Wikipedia iswiki https://is.wikipedia.org/wiki/Fors%C3%AD%C3%B0a MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Miðill Kerfissíða Spjall Notandi Notandaspjall Wikipedia Wikipediaspjall Mynd Myndaspjall Melding Meldingarspjall Snið Sniðaspjall Hjálp Hjálparspjall Flokkur Flokkaspjall Gátt Gáttaspjall TimedText TimedText talk Module Module talk Smától Smátólaspjall Smátóla skilgreining Smátóla skilgreiningarspjall Prússland 0 4365 1764407 1764174 2022-08-11T00:18:23Z Íslenski Frjálsi Vefurinn 84453 /* Saga Prússlands */ wikitext text/x-wiki {{yfirlestur}} {{Land | nafn = Prússland | nafn_á_frummáli = Preußen | nafn_í_eignarfalli = Prússlands | fáni = Flag of Prussia (1892-1918).svg | skjaldarmerki = Coat of arms of Prussia.svg | höfuðborg = [[Königsberg]] (1525-1701)<br />[[Berlín]] (1701-1806)<br />[[Königsberg]] (1806)<br />[[Berlín]] (1806-1947) | kjörorð = Gott mit uns | kjörorð_tungumál = Þýska | kjörorð_þýðing = Guð með okkur | staðsetningarkort = Kingdom of Prussia 1870.svg | tungumál = [[þýska]] | þjóðsöngur = [[Preussenlied]]<br />[[Mynd:Preußenlied.mid]] | stjórnarfar = [[Hertogadæmi]] (1525-1701)<br />[[Konungsríki]] (1701-1918)<br />[[Lýðveldi]] (1918-1933)<br />[[Einræði]] (1933-1945) | gjaldmiðill = Ríkisdalir (til 1750)<br /> Prússneskir dalir (1750-1857)<br /> Sambandsdalir (1857-1873)<br /> Þýska gullmarkið (1873-1914)<br /> Þýska markið (1914-1923)<br /> Ríkismarkið (1924-1947) | fólksfjöldi = 41,9 milljónir | mannfjöldaár = 1939 | íbúar_á_ferkílómetra = 141,12 | flatarmál = 297.007 | staða = Stofnun | atburður1 = [[Hertogadæmið Prússland]] | dagsetning1 = 10. apríl 1525 | atburður2 = Sameining við Brandenborg | dagsetning2 = 27. ágúst 1618 | atburður3 = [[Konungsríkið Prússland]] | dagsetning3 = 18. janúar 1701 | atburður4 = [[Norður-þýska ríkjasambandið|Norður-Þýska Ríkjasambandið]] | dagsetning4 = 1. júlí 1867 | atburður5 = [[Stofnun Þýskalands]] | dagsetning5 = 18. janúar 1871 | atburður6 = [[Fríríkið Prússland]] | dagsetning6 = 9. nóvember 1918 | atburður7 = Afnám (raunlega) | dagsetning7 = 30. janúar 1934 | atburður8 = Afnám (formlega) | dagsetning8 = 25. febrúar 1947 }} '''Prússland''' ([[þýska]] ''Preußen'', [[pólska]] ''Prusy'', [[litháenska]] ''Prūsija'', [[latína]] ''Borussia'') var áður fyrr landsvæði, hertogadæmi og konungsríki fyrir sunnan [[Eystrasalt]]. == Skilgreiningar == Prússland hefur margar mismunandi (og oft andstæðar) merkingar: * Land baltneskra [[Prússar|Prússa]] sem er nú hluti af Suður-[[Litháen]], [[Rússland|rússnesku]] útlendunni [[Kaliníngrad]] og Norðaustur-[[Pólland]]i, * ríki [[Norrænu krossferðirnar|norrænna krossferðariddara]] á [[hámiðaldir|hámiðöldum]], * hluti af landi pólskra konunga sem kallað var [[Konungsríkið-Prússland]], * lén í Póllandi sem [[Hohenzollern]]-ættin ríkti yfir og var kallað [[Prússalén]], * allt Hohenzollern-ríkið, hvort sem er innan eða utan núverandi Þýskalands, * sjálfstætt ríki sem náði yfir norðausturhluta Þýskalands og norðurhluta Póllands frá [[17. öld]] fram til [[1871]], * stærsta fylki [[Þýskaland]]s frá [[1871]] til [[1945]]. Nafn sitt dregur Prússland af Borussi eða Prussi, baltneskri þjóð sem var skyld [[Litháen|Litháum]]. Prússalén var lén [[Pólska konungdæmið|pólska konungsdæmisins]] fram til [[1660]] og [[Konungsríkið-Prússland]] var hluti af [[Pólland]]i fram til [[1772]]. Með vaxandi þýskri [[Þjóðernishyggja|þjóðernishyggju]] á síðari hluta [[18. öld|18.]] og fyrri hluta [[19. öld|19. aldar]] fóru flestir [[Þýska|þýskumælandi]] Prússar að líta á sig sem hluta af þýsku þjóðinni, oft með áherslu á það sem kallað var „prússnesk gildi“: frábært skipulag, fórnarlund og [[réttarríki]]. == Saga Prússlands == === Þýska orðan === {{main|Ríki Þýsku riddaranna}} Árið 1211 veitti [[Andres 2. Ungverjakonungur]] [[Burzenland]] í [[Sjöborgaland|Sjöborgalandi]] sem lén til Þýsku riddaraorðunnar, sem er þýsk orða krossfarariddara með höfuðstöðvar sínar í [[Konungsríkið Jerúsalem|konungsríkinu Jerúsalem]] í [[Akkó]]. Árið [[1225]] rak hann þá úr landi og þeir fluttu starfsemi sína til [[Eystrasalt|Eystrasaltssvæðisins]]. [[Konrað 1.|Kónráð]], pólski hertogi [[Masóvía|Masóvíu]], hafði árangurslaust reynt að leggja undir sig hið heiðna Prússland í krossferðum árið [[1219]] og [[1222]]. Árið [[1226]] bauð [[Konráð 1.|Konráð]] hertogi riddurunum að leggja undir sig prússnesku ættbálkana á landamærum sínum. Í 60 ára baráttu gegn heiðnu prússum stofnaði orðan sjálfstætt ríki sem stjórnaði Prússlandi. Eftir að [[Sverðsbræður Líflands]] gengu til liðs við orðuna árið [[1237]] stjórnaði orðan einnig [[Lífland|Líflandi]] (nú [[Lettland]] og [[Eistland]]). Um [[1252]] luku þeir landvinningum gegn nyrsta prússneska ættbálksins [[Skalvía]] ásamt [[Kúrland|Kúrlendingum]] í vestur [[Eystrasalt|Eystrasalti]] og reistu [[Memel-kastali|Memel-kastala]] sem þróaðist í helstu hafnarborgina [[Klaipėda|Memel (Klaipėda)]]. [[Melno-sáttmálinn]] skilgreindi endanlega landamæri Prússlands og aðliggjandi [[Stórhertogadæmið Litháen|stórhertogadæmis Litháens]] árið [[1422]]. Á meðan á [[Ostsiedlung]] (þýsk austurþenslun) stóð var boðið landnemum, sem olli breytingum á þjóðernissamsetningu, tungumáli, menningu og lögum á austurlandamærum þýsku ríkjanna. Þar sem meirihluti þessara landnema voru Þjóðverjar varð [[lágþýska]] ríkjandi tungumálið. Riddarar þýsku orðunar voru óæðri [[Páfadæmið|páfadæminu]] og keisaranum. Upphaflega náið samband þeirra við pólsku krúnuna versnaði eftir að þeir lögðu undir sig [[Pommerellen]] og [[Gdańsk|Danzig (Gdańsk)]] árið [[1308]]. Að lokum sigruðu [[Pólland]] og [[Litháen]], sem voru bandamenn í gegnum [[Krewosambandið]] ([[1385]]), riddaraorðuna í [[Orrustan við Grunwald|orrustunni við Grunwald]] (Tannenberg) árið [[1410]]. [[Þrettán ára stríðið]] ([[1454]]–[[1466]]) hófst þegar [[Prússneska sambandið]], bandalag [[Hansaborgir|hansaborga]] í vesturhluta Prússlands, gerði uppreisn gegn orðunni og óskaði eftir aðstoð frá pólska konunginum, [[Kasimír 4.]] Riddararnir voru neyddir til að viðurkenna fullveldi og greiða [[Kasimir 4.]] virðingu í [[Seinni friður Thorn|seinni friði Thorn]] (1466), og misstu [[Vestur-Prússland]] (Prússalén) til [[Pólland|Póllands]] í því ferli. Í kjölfar [[Seinni friður Thorn|seinni friðarins í Thorn]] voru tvö prússnesk ríki stofnuð. Á tímum klausturríkis riddaraorðunar fengu [[Málaliði|málaliðar]] frá hinu [[Heilaga rómverska ríkið|Heilaga rómverska ríki]] land frá orðuni og mynduðu smám saman nýja prússneska [[aðalsmenn]], þaðan sem [[Junker|junkerar]] myndu þróast til að taka stórt hlutverk í hervæðingu Prússlands og síðar [[Þýskaland|Þýskalands]]. === Hertogadæmið Prússland === {{main|Hertogadæmið Prússland}} Þann [[10. apríl]] [[1525]], eftir undirritun [[Krakásáttmálinn|Krakásáttmálans]], sem bindur opinberlega enda á pólsk-þýska stríðið ([[1519]]–[[1521]]), á aðaltorgi pólsku höfuðborgarinnar [[Kraká]], sagði [[Albert 1.]] af sér stöðu sinni sem stórmeistari Þýsku riddaranna og hlaut titilinn „hertogi Prússlands“ frá [[Sigmundur 1. póllandskonungur|Sigmundi 1. póllandskonungi]]. Sem tákn um léndóm fékk Albert staðal með prússneska skjaldarmerkinu frá pólska konunginum. Svarti prússneski örninn á fánanum var aukinn með bókstafnum „S“ (fyrir Sigismundus) og hafði kórónu sett um hálsinn sem tákn um undirgefni við Pólland. Albert 1., meðlimur kadettdeildar í Hohenzollern-ættini varð lúterskur mótmælandi og trúleysti prússnesku yfirráðasvæði reglunnar. Í fyrsta skipti komu þessi lönd í hendur Hohenzollern-ættarinnar, sem nú þegar réðu yfir [[Markgreifadæmið Brandenborg|markgreifadæminu Brandenborg]] síðan á [[15. öld.]] Ennfremur, með afsal hans á reglunni, gat Albert nú gifst og búið til lögmæta erfingja. === Konungsríkið Prússland === [[Mynd:Map-DB-PrussiaProvs-1818.svg|thumb|Prússland eftir Vínarfundinn 1815]] [[Mynd:A v Werner - Kaiserproklamation am 18 Januar 1871 (3. Fassung 1885).jpg|thumb|Krýning Vilhjálms I til keisara í Versölum 1871. Fyrir miðri mynd má sjá í Bismarck kanslara (í hvítum búningi).]] Það gerðist árið [[1701]] að kjörfurstinn Friðrik III. sameinaði löndin í eitt konungsríki. Frá þeim tíma kallaðist það konungsríkið Prússland. Kjörfurstinn Friðrik III. varð þá Friðrik I., konungur Prússlands. En það var ekki fyrr en í tíð Friðriks Vilhjálms I. að Prússland varð stórveldi. Hann lagði af allt gjálífi sem faðir hans hafði stofnað til og var sparsamur mjög. Enn fremur dró hann saman mikinn her og var það hann öðrum fremur sem hóf Prússland upp sem herveldi. Friðrik Vilhjálmur tók þátt í [[Norðurlandaófriðurinn mikli|Norðurlandaófriðnum mikla]] og vann lönd af [[Svíþjóð|Svíum]] við suðurströnd Eystrasalts (Pommern). Sonur hans, Friðrik II., var eflaust einn mesti konungur síns tíma. Hann tók þátt í [[7 ára stríðið|7 ára stríðinu]], hertók [[Slésía|Slésíu]] og átti þátt í [[Skipting Póllands|skiptingu Póllands]]. Eftir hertökuna á Slésíu fékk hann viðurnefnið hinn mikli. Árið [[1806]] tók Friðrik Vilhjálmur III. þátt í orrustunum við Jena og við Auerstedt gegn [[Napoleon Bonaparte|Napóleon]] og tapaði þeim orrustum. Í kjölfarið hertók Napóleon [[Berlín]] til skamms tíma. Árið [[1862]] réð Vilhjálmur I. [[Bismarck|Otto von Bismarck]] sem kanslara ríkisins. Eftir þrjú snörp stríð við [[Frakkland|Frakka]], [[Danmörk|Dani]] og [[Austurríki|Austurríkismenn]] varð Prússland keisaradæmi árið [[1871]]. Konungar Prússlands: {| class="wikitable" |- ! Konungur !! Ár !! Ath. |- | [[Friðrik 1. Prússakonungur|Friðrik I]] || 1701-1713 || |- | [[Friðrik Vilhjálmur I (Prússland)|Friðrik Vilhjálmur I]] || 1713-1740 || |- | [[Friðrik 2. Prússakonungur|Friðrik II]] || 1740-1786 || Kallaður Friðrik mikli |- | [[Friðrik Vilhjálmur II (Prússland)|Friðrik Vilhjálmur II]] || 1786-1797 || |- | [[Friðrik Vilhjálmur III (Prússland)|Friðrik Vilhjálmur III]] || 1797-1840 || Áttist við Napoleon |- | [[Friðrik Vilhjálmur IV (Prússland)|Friðrik Vilhjálmur IV]] || 1840-1861 || |- | [[Vilhjálmur I (Prússland)|Vilhjálmur I]] || 1861-1871 || Réði Bismarck sem kanslara |} === Prússland eftir stofnun Keisaradæmisins === [[Mynd:Map-DR-Prussia.svg|thumb|Prússland við lok heimstyrjaldarinnar fyrri 1918]] Árið 1871 voru mörg þýsk ríki sameinuð í eitt keisaradæmi. Vilhjálmur I., konungur Prússlands, var krýndur keisari í [[Versalir|Versölum]] í Frakklandi [[18. janúar]] það ár. Vilhjálmur var eftir það bæði keisari Þýskalands og konungur Prússlands. Keisaradæmið varð þó skammlíft, stóð aðeins í 47 ár, og voru keisararnir aðeins þrír. Árið [[1888]] var kallað ''þrí-keisara-árið'' (''Drei-Kaiser-Jahr''), en þá ríktu allir þrír keisararnir, hver á eftir öðrum. Bismarck kanslari var rekinn árið [[1890]] og Vilhjálmur II. keisari stjórnaði ríkinu sjálfur eftir það. Hann neyddist til að segja af sér keisaradómi 1918 og fór í útlegð til [[Holland]]s. Þrír konungar Prússlands ríktu sem keisarar Þýskalands: {| class="wikitable" |- ! Keisari !! Ár !! Ath. |- | Vilhjálmur I || 1871-1888 || |- | [[Friðrik III (Prússland)|Friðrik III]] || 1888-1888|| Lifði aðeins í tæpa fjóra mánuði sem keisari |- | [[Vilhjálmur 2. Þýskalandskeisari|Vilhjálmur II]] || 1888-1918 || Sagði af sér |} === Fríríkið Prússland === Eftir ósigur Þjóðverja í [[Heimstyrjöldin fyrri|heimsstyrjöldinni fyrri]] 1918 var [[Weimar-lýðveldið]] stofnað. Höfuðborg þess ríkis var Berlín. Prússlandi var þá breytt í fríríki, sem var nokkurs konar lýðveldi innan lýðveldisins, svipað og nokkur önnur héruð í Þýskalandi. [[Nasismi|Nasistar]] lögðu þó fríríkið í raun niður árið [[1934]], en síðan gerðu bandamenn það formlega árið [[1947]]. Síðan þá hefur notkun hugtaksins Prússland miðast við sögulega, landfræðilega og menningarlega merkingu þess. ==Fánagallerí== {| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#efefef" ! width="110"|Fáni!!width="250"|Ártal!!width="250"|Notkun |- | [[Mynd:Flag of Prussia (1466-1772) Lob.svg|250px|border]] | 1466-1772 | Fáni [[Prússalén|Prússaléns]] |- | [[Mynd:Flag of Ducal Prussia.svg|250px|border]] | 1525-1657 | Fáni [[Hertogadæmið Prússland|Hertogadæmi Prússlands]] |- | [[Mynd:Flag of the Kingdom of Prussia (1701-1750).svg|250px|border]] | 1701-1750 | Ríkisfáni [[Konungsríkisins Prússlands]] |- | [[Mynd:Civil flag of Prussia 1701-1935.svg|250px|border]] | 1701-1935 | Borgaralegur Fáni Prússlands |- | [[Mynd:Flag of the Kingdom of Prussia (1750-1801).svg|250px|border]] | 1750-1801 | Ríkisfáni [[Konungsríkið Prússland|Konungsríkisins Prússlands]] |- | [[Mynd:Flag of the Kingdom of Prussia (1801-1803).svg|250px|border]] | 1801-1803 | Ríkisfáni [[Konungsríkið Prússland|Konungsríkisins Prússlands]] |- | [[Mynd:Flag of the Kingdom of Prussia (1803-1892).svg|250px|border]] | 1803-1892 | Ríkisfáni [[Konungsríkið Prússland|Konungsríkisins Prússlands]] |- | [[Mynd:War Ensign of Prussia (1816).svg|250px|border]] | 1816 | Stríðsfáni Prússlands |- | [[Mynd:Royal Standard of the King of Prussia (1871–1918).svg|250px|border]] | 1871-1918 | Konungsstaðal Konungs Prússlands |- | [[Mynd:Royal Standard of the Crown Prince of Prussia (1871–1892).svg|250px|border]] | 1871-1892 | Staðal Krónarprins Prússlands |- | [[Mynd:Merchant Flag of Prussia (1823-1863).png|250px|border]] | 1823-1863 | Kaupmannafáni Prússlands |- | [[Mynd:Merchant Flag of Prussia (1863-1892).png|250px|border]] | 1863-1892 | Kaupmannafáni Prússlands |- | [[Mynd:Flag of Prussia (1892-1918).svg|250px|border]] | 1892-1918 | Ríkisfáni [[Konungsríkisins Prússlands]] |- | [[Mynd:Flag of Prussia Civil Ensign 1892-1918.svg|250px|border]] | 1892-1918 | Borgaramerki Prússlands |- | [[Mynd:Preußische Kriegs- und Dienstflagge.svg|250px|border]] | 1895-1918 | Stríðsfáni Prússlands |- | [[Mynd:Flag of Prussia (1918–1933).svg|250px|border]] | 1918-1933 | Fáni [[Fríríkið Prússland|Fríríki Prússlands]] |- | [[Mynd:Dienstflagge Preußen 1933-35.svg|250px|border]] | 1933-1935 | Þjónustufáni [[Fríríkið Prússland|Fríríkisins Prússlands]] |} == Landafræði == === Héruð === Prússneska ríkið var upphaflega skipt í tíu héruð. Prússneska ríkisstjórnin skipaði yfirmenn hvers héraðs sem kallast Oberpräsident (æðsti forseti). Oberpräsident var fulltrúi prússnesku ríkisstjórnarinnar í héraðinu og var upptekinn við að innleiða og hafa eftirlit með aðalréttindum prússnesku stjórnarinnar. Héruðum Prússlands var frekar skipt niður í stjórnsýsluumdæmi ([[Regierungsbezirk|Regierungsbezirke]]), háð yfirstjórninni. Varðandi sjálfstjórn var hvert hérað einnig með héraðsþing (Provinziallandtag), sem meðlimir voru kosnir í óbeinum kosningum af sýslumönnum og borgarfulltrúum í sveitasýslunum og sjálfstæðum borgum. {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Civil flag of Prussia 1701-1935.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Austur-Prússland]]''' || style="text-align:center;"| 1773<br />1878 || style="text-align:center;"| 1829<br />1945|| [[Königsberg]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Brandenburg.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Brandenborg (hérað)|Brandenborg]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Potsdam]] (1815-1827)<br />[[Berlín]] (1827-1843)<br />[[Potsdam]] (1843-1918)<br />[[Charlottenburg]] (1918-1920)<br />[[Berlín]] (1920-1945) |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flag of Poland.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Jülich-Kleve-Berg]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1822 || [[Köln]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Rheinland.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Neðri Rín]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1822 || [[Koblenz]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Provinz Pommern flag.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Pommern (hérað)|Pommern]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Stettin]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Posen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Posen (hérað)|Posen]]''' || style="text-align:center;"| 1848 || style="text-align:center;"| 1920 || [[Posen]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Sachsen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Saxland (hérað)|Saxland]]''' || style="text-align:center;"| 1816 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Magdeburg]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Schlesien.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Slesía]]''' || style="text-align:center;"| 1815<br />1938 || style="text-align:center;"| 1919<br />1941 || [[Breslau]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Westfalen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Vestfalía (hérað)|Vestfalía]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Münster]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Westpreußen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Vestur-Prússland]]''' || style="text-align:center;"| 1773<br />1878 || style="text-align:center;"| 1829<br />1920 || [[Danzig]] |} Árið [[1822]] var stofnað [[Rínarhéraðið]] sem varð til vegna sameiningu [[Neðri-Rín|Neðri-Rínar]] og [[Jülich-Kleves-Berg]] héruðanna. {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Rheinland.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Rínarhéraðið]]''' || style="text-align:center;"| 1822 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Koblenz]] |} Árið [[1829]] varð [[Héraðið Prússland|héraðið Prússland]] til við sameiningu [[Austur-Prússland|Austur-Prússlands]] og [[Vestur-Prússland|Vestur-Prússlands]], sem stóð til [[1878]] þegar þau voru aftur aðskilin. {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Civil flag of Prussia 1701-1935.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Héraðið Prússland]]''' || style="text-align:center;"| 1829 || style="text-align:center;"| 1878 || [[Koblenz]] |} Árið [[1850]] var héraðið [[Hohenzollern]] í suður-Þýskalandi stofnað úr viðteknum furstadæmum [[Hohenzollern-Hechingen]] og [[Hohenzollern-Sigmaringen]]. {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Hohenzollern.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Hohenzollern]]''' || style="text-align:center;"| 1850 || style="text-align:center;"| 1946 || [[Sigmaringen]] |} Árið [[1866]], í kjölfar [[Stríð Prússlands og Austurríkis|stríðs Prússlands og Austurríkis]], innlimaði Prússland nokkur þýsk ríki sem höfðu verið bandamenn [[Austurríska keisaradæmið|Austurríkis]] og skipulagði þau ásamt áður hernumdum dönskum yfirráðasvæðum í þrjú ný héruð: {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Hannover.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Hannover (hérað)|Hannover]]''' || style="text-align:center;"| 1868 || style="text-align:center;"| 1946 || [[Hannover]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Hessen-Nassau.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Hesse-Nassau]]''' || style="text-align:center;"| 1868 || style="text-align:center;"| 1918 || [[Kassel]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Schleswig-Holstein.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Slésvík-Holtsetaland (hérað)|Slésvík-Holtsetaland]]''' || style="text-align:center;"| 1868 || style="text-align:center;"| 1946 || [[Kiel]] |} Árið [[1881]] var síðasta hérað [[Konungsríkið Prússland|konungsríkisins Prússlands]] stofnað þegar [[Berlín]] var aðskilið frá [[Brandenborg (hérað)|Brandenborg]]. {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flag of Berlin.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Berlín]]''' || style="text-align:center;"| 1881 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Berlín]] |} Árið [[1918]] eftir [[Fyrri heimstyrjöldin|fyrri heimsstyrjöldina]] var [[þýska keisaradæmið]] leyst upp og [[Weimar-lýðveldið]] kom í stað þess. Eftirfarandi voru núverandi prússnesku héruð: {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Civil flag of Prussia 1701-1935.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Austur-Prússland]]''' || style="text-align:center;"| 1773<br />1878 || style="text-align:center;"| 1829<br />1945|| [[Königsberg]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flag of Berlin.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Berlín]]''' || style="text-align:center;"| 1881 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Berlín]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Brandenburg.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Brandenborg (hérað)|Brandenborg]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Potsdam]] (1815-1827)<br />[[Berlín]] (1827-1843)<br />[[Potsdam]] (1843-1918)<br />[[Charlottenburg]] (1918-1920)<br />[[Berlín]] (1920-1945) |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Hannover.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Hannover (hérað)|Hannover]]''' || style="text-align:center;"| 1868 || style="text-align:center;"| 1946 || [[Hannover]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Hessen-Nassau.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Hesse-Nassau]]''' || style="text-align:center;"| 1868 || style="text-align:center;"| 1918 || [[Kassel]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Hohenzollern.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Hohenzollern]]''' || style="text-align:center;"| 1850 || style="text-align:center;"| 1946 || [[Sigmaringen]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Provinz Pommern flag.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Pommern (hérað)|Pommern]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Stettin]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Posen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Posen (hérað)|Posen]]''' || style="text-align:center;"| 1848 || style="text-align:center;"| 1920 || [[Posen]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Rheinland.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Rínarhéraðið]]''' || style="text-align:center;"| 1822 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Koblenz]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Sachsen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Saxland (hérað)|Saxland]]''' || style="text-align:center;"| 1816 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Magdeburg]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Schlesien.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Slesía]]''' || style="text-align:center;"| 1815<br />1938 || style="text-align:center;"| 1919<br />1941 || [[Breslau]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Schleswig-Holstein.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Slésvík-Holtsetaland (hérað)|Slésvík-Holtsetaland]]''' || style="text-align:center;"| 1868 || style="text-align:center;"| 1946 || [[Kiel]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Westfalen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Vestfalía (hérað)|Vestfalía]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Münster]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Westpreußen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Vestur-Prússland]]''' || style="text-align:center;"| 1773<br />1878 || style="text-align:center;"| 1829<br />1920 || [[Danzig]] |} Héraðið [[Posen-Vestur-Prússland]] var stofnað árið [[1922]] úr hlutum héraðanna [[Posen (hérað)|Posen]] og [[Vestur-Prússlands]] sem ekki höfðu verið framseldir til [[Pólland|Póllands]]. Héraðið var afnumið árið [[1938]] þar sem landsvæði þess var aðallega innlimað í [[Pommern (hérað)|Pommern]], og tvær útsköfanir í [[Brandenborg (hérað)|Brandenborg]] og [[Slesía|Slesíu]]. {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Grenzmark Posen-Westpreußen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Posen-Vestur-Prússland]]''' || style="text-align:center;"| 1922 || style="text-align:center;"| 1938|| [[Schneidemühl]] |} Eftir valdatöku nasista árið 1933 voru lög um endurreisn ríksins sett 30. janúar 1934. Með því var þýska ríkið formlega ekki lengur sambandsríki og stofnað miðstýrt ríki. Prússland og héruð þess héldu formlega áfram að vera til, en Landtag ríkisins og héraðsþing voru afnumin og stjórnarfarið var sett undir beina stjórn Reichsstatthalter (ríkisstjóra). Eftirfarandi er yfirlit yfir prússnesku héruðinn á milli 1919 og 1938: {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Civil flag of Prussia 1701-1935.