23ma di junio]] - [[Armen Sargsyan]], chefministro di Armenia * [[24ma di junio]] - [[William Esco Moerner]], Usana fiziko-kemiisto, Nobel-laureato * [[1ma di julio]] - [[Lawrence Gonzi]], chefministro di Malta<ref>{{Extera ligilo|url=http://www.culturaldiplomacy.org/index.php?lawrence-gonzi|titulo=Lawrence Gonzi - Institute for Cultural Diplomacy|vidita ye=1ma di novembro 2018|idiomo={{en}}}}</ref> * 1ma di julio - [[Jadranka Kosor]], chefministrino di Kroatia * [[15ma di julio]] - [[Jean-Bertrand Aristide]], ex-prezidanto di Haiti [[Arkivo:Robert Cray, Rhythm & Blues Festival, 6 Mei 2006.jpg|thumb|130px|[[Robert Cray]]]] * [[1ma di agosto]] - [[Robert Cray]], Usana kantisto * 1ma di agosto - [[Bill Lewis]], Angla piktisto e poeto * [[8ma di agosto]] - [[Nigel Mansell]], Angla automobilisto di [[Formulo 1]] * [[9ma di agosto]] - [[Jean Tirole]], Franca ekonomikisto, Nobel-laureato * [[11ma di agosto]] - [[Chen Danqing]], Chiniana piktisto * [[14ma di agosto]] - [[James Horner]], kompozisto por cinemo (m. 2015) * [[17ma di agosto]] - [[Herta Müller]], Rumaniana skriptisto, Nobel-laureato * [[23ma di agosto]] - [[Artūras Paulauskas]], prezidanto di Lituania * [[3ma di septembro]] - [[Jean-Pierre Jeunet]], Franca filmifisto * [[21ma di septembro]] - [[Lars Saabye Christensen]], Dana skriptisto [[Arkivo:Ségolène Royal - Cohen's rallye, Toulouse town election, 2008 - 2041.jpg|thumb|130px|[[Ségolène Royal]]]] * [[22ma di septembro]] - [[Ségolène Royal]], Franca politikistino * [[26ma di septembro]] - [[Bill Skate]], chefministro di Papua-Nova-Guinea (m. 2006) * [[28ma di septembro]] - [[Otmar Hasler]], chefministro di Liechtenstein * [[2ma di oktobro]] - [[Ernest Bai Koroma]], prezidanto di Sierra Leone * [[4ma di oktobro]] - [[Tchéky Karyo]], Turka-[[Francia|Franca]] aktoro e muzikisto * [[9ma di oktobro]] - [[Tony Shalhoub]], Usan aktoro * [[15ma di oktobro]] - [[Tito Jackson]], Usana kantisto ([[The Jacksons]]) * [[16ma di oktobro]] - [[Paulo Roberto Falcão]], Braziliana futbalisto * [[13ma di novembro]] - [[Andrés Manuel López Obrador]], prezidanto di Mexikia [[Arkivo:Dominique de Villepin 20100330 Salon du livre de Paris 5.jpg|thumb|130px|<small>[[Dominique de Villepin]]</small>]] * [[14ma di novembro]] - [[Dominique de Villepin]], chefministro di Francia * [[16ma di novembro]] - [[Zigmantas Balčytis]], chefministro di Lituania * [[8ma di decembro]] - [[Kim Basinger]], Usan aktorino * [[9ma di decembro]] - [[John Malkovich]], Usan aktoro e filmifisto * [[26ma di decembro]] - [[Toomas Hendrik Ilves]], prezidanto di [[Estonia]] * [[28ma di decembro]] - [[Richard Clayderman]], Franca pianisto * [[31ma di decembro]] - [[Kadré Désiré Ouédraogo]], chefa ministro di Burkina Faso * [[Ely Ould Mohamed Vall]], prezidanto di Mauritania (m. 2017) * [[Hussein Arnous]], chefministro di Siria * [[Thierry Bisch]], Franca piktisto ==Morti == [[Arkivo:Artur Śliwiński1.jpg|thumb|130px|[[Artur Śliwiński]]]] * [[16ma di januaro]] - [[Artur Śliwiński]], chefministro di Polonia (n. 1877) * [[28ma di januaro]] - [[James Scullin]], chefministro di Australia (n. 1876) * [[20ma di februaro]] - [[Francesco Saverio Nitti]], chefministro di Italia (n. 1868) * [[24ma di februaro]] - [[Gerd von Rundstedt]], Germana marshalo (n. 1875) * [[5ma di marto]] - [[Iosif Vissarionovich Stalin|Stalin]], diktatoro di [[Sovietia]] (n. 1879) * 5ma di marto - [[Sergei Prokofiev]], Rusa pianisto e kompozisto (n. 1891) * [[14ma di marto]] - [[Klement Gottwald]], chefministro di Chekoslovakia (n. 1896) * [[20ma di marto]] - [[Graciliano Ramos]], Braziliana skriptisto (n. 1892)<ref>{{Extera ligilo|editero=InfoEscola|titulo=Graciliano Ramos - biografia |url=https://www.infoescola.com/literatura/graciliano-ramos/|vidita ye=1ma di novembro 2018}}</ref> * [[23ma di marto]] - [[Raoul Dufy]], Franca piktisto (n. 1877) * [[4ma di aprilo]] - Rejulo [[Carol la 2ma di Rumania]] (n. 1893) * [[9ma di aprilo]] - [[Stanisław Wojciechowski]], prezidanto di Polonia (n. 1869) * [[29ma di aprilo]] - [[Alice Prin]], Franca manekinino, kantistino e piktistino (n. 1901) * 29ma di aprilo - [[Moïse Kisling]], Polona-Franciana piktisto (n. 1891) * [[14ma di mayo]] - [[Yasuo Kuniyoshi]], Japoniana piktisto (n. 1889) [[Arkivo:(Portrait of Django Reinhardt, Aquarium, New York, N.Y., ca. Nov. 1946) (LOC) (4843142229).jpg|130px|thumb|[[Django Reinhardt]]]] * [[16ma di mayo]] - [[Django Reinhardt]], Belga jazo-gitaristo (n. 1910) * [[31ma di mayo]] - [[Vladimir Tatlin]], Rusa-Ukrainana-Sovietiana piktisto (n. 1885) * [[19ma di junio]] - [[Norman Ross]], Usana natisto (n. 1895) * [[30ma di junio]] - [[Elsa Beskow]], Sueda skriptistino (n. 1874) * [[20ma di julio]] - [[Dumarsais Estimé]], prezidanto di Haiti (n. 1900) * [[26ma di julio]] - [[Nikolaos Plastiras]], chefministro di Grekia (n. 1883) * [[15ma di septembro]] - [[Isaías Medina Angarita]], prezidanto di Venezuela (n. 1897) * [[27ma di septembro]] - [[Hans Fritzsche]], Germana naziisto (n. 1900) * [[28ma di septembro]] - [[Edwin Hubble]], Usan astronomo (n. 1889) * [[1ma di oktobro]] - [[Luis Alberto Riart]], prezidanto di Paraguay (n. 1880) * [[2ma di oktobro]] - [[John Marin]], Usana piktisto (n. 1870) * [[12ma di oktobro]] - [[Hjalmar Hammarskjöld]], chefministro di Suedia (n. 1862) * [[8ma di novembro]] - [[Ivan Alexeyevich Bunin|Ivan Bunin]], Rusa skriptisto, Nobel-laureato (n. 1870) * [[27ma di novembro]] - [[Eugene O'Neill]], Usana skriptisto, Nobel-laureato (n. 1888) * [[30ma di novembro]] - [[Francis Picabia]], Franca poeto e piktisto (n. 1879) * [[19ma di decembro]] - [[Robert Andrews Millikan]], Usana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1868) * [[27ma di decembro]] - [[Şükrü Saracoğlu]], chefministro di Turkia (m. 1887) ==Nobel-premiiziti == *[[Listo di Nobel-laureati pri fiziko|Fiziko]]: [[Frits Zernike]] *[[Listo di Nobel-laureati pri kemio|Kemio]]: [[Hermann Staudinger]] *[[Listo di Nobel-laureati pri fiziologio o medicino|Fiziologio o Medicino]]: [[Hans Adolf Krebs]], [[Fritz Albert Lipmann]] *[[Listo di Nobel-laureati pri literaturo|Literaturo]]: [[Winston Churchill]] *[[Listo di Nobel-laureati pri paco|Paco]]: [[George Catlett Marshall]] ==Referi == {{reflist}} [[Kategorio:Yari 1950a]] k5x5sqitvyojdvtnd0jfgugqia7y0q6 994274 994273 2022-08-04T15:23:30Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{20ma yarcento}} La [[yaro]] '''1953''' (MCMLIII per Romala algarismi) esis ordinara yaro komencinta ye [[jovdio]] segun [[Gregoriala kalendario]]. Ol esis la 953ma [[yaro]] di la duesma yarmilo, la 53ma yaro di la [[20ma yarcento]], e la 4ma yaro di la [[yari 1950a]]. ==Eventi == ===[[Mondo]] === * [[7ma di aprilo]] - Generala kunveno dil [[Unionita Nacioni]] kooptas [[Dag Hammarskjöld]] kom chefo di UN. ===[[Europa]] === * [[14ma di januaro]] - [[Josip Broz Tito]] divenas prezidanto di [[Yugoslavia]]. * [[31ma di januaro]] - [[Inundado di la Norda Maro ye 1953|Norda Maro inundas]] en Nederlando ed sudal Anglia, e produktas 2.100 morti. * [[6ma di marto]] - [[Georgi Maximilianovich Malenkov|Georgi Malenkov]] sucedas [[Iosif Vissarionovich Stalin|Stalin]] kom chefo di [[Sovietia]]. * [[21ma di marto]] - [[Antonín Zápotocký]] divenas prezidanto di [[Chekoslovakia]]. * [[2ma di junio]] - En [[Unionita Rejio]] Elizabeth Alexandra Mary kronizesas rejino [[Elizabeth la 2ma di Unionita Rejio]] che l'[[abadeyo di Westminster]], [[London]].<ref>{{Extera ligilo|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/2/newsid_2654000/2654501.stm|titulo=1953: Queen Elizabeth takes coronation oath|editero=BBC|vidita ye=30ma di septembro 2018}}</ref> * [[4ma di julio]] - [[Imre Nagy]] asumas kom chefministro di [[Hungaria]]. ===[[Azia]] === * [[3ma di marto]] - Aviono [[De Havilland Comet]] de ''Canadian Pacific Airlines'' kolizionas en [[Karachi]], [[Pakistan]], e produktas 11 morti. * [[18ma di marto]] - [[Ter-tremo]] en [[Turkia]] produktas 250 morti. * [[29ma di mayo]] - Sir [[Edmund Hillary]] e [[Tenzing Norgay]] kom unesma homi rajuntas la somito di [[Monto Everest]] en [[Tibet]].<ref>{{Extera ligilo|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/29/newsid_2492000/2492683.stm|titulo=1953: Hillary and Tenzing conquer Everest|editero=BBC|vidita ye=30ma di septembro 2018}}</ref> * [[3ma di julio]] - Hermann Buhl rajuntas la somito di [[Nanga Parbat]], en [[Himalaya]]. * [[27ma di julio]] - [[Milito di Korea]] finas per armistico inter [[Usa]], [[Popul-Republiko Chinia]], [[Nord-Korea]] e [[Sud-Korea]]. * [[20ma di agosto]] - [[Sovietia]] explozas sua unesma [[hidrogena bombo]]. * [[9ma di novembro]] - Rejulo [[Norodom Sihanouk]] obtenas la nedependo di [[Kambodja]]. ===[[Afrika]] === * [[8ma di aprilo]] - [[Jomo Kenyatta]] esas kondamnita a 7-yara enkarcerigo por partopreno en la revolto di le [[Mau Mau]]. * [[18ma di junio]] - [[Egiptia]] divenas [[republiko]]. * [[4ma di decembro|4ma]] til la [[6ma di decembro]] - [[Kwame Nkrumah]] organizas la 4ma Pan-Afrikana Kongreso en [[Kumasi]], [[Ghana]]. ===[[Nord-Amerika]] === * [[7ma di januaro]] - En [[Usa]], [[Harry S. Truman]] konfesas ke on developas [[hidrogena bombo]]. * [[20ma di januaro]] - [[Dwight D. Eisenhower]] komencas lua ofico kom prezidanto di Usa. * [[17ma di septembro]] - En [[Usa]], [unionita jemeli]] Carolyn Anne e Catherine Anne Mouton sucese separesas kirurgiale unesmafoye. * [[decembro]] - Unesma ''Playboy''-revuo publikigesas. ===[[Central Amerika]] === * [[26ma di julio]] - Komenco di [[Kubana revoluciono]]: rebeli atakas la kazerni en Moncada e Santiago de Cuba. ===[[Sud-Amerika]] === * [[13ma di junio]] - Generalo [[Gustavo Rojas Pinilla]] kaptas povo en [[Kolumbia]]. * [[3ma di oktobro]] - [[Petrobras]], publika kompanio [[Brazilia]]na por explotar [[petrolo]], kreesas dal prezidanto [[Getúlio Vargas]]. ==Naski == * [[3ma di januaro]] - [[Mohammed Waheed Hassan]], prezidanto di Maldivi [[Arkivo:PAT_BENATAR_2007-09-07.jpg|130px|thumb|[[Pat Benatar]]]] * [[10ma di januaro]] - [[Pat Benatar]], Usana kantistino<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.biography.com/people/pat-benatar-213028|titulo=Pat Benatar - Singer - Biography|vidita ye=30ma di septembro 2018|idiomo={{en}}}}</ref> * [[10ma di januaro]] - [[Bobby Rahal]], Usan automobilisto * [[14ma di januaro]] - [[Denzil Douglas]], chefministro di Santa Kitts e Nevis * [[21ma di januaro]] - [[Paul Allen]], Usan entraprezisto, un ek la fondinti di ''Microsoft'' (m. 2018) * [[23ma di januaro]] - [[Pavlo Lazarenko]], chefministro di Ukraina * [[26ma di januaro]] - [[Anders Fogh Rasmussen]], chefministro di Dania * [[30ma di januaro]] - [[Laurentino Cortizo]], prezidanto di Panama * [[31ma di januaro]] - [[Sergei Ivanov]], ministro pri defenso di Rusia * [[1ma di februaro]] - [[Jocelerme Privert]], provizora prezidanto di Haiti * [[6ma di februaro]] - [[Charles Thomson (artisto)|Charles Thomson]], Angla piktisto * [[19ma di februaro]] - [[Cristina Fernández de Kirchner]], prezidantino di Arjentinia [[Arkivo:Jose Maria Aznar001.jpg|thumb|130px|[[José María Aznar]]]] * [[25ma di februaro]] - [[José María Aznar]], chefministro di [[Hispania]]<ref>{{Extera ligilo|url=https://biografieonline.it/biografia-jose-maria-aznar|titulo=Biografia di José María Aznar|editero=Biografieonline.it|vidita ye=1ma di novembro 2018}}</ref> * [[26ma di februaro]] - [[Michael Bolton]], Usana kantisto * [[27ma di februaro]] - [[Ian Khama]], prezidanto di Botswana * [[28ma di februaro]] - [[Ingo Hoffmann]], Brazilian automobilisto * 28ma di februaro - [[Paul Krugman]], Usan ekonomikisto, Nobel-laureato<ref name=EB>{{Extera ligilo|titulo=Paul Krugman |editero=Encyclopædia Britannica |publikigita ye=8ma di junio 2017|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1474708/Paul-Krugman}}</ref> * [[4ma di marto]] - [[Emilio Estefan]], Kubana muzikisto * [[5ma di marto]] - [[Katarina Frostenson]], Sueda skriptistino e poetino * [[6ma di marto]] - [[Jan Kjærstad]], Norvegiana skriptisto * [[7ma di marto]] - [[Anthony Carmona]], prezidanto di Trinidad-e-Tobago * [[15ma di marto]] - [[Kumba Ialá]], prezidanto di Guinea-Bisau (m. 2014) * [[16ma di marto]] - [[Richard Stallman]], kreinto di GNU-projeto * 16ma di marto - [[Isabelle Huppert]], Franc aktorino * [[19ma di marto]] - [[Lenín Moreno]], prezidanto di Equador [[Arkivo:ChakaKhanDec10.jpg|thumb|130px|[[Chaka Khan]]]] * [[23ma di marto]] - [[Chaka Khan]], Usana kantistino * [[28ma di marto]] - [[Melchior Ndadaye]], prezidanto di Burundi (m. 1993) * [[7ma di aprilo]] - [[Brigi Rafini]], chefa ministro di Nijer * [[11ma di aprilo]] - [[Guy Verhofstadt]], chefministro di Belgia * 11ma di aprilo - [[Andrew Wiles]], matematikisto quo atestis la [[sentenco di Fermat]] * [[13ma di aprilo]] - [[Ahlam Mosteghanemi]], Aljeriana skriptistino * 13ma di aprilo - [[Abdoul Mbaye]], chefministro di Senegal * [[18ma di aprilo]] - [[Rick Moranis]], Kanadan aktoro * [[6ma di mayo]] - [[Tony Blair]], ex-chefministro di Unionita Rejio * [[14ma di mayo]] - [[Norodom Sihamoni]], rejulo di Kambodja * [[15ma di mayo]] - [[Mike Oldfield]], Angla kompozisto * [[16ma di mayo]] - [[Pierce Brosnan]], Irlandan aktoro * [[17ma di mayo]] - [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]], chefministro di Kazakstan * [[24ma di mayo]] - [[Alfred Molina]], Angla aktoro * [[25ma di mayo]] - [[Daniel Passarella]], ex-futbalisto ed entrenisto Arjentiniana * [[7ma di junio]] - [[Johnny Clegg]], Sudafrikana kompozisto, kantisto ed antropologo (m. 2019) [[Arkivo:Ivo Sanader table crop.jpg|thumb|130px|[[Ivo Sanader]]]] * [[8ma di junio]] - [[Ivo Sanader]], chefministro di Kroatia * [[10ma di junio]] - [[John Edwards]], Usana senatano * [[13ma di junio]] - [[Tim Allen]], Usan aktoro * [[21ma di junio]] - [[Benazir Bhutto]], chefministro di Pakistan (m. 2007) * [[22ma di junio]] - [[Cyndi Lauper]], Usana kantistino ed aktorino * [[23ma di junio]] - [[Armen Sargsyan]], chefministro di Armenia * [[24ma di junio]] - [[William Esco Moerner]], Usana fiziko-kemiisto, Nobel-laureato * [[1ma di julio]] - [[Lawrence Gonzi]], chefministro di Malta<ref>{{Extera ligilo|url=http://www.culturaldiplomacy.org/index.php?lawrence-gonzi|titulo=Lawrence Gonzi - Institute for Cultural Diplomacy|vidita ye=1ma di novembro 2018|idiomo={{en}}}}</ref> * 1ma di julio - [[Jadranka Kosor]], chefministrino di Kroatia * [[15ma di julio]] - [[Jean-Bertrand Aristide]], ex-prezidanto di Haiti [[Arkivo:Robert Cray, Rhythm & Blues Festival, 6 Mei 2006.jpg|thumb|130px|[[Robert Cray]]]] * [[1ma di agosto]] - [[Robert Cray]], Usana kantisto * 1ma di agosto - [[Bill Lewis]], Angla piktisto e poeto * [[8ma di agosto]] - [[Nigel Mansell]], Angla automobilisto di [[Formulo 1]] * [[9ma di agosto]] - [[Jean Tirole]], Franca ekonomikisto, Nobel-laureato * [[11ma di agosto]] - [[Chen Danqing]], Chiniana piktisto * [[14ma di agosto]] - [[James Horner]], kompozisto por cinemo (m. 2015) * [[17ma di agosto]] - [[Herta Müller]], Rumaniana skriptisto, Nobel-laureato * [[23ma di agosto]] - [[Artūras Paulauskas]], prezidanto di Lituania * [[3ma di septembro]] - [[Jean-Pierre Jeunet]], Franca filmifisto * [[21ma di septembro]] - [[Lars Saabye Christensen]], Dana skriptisto [[Arkivo:Ségolène Royal - Cohen's rallye, Toulouse town election, 2008 - 2041.jpg|thumb|130px|[[Ségolène Royal]]]] * [[22ma di septembro]] - [[Ségolène Royal]], Franca politikistino * [[26ma di septembro]] - [[Bill Skate]], chefministro di Papua-Nova-Guinea (m. 2006) * [[28ma di septembro]] - [[Otmar Hasler]], chefministro di Liechtenstein * [[2ma di oktobro]] - [[Ernest Bai Koroma]], prezidanto di Sierra Leone * [[4ma di oktobro]] - [[Tchéky Karyo]], Turka-[[Francia|Franca]] aktoro e muzikisto * [[9ma di oktobro]] - [[Tony Shalhoub]], Usan aktoro * [[15ma di oktobro]] - [[Tito Jackson]], Usana kantisto ([[The Jacksons]]) * [[16ma di oktobro]] - [[Paulo Roberto Falcão]], Braziliana futbalisto * [[13ma di novembro]] - [[Andrés Manuel López Obrador]], prezidanto di Mexikia [[Arkivo:Dominique de Villepin 20100330 Salon du livre de Paris 5.jpg|thumb|130px|<small>[[Dominique de Villepin]]</small>]] * [[14ma di novembro]] - [[Dominique de Villepin]], chefministro di Francia * [[16ma di novembro]] - [[Zigmantas Balčytis]], chefministro di Lituania * [[8ma di decembro]] - [[Kim Basinger]], Usan aktorino * [[9ma di decembro]] - [[John Malkovich]], Usan aktoro e filmifisto * [[26ma di decembro]] - [[Toomas Hendrik Ilves]], prezidanto di [[Estonia]] * [[28ma di decembro]] - [[Richard Clayderman]], Franca pianisto * [[31ma di decembro]] - [[Kadré Désiré Ouédraogo]], chefa ministro di Burkina Faso * [[Ely Ould Mohamed Vall]], prezidanto di Mauritania (m. 2017) * [[Hussein Arnous]], chefministro di Siria * [[Thierry Bisch]], Franca piktisto ==Morti == [[Arkivo:Artur Śliwiński1.jpg|thumb|130px|[[Artur Śliwiński]]]] * [[16ma di januaro]] - [[Artur Śliwiński]], chefministro di Polonia (n. 1877) * [[28ma di januaro]] - [[James Scullin]], chefministro di Australia (n. 1876) * [[20ma di februaro]] - [[Francesco Saverio Nitti]], chefministro di Italia (n. 1868) * [[24ma di februaro]] - [[Gerd von Rundstedt]], Germana marshalo (n. 1875) * [[5ma di marto]] - [[Iosif Vissarionovich Stalin|Stalin]], diktatoro di [[Sovietia]] (n. 1879) * 5ma di marto - [[Sergei Prokofiev]], Rusa pianisto e kompozisto (n. 1891) * [[14ma di marto]] - [[Klement Gottwald]], chefministro di Chekoslovakia (n. 1896) * [[20ma di marto]] - [[Graciliano Ramos]], Braziliana skriptisto (n. 1892)<ref>{{Extera ligilo|editero=InfoEscola|titulo=Graciliano Ramos - biografia |url=https://www.infoescola.com/literatura/graciliano-ramos/|vidita ye=1ma di novembro 2018}}</ref> * [[23ma di marto]] - [[Raoul Dufy]], Franca piktisto (n. 1877) * [[4ma di aprilo]] - Rejulo [[Carol la 2ma di Rumania]] (n. 1893) * [[9ma di aprilo]] - [[Stanisław Wojciechowski]], prezidanto di Polonia (n. 1869) * [[29ma di aprilo]] - [[Alice Prin]], Franca manekinino, kantistino e piktistino (n. 1901) * 29ma di aprilo - [[Moïse Kisling]], Polona-Franciana piktisto (n. 1891) * [[14ma di mayo]] - [[Yasuo Kuniyoshi]], Japoniana piktisto (n. 1889) [[Arkivo:(Portrait of Django Reinhardt, Aquarium, New York, N.Y., ca. Nov. 1946) (LOC) (4843142229).jpg|130px|thumb|[[Django Reinhardt]]]] * [[16ma di mayo]] - [[Django Reinhardt]], Belga jazo-gitaristo (n. 1910) * [[31ma di mayo]] - [[Vladimir Tatlin]], Rusa-Ukrainana-Sovietiana piktisto (n. 1885) * [[19ma di junio]] - [[Norman Ross]], Usana natisto (n. 1895) * [[30ma di junio]] - [[Elsa Beskow]], Sueda skriptistino (n. 1874) * [[20ma di julio]] - [[Dumarsais Estimé]], prezidanto di Haiti (n. 1900) * [[26ma di julio]] - [[Nikolaos Plastiras]], chefministro di Grekia (n. 1883) * [[15ma di septembro]] - [[Isaías Medina Angarita]], prezidanto di Venezuela (n. 1897) * [[27ma di septembro]] - [[Hans Fritzsche]], Germana naziisto (n. 1900) * [[28ma di septembro]] - [[Edwin Hubble]], Usan astronomo (n. 1889) * [[1ma di oktobro]] - [[Luis Alberto Riart]], prezidanto di Paraguay (n. 1880) * [[2ma di oktobro]] - [[John Marin]], Usana piktisto (n. 1870) * [[12ma di oktobro]] - [[Hjalmar Hammarskjöld]], chefministro di Suedia (n. 1862) * [[8ma di novembro]] - [[Ivan Alexeyevich Bunin|Ivan Bunin]], Rusa skriptisto, Nobel-laureato (n. 1870) * [[27ma di novembro]] - [[Eugene O'Neill]], Usana skriptisto, Nobel-laureato (n. 1888) * [[30ma di novembro]] - [[Francis Picabia]], Franca poeto e piktisto (n. 1879) * [[19ma di decembro]] - [[Robert Andrews Millikan]], Usana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1868) * [[27ma di decembro]] - [[Şükrü Saracoğlu]], chefministro di Turkia (m. 1887) ==Nobel-premiiziti == *[[Listo di Nobel-laureati pri fiziko|Fiziko]]: [[Frits Zernike]] *[[Listo di Nobel-laureati pri kemio|Kemio]]: [[Hermann Staudinger]] *[[Listo di Nobel-laureati pri fiziologio o medicino|Fiziologio o Medicino]]: [[Hans Adolf Krebs]], [[Fritz Albert Lipmann]] *[[Listo di Nobel-laureati pri literaturo|Literaturo]]: [[Winston Churchill]] *[[Listo di Nobel-laureati pri paco|Paco]]: [[George Catlett Marshall]] ==Referi == {{reflist}} [[Kategorio:Yari 1950a]] 4sa7njnoiiwjputpae19itrdkn13pkb 0 1734 994260 993797 2022-08-04T15:14:07Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Januaro}} Videz quo ligesas adhike (che utensili). - A pagino di [[yaro]]. La '''5ma di januaro''' esas la kinesma dio di la yaro segun [[Gregoriala kalendario]]. Restas 360 dii til la fino di la yaro (361 en [[bisextila yaro|bisextila yari]]). ---- == Dio == == Eventi == * [[269]] - [[Papo Felix la 1ma|Felix la 1ma]] divenas papo. * [[1066]] - [[Edwardus la Profesanto]] mortas sen heredanto. Tale produktos krizo heredal qua fine abutos a la konquesto [[Normandia|Normanda]] da [[Anglia]]. * [[1500]] - Duko [[Ludovico Sforza]] konquestas [[Milano]]. * [[1709]] - La [[temperaturo|temperaturi]] esis partikulare basa: -16,3 °C en [[Paris]], -25 °C en [[Beauce]], Francia, e -12 °C en [[London]]. En Europa, la vintro di [[1708]]-09 esis tre severa; ol nomizesis en Francia ''le grand hiver'', en Anglia ''the great frost''. [[Francia]] grave sufris, fluvii solideskis, aquo-mueleyi ne funcionis, e la sulo restis frostigata dum multa semani. En la sequanta famino mortis multi, forsan 600.000 en Francia til la fino di [[1710]]. La koldeso forsan relatis suno-aktiveso: esis manko di suno-makuli dum la periodo [[1645]]-[[1715]]. To esis observata da [[Giovanni Cassini]] ed altra [[astronomo|astronomi]] di ta tempo. La periodo esas nuntempe nomizita la ''Maunder Minimum''. * [[1868]] - [[Milito di Paraguay]]: Braziliana komandanto [[Luís Alves de Lima e Silva]] okupas [[Asuncion]], chef-urbo di [[Paraguay]]. * [[1895]] - [[Afero Dreyfus]]: Franca militestro [[Alfred Dreyfus]] enkarcerigesas e sendesas a [[Franca Guiana]]. * [[1909]] - [[Kolumbia]] agnoskas la nedependo di [[Panama]]. * [[1919]] - Spartakista ([[komunismo|komunista]]) sedicio komencas en [[Berlin]]. * [[1945]] - [[Sovietia]] agnoskas nova guvernerio di [[Polonia]]. * [[1972]] - [[Nasa]] publikigas projeto por developor [[spaco-paromo]]. * [[1974]] - [[Ter-tremo]] en [[Lima]], [[Peru]], produktas 6 morti e domajas centi de domi. * [[1996]] - [[Yahya Ayyash]] de [[Hamas]] mortas, kande bombo instalita da [[Israel]] explozas en lua [[posh telefonilo]]. * [[2005]] - La planeteto ''[[Eris]]'' deskovresas en la [[sunala sistemo]]. * [[2019]] - [[Muhammad la 5ma de Kelantan]] renuncas la chefeso di stato di [[Malaizia]]. * [[2022]] - Guvernerio di [[Kazakstan]] dekretas urjanteso-stando pro populala protesti. Chefministro [[Askar Mamin]] e tota ministraro renuncas, samatempe kam prezidanto [[Kassym-Jomart Tokayev]] removas [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]] de lua ofico kom chef-sekretario di la Konsilistaro pri Sekureso di Kazakstan.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.reuters.com/markets/commodities/kazakhstan-government-resigns-after-violent-protests-over-fuel-price-2022-01-05/|idiomo={{en}}|editero=Reuters|publikigita ye=5ma di januaro 2022|titulo=Kazakh protesters torch public buildings; emergency declared, Cabinet resigns|surnomo=Auyezov|nomo=Olzhas}}</ref> == Naski == * [[1744]] - [[Gaspar Melchor de Jovellanos]], Hispana skriptisto, yuristo e filozofo (m. 1811) * [[1789]] - [[Jules Robert Auguste]], Franca piktisto (m. 1850) * [[1823]] - [[José María Iglesias]], prezidanto di Mexikia (m. 1891) * [[1834]] - [[William John Wills]], Britanian explorero (m. 1861) * [[1839]] - [[Nicolás de Piérola Villena]], prezidanto di Peru (m. 1913) * [[1846]] - [[Rudolf Christoph Eucken]], Germana skriptisto, Nobel-laureato pri literaturo (m. 1926) * [[1855]] - [[King Camp Gillette]], Usan entraprezisto (m. 1932) * [[1863]] - [[Konstantin Sergeyevich Stanislavski|Konstantin Stanislavski]], Rusa skriptisto por teatro ed aktoro (m. 1938) * [[1867]] - [[Dimitrios Gounaris]], chefministro di Grekia (m. 1922) * [[1874]] - [[Joseph Erlanger]], Usana fiziologiisto, Nobel-laureato (m. 1965) * [[1876]] - [[Konrad Adenauer]], Germana kancelero (m. 1967) * [[1883]] - [[Döme Sztójay]], chefministro di Hungaria (m. 1946) * [[1914]] - [[Nicolas de Staël]], Franca piktisto (m. 1955) * [[1921]] - [[Friedrich Dürrenmatt]], Suisa skriptisto (m. 1990) * 1921 - [[Jean, Granda-duko de Luxemburgia]] (m. 2019) * [[1928]] - [[Zulfikar Ali Bhutto]], prezidanto e chefministro di Pakistan (m. 1979)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Zulfikar Ali Bhutto {{!}} prime minister of Pakistan|url=https://www.britannica.com/biography/Zulfikar-Ali-Bhutto |editero= Britannica.com |vidita ye=22ma di septembro 2018|idiomo={{en}}}}</ref> * 1928 - [[Walter Mondale]], Usana politikisto<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.britannica.com/biography/Walter-Mondale|titulo=Walter Mondale {{!}} vice president of United States |editero= Britannica.com|vidita ye=22ma di septembro 2018}}</ref> * [[1930]] - [[Jan Lebenstein]] - Bielorusa-Polona piktisto (m. 1999) * [[1931]] - [[Robert Duvall]], Usan aktoro * [[1932]] - [[Umberto Eco]], Italiana skriptisto e filozofo (m. 2016) * 1932 - [[Raisa Maximovna Gorbachyova|Raisa Gorbachyova]], spozino di [[Mihail Sergeyevich Gorbachyov|Mihail Gorbachyov]] (m. 1999) * [[1938]] - Rejulo [[Juan Carlos la 1ma di Hispania]] * [[1946]] - [[Diane Keaton]], Usan aktorino * [[1968]] - [[DJ BoBo]], Suisa kantisto, kompozisto e muzikala produktisto * [[1969]] - [[Marilyn Manson]], Usana rock-muzikisto * [[1975]] - [[Bradley Cooper]], Usana cinem-aktoro * [[1986]] - [[Deepika Padukone]], Indiana cinem-aktorino * [[1988]] - [[Alba Ribas]], Hispan aktorino == Morti == * [[1387]] - Rejulo [[Petrus la 4ma di Aragon]] (n. 1319) * [[1477]] - [[Charles la Temerara]], la duko de [[Burgundia]] (n. 1433) * [[1514]] - Rejino [[Anna di Bretonia|Anna]] di Francia e dukino di [[Bretonia]] (n. 1477) * [[1762]] - Carino [[Yelizaveta la 1ma di Rusia]] (n. 1709) * [[1895]] - [[Władysław Podkowiński]], Polona piktisto (n. 1866) * [[1903]] - [[Práxedes Mateo Sagasta]], chefministro di Hispania (n. 1825) * [[1922]] - [[Ernest Shackleton]], explorero (n. 1874) * [[1933]] - [[Calvin Coolidge]], prezidanto di Usa (n. 1872) * [[1936]] - [[Ramón María del Valle-Inclán]], Hispana dramatisto e poeto (n. 1866) * [[1970]] - [[Max Born]], Germana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1882) * [[1976]] - [[John Aloysius Costello]], chefministro di [[Republiko Irlando]] (n. 1891) * 1976 - [[Károly Takács]], Hungara sporta pafisto (n. 1910) * [[1979]] - [[Charles Mingus]], Usana kompozisto e jazo-muzikisto (n. 1922) * [[1981]] - [[Harold Clayton Urey]], Usana fiziko-kemiisto, Nobel-laureato (n. 1893) * [[1996]] - [[Yahya Ayyash]], membro di [[Hamas]] (n. 1966) * [[1998]] - [[Sonny Bono]], Usana kantisto, aktoro, parlamentano (n. 1935) * [[2003]] - [[Roy Jenkins]], chefo di Europana Komisitaro (n. 1920) * [[2009]] - [[Zakaria Mohieddin]], chefministro di Egiptia (n. 1918) * [[2014]] - [[Eusébio da Silva Ferreira|Eusébio]], Portugalana futbalisto (n. 1942) * [[2018]] - [[Carlos Heitor Cony]], Braziliana skriptisto e jurnalisto (n. 1926)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Cronista agudo e lírico, Carlos Heitor Cony morre aos 91 anos no Rio|url=http://www1.folha.uol.com.br/ilustrada/2018/01/1948512-carlos-heitor-cony-morre-aos-91-anos-no-rio.shtml|editero= Folha de S.Paulo|publikigita ye=7ma di januaro 2018}}</ref><ref>{{Extera ligilo|url=https://noticias.r7.com/sao-paulo/morre-o-escritor-carlos-heitor-cony-06012018|titulo=Morre o escritor Carlos Heitor Cony|editero= R7|publikigita ye=6ma di januaro 2018|vidita ye=7ma di januaro 2018}}</ref> * [[2020]] - [[Anri Jergenia]], chefministro di Abkhazia (n. 1941) * [[2022]] - [[Mircea Stoenescu]], Rumaniana futbalisto (n. 1943)<ref>{{citez jurnalo od edituro|titulo=Mircea Stoenescu|url=https://www.gsp.ro/fotbal/liga-1/mircea-stoenescu-se-simte-umilit-de-actualii-jucatori-si-conducatori-ai-ciinilor-noi-am-scris-istoria-frumoasa-a-clubului-cu-voi-mi-e-rusine-442735.html|publikigita ye=5ma di januaro 2022 |editero=Romanian Journal|idiomo={{en}}}}</ref> == Referi == {{reflist}} [[Kategorio:Dio di yaro]] [[Kategorio:Januaro]] p2psv85346bow84cssnejza55tvch2w 994275 994260 2022-08-04T15:24:05Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Januaro}} Videz quo ligesas adhike (che utensili). - A pagino di [[yaro]]. La '''5ma di januaro''' esas la kinesma dio di la yaro segun [[Gregoriala kalendario]]. Restas 360 dii til la fino di la yaro (361 en [[bisextila yaro|bisextila yari]]). ---- == Dio == == Eventi == * [[269]] - [[Papo Felix la 1ma|Felix la 1ma]] divenas papo. * [[1066]] - [[Edwardus la Profesanto]] mortas sen heredanto. Tale produktos krizo heredal qua fine abutos a la konquesto [[Normandia|Normanda]] da [[Anglia]]. * [[1500]] - Duko [[Ludovico Sforza]] konquestas [[Milano]]. * [[1709]] - La [[temperaturo|temperaturi]] esis partikulare basa: -16,3 °C en [[Paris]], -25 °C en [[Beauce]], Francia, e -12 °C en [[London]]. En Europa, la vintro di [[1708]]-09 esis tre severa; ol nomizesis en Francia ''le grand hiver'', en Anglia ''the great frost''. [[Francia]] grave sufris, fluvii solideskis, aquo-mueleyi ne funcionis, e la sulo restis frostigata dum multa semani. En la sequanta famino mortis multi, forsan 600.000 en Francia til la fino di [[1710]]. La koldeso forsan relatis suno-aktiveso: esis manko di suno-makuli dum la periodo [[1645]]-[[1715]]. To esis observata da [[Giovanni Cassini]] ed altra [[astronomo|astronomi]] di ta tempo. La periodo esas nuntempe nomizita la ''Maunder Minimum''. * [[1868]] - [[Milito di Paraguay]]: Braziliana komandanto [[Luís Alves de Lima e Silva]] okupas [[Asuncion]], chef-urbo di [[Paraguay]]. * [[1895]] - [[Afero Dreyfus]]: Franca militestro [[Alfred Dreyfus]] enkarcerigesas e sendesas a [[Franca Guiana]]. * [[1909]] - [[Kolumbia]] agnoskas la nedependo di [[Panama]]. * [[1919]] - Spartakista ([[komunismo|komunista]]) sedicio komencas en [[Berlin]]. * [[1945]] - [[Sovietia]] agnoskas nova guvernerio di [[Polonia]]. * [[1972]] - [[Nasa]] publikigas projeto por developor [[spaco-paromo]]. * [[1974]] - [[Ter-tremo]] en [[Lima]], [[Peru]], produktas 6 morti e domajas centi de domi. * [[1996]] - [[Yahya Ayyash]] de [[Hamas]] mortas, kande bombo instalita da [[Israel]] explozas en lua [[posh telefonilo]]. * [[2005]] - La planeteto ''[[Eris]]'' deskovresas en la [[sunala sistemo]]. * [[2019]] - [[Muhammad la 5ma de Kelantan]] renuncas la chefeso di stato di [[Malaizia]]. * [[2022]] - Guvernerio di [[Kazakstan]] dekretas urjanteso-stando pro populala protesti. Chefministro [[Askar Mamin]] e tota ministraro renuncas, samatempe kam prezidanto [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]] removas [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]] de lua ofico kom chef-sekretario di la Konsilistaro pri Sekureso di Kazakstan.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.reuters.com/markets/commodities/kazakhstan-government-resigns-after-violent-protests-over-fuel-price-2022-01-05/|idiomo={{en}}|editero=Reuters|publikigita ye=5ma di januaro 2022|titulo=Kazakh protesters torch public buildings; emergency declared, Cabinet resigns|surnomo=Auyezov|nomo=Olzhas}}</ref> == Naski == * [[1744]] - [[Gaspar Melchor de Jovellanos]], Hispana skriptisto, yuristo e filozofo (m. 1811) * [[1789]] - [[Jules Robert Auguste]], Franca piktisto (m. 1850) * [[1823]] - [[José María Iglesias]], prezidanto di Mexikia (m. 1891) * [[1834]] - [[William John Wills]], Britanian explorero (m. 1861) * [[1839]] - [[Nicolás de Piérola Villena]], prezidanto di Peru (m. 1913) * [[1846]] - [[Rudolf Christoph Eucken]], Germana skriptisto, Nobel-laureato pri literaturo (m. 1926) * [[1855]] - [[King Camp Gillette]], Usan entraprezisto (m. 1932) * [[1863]] - [[Konstantin Sergeyevich Stanislavski|Konstantin Stanislavski]], Rusa skriptisto por teatro ed aktoro (m. 1938) * [[1867]] - [[Dimitrios Gounaris]], chefministro di Grekia (m. 1922) * [[1874]] - [[Joseph Erlanger]], Usana fiziologiisto, Nobel-laureato (m. 1965) * [[1876]] - [[Konrad Adenauer]], Germana kancelero (m. 1967) * [[1883]] - [[Döme Sztójay]], chefministro di Hungaria (m. 1946) * [[1914]] - [[Nicolas de Staël]], Franca piktisto (m. 1955) * [[1921]] - [[Friedrich Dürrenmatt]], Suisa skriptisto (m. 1990) * 1921 - [[Jean, Granda-duko de Luxemburgia]] (m. 2019) * [[1928]] - [[Zulfikar Ali Bhutto]], prezidanto e chefministro di Pakistan (m. 1979)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Zulfikar Ali Bhutto {{!}} prime minister of Pakistan|url=https://www.britannica.com/biography/Zulfikar-Ali-Bhutto |editero= Britannica.com |vidita ye=22ma di septembro 2018|idiomo={{en}}}}</ref> * 1928 - [[Walter Mondale]], Usana politikisto<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.britannica.com/biography/Walter-Mondale|titulo=Walter Mondale {{!}} vice president of United States |editero= Britannica.com|vidita ye=22ma di septembro 2018}}</ref> * [[1930]] - [[Jan Lebenstein]] - Bielorusa-Polona piktisto (m. 1999) * [[1931]] - [[Robert Duvall]], Usan aktoro * [[1932]] - [[Umberto Eco]], Italiana skriptisto e filozofo (m. 2016) * 1932 - [[Raisa Maximovna Gorbachyova|Raisa Gorbachyova]], spozino di [[Mihail Sergeyevich Gorbachyov|Mihail Gorbachyov]] (m. 1999) * [[1938]] - Rejulo [[Juan Carlos la 1ma di Hispania]] * [[1946]] - [[Diane Keaton]], Usan aktorino * [[1968]] - [[DJ BoBo]], Suisa kantisto, kompozisto e muzikala produktisto * [[1969]] - [[Marilyn Manson]], Usana rock-muzikisto * [[1975]] - [[Bradley Cooper]], Usana cinem-aktoro * [[1986]] - [[Deepika Padukone]], Indiana cinem-aktorino * [[1988]] - [[Alba Ribas]], Hispan aktorino == Morti == * [[1387]] - Rejulo [[Petrus la 4ma di Aragon]] (n. 1319) * [[1477]] - [[Charles la Temerara]], la duko de [[Burgundia]] (n. 1433) * [[1514]] - Rejino [[Anna di Bretonia|Anna]] di Francia e dukino di [[Bretonia]] (n. 1477) * [[1762]] - Carino [[Yelizaveta la 1ma di Rusia]] (n. 1709) * [[1895]] - [[Władysław Podkowiński]], Polona piktisto (n. 1866) * [[1903]] - [[Práxedes Mateo Sagasta]], chefministro di Hispania (n. 1825) * [[1922]] - [[Ernest Shackleton]], explorero (n. 1874) * [[1933]] - [[Calvin Coolidge]], prezidanto di Usa (n. 1872) * [[1936]] - [[Ramón María del Valle-Inclán]], Hispana dramatisto e poeto (n. 1866) * [[1970]] - [[Max Born]], Germana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1882) * [[1976]] - [[John Aloysius Costello]], chefministro di [[Republiko Irlando]] (n. 1891) * 1976 - [[Károly Takács]], Hungara sporta pafisto (n. 1910) * [[1979]] - [[Charles Mingus]], Usana kompozisto e jazo-muzikisto (n. 1922) * [[1981]] - [[Harold Clayton Urey]], Usana fiziko-kemiisto, Nobel-laureato (n. 1893) * [[1996]] - [[Yahya Ayyash]], membro di [[Hamas]] (n. 1966) * [[1998]] - [[Sonny Bono]], Usana kantisto, aktoro, parlamentano (n. 1935) * [[2003]] - [[Roy Jenkins]], chefo di Europana Komisitaro (n. 1920) * [[2009]] - [[Zakaria Mohieddin]], chefministro di Egiptia (n. 1918) * [[2014]] - [[Eusébio da Silva Ferreira|Eusébio]], Portugalana futbalisto (n. 1942) * [[2018]] - [[Carlos Heitor Cony]], Braziliana skriptisto e jurnalisto (n. 1926)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Cronista agudo e lírico, Carlos Heitor Cony morre aos 91 anos no Rio|url=http://www1.folha.uol.com.br/ilustrada/2018/01/1948512-carlos-heitor-cony-morre-aos-91-anos-no-rio.shtml|editero= Folha de S.Paulo|publikigita ye=7ma di januaro 2018}}</ref><ref>{{Extera ligilo|url=https://noticias.r7.com/sao-paulo/morre-o-escritor-carlos-heitor-cony-06012018|titulo=Morre o escritor Carlos Heitor Cony|editero= R7|publikigita ye=6ma di januaro 2018|vidita ye=7ma di januaro 2018}}</ref> * [[2020]] - [[Anri Jergenia]], chefministro di Abkhazia (n. 1941) * [[2022]] - [[Mircea Stoenescu]], Rumaniana futbalisto (n. 1943)<ref>{{citez jurnalo od edituro|titulo=Mircea Stoenescu|url=https://www.gsp.ro/fotbal/liga-1/mircea-stoenescu-se-simte-umilit-de-actualii-jucatori-si-conducatori-ai-ciinilor-noi-am-scris-istoria-frumoasa-a-clubului-cu-voi-mi-e-rusine-442735.html|publikigita ye=5ma di januaro 2022 |editero=Romanian Journal|idiomo={{en}}}}</ref> == Referi == {{reflist}} [[Kategorio:Dio di yaro]] [[Kategorio:Januaro]] a5vju7v2grcoxpve8gnv7m9dpk6r0ed 994304 994275 2022-08-05T10:38:22Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Januaro}} Videz quo ligesas adhike (che utensili). - A pagino di [[yaro]]. La '''5ma di januaro''' esas la kinesma dio di la yaro segun [[Gregoriala kalendario]]. Restas 360 dii til la fino di la yaro (361 en [[bisextila yaro|bisextila yari]]). ---- == Dio == == Eventi == * [[269]] - [[Papo Felix la 1ma|Felix la 1ma]] divenas papo. * [[1066]] - [[Edwardus la Profesanto]] mortas sen heredanto. Tale produktos krizo heredal qua fine abutos a la konquesto [[Normandia|Normanda]] da [[Anglia]]. * [[1500]] - Duko [[Ludovico Sforza]] konquestas [[Milano]]. * [[1709]] - La [[temperaturo|temperaturi]] esis partikulare basa: -16,3 °C en [[Paris]], -25 °C en [[Beauce]], Francia, e -12 °C en [[London]]. En Europa, la vintro di [[1708]]-09 esis tre severa; ol nomizesis en Francia ''le grand hiver'', en Anglia ''the great frost''. [[Francia]] grave sufris, fluvii solideskis, aquo-mueleyi ne funcionis, e la sulo restis frostigata dum multa semani. En la sequanta famino mortis multi, forsan 600.000 en Francia til la fino di [[1710]]. La koldeso forsan relatis suno-aktiveso: esis manko di suno-makuli dum la periodo [[1645]]-[[1715]]. To esis observata da [[Giovanni Cassini]] ed altra [[astronomo|astronomi]] di ta tempo. La periodo esas nuntempe nomizita la ''Maunder Minimum''. * [[1868]] - [[Milito di Paraguay]]: Braziliana komandanto [[Luís Alves de Lima e Silva]] okupas [[Asuncion]], chef-urbo di [[Paraguay]]. * [[1895]] - [[Afero Dreyfus]]: Franca militestro [[Alfred Dreyfus]] enkarcerigesas e sendesas a [[Franca Guiana]]. * [[1909]] - [[Kolumbia]] agnoskas la nedependo di [[Panama]]. * [[1919]] - Spartakista ([[komunismo|komunista]]) sedicio komencas en [[Berlin]]. * [[1945]] - [[Sovietia]] agnoskas nova guvernerio di [[Polonia]]. * [[1972]] - [[Nasa]] publikigas projeto por developor [[spaco-paromo]]. * [[1974]] - [[Ter-tremo]] en [[Lima]], [[Peru]], produktas 6 morti e domajas centi de domi. * [[1996]] - [[Yahya Ayyash]] de [[Hamas]] mortas, kande bombo instalita da [[Israel]] explozas en lua [[posh telefonilo]]. * [[2005]] - La planeteto ''[[Eris]]'' deskovresas en la [[sunala sistemo]]. * [[2019]] - [[Muhammad la 5ma de Kelantan]] renuncas la chefeso di stato di [[Malaizia]]. * [[2022]] - Guvernerio di [[Kazakstan]] dekretas urjanteso-stando pro populala protesti. Chefministro [[Asqar Uzaqbaýulı Mamïn|Asqar Mamïn]] e tota ministraro renuncas, samatempe kam prezidanto [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]] removas [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]] de lua ofico kom chef-sekretario di la Konsilistaro pri Sekureso di Kazakstan.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.reuters.com/markets/commodities/kazakhstan-government-resigns-after-violent-protests-over-fuel-price-2022-01-05/|idiomo={{en}}|editero=Reuters|publikigita ye=5ma di januaro 2022|titulo=Kazakh protesters torch public buildings; emergency declared, Cabinet resigns|surnomo=Auyezov|nomo=Olzhas}}</ref> == Naski == * [[1744]] - [[Gaspar Melchor de Jovellanos]], Hispana skriptisto, yuristo e filozofo (m. 1811) * [[1789]] - [[Jules Robert Auguste]], Franca piktisto (m. 1850) * [[1823]] - [[José María Iglesias]], prezidanto di Mexikia (m. 1891) * [[1834]] - [[William John Wills]], Britanian explorero (m. 1861) * [[1839]] - [[Nicolás de Piérola Villena]], prezidanto di Peru (m. 1913) * [[1846]] - [[Rudolf Christoph Eucken]], Germana skriptisto, Nobel-laureato pri literaturo (m. 1926) * [[1855]] - [[King Camp Gillette]], Usan entraprezisto (m. 1932) * [[1863]] - [[Konstantin Sergeyevich Stanislavski|Konstantin Stanislavski]], Rusa skriptisto por teatro ed aktoro (m. 1938) * [[1867]] - [[Dimitrios Gounaris]], chefministro di Grekia (m. 1922) * [[1874]] - [[Joseph Erlanger]], Usana fiziologiisto, Nobel-laureato (m. 1965) * [[1876]] - [[Konrad Adenauer]], Germana kancelero (m. 1967) * [[1883]] - [[Döme Sztójay]], chefministro di Hungaria (m. 1946) * [[1914]] - [[Nicolas de Staël]], Franca piktisto (m. 1955) * [[1921]] - [[Friedrich Dürrenmatt]], Suisa skriptisto (m. 1990) * 1921 - [[Jean, Granda-duko de Luxemburgia]] (m. 2019) * [[1928]] - [[Zulfikar Ali Bhutto]], prezidanto e chefministro di Pakistan (m. 1979)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Zulfikar Ali Bhutto {{!}} prime minister of Pakistan|url=https://www.britannica.com/biography/Zulfikar-Ali-Bhutto |editero= Britannica.com |vidita ye=22ma di septembro 2018|idiomo={{en}}}}</ref> * 1928 - [[Walter Mondale]], Usana politikisto<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.britannica.com/biography/Walter-Mondale|titulo=Walter Mondale {{!}} vice president of United States |editero= Britannica.com|vidita ye=22ma di septembro 2018}}</ref> * [[1930]] - [[Jan Lebenstein]] - Bielorusa-Polona piktisto (m. 1999) * [[1931]] - [[Robert Duvall]], Usan aktoro * [[1932]] - [[Umberto Eco]], Italiana skriptisto e filozofo (m. 2016) * 1932 - [[Raisa Maximovna Gorbachyova|Raisa Gorbachyova]], spozino di [[Mihail Sergeyevich Gorbachyov|Mihail Gorbachyov]] (m. 1999) * [[1938]] - Rejulo [[Juan Carlos la 1ma di Hispania]] * [[1946]] - [[Diane Keaton]], Usan aktorino * [[1968]] - [[DJ BoBo]], Suisa kantisto, kompozisto e muzikala produktisto * [[1969]] - [[Marilyn Manson]], Usana rock-muzikisto * [[1975]] - [[Bradley Cooper]], Usana cinem-aktoro * [[1986]] - [[Deepika Padukone]], Indiana cinem-aktorino * [[1988]] - [[Alba Ribas]], Hispan aktorino == Morti == * [[1387]] - Rejulo [[Petrus la 4ma di Aragon]] (n. 1319) * [[1477]] - [[Charles la Temerara]], la duko de [[Burgundia]] (n. 1433) * [[1514]] - Rejino [[Anna di Bretonia|Anna]] di Francia e dukino di [[Bretonia]] (n. 1477) * [[1762]] - Carino [[Yelizaveta la 1ma di Rusia]] (n. 1709) * [[1895]] - [[Władysław Podkowiński]], Polona piktisto (n. 1866) * [[1903]] - [[Práxedes Mateo Sagasta]], chefministro di Hispania (n. 1825) * [[1922]] - [[Ernest Shackleton]], explorero (n. 1874) * [[1933]] - [[Calvin Coolidge]], prezidanto di Usa (n. 1872) * [[1936]] - [[Ramón María del Valle-Inclán]], Hispana dramatisto e poeto (n. 1866) * [[1970]] - [[Max Born]], Germana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1882) * [[1976]] - [[John Aloysius Costello]], chefministro di [[Republiko Irlando]] (n. 1891) * 1976 - [[Károly Takács]], Hungara sporta pafisto (n. 1910) * [[1979]] - [[Charles Mingus]], Usana kompozisto e jazo-muzikisto (n. 1922) * [[1981]] - [[Harold Clayton Urey]], Usana fiziko-kemiisto, Nobel-laureato (n. 1893) * [[1996]] - [[Yahya Ayyash]], membro di [[Hamas]] (n. 1966) * [[1998]] - [[Sonny Bono]], Usana kantisto, aktoro, parlamentano (n. 1935) * [[2003]] - [[Roy Jenkins]], chefo di Europana Komisitaro (n. 1920) * [[2009]] - [[Zakaria Mohieddin]], chefministro di Egiptia (n. 1918) * [[2014]] - [[Eusébio da Silva Ferreira|Eusébio]], Portugalana futbalisto (n. 1942) * [[2018]] - [[Carlos Heitor Cony]], Braziliana skriptisto e jurnalisto (n. 1926)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Cronista agudo e lírico, Carlos Heitor Cony morre aos 91 anos no Rio|url=http://www1.folha.uol.com.br/ilustrada/2018/01/1948512-carlos-heitor-cony-morre-aos-91-anos-no-rio.shtml|editero= Folha de S.Paulo|publikigita ye=7ma di januaro 2018}}</ref><ref>{{Extera ligilo|url=https://noticias.r7.com/sao-paulo/morre-o-escritor-carlos-heitor-cony-06012018|titulo=Morre o escritor Carlos Heitor Cony|editero= R7|publikigita ye=6ma di januaro 2018|vidita ye=7ma di januaro 2018}}</ref> * [[2020]] - [[Anri Jergenia]], chefministro di Abkhazia (n. 1941) * [[2022]] - [[Mircea Stoenescu]], Rumaniana futbalisto (n. 1943)<ref>{{citez jurnalo od edituro|titulo=Mircea Stoenescu|url=https://www.gsp.ro/fotbal/liga-1/mircea-stoenescu-se-simte-umilit-de-actualii-jucatori-si-conducatori-ai-ciinilor-noi-am-scris-istoria-frumoasa-a-clubului-cu-voi-mi-e-rusine-442735.html|publikigita ye=5ma di januaro 2022 |editero=Romanian Journal|idiomo={{en}}}}</ref> == Referi == {{reflist}} [[Kategorio:Dio di yaro]] [[Kategorio:Januaro]] k7iuqphhdv4fswq99losdhxke1lq8vu 0 1791 994261 983025 2022-08-04T15:14:31Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Marto}} Videz quo ligesas adhike (che utensili). - A pagino di [[yaro]]. La '''20ma di marto''' esas la 79ma [[dio]] di la yaro (80ma en [[bisextila yaro|bisextila yari]]) segun la [[Gregoriala kalendario]]. Restas 286 dii til la fino di la yaro. ---- == Dio == == Eventi == * [[1413]] - [[Henry la 5ma di Anglia|Henry la 5ma]] divenas rejulo di [[Anglia]]. * [[1816]] - [[João la 6ma di Portugal|João la 6ma]] divenas rejulo di [[Portugal]], [[Brazilia]] ed [[Algarve]]. * [[1854]] - Republikana Partiso fondesas en [[Usa]]. * [[1861]] - [[Ter-tremo]] destruktas komplete [[Mendoza, Arjentinia|Mendoza]], [[Arjentinia]]. * [[1920]] - Emiro [[Feisal la 1ma di Irak]] fondas [[Siria]]. * [[1933]] - En [[Dachau]], [[nacional-socialista Germania]], unesma [[koncentreyo]] inauguresas. * [[1956]] - [[Tunizia]] divenas nedependanta. * [[1995]] - Che la [[metropoliteno]]* di [[Tokyo]] membri di sekto ''Aum Shinrikyo'' lasas [[sarino]]-gaso, qua mortigas 12 homi e traumatizas plusa 5.500 homi. * [[2003]] - [[Usa]] e lua federiti atakas [[Irak]] por suplantar prezidanto [[Saddam Hussein]]. * [[2005]] - [[Ter-tremo]] kun forteso 6.6 che la [[skalo di Richter]] frapas [[Fukuoka]], [[Japonia]]. * [[2015]] - Du suocidant-ataki per bombi en [[Sanaa]], [[Yemen]], mortigas 137 personi e vundas plusa 357 homi.<ref>{{cite web|url=http://www.reuters.com/article/2015/03/20/us-yemen-attack-bomb-idUSKBN0MG11J20150320 |title=Suicide bombers kill 137 in Yemen mosque attacks|publisher = Reuters|language={{en}} |accessdate=20ma di marto 2015}}</ref> * [[2019]] - [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]] renuncas la prezidanteso di [[Azerbaijan]]. [[Kassym-Jomart Tokayev]] asumas provizore la chefeso di stato.<ref>{{cite web| url = https://www.bbc.com/news/world-asia-47638619|title=Nursultan: Kazakhstan renames capital Astana after ex-president|publisher=BBC| date=20ma di marto 2019|language={{en}}}}</ref> == Naski == * [[1770]] - [[Friedrich Hölderlin]], Germana skriptisto (m. 1843) * [[1780]] - [[José Joaquín de Olmedo]], prezidanto di Equador (m. 1847) * [[1800]] - [[Braulio Carrillo Colina]], chefo di stato di [[Kosta Rika]] (m. 1845) * [[1811]] - [[Napoléon la 2ma]], imperiestro di Francia (m. 1832) * [[1828]] - [[Henrik Ibsen]], Norvegiana skriptisto (m. 1906) * [[1856]] - [[Frederick Winslow Taylor]], Usan injenioro, qua kreis la ciencal administrado (m. 1915) * [[1882]] - [[René Coty]], prezidanto di Francia (m. 1962) * [[1904]] - [[Burrhus Frederic Skinner|B. F. Skinner]], Usana psikologo (m. 1990) * [[1911]] - [[Alfonso García Robles]], Mexikiana diplomacisto, Nobel-laureato pri paco (m. 1991) * [[1915]] - [[Rudolf Kirchschläger]], prezidanto di Austria (m. 2000) * [[1916]] - [[Pierre Messmer]], chefministro di Francia (m. 2007) * [[1922]] - [[Carl Reiner]], Usan aktoro e komediisto (m. 2020) * [[1850]] - [[Gyula Aggházy]], Hungara piktisto (m. 1919) * [[1939]] - [[Brian Mulroney]], chefministro di Kanada * [[1944]] - [[Erwin Neher]], Germana biofizikisto, Nobel-laureato * [[1948]] - [[John de Lancie]], Usan aktoro * [[1950]] - [[William Hurt]], Usan aktoro * [[1957]] - [[Spike Lee]], Usana filmifisto ed aktoro * [[1958]] - [[Holly Hunter]], Usan aktorino * [[1976]] - [[Chester Bennington]], Usana kantisto, kompozisto e muzikisto ([[Linkin Park]], Dead by Sunrise) (m. 2017) * [[1984]] - [[Fernando Torres Sanz]], Hispana futbalisto * [[1990]] - [[Marcos Rojo]], Arjentiniana futbalisto == Morti == * [[1191]] - [[Papo Klemens la 3ma]] (n. 1130) * [[1413]] - Rejulo [[Henry la 4ma di Anglia]] (n. 1367) * [[1771]] - [[Louis-Michel van Loo]], Franca piktisto (n. 1707) * [[1816]] - Rejino [[Maria la 1ma di Portugal]] (n. 1734) * [[1866]] - [[Rikard Nordraak]], Norvegiana kompozisto (n. 1842) * [[1894]] - [[Lajos Kossuth]], chefo di stato di Hungaria (n. 1802) * [[1931]] - [[Hermann Müller]], kancelero di Germania (n. 1876) * [[1951]] - [[Ricardo Leoncio Elías Arias]], advokato e provizora prezidanto di Peru (n. 1874) * [[1953]] - [[Graciliano Ramos]], Braziliana skriptisto (n. 1892) * [[1968]] - [[Carl Theodor Dreyer]], Dana filmifisto (n. 1889) * [[1993]] - [[Polykarp Kusch]], Germana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1911) * [[2004]] - Rejino [[Juliana di Nederlando]] (n. 1909) * [[2009]] - [[Abdellatif Filali]], chefministro di Maroko (n. 1928) * [[2013]] - [[Mohammed Zillur Rahman]], prezidanto di Bangladesh (n. 1929) * [[2016]] - [[Anker Jørgensen]], chefministro di Dania (n. 1922) * [[2019]] - [[Donald Kalpokas]], chefministro di Vanuatu (n. 1943) == Referi == {{reflist}} [[Kategorio:Dio di yaro]] [[Kategorio:Marto]] ocqpqtr5p6ws4m2py76vgt5pqtc0bfd 994276 994261 2022-08-04T15:24:26Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Marto}} Videz quo ligesas adhike (che utensili). - A pagino di [[yaro]]. La '''20ma di marto''' esas la 79ma [[dio]] di la yaro (80ma en [[bisextila yaro|bisextila yari]]) segun la [[Gregoriala kalendario]]. Restas 286 dii til la fino di la yaro. ---- == Dio == == Eventi == * [[1413]] - [[Henry la 5ma di Anglia|Henry la 5ma]] divenas rejulo di [[Anglia]]. * [[1816]] - [[João la 6ma di Portugal|João la 6ma]] divenas rejulo di [[Portugal]], [[Brazilia]] ed [[Algarve]]. * [[1854]] - Republikana Partiso fondesas en [[Usa]]. * [[1861]] - [[Ter-tremo]] destruktas komplete [[Mendoza, Arjentinia|Mendoza]], [[Arjentinia]]. * [[1920]] - Emiro [[Feisal la 1ma di Irak]] fondas [[Siria]]. * [[1933]] - En [[Dachau]], [[nacional-socialista Germania]], unesma [[koncentreyo]] inauguresas. * [[1956]] - [[Tunizia]] divenas nedependanta. * [[1995]] - Che la [[metropoliteno]]* di [[Tokyo]] membri di sekto ''Aum Shinrikyo'' lasas [[sarino]]-gaso, qua mortigas 12 homi e traumatizas plusa 5.500 homi. * [[2003]] - [[Usa]] e lua federiti atakas [[Irak]] por suplantar prezidanto [[Saddam Hussein]]. * [[2005]] - [[Ter-tremo]] kun forteso 6.6 che la [[skalo di Richter]] frapas [[Fukuoka]], [[Japonia]]. * [[2015]] - Du suocidant-ataki per bombi en [[Sanaa]], [[Yemen]], mortigas 137 personi e vundas plusa 357 homi.<ref>{{cite web|url=http://www.reuters.com/article/2015/03/20/us-yemen-attack-bomb-idUSKBN0MG11J20150320 |title=Suicide bombers kill 137 in Yemen mosque attacks|publisher = Reuters|language={{en}} |accessdate=20ma di marto 2015}}</ref> * [[2019]] - [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]] renuncas la prezidanteso di [[Azerbaijan]]. [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]] asumas provizore la chefeso di stato.<ref>{{cite web| url = https://www.bbc.com/news/world-asia-47638619|title=Nursultan: Kazakhstan renames capital Astana after ex-president|publisher=BBC| date=20ma di marto 2019|language={{en}}}}</ref> == Naski == * [[1770]] - [[Friedrich Hölderlin]], Germana skriptisto (m. 1843) * [[1780]] - [[José Joaquín de Olmedo]], prezidanto di Equador (m. 1847) * [[1800]] - [[Braulio Carrillo Colina]], chefo di stato di [[Kosta Rika]] (m. 1845) * [[1811]] - [[Napoléon la 2ma]], imperiestro di Francia (m. 1832) * [[1828]] - [[Henrik Ibsen]], Norvegiana skriptisto (m. 1906) * [[1856]] - [[Frederick Winslow Taylor]], Usan injenioro, qua kreis la ciencal administrado (m. 1915) * [[1882]] - [[René Coty]], prezidanto di Francia (m. 1962) * [[1904]] - [[Burrhus Frederic Skinner|B. F. Skinner]], Usana psikologo (m. 1990) * [[1911]] - [[Alfonso García Robles]], Mexikiana diplomacisto, Nobel-laureato pri paco (m. 1991) * [[1915]] - [[Rudolf Kirchschläger]], prezidanto di Austria (m. 2000) * [[1916]] - [[Pierre Messmer]], chefministro di Francia (m. 2007) * [[1922]] - [[Carl Reiner]], Usan aktoro e komediisto (m. 2020) * [[1850]] - [[Gyula Aggházy]], Hungara piktisto (m. 1919) * [[1939]] - [[Brian Mulroney]], chefministro di Kanada * [[1944]] - [[Erwin Neher]], Germana biofizikisto, Nobel-laureato * [[1948]] - [[John de Lancie]], Usan aktoro * [[1950]] - [[William Hurt]], Usan aktoro * [[1957]] - [[Spike Lee]], Usana filmifisto ed aktoro * [[1958]] - [[Holly Hunter]], Usan aktorino * [[1976]] - [[Chester Bennington]], Usana kantisto, kompozisto e muzikisto ([[Linkin Park]], Dead by Sunrise) (m. 2017) * [[1984]] - [[Fernando Torres Sanz]], Hispana futbalisto * [[1990]] - [[Marcos Rojo]], Arjentiniana futbalisto == Morti == * [[1191]] - [[Papo Klemens la 3ma]] (n. 1130) * [[1413]] - Rejulo [[Henry la 4ma di Anglia]] (n. 1367) * [[1771]] - [[Louis-Michel van Loo]], Franca piktisto (n. 1707) * [[1816]] - Rejino [[Maria la 1ma di Portugal]] (n. 1734) * [[1866]] - [[Rikard Nordraak]], Norvegiana kompozisto (n. 1842) * [[1894]] - [[Lajos Kossuth]], chefo di stato di Hungaria (n. 1802) * [[1931]] - [[Hermann Müller]], kancelero di Germania (n. 1876) * [[1951]] - [[Ricardo Leoncio Elías Arias]], advokato e provizora prezidanto di Peru (n. 1874) * [[1953]] - [[Graciliano Ramos]], Braziliana skriptisto (n. 1892) * [[1968]] - [[Carl Theodor Dreyer]], Dana filmifisto (n. 1889) * [[1993]] - [[Polykarp Kusch]], Germana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1911) * [[2004]] - Rejino [[Juliana di Nederlando]] (n. 1909) * [[2009]] - [[Abdellatif Filali]], chefministro di Maroko (n. 1928) * [[2013]] - [[Mohammed Zillur Rahman]], prezidanto di Bangladesh (n. 1929) * [[2016]] - [[Anker Jørgensen]], chefministro di Dania (n. 1922) * [[2019]] - [[Donald Kalpokas]], chefministro di Vanuatu (n. 1943) == Referi == {{reflist}} [[Kategorio:Dio di yaro]] [[Kategorio:Marto]] 8r4aff7v6qk782cosyqde3owxw37tv2 0 1835 994277 992730 2022-08-04T15:24:49Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Mayo}} Videz quo ligesas adhike (che utensili). - A pagino di [[yaro]]. La '''17ma di mayo''' esas la 137ma [[dio]] di la yaro (138ma en [[bisextila yaro|bisextila yari]]) segun [[Gregoriala kalendario]]. Restas 228 dii til la fino di la yaro. ---- == Dio == == Eventi == * [[352]] - [[Papo Liberius|Liberius]] divenas [[papo]]. * [[884]] - [[Papo Adrianus la 3ma|Adrianus la 3ma]] divenas papo. * [[1858]] - En [[Rio Grande do Sul]], [[Brazilia]], l'urbo [[Santa Maria (Rio Grande do Sul)|Santa Maria]] fondesas. * [[1863]] - Pos du-monata siejo, [[Francia|Franca]] armeo di [[Achille Bazaine|Bazaine]] konquestas [[Puebla]], [[Mexikia]]. * [[1911]] - [[Mexikiana revoluciono]]: Prezidanto di [[Mexikia]] [[Porfirio Díaz]] revokesas de povo. * [[1943]] - [[Duesma mondomilito]], [[operaco Chastise]]: [[aviono|avioni]] de [[Unionita Rejio]] atakas [[digo|digi]] en fluvii Eder e [[Ruhr]]. To efektigas granda inundado qua produktas 1000 morti.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.warhistoryonline.com/war-articles/operation-chastise-dambusters.html|titulo=Operation Chastise: The Dambusters of WWII Explored in a New Documentary|editero=War History Online|vidita ye=4ma di aprilo 2020|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[1970]] - En [[Maroko]] [[Thor Heyerdahl]] hisas segli di ''Ra 2ma'' por voyajor tra [[Atlantiko]]. * [[1983]] - [[Libano]], [[Israel]] ed [[Usa]] paktas pri retreto di Israel ek Libano. * [[1987]] - En la [[Milito Irak-Iran]] Irakan aeroplano militala pafas fuzei aden Usana krozero, e poslasas 37 Usana soldati mortinta e 21 vundita. * [[1995]] - En [[Francia]], [[Jacques Chirac]] divenas prezidanto. * [[1999]] - En [[Israel]] [[Ehud Barak]] elektesas chefministro. * [[2004]] - [[Usa]]na stato [[Massachusetts]] legaligas samasexua mariajo. * [[2015]] - [[Talibano|Talibani]] anuncas ke li exekutis suocidant atako kontre automobilo proxim l'aeroportuo di [[Kabul]], [[Afganistan]], qua mortigis tri personi - di qui 1 esis Britaniano - e vundis plusa 18 homi.<ref>{{Extera ligilo|url=http://noticias.uol.com.br/ultimas-noticias/reuters/2015/05/17/ataque-contra-carro-da-uniao-europeia-mata-ao-menos-3-no-afeganistao.htm|titulo=Ataque contra carro da União Europeia mata ao menos 3 no Afeganistão|idiomo={{pt}}|editero=UOL|publikigita ye=17ma di mayo 2015}}</ref> * 2015 - [[Islamana Stato]] anuncas ke ol prenis kontrolo di [[Ramadi]], [[Irak]], pos intensa kombati.<ref>{{Extera ligilo|url =http://www1.folha.uol.com.br/mundo/2015/05/1630180-estado-islamico-toma-controle-de-cidade-estrategica-no-iraque.shtml |titulo=Estado Islâmico toma controle de cidade estratégica no Iraque |idiomo={{pt}}|publikigita ye=17ma di mayo 2015|editero=UOL}}</ref> * [[2016]] - [[Mexikia]]na prezidanto [[Enrique Peña Nieto]] anuncas ke sendos lego-projeto pri mariajo inter samasexua personi a Mexikiana kongreso.<ref>{{Extera ligilo|url=http://noticias.uol.com.br/ultimas-noticias/afp/2016/05/17/presidente-do-mexico-quer-legalizar-casamento-gay-em-todo-o-pais.htm |titulo= Presidente do México quer legalizar casamento gay em todo o país|vidita ye=17ma di mayo 2016|editero=UOL |idiomo={{pt}}}}</ref> == Naski == * [[1749]] - [[Edward Jenner]], Angla mediko qua deskovris la [[vacino]] (m. 1823) * [[1802]] - [[Miguel de San Román]], prezidanto di Peru (m. 1863) * [[1803]] - [[Martinus Rørbye]], Dana piktisto (m. 1848) * [[1866]] - [[Erik Satie]], Franca kompozistulo (m. 1925) * [[1876]] - [[Andreas Michalakopulos]], chefministro di Grekia (m. 1938) * [[1886]] - Rejulo [[Alfonso la 13ma di Hispania]] (m. 1941) * [[1897]] - [[Odd Hassel]], Norvegiana kemiisto, Nobel-laureato (m. 1981) * [[1902]] - [[Khuang Abhaiwongse]], chefministro di Tailando (m. 1968) * [[1904]] - [[Jean Gabin]], Franca cinem-aktoro (m. 1976) *(?) [[1928]]? - [[Idi Amin Dada]], diktatoro di Uganda (m. 2003) * [[1936]] - [[Dennis Hopper]], Usan aktoro (m. 2010) * [[1943]] - [[Tuanku Syed Sirajuddin]], rejulo di Malaizia * [[1950]] - [[Janez Drnovšek]], prezidanto di Slovenia (m. 2008) * [[1953]] - [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]], chefministro di Kazakstan * [[1955]] - [[Bill Paxton]], Usan aktoro e filmifisto (m. 2017) * [[1959]] - [[Andy Strassmeir]], Germana-Usana militisto * [[1956]] - [[Sugar Ray Leonard]], Usana boxisto * [[1961]] - [[Enya]], Irlandana muzikistino e kantistino * [[1967]] - [[Mohamed Nasheed]], prezidanto di Maldivi * [[1981]] - [[Cosma Shiva Hagen]], Germana aktorino * [[1985]] - [[Greg Van Avermaet]], Belga biciklisto == Morti == * [[1510]] - [[Sandro Botticelli]], Italiana piktisto (n. 1445) * [[1838]] - [[Charles Maurice de Talleyrand-Périgord]], diplomacisto e chefministro di Francia (n. 1754) * [[1881]] - Rejulo [[Surendra di Nepal]] (n. 1829) * [[1919]] - [[José Santos Zelaya]], prezidanto di Nikaragua (n. 1853) * [[1923]] - [[Manuel Allendesalazar Muñoz]], chefministro di Hispania (n. 1856) * [[1936]] - [[Panagis Tsaldaris]], chefministro di Grekia (n. 1868) * [[1964]] - [[Otto Wille Kuusinen]], Finlandana politikisto (n. 1881) * [[1947]] - [[George William Forbes]], chefministro di [[Nova-Zelando]] (n. 1869) * [[1987]] - [[Gunnar Myrdal]], Sueda [[Listo di Nobel-laureati pri ekonomiko|Nobel-laureato]] pri ekonomiko (n. 1898) * [[2012]] - [[Donna Summer]], Usana kantistino e kompozistino (n. 1948) * [[2013]] - [[Jorge Rafael Videla]], prezidanto di Arjentinia (n. 1925) * [[2014]] - [[Gerald Maurice Edelman]], Usana biologiisto, Nobel-laureato (n. 1929) == Referi == {{reflist}} [[Kategorio:Dio di yaro]] [[Kategorio:Mayo]] 7i07d1ju6u65qio72vd7j6ulybx2hv8 0 1860 994321 993337 2022-08-05T11:04:06Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{junio}} Videz quo ligesas adhike (che utensili). - A pagino di [[yaro]]. La '''15ma di junio''' esas la 166ma [[dio]] di la yaro (167ma en [[bisextila yaro|bisextila yari]]) segun [[Gregoriala kalendario]]. Restas 199 dii til la fino di la yaro. ---- == Dio == == Eventi == * [[923]] - Che batalio di Soissons, armeo komandata da [[Charles la simpla]] vinkesas, ed ilu kaptesas ed enkarcerigesas en Péronne. Rejulo [[Robert la 1ma di Francia]] mortas dum kombati. * [[1215]] - [[John di Anglia]] signatas la ''[[Magna Carta]]''. * [[1219]] - [[Listo di monarki di Dania|Rejo di Dania]] [[Valdemar la 2ma di Dania|Valdemar la 2ma]] konquestas [[Estonia]] e fondas [[Tallinn]]. * [[1502]] - [[Cristoforo Colombo]] deskovras [[Martinik]]. * [[1752]] - Uzanta [[kaito]] dum tempesto, [[Benjamin Franklin]] pruvas ke [[fulmino]] esas [[elektro]]. * [[1836]] - [[Arkansas]] divenas la 25ma [[Stati di Usa|Usana stato]]. * [[1846]] - [[Unionita Rejio]] ed [[Usa]] signatas la [[Kontrato di Oregon]], pri la frontiero inter Usa e nuna [[Kanada]]. * [[1861]] - [[Benito Juárez]] formale elektesas prezidanto di [[Mexikia]]. * [[1944]] - [[Duesma mondomilito]]: en la [[batalio di Saipan]] [[Usa]] invadas l'insulo [[Saipan]]. * [[1954]] - Europala Futbal-organizuro [[UEFA]] fondesas en [[Basel]], [[Suisia]]. * [[1977]] - En [[Hispania]] eventas elekti pos 41 yari. * [[1991]] - [[Volkano]] [[Monto Pinatubo|Pinatubo]] eruptas en [[Filipini]] e produktas 800 morti. * [[2017]] - [[Suedia|Sueda]]-[[Brazilia]]na supersonala aviono ''Gripen E'' flugas unesmafoye.