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Austur-Prússland]]''' || style="text-align:center;"| 1773<br />1878 || style="text-align:center;"| 1829<br />1945|| [[Königsberg]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flag of Berlin.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Berlín]]''' || style="text-align:center;"| 1881 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Berlín]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Brandenburg.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Brandenborg (hérað)|Brandenborg]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Potsdam]] (1815-1827)<br />[[Berlín]] (1827-1843)<br />[[Potsdam]] (1843-1918)<br />[[Charlottenburg]] (1918-1920)<br />[[Berlín]] (1920-1945) |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Oberschlesien.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Efri-Slesía]]''' || style="text-align:center;"| 1919<br />1941 || style="text-align:center;"| 1938<br />1945 || [[Oppeln]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Hannover.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Hannover (hérað)|Hannover]]''' || style="text-align:center;"| 1868 || style="text-align:center;"| 1946 || [[Hannover]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Hessen-Nassau.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Hesse-Nassau]]''' || style="text-align:center;"| 1868 || style="text-align:center;"| 1918 || [[Kassel]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Hohenzollern.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Hohenzollern]]''' || style="text-align:center;"| 1850 || style="text-align:center;"| 1946 || [[Sigmaringen]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Schlesien.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Neðri-Slesía]]''' || style="text-align:center;"| 1919<br />1941 || style="text-align:center;"| 1938<br />1945 || [[Breslau]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Provinz Pommern flag.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Pommern (hérað)|Pommern]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Stettin]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Grenzmark Posen-Westpreußen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Posen-Vestur-Prússland]]''' || style="text-align:center;"| 1922 || style="text-align:center;"| 1938|| [[Schneidemühl]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Rheinland.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Rínarhéraðið]]''' || style="text-align:center;"| 1822 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Koblenz]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Sachsen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Saxland (hérað)|Saxland]]''' || style="text-align:center;"| 1816 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Magdeburg]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Schleswig-Holstein.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Slésvík-Holtsetaland (hérað)|Slésvík-Holtsetaland]]''' || style="text-align:center;"| 1868 || style="text-align:center;"| 1946 || [[Kiel]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Westfalen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Vestfalía (hérað)|Vestfalía]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Münster]] |} Árið 1938 varð héraðið Slesía til aftur við sameiningu Neðri Slesíu og Efri Slesíu, sem stóð til 1941 þegar þau voru aftur aðskilin. {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Schlesien.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Slesía]]''' || style="text-align:center;"| 1815<br />1938 || style="text-align:center;"| 1919<br />1941 || [[Breslau]] |} == Heimildir == * Matz, Klaus-Jürgen. Wer regierte wann? Dtv. 1980. * {{wpheimild|tungumál=de|titill=Preussen|mánuðurskoðað=febrúar|árskoðað=2010}} {{Commons|Prussia|Preußen}} [[Flokkur:Prússland| ]] b7e4kgl9s243xpg4t0cy6xm97qxytho Knattspyrna 0 13842 1764401 1763936 2022-08-10T21:02:32Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Football_iu_1996.jpg|thumb|right|Leikmaðurinn í rauðu hefur brotist gegnum vörn hins liðsins og býst til að skjóta knettinum í markið.]] [[Mynd:La mejor Hinchada de Futbol Argentino.jpg|thumb|right|Fagnaðarlæti stuðningsmanna liðs í Argentínu.]] '''Knattspyrna''' eða '''fótbolti''' er [[boltaíþrótt]] þar sem farið er eftir [[Lög leiksins|17 reglum]] sem voru staðfestar af [[Alþjóðaknattspyrnusambandið|Alþjóðaknattspyrnusambandinu]] þegar það var stofnað árið 1886. Knattspyrna er leikin með [[knöttur|knetti]] af tveimur allt að 11 manna [[lið]]um (með [[Markmaður|markmanni]]) sem reyna að sigra hitt liðið með því að skora fleiri [[mark (knattspyrna)|mörk]] en andstæðingarnir á leiktíma sem venjulega er 90 mínútur. Til að skora mark þarf að spyrna boltanum inn í mark andstæðinganna. Ef mark er skorað í eigin mark kallast það sjálfsmark. Leikmenn mega ekki snerta boltann með hönd sinni, en markmaðurinn er undantekning. Hann má verja boltann með höndunum á afmörkuðu svæði sem kallast vítateigur. [[Alþjóðaknattspyrnusambandið]] er alþjóðasamband knattspyrnunnar. Það er oft kallað ''FIFA'' eftir skammstöfun heitis þess á frönsku (''Fédération Internationale de Football Association''). FIFA skipuleggur [[heimsbikarmót FIFA|heimsbikarmót]] í knattspyrnu í karla- og kvennaflokki á fjögurra ára fresti. [[Heimsmeistaramót landsliða í knattspyrnu karla]] hefur farið fram á fjögurra ára fresti frá árinu 1930, nema í tvö skipti: 1942 og 1946 þegar mótið var fellt niður vegna [[Síðari heimsstyrjöld|Síðari heimsstyrjaldar]]. Um 190-200 landslið keppa í heimshlutamótum til að öðlast þátttökurétt á heimsmeistaramótinu þar sem 32 lið keppa í 4 vikur um heimsmeistaratitil. Heimsmeistaramót FIFA er eitt vinsælasta íþróttamót heims og fær meira áhorf en [[Ólympíuleikarnir]]. [[Heimsmeistaramót landsliða í knattspyrnu kvenna]] hefur verið haldið á fjögurra ára fresti frá 1991. 1,12 milljarðar áhorfenda fylgdust með [[Heimsmeistaramót landsliða í knattspyrnu kvenna 2019|heimsmeistaramóti kvenna 2019]] í Frakklandi, sem var met. Álfukeppnir eins og [[EM|Evrópumótið í knattspyrnu karla]] og [[Copa América]] eru vinsælustu álfukeppnirnar. Þekktasta íþróttamót knattspyrnuliða í Evrópu er [[Meistaradeild Evrópu]] í kvenna- og karlaflokki, sem er sýnd í sjónvarpi um allan heim. Úrslitakeppnin í karlaflokki hefur verið það íþróttamót sem fær mest áhorf á heimsvísu. Þekktustu efstu deildir knattspyrnuliða í heimi eru [[Enska úrvalsdeildin]] (''Premier League''), [[Spænska úrvalsdeildin]] (''La Liga''), [[Þýska úrvalsdeildin]] (''Bundesliga''), [[Ítalska úrvalsdeildin]] (''Serie A'') og [[Franska úrvalsdeildin]] (''Ligue 1''). Í þessum deildum leika bestu knattspyrnumenn heims og samanlögð laun þeirra eru yfir 600 milljónir punda. == Grunnreglur fótboltans == === Leikvöllurinn === [[Mynd:Football field.svg|thumb|right|Fótboltavöllur]] Leikurinn skal vera spilaður á grænu undirlagi en annars skal tilkynna mótherja um annað vallarval.<ref name="KSÍ reglur">{{Cite web |url=http://www.ksi.is/log-og-reglugerdir/reglugerdir/knattspyrnumot/ |title=Reglugerð KSÍ um knattspyrnumót |access-date=2010-12-06 |archive-date=2012-03-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120321213338/http://www.ksi.is/log-og-reglugerdir/reglugerdir/knattspyrnumot/ |dead-url=yes }}</ref> Fótboltavöllurinn skal vera rétthyrndur og mörk hans merkt. Tvær lengri hliðar vallarins eru kallaðar ''hliðarlínur'' og styttri línurnar eru kallaðar ''markalínur''. Miðlína liggur þvert á völlinn á milli miðpunkta hliðarlínanna. Miðpunktur hennar er ''vallarmiðja'' sem jafnframt er miðpunktur hrings með 9,15 metra radíus. Hliðarlínur eiga í öllum tilvikum að vera lengri en markalínurnar. Stærð valla í landsleikjum er 100-110 metrar að lengd og 64-75 metrar að breidd. Leikir á vegum Knattspyrnusambands Íslands eru spilaðir á völlum með 68 metra breidd og 105 metra lengd.<ref>[http://www.ksi.is/media/mannvirki/2010-Knattspyrnuleikvangar-baeklingur.pdf Bæklingur um knattspyrnuleikvanga] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120321215022/http://www.ksi.is/media/mannvirki/2010-Knattspyrnuleikvangar-baeklingur.pdf |date=2012-03-21 }} KSÍ</ref> Stærð vallarins má breyta í öðrum tilvikum. Mark á að vera staðsett við miðju markalína. Mark samanstendur af tveimur lóðréttum stöngum sem eru samtengdar láréttri stöng efst. Lóðréttu stengurnar ''marksúlur'', eru 2.44 metrar og lárétta stöngin ''markslá'' er 7.32 metrar. Bæði marksúlur og markslá eiga að vera að hámarki 12 cm að breidd og hvítar að lit. Þær eiga að vera úr viði, málmi eða öðru samþykktu efni. Þær eiga að vera rétthyrndar, kassalaga, hringlaga eða spöröskjulaga og mega alls ekki vera hættulegar leikmönnum. Markið í heild sinni verður að vera örugglega fest við jörðu og færanleg mörk má aðeins nota ef þau uppfylla þetta skilyrði. Tvær línur eru dregnar frá markalínu, 5.5 metra frá marksúlu, samsíða hliðarlínum. Þær eru 5.5 metra langar og á milli enda þeirra er lína samsíða markalínunni. Þetta afmarkaða svæði kallast ''markteigur''. Aðrar tvær línur eru dregnar 16.5 metra frá marksúlu, samsíða hliðarlínum. Þær eru 16.5 metra langar og á milli enda þeirra er lína sem er samsíða markalínunni. Þetta afmarkaða svæði kallast ''vítateigur''. Við horn vallarins, þar sem markalínur og hliðarlínur mætast, skal vera fáni sem er ekki minni en 1.5 metrar. Á sama stað skal vera hornbogi með 1m radíus frá fánanum. Hornfáni við miðlínu er valkvæður. Merkingar mega vera utan vallarins á þessum stað. === Boltinn === Boltinn er kúlulaga með 68-70 cm þvermál og vegur á milli 410 og 450 grömm. Loftþrýstingur í boltanum skal jafngilda 0.6 - 1,1 loftþyngd við sjávarmál. Ef bolti verður ónothæfur við leik, þá er leikurinn stöðvaður og varabolti er settur á sama stað og boltinn sem varð ónothæfur var á. Ef taka á vítaspyrnu, markspyrnu eða álíka, þá er varaboltinn settur inná samkvæmt þeim reglum. Ekki má skipta út bolta án leyfis frá dómara. Boltar sem eru notaðir í keppnum FIFA, þurfa að vera merktir og staðfestir af FIFA. Auk þess eiga allar keppnir FIFA, og knattspyrnusamtaka, sem undir það heyra, að nota bolta sem er ekki merktur á annan hátt en þann að bera merki keppninnar og framleiðandans. === Fjöldi leikmanna === Fjöldi leikmana á að vera 11 hið mesta og í minnsta lagi 7. Einn leikmaður er markvörður. Ekki er heimilt að byrja leik með færri leikmönnum en sjö eða fleiri en 11. Í keppnum FIFA eða knattspyrnusamtaka sem heyra undir það, má hámarki skipta varamönnum inn á þrisvar sinnum í leik. Fjöldi varamanna sem eru heimilaðir á varamannabekk, eru ákvarðaðir af þeim knattspyrnusamtökunum sem við á. Í alþjóðlegum leikjum eru hámark sex leikmenn á varamannabekk, nema samkomulag ríki milli beggja liða sem keppa og dómari viti af ákvörðun liðanna. Í öllum tilfellum á að tilgreina leikmenn á varamannabekk áður en leikur hefst. Þegar leikmanni er skipt inná er dómari fyrst látinn vita af skiptingunni og hann stöðvar leikinn. Hann gefur leikmanni á vellinum merki um að koma að hliðarlínunni og fara útaf. Þegar að leikmaðurinn er farinn út af fer leikmaðurinn sem skipta á inná á völlinn frá hliðarlínu og við það telst skiptingunni lokið. Leikmaður, sem hefur verið skipt útaf, tekur ekki frekar þátt í leiknum og allir varamenn fylgja fyrirmælum dómara. Leikur er jafnframt stöðvaður, ef að útileikmaður er færður í markmannsstöðu. Fari leikmaður inn á völlinn án leyfis dómara er leikurinn stöðvaður. Dómarinn gefur leikmanninum viðvörun og leikurinn heldur áfram með ''aukaspyrnu''. Ef að leikmaður skiptir við markmann án leyfis dómara heldur leikurinn áfram, en leikmennirnir tveir eru viðvaraðir. Einungis má skipta inn leikmenn í hópi varaleikmanna. === Búnaður leikmanna === Leikmaður má ekki bera neinn búnað sem er hættulegur honum sjálfum eða öðrum leikmönnum. Grunnbúnaður leikmanns samanstendur af ermabol, stuttbuxum, sokkum, skóm og [[legghlífar|legghlífum]]. Bolur, stuttbuxur og ermar bolsins þurfa ekki endilega að vera í sama lit. Allir leikmenn liðsins að markmanni undanskildum, eiga að vera í eins búningi. Auk þess er aðildarfélögum KSÍ heimilt að leggja bann við takkaskóm.<ref name="KSÍ reglur"/> Ef að legghlífar eru notaðar, þá eiga þær að vera að fullu faldar bak við sokka leikmanns. Markmaður skal bera liti sem aðgreina hann frá öðrum leikmönnum, dómara og aðstoðardómurum. Ef þessum reglum er ekki fylgt er dómara heimilt að vísa leikmanni tímabundið af velli á meðan lausn er fengin á vandamálinu. === Dómari === Dómari sér um að reglum fótboltans sé framfylgt á þeim leik sem hann hefur verið skipaður á. Hann stjórnar leik í samvinnu með aðstoðardómara. Honum er heimilt að stöðva, fresta eða hætta við leik vegna utanaðkomandi truflunar eða vegna brota á grunnreglum fótboltans. Hann leggur mat á meiðsli leikmanna og bíður með að senda smávægilega meidda leikmenn af velli. Leikmenn með blæðandi sár er þó ávallt hleypt rakleiðis af velli og fá ekki að koma aftur á völlinn fyrr en blæðing hefur stöðvast. Þegar brot eiga sér stað og liðið sem brotið var á er með boltann leyfir dómari leiknum að halda áfram. Refsað er leikmanni sem brýtur á sér oftar en einu sinni í einu, háskalegar athafnir og starfsmönnum sem sýna ekki ábyrgð. Hann hleypir ekki utanaðkomandi persónu á völlinn og setur leik að nýju. Hann er tímastjórnandi leiksins og er oft sá sem er ábyrgur fyrir að senda leikskýrslu til knattspyrnusambandsins. Heimalið leiksins í keppni innan KSÍ eru þó ábyrg að senda leikskýrslur utan úrvalsdeildar karla og kvenna.<ref name="KSÍ reglur"/> Allar ákvarðanir dómara eru endanlegar og er ekki breytt nema eftir að dómarinn hafi ráðgefið sig við aðstoðardómara. Heimilt er að notast við tvo aðstoðardómara í leik. Þeir senda merki til dómara. Í þeim tilfellum þegar boltinn fer út fyrir völlinn segja þeir dómara til um hvort liðið eigi kröfu á innkasti, hornspyrnu eða markspyrnu, eftir því sem við á. Þeir láta vita af rangstöðu. Jafnframt láta þeir dómara vita af atvikum sem gerast utan vallarins eða eru utan sjónsviðs hans eins og skiptingar eða brot. Aðstoðardómari heyrir undir dómara. Frá 2017 hefur [[myndbandadómgæsla]] verið notuð í ríkari mæli. Þá fær aðaldómari skilaboð frá nokkrum aðstoðardómurum sem sitja við skjá og greina leikinn. Aðaldómari getur einnig skoðað sjálfur atvik í skjá við völlinn ef hann telur þörf á. == Fótboltalið == Í fótbolta er þrenn möguleg úrslit. Í leik þar sem annað liðið hefur skorað fleiri mörk en andstæðingurinn kallast leikurinn unninn, og það lið fær ýmist 2 eða 3 stig fyrir það afrek. Sé leikurinn hins vegar, með jafn mörgum mörkum frá báðum liðum vallarins kallast jafntefli og bæði lið fá eitt stig. Engin stig eru þó veitt í útsláttakeppnum, þar gildir að það lið sem sigrar heldur áfram í næstu umferð. Framlenging og loks vítaspyrnukeppni er gripið til ef leikurinn er jafn. Fótbolti er einn af vinsælustu íþróttum í heimi. Samkvæmt tölum Fifa, sem er yfirstjórn knattspyrnu í heiminum, spila yfir 265 milljónir manna í yfir 200 löndum fótbolta. Skipulagðir leikir eru spilaðir af 38 milljónum um allan heim í meira en 325 þúsund knattspyrnuklúbbum. 207 lönd og sjálfstjórnarsvæði eru meðlimir FIFA. Einungis þarf nokkrar grundvallarreglur og lítinn útbúnað til þess að iðka íþróttina. Nóbelsverðlaunahafinn [[Albert Camus]] sagði: "Allt sem ég veit með öryggi um siðferði og ábyrgð, á ég að þakka fótboltanum". === Félagslið === Fótbolti er ýmist spilaður í fótboltaklúbbum eða sem áhugamannaíþrótt. Fótboltaklúbbar eru félög sem spila á móti öðrum klúbbum í deild innan síns eigin lands. Oft eru margar deildir í einu landi, þar sem liðunum er skipt eftir því hversu vel liðið spilar. Auk fótboltaliðs starfa hjá félaginu þjálfarar, sjúkraþjálfarar og búningastjóri. Þjálfarar sjá um að kenna leikmönnum um þá tækni og færni sem notuð er í fótbolta. Sjúkraþjálfarar sjá um meiðsli leikmanna og búningastjórn sér um að allir búningar félagsins séu í röð og reglu. Áhugamenn hinsvegar, spila frekar upp á skemmtunina og þeim áhuga sem þeir hafa fyrir íþróttinni. Áhugamenn fá ekki greitt fyrir vinnu sína úti á vellinum, ólíkt atvinnumönnum í fótboltaklúbbum. Þessi laun, sem að atvinnumenn fá eru fengin með styrktarsamningum fyrirtækja, verðlaunafé við það að vinna keppnir og í sumum tilfellum fé frá eigendum liðsins. === Landslið === Auk félagsliða og áhugamannaliða eru starfrækt landslið. Landslið eru lið, þar sem óskað er eftir kröftum leikmanna sem hafa ríkisborgararétt í viðkomandi landi. Landsliðum er stjórnað af knattspyrnusamböndum, hvers lands fyrir sig, sem jafnframt stjórna fyrirkomulagi deildarleikja landsins. Landsliðum er skipt upp innan hvers lands eftir aldri. Unglingalið landsliðsins eru ýmist undir 17 ára, undir 19 ára, undir 21 árs og undir 23 ára. Ekki er þörf á að öll þessi landslið séu virk, og í raun er algengast að haldið sé út landsliðum aðeins í undir 17 ára, undir 19 ára og undir 21 árs. Aðallið landsliðs, getur þó alltaf kallað leikmenn sem eru á þessum aldri, nema að ákvörðun knattspyrnusambandsins sé önnur. === Áhorfendur === Áhorfendur eru fólk sem mætir á leikvanga, þar sem liðið spilar til þess að horfa á leikinn og styðja sitt lið. Auk þess er jafnframt til að áhorfendur fylgist með sínum liðum í sjónvarpi, með sjónvarpsútsendingum. Mismikill áhugi er þó á fótboltaliðum eftir kynjum. Fótbolti kvenna er í augum almennings minna umfangs og vinsældir hans minni, en vegna árangurs liða og landsliða hefur áhuginn undanfarið aukist, þá sérstaklega í Bandaríkjunum og Þýskalandi. == Fordómar == * '''Á Íslandi:''' Knattspyrnusamband Íslands setti af stað átakið "Leikur án fordóma" með það að markmiði að útrýma fordómum úr knattspyrnu, sporna gegn einelti og leggja áherslu á heiðarlegan leik.<ref>{{Cite web |url=http://www.ksi.is/fraedsla/leikur_an_fordoma/ |title=KSÍ Leikur án fordóma |access-date=2010-12-04 |archive-date=2011-02-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110202113240/http://www.ksi.is/fraedsla/leikur_an_fordoma/ |dead-url=yes }}</ref> Fyrirliðar úrvalsdeildar karla og kvenna studdu átakið árið 2008, með samstarfsyfirlýsingu um að sýna gott fordæmi.<ref>[http://www.mbl.is/mm/sport/efstadeild/2008/05/09/knattspyrnumenn_a_islandi_vilja_fotbolta_an_fordoma/ - Knattspyrnumenn á Íslandi vilja fótbolta án fordóma]</ref> Sérstakar stofnanir gegn misrétti: * '''Kick It Out:''' Samtökin hafa stofnað staðal ''Equality Standard'' sem knattspyrnufélög fara eftir. Knattspyrnufélögin mynda stefnu gegn fordómum meðal áhorfenda og félagsins sjálfs. Fylgst er með breytingum og árangri. === Fótboltabullur === Ofbeldi í fótbolta hefur verið til frá upphafi hans og verið kennt við fótboltabullur. Þær urðu fyrst að skipulögðum hópum árið 1980 í Ítalíu. Fjölmiðlar hafa verið gagnrýndir fyrir að gefa fótboltabullum gaum og á þann veg efla ofbeldi í fótbolta.<ref>{{Cite web |url=http://expertfootball.com/history/soccer_hooliganism.php |title=- Hooliganism in European Football |access-date=2010-12-04 |archive-date=2011-06-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110614214742/http://expertfootball.com/history/soccer_hooliganism.php |dead-url=yes }}</ref> ==Tölfræði== ===Markahæstu menn karlaknattspyrnunnar samkvæmt ''Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation'' (RSSSF) <ref>[http://www.rsssf.com/players/prolific.html Prolific Scorers Data] RSSSF</ref>=== <small>''Uppfært 5/6 2022.''</small> {| class="sortable wikitable" style="font-size:100%;" |- ! Sæti ! Leikmaður ! Fjöldi marka ! Fjöldi leikja ! Markahlutfall á leik ! Ár |- ||1.|| {{GER}} [[Erwin Helmchen]] || 982|| 575 || 1,71 || 1924-1951 |- ||2.|| {{AUT}}{{CZE}}[[Josef Bican]] || 948|| 621 || 1,53 || 1931-1955 |- ||3.|| {{PRT}}'''[[Cristiano Ronaldo]]'''||833||1158||0,72||'''2001-''' |- ||4.|| {{HUN}}[[Ferenc Puskás]] || 808|| 794 || 1,02 || 1943-1967 |- ||5.|| {{ARG}}'''[[Lionel Messi]]''' || 800 || 1030 || 0.77 || '''2003-''' |- ||6.|| {{HUN}}[[Ferenc Deák]] || 794|| 510 || 1,56 || 1939-1959 |- ||7.|| {{BRA}}[[Romário]] || 780|| 1000 || 0,78 || 1985-2009 |- ||8.|| {{BRA}}[[Pelé]] || 775|| 841 || 0,92 || 1956-1977 |- ||9.|| {{GER}}[[Gerd Müller]] || 735|| 793 || 0,93 || 1962-1981 |- ||10.|| {{NLD}}[[Abe Lenstra]] || 710|| 752 || 0,94 || 1936-1963 |- ||11.|| {{ENG}}[[Joe Bambrick]] || 678|| 565 || 1,2 || 1926-1939 |- ||12.|| {{ENG}}[[Jimmy Jones]] || 673|| 635 ||1,06 || 1946-1965 |- |13.|| {{POL}}{{GER}}[[Ernst Willimowski]] || 663|| 474||1,4 || 1934-1955 |- |14.|| {{ENG}}[[Tommy Lawton]] || 657+|| 742|| 0,89|| 1933-1956 |- ||15.|| {{HUN}}[[Ferenc Bene]] || 630|| 946 || 0,67 || 1961-1979 |- | 16.|| {{HUN}}[[Gyula Zsengellér]] || 611||641 ||0,95 || 1935-1953 |- ||17.|| {{POL}}'''[[Robert Lewandowski]]''' || 610|| 875 || 0,69 || '''2005-''' |- | 18.|| {{PRT}}[[Fernando Peyroteo]] || 597||369 || 1,62 || 1937-1949 |- | 19.|| {{PRT}}[[Eusébio]] || 591 ||631 ||0,94 || 1957-1980 |- ||20.|| {{GER}}[[Uwe Seeler]] || 582|| 686||0,85 || 1946-1972 |- ||21.|| {{SWE}}'''[[Zlatan Ibrahimovic]]''' || 579|| 989 || 0,59 || '''1999-''' |- ||22.|| {{BRA}}[[Túlio Maravilha]] || 575|| 838 ||0,69 || 1988-2019 |- | 23.|| {{GER}}[[Fritz Walter]] || 574||572 || 1,0 || 1928-1959 |- | 24.|| {{GER}}[[Franz Binder]] || 569+||430 || 1,32 || 1930-1949 |- | 25.|| {{HUN}}[[Imre Schlosser]] || 569+|| 458 ||1,24 || 1905-1928 |- | 26.|| {{ENG}}[[Jimmy Greaves]] || 567|| 812 || 0,7 || 1955-1980 |- | 27.|| {{ENG}}[[Glen Ferguson]] || 563||1058 ||0,53 || 1987-2011 |- | 28.|| {{MEX}}[[Hugo Sánchez]] || 562||956 || 0,59 || 1972-1997 |- | 29.|| {{PRT}}[[José Torres]] || 561||615 ||0,91 || 1953-1980 |- | 30.|| {{HUN}}[[Sándor Kocsis]] || 556||537 ||1,04 || 1945-1965 |- | 31.|| {{ENG}}[[Fred Roberts]] || 554||427 || 1,3 || 1924-1934 |- | 32.|| {{SKO}}[[James McGrory]] || 549||545 ||1,01 || 1918-1935 |- | 33.|| {{BRA}}[[Zico]] || 545||747 ||0,68 || 1960-1994 |- | 34.|| {{NIL}}[[Boy Martin]] || 541+||479|| 1,12 || 1930-1947 |- | 35.|| {{HUN}}[[Ferenc Szusza]] || 541||594 || 0,91 || 1941-1960 |- | 36.|| {{NIL}}[[Jimmy Kelly]] || 538||951 || 0,57 || 1926-1956 |- | 37.|| {{ESP}}[[Isidro Lángara]] || 534||433 ||1,23 || 1930-1948 |- | 38.|| {{ENG}}[[Dixie Dean]] || 531||577 || 0,91 || 1923-1940 |- | 39.|| {{HUN}}[[Nándor Hidegkuti]] || 526||678 || 0,78 || 1942-1958 |- | 40.|| {{URY}}'''[[Luis Suárez]]''' || 526 || 862|| 0.61 || '''2005-''' |- | 41.|| {{HUN}}[[József Takács]] || 523|| || || 1917-1934 |- | 42.|| {{AUT}}[[Hans Krankl]] || 514|| || || 1970-1989 |- | 43.|| {{BRA}}[[Roberto Dinamite]] || 514|| || || 1971-1991 |- | 44.|| {{ARG}}{{ESP}}[[ Alfredo Di Stéfano]] || 514|| || || 1945-1966 |- | 45.|| {{SWE}}[[Gunnar Nordahl]] || 513|| || || 1937-1958 |- | 46.|| {{BEL}}[[Joseph Mermans]] || 509||634 || 0,8 || 1932-1960 |- | 47.|| {{SKO}}[[Hughie Gallacher]] || 507||657 ||0,77 || 1921-1939 |- | 48.