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Novo caça da FAB, Gripen E realiza primeiro voo|url=http://airway.uol.com.br/novo-caca-da-fab-gripen-ng-realiza-primeiro-voo/|vidita ye= 15ma di junio 2017|idiomo= {{pt}}}}</ref> == Naski == * [[1397]] - [[Paolo Uccello]], Italiana piktisto (m. 1475) * [[1594]] - [[Nicolas Poussin]], Franca piktisto (m. 1665) * [[1764]] - [[Zygmunt Vogel]], Polona piktisto (m. 1826) * [[1806]] - [[Manuel Ignacio de Vivanco]], chefo di stato di Peru (m. 1873) * [[1843]] - [[Edvard Grieg]], Norvegiana kompozisto (m. 1907) * [[1882]] - [[Ion Antonescu]], Rumana diktatoro (m. 1946) * [[1906]] - [[Léon Degrelle]], Belga nacional-socialisto (m. 1994) * [[1914]] - [[Yuri Vladimirovich Andropov|Yuri Andropov]], Sovietiana politikisto (m. 1984) * [[1915]] - [[Thomas Huckle Weller]], Usana virologiisto, Nobel-laureato (m. 2008) * [[1916]] - [[Herbert Simon]], Usan ekonomikisto, Nobel-laureato (m. 2001) * [[1917]] - [[John Bennett Fenn]], Usana kemiisto, Nobel-laureato (m. 2010) * [[1918]] - [[François Tombalbaye‏‎]], prezidanto di Chad (m. 1975) * [[1920]] - [[Alberto Sordi]], Italian aktoro (m. 2003) * [[1926]] - [[Ezer Weizman]], prezidanto di Israel (m. 2005) * 1926 - [[Shigeru Kayano]], Japoniana politikisto (m. 2006) * [[1927]] - [[Andrzej Wróblewski]], Polona piktisto (m. 1957) * [[1933]] - [[Sergio Endrigo]], Italiana kantisto (m. 2005) * 1933 - [[Mohammad-Ali Rajai]], prezidanto di Iran (m. 1981) * [[1939]] - [[Lol Mahamat Choua]], prezidanto di Chad (m. 2019) * [[1943]] - [[Poul Nyrup Rasmussen]], chefministro di Dania * 1943 - [[Johnny Hallyday]], Franca kantisto ed aktoro (m. 2017) * [[1945]] - [[Amos Sawyer]], provizora prezidanto di Liberia (m. 2022) * [[1946]] - [[Demis Roussos]], Greka kantisto (m. 2015) * [[1949]] - [[Jim Varney]], Usana cinem-aktoro (m. 2000) * [[1951]] - [[Álvaro Colom]], prezidanto di Guatemala * [[1952]] - [[Anastase Murekezi]], chefa ministro di Ruanda * [[1954]] - [[Daniyal Akhmetov]], chefministro di Kazakstan * [[1964]] - [[Courteney Cox]], Usan televizion-aktorino * [[1965]] - [[Kärim Qajımqanulı Mäsimov|Kärim Mäsimov]], chefministro di Kazakstan * [[1966]] - [[Raimonds Vējonis]], prezidanto di Latvia * [[1969]] - [[Oliver Kahn]], Germana futbalisto * 1969 - [[Cédric Pioline]], Franca tenisisto * [[1992]] - [[Mohamed Salah]], Egiptiana futbalisto == Morti == * [[923]] - Rejulo [[Robert la 1ma di Francia]] (n. 860) * [[948]] - Imperiestro [[Romanos la 1ma Lekapenos]], de [[Bizanco]] (n. 870) * [[1184]] - Rejulo [[Magnus la 5ma di Norvegia]] (n. 1156) * [[1849]] - [[James Knox Polk]], prezidanto di Usa (n. 1795) * [[1882]] - [[Ernest Courtot de Cissey]], chefministro di Francia (n. 1810) * [[1887]] - [[Miguel Mora Porras]], prezidanto di Kosta Rika (n. 1816) * [[1888]] - Imperiestro [[Friedrich la 3ma di Germania]] (n. 1831) * [[1889]] - [[Mihai Eminescu]], Rumana poeto (n. 1850) * [[1938]] - [[Ernst Ludwig Kirchner]], Germana piktisto (n. 1880) * [[1945]] - [[Carl Gustaf Ekman]], chefministro di Suedia (n. 1872) * [[1953]] - [[Muhammad Loutfi Goumah]], Egiptiana skriptisto (n. 1886) * [[1968]] - [[Wes Montgomery]], Usana jazo-gitaristo (n. 1923) * [[1970]] - [[José de Almada Negreiros]], Portugalana skriptisto (n. 1893) * 1970 - [[Henri Queuille]], chefministro di Francia (n. 1884) * [[1971]] - [[Wendell Meredith Stanley]], Usana kemiisto, Nobel-laureato (n. 1904) * [[1996]] - [[Ella Fitzgerald]], Usana kantistino di jazo (n. 1917) * [[2013]] - [[Kenneth Geddes Wilson]], Usana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1936) * [[2014]] - [[Casey Kasem]], Usan aktoro (n. 1932) * [[2019]] - [[Franco Zeffirelli]], Italiana filmifisto (n. 1923)<ref>{{Extera ligilo |titulo=È morto Franco Zeffirelli, addio al Maestro|url=https://www.lanazione.it/firenze/cronaca/morto-franco-zeffirelli-1.4647533|editero=La Nazione|publikigita ye=15ma di junio 2019|idiomo={{it}}}}</ref> == Referi == {{reflist}} [[Kategorio:Dio di yaro]] [[Kategorio:Junio]] n3fnnjo2aw8tl0a170abhu5637gvakf 0 1961 994313 970868 2022-08-05T10:56:45Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{oktobro}} Videz quo ligesas adhike (che utensili). - A pagino di [[yaro]]. La '''13ma di oktobro''' esas la 286ma [[dio]] di la yaro (287ma en [[bisextila yaro|bisextila yari]]) segun la [[Gregoriala kalendario]]. Restas 79 dii til la fino di la yaro. ---- == Dio == == Eventi == * [[1792]] - [[Washington DC]], futura chef-urbo di [[Usa]], fondesas. * [[1923]] - [[Ankara]] divenas chef-urbo di [[Turkia]]. * [[1943]] - Italia deklaras milito kontre [[nacional-socialismo|nacional-socialista]] [[Germania]]. * [[1949]] - Severa inundado eventas en [[Guatemala]]. * [[1972]] - [[Uruguay]]an aviono [[Fokker F27 Friendship|Fokker F27]] (Flugo 571) transportante 45 personi acidentas en l'[[Andi]]. La 16 transvivanti praktikos [[kanibalismo]] kun mortinti por transvivar. Sokurso di transvivanti eventos nur ye la [[22ma di decembro]].<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/22/newsid_3717000/3717502.stm|title=1972: Survivors found 10 weeks after plane crash|publisher=BBC|accessdate=21ma di decembro 2016}}</ref> * [[1999]] - La senato di [[Usa]] repulsas CTBT-kontrato neganta nukleara probi. * [[2010]] - En [[Chili]] 33 ministi retroduktesas kun vivo de [[kupro]]-mineyo en [[Copiapó]], pos transvivar dum 69 dii ye 700 metri sub la surfaco. * [[2015]] - Du obusi lansita de bombardilo atingas [[Rusia|Rusa]] [[ambasadeyo]] en [[Damascus]], [[Siria]], kande grupo de personi demonstris favore Rusa ataki kontre la rebeli dil [[Islamana Stato]].<ref>{{cite web|url=http://noticias.uol.com.br/ultimas-noticias/afp/2015/10/13/dois-morteiros-atingem-embaixada-da-russia-em-damasco.htm |title=Dois morteiros atingem embaixada da Rússia em Damasco|language={{pt}}|accessdate=13ma di oktobro 2015|publisher=UOL}}</ref> * 2015 - La guvernerio di [[Myanmar]] signatas pafo-ceso kun 8 [[Gerilo|gerilera* grupi]], min kam un monato ante la previdita elekto parlamental.<ref>{{cite web|url= http://noticias.uol.com.br/ultimas-noticias/efe/2015/10/15/mianmar-assina-acordo-de-cessar-fogo-com-8-grupos-guerrilheiros.htm |title=Mianmar assina acordo de cessar-fogo com 8 grupos guerrilheiros |publisher=UOL|language={{pt}}|accessdate=15ma di oktobro 2015}}</ref> * [[2016]] - [[António Guterres]], ex-chefministro di [[Portugal]], divenas chef-sekretario di [[Unionita Nacioni]].<ref>{{cite web|url=http://noticias.uol.com.br/ultimas-noticias/radioonu/2016/10/13/guterres-e-escolhido-por-aclamacao-como-o-novo-secretario-geral-da-onu.htm|title=Guterres é escolhido por aclamação como o novo secretário-geral da ONU|accessdate=13ma di oktobro 2016|publisher=UOL|language={{pt}}}}</ref> * 2016 - [[Maldivi]] decidas abandonar la [[Britaniana komunitato]].<ref>{{cite web | url =http://www.foreign.gov.mv/v2/en/media-center/news/article/1999|title=The Maldives decides to leave the Commonwealth; commits to continue with its international engagement|publisher=Maldivian Ministry of Foreign Affairs| date=13ma di oktobro 2016| accessdate =13ma di oktobro 2016}}</ref> == Naski == * [[1858]] - [[Cleto González Víquez]], prezidanto di Kosta Rika (m. 1937)<ref>{{cite web|url=https://guiascostarica.info/gobernantes/cleto-gonzalez-viquez/|title=Cleto González Víquez - Guías Costa Rica|language={{es}}|accessdate=13ma di oktobro 2018}}</ref> * [[1867]] - [[Ramón Maximiliano Valdés]], prezidanto di Panama (m. 1918) * [[1872]] - [[Víctor Manuel Román y Reyes]], prezidanto di Nikaragua (m. 1950) * [[1887]] - [[Jozef Tiso]], sacerdoto e politikisto Slovaka (m. 1947) * [[1895]] - [[Cemal Gürsel]], prezidanto di Turkia (m. 1966) * [[1909]] - [[Art Tatum]], Usana muzikisto (m. 1956) * [[1921]] - [[Yves Montand]], Italiana-Franca kantisto (m. 1991) * [[1924]] - [[Roberto Eduardo Viola]], prezidanto di Arjentinia (m. 1994) * [[1925]] - [[Margaret Thatcher]], [[listo pri chefministri di Unionita Rejio|chefministro dil Unionita Rejio]] (m. 2013) * [[1934]] - [[Nana Mouskouri]], Greka kantistino * [[1936]] - [[Christine Nöstlinger]], Austriana skriptisto * [[1941]] - [[Paul Simon]], Usana kantisto e kompozisto * [[1945]] - [[Dési Bouterse]], prezidanto di Surinam * [[1963]] - [[Baqıtjan Äbdirulı Sağıntayev|Baqıtjan Sağıntayev]], chefministro di Kazakstan * [[1971]] - [[Sacha Baron Cohen]], Britanian aktoro e komediisto * [[1982]] - [[Ian Thorpe]], Australiana natisto, Olimpiala championo * [[1989]] - [[Alexandria Ocasio-Cortez]], Usana politikal aktivisto == Morti == * [[1815]] - [[Joachim Murat]], Franca marshalo e rejulo di Napoli (n. 1767) * [[1822]] - [[Antonio Canova]], Italiana skultisto e piktisto (n. 1757) * [[1919]] - [[Karl Adolph Gjellerup]], Dana skriptisto, Nobel-laureato pri literaturo (n. 1857) * [[1955]] - [[Manuel Ávila Camacho]], prezidanto di Mexikia (n. 1897) * [[1987]] - [[Walter H. Brattain]], Usana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1902) * 1987 - [[Kishore Kumar]], Indian aktoro e kantisto (n. 1929) * [[1990]] - [[Le Duc Tho]], Vietnamana generalo, Nobel-laureato pri paco (n. 1911) * [[1991]] - [[Daniel Oduber Quirós]], prezidanto di Kosta Rika (n. 1921) * [[1997]] - [[Adil Çarçani]], chefministro di Albania (n. 1922) * [[2002]] - [[Stephen Ambrose]], Usana historiisto (n. 1936) * [[2003]] - [[Bertram Neville Brockhouse]], Kanadana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1918) * [[2016]] - [[Bhumibol Adulyadej]], rejulo di Tailando (n. 1927)<ref>{{cite web|title=Rei da Tailândia, Bhumibol Adulyadej, morre após 70 anos no poder|url=http://g1.globo.com/mundo/noticia/2016/10/rei-da-tailandia-bhumibol-adulyadej-morre.html|publisher=G1.com|accessdate=13ma di oktobro 2016|language={{pt}}}}</ref> * 2016 - [[Dario Fo]], Italiana dramatifisto ed aktoro, Nobel-laureato pri literatuo (n. 1926)<ref>{{cite web|title=Dario Fo, vencedor do Nobel de Literatura em 1997, morre aos 90 anos|url=http://g1.globo.com/pop-arte/noticia/2016/10/italiano-dario-fo-vencedor-do-nobel-de-literatura-1997-morre-aos-90-anos.html|publisher=G1.com|date=13ma di oktobro 2016|accessdate=14ma di oktobro 2016|language={{pt}}}}</ref> * [[2017]] - [[Albert Zafy]], prezidanto di Madagaskar (n. 1927) == Referi == {{reflist}} [[Kategorio:Dio di yaro]] [[Kategorio:Oktobro]] ac94lpan2kdlu1z4ae6ylcx2o5wvm4c 0 3553 994262 979303 2022-08-04T15:14:55Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Urbi | nomo= Nur-Sultan | Flago = New flag of Astana.svg | Blazono = Emblem of Astana.svg | Imajo= Nur-Sultan at the evening (cropped).jpg | TextodilImajo = Nur-Sultan dum komenco di la nokto. | Lando= Kazakstan | Shablono_lando= {{KAZ}} | Regiono= | FonditaYe= | FonditaDa= | Latitudo= 51°10' N | Longitudo= 71°25' E | Altitudo= 347 | Surfaco= 710,2 | Habitanti= {{formatnum:880191}} | Yaro= 2016 | Denseso di habitantaro= 958 | Horala_zono= +6 | Mapo= Kazakhstan-Astana.png | Urbestro= Imangali Tasmagambetov | Reto= www.astana.kz }} [[Arkivo:Astana-central-street-7775.jpg|left|thumb|280px|Strado en Nur-Sultan.]] '''Nur-Sultan''' esas la chef-urbo di [[Kazakstan]] pos [[1997]]. Segun statistiki dil yaro 2016 ol havis {{formatnum:880191}} habitanti. Lua tota surfaco esas 710,2 km². Fondita en 1830 kun la nomo '''Akmoly''', ol rinomizesis '''Akmolinsk''' en 1832. En 1961 ol rinomizesis '''Tselinograd''', ed en 1992 ol rinomizesis '''Akmola'''. Fine, ye la 10ma di decembro 1997, ol rinomizesis '''Astana''', nomo konservita til la 20ma di marto 2019, kande ol recevis la nuna nomo, '''Nur-Sultan''' homaje l'ex-prezidanto [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]]. [[Kategorio:Urbi en Kazakstan]] rfcp3kia0sl0dnpmygr9chs3woelujj 0 17252 994263 992910 2022-08-04T15:15:35Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Landi | Nomo = Kazakstan | Lokala_nomo = Қазақстан Республикасы<br />Qazaqstan Respūblīkasy<br />Республика Казахстан<br />Respublika Kazakhstan | Flago = Flag_of_Kazakhstan.svg | Blazono = Emblem of Kazakhstan latin.svg | Imajo_mapo = LocationKazakhstan.svg | Chefurbo = [[Nur-Sultan]] | Habitanti_Chefurbo = {{formatnum:616280}} ([[2008]]) | Precipua_urbo = [[Almaty]] | Oficala_lingui = [[Kazaka linguo|Kazaka]], [[Rusa linguo|Rusa]] | Guvernerio = [[Republiko]] | Nomo_listo_chefo_stato = Listo pri prezidanti di Kazakstan | Titulo_chefo_stato = Prezidanto | Chefo_di_stato = [[Kassym-Jomart Tokayev]] | Nomo_listo_chefo_guverno = Listo pri chefministri di Kazakstan | Titulo_chefo_guverno = Chefministro | chefo_guverno = [[Alihan Smailov]] | Surfaco = {{formatnum:2724900}} | Rango_surfaco = 9 | Surfaco_aquo = 1,7 | Habitanti = {{formatnum:18744548}}<ref name=CIA/> | Rango_habitanti = 63 | Yaro = 2018 | Denseso di habitantaro = 5,94 | Reto_kodexo = .kz | Nomo_himno = ''My Kazakhstan'' | Pekunio = [[tenge]] }} '''Kazakstan''', oficale '''Republiko Kazakstan''' esas lando jacanta an central [[Azia]]. Ol havas kom vicini [[Rusia]] weste e norde, [[Popul-Republiko Chinia]] este, e [[Kirgizistan]], [[Uzbekistan]] e [[Turkmenistan]] sude. Ol esas la maxim vasta lando senlitora de la mondo, kun plu kam 2,7 milion km². Ol produktas 60% de la [[naturala gaso]] de central Azia. '''Bazala fakti pri Kazakstan.''' ==Historio == {{PA|Historio di Kazakstan}} Kazakstan ja habitesis dal [[Homo sapiens]] dum la [[petr-epoko]], ma ante to, [[Pithecanthropus erectus]] e [[Sinanthropus pekinensis]] ja habitabis la regiono cirkume 1 miliono til 800 mil yari ante nun. La regiono esas bona por pastoral agadi. Dum la nomizita "Neolitika revoluciono" (anke nomizita "agrokultivala revoluciono") aparis populi qui nomizesis ''Atbasar'', ''Kelteminar'', ''Botai'', e ''Ust-Narym''. Historiisti kredas ke la populo ''Botai'' domestikigis [[kavalo]] en la [[stepo]]. [[Arkivo:Hunnish - Bracelet - Walters 571082 - Detail Back.jpg|thumb|200px|left|Braceleto de la Huni.]] Dum la komenco dil [[unesma yarmilo]] la stepo proxim [[Kaspia maro]] habitesis da diversa populi, precipue nomadi, qui parolis Indo-Europana lingui od Uralika lingui. Kande Huni eniris la regiono dum l'[[1ma yarcento]] parto del originala habitanti diplasis weste, dum ke altra intermariajis kun la Huni. De la 2ma til la 5ma yarcento la populo ''Yueban'' arivis en la regiono. Dum la [[8ma yarcento|8ma]] e [[9ma yarcento|9ma]] yarcenti, [[Arabia|Arabi]] invadis la regiono ed introduktis [[islamo]]. Malgre lua anciena historio, la politikala uniono di la regiono nur eventis pos la [[Mongola imperio|Mongola]] invado dum la [[13ma yarcento]]. Mongoli kreis administrala distrikti, qui tandem divenis parto de la Khanio di Kazakia. Dum ta epoko, la tradicionala nomadeso e l'edukado di bestii duris en la [[stepo]]. Dum la 15ma yarcento gradope developesis la [[Kazaka linguo|linguo]], kulturo ed ekonomio Kazaka inter la lokala Turkika tribui. Dum la [[17ma yarcento]] Kazaki luktis kontre l'Oiriati, federuro di Mongola tribui, inkluzite la tribuo Dzungar, e vinkis li en du batalii, en 1726 e 1729. [[Arkivo:Prokudin-Gorskii_Russians_in_Central_Asia.jpg|thumb|250px|left|Decendanti de Rusa koloniigisti en Kazakstan.]] Dum la [[19ma yarcento]] [[Rusa imperio]] komencis lua expanso tra central Azia. Konflikti kun Britanian interesti en la regiono eventis pos [[1813]] - kande Rusi signatis la kontrato di Gulistan kun [[Persia]] - til [[1907]], kande Rusia e l'[[Unionita Rejio]] signatis kontrato qua definis la regioni sub domeno Rusa e la regioni sub domeno Britaniana. Pos la [[yari 1890a]] kreskis l'ekmigro di Rusi vers Kazakstan. On kalkulas ke cirkume 400.000 Rusi enmigris dum la 19ma yarcento, e cirkume 6 milion Slavi, Germani, Judi ed altra populi enmigris dum l'unesma triimo de la [[20ma yarcento]]. Pos la falio di Rusa imperio en [[1918]], Kazakstan havis kurta periodo di autonomeso, ma ye la [[26ma di agosto]] [[1920]] ol divenis l'Autonoma Socialista Sovietiana Republiko di Kirgizia. En la [[5ma di decembro]] [[1936]] ol divenis la [[Republiko Socialista Sovietiana Kazakstan]]. De [[1926]] til [[1939]] la regiono perdis cirkume 22% di lua habitantaro pro [[hungro]] o multa ekmigreso. Kande komencis l'agitesi en Sovietiana republiki pri nedependo, Kazakstan deklaris lua suvereneso interne Sovietia. En la [[16ma di decembro]] [[1991]] Kazakstan divenis la lasta Sovietiana republiko qua deklaris sua nedependo de Sovietia. Sub la guvernerio di [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]], qua asumis l'ofico en [[1989]], la lando komencis adoptar l'[[ekonomio di merkato]]. Pro lua jaceyi di [[petrolo]] e [[naturala gaso]], l'ekonomio kreskis forte de pos la yaro [[2000]]. Ye la [[19ma di marto]] [[2019]], [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]] anuncis lua renunco a la prezidanteso. [[Kassym-Jomart Tokayev]] remplasis ilu la sequanta dio.<ref name=BBC>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-47628854|titulo=Kazakh leader Nazarbayev resigns after three decades |editero=BBC|vidita ye=23ma di marto 2019|publikigita ye=19ma di marto 2019|idiomo={{en}}}}</ref> ==Politiko == [[Arkivo:Kazakh_Parliament_Astana.jpg|thumb|250px|Parlamento di Kazakstan, en [[Nur-Sultan]].]] [[Arkivo:Ak Orda Presidential Palace - view from Pyramide.jpg|thumb|left|250px|Prezidantala palaco ''Ak Orda'', en [[Nur-Sultan]].]] Kazakstan esas parlamentala [[republiko]]. La [[chefo di stato]] esas la [[prezidanto]], qua nominas la [[chefministro]], qua esas la [[chefo di guvernerio]]]. [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]] guvernis kom prezidanto de la nedependo en [[1991]] til la [[19ma di marto]] [[2019]], kande ilu renuncis.<ref name=BBC/> [[Kassym-Jomart Tokayev]] asumis provizore la prezidanteso la sequanta dio. Lua [[legifala povo]] konsistas ek parlamento, kompozata da du chambri. La basa chambro (''Majilis'') havas 107 membri qui elektesas dal populo por 5 yari. L'alta chambro esas la Senato, qua havas 47 membri, di qui 40 elektesas da lokala asemblaji por 6 yari, e la cetera elektesas dal prezidanto. Pluse, l'ex-prezidanti di la republiko automatale divenas dumviva senatani. Existas 44 judiciisti en la Supra Korto di la Republiko di Kazakstan, kontre ke la Konstitucala korto havas 7 membri. ==Geografio == [[Arkivo:Kazakhstan-CIA WFB Map.png|thumb|320px|Mapo di Kazakstan kun lua precipua urbi.]] [[Arkivo:Недалеко_от_пика_-_panoramio.jpg|thumb|left|320px|La montaro [[Tian Shan]].]] [[Arkivo:Kazakhstan_map_of_Köppen_climate_classification.jpg|thumb|320px|Klimatala mapo di Kazakstan.]] [[Arkivo:Steppe.jpg|thumb|left|320px|[[Stepo]] proxim [[Almaty]].]] Kun 2,7 milion km² - surfaco equivalanta olta de Westal Europa - Kazakstan esas la 9ma maxim vasta lando del mondo. Ol havas {{formatnum:6846}} km di frontieri kun [[Rusia]], {{formatnum:2203}} km kun [[Uzbekistan]], {{formatnum:1533}} km kun [[Popul-Republiko Chinia]], {{formatnum:1051}} km kun [[Kirgizistan]], e 379 km kun [[Turkmenistan]]. Granda parto di lua surfaco jacas en [[Azia]], ma mikra teritorio jacas weste del [[Urali]], en [[Europa]]. La teritorio di Kazakstan iras de [[Kaspia maro]] weste til la [[montaro Altai]]. La Kazakstanana [[stepo]] kovras {{formatnum:804500}} km², equivalanta ad 1/3 de la stepi de la lando. Sud-este de la lando jacas la montaro [[Tian Shan]]. Lua maxim alta monto havas 7.010 metri di [[altitudo]]. La precipua fluvii e riveri de la lando esas Ili, Irtysh, Ishim, [[fluvio Ural|Ural]] (weste de la lando) e [[Syr Darya]], e la precipua lagi esas [[Lago Balkhash|Balkash]] e Zaysan. La [[maro Aral]], olim la 4ma maxim granda lago de la mondo, kovrinta 68 mil km², gradope diminutis pro la trouzo por [[irigaco]] dil aqui de la riveri qui debushis an ol. Nun, ol restas dividita en du parti: la norda Aral kovris 3,8 mil km² en 2008, kontre ke suda Aral kovris 3,3 mil km² en 2005. L'aqui de la du parti esas multe kontaminata per pest-ocidili e pezoza metali. La dominacanta klimato norde de Kazakstan esas kontinentala, kun varma someri e vintri multe kolda. Sude e de la lando la klimato esas miarida (''Bsk'', segun la [[klimatala klasifikuro da Köppen]]) o kolda arida (''Bwk''). [[Nur-Sultan]] esas la 2ma maxim kolda chef-urbo del mondo, dop [[Ulan Bator]]. Quale en altra arida regioni, la [[pluvo-quanto]] esas poka, e la vintri esas multe sika. ==Ekonomio == {{PA|Ekonomio di Kazakstan}} ==Demografio == [[Arkivo:Population of Kazakhstan.PNG|thumb|250px|Evoluciono dil habitantaro di Kazakstan 1950-2014.]] [[Arkivo:Kazakh women.jpg|thumb|left|250px|Kazakstanana mulieri.]] Segun statistiki de ''The World Factbook'' por 2018, Kazakstan havis {{formatnum:18744548}} habitanti. La maxim multa (63,1%) esas Kazaki. Rusi esas 23,7%, Uzbeki esas 2,9%, Ukrainani esas 2,1%, Uiguri esas 1,4%, Tatar 1,3%, Germani esas 1,1%, ed altra etnii esas 4,4% segun statistiki por 2009.<ref name=CIA>{{Extera ligilo|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/kazakhstan/|titulo=Kazakhstan - The World Factbook |editero=CIA|vidita ye=23ma di novembro 2018}}</ref> L'oficala linguo di la lando esas [[Kazaka linguo|Kazaka]] parolata o komprenata da 74% de la habitantaro. [[Rusa linguo|Rusa]] ank esas oficala, e parolata o komprenata da 94% de la habitantaro (statistiki por 2009).<ref name=CIA/> La [[religio]] kun maxim granda nombro di adepti esas Islamo (70,2% de la habitantaro). Kristani esas 26,2%, precipue Ortodoxa Rusi, 2% praktikas altra religii, 2,8% esas atei, e 0,6% ne informis pri religio.<ref name=CIA/> Lua maxim populoza urbi esas [[Almaty]], [[Nur-Sultan]], [[Karagandy]], [[Shymkent]], [[Atyrau]] e [[Oskemen]]. ==Kulturo == [[Arkivo:Ala-kiyiz in making.jpg|thumb|320px|[[Tapiso]] Kazakstanana.]] [[Islamo]], la dominacanta religio di Kazakstan, influis l'arto, la mestiero e la koquarto di Kazakstan, exemple la tradicionala tapisi e tapeti kun abstrakta desegnuri. Dum yarcenti, Kazakstanani edukis [[mutono|mutoni]], [[kamelo|kameli]] e [[kavalo|kavali]] por transporto, e por furnisar vestaro e [[karno]]. La koquo-ingredienti e tekniki influesis multe dal vivo-stilo nomada, exemple la tekniki por konservar nutrivi, exemple saltigar e sikigar la karno, od uzar acidatra lakto, pro ol esas plu simpla sparar kam fresha lakto. [[Arkivo:AbaiPainting.jpg|thumb|left|200px|[[Abai Qunanbaiuli]], filozofo, kompozisto e poeto.]] La [[literaturo]] di Kazakstan definesas kom "tota literaturo, imprimata o parolata, produktita en [[Kazakstanana linguo]] dal populo Kazakstanana qui habitas central Azia.<ref name="Feldman">{{Extera ligilo|url=https://www.britannica.com/art/Kazakh-literature |titulo=Kazakh literature |autoro=Walter Feldman |editero=Encyclopædia Britannica |vidita ye=31ma di oktobro 2017}}</ref> Ol inkluzas la verki produktita en la [[Republiko Socialista Sovietiana Kazakstan]] ed ank en [[Kazaka Khanio]]. Segun Chiniana fonti de la 6ma til la 8ma yarcenti, la populi qui lor habitis Kazakstan havis forta parolala tradiciono pri poezio. La verki da [[Abai Qunanbaiuli]] (1845 til 1904) kontributis por prezervar la folkloro di la lando. Inter altra importanta nomi en la literaturo, [[filozofio]] e [[cienco]] di la lando esas [[Mukhtar Auezov]], [[Gabit Musirepov]], [[Kanysh Satbayev]], [[Mukhtar Shakhanov]], [[Saken Seyfullin]] e [[Jambyl Jabayev]]. [[Arkivo:Казахстан ЦКЗ 2011 02.jpg|thumb|320px|Statala Filarmoniala [[Orkestro]] di Kazakstan]] Pri [[muziko]], l'Orkestro Kurmangazy di Tradicionala Instrumenti, La Statala Filarmoniala Orkestro di Kazakstan, la Nacionala Opero e la Chambro-orkestro di Kazakstan esas la precipua de la lando. Rusia influis la vivo muzikala di la lando per du formi: unlatere, li kreis koncerto-domi, orkestri, konservatorii ed altra institucuri por docar klasika muziko; altralatere li probis enkorpigar tradicionala muziko e tradicionala instrumenti en ca orkestri. Dum la komenco dil 19ma yarcento, Kazakstanana muziko transskribesis per lineara not-sistemo, e kelka muzikisti adaptis folklorala muziki a la stilo klasika ocidentala, adportita dal Rusi. Nun, existas esforci pri rekuperar la tradicionala folklorala muziko qua praktikesis ante Rusa influo. Tamen, nova generacioni di muzikisti anke probas mixar tradicionala instrumenti e muziki a [[jazz]] e [[rock]], exemple la bandi Urker e Ulytau. Multa Olimpiala sporti praktikesas en Kazakstan, nome [[boxo]]. Pri [[atletismo]], du importanta nomi esas [[Dmitry Karpov]] e [[Olga Rypakova]], qua ganis tri Olimpiala medalii: arjenta en Beijing-2008, ora en London-2012, e bronza en Rio de Janeiro-2016. [[Futbalo]] esas la maxim populara sporto en la lando. Altra populara sporti esas [[basketbalo]], [[hokeo sur glacio]], ''bandy'' (konsiderata 'ancestro' dil [[hokeo sur glacio|hokeo* sur glacio]]]) e [[boxo]]. La maxim famoza Kazakstanana basketbalisto esis [[Alzhan Zharmukhamedov]], qua ludis por la basketbalo-esquado di CSKA e por [[Sovietia]] dum la yari 1960a e 1970a. ==Referi == {{reflist}} {{Landi en Azia}} [[Kategorio:Kazakstan| ]] 3h06gtdg0k96njihb5yug9h5q9kb7en 994278 994263 2022-08-04T15:25:27Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Landi | Nomo = Kazakstan | Lokala_nomo = Қазақстан Республикасы<br />Qazaqstan Respūblīkasy<br />Республика Казахстан<br />Respublika Kazakhstan | Flago = Flag_of_Kazakhstan.svg | Blazono = Emblem of Kazakhstan latin.svg | Imajo_mapo = LocationKazakhstan.svg | Chefurbo = [[Nur-Sultan]] | Habitanti_Chefurbo = {{formatnum:616280}} ([[2008]]) | Precipua_urbo = [[Almaty]] | Oficala_lingui = [[Kazaka linguo|Kazaka]], [[Rusa linguo|Rusa]] | Guvernerio = [[Republiko]] | Nomo_listo_chefo_stato = Listo pri prezidanti di Kazakstan | Titulo_chefo_stato = Prezidanto | Chefo_di_stato = [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]] | Nomo_listo_chefo_guverno = Listo pri chefministri di Kazakstan | Titulo_chefo_guverno = Chefministro | chefo_guverno = [[Alihan Smailov]] | Surfaco = {{formatnum:2724900}} | Rango_surfaco = 9 | Surfaco_aquo = 1,7 | Habitanti = {{formatnum:18744548}}<ref name=CIA/> | Rango_habitanti = 63 | Yaro = 2018 | Denseso di habitantaro = 5,94 | Reto_kodexo = .kz | Nomo_himno = ''My Kazakhstan'' | Pekunio = [[tenge]] }} '''Kazakstan''', oficale '''Republiko Kazakstan''' esas lando jacanta an central [[Azia]]. Ol havas kom vicini [[Rusia]] weste e norde, [[Popul-Republiko Chinia]] este, e [[Kirgizistan]], [[Uzbekistan]] e [[Turkmenistan]] sude. Ol esas la maxim vasta lando senlitora de la mondo, kun plu kam 2,7 milion km². Ol produktas 60% de la [[naturala gaso]] de central Azia. '''Bazala fakti pri Kazakstan.''' ==Historio == {{PA|Historio di Kazakstan}} Kazakstan ja habitesis dal [[Homo sapiens]] dum la [[petr-epoko]], ma ante to, [[Pithecanthropus erectus]] e [[Sinanthropus pekinensis]] ja habitabis la regiono cirkume 1 miliono til 800 mil yari ante nun. La regiono esas bona por pastoral agadi. Dum la nomizita "Neolitika revoluciono" (anke nomizita "agrokultivala revoluciono") aparis populi qui nomizesis ''Atbasar'', ''Kelteminar'', ''Botai'', e ''Ust-Narym''. Historiisti kredas ke la populo ''Botai'' domestikigis [[kavalo]] en la [[stepo]]. [[Arkivo:Hunnish - Bracelet - Walters 571082 - Detail Back.jpg|thumb|200px|left|Braceleto de la Huni.]] Dum la komenco dil [[unesma yarmilo]] la stepo proxim [[Kaspia maro]] habitesis da diversa populi, precipue nomadi, qui parolis Indo-Europana lingui od Uralika lingui. Kande Huni eniris la regiono dum l'[[1ma yarcento]] parto del originala habitanti diplasis weste, dum ke altra intermariajis kun la Huni. De la 2ma til la 5ma yarcento la populo ''Yueban'' arivis en la regiono. Dum la [[8ma yarcento|8ma]] e [[9ma yarcento|9ma]] yarcenti, [[Arabia|Arabi]] invadis la regiono ed introduktis [[islamo]]. Malgre lua anciena historio, la politikala uniono di la regiono nur eventis pos la [[Mongola imperio|Mongola]] invado dum la [[13ma yarcento]]. Mongoli kreis administrala distrikti, qui tandem divenis parto de la Khanio di Kazakia. Dum ta epoko, la tradicionala nomadeso e l'edukado di bestii duris en la [[stepo]]. Dum la 15ma yarcento gradope developesis la [[Kazaka linguo|linguo]], kulturo ed ekonomio Kazaka inter la lokala Turkika tribui. Dum la [[17ma yarcento]] Kazaki luktis kontre l'Oiriati, federuro di Mongola tribui, inkluzite la tribuo Dzungar, e vinkis li en du batalii, en 1726 e 1729. [[Arkivo:Prokudin-Gorskii_Russians_in_Central_Asia.jpg|thumb|250px|left|Decendanti de Rusa koloniigisti en Kazakstan.]] Dum la [[19ma yarcento]] [[Rusa imperio]] komencis lua expanso tra central Azia. Konflikti kun Britanian interesti en la regiono eventis pos [[1813]] - kande Rusi signatis la kontrato di Gulistan kun [[Persia]] - til [[1907]], kande Rusia e l'[[Unionita Rejio]] signatis kontrato qua definis la regioni sub domeno Rusa e la regioni sub domeno Britaniana. Pos la [[yari 1890a]] kreskis l'ekmigro di Rusi vers Kazakstan. On kalkulas ke cirkume 400.000 Rusi enmigris dum la 19ma yarcento, e cirkume 6 milion Slavi, Germani, Judi ed altra populi enmigris dum l'unesma triimo de la [[20ma yarcento]]. Pos la falio di Rusa imperio en [[1918]], Kazakstan havis kurta periodo di autonomeso, ma ye la [[26ma di agosto]] [[1920]] ol divenis l'Autonoma Socialista Sovietiana Republiko di Kirgizia. En la [[5ma di decembro]] [[1936]] ol divenis la [[Republiko Socialista Sovietiana Kazakstan]]. De [[1926]] til [[1939]] la regiono perdis cirkume 22% di lua habitantaro pro [[hungro]] o multa ekmigreso. Kande komencis l'agitesi en Sovietiana republiki pri nedependo, Kazakstan deklaris lua suvereneso interne Sovietia. En la [[16ma di decembro]] [[1991]] Kazakstan divenis la lasta Sovietiana republiko qua deklaris sua nedependo de Sovietia. Sub la guvernerio di [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]], qua asumis l'ofico en [[1989]], la lando komencis adoptar l'[[ekonomio di merkato]]. Pro lua jaceyi di [[petrolo]] e [[naturala gaso]], l'ekonomio kreskis forte de pos la yaro [[2000]]. Ye la [[19ma di marto]] [[2019]], [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]] anuncis lua renunco a la prezidanteso. [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]] remplasis ilu la sequanta dio.<ref name=BBC>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-47628854|titulo=Kazakh leader Nazarbayev resigns after three decades |editero=BBC|vidita ye=23ma di marto 2019|publikigita ye=19ma di marto 2019|idiomo={{en}}}}</ref> ==Politiko == [[Arkivo:Kazakh_Parliament_Astana.jpg|thumb|250px|Parlamento di Kazakstan, en [[Nur-Sultan]].]] [[Arkivo:Ak Orda Presidential Palace - view from Pyramide.jpg|thumb|left|250px|Prezidantala palaco ''Ak Orda'', en [[Nur-Sultan]].]] Kazakstan esas parlamentala [[republiko]]. La [[chefo di stato]] esas la [[prezidanto]], qua nominas la [[chefministro]], qua esas la [[chefo di guvernerio]]]. [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]] guvernis kom prezidanto de la nedependo en [[1991]] til la [[19ma di marto]] [[2019]], kande ilu renuncis.<ref name=BBC/> [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]] asumis provizore la prezidanteso la sequanta dio. Lua [[legifala povo]] konsistas ek parlamento, kompozata da du chambri. La basa chambro (''Majilis'') havas 107 membri qui elektesas dal populo por 5 yari. L'alta chambro esas la Senato, qua havas 47 membri, di qui 40 elektesas da lokala asemblaji por 6 yari, e la cetera elektesas dal prezidanto. Pluse, l'ex-prezidanti di la republiko automatale divenas dumviva senatani. Existas 44 judiciisti en la Supra Korto di la Republiko di Kazakstan, kontre ke la Konstitucala korto havas 7 membri. ==Geografio == [[Arkivo:Kazakhstan-CIA WFB Map.png|thumb|320px|Mapo di Kazakstan kun lua precipua urbi.]] [[Arkivo:Недалеко_от_пика_-_panoramio.jpg|thumb|left|320px|La montaro [[Tian Shan]].]] [[Arkivo:Kazakhstan_map_of_Köppen_climate_classification.jpg|thumb|320px|Klimatala mapo di Kazakstan.]] [[Arkivo:Steppe.jpg|thumb|left|320px|[[Stepo]] proxim [[Almaty]].]] Kun 2,7 milion km² - surfaco equivalanta olta de Westal Europa - Kazakstan esas la 9ma maxim vasta lando del mondo. Ol havas {{formatnum:6846}} km di frontieri kun [[Rusia]], {{formatnum:2203}} km kun [[Uzbekistan]], {{formatnum:1533}} km kun [[Popul-Republiko Chinia]], {{formatnum:1051}} km kun [[Kirgizistan]], e 379 km kun [[Turkmenistan]]. Granda parto di lua surfaco jacas en [[Azia]], ma mikra teritorio jacas weste del [[Urali]], en [[Europa]]. La teritorio di Kazakstan iras de [[Kaspia maro]] weste til la [[montaro Altai]]. La Kazakstanana [[stepo]] kovras {{formatnum:804500}} km², equivalanta ad 1/3 de la stepi de la lando. Sud-este de la lando jacas la montaro [[Tian Shan]]. Lua maxim alta monto havas 7.010 metri di [[altitudo]]. La precipua fluvii e riveri de la lando esas Ili, Irtysh, Ishim, [[fluvio Ural|Ural]] (weste de la lando) e [[Syr Darya]], e la precipua lagi esas [[Lago Balkhash|Balkash]] e Zaysan. La [[maro Aral]], olim la 4ma maxim granda lago de la mondo, kovrinta 68 mil km², gradope diminutis pro la trouzo por [[irigaco]] dil aqui de la riveri qui debushis an ol. Nun, ol restas dividita en du parti: la norda Aral kovris 3,8 mil km² en 2008, kontre ke suda Aral kovris 3,3 mil km² en 2005. L'aqui de la du parti esas multe kontaminata per pest-ocidili e pezoza metali. La dominacanta klimato norde de Kazakstan esas kontinentala, kun varma someri e vintri multe kolda. Sude e de la lando la klimato esas miarida (''Bsk'', segun la [[klimatala klasifikuro da Köppen]]) o kolda arida (''Bwk''). [[Nur-Sultan]] esas la 2ma maxim kolda chef-urbo del mondo, dop [[Ulan Bator]]. Quale en altra arida regioni, la [[pluvo-quanto]] esas poka, e la vintri esas multe sika. ==Ekonomio == {{PA|Ekonomio di Kazakstan}} ==Demografio == [[Arkivo:Population of Kazakhstan.PNG|thumb|250px|Evoluciono dil habitantaro di Kazakstan 1950-2014.]] [[Arkivo:Kazakh women.jpg|thumb|left|250px|Kazakstanana mulieri.]] Segun statistiki de ''The World Factbook'' por 2018, Kazakstan havis {{formatnum:18744548}} habitanti. La maxim multa (63,1%) esas Kazaki. Rusi esas 23,7%, Uzbeki esas 2,9%, Ukrainani esas 2,1%, Uiguri esas 1,4%, Tatar 1,3%, Germani esas 1,1%, ed altra etnii esas 4,4% segun statistiki por 2009.<ref name=CIA>{{Extera ligilo|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/kazakhstan/|titulo=Kazakhstan - The World Factbook |editero=CIA|vidita ye=23ma di novembro 2018}}</ref> L'oficala linguo di la lando esas [[Kazaka linguo|Kazaka]] parolata o komprenata da 74% de la habitantaro. [[Rusa linguo|Rusa]] ank esas oficala, e parolata o komprenata da 94% de la habitantaro (statistiki por 2009).<ref name=CIA/> La [[religio]] kun maxim granda nombro di adepti esas Islamo (70,2% de la habitantaro). Kristani esas 26,2%, precipue Ortodoxa Rusi, 2% praktikas altra religii, 2,8% esas atei, e 0,6% ne informis pri religio.<ref name=CIA/> Lua maxim populoza urbi esas [[Almaty]], [[Nur-Sultan]], [[Karagandy]], [[Shymkent]], [[Atyrau]] e [[Oskemen]]. ==Kulturo == [[Arkivo:Ala-kiyiz in making.jpg|thumb|320px|[[Tapiso]] Kazakstanana.]] [[Islamo]], la dominacanta religio di Kazakstan, influis l'arto, la mestiero e la koquarto di Kazakstan, exemple la tradicionala tapisi e tapeti kun abstrakta desegnuri. Dum yarcenti, Kazakstanani edukis [[mutono|mutoni]], [[kamelo|kameli]] e [[kavalo|kavali]] por transporto, e por furnisar vestaro e [[karno]]. La koquo-ingredienti e tekniki influesis multe dal vivo-stilo nomada, exemple la tekniki por konservar nutrivi, exemple saltigar e sikigar la karno, od uzar acidatra lakto, pro ol esas plu simpla sparar kam fresha lakto. [[Arkivo:AbaiPainting.jpg|thumb|left|200px|[[Abai Qunanbaiuli]], filozofo, kompozisto e poeto.]] La [[literaturo]] di Kazakstan definesas kom "tota literaturo, imprimata o parolata, produktita en [[Kazakstanana linguo]] dal populo Kazakstanana qui habitas central Azia.<ref name="Feldman">{{Extera ligilo|url=https://www.britannica.com/art/Kazakh-literature |titulo=Kazakh literature |autoro=Walter Feldman |editero=Encyclopædia Britannica |vidita ye=31ma di oktobro 2017}}</ref> Ol inkluzas la verki produktita en la [[Republiko Socialista Sovietiana Kazakstan]] ed ank en [[Kazaka Khanio]]. Segun Chiniana fonti de la 6ma til la 8ma yarcenti, la populi qui lor habitis Kazakstan havis forta parolala tradiciono pri poezio. La verki da [[Abai Qunanbaiuli]] (1845 til 1904) kontributis por prezervar la folkloro di la lando. Inter altra importanta nomi en la literaturo, [[filozofio]] e [[cienco]] di la lando esas [[Mukhtar Auezov]], [[Gabit Musirepov]], [[Kanysh Satbayev]], [[Mukhtar Shakhanov]], [[Saken Seyfullin]] e [[Jambyl Jabayev]]. [[Arkivo:Казахстан ЦКЗ 2011 02.jpg|thumb|320px|Statala Filarmoniala [[Orkestro]] di Kazakstan]] Pri [[muziko]], l'Orkestro Kurmangazy di Tradicionala Instrumenti, La Statala Filarmoniala Orkestro di Kazakstan, la Nacionala Opero e la Chambro-orkestro di Kazakstan esas la precipua de la lando. Rusia influis la vivo muzikala di la lando per du formi: unlatere, li kreis koncerto-domi, orkestri, konservatorii ed altra institucuri por docar klasika muziko; altralatere li probis enkorpigar tradicionala muziko e tradicionala instrumenti en ca orkestri. Dum la komenco dil 19ma yarcento, Kazakstanana muziko transskribesis per lineara not-sistemo, e kelka muzikisti adaptis folklorala muziki a la stilo klasika ocidentala, adportita dal Rusi. Nun, existas esforci pri rekuperar la tradicionala folklorala muziko qua praktikesis ante Rusa influo. Tamen, nova generacioni di muzikisti anke probas mixar tradicionala instrumenti e muziki a [[jazz]] e [[rock]], exemple la bandi Urker e Ulytau. Multa Olimpiala sporti praktikesas en Kazakstan, nome [[boxo]]. Pri [[atletismo]], du importanta nomi esas [[Dmitry Karpov]] e [[Olga Rypakova]], qua ganis tri Olimpiala medalii: arjenta en Beijing-2008, ora en London-2012, e bronza en Rio de Janeiro-2016. [[Futbalo]] esas la maxim populara sporto en la lando. Altra populara sporti esas [[basketbalo]], [[hokeo sur glacio]], ''bandy'' (konsiderata 'ancestro' dil [[hokeo sur glacio|hokeo* sur glacio]]]) e [[boxo]]. La maxim famoza Kazakstanana basketbalisto esis [[Alzhan Zharmukhamedov]], qua ludis por la basketbalo-esquado di CSKA e por [[Sovietia]] dum la yari 1960a e 1970a. ==Referi == {{reflist}} {{Landi en Azia}} [[Kategorio:Kazakstan| ]] bat8ds3rq9zhpbjl21ax95pj3dxiyhg 994296 994278 2022-08-05T09:52:52Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Landi | Nomo = Kazakstan | Lokala_nomo = Қазақстан Республикасы<br />Qazaqstan Respūblīkasy<br />Республика Казахстан<br />Respublika Kazakhstan | Flago = Flag_of_Kazakhstan.svg | Blazono = Emblem of Kazakhstan latin.svg | Imajo_mapo = LocationKazakhstan.svg | Chefurbo = [[Nur-Sultan]] | Habitanti_Chefurbo = {{formatnum:616280}} ([[2008]]) | Precipua_urbo = [[Almaty]] | Oficala_lingui = [[Kazaka linguo|Kazaka]], [[Rusa linguo|Rusa]] | Guvernerio = [[Republiko]] | Nomo_listo_chefo_stato = Listo pri prezidanti di Kazakstan | Titulo_chefo_stato = Prezidanto | Chefo_di_stato = [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]] | Nomo_listo_chefo_guverno = Listo pri chefministri di Kazakstan | Titulo_chefo_guverno = Chefministro | chefo_guverno = [[Älïxan Asxanulı Smaýılov|Älïxan Smaýılov]] | Surfaco = {{formatnum:2724900}} | Rango_surfaco = 9 | Surfaco_aquo = 1,7 | Habitanti = {{formatnum:18744548}}<ref name=CIA/> | Rango_habitanti = 63 | Yaro = 2018 | Denseso di habitantaro = 5,94 | Reto_kodexo = .kz | Nomo_himno = ''My Kazakhstan'' | Pekunio = [[tenge]] }} '''Kazakstan''', oficale '''Republiko Kazakstan''' esas lando jacanta an central [[Azia]]. Ol havas kom vicini [[Rusia]] weste e norde, [[Popul-Republiko Chinia]] este, e [[Kirgizistan]], [[Uzbekistan]] e [[Turkmenistan]] sude. Ol esas la maxim vasta lando senlitora de la mondo, kun plu kam 2,7 milion km². Ol produktas 60% de la [[naturala gaso]] de central Azia. '''Bazala fakti pri Kazakstan.''' ==Historio == {{PA|Historio di Kazakstan}} Kazakstan ja habitesis dal [[Homo sapiens]] dum la [[petr-epoko]], ma ante to, [[Pithecanthropus erectus]] e [[Sinanthropus pekinensis]] ja habitabis la regiono cirkume 1 miliono til 800 mil yari ante nun. La regiono esas bona por pastoral agadi. Dum la nomizita "Neolitika revoluciono" (anke nomizita "agrokultivala revoluciono") aparis populi qui nomizesis ''Atbasar'', ''Kelteminar'', ''Botai'', e ''Ust-Narym''. Historiisti kredas ke la populo ''Botai'' domestikigis [[kavalo]] en la [[stepo]]. [[Arkivo:Hunnish - Bracelet - Walters 571082 - Detail Back.jpg|thumb|200px|left|Braceleto de la Huni.]] Dum la komenco dil [[unesma yarmilo]] la stepo proxim [[Kaspia maro]] habitesis da diversa populi, precipue nomadi, qui parolis Indo-Europana lingui od Uralika lingui. Kande Huni eniris la regiono dum l'[[1ma yarcento]] parto del originala habitanti diplasis weste, dum ke altra intermariajis kun la Huni. De la 2ma til la 5ma yarcento la populo ''Yueban'' arivis en la regiono. Dum la [[8ma yarcento|8ma]] e [[9ma yarcento|9ma]] yarcenti, [[Arabia|Arabi]] invadis la regiono ed introduktis [[islamo]]. Malgre lua anciena historio, la politikala uniono di la regiono nur eventis pos la [[Mongola imperio|Mongola]] invado dum la [[13ma yarcento]]. Mongoli kreis administrala distrikti, qui tandem divenis parto de la Khanio di Kazakia. Dum ta epoko, la tradicionala nomadeso e l'edukado di bestii duris en la [[stepo]]. Dum la 15ma yarcento gradope developesis la [[Kazaka linguo|linguo]], kulturo ed ekonomio Kazaka inter la lokala Turkika tribui. Dum la [[17ma yarcento]] Kazaki luktis kontre l'Oiriati, federuro di Mongola tribui, inkluzite la tribuo Dzungar, e vinkis li en du batalii, en 1726 e 1729. [[Arkivo:Prokudin-Gorskii_Russians_in_Central_Asia.jpg|thumb|250px|left|Decendanti de Rusa koloniigisti en Kazakstan.]] Dum la [[19ma yarcento]] [[Rusa imperio]] komencis lua expanso tra central Azia. Konflikti kun Britanian interesti en la regiono eventis pos [[1813]] - kande Rusi signatis la kontrato di Gulistan kun [[Persia]] - til [[1907]], kande Rusia e l'[[Unionita Rejio]] signatis kontrato qua definis la regioni sub domeno Rusa e la regioni sub domeno Britaniana. Pos la [[yari 1890a]] kreskis l'ekmigro di Rusi vers Kazakstan. On kalkulas ke cirkume 400.000 Rusi enmigris dum la 19ma yarcento, e cirkume 6 milion Slavi, Germani, Judi ed altra populi enmigris dum l'unesma triimo de la [[20ma yarcento]]. Pos la falio di Rusa imperio en [[1918]], Kazakstan havis kurta periodo di autonomeso, ma ye la [[26ma di agosto]] [[1920]] ol divenis l'Autonoma Socialista Sovietiana Republiko di Kirgizia. En la [[5ma di decembro]] [[1936]] ol divenis la [[Republiko Socialista Sovietiana Kazakstan]]. De [[1926]] til [[1939]] la regiono perdis cirkume 22% di lua habitantaro pro [[hungro]] o multa ekmigreso. Kande komencis l'agitesi en Sovietiana republiki pri nedependo, Kazakstan deklaris lua suvereneso interne Sovietia. En la [[16ma di decembro]] [[1991]] Kazakstan divenis la lasta Sovietiana republiko qua deklaris sua nedependo de Sovietia. Sub la guvernerio di [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]], qua asumis l'ofico en [[1989]], la lando komencis adoptar l'[[ekonomio di merkato]]. Pro lua jaceyi di [[petrolo]] e [[naturala gaso]], l'ekonomio kreskis forte de pos la yaro [[2000]]. Ye la [[19ma di marto]] [[2019]], [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]] anuncis lua renunco a la prezidanteso. [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]] remplasis ilu la sequanta dio.<ref name=BBC>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-47628854|titulo=Kazakh leader Nazarbayev resigns after three decades |editero=BBC|vidita ye=23ma di marto 2019|publikigita ye=19ma di marto 2019|idiomo={{en}}}}</ref> ==Politiko == [[Arkivo:Kazakh_Parliament_Astana.jpg|thumb|250px|Parlamento di Kazakstan, en [[Nur-Sultan]].]] [[Arkivo:Ak Orda Presidential Palace - view from Pyramide.jpg|thumb|left|250px|Prezidantala palaco ''Ak Orda'', en [[Nur-Sultan]].]] Kazakstan esas parlamentala [[republiko]]. La [[chefo di stato]] esas la [[prezidanto]], qua nominas la [[chefministro]], qua esas la [[chefo di guvernerio]]]. [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]] guvernis kom prezidanto de la nedependo en [[1991]] til la [[19ma di marto]] [[2019]], kande ilu renuncis.<ref name=BBC/> [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]] asumis provizore la prezidanteso la sequanta dio. Lua [[legifala povo]] konsistas ek parlamento, kompozata da du chambri. La basa chambro (''Majilis'') havas 107 membri qui elektesas dal populo por 5 yari. L'alta chambro esas la Senato, qua havas 47 membri, di qui 40 elektesas da lokala asemblaji por 6 yari, e la cetera elektesas dal prezidanto. Pluse, l'ex-prezidanti di la republiko automatale divenas dumviva senatani. Existas 44 judiciisti en la Supra Korto di la Republiko di Kazakstan, kontre ke la Konstitucala korto havas 7 membri. ==Geografio == [[Arkivo:Kazakhstan-CIA WFB Map.png|thumb|320px|Mapo di Kazakstan kun lua precipua urbi.]] [[Arkivo:Недалеко_от_пика_-_panoramio.jpg|thumb|left|320px|La montaro [[Tian Shan]].]] [[Arkivo:Kazakhstan_map_of_Köppen_climate_classification.jpg|thumb|320px|Klimatala mapo di Kazakstan.]] [[Arkivo:Steppe.jpg|thumb|left|320px|[[Stepo]] proxim [[Almaty]].]] Kun 2,7 milion km² - surfaco equivalanta olta de Westal Europa - Kazakstan esas la 9ma maxim vasta lando del mondo. Ol havas {{formatnum:6846}} km di frontieri kun [[Rusia]], {{formatnum:2203}} km kun [[Uzbekistan]], {{formatnum:1533}} km kun [[Popul-Republiko Chinia]], {{formatnum:1051}} km kun [[Kirgizistan]], e 379 km kun [[Turkmenistan]]. Granda parto di lua surfaco jacas en [[Azia]], ma mikra teritorio jacas weste del [[Urali]], en [[Europa]]. La teritorio di Kazakstan iras de [[Kaspia maro]] weste til la [[montaro Altai]]. La Kazakstanana [[stepo]] kovras {{formatnum:804500}} km², equivalanta ad 1/3 de la stepi de la lando. Sud-este de la lando jacas la montaro [[Tian Shan]]. Lua maxim alta monto havas 7.010 metri di [[altitudo]]. La precipua fluvii e riveri de la lando esas Ili, Irtysh, Ishim, [[fluvio Ural|Ural]] (weste de la lando) e [[Syr Darya]], e la precipua lagi esas [[Lago Balkhash|Balkash]] e Zaysan. La [[maro Aral]], olim la 4ma maxim granda lago de la mondo, kovrinta 68 mil km², gradope diminutis pro la trouzo por [[irigaco]] dil aqui de la riveri qui debushis an ol. Nun, ol restas dividita en du parti: la norda Aral kovris 3,8 mil km² en 2008, kontre ke suda Aral kovris 3,3 mil km² en 2005. L'aqui de la du parti esas multe kontaminata per pest-ocidili e pezoza metali. La dominacanta klimato norde de Kazakstan esas kontinentala, kun varma someri e vintri multe kolda. Sude e de la lando la klimato esas miarida (''Bsk'', segun la [[klimatala klasifikuro da Köppen]]) o kolda arida (''Bwk''). [[Nur-Sultan]] esas la 2ma maxim kolda chef-urbo del mondo, dop [[Ulan Bator]]. Quale en altra arida regioni, la [[pluvo-quanto]] esas poka, e la vintri esas multe sika. ==Ekonomio == {{PA|Ekonomio di Kazakstan}} ==Demografio == [[Arkivo:Population of Kazakhstan.PNG|thumb|250px|Evoluciono dil habitantaro di Kazakstan 1950-2014.]] [[Arkivo:Kazakh women.jpg|thumb|left|250px|Kazakstanana mulieri.]] Segun statistiki de ''The World Factbook'' por 2018, Kazakstan havis {{formatnum:18744548}} habitanti. La maxim multa (63,1%) esas Kazaki. Rusi esas 23,7%, Uzbeki esas 2,9%, Ukrainani esas 2,1%, Uiguri esas 1,4%, Tatar 1,3%, Germani esas 1,1%, ed altra etnii esas 4,4% segun statistiki por 2009.<ref name=CIA>{{Extera ligilo|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/kazakhstan/|titulo=Kazakhstan - The World Factbook |editero=CIA|vidita ye=23ma di novembro 2018}}</ref> L'oficala linguo di la lando esas [[Kazaka linguo|Kazaka]] parolata o komprenata da 74% de la habitantaro. [[Rusa linguo|Rusa]] ank esas oficala, e parolata o komprenata da 94% de la habitantaro (statistiki por 2009).<ref name=CIA/> La [[religio]] kun maxim granda nombro di adepti esas Islamo (70,2% de la habitantaro). Kristani esas 26,2%, precipue Ortodoxa Rusi, 2% praktikas altra religii, 2,8% esas atei, e 0,6% ne informis pri religio.<ref name=CIA/> Lua maxim populoza urbi esas [[Almaty]], [[Nur-Sultan]], [[Karagandy]], [[Shymkent]], [[Atyrau]] e [[Oskemen]]. ==Kulturo == [[Arkivo:Ala-kiyiz in making.jpg|thumb|320px|[[Tapiso]] Kazakstanana.]] [[Islamo]], la dominacanta religio di Kazakstan, influis l'arto, la mestiero e la koquarto di Kazakstan, exemple la tradicionala tapisi e tapeti kun abstrakta desegnuri. Dum yarcenti, Kazakstanani edukis [[mutono|mutoni]], [[kamelo|kameli]] e [[kavalo|kavali]] por transporto, e por furnisar vestaro e [[karno]]. La koquo-ingredienti e tekniki influesis multe dal vivo-stilo nomada, exemple la tekniki por konservar nutrivi, exemple saltigar e sikigar la karno, od uzar acidatra lakto, pro ol esas plu simpla sparar kam fresha lakto. [[Arkivo:AbaiPainting.jpg|thumb|left|200px|[[Abai Qunanbaiuli]], filozofo, kompozisto e poeto.]] La [[literaturo]] di Kazakstan definesas kom "tota literaturo, imprimata o parolata, produktita en [[Kazakstanana linguo]] dal populo Kazakstanana qui habitas central Azia.<ref name="Feldman">{{Extera ligilo|url=https://www.britannica.com/art/Kazakh-literature |titulo=Kazakh literature |autoro=Walter Feldman |editero=Encyclopædia Britannica |vidita ye=31ma di oktobro 2017}}</ref> Ol inkluzas la verki produktita en la [[Republiko Socialista Sovietiana Kazakstan]] ed ank en [[Kazaka Khanio]]. Segun Chiniana fonti de la 6ma til la 8ma yarcenti, la populi qui lor habitis Kazakstan havis forta parolala tradiciono pri poezio. La verki da [[Abai Qunanbaiuli]] (1845 til 1904) kontributis por prezervar la folkloro di la lando. Inter altra importanta nomi en la literaturo, [[filozofio]] e [[cienco]] di la lando esas [[Mukhtar Auezov]], [[Gabit Musirepov]], [[Kanysh Satbayev]], [[Mukhtar Shakhanov]], [[Saken Seyfullin]] e [[Jambyl Jabayev]]. [[Arkivo:Казахстан ЦКЗ 2011 02.jpg|thumb|320px|Statala Filarmoniala [[Orkestro]] di Kazakstan]] Pri [[muziko]], l'Orkestro Kurmangazy di Tradicionala Instrumenti, La Statala Filarmoniala Orkestro di Kazakstan, la Nacionala Opero e la Chambro-orkestro di Kazakstan esas la precipua de la lando. Rusia influis la vivo muzikala di la lando per du formi: unlatere, li kreis koncerto-domi, orkestri, konservatorii ed altra institucuri por docar klasika muziko; altralatere li probis enkorpigar tradicionala muziko e tradicionala instrumenti en ca orkestri. Dum la komenco dil 19ma yarcento, Kazakstanana muziko transskribesis per lineara not-sistemo, e kelka muzikisti adaptis folklorala muziki a la stilo klasika ocidentala, adportita dal Rusi. Nun, existas esforci pri rekuperar la tradicionala folklorala muziko qua praktikesis ante Rusa influo. Tamen, nova generacioni di muzikisti anke probas mixar tradicionala instrumenti e muziki a [[jazz]] e [[rock]], exemple la bandi Urker e Ulytau. Multa Olimpiala sporti praktikesas en Kazakstan, nome [[boxo]]. Pri [[atletismo]], du importanta nomi esas [[Dmitry Karpov]] e [[Olga Rypakova]], qua ganis tri Olimpiala medalii: arjenta en Beijing-2008, ora en London-2012, e bronza en Rio de Janeiro-2016. [[Futbalo]] esas la maxim populara sporto en la lando. Altra populara sporti esas [[basketbalo]], [[hokeo sur glacio]], ''bandy'' (konsiderata 'ancestro' dil [[hokeo sur glacio|hokeo* sur glacio]]]) e [[boxo]]. La maxim famoza Kazakstanana basketbalisto esis [[Alzhan Zharmukhamedov]], qua ludis por la basketbalo-esquado di CSKA e por [[Sovietia]] dum la yari 1960a e 1970a. ==Referi == {{reflist}} {{Landi en Azia}} [[Kategorio:Kazakstan| ]] ri48b76q1npnb1v957nm85yc9hkqqoj 0 23531 994314 938904 2022-08-05T10:57:23Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Politikisto |Nomo = Karim Kajymqanuly Masimov |Imajo = [[Arkivo:Karim Massimov 2012.jpg|180px]] |Politikala_titulo= Chefministro |Shablono_lando= {{KAZ}} |Guvernisteso = de la [[10ma di januaro]] [[2007]] til la [[24ma di septembro]] [[2012]] |Precedanto1 = [[Daniyal Akhmetov]] |Sucedanto1 = [[Serik Akhmetov]] |Politikala_titulo2 = Chefministro di {{KAZ}} |Guvernisteso2= de la [[2ma di aprilo]] [[2014]] til la [[8ma di septembro]] [[2016]] |Precedanto2 = [[Serik Akhmetov]] |Sucedanto2 = [[Baqıtjan Äbdirulı Sağıntayev|Baqıtjan Sağıntayev]] |Naskodio = [[15ma di junio]] [[1965]] |Nask-urbo = Tselinograd (nune [[Astana]]), [[Kazakstan]] |Spozo = |Profesiono = [[ekonomiko|ekonomikisto]] e politikistulo |Partiso = ''Nur-Otan'' }} '''Karim Kajymqanuly Masimov''' (en [[Kazaka linguo|Kazaka]], '''Мәсімов, Кәрім Қажымқанұлы''', n. ye la [[15ma di junio]] [[1965]]) [[ekonomiko|ekonomikisto]] e politikistulo, esis [[chefministro]] di [[Kazakstan]] du foyi: de 2007 til 2012, e de 2014 til 2016. {{Tabelo di sucedo |Precedanto= [[Daniyal Akhmetov]] |Nomo di listo= Listo pri chefministri di Kazakstan |Titulo di listo= Chefministro di Kazakstan |Komenco= [[2007]] |Fino= [[2012]] |Sucedanto= [[Serik Akhmetov]] }} {{Tabelo di sucedo |Precedanto= [[Serik Akhmetov]] |Nomo di listo= Listo pri chefministri di Kazakstan |Titulo di listo= Chefministro di Kazakstan |Komenco= [[2014]] |Fino= [[2016]] |Sucedanto= [[Baqıtjan Äbdirulı Sağıntayev|Baqıtjan Sağıntayev]] }} {{DEFAULTSORT:Masimov, Karim}} [[Kategorio:Chefministri di Kazakstan]] 7m43bfj6payu75iiemkxfcdo9pleh1x 994317 994314 2022-08-05T11:02:38Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Politikisto |Nomo = Kärim Qajımqanulı Mäsimov |Imajo = [[Arkivo:Karim Massimov 2012.jpg|180px]] |Politikala_titulo= Chefministro |Shablono_lando= {{KAZ}} |Guvernisteso = de la [[10ma di januaro]] [[2007]] til la [[24ma di septembro]] [[2012]] |Precedanto1 = [[Daniyal Akhmetov]] |Sucedanto1 = [[Serik Akhmetov]] |Politikala_titulo2 = Chefministro di {{KAZ}} |Guvernisteso2= de la [[2ma di aprilo]] [[2014]] til la [[8ma di septembro]] [[2016]] |Precedanto2 = [[Serik Akhmetov]] |Sucedanto2 = [[Baqıtjan Äbdirulı Sağıntayev|Baqıtjan Sağıntayev]] |Naskodio = [[15ma di junio]] [[1965]] |Nask-urbo = Tselinograd (nune [[Astana]]), [[Kazakstan]] |Spozo = |Profesiono = [[ekonomiko|ekonomikisto]] e politikistulo |Partiso = ''Nur-Otan'' }} '''Kärim Qajımqanulı Mäsimov''' (n. ye la [[15ma di junio]] [[1965]]) [[ekonomiko|ekonomikisto]] e politikistulo, esis [[chefministro]] di [[Kazakstan]] du foyi: de 2007 til 2012, e de 2014 til 2016. {{Tabelo di sucedo |Precedanto= [[Daniyal Akhmetov]] |Nomo di listo= Listo pri chefministri di Kazakstan |Titulo di listo= Chefministro di Kazakstan |Komenco= [[2007]] |Fino= [[2012]] |Sucedanto= [[Serik Akhmetov]] }} {{Tabelo di sucedo |Precedanto= [[Serik Akhmetov]] |Nomo di listo= Listo pri chefministri di Kazakstan |Titulo di listo= Chefministro di Kazakstan |Komenco= [[2014]] |Fino= [[2016]] |Sucedanto= [[Baqıtjan Äbdirulı Sağıntayev|Baqıtjan Sağıntayev]] }} {{DEFAULTSORT:Mäsimov, Kärim Qajımqanulı}} [[Kategorio:Chefministri di Kazakstan]] njezfel3xkyfuqekt0ai7wpd3lzc7oo 994318 994317 2022-08-05T11:02:56Z ThWiki1910 31363 ThWiki1910 movis la pagino [[Karim Masimov]] a [[Kärim Qajımqanulı Mäsimov]]: .. wikitext text/x-wiki {{Politikisto |Nomo = Kärim Qajımqanulı Mäsimov |Imajo = [[Arkivo:Karim Massimov 2012.jpg|180px]] |Politikala_titulo= Chefministro |Shablono_lando= {{KAZ}} |Guvernisteso = de la [[10ma di januaro]] [[2007]] til la [[24ma di septembro]] [[2012]] |Precedanto1 = [[Daniyal Akhmetov]] |Sucedanto1 = [[Serik Akhmetov]] |Politikala_titulo2 = Chefministro di {{KAZ}} |Guvernisteso2= de la [[2ma di aprilo]] [[2014]] til la [[8ma di septembro]] [[2016]] |Precedanto2 = [[Serik Akhmetov]] |Sucedanto2 = [[Baqıtjan Äbdirulı Sağıntayev|Baqıtjan Sağıntayev]] |Naskodio = [[15ma di junio]] [[1965]] |Nask-urbo = Tselinograd (nune [[Astana]]), [[Kazakstan]] |Spozo = |Profesiono = [[ekonomiko|ekonomikisto]] e politikistulo |Partiso = ''Nur-Otan'' }} '''Kärim Qajımqanulı Mäsimov''' (n. ye la [[15ma di junio]] [[1965]]) [[ekonomiko|ekonomikisto]] e politikistulo, esis [[chefministro]] di [[Kazakstan]] du foyi: de 2007 til 2012, e de 2014 til 2016. {{Tabelo di sucedo |Precedanto= [[Daniyal Akhmetov]] |Nomo di listo= Listo pri chefministri di Kazakstan |Titulo di listo= Chefministro di Kazakstan |Komenco= [[2007]] |Fino= [[2012]] |Sucedanto= [[Serik Akhmetov]] }} {{Tabelo di sucedo |Precedanto= [[Serik Akhmetov]] |Nomo di listo= Listo pri chefministri di Kazakstan |Titulo di listo= Chefministro di Kazakstan |Komenco= [[2014]] |Fino= [[2016]] |Sucedanto= [[Baqıtjan Äbdirulı Sağıntayev|Baqıtjan Sağıntayev]] }} {{DEFAULTSORT:Mäsimov, Kärim Qajımqanulı}} [[Kategorio:Chefministri di Kazakstan]] njezfel3xkyfuqekt0ai7wpd3lzc7oo 0 23532 994322 938907 2022-08-05T11:04:38Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Politikisto |Nomo= Daniyal Kenzhetayuly Akhmetov |Imajo= [[Arkivo:Daniyal_Akhmetov.jpg|180px]] |Politikala_titulo= Chefministro |Shablono_lando= {{KAZ}} |Guvernisteso= de la [[13ma di junio]] [[2003]] til la [[9ma di januaro]] [[2007]] |Precedanto1= [[Imangali Tasmagambetov]] |Sucedanto1= [[Kärim Qajımqanulı Mäsimov|Kärim Mäsimov]] |Guvernisteso2= |Naskodio= [[15ma di junio]] [[1954]] |Nask-urbo= Pavlodar, [[Kazakstan]] |Spozo= |Profesiono= ekonomikisto, [[injeniorarto|injenioro]] e politikisto |Partiso= }} '''Daniyal Kenzhetayuly Akhmetov''' (n. ye la [[15ma di junio]] [[1954]]) ekonomikisto, injenioro e politikisto, esis chefministro di [[Kazakstan]] de [[2003]] til [[2007]]. {{Tabelo di sucedo |Precedanto= [[Imangali Tasmagambetov]] |Nomo di listo= Listo pri chefministri di Kazakstan |Titulo di listo= Chefministro di Kazakstan |Komenco= [[2003]] |Fino= [[2007]] |Sucedanto= [[Kärim Qajımqanulı Mäsimov|Kärim Mäsimov]] }} {{DEFAULTSORT:Akhmetov, Daniyal}} [[Kategorio:Chefministri di Kazakstan]] dhtcoe0ocbumrrv0ah0v51fi07x0ljq 0 23938 994256 960324 2022-08-04T15:12:30Z ThWiki1910 31363 ThWiki1910 movis la pagino [[Nursultan Nazarbayev]] a [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev]]: .. wikitext text/x-wiki {{Politikisto |Nomo= Nursultan Äbişulı Nazarbaev |Imajo= [[Arkivo:Nursultan Nazarbayev (2020-03-10) (cropped).jpg|180px]] |Politikala_titulo= Prezidanto |Shablono_lando= {{KAZ}} |Guvernisteso= de la [[16ma di decembro]] [[1991]] til la [[20ma di marto]] [[2020]] |Precedanto1= ofico kreita |Sucedanto1= [[Kassym-Jomart Tokayev]] |Guvernisteso2= |Naskodio= [[6 di julio]] [[1940]] |Nask-urbo= Chemolgan, [[Kazakstan]] |Spozo= Sara Nazarbayeva |Profesiono= politikistulo |Partiso= Nur-Otan }} '''Nursultan Äbişulı Nazarbaev''' (n. ye la [[6ma di julio]] [[1940]]) politikistulo, esis prezidanto di [[Kazakstan]] de 1991, kande la lando nedependanteskis, til la [[20ma di marto]] [[2020]]. {{Tabelo di sucedo |Precedanto= ne havis<br><small>unesma prezidanto |Nomo di listo= Listo pri prezidanti di Kazakstan |Titulo di listo= Prezidanto di Kazakstan |Komenco= [[1991]] |Fino= [[2020]] |Sucedanto= [[Kassym-Jomart Tokayev]] }} {{DEFAULTSORT:Nazarbayev, Nursultan}} [[Kategorio:Prezidanti di Kazakstan]] 2bq0xhxsy79lvh4u89bwnonc31r2uj6 994279 994256 2022-08-04T15:26:44Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Politikisto |Nomo= Nursultan Äbişulı Nazarbayev |Imajo= [[Arkivo:Nursultan Nazarbayev (2020-03-10) (cropped).jpg|180px]] |Politikala_titulo= Prezidanto |Shablono_lando= {{KAZ}} |Guvernisteso= de la [[16ma di decembro]] [[1991]] til la [[20ma di marto]] [[2020]] |Precedanto1= ofico kreita |Sucedanto1= [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]] |Guvernisteso2= |Naskodio= [[6 di julio]] [[1940]] |Nask-urbo= Chemolgan, [[Kazakstan]] |Spozo= Sara Nazarbayeva |Profesiono= politikistulo |Partiso= Nur-Otan }} '''Nursultan Äbişulı Nazarbayev''' (n. ye la [[6ma di julio]] [[1940]]) politikistulo, esis prezidanto di [[Kazakstan]] de 1991, kande la lando nedependanteskis, til la [[20ma di marto]] [[2020]]. {{Tabelo di sucedo |Precedanto= ne havis<br><small>unesma prezidanto |Nomo di listo= Listo pri prezidanti di Kazakstan |Titulo di listo= Prezidanto di Kazakstan |Komenco= [[1991]] |Fino= [[2020]] |Sucedanto= [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]] }} {{DEFAULTSORT:Nazarbayev, Nursultan Äbişulı}} [[Kategorio:Prezidanti di Kazakstan]] 7a7c54ilw1dgu7a5ze4wb42jczo6vql 0 26704 994291 862888 2022-08-05T03:55:17Z TheWikipedian1250 27525 wikitext text/x-wiki {{wikivortaro}} [[File:Flag-map of the world.svg|thumb|Lando]] '''Lando''' esas dividuro de [[regiono]] [[geografio|geografiala]], determinita per limiti naturala o [[politiko|politikala]]. [[Kategorio:Landi| ]] 5ioliv5sgm9krdn6p3gecwefw760isr 0 33969 994292 994239 2022-08-05T06:53:02Z CommonsDelinker 352 Removing [[:c:File:Meechai_Ruchuphan.jpg|Meechai_Ruchuphan.