|| {{HUN}}[[Györgi Sárosi]] || 507||592 || 0,86|| 1930-1948 |- | 49.|| {{ENG}}[[Steve Bloomer]] || 505|| 753 || 0,67 || 1894-1914 |- | 50.|| {{CMR}}[[Roger Milla]] || 503|| 905 || || 1967-1996 |- |} ===Markahæstu menn samkvæmt ''International Federation of Football History & Statistics'' (IFFHS) <ref>[https://www.iffhs.com/posts/980 IFFHS ALL TIME WORLD'S BEST GOALSCORER RANKING] IFFHS</ref> === #'''[[Cristiano Ronaldo]]''': 814 #'''[[Lionel Messi]]''': 772 #[[Pelé]]: 765 #[[Romário]]: 753 #[[Ferenc Puskás]]: 729 #[[Josef Bican]]: 720 #[[Jimmy Jones]]: 647 #[[Gerd Müller]]: 634 #[[Eusébio]]: 622 #'''[[Robert Lewandowski]]''': 616 #[[Joe Bambrick]]: 616 #[[Glenn Ferguson]]: 562 #'''[[Zlatan Ibrahimovic]]''': 559 #[[Fernando Peyroteo]]: 552 #[[Uwe Seeler]]: 551 #[[Jimmy McGrory]]: 550 #[[Alfredo Di Stéfano]]: 530 #[[György Sárosi]]: 526 #'''[[Luis Suárez]]''': 515 #[[Roberto Dinamite]]: 511 #[[Hugo Sánchez]]: 507 #[[Imre Schlosser]]: 504 #[[Franz Binder]]: 502 ===Markahæstu menn hjá einu liði í karlaknattspyrnu=== {|class="wikitable soportable" |- !Sæti''' !Leikmaður !Mörk !Leikir !M/L !Ár !Félag |- |1.||{{ARG}} [[Lionel Messi]]||672||778||0.86||2003-2021||{{ESP}}[[FC Barcelona|Barcelona]] |- |2.||{{BRA}}[[Pelé]]||504||496||1.02||1956-1974||{{BRA}}[[Santos FC|Santos]] |- |3.||{{NLD}}[[Abe Lenstra]]||500||517||0.88||1933-1955||{{NLD}}[[Heerenveen]] |- |4.||{{PRT}}[[Cristiano Ronaldo]]||450||438||1.03||2009-2018||{{ESP}}[[Real Madrid]] |- |5.||{{GER}}[[Uwe Seeler]]||404||476||0.85||1953-1972||{{GER}}[[Hamburger SV|Hamburger]] |- |6.||{{AUT}}{{CZE}}[[Josef Bican]]||403||211||1.91||1937-1948||{{CZE}}[[Slavia Praga]] | |} ===Núverandi markahæstu menn karlaknattspyrnunnar=== {|class="wikitable" style="font-size:100%;" |- !Sæti !Leikmaður !Fjöldi marka !Fjöldi leikja !M/L !Ár !Núverandi félag |- |1. ||{{PRT}}[[Cristiano Ronaldo]]||833||1158||0.72||2001-||{{ENG}}[[Manchester United]] |- |2. ||{{ARG}}[[Lionel Messi]]||800||1030||0.77||2003-||{{FRA}}[[Paris Saint-Germain F.C.|PSG]] |- |3. ||{{POL}}[[Robert Lewandowski]]||610||875||0.69||2005-||{{ESP}}[[FC Barcelona]] |- |4. ||{{SWE}}[[Zlatan Ibrahimovic]]||579||989||0.59||1999-||{{ITA}}[[AC Milan|Milan]] |- |5. ||{{URY}}[[Luis Suárez]]'''||526||862||0.61||2005-||{{ESP}}[[Atletico Madrid]] |- |6. ||{{MDV}}[[Ali Ashfaq]]||488||561||0.87||2001-||{{MDV}}[[Club Eagles]] |- |7. ||{{FRA}}[[Karim Benzema]]||461||892||0.51||2004-||{{ESP}}[[Real Madrid]] |- |8. ||{{URY}}[[Edinson Cavani]]||444||795||0,56||2005-||{{ENG}}[[Manchester United]] |- |9. ||{{BRA}}[[Neymar]]||428||681||0.63||2009-||{{FRA}}[[Paris Saint-Germain F.C.|PSG]] |- |10. ||{{BRA}}[[Fred]]||411||806||0,51||2003-||{{BRA}}[[Fluminense]] |- |11. ||{{MNE}}[[Dejan Damjanović]]||384||766||0,50||1998-||{{HKG}}[[Kitchee SC|Kitchee]] |- |12. ||{{BIH}}[[Edin Džeko]]||382||866||0,44||2003-||{{ITA}}[[F.C. Internazionale Milano|Inter]] |- |13. ||{{KWT}}[[Bader Mutawa]]||373||642||0,58||2002-||{{KWT}}[[S.C. Al Qadsia|Al Qadsia]] |- |14. ||{{CHL}}[[Esteban Paredes]]||367||694||0.53||2000-||{{CHL}}[[Coquimbo Unido]] |- |15. ||{{ARG}}[[Gonzalo Higuaín]]||360||773||0,46||2005-||{{USA}}[[Inter Miami CF|Inter Miami]] |- |16. ||{{PRY}}[[Óscar Cardozo]]||359||770||0.46||2003-||{{PRY}}[[Club Libertad|Libertad]] |- |17. ||{{BRA}}[[Hulk]]||356||704||0.50||2004-||{{BRA}}[[Clube Atlético Mineiro|Atlético Mineiro]] |- |18. ||{{CRI}}[[Álvaro Saborío]]||352||684||0.51||2001-||{{CRI}}[[AD San Carlos|San Carlos]] |- |19. ||{{CHL}}[[Humberto Suazo]]||350||652||0.54||2000-||{{CHL}}[[Deportes La Serena|La Serena]] |- |20. ||{{FRA}}[[Bafetimbi Gomis]]||345||741||0.47||2004-||{{TUR}}[[Galatasaray]] |- |21. ||{{ISR}}[[Eran Zahavi]]||343||611||0,56||2006-||{{NLD}}[[PSV Eindhoven|PSV]] |- |22. ||{{COL}}[[Radamel Falcao]]||342||629||0.54||2003-||{{ESP}}[[Rayo Vallecano]] |- |23. ||{{BRA}}[[Vagner Love]]||341||726||0.47||2002-||{{DNK}}[[FK Midtjylland|Midtjylland]] |- |24. ||{{DZA}}[[Baghdad Bounedjah]]||341||397||0.85||2009-||{{QAT}}[[Al Sadd SC|Al Sadd]] |- |25. ||{{ARE}}[[Sebastián Tagliabue]]||340||553||0,61||2003-||{{ARE}}[[Al Nassr SC|Al Nassr]] |- |26. ||{{BEL}}[[Romelu Lukaku]]||333||610||0,54||2009-||{{ITA}}[[Inter Milan]] |- |27. ||{{QAT}}[[Rodrigo Tabata]]||332||720||0.47||1997-||{{QAT}}[[Al Sadd SC|Al Sadd]] |- |28. ||{{GAB}}[[Pierre-Emerick Aubameyang|Pierre Aubameyang]]||331||650||0,50||2007-||{{ESP}}[[FC Barcelona|Barcelona]] |- |29. ||{{ENG}}[[Harry Kane]]||331||549||0,61||2009-||{{ENG}}[[Tottenham Hotspur|Tottenham]] |- |30. ||{{HUN}}[[Nemenja Nikolič]]||323||594||0,54||2006-||{{HUN}}[[Fehérvár FC|Fehérvár]] |- |31. ||{{QAT}}[[Sebastián Soria]]||321||969||0,46||2002-||{{QAT}}[[Qatar SC|Qatar Sport]] |- |32. ||{{COD}}[[Dieumerci Mbokani]]||312||604||0,52||2004-||{{KWT}}[[Kuwait SC|Kuwait Sport]] |- |33. ||{{SWE}}[[Markus Berg]]||312||695||0,45||2002-||{{SWE}}[[IFK Göteborg|IFK]] |- |34. ||{{TUR}}[[Burat Yılmaz]]||309||706||0,44||2001-||{{FRA}}[[Lille OSC|Lille]] |- |35. ||{{ESP}}[[Roberto Soldado|Soldado]]||308||742||0,42||2001-||{{ESP}}[[Levante UD|Levante]] |- |36. ||{{FRA}}[[Andre-Pierre Gignac|Andre Gignac]]||307||701||0,44||2004-||{{MEX}}[[Tigres UANL|Tigres]] |- |37. ||{{ROU}}[[Claudiu Keşerü]]||303||689||0,41||2002-||{{ROU}}[[FCSB]] |- |38. ||{{SYR}}[[Omar Al Somah]]||300||373||0,80||2008-||{{KSA}}[[Al Ahli Saudi|Al Ahli]] |- |} ===Leikjahæstu menn karlaknattspyrnunnar=== <small>Leikjahæstu menn með meira en 1000 leiki - Uppfært 5. júní 2022</small> {|class="wikitable" style="font-size:100℅;" |- !Sæti !Leikmaður !Staða !Fjöldi Leikja !Ár |- |1. ||{{ENG}}[[Peter Shilton]]||GK||1390||1966-1997 |- |2. ||{{BRA}}[[Rogério Ceni]]||GK||1234||1990-2015 |- |3. ||{{BRA}}[[Fabio]]||GK||1184||1997- |- |4. ||{{PRT}}[[Cristiano Ronaldo]]||FW||1158||2001- |- |5. ||{{ITA}}[[Gianluigi Buffon]]||GK||1156||1995- |- |6. ||{{BRA}}[[Roberto Carlos]]||DF||1139||1991-2015 |- |7. ||{{ESP}}[[Xavi]]||MF||1135||1997-2019 |- |8. ||{{ESP}}[[Iker Casillas]]||GK||1119||1998-2020 |- |9. ||{{ENG}}[[Ray Clemence]]||GK||1118||1965-1988 |- |10. ||{{ARG}}[[Javier Zanetti]]||DF||1114||1992-2014 |- |11. ||{{JPN}}[[Yasuhito Endo]]||MF||1105||1998- |- |12. ||{{NIL}}[[Pat Jennings]]||GK||1095||1963-1986 |- |13. ||{{BRA}}[[Marcelinho Paraiba]]||MF||1092||1992-2020 |- |14. ||{{ENG}}[[Tony Ford]]||DF||1082||1975-2001 |- |15. ||{{BRA}}[[Djalma Santos]]||DF||1065||1947-1970 |- |16. ||{{ESP}}[[Raúl]]||FW||1064||1994-2015 |- |17. ||{{ENG}}[[Alan Ball Jr.]]||MF||1057||1960-1984 |- |18. ||{{BRA}}[[Dani Alves]]||DF||1057||2001- |- |19. ||{{ENG}}[[David Seaman]]||GK||1046||1982-2004 |- |20. ||{{ENG}}[[Frank Lampard]]||MF||1044||1995-2017 |- |21. ||{{ITA}}[[Paolo Maldini]]||DF||1041||1984-2009 |- |22. ||{{WAL}}[[Ryan Giggs]]||MF||1036||1990-2014 |- |23. ||{{ARG}}[[Lionel Messi]]||FW||1030||2003- |- |24. ||{{SKO}}[[Graham Alexander]]||DF||1025||1991-2012 |- |25. ||{{NIL}}[[Noel Bailie]]||DF||1024||1989-2011 |- |26. ||{{ENG}}[[David James]]||GK||1023||1989-2014 |- |27. ||{{ESP}}[[Andrés Iniesta]]||MF||1021||2001- |- |28. ||{{BRA}}[[Rivaldo]]||MF||1021||1989-2015 |- |29. ||{{ESP}}[[Andoni Zubizarreta]]||GK||1020||1980-1999 |- |30. ||{{BEL}}[[Timmy Simons]]||DF||1019||1994-2018 |- |31. ||{{NLD}}[[Clarence Seedorf]]||MF||1017||1992-2014 |- |32. ||{{ENG}}[[Ian Callaghan]]||MF||1002||1960-1982 |- |33. ||{{SKO}}[[Tommy Hutchison]]||MF||1001||1965-1994 |- |} ===Leikjahæstu menn hjá einu liði=== {|class="wikitable" |- !Sæti !Leikmaður !Staða !Fjöldi Leikja !Ár !Félag |- |1. ||{{BRA}}[[Rogerio Ceni]]||GK||1197||1990-2015||{{BRA}}[[São Paulo FC|São Paulo]] |- |2. ||{{NIL}}[[Noel Bailie]]||DF||1013||1989-2011||{{NIL}}[[Linfield FC|Linfield]] |- |3. ||{{BRA}}[[Fabio]]||GK||975||1997-||{{BRA}}[[Cruzeiro Esporte Clube|Cruzeiro]] |- |4. ||{{WAL}}[[Ryan Giggs]]||MF||963||1991-2014||{{ENG}}[[Manchester United]] |- |5. ||{{ITA}}[[Paolo Maldini]]||DF||902||1984-2009||{{ITA}}[[AC Milan|Milan]] |- |6. ||{{ENG}}[[Ian Callaghan]]||MF||870||1960-1978||{{ENG}}[[Liverpool FC|Liverpool]] |- |7. ||{{ENG}}[[Steve Perryman]]||DF||866||1969-1986||{{ENG}}[[Tottenham Hotspur|Tottenham]] |- |8. ||{{ARG}}[[Javier Zanetti]]||DF||858||1995-2014||{{ITA}}[[Inter Milan|Inter]] |- |9. ||{{ENG}}[[Terry Paine]]||DF||808||1956-1979||{{ENG}}[[Southampton FC|Southampton]] |- |} ===Núverandi leikahæstu menn=== {|class="wikitable" style="font-size:100℅;" |- !Sæti !Leikmaður !Staða !Fjöldi Leikja !Ár !Núverandi Félag |- |1. ||{{BRA}}[[Fabio]]||GK||1184||1997-||{{BRA}}[[Fluminense FC|Fluminense]] |- |2. ||{{PRT}}[[Cristiano Ronaldo]]||FW||1158||2001-||{{ENG}}[[Manchester United]] |- |3. ||{{ITA}}[[Gianluigi Buffon]]||GK||1156||1995-||{{ITA}}[[Parma Calcio 1913|Parma]] |- |4. ||{{JPN}}[[Yasuhito Endo]]||MF||1109||1998-||{{JPN}}[[Jubilo Iwata]] |- |5. ||{{BRA}}[[Dani Alves]]||DF||1062||2001-||{{ESP}}[[FC Barcelona|Barcelona]] |- |6. ||{{ARG}}[[Lionel Messi]]||FW||1030||2003-||{{FRA}}[[Paris Saint-Germain F.C.|PSG]] |- |7. ||{{ESP}}[[Andrés Iniesta]]||MF||1024||2001-||{{JPN}}[[Vissel Kobe]] |- |8. ||{{PRT}}[[João Moutinho]]||MF||1010||2003-||{{ENG}}[[Wolverhampton Wanderers|Wolverhampton]] |- |9. ||{{SWE}}[[Zlatan Ibrahimovic]]||FW||989||1999-||{{ITA}}[[AC Milan|Milan]] |- |10. ||{{ESP}}[[Pepe Reina]]||GK||969||1999-||{{ITA}}[[S.S. Lazio|Lazio]] |- |11. ||{{ESP}}[[Sergio Ramos]]||DF||951||2003-||{{FRA}}[[Paris Saint-Germain|PSG]] |- |12. ||{{HRV}}[[Luka Modric]]||MF||943||2001-||{{ESP}}[[Real Madrid]] |- |13. ||{{ENG}}[[James Milner]]||MF||941||2001-||{{ENG}}[[Liverpool FC|Liverpool]] |- |14. ||{{ESP}}[[Joaquín]]||MF||931||1999-||{{ESP}}[[Real Betis]] |- |15. ||{{ESP}}[[David Silva]]||MF||920||2001-||{{ESP}}[[Real Sociedad]] |} ==Heimild== * {{wpheimild|tungumál= en|titill= List of footballers with 500 or more goals|mánuðurskoðað= 2. Janúar.|árskoðað= 2022 }} * {{wpheimild|tungumál= en|titill=List of men's footballers with the most official appearances |mánuðurskoðað= 2. January.|árskoðað= 2022 }} == Heimildir == {{wikiorðabók|knattspyrna}}{{commonscat|Association football|knattspyrnu}}<div class="references-small"><references/></div> * [http://www.fifa.com/mm/document/affederation/generic/81/42/36/lawsofthegame%5f2010%5f11%5fe.pdf Laws of the Game] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101222184033/http://www.fifa.com/mm/document/affederation/generic/81/42/36/lawsofthegame_2010_11_e.pdf |date=2010-12-22 }} FIFA [[Flokkur:Knattspyrna]] ln5gg7jfym9x8p2udvo5swmu9h1bcxp Kofi Annan 0 23185 1764375 1738217 2022-08-10T16:36:28Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Kofi Annan |titill = [[Aðalritari Sameinuðu þjóðanna]] |stjórnartíð_start = [[1. janúar]] [[1997]] |stjórnartíð_end = [[31. desember]] [[2006]] | mynd = Kofi Annan.jpg | forveri = [[Boutros Boutros-Ghali]] | eftirmaður = [[Ban Ki-moon]] | fæddur= [[8. apríl]] [[1938]] | fæðingarstaður = [[Kumasi]], [[Gullströndin]]ni (nú [[Gana]]) |dánardagur = {{dauðadagur og aldur|2018|8|18|1938|4|8}} |dánarstaður = [[Bern]], [[Sviss]] | maki = Titi Alakija (1965–1983); Nane Maria Lagergren (1984–2018) | börn = Kojo, Ama, Nina | undirskrift = Kofi Annan signature.svg }} '''Kofi Atta Annan''' ([[8. apríl]] [[1938]] – [[18. ágúst]] [[2018]]) var ríkiserindreki frá [[Gana]] sem gegndi starfi [[Aðalritari Sameinuðu þjóðanna|aðalritara]] [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðanna]] frá [[1. janúar]] [[1997]] til 1. janúar [[2007]]. Hann hlaut einnig [[friðarverðlaun Nóbels]] árið [[2001]].<ref>{{Cite web|url=https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2001/annan-bio.html|title=Kofi Annan - Biographical|website=www.nobelprize.org|access-date=2016-09-12}}</ref> Hann var stofnandi og formaður Kofi Annan-stofnunarinnar (''Kofi Annan Foundation'') og auk þess formaður Öldunganna (''The Elders''), alþjóðastofnunar sem [[Nelson Mandela]] stofnaði.<ref name="Nobel Peace">{{cite web|url=https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2001/index.html|title=The Nobel Peace Prize 2001|last=Annan|first=Kofi|publisher=nobelprize.org|accessdate=25 July 2013}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/biography/Kofi-Annan|title=Kofi Annan {{!}} Ghanaian statesman and secretary-general of the United Nations|access-date=2016-09-12}}</ref> Annan fæddist í [[Kumasi]] og nam hagfræði við Malacaster-háskóla, alþjóðasamskipti í Genf og verkstjórn í Tækniskóla Massachusetts. Annan gekk til liðs við Sameinuðu þjóðirnar árið 1962 og vann fyrir Genfarskrifstofu [[Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin|Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar]]. Hann gegndi síðar ýmsum embættum hjá höfuðstöðvum Sameinuðu þjóðanna, þar á meðal sem varaaðalritari friðargæslu frá mars 1992 til desember 1996. Hann var útnefndur aðalritari Sameinuðu þjóðanna þann 13. desember 1996 af [[Öryggisráð Sameinuðu þjóðanna|öryggisráði]] Sameinuðu þjóðanna og síðan staðfestur í embættið af [[Allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna|allsherjarþinginu]]. Þar með varð hann fyrsti aðalritari Sameinuðu þjóðanna sem var útnefndur úr hópi starfsmanna stofnunarinnar sjálfrar. Hann var endurkjörinn árið 2001 og lét af störfum þann 1. janúar 2007 þegar [[Ban Ki-moon]] tók við embættinu. Sem aðalritari kom Annan á umbótum í stjórnsýslukerfi Sameinuðu þjóðanna; vann að því að berjast gegn útbreiðslu [[Alnæmi|alnæmis]], sérstaklega í Afríku, auk þess sem hann hóf verkefnið ''UN Global Compact''. Hann sætti gagnrýni fyrir að hleypa ekki inn nýjum meðlimum í Öryggisráðið og var jafnvel hvattur til að segja af sér eftir að rannsókn hófst á aðkomu hans að vafasömum viðskiptum við Írak um olíu gegn mat fyrir óbreytta borgara.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/03/30/opinion/the-verdict-on-kofi-annan.html|title=The Verdict on Kofi Annan|date=2005-03-30|newspaper=The New York Times|issn=0362-4331|access-date=2016-09-12}}</ref> Eftir að hann yfirgaf Sameinuðu þjóðirnar stofnaði hann Kofi Annan-stofnunina árið 2007 til að vinna að alþjóðaþróunarmálum. Árið 2012 var Annan milliliður Sameinuðu þjóðanna og [[Arababandalagið|Arababandalagsins]] við Sýrland þar sem reynt var að binda enda á [[Sýrlenska borgarastyrjöldin|áframhaldandi borgarastyrjöld]] þar í landi.<ref>{{cite web|url=https://www.un.org/wcm/content/site/undpa/main/activities_by_region/middle_east/syria |title=United Nations Department of Political Affairs - Syria |publisher=Un.org |date=19 October 2012 |accessdate=29 March 2013 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130503024615/https://www.un.org/wcm/content/site/undpa/main/activities_by_region/middle_east/syria |archivedate=3 May 2013 |df=dmy }}</ref><ref name=SyriaBBC>{{cite web|author=Jonathan Marcus |url=http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-17144805 |title=Syria unrest: Opposition seeks arms pledge|publisher=BBC News |date=28 February 2012 |accessdate=29 March 2013}}</ref> Annan sagði upp embætti sínu í Sýrlandi vegna ósættis um lélegan árangur í friðarmálum.<ref>{{cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/world/middle-east/Kofi-Annan-resigns-as-UN-Syria-envoy/articleshow/15329904.cms|title= Kofi Annan resigns as UN Syria envoy |accessdate=2 August 2012}}</ref><ref name="kora">{{cite web|title=Kora Award winners announced|url=http://www.news24.com/xArchive/Archive/Kora-Award-winners-announced-20001120|website=news24.com|accessdate=30 June 2016|date=2000-11-20|archive-date=2017-03-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20170325191031/http://www.news24.com/xArchive/Archive/Kora-Award-winners-announced-20001120|dead-url=yes}}</ref> Í september 2016 var Annan útnefndur til að fara fyrir rannsóknarnefnd um ofsóknir gegn [[Róhingjar|Róhingjum]] í Mjanmar.<ref>{{Cite web|url=http://www.aljazeera.com/news/2016/09/kofi-annan-vows-stay-impartial-leading-commision-160907074315313.html|title=Kofi Annan vows to lead impartial Myanmar mission|website=www.aljazeera.com|access-date=2016-09-12}}</ref> ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla| titill=[[Aðalritari Sameinuðu þjóðanna]]| frá=[[1. janúar]] [[1997]]| til=[[31. desember]] [[2006]]| fyrir=[[Boutros Boutros-Ghali]]| eftir=[[Ban Ki-moon]]| }} {{Töfluendir}} {{Stubbur|æviágrip}} {{Aðalritarar Sameinuðu þjóðanna}} {{Friðarverðlaun Nóbels}} {{fd|1938|2018}} {{DEFAULTSORT:Annan, Kofi}} [[Flokkur:Aðalritarar Sameinuðu þjóðanna]] [[Flokkur:Ganverskir stjórnmálamenn]] [[Flokkur:Handhafar friðarverðlauna Nóbels]] [[Flokkur:Handhafar Sakharov-verðlaunanna]] beux51s8r5x2ojb39eu7jxre9i1fhxb Peking 0 23869 1764387 1764029 2022-08-10T17:15:41Z Dagvidur 4656 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Peking}} [[Mynd:Forbidden City1.JPG|thumb|450px|[[Forboðna borgin]], heimili keisara af [[Mingveldið|Ming-ættum]] og [[Tjingveldið|Tjing-ættum]]]] [[File:Peking-(Beijing)-location-MAP-in-China-(Icelandic).jpg|thumb|right|alt=Staðsetning Peking höfuðborgar Kína.|Staðsetning Peking höfuðborgar Kína.]] [[Mynd:Beijing CBD 2016 November.jpg|thumb|Peking]] [[Mynd:Large Beijing Landsat.jpg|thumb|Gervihnattarmynd frá NASA af borginni]] '''Peking''' (stundum ritað Beijing) er [[höfuðborg]] [[Alþýðulýðveldið Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]]. Á [[kínverska|kínversku]] '''{{Audio|Zh-Beijing.ogg|Beijing}}''', (北京), merkir nafnið „Norður-höfuðborg“. Norður, vestur og suður af Peking er [[Hebei]]-hérað og í suðaustri er [[Tianjin|sveitarfélagið Tianjin]]. Peking er næstfjölmennasta borg landsins, næst á eftir [[Sjanghæ]]. Um 19 milljónir búa þar og allt að 24 milljónir á stórborgarsvæðinu (2017). Peking er miðpunktur mennta og menningar auk þess sem stjórnvöld stýra landinu þaðan. Sjanghæ og [[Hong Kong]] eru hins vegar meira áberandi hvað varðar efnahagsleg umsvif. Borgin er kunn fyrir ríkulegar hallir, hof og gríðarstóra steinveggi og hlið. Listasöfn borgarinnar og háskólar hennar gera hana að menningarmiðstöð landsins. == Nafn == Frá [[1928]]<ref>{{Vefheimild|url=http://www.bartleby.com/67/2470.html|titill=1928, Jan. 2001. The Encyclopedia of World History.|mánuðurskoðað=24. nóvember|árskoðað=2007}}</ref>&nbsp; til [[1949]], var borgin kölluð ''Beiping'' (北平), sem þýðir „Norðlægur friður“. Nafninu var breytt þegar [[Kuomintang]] setti á fót höfuðborg í [[Nanking]] (南京) („suður-höfuðborg“). Við stofnun Alþýðulýðveldisins Kína endurreisti [[Kommúnistaflokkur Kína]] Peking sem höfuðborg landsins. Kaldara [[loftslag]] er í Peking, heldur en í [[Aþena|Aþenu]]. == Saga == [[Mynd:TempleofHeaven-HallofPrayer.jpg|thumb|Hið himneska hof]] Borgir stóðu þar sem nú er Peking á fyrsta árþúsundi fyrir Krist og höfuðborg [[Yan-ríkið|Yan-ríkisins]] (燕), var stofnuð við Ji (T: 薊 / S: 蓟), nærri því hvar Peking stendur í dag. Á tímum [[Sui-ættin|Sui-]] og [[Tang-ættin|Tang-ættanna]], voru einungis litlir bæir þar sem Peking er nú. Fjöldi fornra skálda sótti staðinn heim og syrgði fornar borgir. Árið [[936]], afsalaði [[seinni Jin-ættin]] ([[936]]-[[947]]) sér stórum hluta Norður-Kína á sitt vald, þar með talinn þann stað þar sem Peking stendur nú, til [[Liao-ættin|Liao-ættarinnar]]. Árið [[938]] reisti [[Liao-ættin]] borg þar sem nú er Peking og kallaði hana Nanjing („suður-höfuðborg“). Árið [[1125]] innlimaði [[Jinn-ættin]] Liao, og flutti höfuðborg sína árið [[1153]] til Peking en kallaði hana Zhongdu (中都), eða „Mið-höfuðborgina“, suðvestur af miðborg Peking nútímans. [[Mongólar]] brenndu Zhongdu til grunna [[1215]] og byggðu sína eigin ''stór-höfuðborg'', Dadu (大都), norður af höfuðborg Jin-ættarinnar árið [[1267]] og markar það upphaf Peking. [[Markó Póló]] kallaði svæðið „Cambuluc“. [[Kublai Khan]], sem vildi verða keisari Kína, byggði sína borg svo norðarlega fremur en nær miðju landsins svo hún stæði nær þeim stað þar sem veldi hans var mest, í [[Mongólía|Mongólíu]]. Enn má sjá leifar af borgarmúr reistum af Mongólum í Peking. Þriðji Ming-keisarinn [[Zhu Di]] (朱棣) flutti höfuðborg Ming-ættarinnar frá [[Nanjing]] til Peking (北京), árið [[1403]]. Meðan Ming-ættin ríkti tók borgin á sig mikinn hluta núverandi myndar. Borgarmúrar Peking frá Ming-tímabilinu þjónuðu sem borgarmúrar uns þeir voru rifnir og annar hringvegurinn lagður þar sem þeir stóðu áður. == Landafræði == [[Mynd:Wan song monk pagoda01.jpg|thumb|Wansong-pagóðan]] Peking stendur á norðurodda hinnar svo til þríhyrndu Norður-Kína sléttu sem er opin til suðurs og austurs. Fjöllin í norðri skýla borginni og landbúnaðarhéruðum frá eyðimörkinni í norðri. [[Kínamúrinn]], liggur að hluta í gegnum nyrðri hluta borgarinnar, varði borgina frá áhlaupum flækinga úr auðninni. == Borgin == === Götur === [[Chang'an breiðgata]]n liggur þvert í gegnum miðja borgina frá austri til vesturs fram hjá [[Tian'anmen]]. Kínversk stjórnvöld kalla breiðgötuna oft „fyrsta stræti Kína“. === Byggingarlist === Í Peking eru ríkjandi þrír meginstraumar í byggingarlist. Í fyrsta lagi eru þar hús í hefðbundnum stíl kínverska keisaradæmisins. Ef til vill eru bestu dæmin um byggingar í þessum stíl Hlið hins himneska friðar og Forboðna borgin. Í öðru lagi eru byggingar í hinum svonefnda „sínó-sov“-stíl. Þetta eru hús sem reist voru á [[1951-1960|sjötta]], [[1961-1970|sjöunda]] og [[1971-1980|áttunda]] áratugunum. Að lokum er þó nokkuð um nútímabygginarlist í Peking. == Samgöngur == Segja má að Peking sé mikilvægasta samgöngumiðstöð landsins. Umhverfis borgina liggja fimm hringvegir. Í borginni er neðanjarðarlestakerfi sem tekið var í notkun árið 1971. Auk þess eru léttlestir ofanjarðar sem þjóna samgöngum innan borgarinnar. Þrjár lestarstöðvar þjóna samgöngum inn og úr borginni auk nokkurra annarra lestarstöðva í útjöðrum borgarinnar; þangað koma mörghundruð lestir á hverjum degi. Um 20 km norðaustur af miðborginni er Alþjóðaflugvöllurinn í Peking. Hluti flugvallarins var gerður upp fyrir Ólympíuleikana 2008. Á flugvellinum eru þrjár flugstöðvar en þriðja flugstöðvarbyggingin er ein sú stærsta í heimi. Fimm minni flugvellir í námunda við borgina þjóna einkum innanlandsflugi. == Ferðamennska == [[Tian'anmen]] (hlið hins himneska friðar) er andlegur miðdepill Kína, hvort sem er vegna sjálfs sín eða þeirrar staðreyndar að þar er aðgangurinn að [[Forboðna borgin|Forboðnu borginni]]. Þá er og á [[heimsminjaskrá]] [[Badaling]], bútur úr [[Kínamúrinn|Kínamúrnum]], [[Sumar-höllin]], og [[hið himneska hof]]. === Athygliverðir staðir === * Bútar úr [[Kínamúrinn|Kínamúrnum]] við: ** [[Badaling]] ** [[Juyongguan]] ** [[Mutianyu]] ** [[Simatai]] ** [[Jinshanling]] ** [[Jiankou]] * [[Forboðna borgin]] (á [[heimsminjaskrá UNESCO]]) * [[Torg hins himneska friðar]], þar sem mótmæli fóru fram 1919, 1976 og [[Mótmælin á Torgi hins himneska friðar|uppreisn stúdenta 1989]] ** [[Tian'anmen]] (hlið hins himneska friðar) <!