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Túrelio|Túrelio]] because: This file is ONLY published under a license that does not allow unrestricted commercial use. Under [[:c:Special:MyLa wikitext text/x-wiki [[Arkivo: Flag of the Prime Minister of Thailand.svg|thumb|border|250px|Standardo di la chefministro di Tailando.]] Yen la listo pri [[chefministro|chefministri]] di [[Tailando]] de [[1932]] til nun. {| class="wikitable" width="85%" |- ! No ! Imajo ! Nomo ! Komenco dil ofico ! Fino dil ofico |- | 1 | [[Arkivo:Phraya Manopakorn Nititada.jpg|50px]] | [[Phraya Manopakorn Nititada]] | [[28ma di junio]] [[1932]] | [[21ma di junio]] [[1933]] |- | 2 | [[Arkivo:Phraya Pahol.jpg|50px]] | Generalo [[Phraya Phahonphonphayuhasena]] | [[21ma di junio]] [[1933]] | [[16ma di decembro]] [[1938]] |- | 3 | [[Arkivo: Field Marshal Plaek Phibunsongkhram.jpg|50px]] | Marshalo [[Plaek Phibunsongkhram]] (1ma foyo) | [[16ma di decembro]] [[1938]] | [[1ma di agosto]] [[1944]] |- | 4 | [[Arkivo:ควง อภัยวงศ์ 2475.jpg|50px]] | Mayoro [[Khuang Aphaiwong]] (1ma foyo) | [[1ma di agosto]] [[1944]] | [[31ma di agosto]] [[1945]] |- | 5 | [[Arkivo:Tawee Boonyaket.jpg|50px]] | [[Thawi Bunyaket]] | [[31ma di agosto]] [[1945]] | [[17ma di septembro]] [[1945]] |- | 6 | [[Arkivo:Seni Pramoj in 1945.jpg|50px]] | [[Seni Pramoj]] (1ma foyo) | [[17ma di septembro]] [[1945]] | [[31ma di januaro]] [[1946]] |- | | [[Arkivo:ควง อภัยวงศ์ 2475.jpg|50px]] | Mayoro [[Khuang Aphaiwong]] (2ma foyo) | [[31ma di januaro]] [[1946]] | [[24ma di marto]] [[1946]] |- | 7 | [[Arkivo:Pridi Banomyong 1947.jpg|50px]] | [[Pridi Banomyong]] | [[24ma di marto]] [[1946]] | [[23ma di agosto]] [[1946]] |- | 8 | [[Arkivo:Thawal Thamrong Navaswadhi.jpg|50px]] | Admiralo [[Thawal Thamrong Navaswadhi]] | [[23ma di agosto]] [[1946]] | [[8ma di novembro]] [[1947]] |- | | [[Arkivo:ควง อภัยวงศ์ 2475.jpg|50px]] | Mayoro [[Khuang Aphaiwong]] (3ma foyo) | [[10ma di novembro]] [[1947]] | [[8ma di aprilo]] [[1948]] |- | | [[Arkivo:Field Marshal Plaek Phibunsongkhram.jpg|50px]] | Marshalo [[Plaek Phibunsongkhram]] (2ma foyo) | [[8ma di aprilo]] [[1948]] (en povo depos la [[1ma di marto]] [[1959]]) | [[16ma di septembro]] [[1957]] |- | 9 | [[Arkivo:พจน์ สารสิน.jpg|50px]] | [[Pote Sarasin]] | [[21ma di septembro]] [[1957]] | [[1ma di januaro]] [[1958]] |- | 10 | [[Arkivo:Thanom Kittikachorn 1960 02.jpg|50px]] | Marshalo [[Thanom Kittikachorn]] (1ma foyo) | [[1ma di januaro]] [[1958]] | [[20ma di oktobro]] [[1958]] |- | 11 | [[Arkivo:Official portraits of Sarit Thanarat.jpg|50px]] | Marshalo [[Sarit Dhanarajata]] | [[20ma di oktobro]] [[1958]] (en povo depos [[9ma di februaro]] [[1959]]) | [[8ma di decembro]] [[1963]] |- | | [[Arkivo:Thanom Kittikachorn 1960 02.jpg|50px]] | Marshalo [[Thanom Kittikachorn]] (2ma foyo) | [[9ma di decembro]] [[1963]] | [[14ma di oktobro]] [[1973]] |- | 12 | [[Arkivo:Sanya Dharmasakti 1974 (cropped).jpg|50px]] | [[Sanya Dharmasakti]] | [[14ma di oktobro]] [[1973]] | [[15ma di februaro]] [[1975]] |- | | [[Arkivo:Seni Pramoj in 1945.jpg|50px]] | [[Seni Pramoj]] (2ma foyo) | [[15ma di februaro]] [[1975]] | [[14ma di marto]] [[1975]] |- | 13 | [[Arkivo:คีกฤทธิ์ ปราโมช.jpg|50px]] | [[Kukrit Pramoj]] | [[14ma di marto]] [[1975]] | [[20ma di aprilo]] [[1976]] |- | | [[Arkivo:Seni Pramoj in 1945.jpg|50px]] | [[Seni Pramoj]] (3ma foyo) | [[20ma di aprilo]] [[1976]] | [[6ma di oktobro]] [[1976]] |- | 14 | [[Arkivo:Tanin2011.jpg|50px]] | [[Tanin Kraivixien]] | [[8ma di oktobro]] [[1976]] | [[20ma di oktobro]] [[1977]] |- | 15 | [[Arkivo:Kriangsak Chomanan 1976.jpg|50px]] | Generalo [[Kriangsak Chomanan]] | [[12ma di novembro]] [[1977]] | [[3ma di marto]] [[1980]] |- | 16 | [[Arkivo:Prem Tinsulanonda (Cropped).jpg|50px]] | Generalo [[Prem Tinsulanonda]] | [[3ma di marto]] [[1980]] | [[4ma di agosto]] [[1988]] |- | 17 | [[Arkivo:Chatichai Choonhavan 1976.jpg|50px]] | Generalo [[Chatichai Choonhavan]] | [[4ma di agosto]] [[1988]] | [[23ma di februaro]] [[1991]] |- | - | [[Arkivo:GEN Sundhara Kongsompong, left center, Supreme Commander, Royal Thai Armed Forces, and U.S. Ambassador to Thailand cropped1.jpg|50px]] | [[Sunthorn Kongsompong]] | [[23ma di februaro]] [[1991]] | [[2ma di marto]] [[1991]] |- | 18 | [[Arkivo:Anand Panyarachun.jpg|50px]] | [[Anand Panyarachun]] (1ma foyo) | [[2ma di marto]] [[1991]] | [[7ma di aprilo]] [[1992]] |- | 19 | | Generalo [[Suchinda Kraprayoon]] | [[7ma di aprilo]] [[1992]] | [[10ma di junio]] [[1992]] |- | | | [[Meechai Ruchuphan]] | [[24ma di mayo]] [[1992]] | [[10ma di junio]] [[1992]] |- | | [[Arkivo:Anand Panyarachun.jpg|50px]] | [[Anand Panyarachun]] (2ma foyo) | [[10ma di junio]] [[1992]] | [[23ma di septembro]] [[1992]] |- | 20 | [[Arkivo:Chuan Leekpai 2010-04-01.jpg|50px]] | [[Chuan Leekpai]](1ma foyo) | [[23ma di septembro]] [[1992]] | [[13ma di julio]] [[1995]] |- | 21 | [[Arkivo:Banharn Silpa-archa (cropped).jpg|50px]] | [[Banharn Silpa-Archa]] | [[13ma di julio]] [[1995]] | [[25ma di novembro]] [[1996]] |- | 22 | [[File:Chavalit Yongchaiyudh 18 May 2018 01 cropped.jpg|50px]] | Generalo [[Chavalit Yongchaiyudh]] | [[25ma di novembro]] [[1996]] | [[9ma di novembro]] [[1997]] |- | | [[Arkivo:Chuan Leekpai 2010-04-01.jpg|50px]] | [[Chuan Leekpai]](2ma foyo) | [[9ma di novembro]] [[1997]] | [[9ma di februaro]] [[2001]] |- | 23 | [[Arkivo:Thaksin DOD 20050915.jpg|50px]] | [[Thaksin Shinawatra]](1ma foyo) | [[9ma di februaro]] [[2001]] | [[19ma di septembro]] [[2006]] |- | | [[Arkivo:Seal of the Office of the Prime Minister of Thailand.svg|50px]] | [[Chitchai Wannasathit]]<br><small>(provizora) | [[5ma di aprilo]] [[2006]] | [[23ma di mayo]] [[2006]] |- | | [[Arkivo:Thaksin DOD 20050915.jpg|50px]] | [[Thaksin Shinawatra]](2ma foyo) | [[23ma di mayo]] [[2006]] | [[19ma di septembro]] [[2006]] |- | 24 | [[Arkivo:Surayud cropped 2007.jpg|50px]] | Generalo [[Surayud Chulanont]] | [[1ma di oktobro]] [[2006]] | [[29ma di januaro]] [[2008]] |- | 25 | [[Arkivo:Samak Sundaravej.JPG|50px]] | [[Samak Sundaravej]] | [[29ma di januaro]] [[2008]] | [[8ma di septembro]] [[2008]] |- | 26 | [[Arkivo:Somchai Wongsawat 15112008.jpg|50px]] | [[Somchai Wongsawat]] | [[18ma di septembro]] [[2008]] | [[2ma di decembro]] [[2008]] |- | | [[Arkivo:Chaovarat Chanweerakul (cropped).jpg|50px]] | [[Chaovarat Chanweerakul]]<br><small>(provizora) | [[2ma di decembro]] [[2008]] | [[17ma di decembro]] [[2008]] |- | 27 | [[Arkivo:Abhisit Vejjajiva 2009 official.jpg|50px]] | [[Abhisit Vejjajiva]] | [[17ma di decembro]] [[2008]] | [[5ma di agosto]] [[2011]] |- | 28 | [[Arkivo:9153ri-Yingluck Shinawatra.jpg|50px]] | [[Yingluck Shinawatra]] | [[5ma di agosto]] [[2011]] | [[7ma di mayo]] [[2014]] |- | - | [[Arkivo:Niwatthamrong Boonsongpaisan at Ministerial Conference 2013 crop.jpg|50px]] | [[Niwatthamrong Boonsongpaisan]] | [[7ma di mayo]] [[2014]] | [[22ma di mayo]] [[2014]]<br><small>(revokita de povo)</small> |- | align="center" colspan="5"|Nacionala Konsilistaro por la Paco ed Ordino - de la [[22ma di mayo]] til la [[24ma di agosto]] [[2014]]<br>(uniono di militisti komandita dal generalo [[Prayut Chan-o-cha]]) |- | 29 | [[Arkivo:Prayuth 2018 cropped.jpg|50px]] | Generalo [[Prayut Chan-o-cha]] | [[24ma di agosto]] [[2014]] | nun |} == Videz anke == * [[Listo pri monarki di Tailando]] [[Kategorio:Chefministri di Tailando| ]] ptua7le230yf39q4g5hcjxc7ulj3k0u 0 36124 994264 991170 2022-08-04T15:16:01Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki [[Arkivo:Coat of arms of Kazakhstan.svg|thumb|200px|Blazono di Kazakstan.]] Yen la '''listo pri [[chefministro|chefministri]] di [[Kazakstan]]''', pos la kreado di ta ofico, ye la [[14ma di oktobro]] [[1991]]. {{Surskriburo|#00AFCA|Populala Uniono dil uneso di Kazakstan / ''Otan'' / ''Nur Otan''|border=1px solid #AAAAAA}} {{Surskriburo|lightgray| ne havis |border=1px solid #AAAAAA}} {| class="wikitable" |- ! # ! Imajo ! Nomo<br><small>(Nasko–Morto)</small> ! colspan=2|Guvernisteso ! Partiso ! Prezidanto di la Republiko di Kazakstan<br><small>(1. Guvernisteso)</small><br><small>(2. Partiso)</small> |- ! style="background:lightgray;"| 1 | [[Arkivo:Ne havas libera imajo.svg|60px]] | [[Sergey Tereshchenko]]<br><small>(1951–)</small> | [[14ma di oktobro]] [[1991]] | [[12ma di oktobro]] [[1994]] | ne havis ! rowspan=10|[[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]]<br>[[Arkivo:Nursultan Nazarbayev 27092007.jpg|100px|center]]<br><small>(1. [[24ma di aprilo]] [[1990]] - [[20ma di marto]] [[2019]])</small><br><small>2. Komunista partiso di Kazakstan (til 1991);<br>ne havis (1991–1999);<br>''Otan''/''Nur Otan'' (pos 1999)</small> |- ! style="background:#00AFCA;"| 2 | [[Arkivo:Akezhan_Kazhegeldin.jpg|60px]] | [[Akezhan Kazhegeldin]]<br><small>(1952–)</small> | [[12ma di oktobro]] [[1994]] | [[10ma di oktobro]] [[1997]] | Populala Uniono dil uneso di Kazakstan |- ! style="background:#00AFCA;"| 3 | [[Arkivo:Ne havas libera imajo.svg|60px]] | [[Nurlan Balgimbayev]]<br><small>(1947–2015)</small> | [[10ma di oktobro]] [[1997]] | [[1ma di oktobro]] [[1999]] | Populala Uniono dil uneso di Kazakstan |- ! style="background:#00AFCA;"| 4 | [[Arkivo:Tokaev.jpg|60px]] | [[Kassym-Jomart Tokayev]]<br><small>(1953–)</small> | [[1ma di oktobro]] [[1999]] | [[28ma di januaro]] [[2002]] | ''Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 5 | [[Arkivo:Imangali Tasmagambetov.jpg|60px]] | [[Imangali Tasmagambetov]]<br><small>(1956–)</small> | [[28ma di januaro]] [[2002]] | [[13ma di junio]] [[2003]] | ''Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 6 | [[Arkivo:Daniyal Akhmetov.jpg|60px]] | [[Daniyal Akhmetov]]<br><small>(1954–)</small> | [[13ma di junio]] [[2003]] | [[10ma di januaro]] [[2007]] | ''Otan'' (2003–2004)<br>↓<br>''Nur Otan'' (2004–2007) |- ! style="background:#00AFCA;"| 7 | [[Arkivo:Karim Massimov 2012.jpg|60px]] | [[Karim Masimov]]<br><small>(1965–)</small> | [[10ma di januaro]] [[2007]] | [[24ma di septembro]] [[2012]] | ''Nur Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 8 | [[Arkivo:Serik_Ahmetov.jpg|60px]] | [[Serik Akhmetov]]<br><small>(1958–)</small> | [[24ma di septembro]] [[2012]] | [[2ma di aprilo]] [[2014]] | ''Nur Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| (7) | [[Arkivo:Karim Massimov 2012.jpg|60px]] | [[Karim Masimov]]<br><small>(1965–)</small> | [[2ma di aprilo]] [[2014]] | [[8ma di septembro]] [[2016]] | ''Nur Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 9 | [[Arkivo:Bakytzhan_Sagintayev_(2018-11-01).jpg|60px]] | [[Bakhytzhan Sagintayev]]<br><small>(1963–)</small> | [[8ma di septembro]] [[2016]] | [[21ma di februaro]] [[2019]] | ''Nur Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 10 |[[Arkivo:Аскар Узакпаевич Мамин.jpg|60px]] |[[Askar Mamin]]<br><small>(1965–)</small> | [[21ma di februaro]] [[2019]]<ref>{{Cite web|url=https://www.rferl.org/a/kazakh-government-resigns-nazarbaev/29783173.html|title=Kazakh Government Resigns After Nazarbaev Says They Must Go|website=RadioFreeEurope/RadioLiberty|language=en|access-date=21ma di februaro 2019}}</ref> | [[5ma di januaro]] [[2022]] | ''Nur Otan'' ! rowspan=10|[[Kassym-Jomart Tokayev]] [[Arkivo:Tokaev.jpg|60px|center]]<br><small>(1. [[20ma di marto]] [[2019]]-) |- ! style="background:#00AFCA;"| 11 |[[Arkivo:Älihan Smaiylov (2022-01-24) (cropped).jpg|60px]] |[[Alihan Smailov]]<br><small>(1972–)</small> | [[5ma di januaro]] [[2022]] | nun | ''Nur Otan'' |} == Referi == {{reflist}} == Videz anke == * [[Listo pri prezidanti di Kazakstan|Prezidanto di Kazakstan]] == Extera ligilo == * [http://kz.government.kz/ Oficala pagino] [[Kategorio:Chefministri di Kazakstan| ]] kcxlgr9rm5045xnd31wxtmnbyve235o 994280 994264 2022-08-04T15:27:27Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki [[Arkivo:Coat of arms of Kazakhstan.svg|thumb|200px|Blazono di Kazakstan.]] Yen la '''listo pri [[chefministro|chefministri]] di [[Kazakstan]]''', pos la kreado di ta ofico, ye la [[14ma di oktobro]] [[1991]]. {{Surskriburo|#00AFCA|Populala Uniono dil uneso di Kazakstan / ''Otan'' / ''Nur Otan''|border=1px solid #AAAAAA}} {{Surskriburo|lightgray| ne havis |border=1px solid #AAAAAA}} {| class="wikitable" |- ! # ! Imajo ! Nomo<br><small>(Nasko–Morto)</small> ! colspan=2|Guvernisteso ! Partiso ! Prezidanto di la Republiko di Kazakstan<br><small>(1. Guvernisteso)</small><br><small>(2. Partiso)</small> |- ! style="background:lightgray;"| 1 | [[Arkivo:Ne havas libera imajo.svg|60px]] | [[Sergey Tereshchenko]]<br><small>(1951–)</small> | [[14ma di oktobro]] [[1991]] | [[12ma di oktobro]] [[1994]] | ne havis ! rowspan=10|[[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]]<br>[[Arkivo:Nursultan Nazarbayev 27092007.jpg|100px|center]]<br><small>(1. [[24ma di aprilo]] [[1990]] - [[20ma di marto]] [[2019]])</small><br><small>2. Komunista partiso di Kazakstan (til 1991);<br>ne havis (1991–1999);<br>''Otan''/''Nur Otan'' (pos 1999)</small> |- ! style="background:#00AFCA;"| 2 | [[Arkivo:Akezhan_Kazhegeldin.jpg|60px]] | [[Akezhan Kazhegeldin]]<br><small>(1952–)</small> | [[12ma di oktobro]] [[1994]] | [[10ma di oktobro]] [[1997]] | Populala Uniono dil uneso di Kazakstan |- ! style="background:#00AFCA;"| 3 | [[Arkivo:Ne havas libera imajo.svg|60px]] | [[Nurlan Balgimbayev]]<br><small>(1947–2015)</small> | [[10ma di oktobro]] [[1997]] | [[1ma di oktobro]] [[1999]] | Populala Uniono dil uneso di Kazakstan |- ! style="background:#00AFCA;"| 4 | [[Arkivo:Tokaev.jpg|60px]] | [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]]<br><small>(1953–)</small> | [[1ma di oktobro]] [[1999]] | [[28ma di januaro]] [[2002]] | ''Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 5 | [[Arkivo:Imangali Tasmagambetov.jpg|60px]] | [[Imangali Tasmagambetov]]<br><small>(1956–)</small> | [[28ma di januaro]] [[2002]] | [[13ma di junio]] [[2003]] | ''Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 6 | [[Arkivo:Daniyal Akhmetov.jpg|60px]] | [[Daniyal Akhmetov]]<br><small>(1954–)</small> | [[13ma di junio]] [[2003]] | [[10ma di januaro]] [[2007]] | ''Otan'' (2003–2004)<br>↓<br>''Nur Otan'' (2004–2007) |- ! style="background:#00AFCA;"| 7 | [[Arkivo:Karim Massimov 2012.jpg|60px]] | [[Karim Masimov]]<br><small>(1965–)</small> | [[10ma di januaro]] [[2007]] | [[24ma di septembro]] [[2012]] | ''Nur Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 8 | [[Arkivo:Serik_Ahmetov.jpg|60px]] | [[Serik Akhmetov]]<br><small>(1958–)</small> | [[24ma di septembro]] [[2012]] | [[2ma di aprilo]] [[2014]] | ''Nur Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| (7) | [[Arkivo:Karim Massimov 2012.jpg|60px]] | [[Karim Masimov]]<br><small>(1965–)</small> | [[2ma di aprilo]] [[2014]] | [[8ma di septembro]] [[2016]] | ''Nur Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 9 | [[Arkivo:Bakytzhan_Sagintayev_(2018-11-01).jpg|60px]] | [[Bakhytzhan Sagintayev]]<br><small>(1963–)</small> | [[8ma di septembro]] [[2016]] | [[21ma di februaro]] [[2019]] | ''Nur Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 10 |[[Arkivo:Аскар Узакпаевич Мамин.jpg|60px]] |[[Askar Mamin]]<br><small>(1965–)</small> | [[21ma di februaro]] [[2019]]<ref>{{Cite web|url=https://www.rferl.org/a/kazakh-government-resigns-nazarbaev/29783173.html|title=Kazakh Government Resigns After Nazarbaev Says They Must Go|website=RadioFreeEurope/RadioLiberty|language=en|access-date=21ma di februaro 2019}}</ref> | [[5ma di januaro]] [[2022]] | ''Nur Otan'' ! rowspan=10|[[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]] [[Arkivo:Tokaev.jpg|60px|center]]<br><small>(1. [[20ma di marto]] [[2019]]-) |- ! style="background:#00AFCA;"| 11 |[[Arkivo:Älihan Smaiylov (2022-01-24) (cropped).jpg|60px]] |[[Alihan Smailov]]<br><small>(1972–)</small> | [[5ma di januaro]] [[2022]] | nun | ''Nur Otan'' |} == Referi == {{reflist}} == Videz anke == * [[Listo pri prezidanti di Kazakstan|Prezidanto di Kazakstan]] == Extera ligilo == * [http://kz.government.kz/ Oficala pagino] [[Kategorio:Chefministri di Kazakstan| ]] fy4dxws9m01zplj21eit59v5z8ff866 994297 994280 2022-08-05T10:17:40Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki [[Arkivo:Coat of arms of Kazakhstan.svg|thumb|200px|Blazono di Kazakstan.]] Yen la '''listo pri [[chefministro|chefministri]] di [[Kazakstan]]''', pos la kreado di ta ofico, ye la [[14ma di oktobro]] [[1991]]. {{Surskriburo|#00AFCA|Populala Uniono dil uneso di Kazakstan / ''Otan'' / ''Nur Otan''|border=1px solid #AAAAAA}} {{Surskriburo|lightgray| ne havis |border=1px solid #AAAAAA}} {| class="wikitable" |- ! # ! Imajo ! Nomo<br><small>(Nasko–Morto)</small> ! colspan=2|Guvernisteso ! Partiso ! Prezidanto di la Republiko di Kazakstan<br><small>(1. Guvernisteso)</small><br><small>(2. Partiso)</small> |- ! style="background:lightgray;"| 1 | [[Arkivo:Ne havas libera imajo.svg|60px]] | [[Sergey Tereshchenko]]<br><small>(1951–)</small> | [[14ma di oktobro]] [[1991]] | [[12ma di oktobro]] [[1994]] | ne havis ! rowspan=10|[[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]]<br>[[Arkivo:Nursultan Nazarbayev 27092007.jpg|100px|center]]<br><small>(1. [[24ma di aprilo]] [[1990]] - [[20ma di marto]] [[2019]])</small><br><small>2. Komunista partiso di Kazakstan (til 1991);<br>ne havis (1991–1999);<br>''Otan''/''Nur Otan'' (pos 1999)</small> |- ! style="background:#00AFCA;"| 2 | [[Arkivo:Akezhan_Kazhegeldin.jpg|60px]] | [[Akezhan Kazhegeldin]]<br><small>(1952–)</small> | [[12ma di oktobro]] [[1994]] | [[10ma di oktobro]] [[1997]] | Populala Uniono dil uneso di Kazakstan |- ! style="background:#00AFCA;"| 3 | [[Arkivo:Ne havas libera imajo.svg|60px]] | [[Nurlan Balgimbayev]]<br><small>(1947–2015)</small> | [[10ma di oktobro]] [[1997]] | [[1ma di oktobro]] [[1999]] | Populala Uniono dil uneso di Kazakstan |- ! style="background:#00AFCA;"| 4 | [[Arkivo:Tokaev.jpg|60px]] | [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]]<br><small>(1953–)</small> | [[1ma di oktobro]] [[1999]] | [[28ma di januaro]] [[2002]] | ''Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 5 | [[Arkivo:Imangali Tasmagambetov.jpg|60px]] | [[Imangali Tasmagambetov]]<br><small>(1956–)</small> | [[28ma di januaro]] [[2002]] | [[13ma di junio]] [[2003]] | ''Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 6 | [[Arkivo:Daniyal Akhmetov.jpg|60px]] | [[Daniyal Akhmetov]]<br><small>(1954–)</small> | [[13ma di junio]] [[2003]] | [[10ma di januaro]] [[2007]] | ''Otan'' (2003–2004)<br>↓<br>''Nur Otan'' (2004–2007) |- ! style="background:#00AFCA;"| 7 | [[Arkivo:Karim Massimov 2012.jpg|60px]] | [[Karim Masimov]]<br><small>(1965–)</small> | [[10ma di januaro]] [[2007]] | [[24ma di septembro]] [[2012]] | ''Nur Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 8 | [[Arkivo:Serik_Ahmetov.jpg|60px]] | [[Serik Akhmetov]]<br><small>(1958–)</small> | [[24ma di septembro]] [[2012]] | [[2ma di aprilo]] [[2014]] | ''Nur Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| (7) | [[Arkivo:Karim Massimov 2012.jpg|60px]] | [[Karim Masimov]]<br><small>(1965–)</small> | [[2ma di aprilo]] [[2014]] | [[8ma di septembro]] [[2016]] | ''Nur Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 9 | [[Arkivo:Bakytzhan_Sagintayev_(2018-11-01).jpg|60px]] | [[Bakhytzhan Sagintayev]]<br><small>(1963–)</small> | [[8ma di septembro]] [[2016]] | [[21ma di februaro]] [[2019]] | ''Nur Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 10 |[[Arkivo:Аскар Узакпаевич Мамин.jpg|60px]] |[[Askar Mamin]]<br><small>(1965–)</small> | [[21ma di februaro]] [[2019]]<ref>{{Cite web|url=https://www.rferl.org/a/kazakh-government-resigns-nazarbaev/29783173.html|title=Kazakh Government Resigns After Nazarbaev Says They Must Go|website=RadioFreeEurope/RadioLiberty|language=en|access-date=21ma di februaro 2019}}</ref> | [[5ma di januaro]] [[2022]] | ''Nur Otan'' ! rowspan=10|[[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]] [[Arkivo:Tokaev.jpg|60px|center]]<br><small>(1. [[20ma di marto]] [[2019]]-) |- ! style="background:#00AFCA;"| 11 |[[Arkivo:Älihan Smaiylov (2022-01-24) (cropped).jpg|60px]] |[[Älïxan Asxanulı Smaýılov|Älïxan Smaýılov]]<br><small>(1972–)</small> | [[5ma di januaro]] [[2022]] | nun | ''Nur Otan'' |} == Referi == {{reflist}} == Videz anke == * [[Listo pri prezidanti di Kazakstan|Prezidanto di Kazakstan]] == Extera ligilo == * [http://kz.government.kz/ Oficala pagino] [[Kategorio:Chefministri di Kazakstan| ]] 1fvrn0b9v9kc1sxb594on8rqijbtalc 994305 994297 2022-08-05T10:51:23Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki [[Arkivo:Coat of arms of Kazakhstan.svg|thumb|200px|Blazono di Kazakstan.]] Yen la '''listo pri [[chefministro|chefministri]] di [[Kazakstan]]''', pos la kreado di ta ofico, ye la [[14ma di oktobro]] [[1991]]. {{Surskriburo|#00AFCA|Populala Uniono dil uneso di Kazakstan / ''Otan'' / ''Nur Otan''|border=1px solid #AAAAAA}} {{Surskriburo|lightgray| ne havis |border=1px solid #AAAAAA}} {| class="wikitable" |- ! # ! Imajo ! Nomo<br><small>(Nasko–Morto)</small> ! colspan=2|Guvernisteso ! Partiso ! Prezidanto di la Republiko di Kazakstan<br><small>(1. Guvernisteso)</small><br><small>(2. Partiso)</small> |- ! style="background:lightgray;"| 1 | [[Arkivo:Ne havas libera imajo.svg|60px]] | [[Sergey Tereshchenko]]<br><small>(1951–)</small> | [[14ma di oktobro]] [[1991]] | [[12ma di oktobro]] [[1994]] | ne havis ! rowspan=10|[[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]]<br>[[Arkivo:Nursultan Nazarbayev 27092007.jpg|100px|center]]<br><small>(1. [[24ma di aprilo]] [[1990]] - [[20ma di marto]] [[2019]])</small><br><small>2. Komunista partiso di Kazakstan (til 1991);<br>ne havis (1991–1999);<br>''Otan''/''Nur Otan'' (pos 1999)</small> |- ! style="background:#00AFCA;"| 2 | [[Arkivo:Akezhan_Kazhegeldin.jpg|60px]] | [[Akezhan Kazhegeldin]]<br><small>(1952–)</small> | [[12ma di oktobro]] [[1994]] | [[10ma di oktobro]] [[1997]] | Populala Uniono dil uneso di Kazakstan |- ! style="background:#00AFCA;"| 3 | [[Arkivo:Ne havas libera imajo.svg|60px]] | [[Nurlan Balgimbayev]]<br><small>(1947–2015)</small> | [[10ma di oktobro]] [[1997]] | [[1ma di oktobro]] [[1999]] | Populala Uniono dil uneso di Kazakstan |- ! style="background:#00AFCA;"| 4 | [[Arkivo:Tokaev.jpg|60px]] | [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]]<br><small>(1953–)</small> | [[1ma di oktobro]] [[1999]] | [[28ma di januaro]] [[2002]] | ''Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 5 | [[Arkivo:Imangali Tasmagambetov.jpg|60px]] | [[Imangali Tasmagambetov]]<br><small>(1956–)</small> | [[28ma di januaro]] [[2002]] | [[13ma di junio]] [[2003]] | ''Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 6 | [[Arkivo:Daniyal Akhmetov.jpg|60px]] | [[Daniyal Akhmetov]]<br><small>(1954–)</small> | [[13ma di junio]] [[2003]] | [[10ma di januaro]] [[2007]] | ''Otan'' (2003–2004)<br>↓<br>''Nur Otan'' (2004–2007) |- ! style="background:#00AFCA;"| 7 | [[Arkivo:Karim Massimov 2012.jpg|60px]] | [[Karim Masimov]]<br><small>(1965–)</small> | [[10ma di januaro]] [[2007]] | [[24ma di septembro]] [[2012]] | ''Nur Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 8 | [[Arkivo:Serik_Ahmetov.jpg|60px]] | [[Serik Akhmetov]]<br><small>(1958–)</small> | [[24ma di septembro]] [[2012]] | [[2ma di aprilo]] [[2014]] | ''Nur Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| (7) | [[Arkivo:Karim Massimov 2012.jpg|60px]] | [[Karim Masimov]]<br><small>(1965–)</small> | [[2ma di aprilo]] [[2014]] | [[8ma di septembro]] [[2016]] | ''Nur Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 9 | [[Arkivo:Bakytzhan_Sagintayev_(2018-11-01).jpg|60px]] | [[Bakhytzhan Sagintayev]]<br><small>(1963–)</small> | [[8ma di septembro]] [[2016]] | [[21ma di februaro]] [[2019]] | ''Nur Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 10 |[[Arkivo:Аскар Узакпаевич Мамин.jpg|60px]] |[[Asqar Uzaqbaýulı Mamïn|Asqar Mamïn]]<br><small>(1965–)</small> | [[21ma di februaro]] [[2019]]<ref>{{Cite web|url=https://www.rferl.org/a/kazakh-government-resigns-nazarbaev/29783173.html|title=Kazakh Government Resigns After Nazarbaev Says They Must Go|website=RadioFreeEurope/RadioLiberty|language=en|access-date=21ma di februaro 2019}}</ref> | [[5ma di januaro]] [[2022]] | ''Nur Otan'' ! rowspan=10|[[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]] [[Arkivo:Tokaev.jpg|60px|center]]<br><small>(1. [[20ma di marto]] [[2019]]-) |- ! style="background:#00AFCA;"| 11 |[[Arkivo:Älihan Smaiylov (2022-01-24) (cropped).jpg|60px]] |[[Älïxan Asxanulı Smaýılov|Älïxan Smaýılov]]<br><small>(1972–)</small> | [[5ma di januaro]] [[2022]] | nun | ''Nur Otan'' |} == Referi == {{reflist}} == Videz anke == * [[Listo pri prezidanti di Kazakstan|Prezidanto di Kazakstan]] == Extera ligilo == * [http://kz.government.kz/ Oficala pagino] [[Kategorio:Chefministri di Kazakstan| ]] c50yaisfu97civr3kidyivsdgoe6rj9 994315 994305 2022-08-05T10:58:04Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki [[Arkivo:Coat of arms of Kazakhstan.svg|thumb|200px|Blazono di Kazakstan.]] Yen la '''listo pri [[chefministro|chefministri]] di [[Kazakstan]]''', pos la kreado di ta ofico, ye la [[14ma di oktobro]] [[1991]]. {{Surskriburo|#00AFCA|Populala Uniono dil uneso di Kazakstan / ''Otan'' / ''Nur Otan''|border=1px solid #AAAAAA}} {{Surskriburo|lightgray| ne havis |border=1px solid #AAAAAA}} {| class="wikitable" |- ! # ! Imajo ! Nomo<br><small>(Nasko–Morto)</small> ! colspan=2|Guvernisteso ! Partiso ! Prezidanto di la Republiko di Kazakstan<br><small>(1. Guvernisteso)</small><br><small>(2. Partiso)</small> |- ! style="background:lightgray;"| 1 | [[Arkivo:Ne havas libera imajo.svg|60px]] | [[Sergey Tereshchenko]]<br><small>(1951–)</small> | [[14ma di oktobro]] [[1991]] | [[12ma di oktobro]] [[1994]] | ne havis ! rowspan=10|[[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]]<br>[[Arkivo:Nursultan Nazarbayev 27092007.jpg|100px|center]]<br><small>(1. [[24ma di aprilo]] [[1990]] - [[20ma di marto]] [[2019]])</small><br><small>2. Komunista partiso di Kazakstan (til 1991);<br>ne havis (1991–1999);<br>''Otan''/''Nur Otan'' (pos 1999)</small> |- ! style="background:#00AFCA;"| 2 | [[Arkivo:Akezhan_Kazhegeldin.jpg|60px]] | [[Akezhan Kazhegeldin]]<br><small>(1952–)</small> | [[12ma di oktobro]] [[1994]] | [[10ma di oktobro]] [[1997]] | Populala Uniono dil uneso di Kazakstan |- ! style="background:#00AFCA;"| 3 | [[Arkivo:Ne havas libera imajo.svg|60px]] | [[Nurlan Balgimbayev]]<br><small>(1947–2015)</small> | [[10ma di oktobro]] [[1997]] | [[1ma di oktobro]] [[1999]] | Populala Uniono dil uneso di Kazakstan |- ! style="background:#00AFCA;"| 4 | [[Arkivo:Tokaev.jpg|60px]] | [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]]<br><small>(1953–)</small> | [[1ma di oktobro]] [[1999]] | [[28ma di januaro]] [[2002]] | ''Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 5 | [[Arkivo:Imangali Tasmagambetov.jpg|60px]] | [[Imangali Tasmagambetov]]<br><small>(1956–)</small> | [[28ma di januaro]] [[2002]] | [[13ma di junio]] [[2003]] | ''Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 6 | [[Arkivo:Daniyal Akhmetov.jpg|60px]] | [[Daniyal Akhmetov]]<br><small>(1954–)</small> | [[13ma di junio]] [[2003]] | [[10ma di januaro]] [[2007]] | ''Otan'' (2003–2004)<br>↓<br>''Nur Otan'' (2004–2007) |- ! style="background:#00AFCA;"| 7 | [[Arkivo:Karim Massimov 2012.jpg|60px]] | [[Karim Masimov]]<br><small>(1965–)</small> | [[10ma di januaro]] [[2007]] | [[24ma di septembro]] [[2012]] | ''Nur Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 8 | [[Arkivo:Serik_Ahmetov.jpg|60px]] | [[Serik Akhmetov]]<br><small>(1958–)</small> | [[24ma di septembro]] [[2012]] | [[2ma di aprilo]] [[2014]] | ''Nur Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| (7) | [[Arkivo:Karim Massimov 2012.jpg|60px]] | [[Karim Masimov]]<br><small>(1965–)</small> | [[2ma di aprilo]] [[2014]] | [[8ma di septembro]] [[2016]] | ''Nur Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 9 | [[Arkivo:Bakytzhan_Sagintayev_(2018-11-01).jpg|60px]] | [[Baqıtjan Äbdirulı Sağıntayev|Baqıtjan Sağıntayev]]<br><small>(1963–)</small> | [[8ma di septembro]] [[2016]] | [[21ma di februaro]] [[2019]] | ''Nur Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 10 |[[Arkivo:Аскар Узакпаевич Мамин.jpg|60px]] |[[Asqar Uzaqbaýulı Mamïn|Asqar Mamïn]]<br><small>(1965–)</small> | [[21ma di februaro]] [[2019]]<ref>{{Cite web|url=https://www.rferl.org/a/kazakh-government-resigns-nazarbaev/29783173.html|title=Kazakh Government Resigns After Nazarbaev Says They Must Go|website=RadioFreeEurope/RadioLiberty|language=en|access-date=21ma di februaro 2019}}</ref> | [[5ma di januaro]] [[2022]] | ''Nur Otan'' ! rowspan=10|[[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]] [[Arkivo:Tokaev.jpg|60px|center]]<br><small>(1. [[20ma di marto]] [[2019]]-) |- ! style="background:#00AFCA;"| 11 |[[Arkivo:Älihan Smaiylov (2022-01-24) (cropped).jpg|60px]] |[[Älïxan Asxanulı Smaýılov|Älïxan Smaýılov]]<br><small>(1972–)</small> | [[5ma di januaro]] [[2022]] | nun | ''Nur Otan'' |} == Referi == {{reflist}} == Videz anke == * [[Listo pri prezidanti di Kazakstan|Prezidanto di Kazakstan]] == Extera ligilo == * [http://kz.government.kz/ Oficala pagino] [[Kategorio:Chefministri di Kazakstan| ]] maj35a01qyyrinulcz9i32f4woeredv 994323 994315 2022-08-05T11:05:41Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki [[Arkivo:Coat of arms of Kazakhstan.svg|thumb|200px|Blazono di Kazakstan.]] Yen la '''listo pri [[chefministro|chefministri]] di [[Kazakstan]]''', pos la kreado di ta ofico, ye la [[14ma di oktobro]] [[1991]]. {{Surskriburo|#00AFCA|Populala Uniono dil uneso di Kazakstan / ''Otan'' / ''Nur Otan''|border=1px solid #AAAAAA}} {{Surskriburo|lightgray| ne havis |border=1px solid #AAAAAA}} {| class="wikitable" |- ! # ! Imajo ! Nomo<br><small>(Nasko–Morto)</small> ! colspan=2|Guvernisteso ! Partiso ! Prezidanto di la Republiko di Kazakstan<br><small>(1. Guvernisteso)</small><br><small>(2. Partiso)</small> |- ! style="background:lightgray;"| 1 | [[Arkivo:Ne havas libera imajo.svg|60px]] | [[Sergey Tereshchenko]]<br><small>(1951–)</small> | [[14ma di oktobro]] [[1991]] | [[12ma di oktobro]] [[1994]] | ne havis ! rowspan=10|[[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]]<br>[[Arkivo:Nursultan Nazarbayev 27092007.jpg|100px|center]]<br><small>(1. [[24ma di aprilo]] [[1990]] - [[20ma di marto]] [[2019]])</small><br><small>2. Komunista partiso di Kazakstan (til 1991);<br>ne havis (1991–1999);<br>''Otan''/''Nur Otan'' (pos 1999)</small> |- ! style="background:#00AFCA;"| 2 | [[Arkivo:Akezhan_Kazhegeldin.jpg|60px]] | [[Akezhan Kazhegeldin]]<br><small>(1952–)</small> | [[12ma di oktobro]] [[1994]] | [[10ma di oktobro]] [[1997]] | Populala Uniono dil uneso di Kazakstan |- ! style="background:#00AFCA;"| 3 | [[Arkivo:Ne havas libera imajo.svg|60px]] | [[Nurlan Balgimbayev]]<br><small>(1947–2015)</small> | [[10ma di oktobro]] [[1997]] | [[1ma di oktobro]] [[1999]] | Populala Uniono dil uneso di Kazakstan |- ! style="background:#00AFCA;"| 4 | [[Arkivo:Tokaev.jpg|60px]] | [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]]<br><small>(1953–)</small> | [[1ma di oktobro]] [[1999]] | [[28ma di januaro]] [[2002]] | ''Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 5 | [[Arkivo:Imangali Tasmagambetov.jpg|60px]] | [[Imangali Tasmagambetov]]<br><small>(1956–)</small> | [[28ma di januaro]] [[2002]] | [[13ma di junio]] [[2003]] | ''Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 6 | [[Arkivo:Daniyal Akhmetov.jpg|60px]] | [[Daniyal Akhmetov]]<br><small>(1954–)</small> | [[13ma di junio]] [[2003]] | [[10ma di januaro]] [[2007]] | ''Otan'' (2003–2004)<br>↓<br>''Nur Otan'' (2004–2007) |- ! style="background:#00AFCA;"| 7 | [[Arkivo:Karim Massimov 2012.jpg|60px]] | [[Kärim Qajımqanulı Mäsimov|Kärim Mäsimov]]<br><small>(1965–)</small> | [[10ma di januaro]] [[2007]] | [[24ma di septembro]] [[2012]] | ''Nur Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 8 | [[Arkivo:Serik_Ahmetov.jpg|60px]] | [[Serik Akhmetov]]<br><small>(1958–)</small> | [[24ma di septembro]] [[2012]] | [[2ma di aprilo]] [[2014]] | ''Nur Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| (7) | [[Arkivo:Karim Massimov 2012.jpg|60px]] | [[Kärim Qajımqanulı Mäsimov|Kärim Mäsimov]]<br><small>(1965–)</small> | [[2ma di aprilo]] [[2014]] | [[8ma di septembro]] [[2016]] | ''Nur Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 9 | [[Arkivo:Bakytzhan_Sagintayev_(2018-11-01).jpg|60px]] | [[Baqıtjan Äbdirulı Sağıntayev|Baqıtjan Sağıntayev]]<br><small>(1963–)</small> | [[8ma di septembro]] [[2016]] | [[21ma di februaro]] [[2019]] | ''Nur Otan'' |- ! style="background:#00AFCA;"| 10 |[[Arkivo:Аскар Узакпаевич Мамин.jpg|60px]] |[[Asqar Uzaqbaýulı Mamïn|Asqar Mamïn]]<br><small>(1965–)</small> | [[21ma di februaro]] [[2019]]<ref>{{Cite web|url=https://www.rferl.org/a/kazakh-government-resigns-nazarbaev/29783173.html|title=Kazakh Government Resigns After Nazarbaev Says They Must Go|website=RadioFreeEurope/RadioLiberty|language=en|access-date=21ma di februaro 2019}}</ref> | [[5ma di januaro]] [[2022]] | ''Nur Otan'' ! rowspan=10|[[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]] [[Arkivo:Tokaev.jpg|60px|center]]<br><small>(1. [[20ma di marto]] [[2019]]-) |- ! style="background:#00AFCA;"| 11 |[[Arkivo:Älihan Smaiylov (2022-01-24) (cropped).jpg|60px]] |[[Älïxan Asxanulı Smaýılov|Älïxan Smaýılov]]<br><small>(1972–)</small> | [[5ma di januaro]] [[2022]] | nun | ''Nur Otan'' |} == Referi == {{reflist}} == Videz anke == * [[Listo pri prezidanti di Kazakstan|Prezidanto di Kazakstan]] == Extera ligilo == * [http://kz.government.kz/ Oficala pagino] [[Kategorio:Chefministri di Kazakstan| ]] ivd8pay2dor4mlguusvr5py1t3mjnt3 0 36743 994265 994131 2022-08-04T15:16:46Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{21ma yarcento}} La [[yaro]] '''2019''' (MMXIX per Romala algarismi) esis ordinara yaro komencinta ye [[mardio]] segun [[Gregoriala kalendario]]. Ol esis la 19ma [[yaro]] di la triesma yarmilo, la 19ma yaro di la [[21ma yarcento]], e la 10ma yaro di la [[yari 2010a]]. L'[[Unionita Nacioni]] deklaris 2019 l'Internaciona yaro pri la [[Periodala tabelo]], memoriganta la 150ma aniversario di lua kreado, da [[Dmitri Mendeleyev]]. Ca yaro, la mondo komencis atencigar pri la serioza incendii en [[Brazilia]], [[Afrika]], [[Siberia]] ed [[Indonezia]] dum la monati [[agosto]] e [[septembro]], qui destruktis centi di [[quadrata kilometro|quadrata kilometri]] di foresti e kreis granda nubi di fumo kovranta centi di kilometri. Segun informo dil Nacionala Instituto pri Kosmala Inquesti (Portugalane: ''Instituto Nacional de Pesquisas Espaciais'' - INPE) de [[Brazilia]], til la 20ma di agosto eventis plu kam 36 mil incendii en Amazoniana foresto.<ref>{{Extera ligilo|url=https://edition.cnn.com/2019/08/21/americas/amazon-rainforest-fire-intl-hnk-trnd/index.html |titulo=Brazil's Amazon rainforest is burning at a record rate, research center says|editero=CNN.com|publikigita ye=22ma di agosto 2019 |vidita ye= 25ma di agosto 2019|idiomo={{en}}}}</ref> En [[Afrika]] existis plu kam 10.000 aktiva incendii en agosto, segun analizo di imaji da [[NASA]].<ref>{{Extera ligilo|titulo=A África arde ainda mais do que a Amazônia|editero=El País|publikigita ye=29ma di agosto 2019|vidita ye= 14ma di septembro 2019|idiomo={{pt}} |url=https://brasil.elpais.com/brasil/2019/08/28/internacional/1566978341_414043.html}}</ref> Segun ''Greenpeace Russia'', l'areo brulata da forestala fairi en [[Rusia]] kovras 4,3 milion hektari.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.euronews.com/2019/08/07/two-months-on-siberia-s-raging-wildfires-are-visible-from-space|titulo=Two months on, Siberia's raging wildfires are visible from space|editero=Euronews|publikigita ye=8ma di agosto 2019|vidita ye= 25ma di agosto 2019|idiomo={{en}}}}</ref> En [[Kalimantan]] e [[Sumatra]], [[Indonezia]], incendii ja destruktabis plu kam 930 mil hektari di foresti, segun informi publikigita ye la 12ma di septembro ca yaro. Vicina landi, [[Malaizia]] e [[Singapur]] afektesis da la fumo.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Indonesian forests are burning, and Malaysia and Singapore are choking on the fumes |url=https://edition.cnn.com/2019/09/11/asia/malaysia-singapore-pollution-intl-hnk/index.html |editero=CNN.com|publikigita ye=12ma di septembro 2019|vidita ye= 14ma di septembro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> En la sudo di [[Australia]] ([[Nova Suda Wals]], [[Sud-Australia]] e [[Quinslando]]) l'incendii komencis en agosto, e til la 21ma di decembro, plu kam 3 milion hektari e plu kam 700 domi destruktabis. L'incendii produktis adminime 9 morti,<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.smh.com.au/national/nsw/more-than-720-homes-lost-in-nsw-fires-as-sydney-told-to-brace-for-huge-losses-20191211-p53iv5.html|titulo=More than 720 homes lost in NSW fires as Sydney told to brace for huge losses|publikigita ye=10ma di decembro 2019|editero=The Sydney Morning Herald|idiomo={{en}}|vidita ye= 12ma di decembro 2019}}</ref><ref name=Dec21ADL>https://www.theguardian.com/australia-news/2019/dec/21/australian-bushfires-death-toll-rises-as-temperatures-soar-in-severe-heatwave</ref> e pluforteskis pro l'alta temperaturi. La rezidui del incendii transportesis 2 mil km tra l'atmosfero e kovris glacieri en [[Nova-Zelando]].<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.revistaplaneta.com.br/fogo-na-australia-esta-tingindo-de-rosa-geleiras-na-nova-zelandia/|titulo=Fogo na Austrália está tingindo de rosa geleiras na Nova Zelândia|editero=Revista Planeta|publikigita ye=6ma di decembro 2019|vidita ye= 24ma di decembro 2019|language{{pt}}}}</ref> Satelita fotografuri deskovris en septembro gandega maso di varma oceanala aquo en norda [[Pacifiko]], iranta de sudal [[Kalifornia]] til [[Alaska]].<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.latimes.com/environment/story/2019-09-05/second-blob-may-be-coming |titulo=A giant mass of warm water off the Pacific Coast could rival ‘the blob’ of 2014-15|editero=Los Angeles Times|publikigita ye=5ma di septembro 2019|vidita ye= 30ma di septembro 2019}}</ref>. En decembro, altra maso di varma aquo, Angle surnomizita "the blob", qua aparis proxim [[Nova-Zelando]] komencis translojar su tra suda Pacifiko, vers [[Sud-Amerika]].<ref>{{Extera ligilo|titulo=WARM 'BLOB' OF HOT WATER BIGGER THAN TEXAS HEADING TOWARDS SOUTH AMERICA|url=https://www.newsweek.com/warm-blob-hot-water-bigger-texas-heading-towards-south-america-1479355|editero=Newsweek|publikigita ye=27ma di decembro 2019}}</ref> On kredas ke ol povas produktar grandega influo en la klimato di la kontinento. == Eventi == === Januaro === * [[1ma di januaro|1ma]] - [[Jair Bolsonaro]] asumas la prezidanteso di Brazilia. * 1ma - [[Katar]] ekiras [[ONEP]]. * 1ma - Samasexua mariajo legaleskas en [[Austria]]. * [[3ma di januaro|3ma]] - Kosmoprobilo ''[[Chang'e 4]]'' de la [[Popul-Republiko Chinia]] terovenas che la misfero di la [[Luno]] nevidebla de la [[Tero]].<ref>{{Extera ligilo |url=https://www.wsj.com/articles/china-lands-probe-on-dark-side-of-the-moon-11546493599 |titulo=China Lands Probe on the ‘Dark Side’ of the Moon |surnomo=Moss |nomo=Trefor |publikigita ye=3ma di januaro 2019 |work=The Wall Street Journal |vidita ye= 3ma di januaro 2019|langugage={{en}}}}</ref> * [[5ma di januaro|5ma]] - [[Muhammad la 5ma de Kelantan]] renuncas la chefeso di stato di [[Malaizia]]. * [[8ma di januaro|8ma]] til la [[21ma di januaro]] - Serioza inundadi en la nord-esto di [[Arjentinia]] produktas adminime 3 morti, diplasas mili de plusa homi e produktas granda domaji en agrokultivala zoni. La [[provinco Santa Fe, Arjentinia|provinco Santa Fe]] perdas 80% de lua produktado di kotono.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Las inundaciones en el noreste de Argentina dejan tres muertos |url=https://elpais.com/internacional/2019/01/11/argentina/1547229456_644166.html|editero=El País|vidita ye= 23ma di januaro 2009}}</ref><ref>{{Extera ligilo|url=https://mundo.sputniknews.com/america-latina/201901111084685418-muertos-por-inundaciones-argentina/?utm_source=https://mundo.sputniknews.com/america-latina/201901171084815632-inundaciones-argentina-apoyo/&utm_medium=short_url&utm_content=k26r&utm_campaign=URL_shortening |titulo=Varios muertos por inundaciones en seis provincias de Argentina|editero=Sputnik News|vidita ye= 23ma di januaro 2019}}</ref> Dum 45 dii, til la 21ma di januaro, pluvis plu kam 800 mm, segun la meteorologiala servado Arjentiniana.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.clarin.com/rural/impacto-inundaciones-imagenes-satelitales-servado-meteorologico_0_hdmFtkq8N.html|titulo=El impacto de las inundaciones en dos imágenes satelitales del Servicio Meteorológico|editero=Clarín|vidita ye= 25ma di januaro 2019}}</ref> En [[Uruguay]], plu kam 4.500 personi diplaseas pro l'inundadi.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.infobae.com/america/america-latina/2019/01/22/mas-de-4-500-personas-fueron-desplazadas-en-uruguay-por-las-inundaciones/|titulo=Más de 4.500 personas fueron desplazadas en Uruguay por las inundaciones|editero=INFOBAE|vidita ye= 23ma di januaro 2019}}</ref> * [[10ma di januaro|10ma]] - L'[[Organizuro di Amerikana Stati]] deklaras nelegitima la rielekto di [[Nicolás Maduro]] en [[Venezuela]]. * [[11ma di januaro|11ma]] - Parlamento di [[Republiko Macedonia]] aprobas chanjar la nomo di la lando a "Republiko Norda Macedonia".<ref>{{Extera ligilo|url=https://noticias.uol.com.br/ultimas-noticias/afp/2019/01/11/parlamento-da-macedonia-fecha-acordo-historico-para-mudar-nome-do-pais.htm|titulo=Parlamento da Macedônia fecha acordo histórico para mudar nome do país |editero=UOL|publikigita ye=11ma di januaro 2019}}</ref> * 11ma - [[Popul-Republiko Chinia]] anuncas ke semino di [[kotono]] jermifis sur la [[Luno]]. * [[15ma di januaro|15ma]] - Atento kontre la [[hotelo]] ''Dusit'' en [[Nairobi]], [[Kenia]], produktas 21 morti.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.abc.es/internacional/abci-shabaab-ataca-complejo-hotelero-nairobi-201901151539_noticia.html|titulo=Un comando yihadista ataca un hotel de lujo en Nairobi|vidita ye= 16ma di januaro 2019|editero=ABC|languate={{es}}}}</ref> La [[terorismo|terorista grupo]] ''al-Shabab'' asumas l'autoreso dil atento.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.aljazeera.com/news/2019/01/explosions-gunfire-heard-kenyan-capital-nairobi-190115130845511.html |titulo=Gunmen storm Nairobi hotel complex |editero=Al Jazeera|publikigita ye=16ma di januaro 2019|vidita ye= 25ma di agosto 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[17ma di januaro|17ma]] - Atento per automobilo-bombo kontre policala skolo en [[Bogota]], [[Kolumbia]], produktas 21 morti e plu kam 80 plusa homi vundita.<ref>{{Extera ligilo|url=https://brasil.elpais.com/brasil/2019/01/17/internacional/1547737781_816877.html|titulo=Explosão de carro-bomba em Bogotá deixa mais de 20 mortos em escola policial|editero=El País |publikigita ye=18ma di januaro 2019|vidita ye= 11ma di februaro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[18ma di januaro|18ma]] - Furteri di kombustivi ruptas fluidokonduktilo qua pose explozas en Tlahuelilpan, en [[Mexikia]]. L'explozo produktas 66 morti e 76 plusa homi vundita. * [[20ma di januaro|20ma]] - [[Ter-tremo]] kun forteso 6.7 che la [[skalo di Richter]] frapas La Serena e [[Coquimbo]] en [[Chili]] e produktas 2 morti.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.ndtv.com/world-news/2-killed-as-magnitude-6-7-earthquake-strikes-chile-1980559|titulo=2 Killed As Magnitude-6.7 Earthquake Strikes Chile |publikigita ye=20ma di januaro 2019 |vidita ye= 22ma di januaro 2019}}</ref> * [[25ma di januaro|25ma]] - Barilo por kontenar [[fango]] kun rezidui di minerali ruptas en Brumadinho, [[Minas Gerais]], [[Brazilia]].<ref>{{Extera ligilo|url=https://www1.folha.uol.com.br/cotidiano/2019/01/barragem-se-rompe-e-casas-sao-atingidas-em-brumadinho-grande-bh.shtml|titulo=Barragem se rompe e casas são atingidas em Brumadinho, Grande BH|editero=Folha de S.Paulo|publikigita ye=25ma di januaro 2019}}</ref> Adminime 201 personi mortas, e 107 plusa homi restas desaparinta, segun statistiki de la 12ma di marto.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Familiares de desaparecidos em Brumadinho protestam contra falta de respostas da Vale|url=https://www1.folha.uol.com.br/cotidiano/2019/03/familiares-de-desaparecidos-em-brumadinho-protestam-contra-falta-de-respostas-da-vale.shtml|publikigita ye=12ma di marto 2019}}</ref> * [[27ma di januaro|27ma]] - Terorist-atako an la nordo di [[Burkina Faso]] mortigas 10 personi.<ref>{{Extera ligilo|titulo=#BREAKING Ten people have been killed in a "terrorist attack" in northern Burkina Faso, West Africa, a security source sayspic.twitter.com/OkAjWcRwjk |publisher=AFP news|url=https://twitter.com/AFP/status/1089617418740215809 |publikigita ye= 27ma di januaro 2019|idiomo={{en}}|vidita ye= 27ma di januaro 2019}}</ref> === Februaro === * [[3ma di februaro|3ma]] - L'entraprezisto [[Nayib Bukele]] vinkas prezidantal elekti en [[Salvador]].<ref>{{Extera ligilo|url=https://g1.globo.com/mundo/noticia/2019/02/04/nayib-bukele-vence-eleicoes-presidenciais-em-el-salvador.ghtml|titulo=Nayib Bukele vence eleições presidenciais em El Salvador|editero=G1|publikigita ye=4ma di februaro 2019|vidita ye= 7ma di februaro 2019}}</ref> * 3ma - [[Papo Franciskus]] komencas oficala vizito al [[Unionita Araba Emirii]], e divenas l'unesma papo qua vizitas l'[[Araba peninsulo]].<ref>{{Extera ligilo|titulo=Papa Francisco chega aos Emirados Árabes Unidos para visita histórica |url=https://www1.folha.uol.com.br/mundo/2019/02/papa-francisco-chega-aos-emirados-arabes-unidos-para-visita-historica.shtml|editero=Folha de S.Paulo|vidita ye= 11ma di februaro 2019|publikigita ye=3ma di februaro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[5ma di februaro|5ma]] - En 7 vilaji de la stato Zamfara, [[Nigeria]], armizita grupi ocidas 26 personi per pafado.<ref>{{Extera ligilo|url=https://thedefensepost.com/2019/02/05/nigeria-gunmen-kill-26-zamfara-mada-bukkuyum/|titulo=Gunmen kill 26 in seven villages in Zamfara state, northwest Nigeria|editero=The Defense Post|publikigita ye=5ma di februaro 2019}}</ref> * [[6ma di februaro|6ma]] - [[Norda Macedonia]] signatas interkonsento pri lua membresko en [[NATO]].<ref>{{Extera ligilo|url= https://www.aljazeera.com/news/2019/02/north-macedonia-signs-accord-join-nato-russian-concerns-190206172957496.html|titulo=North Macedonia signs accord to join NATO amid Russian concerns|editero=Al Jazeera|publikigita ye=6ma di februaro 2019|vidita ye= 7ma di februaro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[12ma di februaro|12ma]] - Republiko Macedonia chanjas lua nomo a [[Norda Macedonia]], por finar disputo kun [[Grekia]] e posibligar lua eniro en [[NATO]] ed en l'[[Europana Uniono]].<ref>{{Extera ligilo |titulo=Macedonia officially changes name to North Macedonia, drawing line under bitter dispute|url=https://edition.cnn.com/2019/02/13/europe/north-macedonia-name-change-intl/index.html|publikigita ye=13ma di februaro 2019|vidita ye= 16ma di februaro 2019|editero=CNN|idiomo={{en}}}}</ref> * [[14ma di februaro|14ma]] - En Pulwama, [[Kashmir]], adminime 44 policisti ocidesas pro atento per automobilo-bombo. La terorista grupo ''Jaish-e-Mohammad'' asumas l'autoreso dil atako.<ref>{{Extera ligilo|url=https://veja.abril.com.br/mundo/atentado-suicida-na-caxemira-indiana-deixa-34-mortos/|titulo=Atentado suicida na Caxemira indiana deixa ao menos 44 mortos|editero=Veja|vidita ye= 19ma di februaro 2019|publikigita ye=14ma di februaro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[23ma di februaro|23ma]] - Eventas general elekti en [[Nigeria]], inkluzite por prezidanto. [[Muhammadu Buhari]] rielektesas. * 23ma - [[Venezuela]] ruptas diplomacala relati kun [[Kolumbia]]. * [[26ma di februaro|26ma]] - [[India]]n aer-armeo bombardas supozata entreno-loki di teroristi en Muzaffarabad e Chakothi, an la regiono [[Azad Kashmir]], ed anke en Balakot, omni en [[Pakistan]]. Segun Indiani, l'ataki mortigis cirkume 300 teroristi. * [[27ma di februaro|27ma]] til la [[28ma di februaro]] - [[Donald Trump]] renkontras [[Kim Jong-un]] en [[Vietnam]]. === Marto === * [[3ma di marto|3ma]] - [[Tornado]] frapas [[Alabama]], [[Usa]], e produktas adminime 23 morti.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Tornado deixa pelo menos 23 pessoas mortas no Alabama|url=https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2019/03/04/tornado-deixa-pelo-menos-23-pessoas-mortas-no-alabama.htm |editero=UOL|vidita ye= 4ma di marto 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * 3ma - Senkrua [[kosmoprobilo]] ''Space X'' sucese garas che la [[Staciono Kosmala Internaciona]]. * [[5ma di marto|5ma]] - En [[Berlin]], mediki informas pri la duesma kazo konocita en ke la simptomi di [[HIV]] desaparis en ula malado. * [[6ma di marto|6ma]] - [[Venezuela]] ekpulsas Germana ambasadisto. * [[10ma di marto|10ma]] - Aviono [[Boeing 737]] de ''Ethiopian Airlines'' falas 6 minuti pos departar de [[Addis Ababa]]. Omna 157 personi ennave mortas.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Avião com 157 pessoas a bordo cai na Etiópia| url=https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2019/03/10/aviao-com-157-pessoas-a-bordo-cai-na-etiopia.htm|editero=UOL|vidita ye= 10ma di marto 2019}}</ref> * [[15ma di marto|15ma]] - Du atenti per pafado kontre [[moskeo|moskei]] en [[Christchurch]], [[Nova-Zelando]], produktas 49 morti e 48 plusa homi vundita. Tri viri ed 1 muliero arestesas pos l'atenti.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www1.folha.uol.com.br/mundo/2019/03/mesquita-na-nova-zelandia-sofre-ataque-a-tiros.shtml|titulo=Ataque a tiros em mesquitas na Nova Zelândia deixa 49 mortos|editero=Folha de S.Paulo|publikigita ye=15ma di marto 2019|vidita ye= 15ma di marto 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * 15ma - [[Ciklono]] ''Idai'' terovenas en [[Mozambik]], efektigas grandega destruktado e produktas adminime 222 morti.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Passagem do ciclone Idai pelo sudeste da África deixa 222 mortos |url=https://noticias.uol.com.br/ultimas-noticias/efe/2019/03/18/passagem-do-ciclone-idai-pelo-sudeste-da-africa-deixa-222-mortos.htm|editero=UOL|vidita ye= 18ma di marto 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[19ma di marto|19ma]] - Pluvego qua komencis ye la 17ma di marto efektigas rapida inundadi en la provinci Golestan, Fars, Mazandaran, Khuzestan, Lorestan e Ilam, en [[Iran]]. Til la 5ma di aprilo trovesos 70 morti e 791 plusa homi vundita.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Iran calls emergency in flood-threatened southwest province|url=https://www.reuters.com/article/us-iran-floods/iran-calls-emergency-in-flood-threatened-southwest-province-idUSKCN1RB0F3 |website=Reuters}}</ref><ref>{{Extera ligilo|url=https://au.news.yahoo.com/iran-floods-death-toll-reaches-70-204719221--spt.html|titulo=Iran floods death toll reaches 70|website=au.news.yahoo.com}}</ref><ref>{{Extera ligilo|publikigita ye=5ma di aprilo 2019|website=France 24|url=https://www.france24.com/en/20190405-iran-floods-death-toll-reaches-70|titulo=Iran floods death toll reaches 70}}</ref> Segun statistiki, Golestan recevis dum un dio 70% de la pluvo-quanto expektata por omna yaro.<ref>{{Extera ligilo|url= https://www.nytimes.com/2019/04/06/world/middleeast/iran-floods-evacuations.html|titulo=Flooding Displaces Tens of Thousands in Iran. And More Rain Is Forecast.|editero=The New York Times|vidita ye= 7ma di aprilo 2019|publikigita ye=6ma di aprilo 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[20ma di marto|20ma]] - [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]] renuncas la prezidanteso di [[Azerbaijan]]. [[Kassym-Jomart Tokayev]] asumas provizore la chefeso di stato.<ref>{{Extera ligilo| url = https://www.bbc.com/news/world-asia-47638619|titulo=Nursultan: Kazakhstan renames capital Astana after ex-president|editero=BBC| publikigita ye=20ma di marto 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[21ma di marto|21ma]] - [[Michel Temer]], ex-prezidanto di [[Brazilia]] arestesas en [[Sao Paulo (urbo)|Sao Paulo]].<ref>{{Extera ligilo|url=https://noticias.uol.com.br/politica/ultimas-noticias/2019/03/21/temer-e-amigo-atuam-em-organizacao-criminosa-ha-mais-de-40-anos-diz-mpf.htm|titulo=Temer lidera organização há 40 anos, diz MP: "estranho seria não ser preso |editero=UOL|vidita ye= 21ma di marto 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * 21ma - Explozo che kemial industrio en [[Jiangsu]], [[Popul-Republiko Chinia]], produktas adminime 78 morti e plu kam 600 plusa homi vundita.<ref>{{Extera ligilo |url=https://www.upi.com/Top_News/World-News/2019/03/26/Death-toll-rises-to-78-in-Chinese-chemical-plant-explosion/1601553571988/ |titulo=Death toll rises to 78 in Chinese chemical plant explosion |editero=UPI |publikigita ye=26ma di marto 2019 |vidita ye= 30ma di marto 2019 }}</ref> * [[23ma di marto|23ma]] - En [[London]], cirkume {{formatnum:1000000}} personi marchas kontre "[[Brekiro]]".<ref>{{Extera ligilo|titulo=Brexit march: '1 million' rally for people's vote - live updates|url=https://www.theguardian.com/politics/live/2019/mar/23/brexit-hundreds-of-thousands-expected-to-march-for-peoples-vote-london-live-updates?page=with:block-5c9672f6e4b0e8eadf783039#block-5c9672f6e4b0e8eadf783039 |publikigita ye=23ma di marto 2019|editero=The Guardian|vidita ye= 23ma di marto 2019}}</ref> * [[30ma di marto|30ma]] - [[Zuzana Čaputová]] elektesas kom unesma prezidantino di [[Slovakia]].<ref>{{Extera ligilo|titulo=Eslováquia elege mulher à presidência pela primeira vez |url=https://universa.uol.com.br/noticias/afp/2019/03/31/eslovaquia-escolhe-a-mudanca-e-elege-mulher-a-presidencia.htm|editero=UOL|vidita ye= 1ma di aprilo 2019|publikigita ye=31ma di marto 2019}}</ref> === Aprilo === * [[2ma di aprilo|2ma]] - [[Abdelaziz Bouteflika]] renuncas la prezidanteso di [[Aljeria]], pos intensa populala protesti.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.theguardian.com/world/2019/apr/02/algeria-latest-news-president-abdelaziz-bouteflika-resigns|titulo= Algerian president Abdelaziz Bouteflika resigns after 20 years|publikigita ye=2ma di aprilo 2019|vidita ye= 2ma di aprilo 2019|editero=The Guardian}}</ref> * [[9ma di aprilo|9ma]] - Eventas parlamentala elekti en [[Israel]] por omna 120 sidili de la ''Knesset'' (parlamento). La partiso ''Likud'' formacas majoritato kun altra partisi, e [[Benjamin Netanyahu]] restas chefministro. * [[10ma di aprilo|10ma]] - Nova [[homo|homala speco]], ''Homo luzonensis'' deskovresas che l'insulo [[Luzon]], en [[Filipini]].<ref>{{Extera ligilo|autoro=Carl Zimmer |titulo=A New Human Species Once Lived in This Philippine Cave - Archaeologists in Luzon Island have turned up the bones of a distantly related species, Homo luzonensis, further expanding the human family tree. |url=https://www.nytimes.com/2019/04/10/science/homo-luzonensis-philippines-evolution.html |publikigita ye=10ma di aprilo 2019 |work=The New York Times |vidita ye= 10ma di aprilo 2019 }}</ref> * [[11ma di aprilo|11ma]] - [[Julian Assange]], kunfondinto di [[Wikileaks]], arestesas en [[London]]. * [[15ma di aprilo|15ma]] - Incendio destruktas tekto e [[pinaklo]] di la [[katedralo]] di Nia Damo, en [[Paris]], [[Francia]].<ref>{{Extera ligilo |url=https://www.foxnews.com/world/massive-fire-breaks-out-in-notre-dame-cathedral-in-paris|titulo=Massive fire breaks out in Notre Dame Cathedral in Paris|editero=Fox News|publikigita ye=15ma di aprilo 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[17ma di aprilo|17ma]] - [[Alan García]], ex-prezidanto di [[Peru]], pafas kontre lua kapo en [[Lima]] pos recevar aresto-komuniko, e mortas minuti pos arivar la hospitalo ''José Casemiro Ulloa''.<ref name="Folha">{{Extera ligilo|titulo=Ex-presidente do Peru se suicida após ordem de prisão no caso Odebrecht |url= https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2019/04/17/morre-ex-presidente-do-peru-suicidio-ordem-de-prisao-odebrecht.htm|editero=Folha de S.Paulo|publikigita ye=17ma di aprilo 2019|idiomo={{pt}}}}</ref><ref name= "Perú21">{{Extera ligilo|url=https://peru21.pe/politica/alan-garcia-murio-dispararse-cabeza-472624|titulo=Alan García murió tras dispararse en la cabeza antes de ser detenido [VIDEO] |editero=Perú 21|publikigita ye=17ma di april 2019|idiomo={{es}}}}</ref> * 17ma di aprilo - Eventas generala elekti en [[Indonezia]], e la partiso dil prezidanto [[Joko Widodo]] esas plu bone votata kam l'antea elekto di 2014.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/ruling-coalition-on-track-to-win-most-seats-in-early-counts|titulo=Ruling coalition on track to win most seats in early counts|editero=The Straits Times|publikigita ye=17ma di aprilo 2019}}</ref> * [[21ma di aprilo|21ma]] - Atenti kontre 3 hoteli e 3 [[katolikismo|katolika kirki]] en [[Colombo]], Katana e [[Batticaloa]] en [[Sri-Lanka]] produktas 253 morti<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.aljazeera.com/news/2019/04/sri-lanka-revises-bombings-death-toll-100-190425193421379.html |titulo=Sri Lanka revises bombings death toll down by 100|editero=Al Jazeera|publikigita ye=25ma di aprilo 2019|vidita ye= 30ma di aprilo 2019 |idiomo={{en}}}}</ref> e plu kam 500 plusa homi vundita.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Death toll from Easter Sunday attacks climbs to 321|url= http://www.adaderana.lk/news/54578/death-toll-from-easter-sunday-attacks-climbs-to-321|editero=ADAderana|publikigita ye=23ma di aprilo 2019 |vidita ye= 30ma di aprilo 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * 21ma - Komediisto [[Volodymyr Zelensky]] elektesas prezidanto di Ukraina. * [[22ma di aprilo|22ma]] - [[Ter-tremo]] kun forteso 6.1 che la [[skalo di Richter]] ed epicentro en San Marcelino, insulo [[Luzon]], [[Filipini]], produktas 18 morti e 282 plusa homi vundita.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Death toll from Luzon earthquake rises to 16 |url=https://www.rappler.com/nation/228803-death-toll-luzon-earthquake-april-23-2019|vidita ye= 24ma di aprilo 2019|editero=Rappler}}</ref> * [[28ma di aprilo|28ma]] - Eventas general elekti en [[Hispania]]. La partiso PSOE, de la chefministro [[Pedro Sánchez Pérez-Castejón]] elektas 123 de la 350 deputati,<ref>{{Extera ligilo|url=https://elpais.com/politica/2019/04/30/actualidad/1556602394_828627.html|titulo=Directo | Reacciones y pactos tras las elecciones ordinares|editero=El País|vidita ye= 30ma di aprilo 2019|publikigita ye=30ma di aprilo 2019|idiomo={{es}}}}</ref> e 121 sidili en la Senato, de la 208 disputata. * [[30ma di aprilo|30ma]] - L'imperiestro [[Akihito]] abdikas la trono di [[Japonia]].<ref>{{Extera ligilo|titulo=Emperor Akihito becomes nomo Japanese monarch to abdicate in 200 years|url=https://edition.cnn.com/2019/04/29/asia/japan-imperial-abdication-akihito-reiwa-intl/index.html?fbclid=IwAR2s0KgflruLXvfVoXvWtC3YZixqUSOYQuB57HCwhZ892xN2Kq9lFFEkl1M |editero=CNN|publikigita ye=30ma di aprilo 2019|vidita ye= 30ma di aprilo 2019}}</ref> * 30ma - [[Juan Guaidó]], chefo dil opozantaro en [[Venezuela]], probas revokar [[Nicolás Maduro]] de la prezidanteso. === [[Mayo]] === * [[1ma di mayo|1ma]] - [[Vladimir Vladimirovich Putin|Vladimir Putin]] signatas lego qua posibligas Rusa autoritati modifikar la trafiko di informi tra l'interreto. Segun l'autoritati to diminutos la dependo de stranjera serveri ed augmentos la sekureso di Rusa interreto. * [[3ma di mayo|3ma]] - La quanto di morti dal [[viruso]] [[Ebola]] en [[Kivu]], [[Demokratial Republiko Kongo]], superiras 1000 personi. * [[5ma di mayo|5ma]] - Acidento kun [[aviono]] [[Sukhoi Superjet 100]] de la kompanio [[Aeroflot]] dum la terveno che l'aeroportuo ''Sheremetyevo'' en [[Moskva]] produktas la morto di 41 ek la 78 personi en nave.<ref>{{Extera ligilo|url= https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-48171392|titulo=Aeroflot plane crash: 41 killed on Russian jet|publikigita ye=6ma di mayo 2019 |vidita ye= 6ma di mayo 2019|editero=BBC News|idiomo={{en}}}}</ref> * [[6ma di mayo|6ma]] - [[Interna milito di Siria]]: [[Siria]]na trupi lansas granda atako kontre la lasta fortifikuri del opozanta grupi en la lando.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.reuters.com/article/us-syria-security-northwest-explainer/explainer-why-the-war-in-syrias-idlib-escalated-again-idUSKCN1SF0P7|titulo=Explainer: Why the war in Syria's Idlib escalated again|publikigita ye=9ma di mayo 2019|idiomo={{en}}|work=Reuters}}</ref> * [[17ma di mayo|17ma]] - Samasexua mariajo legaleskas dal parlamento di [[Taiwan]].<ref>{{Extera ligilo|titulo=Taiwan gay marriage: Parliament legalises same-sex unions|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-48305708 |publikigita ye=17ma di mayo 2019 |work=BBC News |vidita ye= 17ma di mayo 2019 }}</ref> * [[19ma di mayo|19ma]] - Che drinkeyo en [[Belém]], [[Brazilia]], 11 personi ocidesas per pafado en la kapo.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Chacina em bar deixa 11 mortos em Belém|url=https://g1.globo.com/pa/para/noticia/2019/05/19/tiroteio-em-bar-deixa-mortos-em-belem.ghtml|editero=G1|publikigita ye=19ma di mayo 2019|vidita ye= 20ma di mayo 2019}}</ref> * [[23ma di mayo|23ma]] - La partiso BJP dil chefministro [[Narendra Modi]] obtenas 303 ek 543 sidili dil parlamento, e lua koalisuro obtenas 353 ek la 543.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Complete guide to 2019 Lok Sabha election results: Seat by seat, state by state, party by party|url=https://www.indiatoday.in/elections/lok-sabha-2019/story/lok-sabha-polls-complete-results-party-state-constituency-seat-full-guide-all-you-need-to-know-1533514-2019-05-24|publikigita ye=24ma di mayo 2019|editero=India Today news|vidita ye= 25ma di mayo 2019}}</ref><ref>{{Extera ligilo|titulo=Indian elections' results from ECI official website|url=http://results.eci.gov.in/pc/en/partywise/index.htm|publikigita ye=24ma di mayo 2019|editero=ECI (Election Commission of India)|vidita ye= 25ma di mayo 2019}}</ref><ref>{{Extera ligilo|titulo=India election results 2019: Narendra Modi secures landslide win|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-india-48347081 |publikigita ye=23ma di mayo 2019 |editero=BBC News |vidita ye= 23ma di mayo 2019}}</ref> * [[24ma di mayo|24ma]] - [[Theresa May]], chefministrino dil [[Unionita Rejio]], anuncas ke el renuncos la chefeso dil Konservema partiso ye la [[7ma di junio]] 2019. * [[26ma di mayo|26ma]] - [[Ter-tremo]] kun forteso 8.0 che la [[skalo di Richter]] frapas la regiono Loreto, en [[Peru]], e produktas adminime 1 morto e 26 plusa homi vundita.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Peru earthquake: Huge 8.0 magnitude earthquake felt as far as Brazil, Colombia and Ecuador|url=https://www.express.co.uk/news/world/1132208/earthquake-peru-today-latest-update-USGS-magnitude-8-tsunami-warning-centre-lacunas?fbclid=IwAR31sCS5U722pIigQC-ggivGpCoZNMJtap94qjPUbz2jV3oAHupzZe2DWjs |editero=Express.co.uk|publikigita ye=26ma di mayo 2019|vidita ye= 27ma di mayo 2019|idiomo={{en}}}}</ref><ref>{{Extera ligilo|url=https://www1.folha.uol.com.br/mundo/2019/05/terremoto-no-peru-deixa-ao-menos-um-morto-e-26-feridos.shtml?loggedpaywall|titulo=Terremoto no Peru deixa ao menos um morto e 26 feridos|editero=Folha de S.Paulo|publikigita ye=27ma di mayo 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[27ma di mayo]] - [[Donald Trump]] vizitas l'imperiestro [[Naruhito]] en [[Japonia]]. === [[Junio]] === * [[3ma di junio|3ma]] til la [[5ma di junio]] - [[Donald Trump]] vizitas [[Unionita Rejio]]. * 3ma - En [[Sudan]], l'armeo pafas e mortigas adminime 35 personi dum protesti kontre l'autoritatemeso e la korupto di la guvernerio. * [[5ma di junio|5ma]] - Eventas general elekti en [[Dania]]. La koalisuro di socialdemokrati e partisi de sinistra obtenas 93 ek la 179 sidili dil parlamento. * [[6ma di junio|6ma]] - [[Afrikana Uniono]] suspensas la membreso di [[Sudan]], pos la mortigo di dozeni di personi dum protesti en [[Khartoum]].<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-48545543|work=BBC|titulo=Sudan crisis: African Union membership suspended|publikigita ye=6ma di junio 2019}}</ref> * [[7ma di junio|7ma]] - [[Theresa May]], chefministrino dil [[Unionita Rejio]], renuncas la chefeso dil Konservema partiso. * 7ma di junio til la [[7ma di julio]] - En [[Francia]], eventas la [[Mondala Kupo di Futbalo]] por mulieri. * [[12ma di junio|12ma]] - En [[Equador]], samasexua mariajo legaleskas.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.europapress.es/internacional/noticia-corte-constitucional-ecuador-aprueba-matrimonio-personas-mismo-sexo-20190612225045.html|titulo=La Corte Constitucional de Ecuador aprueba el matrimonio entre personas del mismo sexo|editero=Europa Press|publikigita ye=12ma di junio 2019|vidita ye= 7ma di julio 2019|idiomo={{es}}}}</ref> * [[17ma di junio|17ma]] - Dum [[futbalo]]-partio en [[Borno]], [[Nigeria]], tri suocidint atakeri explozas su, mortigas 30 personi e vundas plusa 40 homi. * [[19ma di junio|19ma]] - Quar viri akuzesas pri mortigo di 298 vehanti del flugo MH17 de ''Malaysia Airlines'', pafita infre super [[Ukraina]].<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-48691488|titulo=MH17: Four charged with shooting down plane over Ukraine|publikigita ye=19ma di junio 2019|vidita ye= 19ma di junio 2019|editero=BBC News}}</ref> * [[20ma di junio|20ma]] - ''Drone'' (senkrua [[aeronavo]] fore distante kontrolata) de [[Usa]] modelo RQ-4 Global Hawk pafesas infre super la [[stretajo di Hormus]], pos ke [[Iran]] akuzis ol pri violacar lua aerala frontiero.<ref>{{Extera ligilo|url=https://abcnews.go.com/International/iran-shoots-american-drone-international-airspace-us-official/story?id=63825990|titulo=Iran says it's 'completely ready for war' after US military confirms it shot down American drone|work=ABC News|publikigita ye=20ma di junio 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[21ma di junio|21ma]] - Suocidint atako kontre [[moskeo]] en [[Baghdad]] produktas du morti e plu kam 10 plusa homi vundita.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Atentado suicida contra mesquita xiita deixa dois mortos no Iraque |url=https://noticias.uol.com.br/ultimas-noticias/afp/2019/06/21/atentado-suicida-contra-mesquita-xiita-deixa-dois-mortos-no-iraque.htm|editero=UOL|vidita ye= 21ma di junio 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[25ma di junio]] til [[agosto]] - Komencas [[musono|musona]] inundadi en [[Assam]], [[India]]. Til la [[10ma di julio]], {{formatnum:207100}} personi afektesos en 11 distrikti.<ref>{{Extera ligilo|titulo=India - 3 Dead in Assam as Flood Situation Worsens|url=http://floodlist.com/asia/india-assam-second-wave-flood-july-2019|editero=Floodlist|publikigita ye=11ma di julio 2019|vidita ye= 14ma di julio 2019}}</ref> L'inundadi anke produktos adminime 47 morti en [[Nepal]] ed afektos plu kam 1800 vilaji en Assam, segun statistiki de la 14ma di julio.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-48979668|titulo=Monsoon kills dozens in Nepal, India and Bangladesh|editero=BBC|publikigita ye=14ma di julio 2019}}</ref> Til la 5ma di agosto, l'inundadi afektos {{formatnum:42921}} personi e produktos 91 morti en Assam.<ref>{{Extera ligilo|url= https://www.indiatoday.in/india/story/monsoon-rains-assam-flood-toll-rises-1577590-2019-08-06 |titulo=Assam flood situation improving, toll rises to 91 |editero=India Today|publikigita ye=6ma di agosto 2019|vidita ye= 7ma di agosto 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[27ma di junio|27ma]] - En [[Rusia]], aviono Antonov An-24 de ''Angara Airlines'' kolizionas kontre edifico dum departo del [[aeroportuo]] di Nizhneangarsk, kun 47 personi en nave. La pilotisto e la flugo-injenioro mortas, e 22 plusa homi vundesas. * [[28ma di junio|28ma]] - Pos 20-yara negocii, [[Mercosur]] ed [[Europana Uniono]] signatas komercala pakto.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Mercosul e União Europeia fecham acordo de livre-comércio após 20 anos de negociação|url=https://www1.folha.uol.com.br/mercado/2019/06/mercosul-e-uniao-europeia-fecham-acordo-de-livre-comercio.shtml|editero=Folha de S.Paulo|publikigita ye=28ma di junio 2019|vidita ye= 7ma di julio 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[30ma di junio|30ma]] - Prezidanti [[Donald Trump]] de Usa, [[Moon Jae-in]] de [[Sud-Korea]] e [[Kim Jong-un]] de [[Nord-Korea]] renkontras che la sekureso-areo [[Panmunjon]], an la frontiero inter le du Korea. Trump divenas l'unesma Usana prezidanto qua eniras Nord-Korea tra Panmunjon.<ref>{{Extera ligilo|url= https://www.reuters.com/article/us-northkorea-usa/trump-sets-foot-in-north-korea-agrees-with-kim-to-resume-talks-idUSKCN1TV00R|titulo=Trump sets foot in north korea; Kim visits Freedom House|publikigita ye=30ma di junio 2019|idiomo= en|website=reuters.com}}</ref> === [[Julio]] === * Segun meteorologiisti, ca monato esis la maxim varma ulatempe mezurata en la historio. Antee, la maxim varma monato enrejistrata esis julio [[2016]].<ref>{{Extera ligilo|url= https://www.parismatch.com/Actu/Environnement/Juillet-2019-est-le-mois-le-plus-chaud-jamais-mesure-sur-Terre-1640850?fbclid=IwAR00-zle8Z9h9KQ9MSWgJPcBKf5JnRXOiHRaM4D1XOn9rvEKvkEKo-ntGpw#utm_term=Autofeed&utm_medium=Social&xtor=CS2-26&utm_source=Facebook&Echobox=1565005631 |titulo=Juillet 2019 est le mois le plus chaud jamais mesuré sur Terre|editero=Paris Match|publikigita ye=5ma di agosto 2019|idiomo={{fr}}}}</ref><ref>{{Extera ligilo|titulo=July confirmed as hottest month on record|url=https://www.bbc.com/news/science-environment-49238745|editero=BBC|publikigita ye=5ma di agosto 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[1ma di julio|1ma]] - Pos 30 yari, [[Japonia]] rikomencas chasar [[baleno|baleni]]. * 1ma - [[Laurentino Cortizo]] divenas prezidanto di [[Panama]]. * [[8ma di julio|8ma]] - [[Kyriakos Mitsotakis]] divenas chefministro di [[Grekia]]. * [[10ma di julio|10ma]] - La lasta automobilo ''Käfer'' de [[Volkswagen]] fabikesas en [[Puebla, Puebla|Puebla]], [[Mexikia]].<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.sinembargo.mx/13-07-2019/3611865|titulo=De los nazis a los hippies: el fin de la ruta del escarabajo se dio en México, donde se reprodujo por miles|editero=sinembargo.mx|publikigita ye=10ma di julio 2019|idiomo={{es}}}}</ref> * [[12ma di julio|12ma]] - Atento per automobilo-bombo che hotelo ''Asasey'' en [[Kismayo]], [[Somalia]], produktas adminime 26 morti. Islamala grupo ''al-Shabaab'' asumas responso pri l'atento.<ref>{{Extera ligilo|editero=BBC News|titulo=Kismayo attack: At least 26 dead as gunmen storm Somali hotel |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-48969781|publikigita ye=13ma di julio 2019 |vidita ye= 13ma di julio 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[18ma di julio|18ma]] - Incendio premeditita che l'ateliero cinematografala ''Kyoto Animation'' produktas adminime 35 morti en [[Kyoto]], [[Japonia]].<ref>{{Extera ligilo|titulo=Kyoto Animation studio fire: more than 20 dead after arson attack in Japan|url=https://www.theguardian.com/world/2019/jul/18/dead-suspected-arson-attack-kyoto-animation-japan|editero=The Guardian|publikigita ye=18ma di julio 2019 |vidita ye= 18ma di julio 2019}}</ref> * [[24ma di julio|24ma]] - [[Boris Johnson]] divenas chefministro dil [[Unionita Rejio]]. * [[26ma di julio]] til la [[11ma di agosto]] - [[Tot-Amerika Ludi]] eventas en [[Lima]], [[Peru]]. === [[Agosto]] === * [[3ma di agosto|3ma]] - Viro eniras pafante en [[supermerkato]] ''Walmart'' che [[El Paso]], [[Texas]], e produktas adminime 22 morti.<ref>{{Extera ligilo|url=https://twitter.com/EPPOLICE/status/1158420637955833856|titulo=Just after 1000 another victim passed away. The total is now at 22|autoro=EL PASO POLICE DEPT|publikigita ye=5ma di agosto 2019}}</ref> FBI inquestas se la motivo dil atako esus odio kontre enmigranti. * [[4ma di agosto|4ma]] - En [[Dayton, Ohio]], dek personi mortas pro pafado, inkluzite la pafero, e 27 plusa homi vundesas, precize 13 hori pos la pafado en [[El Paso]], [[Texas]].<ref>{{Extera ligilo|editero=USA Today|titulo=In Dayton, 32 seconds that changed everything|publikigita ye=8ma di agosto 2019|autoro=Amber Hunt| idiomo={{en}}|url=https://www.usatoday.com/story/news/nation/2019/08/08/dayton-ohio-shooting-32-seconds-changed-everything/1951923001/}}</ref> * [[5ma di agosto|5ma]] - En [[Hong-Kong]] eventas la maxim granda striko e strada protesti pos 1967. * 5ma - [[India]] revokas parto de lua [[konstituco]] qua donis autonomio a [[Kashmir]].<ref>{{Extera ligilo| url=https://www.bbc.co.uk/news/amp/world-asia-india-49231619 |titulo=Article 370: India strips disputed Kashmir of special status |editero=BBC |accessdate = 5ma di agosto 2019}}</ref> * [[10ma di agosto|10ma]] - [[Kamiono]] transportante fuelo explozas en Morogoro, [[Tanzania]], e produktas adminime 89 morti e dozeni pluza homi vundita.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.thecitizen.co.tz/news/Death-toll-in-Tanzania-fuel-tanker-tragedy-climbs-to-89/1840340-5236502-ih6lfk/index.html|titulo=Death toll in Tanzania fuel tanker tragedy climbs to 89|surnomo=Msowoya|nomo=Tumaini|publikigita ye=15ma di agosto 2019|website=The Citizen|editero=Mwananchi Communications |loko== Tanzania|idiomo={{en}}}}</ref> * [[11ma di agosto|11ma]] - Segun reporti publikigata ta dio, 114 personi, di qui 57 en [[Kerala]], 30 en [[Karnataka]] e 27 en [[Maharashtra]] mortabis pro [[musono|musonal]] inundadi en [[India]]. Adminime 227 personi mortis en tota [[India]], [[Bangladesh]], [[Pakistan]] e [[Nepal]].<ref>{{Extera ligilo|editero=CNN |publikigita ye=11ma di agosto 2019 |vidita ye= 11ma di agosto 2019|titulo=More than 100 are dead as heavy monsoon rains batter India|autoro=Sugam Porkharel ed Ivana Kottasova |url=https://edition.cnn.com/2019/08/11/asia/monsoon-india-deaths/index.html?utm_content=2019-08-11T16%3A30%3A14&utm_medium=social&utm_term=link&utm_source=fbCNN&fbclid=IwAR0ZdoleE64QcHjPFe9c2b5jP6ZzmOQVklN9dSzrTjGMrJkiAyApXgk611M}}</ref> * [[18ma di agosto|18ma]] - En [[Islando]], 100 ambiental aktivisti ed autoritati kunsidas por celebrar 'funeralo' dil [[glaciero]] Okjökull, qua liquidigesis komplete pro [[globala varmesko]]. Antee, ol kovris 15,5 km².<ref>{{Extera ligilo|editero=Huffington Post.com|publikigita ye= 19ma di agosto 2019|vidita ye= 19ma di agosto 2019|titulo=Iceland Holds Funeral Honoring Glacier That Melted Away|url=https://www.huffpost.com/entry/okjokull-glacier-funeral_n_5d5abf64e4b0eb875f271eb3?utm_campaign=hp_fb_pages&ncid=fcbklnkushpmg00000013&utm_source=politics_fb&utm_medium=facebook&section=politics&fbclid=IwAR2xJnM4kAXDTUGl1oalPisJiFqQWtSF8WVjBA2eK4OOfC_nRk5GzcVREU8|autoro=David Moye}}</ref> * [[19ma di agosto|19ma]] - En [[Brazilia]], fuligino kreita dum incendii che Amazoniana [[foresto]] mixas kun humida nubi e kovras l'urbo [[Sao Paulo (urbo)|Sao Paulo]]. Posdimezo, la cielo dil urbo divenas komplete obskura.<ref>{{Extera ligilo|url=https://oglobo.globo.com/sociedade/fenomeno-otico-que-escureceu-sp-uma-das-consequencias-das-queimadas-na-amazonia-23891542|titulo=Fenômeno ótico que escureceu SP é uma das consequências das queimadas na Amazônia|editero=O Globo|publikigita ye=19ma di agosto 2019|vidita ye= 25ma di agosto 2019}}</ref> * [[21ma di agosto|21ma]] - [[Giuseppe Conte]], chefministro di [[Italia]], renuncas.<ref>{{Extera ligilo|editero=CNN|publikigita ye= 21ma di agosto 2019|titulo=Italy's Prime Minister Giuseppe Conte resigns, attacks Salvini as 'irresponsible'|idiomo={{en}}|url=https://edition.cnn.com/2019/08/20/europe/italy-prime-minister-giuseppe-conte-intl/index.html?utm_medium=social&utm_term=link&utm_content=2019-08-20T14%3A09%3A31&utm_source=fbCNNi&fbclid=IwAR2fl1-hql4Gu2KSI8Jww0lrOpM1Pfw58RFymsivbmJf2zBtezYO6HzjINk |autoro=Livia Borghese, Ivana Kottasova, Kara Fox=}}</ref> * [[23ma di agosto|23ma]] - Dum kunveno di chefi di stato e guvernerio del grupo [[G7]], [[Angela Merkel]] ed [[Emmanuel Macron]] deskriptas l'incendii en Amazonana foresto kom 'internaciona urjanteso'.<ref>{{Extera ligilo|editero=BBC News|titulo=Amazon fires: Merkel and Macron urge G7 to debate 'emergency' |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-latin-america-49443389|publikigita ye=23ma di agosto 2019|vidita ye= 23ma di agosto 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[30ma di agosto|30ma]] til [[oktobro]] - [[Petrolo]] qua posible likis de neidentifikata [[petrolonavo]] komencas aparar en plaji de ok ek la 9 stati de la [[Nord-estala regiono (Brazilia)|Nord-estala regiono]] di [[Brazilia]]. Dum la sequanta dii ol ank atingos la stato [[Bahia]], e minacos plaji ube [[marala tortugo|marala tortugi]] ovifas, [[koralio|koralia rifi]] e turistala loki. En oktobro, plu kam 200 plaji en 77 municipi ja atingesis.<ref>{{Extera ligilo|titulo=El misterio de las masivas manchas de petróleo que provocaron una crisis inédita en las playas de Brasil|url=https://www.bbc.com/mundo/noticias-america-latina-50161566|publikigita ye=23ma di oktobro 2019|vidita ye= 24ma di oktobro 2019|idiomo={{en}}}}</ref><ref>{{Extera ligilo|titulo=Una mancha de petróleo llega a la bahía brasileña de Todos los Santos, la segunda más grande del mundo |url=https://elpais.com/sociedad/2019/10/18/actualidad/1571359180_891563.html |editero=El País|publikigita ye=18ma di oktobro 2019|vidita ye= 22ma di oktobro 2019|issn=1134-6582|idiomo={{es}}|autoro=Joana Oliveira}}</ref> === [[Septembro]] === * [[1ma di septembro|1ma]] - [[Uragano]] ''Dorian'' frapas [[Bahama]], per venti di 185 milii/h (plu kam 290 km/h), efektigas inundadi e granda destruktadi,<ref>{{Extera ligilo|editero=Los Angeles Times|publikigita ye=1ma di septembro 2019 |vidita ye= 1ma di septembro 2019|titulo=Hurricane Dorian makes landfall in the Bahamas as dangerous Category 5 storm|url=https://www.latimes.com/world-nation/story/2019-09-01/northern-bahamas-hunkers-down-as-hurricane-dorian-closes-in}}</ref> e produktas adminime 43 morti.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Dorian deixa 43 mortos e rastro de devastação nas Bahamas|url=https://noticias.uol.com.br/ultimas-noticias/afp/2019/09/07/dorian-deixa-43-mortos-e-rastro-de-devastacao-nas-bahamas.htm |editero=UOL |publikigita ye=7ma di septembro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[2ma di septembro|2ma]] - Fairo sur la batelo ''MV Conception'' proxim l'insulo Santa Cruz, [[Kalifornia]], produktas adminime 52 morti. Tri semani pose, ankore 1300 personi restas desaparinta.<ref>{{Extera ligilo|url=https://edition.cnn.com/2019/09/22/americas/east-grand-bahama-us-medics-and-survivor/index.html |titulo=In this crippled part of the Bahamas, US medics can smell more bodies than they can find|editero=CNN.com |publikigita ye= 22ma di septembro 2019|vidita ye= 28ma di septembro 2019}}</ref> *[[5ma di septembro|5ma]] - [[Ido-konfero 2019|Ido-konfero]] komencas en [[Berlin]], [[Germania]]. * [[6ma di septembro|6ma]] - [[India]]na kosmosondilo ''Chandrayaan-2'' kolizionas kontre la [[luno]].<ref>{{Extera ligilo|editero=Business Insider|autoro=Morgan McFall Johnsen e Dave Mosher|url=https://www.businessinsider.com/india-lost-contact-with-moon-lander-indicating-crash-2019-9?utm_content=buffer91dbc&utm_medium=social&utm_source=facebook.com&utm_campaign=buffer-bi&fbclid=IwAR28IRjH8hD8kvD2CMTjllC92pIXSqXP1cBqYjKC_llp4Qw93couGcy5mqE |titulo=India lost contact with its moon lander, and an astronomer thinks the spacecraft crashed into the lunar surface|publikigita ye=6ma di septembro 2019}}</ref> * [[9ma di septembro|9ma]] - [[Tifono]] ''Faxai'' frapas [[Japonia]] per 180 km/h-a venti, efektigas destruktado che [[metropolala regiono]] di [[Tokyo]], produktas 3 morti e vundas cirkume 40 personi.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.japantimes.co.jp/news/2019/09/09/national/typhoon-faxai/#.XYNcmqTQgdU |titulo=Powerful Typhoon Faxai kills three, injures 40 and wreaks havoc on Tokyo transport system |editero=The Japan Times|publikigita ye=9ma di septembro 2019|vidita ye= 19ma di septembro 2019}}</ref> *[[9ma di septembro|9ma]] - [[Ido-konfero 2019|Ido-konfero]] finas en [[Berlin]], [[Germania]] * [[11ma di septembro|11ma]] - [[Astronomio|Astronomi]] anuncas dekekteso di [[aquo]] che l'atmosfero dil exoplaneto ''K2-18b'', unesmafoye detektata en planeto exter la [[sunala sistemo]].<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.nationalgeographic.com/science/2019/09/nomo-water-found-in-habitable-exoplanets-atmosphere-hubble-kepler-k2-18b/ |titulo=Water found on a potentially life-friendly alien planet |editero=National Geographic |publikigita ye=11ma di septembro 2019 |idiomo={{en}}}}</ref> * [[12ma di septembro|12ma]] - Adminime 11 personi mortas pro incendio en privata [[hospitalo]] che [[Rio de Janeiro (urbo)|Rio de Janeiro]], [[Brazilia]].<ref>{{Extera ligilo|url=https://brasil.elpais.com/brasil/2019/09/13/politica/1568373825_307103.html|titulo=Ao menos onze pessoas morrem em incêndio no hospital Badim, no Rio|editero=El País|publikigita ye=13ma di septembro 2019|vidita ye= 14ma di septembro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[14ma di septembro|14ma]] - Du refinerii di [[petrolo]] de ''Saudi Aramco'' en [[Saudi-Arabia]] bombardesas per senkrua aeronavi. La bombardi efektigas incendii. Militanti ''Houthi'' de [[Yemen]] asumas l'autoresi del ataki.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.aljazeera.com/news/2019/09/drones-hit-saudi-aramco-facilities-fires-190914051900472.html|titulo=Houthi drone attacks on 2 Saudi Aramco oil facilities spark fires|editero=www.aljazeera.com}}</ref> * [[16ma di septembro|16ma]] - Explozo di gaso efektigas incendio en fabrikerio di biologial armi en [[Rusia]].<ref>{{Extera ligilo|editero=Time |titulo=Gas Explosion at Russian Lab That Holds Ebola and Smallpox Samples |url=https://time.com/5678982/russia-explosion-lab-ebola-smallpox/|publikigita ye=17ma di septembro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[20ma di septembro|20ma]] - Eventas mondala [[striko]] e protesto tri dii ante la somito pri klimato dil [[Unionita Nacioni]]. La protesteri demandas agadi por kombatar klimatala chanji.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.theguardian.com/environment/live/2019/sep/20/climate-strike-global-change-protest-sydney-melbourne-london-new-york-nyc-school-student-protest-greta-thunberg-rally-live-news-latest-updates |titulo=Global climate strike: Greta Thunberg and school students lead climate crisis protest - live updates |editero=The Guardian|publikigita ye=20ma di septembro 2019 |vidita ye= 20ma di septembro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * 20ma di septembro til la [[2ma di novembro]] - Eventas Mondala Championdisputo pri [[Rugbio]] en [[Japonia]]; 12 urbi gastigas la partii. * [[21ma di septembro|21ma]] - [[Ter-tremo]] kun forteso 6.8 che la [[skalo di Richter]] frapas [[Albania]], produktas adminime 68 vunditi, ed efektigas granda materiala destruktado.<ref>{{Extera ligilo|url=https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2019/09/21/terremoto-na-albania-deixa-dezenas-de-feridos.htm|titulo=Terremoto na Albânia deixa pelo menos 68 feridos, diz ministra da Saúde |editero=UOL|publikigita ye=21ma di septembro 2019 |vidita ye= 22ma di septembro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[23ma di septembro|23ma]] - [[Rusia]] formale adoptas la pakto pri [[klimato]] signatita en 2016 en [[Paris]].<ref>{{Extera ligilo|titulo=Russia formally joins Paris climate pact|url=https://www.euractiv.com/section/climate-environment/news/russia-formally-joins-paris-climate-pact/|publikigita ye=24ma di septembro 2019 |vidita ye= 28ma di septembro 2019|idiomo={{en}}|editero=Euractiv}}</ref> === [[Oktobro]] === * [[1ma di oktobro|1ma]] - En [[Taiwan]], la ponto Nanfang'ao, inaugurita en 1996, krulas, 1 dio pos ke [[tifono]] ''Mitag'' frapis la regiono. Adminime 5 personi mortas pro l'acidento.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.taiwannews.com.tw/en/news/3788721|titulo=Update: 5 Filipino, Indonesian workers perish after NE Taiwan bridge collapse, 1 still missing |editero=Taiwan News|publikigita ye=2ma di oktobro 2019|vidita ye= 2ma di oktobro 2019}}</ref> * 1ma - Kongreso di [[Peru]] dissolvesas dal prezidanto [[Martín Vizcarra]]. Konstitucala krizo komencas.<ref>{{Citez jurnalo od edituro|titulo=Peru's president dissolves Congress to push through anti-corruption reforms|url=https://www.theguardian.com/world/2019/oct/01/perus-president-dissolves-congress-to-push-through-anti-corruption-reforms|editero=The Guardian|issn=0261-3077|publikigita ye=1ma di oktobro 2019|accessspublikigita ye=2ma di oktobro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * 1ma - En [[Baghdad]], policisti pafas kontre demonstreri qui protestis kontre [[chomeso]], [[korupto]] e mala publika servadi. Plu kam 10 personi mortigesas e cirkume plusa homi 286 vundesas.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/baghdad-protests-today-iraq-tahrir-shooting-death-toll-corruption-unemployment-a9128506.html|titulo=Baghdad protests: At least ‘10 dead and more than 200 injured’ as riot police open fire|editero=The Independent |vidita ye= 5ma di oktobro 2019}}</ref> * [[2ma di oktobro|2ma]] - En [[Mali]], 25 soldati mortas dum ataki da membri de [[al-Kaida]] kontre du kazerni, en Boulkessi e Mondoro.<ref>{{Extera ligilo|titulo=25 Malian soldiers killed in attack on two military camps |url=https://edition.cnn.com/2019/10/02/africa/mali-soldiers-killed-military-base-attack/index.html |editero=CNN|publikigita ye=2ma di oktobro 2019|vidita ye= 5ma di oktobro 2019}}</ref> * [[6ma di oktobro|6ma]] - Eventas legifanta elekti en [[Portugal]]. Partiso Socialista obtenas la majoritato ek la voti.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Partido Socialista vence eleição legislativa em Portugal|url=https://g1.globo.com/mundo/noticia/2019/10/06/pesquisa-de-boca-de-urna-aponta-vitoria-do-partido-socialista-nas-eleicoes-em-portugal.ghtml|editero=G1|publikigita ye=6ma di oktobro 2019|vidita ye= 11ma di oktobro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[8ma di oktobro|8ma]] - Prezidanto [[Lenín Moreno]], de [[Equador]], transferas la chef-urbo di la lando a [[Guayaquil]], pro ke demonstreri okupis la prezidantala palaco, e kaoso duras en la stradi di [[Quito]].<ref>{{Extera ligilo| url= https://www.theguardian.com/world/2019/oct/08/ecuador-moves-government-out-of-capital-as-violent-protests-rage |title =Ecuador moves government out of capital as violent protests rage | publikigita ye= 8ma di oktobro 2019 | vidita ye= 9ma di oktobro 2019 | editero=The Guardian|idiomo={{es}}}}</ref> * [[9ma di oktobro|9ma]] - [[Recep Tayyip Erdoğan]] informas ke [[Turkia]] invadis la nordo e l'esto di [[Siria]] por kombatar [[Kurdistan|Kurdi]] de la grupo ''Hêzên Sûriya Demokratîk''.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-49983357|titulo=Turkey launches ground offensive in northern Syria|editero=BBC|publikigita ye=9ma di oktobro 2019}}</ref> * [[12ma di oktobro]] - Dum protesti kontre prezidanto [[Lenín Moreno]] en [[Quito]], [[Equador]], demonstranti atakas televiziono-brodkastero ''Teleamazonas'' e jurnalo ''El Comercio''.<ref>Extera ligilo|titulo=Manifestantes atacam emissora de TV e jornal em Quito |editero=UOL|url=https://noticias.uol.com.br/ultimas-noticias/afp/2019/10/12/manifestantes-atacam-emissora-de-tv-e-jornal-em-quito.htm|publikigita ye=12ma di oktobro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * 12ma til la [[13ma di oktobro]] - [[Tifono]] ''Hagibis'' frapas [[Japonia]] e produktas adminime 26 morti e 175 plusa homi vundita.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Passagem do tufão Hagibis no Japão provoca pelo menos 26 mortos|editero=RedeTV!|publikigita ye=13ma di oktobro 2019 |url=https://www.redetv.uol.com.br/jornalismo/mundo/passagem-do-tufao-hagibis-no-japao-provoca-pelo-menos-26-mortos|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[14ma di oktobro|14ma]] - Protesti en [[Equador]] finas pos ke prezidanto [[Lenín Moreno]] anuncas riadopto di subsidiajo a kombustivi.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.rtp.pt/noticias/mundo/equador-governo-repoe-subsidio-aos-combustiveis-e-protestos-terminam_n1179020|titulo=Equador. Governo repõe subsídio aos combustíveis e protestos terminam|editero=RTP|vidita ye= 18ma di oktobro 2019}}</ref> * 14ma - En [[Santiago, Chili]], komencas protesti studentala en la stradi pos augmento di bilietopreci di [[metroo]]. La protesti dissemesas ad altra urbi ed eventas konfronti inter la demonstreri e la polico.Ye la 19ma di oktobro, prezidanto [[Sebastián Piñera]] suspensas l'augmento, tamen la protesti duros. Ye la 20ma di oktobro, 8 personi ja mortabis dum la violento.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.nytimes.com/2019/10/20/world/americas/chile-protests-riots.html|titulo=Chile Unrest Spreads, With 8 Deaths Reported in Violence|editero=The New York Times|publikigita ye=20ma di oktobro 2019, aktualigita ye la 21ma di oktobro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[14ma di oktobro|14ma]] - Komencas protesti en [[Katalunia]] pos judicio di la chefi dil movado pri nedependo di la regiono.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.em.com.br/app/noticia/internacional/2019/10/19/interna_internacional,1094213/novo-protesto-separatista-mantem-barcelona-sob-tensao.shtml|titulo=Novo protesto separatista mantém Barcelona sob tensão|editero=Estado de Minas|publikigita ye=19ma di oktobro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[15ma di oktobro|15ma]] - En [[Fortaleza, Ceará]], [[Brazilia]], rezidala edifico krulas e produktas 8 morti.<ref>{{Extera ligilo|url=https://g1.globo.com/ce/ceara/noticia/2019/10/19/novo-video-mostra-funcionarios-de-empresa-de-reforma-saindo-do-predio-logo-apos-desabamento-em-fortaleza.ghtml |titulo=Novos vídeos mostram engenheiro saindo do prédio logo após desabamento; 'A síndica tá lá embaixo'|editero=G1|publikigita ye=19ma di oktobro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[19ma di oktobro|19ma]] - En [[London]], cirkume 1 milion personi partoprenas en protesto organizata dal grupo ''People's Vote'', demandanta nova plebicito pri [[Brekiro]].<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.theguardian.com/uk-news/2019/oct/19/peoples-vote-march-hailed-as-one-of-greatest-protest-marches-in-british-history|titulo=March organisers hail ‘one of the greatest protest marches in British history’|publikigita ye=19ma di oktobro 2019|editero=The Guardian |vidita ye= 20ma di oktobro 2019}}</ref> * [[27ma di oktobro|27ma]] - Eventas prezidantal elekti en [[Arjentinia]]. [[Alberto Ángel Fernández]], kandidato dil opozantaro, vinkas [[Mauricio Macri]].<ref>{{Extera ligilo|titulo=Eleições na Argentina: Fernández e Kirchner vencem Macri no primeiro turno|url= https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2019/10/27/alberto-fernandez-cristina-kirchner-vitoria-eleicoes-argentina.htm|editero=UOL|publikigita ye=27ma di oktobro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[29ma di oktobro|29ma]] - Chefministro [[Saad Hariri]] de [[Libano]] renuncas, pos intensa populara protesti.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Lebanon’s Prime Minister, Saad Hariri, Steps Down in Face of Protests|url=https://www.nytimes.com/2019/10/29/world/middleeast/saad-hariri-stepping-down-lebanon.html?smid=tw-nytimes&smtyp=cur|editero=The New York Times|publikigita ye=29ma di oktobro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[31ma di oktobro|31ma]] - En [[Okinawa]], [[Japonia]], incendio destruktas 500-yar-evanta kastelo Shuri.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Fire at Shuri Castle, a world heritage site|url=https://www3.nhk.or.jp/nhkworld/en/news/20191031_09/|editero=NHK| publikigita ye=31ma di oktobro 2019}}</ref> * 31ma - Incendio en [[treno]] proxim l'urbo [[Rahim Yar Khan]] en [[Pakistan]], produktas adminime 75 morti.<ref>{{Extera ligilo|editero=BBC News |publikigita ye= 31ma di oktobro 2019|titulo=At least 73 dead in Pakistan train fire, police say|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-50245090}}</ref> === [[Novembro]] === * [[1ma di novembro|1ma]] - [[Hispania]] anuncas ke ol gastigos la Konfero pri Klimatala Chanji dil [[Unionita Nacioni]], eventonta de la 2ma til la 13ma di decembro, pro la politikal desquieteso en [[Santiago, Chili]], urbo antee selektita kom eventeyo por la konfero. * [[2ma di novembro|2ma]] - Pirati kaptas 9 gajo-homi de la navo [[Norvegia]]na ''MV Bonita'' proxim [[Cotonou]], [[Benin]].<ref>{{Extera ligilo|editero=CNN World |titulo=Pirates kidnap nine crew members from cargo ship off coast of Benin|autoro=Mitchell McCluskey e Ralph Ellis |publikigita ye= 4ma di novembro 2019 |url=https://edition.cnn.com/2019/11/03/africa/pirates-kidnap-crew-members-cargo-ship-benin/index.html##targetText=Pirates%20boarded%20the%20MV%20Bonita,company%20which%20owns%20the%20vessel.}}</ref> * [[9ma di novembro|9ma]] - [[Ciklono]] ''Bulbul'' produktas sep morti en [[West Bengal]] ed en [[Bangladesh]]. Plua kam du milion personi evakuesas de lia domi.<ref>{{Extera ligilo|url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/cyclone-kills-14-india-bangladesh-66889252?cid=clicksource_76_null_headlines_hed |titulo=Cyclone kills at least 14 in India, Bangladesh|editero=ABC News|vidita ye= 10ma di novembro 2019}}</ref> * [[10ma di novembro|10ma]] - [[Evo Morales]] renuncas la prezidanteso di [[Bolivia]] pos populala protesti.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Em meio a crise, Evo Morales renuncia à presidência da Bolívia - 10/11/2019 - UOL Notícias|url=https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2019/11/10/em-meio-a-crise-evo-morales-renuncia-a-presidencia-da-bolivia.htm |editero=UOL|publikigita ye=10ma di novembro 2019}}</ref> * [[14ma di novembro|14ma]] - [[Venezia]] deklaras urjanteso-stando pro la [[mareo|mareala]] inundadi.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.milenio.com/internacional/europa/italia-decreta-el-estado-de-emergencia-en-venecia-por-inundaciones |titulo=Italia decreta el estado de emergencia en Venecia por inundaciones|editero=Milenio|idiomo={{es}}|publikigita ye=14ma di novembro 2019|vidita ye= 21ma di novembro 2019}}</ref> * [[21ma di novembro|21ma]] - [[Benjamin Netanyahu]], chefministro di [[Israel]], akuzesas pri fraudo, suborno e fido-rupto.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.nbcnews.com/news/world/israeli-pm-netanyahu-indicted-charges-bribery-fraud-breach-trust-n1084831 |titulo=Benjamin Netanyahu indicted on charges of bribery, fraud and breach of trust |editero=NBC News|publikigita ye=21ma di novembro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[23ma di novembro|23ma]] - Che [[Bougainville]], [[Papua-Nova-Guinea]] eventas plebicito pri plusa autonomeso o kompleta nedependo, e 98,31% ek la voteri decidas pri nedependo.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.standardmedia.co.ke/article/2001352846/bougainville-voters-back-independence-by-landslide|titulo= Bougainville voters back independence by landslide|autoro=AFP|editero=The Standard|vidita ye=6ma di julio 2022|idiomo={{en}}}}</ref> * [[26ma di novembro|26ma]] - [[Ter-tremo]] kun forteso 6.4 che la [[skalo di Richter]] frapas [[Albania]] e produktas 50 morti e 900 plusa homi vundita.<ref name= shqiptarja.com>{{Extera ligilo|url=https://shqiptarja.com/lajm/40-viktima-nga-termeti-nxirren-te-gjithe-personat-nga-rrenojat-ne-thumane-vijojne-kerkimet-ne-durres-per-6-persona|titulo=50 viktima nga tërmeti! Nxirren të gjithë trupat nga rrënojat në Thumanë dhe në Durrës|website=shqiptarja.com|idiomo={{sq}}|vidita ye= 28ma di novembro 2019}}</ref><ref>{{Extera ligilo|url=https://www.albaniandailynews.com/index.php?mod=2&idm=37621|titulo=No. of Injured from Earthquake Rises to 900|website=Albanian Daily News|idiomo={{en}}|vidita ye= 29ma di novembro 2019}}</ref> === [[Decembro]] === * [[3ma di decembro|3ma]] - [[Tifono]] ''Kammuri'' (anke nomizita ''Tisoy'') frapas [[Filipini]], domajas cirkume {{formatnum:28577}} domi<ref name="Tisoy1">{{Extera ligilo|titulo='Tisoy' leaves trail of destruction in Northern Samar|url=https://www.pna.gov.ph/articles/1087969|publikigita ye=5ma di decembro 2019|autoro=Sarwell Meniano|editero=Philippine News Agency}}</ref> e produktas 12 morti.<ref name="NDRRMCTisoy">{{Extera ligilo|editero=NDRRMC |url=http://www.ndrrmc.gov.ph/attachments/article/3969/SitRep_No_19_re_Response_Actions_and_Effects_of_TY_Tisoy_I_N_Kammuri_as_of_13Dec2019_6PM.pdf |publikigita ye= 13ma di decembro 2019|titulo=Situational Report No. 19 re Response Actions and Effects for Typhoon "TISOY"}}</ref> * [[8ma di decembro|8ma]] - Incendio che fabrikerio en [[Nova-Delhi]], [[India]], produktas 43 morti ed adminime 50 plusa homi vundita.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.npr.org/2019/12/08/786066785/43-dead-in-extremely-horrific-fire-at-new-delhi-factory|titulo=43 Dead In 'Extremely Horrific' Fire At New Delhi Factory|website=NPR.org}}</ref> * [[9ma di decembro|9ma]] - [[Volkano]] Whakaari eruptas en l'insulo White, [[Nova-Zelando]], e produktas adminime 18 morti.<ref>{{Extera ligilo|url= https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-50715047|titulo=New Zealand volcano: 'No sign of life' after White Island eruption|publikigita ye=2019-12-09|work=BBC|vidita ye= 9ma di decembro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[12ma di decembro|12ma]] - En [[Aljeria]] eventas prezidantal elekti pos la renunco di [[Abdelaziz Bouteflika]].<ref>{{Extera ligilo|idiomo={{en}}|url=https://www.france24.com/en/20190915-algeria-presidential-election-fixed-december-12-says-bensalah-bouteflika|titulo=Algerian presidential election fixed for December 12, says interim president|editero=France 24]]|publikigita ye=16ma di septembro 2019}}</ref> [[Abdelmadjid Tebboune]] elektesas prezidanto per 58,15% ek la voti. * [[14ma di decembro|14ma]] - [[Papo Franciskus]] abolisas pontifikala sekreteso en inquesti pri sexuala violento kontre pueri. * [[24ma di decembro|24ma]] til la [[25ma di decembro]] - [[Tifono]] ''Phanfone'' frapas la centro di [[Filipini]] per venti til 200 km/h, e produktas adminime 16 morti.<ref>{{Extera ligilo|url=https://phys.org/news/2019-12-typhoon-phanfone-philippines.html|titulo=Typhoon Phanfone kills at least 16 in Philippines|editero=Phys.org|publikigita ye=26ma di decembro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[27ma di decembro|27ma]] - Aviono [[Fokker 100]] de la kompanio ''Bek Air'' transportanta 98 personi falas pos departar del aeroportuo di [[Almaty]]. L'acidento produktas 12 morti.<ref>{{Extera ligilo|url=ref name="nyt-dec-26-2019">{{Extera ligilo|url=https://www.nytimes.com/2019/12/26/world/asia/plane-crash-almaty-kazakhstan.html |titulo=Kazakhstan Plane Crash Kills at Least 12 People|editero=The New York Times|publikigita ye=27ma di decembro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[28ma di decembro|28ma]] - Atento per automobilo-bombo en [[Mogadishu]], [[Somalia]], produktas adminime 90 morti e plu kam 100 plusa homi vundita.<ref>{{Extera ligilo|url= https://aawsat.com/english/home/article/2055876/mogadishu-least-90-killed-checkpoint-blast|titulo=Mogadishu: At Least 90 Killed in Checkpoint Blast |editero=Ashark - Al-Awsat|idiomo={{en}}|vidita ye= 28ma di decembro 2019}}</ref><ref>{{Extera ligilo|url=https://www.aljazeera.com/news/2019/12/dozens-killed-mogadishu-car-bomb-attack-police-191228072334950.html|titulo=Dozens killed in Mogadishu car bomb attack|editero=Al Jazeera|vidita ye= 28ma di decembro 2019}}</ref> * [[29ma di decembro|29ma]] - La konsilistaro di chefi di [[talibano]] anuncas tempala pafo-ceso en [[Afganistan]]. * [[31ma di decembro|31ma]] - La maxim mala [[musono|musona]] inundado de 2013 til lor en [[Jakarta]], [[Indonezia]], produktas 9 morti.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bangkokpost.com/world/1826894/jakarta-hit-by-worst-flooding-since-2013|titulo=9 dead as Jakarta hit by worst flooding since 2013|editero=Bangkok Post|publikigita ye=1ma di januaro 2019}}</ref> == Naski == == Morti == [[Arkivo:Bob_Einstein_1970.JPG|thumb|130px|[[Bob Einstein]]]] * [[2ma di januaro]] - [[Bob Einstein]], Usan aktoro e skriptisto di komedii (n. 1942) * [[17ma di januaro]] - [[Babiker Awadalla]], chefa ministro di Sudan (n. 1917) * [[20ma di januaro]] - [[Andy Vajna]], Hungara-Usana filmifisto (n. 1944) * (desaparis la [[21ma di januaro]]) - [[Emiliano Sala]], Arjentiniana futbalisto (n. 1990) * [[29ma di januaro]] - [[James Ingram]], Usana kantisto e kompozisto (n. 1952) * [[3ma di februaro]] - [[Julie Adams]], Usan aktorino (n. 1926) * [[6ma di februaro]] - [[Manfred Eigen]], Germana biofizikisto, Nobel-laureato<ref>{{Extera ligilo |titulo=Göttinger Nobelpreisträger Manfred Eigen verstorben|url=https://www.mpibpc.mpg.de/15874795/Manfred-Eigen |publikigita ye=7ma di februaro 2019 |editero=Max-Planck-Institut für biophysikalische Chemie|idiomo={{de}}}}</ref> (n. 1927) [[Arkivo:Jan_Olszewski_3.jpg|thumb|130px|[[Jan Olszewski]]]] * [[7ma di februaro]] - [[Jan Olszewski]], chefministro di Polonia<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.washingtonpost.com/world/europe/former-polish-prime-minister-jan-olszewski-dies-at-88/2019/02/08/69a92cbc-2b84-11e9-906e-9d55b6451eb4_story.html?utm_term=.0aa812ee2b55 |titulo=Former Polish prime minister Jan Olszewski dies at 88|editero=The Washington Post|publikigita ye=8ma di februaro 2019|vidita ye= 11ma di februaro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> (n. 1935) *7ma di februaro - [[Albert Finney]], [[Anglia|angla]] aktoro * [[11ma di februaro]] - [[Ricardo Boechat]], Braziliana jurnalisto<ref>{{Extera ligilo|url=https://g1.globo.com/sp/sao-paulo/noticia/2019/02/11/ricardo-boechat-jornalista-morre-aos-66-anos-em-queda-de-helicoptero-em-sp.ghtml|titulo=Ricardo Boechat, jornalista, morre aos 66 em queda de helicóptero em SP|editero=G1|publikigita ye=11ma di februaro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> (n. 1952) * 11ma di februaro - [[Sibghatullah Mojaddedi]], prezidanto di Afganistan (n. 1926) * [[13ma di februaro]] - [[Bibi Ferreira]], Brazilian aktorino (n. 1922) * [[16ma di februaro]] - [[Bruno Ganz]], Suis aktoro (n. 1941) * [[19ma di februaro]] - [[Karl Lagerfeld]], Germana modisto (n. 1933)<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.larazon.es/gente/karl-lagerfeld-la-segunda-muerte-de-chanel-KC22020291 |titulo=Karl Lagerfeld: La segunda muerte de Chanel|editero=La Razón|vidita ye= 20ma di februaro 2019}}</ref> * [[24ma di februaro]] - [[Antoine Gizenga]], chefa ministro di la Demokratial Republiko Kongo (n. 1925) * [[27ma di februaro]] - [[France-Albert René]], prezidanto di Seycheli (n. 1935) * [[1ma di marto]] - [[Jores Ivanovich Alfyorov|Jores Alfyorov]], Rusa-Sovietiana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1930) * [[10ma di marto]] - [[İrsen Küçük]], chefministro di Norda Chipro (n. 1940) * [[15ma di marto]] - [[Mohamed Mahmoud Ould Louly]], chefo di stato di Mauritania (n. 1943) [[Arkivo:Dick_Dale,_Viva_Las_Vegas,_2013-03-30_IMG_8131_(8605847986).jpg|thumb|130px|[[Dick Dale]]]] * [[16ma di marto]] - [[Dick Dale]], Usana muzikisto (n. 1937)<ref>{{Extera ligilo|url=https://bestclassicbands.com/dick-dale-obituary-3-17-1999/|titulo=Dick Dale, King of Surf Guitar, Dead at 81|publikigita ye=5ma di aprilo 2019}}</ref> * [[20ma di marto]] - [[Donald Kalpokas]], chefministro di Vanuatu (n. 1943)<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.rnz.co.nz/international/pacific-news/385197/a-founding-father-of-vanuatu-dies|titulo=A founding father of Vanuatu dies|publikigita ye=20ma di marto 2019|editero=RNZ}}</ref> * [[5ma di aprilo]] - [[Sydney Brenner]], Sudafrikana biologo, Nobel-laureato (n. 1927) * [[6ma di aprilo]] - [[David James Thouless]], Skota fizikisto, Nobel-laureato (n. 1934) * [[13ma di aprilo]] - [[Paul Greengard]], Usana neurociencisto, Nobel-laureato (n. 1925) * [[14ma di aprilo]] - [[Bibi Andersson]], Sueda cinem-aktorino<ref name="auto">{{Extera ligilo|url=https://www.nytimes.com/2019/04/14/movies/bibi-andersson-dead.html|titulo=Bibi Andersson, Luminous Presence in Bergman Films, Dies at 83|nomo=Anita|surnomo=Gates|publikigita ye=14ma di aprilo 2019|work=The New York Times|vidita ye= 14ma di aprilo 2019|via=NYTimes.com}}</ref> (n. 1935) * [[17ma di aprilo]] - [[Alan García]], prezidanto di [[Peru]] (n. 1949)<ref name="Perú21"/> * [[22ma di aprilo]] - [[Lê Đức Anh]], prezidanto di Vietnam (n. 1920)<ref>{{Extera ligilo|url= https://bnews.vn/nguyen-chu-tich-nuoc-le-duc-anh-tu-tran/120276.html |titulo=Nguyên Chủ tịch nước Lê Đức Anh từ trần|idiomo={{vi}}}}</ref> * [[23ma di aprilo]] - Granda-duko [[Jean de Luxemburgia]] (n. 1921)<ref>{{Extera ligilo|surnomo=Editor |nomo=Brittani BargerDeputy|url=http://royalcentral.co.uk/europe/luxembourg/breaking-grand-duke-jean-of-luxembourg-dies-at-the-age-of-98-119830 |editero=Royal Central|titulo=BREAKING: Grand Duke Jean of Luxembourg dies at the age of 98 |vidita ye= 23ma di aprilo 2019 |publikigita ye=23ma di aprilo 2019}}</ref> * [[27ma di aprilo]] - [[Negaso Gidada]], 7ma prezidanto di Etiopia (n. 1943) [[Arkivo:Beth Carvalho (5097053692).jpg|thumb|130px|[[Beth Carvalho]]]] * [[30ma di aprilo]] - [[Beth Carvalho]], Braziliana kantistino e kompozistino (n. 1946)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Morre aos 72 anos a sambista Beth Carvalho |url= https://entretenimento.uol.com.br/noticias/redacao/2019/04/30/morre-aos-72-anos-a-sambista-beth-carvalho.htm |editero=UOL |vidita ye= 30ma di aprilo 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * 30ma di aprilo - [[Anémone]], Franc aktorino (n. 1950) * [[2ma di mayo]] - [[Ali Mroudjaé]], prezidanto di Komori (1939)<ref>{{Extera ligilo|url=http://www.comores-infos.net/lenterrement-de-lancien-ministre-ali-mroudjae-est-aujourdhui/ |titulo=L'enterrement de l'ancien ministre Ali Mroudjae est aujourd'hui|publikigita ye= 2ma di mayo 2019|vidita ye= 10ma di mayo 2019|idiomo={{fr}}}}</ref> * [[8ma di mayo]] - [[Sprent Dabwido]], prezidanto di [[Nauru]] (n. 1972) * [[9ma di mayo]] - [[Alvin Sargent]], Usana cenaristo (n. 1927) [[Arkivo:Doris Day in Love Me or Leave Me trailer.jpg|thumb|130px|[[Doris Day]]]] * [[13ma di mayo]] - [[Doris Day]], Usan aktorino<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.com/mundo/noticias-48257516|titulo=Muere Doris Day, la legendaria actriz famosa por cantar el éxito "Qué será, será"|editero=BBC News - Mundo|publikigita ye=13ma di mayo 2019 |idiomo={{es}}}}</ref> (n. 1922) * [[14ma di mayo]] - [[Tim Conway]], Usan aktoro (n. 1933)<ref>{{Extera ligilo|url=https://people.com/tv/tim-conway-dies/ |titulo=Tim Conway, Star of The Carol Burnett Show, Dies at 85|editero=People|vidita ye= 20ma di mayo 2019}}</ref> * 14ma di mayo - [[Sven Lindqvist]], Sueda skriptisto (n. 1932)<ref>[https://www.etc.se/inrikes/forfattaren-sven-lindqvist-ar-dod-blev-87-ar Författaren Sven Lindqvist är död - blev 87 år] {{sv}}</ref> * [[16ma di mayo]] - [[Bob Hawke]], chefministro di Australia (n. 1929)<ref>{{Extera ligilo |titulo=Bob Hawke, Australia's 23rd prime minister, dies aged 89 |url=https://abc.net.au/news/2019-05-16/bob-hawke-dies-former-australian-prime-minister-and-labor-leader/6562902?pfmredir=sm |website=ABC News |vidita ye= 16ma di mayo 2019}}</ref> * 16ma di mayo - [[I. M. Pei]], Chinian arkitekto (n. 1917)<ref>{{Extera ligilo|titulo=I.M. Pei, World-Renowned Architect, Is Dead at 102|editero=The New York Times|publikigita ye=16ma di mayo 2019|url=https://www.nytimes.com/2019/05/16/obituaries/im-pei-world-renowned-architect-is-dead-at-102.html|idiomo={{en}}}}</ref> * [[20ma di mayo]] - [[Niki Lauda]], Austrian automobilisto (n. 1949)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Tricampeão da Fórmula 1, Niki Lauda morre aos 70 anos |url=https://esporte.uol.com.br/f1/ultimas-noticias/2019/05/20/tricampeao-da-formuliziza-1-niki-lauda-morre-aos-70-anos-diz-jornal.htm|editero=Folha de S.Paulo|publikigita ye=20ma di mayo 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> [[Arkivo:Murray Gell-Mann at Lection.JPG|thumb|130px|[[Murray Gell-Mann]]]] * [[24ma di mayo]] - [[Murray Gell-Mann]], Usana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1929)<ref>{{Extera ligilo|url= https://www.nytimes.com/2019/05/24/obituaries/murray-gell-mann-died-.html |titulo=Murray Gell-Mann, Who Peered at Particles and Saw the Universe, Dies at 89}}</ref> * [[26ma di mayo]] - [[Prem Tinsulanonda]], chefministro di Tailando (n. 1920)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Prem Tinsulanonda, King’s Advisor and Statesman, Dies at 98|url= http://www.khaosodenglish.com/news/2019/05/26/prem-tinsulanonda-kings-advisor-and-statesman-dies-at-98/amp/ }}</ref> * [[28ma di mayo]] - [[Apolo Nsibambi]], chefa ministro di Uganda (n. 1940)<ref>{{Extera ligilo|url= https://www.africanews.com/2019/05/28/uganda-s-ex-prime-minister-nsibambi-dies// |titulo=Uganda's ex-prime minister Nsibambi dies|editero=Africa News|vidita ye= 4ma di junio 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * 28ma di mayo - [[Edward Seaga]], chefministro di Jamaika (n. 1930)<ref>{{Extera ligilo|url=http://jamaica-gleaner.com/article/news/20190528/edward-seaga-has-died-89 |titulo=Edward Seaga Has Died At 89|editero=The Cleaner|publikigita ye=28ma di mayo 2019|vidita ye= 26ma di aprilo 2020|idiomo={{en}}}}</ref> * [[1ma di junio]] - [[José Antonio Reyes]], Hispana futbalisto (n. 1983) * [[6ma di junio]] - [[Dr. John]], Usana kantisto e kompozisto (n. 1941) * [[12ma di junio]] - [[Sylvia Miles]], Usan aktorino (n. 1924)<ref>[https://www.hollywoodreporter.com/news/sylvia-miles-dead-midnight-cowboy-star-was-94-1139055 Sylvia Miles, Scene-Stealer in 'Midnight Cowboy' and 'Farewell, My Lovely,' Dies at 94]</ref> [[Arkivo:Zeffirelli.jpg|thumb|130px|[[Franco Zeffirelli]]]] * [[15ma di junio]] - [[Franco Zeffirelli]], Italiana filmifisto (n. 1923)<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.lanazione.it/firenze/cronaca/morto-franco-zeffirelli-1.4647533 |titulo=È morto Franco Zeffirelli, addio al Maestro|editero=La Nazione|publikigita ye=15ma di junio 2019|idiomo={{it}}}}</ref> * [[17ma di junio]] - [[Mohamed Morsi]], prezidanto di Egiptia (n. 1951)<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-48668941 |titulo=Egypt's ousted president Mohammed Morsi dies in court|editero=BBC|publikigita ye=17ma di junio 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[21ma di junio]] - [[Dimitris Kristofias]], prezidanto di [[Chipro]] (n. 1946)<ref>[https://cyprus-mail.com/2019/06/21/former-president-demetris-christofias-has-died/ Former president Demetris Christofias has died]</ref> * [[30ma di junio]] - [[Momir Bulatović]], prezidanto di Montenegro (n. 1956) * [[6ma di julio]] - [[João Gilberto]], Braziliana kompozisto e kantisto di [[bossa nova]] (n. 1931)<ref>{{Extera ligilo|url=https://epoca.globo.com/guilherme-amado/morre-cantor-compositor-joao-gilberto-23789346|titulo=Morre o cantor e compositor João Gilberto|editero=Época|publikigita ye=6ma di septembro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[9ma di julio]] - [[Fernando de la Rúa]], prezidanto di Arjentinia (n. 1937)<ref>{{Extera ligilo|editero=Clarín |url= https://www.clarin.com/politica/murio-fernando-rua-militancia-poder-breve-conflictiva-gestion_0_DPpgwnnJ_.html |titulo=Murió Fernando de la Rúa: de la militancia al poder, con una breve y conflictiva gestión|publikigita ye=9ma di julio 2019|idiomo={{es}}}}</ref> * [[14ma di julio]] - [[Hussain Muhammad Ershad]], prezidanto di Bangladesh (n. 1930) [[Arkivo:Johnny Clegg Fête de l'Humanité 2007.JPG|thumb|130px|[[Johnny Clegg]]]] * [[16ma di julio]] - [[Johnny Clegg]], Sudafrikana muzikisto e kantisto (n. 1953)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Le musicien sud-africain Johnny Clegg, fervent opposant à l'apartheid, est mort à 66 ans|url= https://www.francetvinfo.fr/monde/afrique/afrique-du-sud/le-musicien-sud-africain-johnny-clegg-fervent-opposant-a-l-apartheid-est-mort-a-66-ans_3538829.html?utm_medium=Social&utm_source=Facebook&Echobox=1563301635&fbclid=IwAR3WqQCYGADG6coXMbe6qoJwFJj9AHY2P31yOxgF-duJt65XDeXNVl-EBuc#xtor=CS1-746|editero=Franceinfo|publikigita ye=16ma di julio 2019|idiomo={{fr}}}}</ref> * [[19ma di julio]] - [[Ágnes Heller]], Hungara filozofino (n. 1929)<ref>{{Extera ligilo|url=https://whbl.com/news/articles/2019/jul/19/hungarian-philosopher-agnes-heller-dies-at-age-of-90/919767/|titulo=Hungarian philosopher Agnes Heller dies at age of 90|publikigita ye=19ma di julio 2019|editero=whbl.com|idiomo={{en}}}}</ref> * 19ma di julio - [[Rutger Hauer]], Nederlandan aktoro (n. 1944)<ref>{{Extera ligilo|url=https://variety.com/2019/film/news/rutger-hauer-dead-dies-blade-runner-co-star-1203278050|titulo=Rutger Hauer, ‘Blade Runner’ Co-Star, Dies at 75|autoro=Chris Morris|publikigita ye=24ma di julio 2019|editero=Variety|idiomo={{en}}}}</ref> * [[22ma di julio]] - [[Li Peng]], chefministro di Popul-Republiko Chinia (n. 1928)<ref>[https://www.nytimes.com/2019/07/23/obituaries/li-peng-dead.html Li Peng, Chinese Leader Derided for Role in Tiananmen Crackdown, Dies at 90]</ref> [[Arkivo:Beji Caid el Sebsi at the Presidential Palace.jpg|thumb|130px|[[Beji Caid el Sebsi]]]] * [[25ma di julio]] - [[Beji Caid el Sebsi]], prezidanto e chefministro di Tunizia (n. 1926)<ref>[https://www.france24.com/en/20190725-tunisia-president-essebsi-dies-aged-92 Tunisian President Beji Caid Essebsi dies aged 92]</ref> * [[27ma di julio]] - [[John Robert Schrieffer]], Usana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1931)<ref>[https://www.thehindu.com/sci-tech/science/nobel-prize-winning-physicist-john-schrieffer-dies-in-florida/article28734814.ece Nobel Prize-winning physicist John Schrieffer dies in Florida]</ref> * [[1ma di agosto]] - [[Sadou Hayatou]], chefa ministro di Kamerun (n. 1942)<ref>{{Extera ligilo|autohr=Yolande Tankeu|titulo=Décès de Sadou Hayatou ,ancien Premier ministre du Cameroun :: CAMEROON |url=https://www.camer.be/76149/11:1/cameroon-deces-de-sadou-hayatou-ancien-premier-ministre-du-cameroun.html |editero=camer.be |publikigita ye=1ma di agosto 2019 |idiomo={{fr}}}}</ref> * 1ma di agosto - [[Annemarie Huber-Hotz]], kancelerino di Suisia (n. 1948) * [[3ma di agosto]] - [[Thomas Remengesau Sr.]], prezidanto di Palau (n. 1929) * [[4ma di agosto]] - [[Nuon Chea]], chefministro di [[Kambodja]] (n. 1926))<ref>{{Extera ligilo|titulo=Nuon Chea, ideologue of Cambodia's Khmer Rouge, dies at 93|editero=Bangkok Post|idiomo={{en}}|url=https://www.bangkokpost.com/world/1724475/nuon-chea-ideologue-of-cambodias-khmer-rouge-dies-at-93 }}</ref> * [[6ma di agosto]] - [[Toni Morrison]], Usana skriptistino, Nobel-laureato (n. 1931)<ref>{{Extera ligilo|autoro=Margalit Fox|titulo=Toni Morrison, ‘Beloved’ Author and Nobel Laureate, Dies at 88 |url=https://www.nytimes.com/2019/08/06/books/toni-morrison-dead.html |editero=The New York Times |vidita ye= 6ma di agosto 2019 |publikigita ye=6ma di agosto 2019}}</ref> * [[7ma di agosto]] - [[Kary Banks Mullis]], Usana biokemiisto, Nobel-laureato (n. 1944)<ref>[https://www.charlotteobserver.com/news/state/south-carolina/article233664142.html Dreher High School grad who revolutionized DNA has died]</ref> [[Arkivo:PeterFondaCaptainAmerica-side.jpg|thumb|130px|[[Peter Fonda]]]] * [[16ma di agosto]] - [[Peter Fonda]], Usan aktoro (n. 1940)<ref>{{Extera ligilo|url = https://www.nbcnews.com/pop-culture/pop-culture-news/peter-fonda-star-easy-rider-dead-79-n1043566|title = Peter Fonda, star of 'Easy Rider,' dead at 79|editero=NBC News|autoro=Janelle Griffith, Diana Dasrath|publikigita ye= 16ma di agosto 2019|vidita ye= 16ma di agosto 2019}}</ref> * [[19ma di agosto]] - [[Zbigniew Makowski]], Polona piktisto (n. 1930) * [[22ma di agosto]] - [[Junior Agogo]], Ghanana futbalisto (n. 1979) * [[27ma di agosto]] - [[Dawda Jawara]], prezidanto e chefa ministro di Gambia (n. 1924)<ref>[https://books.google.com/books?id=UiBWDQAAQBAJ&pg=PA145&dq=Dawda+Jawara+1924&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjkmN-srZvUAhUHiiwKHaH-BlQQ6AEIKDAC#v=onepage&q=Dawda%20Jawara%201924&f=false Profile of Dawda Kairaba Jawara]</ref><ref>https://www.africanews.com/2019/08/27/the-gambia-s-nomo-president-dawda-jawara-dies-aged-95-official/</ref> * [[31ma di agosto]] - [[Immanuel Wallerstein]], Usana sociologo (n. 1930)<ref>{{Extera ligilo |titulo=Immanuel Wallerstein, Anti-Capitalist Intellectual, Dies at 88 |url=https://www.telesurenglish.net/news/Immanuel-Wallerstein-Anti-Capitalist-Intellectual-Dies-at-88-20190901-0009.html |vidita ye= 3ma di septembro 2019 |editero=Telesur |publikigita ye=1ma di septembro 2019}}</ref> * [[6ma di septembro]] - [[Robert Mugabe]], prezidanto di Zimbabwe (n. 1924)<ref name="BBC-Death">{{Extera ligilo |publikigita ye=6ma di septembro 2019 |titulo=Zimbabwe ex-President Robert Mugabe dies aged 95 |url=https://www.bbc.com/news/world-africa-49604152 |editero=BBC News |vidita ye= 6ma di septembro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[11ma di septembro]] - [[Jusuf Habibie]], prezidanto di Indonezia (n. 1936)<ref>[https://news.detik.com/berita/d-4702307/bj-habibie-tutup-usia BJ Habibie Tutup Usia]</ref> [[Arkivo:ʻAkilisi Pōhiva (26721748042).jpg|thumb|130px|[[ʻAkilisi Pōhiva]]]] * [[12ma di septembro]] - [[ʻAkilisi Pohiva]], chefministro di Tonga (n. 1941)<ref>{{Extera ligilo|vidita ye= 14ma di septembro 2019 |idiomo={{en}}|url=https://www.rnz.co.nz/news/pacific/398621/tongan-pm-akilisi-pohiva-dies-aged-78 |titulo=Tongan PM 'Akilisi Pohiva dies, aged 78|editero=Radio New Zealand|publikigita ye=12ma di septembro 2019}}</ref> * [[15ma di septembro]] - [[Lol Mahamat Choua]], prezidanto di Chad (m. 1939)<ref>[https://tchadinfos.com/politique/tchad-lancien-president-de-la-republique-lol-mahamat-choua-est-mort/ Tchad : l’ancien président de la République Lol Mahamat Choua est mort à 80 ans] {{fr}}</ref> * 15ma di septembro - [[Ric Ocasek]], Usana kantisto, kompozisto e muzikala produktisto (n. 1944)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Ric Ocasek, Lead Singer of The Cars, Dead in New York at 75|url=https://www.nbcnewyork.com/news/local/Ric-Ocasek-Cars-Singer-Dead-in-NY-at-75-560430391.html|editero=WNBC|publikigita ye=15ma di septembro 2019|vidita ye= 15ma di septembro 2019|idiomo={{fr}}}}</ref> * [[17ma di septembro]] - [[Imata Kabua]], prezidanto dil Insuli Marshall (n. 1943)<ref>[https://www.usp.ac.fj/news/story.php?id=3153 USP installs 26th Chancellor]</ref> * [[19ma di septembro]] - [[Zine El Abidine Ben Ali]], prezidanto di Tunizia<ref>{{Extera ligilo|titulo=Décès de l'ex président Zine El Abidine Ben Ali |editero=MosaiqueFM|url=https://www.mosaiquefm.net/fr/actualite-national-tunisie/608684/deces-de-l-ex-president-zine-el-abidine-ben-ali |vidita ye= 19ma di septembro 2019}}</ref> (n. 1936) * [[26ma di septembro]] - [[Jacques Chirac]], prezidanto e chefministro di Francia (n. 1932)<ref>{{Extera ligilo|title = Jacques Chirac, French President Who Championed European Identity, Is Dead at 86|url = https://www.nytimes.com/2019/09/26/obituaries/jacques-chirac-dead.html|publisher = The New York Times|date = 26ma di septembro 2019|accessdate = 26ma di septembro 2019|author=James F. Clarity e John Tagliabue}}</ref> [[Arkivo:Freitas do Amaral, XV Cimeira Ibero-Americana - Salamanca, Espanha (cropped).jpg|thumb|130px|<small>[[Diogo Freitas do Amaral]]</small>]] * [[3ma di oktobro]] - [[Diogo Freitas do Amaral]], chefministro di Portugal (n. 1941)<ref>[https://federalnewsnetwork.com/world-news/2019/10/freitas-do-amaral-a-father-of-portuguese-democracy-dies/ Freitas do Amaral, a ‘father’ of Portuguese democracy, dies]</ref> * [[4ma di oktobro]] - [[Diahann Carroll]], Usan aktorino (n. 1935) * [[6ma di oktobro]] - [[Ginger Baker]], Angla muzikisto ([[Cream]]) (n. 1939)<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.theguardian.com/music/2019/oct/06/ginger-baker-wild-and-brilliant-cream-drummer-dies-aged-80/ |titulo=Ginger Baker, wild and brilliant Cream drummer, dies aged 80|editero=The Guardian|vidita ye= 7ma di oktobro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[11ma di oktobro]] - [[Alexei Leonov]], Sovietiana kosmonauto (n. 1934)<ref>{{Extera ligilo |url=https://sputniknews.com/russia/201910111077022232-soviet-cosmonaut-alexei-leonov-dies-at-85/ |titulo=Soviet Cosmonaut Alexei Leonov Dies at 85 |editero=Sputnik News|publikigita ye=11ma di oktobro 2019 |vidita ye= 11ma di oktobro 2019}}</ref> * [[14ma di oktobro]] - [[Harold Bloom]], Usana literaturala kritikisto e skriptisto (n. 1930)<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.nytimes.com/2019/10/14/books/harold-bloom-dead.html|titulo=Harold Bloom, Critic Who Championed Western Canon, Dies at 89|editero=The New York Times|publikigita ye= 14ma di oktobro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[17ma di oktobro]] - [[Göran Malmqvist]], Sueda linguisto (n. 1924)<ref name="dn obit">{{Extera ligilo| url=https://www.dn.se/kultur-noje/akademiledamoten-goran-malmqvist-ar-dod/ | titulo=Akademiledamoten Göran Malmqvist är död |editero=Dagens Nyheter|publikigita ye=18ma di oktobro 2019 |idiomo={{sv}}}}</ref> * [[21ma di oktobro]] - [[Lho Shin-yong]], chefministro di Sud-Korea (n. 1930)<ref>[https://news.joins.com/article/20513963 노신영 롯데그룹 총괄고문, 故 이인원 조문…'묵묵부답'] {{kr}}</ref> * [[6ma di novembro]] - [[Jan Stráský]], chefministro di Chekoslovakia (n. 1940)<ref>{{Extera ligilo|url=https://zpravy.aktualne.cz/domaci/ve-veku-78-let-zemrel-posledni-premier-federalni-vlady-jan-s/r~f6cc7b3200ca11ea926e0cc47ab5f122/ |titulo=Ve věku 78 let zemřel poslední premiér federální vlády Jan Stráský|idiomo={{cs}} }}</ref> * [[7ma di novembro]] - [[Margarita Salas]], Hispana biokemiistino (n. 1938) * [[13ma di novembro]] - [[Gert Heintze]], Germana Idisto (n. 1943) [[Arkivo:Harrison Dillard 1952 (cropped).jpg|thumb|130px|[[Harrison Dillard]]]] * [[15ma di novembro]] - [[Harrison Dillard]], Usan atleto (n. 1923) * [[19ma di novembro]] - [[Dissanayaka Mudiyanselage Jayaratne]], chefa ministro di Sri-Lanka (n. 1931)<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.parliament.lk/members-of-parliament/directory-of-members/viewMember/92?lang=en |titulo=Hon. D.M. JAYARATNE, M.P.,, M.P.|editero=Parlamento de Sri-Lanka|vidita ye=21ma di novembro 2019}}</ref> * [[22ma di novembro]] - [[Eugène Camara]], chefa ministro di Guinea (n. 1942)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Page noire : décès de l’ancien Premier ministre Eugène Camara|url=https://www.africaguinee.com/articles/2019/11/23/page-noire-deces-de-l-ancien-premier-ministre-eugene-camara |editero=Africaguinee.com|vidita ye= 30ma di novembro 2019|idiomo={{fr}}}}</ref> * [[29ma di novembro]] - [[Yasuhiro Nakasone]], chefministro di Japonia (n. 1918)<ref>{{Extera ligilo|url=https://english.kyodonews.net/news/2019/11/9aa816c91bed-breaking-news-ex-japanese-prime-minister-nakasone-dies-at-101.html |titulo=Ex-Japanese Prime Minister Yasuhiro Nakasone dies at 101|idiomo={{en}}}}</ref> * [[4ma di decembro]] - [[Azucena Hernández]], Hispan aktorino (n. 1960)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Muere Azucena Hernández, actriz del destape y víctima de tetraplejia durante 33 años|url=https://www.elmundo.es/cultura/cine/2019/12/04/5de7e527fc6c8352398b458b.html|editero=El Mundo |publikigita ye=4ma di decembro 2019|idiomo={{es}}}}</ref> * 4ma di decembro - [[Rosa Morena]], Hispana kantistino * [[8ma di decembro]] - [[Paul Volcker]], Usan ekonomikisto (n. 1927) * [[9ma di decembro]] - [[Marie Fredriksson]], Sueda kantistino ([[Roxette]]) (n. 1958) * [[10ma di decembro]] - [[Albert Bertelsen]], Dana piktisto (n. 1921) * [[14ma di decembro]] - [[Anna Karina]], Dana-Franciana cinem-aktorino (n. 1940) * [[19ma di decembro]] - [[Francisco Brennand]], Braziliana skultisto e piktisto (n. 1927)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Aos 92 anos, morre o artista plástico Francisco Brennand|url=https://www.diariodepernambuco.com.br/noticia/viver/2019/12/aos-92-anos-morre-o-artista-plastico-francisco-brennand.html|editero=Diario de Pernambuco|vidita ye= 19ma di decembro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[20ma di decembro]] - [[Marko Orlandić]], prezidanto di Montenegro (n. 1930)<ref>[http://rs.n1info.com/Region/a554075/Preminuo-Marko-Orlandic.html Preminuo nekadašnji jugoslovenski ambasador u SSSR Marko Orlandić] {{sr}}</ref> * 20ma di decembro - [[Roland Matthes]], Germana natisto (n. 1950)<ref>[https://m.spiegel.de/sport/sonst/roland-matthes-ddr-schwimmerlegende-mit-69-jahren-gestorben-a-1302494.html DDR-Schwimmerlegende Roland Matthes ist tot] {{de}}</ref> * [[23ma di decembro]] - [[Mustafa Mujezinović]], chefministro di Bosnia e Herzegovina (n. 1954) * [[31ma di decembro]] - [[Djimrangar Dadnadji]], chefa ministro di Chad (n. 1954)<ref>{{Extera ligilo|url=http://www.rfi.fr/afrique/20200101-tchad-deces-ancien-premier-ministre-joseph-djimrangar-dadnadji |titulo=Tchad: décès de l’ancien Premier ministre Joseph Djimrangar Dadnadji|editero=RFI|publikigita ye=1ma di januaro 2020 |idiomo={{fr}}}}</ref> == Nobel-premiiziti == *[[Listo di Nobel-laureati pri fiziko|Fiziko]]: [[Jim Peebles|James Peebles]], [[Michel Mayor]], [[Didier Queloz]]<ref>{{Extera ligilo|editero=CNN|autoro=Jack Guy|titulo=Nobel Prize in Physics winners 'forever changed our conceptions of the world'|publikigita ye=9ma di oktobro 2019 |url=https://edition.cnn.com/2019/10/08/world/nobel-prize-physics-2019-intl/index.html?utm_term=link&utm_source=fbCNN&utm_medium=social&utm_content=2019-10-08T10%3A31%3A09&fbclid=IwAR3JvUWqr1zO-rzbNsgNB_E1P-1_h8FFdAITufgdnSu5YAcEEB4YpEjE_us|idiomo={{en}}}}</ref> *[[Listo di Nobel-laureati pri kemio|Kemio]]: [[John Bannister Goodenough]], [[Michael Stanley Whittingham]], [[Akira Yoshino]] *[[Listo di Nobel-laureati pri fiziologio o medicino|Fiziologio o Medicino]]: [[William Kaelin Jr.]], [[Peter J. Ratcliffe]], [[Gregg L. Semenza]]<ref>{{Extera ligilo|url= https://ciencia.estadao.com.br/noticias/geral,william-kaelin-peter-ratclife-e-gregg-semenza-vencem-premio-nobel-de-medicina,70003040295|titulo=Nobel de Medicina 2019 vai para descoberta sobre adaptação de células à disponibilidade de oxigênio|editero=Estadão.com.br|autoro=Giovana Girardi|publikigita ye=7ma di oktobro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> *[[Listo di Nobel-laureati pri literaturo|Literaturo]]: [[Peter Handke]]<ref>{{Extera ligilo|url= https://paginacinco.blogosfera.uol.com.br/2019/10/10/uma-feminista-vegetariana-e-um-fa-de-guimaraes-rosa-levam-o-nobel/ |titulo=Uma feminista vegetariana e um fã de Guimarães Rosa levam o Nobel |editero=UOL|publikigita ye=10ma di oktobro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> *[[Listo di Nobel-laureati pri paco|Paco]]: [[Abiy Ahmed Ali]]<ref>{{Extera ligilo|titulo=Nobel de la Paz 2019: quién es Abiy Ahmed Ali y por qué le dieron el premio|editero=BBC News|publikigita ye=11ma di oktobro 2019|url=https://www.bbc.com/mundo/noticias-50011711|idiomo={{es}}}}</ref> *[[Listo di Nobel-laureati pri ekonomiko|Ekonomiko]]: [[Abhijit Banerjee]], [[Esther Duflo]], [[Michael Kremer]]<ref>{{Extera ligilo|editero=The Nobel Prize|vidita ye=14ma di oktobro 2019|url=https://www.nobelprize.org/prizes/economic-sciences/2019/summary/ |titulo=The Prize in Economic Sciences 2019}}</ref> == Referi == {{reflist}} [[Kategorio:Yari 2010a]] fnctt5b28pmtlo7rdrcr63j4au2sjr3 994281 994265 2022-08-04T15:27:52Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{21ma yarcento}} La [[yaro]] '''2019''' (MMXIX per Romala algarismi) esis ordinara yaro komencinta ye [[mardio]] segun [[Gregoriala kalendario]]. Ol esis la 19ma [[yaro]] di la triesma yarmilo, la 19ma yaro di la [[21ma yarcento]], e la 10ma yaro di la [[yari 2010a]]. L'[[Unionita Nacioni]] deklaris 2019 l'Internaciona yaro pri la [[Periodala tabelo]], memoriganta la 150ma aniversario di lua kreado, da [[Dmitri Mendeleyev]]. Ca yaro, la mondo komencis atencigar pri la serioza incendii en [[Brazilia]], [[Afrika]], [[Siberia]] ed [[Indonezia]] dum la monati [[agosto]] e [[septembro]], qui destruktis centi di [[quadrata kilometro|quadrata kilometri]] di foresti e kreis granda nubi di fumo kovranta centi di kilometri. Segun informo dil Nacionala Instituto pri Kosmala Inquesti (Portugalane: ''Instituto Nacional de Pesquisas Espaciais'' - INPE) de [[Brazilia]], til la 20ma di agosto eventis plu kam 36 mil incendii en Amazoniana foresto.<ref>{{Extera ligilo|url=https://edition.cnn.com/2019/08/21/americas/amazon-rainforest-fire-intl-hnk-trnd/index.html |titulo=Brazil's Amazon rainforest is burning at a record rate, research center says|editero=CNN.com|publikigita ye=22ma di agosto 2019 |vidita ye= 25ma di agosto 2019|idiomo={{en}}}}</ref> En [[Afrika]] existis plu kam 10.000 aktiva incendii en agosto, segun analizo di imaji da [[NASA]].<ref>{{Extera ligilo|titulo=A África arde ainda mais do que a Amazônia|editero=El País|publikigita ye=29ma di agosto 2019|vidita ye= 14ma di septembro 2019|idiomo={{pt}} |url=https://brasil.elpais.com/brasil/2019/08/28/internacional/1566978341_414043.html}}</ref> Segun ''Greenpeace Russia'', l'areo brulata da forestala fairi en [[Rusia]] kovras 4,3 milion hektari.