--** [[Great Hall of the People]] (Löggjafar samkoman)--> ** [[Þjóðminjasafn Kína]] ** [[Smurningur Maó]] * [[Sumar-höllin]] === Útvarp === Þrjár útvarpstöðvar senda út efni á ensku en það eru: ''Hit FM'' á FM 88.7, ''Easy FM''á FM 91.5, og ''Radio 774'' á AM 774. == Menntun == [[Mynd:BeijingBookstore.jpg|thumb|Bókabúð í [[Xidan]]]] Í Peking er mikill fjöldi menntastofnanna, þar á meðal [[Tsinghua-háskóli]] og [[Beijing-háskóli|Peking-háskóli]]. Að auki eru að minnsta kosti 57 aðrir skólar á háskólastigi í Peking. Á hverju ári koma margir skiptinemar til borgarinnar frá [[Japan]], [[Kórea|Kóreu]], [[Suðaustur-Asía|Suðaustur-Asíu]], [[Norður-Ameríka|Norður-Ameríku]], [[Evrópa|Evrópu]] og víðar. == Íþróttir == Árið 2008 voru [[Sumarólympíuleikarnir 2008|Sumarólympíuleikarnir]] og [[Sumarólympíumót fatlaðra 2008|sumarólympíumót fatlaðra]] haldin í Peking. Af því voru byggð mörg ný íþróttamannvirki í borginni. Mörg íþróttalið hafa aðsetur í borginni, svo sem [[Hafnabolti|hafnaboltaliðið]] Peking-tígurnir, [[Íshokkí|íshokkíliðið]] Kínahákarlarnir, [[Körfubolti|körfuknattleiksliðið]] Peking-endurnar og [[Knattspyrna|knattspyrnuliðin]] Peking Guoan og Peking Hongdeng. == Vinabæir == Peking hefur komið á fót vinabæjarsambandi við eftirtaldar borgir:<ref>{{Vefheimild|url=http://www.ebeijing.gov.cn/ying/default.htm|titill=Beijing Official Website International|mánuðurskoðað=24. nóvember|árskoðað=2007}}</ref> {| class="wikitable" ! Borg ! Land ! Vinabæjarsamband frá: |- |[[Tókýó]] |[[Japan]] |[[14. mars]], [[1979]] |- |[[New York-borg]] |[[Bandaríkin]] |[[25. febrúar]], [[1980]] |- |[[Belgrad]] |[[Serbía]] |[[14. október]], [[1980]] |- |[[Líma]] |[[Perú]] |[[21. nóvember]], [[1983]] |- |[[Washington, D.C.]] |[[Bandaríkin]] |[[15. maí]], [[1984]] |- |[[Madríd]] |[[Spánn]] |[[16. september]], [[1985]] |- |[[Rio de Janeiro]] |[[Brasilía]] |[[24. nóvember]], [[1986]] |- |[[Île-de-France]] (''région'' í kringum París) |[[Frakkland]] |[[2. júlí]], [[1987]] |- |[[Köln]] |[[Þýskaland]] |[[14. september]], [[1987]] |- |[[Ankara]] |[[Tyrkland]] |[[20. júní]], [[1990]] |- |[[Kaíró]] |[[Egyptaland]] |[[28. október]], [[1990]] |- |[[Islamabad]] |[[Pakistan]] |[[8. október]], [[1992]] |- |[[Djakarta]] |[[Indónesía]] |[[8. október]], [[1992]] |- |[[Bangkok]] |[[Taíland]] |[[26. maí]], [[1993]] |- |[[Buenos Aires]] |[[Argentína]] |[[13. júlí]], [[1993]] |- |[[Seúl]] |[[Suður-Kórea]] |[[23. október]], [[1993]] |- |[[Kíev]] |[[Úkraína]] |[[13. desember]], [[1993]] |- |[[Berlín]] |[[Þýskaland]] |[[5. apríl]], [[1994]] |- |[[Brussel]] |[[Belgía]] |[[22. september]], [[1994]] |- |[[Hanoi]] |[[Víetnam]] |[[6. október]], [[1994]] |- |[[Amsterdam]] |[[Holland]] |[[29. október]], [[1994]] |- |[[Moskva]] |[[Rússland]] |[[16. maí]] [[1995]] |- |[[París]] |[[Frakkland]] |[[23. október]], [[1997]] |- |[[Róm]] |[[Ítalía]] |[[28. maí]], [[1998]] |- |[[Gauteng]] |[[Suður-Afríka]] |[[6. desember]], [[1998]] |- |[[Ottawa]] |[[Kanada]] |[[18. október]], [[1999]] |- |[[Canberra]] |[[Ástralía]] |[[14. september]], [[2000]] |- |[[Maníla]] |[[Filippseyjar]] |[[14. nóvember]], [[2005]] |} == Neðanmálsgreinar == {{reflist}} == Tenglar == {{Commons|Beijing|Beijing}} * [http://www.ebeijing.gov.cn/ Opinber heimasíða Peking] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100813221915/http://www.ebeijing.gov.cn/ |date=2010-08-13 }} * [http://en.beijing-2008.org/ Upplýsingar um sumarólympíuleikana 2008] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040907012618/http://en.beijing-2008.org/ |date=2004-09-07 }} * [http://www.chinaodysseytours.com/maps/beijing.html Kort af Peking, 1560x1547 pixels, 645kb] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060301060128/http://www.chinaodysseytours.com/maps/beijing.html |date=2006-03-01 }} * [https://web.archive.org/web/20051031075501/http://www.muztagh.com/images/map/map-of-beijing-large.jpg Kort af Peking-svæðinu] * [http://www.asinah.org/weather/ZBAA.html Veðurspá]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }} * [http://www.olympicwatch.org/ Mannréttindi og Ólympíuleikar - OlympicWatch.org] * {{Vísindavefurinn|48687|Af hverju tölum við um Peking en ekki Beijing?}} === Fyrir ferðalanga === * [http://www.code-d.com/china/beijing.html Myndir] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060225044604/http://www.code-d.com/china/beijing.html |date=2006-02-25 }} * [http://www.chinahighlights.com/beijing/ Upplýsingar fyrir ferðamenn] * [http://www.mybeijingchina.com/ Ferðahandbók] * [http://www.chinadetail.com/Nation/ Smáatriði varðandi Kína] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060506234211/http://www.chinadetail.com/Nation/ |date=2006-05-06 }} * [http://www.peking.org Peking.org - Aðdráttarafl Peking] * [http://www.thebeijingguide.com/ Leiðarvísir] * [http://www.chinahighlights.com/beijing/tours.htm Peking - ferðir] * [http://www.beijingservice.com/ Peking - ferðaþjónusta] * [http://www.beijingtrip.com/ Peking - ferðalög] * [http://www.beijinglives.com/ Pekinglives.com - Upplýsingar um ferðamannaþjónustuna] === Myndir === * [http://www.socialcapitalgateway.org/beijing.htm Myndir af Peking] * [http://earthobservatory.nasa.gov:81/Newsroom/NewImages/images.php3?img_id=15309 Gervihnattamynd frá NASA af Peking] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20031028231552/http://earthobservatory.nasa.gov:81/Newsroom/NewImages/images.php3?img_id=15309 |date=2003-10-28 }} {{Höfuðborgir í Asíu}} {{Stjórnsýslueiningar í Alþýðulýðveldinu Kína}} {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Höfuðborgir]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] 0ctda9h59t5y8sy4itzhwsidny3dq77 Jósef Stalín 0 27697 1764415 1763769 2022-08-11T01:52:32Z TKSnaevarr 53243 /* Iðnvæðing og endurskipulagning */ wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Jósef Stalín<br>{{small|Иосиф Сталин}}<br>{{small|იოსებ სტალინი}} | búseta = | mynd = JStalin_Secretary_general_CCCP_1942.jpg | myndastærð = 200px | myndatexti = Jósef Stalín árið 1942 | titill= [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | stjórnartíð_start = [[3. apríl]] [[1922]] | stjórnartíð_end = [[16. október]] [[1952]] | titill2= Formaður ráðherraráðs Sovétríkjanna | stjórnartíð_start2 = [[6. maí]] [[1941]] | stjórnartíð_end2 = [[5. mars]] [[1953]] | fæðingarnafn = Ио́сиф Виссарио́нович Джугашви́ли (''Josif Vissarionovitsj Dsjugasjvili'') | fæddur = [[18. desember]] [[1878]] | fæðingarstaður = [[Gori]], [[Georgía|Georgíu]], [[Rússneska keisaradæmið|Rússland]]i | dánardagur = {{dauðadagur og aldur|1953|3|5|1878|12|18}} | dánarstaður = [[Moskva|Moskvu]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | orsök_dauða = | þekktur_fyrir = Að vera einræðiherra yfir [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] frá 1927 til 1953 og að fremja næststærsta þjóðarmorð mannkynsögunnar. | starf = Stjórnmálamaður | stjórnmálaflokkur = [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna]] | trúarbrögð = [[Kristni|Kristinn]], síðar [[Trúleysi|trúlaus]] | maki = Ekaterine Svanidze (g. 1906; d. 1907)<br>Nadesjda Allilujeva (g. 1919; d. 1932) | börn = 4 | undirskrift = Stalin Signature.svg }} '''Jósef Stalín''' ([[18. desember]] [[1878]] – [[5. mars]] [[1953]], [[georgíska]] იოსებ სტალინი, [[rússneska]] Иосиф Сталин) var [[Sovétríkin|sovéskur]] [[Stjórnmál|stjórnmálamaður]]. Hann var um áratugaskeið [[einræðisherra]] í Sovétríkjunum. == Æviágrip == [[Mynd:Stalin_1902.jpg|thumb|left|170px|Ljósmynd af Stalín frá árinu [[1902]].]] === Æska === Jósef Stalín fæddist í bænum [[Gori]] í [[Georgía|Georgíu]] sem þá tilheyrði Rússlandi. Hans rétta nafn var Íoseb Besaríonís dze Dzjúghasjvílí (იოსებ ბესარიონის ძე ჯუღაშვილი) en hann tók upp eftirnafnið „Stalín“ árið [[1912]], það merkir „úr stáli“ eða „stálmaðurinn“. Faðir hans var [[Skósmíði|skósmiðurinn]] [[Vissarion Dsjugasjvili|Besaríon Dzjúghasjvílí]] frá Ossetíu en móðir hans var þvottakona og var frá Georgíu. Faðir hans vildi að Jósef yrði skósmiður en það vildi móðir hans ekki. Hún hafði miklar væntingar til sonar síns og vildi að hann yrði prestur. Stalín sótti grunnskólann í heimaborg sinni en árið 1894 fluttist fjölskyldan til [[Tíblisi|Tbilisi]], höfuðborgar Georgíu, og hóf Stalín þar nám við prestaskóla. Þegar Jósef var ungur gerðist faðir hans mjög drykkfelldur og barði bæði hann og móður hans. En móðir hans elskaði soninn út af lífinu og lagði allt í sölurnar fyrir frama hans. Ekaterína kallaði son sinn oft Soso. Birti hann kvæði og ljóð undir því dulefni þegar hann varð eldri (en þó löngu áður en hann náði völdum) og var virt skáld í Georgíu. Móðir hans sagði að Soso hafi alltaf verið góður strákur. === Upphaf afskipta af stjórnmálum === Í Tíblisi komst hinn ungi Stalín í kynni við kenningar [[Karl Marx|Marx]] og gekk til liðs við [[Sósíaldemókrataflokkur Rússlands|sósíaldemókrataflokk Rússlands]]. Keisarastjórnin hafði bannað þann flokk og Stalín var rekinn úr prestaskólanum þegar upp komst að hann væri félagi í þeim flokki. Eftir að hafa verið rekinn úr skólanum hóf Stalín störf fyrir sósíademókrataflokkinn og vann að ýmiss konar áróðursstarfsemi fyrir flokkinn og skipulagði meðal annars verkföll. Þegar sósíaldemókrataflokkurinn klofnaði árið [[1903]] í hreyfingar [[Mensévismi|mensévíka]] og [[Bolsévismi|bolsévíka]] gekk Stalín til liðs við bolsévika. Hann hélt áfram að vinna að byltingu og tók þátt í fjáröflun fyrir flokkinn, meðal annars með [[bankarán|bankaránum,]] og var margsinnis tekinn fastur af lögreglunni. Árið [[1912]] tók Stalín sæti í miðstjórn Bolsévikaflokksins. === Byltingin og borgarastríðið === Eftir [[Febrúarbylgingin|febrúarbyltingina]] studdi Stalín til að byrja með samstarf við ríkistjórn [[Aleksandr Kerenskij|Kerenskij]], en snerist seinna á sveif með [[Lenín]] sem hafnaði samstarfi við Kerenskij. Eftir [[Októberbyltingin|októberbyltinguna]] vann Stalín með nýrri ríkisstjórn bolsévíka. Hann vann mikið að málefnum tengdum þjóðernisminnihlutahópum sem bjuggu innan Rússlands, enda sjálfur Georgíumaður og málið honum því hugleikið. Í [[Rússneska borgarastyrjöldin|borgarastríðinu]] var hann liðsforingi í [[Rauði herinn|Rauða hernum]]. [[Mynd:Lenin and stalin crop.jpg|thumb|left|170px|Ljósmynd af [[Lenín]] (til vinstri) og Stalín (til hægri) frá árinu [[1922]].]] === Aukin völd innan flokksins === Árið [[1922]] var Stalín kjörinn aðalritari miðstjórnar [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna|kommúnistaflokks Sovétríkjanna]]. Við fráfall Leníns, sem hafði verið óumdeildur leiðtogi flokksins, hófst mikil barátta um völdin í flokknum. Höfuðfjandmaður Stalíns í þeirri baráttu var [[Lev Trotskíj]]. Eftir margra ára baráttu tókst Stalín að koma því til leiðar að á flokksþingi [[1927]] voru Trotskíj og fleiri andstæðingar hans reknir úr flokknum. === Iðnvæðing og endurskipulagning === Eftir að hafa haft sigur í innanflokksátökunum var Stalín orðinn valdamesti maður Sovétríkjanna. Stalín var þeirrar skoðunar, að ef Sovétríkin ættu að eiga sér framtíð yrðu þau að iðnvæðast. Fyrir byltinguna var Rússland skammt á veg komið í iðnvæðingu og margra ára borgarastyrjöld hafði veikt efnahag landsins enn meira. Árið [[1928]] leit fyrsta [[fimm ára áætlun]]in dagsins ljós. Ennfremur var ákveðið að endurskipuleggja [[Landbúnaður|landbúnaðinn]] í [[samyrkjubú]]. Sú stefna mætti víða mótspyrnu í sveitum landsins, en yfirvöld gengu fram af mikilli grimmd gegn andstæðingum endurskipulagningarinnar. Fimm ára áætlanirnar reyndust vel til að auka iðnframleiðslu Sovétríkjanna, en þær leiddu ekki til mikilla kjarabóta fyrir almenning, því höfuðáhersla var lögð á auknar fjárfestingar í iðnaði framyfir einkaneyslu. Sér í lagi jókst framleiðslan í þungaiðnaði mikið. Stalín beitti sér af grimmd og miskunnarleysi gegn þeim, sem hann taldi andstæðinga sína. Komið var á fót kerfi [[Gúlag|fangabúða]] sem meintir andstæðingar hans voru sendir í. Milljónir manna og jafnvel heilar þjóðir voru sendar í slíkar búðir, flestir án saka eða fyrir afskaplega litlar sakir. Meðal þeirra sem lentu í [[Hreinsanirnar miklu|hreinsunum Stalíns]] á [[1931-1940|4. áratugnum]] voru fjölmargir yfirmenn Rauða hersins, þar á meðal [[Míkhaíl Túkhatsjevskíj]], hershöfðingi, sem herdómstóll dæmdi til dauða í júní [[1937]]. Hreinsanir Stalíns innan hersins veiktu stjórn Rauða hersins og átti það eftir að hafa alvarlegar afleiðingar þegar innrás Þjóðverja hófst árið [[1941]]. === Seinni heimsstyrjöldin === {{Aðalgrein|Seinni heimsstyrjöldin}} Árið [[1939]] höfðu Sovétmenn og [[Þýskaland|Þjóðverjar]] gert með sér [[Molotov-Ribbentrop-sáttmálinn|samning um að ráðast ekki hvorir á aðra]]. Margir kommúnistar sáu þess konar samstarf við [[Nasismi|nasista]] sem svik við kommúnismann. Í júní [[1941]] brutu Þjóðverjar samninginn og [[Innrásin í Sovétríkin|réðust á Sovétríkin]]. Sovétmenn nefndu stríðið „föðurlandsstyrjöldina miklu“. Enda þótt Stalín hefði átt von á að til átaka gæti komið við Þjóðverja bjóst hann ekki við innrásinni árið 1941 og voru Sovétríkin bæði hernaðarlega og iðnaðarlega illa búin undir stríðið. Stalín var yfirmaður herafla Sovétríkjanna og stjórnaði sjálfur stríðinu gegn Þjóðverjum. Þjóðverjar unnu til að byrja með mikla sigra, en voru að lokum yfirbugaðir. === Seinustu árin og tíminn eftir fráfall Stalíns === Eftir seinni heimsstyrjöldina stóðu Sovétríkin uppi sem annað [[Risaveldi|risaveldanna]] tveggja. Tíminn frá lokum seinni heimsstyrjaldar til dauða Stalíns markaðist að miklu leyti af upphafi [[Kalda stríðið|kalda stríðsins]]. 5. mars 1953 lést Stalín. Hann var í fyrstu hylltur sem hetja og líki hans komið fyrir í grafhýsi við hlið grafhýsis Leníns. Í leynilegri ræðu á flokksþingi kommúnistaflokksins [[1956]] fordæmdi [[Níkíta Khrústsjov]], sem þá var orðinn leiðtogi flokksins, Stalín. Eftir það flokksþing var stefnu flokksins gangvart Stalín breytt og hann fordæmdur sem harðstjóri. == Stalínismi == Stalín lagði lítið af mörkum til [[Kommúnismi|kommúnískrar]] [[hugmyndafræði]] (eða í það minnsta marx-lenínismans). Stalín samdi þó ritgerðirnar „Marxismi og þjóðarspurningin“, sem Lenín hreifst mjög af, og „Trotskíismi eða lenínismi“. Heildarútgáfa ritverka Stalíns kom út í þrettán bindum árið [[1949]]. Árið 1936 lýsti Stalín því yfir að sovéskt samfélag mynduðu tvær stéttir sem væru ekki í andstöðu hvor við aðra: verkamenn og bændur. Stéttirnar endurspegluðu tvenns konar eignarhald á framleiðsluöflum í Sovétríkjunum: ríkiseign annars vegar (á vinnustöðum verkafólksins) og sameign hins vegar (á samyrkjubúum bændanna). Auk þessara tveggja stétta viðurkenndi Stalín stétt menntamanna. Hugmyndin um stéttir sem ekki væru í andstöðu hver við aðra var nýlunda sem þekktist ekki úr kenningum Leníns. == Heimildir og ítarefni == * Brent, Jonathan og Naumov, Vladimir Pavlovich. ''Stalin's Last Crime: The Plot Against the Jewish Doctors 1948–1953'' (New York: HarperCollins, 2003). * Broekmeyer, Marius. ''Stalin, the Russians, and Their War, 1941–1945'' (Madison, WI: University of Wisconsin Press, 2004). * Bullock, Alan. ''Hitler and Stalin: Parallel Lives'' (London: HarperCollins, 1991). * Courtois, Stéphane o. fl. [[Svartbók kommúnismans|''Svartbók kommúnismans'']] (Reykjavík: Háskólaútgáfan, 2009). * Davies, Sarah og Harris, James R. ''Stalin: A New History'' (Cambridge: Cambridge University Press, 2005). * Deutscher, Isaac. ''Stalin: A Political Biography'' (New York: Oxford University Press, 1967). * Gellately, Robert. ''Lenin, Stalin, and Hitler: The Age of Social Catastrophe'' (Knopf, 2007). * Gill, Graeme. ''Stalinism'' (2. útg.) (New York: Palgrave Macmillan, 1998). * Jonge, Alex de. ''Stalin and the Shaping of the Soviet Union'' (New York: William Morrow, 1986). * Kuromiya, Hiroaki. ''Stalin'' (Harlow, UK: Longman, 2006). * Laqueur, Walter. ''Stalin: The Glasnost Revelations'' (New York: Scribner, 1990). * Mawdsley, Evan. ''The Stalin Years: The Soviet Union, 1929–53'' (Manchester: Manchester University Press, 2003). * McDermott, Kevin. ''Stalin: Revolutionary in an Era of War'' (New York: Palgrave Macmillan, 2006). * Medvedev, Roy A. og Medvedev, Zhores A. ''The Unknown Stalin: His Life, Death, and Legacy'' (London: I.B. Tauris, 2003). * Montefiore, Simon Sebag. ''Young Stalin'' (London: Weidenfeld & Nicolson, 2007). * Murphy, David E. ''What Stalin Knew: The Enigma of Barbarossa'' (New Heaven, CT: Yale University Press, 2005). * Overy, Richard. ''Dictators: Hitler's Germany and Stalin's Russia'' (Allen Lane, 2004). * Priestland, David. ''Stalin and the Politics of Mobilization: Ideas, Power, and Terror in Inter-war Russia'' (New York: Oxford University Press, 2006). * Rayfield, Donald. ''Stalin and His Hangmen: The Tyrant and Those Who Killed for Him'' (New York: Random House, 2004). * Ree, Erik van. ''The Political Thought of Joseph Stalin: A Study in Twentieth-Century Revolutionary Patriotism'' (London: Routledge, 2002). * Roberts, Geoffrey. ''Stalin's Wars: From World War to Cold War, 1939–1953'' (New Heaven, CT: Yale University Press, 2006). * Service, Robert. ''Stalin: A Biography'' (Cambridge, MA: Belknap Press, 2005). * Tucker, Robert C. ''Stalin as Revolutionary, 1879–1929: A Study in History and Personality'' (New York: W.W. Norton, 1973). * Tucker, Robert C. ''Stalin in Power: The Revolution from Above, 1928–1941'' (New York: W.W. Norton, 1990). * Ulam, Adam Bruno. ''Stalin: The Man and His Era'' (Boston: Beacon Press, 1989). == Tenglar == {{Wikivitnun}} {{Commonscat|Stalin|Jósef Stalín}} * {{Vísindavefurinn|4038|Hver var ástæðan fyrir kalda stríðinu? Var það nauðsynlegt eða hefði verið hægt að sleppa því?}} * {{Vísindavefurinn|11257|Hver var Jósef Stalín?}} {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | frá = [[3. apríl]] [[1922]]| til = [[16. október]] [[1952]]| fyrir = [[Vjatsjeslav Molotov]]<br>{{small|(sem ábyrgðarritari)}} | eftir = [[Níkíta Khrústsjov]] | }} {{Erfðatafla | titill = Formaður ráðherraráðs Sovétríkjanna | frá = [[6. maí]] [[1941]]| til = [[5. mars]] [[1953]]| fyrir = [[Vjatsjeslav Molotov]] | eftir = [[Georgíj Malenkov]] | }} {{Töfluendir}} {{fde|1878|1953|Stalín, Jósef}} {{DEFAULTSORT:Stalín, Jósef}} [[Flokkur:Aðalritarar sovéska kommúnistaflokksins|Stalín, Jósef]] [[Flokkur:Forsætisráðherrar Sovétríkjanna]] [[Flokkur:Georgískir stjórnmálamenn]] [[Flokkur:Kommúnistaleiðtogar|Stalín, Jósef]] [[Flokkur:Leiðtogar Kalda stríðsins]] [[Flokkur:Rússneskir byltingarmenn]] [[Flokkur:Stjórnmálaleiðtogar í seinni heimsstyrjöldinni|Stalín, Jósef]] [[Flokkur:Trúleysingjar|Stalín, Jósef]] jj2saa0qlc16yhs0ejdttv12kgr1pah Vladímír Lenín 0 28866 1764414 1763223 2022-08-11T01:37:18Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Vladímír Lenín<br>{{small|Владимир Ленин}} | mynd = Vladimir Lenin.jpg|thumb|Vladimir Lenín | myndastærð = 200px | myndatexti1 = {{small|Vladímír Lenín í júlí árið 1920.}} | titill= Formaður þjóðfulltrúaráðs Sovétríkjanna | stjórnartíð_start = [[6. júlí]] [[1923]] | stjórnartíð_end = [[21. janúar]] [[1924]] | titill2= Formaður þjóðfulltrúaráðs rússneska sovétlýðveldisins | stjórnartíð_start2 = [[8. nóvember]] [[1917]] | stjórnartíð_end2 = [[21. janúar]] [[1924]] | fæddur= [[22. apríl]] [[1870]] | fæðingarstaður = [[Símbírsk]], [[Rússneska keisaradæmið|Rússlandi]] | dánardagur = {{dauðadagur og aldur|1924|1|21|1870|4|22}} | dánarstaður = [[Gorkí Lenínskíje]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | þekkt_fyrir = Einræðisherra Sovétríkjanna | starf = Stjórnmálamaður, lögmaður, byltingarsinni | stjórnmálaflokkur = [[Bolsévikar|Bolsévikaflokkurinn]] (1898–1912)<br>[[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna|Rússneski kommúnistaflokkurinn]] (1912–1924) | foreldrar = Ílja Níkolajevítsj Úljanov og María Aleksandrovna Blank | maki = [[Nadezhda Krúpskaja]] (g. 1898–1924) | undirskrift = Unterschrift Lenins.svg }} '''Vladímír Íljítsj Lenín''' ([[22. apríl]] [[1870]] – [[21. janúar]] [[1924]], [[rússneska]]: Владимир Ильич Ленин), fæddur sem '''Vladímír Íljítsj Úljanov''' ([[rússneska]]: Владимир Ильич Ульянов) var leiðtogi [[Bolsévikar|bolsévísku hreyfingarinnar]] í [[Rússland]]i snemma á [[20. öld]]. Hann var maðurinn á bak við fjölda byltinga og átti þátt í að steypa [[Rússneska keisaraveldið|rússneska keisaranum]] af stóli. Hann var fyrsti leiðtogi [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]] og af mörgum talinn einn merkasti stjórnmálamaður sögunnar. == Ævisaga == Lenín fæddist 22. apríl 1870 í bænum [[Simbirsk]], [[Rússland]]i. Foreldrar hans hétu Ílja Níkolajevítsj Úljanov (1831-1886) og María Aleksandrovna Blank (1835-1916) og var hann þeirra þriðja barn af þeim fimm sem þau áttu. Fjölskylda Leníns var ágætlega efnuð og var hann skírður til grísk-kaþólskrar trúar. Árið 1887 þegar Lenín var sautján ára að aldri var eldri bróðir hans, [[Aleksandr Úljanov]], hengdur fyrir að eiga aðild að morðtilræði á keisaranum. Eftir þetta varð Lenín mjög róttækur, sem varð til þess að stuttu seinna var hann rekinn úr háskóla fyrir mótmæli, eftir að hafa fengið orð á sig sem nokkuð góður námsmaður, þá sérstaklega í latínu. Hann hélt þó áfram að læra sjálfstætt og árið 1891 fékk hann réttindi til þess að stunda lögmennsku.<ref name=hvervarlenín>Skúli Sæland. „[http://visindavefur.is/?id=5029 Hver var Vladimir Lenín?]“. Vísindavefurinn 2.6.2005. (Skoðað 21.4.2010).</ref> Lenín starfaði þó stutt sem lögmaður og fór hann að stunda vinstriáróður og læra um [[Marxismi|marxisma]] í [[Pétursborg]]. Það leiddi þó til þess að árið 1895 sat hann í fangelsi í heilt ár og var síðan sendur í refsivist til þorpsins Shushenskoye í Síberíu. Þar kynntist hann stúlku að nafni [[Nadezhda Krúpskaja]], þau giftust stuttu síðar og átti hún eftir að standa með honum í gegnum súrt og sætt. Hann gaf svo út ritið ''Þróun Kapítalisma í Rússlandi''.<ref name=hvervarlenín/> ===Byltingarsinni=== Þegar útlegðinni var lokið eyddi hann þónokkrum tíma í að ferðast innan Rússlands og víðar í Evrópu og var þá duglegur að gefa út tímarit og bækur og var þar meðal annars í slagtogi með mönnum eins og Plekhanov og [[Lev Trotskíj]]. Það var á þessum tíma sem hann tók upp byltingarnafnið Lenín og er talið að það sé í eftir ánni Lenu sem rann við Shushenskoye.<ref name=hvervarlenín/> Árið 1903 klofnaði sósíaldemókrataflokkurinn í [[Bolsévikar|bolsévíka]] og [[Mensévikar|mensévíka]]. Lenín hafði þá verið duglegur undanfarin ár að útbreiða boðskap sinn um byltingu og kommúnisma. Hann var foringi bolsévíka sem þýðir „stuðningsmenn meirihlutans“ en nafnið var dregið af því að í kosningum um aldamótin fengu þeir meirihluta atkvæða, það átti þó ekki eftir að vera svo alltaf. [[Julius Martov]] leddi svo mensévíka sem þýðir „stuðningsmenn minnihlutans“ af sömu ástæðu. Bolsévíkar voru mun róttækari í hugsun en mensévíkar og vildu stofna til byltingar verkalýðsins í Rússlandi en mensévíkar vildu búa til sterkan lýðræðislegan stjórnmálaflokk og fannst Lenín vera með einræðistilburði. Í hvert skipti sem menn reyndu að sameina sósíaldemókrataflokkinn var Lenín alltaf þar til að stöðva það með kröfum um byltingu. Það fór þó þannig að bolsévíkar töpuðu miklu fylgi og mensévíkar voru komnir með mun meira af fólki á bak við sig.<ref name=poulsen>Poulsen (1985), bls. 43-45.</ref><ref name=hvervarlenín/> Lenín hélt áfram að ferðast um Evrópu og útbreiða boðskap kommúnismans, mestmegnis útlægur frá Rússlandi. Á ferðum sínum hitti hann annan útlægan Rússa í París að nafni [[Inessa Armand]], en hún átti eftir að verða hjákona hans síðar. Þegar [[fyrri heimsstyrjöldin]] hófst árið 1914 var Lenín staðsettur í Sviss. Flestir leiðtogar rússneskra sósíalista vildu þá ganga til friðarsamninga en Lenín hvatti verkalýðinn til að stofna til byltingar og kollvarpa kapítilöskum stjórnvöldum sínum með vopnum og valdi.<ref name=hvervarlenín/> ===Rússneska byltingin=== [[Mynd:Lenin.WWI.JPG|thumb|left|Lenín á tíma fyrri heimsstyrjaldarinnar.]] Árið 1917 varð svokölluð [[Febrúarbyltingin]] í Rússlandi, en þeir voru reyndar með öðruvísi dagatal heldur en almennar vesturþjóðir og því gerðist hún í rauninni í mars. Í þessar byltingu var [[Nikulás 2.|keisaranum]] steypt af stóli og við tók bráðabirgðastjórn [[Aleksandr Kerenskíj]] sem ætlaði að klára stríðið á mun skemmri tíma heldur en allt stefndi í. Það gekk þó ekki allt upp sem skildi og í apríl kom Vladimar Lenín aftur til Rússlands frá Sviss til að leiða bolsévíka. Fyrsta verk hans var að lýsa yfir því að önnur bylting, bylting verkalýðsins, væri yfirvofandi og var þar með vitað að ekki náðist eining á meðal stjórnamanna í Rússlandi strax.