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.euronews.com/2019/08/07/two-months-on-siberia-s-raging-wildfires-are-visible-from-space|titulo=Two months on, Siberia's raging wildfires are visible from space|editero=Euronews|publikigita ye=8ma di agosto 2019|vidita ye= 25ma di agosto 2019|idiomo={{en}}}}</ref> En [[Kalimantan]] e [[Sumatra]], [[Indonezia]], incendii ja destruktabis plu kam 930 mil hektari di foresti, segun informi publikigita ye la 12ma di septembro ca yaro. Vicina landi, [[Malaizia]] e [[Singapur]] afektesis da la fumo.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Indonesian forests are burning, and Malaysia and Singapore are choking on the fumes |url=https://edition.cnn.com/2019/09/11/asia/malaysia-singapore-pollution-intl-hnk/index.html |editero=CNN.com|publikigita ye=12ma di septembro 2019|vidita ye= 14ma di septembro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> En la sudo di [[Australia]] ([[Nova Suda Wals]], [[Sud-Australia]] e [[Quinslando]]) l'incendii komencis en agosto, e til la 21ma di decembro, plu kam 3 milion hektari e plu kam 700 domi destruktabis. L'incendii produktis adminime 9 morti,<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.smh.com.au/national/nsw/more-than-720-homes-lost-in-nsw-fires-as-sydney-told-to-brace-for-huge-losses-20191211-p53iv5.html|titulo=More than 720 homes lost in NSW fires as Sydney told to brace for huge losses|publikigita ye=10ma di decembro 2019|editero=The Sydney Morning Herald|idiomo={{en}}|vidita ye= 12ma di decembro 2019}}</ref><ref name=Dec21ADL>https://www.theguardian.com/australia-news/2019/dec/21/australian-bushfires-death-toll-rises-as-temperatures-soar-in-severe-heatwave</ref> e pluforteskis pro l'alta temperaturi. La rezidui del incendii transportesis 2 mil km tra l'atmosfero e kovris glacieri en [[Nova-Zelando]].<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.revistaplaneta.com.br/fogo-na-australia-esta-tingindo-de-rosa-geleiras-na-nova-zelandia/|titulo=Fogo na Austrália está tingindo de rosa geleiras na Nova Zelândia|editero=Revista Planeta|publikigita ye=6ma di decembro 2019|vidita ye= 24ma di decembro 2019|language{{pt}}}}</ref> Satelita fotografuri deskovris en septembro gandega maso di varma oceanala aquo en norda [[Pacifiko]], iranta de sudal [[Kalifornia]] til [[Alaska]].<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.latimes.com/environment/story/2019-09-05/second-blob-may-be-coming |titulo=A giant mass of warm water off the Pacific Coast could rival ‘the blob’ of 2014-15|editero=Los Angeles Times|publikigita ye=5ma di septembro 2019|vidita ye= 30ma di septembro 2019}}</ref>. En decembro, altra maso di varma aquo, Angle surnomizita "the blob", qua aparis proxim [[Nova-Zelando]] komencis translojar su tra suda Pacifiko, vers [[Sud-Amerika]].<ref>{{Extera ligilo|titulo=WARM 'BLOB' OF HOT WATER BIGGER THAN TEXAS HEADING TOWARDS SOUTH AMERICA|url=https://www.newsweek.com/warm-blob-hot-water-bigger-texas-heading-towards-south-america-1479355|editero=Newsweek|publikigita ye=27ma di decembro 2019}}</ref> On kredas ke ol povas produktar grandega influo en la klimato di la kontinento. == Eventi == === Januaro === * [[1ma di januaro|1ma]] - [[Jair Bolsonaro]] asumas la prezidanteso di Brazilia. * 1ma - [[Katar]] ekiras [[ONEP]]. * 1ma - Samasexua mariajo legaleskas en [[Austria]]. * [[3ma di januaro|3ma]] - Kosmoprobilo ''[[Chang'e 4]]'' de la [[Popul-Republiko Chinia]] terovenas che la misfero di la [[Luno]] nevidebla de la [[Tero]].<ref>{{Extera ligilo |url=https://www.wsj.com/articles/china-lands-probe-on-dark-side-of-the-moon-11546493599 |titulo=China Lands Probe on the ‘Dark Side’ of the Moon |surnomo=Moss |nomo=Trefor |publikigita ye=3ma di januaro 2019 |work=The Wall Street Journal |vidita ye= 3ma di januaro 2019|langugage={{en}}}}</ref> * [[5ma di januaro|5ma]] - [[Muhammad la 5ma de Kelantan]] renuncas la chefeso di stato di [[Malaizia]]. * [[8ma di januaro|8ma]] til la [[21ma di januaro]] - Serioza inundadi en la nord-esto di [[Arjentinia]] produktas adminime 3 morti, diplasas mili de plusa homi e produktas granda domaji en agrokultivala zoni. La [[provinco Santa Fe, Arjentinia|provinco Santa Fe]] perdas 80% de lua produktado di kotono.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Las inundaciones en el noreste de Argentina dejan tres muertos |url=https://elpais.com/internacional/2019/01/11/argentina/1547229456_644166.html|editero=El País|vidita ye= 23ma di januaro 2009}}</ref><ref>{{Extera ligilo|url=https://mundo.sputniknews.com/america-latina/201901111084685418-muertos-por-inundaciones-argentina/?utm_source=https://mundo.sputniknews.com/america-latina/201901171084815632-inundaciones-argentina-apoyo/&utm_medium=short_url&utm_content=k26r&utm_campaign=URL_shortening |titulo=Varios muertos por inundaciones en seis provincias de Argentina|editero=Sputnik News|vidita ye= 23ma di januaro 2019}}</ref> Dum 45 dii, til la 21ma di januaro, pluvis plu kam 800 mm, segun la meteorologiala servado Arjentiniana.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.clarin.com/rural/impacto-inundaciones-imagenes-satelitales-servado-meteorologico_0_hdmFtkq8N.html|titulo=El impacto de las inundaciones en dos imágenes satelitales del Servicio Meteorológico|editero=Clarín|vidita ye= 25ma di januaro 2019}}</ref> En [[Uruguay]], plu kam 4.500 personi diplaseas pro l'inundadi.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.infobae.com/america/america-latina/2019/01/22/mas-de-4-500-personas-fueron-desplazadas-en-uruguay-por-las-inundaciones/|titulo=Más de 4.500 personas fueron desplazadas en Uruguay por las inundaciones|editero=INFOBAE|vidita ye= 23ma di januaro 2019}}</ref> * [[10ma di januaro|10ma]] - L'[[Organizuro di Amerikana Stati]] deklaras nelegitima la rielekto di [[Nicolás Maduro]] en [[Venezuela]]. * [[11ma di januaro|11ma]] - Parlamento di [[Republiko Macedonia]] aprobas chanjar la nomo di la lando a "Republiko Norda Macedonia".<ref>{{Extera ligilo|url=https://noticias.uol.com.br/ultimas-noticias/afp/2019/01/11/parlamento-da-macedonia-fecha-acordo-historico-para-mudar-nome-do-pais.htm|titulo=Parlamento da Macedônia fecha acordo histórico para mudar nome do país |editero=UOL|publikigita ye=11ma di januaro 2019}}</ref> * 11ma - [[Popul-Republiko Chinia]] anuncas ke semino di [[kotono]] jermifis sur la [[Luno]]. * [[15ma di januaro|15ma]] - Atento kontre la [[hotelo]] ''Dusit'' en [[Nairobi]], [[Kenia]], produktas 21 morti.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.abc.es/internacional/abci-shabaab-ataca-complejo-hotelero-nairobi-201901151539_noticia.html|titulo=Un comando yihadista ataca un hotel de lujo en Nairobi|vidita ye= 16ma di januaro 2019|editero=ABC|languate={{es}}}}</ref> La [[terorismo|terorista grupo]] ''al-Shabab'' asumas l'autoreso dil atento.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.aljazeera.com/news/2019/01/explosions-gunfire-heard-kenyan-capital-nairobi-190115130845511.html |titulo=Gunmen storm Nairobi hotel complex |editero=Al Jazeera|publikigita ye=16ma di januaro 2019|vidita ye= 25ma di agosto 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[17ma di januaro|17ma]] - Atento per automobilo-bombo kontre policala skolo en [[Bogota]], [[Kolumbia]], produktas 21 morti e plu kam 80 plusa homi vundita.<ref>{{Extera ligilo|url=https://brasil.elpais.com/brasil/2019/01/17/internacional/1547737781_816877.html|titulo=Explosão de carro-bomba em Bogotá deixa mais de 20 mortos em escola policial|editero=El País |publikigita ye=18ma di januaro 2019|vidita ye= 11ma di februaro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[18ma di januaro|18ma]] - Furteri di kombustivi ruptas fluidokonduktilo qua pose explozas en Tlahuelilpan, en [[Mexikia]]. L'explozo produktas 66 morti e 76 plusa homi vundita. * [[20ma di januaro|20ma]] - [[Ter-tremo]] kun forteso 6.7 che la [[skalo di Richter]] frapas La Serena e [[Coquimbo]] en [[Chili]] e produktas 2 morti.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.ndtv.com/world-news/2-killed-as-magnitude-6-7-earthquake-strikes-chile-1980559|titulo=2 Killed As Magnitude-6.7 Earthquake Strikes Chile |publikigita ye=20ma di januaro 2019 |vidita ye= 22ma di januaro 2019}}</ref> * [[25ma di januaro|25ma]] - Barilo por kontenar [[fango]] kun rezidui di minerali ruptas en Brumadinho, [[Minas Gerais]], [[Brazilia]].<ref>{{Extera ligilo|url=https://www1.folha.uol.com.br/cotidiano/2019/01/barragem-se-rompe-e-casas-sao-atingidas-em-brumadinho-grande-bh.shtml|titulo=Barragem se rompe e casas são atingidas em Brumadinho, Grande BH|editero=Folha de S.Paulo|publikigita ye=25ma di januaro 2019}}</ref> Adminime 201 personi mortas, e 107 plusa homi restas desaparinta, segun statistiki de la 12ma di marto.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Familiares de desaparecidos em Brumadinho protestam contra falta de respostas da Vale|url=https://www1.folha.uol.com.br/cotidiano/2019/03/familiares-de-desaparecidos-em-brumadinho-protestam-contra-falta-de-respostas-da-vale.shtml|publikigita ye=12ma di marto 2019}}</ref> * [[27ma di januaro|27ma]] - Terorist-atako an la nordo di [[Burkina Faso]] mortigas 10 personi.<ref>{{Extera ligilo|titulo=#BREAKING Ten people have been killed in a "terrorist attack" in northern Burkina Faso, West Africa, a security source sayspic.twitter.com/OkAjWcRwjk |publisher=AFP news|url=https://twitter.com/AFP/status/1089617418740215809 |publikigita ye= 27ma di januaro 2019|idiomo={{en}}|vidita ye= 27ma di januaro 2019}}</ref> === Februaro === * [[3ma di februaro|3ma]] - L'entraprezisto [[Nayib Bukele]] vinkas prezidantal elekti en [[Salvador]].<ref>{{Extera ligilo|url=https://g1.globo.com/mundo/noticia/2019/02/04/nayib-bukele-vence-eleicoes-presidenciais-em-el-salvador.ghtml|titulo=Nayib Bukele vence eleições presidenciais em El Salvador|editero=G1|publikigita ye=4ma di februaro 2019|vidita ye= 7ma di februaro 2019}}</ref> * 3ma - [[Papo Franciskus]] komencas oficala vizito al [[Unionita Araba Emirii]], e divenas l'unesma papo qua vizitas l'[[Araba peninsulo]].<ref>{{Extera ligilo|titulo=Papa Francisco chega aos Emirados Árabes Unidos para visita histórica |url=https://www1.folha.uol.com.br/mundo/2019/02/papa-francisco-chega-aos-emirados-arabes-unidos-para-visita-historica.shtml|editero=Folha de S.Paulo|vidita ye= 11ma di februaro 2019|publikigita ye=3ma di februaro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[5ma di februaro|5ma]] - En 7 vilaji de la stato Zamfara, [[Nigeria]], armizita grupi ocidas 26 personi per pafado.<ref>{{Extera ligilo|url=https://thedefensepost.com/2019/02/05/nigeria-gunmen-kill-26-zamfara-mada-bukkuyum/|titulo=Gunmen kill 26 in seven villages in Zamfara state, northwest Nigeria|editero=The Defense Post|publikigita ye=5ma di februaro 2019}}</ref> * [[6ma di februaro|6ma]] - [[Norda Macedonia]] signatas interkonsento pri lua membresko en [[NATO]].<ref>{{Extera ligilo|url= https://www.aljazeera.com/news/2019/02/north-macedonia-signs-accord-join-nato-russian-concerns-190206172957496.html|titulo=North Macedonia signs accord to join NATO amid Russian concerns|editero=Al Jazeera|publikigita ye=6ma di februaro 2019|vidita ye= 7ma di februaro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[12ma di februaro|12ma]] - Republiko Macedonia chanjas lua nomo a [[Norda Macedonia]], por finar disputo kun [[Grekia]] e posibligar lua eniro en [[NATO]] ed en l'[[Europana Uniono]].<ref>{{Extera ligilo |titulo=Macedonia officially changes name to North Macedonia, drawing line under bitter dispute|url=https://edition.cnn.com/2019/02/13/europe/north-macedonia-name-change-intl/index.html|publikigita ye=13ma di februaro 2019|vidita ye= 16ma di februaro 2019|editero=CNN|idiomo={{en}}}}</ref> * [[14ma di februaro|14ma]] - En Pulwama, [[Kashmir]], adminime 44 policisti ocidesas pro atento per automobilo-bombo. La terorista grupo ''Jaish-e-Mohammad'' asumas l'autoreso dil atako.<ref>{{Extera ligilo|url=https://veja.abril.com.br/mundo/atentado-suicida-na-caxemira-indiana-deixa-34-mortos/|titulo=Atentado suicida na Caxemira indiana deixa ao menos 44 mortos|editero=Veja|vidita ye= 19ma di februaro 2019|publikigita ye=14ma di februaro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[23ma di februaro|23ma]] - Eventas general elekti en [[Nigeria]], inkluzite por prezidanto. [[Muhammadu Buhari]] rielektesas. * 23ma - [[Venezuela]] ruptas diplomacala relati kun [[Kolumbia]]. * [[26ma di februaro|26ma]] - [[India]]n aer-armeo bombardas supozata entreno-loki di teroristi en Muzaffarabad e Chakothi, an la regiono [[Azad Kashmir]], ed anke en Balakot, omni en [[Pakistan]]. Segun Indiani, l'ataki mortigis cirkume 300 teroristi. * [[27ma di februaro|27ma]] til la [[28ma di februaro]] - [[Donald Trump]] renkontras [[Kim Jong-un]] en [[Vietnam]]. === Marto === * [[3ma di marto|3ma]] - [[Tornado]] frapas [[Alabama]], [[Usa]], e produktas adminime 23 morti.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Tornado deixa pelo menos 23 pessoas mortas no Alabama|url=https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2019/03/04/tornado-deixa-pelo-menos-23-pessoas-mortas-no-alabama.htm |editero=UOL|vidita ye= 4ma di marto 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * 3ma - Senkrua [[kosmoprobilo]] ''Space X'' sucese garas che la [[Staciono Kosmala Internaciona]]. * [[5ma di marto|5ma]] - En [[Berlin]], mediki informas pri la duesma kazo konocita en ke la simptomi di [[HIV]] desaparis en ula malado. * [[6ma di marto|6ma]] - [[Venezuela]] ekpulsas Germana ambasadisto. * [[10ma di marto|10ma]] - Aviono [[Boeing 737]] de ''Ethiopian Airlines'' falas 6 minuti pos departar de [[Addis Ababa]]. Omna 157 personi ennave mortas.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Avião com 157 pessoas a bordo cai na Etiópia| url=https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2019/03/10/aviao-com-157-pessoas-a-bordo-cai-na-etiopia.htm|editero=UOL|vidita ye= 10ma di marto 2019}}</ref> * [[15ma di marto|15ma]] - Du atenti per pafado kontre [[moskeo|moskei]] en [[Christchurch]], [[Nova-Zelando]], produktas 49 morti e 48 plusa homi vundita. Tri viri ed 1 muliero arestesas pos l'atenti.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www1.folha.uol.com.br/mundo/2019/03/mesquita-na-nova-zelandia-sofre-ataque-a-tiros.shtml|titulo=Ataque a tiros em mesquitas na Nova Zelândia deixa 49 mortos|editero=Folha de S.Paulo|publikigita ye=15ma di marto 2019|vidita ye= 15ma di marto 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * 15ma - [[Ciklono]] ''Idai'' terovenas en [[Mozambik]], efektigas grandega destruktado e produktas adminime 222 morti.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Passagem do ciclone Idai pelo sudeste da África deixa 222 mortos |url=https://noticias.uol.com.br/ultimas-noticias/efe/2019/03/18/passagem-do-ciclone-idai-pelo-sudeste-da-africa-deixa-222-mortos.htm|editero=UOL|vidita ye= 18ma di marto 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[19ma di marto|19ma]] - Pluvego qua komencis ye la 17ma di marto efektigas rapida inundadi en la provinci Golestan, Fars, Mazandaran, Khuzestan, Lorestan e Ilam, en [[Iran]]. Til la 5ma di aprilo trovesos 70 morti e 791 plusa homi vundita.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Iran calls emergency in flood-threatened southwest province|url=https://www.reuters.com/article/us-iran-floods/iran-calls-emergency-in-flood-threatened-southwest-province-idUSKCN1RB0F3 |website=Reuters}}</ref><ref>{{Extera ligilo|url=https://au.news.yahoo.com/iran-floods-death-toll-reaches-70-204719221--spt.html|titulo=Iran floods death toll reaches 70|website=au.news.yahoo.com}}</ref><ref>{{Extera ligilo|publikigita ye=5ma di aprilo 2019|website=France 24|url=https://www.france24.com/en/20190405-iran-floods-death-toll-reaches-70|titulo=Iran floods death toll reaches 70}}</ref> Segun statistiki, Golestan recevis dum un dio 70% de la pluvo-quanto expektata por omna yaro.<ref>{{Extera ligilo|url= https://www.nytimes.com/2019/04/06/world/middleeast/iran-floods-evacuations.html|titulo=Flooding Displaces Tens of Thousands in Iran. And More Rain Is Forecast.|editero=The New York Times|vidita ye= 7ma di aprilo 2019|publikigita ye=6ma di aprilo 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[20ma di marto|20ma]] - [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]] renuncas la prezidanteso di [[Azerbaijan]]. [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]] asumas provizore la chefeso di stato.<ref>{{Extera ligilo| url = https://www.bbc.com/news/world-asia-47638619|titulo=Nursultan: Kazakhstan renames capital Astana after ex-president|editero=BBC| publikigita ye=20ma di marto 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[21ma di marto|21ma]] - [[Michel Temer]], ex-prezidanto di [[Brazilia]] arestesas en [[Sao Paulo (urbo)|Sao Paulo]].<ref>{{Extera ligilo|url=https://noticias.uol.com.br/politica/ultimas-noticias/2019/03/21/temer-e-amigo-atuam-em-organizacao-criminosa-ha-mais-de-40-anos-diz-mpf.htm|titulo=Temer lidera organização há 40 anos, diz MP: "estranho seria não ser preso |editero=UOL|vidita ye= 21ma di marto 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * 21ma - Explozo che kemial industrio en [[Jiangsu]], [[Popul-Republiko Chinia]], produktas adminime 78 morti e plu kam 600 plusa homi vundita.<ref>{{Extera ligilo |url=https://www.upi.com/Top_News/World-News/2019/03/26/Death-toll-rises-to-78-in-Chinese-chemical-plant-explosion/1601553571988/ |titulo=Death toll rises to 78 in Chinese chemical plant explosion |editero=UPI |publikigita ye=26ma di marto 2019 |vidita ye= 30ma di marto 2019 }}</ref> * [[23ma di marto|23ma]] - En [[London]], cirkume {{formatnum:1000000}} personi marchas kontre "[[Brekiro]]".<ref>{{Extera ligilo|titulo=Brexit march: '1 million' rally for people's vote - live updates|url=https://www.theguardian.com/politics/live/2019/mar/23/brexit-hundreds-of-thousands-expected-to-march-for-peoples-vote-london-live-updates?page=with:block-5c9672f6e4b0e8eadf783039#block-5c9672f6e4b0e8eadf783039 |publikigita ye=23ma di marto 2019|editero=The Guardian|vidita ye= 23ma di marto 2019}}</ref> * [[30ma di marto|30ma]] - [[Zuzana Čaputová]] elektesas kom unesma prezidantino di [[Slovakia]].<ref>{{Extera ligilo|titulo=Eslováquia elege mulher à presidência pela primeira vez |url=https://universa.uol.com.br/noticias/afp/2019/03/31/eslovaquia-escolhe-a-mudanca-e-elege-mulher-a-presidencia.htm|editero=UOL|vidita ye= 1ma di aprilo 2019|publikigita ye=31ma di marto 2019}}</ref> === Aprilo === * [[2ma di aprilo|2ma]] - [[Abdelaziz Bouteflika]] renuncas la prezidanteso di [[Aljeria]], pos intensa populala protesti.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.theguardian.com/world/2019/apr/02/algeria-latest-news-president-abdelaziz-bouteflika-resigns|titulo= Algerian president Abdelaziz Bouteflika resigns after 20 years|publikigita ye=2ma di aprilo 2019|vidita ye= 2ma di aprilo 2019|editero=The Guardian}}</ref> * [[9ma di aprilo|9ma]] - Eventas parlamentala elekti en [[Israel]] por omna 120 sidili de la ''Knesset'' (parlamento). La partiso ''Likud'' formacas majoritato kun altra partisi, e [[Benjamin Netanyahu]] restas chefministro. * [[10ma di aprilo|10ma]] - Nova [[homo|homala speco]], ''Homo luzonensis'' deskovresas che l'insulo [[Luzon]], en [[Filipini]].<ref>{{Extera ligilo|autoro=Carl Zimmer |titulo=A New Human Species Once Lived in This Philippine Cave - Archaeologists in Luzon Island have turned up the bones of a distantly related species, Homo luzonensis, further expanding the human family tree. |url=https://www.nytimes.com/2019/04/10/science/homo-luzonensis-philippines-evolution.html |publikigita ye=10ma di aprilo 2019 |work=The New York Times |vidita ye= 10ma di aprilo 2019 }}</ref> * [[11ma di aprilo|11ma]] - [[Julian Assange]], kunfondinto di [[Wikileaks]], arestesas en [[London]]. * [[15ma di aprilo|15ma]] - Incendio destruktas tekto e [[pinaklo]] di la [[katedralo]] di Nia Damo, en [[Paris]], [[Francia]].<ref>{{Extera ligilo |url=https://www.foxnews.com/world/massive-fire-breaks-out-in-notre-dame-cathedral-in-paris|titulo=Massive fire breaks out in Notre Dame Cathedral in Paris|editero=Fox News|publikigita ye=15ma di aprilo 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[17ma di aprilo|17ma]] - [[Alan García]], ex-prezidanto di [[Peru]], pafas kontre lua kapo en [[Lima]] pos recevar aresto-komuniko, e mortas minuti pos arivar la hospitalo ''José Casemiro Ulloa''.<ref name="Folha">{{Extera ligilo|titulo=Ex-presidente do Peru se suicida após ordem de prisão no caso Odebrecht |url= https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2019/04/17/morre-ex-presidente-do-peru-suicidio-ordem-de-prisao-odebrecht.htm|editero=Folha de S.Paulo|publikigita ye=17ma di aprilo 2019|idiomo={{pt}}}}</ref><ref name= "Perú21">{{Extera ligilo|url=https://peru21.pe/politica/alan-garcia-murio-dispararse-cabeza-472624|titulo=Alan García murió tras dispararse en la cabeza antes de ser detenido [VIDEO] |editero=Perú 21|publikigita ye=17ma di april 2019|idiomo={{es}}}}</ref> * 17ma di aprilo - Eventas generala elekti en [[Indonezia]], e la partiso dil prezidanto [[Joko Widodo]] esas plu bone votata kam l'antea elekto di 2014.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/ruling-coalition-on-track-to-win-most-seats-in-early-counts|titulo=Ruling coalition on track to win most seats in early counts|editero=The Straits Times|publikigita ye=17ma di aprilo 2019}}</ref> * [[21ma di aprilo|21ma]] - Atenti kontre 3 hoteli e 3 [[katolikismo|katolika kirki]] en [[Colombo]], Katana e [[Batticaloa]] en [[Sri-Lanka]] produktas 253 morti<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.aljazeera.com/news/2019/04/sri-lanka-revises-bombings-death-toll-100-190425193421379.html |titulo=Sri Lanka revises bombings death toll down by 100|editero=Al Jazeera|publikigita ye=25ma di aprilo 2019|vidita ye= 30ma di aprilo 2019 |idiomo={{en}}}}</ref> e plu kam 500 plusa homi vundita.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Death toll from Easter Sunday attacks climbs to 321|url= http://www.adaderana.lk/news/54578/death-toll-from-easter-sunday-attacks-climbs-to-321|editero=ADAderana|publikigita ye=23ma di aprilo 2019 |vidita ye= 30ma di aprilo 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * 21ma - Komediisto [[Volodymyr Zelensky]] elektesas prezidanto di Ukraina. * [[22ma di aprilo|22ma]] - [[Ter-tremo]] kun forteso 6.1 che la [[skalo di Richter]] ed epicentro en San Marcelino, insulo [[Luzon]], [[Filipini]], produktas 18 morti e 282 plusa homi vundita.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Death toll from Luzon earthquake rises to 16 |url=https://www.rappler.com/nation/228803-death-toll-luzon-earthquake-april-23-2019|vidita ye= 24ma di aprilo 2019|editero=Rappler}}</ref> * [[28ma di aprilo|28ma]] - Eventas general elekti en [[Hispania]]. La partiso PSOE, de la chefministro [[Pedro Sánchez Pérez-Castejón]] elektas 123 de la 350 deputati,<ref>{{Extera ligilo|url=https://elpais.com/politica/2019/04/30/actualidad/1556602394_828627.html|titulo=Directo | Reacciones y pactos tras las elecciones ordinares|editero=El País|vidita ye= 30ma di aprilo 2019|publikigita ye=30ma di aprilo 2019|idiomo={{es}}}}</ref> e 121 sidili en la Senato, de la 208 disputata. * [[30ma di aprilo|30ma]] - L'imperiestro [[Akihito]] abdikas la trono di [[Japonia]].<ref>{{Extera ligilo|titulo=Emperor Akihito becomes nomo Japanese monarch to abdicate in 200 years|url=https://edition.cnn.com/2019/04/29/asia/japan-imperial-abdication-akihito-reiwa-intl/index.html?fbclid=IwAR2s0KgflruLXvfVoXvWtC3YZixqUSOYQuB57HCwhZ892xN2Kq9lFFEkl1M |editero=CNN|publikigita ye=30ma di aprilo 2019|vidita ye= 30ma di aprilo 2019}}</ref> * 30ma - [[Juan Guaidó]], chefo dil opozantaro en [[Venezuela]], probas revokar [[Nicolás Maduro]] de la prezidanteso. === [[Mayo]] === * [[1ma di mayo|1ma]] - [[Vladimir Vladimirovich Putin|Vladimir Putin]] signatas lego qua posibligas Rusa autoritati modifikar la trafiko di informi tra l'interreto. Segun l'autoritati to diminutos la dependo de stranjera serveri ed augmentos la sekureso di Rusa interreto. * [[3ma di mayo|3ma]] - La quanto di morti dal [[viruso]] [[Ebola]] en [[Kivu]], [[Demokratial Republiko Kongo]], superiras 1000 personi. * [[5ma di mayo|5ma]] - Acidento kun [[aviono]] [[Sukhoi Superjet 100]] de la kompanio [[Aeroflot]] dum la terveno che l'aeroportuo ''Sheremetyevo'' en [[Moskva]] produktas la morto di 41 ek la 78 personi en nave.<ref>{{Extera ligilo|url= https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-48171392|titulo=Aeroflot plane crash: 41 killed on Russian jet|publikigita ye=6ma di mayo 2019 |vidita ye= 6ma di mayo 2019|editero=BBC News|idiomo={{en}}}}</ref> * [[6ma di mayo|6ma]] - [[Interna milito di Siria]]: [[Siria]]na trupi lansas granda atako kontre la lasta fortifikuri del opozanta grupi en la lando.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.reuters.com/article/us-syria-security-northwest-explainer/explainer-why-the-war-in-syrias-idlib-escalated-again-idUSKCN1SF0P7|titulo=Explainer: Why the war in Syria's Idlib escalated again|publikigita ye=9ma di mayo 2019|idiomo={{en}}|work=Reuters}}</ref> * [[17ma di mayo|17ma]] - Samasexua mariajo legaleskas dal parlamento di [[Taiwan]].<ref>{{Extera ligilo|titulo=Taiwan gay marriage: Parliament legalises same-sex unions|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-48305708 |publikigita ye=17ma di mayo 2019 |work=BBC News |vidita ye= 17ma di mayo 2019 }}</ref> * [[19ma di mayo|19ma]] - Che drinkeyo en [[Belém]], [[Brazilia]], 11 personi ocidesas per pafado en la kapo.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Chacina em bar deixa 11 mortos em Belém|url=https://g1.globo.com/pa/para/noticia/2019/05/19/tiroteio-em-bar-deixa-mortos-em-belem.ghtml|editero=G1|publikigita ye=19ma di mayo 2019|vidita ye= 20ma di mayo 2019}}</ref> * [[23ma di mayo|23ma]] - La partiso BJP dil chefministro [[Narendra Modi]] obtenas 303 ek 543 sidili dil parlamento, e lua koalisuro obtenas 353 ek la 543.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Complete guide to 2019 Lok Sabha election results: Seat by seat, state by state, party by party|url=https://www.indiatoday.in/elections/lok-sabha-2019/story/lok-sabha-polls-complete-results-party-state-constituency-seat-full-guide-all-you-need-to-know-1533514-2019-05-24|publikigita ye=24ma di mayo 2019|editero=India Today news|vidita ye= 25ma di mayo 2019}}</ref><ref>{{Extera ligilo|titulo=Indian elections' results from ECI official website|url=http://results.eci.gov.in/pc/en/partywise/index.htm|publikigita ye=24ma di mayo 2019|editero=ECI (Election Commission of India)|vidita ye= 25ma di mayo 2019}}</ref><ref>{{Extera ligilo|titulo=India election results 2019: Narendra Modi secures landslide win|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-india-48347081 |publikigita ye=23ma di mayo 2019 |editero=BBC News |vidita ye= 23ma di mayo 2019}}</ref> * [[24ma di mayo|24ma]] - [[Theresa May]], chefministrino dil [[Unionita Rejio]], anuncas ke el renuncos la chefeso dil Konservema partiso ye la [[7ma di junio]] 2019. * [[26ma di mayo|26ma]] - [[Ter-tremo]] kun forteso 8.0 che la [[skalo di Richter]] frapas la regiono Loreto, en [[Peru]], e produktas adminime 1 morto e 26 plusa homi vundita.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Peru earthquake: Huge 8.0 magnitude earthquake felt as far as Brazil, Colombia and Ecuador|url=https://www.express.co.uk/news/world/1132208/earthquake-peru-today-latest-update-USGS-magnitude-8-tsunami-warning-centre-lacunas?fbclid=IwAR31sCS5U722pIigQC-ggivGpCoZNMJtap94qjPUbz2jV3oAHupzZe2DWjs |editero=Express.co.uk|publikigita ye=26ma di mayo 2019|vidita ye= 27ma di mayo 2019|idiomo={{en}}}}</ref><ref>{{Extera ligilo|url=https://www1.folha.uol.com.br/mundo/2019/05/terremoto-no-peru-deixa-ao-menos-um-morto-e-26-feridos.shtml?loggedpaywall|titulo=Terremoto no Peru deixa ao menos um morto e 26 feridos|editero=Folha de S.Paulo|publikigita ye=27ma di mayo 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[27ma di mayo]] - [[Donald Trump]] vizitas l'imperiestro [[Naruhito]] en [[Japonia]]. === [[Junio]] === * [[3ma di junio|3ma]] til la [[5ma di junio]] - [[Donald Trump]] vizitas [[Unionita Rejio]]. * 3ma - En [[Sudan]], l'armeo pafas e mortigas adminime 35 personi dum protesti kontre l'autoritatemeso e la korupto di la guvernerio. * [[5ma di junio|5ma]] - Eventas general elekti en [[Dania]]. La koalisuro di socialdemokrati e partisi de sinistra obtenas 93 ek la 179 sidili dil parlamento. * [[6ma di junio|6ma]] - [[Afrikana Uniono]] suspensas la membreso di [[Sudan]], pos la mortigo di dozeni di personi dum protesti en [[Khartoum]].<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-48545543|work=BBC|titulo=Sudan crisis: African Union membership suspended|publikigita ye=6ma di junio 2019}}</ref> * [[7ma di junio|7ma]] - [[Theresa May]], chefministrino dil [[Unionita Rejio]], renuncas la chefeso dil Konservema partiso. * 7ma di junio til la [[7ma di julio]] - En [[Francia]], eventas la [[Mondala Kupo di Futbalo]] por mulieri. * [[12ma di junio|12ma]] - En [[Equador]], samasexua mariajo legaleskas.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.europapress.es/internacional/noticia-corte-constitucional-ecuador-aprueba-matrimonio-personas-mismo-sexo-20190612225045.html|titulo=La Corte Constitucional de Ecuador aprueba el matrimonio entre personas del mismo sexo|editero=Europa Press|publikigita ye=12ma di junio 2019|vidita ye= 7ma di julio 2019|idiomo={{es}}}}</ref> * [[17ma di junio|17ma]] - Dum [[futbalo]]-partio en [[Borno]], [[Nigeria]], tri suocidint atakeri explozas su, mortigas 30 personi e vundas plusa 40 homi. * [[19ma di junio|19ma]] - Quar viri akuzesas pri mortigo di 298 vehanti del flugo MH17 de ''Malaysia Airlines'', pafita infre super [[Ukraina]].<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-48691488|titulo=MH17: Four charged with shooting down plane over Ukraine|publikigita ye=19ma di junio 2019|vidita ye= 19ma di junio 2019|editero=BBC News}}</ref> * [[20ma di junio|20ma]] - ''Drone'' (senkrua [[aeronavo]] fore distante kontrolata) de [[Usa]] modelo RQ-4 Global Hawk pafesas infre super la [[stretajo di Hormus]], pos ke [[Iran]] akuzis ol pri violacar lua aerala frontiero.<ref>{{Extera ligilo|url=https://abcnews.go.com/International/iran-shoots-american-drone-international-airspace-us-official/story?id=63825990|titulo=Iran says it's 'completely ready for war' after US military confirms it shot down American drone|work=ABC News|publikigita ye=20ma di junio 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[21ma di junio|21ma]] - Suocidint atako kontre [[moskeo]] en [[Baghdad]] produktas du morti e plu kam 10 plusa homi vundita.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Atentado suicida contra mesquita xiita deixa dois mortos no Iraque |url=https://noticias.uol.com.br/ultimas-noticias/afp/2019/06/21/atentado-suicida-contra-mesquita-xiita-deixa-dois-mortos-no-iraque.htm|editero=UOL|vidita ye= 21ma di junio 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[25ma di junio]] til [[agosto]] - Komencas [[musono|musona]] inundadi en [[Assam]], [[India]]. Til la [[10ma di julio]], {{formatnum:207100}} personi afektesos en 11 distrikti.<ref>{{Extera ligilo|titulo=India - 3 Dead in Assam as Flood Situation Worsens|url=http://floodlist.com/asia/india-assam-second-wave-flood-july-2019|editero=Floodlist|publikigita ye=11ma di julio 2019|vidita ye= 14ma di julio 2019}}</ref> L'inundadi anke produktos adminime 47 morti en [[Nepal]] ed afektos plu kam 1800 vilaji en Assam, segun statistiki de la 14ma di julio.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-48979668|titulo=Monsoon kills dozens in Nepal, India and Bangladesh|editero=BBC|publikigita ye=14ma di julio 2019}}</ref> Til la 5ma di agosto, l'inundadi afektos {{formatnum:42921}} personi e produktos 91 morti en Assam.<ref>{{Extera ligilo|url= https://www.indiatoday.in/india/story/monsoon-rains-assam-flood-toll-rises-1577590-2019-08-06 |titulo=Assam flood situation improving, toll rises to 91 |editero=India Today|publikigita ye=6ma di agosto 2019|vidita ye= 7ma di agosto 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[27ma di junio|27ma]] - En [[Rusia]], aviono Antonov An-24 de ''Angara Airlines'' kolizionas kontre edifico dum departo del [[aeroportuo]] di Nizhneangarsk, kun 47 personi en nave. La pilotisto e la flugo-injenioro mortas, e 22 plusa homi vundesas. * [[28ma di junio|28ma]] - Pos 20-yara negocii, [[Mercosur]] ed [[Europana Uniono]] signatas komercala pakto.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Mercosul e União Europeia fecham acordo de livre-comércio após 20 anos de negociação|url=https://www1.folha.uol.com.br/mercado/2019/06/mercosul-e-uniao-europeia-fecham-acordo-de-livre-comercio.shtml|editero=Folha de S.Paulo|publikigita ye=28ma di junio 2019|vidita ye= 7ma di julio 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[30ma di junio|30ma]] - Prezidanti [[Donald Trump]] de Usa, [[Moon Jae-in]] de [[Sud-Korea]] e [[Kim Jong-un]] de [[Nord-Korea]] renkontras che la sekureso-areo [[Panmunjon]], an la frontiero inter le du Korea. Trump divenas l'unesma Usana prezidanto qua eniras Nord-Korea tra Panmunjon.<ref>{{Extera ligilo|url= https://www.reuters.com/article/us-northkorea-usa/trump-sets-foot-in-north-korea-agrees-with-kim-to-resume-talks-idUSKCN1TV00R|titulo=Trump sets foot in north korea; Kim visits Freedom House|publikigita ye=30ma di junio 2019|idiomo= en|website=reuters.com}}</ref> === [[Julio]] === * Segun meteorologiisti, ca monato esis la maxim varma ulatempe mezurata en la historio. Antee, la maxim varma monato enrejistrata esis julio [[2016]].<ref>{{Extera ligilo|url= https://www.parismatch.com/Actu/Environnement/Juillet-2019-est-le-mois-le-plus-chaud-jamais-mesure-sur-Terre-1640850?fbclid=IwAR00-zle8Z9h9KQ9MSWgJPcBKf5JnRXOiHRaM4D1XOn9rvEKvkEKo-ntGpw#utm_term=Autofeed&utm_medium=Social&xtor=CS2-26&utm_source=Facebook&Echobox=1565005631 |titulo=Juillet 2019 est le mois le plus chaud jamais mesuré sur Terre|editero=Paris Match|publikigita ye=5ma di agosto 2019|idiomo={{fr}}}}</ref><ref>{{Extera ligilo|titulo=July confirmed as hottest month on record|url=https://www.bbc.com/news/science-environment-49238745|editero=BBC|publikigita ye=5ma di agosto 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[1ma di julio|1ma]] - Pos 30 yari, [[Japonia]] rikomencas chasar [[baleno|baleni]]. * 1ma - [[Laurentino Cortizo]] divenas prezidanto di [[Panama]]. * [[8ma di julio|8ma]] - [[Kyriakos Mitsotakis]] divenas chefministro di [[Grekia]]. * [[10ma di julio|10ma]] - La lasta automobilo ''Käfer'' de [[Volkswagen]] fabikesas en [[Puebla, Puebla|Puebla]], [[Mexikia]].<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.sinembargo.mx/13-07-2019/3611865|titulo=De los nazis a los hippies: el fin de la ruta del escarabajo se dio en México, donde se reprodujo por miles|editero=sinembargo.mx|publikigita ye=10ma di julio 2019|idiomo={{es}}}}</ref> * [[12ma di julio|12ma]] - Atento per automobilo-bombo che hotelo ''Asasey'' en [[Kismayo]], [[Somalia]], produktas adminime 26 morti. Islamala grupo ''al-Shabaab'' asumas responso pri l'atento.<ref>{{Extera ligilo|editero=BBC News|titulo=Kismayo attack: At least 26 dead as gunmen storm Somali hotel |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-48969781|publikigita ye=13ma di julio 2019 |vidita ye= 13ma di julio 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[18ma di julio|18ma]] - Incendio premeditita che l'ateliero cinematografala ''Kyoto Animation'' produktas adminime 35 morti en [[Kyoto]], [[Japonia]].<ref>{{Extera ligilo|titulo=Kyoto Animation studio fire: more than 20 dead after arson attack in Japan|url=https://www.theguardian.com/world/2019/jul/18/dead-suspected-arson-attack-kyoto-animation-japan|editero=The Guardian|publikigita ye=18ma di julio 2019 |vidita ye= 18ma di julio 2019}}</ref> * [[24ma di julio|24ma]] - [[Boris Johnson]] divenas chefministro dil [[Unionita Rejio]]. * [[26ma di julio]] til la [[11ma di agosto]] - [[Tot-Amerika Ludi]] eventas en [[Lima]], [[Peru]]. === [[Agosto]] === * [[3ma di agosto|3ma]] - Viro eniras pafante en [[supermerkato]] ''Walmart'' che [[El Paso]], [[Texas]], e produktas adminime 22 morti.<ref>{{Extera ligilo|url=https://twitter.com/EPPOLICE/status/1158420637955833856|titulo=Just after 1000 another victim passed away. The total is now at 22|autoro=EL PASO POLICE DEPT|publikigita ye=5ma di agosto 2019}}</ref> FBI inquestas se la motivo dil atako esus odio kontre enmigranti. * [[4ma di agosto|4ma]] - En [[Dayton, Ohio]], dek personi mortas pro pafado, inkluzite la pafero, e 27 plusa homi vundesas, precize 13 hori pos la pafado en [[El Paso]], [[Texas]].<ref>{{Extera ligilo|editero=USA Today|titulo=In Dayton, 32 seconds that changed everything|publikigita ye=8ma di agosto 2019|autoro=Amber Hunt| idiomo={{en}}|url=https://www.usatoday.com/story/news/nation/2019/08/08/dayton-ohio-shooting-32-seconds-changed-everything/1951923001/}}</ref> * [[5ma di agosto|5ma]] - En [[Hong-Kong]] eventas la maxim granda striko e strada protesti pos 1967. * 5ma - [[India]] revokas parto de lua [[konstituco]] qua donis autonomio a [[Kashmir]].<ref>{{Extera ligilo| url=https://www.bbc.co.uk/news/amp/world-asia-india-49231619 |titulo=Article 370: India strips disputed Kashmir of special status |editero=BBC |accessdate = 5ma di agosto 2019}}</ref> * [[10ma di agosto|10ma]] - [[Kamiono]] transportante fuelo explozas en Morogoro, [[Tanzania]], e produktas adminime 89 morti e dozeni pluza homi vundita.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.thecitizen.co.tz/news/Death-toll-in-Tanzania-fuel-tanker-tragedy-climbs-to-89/1840340-5236502-ih6lfk/index.html|titulo=Death toll in Tanzania fuel tanker tragedy climbs to 89|surnomo=Msowoya|nomo=Tumaini|publikigita ye=15ma di agosto 2019|website=The Citizen|editero=Mwananchi Communications |loko== Tanzania|idiomo={{en}}}}</ref> * [[11ma di agosto|11ma]] - Segun reporti publikigata ta dio, 114 personi, di qui 57 en [[Kerala]], 30 en [[Karnataka]] e 27 en [[Maharashtra]] mortabis pro [[musono|musonal]] inundadi en [[India]]. Adminime 227 personi mortis en tota [[India]], [[Bangladesh]], [[Pakistan]] e [[Nepal]].<ref>{{Extera ligilo|editero=CNN |publikigita ye=11ma di agosto 2019 |vidita ye= 11ma di agosto 2019|titulo=More than 100 are dead as heavy monsoon rains batter India|autoro=Sugam Porkharel ed Ivana Kottasova |url=https://edition.cnn.com/2019/08/11/asia/monsoon-india-deaths/index.html?utm_content=2019-08-11T16%3A30%3A14&utm_medium=social&utm_term=link&utm_source=fbCNN&fbclid=IwAR0ZdoleE64QcHjPFe9c2b5jP6ZzmOQVklN9dSzrTjGMrJkiAyApXgk611M}}</ref> * [[18ma di agosto|18ma]] - En [[Islando]], 100 ambiental aktivisti ed autoritati kunsidas por celebrar 'funeralo' dil [[glaciero]] Okjökull, qua liquidigesis komplete pro [[globala varmesko]]. Antee, ol kovris 15,5 km².<ref>{{Extera ligilo|editero=Huffington Post.com|publikigita ye= 19ma di agosto 2019|vidita ye= 19ma di agosto 2019|titulo=Iceland Holds Funeral Honoring Glacier That Melted Away|url=https://www.huffpost.com/entry/okjokull-glacier-funeral_n_5d5abf64e4b0eb875f271eb3?utm_campaign=hp_fb_pages&ncid=fcbklnkushpmg00000013&utm_source=politics_fb&utm_medium=facebook&section=politics&fbclid=IwAR2xJnM4kAXDTUGl1oalPisJiFqQWtSF8WVjBA2eK4OOfC_nRk5GzcVREU8|autoro=David Moye}}</ref> * [[19ma di agosto|19ma]] - En [[Brazilia]], fuligino kreita dum incendii che Amazoniana [[foresto]] mixas kun humida nubi e kovras l'urbo [[Sao Paulo (urbo)|Sao Paulo]]. Posdimezo, la cielo dil urbo divenas komplete obskura.<ref>{{Extera ligilo|url=https://oglobo.globo.com/sociedade/fenomeno-otico-que-escureceu-sp-uma-das-consequencias-das-queimadas-na-amazonia-23891542|titulo=Fenômeno ótico que escureceu SP é uma das consequências das queimadas na Amazônia|editero=O Globo|publikigita ye=19ma di agosto 2019|vidita ye= 25ma di agosto 2019}}</ref> * [[21ma di agosto|21ma]] - [[Giuseppe Conte]], chefministro di [[Italia]], renuncas.<ref>{{Extera ligilo|editero=CNN|publikigita ye= 21ma di agosto 2019|titulo=Italy's Prime Minister Giuseppe Conte resigns, attacks Salvini as 'irresponsible'|idiomo={{en}}|url=https://edition.cnn.com/2019/08/20/europe/italy-prime-minister-giuseppe-conte-intl/index.html?utm_medium=social&utm_term=link&utm_content=2019-08-20T14%3A09%3A31&utm_source=fbCNNi&fbclid=IwAR2fl1-hql4Gu2KSI8Jww0lrOpM1Pfw58RFymsivbmJf2zBtezYO6HzjINk |autoro=Livia Borghese, Ivana Kottasova, Kara Fox=}}</ref> * [[23ma di agosto|23ma]] - Dum kunveno di chefi di stato e guvernerio del grupo [[G7]], [[Angela Merkel]] ed [[Emmanuel Macron]] deskriptas l'incendii en Amazonana foresto kom 'internaciona urjanteso'.<ref>{{Extera ligilo|editero=BBC News|titulo=Amazon fires: Merkel and Macron urge G7 to debate 'emergency' |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-latin-america-49443389|publikigita ye=23ma di agosto 2019|vidita ye= 23ma di agosto 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[30ma di agosto|30ma]] til [[oktobro]] - [[Petrolo]] qua posible likis de neidentifikata [[petrolonavo]] komencas aparar en plaji de ok ek la 9 stati de la [[Nord-estala regiono (Brazilia)|Nord-estala regiono]] di [[Brazilia]]. Dum la sequanta dii ol ank atingos la stato [[Bahia]], e minacos plaji ube [[marala tortugo|marala tortugi]] ovifas, [[koralio|koralia rifi]] e turistala loki. En oktobro, plu kam 200 plaji en 77 municipi ja atingesis.<ref>{{Extera ligilo|titulo=El misterio de las masivas manchas de petróleo que provocaron una crisis inédita en las playas de Brasil|url=https://www.bbc.com/mundo/noticias-america-latina-50161566|publikigita ye=23ma di oktobro 2019|vidita ye= 24ma di oktobro 2019|idiomo={{en}}}}</ref><ref>{{Extera ligilo|titulo=Una mancha de petróleo llega a la bahía brasileña de Todos los Santos, la segunda más grande del mundo |url=https://elpais.com/sociedad/2019/10/18/actualidad/1571359180_891563.html |editero=El País|publikigita ye=18ma di oktobro 2019|vidita ye= 22ma di oktobro 2019|issn=1134-6582|idiomo={{es}}|autoro=Joana Oliveira}}</ref> === [[Septembro]] === * [[1ma di septembro|1ma]] - [[Uragano]] ''Dorian'' frapas [[Bahama]], per venti di 185 milii/h (plu kam 290 km/h), efektigas inundadi e granda destruktadi,<ref>{{Extera ligilo|editero=Los Angeles Times|publikigita ye=1ma di septembro 2019 |vidita ye= 1ma di septembro 2019|titulo=Hurricane Dorian makes landfall in the Bahamas as dangerous Category 5 storm|url=https://www.latimes.com/world-nation/story/2019-09-01/northern-bahamas-hunkers-down-as-hurricane-dorian-closes-in}}</ref> e produktas adminime 43 morti.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Dorian deixa 43 mortos e rastro de devastação nas Bahamas|url=https://noticias.uol.com.br/ultimas-noticias/afp/2019/09/07/dorian-deixa-43-mortos-e-rastro-de-devastacao-nas-bahamas.htm |editero=UOL |publikigita ye=7ma di septembro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[2ma di septembro|2ma]] - Fairo sur la batelo ''MV Conception'' proxim l'insulo Santa Cruz, [[Kalifornia]], produktas adminime 52 morti. Tri semani pose, ankore 1300 personi restas desaparinta.<ref>{{Extera ligilo|url=https://edition.cnn.com/2019/09/22/americas/east-grand-bahama-us-medics-and-survivor/index.html |titulo=In this crippled part of the Bahamas, US medics can smell more bodies than they can find|editero=CNN.com |publikigita ye= 22ma di septembro 2019|vidita ye= 28ma di septembro 2019}}</ref> *[[5ma di septembro|5ma]] - [[Ido-konfero 2019|Ido-konfero]] komencas en [[Berlin]], [[Germania]]. * [[6ma di septembro|6ma]] - [[India]]na kosmosondilo ''Chandrayaan-2'' kolizionas kontre la [[luno]].<ref>{{Extera ligilo|editero=Business Insider|autoro=Morgan McFall Johnsen e Dave Mosher|url=https://www.businessinsider.com/india-lost-contact-with-moon-lander-indicating-crash-2019-9?utm_content=buffer91dbc&utm_medium=social&utm_source=facebook.com&utm_campaign=buffer-bi&fbclid=IwAR28IRjH8hD8kvD2CMTjllC92pIXSqXP1cBqYjKC_llp4Qw93couGcy5mqE |titulo=India lost contact with its moon lander, and an astronomer thinks the spacecraft crashed into the lunar surface|publikigita ye=6ma di septembro 2019}}</ref> * [[9ma di septembro|9ma]] - [[Tifono]] ''Faxai'' frapas [[Japonia]] per 180 km/h-a venti, efektigas destruktado che [[metropolala regiono]] di [[Tokyo]], produktas 3 morti e vundas cirkume 40 personi.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.japantimes.co.jp/news/2019/09/09/national/typhoon-faxai/#.XYNcmqTQgdU |titulo=Powerful Typhoon Faxai kills three, injures 40 and wreaks havoc on Tokyo transport system |editero=The Japan Times|publikigita ye=9ma di septembro 2019|vidita ye= 19ma di septembro 2019}}</ref> *[[9ma di septembro|9ma]] - [[Ido-konfero 2019|Ido-konfero]] finas en [[Berlin]], [[Germania]] * [[11ma di septembro|11ma]] - [[Astronomio|Astronomi]] anuncas dekekteso di [[aquo]] che l'atmosfero dil exoplaneto ''K2-18b'', unesmafoye detektata en planeto exter la [[sunala sistemo]].<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.nationalgeographic.com/science/2019/09/nomo-water-found-in-habitable-exoplanets-atmosphere-hubble-kepler-k2-18b/ |titulo=Water found on a potentially life-friendly alien planet |editero=National Geographic |publikigita ye=11ma di septembro 2019 |idiomo={{en}}}}</ref> * [[12ma di septembro|12ma]] - Adminime 11 personi mortas pro incendio en privata [[hospitalo]] che [[Rio de Janeiro (urbo)|Rio de Janeiro]], [[Brazilia]].<ref>{{Extera ligilo|url=https://brasil.elpais.com/brasil/2019/09/13/politica/1568373825_307103.html|titulo=Ao menos onze pessoas morrem em incêndio no hospital Badim, no Rio|editero=El País|publikigita ye=13ma di septembro 2019|vidita ye= 14ma di septembro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[14ma di septembro|14ma]] - Du refinerii di [[petrolo]] de ''Saudi Aramco'' en [[Saudi-Arabia]] bombardesas per senkrua aeronavi. La bombardi efektigas incendii. Militanti ''Houthi'' de [[Yemen]] asumas l'autoresi del ataki.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.aljazeera.com/news/2019/09/drones-hit-saudi-aramco-facilities-fires-190914051900472.html|titulo=Houthi drone attacks on 2 Saudi Aramco oil facilities spark fires|editero=www.aljazeera.com}}</ref> * [[16ma di septembro|16ma]] - Explozo di gaso efektigas incendio en fabrikerio di biologial armi en [[Rusia]].<ref>{{Extera ligilo|editero=Time |titulo=Gas Explosion at Russian Lab That Holds Ebola and Smallpox Samples |url=https://time.com/5678982/russia-explosion-lab-ebola-smallpox/|publikigita ye=17ma di septembro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[20ma di septembro|20ma]] - Eventas mondala [[striko]] e protesto tri dii ante la somito pri klimato dil [[Unionita Nacioni]]. La protesteri demandas agadi por kombatar klimatala chanji.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.theguardian.com/environment/live/2019/sep/20/climate-strike-global-change-protest-sydney-melbourne-london-new-york-nyc-school-student-protest-greta-thunberg-rally-live-news-latest-updates |titulo=Global climate strike: Greta Thunberg and school students lead climate crisis protest - live updates |editero=The Guardian|publikigita ye=20ma di septembro 2019 |vidita ye= 20ma di septembro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * 20ma di septembro til la [[2ma di novembro]] - Eventas Mondala Championdisputo pri [[Rugbio]] en [[Japonia]]; 12 urbi gastigas la partii. * [[21ma di septembro|21ma]] - [[Ter-tremo]] kun forteso 6.8 che la [[skalo di Richter]] frapas [[Albania]], produktas adminime 68 vunditi, ed efektigas granda materiala destruktado.<ref>{{Extera ligilo|url=https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2019/09/21/terremoto-na-albania-deixa-dezenas-de-feridos.htm|titulo=Terremoto na Albânia deixa pelo menos 68 feridos, diz ministra da Saúde |editero=UOL|publikigita ye=21ma di septembro 2019 |vidita ye= 22ma di septembro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[23ma di septembro|23ma]] - [[Rusia]] formale adoptas la pakto pri [[klimato]] signatita en 2016 en [[Paris]].<ref>{{Extera ligilo|titulo=Russia formally joins Paris climate pact|url=https://www.euractiv.com/section/climate-environment/news/russia-formally-joins-paris-climate-pact/|publikigita ye=24ma di septembro 2019 |vidita ye= 28ma di septembro 2019|idiomo={{en}}|editero=Euractiv}}</ref> === [[Oktobro]] === * [[1ma di oktobro|1ma]] - En [[Taiwan]], la ponto Nanfang'ao, inaugurita en 1996, krulas, 1 dio pos ke [[tifono]] ''Mitag'' frapis la regiono. Adminime 5 personi mortas pro l'acidento.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.taiwannews.com.tw/en/news/3788721|titulo=Update: 5 Filipino, Indonesian workers perish after NE Taiwan bridge collapse, 1 still missing |editero=Taiwan News|publikigita ye=2ma di oktobro 2019|vidita ye= 2ma di oktobro 2019}}</ref> * 1ma - Kongreso di [[Peru]] dissolvesas dal prezidanto [[Martín Vizcarra]]. Konstitucala krizo komencas.<ref>{{Citez jurnalo od edituro|titulo=Peru's president dissolves Congress to push through anti-corruption reforms|url=https://www.theguardian.com/world/2019/oct/01/perus-president-dissolves-congress-to-push-through-anti-corruption-reforms|editero=The Guardian|issn=0261-3077|publikigita ye=1ma di oktobro 2019|accessspublikigita ye=2ma di oktobro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * 1ma - En [[Baghdad]], policisti pafas kontre demonstreri qui protestis kontre [[chomeso]], [[korupto]] e mala publika servadi. Plu kam 10 personi mortigesas e cirkume plusa homi 286 vundesas.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/baghdad-protests-today-iraq-tahrir-shooting-death-toll-corruption-unemployment-a9128506.html|titulo=Baghdad protests: At least ‘10 dead and more than 200 injured’ as riot police open fire|editero=The Independent |vidita ye= 5ma di oktobro 2019}}</ref> * [[2ma di oktobro|2ma]] - En [[Mali]], 25 soldati mortas dum ataki da membri de [[al-Kaida]] kontre du kazerni, en Boulkessi e Mondoro.<ref>{{Extera ligilo|titulo=25 Malian soldiers killed in attack on two military camps |url=https://edition.cnn.com/2019/10/02/africa/mali-soldiers-killed-military-base-attack/index.html |editero=CNN|publikigita ye=2ma di oktobro 2019|vidita ye= 5ma di oktobro 2019}}</ref> * [[6ma di oktobro|6ma]] - Eventas legifanta elekti en [[Portugal]]. Partiso Socialista obtenas la majoritato ek la voti.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Partido Socialista vence eleição legislativa em Portugal|url=https://g1.globo.com/mundo/noticia/2019/10/06/pesquisa-de-boca-de-urna-aponta-vitoria-do-partido-socialista-nas-eleicoes-em-portugal.ghtml|editero=G1|publikigita ye=6ma di oktobro 2019|vidita ye= 11ma di oktobro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[8ma di oktobro|8ma]] - Prezidanto [[Lenín Moreno]], de [[Equador]], transferas la chef-urbo di la lando a [[Guayaquil]], pro ke demonstreri okupis la prezidantala palaco, e kaoso duras en la stradi di [[Quito]].<ref>{{Extera ligilo| url= https://www.theguardian.com/world/2019/oct/08/ecuador-moves-government-out-of-capital-as-violent-protests-rage |title =Ecuador moves government out of capital as violent protests rage | publikigita ye= 8ma di oktobro 2019 | vidita ye= 9ma di oktobro 2019 | editero=The Guardian|idiomo={{es}}}}</ref> * [[9ma di oktobro|9ma]] - [[Recep Tayyip Erdoğan]] informas ke [[Turkia]] invadis la nordo e l'esto di [[Siria]] por kombatar [[Kurdistan|Kurdi]] de la grupo ''Hêzên Sûriya Demokratîk''.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-49983357|titulo=Turkey launches ground offensive in northern Syria|editero=BBC|publikigita ye=9ma di oktobro 2019}}</ref> * [[12ma di oktobro]] - Dum protesti kontre prezidanto [[Lenín Moreno]] en [[Quito]], [[Equador]], demonstranti atakas televiziono-brodkastero ''Teleamazonas'' e jurnalo ''El Comercio''.<ref>Extera ligilo|titulo=Manifestantes atacam emissora de TV e jornal em Quito |editero=UOL|url=https://noticias.uol.com.br/ultimas-noticias/afp/2019/10/12/manifestantes-atacam-emissora-de-tv-e-jornal-em-quito.htm|publikigita ye=12ma di oktobro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * 12ma til la [[13ma di oktobro]] - [[Tifono]] ''Hagibis'' frapas [[Japonia]] e produktas adminime 26 morti e 175 plusa homi vundita.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Passagem do tufão Hagibis no Japão provoca pelo menos 26 mortos|editero=RedeTV!|publikigita ye=13ma di oktobro 2019 |url=https://www.redetv.uol.com.br/jornalismo/mundo/passagem-do-tufao-hagibis-no-japao-provoca-pelo-menos-26-mortos|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[14ma di oktobro|14ma]] - Protesti en [[Equador]] finas pos ke prezidanto [[Lenín Moreno]] anuncas riadopto di subsidiajo a kombustivi.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.rtp.pt/noticias/mundo/equador-governo-repoe-subsidio-aos-combustiveis-e-protestos-terminam_n1179020|titulo=Equador. Governo repõe subsídio aos combustíveis e protestos terminam|editero=RTP|vidita ye= 18ma di oktobro 2019}}</ref> * 14ma - En [[Santiago, Chili]], komencas protesti studentala en la stradi pos augmento di bilietopreci di [[metroo]]. La protesti dissemesas ad altra urbi ed eventas konfronti inter la demonstreri e la polico.Ye la 19ma di oktobro, prezidanto [[Sebastián Piñera]] suspensas l'augmento, tamen la protesti duros. Ye la 20ma di oktobro, 8 personi ja mortabis dum la violento.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.nytimes.com/2019/10/20/world/americas/chile-protests-riots.html|titulo=Chile Unrest Spreads, With 8 Deaths Reported in Violence|editero=The New York Times|publikigita ye=20ma di oktobro 2019, aktualigita ye la 21ma di oktobro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[14ma di oktobro|14ma]] - Komencas protesti en [[Katalunia]] pos judicio di la chefi dil movado pri nedependo di la regiono.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.em.com.br/app/noticia/internacional/2019/10/19/interna_internacional,1094213/novo-protesto-separatista-mantem-barcelona-sob-tensao.shtml|titulo=Novo protesto separatista mantém Barcelona sob tensão|editero=Estado de Minas|publikigita ye=19ma di oktobro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[15ma di oktobro|15ma]] - En [[Fortaleza, Ceará]], [[Brazilia]], rezidala edifico krulas e produktas 8 morti.<ref>{{Extera ligilo|url=https://g1.globo.com/ce/ceara/noticia/2019/10/19/novo-video-mostra-funcionarios-de-empresa-de-reforma-saindo-do-predio-logo-apos-desabamento-em-fortaleza.ghtml |titulo=Novos vídeos mostram engenheiro saindo do prédio logo após desabamento; 'A síndica tá lá embaixo'|editero=G1|publikigita ye=19ma di oktobro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[19ma di oktobro|19ma]] - En [[London]], cirkume 1 milion personi partoprenas en protesto organizata dal grupo ''People's Vote'', demandanta nova plebicito pri [[Brekiro]].<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.theguardian.com/uk-news/2019/oct/19/peoples-vote-march-hailed-as-one-of-greatest-protest-marches-in-british-history|titulo=March organisers hail ‘one of the greatest protest marches in British history’|publikigita ye=19ma di oktobro 2019|editero=The Guardian |vidita ye= 20ma di oktobro 2019}}</ref> * [[27ma di oktobro|27ma]] - Eventas prezidantal elekti en [[Arjentinia]]. [[Alberto Ángel Fernández]], kandidato dil opozantaro, vinkas [[Mauricio Macri]].<ref>{{Extera ligilo|titulo=Eleições na Argentina: Fernández e Kirchner vencem Macri no primeiro turno|url= https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2019/10/27/alberto-fernandez-cristina-kirchner-vitoria-eleicoes-argentina.htm|editero=UOL|publikigita ye=27ma di oktobro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[29ma di oktobro|29ma]] - Chefministro [[Saad Hariri]] de [[Libano]] renuncas, pos intensa populara protesti.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Lebanon’s Prime Minister, Saad Hariri, Steps Down in Face of Protests|url=https://www.nytimes.com/2019/10/29/world/middleeast/saad-hariri-stepping-down-lebanon.html?smid=tw-nytimes&smtyp=cur|editero=The New York Times|publikigita ye=29ma di oktobro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[31ma di oktobro|31ma]] - En [[Okinawa]], [[Japonia]], incendio destruktas 500-yar-evanta kastelo Shuri.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Fire at Shuri Castle, a world heritage site|url=https://www3.nhk.or.jp/nhkworld/en/news/20191031_09/|editero=NHK| publikigita ye=31ma di oktobro 2019}}</ref> * 31ma - Incendio en [[treno]] proxim l'urbo [[Rahim Yar Khan]] en [[Pakistan]], produktas adminime 75 morti.<ref>{{Extera ligilo|editero=BBC News |publikigita ye= 31ma di oktobro 2019|titulo=At least 73 dead in Pakistan train fire, police say|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-50245090}}</ref> === [[Novembro]] === * [[1ma di novembro|1ma]] - [[Hispania]] anuncas ke ol gastigos la Konfero pri Klimatala Chanji dil [[Unionita Nacioni]], eventonta de la 2ma til la 13ma di decembro, pro la politikal desquieteso en [[Santiago, Chili]], urbo antee selektita kom eventeyo por la konfero. * [[2ma di novembro|2ma]] - Pirati kaptas 9 gajo-homi de la navo [[Norvegia]]na ''MV Bonita'' proxim [[Cotonou]], [[Benin]].<ref>{{Extera ligilo|editero=CNN World |titulo=Pirates kidnap nine crew members from cargo ship off coast of Benin|autoro=Mitchell McCluskey e Ralph Ellis |publikigita ye= 4ma di novembro 2019 |url=https://edition.cnn.com/2019/11/03/africa/pirates-kidnap-crew-members-cargo-ship-benin/index.html##targetText=Pirates%20boarded%20the%20MV%20Bonita,company%20which%20owns%20the%20vessel.}}</ref> * [[9ma di novembro|9ma]] - [[Ciklono]] ''Bulbul'' produktas sep morti en [[West Bengal]] ed en [[Bangladesh]]. Plua kam du milion personi evakuesas de lia domi.<ref>{{Extera ligilo|url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/cyclone-kills-14-india-bangladesh-66889252?cid=clicksource_76_null_headlines_hed |titulo=Cyclone kills at least 14 in India, Bangladesh|editero=ABC News|vidita ye= 10ma di novembro 2019}}</ref> * [[10ma di novembro|10ma]] - [[Evo Morales]] renuncas la prezidanteso di [[Bolivia]] pos populala protesti.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Em meio a crise, Evo Morales renuncia à presidência da Bolívia - 10/11/2019 - UOL Notícias|url=https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2019/11/10/em-meio-a-crise-evo-morales-renuncia-a-presidencia-da-bolivia.htm |editero=UOL|publikigita ye=10ma di novembro 2019}}</ref> * [[14ma di novembro|14ma]] - [[Venezia]] deklaras urjanteso-stando pro la [[mareo|mareala]] inundadi.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.milenio.com/internacional/europa/italia-decreta-el-estado-de-emergencia-en-venecia-por-inundaciones |titulo=Italia decreta el estado de emergencia en Venecia por inundaciones|editero=Milenio|idiomo={{es}}|publikigita ye=14ma di novembro 2019|vidita ye= 21ma di novembro 2019}}</ref> * [[21ma di novembro|21ma]] - [[Benjamin Netanyahu]], chefministro di [[Israel]], akuzesas pri fraudo, suborno e fido-rupto.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.nbcnews.com/news/world/israeli-pm-netanyahu-indicted-charges-bribery-fraud-breach-trust-n1084831 |titulo=Benjamin Netanyahu indicted on charges of bribery, fraud and breach of trust |editero=NBC News|publikigita ye=21ma di novembro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[23ma di novembro|23ma]] - Che [[Bougainville]], [[Papua-Nova-Guinea]] eventas plebicito pri plusa autonomeso o kompleta nedependo, e 98,31% ek la voteri decidas pri nedependo.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.standardmedia.co.ke/article/2001352846/bougainville-voters-back-independence-by-landslide|titulo= Bougainville voters back independence by landslide|autoro=AFP|editero=The Standard|vidita ye=6ma di julio 2022|idiomo={{en}}}}</ref> * [[26ma di novembro|26ma]] - [[Ter-tremo]] kun forteso 6.4 che la [[skalo di Richter]] frapas [[Albania]] e produktas 50 morti e 900 plusa homi vundita.<ref name= shqiptarja.com>{{Extera ligilo|url=https://shqiptarja.com/lajm/40-viktima-nga-termeti-nxirren-te-gjithe-personat-nga-rrenojat-ne-thumane-vijojne-kerkimet-ne-durres-per-6-persona|titulo=50 viktima nga tërmeti! Nxirren të gjithë trupat nga rrënojat në Thumanë dhe në Durrës|website=shqiptarja.com|idiomo={{sq}}|vidita ye= 28ma di novembro 2019}}</ref><ref>{{Extera ligilo|url=https://www.albaniandailynews.com/index.php?mod=2&idm=37621|titulo=No. of Injured from Earthquake Rises to 900|website=Albanian Daily News|idiomo={{en}}|vidita ye= 29ma di novembro 2019}}</ref> === [[Decembro]] === * [[3ma di decembro|3ma]] - [[Tifono]] ''Kammuri'' (anke nomizita ''Tisoy'') frapas [[Filipini]], domajas cirkume {{formatnum:28577}} domi<ref name="Tisoy1">{{Extera ligilo|titulo='Tisoy' leaves trail of destruction in Northern Samar|url=https://www.pna.gov.ph/articles/1087969|publikigita ye=5ma di decembro 2019|autoro=Sarwell Meniano|editero=Philippine News Agency}}</ref> e produktas 12 morti.<ref name="NDRRMCTisoy">{{Extera ligilo|editero=NDRRMC |url=http://www.ndrrmc.gov.ph/attachments/article/3969/SitRep_No_19_re_Response_Actions_and_Effects_of_TY_Tisoy_I_N_Kammuri_as_of_13Dec2019_6PM.pdf |publikigita ye= 13ma di decembro 2019|titulo=Situational Report No. 19 re Response Actions and Effects for Typhoon "TISOY"}}</ref> * [[8ma di decembro|8ma]] - Incendio che fabrikerio en [[Nova-Delhi]], [[India]], produktas 43 morti ed adminime 50 plusa homi vundita.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.npr.org/2019/12/08/786066785/43-dead-in-extremely-horrific-fire-at-new-delhi-factory|titulo=43 Dead In 'Extremely Horrific' Fire At New Delhi Factory|website=NPR.org}}</ref> * [[9ma di decembro|9ma]] - [[Volkano]] Whakaari eruptas en l'insulo White, [[Nova-Zelando]], e produktas adminime 18 morti.<ref>{{Extera ligilo|url= https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-50715047|titulo=New Zealand volcano: 'No sign of life' after White Island eruption|publikigita ye=2019-12-09|work=BBC|vidita ye= 9ma di decembro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[12ma di decembro|12ma]] - En [[Aljeria]] eventas prezidantal elekti pos la renunco di [[Abdelaziz Bouteflika]].