<ref name=poulsen/> Lenín flúði þó aftur frá Rússlandi til Finnlands eftir að hafa verið sakaður um að vera handbendli [[Þýska keisaraveldið|Þjóðverja]] en hann fékk fjármagn frá þeim. Lenín var þó ekki lengi fjarverandi en hann sneri aftur í nóvember. Nóvember í hinum vestræna heimi var reyndar október í Rússlandi og eftir því nefnist [[Októberbyltingin]] sem Lenín leiddi og steypti endanlega bráðabirgðastjórn Kerenskíj af stóli. Sú bylting byggðist á því að byltingarmennirnir, undir stjórn Trotskíj, réðust á mikilvægustu staði stjórnvalda og náðu þannig að þvinga bolsévíka til valda.<ref name=berndl>Berndl (2008), bls. 480-481.</ref> Í kjölfarið bönnuðu bolsévíkar alla stjórnmálaflokka og blöð frá þeim, þjóðnýttu banka og einkaeignir og bönnuðu nánast öll viðskipti. Fyrrverandi eigendur þessara eigna fengu engar bætur og Lenín sagði að hann ætlaði að koma peningunum og eignum til bændasamfélagsins. Hann var viss um að hægt væri að koma á sósíalísku stjórnarkerfi í Rússlandi og var tilbúinn að beita öllum brögðum til þess. Andstæðingar hans voru þessu mjög mótfallnir og bentu á hættuna á að þetta gæti leitt til einræðis.<ref name=hvervarlenín/> Langstærsta vandamál Rússlands átti hins vegar eftir að leysa og það var staða Rússlands í fyrri heimsstyrjöldinni. Það var hins vegar eitt fyrsta verk bolsévísku stjórnarinnar, með Lenín í forystu, að semja vopnahlé við Þjóðverja. En margir telja að með því hafi Rússar svikið [[Bandamenn (fyrri heimsstyrjöldin)|Bandamenn]], sem voru aðallega Bretar og Frakkar. Lenín var búinn að vera í góðu sambandi við Þjóðverja og má segja að hann hafi verið ákveðið vopn í þeirra höndum gegn Bandamönnum en þeir höfðu styrkt hann með fjármagni og fleiru til að tryggja að hann kæmist til valda. Það varð svo að [[Brest-Litovsk-samningurinn|friðarsamningar]] voru undirritaðir í pólsku borginni [[Brest-Litovsk]] í mars 1918 og þurftu Rússar að gangast undir harða friðarskilmála Þjóðverja.<ref>Gunnar Karlsson og Sigurður Ragnarsson (2008), bls. 217.</ref><ref name=hvervarlenín/> ===Rússneska borgarastyrjöldin=== Í kjölfar friðarsamningana blossaði upp mikill hiti í Rússlandi og fannst andstæðingum bolsévíka að samningarnir væru afar óhagstæðir fyrir Rússland. Í kjölfarið varð [[Rússneska borgarastyrjöldin|borgarastyrjöld]] þar sem rauðliðar (her bolsévíka) og hvítliðar (her andstæðingana) börðust í hörðum bardaga í þrjú ár. Þrátt fyrir að hvítliðar nytu stuðnings Bandamanna, fór það svo að rauðliðar báru sigur úr býtum og var það ekki síst fyrir tilstilli herkænsku Trotskíjs og pólitískrar visku Leníns. Í þessu stríði voru mörg ódæðisverk framin af hálfu beggja aðila. Það sýndi þó betur fram á að Lenín var tilbúinn að beita öllum brögðum til þess að sjá Rússland sem sósíalískt ríki. Bolsévíkar stofnuðu sérstaka leynilögreglu sem nefndist [[Tsjeka]] en var einnig kölluð rauða ógnvaldið. Hennar verkefni voru að elta niðri pólitíska andstæðinga og í raun alla sem bolsévíkar töldu óvini sína og taka þá af lífi. Ekki er vitað með vissu hversu mörg mannslíf þetta ógnvald kostaði en tölur á bilinu 13 þúsund til 140 þúsund hafa verið nefnd.<ref name=hvervarlenín/> Vald Leníns hafði stóraukist á frekar skömmum tíma og þann 30. ágúst, árið 1918 var hann skotinn. Hann lifði þó af en mjög líklegt er að þessi meiðsl hafi átt þátt í dauða hans nokkrum ára seinna.<ref name=hvervarlenín/> Eftir að Lenín og hans menn voru komnir með völdin í Rússlandi fóru þeir að líta til Evrópu til þess að breiða út boðskap sinn og stofnaði hann til þess [[Alþjóðasamband kommúnista]]. Árið 1918 breyttu þeir nafni sósíaldemókrataflokksins í Rússneska kommúnistaflokkinn. Árið 1919 reyndi Lenín að boða byltinguna með því að [[Stríð Sovétríkjanna og Póllands|ráðast inn í Pólland]] en þar töpuðu þeir illa og ákváðu því að bíða með að breiða út byltinguna til betri tíma.<ref name=berndl/> ===Endalok Leníns=== [[File:Lenin and stalin crop.jpg|thumb|right|Lenín (til vinstri) og [[Jósef Stalín]] árið 1922.]] Eftir banatilræðið árið 1918 þorðu menn ekki að fjarlægja kúluna úr Lenín vegna þess hve nálægt hún var mænunni og er talið afar líklegt að það hafi átt sinn þátt í veikindum Leníns. Árið 1922 fékk hann heilablóðfall sem lamaði hann hægra megin. Eftir þessi meiðsl dró Lenín sig að mestu úr sviðsljósinu en hélt áfram að skrifa leiðbeiningar að heiman um hvernig átti að stjórna hlutunum. Þar mátti til að mynda finna gífurlega mikla gagnrýni á þann sem átti eftir að taka við af honum, [[Jósef Stalín]]. Þar talaði hann sérstaklega um að Stalín væri ekki efni í leiðtoga og menn þyrftu að passa sig á honum. Eftir að Lenín hafði fengið nokkur heilablóðföll í viðbót lést hann árið 1924. Þá var Stalín búinn að tryggja sér það mikil völd að ekki var hægt að stöðva hann í að verða næsti leiðtogi kommúnista Sovétríkjanna. Margir hafa leitt hugann að því eftir á að ef Lenín hefði ekki látist, hvort hann hefði haldið áfram sem leiðtogi Sovétríkjanna. Ef marka má hversu mikið hann var búinn að mildast í skrifum síðustu ár sín, þá má leiða líkur að því að Sovétríkin hefðu sennilega farið allt aðra leið heldur en þá leið sem Stalín leiddi þau. Allt er það þó getgátur og er staðreyndin sú að Stalín tók upp einhverjar öfgafyllstu stefnur bolsévíka frá því fyrir 1921 eins og ógnvald og efnahagsstjórn.<ref name=berndl/><ref name=hvervarlenín/> == Tilvísanir == {{reflist}} == Heimildir == * Berndl, Klaus, Markus Hattstein, Arthur Knebel, Hermann-Josef Udelhoven, ''Saga mannsins frá örófi fram á þennan dag''. Ásdís Guðjónsdóttir o.fl. (þýð.), Illugi Jökulsson (ritstj.) (Reykjavík: Skuggi, 2008). * Gunnar Karlsson og Sigurður Ragnarsson, ''Nýir tímar. Saga Íslands og umheimsins frá lokum 18. aldar til árþúsundamóta'' (Reykjavík: Mál og menning, 2008). * Poulsen, Henning, ''Saga mannkyns ritröð AB. 13. bindi. Stríð á stríð ofan. 1914-1945''. Gunnar Stefánsson (þýð.) (Reykjavík: Almenna bókafélagið, 1985). {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = Formaður þjóðfulltrúaráðs rússneska sovétlýðveldisins| frá = [[8. nóvember]] [[1917]]| til = [[21. janúar]] [[1924]]| fyrir = Fyrstur í embætti<br>{{small|([[Aleksandr Kerenskíj]] sem forsætisráðherra bráðabirgðastjórnar)}} | eftir = [[Aleksej Rykov]] | }} {{Erfðatafla | titill = Formaður þjóðfulltrúaráðs Sovétríkjanna | frá = [[6. júlí]] [[1923]]| til = [[21. janúar]] [[1924]]| fyrir = Fyrstur í embætti | eftir = [[Aleksej Rykov]] | }} {{Töfluendir}} {{fde|1870|1924|Lenín, Vladímír}} {{DEFAULTSORT:Lenín, Vladímír}} [[Flokkur:Forsætisráðherrar Sovétríkjanna]] [[Flokkur:Kommúnistaleiðtogar]] [[Flokkur:Leiðtogar Sovétríkjanna]] [[Flokkur:Rússneskir byltingarmenn]] [[Flokkur:Stjórnmálaleiðtogar í fyrri heimsstyrjöldinni]] [[Flokkur:Trúleysingjar]] qj5iq0ge28t651g9y92f6vl8hgf1uo5 Alþýðusamband Íslands 0 32298 1764358 1754923 2022-08-10T12:06:27Z Berserkur 10188 /* Starfsemi */ wikitext text/x-wiki [[Mynd:ASI logo.png|thumb|right|150px|Merki ASÍ]] '''Alþýðusamband Íslands''' ('''ASÍ''') er [[Almenn félagasamtök|heildarsamtök]] [[Ísland|íslenskra]] [[stéttarfélag]]a, stofnað [[12. mars]] [[1916]]. Í dag eru meðlimir þess um það bil 108.000 u.þ.b. helmingur starfandi vinnuafls. Félagsmenn eru hvort tveggja starfandi á almennum vinnumarkaði og hjá [[hið opinbera|hinu opinbera]]. Á heimasíðu ASÍ segir að „verkalýðshreyfingin hafi að verulegu leyti byggt upp það velferðarkerfi sem við njótum góðs af í dag, samstaðan og fjöldinn gerir henni kleift að hafa pólitísk áhrif og móta þjóðfélagið að þörfum fólksins. ASÍ gerir kröfu um úrbætur, völd og áhrif fyrir hönd félaga sinna, en úrslitavaldið þegar mest á reynir, til dæmis við gerð kjarasamninga eða verkfallsboðun, er ætíð í höndum fólksins í stéttarfélögunum.“<ref>{{vefheimild|url=http://www.asi.is/desktopdefault.aspx/tabid-96//151_read-183/|titill=asi - Um ASÍ}}</ref> ==Saga== Upp úr aldamótunum [[1900]], eftir því sem fleira fólk flutti á mölina og [[Reykjavík]] þandist út og stækkaði tóku menn eftir því að hyggilegt væri að stofna félög til þess að gæta hagsmuna vinnandi fólks. Þegar [[fyrri heimsstyrjöldin]] skall á kom lægð í íslenskt efnahagslíf og þótti þá nauðsynlegt að tengja starfsemi nokkurra verkalýðsfélaga í einu heildarsambandi. Þann 12. mars 1916 var Alþýðusamband Íslands stofnað af sjö félögum á fundi í [[Báruhúsið|Báruhúsinu]], þau félög voru; *[[Verkamannafélagið Dagsbrún]] *[[Hásetafélagið]] *[[Verkakvennafélagið]] *[[Prentarafélagið]] *[[Bókbindarafélagið]] *[[Verkamannafélagið Hlíf]] *[[Hásetafélag Hafnarfjarðar]] Stofnmeðlimir voru um 1500 manns, um fjórðungur voru konur en þær höfðu aðeins ári fyrr hlotið [[kosningaréttur|kosningarétt]], sem var þó takmarkaður. Samhliða stofnun ASÍ var [[Alþýðuflokkurinn]], sem var stjórnmálaarmur þess, einnig stofnaður. Á stofnþinginu var [[Ottó N. Þorláksson]] kosinn forseti sambandsins, varaforseti varð [[Ólafur Friðriksson]] og [[Jón Baldvinsson]] ritari. Gegndu þeir þessum embættum þar til haldið var fyrsta reglulega þing ASÍ síðar sama ár. Þá tók [[Jón Baldvinsson]] við sem forseti og [[Jónas Jónsson frá Hriflu]] tók við embætti ritara. Árið [[1940]] var [[Alþýðuflokkurinn]] aðskilinn frá ASÍ svo að verkalýðsfélagið gæti höfðað til allra vinnandi stétta óháð stjórnmálaskoðunum þess. Þó sneri ASÍ aftur á braut stjórnmálanna [[1955]] þegar ákveðið var á stjórnarfundi að stofna á ný stjórnmálaflokk, [[Alþýðubandalagið]]. [[Listasafn ASÍ]] var stofnað [[1961]] í kjölfar þess að [[Ragnar í Smára]], bókaútgefandi, gaf ASÍ listaverkasafn sitt. Í kjölfar ''hlerunarmálsins'' svokallaða, sem komst upp haustið 2006, að tilteknir símar hefðu verið hleraðir af lögregluyfirvöldum á meðan á [[kalda stríðið|kalda stríðinu]] stóð, kom í ljós að sími skrifstofu ASÍ var hleraður að beiðni [[Dómsmálaráðuneyti Íslands|dómsmálaráðuneytisins]] í febrúar [[1961]].<ref>{{vefheimild|url=http://www.ruv.is/heim/frettir/frett/store64/item118990/|titill=RÚV: Sími ASÍ var hleraður 1961|ár=2006|mánuður=4. nóvember}}</ref> ==Aðildarfélög== Aðildarfélög telja 64 talsins og er skipt niður í fimm landsambönd að sjö landsfélögum undanskildum. <table class="wikitable" style="max-width:700px"> <tr> <th>Landsambönd</th> <th>Félög með beina aðild</th> </tr> <tr> <td style="max-width:350px"> *[[Landsamband íslenzkra verzlunarmanna]] *[[Rafiðnaðarsamband Íslands]] *[[Samiðn]], samband iðnfélaga *[[Sjómannasamband Íslands]] *[[Starfsgreinasamband Íslands]]</td> <td valign="top"> *[[MATVÍS]], matvæla- og veitingafélag Íslands *[[Félag íslenkra hljómlistarmanna]] *[[Félag Leiðsögumanna]] *[[Flugfreyjufélag Íslands]] *[[Mjólkurfræðingafélag Íslands]] *[[VM]], Félag vélstjóra og málmtækmanna *[[Félag bókagerðarmanna]]</td> </tr> </table> ==Starfsemi== Miðstjórn ASÍ sér um daglegan rekstur, hún er kosin ár hvert á ársfundi ASÍ til tveggja ára í henni sitja 13 fulltrúar auk forseta og varaforseta. Annað hvert ár er forseti kosinn sérstaklega og sex meðstjórnendur, en hitt árið varaforseti og sjö meðstjórnendur. Síðasti forseti ASÍ var [[Drífa Snædal]]. Auk þess eru kosnir ellefu varamenn. Sex það árið sem forseti er kjörinn og fimm það árið sem varaforseti er kjörinn. Seturétt á ársfundi eiga samtals 290 ársfundarfulltrúar og er þeim sætum skipt milli landsambanda og landsfélaga í hlutfalli við fjölda félagsmanna þeirra. Þó er hverju aðildarfélagi tryggður a.m.k. einn fulltrúi. ==Tilvísanir== <references/> ==Heimild== * {{vefheimild|url=http://www.asi.is/PortalData/1/Resources/um_asi/umasi.pdf|titill=Hvað er así?|ár=2007|mánuður=maí|mánuðurskoðað=10. maí|árskoðað=2007|snið=pdf}} ==Tenglar== * [http://www.asi.is Heimasíða Alþýðusambands Íslands] * [http://www.felagshyggja.net '''Klassísk rit jafnaðarsinna á Íslandi'''] * [http://www.timarit.is/?issueID=419419&pageSelected=13&lang=0 ''Sögulegt ASÍ-þing''; grein í Morgunblaðinu 1968] {{Landssambönd ASÍ}} [[Flokkur:Íslensk stéttarfélög]] {{S|1916}} [[Flokkur:Verkalýðsbarátta]] 0auow5m3132ewbzwv5qy9i7jj1h77tl Ban Ki-moon 0 42553 1764374 1686393 2022-08-10T16:33:52Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | forskeyti = | nafn = Ban Ki-moon<br>반기문 | mynd = Ban Ki-moon 1-2.jpg | titill= [[Aðalritari Sameinuðu þjóðanna]] | stjórnartíð_start = [[1. janúar]] [[2007]] | stjórnartíð_end = [[31. desember]] [[2016]] | forveri = [[Kofi Annan]] | eftirmaður = [[António Guterres]] | fæddur = {{fæðingardagur og aldur|1944|6|13}} | fæðingarstaður = [[Insei]], [[Japanska Kórea|japönsku Kóreu]] (nú [[Suður-Kórea|Suður-Kóreu]]) | þjóderni = [[Suður-Kórea|Suður-kóreskur]] | maki = Yoo Soon-taek | börn = 3 | háskóli = Þjóðarháskólinn í Seúl<br>[[Harvard-háskóli]] | starf = Stjórnmálamaður, ríkiserindreki |undirskrift = Ban Ki Moon Signature.svg }} '''Ban Ki-moon''' (f. [[13. júní]] [[1944]]) er suður-kóreskur stjórnmálamaður og ríkiserindreki sem var [[aðalritari Sameinuðu þjóðanna|aðalritari]] [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðanna]] frá [[1. janúar]] [[2007]] til ársins 2017. Ban var [[utanríkisráðherra]] Suður-Kóreu frá janúar [[2004]] til nóvember [[2006]]. Ban byrjaði að sækjast eftir aðalritaraembætti Sameinuðu þjóðanna í febrúar árið 2006. Fyrst um sinn áttu fáir von á því að hann myndi hljóta kjör í embættið en sem utanríkisráðherra Suður-Kóreu gat hann ferðast um öll ríkin í [[Öryggisráð Sameinuðu þjóðanna|öryggisráði Sameinuðu þjóðanna]] í aðdraganda kosninganna til að vekja athygli á sér. Þann 13. október 2006 kaus [[allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna]] Ban áttunda aðalritara Sameinuðu þjóðanna. Hann tók við embættinu af [[Kofi Annan]] í byrjun næsta árs. Sem aðalritari stóð Ban fyrir ýmsum umbótum á friðargæslu og á atvinnusiðum Sameinuðu þjóðanna. Ban beitti sér sérstaklega fyrir baráttu gegn [[hlýnun jarðar]] og ýtti oft á eftir frekari aðgerðum gegn loftslagsbreytingum við [[George W. Bush]] Bandaríkjaforseta. Ban beitti sér einnig gegn [[Stríðið í Darfúr|stríðinu í Darfúr]] og tók þátt í að telja [[Omar al-Bashir]] forseta [[Súdan]] á að hleypa [[Friðargæslusveitir Sameinuðu þjóðanna|friðargæslusveitum Sameinuðu þjóðanna]] inn í landið.<ref>{{cite web|author=Ban Ki-Moon|title=Það sem ég sá í Darfur|publisher=Sameinuðu þjóðirnar|url=https://www.unric.org/is/frettir/12265|accessdate=10. september 2018}}</ref> Ban átti einnig þátt í því að gera [[Parísarsamkomulagið]] lagalega bindandi. Ban lét af embættinu í lok ársins 2016 eftir að allsherjarþingið hafði kjörið [[António Guterres]] sem aðalritara þann 13. október.<ref>{{cite news|url=https://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=55285|title=António Guterres appointed next UN Secretary-General by acclamation|work=UN News Centre|date=13. október 2016|access-date=9. september 2018}}</ref> Margir bjuggust við því að Ban myndi gefa kost á sér í forsetakosningum Suður-Kóreu árið 2017 en hann ákvað að bjóða sig ekki fram.<ref name="auto">{{Cite web|url=https://foreignpolicy.com/2016/12/28/with-an-eye-on-south-koreas-presidency-ban-ki-moon-seeks-to-burnish-his-u-n-legacy/|title=With an Eye on South Korea’s Presidency, Ban Ki-moon Seeks to Burnish his U.N. Legacy|website=Foreign Policy|access-date=2. janúar 2017}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.wsj.com/articles/former-u-n-secretary-general-ban-ki-moon-drops-out-of-south-korean-presidential-race-1485931698|title=Ban Ki-moon Drops Out of South Korean Presidential Race|last=Cheng|first=Jonathan|date=1. febrúar 2017|newspaper=Wall Street Journal|issn=0099-9660|access-date=10. september 2018}}</ref> Þann 14. september 2017 var Ban kjörinn formaður siðanefndar Ólympiuleikanna.<ref>https://www.olympic.org/news/ioc-elects-former-united-nations-secretary-general-ban-ki-moon-to-head-its-ethics-commission</ref> ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla| titill=[[Aðalritari Sameinuðu þjóðanna]]| frá=[[1. janúar]] [[2007]]| til=[[31. desember]] [[2016]]| fyrir=[[Kofi Annan]]| eftir=[[António Guterres]]| }} {{Töfluendir}} {{Aðalritarar Sameinuðu þjóðanna}} {{Stubbur|æviágrip}} {{f|1944}} [[Flokkur:Aðalritarar Sameinuðu þjóðanna]] [[Flokkur:Suður-kóreskir stjórnmálamenn]] n7uzdpvz4fibnp721qjiddhkvemetsv Jens Stoltenberg 0 44152 1764365 1749042 2022-08-10T15:25:01Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | forskeyti = | nafn = Jens Stoltenberg | mynd = Jens Stoltenberg February 2015.jpg | titill= Framkvæmdastjóri [[Atlantshafsbandalagið|Atlantshafsbandalagsins]] | stjórnartíð_start = [[1. október]] [[2014]] | stjórnartíð_end = | titill2=[[Forsætisráðherra Noregs]] | stjórnartíð_start2 = [[17. mars]] [[2000]] | stjórnartíð_end2 = [[19. október]] [[2001]] | stjórnartíð_start3 = [[17. október]] [[2005]] | stjórnartíð_end3 = [[16. október]] [[2013]] | myndatexti = | fæddur = {{fæðingardagur og aldur|1959|3|16}} | fæðingarstaður = [[Ósló]], [[Noregur|Noregi]] | dánardagur = | dánarstaður = | þjóderni = [[Noregur|Norskur]] | maki = [[Ingrid Schulerud]] (1987–) | stjórnmálaflokkur = [[Verkamannaflokkurinn (Noregur)|Verkamannaflokkurinn]] | börn = 2 | bústaður = | atvinna = | háskóli = [[Óslóarháskóli]] | starf = Stjórnmálamaður | trúarbrögð = |undirskrift = Jens Stoltenberg signature.svg }} '''Jens Stoltenberg''' (f. [[16. mars]] [[1959]]) gegndi embætti forsætisráðherra [[Noregur|Noregs]] frá [[17. október]] [[2005]] til [[16. október]] [[2013]]. Í mars árið 2014 var Stoltenberg síðan skipaður framkvæmdastjóri NATO og tók formlega við þeirri stöðu 1. október 2014 og gegnir henni enn í dag.<ref>[http://www.bbc.com/news/world-europe-26791044 "Nato names Stoltenberg next chief"] [[BBC News.]] 28. mars 2014. Sótt 6. október 2015 </ref> Þann 28. mars árið 2019 var embættistíð Stoltenbergs framlengd til ársins 2022.<ref>{{Vefheimild|titill=Stolten­berg stýr­ir NATO til 2022|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2019/03/28/stoltenberg_styrir_nato_til_2022/|ár=2019|mánuður=28. mars|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=28. mars|útgefandi=[[mbl.is]]}}</ref> Í mars 2022 var ákveðið að framlengja embættistíð Stoltenbergs um eitt ár í viðbót vegna aukins vígbúnaðar í kjölfar [[Innrás Rússa í Úkraínu 2022|innrásar Rússa í Úkraínu]].<ref>{{Vefheimild|titill=Stoltenberg áfram í forystu NATO|ár=2022|mánuður=28. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=28. mars|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2022/03/24/stoltenberg_afram_i_forystu_nato/|útgefandi=[[mbl.is]]}}</ref> ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla|fyrir=[[Kjell Magne Bondevik]]|titill=[[Forsætisráðherra Noregs]]|frá=[[17. mars]] [[2000]]|til=[[19. október]] [[2001]]|eftir=[[Kjell Magne Bondevik]]}} {{Erfðatafla|fyrir=[[Kjell Magne Bondevik]]|titill=[[Forsætisráðherra Noregs]]|frá=[[17. október]] [[2005]]|til=[[16. október]] [[2013]]|eftir=[[Erna Solberg]]}} {{Erfðatafla|fyrir=[[Anders Fogh Rasmussen]]|titill=Framkvæmdastjóri Atlantshafsbandalagsins|frá=[[1. október]] [[2014]]|til=|eftir=Enn í embætti}} {{Töfluendir}} {{Forsætisráðherrar Noregs}} {{Stubbur|æviágrip}} {{f|1959}} {{DEFAULTSORT:Stoltenberg, Jens}} [[Flokkur:Forsætisráðherrar Noregs]] [[Flokkur:Formenn norska Verkamannaflokksins]] [[Flokkur:Framkvæmdastjórar Atlantshafsbandalagsins]] d0rg3gb69vk9xer0tfq5vknaymt690g Listi yfir elstu manneskjur í heimi 0 66647 1764369 1717655 2022-08-10T15:57:53Z 207.188.143.3 wikitext text/x-wiki Þetta er '''listi yfir elstu manneskjur heims''', raðað eftir [[ævilengd]]. {| class="wikitable" |- |bgcolor="C0C0C0"|'''Sæti''' |bgcolor="C0C0C0"|'''Nafn''' |bgcolor="C0C0C0"|'''Kyn''' |bgcolor="C0C0C0"|'''Fæðingard.''' |bgcolor="C0C0C0"|'''Dauðdagi''' |bgcolor="C0C0C0"|'''Aldur''' |bgcolor="C0C0C0"|'''Land''' |- |1 |[[Jeanne Calment]] |align=center|Kona |[[4. ágúst]] [[1997]] |[[21. febrúar]] [[1875]] |122 ár, 164 dagar |{{FRA}} [[Frakkland]] |-bgcoor="e8f000" |2 |Shigechiyo Izumi |align=center|Maður |[[24. september]] [[1880]]? |[[21. febrúar]] [[1986]] |120? ár, 237 dagar |{{JPN}} [[Japan]] |- |3 |Sarah Knauss |align=center|Kona |[[29. júní]] [[1865]] |[[30. desember]] [[1999]] |119 ár, 97 dagar |{{USA}} [[Bandaríkin]] |- |4 |Lucy Hannah |align=center|Kona |[[16. júlí]] [[1875]] |[[21. mars]] [[1993]] |117 ár, 248 dagar |{{USA}} [[Bandaríkin]] |- |5 |Marie-Louise Meilleur |align=center|Kona |[[29. ágúst]] [[1880]] |[[16. apríl]] [[1998]] |117 ár, 230 dagar |{{CAN}} [[Kanada]] |- |6 |María Capovilla |align=center|Kona |[[14. september]] [[1889]] |[[27. ágúst]] [[2006]] |116 ár, 347 dagar |{{ECU}} [[Ekvador]] |- |7 |Tane Ikai |align=center|Kona |[[18. janúar]] [[1879]] |[[12. júlí]] [[1995]] |116 ár, 175 dagar |{{JPN}} [[Japan]] |- |8 |Misao Okawa |align=center|Kona |[[5. mars]] [[1898]] | [[1. apríl]] [[2015]] | 117 ár, 27 dagar |{{JPN}} [[Japan]] |- |9 |Elizabeth Bolden |align=center|Kona |[[15. ágúst]] [[1890]] |[[11. desember]] [[2006]] |116 ár, 118 dagar |{{USA}} [[Bandaríkin]] |- |10 |Besse Cooper |align=center|Kona |[[26. ágúst]] [[1896]] |[[4. desember]] [[2012]] |116 ár, 100 dagar |{{USA}} [[Bandaríkin]] |- |11 |Carrie C. White |align=center|Kona |[[18. nóvember]] [[1874]]? |[[14. febrúar]] [[1991]] |116? ár, 88 dagar |{{USA}} [[Bandaríkin]] |- |12 |Jiroemon Kimura |align=center|Maður |[[19. apríl]] [[1897]] |[[12. júní]] [[2013]] |116 ár, 54 dagar |{{JPN}} [[Japan]] |- |13 |Kamato Hongo |align=center|Kona |[[16. september]] [[1887]]? |[[31. október]] [[2003]] |116? ár, 45 dagar |{{JPN}} [[Japan]] |- |14 |Maggie Barnes |align=center|Kona |[[6. mars]] [[1882]] |[[19. janúar]] [[1998]] |115 ár, 319 dagar |{{USA}} [[Bandaríkin]] |- |15 |Dina Manfredini |align=center|Kona |[[4. apríl]] [[1897]] |[[17. desember]] [[2012]] |115 ár, 257 daga |{{ITA}} [[Ítalía]] <br>{{USA}} [[Bandaríkin]] |- |16 |Christian Mortensen |align=center|Maður |[[16. ágúst]] [[1882]] |[[25. apríl]] [[1998]] |115 ár, 252 dagar |{{DNK}} [[Danmörk]] <br>{{USA}} [[Bandaríkin]] |} == Heimild == *[http://www.grg.org/Adams/AA.HTM GRG (''VERIFIED SUPERCENTENARIAN CASES'')] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080725042143/http://www.grg.org/Adams/AA.HTM |date=2008-07-25 }} (á ensku) [[Flokkur:Listar yfir fólk]] auqkkycujjsiy0bs0mmox8pbf1jp8bk Shenzhen 0 72304 1764383 1764035 2022-08-10T17:06:59Z Dagvidur 4656 Lagaði myndatext wikitext text/x-wiki [[Mynd:View-Of-HQB-Shenzhen-Lychee-Park.jpg|thumb|450px|Almenningsgarður í Shenzhen]] [[File:Shenzhen-location-MAP-in-Guangdong-Province-China.jpg|thumb|right|alt=Staðsetning Shenzhen í Guangdong héraði í Kína.|Staðsetning Shenzhen borgar í Guangdong héraði í Kína.]] '''Shenzhen''' er [[borg]] í [[Guangdong]]héraði í [[Kína]]. Íbúar voru 17,5 milljónir árið 2020. Hún var fyrsta [[sérstakt efnahagssvæði|sérstaka efnahagssvæðið]] og jafnframt það best heppnaða. Borgin er skipulögð frá grunni. Árið 1979 stóð aðeins lítið fiskiþorp þar sem nú er ein af stærstu borgum Kína. Ungur aldur borgarinnar endurspeglast greinilega í nýtískulegum byggingarstíl. Hún liggur beint norður af [[Hong Kong]]. {{Stubbur|Landafræði}} {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] jntzmobkmeda5yuk5wa1mogaw19lnf4 Guangzhou 0 72310 1764380 1763989 2022-08-10T17:04:09Z Dagvidur 4656 Lagaði myndatexta wikitext text/x-wiki [[Mynd:Guangzhou_Twin_Towers.jpg|thumb|right|500px|Íbúar '''Guangzhou''' borgar eru um 18,7 milljónir. Borgin er í miðju [[Guangdong]], ríkasta héraði Kína.|alt=Skýjakljúfar Guangzhou borgar með um 18,7 milljónir íbúa. Borgin er í Guangdong, ríkasta héraði Kína.]] [[File:Guangzhou-location-MAP-in-Guangdong-Province-China.jpg|thumb|right|alt=Staðsetning Guangzhou borgar í Guangdong héraði í Kína.|Staðsetning Guangzhou borgar í Guangdong héraði í Kína.]] [[Mynd:Location of Guangzhou within Guangdong (China).png|thumb|right |Landakort er sýnir staðsetningu Guangzhou borgar (rauðmerkt) í [[Guangdong]] héraði (ljósgrátt) í Kína.