<ref>{{Extera ligilo|idiomo={{en}}|url=https://www.france24.com/en/20190915-algeria-presidential-election-fixed-december-12-says-bensalah-bouteflika|titulo=Algerian presidential election fixed for December 12, says interim president|editero=France 24]]|publikigita ye=16ma di septembro 2019}}</ref> [[Abdelmadjid Tebboune]] elektesas prezidanto per 58,15% ek la voti. * [[14ma di decembro|14ma]] - [[Papo Franciskus]] abolisas pontifikala sekreteso en inquesti pri sexuala violento kontre pueri. * [[24ma di decembro|24ma]] til la [[25ma di decembro]] - [[Tifono]] ''Phanfone'' frapas la centro di [[Filipini]] per venti til 200 km/h, e produktas adminime 16 morti.<ref>{{Extera ligilo|url=https://phys.org/news/2019-12-typhoon-phanfone-philippines.html|titulo=Typhoon Phanfone kills at least 16 in Philippines|editero=Phys.org|publikigita ye=26ma di decembro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[27ma di decembro|27ma]] - Aviono [[Fokker 100]] de la kompanio ''Bek Air'' transportanta 98 personi falas pos departar del aeroportuo di [[Almaty]]. L'acidento produktas 12 morti.<ref>{{Extera ligilo|url=ref name="nyt-dec-26-2019">{{Extera ligilo|url=https://www.nytimes.com/2019/12/26/world/asia/plane-crash-almaty-kazakhstan.html |titulo=Kazakhstan Plane Crash Kills at Least 12 People|editero=The New York Times|publikigita ye=27ma di decembro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[28ma di decembro|28ma]] - Atento per automobilo-bombo en [[Mogadishu]], [[Somalia]], produktas adminime 90 morti e plu kam 100 plusa homi vundita.<ref>{{Extera ligilo|url= https://aawsat.com/english/home/article/2055876/mogadishu-least-90-killed-checkpoint-blast|titulo=Mogadishu: At Least 90 Killed in Checkpoint Blast |editero=Ashark - Al-Awsat|idiomo={{en}}|vidita ye= 28ma di decembro 2019}}</ref><ref>{{Extera ligilo|url=https://www.aljazeera.com/news/2019/12/dozens-killed-mogadishu-car-bomb-attack-police-191228072334950.html|titulo=Dozens killed in Mogadishu car bomb attack|editero=Al Jazeera|vidita ye= 28ma di decembro 2019}}</ref> * [[29ma di decembro|29ma]] - La konsilistaro di chefi di [[talibano]] anuncas tempala pafo-ceso en [[Afganistan]]. * [[31ma di decembro|31ma]] - La maxim mala [[musono|musona]] inundado de 2013 til lor en [[Jakarta]], [[Indonezia]], produktas 9 morti.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bangkokpost.com/world/1826894/jakarta-hit-by-worst-flooding-since-2013|titulo=9 dead as Jakarta hit by worst flooding since 2013|editero=Bangkok Post|publikigita ye=1ma di januaro 2019}}</ref> == Naski == == Morti == [[Arkivo:Bob_Einstein_1970.JPG|thumb|130px|[[Bob Einstein]]]] * [[2ma di januaro]] - [[Bob Einstein]], Usan aktoro e skriptisto di komedii (n. 1942) * [[17ma di januaro]] - [[Babiker Awadalla]], chefa ministro di Sudan (n. 1917) * [[20ma di januaro]] - [[Andy Vajna]], Hungara-Usana filmifisto (n. 1944) * (desaparis la [[21ma di januaro]]) - [[Emiliano Sala]], Arjentiniana futbalisto (n. 1990) * [[29ma di januaro]] - [[James Ingram]], Usana kantisto e kompozisto (n. 1952) * [[3ma di februaro]] - [[Julie Adams]], Usan aktorino (n. 1926) * [[6ma di februaro]] - [[Manfred Eigen]], Germana biofizikisto, Nobel-laureato<ref>{{Extera ligilo |titulo=Göttinger Nobelpreisträger Manfred Eigen verstorben|url=https://www.mpibpc.mpg.de/15874795/Manfred-Eigen |publikigita ye=7ma di februaro 2019 |editero=Max-Planck-Institut für biophysikalische Chemie|idiomo={{de}}}}</ref> (n. 1927) [[Arkivo:Jan_Olszewski_3.jpg|thumb|130px|[[Jan Olszewski]]]] * [[7ma di februaro]] - [[Jan Olszewski]], chefministro di Polonia<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.washingtonpost.com/world/europe/former-polish-prime-minister-jan-olszewski-dies-at-88/2019/02/08/69a92cbc-2b84-11e9-906e-9d55b6451eb4_story.html?utm_term=.0aa812ee2b55 |titulo=Former Polish prime minister Jan Olszewski dies at 88|editero=The Washington Post|publikigita ye=8ma di februaro 2019|vidita ye= 11ma di februaro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> (n. 1935) *7ma di februaro - [[Albert Finney]], [[Anglia|angla]] aktoro * [[11ma di februaro]] - [[Ricardo Boechat]], Braziliana jurnalisto<ref>{{Extera ligilo|url=https://g1.globo.com/sp/sao-paulo/noticia/2019/02/11/ricardo-boechat-jornalista-morre-aos-66-anos-em-queda-de-helicoptero-em-sp.ghtml|titulo=Ricardo Boechat, jornalista, morre aos 66 em queda de helicóptero em SP|editero=G1|publikigita ye=11ma di februaro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> (n. 1952) * 11ma di februaro - [[Sibghatullah Mojaddedi]], prezidanto di Afganistan (n. 1926) * [[13ma di februaro]] - [[Bibi Ferreira]], Brazilian aktorino (n. 1922) * [[16ma di februaro]] - [[Bruno Ganz]], Suis aktoro (n. 1941) * [[19ma di februaro]] - [[Karl Lagerfeld]], Germana modisto (n. 1933)<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.larazon.es/gente/karl-lagerfeld-la-segunda-muerte-de-chanel-KC22020291 |titulo=Karl Lagerfeld: La segunda muerte de Chanel|editero=La Razón|vidita ye= 20ma di februaro 2019}}</ref> * [[24ma di februaro]] - [[Antoine Gizenga]], chefa ministro di la Demokratial Republiko Kongo (n. 1925) * [[27ma di februaro]] - [[France-Albert René]], prezidanto di Seycheli (n. 1935) * [[1ma di marto]] - [[Jores Ivanovich Alfyorov|Jores Alfyorov]], Rusa-Sovietiana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1930) * [[10ma di marto]] - [[İrsen Küçük]], chefministro di Norda Chipro (n. 1940) * [[15ma di marto]] - [[Mohamed Mahmoud Ould Louly]], chefo di stato di Mauritania (n. 1943) [[Arkivo:Dick_Dale,_Viva_Las_Vegas,_2013-03-30_IMG_8131_(8605847986).jpg|thumb|130px|[[Dick Dale]]]] * [[16ma di marto]] - [[Dick Dale]], Usana muzikisto (n. 1937)<ref>{{Extera ligilo|url=https://bestclassicbands.com/dick-dale-obituary-3-17-1999/|titulo=Dick Dale, King of Surf Guitar, Dead at 81|publikigita ye=5ma di aprilo 2019}}</ref> * [[20ma di marto]] - [[Donald Kalpokas]], chefministro di Vanuatu (n. 1943)<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.rnz.co.nz/international/pacific-news/385197/a-founding-father-of-vanuatu-dies|titulo=A founding father of Vanuatu dies|publikigita ye=20ma di marto 2019|editero=RNZ}}</ref> * [[5ma di aprilo]] - [[Sydney Brenner]], Sudafrikana biologo, Nobel-laureato (n. 1927) * [[6ma di aprilo]] - [[David James Thouless]], Skota fizikisto, Nobel-laureato (n. 1934) * [[13ma di aprilo]] - [[Paul Greengard]], Usana neurociencisto, Nobel-laureato (n. 1925) * [[14ma di aprilo]] - [[Bibi Andersson]], Sueda cinem-aktorino<ref name="auto">{{Extera ligilo|url=https://www.nytimes.com/2019/04/14/movies/bibi-andersson-dead.html|titulo=Bibi Andersson, Luminous Presence in Bergman Films, Dies at 83|nomo=Anita|surnomo=Gates|publikigita ye=14ma di aprilo 2019|work=The New York Times|vidita ye= 14ma di aprilo 2019|via=NYTimes.com}}</ref> (n. 1935) * [[17ma di aprilo]] - [[Alan García]], prezidanto di [[Peru]] (n. 1949)<ref name="Perú21"/> * [[22ma di aprilo]] - [[Lê Đức Anh]], prezidanto di Vietnam (n. 1920)<ref>{{Extera ligilo|url= https://bnews.vn/nguyen-chu-tich-nuoc-le-duc-anh-tu-tran/120276.html |titulo=Nguyên Chủ tịch nước Lê Đức Anh từ trần|idiomo={{vi}}}}</ref> * [[23ma di aprilo]] - Granda-duko [[Jean de Luxemburgia]] (n. 1921)<ref>{{Extera ligilo|surnomo=Editor |nomo=Brittani BargerDeputy|url=http://royalcentral.co.uk/europe/luxembourg/breaking-grand-duke-jean-of-luxembourg-dies-at-the-age-of-98-119830 |editero=Royal Central|titulo=BREAKING: Grand Duke Jean of Luxembourg dies at the age of 98 |vidita ye= 23ma di aprilo 2019 |publikigita ye=23ma di aprilo 2019}}</ref> * [[27ma di aprilo]] - [[Negaso Gidada]], 7ma prezidanto di Etiopia (n. 1943) [[Arkivo:Beth Carvalho (5097053692).jpg|thumb|130px|[[Beth Carvalho]]]] * [[30ma di aprilo]] - [[Beth Carvalho]], Braziliana kantistino e kompozistino (n. 1946)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Morre aos 72 anos a sambista Beth Carvalho |url= https://entretenimento.uol.com.br/noticias/redacao/2019/04/30/morre-aos-72-anos-a-sambista-beth-carvalho.htm |editero=UOL |vidita ye= 30ma di aprilo 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * 30ma di aprilo - [[Anémone]], Franc aktorino (n. 1950) * [[2ma di mayo]] - [[Ali Mroudjaé]], prezidanto di Komori (1939)<ref>{{Extera ligilo|url=http://www.comores-infos.net/lenterrement-de-lancien-ministre-ali-mroudjae-est-aujourdhui/ |titulo=L'enterrement de l'ancien ministre Ali Mroudjae est aujourd'hui|publikigita ye= 2ma di mayo 2019|vidita ye= 10ma di mayo 2019|idiomo={{fr}}}}</ref> * [[8ma di mayo]] - [[Sprent Dabwido]], prezidanto di [[Nauru]] (n. 1972) * [[9ma di mayo]] - [[Alvin Sargent]], Usana cenaristo (n. 1927) [[Arkivo:Doris Day in Love Me or Leave Me trailer.jpg|thumb|130px|[[Doris Day]]]] * [[13ma di mayo]] - [[Doris Day]], Usan aktorino<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.com/mundo/noticias-48257516|titulo=Muere Doris Day, la legendaria actriz famosa por cantar el éxito "Qué será, será"|editero=BBC News - Mundo|publikigita ye=13ma di mayo 2019 |idiomo={{es}}}}</ref> (n. 1922) * [[14ma di mayo]] - [[Tim Conway]], Usan aktoro (n. 1933)<ref>{{Extera ligilo|url=https://people.com/tv/tim-conway-dies/ |titulo=Tim Conway, Star of The Carol Burnett Show, Dies at 85|editero=People|vidita ye= 20ma di mayo 2019}}</ref> * 14ma di mayo - [[Sven Lindqvist]], Sueda skriptisto (n. 1932)<ref>[https://www.etc.se/inrikes/forfattaren-sven-lindqvist-ar-dod-blev-87-ar Författaren Sven Lindqvist är död - blev 87 år] {{sv}}</ref> * [[16ma di mayo]] - [[Bob Hawke]], chefministro di Australia (n. 1929)<ref>{{Extera ligilo |titulo=Bob Hawke, Australia's 23rd prime minister, dies aged 89 |url=https://abc.net.au/news/2019-05-16/bob-hawke-dies-former-australian-prime-minister-and-labor-leader/6562902?pfmredir=sm |website=ABC News |vidita ye= 16ma di mayo 2019}}</ref> * 16ma di mayo - [[I. M. Pei]], Chinian arkitekto (n. 1917)<ref>{{Extera ligilo|titulo=I.M. Pei, World-Renowned Architect, Is Dead at 102|editero=The New York Times|publikigita ye=16ma di mayo 2019|url=https://www.nytimes.com/2019/05/16/obituaries/im-pei-world-renowned-architect-is-dead-at-102.html|idiomo={{en}}}}</ref> * [[20ma di mayo]] - [[Niki Lauda]], Austrian automobilisto (n. 1949)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Tricampeão da Fórmula 1, Niki Lauda morre aos 70 anos |url=https://esporte.uol.com.br/f1/ultimas-noticias/2019/05/20/tricampeao-da-formuliziza-1-niki-lauda-morre-aos-70-anos-diz-jornal.htm|editero=Folha de S.Paulo|publikigita ye=20ma di mayo 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> [[Arkivo:Murray Gell-Mann at Lection.JPG|thumb|130px|[[Murray Gell-Mann]]]] * [[24ma di mayo]] - [[Murray Gell-Mann]], Usana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1929)<ref>{{Extera ligilo|url= https://www.nytimes.com/2019/05/24/obituaries/murray-gell-mann-died-.html |titulo=Murray Gell-Mann, Who Peered at Particles and Saw the Universe, Dies at 89}}</ref> * [[26ma di mayo]] - [[Prem Tinsulanonda]], chefministro di Tailando (n. 1920)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Prem Tinsulanonda, King’s Advisor and Statesman, Dies at 98|url= http://www.khaosodenglish.com/news/2019/05/26/prem-tinsulanonda-kings-advisor-and-statesman-dies-at-98/amp/ }}</ref> * [[28ma di mayo]] - [[Apolo Nsibambi]], chefa ministro di Uganda (n. 1940)<ref>{{Extera ligilo|url= https://www.africanews.com/2019/05/28/uganda-s-ex-prime-minister-nsibambi-dies// |titulo=Uganda's ex-prime minister Nsibambi dies|editero=Africa News|vidita ye= 4ma di junio 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * 28ma di mayo - [[Edward Seaga]], chefministro di Jamaika (n. 1930)<ref>{{Extera ligilo|url=http://jamaica-gleaner.com/article/news/20190528/edward-seaga-has-died-89 |titulo=Edward Seaga Has Died At 89|editero=The Cleaner|publikigita ye=28ma di mayo 2019|vidita ye= 26ma di aprilo 2020|idiomo={{en}}}}</ref> * [[1ma di junio]] - [[José Antonio Reyes]], Hispana futbalisto (n. 1983) * [[6ma di junio]] - [[Dr. John]], Usana kantisto e kompozisto (n. 1941) * [[12ma di junio]] - [[Sylvia Miles]], Usan aktorino (n. 1924)<ref>[https://www.hollywoodreporter.com/news/sylvia-miles-dead-midnight-cowboy-star-was-94-1139055 Sylvia Miles, Scene-Stealer in 'Midnight Cowboy' and 'Farewell, My Lovely,' Dies at 94]</ref> [[Arkivo:Zeffirelli.jpg|thumb|130px|[[Franco Zeffirelli]]]] * [[15ma di junio]] - [[Franco Zeffirelli]], Italiana filmifisto (n. 1923)<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.lanazione.it/firenze/cronaca/morto-franco-zeffirelli-1.4647533 |titulo=È morto Franco Zeffirelli, addio al Maestro|editero=La Nazione|publikigita ye=15ma di junio 2019|idiomo={{it}}}}</ref> * [[17ma di junio]] - [[Mohamed Morsi]], prezidanto di Egiptia (n. 1951)<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-48668941 |titulo=Egypt's ousted president Mohammed Morsi dies in court|editero=BBC|publikigita ye=17ma di junio 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[21ma di junio]] - [[Dimitris Kristofias]], prezidanto di [[Chipro]] (n. 1946)<ref>[https://cyprus-mail.com/2019/06/21/former-president-demetris-christofias-has-died/ Former president Demetris Christofias has died]</ref> * [[30ma di junio]] - [[Momir Bulatović]], prezidanto di Montenegro (n. 1956) * [[6ma di julio]] - [[João Gilberto]], Braziliana kompozisto e kantisto di [[bossa nova]] (n. 1931)<ref>{{Extera ligilo|url=https://epoca.globo.com/guilherme-amado/morre-cantor-compositor-joao-gilberto-23789346|titulo=Morre o cantor e compositor João Gilberto|editero=Época|publikigita ye=6ma di septembro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[9ma di julio]] - [[Fernando de la Rúa]], prezidanto di Arjentinia (n. 1937)<ref>{{Extera ligilo|editero=Clarín |url= https://www.clarin.com/politica/murio-fernando-rua-militancia-poder-breve-conflictiva-gestion_0_DPpgwnnJ_.html |titulo=Murió Fernando de la Rúa: de la militancia al poder, con una breve y conflictiva gestión|publikigita ye=9ma di julio 2019|idiomo={{es}}}}</ref> * [[14ma di julio]] - [[Hussain Muhammad Ershad]], prezidanto di Bangladesh (n. 1930) [[Arkivo:Johnny Clegg Fête de l'Humanité 2007.JPG|thumb|130px|[[Johnny Clegg]]]] * [[16ma di julio]] - [[Johnny Clegg]], Sudafrikana muzikisto e kantisto (n. 1953)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Le musicien sud-africain Johnny Clegg, fervent opposant à l'apartheid, est mort à 66 ans|url= https://www.francetvinfo.fr/monde/afrique/afrique-du-sud/le-musicien-sud-africain-johnny-clegg-fervent-opposant-a-l-apartheid-est-mort-a-66-ans_3538829.html?utm_medium=Social&utm_source=Facebook&Echobox=1563301635&fbclid=IwAR3WqQCYGADG6coXMbe6qoJwFJj9AHY2P31yOxgF-duJt65XDeXNVl-EBuc#xtor=CS1-746|editero=Franceinfo|publikigita ye=16ma di julio 2019|idiomo={{fr}}}}</ref> * [[19ma di julio]] - [[Ágnes Heller]], Hungara filozofino (n. 1929)<ref>{{Extera ligilo|url=https://whbl.com/news/articles/2019/jul/19/hungarian-philosopher-agnes-heller-dies-at-age-of-90/919767/|titulo=Hungarian philosopher Agnes Heller dies at age of 90|publikigita ye=19ma di julio 2019|editero=whbl.com|idiomo={{en}}}}</ref> * 19ma di julio - [[Rutger Hauer]], Nederlandan aktoro (n. 1944)<ref>{{Extera ligilo|url=https://variety.com/2019/film/news/rutger-hauer-dead-dies-blade-runner-co-star-1203278050|titulo=Rutger Hauer, ‘Blade Runner’ Co-Star, Dies at 75|autoro=Chris Morris|publikigita ye=24ma di julio 2019|editero=Variety|idiomo={{en}}}}</ref> * [[22ma di julio]] - [[Li Peng]], chefministro di Popul-Republiko Chinia (n. 1928)<ref>[https://www.nytimes.com/2019/07/23/obituaries/li-peng-dead.html Li Peng, Chinese Leader Derided for Role in Tiananmen Crackdown, Dies at 90]</ref> [[Arkivo:Beji Caid el Sebsi at the Presidential Palace.jpg|thumb|130px|[[Beji Caid el Sebsi]]]] * [[25ma di julio]] - [[Beji Caid el Sebsi]], prezidanto e chefministro di Tunizia (n. 1926)<ref>[https://www.france24.com/en/20190725-tunisia-president-essebsi-dies-aged-92 Tunisian President Beji Caid Essebsi dies aged 92]</ref> * [[27ma di julio]] - [[John Robert Schrieffer]], Usana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1931)<ref>[https://www.thehindu.com/sci-tech/science/nobel-prize-winning-physicist-john-schrieffer-dies-in-florida/article28734814.ece Nobel Prize-winning physicist John Schrieffer dies in Florida]</ref> * [[1ma di agosto]] - [[Sadou Hayatou]], chefa ministro di Kamerun (n. 1942)<ref>{{Extera ligilo|autohr=Yolande Tankeu|titulo=Décès de Sadou Hayatou ,ancien Premier ministre du Cameroun :: CAMEROON |url=https://www.camer.be/76149/11:1/cameroon-deces-de-sadou-hayatou-ancien-premier-ministre-du-cameroun.html |editero=camer.be |publikigita ye=1ma di agosto 2019 |idiomo={{fr}}}}</ref> * 1ma di agosto - [[Annemarie Huber-Hotz]], kancelerino di Suisia (n. 1948) * [[3ma di agosto]] - [[Thomas Remengesau Sr.]], prezidanto di Palau (n. 1929) * [[4ma di agosto]] - [[Nuon Chea]], chefministro di [[Kambodja]] (n. 1926))<ref>{{Extera ligilo|titulo=Nuon Chea, ideologue of Cambodia's Khmer Rouge, dies at 93|editero=Bangkok Post|idiomo={{en}}|url=https://www.bangkokpost.com/world/1724475/nuon-chea-ideologue-of-cambodias-khmer-rouge-dies-at-93 }}</ref> * [[6ma di agosto]] - [[Toni Morrison]], Usana skriptistino, Nobel-laureato (n. 1931)<ref>{{Extera ligilo|autoro=Margalit Fox|titulo=Toni Morrison, ‘Beloved’ Author and Nobel Laureate, Dies at 88 |url=https://www.nytimes.com/2019/08/06/books/toni-morrison-dead.html |editero=The New York Times |vidita ye= 6ma di agosto 2019 |publikigita ye=6ma di agosto 2019}}</ref> * [[7ma di agosto]] - [[Kary Banks Mullis]], Usana biokemiisto, Nobel-laureato (n. 1944)<ref>[https://www.charlotteobserver.com/news/state/south-carolina/article233664142.html Dreher High School grad who revolutionized DNA has died]</ref> [[Arkivo:PeterFondaCaptainAmerica-side.jpg|thumb|130px|[[Peter Fonda]]]] * [[16ma di agosto]] - [[Peter Fonda]], Usan aktoro (n. 1940)<ref>{{Extera ligilo|url = https://www.nbcnews.com/pop-culture/pop-culture-news/peter-fonda-star-easy-rider-dead-79-n1043566|title = Peter Fonda, star of 'Easy Rider,' dead at 79|editero=NBC News|autoro=Janelle Griffith, Diana Dasrath|publikigita ye= 16ma di agosto 2019|vidita ye= 16ma di agosto 2019}}</ref> * [[19ma di agosto]] - [[Zbigniew Makowski]], Polona piktisto (n. 1930) * [[22ma di agosto]] - [[Junior Agogo]], Ghanana futbalisto (n. 1979) * [[27ma di agosto]] - [[Dawda Jawara]], prezidanto e chefa ministro di Gambia (n. 1924)<ref>[https://books.google.com/books?id=UiBWDQAAQBAJ&pg=PA145&dq=Dawda+Jawara+1924&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjkmN-srZvUAhUHiiwKHaH-BlQQ6AEIKDAC#v=onepage&q=Dawda%20Jawara%201924&f=false Profile of Dawda Kairaba Jawara]</ref><ref>https://www.africanews.com/2019/08/27/the-gambia-s-nomo-president-dawda-jawara-dies-aged-95-official/</ref> * [[31ma di agosto]] - [[Immanuel Wallerstein]], Usana sociologo (n. 1930)<ref>{{Extera ligilo |titulo=Immanuel Wallerstein, Anti-Capitalist Intellectual, Dies at 88 |url=https://www.telesurenglish.net/news/Immanuel-Wallerstein-Anti-Capitalist-Intellectual-Dies-at-88-20190901-0009.html |vidita ye= 3ma di septembro 2019 |editero=Telesur |publikigita ye=1ma di septembro 2019}}</ref> * [[6ma di septembro]] - [[Robert Mugabe]], prezidanto di Zimbabwe (n. 1924)<ref name="BBC-Death">{{Extera ligilo |publikigita ye=6ma di septembro 2019 |titulo=Zimbabwe ex-President Robert Mugabe dies aged 95 |url=https://www.bbc.com/news/world-africa-49604152 |editero=BBC News |vidita ye= 6ma di septembro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[11ma di septembro]] - [[Jusuf Habibie]], prezidanto di Indonezia (n. 1936)<ref>[https://news.detik.com/berita/d-4702307/bj-habibie-tutup-usia BJ Habibie Tutup Usia]</ref> [[Arkivo:ʻAkilisi Pōhiva (26721748042).jpg|thumb|130px|[[ʻAkilisi Pōhiva]]]] * [[12ma di septembro]] - [[ʻAkilisi Pohiva]], chefministro di Tonga (n. 1941)<ref>{{Extera ligilo|vidita ye= 14ma di septembro 2019 |idiomo={{en}}|url=https://www.rnz.co.nz/news/pacific/398621/tongan-pm-akilisi-pohiva-dies-aged-78 |titulo=Tongan PM 'Akilisi Pohiva dies, aged 78|editero=Radio New Zealand|publikigita ye=12ma di septembro 2019}}</ref> * [[15ma di septembro]] - [[Lol Mahamat Choua]], prezidanto di Chad (m. 1939)<ref>[https://tchadinfos.com/politique/tchad-lancien-president-de-la-republique-lol-mahamat-choua-est-mort/ Tchad : l’ancien président de la République Lol Mahamat Choua est mort à 80 ans] {{fr}}</ref> * 15ma di septembro - [[Ric Ocasek]], Usana kantisto, kompozisto e muzikala produktisto (n. 1944)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Ric Ocasek, Lead Singer of The Cars, Dead in New York at 75|url=https://www.nbcnewyork.com/news/local/Ric-Ocasek-Cars-Singer-Dead-in-NY-at-75-560430391.html|editero=WNBC|publikigita ye=15ma di septembro 2019|vidita ye= 15ma di septembro 2019|idiomo={{fr}}}}</ref> * [[17ma di septembro]] - [[Imata Kabua]], prezidanto dil Insuli Marshall (n. 1943)<ref>[https://www.usp.ac.fj/news/story.php?id=3153 USP installs 26th Chancellor]</ref> * [[19ma di septembro]] - [[Zine El Abidine Ben Ali]], prezidanto di Tunizia<ref>{{Extera ligilo|titulo=Décès de l'ex président Zine El Abidine Ben Ali |editero=MosaiqueFM|url=https://www.mosaiquefm.net/fr/actualite-national-tunisie/608684/deces-de-l-ex-president-zine-el-abidine-ben-ali |vidita ye= 19ma di septembro 2019}}</ref> (n. 1936) * [[26ma di septembro]] - [[Jacques Chirac]], prezidanto e chefministro di Francia (n. 1932)<ref>{{Extera ligilo|title = Jacques Chirac, French President Who Championed European Identity, Is Dead at 86|url = https://www.nytimes.com/2019/09/26/obituaries/jacques-chirac-dead.html|publisher = The New York Times|date = 26ma di septembro 2019|accessdate = 26ma di septembro 2019|author=James F. Clarity e John Tagliabue}}</ref> [[Arkivo:Freitas do Amaral, XV Cimeira Ibero-Americana - Salamanca, Espanha (cropped).jpg|thumb|130px|<small>[[Diogo Freitas do Amaral]]</small>]] * [[3ma di oktobro]] - [[Diogo Freitas do Amaral]], chefministro di Portugal (n. 1941)<ref>[https://federalnewsnetwork.com/world-news/2019/10/freitas-do-amaral-a-father-of-portuguese-democracy-dies/ Freitas do Amaral, a ‘father’ of Portuguese democracy, dies]</ref> * [[4ma di oktobro]] - [[Diahann Carroll]], Usan aktorino (n. 1935) * [[6ma di oktobro]] - [[Ginger Baker]], Angla muzikisto ([[Cream]]) (n. 1939)<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.theguardian.com/music/2019/oct/06/ginger-baker-wild-and-brilliant-cream-drummer-dies-aged-80/ |titulo=Ginger Baker, wild and brilliant Cream drummer, dies aged 80|editero=The Guardian|vidita ye= 7ma di oktobro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[11ma di oktobro]] - [[Alexei Leonov]], Sovietiana kosmonauto (n. 1934)<ref>{{Extera ligilo |url=https://sputniknews.com/russia/201910111077022232-soviet-cosmonaut-alexei-leonov-dies-at-85/ |titulo=Soviet Cosmonaut Alexei Leonov Dies at 85 |editero=Sputnik News|publikigita ye=11ma di oktobro 2019 |vidita ye= 11ma di oktobro 2019}}</ref> * [[14ma di oktobro]] - [[Harold Bloom]], Usana literaturala kritikisto e skriptisto (n. 1930)<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.nytimes.com/2019/10/14/books/harold-bloom-dead.html|titulo=Harold Bloom, Critic Who Championed Western Canon, Dies at 89|editero=The New York Times|publikigita ye= 14ma di oktobro 2019|idiomo={{en}}}}</ref> * [[17ma di oktobro]] - [[Göran Malmqvist]], Sueda linguisto (n. 1924)<ref name="dn obit">{{Extera ligilo| url=https://www.dn.se/kultur-noje/akademiledamoten-goran-malmqvist-ar-dod/ | titulo=Akademiledamoten Göran Malmqvist är död |editero=Dagens Nyheter|publikigita ye=18ma di oktobro 2019 |idiomo={{sv}}}}</ref> * [[21ma di oktobro]] - [[Lho Shin-yong]], chefministro di Sud-Korea (n. 1930)<ref>[https://news.joins.com/article/20513963 노신영 롯데그룹 총괄고문, 故 이인원 조문…'묵묵부답'] {{kr}}</ref> * [[6ma di novembro]] - [[Jan Stráský]], chefministro di Chekoslovakia (n. 1940)<ref>{{Extera ligilo|url=https://zpravy.aktualne.cz/domaci/ve-veku-78-let-zemrel-posledni-premier-federalni-vlady-jan-s/r~f6cc7b3200ca11ea926e0cc47ab5f122/ |titulo=Ve věku 78 let zemřel poslední premiér federální vlády Jan Stráský|idiomo={{cs}} }}</ref> * [[7ma di novembro]] - [[Margarita Salas]], Hispana biokemiistino (n. 1938) * [[13ma di novembro]] - [[Gert Heintze]], Germana Idisto (n. 1943) [[Arkivo:Harrison Dillard 1952 (cropped).jpg|thumb|130px|[[Harrison Dillard]]]] * [[15ma di novembro]] - [[Harrison Dillard]], Usan atleto (n. 1923) * [[19ma di novembro]] - [[Dissanayaka Mudiyanselage Jayaratne]], chefa ministro di Sri-Lanka (n. 1931)<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.parliament.lk/members-of-parliament/directory-of-members/viewMember/92?lang=en |titulo=Hon. D.M. JAYARATNE, M.P.,, M.P.|editero=Parlamento de Sri-Lanka|vidita ye=21ma di novembro 2019}}</ref> * [[22ma di novembro]] - [[Eugène Camara]], chefa ministro di Guinea (n. 1942)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Page noire : décès de l’ancien Premier ministre Eugène Camara|url=https://www.africaguinee.com/articles/2019/11/23/page-noire-deces-de-l-ancien-premier-ministre-eugene-camara |editero=Africaguinee.com|vidita ye= 30ma di novembro 2019|idiomo={{fr}}}}</ref> * [[29ma di novembro]] - [[Yasuhiro Nakasone]], chefministro di Japonia (n. 1918)<ref>{{Extera ligilo|url=https://english.kyodonews.net/news/2019/11/9aa816c91bed-breaking-news-ex-japanese-prime-minister-nakasone-dies-at-101.html |titulo=Ex-Japanese Prime Minister Yasuhiro Nakasone dies at 101|idiomo={{en}}}}</ref> * [[4ma di decembro]] - [[Azucena Hernández]], Hispan aktorino (n. 1960)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Muere Azucena Hernández, actriz del destape y víctima de tetraplejia durante 33 años|url=https://www.elmundo.es/cultura/cine/2019/12/04/5de7e527fc6c8352398b458b.html|editero=El Mundo |publikigita ye=4ma di decembro 2019|idiomo={{es}}}}</ref> * 4ma di decembro - [[Rosa Morena]], Hispana kantistino * [[8ma di decembro]] - [[Paul Volcker]], Usan ekonomikisto (n. 1927) * [[9ma di decembro]] - [[Marie Fredriksson]], Sueda kantistino ([[Roxette]]) (n. 1958) * [[10ma di decembro]] - [[Albert Bertelsen]], Dana piktisto (n. 1921) * [[14ma di decembro]] - [[Anna Karina]], Dana-Franciana cinem-aktorino (n. 1940) * [[19ma di decembro]] - [[Francisco Brennand]], Braziliana skultisto e piktisto (n. 1927)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Aos 92 anos, morre o artista plástico Francisco Brennand|url=https://www.diariodepernambuco.com.br/noticia/viver/2019/12/aos-92-anos-morre-o-artista-plastico-francisco-brennand.html|editero=Diario de Pernambuco|vidita ye= 19ma di decembro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[20ma di decembro]] - [[Marko Orlandić]], prezidanto di Montenegro (n. 1930)<ref>[http://rs.n1info.com/Region/a554075/Preminuo-Marko-Orlandic.html Preminuo nekadašnji jugoslovenski ambasador u SSSR Marko Orlandić] {{sr}}</ref> * 20ma di decembro - [[Roland Matthes]], Germana natisto (n. 1950)<ref>[https://m.spiegel.de/sport/sonst/roland-matthes-ddr-schwimmerlegende-mit-69-jahren-gestorben-a-1302494.html DDR-Schwimmerlegende Roland Matthes ist tot] {{de}}</ref> * [[23ma di decembro]] - [[Mustafa Mujezinović]], chefministro di Bosnia e Herzegovina (n. 1954) * [[31ma di decembro]] - [[Djimrangar Dadnadji]], chefa ministro di Chad (n. 1954)<ref>{{Extera ligilo|url=http://www.rfi.fr/afrique/20200101-tchad-deces-ancien-premier-ministre-joseph-djimrangar-dadnadji |titulo=Tchad: décès de l’ancien Premier ministre Joseph Djimrangar Dadnadji|editero=RFI|publikigita ye=1ma di januaro 2020 |idiomo={{fr}}}}</ref> == Nobel-premiiziti == *[[Listo di Nobel-laureati pri fiziko|Fiziko]]: [[Jim Peebles|James Peebles]], [[Michel Mayor]], [[Didier Queloz]]<ref>{{Extera ligilo|editero=CNN|autoro=Jack Guy|titulo=Nobel Prize in Physics winners 'forever changed our conceptions of the world'|publikigita ye=9ma di oktobro 2019 |url=https://edition.cnn.com/2019/10/08/world/nobel-prize-physics-2019-intl/index.html?utm_term=link&utm_source=fbCNN&utm_medium=social&utm_content=2019-10-08T10%3A31%3A09&fbclid=IwAR3JvUWqr1zO-rzbNsgNB_E1P-1_h8FFdAITufgdnSu5YAcEEB4YpEjE_us|idiomo={{en}}}}</ref> *[[Listo di Nobel-laureati pri kemio|Kemio]]: [[John Bannister Goodenough]], [[Michael Stanley Whittingham]], [[Akira Yoshino]] *[[Listo di Nobel-laureati pri fiziologio o medicino|Fiziologio o Medicino]]: [[William Kaelin Jr.]], [[Peter J. Ratcliffe]], [[Gregg L. Semenza]]<ref>{{Extera ligilo|url= https://ciencia.estadao.com.br/noticias/geral,william-kaelin-peter-ratclife-e-gregg-semenza-vencem-premio-nobel-de-medicina,70003040295|titulo=Nobel de Medicina 2019 vai para descoberta sobre adaptação de células à disponibilidade de oxigênio|editero=Estadão.com.br|autoro=Giovana Girardi|publikigita ye=7ma di oktobro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> *[[Listo di Nobel-laureati pri literaturo|Literaturo]]: [[Peter Handke]]<ref>{{Extera ligilo|url= https://paginacinco.blogosfera.uol.com.br/2019/10/10/uma-feminista-vegetariana-e-um-fa-de-guimaraes-rosa-levam-o-nobel/ |titulo=Uma feminista vegetariana e um fã de Guimarães Rosa levam o Nobel |editero=UOL|publikigita ye=10ma di oktobro 2019|idiomo={{pt}}}}</ref> *[[Listo di Nobel-laureati pri paco|Paco]]: [[Abiy Ahmed Ali]]<ref>{{Extera ligilo|titulo=Nobel de la Paz 2019: quién es Abiy Ahmed Ali y por qué le dieron el premio|editero=BBC News|publikigita ye=11ma di oktobro 2019|url=https://www.bbc.com/mundo/noticias-50011711|idiomo={{es}}}}</ref> *[[Listo di Nobel-laureati pri ekonomiko|Ekonomiko]]: [[Abhijit Banerjee]], [[Esther Duflo]], [[Michael Kremer]]<ref>{{Extera ligilo|editero=The Nobel Prize|vidita ye=14ma di oktobro 2019|url=https://www.nobelprize.org/prizes/economic-sciences/2019/summary/ |titulo=The Prize in Economic Sciences 2019}}</ref> == Referi == {{reflist}} [[Kategorio:Yari 2010a]] 6rbkycupi7yjvdsjkqvbjp8csjbw2al 0 37174 994266 993909 2022-08-04T15:17:14Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki [[Arkivo:Issyk_Golden_Cataphract_Warrior.jpg|thumb|200px|Rejala homarmaro deskovrita en Issyk, Kazakstan.]] [[Kazakstan]] ja habitesis dal [[Homo sapiens]] dum la [[petr-epoko]], ma ante to, [[Pithecanthropus erectus]] e [[Sinanthropus pekinensis]] habitis la regiono cirkume 1 miliono til 800 mil yari ante nun. La regiono esas bona por pastoral agadi. Dum la nomizita "Neolitika revoluciono" (od anke "agrokultivala revoluciono") aparis la homala kulturi nomizita Atbasar, Kelteminar, Botai, e Ust-Narym. Historiisti kredas ke homi de la kulturo Botai domestikigis [[kavalo]] en lua [[stepo|stepi]]. [[Arkivo:Hunnish - Bracelet - Walters 571082 - Detail Back.jpg|thumb|200px|left|Braceleto de la Huni.]] Dum la komenco dil [[unesma yarmilo]] la stepi proxim Kaspia maro habitesis da diversa populi, precipue nomadi, qui parolis Indo-Europana lingui od Uralika lingui. Kande Huni eniris la regiono dum l'[[1ma yarcento]] parto de l'originala habitanti movis weste, dum ke altra intermariajis kun la Huni. De la 2ma til la 5ma yarcento la populo Yueban arivis en la regiono. Dum la [[8ma yarcento|8ma]] e [[9ma yarcento|9ma]] yarcenti, [[Arabia|Arabia]] invadis la regiono ed adportis [[islamo]]. Dum la [[8ma yarcento]] la kunfederuro Qarluq formacis la dinastio Kara-Khanida, qua konquestis [[Transoxiana]] e Central Azia, de [[999]] til [[1211]]. Lua arivo en Transoxania remplasis Persian influo super Central Azia per Turka influo. Gradope la dinastio Kara-Khanida asimilis la kulturo Persa-Araba-[[Islamo|Islamala]], quankam mantenis parto de lua originala Turka kulturo. Malgre lua anciena historio, la politikala uniono di la regiono eventis erste pos [[Mongola imperio|Mongola]] invado dum la [[13ma yarcento]]. Mongola imperio kreis administrala distrikti, qua tandem divenis parto de la Khanio di Kazakia. Dum ta epoko, la tradicionala nomadeso e l'edukado di bestii duris en la [[stepo]]. La politikal uniono di la regiono nur komencis kun [[Mongolia|Mongola]] invado dum la [[13ma yarcento]], de [[1219]] til [[1221]]. [[Kazakstan]] kontrolesis da diversa suvereni del [[Ora hordo]], l'ocidentala brancho de [[Mongola imperio]]. Dum la 15ma yarcento gradope developesis la [[Kazaka linguo|linguo]], kulturo ed ekonomio Kazaka inter la lokala Turkika tribui. En [[1465]] la rejio Qazaq fondesis an la sudo di nuna Kazakstan. Dum la [[17ma yarcento]] Kazaki luktis kontre l'Oiriati, federuro di Mongola tribui, inkluzite la tribuo Dzungar, e vinkis li en du batalii, en 1726 e 1729. La rejio Qazak duris til [[1847]], kande lua lasta suvereno, Kenesary Khan, mortigesis dum atako dal nordala Kirgizistana tribui. [[Arkivo:Prokudin-Gorskii_Russians_in_Central_Asia.jpg|thumb|320px|left|Decendanti de Rusa koloniigisti en Kazakstan.]] Dum la [[19ma yarcento]] [[Rusa imperio]] komencis lua expanso tra central Azia. Konflikti kun Britanian interesti en la regiono eventis pos [[1813]] - kande Rusi signatis la kontrato di Gulistan kun [[Persia]] - til [[1907]], kande Rusia e l'[[Unionita Rejio]] signatis kontrato qua definis la regioni dominacita dal Rusi e la regioni dominacita dal Britaniani. Pos la [[yari 1890a]] kreskis l'ekmigro di Rusi vers Kazakstan. On kalkulas ke cirkume 400.000 Rusi enmigris ibe dum la 19ma yarcento, e cirkume 6 milion Slavi, Germani, Judi ed altra populi enmigris ibe dum l'unesma triimo de la [[20ma yarcento]]. Pos la falio di Rusa imperio en [[1918]], Kazakstan havis kurta periodo di autonomeso, ma ye la [[26ma di agosto]] [[1920]] ol divenis l'Autonoma Socialista Sovietiana Republiko Kirgizia. De 1929 til 1934 la regiono subisis famino, pos ke [[Iosif Vissarionovich Stalin|Iosif Stalin]] probis komunigar proprietaji en la regiono. Multa rurani, til lore nomada, preferis buchar lia brutaro vice transferar li a kolektiva proprieti. Ye la [[5ma di decembro]] [[1936]] Kazakstan transformesis en la [[Republiko Socialista Sovietiana Kazakstan]]. De 1938 til 1953 multa mulieri arestesis en la regiono sub akuzo pri trahizo, e sendesis a koncentreyi, inkluzite politikisti e publika personi de Sovietia. Ca koncentreyi klozesis erste en 1953, pos la morto di Stalin. Dum la [[duesma mondomilito]], multa Sovietiana civitani de westala regioni e multa industrii transferesis a Kazakstan, nam Sovietiani timis ke Germani kaptis fabrikerii e mashinaro, e la kunlaboro di Sovietiana civitani kun Germani. Multa Poloni de estal Polonia anke deportesis a Kazakstan. De 1953 til 1965, [[Nikita Sergeyevich Hrushchyov|Nikita Hrushchyov]] stimulis l'expanso di intensa agrokultivo en la regiono, uzanta traktori en granda farmeyi. [[Arkivo:Flag of Kazakhstan.svg|250px|thumb|Flago di Kazakstan.]] Kande komencis l'agitesi en Sovietiana republiki pri nedependo, Kazakstan deklaris lua suvereneso interne Sovietia. Ye la [[16ma di decembro]] [[1991]] Kazakstan divenis la lasta Sovietiana republiko qua deklaris sua nedependo de Sovietia. Sub la guvernerio di [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]], qua asumis lua ofico en [[1989]], la lando komencis adoptar l'[[ekonomio di merkato]]. Pro lua jaceyi di [[petrolo]] e [[naturala gaso]], la ekonomio kreskis forte depos la yaro [[2000]]. {{Historio di Azia}} [[Kategorio:Historio di Kazakstan| ]] gj4md2ln2097qvjvy321huqavyc1pnn 0 38512 994267 968478 2022-08-04T15:17:55Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki [[Arkivo:Flag of the President of Kazakhstan.svg|250px|thumb|Standardo di la prezidanto di Kazakstan]] La [[prezidanto]] esas la [[chefo di stato]] di [[Kazakstan]]. L'ofico establisesis ye la [[24ma di aprilo]] [[1990]], un yaro ante la fino di [[Sovietia]]. [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]] guvernis la lando de ca dato til la 19ma di marto 2019, kande ilu renuncis. Ye la sequanta dio, [[Kassym-Jomart Tokayev]], qua antee esis chefministro de la lando de 1999 til 2002, asumis la povo. Nula ek la prezidantala elekti en Kazakstan judikesis kom libera, segun Westala observinti. {| class="wikitable" width="100%" style="text-align:center" ! colspan=2|# ! Nomo<br /><small>(Nasko-morto)</small> ! Imajo ! Elekto ! colspan=2|Guvernisteso ! Partiso |- ! style="background:red;"| ! rowspan="6" | 1 | rowspan="6" | '''[[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]]'''</small><br />Нұрсұлтан Назарбаев<br /><small>(n. 1940) | rowspan="6" | [[Arkivo:Встреча Владимира Путина с Нурсултаном Назарбаевым 2 (cropped).jpg|60px]] | — | [[24ma di aprilo]] [[1990]] |[[1ma di decembro]] [[1991]] | Partiso komunista di Kazakstan |- ! rowspan="2" | |1991 |[[1ma di decembro]] [[1991]] |[[20ma di januaro]] [[1999]] | rowspan="2" | senpartisa |- |1999 |[[20ma di januaro]] [[1999]] |[[11ma di januaro]] [[2006]] |- ! rowspan="3" style="background:#1CA9C9;" | | 2005 | [[11ma di januaro]] [[2006]] | [[8ma di aprilo]] [[2011]] |''Otan'' |- | 2011 | [[8ma di aprilo]] [[2011]] | [[29ma di aprilo]] [[2015]] | rowspan="2" |''Nur Otan'' |- | rowspan="2" | 2015 | [[29ma di aprilo]] [[2015]] | [[20ma di marto]] [[2019]] |- ! rowspan="2" style="background:#1CA9C9;"| ! rowspan="2" |2 | rowspan="2" | '''[[Kassym-Jomart Tokayev]]'''<br />Қасым-Жомарт Тоқаев<br /><small>(n. 1953)</small> | rowspan="2" | [[Arkivo:Kassym-Jomart Tokayev (2019-04-03) 04.jpg|60px]] | [[20ma di marto]] [[2019]] | [[12ma di junio]] [[2019]] | rowspan="2" | ''Nur Otan'' |- | 2019 | [[12ma di junio]] [[2019]] | ''nun'' |- |} ==Videz anke== * [[Listo pri chefministri di Kazakstan|Chefministri di Kazakstan]] [[Kategorio:Prezidanti di Kazakstan| ]] i9c5acx6ddtjj6yllgq4c5ewzkswc07 994282 994267 2022-08-04T15:28:27Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki [[Arkivo:Flag of the President of Kazakhstan.svg|250px|thumb|Standardo di la prezidanto di Kazakstan]] La [[prezidanto]] esas la [[chefo di stato]] di [[Kazakstan]]. L'ofico establisesis ye la [[24ma di aprilo]] [[1990]], un yaro ante la fino di [[Sovietia]]. [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]] guvernis la lando de ca dato til la 19ma di marto 2019, kande ilu renuncis. Ye la sequanta dio, [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]], qua antee esis chefministro de la lando de 1999 til 2002, asumis la povo. Nula ek la prezidantala elekti en Kazakstan judikesis kom libera, segun Westala observinti. {| class="wikitable" width="100%" style="text-align:center" ! colspan=2|# ! Nomo<br /><small>(Nasko-morto)</small> ! Imajo ! Elekto ! colspan=2|Guvernisteso ! Partiso |- ! style="background:red;"| ! rowspan="6" | 1 | rowspan="6" | '''[[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]]'''</small><br />Нұрсұлтан Назарбаев<br /><small>(n. 1940) | rowspan="6" | [[Arkivo:Встреча Владимира Путина с Нурсултаном Назарбаевым 2 (cropped).jpg|60px]] | — | [[24ma di aprilo]] [[1990]] |[[1ma di decembro]] [[1991]] | Partiso komunista di Kazakstan |- ! rowspan="2" | |1991 |[[1ma di decembro]] [[1991]] |[[20ma di januaro]] [[1999]] | rowspan="2" | senpartisa |- |1999 |[[20ma di januaro]] [[1999]] |[[11ma di januaro]] [[2006]] |- ! rowspan="3" style="background:#1CA9C9;" | | 2005 | [[11ma di januaro]] [[2006]] | [[8ma di aprilo]] [[2011]] |''Otan'' |- | 2011 | [[8ma di aprilo]] [[2011]] | [[29ma di aprilo]] [[2015]] | rowspan="2" |''Nur Otan'' |- | rowspan="2" | 2015 | [[29ma di aprilo]] [[2015]] | [[20ma di marto]] [[2019]] |- ! rowspan="2" style="background:#1CA9C9;"| ! rowspan="2" |2 | rowspan="2" | '''[[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]]'''<br />Қасым-Жомарт Тоқаев<br /><small>(n. 1953)</small> | rowspan="2" | [[Arkivo:Kassym-Jomart Tokayev (2019-04-03) 04.jpg|60px]] | [[20ma di marto]] [[2019]] | [[12ma di junio]] [[2019]] | rowspan="2" | ''Nur Otan'' |- | 2019 | [[12ma di junio]] [[2019]] | ''nun'' |- |} ==Videz anke== * [[Listo pri chefministri di Kazakstan|Chefministri di Kazakstan]] [[Kategorio:Prezidanti di Kazakstan| ]] oiruh9gd8uthmyb1ph9ue8r90d7oqos 0 39407 994324 969674 2022-08-05T11:07:03Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Politikisto | Nomo = Serik Akhmetov<br>Серік Ахметов | Imajo = [[Arkivo:Serik_Ahmetov.jpg|180px]] | Politikala_titulo = Chefministro | Shablono_lando = {{KAZ}} | Guvernisteso= de la [[24ma di septembro]] [[2012]] til la [[2ma di aprilo]] [[2014]] | Precedanto1 = [[Kärim Qajımqanulı Mäsimov|Kärim Mäsimov]] | Sucedanto1 = [[Kärim Qajımqanulı Mäsimov|Kärim Mäsimov]] | Naskodio = [[25 di junio]] [[1958]] | Nask-urbo = Temirtau, [[Sovietia]]<br><small>(nune [[Kazakstan]]) | Mort-dio = | Mort-urbo = | Partiso = ''Nur Otan'' | Spozo = | Profesiono = [[injeniorarto|injenioro]] e politikisto }} '''Serik Nığmetulı Akhmetov''' ([[Kazaka linguo|Kazaka]] '''Серік Нығметұлы Ахметов''', naskinta en [[25 di junio]] [[1958]]) esas Kazaka politikisto qua esis la [[chefministro]] di [[Kazakstan]] de [[2012]] til [[2014]]. {{Tabelo di sucedo |Precedanto = [[Kärim Qajımqanulı Mäsimov|Kärim Mäsimov]] |Nomo di listo = Listo pri chefministri di Kazakstan |Titulo di listo = Chefministro di Kazakstan |Komenco = [[2012]] |Fino = [[2014]] |Sucedanto = [[Kärim Qajımqanulı Mäsimov|Kärim Mäsimov]] }} {{DEFAULTSORT:Akhmetov, Serik}} [[Kategorio:Chefministri di Kazakstan]] 00wrwa2zkiktb94rr4wlaeig7d5wgvo 0 41004 994268 993933 2022-08-04T15:18:16Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{21ma yarcento}} La yaro '''2022''' (MMXXII per Romala algarismi) esis ordinara yaro komenconta ye [[saturdio]] segun [[Gregoriala kalendario]]. Ol esas la 22ma yaro de la triesma yarmilo, la 22ma yaro de la 21ma yarcento, e la 3ma yaro de la [[yari 2020a]]. == Klimato ed ambiento* == En [[Brazilia]], somerala pluvegi en la stato [[Sao Paulo (stato)|Sao Paulo]] afektis 27 municipi en januaro, produktis 24 morti e 1546 familii perdis partale o totale lia domi.<ref>{{extera ligilo|titulo=Mortes pelas chuvas chegam a 24 em São Paulo|editero=Folha de S.Paulo|publikigita ye=31ma di januaro 2022|idiomo={{pt}}|url=https://www1.folha.uol.com.br/cotidiano/2022/01/bebe-morre-em-deslizamento-de-terra-em-itapevi-sp.shtml}}</ref> Ye la [[15ma di februaro]], 6-hora pluvego falis sur [[Petrópolis]], [[Rio de Janeiro (stato)|stato Rio de Janeiro]], [[Brazilia]], e produktis adminime 78 morti e 269 ter-glitadi.<ref name="Petropolis"/> De la 22ma di februaro til la 16ma di marto 2022, pluvegi frapis urbo Bukavu, [[Demokratial Republiko Kongo]], e produktis 16 morti. De mayo til julio, komencinta ye la 22ma di mayo, eventis pluvegi che stati [[Pernambuco]] ed [[Alagoas]], en [[Brazilia]]. En Pernambuco, li produktis 128 morti ed efektigis serioza domaji en 14 urbi, qui deklaris "urjanteso-stando".<ref>{{extera ligilo|titulo=Enchentes em Pernambuco: entenda, veja detalhes da tragédia e como ajudar|editero=Costa Norte |url=https://costanorte.com.br/variedades/enchentes-em-pernambuco-entenda-veja-detalhes-da-tragedia-e-como-ajudar-1.386693|publikigita ye=30ma di mayo 2022|idiomo={{pt}}}}</ref><ref>{{extera ligilo|titulo=Após resgate da última vítima de enchentes em Pernambuco, bombeiros e cães retornam a Fortaleza|editero=Diário do Nordeste|url=https://diariodonordeste.verdesmares.com.br/ceara/apos-resgate-da-ultima-vitima-de-enchentes-em-pernambuco-bombeiros-e-caes-retornam-a-fortaleza-1.3239948|publikigita ye =5ma di junio 2022|idiomo={{pt}}}}</ref> La statistiko por [[Alagoas]] esis 56 urbi en "urjanteso-stando", 6 morti, 1 desaparinto, e 66 plusa homi perdis komplete o mustis abandonar lia domi.<ref>{{extera ligilo|url=https://g1.globo.com/al/alagoas/noticia/2022/07/05/passa-de-64-mil-o-numero-de-desalojados-e-desabrigados-por-causa-das-chuvas-em-alagoas.ghtml|titulo=Passa de 66 mil o número de desalojados e desabrigados por causa das chuvas em Alagoas|editero=G1|publikigita ye=5ma di julio 2022|idiomo={{pt}}}}</ref> L'intensa varmego dum [[somero]] en [[Europa]] produktabis, til la 19ma di julio 2022, adminime {{formatnum:3600}} morti, temperaturala rekordi en multa landi, e grandega incendii.<ref>{{Extera ligilo |publikigita ye=2022-07-19 |titulo= Heatwave: Ferocious European heat heads north |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-62216159 |vidita ye=19ma di julio 2022 |editero=BBC News}}</ref> Ye la 19ma di julio en [[Skotia]], la temperaturi atingas 35°C, rekordo en la historio di la regiono. En [[London]], la temperaturi atingas 40°C ye la sama dio, e multa incendii eventas. La granda periodo di sikeso komencinta la yaro 2000 e la klimatala chanjo anticipis la fairego-sezono en la regiono, kompare 2020 e 2021. En [[Brazilia]], la sikeso dum vintrala monati (junio e julio) esis plu granda en 2022 kam olta di e 2020 e 2021, minacanta fonti qui provizas aqui a granda urbi, nome [[Sao Paulo (urbo)|Sao Paulo]]. Che stato [[Kalifornia]], [[Usa]] - qua havas [[Mediteranea klimato]] e subisas sikeso dum somera monati - til la 13ma di julio 2022 enrejistresis {{formatnum:4026}} incendii. Altralatere, en diversa stati este de [[Rokoza Monti]] - parti de [[Missouri]] ed [[Illinois]], [[Kentucky]], parti de [[Virginia]] e [[Westal Virginia]] e la valo di [[Las Vegas]] - violentoza tempesti, komencinta ye la 24ma di julio, efektigis granda destruktado. Til la 31ma di julio, l'inundadi en Kentucky produktabis 26 morti<ref>{{extera ligilo|titulo=Sobe para 26 o número de mortos em inundações no Kentucky (EUA)|url=https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2022/07/31/inundacoes-kentucky-eua-mortos.htm|editero=UOL|publikigita ye=31ma di julio 2022}}</ref> ed adminime 37 plusa homi desaparinta. == Eventi == * [[4ma di januaro]] - La 5 permananta membri di la [[Sekureso-Konsilistaro dil Unionita Nacioni]], en rara konsento, afirmas ke "ne povos vinkesor ula nukleara milito, ed ol nulatempe mustas eventar".<ref>{{Extera ligilo |publikigita ye=4ma di januaro 2022|titulo=‘No one can win a nuclear war’: Superpowers release rare joint statement| url=https://www.smh.com.au/world/europe/no-one-can-win-a-nuclear-war-superpowers-release-rare-joint-statement-20220104-p59lmf.html|editero=The Sydney Morning Herald|vidita ye=4ma di januaro 2022}}</ref> * [[5ma di januaro]] - Guvernerio di [[Kazakstan]] dekretas urjanteso-stando pro populala protesti. Chefministro [[Askar Mamin]] e tota ministraro renuncas, samatempe kam prezidanto [[Kassym-Jomart Tokayev]] removas [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]] de lua ofico kom chef-sekretario di la Konsilistaro pri Sekureso di Kazakstan.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.reuters.com/markets/commodities/kazakhstan-government-resigns-after-violent-protests-over-fuel-price-2022-01-05/|idiomo={{en}}|editero=Reuters|publikigita ye=5ma di januaro 2022|titulo=Kazakh protesters torch public buildings; emergency declared, Cabinet resigns|surnomo=Auyezov|nomo=Olzhas}}</ref> * [[7ma di januaro]] - La quanto di personi infektita da [[COVID-19]] en tota mondo superiras 300 milioni.<ref>{{Extera ligilo |publikigita ye=7ma di januaro 2022|titulo= Global Coronavirus Cases Top 300 Million| url=https://www.nytimes.com/live/2022/01/06/world/omicron-covid-vaccine-tests|editero=The New York Times|idiomo={{en}}}}</ref> * [[8ma di januaro]] - Che lago dil [[aquobarilo]] Furnas, en [[Minas Gerais]], [[Brazilia]], klifo krulas super 4 bateli transportanta turisti, e produktas 10 morti.<ref>{{Extera ligilo|url=https://cnnespanol.cnn.com/2022/01/09/tragedia-en-Brazilia-montana-rocosa-cae-sobre-tres-navi-y-mata-a-por-lo-menos-dos-personas/|titulo=Al menos 8 muertos y dos desaparecidos tras la caída de una porción de montaña rocosa contra varios barcos en Brasilpublikigita ye=8ma di januaro 2022|editero= CNN en Español}}</ref> * [[9ma di januaro]] - Che quartero [[Bronx]], [[New York]], [[Usa]], incendio en edifico produktas 19 morti e deceni di plusa homi vundita. * [[10ma di januaro]] - La Fakultato di Medicino dil Universitato di Maryland reportas pri l'unesma sucesoza transplanto [[kordio|kordiala]] de [[porko]] genetikale modifikita ad homo.<ref>{{Extera ligilo |publikigita ye=10 January 2022|titulo= University of Maryland School of Medicine Faculty Sciencists and Clinicians Perform Historic First Successful Transplant of Porcine Heart into Adult Human with End-Stage Heart Disease| url=https://www.umms.org/ummc/news/2022/first-successful-transplant-of-porcine-heart-into-adult-human-heart|editero=University of Maryland Medical Center|vidita ye=11ma di januaro 2022}}</ref><ref>{{Extera ligilo |publikigita ye=10ma di januaro 2022|titulo= Man gets genetically-modified pig heart in world-first transplant| url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-59944889|editero=BBC News}}</ref> * [[13ma di januaro]] - En [[Australia]], che urbo Onslow, enrejistresas la maxim varma [[temperaturo]] de la historio di la lando: 50,7 °C.<ref>{{Extera ligilo |surnomo=Hannam |nomo=Peter |titulo= Australia matches its hottest day on record as Western Australia town hits 50.7C |url=https://www.theguardian.com/australia-news/2022/jan/13/hottest-day-on-record-in-parts-of-western-australia-as-temperature-reaches-50c |editero=The Guardian |publikigita ye=13ma di januaro 2022}}</ref> * [[15ma di januaro]] - Submara [[volkano]] Hunga Tonga eruptas en [[Tonga]] ed efektigas [[ondego]] qua produktas materiala domaji en l'arkipelago.<ref>{{extera ligilo|titulo=Após tsunami em Tonga, EUA, Japão, Chile e Equador ficam em alerta |url= https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2022/01/15/erupcao-vulcao-tsunami-tonga.htm|publikigita ye=15ma di januaro 2022|editero=UOL|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[23ma di januaro]] - Eventas [[stato-stroko]] en [[Burkina Faso]]. Prezidanto [[Roch Marc Christian Kaboré]] revokesas ed arestesas.<ref>{{extera ligilo|titulo=Mutinous soldiers announce overthrow of Burkina Faso president|url=https://www.washingtonpost.com/world/2022/01/24/burkina-faso-coup/|editero=The Washington Post|publikigita ye=24ma di januaro 2022|idiomo={{en}}}}</ref> * 23ma di januaro - Tropikala sturmo ''Ana'' produktas 88 morti en [[Madagaskar]], [[Malawi]] e [[Mozambik]]. * [[28ma di februaro]] - La quanto di dozi di [[vacino|vacini]] aplikita kontre [[COVID-19]] en tota mondo superiras 10 miliardi. * [[30ma di januaro]] - Eventas legifantal elekti en [[Portugal]]. Partito Socialista unesmafoye obtenas la majoritato di la voti. * [[6ma di februaro]] - [[Abu Ibrahim al-Hashimi al-Qurashi]], chefo di [[Islamala Stato]] mortigesas da Usana trupi dum atako en [[Siria]]. * [[4ma di februaro]] til la [[20ma di februaro]] - Eventas [[Vintrala Olimpiala Ludi en Beijing, 2022|Vintrala Olimpiala Ludi]] en [[Beijing]], [[Popul-Republiko Chinia]]. * [[13ma di februaro]] - [[Frank-Walter Steinmeier]] rielektesas prezidanto di [[Germania]]. * [[15ma di februaro]] - Pluvego sur [[Petrópolis]], [[Brazilia]], produktas plu kam 100 morti, multa desaparinti,<ref name="Petrop2022">{{extera ligilo|dato=17ma di februaro 2022 |titulo=Petrópolis. Mais de 100 mortos e número de desaparecidos ainda por apurar. Situação "quase de guerra"|url=https://www.dn.pt/internacional/petropolis-mais-de-100-mortos-e-numero-de-desaparecidos-ainda-por-apurar-situacao-quase-de-guerra-14597136.html|editero=Diário de Notícias|idiomo={{pt}}}}</ref> e 269 ter-glitadi. Dum 6 hori la [[pluvo-quanto]] atingis 260 milimetri, plu kam la mezavalora quanto expektata por tota monato di februaro.<ref name="Petropolis">{{extera ligilo|idiomo={{pt}}|dato=16ma di februaro 2022|url=https://www.cnnbrasil.com.br/nacional/mortes-chuvas-em-petropolis/|titulo=Desastre provocado pelas fortes chuvas deixa 78 mortos em Petrópolis (RJ)|editero=CNN Brasil}}</ref> * [[21ma di februaro]] - Prezidanto [[Vladimir Vladimirovich Putin|Vladimir Putin]] de [[Rusia]] signatas dekreto agnoskanta la nedependo di [[Popul-Republiko Lugansk]] e [[Popul-Republiko Donetsk]]. * [[24ma di februaro]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Rusia komencas invadar Ukraina]].<ref>{{extera ligilo|url=https://www1.folha.uol.com.br/mundo/2022/02/putin-autoriza-operacao-militar-na-ucrania.shtml|titulo=Putin inicia guerra contra a Ucrânia; Kiev e Otan falam em invasão total|publikigita ye=24ma di februaro 2022|editero=UOL|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[2ma di marto]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Invado di Ukraina da Rusia]]: [[Rusia|Rusa]] trupi komencas siejar [[Zaporizhia]], ube jacas la maxim granda nukleara reaktoro di Europa.<ref>{{Extera ligilo|editero=El Mundo|titulo=Los rusos sitian la central nuclear de Zaporiyia|url=https://www.elmundo.es/internacional/2022/03/01/621e660ae4d4d8b7128b45b6.html|publikigita ye=2ma di marto 2022|idiomo={{es}}}}</ref> * [[7ma di marto]] - La quanto di mortinti pro [[COVID-19]] en tota mondo superiras 6 milion individui.<ref>{{Extera ligilo|url=https://edition.cnn.com/2022/03/07/health/global-covid-deaths-surpass-six-million/index.html|titulo=Global Covid-19 deaths surpass 6 million|editero=cnn.com |publikigita ye=7ma di marto 2022}}</ref> * [[9ma di marto]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Invado di Ukraina da Rusia]]: Chefi di stati di diversa landi kondamnas [[Rusia]] pos bombardo qua destruktas akush-hospitalo en [[Mariupol]].<ref>{{Extera ligilo|titulo=Children under rubble, says Zelensky, as Russia bombs hospital|url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-europe-60657155|editero=bbc.co.uk|publikigita ye=9ma di marto 2022|idiomo={{en}}}}</ref> * 9ma di marto - Ciencisti anuncas ke li deskovris en [[Antarktika]] la restaji dil navo ''Endurance'', komandita dal explorero [[Ernest Shackleton]], qua sinkabis en 1915.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-60662541|titulo= Endurance: Shackleton's lost ship is found in Antarctic|vidita ye=9ma di marto 2022|publikigita ye=9 March 2022|editero=BBC News|idiomo={{en}}}}</ref> * [[21ma di marto]] - Aviono [[Boeing 737]] de kompanio ''China Eastern Airlines'' iranta de [[Kunming]] a [[Guangzhou]] falas che montoza regiono Guangxi. Omna ek la 123 pasajeri e 9 kruani mortas.<ref>{{extera ligilo|url=https://g1.globo.com/mundo/noticia/2022/03/21/aviao-com-133-passageiros-sofre-acidente-na-china.ghtml|titulo=Avião com 132 pessoas a bordo cai na China; veja vídeo|editero=G1|publikigita ye=21ma di marto 2022}}</ref> * [[11ma di aprilo]] - [[Shehbaz Sharif]], chefo dil opozantaro en la parlamento di [[Pakistan]], elektesas chefministro di la lando, pos ke [[Imran Khan]] recevis voto di desfido du dii ante. * [[14ma di aprilo]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Invado di Ukraina da Rusia]]: Rusa navo ''Moskva'' sinkesas da [[Ukraina]]na mar-armeo. * [[20ma di aprilo]] - Pro l'invado di [[Ukraina]] da [[Rusia]], Rusa e [[Bielorusia|Bielorusa]] tenisisti exkluzesas pri partoprenar teniso-konkurso di Wimbledon. * [[24ma di aprilo]] - [[Emmanuel Macron]] vinkas la duesma balotado di prezidantal elekto, kontre [[Marine Le Pen]]. * [[27ma di aprilo]] - [[Centrafrika]] komencas aceptar ''[[bitcoin]]'' kom legala pekunio, divenanta la duesma lando en la mondo qua facas to oficale. * [[9ma di mayo]] - [[Mahinda Rajapaksa]], chefa ministro di [[Sri-Lanka]], renuncas pos intensa populala protesti. * [[12ma di mayo]] - Cientisti montras imajo di [[nigra truo]] ''Sagittarius A*'', existanta an la centro di [[Lakto-Voyo]]. * [[13ma di mayo]] - [[Mohamed bin Zayed Al Nahyan]] elektesas prezidanto dil [[Unionita Araba Emirii]] 1 dio pos la morto dil antea prezidanto [[Khalifa bin Zayed Al Nahyan]]. * [[14ma di mayo]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Invado di Ukraina da Rusia]]: Rusa trupi retretas de [[Harkiv]]. * [[24ma di mayo]] - En Uvalde, [[Texas]], [[Usa]], eventas pafado en primara skolo qua produktas 21 morti, di qui 19 esis pueri.<ref>{{Extera ligilo|url=https://g1.globo.com/mundo/noticia/2022/05/24/tiroteio-em-escola-no-texas.ghtml|titulo=19 crianças e professora são assassinadas a tiros em escola nos EUA|vidita ye=26ma di mayo 2022|editero=G1|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[5ma di junio]] - En [[Owo]], [[Nigeria]], adminime 50 personi mortigesas en du ataki per bombi e pafado. * [[13ma di junio]] - En [[Delhi]], [[India]], [[kurta cirkuito]] efektigas fairo en 4-etaja edifico, produktanta 27 morti, 40 vunditi e 29 desaparinti.<ref name="I">{{Extera ligilo |publikigita ye=14ma di mayo 2022|titulo= Police arrest 2 after building fire kills 27 in New Delhi |url=https://www.independent.co.uk/news/police-ap-new-delhi-indian-narendra-modi-b2078929.html |editero=The Independent |idiomo={{en}}}}</ref> * [[14ma di junio]] - [[Kanada]] e [[Dania]] paktas pri dividar inter li la teritorio dil insuleto Hans, jacanta inter insulo Ellesmere, en Kanada, e [[Grenlando]]. * [[19ma di junio]] - En [[Kolumbia]], [[Gustavo Petro]] vinkas la duesma balotado di prezidantal elekti, e divenas l'unesma sinistrano elektita prezidanto di la lando. * [[22ma di junio]] - [[Ter-tremo]] kun forteso 6.2 che [[skalo di Richter]] frapas la frontiero inter [[Afganistan]] e [[Pakistan]], e produktas adminime 1000 morti e 1500 plusa homi vundita.<ref name="WP1">{{Extera ligilo |surnomo=Faizi |nomo=Fazel Rahman|editero=The Washington Post |url=https://www.washingtonpost.com/world/afghanistan-earthquake-kills-at-least-155-people/2022/06/22/9c555e1c-f1ea-11ec-ac16-8fbf7194cd78_story.html|publikigita ye=22ma di junio 2022 |titulo=News agency: 1,000 dead, 1,500 injured in Afghan quake |idiomo={{en}}}}</ref> * [[24ma di junio]] - Polical agado che povra quartero ''Vila Cruzeiro'', norde del [[Rio de Janeiro (urbo)|Rio de Janeiro]] rezultas 23 morti.<ref>{{extera ligilo|url=https://www.dw.com/pt-br/opera%C3%A7%C3%A3o-policial-na-vila-cruzeiro-%C3%A9-a-2%C2%AA-mais-letal-da-hist%C3%B3ria-do-rio/a-61933910|titulo=Ação na Vila Cruzeiro é a 2ª mais letal da história do Rio|editero=DW|idiomo={{pt}}|publikigita ye=27ma di mayo 2022}}</ref> * [[26ma di junio]] - Landi de [[G7]] renkontras en Germania por diskutar sancioni kontre [[Rusia]] pro l'invado di Ukraina. Li decidas proskriptar importaco di Rusa [[oro]]. * [[1ma di julio]] - [[Yair Lapid]] sucedas [[Naftali Bennett]] kom chefministro di [[Israel]]. * [[7ma di julio]] - [[Unionita Rejio|Britaniana]] chefministro [[Boris Johnson]] renuncas, pos serio di renunci di altra membri di lua ministraro.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.com/news/uk-politics-62064789|titulo= Boris Johnson to resign as Conservative leader|publikigita ye=7ma di julio 2022|editero=BBC}}</ref> * [[8ma di julio]] - [[Shinzo Abe]], ex-chefministro di [[Japonia]], asasinesas per pafo dum diskursado en [[Nara]]. * [[11ma di julio]] - Unesma imaji veninta de [[kosmala teleskopo James Webb|kosmala teleskopo ''James Webb'']] montresas publike. Li montras [[galaxio]] nomizita '' SMACS 0723''. * [[12ma di julio]] - [[Europana Uniono]] anuncas ke [[Kroatia]] adoptos [[Euro]] kom monetaro en 2023. * [[15ma di julio]] - En [[Sri-Lanka]], prezidanto [[Gotabaya Rajapaksa]] renuncas, pos protesti kontre ekonomiala krizo. Chefa ministro [[Ranil Wickremesinghe]] indikesas provizore kom prezidanto. * [[18ma di julio]] - En [[India]] eventas prezidantal elekti, e [[Draupadi Murmu]] divenas la duesma [[muliero]] elektita por la prezidanteso en la lando. * [[24ma di julio]] - En [[Kyushu]], [[Japonia]], [[volkano]] Sakurajima eruptas, e du urbeti vicine ol evakuesas.<ref>{{extera ligilo|titulo= Volcanic eruption in Japan forces evacuations in 2 towns|url=https://phys.org/news/2022-07-japan-sakurajima-volcano-erupts-triggering.html |editero=Phys.org|publikigita ye =25ma di julio 2022}}</ref> * [[25ma di julio]] - [[Papo Franciskus]] voyajas a [[Kanada]], ube ilu pregas pardono por pasinta abuzi da katolik-eklezio kontre aborijeni. * [[7ma di agosto]] - [[Gustavo Petro]] asumos la prezidanteso di [[Kolumbia]], en sucedo ad [[Iván Duque Márquez]]. * [[21ma di novembro]] til la [[18ma di decembro]] - [[Mondala Kupo di Futbalo]] eventos en [[Katar]]. == Naski == == Morti == [[Arkivo:Richard Leakey (headshot).jpg|130px|thumb|[[Richard Leakey]]]] * [[2ma di januaro]] - [[Richard Leakey]], Keniana paleontologiisto (n. 1944)<ref>[https://www.president.go.ke/2022/01/02/message-of-condolence-from-h-e-hon-uhuru-kenyatta-following-the-death-of-former-head-of-public-service-dr-richard-leakey/ Message of Condolence from H.E Hon. Uhuru Kenyatta following the death of former Head of Public Service Dr Richard Leakey]</ref> * [[3ma di januaro]] - [[Viktor Saneyev]], Rusa-Sovietiana atleto, Olimpiala championo (n. 1945)<ref>{{citez jurnalo od edituro|titulo=Georgian Three-Time Olympic Champion Viktor Saneyev Passes Away|url=https://georgianjournal.ge/sports/37643-georgian-three-time-olympic-champion-viktor-saneyev-passes-away.html|publikigita ye=3ma di januaro 2022|editero=Georgian Journal|idiomo={{en}}}}</ref> * [[5ma di januaro]] - [[Mircea Stoenescu]], Rumaniana futbalisto (n. 1943)<ref>{{citez jurnalo od edituro|titulo=Mircea Stoenescu|url=https://www.gsp.ro/fotbal/liga-1/mircea-stoenescu-se-simte-umilit-de-actualii-jucatori-si-conducatori-ai-ciinilor-noi-am-scris-istoria-frumoasa-a-clubului-cu-voi-mi-e-rusine-442735.html|publikigita ye=5ma di januaro 2022|editero=Romanian Journal|idiomo={{en}}}}</ref> * [[6ma di januaro]] - [[Sidney Poitier]], Bahaman-Usana cinem-aktoro (n. 1927)<ref>[https://www.irishmirror.ie/showbiz/celebrity-news/breaking-sir-sidney-poitier-dead-25884555.amp Sir Sidney Poitier dead: Oscar-winning Hollywood star tragically dies as tributes pour in]</ref> * 6ma di januaro - [[Peter Peter Bogdanovich]], Usana filmifisto (n. 1939) * [[9ma di januaro]] - [[Toshiki Kaifu]], chefministro di Japonia (n. 1931)<ref>{{extera ligilo|titulo=Ex-Japan PM Kaifu dies at 91|url=https://mainichi.jp/english/articles/20220114/p2g/00m/0na/020000c}}</ref> * 9ma di januaro - [[Bob Saget]], Usan aktoro e komediisto (n. 1956)<ref>{{Extera ligilo|titulo= Muere Bob Saget, estrella de la famosa serie "Full House"|url=https://www.eluniversal.com.mx/espectaculos/farandula/muere-bob-saget-estrella-de-la-famosa-serie-full-house |publikigita ye=9ma di januaro 2022|editero=El Universal|idiomo={{es}}}}</ref> [[Arkivo:Ambassador Bob Dewar with Ernest Shonekan (3509232597) (headshot).jpg|thumb|130px|[[Ernest Shonekan]]]] * [[11ma di januaro]] - [[Ernest Shonekan]], prezidanto di Nigeria (n. 1942)<ref>{{Extera ligilo|url=https://thestreetjournal.org/former-nigerian-leader-ernest-shonekan-dies-at-85/|titulo= Former Nigerian leader Ernest Shonekan dies at 85|autoro=Jenny Ese Obukohwo|publikigita ye=11ma di januaro 2022|idiomo={{en}}|editero=The Streetjournal}}</ref> * [[16ma di januaro]] - [[Ibrahim Boubacar Keïta]], chefa ministro e prezidanto di Mali (n. 1945)<ref>[https://www.reuters.com/world/africa/malis-ousted-president-ibrahim-boubacar-keita-has-died-says-former-justice-2022-01-16/ Mali's ousted president Ibrahim Boubacar Keita dies, former minister says]</ref> * [[20ma di januaro]] - [[Elza Soares]], Braziliana kantistino (n. 1930) * 20ma di januaro - [[Meat Loaf]], Usana kantisto (n. 1947) * [[23ma di januaro]] - [[Thierry Mugler]], Franca modisto (n. 1948) * 23ma di januaro - [[Keto Losaberidze]], Gruziana-Sovietiana arkpafistino (n. 1949) * [[2ma di februaro]] - [[Monica Vitti]], Italian aktorino (n. 1931)<ref>{{Extera ligilo|titulo=È morta Monica Vitti, talento smisurato del cinema italiano|url=https://www.repubblica.it/spettacoli/cinema/2022/02/02/news/monica_vitti-249574730/|publikigita ye=2ma di februaro 2022 |editero=la Repubblica|vidita ye=7ma di februaro 2022}}</ref> * [[3ma di februaro]] - [[Abu Ibrahim al-Hashimi al-Qurashi]], 2ma kalifo de [[Islamana Stato]] (n. 1976)<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-60246129|titulo= Islamic State leader Abu Ibrahim al-Qurayshi killed in Syria, US says|publikigita ye=4ma di februaro 2022|vidita ye=7ma di februaro 2022|editero=Bbc.com}}</ref> [[Arkivo:Christos_Sartzetakis_(1989)_(headshot).jpg|thumb|130px|[[Kristos Sartzetakis]]]] * 3ma di februaro - [[Kristos Sartzetakis]], 4ma prezidanto di Grekia (n. 1929)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Former president Christos Sartzetakis dead at 92 &#124; eKathimerini.com|url=https://www.ekathimerini.com/society/1176800/former-resident-christos-sartzetakis-dead-at-93/|editero=Ekathimerini.com|vidita ye=7ma di februaro 2022}}</ref> * [[8ma di februaro]] - [[Luc Montagnier]], Franca virologiisto, Nobel-laureato (n. 1932)<ref>{{extera ligilo|titulo=Luc Montagnier, codécouvreur du virus du sida et Prix Nobel de médecine en 2008, est mort|url=https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2022/02/10/luc-montagnier-codecouvreur-du-virus-du-sida-et-prix-nobel-de-medecine-en-2008-est-mort_6113151_3382.html|idiomo={{fr}}}}</ref> * [[10ma di februaro]] - [[Manuel Esquivel]], chefministro di Belize (n. 1940)<ref>[https://www.breakingbelizenews.com/2022/02/10/former-prime-minister-right-honourable-sir-manuel-esquivel-passes/ Former Prime Minister Right Honourable Sir Manuel Esquivel passes]</ref> * [[16ma di februaro]] - [[Amos Sawyer]], provizora prezidanto di Liberia (n. 1945) * [[20ma di februaro]] - [[Oleksandr Sydorenko]], Ukrainana natisto, Olimpiala championo (n. 1960) * [[28ma di februaro]] - [[Abuzed Omar Dorda]], prezidanto di Libia (n. 1944)<ref>{{Extera ligilo |surnomo=الوسط |nomo=بوابة |idiomo={{ar}}|titulo= وفاة أبوزيد دوردة في القاهرة عن عمر ناهز 78 عاما |url=http://alwasat.ly/news/libya/350812 |vidita ye=28ma di februaro 2022 |editero=Alwasat News }}</ref> [[Arkivo:Pride of Performance Award by President of Pakistan (headshot).jpg|thumb|130px|<small>[[Muhammad Rafiq Tarar]]</small>]] [[Arkivo:FoosLollBerlin190917-21_(cropped).jpg|thumb|130px|[[Taylor Hawkins]]]] * [[7ma di marto]] - [[Muhammad Rafiq Tarar]], prezidanto di Pakistan (n. 1929)<ref>[https://en.dailypakistan.com.pk/07-Mar-2022/former-pakistan-president-rafiq-tarar-passes-away Former Pakistan president Rafiq Tarar passes away]</ref> * [[11ma di marto]] - [[Rupiah Banda]], prezidanto di Zambia (n. 1937)<ref>{{extera ligilo|url= https://www.reuters.com/world/africa/zambias-former-president-rupiah-banda-dies-aged-85-2022-03-11/ |titulo=Zambia's former president Rupiah Banda dies aged 85}}</ref> * [[12ma di marto]] - [[Karl Offmann]], prezidanto di Maurico (n. 1940)<ref>{{extera ligilo|url=https://mbcradio.tv/article/karl-offmann-n%E2%80%99est-plus |titulo=Karl Offmann n’est plus.