|alt=Landakort er sýnir staðsetningu Guangzhou borgar (rauðmerkt) í [[Guangdong]] héraði (ljósgrátt) í Kína.]] [[Mynd:Canton Tower near Haixinsha Port.jpg|thumb|right |'''Kanton turninn''' „sjónvarps- og útsýnisturn Guangzhou“, er 604 metra hár fjölnota turn í Haizhu hverfi Guangzhou borgar. Hann er eitt hæsta mannvirki veraldar. |alt= Kanton turninn („Sjónvarps- og útsýnisturn Guangzhou“), er 604 metra hár fjölnota turn í Haizhu hverfi Guangzhou borgar. Hann er eitt hæsta mannvirki veraldar.]] '''Guangzhou''' ''([[kínverska]]:'' 廣州''; [[Pinyin|rómönskun:]] Guǎngzhōu; einnig þekkt sem Canton/Kanton og Kwang-chow með rómönskun)'' er höfuðborg og stærsta borg [[Guangdong]]-héraðs í suðurhluta [[Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]].<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou|date=2022-07-18|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou&oldid=1098922015|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-20}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Guangzhou|title=Guangzhou {{!}} History, Population, & Facts {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-20}}</ref></small> Borgin er við ósa [[Perlufljót|Perlufljóts]] við [[Suður-Kínahaf]]. Hún er um 120 kílómetrum norðvestur af [[Hong Kong]] og 145 kílómetrum norður af [[Makaó]]. Í kínverska manntalinu árið 2020 voru borgarbúar alls 18.7 milljónir. Það er 47% fjölgun frá fyrra manntali árið 2010. Borgin og nærliggjandi svæði er eitt þéttbýlasta í heiminum með um 66 milljónir íbúa.<small><ref>{{Cite web |url=https://www.citypopulation.de/en/world/agglomerations/ |title=Major Agglomerations of the World - Population Statistics and Maps |access-date=2021-01-18 |archive-date=2018-06-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180612140057/https://www.citypopulation.de/world/Agglomerations.html |url-status=live}}</ref></small> Vegna stöðu sinnar á mótum fljóta og sjávar hefur Guangzhou lengi verið ein helsta verslunar- og viðskiptamiðstöð Kína. Hún hefur verið sem dyr fyrir erlend áhrif í Kína allt frá 3. öld e.Kr. Hún var fyrsta kínverska höfnin sem evrópsk kaupmenn heimsóttu reglulega, og kölluðu þá Canton. Enska nafnið „Canton“ er dregið úr portúgölsku „Cantão“ sem var einhverskonar framburður á Guangdong.<small><ref>{{citation |title=Santa Barbara Portuguese Studies, ''Vols. I–II'' |year=1994 |page=256 |publisher=Jorge de Sena Center for Portuguese Studies}}</ref><ref>{{citation |title=T'ien Hsia Monthly, ''Vol. VIII'' |page=426 |year=1939 |publisher=Sun Yat-sen Institute}}</ref></small> Kanton er það borgarnafn sem íslenskir prentmiðlar hafa langmest notað, allt til dagsins í dag. Á síðari hluta 20. aldar birtist Kwangchow þó æ meir í íslenskum miðlum í stað Kanton, en í dag er Guangzhou meira notað.<small><ref>{{Vefheimild|url=https://timarit.is/files/17494515|titill=Kína: Námsmönnum í Kanton bannað að dansa diskó|höfundur=Morgunblaðið|útgefandi=Árvakur|mánuður=14. apríl|ár=1987|mánuðurskoðað=20. júlí|árskoðað=2022}}</ref><ref>{{Vefheimild|url=https://timarit.is/page/1386891?iabr=on|titill=Fallhlífahermenn sendir til Wuhan — Hundruð hafa fallið í Kanton|höfundur=Morgunblaðið|útgefandi=Árvakur|mánuður=30. júlí|ár=1967|mánuðurskoðað=20. júlí|árskoðað=2022}}</ref><ref>{{Vefheimild|url=https://timarit.is/page/2864708?iabr=on|titill=Deng Xiaoping og félagar kynna nýja stafsetningu: Latnesk stöfun orða breytist|höfundur=Þjóðviljinn|útgefandi=Þjóðviljinn|mánuður=7. janúar|ár=1979|mánuðurskoðað=20. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> Borgin er mikilvæg menningar-, iðnaðar-, viðskipta -, og samskiptamiðstöð. Meginhöfnin er stór sem og [[Guangzhou Baiyun alþjóðaflugvöllurinn|alþjóðaflugvöllur borgarinnar]]. Þá er borgin á lestarleið Beijing og Hong Kong. Efnahagur borgarinnar er gríðaröflugur og hefur verið í miklum vexti í áratugi. Síðustu áratugir hafa einkennst af umfangsmiklum byggingarframkvæmdum og innviðauppbyggingu. Borgin er leiðandi fjármálamiðstöð á Asíu. == Saga Guangzhou == === Fornsögulegur tími === [[Mynd:Yue_statue.jpg|thumb|right |'''Stytta af Baiyue''' (Yue) manni. Yue voru ýmis þjóðarbrot frá Suður-Kína og Norður-Víetnam á 1. árþúsundi f.Kr. og 1. árþúsund e.Kr. Þeir voru þekktir fyrir stutt hár, mikil húðflúr, fín sverð og sjómannahæfileika. Þeir svertu tennur sínar.<ref>{{Citation|title=Baiyue|date=2022-07-19|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Baiyue&oldid=1099109447|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-25}}</small>|alt= Stytta af Baiyue (Yue) manni. Yue voru ýmis þjóðarbrot sem bjuggu í Suður-Kína og Norður-Víetnam á 1. árþúsundi f.Kr. og 1. árþúsund e.Kr. Þeir voru þekktir fyrir stutt hár, mikil húðflúr, fín sverð og sjómannahæfileika. Þeir svertu tennur sínar.]] Elstu þekktu íbúar Guangzhou-svæðisins voru Baiyue, Taíþjóðir og Shan fólkið. Baiyue samanstóð af ýmsum þjóðflokkum sem bjuggu í Suður-Kína og Norður-Víetnam á 1. árþúsundi f.Kr. og 1. árþúsundi f.Kr.<small><ref>{{Citation|title=Baiyue|date=2022-07-19|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Baiyue&oldid=1099109447|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> Taíþjóðirnar töluðu taí og voru dreifðir um stóran hluta Suður-Kína og meginland Suðaustur-Asíu.<small><ref>{{Citation|title=Tai peoples|date=2022-06-27|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Tai_peoples&oldid=1095211462|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> Shan fólkið var þjóðflokkur frá [[Suðaustur-Asía|Suðaustur-Asíu]] sem nú er [[Mjanmar]].<small><ref>{{Citation|title=Shan people|date=2022-06-19|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Shan_people&oldid=1093843236|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> Á valdatíma Vestur-Zhou (1146–771 f.Kr.) var þegnleg hollusta Baiyue-fólksins á staðnum við lénsríkið Chu (sem nú er í norðausturhluta Guangzhou), sem gaf tilefni til nafnsins Chuting fyrir svæðið.<ref>{{Vefheimild|url=http://www.gz.gov.cn/guangzhouinternational/aboutgz/content/post_3012875.html|titill=Long history|höfundur=Guangzhou International|útgefandi=The People`s Government of Guangzhou Municipality|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Síðar var víggirtur bær þekktur sem Nanwu Cheng, í norðurhluta núverandi borgar, byggður á Chunqiu tímabilinu (770–476 f.Kr.). Á árunum 339 og 329 f.Kr. var bærinn endurbyggður og stækkaður og var þekktur sem Wuyang Cheng („Borg fimm geita“) - nefnd eftir goðsögninni um að guðir á fimm geitum hafi stigið niður af himni og bjargað borginni frá hungursneyð.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Guangzhou/History|title=Guangzhou - History {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref><ref>{{Vefheimild|url=http://www.gz.gov.cn/guangzhouinternational/aboutgz/content/post_3012854.html|titill=Origin of City's Names|höfundur=Guangzhou International|útgefandi=The People`s Government of Guangzhou Municipality|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> === Panyu === Árið 214 f.Kr. var þéttbýlið við Guangzhou formlega gert að smáborg (þá þekkt sem '''Panyu''' fyrir tvíburahæðirnar Pan og Yu í nágrenninu) gerð að höfuðborg Nanhai-héraðs. Þetta var á valdatíma Kinríkisins ([[Qin Shi Huang]] fyrsta keisara Kína og sonar hans Qin Er Shi) (221–207 f.Kr.). === Nanyue === [[Mynd: Si_lü_yu_yi.JPG|thumb|right |Silkiofin líkklæði Zhao Zhen, keisara Nanyue-ríkisins. Grafhýsið fannst við fornleifauppgröft 1983 í Guangzhou.|alt= Silkiofin líkklæði Zhao Zhen, keisara Nanyue-ríkisins. Grafhýsið fannst við fornleifauppgröft 1983 í Guangzhou.]] [[Mynd:Temple of Five Hundred Genii 317 by Lai Afong c1880s.jpg|thumb|right |„'''Musteri hinna fimm ódauðlegu'''“ er fyrrum [[Daoismi|daoista]]<small><nowiki/></small>-hof í Guangzhou. Ljósmynd frá árinu 1880.|alt= „Musteri hinna fimm ódauðlegu“ er fyrrum daoista-hof í Guangzhou. Ljósmynd frá árinu 1880.]] Við fall Kinríkisins stofnaði Zhao Tuo hershöfðingi (240-137 f.Kr.) sjálfstjórnarríki þekkt sem '''Nanyue'''. Lýsti hann sig fyrsta keisara Nanyue veldisins. Það varð síðar innlimað árið 111 f.Kr. af [[Hanveldið|Hanveldinu]] (206 f.Kr. - 220 e.Kr.) sem stók yfir lendur suður á bóginn. Næstu 300 ár vor ár aðlögunar fyrir [[Yue]] fólkið, frumbyggja Suður-Kína, og svæðið varð æ meir samofið keisaraveldinu.<small><ref>{{Citation|title=Timeline of Guangzhou|date=2022-05-04|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Timeline_of_Guangzhou&oldid=1086079492|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> === Keisaratímar === [[Mynd: 六榕寺塔·六榕寺·廣州·（正南方）.jpg |thumb|right |Búddahofið „Musteri sex Banyan fíkjutrjánna“ var reist í Guangzhou árið 537. Það er í dag safn.|alt= Búddahofið „Musteri sex Banyan fíkjutrjánna“ var reist í Guangzhou árið 537. Það er í dag safn.]] [[Mynd:Canton factories.jpg|thumb|right |Málverk frá 1805 af erlendum vöruhúsum Kanton. Á árunum 1757 til 1842 var Guangzhou við Perlufljót eini löglegi staður vestrænna viðskipta við Kína. Kaupmenn víða að komu sér upp aðstöðu til viðskipta.|alt= Málverk frá 1805 af erlendum vöruhúsum Kanton. Á árunum 1757 til 1842 var Guangzhou við Perlufljót eini löglegi staður vestrænna viðskipta við Kína. Kaupmenn víða að komu sér upp aðstöðu til viðskipta.]] [[Mynd:British ships in Canton.jpg |thumb|right |Þann 24. maí 1841 hóf breski herinn umsátur um borgina Guangzhou. Fyrra ópíumstríðið endaði með auðmýkjandi ósigri fyrir Kína.|alt=Þann 24. maí 1841 hóf breski herinn umsátur um borgina Guangzhou. Fyrra ópíumstríðið endaði með auðmýkjandi ósigri fyrir Kína.]] [[Mynd:The Signing of the Treaty of Nanking.jpg|thumb|right |Málverk af undirritun og innsiglun '''Nanking-sáttmálans''' árið 1842, er neyddi kínversku stjórnina til að opna fyrir utanríkisviðskipti í fimm hafnarborgum. Guangzhou var ein þessara „sáttmálahafna“.|alt=Málverk af undirritun og innsiglun Nanking-sáttmálans árið 1842, er neyddi kínversku stjórnina til að opna fyrir utanríkisviðskipti í fimm hafnarborgum. Guangzhou var ein þessara „sáttmálahafna“.]] [[Mynd:Canton, China (c1880) R.H. Brown (RESTORED) (4104767782).jpg|thumb|right |Síki Kanton (Guangzhou) um 1880.|alt= Kanton (nú Guangzhou) um 1880.]] [[Mynd:Lai Afong, Chinese Mandarins, Canton.jpg|thumb|right |Kínverskir embættismenn keisaratíma 19. aldar í Kanton (Guangzhou).|alt= Aðalinngangur háskólasvæðis Tækniháskóla Suður-Kína.]] Í fjórar aldur eftir valdatíð [[Konungsríkin þrjú|Konungsríkjanna þriggja]] allt til stofnunar [[Tangveldið|Tangveldisins]] (árið 618) var Norður-Kína yfirbugað af innrásarher. Á meðan var Guangzhou áfram undir kínverskri stjórn. Borgin óx að auði og íbúafjölda og varð mikilvæg viðskiptahöfn í suðurhluta Kína. Búddahof voru reist, meðal annars „Musteri sex Banyan trjánna“ árið 537, sem enn stendur í dag.<small><ref>{{Citation|title=Temple of the Six Banyan Trees|date=2022-04-26|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Temple_of_the_Six_Banyan_Trees&oldid=1084712762|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> Blómlegu samfélagi var einnig haldið uppi af arabískum og hindúum kaupmönnum. Friður og velmegun jókst enn frekar á tíma [[Tangveldið|Tangveldisins]] (618–907) en borgin varð fyrir mikilli eyðileggingu í borgaradeilum í lok þess tíma. Á árunum 878–879 framdi uppreisnarher fjöldamorð á 120.000–200.000 erlendum íbúum og Kínverjum hafnarborgarinnar.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou massacre|date=2022-06-15|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou_massacre&oldid=1093198265|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> Á tíma Songveldisins (960–1279) fjölgaði íbúum Guangzhou og utanríkisviðskipti jukust svo að stækka þurfti borgina. Á seinni hluta Songveldisins sem kennt er við „Suður-Songveldið“ (1127–1279) sigldu kínverskir sjómenn og kaupmenn frá Guangzhou til Suðaustur-Asíu og opnuðu þannig leið fyrir brottflutning Kínverja til útlanda á síðari öldum. Í kjölfar landvinninga mongóla seint á 13. öld og alla 14. öld fluttu margir Kínverjar frá Norður-Kína í Guangdong-hérað. Þrátt fyrir að mikilli eyðileggingu mongólskra landvinninga blómstraði hagur Guangzhou, undir [[Júanveldið|Júanveldinu]] (1271–1368) sem hvöttu til sjávarviðskipta og héldu samskiptum Kínverja og Mongóla í skefjum. Á tímum [[Mingveldið|Mingveldisins]] (1368–1644) stækkaði Guangzhou og var endurbyggð. ''Zhenhai turninn'' („Fimm hæða pagóðan“) var byggður 1380<small><ref>{{Citation|title=Zhenhai Tower (Guangzhou)|date=2022-03-06|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Zhenhai_Tower_(Guangzhou)&oldid=1075567465|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small>, ''Pazhou pagóðan'' byggð 1597<small><ref>{{Citation|title=Pazhou Pagoda|date=2022-07-16|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Pazhou_Pagoda&oldid=1098537873|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small>, og ''Chigang pagóðan'' („Pagóðan á Rauðsteinahæð“ árið 1619.<small><ref>{{Citation|title=Chigang Pagoda|date=2022-07-16|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Chigang_Pagoda&oldid=1098538460|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> Utanríkisviðskipti borgarinnar breyttust einnig þegar Evrópubúar tóku við af Aröbum. Fyrstu Portúgalarnir komu árið 1516, en Hollendingar, Bretar og aðrir fylgdu í kjölfarið á 17. öld.<small><ref>{{Vefheimild|url=https://visualizingcultures.mit.edu/rise_fall_canton_01/pdf/cw_essay.pdf|titill=Rise & Fall of the Canton Trade System, Visualizing Cultures|höfundur=Perdue, Peter C. (2009)|útgefandi=MIT|ár=2009|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> Þegar Guangzhou fór undir stjórn [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] (1644–1912) var mikilvægi borgarinnar viðurkennt og árið 1746 var hún gerð að höfuðborg landstjóraumdæmanna [[Guangdong]] og [[Guangxi]]. Stjórnvöld urðu móttækilegri fyrir utanríkisviðskiptum eftir að hafa náð yfirráðum yfir [[Taívan]] árið 1683. [[Portúgal|Portúgalar]] frá [[Makaó]] og [[Spánn|Spánverjar]] frá [[Maníla]] sneru aftur, sem og [[Múslimar|múslimskir]], [[Armenía|armenskir]] og [[England|enskir]] kaupmenn. Höfnin í Guangzhou varð fljótt alþjóðlegur áfangastaður. Árið 1685 opnaði [[Breska Austur-Indíafélagið]] skrifstofu í Guangzhou og árleg viðskipti hófust árið 1699. Frá 1699 til 1714 sendu bæði Bresk Austur-Indíafélagið og Franska Austur-Indíafélagið eitt til tvö skip á hverju ári; Austurríska Austur- Indíufélagið kom árið 1717, Hollenska Austur-Indíufélagið árið 1729, Danska Asíufélagið árið 1731, og sænska Austur- Indíufélagið næsta ár. Bandarísk skip kom fyrst árið 1784, og skip Ástrala árið 1788. Guangzhou varð umfangsmikil höfn með [[te]] og [[postulín]] sem megin útflutningsvörur. Viðskipti gengu framan af vel fyrir sig, en árið 1820 varð erfileika vart í samskiptum erlendra kaupmanna og Kínverja. Útlendingunum fundu að viðskiptahömlum og kínversk yfirvöld treg til að opna eðlileg diplómatísk samskipti. Innflutningur ólöglegs ópíum varð æ meira bitbein. Árið 1839 lögðu Kínverjar hald á og eyðilögðu mikið magn af ólöglegu [[ópíum]] sem Bretar fluttu inn. Aðstaða erlendra kaupmanna og fyrirtækja var eyðilögð. Í hefndarskyni réðust Bretar á varðstaði Kínverja við [[Perlufljót]]. [[Ópíumstríðin|Fyrsta ópíumstríðið]] (1839–42) sem endaði með auðmýkjandi ósigri fyrir Kína. Guangzhou borgin bjargaði sér frá glötun með því að greiða hátt lausnargjald. Kínversku stjórnina var neydd til að opna fyrir utanríkisviðskipti í fimm hafnarborgum með undirritun [[Nanking-sáttmálinn| Nanking-sáttmálans]] svokallaða árið 1842<small><ref>{{Citation|title=Treaty of Nanking|date=2022-06-14|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Treaty_of_Nanking&oldid=1093044226|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-19}}</ref></small>. Guangzhou var ein þessara „sáttmálahafna“. Að auki missti borgin samkeppnisforskot þar sem fleiri borgir voru þá opnaðar fyrir utanríkisviðskipti. Árið 1844 gerðu Frakkar og Bandaríkjamenn svipaða samninga um „sáttmálahafnir“. Með veikara miðstjórnarvaldi og niðurlægð kínversk stjórnvöld jókst órói í landinu. Til átaka og uppreisna kom víða. [[Taiping-uppreisnin]] var borgarastyrjöld sem stóð í Kína frá 1850 til 1864. Leiðtogi hennar var Hong Xiuquan, kínverji af Hakka-þjóðerni í frá því sem nú er Guangzhou borg. Talið er að 20-30 milljónir manna hafi látist í stíðinu í suður og austurhluta Kína. Þetta tengdist svokölluðum „Punti-Hakka þjóðernisstríðum“ í Guangdong héraði á árunum 1855 til 1867. Það voru átök milli fólki af Hakka þjóðerni og annarra kantónskra íbúa. Talið er að stríðin hafi kostað um milljón manns lífið og fleiri flýðu átökin til annarra héraða.<small><ref>{{Citation|title=Punti–Hakka Clan Wars|date=2022-06-05|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Punti%E2%80%93Hakka_Clan_Wars&oldid=1091557995|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> Á sama tíma urðu átök við erlenda kaupmenn í Guangzhou þar sem byggingar og aðstaða var eyðilögð. Kaupmenn færðu sig meir til útjaðra borgarinnar. Utanríkisviðskipti Kína fluttist nú æ meir til [[Sjanghæ]]. === Byltingatími === [[Mynd:Sun Yat-sen and Chiang Kai-shek.jpg|thumb|right |[[Chiang Kai-shek]] herforingi og '''[[Sun Yat-sen]]''' (sitjandi). Sun er álitinn einn af stofnfeðrum kínverska lýðveldisins og nýtur enn í dag mikillar virðingar í Kína.|alt=Chiang Kai-shek herforingi og Sun Yat-sen (sitjandi). Sun var læknir, byltingarmaður og stjórnmálaleiðtogi. Hann er álitinn einn af stofnfeðrum kínverska lýðveldisins og nýtur enn í dag mikillar virðingar í Kína.]] Í lok [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] varð Guangzhou að miðpunkti herferðar [[Sun Yat-sen]] byltingarforingja, í að steypa Tjingveldinu af stóli og stofna kínverskt lýðveldi. Til uppreisna kom árið 1895 og aftur 1911, sem ruddi brautina fyrir velgengni kínversku byltingarinnar 1911–12 sem að endingu steypti Tjingveldinu.<small><ref>{{Citation|title=1911 Revolution|date=2022-07-14|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=1911_Revolution&oldid=1098088389|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> === Lýðveldistími === [[Mynd: PLA Troops entered to Guangzhou.jpg|thumb|right |„Frelsisher Alþýðunnar“ (her [[Kommúnistaflokkur Kína|kommúnista]]) þrammar inn í Guangzhou 14. október 1949.|alt= Þann 14. október 1949 fór „Frelsisher Alþýðunnar“, her kommúnista inn í Guangzhou.]] Á árinum 1916 til 1925 varð Guangzhou miðstöð aðgerða gegn kínverskum stríðsherrunum og þjónaði sem höfuðstöðvar Þjóðernisflokks [[Sun Yat-sen]] ([[Kuomintang]]). Sun lagði áherslu á „þrjú lögmál fólksins“ sem fólst í þjóðernishyggju (gegn yfirráðum heimsvaldssinna), lýðræði og afkomu fólks (verslunarfrelsi og nútímaskattkerfi.<small><ref>{{Citation|title=Three Principles of the People|date=2022-05-29|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Three_Principles_of_the_People&oldid=1090504987|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> Sun endurskipulagði flokkinn árið 1924 til að endurvirkja þjóðernisbyltinguna. Guangzhou varð miðpunktur stjórnmálaólgu. Til borgarinnar streymdu hægri- og vinstrisinnaðir meðlimir Kuomintang, meðlimir nýstofnaðs [[Kommúnistaflokkur Kína|kínverska kommúnistaflokksins]] og [[Sovétríkin|sovéskir]] ráðgjafar. [[Chiang Kai-shek]], [[Maó Zedong]] og [[Zhou Enlai]] hófu feril sinn í Guangzhou undir handleiðslu Sun. [[Chiang Kai-shek|Chiang]] náði völdum þegar hann barði niður uppreisn sjálfboðaliðasveitar kaupmanna Guangzhou og sigraði stríðsherrana á staðnum (1924). Með dauða [[Sun Yat-sen|Sun]] leiðtoga árið 1925 flæktist Guangzhou í valdabaráttu milli kommúnista og þjóðernissinna. Borgin var á árunum 1928 til 1937 opinberlega undir stjórn þjóðernissinnastjórnarinnar, en henni var í raun stjórnað af óháðum leiðtogum, sem gagnrýndu einræði Chiangs og hótuðu aðskilnaði frá þjóðernisstjórninni sem þá var komin til Nanjing. Árið 1937, þegar stríð gegn [[Japanska keisaradæmið|Japönum]] braust út, varð Guangzhou eitt helsta skotmark japanskra loftárása. Borgin féll árið 1938 og var undir japönskum hernámi til 1945. Endurreisn hófst með valdatöku kommúnista árið 1949. === Samtímaborg === Á lýðveldistímanum árið 1921, hafði Guangzhou formlega verið útnefnd stjórnunarlega sjálfstæð borg undir stjórn þjóðernissinna þar sem sonur Sun Yat-sen varð fyrsti borgarstjóri Guangzhou. Undir nýrri stjórn kommúnista, hélt borgin stöðu sinni sem sveitarfélag er heyrði beint undir landsstjórnina, en árið 1954 var borgin sett undir stjórn Guangdong-héraðs. Önnur veruleg breyting á stjórnsýslu borgarinnar varð árið 2005, þegar þéttbýli í nágrenni voru sameinuð borginni. Nútímavæðing Guangzhou hófst upp úr 1950, með uppbyggingu stóriðju og þróun borgarinnar sem ein helsta miðstöð Kína til utanríkisviðskipta. Guangzhou hagnaðist mjög á því að Kína tók upp stefnu um efnahagsumbætur sem hófst snemma á níunda áratugnum, sérstaklega með stofnun „sérstakra efnahagssvæða“ í nálægum [[Shenzhen]] og Zhuhai. Borgin gekk í gegnum viðvarandi hagvaxtarskeið sem hélt áfram í byrjun 21. aldar og einkenndist af miklum byggingarframkvæmdum og uppbyggingu innviða. Þar kom borgin aftur fram sem fjármála- og efnahagsmiðstöð Suður-Kína. == Landafræði == [[Mynd:Tiantang_Peak.jpg|alt=<small>„Himnatindur Nankun“ sem er hæsta fjall Guangzhou, eða um 1.210 metra.</small>|thumb|<small>„Himnatindur Nankun“ sem er hæsta fjall Guangzhou, eða um 1.210 metra.</small>]] [[Mynd:View_of_Pearl_River_From_Canton_Tower.jpg|alt='''Perlufljót''', þriðja stærsta fljót Kína, rennur í gegnum Guangzhou. Fljótið hefur í aldanna rás verið þéttbýlinu lífæð samgagna.|thumb|<small>Perlufljót, þriðja lengsta fljót Kína, rennur í gegnum Guangzhou. Fljótið hefur í aldanna rás verið þéttbýlinu lífæð samgagna.</small>]] Elsti hluti Guangzhou borgar var staðsettur nálægt Baiyun-fjallinu á austurbakka [[Perlufljót|Perlufljóts]] (Zhujiang) um 129 kílómetra frá mótum við [[Suður-Kínahaf]].<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou|date=2022-07-18|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou&oldid=1098922015|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-22}}</ref></small> Perlufljót, þverár þess og óshólmar mótaði ríkulega sléttu árframburðar, með tengingu við hafið við Humen sundið (einnig nefnt ''Bocca Tigris'').<small><ref>{{Citation|title=Humen|date=2022-07-09|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Humen&oldid=1097231784|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-22}}</ref></small> Núverandi borg spannar um 7.434 ferkílómetra beggja vegna fljótsins í suður-miðhluta [[Guangdong]] héraðs. [[Perlufljót]] er þriðja lengsta fljót Kína. Við árósa þess er vistkerfi milli há og lágflæðimarka sjávarfalla, hins vegar hefur mikið land við fljótsbakkana verið endurheimt fyrir landbúnað. Þar eru [[Hrísgrjón|hrísgrjónaakrar]] sem vegna 12 mánaða vaxtartímabils, standa venjulega undir þremur hrísgrjónauppskerum árlega.<small><ref>{{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Pearl-River-Delta|titill=Pearl River Delta|höfundur=Britannica, The Editors of Encyclopaedia.|útgefandi=Encyclopedia Britannica|mánuður=2. ágúst|ár=2018|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> Hæð borgarlandsins eykst almennt frá suðvestri til norðausturs, þar sem fjöll mynda burðarás borgarinnar og hafið er að framan. Baiyun fjallið eða ''„Hvítskýjafjall“'' hefur stundum verið sagt „lungu“ Guangzhou borgar. Nafnið Báiyún kemur úr mandarín-kínversku og þýðir „hvít ský“ sem dregið er sýn á tinda fjallsins sem eru oft hjúpaðir mistri síðla vors eða á eftir rigningar. Fjallið sem er staðsett nokkrum kílómetrum norður af Guangzhou, er um 427 metrar á hæð.