|idiomo={{fr}}}}</ref> * [[13ma di marto]] - [[William Hurt]], Usan aktoro (n. 1950)<ref>{{extera ligilo|titulo=William Hurt Dies: Oscar-Winning Actor Was 71|url=https://deadline.com/2022/03/william-hurt-dies-oscar-winning-actor-was-71-1234977307/}}</ref> * [[19ma di marto]] - [[Shahabuddin Ahmed]], prezidanto di Bangladesh (n. 1930)<ref>[https://www.tbsnews.net/bangladesh/obituary/former-president-shahabuddin-passes-away-387382 Former president Shahabuddin passes away]</ref> * [[21ma di marto]] - [[Soumeylou Boubèye Maïga]], chefministro di Mali (n. 1954) * [[25ma di marto]] - [[Taylor Hawkins]], Usana kantisto (n. 1972) * [[27ma di marto]] - [[Ayaz Mutalibov]], prezidanto di Azerbaijan (n. 1938) * [[31ma di marto]] - [[Georgi Atanasov]], chefministro di Bulgaria (n. 1933) * [[3ma di aprilo]] - [[Lygia Fagundes Telles]], Braziliana skriptistino (n. 1918)<ref>{{extera ligilo|url=https://g1.globo.com/sp/sao-paulo/noticia/2022/04/03/escritora-lygia-fagundes-telles-morre-aos-98-anos.ghtml |titulo=Escritora Lygia Fagundes Telles morre aos 98 anos em SP|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[4ma di aprilo]] - [[Django Sissoko]], chefministro di Mali (n. 1948) * [[5ma di aprilo]] - [[Sidney Altman]], Kanadan-Usana ciencisto, Nobel-laureato (n. 1939)<ref>[https://news.yale.edu/2022/04/06/sidney-altman-pathbreaking-scientist Sidney Altman, pathbreaking scientist]</ref> * [[7ma di aprilo]] - [[Dušan Čkrebić]], chefministro e prezidanto di Serbia (n. 1927) * [[9ma di aprilo]] - [[Jack Higgins]], Angla skriptisto (n. 1929) * [[13ma di aprilo]] - [[Freddy Rincón]], Kolumbiana futbalisto (n. 1966)<ref>{{extera ligilo|url=https://ge.globo.com/futebol/futebol-internacional/noticia/2022/04/14/idolo-colombiano-freddy-rincon-morre-aos-55-anos.ghtml|titulo=Ídolo colombiano Freddy Rincón morre aos 55 anos|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[21ma di aprilo]] - [[Mwai Kibaki]], prezidanto di Kenia (n. 1931)<ref>{{Extera ligilo |titulo= Ex-President Mwai Kibaki dies, Uhuru announces |surnomo=Mwangi |nomo=Denis |editero=Pulselive Kenya |publikigita ye=22ma di aprilo 2022 |vidita ye=22ma di aprilo 2022 |url= https://www.pulselive.co.ke/news/local/ex-president-mwai-kibaki-dies-uhuru-announces/kwn0wsm}}</ref> * 21ma di aprilo - [[Jacques Perrin]], Franc aktoro e filmifisto (n. 1941) [[Arkivo:Leonid_Kravchuk.jpg|thumb|130px|[[Leonid Kravchuk]]]] * [[10ma di mayo]] - [[Leonid Kravchuk]], prezidanto di Ukraina (n. 1934)<ref>{{Extera ligilo|url=https://ukranews.com/en/amp/news/856037-leonid-kravchuk-died-first-president-of-ukraine-passed-away-at-age-of-88|titulo=Leonid Kravchuk Died. First President Of Ukraine Passed Away At Age Of 88|idiomo={{en}}}}</ref> * [[13ma di mayo]] - [[Khalifa bin Zayed Al Nahyan]], prezidanto di Unionita Araba Emirati (n. 1948)<ref>{{Extera ligilo |surnomo=Turak |nomo=Natasha |url=https://www.cnbc.com/2022/05/13/uae-president-sheikh-khalifa-bin-zayed-has-died.html |publikigita ye=13ma di mayo 2022 |titulo=UAE President Sheikh Khalifa bin Zayed has died at age 73 |vidita ye=13ma di mayo 2022|editero=CNBC|idiomo={{en}}}}</ref> * 13ma di mayo - [[Ben Roy Mottelson]], Usana-Daniana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1926) * [[17ma di mayo]] - [[Vangelis]], Greka kompozisto e muzikisto (n. 1943) * [[26ma di mayo]] - [[Ciriaco De Mita]], prezidanto di Italia (n. 1928) * 26ma di mayo - [[Ray Liotta]], Usan aktoro (n. 1954)<ref>{{Extera ligilo|nomo=Mike Fleming Jr,Erik Pedersen |publikigita ye=26ma di mayo 2022|titulo=Ray Liotta Dies: 'Goodfellas' Star & 'Field Of Dreams' Actor Was 67 |url=https://deadline.com/2022/05/ray-liotta-dies-67-goodfellas-1235033521/ |vidita ye=26ma di mayo 2022|editero=Deadline |idiomo={{en}}}}</ref> * [[28ma di mayo]] - [[Evaristo Carvalho]], chefministro e prezidanto di San-Tome e Principe (n. 1941) * 28ma di mayo - [[Bujar Nishani]], prezidanto di Albania (n. 1966)<ref>[https://english.a2news.com/2022/05/28/former-albanian-president-bujar-nishani-passed-away-at-55/ Former Albanian President, Bujar Nishani, passed away at 55]</ref> [[Arkivo:Milton Gonçalves 26 PMB cropped.jpg|thumb|130px|[[Milton Gonçalves]]]] * [[30ma di mayo]] - [[Milton Gonçalves]], Brazilian aktoro (n. 1933) * 30ma di mayo - [[Boris Pahor]], Sloveniana skriptisto (n. 1913)<ref>[https://english.sta.si/3043276/boris-pahor-trieste-based-slovenian-writer-dies Boris Pahor, Trieste-based Slovenian writer, dies]</ref> * [[21ma di junio]] - [[Dragan Tomić]], provizora prezidanto di Serbia (n. 1936) * [[22ma di junio]] - [[Jüri Tarmak]], Estoniana-Sovietiana atleto (n. 1946) * [[3ma di julio]] - [[Robert Curl]], Usana ciencisto, Nobel-laureato (n. 1933)<ref>[https://www.chemistryworld.com/news/chemistry-nobel-laureate-robert-curl-dies-at-88/4015908.article Chemistry Nobel laureate Robert Curl dies at 88]</ref> * [[6ma di julio]] - [[James Caan]], American actor (n. 1940)<ref>[https://www.thewrap.com/james-caan-godfather-and-thief-actor-dies-at-82/ James Caan, ‘Godfather’ and ‘Thief’ Actor, Dies at 82]</ref> * [[7ma di julio]] - [[Jacob Nena]], prezidanto di Mikronezia (n. 1941)<ref>[https://fsmembassy.fm/in-memoriam-the-honorable-jacob-nena/ In Memoriam: The Honorable Jacob Nena]</ref> * [[8ma di julio]] - [[Shinzo Abe]], chefministro di Japonia (n. 1954)<ref>{{extera ligilo|titulo=Former Prime Minister Shinzo Abe dies after being shot in Nara|url=https://www.japantimes.co.jp/news/2022/07/08/national/shinzo-abe-dead-nara-shooting/|publikigita ye=8ma di julio 2022}}</ref> * 8ma di julio - [[José Eduardo dos Santos]], prezidanto di Angola (n. 1942)<ref>[https://www.reuters.com/world/africa/angolas-former-president-dos-santos-dies-79-2022-07-08/ Angola's former president dos Santos dies at 79]</ref> * 8ma di julio - [[Luis Echeverría Álvarez]], prezidanto di Mexikia (n. 1922)<ref>[https://www.elfinanciero.com.mx/nacional/2022/07/09/fallece-luis-echeverria-alvarez-presidente-de-mexico-de-1970-a-1976/ Fallece Luis Echeverría Álvarez, presidente de México de 1970 a 1976] {{es}}</ref> * [[14ma di julio]] - [[Francisco Morales Bermúdez]], chefa ministro e prezidanto di Peru (n. 1921)<ref>{{extera ligilo|titulo=Francisco Morales Bermúdez falleció a los 100 años|url=https://elcomercio.pe/politica/francisco-morales-bermudez-fallecio-a-los-100-anos-noticia |editero=El Comercio|idiomo={{es}}|publikigita ye=15ma di julio 2022}}</ref> [[Arkivo:Museum_Ludwig_-_Pressekonferenz_-_Claes_Oldenburg-3942.jpg|thumb|130px|[[Claes Oldenburg]]]] * [[18ma di julio]] - [[Claes Oldenburg]], Sueda-Usana skultisto (n. 1929) * [[25ma di julio]] - [[David Trimble]], Nord-Irlandana politikisto, Nobel-laureato (n. 1944)<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/uk-northern-ireland-62299285/ David Trimble: Former Northern Ireland first minister and UUP leader dies]</ref> * [[31ma di julio]] - [[Fidel Valdez Ramos]], prezidanto di Filipini (n. 1928)<ref>{{Citez jurnalo od edituro‎|titulo=Philippine History Module-based Learning I' 2002 Ed.|url=https://books.google.com/books?id=ITLRpPrrcykC&dq=Fidel+Valdez+Ramos+1928&pg=PA209|autoro=Rex Bookstore, Inc.|isbn=9789712334498|editero=Google Books}}</ref> == Nobel-premiiziti == *[[Listo di Nobel-laureati pri fiziko|Fiziko]]: [[ *[[Listo di Nobel-laureati pri kemio|Kemio]]: [[ *[[Listo di Nobel-laureati pri fiziologio o medicino|Fiziologio o Medicino]]: [[ *[[Listo di Nobel-laureati pri literaturo|Literaturo]]: [[ *[[Listo di Nobel-laureati pri paco|Paco]]: [[ *[[Listo di Nobel-laureati pri ekonomiko|Ekonomiko]]: [[ == Referi == {{reflist}} [[Kategorio:Yari 2020a]] cmaqmf62rtlr2acp1bmzid1w0sm1k9p 994283 994268 2022-08-04T15:28:56Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{21ma yarcento}} La yaro '''2022''' (MMXXII per Romala algarismi) esis ordinara yaro komenconta ye [[saturdio]] segun [[Gregoriala kalendario]]. Ol esas la 22ma yaro de la triesma yarmilo, la 22ma yaro de la 21ma yarcento, e la 3ma yaro de la [[yari 2020a]]. == Klimato ed ambiento* == En [[Brazilia]], somerala pluvegi en la stato [[Sao Paulo (stato)|Sao Paulo]] afektis 27 municipi en januaro, produktis 24 morti e 1546 familii perdis partale o totale lia domi.<ref>{{extera ligilo|titulo=Mortes pelas chuvas chegam a 24 em São Paulo|editero=Folha de S.Paulo|publikigita ye=31ma di januaro 2022|idiomo={{pt}}|url=https://www1.folha.uol.com.br/cotidiano/2022/01/bebe-morre-em-deslizamento-de-terra-em-itapevi-sp.shtml}}</ref> Ye la [[15ma di februaro]], 6-hora pluvego falis sur [[Petrópolis]], [[Rio de Janeiro (stato)|stato Rio de Janeiro]], [[Brazilia]], e produktis adminime 78 morti e 269 ter-glitadi.<ref name="Petropolis"/> De la 22ma di februaro til la 16ma di marto 2022, pluvegi frapis urbo Bukavu, [[Demokratial Republiko Kongo]], e produktis 16 morti. De mayo til julio, komencinta ye la 22ma di mayo, eventis pluvegi che stati [[Pernambuco]] ed [[Alagoas]], en [[Brazilia]]. En Pernambuco, li produktis 128 morti ed efektigis serioza domaji en 14 urbi, qui deklaris "urjanteso-stando".<ref>{{extera ligilo|titulo=Enchentes em Pernambuco: entenda, veja detalhes da tragédia e como ajudar|editero=Costa Norte |url=https://costanorte.com.br/variedades/enchentes-em-pernambuco-entenda-veja-detalhes-da-tragedia-e-como-ajudar-1.386693|publikigita ye=30ma di mayo 2022|idiomo={{pt}}}}</ref><ref>{{extera ligilo|titulo=Após resgate da última vítima de enchentes em Pernambuco, bombeiros e cães retornam a Fortaleza|editero=Diário do Nordeste|url=https://diariodonordeste.verdesmares.com.br/ceara/apos-resgate-da-ultima-vitima-de-enchentes-em-pernambuco-bombeiros-e-caes-retornam-a-fortaleza-1.3239948|publikigita ye =5ma di junio 2022|idiomo={{pt}}}}</ref> La statistiko por [[Alagoas]] esis 56 urbi en "urjanteso-stando", 6 morti, 1 desaparinto, e 66 plusa homi perdis komplete o mustis abandonar lia domi.<ref>{{extera ligilo|url=https://g1.globo.com/al/alagoas/noticia/2022/07/05/passa-de-64-mil-o-numero-de-desalojados-e-desabrigados-por-causa-das-chuvas-em-alagoas.ghtml|titulo=Passa de 66 mil o número de desalojados e desabrigados por causa das chuvas em Alagoas|editero=G1|publikigita ye=5ma di julio 2022|idiomo={{pt}}}}</ref> L'intensa varmego dum [[somero]] en [[Europa]] produktabis, til la 19ma di julio 2022, adminime {{formatnum:3600}} morti, temperaturala rekordi en multa landi, e grandega incendii.<ref>{{Extera ligilo |publikigita ye=2022-07-19 |titulo= Heatwave: Ferocious European heat heads north |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-62216159 |vidita ye=19ma di julio 2022 |editero=BBC News}}</ref> Ye la 19ma di julio en [[Skotia]], la temperaturi atingas 35°C, rekordo en la historio di la regiono. En [[London]], la temperaturi atingas 40°C ye la sama dio, e multa incendii eventas. La granda periodo di sikeso komencinta la yaro 2000 e la klimatala chanjo anticipis la fairego-sezono en la regiono, kompare 2020 e 2021. En [[Brazilia]], la sikeso dum vintrala monati (junio e julio) esis plu granda en 2022 kam olta di e 2020 e 2021, minacanta fonti qui provizas aqui a granda urbi, nome [[Sao Paulo (urbo)|Sao Paulo]]. Che stato [[Kalifornia]], [[Usa]] - qua havas [[Mediteranea klimato]] e subisas sikeso dum somera monati - til la 13ma di julio 2022 enrejistresis {{formatnum:4026}} incendii. Altralatere, en diversa stati este de [[Rokoza Monti]] - parti de [[Missouri]] ed [[Illinois]], [[Kentucky]], parti de [[Virginia]] e [[Westal Virginia]] e la valo di [[Las Vegas]] - violentoza tempesti, komencinta ye la 24ma di julio, efektigis granda destruktado. Til la 31ma di julio, l'inundadi en Kentucky produktabis 26 morti<ref>{{extera ligilo|titulo=Sobe para 26 o número de mortos em inundações no Kentucky (EUA)|url=https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2022/07/31/inundacoes-kentucky-eua-mortos.htm|editero=UOL|publikigita ye=31ma di julio 2022}}</ref> ed adminime 37 plusa homi desaparinta. == Eventi == * [[4ma di januaro]] - La 5 permananta membri di la [[Sekureso-Konsilistaro dil Unionita Nacioni]], en rara konsento, afirmas ke "ne povos vinkesor ula nukleara milito, ed ol nulatempe mustas eventar".<ref>{{Extera ligilo |publikigita ye=4ma di januaro 2022|titulo=‘No one can win a nuclear war’: Superpowers release rare joint statement| url=https://www.smh.com.au/world/europe/no-one-can-win-a-nuclear-war-superpowers-release-rare-joint-statement-20220104-p59lmf.html|editero=The Sydney Morning Herald|vidita ye=4ma di januaro 2022}}</ref> * [[5ma di januaro]] - Guvernerio di [[Kazakstan]] dekretas urjanteso-stando pro populala protesti. Chefministro [[Askar Mamin]] e tota ministraro renuncas, samatempe kam prezidanto [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]] removas [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]] de lua ofico kom chef-sekretario di la Konsilistaro pri Sekureso di Kazakstan.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.reuters.com/markets/commodities/kazakhstan-government-resigns-after-violent-protests-over-fuel-price-2022-01-05/|idiomo={{en}}|editero=Reuters|publikigita ye=5ma di januaro 2022|titulo=Kazakh protesters torch public buildings; emergency declared, Cabinet resigns|surnomo=Auyezov|nomo=Olzhas}}</ref> * [[7ma di januaro]] - La quanto di personi infektita da [[COVID-19]] en tota mondo superiras 300 milioni.<ref>{{Extera ligilo |publikigita ye=7ma di januaro 2022|titulo= Global Coronavirus Cases Top 300 Million| url=https://www.nytimes.com/live/2022/01/06/world/omicron-covid-vaccine-tests|editero=The New York Times|idiomo={{en}}}}</ref> * [[8ma di januaro]] - Che lago dil [[aquobarilo]] Furnas, en [[Minas Gerais]], [[Brazilia]], klifo krulas super 4 bateli transportanta turisti, e produktas 10 morti.<ref>{{Extera ligilo|url=https://cnnespanol.cnn.com/2022/01/09/tragedia-en-Brazilia-montana-rocosa-cae-sobre-tres-navi-y-mata-a-por-lo-menos-dos-personas/|titulo=Al menos 8 muertos y dos desaparecidos tras la caída de una porción de montaña rocosa contra varios barcos en Brasilpublikigita ye=8ma di januaro 2022|editero= CNN en Español}}</ref> * [[9ma di januaro]] - Che quartero [[Bronx]], [[New York]], [[Usa]], incendio en edifico produktas 19 morti e deceni di plusa homi vundita. * [[10ma di januaro]] - La Fakultato di Medicino dil Universitato di Maryland reportas pri l'unesma sucesoza transplanto [[kordio|kordiala]] de [[porko]] genetikale modifikita ad homo.<ref>{{Extera ligilo |publikigita ye=10 January 2022|titulo= University of Maryland School of Medicine Faculty Sciencists and Clinicians Perform Historic First Successful Transplant of Porcine Heart into Adult Human with End-Stage Heart Disease| url=https://www.umms.org/ummc/news/2022/first-successful-transplant-of-porcine-heart-into-adult-human-heart|editero=University of Maryland Medical Center|vidita ye=11ma di januaro 2022}}</ref><ref>{{Extera ligilo |publikigita ye=10ma di januaro 2022|titulo= Man gets genetically-modified pig heart in world-first transplant| url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-59944889|editero=BBC News}}</ref> * [[13ma di januaro]] - En [[Australia]], che urbo Onslow, enrejistresas la maxim varma [[temperaturo]] de la historio di la lando: 50,7 °C.<ref>{{Extera ligilo |surnomo=Hannam |nomo=Peter |titulo= Australia matches its hottest day on record as Western Australia town hits 50.7C |url=https://www.theguardian.com/australia-news/2022/jan/13/hottest-day-on-record-in-parts-of-western-australia-as-temperature-reaches-50c |editero=The Guardian |publikigita ye=13ma di januaro 2022}}</ref> * [[15ma di januaro]] - Submara [[volkano]] Hunga Tonga eruptas en [[Tonga]] ed efektigas [[ondego]] qua produktas materiala domaji en l'arkipelago.<ref>{{extera ligilo|titulo=Após tsunami em Tonga, EUA, Japão, Chile e Equador ficam em alerta |url= https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2022/01/15/erupcao-vulcao-tsunami-tonga.htm|publikigita ye=15ma di januaro 2022|editero=UOL|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[23ma di januaro]] - Eventas [[stato-stroko]] en [[Burkina Faso]]. Prezidanto [[Roch Marc Christian Kaboré]] revokesas ed arestesas.<ref>{{extera ligilo|titulo=Mutinous soldiers announce overthrow of Burkina Faso president|url=https://www.washingtonpost.com/world/2022/01/24/burkina-faso-coup/|editero=The Washington Post|publikigita ye=24ma di januaro 2022|idiomo={{en}}}}</ref> * 23ma di januaro - Tropikala sturmo ''Ana'' produktas 88 morti en [[Madagaskar]], [[Malawi]] e [[Mozambik]]. * [[28ma di februaro]] - La quanto di dozi di [[vacino|vacini]] aplikita kontre [[COVID-19]] en tota mondo superiras 10 miliardi. * [[30ma di januaro]] - Eventas legifantal elekti en [[Portugal]]. Partito Socialista unesmafoye obtenas la majoritato di la voti. * [[6ma di februaro]] - [[Abu Ibrahim al-Hashimi al-Qurashi]], chefo di [[Islamala Stato]] mortigesas da Usana trupi dum atako en [[Siria]]. * [[4ma di februaro]] til la [[20ma di februaro]] - Eventas [[Vintrala Olimpiala Ludi en Beijing, 2022|Vintrala Olimpiala Ludi]] en [[Beijing]], [[Popul-Republiko Chinia]]. * [[13ma di februaro]] - [[Frank-Walter Steinmeier]] rielektesas prezidanto di [[Germania]]. * [[15ma di februaro]] - Pluvego sur [[Petrópolis]], [[Brazilia]], produktas plu kam 100 morti, multa desaparinti,<ref name="Petrop2022">{{extera ligilo|dato=17ma di februaro 2022 |titulo=Petrópolis. Mais de 100 mortos e número de desaparecidos ainda por apurar. Situação "quase de guerra"|url=https://www.dn.pt/internacional/petropolis-mais-de-100-mortos-e-numero-de-desaparecidos-ainda-por-apurar-situacao-quase-de-guerra-14597136.html|editero=Diário de Notícias|idiomo={{pt}}}}</ref> e 269 ter-glitadi. Dum 6 hori la [[pluvo-quanto]] atingis 260 milimetri, plu kam la mezavalora quanto expektata por tota monato di februaro.<ref name="Petropolis">{{extera ligilo|idiomo={{pt}}|dato=16ma di februaro 2022|url=https://www.cnnbrasil.com.br/nacional/mortes-chuvas-em-petropolis/|titulo=Desastre provocado pelas fortes chuvas deixa 78 mortos em Petrópolis (RJ)|editero=CNN Brasil}}</ref> * [[21ma di februaro]] - Prezidanto [[Vladimir Vladimirovich Putin|Vladimir Putin]] de [[Rusia]] signatas dekreto agnoskanta la nedependo di [[Popul-Republiko Lugansk]] e [[Popul-Republiko Donetsk]]. * [[24ma di februaro]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Rusia komencas invadar Ukraina]].<ref>{{extera ligilo|url=https://www1.folha.uol.com.br/mundo/2022/02/putin-autoriza-operacao-militar-na-ucrania.shtml|titulo=Putin inicia guerra contra a Ucrânia; Kiev e Otan falam em invasão total|publikigita ye=24ma di februaro 2022|editero=UOL|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[2ma di marto]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Invado di Ukraina da Rusia]]: [[Rusia|Rusa]] trupi komencas siejar [[Zaporizhia]], ube jacas la maxim granda nukleara reaktoro di Europa.<ref>{{Extera ligilo|editero=El Mundo|titulo=Los rusos sitian la central nuclear de Zaporiyia|url=https://www.elmundo.es/internacional/2022/03/01/621e660ae4d4d8b7128b45b6.html|publikigita ye=2ma di marto 2022|idiomo={{es}}}}</ref> * [[7ma di marto]] - La quanto di mortinti pro [[COVID-19]] en tota mondo superiras 6 milion individui.<ref>{{Extera ligilo|url=https://edition.cnn.com/2022/03/07/health/global-covid-deaths-surpass-six-million/index.html|titulo=Global Covid-19 deaths surpass 6 million|editero=cnn.com |publikigita ye=7ma di marto 2022}}</ref> * [[9ma di marto]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Invado di Ukraina da Rusia]]: Chefi di stati di diversa landi kondamnas [[Rusia]] pos bombardo qua destruktas akush-hospitalo en [[Mariupol]].<ref>{{Extera ligilo|titulo=Children under rubble, says Zelensky, as Russia bombs hospital|url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-europe-60657155|editero=bbc.co.uk|publikigita ye=9ma di marto 2022|idiomo={{en}}}}</ref> * 9ma di marto - Ciencisti anuncas ke li deskovris en [[Antarktika]] la restaji dil navo ''Endurance'', komandita dal explorero [[Ernest Shackleton]], qua sinkabis en 1915.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-60662541|titulo= Endurance: Shackleton's lost ship is found in Antarctic|vidita ye=9ma di marto 2022|publikigita ye=9 March 2022|editero=BBC News|idiomo={{en}}}}</ref> * [[21ma di marto]] - Aviono [[Boeing 737]] de kompanio ''China Eastern Airlines'' iranta de [[Kunming]] a [[Guangzhou]] falas che montoza regiono Guangxi. Omna ek la 123 pasajeri e 9 kruani mortas.<ref>{{extera ligilo|url=https://g1.globo.com/mundo/noticia/2022/03/21/aviao-com-133-passageiros-sofre-acidente-na-china.ghtml|titulo=Avião com 132 pessoas a bordo cai na China; veja vídeo|editero=G1|publikigita ye=21ma di marto 2022}}</ref> * [[11ma di aprilo]] - [[Shehbaz Sharif]], chefo dil opozantaro en la parlamento di [[Pakistan]], elektesas chefministro di la lando, pos ke [[Imran Khan]] recevis voto di desfido du dii ante. * [[14ma di aprilo]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Invado di Ukraina da Rusia]]: Rusa navo ''Moskva'' sinkesas da [[Ukraina]]na mar-armeo. * [[20ma di aprilo]] - Pro l'invado di [[Ukraina]] da [[Rusia]], Rusa e [[Bielorusia|Bielorusa]] tenisisti exkluzesas pri partoprenar teniso-konkurso di Wimbledon. * [[24ma di aprilo]] - [[Emmanuel Macron]] vinkas la duesma balotado di prezidantal elekto, kontre [[Marine Le Pen]]. * [[27ma di aprilo]] - [[Centrafrika]] komencas aceptar ''[[bitcoin]]'' kom legala pekunio, divenanta la duesma lando en la mondo qua facas to oficale. * [[9ma di mayo]] - [[Mahinda Rajapaksa]], chefa ministro di [[Sri-Lanka]], renuncas pos intensa populala protesti. * [[12ma di mayo]] - Cientisti montras imajo di [[nigra truo]] ''Sagittarius A*'', existanta an la centro di [[Lakto-Voyo]]. * [[13ma di mayo]] - [[Mohamed bin Zayed Al Nahyan]] elektesas prezidanto dil [[Unionita Araba Emirii]] 1 dio pos la morto dil antea prezidanto [[Khalifa bin Zayed Al Nahyan]]. * [[14ma di mayo]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Invado di Ukraina da Rusia]]: Rusa trupi retretas de [[Harkiv]]. * [[24ma di mayo]] - En Uvalde, [[Texas]], [[Usa]], eventas pafado en primara skolo qua produktas 21 morti, di qui 19 esis pueri.<ref>{{Extera ligilo|url=https://g1.globo.com/mundo/noticia/2022/05/24/tiroteio-em-escola-no-texas.ghtml|titulo=19 crianças e professora são assassinadas a tiros em escola nos EUA|vidita ye=26ma di mayo 2022|editero=G1|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[5ma di junio]] - En [[Owo]], [[Nigeria]], adminime 50 personi mortigesas en du ataki per bombi e pafado. * [[13ma di junio]] - En [[Delhi]], [[India]], [[kurta cirkuito]] efektigas fairo en 4-etaja edifico, produktanta 27 morti, 40 vunditi e 29 desaparinti.<ref name="I">{{Extera ligilo |publikigita ye=14ma di mayo 2022|titulo= Police arrest 2 after building fire kills 27 in New Delhi |url=https://www.independent.co.uk/news/police-ap-new-delhi-indian-narendra-modi-b2078929.html |editero=The Independent |idiomo={{en}}}}</ref> * [[14ma di junio]] - [[Kanada]] e [[Dania]] paktas pri dividar inter li la teritorio dil insuleto Hans, jacanta inter insulo Ellesmere, en Kanada, e [[Grenlando]]. * [[19ma di junio]] - En [[Kolumbia]], [[Gustavo Petro]] vinkas la duesma balotado di prezidantal elekti, e divenas l'unesma sinistrano elektita prezidanto di la lando. * [[22ma di junio]] - [[Ter-tremo]] kun forteso 6.2 che [[skalo di Richter]] frapas la frontiero inter [[Afganistan]] e [[Pakistan]], e produktas adminime 1000 morti e 1500 plusa homi vundita.<ref name="WP1">{{Extera ligilo |surnomo=Faizi |nomo=Fazel Rahman|editero=The Washington Post |url=https://www.washingtonpost.com/world/afghanistan-earthquake-kills-at-least-155-people/2022/06/22/9c555e1c-f1ea-11ec-ac16-8fbf7194cd78_story.html|publikigita ye=22ma di junio 2022 |titulo=News agency: 1,000 dead, 1,500 injured in Afghan quake |idiomo={{en}}}}</ref> * [[24ma di junio]] - Polical agado che povra quartero ''Vila Cruzeiro'', norde del [[Rio de Janeiro (urbo)|Rio de Janeiro]] rezultas 23 morti.<ref>{{extera ligilo|url=https://www.dw.com/pt-br/opera%C3%A7%C3%A3o-policial-na-vila-cruzeiro-%C3%A9-a-2%C2%AA-mais-letal-da-hist%C3%B3ria-do-rio/a-61933910|titulo=Ação na Vila Cruzeiro é a 2ª mais letal da história do Rio|editero=DW|idiomo={{pt}}|publikigita ye=27ma di mayo 2022}}</ref> * [[26ma di junio]] - Landi de [[G7]] renkontras en Germania por diskutar sancioni kontre [[Rusia]] pro l'invado di Ukraina. Li decidas proskriptar importaco di Rusa [[oro]]. * [[1ma di julio]] - [[Yair Lapid]] sucedas [[Naftali Bennett]] kom chefministro di [[Israel]]. * [[7ma di julio]] - [[Unionita Rejio|Britaniana]] chefministro [[Boris Johnson]] renuncas, pos serio di renunci di altra membri di lua ministraro.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.com/news/uk-politics-62064789|titulo= Boris Johnson to resign as Conservative leader|publikigita ye=7ma di julio 2022|editero=BBC}}</ref> * [[8ma di julio]] - [[Shinzo Abe]], ex-chefministro di [[Japonia]], asasinesas per pafo dum diskursado en [[Nara]]. * [[11ma di julio]] - Unesma imaji veninta de [[kosmala teleskopo James Webb|kosmala teleskopo ''James Webb'']] montresas publike. Li montras [[galaxio]] nomizita '' SMACS 0723''. * [[12ma di julio]] - [[Europana Uniono]] anuncas ke [[Kroatia]] adoptos [[Euro]] kom monetaro en 2023. * [[15ma di julio]] - En [[Sri-Lanka]], prezidanto [[Gotabaya Rajapaksa]] renuncas, pos protesti kontre ekonomiala krizo. Chefa ministro [[Ranil Wickremesinghe]] indikesas provizore kom prezidanto. * [[18ma di julio]] - En [[India]] eventas prezidantal elekti, e [[Draupadi Murmu]] divenas la duesma [[muliero]] elektita por la prezidanteso en la lando. * [[24ma di julio]] - En [[Kyushu]], [[Japonia]], [[volkano]] Sakurajima eruptas, e du urbeti vicine ol evakuesas.<ref>{{extera ligilo|titulo= Volcanic eruption in Japan forces evacuations in 2 towns|url=https://phys.org/news/2022-07-japan-sakurajima-volcano-erupts-triggering.html |editero=Phys.org|publikigita ye =25ma di julio 2022}}</ref> * [[25ma di julio]] - [[Papo Franciskus]] voyajas a [[Kanada]], ube ilu pregas pardono por pasinta abuzi da katolik-eklezio kontre aborijeni. * [[7ma di agosto]] - [[Gustavo Petro]] asumos la prezidanteso di [[Kolumbia]], en sucedo ad [[Iván Duque Márquez]]. * [[21ma di novembro]] til la [[18ma di decembro]] - [[Mondala Kupo di Futbalo]] eventos en [[Katar]]. == Naski == == Morti == [[Arkivo:Richard Leakey (headshot).jpg|130px|thumb|[[Richard Leakey]]]] * [[2ma di januaro]] - [[Richard Leakey]], Keniana paleontologiisto (n. 1944)<ref>[https://www.president.go.ke/2022/01/02/message-of-condolence-from-h-e-hon-uhuru-kenyatta-following-the-death-of-former-head-of-public-service-dr-richard-leakey/ Message of Condolence from H.E Hon. Uhuru Kenyatta following the death of former Head of Public Service Dr Richard Leakey]</ref> * [[3ma di januaro]] - [[Viktor Saneyev]], Rusa-Sovietiana atleto, Olimpiala championo (n. 1945)<ref>{{citez jurnalo od edituro|titulo=Georgian Three-Time Olympic Champion Viktor Saneyev Passes Away|url=https://georgianjournal.ge/sports/37643-georgian-three-time-olympic-champion-viktor-saneyev-passes-away.html|publikigita ye=3ma di januaro 2022|editero=Georgian Journal|idiomo={{en}}}}</ref> * [[5ma di januaro]] - [[Mircea Stoenescu]], Rumaniana futbalisto (n. 1943)<ref>{{citez jurnalo od edituro|titulo=Mircea Stoenescu|url=https://www.gsp.ro/fotbal/liga-1/mircea-stoenescu-se-simte-umilit-de-actualii-jucatori-si-conducatori-ai-ciinilor-noi-am-scris-istoria-frumoasa-a-clubului-cu-voi-mi-e-rusine-442735.html|publikigita ye=5ma di januaro 2022|editero=Romanian Journal|idiomo={{en}}}}</ref> * [[6ma di januaro]] - [[Sidney Poitier]], Bahaman-Usana cinem-aktoro (n. 1927)<ref>[https://www.irishmirror.ie/showbiz/celebrity-news/breaking-sir-sidney-poitier-dead-25884555.amp Sir Sidney Poitier dead: Oscar-winning Hollywood star tragically dies as tributes pour in]</ref> * 6ma di januaro - [[Peter Peter Bogdanovich]], Usana filmifisto (n. 1939) * [[9ma di januaro]] - [[Toshiki Kaifu]], chefministro di Japonia (n. 1931)<ref>{{extera ligilo|titulo=Ex-Japan PM Kaifu dies at 91|url=https://mainichi.jp/english/articles/20220114/p2g/00m/0na/020000c}}</ref> * 9ma di januaro - [[Bob Saget]], Usan aktoro e komediisto (n. 1956)<ref>{{Extera ligilo|titulo= Muere Bob Saget, estrella de la famosa serie "Full House"|url=https://www.eluniversal.com.mx/espectaculos/farandula/muere-bob-saget-estrella-de-la-famosa-serie-full-house |publikigita ye=9ma di januaro 2022|editero=El Universal|idiomo={{es}}}}</ref> [[Arkivo:Ambassador Bob Dewar with Ernest Shonekan (3509232597) (headshot).jpg|thumb|130px|[[Ernest Shonekan]]]] * [[11ma di januaro]] - [[Ernest Shonekan]], prezidanto di Nigeria (n. 1942)<ref>{{Extera ligilo|url=https://thestreetjournal.org/former-nigerian-leader-ernest-shonekan-dies-at-85/|titulo= Former Nigerian leader Ernest Shonekan dies at 85|autoro=Jenny Ese Obukohwo|publikigita ye=11ma di januaro 2022|idiomo={{en}}|editero=The Streetjournal}}</ref> * [[16ma di januaro]] - [[Ibrahim Boubacar Keïta]], chefa ministro e prezidanto di Mali (n. 1945)<ref>[https://www.reuters.com/world/africa/malis-ousted-president-ibrahim-boubacar-keita-has-died-says-former-justice-2022-01-16/ Mali's ousted president Ibrahim Boubacar Keita dies, former minister says]</ref> * [[20ma di januaro]] - [[Elza Soares]], Braziliana kantistino (n. 1930) * 20ma di januaro - [[Meat Loaf]], Usana kantisto (n. 1947) * [[23ma di januaro]] - [[Thierry Mugler]], Franca modisto (n. 1948) * 23ma di januaro - [[Keto Losaberidze]], Gruziana-Sovietiana arkpafistino (n. 1949) * [[2ma di februaro]] - [[Monica Vitti]], Italian aktorino (n. 1931)<ref>{{Extera ligilo|titulo=È morta Monica Vitti, talento smisurato del cinema italiano|url=https://www.repubblica.it/spettacoli/cinema/2022/02/02/news/monica_vitti-249574730/|publikigita ye=2ma di februaro 2022 |editero=la Repubblica|vidita ye=7ma di februaro 2022}}</ref> * [[3ma di februaro]] - [[Abu Ibrahim al-Hashimi al-Qurashi]], 2ma kalifo de [[Islamana Stato]] (n. 1976)<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-60246129|titulo= Islamic State leader Abu Ibrahim al-Qurayshi killed in Syria, US says|publikigita ye=4ma di februaro 2022|vidita ye=7ma di februaro 2022|editero=Bbc.com}}</ref> [[Arkivo:Christos_Sartzetakis_(1989)_(headshot).jpg|thumb|130px|[[Kristos Sartzetakis]]]] * 3ma di februaro - [[Kristos Sartzetakis]], 4ma prezidanto di Grekia (n. 1929)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Former president Christos Sartzetakis dead at 92 &#124; eKathimerini.com|url=https://www.ekathimerini.com/society/1176800/former-resident-christos-sartzetakis-dead-at-93/|editero=Ekathimerini.com|vidita ye=7ma di februaro 2022}}</ref> * [[8ma di februaro]] - [[Luc Montagnier]], Franca virologiisto, Nobel-laureato (n. 1932)<ref>{{extera ligilo|titulo=Luc Montagnier, codécouvreur du virus du sida et Prix Nobel de médecine en 2008, est mort|url=https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2022/02/10/luc-montagnier-codecouvreur-du-virus-du-sida-et-prix-nobel-de-medecine-en-2008-est-mort_6113151_3382.html|idiomo={{fr}}}}</ref> * [[10ma di februaro]] - [[Manuel Esquivel]], chefministro di Belize (n. 1940)<ref>[https://www.breakingbelizenews.com/2022/02/10/former-prime-minister-right-honourable-sir-manuel-esquivel-passes/ Former Prime Minister Right Honourable Sir Manuel Esquivel passes]</ref> * [[16ma di februaro]] - [[Amos Sawyer]], provizora prezidanto di Liberia (n. 1945) * [[20ma di februaro]] - [[Oleksandr Sydorenko]], Ukrainana natisto, Olimpiala championo (n. 1960) * [[28ma di februaro]] - [[Abuzed Omar Dorda]], prezidanto di Libia (n. 1944)<ref>{{Extera ligilo |surnomo=الوسط |nomo=بوابة |idiomo={{ar}}|titulo= وفاة أبوزيد دوردة في القاهرة عن عمر ناهز 78 عاما |url=http://alwasat.ly/news/libya/350812 |vidita ye=28ma di februaro 2022 |editero=Alwasat News }}</ref> [[Arkivo:Pride of Performance Award by President of Pakistan (headshot).jpg|thumb|130px|<small>[[Muhammad Rafiq Tarar]]</small>]] [[Arkivo:FoosLollBerlin190917-21_(cropped).jpg|thumb|130px|[[Taylor Hawkins]]]] * [[7ma di marto]] - [[Muhammad Rafiq Tarar]], prezidanto di Pakistan (n. 1929)<ref>[https://en.dailypakistan.com.pk/07-Mar-2022/former-pakistan-president-rafiq-tarar-passes-away Former Pakistan president Rafiq Tarar passes away]</ref> * [[11ma di marto]] - [[Rupiah Banda]], prezidanto di Zambia (n. 1937)<ref>{{extera ligilo|url= https://www.reuters.com/world/africa/zambias-former-president-rupiah-banda-dies-aged-85-2022-03-11/ |titulo=Zambia's former president Rupiah Banda dies aged 85}}</ref> * [[12ma di marto]] - [[Karl Offmann]], prezidanto di Maurico (n. 1940)<ref>{{extera ligilo|url=https://mbcradio.tv/article/karl-offmann-n%E2%80%99est-plus |titulo=Karl Offmann n’est plus.|idiomo={{fr}}}}</ref> * [[13ma di marto]] - [[William Hurt]], Usan aktoro (n. 1950)<ref>{{extera ligilo|titulo=William Hurt Dies: Oscar-Winning Actor Was 71|url=https://deadline.com/2022/03/william-hurt-dies-oscar-winning-actor-was-71-1234977307/}}</ref> * [[19ma di marto]] - [[Shahabuddin Ahmed]], prezidanto di Bangladesh (n. 1930)<ref>[https://www.tbsnews.net/bangladesh/obituary/former-president-shahabuddin-passes-away-387382 Former president Shahabuddin passes away]</ref> * [[21ma di marto]] - [[Soumeylou Boubèye Maïga]], chefministro di Mali (n. 1954) * [[25ma di marto]] - [[Taylor Hawkins]], Usana kantisto (n. 1972) * [[27ma di marto]] - [[Ayaz Mutalibov]], prezidanto di Azerbaijan (n. 1938) * [[31ma di marto]] - [[Georgi Atanasov]], chefministro di Bulgaria (n. 1933) * [[3ma di aprilo]] - [[Lygia Fagundes Telles]], Braziliana skriptistino (n. 1918)<ref>{{extera ligilo|url=https://g1.globo.com/sp/sao-paulo/noticia/2022/04/03/escritora-lygia-fagundes-telles-morre-aos-98-anos.ghtml |titulo=Escritora Lygia Fagundes Telles morre aos 98 anos em SP|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[4ma di aprilo]] - [[Django Sissoko]], chefministro di Mali (n. 1948) * [[5ma di aprilo]] - [[Sidney Altman]], Kanadan-Usana ciencisto, Nobel-laureato (n. 1939)<ref>[https://news.yale.edu/2022/04/06/sidney-altman-pathbreaking-scientist Sidney Altman, pathbreaking scientist]</ref> * [[7ma di aprilo]] - [[Dušan Čkrebić]], chefministro e prezidanto di Serbia (n. 1927) * [[9ma di aprilo]] - [[Jack Higgins]], Angla skriptisto (n. 1929) * [[13ma di aprilo]] - [[Freddy Rincón]], Kolumbiana futbalisto (n. 1966)<ref>{{extera ligilo|url=https://ge.globo.com/futebol/futebol-internacional/noticia/2022/04/14/idolo-colombiano-freddy-rincon-morre-aos-55-anos.ghtml|titulo=Ídolo colombiano Freddy Rincón morre aos 55 anos|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[21ma di aprilo]] - [[Mwai Kibaki]], prezidanto di Kenia (n. 1931)<ref>{{Extera ligilo |titulo= Ex-President Mwai Kibaki dies, Uhuru announces |surnomo=Mwangi |nomo=Denis |editero=Pulselive Kenya |publikigita ye=22ma di aprilo 2022 |vidita ye=22ma di aprilo 2022 |url= https://www.pulselive.co.ke/news/local/ex-president-mwai-kibaki-dies-uhuru-announces/kwn0wsm}}</ref> * 21ma di aprilo - [[Jacques Perrin]], Franc aktoro e filmifisto (n. 1941) [[Arkivo:Leonid_Kravchuk.jpg|thumb|130px|[[Leonid Kravchuk]]]] * [[10ma di mayo]] - [[Leonid Kravchuk]], prezidanto di Ukraina (n. 1934)<ref>{{Extera ligilo|url=https://ukranews.com/en/amp/news/856037-leonid-kravchuk-died-first-president-of-ukraine-passed-away-at-age-of-88|titulo=Leonid Kravchuk Died. First President Of Ukraine Passed Away At Age Of 88|idiomo={{en}}}}</ref> * [[13ma di mayo]] - [[Khalifa bin Zayed Al Nahyan]], prezidanto di Unionita Araba Emirati (n. 1948)<ref>{{Extera ligilo |surnomo=Turak |nomo=Natasha |url=https://www.cnbc.com/2022/05/13/uae-president-sheikh-khalifa-bin-zayed-has-died.html |publikigita ye=13ma di mayo 2022 |titulo=UAE President Sheikh Khalifa bin Zayed has died at age 73 |vidita ye=13ma di mayo 2022|editero=CNBC|idiomo={{en}}}}</ref> * 13ma di mayo - [[Ben Roy Mottelson]], Usana-Daniana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1926) * [[17ma di mayo]] - [[Vangelis]], Greka kompozisto e muzikisto (n. 1943) * [[26ma di mayo]] - [[Ciriaco De Mita]], prezidanto di Italia (n. 1928) * 26ma di mayo - [[Ray Liotta]], Usan aktoro (n. 1954)<ref>{{Extera ligilo|nomo=Mike Fleming Jr,Erik Pedersen |publikigita ye=26ma di mayo 2022|titulo=Ray Liotta Dies: 'Goodfellas' Star & 'Field Of Dreams' Actor Was 67 |url=https://deadline.com/2022/05/ray-liotta-dies-67-goodfellas-1235033521/ |vidita ye=26ma di mayo 2022|editero=Deadline |idiomo={{en}}}}</ref> * [[28ma di mayo]] - [[Evaristo Carvalho]], chefministro e prezidanto di San-Tome e Principe (n. 1941) * 28ma di mayo - [[Bujar Nishani]], prezidanto di Albania (n. 1966)<ref>[https://english.a2news.com/2022/05/28/former-albanian-president-bujar-nishani-passed-away-at-55/ Former Albanian President, Bujar Nishani, passed away at 55]</ref> [[Arkivo:Milton Gonçalves 26 PMB cropped.jpg|thumb|130px|[[Milton Gonçalves]]]] * [[30ma di mayo]] - [[Milton Gonçalves]], Brazilian aktoro (n. 1933) * 30ma di mayo - [[Boris Pahor]], Sloveniana skriptisto (n. 1913)<ref>[https://english.sta.si/3043276/boris-pahor-trieste-based-slovenian-writer-dies Boris Pahor, Trieste-based Slovenian writer, dies]</ref> * [[21ma di junio]] - [[Dragan Tomić]], provizora prezidanto di Serbia (n. 1936) * [[22ma di junio]] - [[Jüri Tarmak]], Estoniana-Sovietiana atleto (n. 1946) * [[3ma di julio]] - [[Robert Curl]], Usana ciencisto, Nobel-laureato (n. 1933)<ref>[https://www.chemistryworld.com/news/chemistry-nobel-laureate-robert-curl-dies-at-88/4015908.article Chemistry Nobel laureate Robert Curl dies at 88]</ref> * [[6ma di julio]] - [[James Caan]], American actor (n. 1940)<ref>[https://www.thewrap.com/james-caan-godfather-and-thief-actor-dies-at-82/ James Caan, ‘Godfather’ and ‘Thief’ Actor, Dies at 82]</ref> * [[7ma di julio]] - [[Jacob Nena]], prezidanto di Mikronezia (n. 1941)<ref>[https://fsmembassy.fm/in-memoriam-the-honorable-jacob-nena/ In Memoriam: The Honorable Jacob Nena]</ref> * [[8ma di julio]] - [[Shinzo Abe]], chefministro di Japonia (n. 1954)<ref>{{extera ligilo|titulo=Former Prime Minister Shinzo Abe dies after being shot in Nara|url=https://www.japantimes.co.jp/news/2022/07/08/national/shinzo-abe-dead-nara-shooting/|publikigita ye=8ma di julio 2022}}</ref> * 8ma di julio - [[José Eduardo dos Santos]], prezidanto di Angola (n. 1942)<ref>[https://www.reuters.com/world/africa/angolas-former-president-dos-santos-dies-79-2022-07-08/ Angola's former president dos Santos dies at 79]</ref> * 8ma di julio - [[Luis Echeverría Álvarez]], prezidanto di Mexikia (n. 1922)<ref>[https://www.elfinanciero.com.mx/nacional/2022/07/09/fallece-luis-echeverria-alvarez-presidente-de-mexico-de-1970-a-1976/ Fallece Luis Echeverría Álvarez, presidente de México de 1970 a 1976] {{es}}</ref> * [[14ma di julio]] - [[Francisco Morales Bermúdez]], chefa ministro e prezidanto di Peru (n. 1921)<ref>{{extera ligilo|titulo=Francisco Morales Bermúdez falleció a los 100 años|url=https://elcomercio.pe/politica/francisco-morales-bermudez-fallecio-a-los-100-anos-noticia |editero=El Comercio|idiomo={{es}}|publikigita ye=15ma di julio 2022}}</ref> [[Arkivo:Museum_Ludwig_-_Pressekonferenz_-_Claes_Oldenburg-3942.jpg|thumb|130px|[[Claes Oldenburg]]]] * [[18ma di julio]] - [[Claes Oldenburg]], Sueda-Usana skultisto (n. 1929) * [[25ma di julio]] - [[David Trimble]], Nord-Irlandana politikisto, Nobel-laureato (n. 1944)<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/uk-northern-ireland-62299285/ David Trimble: Former Northern Ireland first minister and UUP leader dies]</ref> * [[31ma di julio]] - [[Fidel Valdez Ramos]], prezidanto di Filipini (n. 1928)<ref>{{Citez jurnalo od edituro‎|titulo=Philippine History Module-based Learning I' 2002 Ed.|url=https://books.google.com/books?id=ITLRpPrrcykC&dq=Fidel+Valdez+Ramos+1928&pg=PA209|autoro=Rex Bookstore, Inc.|isbn=9789712334498|editero=Google Books}}</ref> == Nobel-premiiziti == *[[Listo di Nobel-laureati pri fiziko|Fiziko]]: [[ *[[Listo di Nobel-laureati pri kemio|Kemio]]: [[ *[[Listo di Nobel-laureati pri fiziologio o medicino|Fiziologio o Medicino]]: [[ *[[Listo di Nobel-laureati pri literaturo|Literaturo]]: [[ *[[Listo di Nobel-laureati pri paco|Paco]]: [[ *[[Listo di Nobel-laureati pri ekonomiko|Ekonomiko]]: [[ == Referi == {{reflist}} [[Kategorio:Yari 2020a]] r5ead4vnnndfmbzbqospqxzfnyxz7o7 994306 994283 2022-08-05T10:51:54Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{21ma yarcento}} La yaro '''2022''' (MMXXII per Romala algarismi) esis ordinara yaro komenconta ye [[saturdio]] segun [[Gregoriala kalendario]]. Ol esas la 22ma yaro de la triesma yarmilo, la 22ma yaro de la 21ma yarcento, e la 3ma yaro de la [[yari 2020a]]. == Klimato ed ambiento* == En [[Brazilia]], somerala pluvegi en la stato [[Sao Paulo (stato)|Sao Paulo]] afektis 27 municipi en januaro, produktis 24 morti e 1546 familii perdis partale o totale lia domi.<ref>{{extera ligilo|titulo=Mortes pelas chuvas chegam a 24 em São Paulo|editero=Folha de S.Paulo|publikigita ye=31ma di januaro 2022|idiomo={{pt}}|url=https://www1.folha.uol.com.br/cotidiano/2022/01/bebe-morre-em-deslizamento-de-terra-em-itapevi-sp.shtml}}</ref> Ye la [[15ma di februaro]], 6-hora pluvego falis sur [[Petrópolis]], [[Rio de Janeiro (stato)|stato Rio de Janeiro]], [[Brazilia]], e produktis adminime 78 morti e 269 ter-glitadi.<ref name="Petropolis"/> De la 22ma di februaro til la 16ma di marto 2022, pluvegi frapis urbo Bukavu, [[Demokratial Republiko Kongo]], e produktis 16 morti. De mayo til julio, komencinta ye la 22ma di mayo, eventis pluvegi che stati [[Pernambuco]] ed [[Alagoas]], en [[Brazilia]]. En Pernambuco, li produktis 128 morti ed efektigis serioza domaji en 14 urbi, qui deklaris "urjanteso-stando".<ref>{{extera ligilo|titulo=Enchentes em Pernambuco: entenda, veja detalhes da tragédia e como ajudar|editero=Costa Norte |url=https://costanorte.com.br/variedades/enchentes-em-pernambuco-entenda-veja-detalhes-da-tragedia-e-como-ajudar-1.386693|publikigita ye=30ma di mayo 2022|idiomo={{pt}}}}</ref><ref>{{extera ligilo|titulo=Após resgate da última vítima de enchentes em Pernambuco, bombeiros e cães retornam a Fortaleza|editero=Diário do Nordeste|url=https://diariodonordeste.verdesmares.com.br/ceara/apos-resgate-da-ultima-vitima-de-enchentes-em-pernambuco-bombeiros-e-caes-retornam-a-fortaleza-1.3239948|publikigita ye =5ma di junio 2022|idiomo={{pt}}}}</ref> La statistiko por [[Alagoas]] esis 56 urbi en "urjanteso-stando", 6 morti, 1 desaparinto, e 66 plusa homi perdis komplete o mustis abandonar lia domi.<ref>{{extera ligilo|url=https://g1.globo.com/al/alagoas/noticia/2022/07/05/passa-de-64-mil-o-numero-de-desalojados-e-desabrigados-por-causa-das-chuvas-em-alagoas.ghtml|titulo=Passa de 66 mil o número de desalojados e desabrigados por causa das chuvas em Alagoas|editero=G1|publikigita ye=5ma di julio 2022|idiomo={{pt}}}}</ref> L'intensa varmego dum [[somero]] en [[Europa]] produktabis, til la 19ma di julio 2022, adminime {{formatnum:3600}} morti, temperaturala rekordi en multa landi, e grandega incendii.<ref>{{Extera ligilo |publikigita ye=2022-07-19 |titulo= Heatwave: Ferocious European heat heads north |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-62216159 |vidita ye=19ma di julio 2022 |editero=BBC News}}</ref> Ye la 19ma di julio en [[Skotia]], la temperaturi atingas 35°C, rekordo en la historio di la regiono. En [[London]], la temperaturi atingas 40°C ye la sama dio, e multa incendii eventas. La granda periodo di sikeso komencinta la yaro 2000 e la klimatala chanjo anticipis la fairego-sezono en la regiono, kompare 2020 e 2021. En [[Brazilia]], la sikeso dum vintrala monati (junio e julio) esis plu granda en 2022 kam olta di e 2020 e 2021, minacanta fonti qui provizas aqui a granda urbi, nome [[Sao Paulo (urbo)|Sao Paulo]]. Che stato [[Kalifornia]], [[Usa]] - qua havas [[Mediteranea klimato]] e subisas sikeso dum somera monati - til la 13ma di julio 2022 enrejistresis {{formatnum:4026}} incendii. Altralatere, en diversa stati este de [[Rokoza Monti]] - parti de [[Missouri]] ed [[Illinois]], [[Kentucky]], parti de [[Virginia]] e [[Westal Virginia]] e la valo di [[Las Vegas]] - violentoza tempesti, komencinta ye la 24ma di julio, efektigis granda destruktado. Til la 31ma di julio, l'inundadi en Kentucky produktabis 26 morti<ref>{{extera ligilo|titulo=Sobe para 26 o número de mortos em inundações no Kentucky (EUA)|url=https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2022/07/31/inundacoes-kentucky-eua-mortos.htm|editero=UOL|publikigita ye=31ma di julio 2022}}</ref> ed adminime 37 plusa homi desaparinta. == Eventi == * [[4ma di januaro]] - La 5 permananta membri di la [[Sekureso-Konsilistaro dil Unionita Nacioni]], en rara konsento, afirmas ke "ne povos vinkesor ula nukleara milito, ed ol nulatempe mustas eventar".<ref>{{Extera ligilo |publikigita ye=4ma di januaro 2022|titulo=‘No one can win a nuclear war’: Superpowers release rare joint statement| url=https://www.smh.com.au/world/europe/no-one-can-win-a-nuclear-war-superpowers-release-rare-joint-statement-20220104-p59lmf.html|editero=The Sydney Morning Herald|vidita ye=4ma di januaro 2022}}</ref> * [[5ma di januaro]] - Guvernerio di [[Kazakstan]] dekretas urjanteso-stando pro populala protesti. Chefministro [[Asqar Uzaqbaýulı Mamïn|Asqar Mamïn]] e tota ministraro renuncas, samatempe kam prezidanto [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]] removas [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]] de lua ofico kom chef-sekretario di la Konsilistaro pri Sekureso di Kazakstan.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.reuters.com/markets/commodities/kazakhstan-government-resigns-after-violent-protests-over-fuel-price-2022-01-05/|idiomo={{en}}|editero=Reuters|publikigita ye=5ma di januaro 2022|titulo=Kazakh protesters torch public buildings; emergency declared, Cabinet resigns|surnomo=Auyezov|nomo=Olzhas}}</ref> * [[7ma di januaro]] - La quanto di personi infektita da [[COVID-19]] en tota mondo superiras 300 milioni.<ref>{{Extera ligilo |publikigita ye=7ma di januaro 2022|titulo= Global Coronavirus Cases Top 300 Million| url=https://www.nytimes.com/live/2022/01/06/world/omicron-covid-vaccine-tests|editero=The New York Times|idiomo={{en}}}}</ref> * [[8ma di januaro]] - Che lago dil [[aquobarilo]] Furnas, en [[Minas Gerais]], [[Brazilia]], klifo krulas super 4 bateli transportanta turisti, e produktas 10 morti.<ref>{{Extera ligilo|url=https://cnnespanol.cnn.com/2022/01/09/tragedia-en-Brazilia-montana-rocosa-cae-sobre-tres-navi-y-mata-a-por-lo-menos-dos-personas/|titulo=Al menos 8 muertos y dos desaparecidos tras la caída de una porción de montaña rocosa contra varios barcos en Brasilpublikigita ye=8ma di januaro 2022|editero= CNN en Español}}</ref> * [[9ma di januaro]] - Che quartero [[Bronx]], [[New York]], [[Usa]], incendio en edifico produktas 19 morti e deceni di plusa homi vundita. * [[10ma di januaro]] - La Fakultato di Medicino dil Universitato di Maryland reportas pri l'unesma sucesoza transplanto [[kordio|kordiala]] de [[porko]] genetikale modifikita ad homo.<ref>{{Extera ligilo |publikigita ye=10 January 2022|titulo= University of Maryland School of Medicine Faculty Sciencists and Clinicians Perform Historic First Successful Transplant of Porcine Heart into Adult Human with End-Stage Heart Disease| url=https://www.umms.org/ummc/news/2022/first-successful-transplant-of-porcine-heart-into-adult-human-heart|editero=University of Maryland Medical Center|vidita ye=11ma di januaro 2022}}</ref><ref>{{Extera ligilo |publikigita ye=10ma di januaro 2022|titulo= Man gets genetically-modified pig heart in world-first transplant| url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-59944889|editero=BBC News}}</ref> * [[13ma di januaro]] - En [[Australia]], che urbo Onslow, enrejistresas la maxim varma [[temperaturo]] de la historio di la lando: 50,7 °C.<ref>{{Extera ligilo |surnomo=Hannam |nomo=Peter |titulo= Australia matches its hottest day on record as Western Australia town hits 50.7C |url=https://www.theguardian.com/australia-news/2022/jan/13/hottest-day-on-record-in-parts-of-western-australia-as-temperature-reaches-50c |editero=The Guardian |publikigita ye=13ma di januaro 2022}}</ref> * [[15ma di januaro]] - Submara [[volkano]] Hunga Tonga eruptas en [[Tonga]] ed efektigas [[ondego]] qua produktas materiala domaji en l'arkipelago.<ref>{{extera ligilo|titulo=Após tsunami em Tonga, EUA, Japão, Chile e Equador ficam em alerta |url= https://noticias.uol.com.br/internacional/ultimas-noticias/2022/01/15/erupcao-vulcao-tsunami-tonga.htm|publikigita ye=15ma di januaro 2022|editero=UOL|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[23ma di januaro]] - Eventas [[stato-stroko]] en [[Burkina Faso]]. Prezidanto [[Roch Marc Christian Kaboré]] revokesas ed arestesas.<ref>{{extera ligilo|titulo=Mutinous soldiers announce overthrow of Burkina Faso president|url=https://www.washingtonpost.com/world/2022/01/24/burkina-faso-coup/|editero=The Washington Post|publikigita ye=24ma di januaro 2022|idiomo={{en}}}}</ref> * 23ma di januaro - Tropikala sturmo ''Ana'' produktas 88 morti en [[Madagaskar]], [[Malawi]] e [[Mozambik]]. * [[28ma di februaro]] - La quanto di dozi di [[vacino|vacini]] aplikita kontre [[COVID-19]] en tota mondo superiras 10 miliardi. * [[30ma di januaro]] - Eventas legifantal elekti en [[Portugal]]. Partito Socialista unesmafoye obtenas la majoritato di la voti. * [[6ma di februaro]] - [[Abu Ibrahim al-Hashimi al-Qurashi]], chefo di [[Islamala Stato]] mortigesas da Usana trupi dum atako en [[Siria]]. * [[4ma di februaro]] til la [[20ma di februaro]] - Eventas [[Vintrala Olimpiala Ludi en Beijing, 2022|Vintrala Olimpiala Ludi]] en [[Beijing]], [[Popul-Republiko Chinia]]. * [[13ma di februaro]] - [[Frank-Walter Steinmeier]] rielektesas prezidanto di [[Germania]]. * [[15ma di februaro]] - Pluvego sur [[Petrópolis]], [[Brazilia]], produktas plu kam 100 morti, multa desaparinti,<ref name="Petrop2022">{{extera ligilo|dato=17ma di februaro 2022 |titulo=Petrópolis. Mais de 100 mortos e número de desaparecidos ainda por apurar. Situação "quase de guerra"|url=https://www.dn.pt/internacional/petropolis-mais-de-100-mortos-e-numero-de-desaparecidos-ainda-por-apurar-situacao-quase-de-guerra-14597136.html|editero=Diário de Notícias|idiomo={{pt}}}}</ref> e 269 ter-glitadi. Dum 6 hori la [[pluvo-quanto]] atingis 260 milimetri, plu kam la mezavalora quanto expektata por tota monato di februaro.<ref name="Petropolis">{{extera ligilo|idiomo={{pt}}|dato=16ma di februaro 2022|url=https://www.cnnbrasil.com.br/nacional/mortes-chuvas-em-petropolis/|titulo=Desastre provocado pelas fortes chuvas deixa 78 mortos em Petrópolis (RJ)|editero=CNN Brasil}}</ref> * [[21ma di februaro]] - Prezidanto [[Vladimir Vladimirovich Putin|Vladimir Putin]] de [[Rusia]] signatas dekreto agnoskanta la nedependo di [[Popul-Republiko Lugansk]] e [[Popul-Republiko Donetsk]]. * [[24ma di februaro]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Rusia komencas invadar Ukraina]].<ref>{{extera ligilo|url=https://www1.folha.uol.com.br/mundo/2022/02/putin-autoriza-operacao-militar-na-ucrania.shtml|titulo=Putin inicia guerra contra a Ucrânia; Kiev e Otan falam em invasão total|publikigita ye=24ma di februaro 2022|editero=UOL|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[2ma di marto]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Invado di Ukraina da Rusia]]: [[Rusia|Rusa]] trupi komencas siejar [[Zaporizhia]], ube jacas la maxim granda nukleara reaktoro di Europa.<ref>{{Extera ligilo|editero=El Mundo|titulo=Los rusos sitian la central nuclear de Zaporiyia|url=https://www.elmundo.es/internacional/2022/03/01/621e660ae4d4d8b7128b45b6.html|publikigita ye=2ma di marto 2022|idiomo={{es}}}}</ref> * [[7ma di marto]] - La quanto di mortinti pro [[COVID-19]] en tota mondo superiras 6 milion individui.<ref>{{Extera ligilo|url=https://edition.cnn.com/2022/03/07/health/global-covid-deaths-surpass-six-million/index.html|titulo=Global Covid-19 deaths surpass 6 million|editero=cnn.com |publikigita ye=7ma di marto 2022}}</ref> * [[9ma di marto]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Invado di Ukraina da Rusia]]: Chefi di stati di diversa landi kondamnas [[Rusia]] pos bombardo qua destruktas akush-hospitalo en [[Mariupol]].<ref>{{Extera ligilo|titulo=Children under rubble, says Zelensky, as Russia bombs hospital|url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-europe-60657155|editero=bbc.co.uk|publikigita ye=9ma di marto 2022|idiomo={{en}}}}</ref> * 9ma di marto - Ciencisti anuncas ke li deskovris en [[Antarktika]] la restaji dil navo ''Endurance'', komandita dal explorero [[Ernest Shackleton]], qua sinkabis en 1915.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-60662541|titulo= Endurance: Shackleton's lost ship is found in Antarctic|vidita ye=9ma di marto 2022|publikigita ye=9 March 2022|editero=BBC News|idiomo={{en}}}}</ref> * [[21ma di marto]] - Aviono [[Boeing 737]] de kompanio ''China Eastern Airlines'' iranta de [[Kunming]] a [[Guangzhou]] falas che montoza regiono Guangxi. Omna ek la 123 pasajeri e 9 kruani mortas.<ref>{{extera ligilo|url=https://g1.globo.com/mundo/noticia/2022/03/21/aviao-com-133-passageiros-sofre-acidente-na-china.ghtml|titulo=Avião com 132 pessoas a bordo cai na China; veja vídeo|editero=G1|publikigita ye=21ma di marto 2022}}</ref> * [[11ma di aprilo]] - [[Shehbaz Sharif]], chefo dil opozantaro en la parlamento di [[Pakistan]], elektesas chefministro di la lando, pos ke [[Imran Khan]] recevis voto di desfido du dii ante. * [[14ma di aprilo]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Invado di Ukraina da Rusia]]: Rusa navo ''Moskva'' sinkesas da [[Ukraina]]na mar-armeo. * [[20ma di aprilo]] - Pro l'invado di [[Ukraina]] da [[Rusia]], Rusa e [[Bielorusia|Bielorusa]] tenisisti exkluzesas pri partoprenar teniso-konkurso di Wimbledon. * [[24ma di aprilo]] - [[Emmanuel Macron]] vinkas la duesma balotado di prezidantal elekto, kontre [[Marine Le Pen]]. * [[27ma di aprilo]] - [[Centrafrika]] komencas aceptar ''[[bitcoin]]'' kom legala pekunio, divenanta la duesma lando en la mondo qua facas to oficale. * [[9ma di mayo]] - [[Mahinda Rajapaksa]], chefa ministro di [[Sri-Lanka]], renuncas pos intensa populala protesti. * [[12ma di mayo]] - Cientisti montras imajo di [[nigra truo]] ''Sagittarius A*'', existanta an la centro di [[Lakto-Voyo]]. * [[13ma di mayo]] - [[Mohamed bin Zayed Al Nahyan]] elektesas prezidanto dil [[Unionita Araba Emirii]] 1 dio pos la morto dil antea prezidanto [[Khalifa bin Zayed Al Nahyan]]. * [[14ma di mayo]] - [[Invado di Ukraina da Rusia (2022)|Invado di Ukraina da Rusia]]: Rusa trupi retretas de [[Harkiv]]. * [[24ma di mayo]] - En Uvalde, [[Texas]], [[Usa]], eventas pafado en primara skolo qua produktas 21 morti, di qui 19 esis pueri.<ref>{{Extera ligilo|url=https://g1.globo.com/mundo/noticia/2022/05/24/tiroteio-em-escola-no-texas.ghtml|titulo=19 crianças e professora são assassinadas a tiros em escola nos EUA|vidita ye=26ma di mayo 2022|editero=G1|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[5ma di junio]] - En [[Owo]], [[Nigeria]], adminime 50 personi mortigesas en du ataki per bombi e pafado. * [[13ma di junio]] - En [[Delhi]], [[India]], [[kurta cirkuito]] efektigas fairo en 4-etaja edifico, produktanta 27 morti, 40 vunditi e 29 desaparinti.<ref name="I">{{Extera ligilo |publikigita ye=14ma di mayo 2022|titulo= Police arrest 2 after building fire kills 27 in New Delhi |url=https://www.independent.co.uk/news/police-ap-new-delhi-indian-narendra-modi-b2078929.html |editero=The Independent |idiomo={{en}}}}</ref> * [[14ma di junio]] - [[Kanada]] e [[Dania]] paktas pri dividar inter li la teritorio dil insuleto Hans, jacanta inter insulo Ellesmere, en Kanada, e [[Grenlando]]. * [[19ma di junio]] - En [[Kolumbia]], [[Gustavo Petro]] vinkas la duesma balotado di prezidantal elekti, e divenas l'unesma sinistrano elektita prezidanto di la lando. * [[22ma di junio]] - [[Ter-tremo]] kun forteso 6.2 che [[skalo di Richter]] frapas la frontiero inter [[Afganistan]] e [[Pakistan]], e produktas adminime 1000 morti e 1500 plusa homi vundita.<ref name="WP1">{{Extera ligilo |surnomo=Faizi |nomo=Fazel Rahman|editero=The Washington Post |url=https://www.washingtonpost.com/world/afghanistan-earthquake-kills-at-least-155-people/2022/06/22/9c555e1c-f1ea-11ec-ac16-8fbf7194cd78_story.html|publikigita ye=22ma di junio 2022 |titulo=News agency: 1,000 dead, 1,500 injured in Afghan quake |idiomo={{en}}}}</ref> * [[24ma di junio]] - Polical agado che povra quartero ''Vila Cruzeiro'', norde del [[Rio de Janeiro (urbo)|Rio de Janeiro]] rezultas 23 morti.<ref>{{extera ligilo|url=https://www.dw.com/pt-br/opera%C3%A7%C3%A3o-policial-na-vila-cruzeiro-%C3%A9-a-2%C2%AA-mais-letal-da-hist%C3%B3ria-do-rio/a-61933910|titulo=Ação na Vila Cruzeiro é a 2ª mais letal da história do Rio|editero=DW|idiomo={{pt}}|publikigita ye=27ma di mayo 2022}}</ref> * [[26ma di junio]] - Landi de [[G7]] renkontras en Germania por diskutar sancioni kontre [[Rusia]] pro l'invado di Ukraina. Li decidas proskriptar importaco di Rusa [[oro]]. * [[1ma di julio]] - [[Yair Lapid]] sucedas [[Naftali Bennett]] kom chefministro di [[Israel]]. * [[7ma di julio]] - [[Unionita Rejio|Britaniana]] chefministro [[Boris Johnson]] renuncas, pos serio di renunci di altra membri di lua ministraro.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.com/news/uk-politics-62064789|titulo= Boris Johnson to resign as Conservative leader|publikigita ye=7ma di julio 2022|editero=BBC}}</ref> * [[8ma di julio]] - [[Shinzo Abe]], ex-chefministro di [[Japonia]], asasinesas per pafo dum diskursado en [[Nara]]. * [[11ma di julio]] - Unesma imaji veninta de [[kosmala teleskopo James Webb|kosmala teleskopo ''James Webb'']] montresas publike. Li montras [[galaxio]] nomizita '' SMACS 0723''. * [[12ma di julio]] - [[Europana Uniono]] anuncas ke [[Kroatia]] adoptos [[Euro]] kom monetaro en 2023. * [[15ma di julio]] - En [[Sri-Lanka]], prezidanto [[Gotabaya Rajapaksa]] renuncas, pos protesti kontre ekonomiala krizo. Chefa ministro [[Ranil Wickremesinghe]] indikesas provizore kom prezidanto. * [[18ma di julio]] - En [[India]] eventas prezidantal elekti, e [[Draupadi Murmu]] divenas la duesma [[muliero]] elektita por la prezidanteso en la lando. * [[24ma di julio]] - En [[Kyushu]], [[Japonia]], [[volkano]] Sakurajima eruptas, e du urbeti vicine ol evakuesas.