<small><ref>{{Citation|title=Baiyun Mountain (Guangdong)|date=2021-10-30|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Baiyun_Mountain_(Guangdong)&oldid=1052608450|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-22}}</ref></small> Nankun fjall er hæsta fjall Guangzhou, um 1.210 metra yfir sjávarmáli. Tindur þess kallast „Tiantang-tindur“ eða „Himnatindur Nankun“. Það liggur í norðausturhluta borgarinnar og er hluti af Shimen þjóðgarðinum.<small><ref>{{Citation|title=南昆山|date=2021-08-16|url=https://zh.wikipedia.org/w/index.php?title=%E5%8D%97%E6%98%86%E5%B1%B1&oldid=67158759|work=维基百科，自由的百科全书|language=zh|access-date=2022-07-22}}</ref></small> == Veðurfar == Guangzhou hefur loftslag heittempraðra [[Monsún|misserisvinda]] (monsún) Austur-Asíu. Því fylgir rigningartími sem leysir af hólmi heitt þurrkaskeið. Þetta blaut-þurra loftslag er dæmigert fyrir suðausturhluta Kína.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou|date=2022-07-18|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou&oldid=1098922015|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-22}}</ref></small> Frá maí til byrjun október er sumartímabilið langt, blautt, heitt og rakt. Þessum sunnan- og suðvestanvindum fylgja oft fellibylir ([[Skýstrokkur|hvirfilbylir]]), sem geta verið bæði eyðileggjandi og hættulegir. Meðalhiti í júlímánaðar er 28 °C. Að sumri er hlutfallslegur raki um 68 prósent, en árleg [[úrkoma]] á borgarsvæðinu er um 1.625 mm.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Guangzhou|title=Guangzhou {{!}} History, Population, & Facts {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-22}}</ref></small> Guangzhou er ein margra standborga sem standa frammi fyrir miklum flóðum ef sjávarborð hækkar vegna loftslagsbreytinga og hlýnurnar sjávar.<small><ref>{{Vefheimild|url=https://www.weforum.org/agenda/2022/04/coastal-cities-flooding-sinking-climate-change/|titill=These are the 10 fastest sinking cities in the world|höfundur=Camille Squires|útgefandi=World Economic Forum|mánuður=25. apríl|ár=2022|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.weforum.org/agenda/2022/04/coastal-cities-flooding-sinking-climate-change/|title=These are the 10 fastest sinking cities in the world|website=Big Think|language=en-US|access-date=2022-07-23}}</ref></small> == Efnahagur == [[Mynd:1957 Canton Fair.jpg|alt=Frá kaupstefni í Guangzhou borg haldin árið 1957 í vináttubyggingu Kínverja og Sovétríkjanna|thumb|Frá kaupstefnu Guangzhou borgar haldin árið 1957 í vináttubyggingu Kínverja og Sovétríkjanna.]] [[Mynd:GAC_Aion_LX_001.jpg|alt=Rafmagnsbifreiðin Aion LX sem framleidd er af GAC Group, kínverskum bílaframleiðanda í ríkiseigu með höfuðstöðvar í Guangzhou. Það er fimmti stærsti bílaframleiðandi Kína, með 2,1 milljónir seldra bíla árið 2021.|thumb|Rafmagnsbifreiðin '''Aion LX''' framleidd af GAC Group, kínverskum bílaframleiðanda í ríkiseigu með höfuðstöðvar í Guangzhou. Það er fimmti stærsti bílaframleiðandi Kína, með 2,1 milljónir seldra bíla árið 2021.<small><ref>{{Citation|title=GAC Group|date=2022-07-14|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=GAC_Group&oldid=1098178648|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-23}}</ref></small>]] Miðað við Kína er Guangzhou borg velmegunar. Borgin sem nýtur mestrar erlendrar fjárfestingar í Kína<small><ref>{{Vefheimild|url=http://www.amcham-southchina.com/uploadFiles/2021052401.htm|titill=Guangzhou selected top preferred reinvestment destination for four consecutive years|höfundur=The American Chamber of Commerce in South China|útgefandi=“AmCham South China”|mánuður=24. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small>, er hluti af gríðarstóru hagkerfi óshólma Perlufljóts. Árið 2021 var hagvöxtur 8,3%.<small><ref>{{Vefheimild|url=https://www.china-briefing.com/news/guangzhou-industry-economics-policy/|titill=Guangzhou: Industry, Economics, and Policy|höfundur=Giulia Interesse|útgefandi=China Briefing|mánuður=19. júlí|ár=2022|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> Framleiðslu- og þjónustugeiri borgarinnar er sterkur og iðnaður öflugur. Yfirvöld hvetja til hátækninýsköpunar, rannsókna og þróunar og vaxtar samkeppnisgreina framtíðarinnar. Sérstök áhersla er á stafræna þróun á öllum sviðum. Fyrirtæki eru hvött til að ráða erlendra sérfræðinga til borgarinnar.<small><ref>{{Vefheimild|url=https://www.china-briefing.com/news/guangzhou-industry-economics-policy/|titill=Guangzhou: Industry, Economics, and Policy|höfundur=Giulia Interesse|útgefandi=China Briefing|mánuður=19. júlí|ár=2022|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> === Framleiðsla og ferðaþjónusta === Frá árinu 1950 hefur iðnaður vaxið verulega í borginni. Upphafleg var áhersla á framleiðslu léttiðnaðar svo sem rafeindatækja, vefnaðarvöru, dagblaðapappírs, vinnslu matvæla og flugelda. Smærri verksmiðjur hafa verið þróaðar til framleiðslu ýmissa neysluvara. Hins vegar hefur fjárfesting í stóriðju aukist, þar á meðal í vélaframleiðslu, efnavöruframleiðslu (einkum úr [[Jarðolía|jarðolíu]]), framleiðslu [[Járn|járns]], [[Stál|stáls]] og [[Sement|sements]], og [[Skipasmíðastöð|skipasmíði]]. Bílaframleiðsla er orðin mikilvæg í borginni. Verðmæti stóriðju er nú meira en léttiðnaðar. Frá því seint á áttunda áratug síðustu aldar hefur mikið af fjárfestingum á Guangzhou svæðinu komið frá útlendingum með aðsetur í [[Hong Kong]], [[Makaó]] og [[Taívan]]. Afleiðing er sú að borgin er orðin ein af helstu iðnaðarsvæðum Suður-Kína. Guangzhou er þekkt fyrir ýmsar handverksvörur, þar á meðal fílabeinsskurð, [[Jaði|jaðismíði]], útsaum, viftuframleiðslu, [[postulín]] og [[Regnhlíf|regnhlífar]] úr [[pappír]]. Þetta, ásamt frægri matargerð borgarinnar og margra safna hennar, hefur gert Guangzhou að einum helsta áfangastað ferðamanna Kína. Borgin hefur ráðist í umfangsmiklar aðgerðir til að bæta aðstöðu ferðamanna og er ferðaþjónusta orðinn mikilvægur þáttur atvinnulífs borgarinnar. Guangzhou er megin framleiðslumiðstöð [[Perlufljót|Perlufljóts]] svæðisins og þar með leiðandi verslunar- og framleiðslusvæði meginlands Kína. Borgaryfirvöld hafa það að stefnu sinni að byggja nýsköpunarborg í forystu á landsvísu. Það hafa stóraukið útgjöld til tæknilegra rannsókna og þróunar og stuðning til nýsköpunarverkefni og til stofnunar nýrra hátæknifyrirtækja.<small><ref>{{Vefheimild|url=http://www.gz.gov.cn/guangzhouinternational/aboutgz/content/post_3012861.html|titill=The Economy|höfundur=Guangzhou International|útgefandi=The People`s Government of Guangzhou Municipality.|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> === Verslun og fjármál === [[Mynd:Semal_(Bombax_ceiba)_flowers_in_Kolkata_W_IMG_4132.jpg|thumb|right| '''Dúnviður''' eða silkitrefjatré (Bombax ceiba) blómstrar frá lok febrúar til byrjun maí. Blómið er einkenni Guangzhou en einnig í merki flugfélagsins China Southern Airlines.<small><ref>{{Citation|title=Bombax ceiba|date=2022-06-08|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Bombax_ceiba&oldid=1092131656|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small>|alt=Dúnviður eða silkitrefjatré (Bombax ceiba) blómstrar frá lok febrúar til byrjun maí. Blómið er einkenni Guangzhou en einnig í merki flugfélagsins China Southern Airlines.]] Guangzhou hefur í aldir verið miðstöð viðskipta fyrir héruðin [[Guangdong]], [[Guangxi]], sem og aðliggjandi héruð í suðurhluta Kína. Vörur eins og [[sykur]], [[Ávöxtur|ávextir]], [[silki]], [[timbur]], [[te]] og [[Krydd|kryddjurtir]] voru fluttar út en ýmsar framleiðsluvörur og búnaður fyrir iðnað var fluttur inn í landið um Guangzhou. Frá 1980 hefur aukið magn framleiddra vara og búnaðar (þar á meðal vélar, rafmagns- og rafeindavörur) verið flutt út um borgina til flestra heimshorna. – ''„Innflutnings- og útflutningssýning Kína“'' sem haldin er á hálfsárs fresti frá árinu 1957, er löngu orðin viðurkennd í heimsviðskiptum.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou|date=2022-07-18|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou&oldid=1098922015|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-23}}</ref></small> Í miðhverfum borgarinnar eru stórar verslunarmiðstöðvar með stór- og sérverslanir ásamt mörgum heildsölumörkuðum. Bankar, þar með talið ríkis- og héraðs- og staðbundnar og erlendar fjármálastofnanir, eru útibú um allt borgarsvæðið. Þrátt fyrir að borgin sé ekki með kauphöll líkt og í nálægum borgum [[Shenzhen]] og [[Hong Kong]], eru þó nokkur verðbréfamiðlarafyrirtæki . Miðað við Kína er Guangzhou borg velmegunar. Umfang hagkerfis borgarinnar og nágrannaborga hennar sést ágætlega á samanburði við umfang heilla hagkerfa Evrópuríkja. Þar eru kínversku borgirnar á pari við sjálfstæð Evrópuríki.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.visualcapitalist.com/31-chinese-cities-economies-big-countries/|titill=35 Chinese Cities With Economies as Big as Countries|höfundur=Jeff Desjardins|útgefandi=Visual Capitalist|mánuður=3. nóvember|ár=2017|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Árið 2021 var Guangzhou í 9. sæti í heiminum og í 5. sæti í Kína (á eftir [[Peking|Beijing]], [[Sjanghæ]], [[Hong Kong]] og [[Shenzhen]]) hvað varðar fjölda milljarðamæringa samkvæmt lista ráðgjafar- og rannsóknarfyrirtækisins ''Hurun'', yfir ríkustu einstaklinga heims.<small><ref>{{Vefheimild|url=https://www.hurun.net/en-US/Info/Detail?num=LWAS8B997XUP|titill=Hurun Global Rich List 2021|höfundur=Hurun - a research, media and investments group|útgefandi=Hurun|mánuður=2. mars|ár=2021|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> Samkvæmt rannsókn ''Oxford Economics'', er gert ráð fyrir að Guangzhou verði meðal 10 stærstu borga heims hvað varðar nafnverðsframleiðslu árið 2035 (ásamt [[Sjanghæ|Sjanhæ]], [[Peking|Beijing]], [[Shenzhen]] í Kína) og áætlar ráðgjafar- og rannsóknarfyrirtækið að nafnverðsframleiðsla á mann muni ná 42.000 Bandaríkjadölum árið 2030.<small><ref>{{Cite web |title=These will be the most important cities by 2035 |url=https://www.weforum.org/agenda/2019/10/cities-in-2035/ |access-date=2020-11-03 |website=World Economic Forum |language=en |archive-date=2020-11-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201103162218/https://www.weforum.org/agenda/2019/10/cities-in-2035/ |url-status=live}}</ref></small> {| class="wikitable" style="border:#999; background:#fff; margin:auto;" |+'''Breytingar á landsframleiðslu Guangzhou 2000 - 2021'''<small><ref name="tjnj2021">{{Cite book |url=https://lwzb.gzstats.gov.cn:20001/datav/admin/home/www_nj/ |title=广州统计年鉴2021 |last=广州市统计局 |date=2021-11-06 |publisher=中国统计出版社 |access-date=2021-12-08 |archive-date=2022-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220411084222/https://lwzb.gzstats.gov.cn:20001/datav/admin/home/www_nj/ }}</ref></small> |- style="text-align:center; background:#ccc;" ! <small>Ár</small> ! <small>2000</small>!! <small>2002</small>!! <small>2004</small>!! <small>2006</small>!! <small>2008</small>!! <small>2010</small>!! <small>2012</small>!! <small>2014</small>!! <small>2016</small>!! <small>2018</small>!! <small>2020</small>!! <small>2021</small> |- align=right | <small>'''Landsframleiðsla'''</small> <small>'''(100 milljónir júana)'''</small> | <small>2,492</small>|| <small>3,204</small>|| <small>4,450</small>|| <small>6,081</small>|| <small>8,366</small>|| <small>10,640</small>|| <small>13,194</small>|| <small>16,135</small>|| <small>18,559</small>|| <small>21,002</small>|| <small>25,019</small>|| <small>28,232</small> |} == Lýðfræði == [[Mynd:Guangzhou_Guangxiao_Si_2012.11.19_13-31-15.jpg|alt=Guangxiao hofið er eitt elsta búddista hof Guangzhou. Þetta er „Hof skínandi auðsveipni“ með áherslu á þá dyggð að sýna foreldrum, öldungum og forfeðrum virðingu.|thumb|'''Guangxiao hofið''' er eitt elsta búddista hof Guangzhou. Þetta er ''„Hof skínandi auðsveipni“'' með áherslu á þá dyggð að sýna foreldrum, öldungum og forfeðrum virðingu ("Filial Piety").<small><ref>{{Citation|title=Guangxiao Temple (Guangzhou)|date=2022-04-29|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangxiao_Temple_(Guangzhou)&oldid=1085254919|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-23}}</ref></small>]] Guangzhou er afar fjölmenn borg. Samkvæmt kínverska manntalinu árið 2020 voru borgarbúar alls 18.7 milljónir. Þeim hafði fjölgað um 47% frá síðasta manntali árið 2010. Borgin og nærliggjandi svæði er eitt þéttbýlasta í heiminum með um 66 milljónir íbúa.<small><ref>{{Cite web |url=https://www.citypopulation.de/en/world/agglomerations/ |title=Major Agglomerations of the World - Population Statistics and Maps |access-date=2021-01-18 |archive-date=2018-06-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180612140057/https://www.citypopulation.de/world/Agglomerations.html |url-status=live}}</ref></small> Flestir íbúar Guangzhou eru Han-Kínverjar. Næstum allir Kantónverjar tala [[Kantónska|kantónsku]] sem fyrsta tungumál sitt, á meðan flestir aðfluttir tala einhverskonar [[Mandarín|mandarínsku]].<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou|date=2022-07-18|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou&oldid=1098922015|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-23}}</ref></small> Kína er þekkt fyrir ójafnt kynjahlutfall. Á flestum svæðum Kína eru 112–120 drengir á hverjar 100 stúlkur. Í Guangdong-héraði með höfðuborgina Guangzhou, eru meira en 130 drengir fyrir hverjar 100 stúlkur.<small><ref name="worldpopulationreview1">{{cite web |url=http://worldpopulationreview.com/world-cities/guangzhou-population/ |title=Guangzhou Population 2019 (Demographics, Maps, Graphs) |access-date=2019-03-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190321104937/http://worldpopulationreview.com/world-cities/guangzhou-population/ |archive-date=2019-03-21 |url-status=live}}</ref></small> == Stjórnsýsla == [[Mynd:Cantonese opera, Ipoh, Perak, Malaysia.jpg|alt=Kantónísk ópera á sviði í Guangzhou.|thumb| '''Kantónísk ópera''' á sviði í Guangzhou.]] Þann 14. október 1949 hertók frelsisher kommúnista Guangzhou og borgin fór þá undir herstjórnarnefnd þeirra. Í dag fellur borgin undir [[Kommúnismi|kommúnískt]] stjórnmálakerfi Alþýðulýðveldisins Kína. Borgarstjórnin starfar undir forystu Borgarnefndar [[Kommúnistaflokkur Kína|Kommúnistaflokks Kína]] í Guangzhou. Borgarstjórnin er staðsett í Yuexiu District.Þar er einnig yfirstjórn [[Guangdong]]<nowiki/>-héraðs. Sameiginleg aðgerðastjórnstöð suður-herstjórnar Frelsishers Kína sem komið var á fót árið 2016 er einnig staðsett í borginni.<small><ref>{{Citation|title=广州市|date=2022-07-21|url=https://zh.wikipedia.org/w/index.php?title=%E5%B9%BF%E5%B7%9E%E5%B8%82&oldid=72825249|work=维基百科，自由的百科全书|language=zh|access-date=2022-07-23}}</ref> <ref>{{Citation|title=中国人民解放军南部战区联合作战指挥中心|date=2020-12-12|url=https://zh.wikipedia.org/w/index.php?title=%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E4%BA%BA%E6%B0%91%E8%A7%A3%E6%94%BE%E5%86%9B%E5%8D%97%E9%83%A8%E6%88%98%E5%8C%BA%E8%81%94%E5%90%88%E4%BD%9C%E6%88%98%E6%8C%87%E6%8C%A5%E4%B8%AD%E5%BF%83&oldid=63185914|work=维基百科，自由的百科全书|language=zh|access-date=2022-07-23}}</ref></small> Guangzhou er undirhéraðsborg, sú næstfjölmennasta í Kína. Henni er skipt í 11 hverfi sem aftur er frekar skipt í 135 undirhverfi og 35 bæjarfélög.<small><ref>{{Citation|title=List of administrative divisions of Guangzhou|date=2022-05-22|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=List_of_administrative_divisions_of_Guangzhou&oldid=1089198954|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-23}}</ref></small> Hin 11 umdæmi eða hverfi eru undir lögsögu Guangzhou: Yuexiu, Liwan, Haizhu, Tianhe, Baiyun, Huangpu, Panyu, Huadu, Nansha, Zengcheng, og Conghua hverfi. ''Baiyun hverfið'' er fjölmennast eða með 3,7 millljónir íbúa. Fámennast er ''Conghua hverfi'' með einungis 720 þúsund íbúa.<small><ref>{{Citation|title=广州市|date=2022-07-21|url=https://zh.wikipedia.org/w/index.php?title=%E5%B9%BF%E5%B7%9E%E5%B8%82&oldid=72825249|work=维基百科，自由的百科全书|language=zh|access-date=2022-07-23}}</ref></small> ''Yuexiu-hverfið'' er viðskipta- og fjármálamiðstöð Guangzhou, sem og staður héraðs- og borgarstjórnar. Þar eru einnig helstu hótel borgarinnar, stórverslanir og kvikmyndahús. Skýjakljúfar liggja við bakka [[Perlufljót|Perlfljóts]] í miðborginni meðfram risastóru Haizhu torgi við fljótið.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Guangzhou|title=Guangzhou {{!}} History, Population, & Facts {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-20}}</ref></small> Í ''Tianhe-hverfi'' er önnur fjármálamiðstöð. Stefnt er að hverfi verði að nýju miðlægu viðskiptahverfi borgarinnar fyrir 21. öld. Þar er 103 hæða skrifstofuturn, Guangzhou International Finance Centre og 111 hæða CTF fjármálamiðstöðin.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Guangzhou|title=Guangzhou {{!}} History, Population, & Facts {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-20}}</ref></small> == Menntun == [[Mynd:Map of Guangzhou HEMC 2015.jpg|thumb|right |„'''Guangzhou háskólaborgin'''“ er samfélag tíu háskólastofnana á eyju í Perlufljóti suður af miðborginni. Þar geta 350 til 400 þúsund manns starfað.|alt=„Guangzhou háskólaborgin“ er samfélag tíu háskólastofnana á eyju í Perluánni suður af miðborginni. Þar geta 350 til 400 þúsund manns starfað.]] [[Mynd:华南理工大学大学城校区教学区正门轴线 20220313.jpg|thumb|right |Aðalinngangur háskólasvæðis Tækniháskóla Suður-Kína.|alt= Aðalinngangur háskólasvæðis Tækniháskóla Suður-Kína.]] Guangzhou er ein framsæknasta borg Kína hvað varðar menntun.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou|date=2022-07-24|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou&oldid=1100206928|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-25}}</ref></small> Auk fjölda leikskóla, grunnskóla og gagnfræðaskóla eru í borginni meira en 40 háskólastofnanir.<small><ref>{{Citation|title=广州市|date=2022-07-21|url=https://zh.wikipedia.org/w/index.php?title=%E5%B9%BF%E5%B7%9E%E5%B8%82&oldid=72825249|work=维基百科，自由的百科全书|language=zh|access-date=2022-07-25}}</ref></small> Auk ''Sun Yat-sen háskólans'' (1924) og ''Kínverska læknisháskólans í Guangzhou'' (1924), eru í borginni meðal annars ''Jinan háskólinn'' (1906), ''Tækniháskóli Suður-Kína'' (1952), ''Kennaraháskólinn Suður-Kína'' (1933), ''Læknaháskóli Suður-Kína'' (1951), ''Landbúnaðarháskóli Suður-Kína'' (1909), ''Guangdong háskóli erlendra fræða'' (1965), ''Fjármála- og hagfræðiháskóli Guangdong'' (1983) ''Listaháskóli Guangzhou'' (1953), ''Xinghai tónlistarháskólinn'' (1932) og ''Tækniháskóli Guangdong'' (1985).<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou|date=2022-07-24|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou&oldid=1100206928|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-25}}</ref> <ref>{{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Guangzhou/Administration-and-society|titill=Guangzhou: Administration and society|höfundur=Gong-fu, Zhong and Kuo, Ping-chia.|útgefandi=Encyclopedia Britannica,|mánuður=15. nóvember|ár=2021|mánuðurskoðað=22. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> Metnaðarfullt verkefni sem kennt var við ''„Guangzhou háskólaborgina“'' (HEMC) var hleypt af stokkunum í upphafi 21. aldar, með það að markmiði að skapa háskólaborg margra stofnana háskólastig á eyju í Perlufljóti suður af miðborginni í Panyu-hverfi. Háskólaborgin nær yfir um 17,9 ferkílómetra svæði flatarmáli og 3,53 milljónir fermetra innandyra og getur tekið á móti 350 til 400 þúsund manns.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou Higher Education Mega Center|date=2022-06-02|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou_Higher_Education_Mega_Center&oldid=1091068173|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-25}}</ref> <ref>{{Citation|title=广州大学城|date=2022-07-25|url=https://zh.wikipedia.org/w/index.php?title=%E5%B9%BF%E5%B7%9E%E5%A4%A7%E5%AD%A6%E5%9F%8E&oldid=72891176|work=维基百科，自由的百科全书|language=zh|access-date=2022-07-25}}</ref></small> == Samgöngur == [[Mynd:Platform 1, Shiguanglu Station, Guangzhou Metro 20220404.jpg|alt= Brautarpallur 1 á Shiguanglu neðanjarðarlestarstöð Guangzhou. Þar í gegn fer „Leið 22“ sem mun að endingu ná til alþjóðaflugvallar borgarinnar.|thumb|Brautarpallur 1 á '''Shiguanglu neðanjarðarlestarstöð''' Guangzhou. Þar fer „Leið 22“ til alþjóðaflugvallar borgarinnar.<small><ref>{{Citation|title=Line 22 (Guangzhou Metro)|date=2022-06-24|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Line_22_(Guangzhou_Metro)&oldid=1094822560|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small>]] [[Mynd:Skystage_of_Guangzhou_Baiyun_International_Airport_Terminal_2.jpg|alt=Farþegaaðstaða Guangzhou Baiyun alþjóðaflugvallarins við Guangzhou borg í Kína.|thumb| Farþegaaðstaða '''Guangzhou Baiyun''' alþjóðaflugvallarins.]] === Flugsamgöngur === [[Guangzhou Baiyun alþjóðaflugvöllurinn|Guangzhou Baiyun alþjóðaflugvöllur]] er meginflughöfn borgarinnar. Þetta er þriðji stærsti safnvöllur Kína og ein af þremur annasömustu flugsamgöngumiðstöðvum Kína. Flugvöllurinn, sem hefur tvær flugstöðvar sem þjóna bæði innanlandsflugi og alþjóðaflugi, er staðsettur um 43 kílómetra norður af miðborginni í Baiyun umdæmi borgarinnar, sem gefur vellinum nafn. Árið 2019 fóru um 73.4 milljónir farþega um flugvöllinn og um 1.920.000 tonn af farmi.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou Baiyun alþjóðaflugvöllurinn|date=2022-07-23|url=https://is.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou_Baiyun_al%C3%BEj%C3%B3%C3%B0aflugv%C3%B6llurinn&oldid=1761675|work=Wikipedia, frjálsa alfræðiritið|language=is|access-date=2022-07-23}}</ref></small> Alls bjóða um 80 kínversk og erlend flugfélög upp á meira en 220 áfangastaði um allan heim, þar á meðal um 90 alþjóðlegra og svæðisbundna áfangastaði. [[Járnbrautarlest|Lestir]], [[Snarlest|snarlestir]] og [[Strætisvagn|strætisvagnar]] tengja flughöfnina við miðborg Guangzhou og nærliggjandi borgir og svæði.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou Baiyun alþjóðaflugvöllurinn|date=2022-07-23|url=https://is.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou_Baiyun_al%C3%BEj%C3%B3%C3%B0aflugv%C3%B6llurinn&oldid=1761675|work=Wikipedia, frjálsa alfræðiritið|language=is|access-date=2022-07-23}}</ref></small> === Járnbrautir === Guangzhou hefur þrjár járnbrautarstöðvar sem sjá um farþegaflutninga: ''Huanshi lestarstöðin'' er sú stærsta og mikilvægasta, en hún tengir lestir borgarinnar við [[Peking|Beijing]], [[Wuhan]], [[Nanjing]], [[Chengdu]], [[Chongqing]], [[Xian|Xian]], [[Lasa|Lasa]] og margar aðrar borgir í Kína. ''Austurlestarstöðin'' (Tianhe stöðin) er aðallega með lestir til Hong Kong og tíðar hraðlestir til Shenzhen.''Norðurlestarstöðin'' í Huadu hverfi er lítil lestarstöð sem rekur aðallega hraðlestir milli borgarinnar og Wuhan.<small><ref>{{Vefheimild|url=https://www.travelchinaguide.com/cityguides/guangdong/guangzhou/getting-there.htm|titill=Guangzhou Transportation|höfundur=Travel China Guide (TravelChinaGuide.com)|útgefandi=Xi'an Marco Polo International Travel Service Co., Ltd|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> === Hafnir borgarinnar === Guangzhou er ein af tíu þekktustu hafnarborgum Kína. Hafnir borgarinnar samanstanda af Humen höfn, Xinsha höfn, Huangpu höfn og mörgum öðrum innri höfnum. Skipaleiðir frá borginni liggja til meira en 100 innanlandshafna og yfir 300 erlendra hafna. Sumar þessara hafna veita farþegaflutningaþjónustu. Panyu Lianhuashan höfnin og Nansha höfn bjóða upp á háhraða farþegaskip til að komast til [[Hong Kong]] daglega.