<ref>{{extera ligilo|titulo= Volcanic eruption in Japan forces evacuations in 2 towns|url=https://phys.org/news/2022-07-japan-sakurajima-volcano-erupts-triggering.html |editero=Phys.org|publikigita ye =25ma di julio 2022}}</ref> * [[25ma di julio]] - [[Papo Franciskus]] voyajas a [[Kanada]], ube ilu pregas pardono por pasinta abuzi da katolik-eklezio kontre aborijeni. * [[7ma di agosto]] - [[Gustavo Petro]] asumos la prezidanteso di [[Kolumbia]], en sucedo ad [[Iván Duque Márquez]]. * [[21ma di novembro]] til la [[18ma di decembro]] - [[Mondala Kupo di Futbalo]] eventos en [[Katar]]. == Naski == == Morti == [[Arkivo:Richard Leakey (headshot).jpg|130px|thumb|[[Richard Leakey]]]] * [[2ma di januaro]] - [[Richard Leakey]], Keniana paleontologiisto (n. 1944)<ref>[https://www.president.go.ke/2022/01/02/message-of-condolence-from-h-e-hon-uhuru-kenyatta-following-the-death-of-former-head-of-public-service-dr-richard-leakey/ Message of Condolence from H.E Hon. Uhuru Kenyatta following the death of former Head of Public Service Dr Richard Leakey]</ref> * [[3ma di januaro]] - [[Viktor Saneyev]], Rusa-Sovietiana atleto, Olimpiala championo (n. 1945)<ref>{{citez jurnalo od edituro|titulo=Georgian Three-Time Olympic Champion Viktor Saneyev Passes Away|url=https://georgianjournal.ge/sports/37643-georgian-three-time-olympic-champion-viktor-saneyev-passes-away.html|publikigita ye=3ma di januaro 2022|editero=Georgian Journal|idiomo={{en}}}}</ref> * [[5ma di januaro]] - [[Mircea Stoenescu]], Rumaniana futbalisto (n. 1943)<ref>{{citez jurnalo od edituro|titulo=Mircea Stoenescu|url=https://www.gsp.ro/fotbal/liga-1/mircea-stoenescu-se-simte-umilit-de-actualii-jucatori-si-conducatori-ai-ciinilor-noi-am-scris-istoria-frumoasa-a-clubului-cu-voi-mi-e-rusine-442735.html|publikigita ye=5ma di januaro 2022|editero=Romanian Journal|idiomo={{en}}}}</ref> * [[6ma di januaro]] - [[Sidney Poitier]], Bahaman-Usana cinem-aktoro (n. 1927)<ref>[https://www.irishmirror.ie/showbiz/celebrity-news/breaking-sir-sidney-poitier-dead-25884555.amp Sir Sidney Poitier dead: Oscar-winning Hollywood star tragically dies as tributes pour in]</ref> * 6ma di januaro - [[Peter Peter Bogdanovich]], Usana filmifisto (n. 1939) * [[9ma di januaro]] - [[Toshiki Kaifu]], chefministro di Japonia (n. 1931)<ref>{{extera ligilo|titulo=Ex-Japan PM Kaifu dies at 91|url=https://mainichi.jp/english/articles/20220114/p2g/00m/0na/020000c}}</ref> * 9ma di januaro - [[Bob Saget]], Usan aktoro e komediisto (n. 1956)<ref>{{Extera ligilo|titulo= Muere Bob Saget, estrella de la famosa serie "Full House"|url=https://www.eluniversal.com.mx/espectaculos/farandula/muere-bob-saget-estrella-de-la-famosa-serie-full-house |publikigita ye=9ma di januaro 2022|editero=El Universal|idiomo={{es}}}}</ref> [[Arkivo:Ambassador Bob Dewar with Ernest Shonekan (3509232597) (headshot).jpg|thumb|130px|[[Ernest Shonekan]]]] * [[11ma di januaro]] - [[Ernest Shonekan]], prezidanto di Nigeria (n. 1942)<ref>{{Extera ligilo|url=https://thestreetjournal.org/former-nigerian-leader-ernest-shonekan-dies-at-85/|titulo= Former Nigerian leader Ernest Shonekan dies at 85|autoro=Jenny Ese Obukohwo|publikigita ye=11ma di januaro 2022|idiomo={{en}}|editero=The Streetjournal}}</ref> * [[16ma di januaro]] - [[Ibrahim Boubacar Keïta]], chefa ministro e prezidanto di Mali (n. 1945)<ref>[https://www.reuters.com/world/africa/malis-ousted-president-ibrahim-boubacar-keita-has-died-says-former-justice-2022-01-16/ Mali's ousted president Ibrahim Boubacar Keita dies, former minister says]</ref> * [[20ma di januaro]] - [[Elza Soares]], Braziliana kantistino (n. 1930) * 20ma di januaro - [[Meat Loaf]], Usana kantisto (n. 1947) * [[23ma di januaro]] - [[Thierry Mugler]], Franca modisto (n. 1948) * 23ma di januaro - [[Keto Losaberidze]], Gruziana-Sovietiana arkpafistino (n. 1949) * [[2ma di februaro]] - [[Monica Vitti]], Italian aktorino (n. 1931)<ref>{{Extera ligilo|titulo=È morta Monica Vitti, talento smisurato del cinema italiano|url=https://www.repubblica.it/spettacoli/cinema/2022/02/02/news/monica_vitti-249574730/|publikigita ye=2ma di februaro 2022 |editero=la Repubblica|vidita ye=7ma di februaro 2022}}</ref> * [[3ma di februaro]] - [[Abu Ibrahim al-Hashimi al-Qurashi]], 2ma kalifo de [[Islamana Stato]] (n. 1976)<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-60246129|titulo= Islamic State leader Abu Ibrahim al-Qurayshi killed in Syria, US says|publikigita ye=4ma di februaro 2022|vidita ye=7ma di februaro 2022|editero=Bbc.com}}</ref> [[Arkivo:Christos_Sartzetakis_(1989)_(headshot).jpg|thumb|130px|[[Kristos Sartzetakis]]]] * 3ma di februaro - [[Kristos Sartzetakis]], 4ma prezidanto di Grekia (n. 1929)<ref>{{Extera ligilo|titulo=Former president Christos Sartzetakis dead at 92 &#124; eKathimerini.com|url=https://www.ekathimerini.com/society/1176800/former-resident-christos-sartzetakis-dead-at-93/|editero=Ekathimerini.com|vidita ye=7ma di februaro 2022}}</ref> * [[8ma di februaro]] - [[Luc Montagnier]], Franca virologiisto, Nobel-laureato (n. 1932)<ref>{{extera ligilo|titulo=Luc Montagnier, codécouvreur du virus du sida et Prix Nobel de médecine en 2008, est mort|url=https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2022/02/10/luc-montagnier-codecouvreur-du-virus-du-sida-et-prix-nobel-de-medecine-en-2008-est-mort_6113151_3382.html|idiomo={{fr}}}}</ref> * [[10ma di februaro]] - [[Manuel Esquivel]], chefministro di Belize (n. 1940)<ref>[https://www.breakingbelizenews.com/2022/02/10/former-prime-minister-right-honourable-sir-manuel-esquivel-passes/ Former Prime Minister Right Honourable Sir Manuel Esquivel passes]</ref> * [[16ma di februaro]] - [[Amos Sawyer]], provizora prezidanto di Liberia (n. 1945) * [[20ma di februaro]] - [[Oleksandr Sydorenko]], Ukrainana natisto, Olimpiala championo (n. 1960) * [[28ma di februaro]] - [[Abuzed Omar Dorda]], prezidanto di Libia (n. 1944)<ref>{{Extera ligilo |surnomo=الوسط |nomo=بوابة |idiomo={{ar}}|titulo= وفاة أبوزيد دوردة في القاهرة عن عمر ناهز 78 عاما |url=http://alwasat.ly/news/libya/350812 |vidita ye=28ma di februaro 2022 |editero=Alwasat News }}</ref> [[Arkivo:Pride of Performance Award by President of Pakistan (headshot).jpg|thumb|130px|<small>[[Muhammad Rafiq Tarar]]</small>]] [[Arkivo:FoosLollBerlin190917-21_(cropped).jpg|thumb|130px|[[Taylor Hawkins]]]] * [[7ma di marto]] - [[Muhammad Rafiq Tarar]], prezidanto di Pakistan (n. 1929)<ref>[https://en.dailypakistan.com.pk/07-Mar-2022/former-pakistan-president-rafiq-tarar-passes-away Former Pakistan president Rafiq Tarar passes away]</ref> * [[11ma di marto]] - [[Rupiah Banda]], prezidanto di Zambia (n. 1937)<ref>{{extera ligilo|url= https://www.reuters.com/world/africa/zambias-former-president-rupiah-banda-dies-aged-85-2022-03-11/ |titulo=Zambia's former president Rupiah Banda dies aged 85}}</ref> * [[12ma di marto]] - [[Karl Offmann]], prezidanto di Maurico (n. 1940)<ref>{{extera ligilo|url=https://mbcradio.tv/article/karl-offmann-n%E2%80%99est-plus |titulo=Karl Offmann n’est plus.|idiomo={{fr}}}}</ref> * [[13ma di marto]] - [[William Hurt]], Usan aktoro (n. 1950)<ref>{{extera ligilo|titulo=William Hurt Dies: Oscar-Winning Actor Was 71|url=https://deadline.com/2022/03/william-hurt-dies-oscar-winning-actor-was-71-1234977307/}}</ref> * [[19ma di marto]] - [[Shahabuddin Ahmed]], prezidanto di Bangladesh (n. 1930)<ref>[https://www.tbsnews.net/bangladesh/obituary/former-president-shahabuddin-passes-away-387382 Former president Shahabuddin passes away]</ref> * [[21ma di marto]] - [[Soumeylou Boubèye Maïga]], chefministro di Mali (n. 1954) * [[25ma di marto]] - [[Taylor Hawkins]], Usana kantisto (n. 1972) * [[27ma di marto]] - [[Ayaz Mutalibov]], prezidanto di Azerbaijan (n. 1938) * [[31ma di marto]] - [[Georgi Atanasov]], chefministro di Bulgaria (n. 1933) * [[3ma di aprilo]] - [[Lygia Fagundes Telles]], Braziliana skriptistino (n. 1918)<ref>{{extera ligilo|url=https://g1.globo.com/sp/sao-paulo/noticia/2022/04/03/escritora-lygia-fagundes-telles-morre-aos-98-anos.ghtml |titulo=Escritora Lygia Fagundes Telles morre aos 98 anos em SP|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[4ma di aprilo]] - [[Django Sissoko]], chefministro di Mali (n. 1948) * [[5ma di aprilo]] - [[Sidney Altman]], Kanadan-Usana ciencisto, Nobel-laureato (n. 1939)<ref>[https://news.yale.edu/2022/04/06/sidney-altman-pathbreaking-scientist Sidney Altman, pathbreaking scientist]</ref> * [[7ma di aprilo]] - [[Dušan Čkrebić]], chefministro e prezidanto di Serbia (n. 1927) * [[9ma di aprilo]] - [[Jack Higgins]], Angla skriptisto (n. 1929) * [[13ma di aprilo]] - [[Freddy Rincón]], Kolumbiana futbalisto (n. 1966)<ref>{{extera ligilo|url=https://ge.globo.com/futebol/futebol-internacional/noticia/2022/04/14/idolo-colombiano-freddy-rincon-morre-aos-55-anos.ghtml|titulo=Ídolo colombiano Freddy Rincón morre aos 55 anos|idiomo={{pt}}}}</ref> * [[21ma di aprilo]] - [[Mwai Kibaki]], prezidanto di Kenia (n. 1931)<ref>{{Extera ligilo |titulo= Ex-President Mwai Kibaki dies, Uhuru announces |surnomo=Mwangi |nomo=Denis |editero=Pulselive Kenya |publikigita ye=22ma di aprilo 2022 |vidita ye=22ma di aprilo 2022 |url= https://www.pulselive.co.ke/news/local/ex-president-mwai-kibaki-dies-uhuru-announces/kwn0wsm}}</ref> * 21ma di aprilo - [[Jacques Perrin]], Franc aktoro e filmifisto (n. 1941) [[Arkivo:Leonid_Kravchuk.jpg|thumb|130px|[[Leonid Kravchuk]]]] * [[10ma di mayo]] - [[Leonid Kravchuk]], prezidanto di Ukraina (n. 1934)<ref>{{Extera ligilo|url=https://ukranews.com/en/amp/news/856037-leonid-kravchuk-died-first-president-of-ukraine-passed-away-at-age-of-88|titulo=Leonid Kravchuk Died. First President Of Ukraine Passed Away At Age Of 88|idiomo={{en}}}}</ref> * [[13ma di mayo]] - [[Khalifa bin Zayed Al Nahyan]], prezidanto di Unionita Araba Emirati (n. 1948)<ref>{{Extera ligilo |surnomo=Turak |nomo=Natasha |url=https://www.cnbc.com/2022/05/13/uae-president-sheikh-khalifa-bin-zayed-has-died.html |publikigita ye=13ma di mayo 2022 |titulo=UAE President Sheikh Khalifa bin Zayed has died at age 73 |vidita ye=13ma di mayo 2022|editero=CNBC|idiomo={{en}}}}</ref> * 13ma di mayo - [[Ben Roy Mottelson]], Usana-Daniana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1926) * [[17ma di mayo]] - [[Vangelis]], Greka kompozisto e muzikisto (n. 1943) * [[26ma di mayo]] - [[Ciriaco De Mita]], prezidanto di Italia (n. 1928) * 26ma di mayo - [[Ray Liotta]], Usan aktoro (n. 1954)<ref>{{Extera ligilo|nomo=Mike Fleming Jr,Erik Pedersen |publikigita ye=26ma di mayo 2022|titulo=Ray Liotta Dies: 'Goodfellas' Star & 'Field Of Dreams' Actor Was 67 |url=https://deadline.com/2022/05/ray-liotta-dies-67-goodfellas-1235033521/ |vidita ye=26ma di mayo 2022|editero=Deadline |idiomo={{en}}}}</ref> * [[28ma di mayo]] - [[Evaristo Carvalho]], chefministro e prezidanto di San-Tome e Principe (n. 1941) * 28ma di mayo - [[Bujar Nishani]], prezidanto di Albania (n. 1966)<ref>[https://english.a2news.com/2022/05/28/former-albanian-president-bujar-nishani-passed-away-at-55/ Former Albanian President, Bujar Nishani, passed away at 55]</ref> [[Arkivo:Milton Gonçalves 26 PMB cropped.jpg|thumb|130px|[[Milton Gonçalves]]]] * [[30ma di mayo]] - [[Milton Gonçalves]], Brazilian aktoro (n. 1933) * 30ma di mayo - [[Boris Pahor]], Sloveniana skriptisto (n. 1913)<ref>[https://english.sta.si/3043276/boris-pahor-trieste-based-slovenian-writer-dies Boris Pahor, Trieste-based Slovenian writer, dies]</ref> * [[21ma di junio]] - [[Dragan Tomić]], provizora prezidanto di Serbia (n. 1936) * [[22ma di junio]] - [[Jüri Tarmak]], Estoniana-Sovietiana atleto (n. 1946) * [[3ma di julio]] - [[Robert Curl]], Usana ciencisto, Nobel-laureato (n. 1933)<ref>[https://www.chemistryworld.com/news/chemistry-nobel-laureate-robert-curl-dies-at-88/4015908.article Chemistry Nobel laureate Robert Curl dies at 88]</ref> * [[6ma di julio]] - [[James Caan]], American actor (n. 1940)<ref>[https://www.thewrap.com/james-caan-godfather-and-thief-actor-dies-at-82/ James Caan, ‘Godfather’ and ‘Thief’ Actor, Dies at 82]</ref> * [[7ma di julio]] - [[Jacob Nena]], prezidanto di Mikronezia (n. 1941)<ref>[https://fsmembassy.fm/in-memoriam-the-honorable-jacob-nena/ In Memoriam: The Honorable Jacob Nena]</ref> * [[8ma di julio]] - [[Shinzo Abe]], chefministro di Japonia (n. 1954)<ref>{{extera ligilo|titulo=Former Prime Minister Shinzo Abe dies after being shot in Nara|url=https://www.japantimes.co.jp/news/2022/07/08/national/shinzo-abe-dead-nara-shooting/|publikigita ye=8ma di julio 2022}}</ref> * 8ma di julio - [[José Eduardo dos Santos]], prezidanto di Angola (n. 1942)<ref>[https://www.reuters.com/world/africa/angolas-former-president-dos-santos-dies-79-2022-07-08/ Angola's former president dos Santos dies at 79]</ref> * 8ma di julio - [[Luis Echeverría Álvarez]], prezidanto di Mexikia (n. 1922)<ref>[https://www.elfinanciero.com.mx/nacional/2022/07/09/fallece-luis-echeverria-alvarez-presidente-de-mexico-de-1970-a-1976/ Fallece Luis Echeverría Álvarez, presidente de México de 1970 a 1976] {{es}}</ref> * [[14ma di julio]] - [[Francisco Morales Bermúdez]], chefa ministro e prezidanto di Peru (n. 1921)<ref>{{extera ligilo|titulo=Francisco Morales Bermúdez falleció a los 100 años|url=https://elcomercio.pe/politica/francisco-morales-bermudez-fallecio-a-los-100-anos-noticia |editero=El Comercio|idiomo={{es}}|publikigita ye=15ma di julio 2022}}</ref> [[Arkivo:Museum_Ludwig_-_Pressekonferenz_-_Claes_Oldenburg-3942.jpg|thumb|130px|[[Claes Oldenburg]]]] * [[18ma di julio]] - [[Claes Oldenburg]], Sueda-Usana skultisto (n. 1929) * [[25ma di julio]] - [[David Trimble]], Nord-Irlandana politikisto, Nobel-laureato (n. 1944)<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/uk-northern-ireland-62299285/ David Trimble: Former Northern Ireland first minister and UUP leader dies]</ref> * [[31ma di julio]] - [[Fidel Valdez Ramos]], prezidanto di Filipini (n. 1928)<ref>{{Citez jurnalo od edituro‎|titulo=Philippine History Module-based Learning I' 2002 Ed.|url=https://books.google.com/books?id=ITLRpPrrcykC&dq=Fidel+Valdez+Ramos+1928&pg=PA209|autoro=Rex Bookstore, Inc.|isbn=9789712334498|editero=Google Books}}</ref> == Nobel-premiiziti == *[[Listo di Nobel-laureati pri fiziko|Fiziko]]: [[ *[[Listo di Nobel-laureati pri kemio|Kemio]]: [[ *[[Listo di Nobel-laureati pri fiziologio o medicino|Fiziologio o Medicino]]: [[ *[[Listo di Nobel-laureati pri literaturo|Literaturo]]: [[ *[[Listo di Nobel-laureati pri paco|Paco]]: [[ *[[Listo di Nobel-laureati pri ekonomiko|Ekonomiko]]: [[ == Referi == {{reflist}} [[Kategorio:Yari 2020a]] jseyxj72qdtkzrkitrxzhq5tpbfvd4o 0 48423 994284 992909 2022-08-04T15:29:27Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Politikisto |Nomo= Imangali Nurgaliuly Tasmagambetov |Imajo= [[Arkivo:Imangali_Tasmagambetov_(2015-04-16).jpg|180px]] |Politikala_titulo= Chefministro |Shablono_lando= {{KAZ}} |Guvernisteso= de la [[28ma di januaro]] [[2002]] til la [[13ma di junio]] [[2003]] |Precedanto1 = [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]] |Sucedanto1 = [[Daniyal Akhmetov]] |Naskodio = [[9ma di decembro]] [[1956]] |Nask-urbo = Novobogat, [[Republiko Socialista Sovietiana Kazakstan|RSS Kazakstan]] |Spozo= Beklaullaeva Klara Daulymovna |Profesiono= politikisto |Partiso= ''Nur Otan'' }} '''Imangali Nurgaliuly Tasmagambetov''' (n. ye la [[9ma di decembro]] [[1956]]) esis [[chefministro]] di [[Kazakstan]] de 2002 til 2003. {{Tabelo di sucedo | Precedanto= [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]] | Nomo di listo= Listo pri chefministri di Kazakstan | Titulo di listo= Chefministro di Kazakstan | Komenco= [[2002]] | Fino= [[2003]] | Sucedanto= [[Daniyal Akhmetov]] }} {{DEFAULTSORT:Tasmagambetov, Imangali}} [[Kategorio:Chefministri di Kazakstan]] p1aayd1zdk0ykqufdf7e4hwym828uiu 0 50662 994307 968397 2022-08-05T10:52:26Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Politikisto |Nomo = Bakhytzhan Abdiruly Sagintayev |Imajo = |Politikala_titulo = Chefministro |Shablono_lando= {{KAZ}} |Guvernisteso= de la [[8ma di septembro]] [[2016]] til la [[21ma di februaro]] [[2019]] |Precedanto1= [[Karim Masimov]] |Sucedanto1= [[Asqar Uzaqbaýulı Mamïn|Asqar Mamïn]] |Naskodio = [[13ma di oktobro]] [[1963]] |Nask-urbo= Usharal, [[Kazakstan]] |Mort-dio = |Mort-urbo = |Spozo= Galiya Karatayevna Sagintayeva |Profesiono= politikisto |Partiso= ''Nur Otan'' }} '''Bakhytzhan Abdiruly Sagintayev''', politikisto n. ye la [[13ma di oktobro]] [[1963]], esis [[chefministro]] di [[Kazakstan]] de 2016 til 2019. {{Tabelo di sucedo | Precedanto = [[Karim Masimov]] | Nomo di listo = Listo pri chefministri di Kazakstan | Titulo di listo = Chefministro di Kazakstan | Komenco = [[2016]] | Fino = [[2019]] | Sucedanto = [[Asqar Uzaqbaýulı Mamïn|Asqar Mamïn]]}} {{DEFAULTSORT:Sagintayev, Bakhytzhan}} [[Kategorio:Chefministri di Kazakstan]] sufgjksio1zvnpdahy2mnb18od9r6zu 994309 994307 2022-08-05T10:55:14Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Politikisto |Nomo = Baqıtjan Äbdirulı Sağıntayev |Imajo = |Politikala_titulo = Chefministro |Shablono_lando= {{KAZ}} |Guvernisteso= de la [[8ma di septembro]] [[2016]] til la [[21ma di februaro]] [[2019]] |Precedanto1= [[Karim Masimov]] |Sucedanto1= [[Asqar Uzaqbaýulı Mamïn|Asqar Mamïn]] |Naskodio = [[13ma di oktobro]] [[1963]] |Nask-urbo= Usharal, [[Kazakstan]] |Mort-dio = |Mort-urbo = |Spozo= Galiya Karatayevna Sagintayeva |Profesiono= politikisto |Partiso= ''Nur Otan'' }} '''Baqıtjan Äbdirulı Sağıntayev''', politikisto n. ye la [[13ma di oktobro]] [[1963]], esis [[chefministro]] di [[Kazakstan]] de 2016 til 2019. {{Tabelo di sucedo | Precedanto = [[Karim Masimov]] | Nomo di listo = Listo pri chefministri di Kazakstan | Titulo di listo = Chefministro di Kazakstan | Komenco = [[2016]] | Fino = [[2019]] | Sucedanto = [[Asqar Uzaqbaýulı Mamïn|Asqar Mamïn]]}} {{DEFAULTSORT:Sağıntayev, Baqıtjan Äbdirulı}} [[Kategorio:Chefministri di Kazakstan]] 92iyuvzlzu7kmqits5nhjqzcd9nn1fg 994310 994309 2022-08-05T10:55:25Z ThWiki1910 31363 ThWiki1910 movis la pagino [[Bakhytzhan Sagintayev]] a [[Baqıtjan Äbdirulı Sağıntayev]]: .. wikitext text/x-wiki {{Politikisto |Nomo = Baqıtjan Äbdirulı Sağıntayev |Imajo = |Politikala_titulo = Chefministro |Shablono_lando= {{KAZ}} |Guvernisteso= de la [[8ma di septembro]] [[2016]] til la [[21ma di februaro]] [[2019]] |Precedanto1= [[Karim Masimov]] |Sucedanto1= [[Asqar Uzaqbaýulı Mamïn|Asqar Mamïn]] |Naskodio = [[13ma di oktobro]] [[1963]] |Nask-urbo= Usharal, [[Kazakstan]] |Mort-dio = |Mort-urbo = |Spozo= Galiya Karatayevna Sagintayeva |Profesiono= politikisto |Partiso= ''Nur Otan'' }} '''Baqıtjan Äbdirulı Sağıntayev''', politikisto n. ye la [[13ma di oktobro]] [[1963]], esis [[chefministro]] di [[Kazakstan]] de 2016 til 2019. {{Tabelo di sucedo | Precedanto = [[Karim Masimov]] | Nomo di listo = Listo pri chefministri di Kazakstan | Titulo di listo = Chefministro di Kazakstan | Komenco = [[2016]] | Fino = [[2019]] | Sucedanto = [[Asqar Uzaqbaýulı Mamïn|Asqar Mamïn]]}} {{DEFAULTSORT:Sağıntayev, Baqıtjan Äbdirulı}} [[Kategorio:Chefministri di Kazakstan]] 92iyuvzlzu7kmqits5nhjqzcd9nn1fg 994325 994310 2022-08-05T11:08:17Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Politikisto |Nomo = Baqıtjan Äbdirulı Sağıntayev |Imajo = |Politikala_titulo = Chefministro |Shablono_lando= {{KAZ}} |Guvernisteso= de la [[8ma di septembro]] [[2016]] til la [[21ma di februaro]] [[2019]] |Precedanto1= [[Kärim Qajımqanulı Mäsimov|Kärim Mäsimov]] |Sucedanto1= [[Asqar Uzaqbaýulı Mamïn|Asqar Mamïn]] |Naskodio = [[13ma di oktobro]] [[1963]] |Nask-urbo= Usharal, [[Kazakstan]] |Mort-dio = |Mort-urbo = |Spozo= Galiya Karatayevna Sagintayeva |Profesiono= politikisto |Partiso= ''Nur Otan'' }} '''Baqıtjan Äbdirulı Sağıntayev''', politikisto n. ye la [[13ma di oktobro]] [[1963]], esis [[chefministro]] di [[Kazakstan]] de 2016 til 2019. {{Tabelo di sucedo | Precedanto = [[Kärim Qajımqanulı Mäsimov|Kärim Mäsimov]] | Nomo di listo = Listo pri chefministri di Kazakstan | Titulo di listo = Chefministro di Kazakstan | Komenco = [[2016]] | Fino = [[2019]] | Sucedanto = [[Asqar Uzaqbaýulı Mamïn|Asqar Mamïn]]}} {{DEFAULTSORT:Sağıntayev, Baqıtjan Äbdirulı}} [[Kategorio:Chefministri di Kazakstan]] h4rpuhzp4tf3ijqmnnjpdg7jd652oof 0 51538 994298 991167 2022-08-05T10:18:18Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Politikisto |Nomo = Askar Uzakbaiuly Mamin |Imajo = [[Arkivo:Askar_Mamin_(2020-01-31).jpg|180px]] |Politikala_titulo = Chefministro |Shablono_lando= {{KAZ}} |Guvernisteso= de la [[21ma di februaro]] [[2019]] til la [[5ma di januaro]] [[2022]] |Precedanto1= [[Bakhytzhan Sagintayev]] |Sucedanto1 = [[Älïxan Asxanulı Smaýılov|Älïxan Smaýılov]] |Naskodio = [[23ma di oktobro]] [[1965]] |Nask-urbo= Tselinograd, (nuna [[Nur-Sultan]]), [[Kazakstan]] |Mort-dio = |Mort-urbo = |Spozo= Altynai Mamina |Profesiono= ekonomikisto e politikisto |Partiso= ''Nur Otan'' }} '''Askar Uzakbaiuly Mamin''', ekonomikisto e politikisto n. ye la [[23ma di oktobro]] [[1965]], esis [[chefministro]] di [[Kazakstan]] de [[2019]] til [[2022]]. {{Tabelo di sucedo | Precedanto = [[Bakhytzhan Sagintayev]] | Nomo di listo = Listo pri chefministri di Kazakstan | Titulo di listo = Chefministro di Kazakstan | Komenco = [[2019]] | Fino = [[2022]] | Sucedanto = [[Älïxan Asxanulı Smaýılov|Älïxan Smaýılov]]}} {{DEFAULTSORT:Mamin, Askar Uzakbaiuly}} [[Kategorio:Chefministri di Kazakstan]] j0r2nzgynh535apu61lz90qs9s5e5zo 994299 994298 2022-08-05T10:36:08Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Politikisto |Nomo = Asqar Uzaqbaýulı Mamïn |Imajo = [[Arkivo:Askar_Mamin_(2020-01-31).jpg|180px]] |Politikala_titulo = Chefministro |Shablono_lando= {{KAZ}} |Guvernisteso= de la [[21ma di februaro]] [[2019]] til la [[5ma di januaro]] [[2022]] |Precedanto1= [[Bakhytzhan Sagintayev]] |Sucedanto1 = [[Älïxan Asxanulı Smaýılov|Älïxan Smaýılov]] |Naskodio = [[23ma di oktobro]] [[1965]] |Nask-urbo= Tselinograd, (nuna [[Nur-Sultan]]), [[Kazakstan]] |Mort-dio = |Mort-urbo = |Spozo= Altynai Mamina |Profesiono= ekonomikisto e politikisto |Partiso= ''Nur Otan'' }} '''Asqar Uzaqbaýulı Mamïn''', ekonomikisto e politikisto n. ye la [[23ma di oktobro]] [[1965]], esis [[chefministro]] di [[Kazakstan]] de [[2019]] til [[2022]]. {{Tabelo di sucedo | Precedanto = [[Bakhytzhan Sagintayev]] | Nomo di listo = Listo pri chefministri di Kazakstan | Titulo di listo = Chefministro di Kazakstan | Komenco = [[2019]] | Fino = [[2022]] | Sucedanto = [[Älïxan Asxanulı Smaýılov|Älïxan Smaýılov]]}} {{DEFAULTSORT:Mamin, Askar Uzakbaiuly}} [[Kategorio:Chefministri di Kazakstan]] ff6fnqn543re6yfzm0k1u0birgddksy 994300 994299 2022-08-05T10:36:19Z ThWiki1910 31363 ThWiki1910 movis la pagino [[Askar Mamin]] a [[Asqar Uzaqbaýulı Mamïn]]: .. wikitext text/x-wiki {{Politikisto |Nomo = Asqar Uzaqbaýulı Mamïn |Imajo = [[Arkivo:Askar_Mamin_(2020-01-31).jpg|180px]] |Politikala_titulo = Chefministro |Shablono_lando= {{KAZ}} |Guvernisteso= de la [[21ma di februaro]] [[2019]] til la [[5ma di januaro]] [[2022]] |Precedanto1= [[Bakhytzhan Sagintayev]] |Sucedanto1 = [[Älïxan Asxanulı Smaýılov|Älïxan Smaýılov]] |Naskodio = [[23ma di oktobro]] [[1965]] |Nask-urbo= Tselinograd, (nuna [[Nur-Sultan]]), [[Kazakstan]] |Mort-dio = |Mort-urbo = |Spozo= Altynai Mamina |Profesiono= ekonomikisto e politikisto |Partiso= ''Nur Otan'' }} '''Asqar Uzaqbaýulı Mamïn''', ekonomikisto e politikisto n. ye la [[23ma di oktobro]] [[1965]], esis [[chefministro]] di [[Kazakstan]] de [[2019]] til [[2022]]. {{Tabelo di sucedo | Precedanto = [[Bakhytzhan Sagintayev]] | Nomo di listo = Listo pri chefministri di Kazakstan | Titulo di listo = Chefministro di Kazakstan | Komenco = [[2019]] | Fino = [[2022]] | Sucedanto = [[Älïxan Asxanulı Smaýılov|Älïxan Smaýılov]]}} {{DEFAULTSORT:Mamin, Askar Uzakbaiuly}} [[Kategorio:Chefministri di Kazakstan]] ff6fnqn543re6yfzm0k1u0birgddksy 994316 994300 2022-08-05T10:58:38Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Politikisto |Nomo = Asqar Uzaqbaýulı Mamïn |Imajo = [[Arkivo:Askar_Mamin_(2020-01-31).jpg|180px]] |Politikala_titulo = Chefministro |Shablono_lando= {{KAZ}} |Guvernisteso= de la [[21ma di februaro]] [[2019]] til la [[5ma di januaro]] [[2022]] |Precedanto1= [[Baqıtjan Äbdirulı Sağıntayev|Baqıtjan Sağıntayev]] |Sucedanto1 = [[Älïxan Asxanulı Smaýılov|Älïxan Smaýılov]] |Naskodio = [[23ma di oktobro]] [[1965]] |Nask-urbo= Tselinograd, (nuna [[Nur-Sultan]]), [[Kazakstan]] |Mort-dio = |Mort-urbo = |Spozo= Altynai Mamina |Profesiono= ekonomikisto e politikisto |Partiso= ''Nur Otan'' }} '''Asqar Uzaqbaýulı Mamïn''', ekonomikisto e politikisto n. ye la [[23ma di oktobro]] [[1965]], esis [[chefministro]] di [[Kazakstan]] de [[2019]] til [[2022]]. {{Tabelo di sucedo | Precedanto = [[Baqıtjan Äbdirulı Sağıntayev|Baqıtjan Sağıntayev]] | Nomo di listo = Listo pri chefministri di Kazakstan | Titulo di listo = Chefministro di Kazakstan | Komenco = [[2019]] | Fino = [[2022]] | Sucedanto = [[Älïxan Asxanulı Smaýılov|Älïxan Smaýılov]]}} {{DEFAULTSORT:Mamin, Askar Uzakbaiuly}} [[Kategorio:Chefministri di Kazakstan]] fo5gmgzdgwcqsk58ikbgm500shlhk2b 0 52235 994285 965825 2022-08-04T15:30:09Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Politikisto | Nomo = Nurlan Utebovich Balgimbayev | Imajo = [[Arkivo:Ne havas libera imajo.svg|180px]] | Shablono_lando = {{KAZ}} | Politikala_titulo = Chefministro | Guvernisteso = de la [[10ma di oktobro]] [[1997]] til la [[1ma di oktobro]] [[1999]] | Precedanto1 = [[Akezhan Kazhegeldin]] | Sucedanto1 = [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]] | Naskodio = [[20ma di novembro]] [[1947]] | Nask-urbo = Guryev, [[Republiko Socialista Sovietiana Kazakstan]] | Mort-dio = [[14ma di oktobro]] [[2015]] | Mort-urbo = [[Atyrau]], [[Kazakstan]] | Spozo = | Partiso = Uniono dil Populo di Kazakstan | Profesiono = injenioro e politikisto }} '''Nurlan Utebovich Balgimbayev''' (n. ye la [[20ma di novembro]] [[1947]] til la [[14ma di oktobro]] [[2015]]) esis [[chefministro]] di [[Kazakstan]], e guvernis la lando de la [[10ma di oktobro]] [[1997]] til la [[1ma di oktobro]] [[1999]]. {{Tabelo di sucedo | Precedanto = [[Akezhan Kazhegeldin]] | Nomo di listo = Listo pri chefministri di Kazakstan | Titulo di listo = Chefministro di Kazakstan | Komenco = [[10ma di oktobro]] [[1997]] | Fino = [[1ma di oktobro]] [[1999]] | Sucedanto = [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev|Qasım-Jomart Toqayev]]}} {{DEFAULTSORT:Balgimbayev, Nurlan}} [[Kategorio:Chefministri di Kazakstan]] ivuz0ncg8rn6iknxkqidioc71xcevbf 0 52237 994269 965828 2022-08-04T15:19:06Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Politikisto | Nomo = Kassym-Jomart Tokayev | Imajo = [[Arkivo:Kassym-Jomart_Tokayev_(2020-02-01).jpg|180px]] | Shablono_lando = {{KAZ}} | Politikala_titulo = Prezidanto | Guvernisteso = de la [[20ma di marto]] [[2019]] til nun | Precedanto1 = [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]] | Sucedanto1 = | Politikala_titulo2 = Chefministro di {{KAZ}} | Guvernisteso2 = de la [[1ma di oktobro]] [[1999]] til la [[28ma di januaro]] [[2002]] | Precedanto2 = [[Nurlan Balgimbayev]] | Sucedanto2 = [[Imangali Tasmagambetov]] | Naskodio = [[17ma di mayo]] [[1953]] | Nask-urbo = [[Almaty|Alma-Ata]], [[Republiko Socialista Sovietiana Kazakstan]] | Mort-dio = | Mort-urbo = | Spozo = Nadezhda Tokayeva | Partiso = Nur Otan | Profesiono = [[diplomaco|diplomacisto]] e politikisto }} '''Kassym-Jomart Tokayev''' (n. ye la [[17ma di mayo]] [[1953]]) esas la nuna [[prezidanto]] di [[Kazakstan]], ed asumis la povo ye la [[20ma di marto]] [[2019]], pos la renunco di [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]]. Antee il esis [[chefministro]] di la lando, de la [[1ma di oktobro]] [[1999]] til la [[28ma di januaro]] [[2002]]. {{Tabelo di sucedo | Precedanto = [[Nurlan Balgimbayev]] | Nomo di listo = Listo pri chefministri di Kazakstan | Titulo di listo = Chefministro di Kazakstan | Komenco = [[1999]] | Fino = [[2002]] | Sucedanto = [[Imangali Tasmagambetov]]}} {{Tabelo di sucedo | Precedanto = [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]] | Nomo di listo = Listo pri prezidanti di Kazakstan | Titulo di listo = Prezidanto di Kazakstan | Komenco = [[2019]] | Fino = nun | Sucedanto = ne havas}} {{DEFAULTSORT:Tokayev, Kassym-Jomart}} [[Kategorio:chefministri di Kazakstan]] 5v5ekpwayjehzft9mpkprfxdrvl3040 994270 994269 2022-08-04T15:21:36Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Politikisto | Nomo = Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev | Imajo = [[Arkivo:Kassym-Jomart_Tokayev_(2020-02-01).jpg|180px]] | Shablono_lando = {{KAZ}} | Politikala_titulo = Prezidanto | Guvernisteso = de la [[20ma di marto]] [[2019]] til nun | Precedanto1 = [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]] | Sucedanto1 = | Politikala_titulo2 = Chefministro di {{KAZ}} | Guvernisteso2 = de la [[1ma di oktobro]] [[1999]] til la [[28ma di januaro]] [[2002]] | Precedanto2 = [[Nurlan Balgimbayev]] | Sucedanto2 = [[Imangali Tasmagambetov]] | Naskodio = [[17ma di mayo]] [[1953]] | Nask-urbo = [[Almaty|Alma-Ata]], [[Republiko Socialista Sovietiana Kazakstan]] | Mort-dio = | Mort-urbo = | Spozo = Nadezhda Tokayeva | Partiso = Nur Otan | Profesiono = [[diplomaco|diplomacisto]] e politikisto }} '''Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev''' (n. ye la [[17ma di mayo]] [[1953]]) esas la nuna [[prezidanto]] di [[Kazakstan]], ed asumis la povo ye la [[20ma di marto]] [[2019]], pos la renunco di [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]]. Antee il esis [[chefministro]] di la lando, de la [[1ma di oktobro]] [[1999]] til la [[28ma di januaro]] [[2002]]. {{Tabelo di sucedo | Precedanto = [[Nurlan Balgimbayev]] | Nomo di listo = Listo pri chefministri di Kazakstan | Titulo di listo = Chefministro di Kazakstan | Komenco = [[1999]] | Fino = [[2002]] | Sucedanto = [[Imangali Tasmagambetov]]}} {{Tabelo di sucedo | Precedanto = [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]] | Nomo di listo = Listo pri prezidanti di Kazakstan | Titulo di listo = Prezidanto di Kazakstan | Komenco = [[2019]] | Fino = nun | Sucedanto = ne havas}} {{DEFAULTSORT:Toqayev, Qasım-Jomart Kemelulı}} [[Kategorio:chefministri di Kazakstan]] ivy3axea13do6vtoh6d5yaeuv6mw30l 994271 994270 2022-08-04T15:21:49Z ThWiki1910 31363 ThWiki1910 movis la pagino [[Kassym-Jomart Tokayev]] a [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev]]: .. wikitext text/x-wiki {{Politikisto | Nomo = Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev | Imajo = [[Arkivo:Kassym-Jomart_Tokayev_(2020-02-01).jpg|180px]] | Shablono_lando = {{KAZ}} | Politikala_titulo = Prezidanto | Guvernisteso = de la [[20ma di marto]] [[2019]] til nun | Precedanto1 = [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]] | Sucedanto1 = | Politikala_titulo2 = Chefministro di {{KAZ}} | Guvernisteso2 = de la [[1ma di oktobro]] [[1999]] til la [[28ma di januaro]] [[2002]] | Precedanto2 = [[Nurlan Balgimbayev]] | Sucedanto2 = [[Imangali Tasmagambetov]] | Naskodio = [[17ma di mayo]] [[1953]] | Nask-urbo = [[Almaty|Alma-Ata]], [[Republiko Socialista Sovietiana Kazakstan]] | Mort-dio = | Mort-urbo = | Spozo = Nadezhda Tokayeva | Partiso = Nur Otan | Profesiono = [[diplomaco|diplomacisto]] e politikisto }} '''Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev''' (n. ye la [[17ma di mayo]] [[1953]]) esas la nuna [[prezidanto]] di [[Kazakstan]], ed asumis la povo ye la [[20ma di marto]] [[2019]], pos la renunco di [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]]. Antee il esis [[chefministro]] di la lando, de la [[1ma di oktobro]] [[1999]] til la [[28ma di januaro]] [[2002]]. {{Tabelo di sucedo | Precedanto = [[Nurlan Balgimbayev]] | Nomo di listo = Listo pri chefministri di Kazakstan | Titulo di listo = Chefministro di Kazakstan | Komenco = [[1999]] | Fino = [[2002]] | Sucedanto = [[Imangali Tasmagambetov]]}} {{Tabelo di sucedo | Precedanto = [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev|Nursultan Nazarbayev]] | Nomo di listo = Listo pri prezidanti di Kazakstan | Titulo di listo = Prezidanto di Kazakstan | Komenco = [[2019]] | Fino = nun | Sucedanto = ne havas}} {{DEFAULTSORT:Toqayev, Qasım-Jomart Kemelulı}} [[Kategorio:chefministri di Kazakstan]] ivy3axea13do6vtoh6d5yaeuv6mw30l 0 57434 994293 991171 2022-08-05T09:44:46Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Politikisto |Nomo = Älïxan Asxanulı Smaýılov |Imajo = [[Arkivo:Älihan Smaiylov (2022-01-24) (cropped).jpg|180px]] |Politikala_titulo = Chefministro |Shablono_lando= {{KAZ}} |Guvernisteso= de la [[5ma di januaro]] [[2022]] til nun |Precedanto1= [[Askar Mamin]] |Sucedanto1 = |Naskodio = [[18ma di decembro]] [[1972]] |Nask-urbo= [[Almaty]], [[Kazakstan]] |Mort-dio = |Mort-urbo = |Spozo= |Profesiono= politikisto |Partiso= ''Nur Otan'' }} '''Älïxan Asxanulı Smaýılov''', politikisto n. ye la [[18ma di decembro]] [[1972]], esas la nuna [[chefministro]] di [[Kazakstan]]. {{Tabelo di sucedo | Precedanto = [[Askar Mamin]] | Nomo di listo = Listo pri chefministri di Kazakstan | Titulo di listo = Chefministro di Kazakstan | Komenco = [[2022]] | Fino = nun | Sucedanto = ne havas}} {{DEFAULTSORT:Smaýılov, Älïxan Asxanulı}} [[Kategorio:Chefministri di Kazakstan]] r2ftmtnc9929vr3etifuj4x2n020bvb 994294 994293 2022-08-05T09:45:01Z ThWiki1910 31363 ThWiki1910 movis la pagino [[Alihan Smailov]] a [[Älïxan Asxanulı Smaýılov]]: .. wikitext text/x-wiki {{Politikisto |Nomo = Älïxan Asxanulı Smaýılov |Imajo = [[Arkivo:Älihan Smaiylov (2022-01-24) (cropped).jpg|180px]] |Politikala_titulo = Chefministro |Shablono_lando= {{KAZ}} |Guvernisteso= de la [[5ma di januaro]] [[2022]] til nun |Precedanto1= [[Askar Mamin]] |Sucedanto1 = |Naskodio = [[18ma di decembro]] [[1972]] |Nask-urbo= [[Almaty]], [[Kazakstan]] |Mort-dio = |Mort-urbo = |Spozo= |Profesiono= politikisto |Partiso= ''Nur Otan'' }} '''Älïxan Asxanulı Smaýılov''', politikisto n. ye la [[18ma di decembro]] [[1972]], esas la nuna [[chefministro]] di [[Kazakstan]]. {{Tabelo di sucedo | Precedanto = [[Askar Mamin]] | Nomo di listo = Listo pri chefministri di Kazakstan | Titulo di listo = Chefministro di Kazakstan | Komenco = [[2022]] | Fino = nun | Sucedanto = ne havas}} {{DEFAULTSORT:Smaýılov, Älïxan Asxanulı}} [[Kategorio:Chefministri di Kazakstan]] r2ftmtnc9929vr3etifuj4x2n020bvb 994308 994294 2022-08-05T10:52:59Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Politikisto |Nomo = Älïxan Asxanulı Smaýılov |Imajo = [[Arkivo:Älihan Smaiylov (2022-01-24) (cropped).jpg|180px]] |Politikala_titulo = Chefministro |Shablono_lando= {{KAZ}} |Guvernisteso= de la [[5ma di januaro]] [[2022]] til nun |Precedanto1= [[Asqar Uzaqbaýulı Mamïn|Asqar Mamïn]] |Sucedanto1 = |Naskodio = [[18ma di decembro]] [[1972]] |Nask-urbo= [[Almaty]], [[Kazakstan]] |Mort-dio = |Mort-urbo = |Spozo= |Profesiono= politikisto |Partiso= ''Nur Otan'' }} '''Älïxan Asxanulı Smaýılov''', politikisto n. ye la [[18ma di decembro]] [[1972]], esas la nuna [[chefministro]] di [[Kazakstan]]. {{Tabelo di sucedo | Precedanto = [[Asqar Uzaqbaýulı Mamïn|Asqar Mamïn]] | Nomo di listo = Listo pri chefministri di Kazakstan | Titulo di listo = Chefministro di Kazakstan | Komenco = [[2022]] | Fino = nun | Sucedanto = ne havas}} {{DEFAULTSORT:Smaýılov, Älïxan Asxanulı}} [[Kategorio:Chefministri di Kazakstan]] k7xef510m28ek9gy5fv3ajvna540jea 0 57963 994242 2022-08-04T12:56:14Z ThWiki1910 31363 . wikitext text/x-wiki {{Landi |Nomo = Transdnistria |Lokala_nomo = [[Rusa linguo|rus.]] Приднестровская Молдавская Республика<br />[[Romana linguo|mol.]] Republica Moldovenească Nistreană<br />[[Ukrainana linguo|ukr.]] Придністро́вська Молда́вська Респу́бліка |Flago = Flag of Transnistria (state).svg |Blazono = Coat of arms of Transnistria.svg |Imajo_mapo = Transnistria in Moldova (de-facto) (semi-secession).svg |Chefurbo = [[Tiraspol]] |Habitanti_chefurbo = {{formatnum:128807}} ^[[2022]] |Precipua_urbo = [[Benderi]], [[Dubossari]] |Oficala_lingui = [[Rusa linguo|rusa]], [[Romana linguo|romana]], [[Ukrainana linguo|ukrainana]] |Guvernerio = [[Republiko]] |Nomo_listo_chefo_stato = Listo pri prezidanti di Transdnistria |Titulo_chefo_stato = Prezidanto |Chefo_di_stato = [[Vadim Nikolayevich Krasnoselski|Vadim Krasnoselski]] |Nomo_listo_chefo_guverno= Listo pri chefministri di Transdnistria |Titulo_chefo_guverno = Chefministro |chefo_guverno = [[Alexandr Nikolayevich Rozenberg|Alexandr Rozenberg]] |Surfaco = {{formatnum:4163}} |Rango_surfaco = 186 |Surfaco_aquo = 2,35 |Habitanti = {{formatnum:465200}} |Rango_habitanti = 177 |Yaro = 2020 |Denseso di habitantaro = 134 |Nomo_himno = ''Mi slavim tebya, Pridnestrovye''<br />[[Ido|ide]] ''Ni laudegas vu, Transdnistria'' |Arkivo_di_himno = Гимн Приднестровской Молдавской Республики (на трёх языках).ogg |Pekunio = Rublo di Transdnistria (de 1994) }} '''Transdnistria''' o '''Republiko Moldovana Transdnistria''' esas ''de facto'' lando en estal [[Europa]], inter [[Ukraina]] este e [[Moldova]] weste. ''De jure'' (e internacione) ol esas parto (kun mikra areala diferi) di [[Moldova]] sub nomo [[Administrala-Teritoriala Subdividuro di Sinistrarivala Dnister]]. Lua chef-urbo esas [[Tiraspol]]. Anke ad Transdnistria koncernas urbo [[Benderi]] sur dextra rivo di Dnister. Etnikala linguo dil regiono esas rusa, ma onu uzas anke romana (nomita kelkafoye ''moldovana'') e ukrainana. == Historio == Ad [[2ma di septembro]] [[1990]], kande Transdnistria anoncis sua nedependeso, ol esis parto di [[Sovietia]] en [[Republiko Socialista Sovietiana Moldova]]. De [[decembro]] [[1991]] a [[junio]] [[1992]] esis [[Batalio di Transdnistria]]. Armeo di Moldova perdis, ma precipue dum batali di [[Dubossari]] e [[Benderi]] kelk mil transdnistrani mortis. [[17ma di septembro]] [[2006]] prezidanto [[Igor Nikolayevoch Smirnov|Igor Smirnov]] organizis plebicito pri futuro dil regiono. 97,2% deziris nedependeso (kontre 1,9%). == Subdividuri di Transdnistria == De 7 distrikti esas 2 urbi kom ligitima distrikti: [[Tiraspol]] e [[Benderi]]. La cetera 5 distrikti esas: [[Distrikto Dubossari|Dubossari]], [[Distrikto Grigoriopol|Grigoriopol]], [[Distrikto Kamenka (Transdnistria)|Kamenka]], [[Distrikto Ribnica|Ribnica]] e [[Distrikto Slobodzeya|Slobodzeya]]. == Fotografuraro == <gallery mode=packed heights=180px style="text-align:left"> Верховный совет и правительство ПМР.jpg|Administreyo dil Transdnistria. Берег Днестра Тирасполь.jpg|Dnister en Tiraspol. Курган СЛАВЫ.JPG|Tombo di laudo en Dubossari. </gallery> [[Kategorio:Transdnistria]] 26nboorkip0762ejc53msxcafr7x2ur 994248 994242 2022-08-04T13:33:05Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Landi |Nomo = Transdnistria |Lokala_nomo = [[Rusa linguo|rus.]] Приднестровская Молдавская Республика<br />[[Rumana linguo|mol.]] Republica Moldovenească Nistreană<br />[[Ukrainana linguo|ukr.]] Придністро́вська Молда́вська Респу́бліка |Flago = Flag of Transnistria (state).svg |Blazono = Coat of arms of Transnistria.svg |Imajo_mapo = Transnistria in Moldova (de-facto) (semi-secession).svg |Chefurbo = [[Tiraspol]] |Habitanti_chefurbo = {{formatnum:128807}} ^[[2022]] |Precipua_urbo = [[Benderi]], [[Dubossari]] |Oficala_lingui = [[Rusa linguo|rusa]], [[Romana linguo|romana]], [[Ukrainana linguo|ukrainana]] |Guvernerio = [[Republiko]] |Nomo_listo_chefo_stato = Listo pri prezidanti di Transdnistria |Titulo_chefo_stato = Prezidanto |Chefo_di_stato = [[Vadim Nikolayevich Krasnoselski|Vadim Krasnoselski]] |Nomo_listo_chefo_guverno= Listo pri chefministri di Transdnistria |Titulo_chefo_guverno = Chefministro |chefo_guverno = [[Alexandr Nikolayevich Rozenberg|Alexandr Rozenberg]] |Surfaco = {{formatnum:4163}} |Rango_surfaco = 186 |Surfaco_aquo = 2,35 |Habitanti = {{formatnum:465200}} |Rango_habitanti = 177 |Yaro = 2020 |Denseso di habitantaro = 134 |Nomo_himno = ''Mi slavim tebya, Pridnestrovye''<br />[[Ido|ide]] ''Ni laudegas vu, Transdnistria'' |Arkivo_di_himno = Гимн Приднестровской Молдавской Республики (на трёх языках).ogg |Pekunio = Rublo di Transdnistria (de 1994) }} '''Transdnistria''' o '''Republiko Moldovana Transdnistria''' esas ''de facto'' lando en estal [[Europa]], inter [[Ukraina]] este e [[Moldova]] weste. ''De jure'' (e internacione) ol esas parto (kun mikra areala diferi) di [[Moldova]] sub nomo [[Administrala-Teritoriala Subdividuro di Sinistrarivala Dnister]]. Lua chef-urbo esas [[Tiraspol]]. Anke ad Transdnistria koncernas urbo [[Benderi]] sur dextra rivo di Dnister. Etnikala linguo dil regiono esas rusa, ma onu uzas anke romana (nomita kelkafoye ''moldovana'') e ukrainana. == Historio == Ad [[2ma di septembro]] [[1990]], kande Transdnistria anoncis sua nedependeso, ol esis parto di [[Sovietia]] en [[Republiko Socialista Sovietiana Moldova]]. De [[decembro]] [[1991]] a [[junio]] [[1992]] esis [[Batalio di Transdnistria]]. Armeo di Moldova perdis, ma precipue dum batali di [[Dubossari]] e [[Benderi]] kelk mil transdnistrani mortis. [[17ma di septembro]] [[2006]] prezidanto [[Igor Nikolayevoch Smirnov|Igor Smirnov]] organizis plebicito pri futuro dil regiono. 97,2% deziris nedependeso (kontre 1,9%). == Subdividuri di Transdnistria == De 7 distrikti esas 2 urbi kom ligitima distrikti: [[Tiraspol]] e [[Benderi]]. La cetera 5 distrikti esas: [[Distrikto Dubossari|Dubossari]], [[Distrikto Grigoriopol|Grigoriopol]], [[Distrikto Kamenka (Transdnistria)|Kamenka]], [[Distrikto Ribnica|Ribnica]] e [[Distrikto Slobodzeya|Slobodzeya]]. == Fotografuraro == <gallery mode=packed heights=180px style="text-align:left"> Верховный совет и правительство ПМР.jpg|Administreyo dil Transdnistria. Берег Днестра Тирасполь.jpg|Dnister en Tiraspol. Курган СЛАВЫ.JPG|Tombo di laudo en Dubossari. </gallery> [[Kategorio:Transdnistria]] 12m4jwvyoqe5tigmbxar6yga0mquy2w 994250 994248 2022-08-04T13:35:22Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Landi |Nomo = Transdnistria |Lokala_nomo = [[Rusa linguo|rus.]] Приднестровская Молдавская Республика<br />[[Rumana linguo|mol.]] Republica Moldovenească Nistreană<br />[[Ukrainana linguo|ukr.]] Придністро́вська Молда́вська Респу́бліка |Flago = Flag of Transnistria (state).svg |Blazono = Coat of arms of Transnistria.svg |Imajo_mapo = Transnistria in Moldova (de-facto) (semi-secession).svg |Chefurbo = [[Tiraspol]] |Habitanti_chefurbo = {{formatnum:128807}} ^[[2022]] |Precipua_urbo = [[Benderi]], [[Dubossari]] |Oficala_lingui = [[Rusa linguo|rusa]], [[Rumana linguo|romana]], [[Ukrainana linguo|ukrainana]] |Guvernerio = [[Republiko]] |Nomo_listo_chefo_stato = Listo pri prezidanti di Transdnistria |Titulo_chefo_stato = Prezidanto |Chefo_di_stato = [[Vadim Nikolayevich Krasnoselski|Vadim Krasnoselski]] |Nomo_listo_chefo_guverno= Listo pri chefministri di Transdnistria |Titulo_chefo_guverno = Chefministro |chefo_guverno = [[Alexandr Nikolayevich Rozenberg|Alexandr Rozenberg]] |Surfaco = {{formatnum:4163}} |Rango_surfaco = 186 |Surfaco_aquo = 2,35 |Habitanti = {{formatnum:465200}} |Rango_habitanti = 177 |Yaro = 2020 |Denseso di habitantaro = 134 |Nomo_himno = ''Mi slavim tebya, Pridnestrovye''<br />[[Ido|ide]] ''Ni laudegas vu, Transdnistria'' |Arkivo_di_himno = Гимн Приднестровской Молдавской Республики (на трёх языках).ogg |Pekunio = Rublo di Transdnistria (de 1994) }} '''Transdnistria''' o '''Republiko Moldovana Transdnistria''' esas ''de facto'' lando en estal [[Europa]], inter [[Ukraina]] este e [[Moldova]] weste. ''De jure'' (e internacione) ol esas parto (kun mikra areala diferi) di [[Moldova]] sub nomo [[Administrala-Teritoriala Subdividuro di Sinistrarivala Dnister]]. Lua chef-urbo esas [[Tiraspol]]. Anke ad Transdnistria koncernas urbo [[Benderi]] sur dextra rivo di Dnister. Etnikala linguo dil regiono esas rusa, ma onu uzas anke rumana (nomita kelkafoye ''moldovana'') e ukrainana. == Historio == Ad [[2ma di septembro]] [[1990]], kande Transdnistria anoncis sua nedependeso, ol esis parto di [[Sovietia]] en [[Republiko Socialista Sovietiana Moldova]]. De [[decembro]] [[1991]] a [[junio]] [[1992]] esis [[Batalio di Transdnistria]]. Armeo di Moldova perdis, ma precipue dum batali di [[Dubossari]] e [[Benderi]] kelk mil transdnistrani mortis. [[17ma di septembro]] [[2006]] prezidanto [[Igor Nikolayevoch Smirnov|Igor Smirnov]] organizis plebicito pri futuro dil regiono. 97,2% deziris nedependeso (kontre 1,9%). == Subdividuri di Transdnistria == De 7 distrikti esas 2 urbi kom ligitima distrikti: [[Tiraspol]] e [[Benderi]]. La cetera 5 distrikti esas: [[Distrikto Dubossari|Dubossari]], [[Distrikto Grigoriopol|Grigoriopol]], [[Distrikto Kamenka (Transdnistria)|Kamenka]], [[Distrikto Ribnica|Ribnica]] e [[Distrikto Slobodzeya|Slobodzeya]]. == Fotografuraro == <gallery mode=packed heights=180px style="text-align:left"> Верховный совет и правительство ПМР.jpg|Administreyo dil Transdnistria. Берег Днестра Тирасполь.jpg|Dnister en Tiraspol. Курган СЛАВЫ.JPG|Tombo di laudo en Dubossari. </gallery> [[Kategorio:Transdnistria]] gnu0e4pkpdjz2dissneu0k33qk9cqpk 14 57964 994243 2022-08-04T12:58:54Z ThWiki1910 31363 . wikitext text/x-wiki [[Kategorio:Europa]] [[Kategorio:Stati]] [[Kategorio:Landi neagnoskita]] aocoohf2yma0wo4jjoc58k0vkjpviuq 14 57965 994244 2022-08-04T12:59:08Z ThWiki1910 31363 . wikitext text/x-wiki [[Kategorio:Mondo]] 6hkh6cqpxuh1vbtp9i90yld7jhwaver 0 57966 994245 2022-08-04T13:28:44Z ThWiki1910 31363 . wikitext text/x-wiki {{Regiono |Nomo = Administrala-Teritoriala Subdividuro di Sinistrarivala Dnister |Lokala_nomo = Unitățile Administrativ-Teritoriale din stînga Nistrului<br />(Transnistria) |Lokala_pronunco = |lando = [[Moldova]] |TipoRegiono0 = Autonoma regiono |TipoRegiono1 = |Regiono2 = |TipoRegiono2 = |Regiono3 = |TipoRegiono3 = |Regiono4 = |Imajo = Rybnitsa.jpg |Texto_dil_Imajo = Urbo [[Ribnica|Rîbnița]] (nordal Transnistria) |flago = Flag of Moldova.svg |blazono = Coat of arms of Moldova.svg |mapo = Transnistria in Moldova (de-jure) (semi-secession).svg |MapoNomo = di Moldova |tipochefloko = |chefurbo = [[Tiraspol]] |precipua_loko = [[Benderi]], [[Dubossari]] |iso3166_2 = MD-SN |ru_okato = |Estro_1 = |subdividur_estro_1 = |Estro_2 = |subdividur_estro_2 = |linguo = [[Rusa linguo|rusa]], [[Romana linguo|romana]], [[Ukrainana linguo|ukrainana]] |habitanti = {{formatnum:505153}} <small>(2014)</small> |denseso = 124,6 |gentilicio = |surfaco = {{formatnum:4163}} |surfaco tero = |surfaco aquo = 2,35 |frontieri = |latitudo = 47°22'00"N |longitudo = 29°15'00"E |larjeso = |altitudo = |alta elevaciono = |meza elevaciono = |basa elevaciono = |klimato = |Horala_zono = UTC+2 |postokodexo = |telefonkodexo = +373 |automobilokodexo = |retopagino = <!--{{URL|http://?????.md/}}--> }} '''Administrala-Teritoriala Subdividuro di Sinistrarivala''' (ank ''Transnistria'') esas un ek subdividuri di [[Moldova]], che [[Ukraina]] (este). Ol esis fondita en [[2005]]. Internacione e ''de jure'' ol esas parto di Moldova, ma fakte de 1990 la regiono esas nedependenta lando (ne agnoskita internacione). Etnikala linguo dil regiono esas rusa, ma onu uzas anke romana (nomita kelkafoye ''moldovana'') e ukrainana. == Historio == [[Transdnistria]] anoncis sua nedependeso ye [[2ma di septembro]] [[1990]]. Plu frue ol esis parto di [[Sovietia]] en [[Republiko Socialista Sovietiana Moldova]]. De [[decembro]] [[1991]] a [[junio]] [[1992]] esis [[Batalio di Transdnistria]]. Armeo di Moldova perdis. [[17ma di septembro]] [[2006]] per rezulto di plebicito habitanti di ta regiono deziris nedependeso (97,2% kontre 1,9%). [[Kategorio:Administrala-Teritoriala Subdividuro di Sinistrarivala]] kwjbwweqo2gd85s7i02v2pxc6mpa52p 994249 994245 2022-08-04T13:34:48Z ThWiki1910 31363 .. wikitext text/x-wiki {{Regiono |Nomo = Administrala-Teritoriala Subdividuro di Sinistrarivala Dnister |Lokala_nomo = Unitățile Administrativ-Teritoriale din stînga Nistrului<br />(Transnistria) |Lokala_pronunco = |lando = [[Moldova]] |TipoRegiono0 = Autonoma regiono |TipoRegiono1 = |Regiono2 = |TipoRegiono2 = |Regiono3 = |TipoRegiono3 = |Regiono4 = |Imajo = Rybnitsa.jpg |Texto_dil_Imajo = Urbo [[Ribnica|Rîbnița]] (nordal Transnistria) |flago = Flag of Moldova.svg |blazono = Coat of arms of Moldova.svg |mapo = Transnistria in Moldova (de-jure) (semi-secession).svg |MapoNomo = di Moldova |tipochefloko = |chefurbo = [[Tiraspol]] |precipua_loko = [[Benderi]], [[Dubossari]] |iso3166_2 = MD-SN |ru_okato = |Estro_1 = |subdividur_estro_1 = |Estro_2 = |subdividur_estro_2 = |linguo = [[Rusa linguo|rusa]], [[Rumana linguo|romana]], [[Ukrainana linguo|ukrainana]] |habitanti = {{formatnum:505153}} <small>(2014)</small> |denseso = 124,6 |gentilicio = |surfaco = {{formatnum:4163}} |surfaco tero = |surfaco aquo = 2,35 |frontieri = |latitudo = 47°22'00"N |longitudo = 29°15'00"E |larjeso = |altitudo = |alta elevaciono = |meza elevaciono = |basa elevaciono = |klimato = |Horala_zono = UTC+2 |postokodexo = |telefonkodexo = +373 |automobilokodexo = |retopagino = <!--{{URL|http://?????.md/}}--> }} '''Administrala-Teritoriala Subdividuro di Sinistrarivala''' (ank ''Transnistria'') esas un ek subdividuri di [[Moldova]], che [[Ukraina]] (este). Ol esis fondita en [[2005]]. Internacione e ''de jure'' ol esas parto di Moldova, ma fakte de 1990 la regiono esas nedependenta lando (ne agnoskita internacione). Etnikala linguo dil regiono esas rusa, ma onu uzas anke rumana (nomita kelkafoye ''moldovana'') e ukrainana. == Historio == [[Transdnistria]] anoncis sua nedependeso ye [[2ma di septembro]] [[1990]]. Plu frue ol esis parto di [[Sovietia]] en [[Republiko Socialista Sovietiana Moldova]]. De [[decembro]] [[1991]] a [[junio]] [[1992]] esis [[Batalio di Transdnistria]]. Armeo di Moldova perdis. [[17ma di septembro]] [[2006]] per rezulto di plebicito habitanti di ta regiono deziris nedependeso (97,2% kontre 1,9%). [[Kategorio:Administrala-Teritoriala Subdividuro di Sinistrarivala]] 1spduqdu2qd8a3ci6xigaas3c93iqx9 14 57967 994246 2022-08-04T13:30:53Z ThWiki1910 31363 . wikitext text/x-wiki [[Kategorio:Subdividuri di Moldova]] 1v6z1adxv5isyndu3c1h3e1nruyvqrq 14 57968 994247 2022-08-04T13:31:07Z ThWiki1910 31363 . wikitext text/x-wiki [[Kategorio:Moldova]] bh9r2l86n0i880ve0sq9obnwm15m5xb 0 57969 994251 2022-08-04T14:26:57Z ThWiki1910 31363 . wikitext text/x-wiki [[Imajo:Flag of Transnistria (state).svg|250px|thumb|Standardo dil Transdnistria]] La [[prezidanto]] esas la [[chefo di stato]] di [[Transdnistria]] (neagnoskita internacione stato inter [[Moldova]] (''de jure'' lua parto) e [[Ukraina]]). L'ofico establisesis ye la [[3ma di decembro]] [[1991]], pos la fino di [[Sovietia]]. {| class="wikitable" |----- bgcolor="cccccc" ! # ! Imajo ! Nomo ! Titulo ! Komenco ! Fino ! Partiso |- | 01 | [[Imajo:Igor Smirnov (2017-10-04).jpg|50px]] | [[Igor Nikolayevich Smirnov|Igor Smirnov]]<br /><small>(n. 1941)</small> | prezidanto | [[3ma di decembro]] [[1991]] || [[30ma di decembro]] [[2011]] | ''Nedependenta Republiko'' |- | 02 | [[Imajo:Yevgeny Shevchuk (vspmr.org).jpg|50px]] | [[Yevgeni Vasilyevich Shevchuk|Igor Smirnov]]<br /><small>(n. 1968)</small> | prezidanto | [[30ma di decembro]] [[2011]] || [[16ma di decembro]] [[2016]] | ''nedependanta'' |- | 03 | [[Imajo:Vadim Krasnoselsky official photo 3.jpg|50px]] | [[Vadim Nikolayevich Krasnoselski|Vadim Krasnoselski]]<br /><small>(n. 1941)</small> | prezidanto | [[16ma di decembro]] [[2016]] || nune | ''Obnovlenie''<br />''nedependanta'' |} ==Videz anke== * [[Listo pri chefministri di Transdnistria|Chefministri di Transdnistria]] [[Kategorio:Prezidanti di Transdnistria| ]] 785g44djubuzg5fv01kc8srtnrzn1rd 994286 994251 2022-08-04T19:01:22Z 37.225.40.60 Fix-link wikitext text/x-wiki [[Imajo:Flag of Transnistria (state).svg|250px|thumb|Standardo dil Transdnistria]] La [[prezidanto]] esas la [[chefo di stato]] di [[Transdnistria]] (neagnoskita internacione stato inter [[Moldova]] (''de jure'' lua parto) e [[Ukraina]]). L'ofico establisesis ye la [[3ma di decembro]] [[1991]], pos la fino di [[Sovietia]]. {| class="wikitable" |----- bgcolor="cccccc" ! # ! Imajo ! Nomo ! Titulo ! Komenco ! Fino ! Partiso |- | 01 | [[Imajo:Igor Smirnov (2017-10-04).jpg|50px]] | [[Igor Nikolayevich Smirnov|Igor Smirnov]]<br /><small>(n. 1941)</small> | prezidanto | [[3ma di decembro]] [[1991]] || [[30ma di decembro]] [[2011]] | ''Nedependenta Republiko'' |- | 02 | [[Imajo:Yevgeny Shevchuk (vspmr.org).jpg|50px]] | [[Yevgeni Vasilyevich Shevchuk|Yevgeni Shevchuk]]<br /><small>(n. 1968)</small> | prezidanto | [[30ma di decembro]] [[2011]] || [[16ma di decembro]] [[2016]] | ''nedependanta'' |- | 03 | [[Imajo:Vadim Krasnoselsky official photo 3.jpg|50px]] | [[Vadim Nikolayevich Krasnoselski|Vadim Krasnoselski]]<br /><small>(n. 1941)</small> | prezidanto | [[16ma di decembro]] [[2016]] || nune | ''Obnovlenie''<br />''nedependanta'' |} ==Videz anke== * [[Listo pri chefministri di Transdnistria|Chefministri di Transdnistria]] [[Kategorio:Prezidanti di Transdnistria| ]] 8r1lm6d7oojaf9hkbw4i0kz3v1anarh 14 57970 994252 2022-08-04T14:28:04Z ThWiki1910 31363 . wikitext text/x-wiki [[Kategorio:Transdnistria]] [[Kategorio:Politikisti]] gyo555rv2wnw8z2hqbjgn9a741rpv1e 0 57971 994253 2022-08-04T14:59:15Z ThWiki1910 31363 . wikitext text/x-wiki [[Imajo:Coat of arms of Transnistria.svg|250px|thumb|Blazono dil Transdnistria]] Suba listo di [[chefministro|chefministri]] esas pri [[Transdnistria]] (neagnoskita internacione stato inter [[Moldova]] (''de jure'' lua parto) e [[Ukraina]]). L'ofico establisesis fakte nur ye la [[18ma di januaro]] [[2012]], do multe yari pos la fino di [[Sovietia]] e anonco sua nedependeso. {| class="wikitable" |----- bgcolor="cccccc" ! # ! Imajo ! Nomo ! Titulo ! Komenco ! Fino ! Partiso |- | 1 | [[Imajo:Петр Степанов (cropped).jpg|50px]] | [[Pyotr Petrovich Stepanov|Pyotr Stepanov]]<br /><small>(n. 1959)</small> | prezidanto | [[18ma di januaro]] [[2012]] || [[10ma di julio]] [[2013]] | ''nedependanta'' |- | 2 | [[Imajo:Татьяна Туранская (cropped).jpg|50px]] | [[Tatyana Mihailovna Turanskaya|Tatyana Turanskaya]]<br /><small>(n. 1972)</small> | prezidanto | [[10ma di julio]] [[2013]] || [[13ma di oktobro]] [[2015]] | ''nedependanta'' |- | - | [[Imajo:Майя Парнас (cropped).jpg|50px]] | [[Maiya Ivanovna Parnas|Maiya Parnas]]<br /><small>(n. 1974)</small> | provizora prezidanto | [[13ma di oktobro]] [[2015]] || [[30ma di novembro]] [[2015]] | ''nedependanta'' |- | (2) | [[Imajo:Татьяна Туранская (cropped).jpg|50px]] | [[Tatyana Mihailovna Turanskaya|Tatyana Turanskaya]]<br /><small>(n. 1972)</small> | prezidanto | [[30ma di novembro]] [[2015]] || [[2ma di decembro]] [[2015]] | ''nedependanta'' |- | - | [[Imajo:Майя Парнас (cropped).jpg|50px]] | [[Maiya Ivanovna Parnas|Maiya Parnas]]<br /><small>(n. 1974)</small> | provizora prezidanto | [[2ma di decembro]] [[2015]] || [[23ma di decembro]] [[2015]] | ''nedependanta'' |- | 3 | [[Imajo:Павел Прокудин (22-08-2017).jpg|50px]] | [[Pavel Nikolayevich Prokudin|Pavel Prokudin]]<br /><small>(n. 1966)</small> | prezidanto | [[23ma di decembro]] [[2015]] || [[17ma di decembro]] [[2016]] | ''nedependanta'' |- | 4 | [[Imajo:Александр Мартынов (cropped).jpg|50px]] | [[Alexandr Vladimirovich Martinov|Alexandr Martinov]]<br /><small>(n. 1981)</small> | prezidanto | [[17ma di oktobro]] [[2016]] || [[30ma di mayo]] [[2022]] | ''nedependanta'' |- | 5 | [[Imajo:Alexander Rozenberg.jpg|50px]] | [[Alexandr Nikolayevich Rozenberg|Alexandr Rozenberg]]<br /><small>(n. 1967)</small> | prezidanto | [[30ma di mayo]] [[2022]] || nune | ''nedependanta'' |} ==Videz anke== * [[Listo pri prezidanti di Transdnistria|Prezidanti di Transdnistria]] [[Kategorio:Chefministri di Transdnistria]] tfdhv9a9w7r8ulnea4a1rwqnp8t3k6s 14 57972 994254 2022-08-04T15:00:21Z ThWiki1910 31363 . wikitext text/x-wiki [[Kategorio:Transdnistria]] [[Kategorio:Politikisti]] gyo555rv2wnw8z2hqbjgn9a741rpv1e 0 57973 994257 2022-08-04T15:12:31Z ThWiki1910 31363 ThWiki1910 movis la pagino [[Nursultan Nazarbayev]] a [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev]]: .. wikitext text/x-wiki #ALIDIREKTI [[Nursultan Äbişulı Nazarbayev]] pt6us18tekmyxcfrcos5e7xbm86qnvf 0 57974 994272 2022-08-04T15:21:49Z ThWiki1910 31363 ThWiki1910 movis la pagino [[Kassym-Jomart Tokayev]] a [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev]]: .. wikitext text/x-wiki #ALIDIREKTI [[Qasım-Jomart Kemelulı Toqayev]] jp559l8vib3nb4apd5nuo2ygz5ds0il 0 57975 994287 2022-08-04T21:11:00Z Joao Xavier 110 Pagino kreesis kun '{{Urbi | Nomo = Santo Amaro | Flago = Bandeira_de_Sto_Amaro.jpg | Blazono = Brasão_de_Santo_Amaro.jpg | Imajo = Igreja de Nossa Senhora da Oliveira 3.JPG | TextodilImajo = Kirko di Nia Damo dil Oliviero (''Nossa Senhora da Oliveira''), an la centro dil urbo. | Mapo = Bahia_Municip_SantoAmaro.svg | Shablono_lando = {{BRA}} | Regiono = | Tipodisubdividuro= [[Stati di Brazilia|Stato]] | Regiono2...' wikitext text/x-wiki {{Urbi | Nomo = Santo Amaro | Flago = Bandeira_de_Sto_Amaro.jpg | Blazono = Brasão_de_Santo_Amaro.jpg | Imajo = Igreja de Nossa Senhora da Oliveira 3.JPG | TextodilImajo = Kirko di Nia Damo dil Oliviero (''Nossa Senhora da Oliveira''), an la centro dil urbo. | Mapo = Bahia_Municip_SantoAmaro.svg | Shablono_lando = {{BRA}} | Regiono = | Tipodisubdividuro= [[Stati di Brazilia|Stato]] | Regiono2 = [[Bahia]] | Fondita ye = | Fondita da = | Urbestro = Alessandra Gomes<br><small>(PSD, 2021 – 2024) | Latitudo = 12°32'49"S | Longitudo = 38°42'43"W | Altitudo = | Surfaco = 493 | Habitanti = {{formatnum:60190}} | Yaro = 2021 | Denseso di habitantaro = 122,1 | Chefurbo = Salvador, Bahia{{!}}Salvador | Disto = 73 | Horala_zono = -3 | Reto = http://www.santoamaro.ba.gov.br/ }} [[Arkivo:Solar_do_Biju_2.jpg|thumb|320px|left|''Solar do Biju'', domego konstruktita en 1804, nun uzata dal Universitato Federala di Feira de Santana]] '''Santo Amaro''' esas urbo en la [[stati di Brazilia|stato]] [[Bahia]], [[Brazilia]]. Segun statistiki dil yaro 2021, ol havis {{formatnum:60190}} habitanti. Lua tota [[surfaco]] esas 493 km². En l'urbo prezervesas multa konstrukturi del epoko koloniala en Brazilia, exemple l'antiga domego ''Solar do Biju'', konstruktita en 1804 e nun uzata dal Universitato Federala di Feira de Santana. [[Kategorio:Urbi en Bahia]] rpfxl5tra1yxpysg1ot1y5ypzg4wnc1 994288 994287 2022-08-04T21:11:47Z Joao Xavier 110 wikitext text/x-wiki {{Urbi | Nomo = Santo Amaro | Flago = Bandeira_de_Sto_Amaro.jpg | Blazono = Brasão_de_Santo_Amaro.jpg | Imajo = Igreja de Nossa Senhora da Oliveira 3.JPG | TextodilImajo = Kirko di Nia Damo dil Oliviero (''Nossa Senhora da Oliveira''), an la centro dil urbo. | Mapo = Bahia_Municip_SantoAmaro.svg | Shablono_lando = {{BRA}} | Regiono = | Tipodisubdividuro= [[Stati di Brazilia|Stato]] | Regiono2 = [[Bahia]] | Fondita ye = | Fondita da = | Urbestro = Alessandra Gomes<br><small>(PSD, 2021 – 2024) | Latitudo = 12°32'49"S | Longitudo = 38°42'43"W | Altitudo = | Surfaco = 493 | Habitanti = {{formatnum:60190}} | Yaro = 2021 | Denseso di habitantaro = 122,1 | Chefurbo = Salvador, Bahia{{!}}Salvador | Disto = 73 | Horala_zono = -3 | Reto = http://www.santoamaro.ba.gov.br/ }} [[Arkivo:Solar_do_Biju_2.jpg|thumb|320px|left|''Solar do Biju'', domego konstruktita en 1804, nun uzata dal Universitato Federala di Feira de Santana]] '''Santo Amaro''', anke konocata kom '''Santo Amaro da Purificação''', esas urbo en la [[stati di Brazilia|stato]] [[Bahia]], [[Brazilia]]. Segun statistiki dil yaro 2021, ol havis {{formatnum:60190}} habitanti. Lua tota [[surfaco]] esas 493 km². En l'urbo prezervesas multa konstrukturi del epoko koloniala en Brazilia, exemple l'antiga domego ''Solar do Biju'', konstruktita en 1804 e nun uzata dal Universitato Federala di Feira de Santana. [[Kategorio:Urbi en Bahia]] 499tivv24qc78nm2t5w55wvze45sh2s 994289 994288 2022-08-04T21:13:59Z Joao Xavier 110 wikitext text/x-wiki {{Urbi | Nomo = Santo Amaro | Flago = Bandeira_de_Sto_Amaro.jpg | Blazono = Brasão_de_Santo_Amaro.jpg | Imajo = Igreja de Nossa Senhora da Oliveira 3.JPG | TextodilImajo = Kirko di Nia Damo dil Oliviero (''Nossa Senhora da Oliveira''), an la centro dil urbo. | Mapo = Bahia_Municip_SantoAmaro.svg | Shablono_lando = {{BRA}} | Regiono = | Tipodisubdividuro= [[Stati di Brazilia|Stato]] | Regiono2 = [[Bahia]] | Fondita ye = | Fondita da = | Urbestro = Alessandra Gomes<br><small>(PSD, 2021 – 2024) | Latitudo = 12°32'49"S | Longitudo = 38°42'43"W | Altitudo = | Surfaco = 493 | Habitanti = {{formatnum:60190}} | Yaro = 2021 | Denseso di habitantaro = 122,1 | Chefurbo = Salvador, Bahia{{!}}Salvador | Disto = 73 | Horala_zono = -3 | Reto = http://www.santoamaro.ba.gov.br/ }} [[Arkivo:Solar_do_Biju_2.jpg|thumb|320px|left|''Solar do Biju'', domego konstruktita en 1804, nun uzata dal Universitato Federala di Feira de Santana]] '''Santo Amaro''', anke konocata kom '''Santo Amaro da Purificação''', esas urbo en la [[stati di Brazilia|stato]] [[Bahia]], [[Brazilia]]. Segun statistiki dil yaro 2021, ol havis {{formatnum:60190}} habitanti. Lua tota [[surfaco]] esas 493 km². En l'urbo prezervesas multa konstrukturi del epoko koloniala en Brazilia, exemple l'antiga domego ''Solar do Biju'', konstruktita en 1804 e nun uzata dal Universitato Statala di Feira de Santana. [[Kategorio:Urbi en Bahia]] 2xv67ka273ko44ctcq57rgdguwo0kzt 994290 994289 2022-08-04T21:14:20Z Joao Xavier 110 wikitext text/x-wiki {{Urbi | Nomo = Santo Amaro | Flago = Bandeira_de_Sto_Amaro.jpg | Blazono = Brasão_de_Santo_Amaro.jpg | Imajo = Igreja de Nossa Senhora da Oliveira 3.JPG | TextodilImajo = Kirko di Nia Damo dil Oliviero (''Nossa Senhora da Oliveira''), an la centro dil urbo. | Mapo = Bahia_Municip_SantoAmaro.svg | Shablono_lando = {{BRA}} | Regiono = | Tipodisubdividuro= [[Stati di Brazilia|Stato]] | Regiono2 = [[Bahia]] | Fondita ye = | Fondita da = | Urbestro = Alessandra Gomes<br><small>(PSD, 2021 – 2024) | Latitudo = 12°32'49"S | Longitudo = 38°42'43"W | Altitudo = | Surfaco = 493 | Habitanti = {{formatnum:60190}} | Yaro = 2021 | Denseso di habitantaro = 122,1 | Chefurbo = Salvador, Bahia{{!}}Salvador | Disto = 73 | Horala_zono = -3 | Reto = http://www.santoamaro.ba.gov.br/ }} [[Arkivo:Solar_do_Biju_2.jpg|thumb|320px|left|''Solar do Biju'', domego konstruktita en 1804, nun uzata dal Universitato Statala di Feira de Santana]] '''Santo Amaro''', anke konocata kom '''Santo Amaro da Purificação''', esas urbo en la [[stati di Brazilia|stato]] [[Bahia]], [[Brazilia]]. Segun statistiki dil yaro 2021, ol havis {{formatnum:60190}} habitanti. Lua tota [[surfaco]] esas 493 km². En l'urbo prezervesas multa konstrukturi del epoko koloniala en Brazilia, exemple l'antiga domego ''Solar do Biju'', konstruktita en 1804 e nun uzata dal Universitato Statala di Feira de Santana. [[Kategorio:Urbi en Bahia]] 7z1z9d5htixdmsup0l0wsrtm3wopvpz 0 57976 994295 2022-08-05T09:45:01Z ThWiki1910 31363 ThWiki1910 movis la pagino [[Alihan Smailov]] a [[Älïxan Asxanulı Smaýılov]]: .. wikitext text/x-wiki #ALIDIREKTI [[Älïxan Asxanulı Smaýılov]] m7tmxvjaugd604pmn5p71q1r23627jd 0 57977 994301 2022-08-05T10:36:19Z ThWiki1910 31363 ThWiki1910 movis la pagino [[Askar Mamin]] a [[Asqar Uzaqbaýulı Mamïn]]: .. wikitext text/x-wiki #ALIDIREKTI [[Asqar Uzaqbaýulı Mamïn]] 3zwd3mxftm94wi26yiz0xi8orwj5186 0 57978 994311 2022-08-05T10:55:25Z ThWiki1910 31363 ThWiki1910 movis la pagino [[Bakhytzhan Sagintayev]] a [[Baqıtjan Äbdirulı Sağıntayev]]: .. wikitext text/x-wiki #ALIDIREKTI [[Baqıtjan Äbdirulı Sağıntayev]] ryis0gsdy1xo7n4x16fp06gkc0pguvp 0 57979 994319 2022-08-05T11:02:56Z ThWiki1910 31363 ThWiki1910 movis la pagino [[Karim Masimov]] a [[Kärim Qajımqanulı Mäsimov]]: .. wikitext text/x-wiki #ALIDIREKTI [[Kärim Qajımqanulı Mäsimov]] jdlnbdcwwbn8zoec26e2w7v69kin4hy