<small><ref>{{Vefheimild|url=https://www.travelchinaguide.com/cityguides/guangdong/guangzhou/getting-there.htm|titill=Guangzhou Transportation|höfundur=Travel China Guide (TravelChinaGuide.com)|útgefandi=Xi'an Marco Polo International Travel Service Co., Ltd|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> === „Vatnsrútur“ === Meira en 14 „vatnsrútur“ (tvíbytnur) bjóða íbúum og ferðamönnum flutningaþjónustu meðfram Perlufljóti. === Borgarsamgöngur === Það eru 14 [[Neðanjarðarlest|neðanjarðarlestarlínur]] í borginni. Neðanjarðarlestar nota áfangagjaldakerfi og tengja saman mikilvægustu hluta borgarinnar, þar á meðal alþjóðaflugvöllinn, meginlestarstöðvar borgarinnar, og [[Foshan]]<nowiki/>-borg. Árið 2018 ferðuðust 8,2 milljónir farþega á degi hverjum með borgarlestum Guangzhou. Árlegur farþegafjöldi árið 2019 var um 3,3 milljarður manna. Kerfið byggir á 16 lestarlínum og 259 stöðvum.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou Metro|date=2022-07-20|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou_Metro&oldid=1099361422|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> == Áhugaverðir skoðunastaðir == [[Mynd:Five Rams Statue.jpg|alt=Guangzhou er stundum nefnd „Borg hrútanna“. Í Yuexiu almenningsgarðinum sjá „fimm hrúta skúlptúrinn“ eitt þekktasta höggmyndalistaverk borgarinnar.|thumb|Guangzhou er stundum nefnd „Borg hrútanna“. Í Yuexiu almenningsgarðinum sjá „'''fimm hrúta skúlptúrinn'''“ eitt þekktasta höggmyndalistaverk borgarinnar.]] [[Mynd:ZhujiangTown.jpg|alt= Skemmtiferðaskip á Perlufljóti hjá miðborg Guangzhou.|thumb|Skemmtiferðaskip á Perlufljóti hjá miðborg Guangzhou.]] [[Mynd:Shangxj.jpg|alt=Göngugata Shangxiajiu í gömlu miðborg Guangzhou er svæði velmegunar og verslunar. Auk eldri bygginga er þar mikið af stórverslunum og veitingastöðum.|thumb|'''Shangxiajiu göngugatan''' í gömlu miðborginni er svæði velmegunar og verslunar. Auk eldri bygginga eru þar stórverslanir og veitingastaðir.]] [[Mynd:Chimelongparadise.JPG |alt= Inngangur Chimelong skemmtigarðsins í Guangzhou.|thumb|Inngangur í '''Chimelong''' skemmtigarðinn í Guangzhou.]] Guangzhou er vinsæll áfangastaður fyrir ferðamenn. Hér eru nokkrir helstu áfangastaðir þeirra:<small><ref>{{Vefheimild|url=https://www.travelchinaguide.com/package/guangzhou/places-to-visit.htm|titill=Best Places to Visit in Guangzhou for First-time Visitors|höfundur=Travel China Guide (TravelChinaGuide.com)|útgefandi=Xi'an Marco Polo International Travel Service Co., Ltd|mánuðurskoðað=22. júlí|árskoðað=2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://wikitravel.org/en/Guangzhou|title=Guangzhou - Wikitravel|website=wikitravel.org|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # '''Shamian eyja '''er þekkt fyrir meira en 150 sögulegar byggingar í gotneskum, barokkstílum, nýklassískum og fleiri stílum. Til forna var þetta mikilvægt viðskiptahverfi, en eftir að borgin varð ein „sáttmálahafna“ Kína eftir 1842, risu í hverfinu evrópsku byggingar byggðar hver af annarri.<small><ref>{{Citation|title=Shamian|date=2022-06-29|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Shamian&oldid=1095644219|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # '''Kanton turninn''', eða „Sjónvarps- og útsýnisturn Guangzhou“, er 604 metra hár fjölnota turn í Haizhu hverfi Guangzhou borgar. Hann er eitt hæsta mannvirki veraldar. Heimsókn á útsýnispalla efst í turninum gefur góða sýn yfir miðbæinn við Perlufljót.<small><ref>{{Citation|title=Canton Tower|date=2022-04-22|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Canton_Tower&oldid=1084047840|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # '''Chimelong '''þekktasti skemmtigarður Guangzhou er í Panyu hverfinu. Hann samanstendur af skemmtigarði, sirkus, tveimur dýragörðum, vatnagarði og fleiru.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou Chimelong Tourist Resort|date=2021-01-03|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou_Chimelong_Tourist_Resort&oldid=998046142|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # „'''Dómkirkja hins helga hjarta Jesú'''“ er rómversk-kaþólsk dómkirkja svið norðurbakka Perlufljóts í hjarta gömlu borgarinnar. Kirkjan er byggð í gotneskum stíl og er aðsetur erkibiskupsins í Guangzhou.<small><ref>{{Citation|title=Sacred Heart Cathedral (Guangzhou)|date=2022-03-09|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Sacred_Heart_Cathedral_(Guangzhou)&oldid=1076116104|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # '''Forfeðrahof Chen fjölskyldunnar '''er mikilvægur sögustaður í Guangzhou. Hofið, sem var reist árið 1894 undir lok Tjingveldisins, er stærsta forfeðrhofið Guangdong-héraðs. Það samanstendur af 19 húsum sem tengjast húsgörðunum og garðinum.<small><ref>{{Citation|title=Chen Clan Ancestral Hall|date=2022-07-07|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php title=Chen_Clan_Ancestral_Hall&oldid=1096860757|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # '''Yuexiu hæðir '''eru vinsæll áfangastaður ferðamanna borgarinnar. Þessi stóri garður er staðsettur á hæð í miðborginni, með gróskumiklum plöntum og þremur vötnum. Innan hans er hluta af fornum borgarmúrnum og Zhenhai turninn („Fimm hæða pagóðan“) var byggður 1380 á tímum Mingveldisins. Þar er einnig „fimm hrúta skúlptúrinn“ sem er eitt þekktasta mannvirkið Guangzhou. Sagan segir að fyrir meira en 2.000 árum hafi borgin verið hrjóstrug land hungursneyða þrátt fyrir mikið erfiði. Dag einn komu fimm guðlegar verur klæddar í fimm litum ríðandi fimm hrútum og léku goðsagnakennda tónlist færandi heimamönnum korn, og blessun. Hrútarnir urðu að steini og borgin dafnaði. Guangzhou er því stundum nefnd „Borg hrútanna“.<small><ref>{{Citation|title=Yuexiu Hill|date=2022-06-05|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Yuexiu_Hill&oldid=1091702118|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # '''Guangdong safnið '''í Tianhe hverfi er áhugavert fyrir þá sem hafa áhuga á sögu, menningu og listum Guangdong-héraðs. Þar eru 166.000 safnmunir, skrautskrift, málverk, keramik, tréskurður og gimsteinar á yfir 67.000 fermetra safnasvæði.<small><ref>{{Citation|title=Guangdong Museum|date=2021-07-12|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangdong_Museum&oldid=1033174646|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # '''Shangxiajiu göngugatan '''í gömlu miðborginni er svæði velmegunar og verslunar. Auk eldri bygginga eru þar margar stórverslanir og veitingastaðir.<small><ref>{{Citation|title=Shangxiajiu Pedestrian Street|date=2020-10-13|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Shangxiajiu_Pedestrian_Street&oldid=983284133|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # '''[[Perlufljót]]''' er lífæð Guangzhou. Fljótasigling er góð leið til að sjá nútímalegar byggingar og einstakar brýr borgarinnar. Bæði eru í boði vatnarútur sem eru hluti af samgöngukerfi borgarinnar og margskonar skemmtiferðaskip.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou Water Bus|date=2021-08-13|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou_Water_Bus&oldid=1038529315|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # '''Xiaozhou þorpið '''er fornt smáþorp í suðurhluta Guangzhou sem stofnað var fyrir meira en 600 árum. Þar eru sögulegar byggingar, ávaxtagarðar og síki. Á undanförnum árum hefur staðurinn orðið griðastaður listamanna.<br /> [[Mynd:PanoramaofCanton.jpg |thumb|center|800px|Horft yfir Guangzhou borg.|alt= Horft yfir Guangzhou borg.]] [[Mynd:PanoramaofCantonatnight.jpg|thumb|center|800px|Horft yfir Guangzhou borg að næturlagi.|alt= Horft yfir Guangzhou borg að næturlagi.]] == Tengt efni == * [[Borgir Kína eftir fólksfjölda]] * [[Guangdong]] héraðið í sunnanverðu [[Kína]] * [http://english.gz.gov.cn/| Opinber upplýsingarvefur Guangzhou borgar] - Á kínversku og ensku. Upplýsingar um borgaryfirvöld fyrir íbúa og fyrirtæki. Gagnlegar upplýsingar fyrir ferðamenn um áhugaverða áfangastaði, gistingu o.fl. * Ensk vefsíða [https://www.britannica.com/place/Guangzhou Encyclopaedia Britannica] um Guangzhou borg. == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Guangzhou|mánuðurskoðað=20. júlí |árskoðað=2022}} == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] r3wuhv9j68vvgtwqertep6t88qpkds1 1764381 1764380 2022-08-10T17:04:55Z Dagvidur 4656 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Guangzhou_Twin_Towers.jpg|thumb|right|500px|Íbúar '''Guangzhou''' borgar eru um 18,7 milljónir. Borgin er í miðju [[Guangdong]], ríkasta héraði Kína.|alt=Skýjakljúfar Guangzhou borgar með um 18,7 milljónir íbúa. Borgin er í Guangdong, ríkasta héraði Kína.]] [[File:Guangzhou-location-MAP-in-Guangdong-Province-China.jpg|thumb|right|alt=Staðsetning Guangzhou borgar í Guangdong héraði í Kína.|Staðsetning Guangzhou borgar í Guangdong héraði í Kína.]] [[Mynd:Location of Guangzhou within Guangdong (China).png|thumb|right |Landakort er sýnir staðsetningu Guangzhou borgar (rauðmerkt) í [[Guangdong]] héraði (ljósgrátt) í Kína.|alt=Landakort er sýnir staðsetningu Guangzhou borgar (rauðmerkt) í [[Guangdong]] héraði (ljósgrátt) í Kína.]] [[Mynd:Canton Tower near Haixinsha Port.jpg|thumb|right |'''Kanton turninn''' „sjónvarps- og útsýnisturn Guangzhou“, er 604 metra hár fjölnota turn í Haizhu hverfi Guangzhou borgar. Hann er eitt hæsta mannvirki veraldar. |alt= Kanton turninn („Sjónvarps- og útsýnisturn Guangzhou“), er 604 metra hár fjölnota turn í Haizhu hverfi Guangzhou borgar. Hann er eitt hæsta mannvirki veraldar.]] '''Guangzhou''' ''([[kínverska]]:'' 廣州''; [[Pinyin|rómönskun:]] Guǎngzhōu; einnig þekkt sem Canton/Kanton og Kwang-chow með rómönskun)'' er höfuðborg og stærsta borg [[Guangdong]]-héraðs í suðurhluta [[Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]].<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou|date=2022-07-18|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou&oldid=1098922015|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-20}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Guangzhou|title=Guangzhou {{!}} History, Population, & Facts {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-20}}</ref></small> Borgin er við ósa [[Perlufljót|Perlufljóts]] við [[Suður-Kínahaf]]. Hún er um 120 kílómetrum norðvestur af [[Hong Kong]] og 145 kílómetrum norður af [[Makaó]]. Í kínverska manntalinu árið 2020 voru borgarbúar alls 18.7 milljónir. Það er 47% fjölgun frá fyrra manntali árið 2010. Borgin og nærliggjandi svæði er eitt þéttbýlasta í heiminum með um 66 milljónir íbúa.<small><ref>{{Cite web |url=https://www.citypopulation.de/en/world/agglomerations/ |title=Major Agglomerations of the World - Population Statistics and Maps |access-date=2021-01-18 |archive-date=2018-06-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180612140057/https://www.citypopulation.de/world/Agglomerations.html |url-status=live}}</ref></small> Vegna stöðu sinnar á mótum fljóta og sjávar hefur Guangzhou lengi verið ein helsta verslunar- og viðskiptamiðstöð Kína. Hún hefur verið sem dyr fyrir erlend áhrif í Kína allt frá 3. öld e.Kr. Hún var fyrsta kínverska höfnin sem evrópsk kaupmenn heimsóttu reglulega, og kölluðu þá Canton. Enska nafnið „Canton“ er dregið úr portúgölsku „Cantão“ sem var einhverskonar framburður á Guangdong.<small><ref>{{citation |title=Santa Barbara Portuguese Studies, ''Vols. I–II'' |year=1994 |page=256 |publisher=Jorge de Sena Center for Portuguese Studies}}</ref><ref>{{citation |title=T'ien Hsia Monthly, ''Vol. VIII'' |page=426 |year=1939 |publisher=Sun Yat-sen Institute}}</ref></small> Kanton er það borgarnafn sem íslenskir prentmiðlar hafa langmest notað, allt til dagsins í dag. Á síðari hluta 20. aldar birtist Kwangchow þó æ meir í íslenskum miðlum í stað Kanton, en í dag er Guangzhou meira notað.<small><ref>{{Vefheimild|url=https://timarit.is/files/17494515|titill=Kína: Námsmönnum í Kanton bannað að dansa diskó|höfundur=Morgunblaðið|útgefandi=Árvakur|mánuður=14. apríl|ár=1987|mánuðurskoðað=20. júlí|árskoðað=2022}}</ref><ref>{{Vefheimild|url=https://timarit.is/page/1386891?iabr=on|titill=Fallhlífahermenn sendir til Wuhan — Hundruð hafa fallið í Kanton|höfundur=Morgunblaðið|útgefandi=Árvakur|mánuður=30. júlí|ár=1967|mánuðurskoðað=20. júlí|árskoðað=2022}}</ref><ref>{{Vefheimild|url=https://timarit.is/page/2864708?iabr=on|titill=Deng Xiaoping og félagar kynna nýja stafsetningu: Latnesk stöfun orða breytist|höfundur=Þjóðviljinn|útgefandi=Þjóðviljinn|mánuður=7. janúar|ár=1979|mánuðurskoðað=20. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> Borgin er mikilvæg menningar-, iðnaðar-, viðskipta -, og samskiptamiðstöð. Meginhöfnin er stór sem og [[Guangzhou Baiyun alþjóðaflugvöllurinn|alþjóðaflugvöllur borgarinnar]]. Þá er borgin á lestarleið Beijing og Hong Kong. Efnahagur borgarinnar er gríðaröflugur og hefur verið í miklum vexti í áratugi. Síðustu áratugir hafa einkennst af umfangsmiklum byggingarframkvæmdum og innviðauppbyggingu. Borgin er leiðandi fjármálamiðstöð á Asíu. == Saga Guangzhou == === Fornsögulegur tími === [[Mynd:Yue_statue.jpg|thumb|right |'''Stytta af Baiyue''' (Yue) manni. Yue voru ýmis þjóðarbrot frá Suður-Kína og Norður-Víetnam á 1. árþúsundi f.Kr. og 1. árþúsund e.Kr. Þeir voru þekktir fyrir stutt hár, mikil húðflúr, fín sverð og sjómannahæfileika. Þeir svertu tennur sínar.<ref>{{Citation|title=Baiyue|date=2022-07-19|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Baiyue&oldid=1099109447|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-25}}</small>|alt= Stytta af Baiyue (Yue) manni. Yue voru ýmis þjóðarbrot sem bjuggu í Suður-Kína og Norður-Víetnam á 1. árþúsundi f.Kr. og 1. árþúsund e.Kr. Þeir voru þekktir fyrir stutt hár, mikil húðflúr, fín sverð og sjómannahæfileika. Þeir svertu tennur sínar.]] Elstu þekktu íbúar Guangzhou-svæðisins voru Baiyue, Taíþjóðir og Shan fólkið. Baiyue samanstóð af ýmsum þjóðflokkum sem bjuggu í Suður-Kína og Norður-Víetnam á 1. árþúsundi f.Kr. og 1. árþúsundi f.Kr.<small><ref>{{Citation|title=Baiyue|date=2022-07-19|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Baiyue&oldid=1099109447|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> Taíþjóðirnar töluðu taí og voru dreifðir um stóran hluta Suður-Kína og meginland Suðaustur-Asíu.<small><ref>{{Citation|title=Tai peoples|date=2022-06-27|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Tai_peoples&oldid=1095211462|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> Shan fólkið var þjóðflokkur frá [[Suðaustur-Asía|Suðaustur-Asíu]] sem nú er [[Mjanmar]].<small><ref>{{Citation|title=Shan people|date=2022-06-19|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Shan_people&oldid=1093843236|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> Á valdatíma Vestur-Zhou (1146–771 f.Kr.) var þegnleg hollusta Baiyue-fólksins á staðnum við lénsríkið Chu (sem nú er í norðausturhluta Guangzhou), sem gaf tilefni til nafnsins Chuting fyrir svæðið.<ref>{{Vefheimild|url=http://www.gz.gov.cn/guangzhouinternational/aboutgz/content/post_3012875.html|titill=Long history|höfundur=Guangzhou International|útgefandi=The People`s Government of Guangzhou Municipality|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Síðar var víggirtur bær þekktur sem Nanwu Cheng, í norðurhluta núverandi borgar, byggður á Chunqiu tímabilinu (770–476 f.Kr.). Á árunum 339 og 329 f.Kr. var bærinn endurbyggður og stækkaður og var þekktur sem Wuyang Cheng („Borg fimm geita“) - nefnd eftir goðsögninni um að guðir á fimm geitum hafi stigið niður af himni og bjargað borginni frá hungursneyð.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Guangzhou/History|title=Guangzhou - History {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref><ref>{{Vefheimild|url=http://www.gz.gov.cn/guangzhouinternational/aboutgz/content/post_3012854.html|titill=Origin of City's Names|höfundur=Guangzhou International|útgefandi=The People`s Government of Guangzhou Municipality|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> === Panyu === Árið 214 f.Kr. var þéttbýlið við Guangzhou formlega gert að smáborg (þá þekkt sem '''Panyu''' fyrir tvíburahæðirnar Pan og Yu í nágrenninu) gerð að höfuðborg Nanhai-héraðs. Þetta var á valdatíma Kinríkisins ([[Qin Shi Huang]] fyrsta keisara Kína og sonar hans Qin Er Shi) (221–207 f.Kr.). === Nanyue === [[Mynd: Si_lü_yu_yi.JPG|thumb|right |Silkiofin líkklæði Zhao Zhen, keisara Nanyue-ríkisins. Grafhýsið fannst við fornleifauppgröft 1983 í Guangzhou.|alt= Silkiofin líkklæði Zhao Zhen, keisara Nanyue-ríkisins. Grafhýsið fannst við fornleifauppgröft 1983 í Guangzhou.]] [[Mynd:Temple of Five Hundred Genii 317 by Lai Afong c1880s.jpg|thumb|right |„'''Musteri hinna fimm ódauðlegu'''“ er fyrrum [[Daoismi|daoista]]<small><nowiki/></small>-hof í Guangzhou. Ljósmynd frá árinu 1880.|alt= „Musteri hinna fimm ódauðlegu“ er fyrrum daoista-hof í Guangzhou. Ljósmynd frá árinu 1880.]] Við fall Kinríkisins stofnaði Zhao Tuo hershöfðingi (240-137 f.Kr.) sjálfstjórnarríki þekkt sem '''Nanyue'''. Lýsti hann sig fyrsta keisara Nanyue veldisins. Það varð síðar innlimað árið 111 f.Kr. af [[Hanveldið|Hanveldinu]] (206 f.Kr. - 220 e.Kr.) sem stók yfir lendur suður á bóginn. Næstu 300 ár vor ár aðlögunar fyrir [[Yue]] fólkið, frumbyggja Suður-Kína, og svæðið varð æ meir samofið keisaraveldinu.<small><ref>{{Citation|title=Timeline of Guangzhou|date=2022-05-04|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Timeline_of_Guangzhou&oldid=1086079492|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> === Keisaratímar === [[Mynd: 六榕寺塔·六榕寺·廣州·（正南方）.jpg |thumb|right |Búddahofið „Musteri sex Banyan fíkjutrjánna“ var reist í Guangzhou árið 537. Það er í dag safn.|alt= Búddahofið „Musteri sex Banyan fíkjutrjánna“ var reist í Guangzhou árið 537. Það er í dag safn.]] [[Mynd:Canton factories.jpg|thumb|right |Málverk frá 1805 af erlendum vöruhúsum Kanton. Á árunum 1757 til 1842 var Guangzhou við Perlufljót eini löglegi staður vestrænna viðskipta við Kína. Kaupmenn víða að komu sér upp aðstöðu til viðskipta.|alt= Málverk frá 1805 af erlendum vöruhúsum Kanton. Á árunum 1757 til 1842 var Guangzhou við Perlufljót eini löglegi staður vestrænna viðskipta við Kína. Kaupmenn víða að komu sér upp aðstöðu til viðskipta.]] [[Mynd:British ships in Canton.jpg |thumb|right |Þann 24. maí 1841 hóf breski herinn umsátur um borgina Guangzhou. Fyrra ópíumstríðið endaði með auðmýkjandi ósigri fyrir Kína.|alt=Þann 24. maí 1841 hóf breski herinn umsátur um borgina Guangzhou. Fyrra ópíumstríðið endaði með auðmýkjandi ósigri fyrir Kína.]] [[Mynd:The Signing of the Treaty of Nanking.jpg|thumb|right |Málverk af undirritun og innsiglun '''Nanking-sáttmálans''' árið 1842, er neyddi kínversku stjórnina til að opna fyrir utanríkisviðskipti í fimm hafnarborgum. Guangzhou var ein þessara „sáttmálahafna“.|alt=Málverk af undirritun og innsiglun Nanking-sáttmálans árið 1842, er neyddi kínversku stjórnina til að opna fyrir utanríkisviðskipti í fimm hafnarborgum. Guangzhou var ein þessara „sáttmálahafna“.]] [[Mynd:Canton, China (c1880) R.H. Brown (RESTORED) (4104767782).jpg|thumb|right |Síki Kanton (Guangzhou) um 1880.|alt= Kanton (nú Guangzhou) um 1880.]] [[Mynd:Lai Afong, Chinese Mandarins, Canton.jpg|thumb|right |Kínverskir embættismenn keisaratíma 19. aldar í Kanton (Guangzhou).|alt= Aðalinngangur háskólasvæðis Tækniháskóla Suður-Kína.]] Í fjórar aldur eftir valdatíð [[Konungsríkin þrjú|Konungsríkjanna þriggja]] allt til stofnunar [[Tangveldið|Tangveldisins]] (árið 618) var Norður-Kína yfirbugað af innrásarher. Á meðan var Guangzhou áfram undir kínverskri stjórn. Borgin óx að auði og íbúafjölda og varð mikilvæg viðskiptahöfn í suðurhluta Kína. Búddahof voru reist, meðal annars „Musteri sex Banyan trjánna“ árið 537, sem enn stendur í dag.<small><ref>{{Citation|title=Temple of the Six Banyan Trees|date=2022-04-26|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Temple_of_the_Six_Banyan_Trees&oldid=1084712762|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> Blómlegu samfélagi var einnig haldið uppi af arabískum og hindúum kaupmönnum. Friður og velmegun jókst enn frekar á tíma [[Tangveldið|Tangveldisins]] (618–907) en borgin varð fyrir mikilli eyðileggingu í borgaradeilum í lok þess tíma. Á árunum 878–879 framdi uppreisnarher fjöldamorð á 120.000–200.000 erlendum íbúum og Kínverjum hafnarborgarinnar.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou massacre|date=2022-06-15|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou_massacre&oldid=1093198265|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> Á tíma Songveldisins (960–1279) fjölgaði íbúum Guangzhou og utanríkisviðskipti jukust svo að stækka þurfti borgina. Á seinni hluta Songveldisins sem kennt er við „Suður-Songveldið“ (1127–1279) sigldu kínverskir sjómenn og kaupmenn frá Guangzhou til Suðaustur-Asíu og opnuðu þannig leið fyrir brottflutning Kínverja til útlanda á síðari öldum. Í kjölfar landvinninga mongóla seint á 13. öld og alla 14. öld fluttu margir Kínverjar frá Norður-Kína í Guangdong-hérað. Þrátt fyrir að mikilli eyðileggingu mongólskra landvinninga blómstraði hagur Guangzhou, undir [[Júanveldið|Júanveldinu]] (1271–1368) sem hvöttu til sjávarviðskipta og héldu samskiptum Kínverja og Mongóla í skefjum. Á tímum [[Mingveldið|Mingveldisins]] (1368–1644) stækkaði Guangzhou og var endurbyggð. ''Zhenhai turninn'' („Fimm hæða pagóðan“) var byggður 1380<small><ref>{{Citation|title=Zhenhai Tower (Guangzhou)|date=2022-03-06|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Zhenhai_Tower_(Guangzhou)&oldid=1075567465|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small>, ''Pazhou pagóðan'' byggð 1597<small><ref>{{Citation|title=Pazhou Pagoda|date=2022-07-16|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Pazhou_Pagoda&oldid=1098537873|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small>, og ''Chigang pagóðan'' („Pagóðan á Rauðsteinahæð“ árið 1619.<small><ref>{{Citation|title=Chigang Pagoda|date=2022-07-16|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Chigang_Pagoda&oldid=1098538460|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> Utanríkisviðskipti borgarinnar breyttust einnig þegar Evrópubúar tóku við af Aröbum. Fyrstu Portúgalarnir komu árið 1516, en Hollendingar, Bretar og aðrir fylgdu í kjölfarið á 17. öld.<small><ref>{{Vefheimild|url=https://visualizingcultures.mit.edu/rise_fall_canton_01/pdf/cw_essay.pdf|titill=Rise & Fall of the Canton Trade System, Visualizing Cultures|höfundur=Perdue, Peter C. (2009)|útgefandi=MIT|ár=2009|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> Þegar Guangzhou fór undir stjórn [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] (1644–1912) var mikilvægi borgarinnar viðurkennt og árið 1746 var hún gerð að höfuðborg landstjóraumdæmanna [[Guangdong]] og [[Guangxi]]. Stjórnvöld urðu móttækilegri fyrir utanríkisviðskiptum eftir að hafa náð yfirráðum yfir [[Taívan]] árið 1683. [[Portúgal|Portúgalar]] frá [[Makaó]] og [[Spánn|Spánverjar]] frá [[Maníla]] sneru aftur, sem og [[Múslimar|múslimskir]], [[Armenía|armenskir]] og [[England|enskir]] kaupmenn. Höfnin í Guangzhou varð fljótt alþjóðlegur áfangastaður. Árið 1685 opnaði [[Breska Austur-Indíafélagið]] skrifstofu í Guangzhou og árleg viðskipti hófust árið 1699. Frá 1699 til 1714 sendu bæði Bresk Austur-Indíafélagið og Franska Austur-Indíafélagið eitt til tvö skip á hverju ári; Austurríska Austur- Indíufélagið kom árið 1717, Hollenska Austur-Indíufélagið árið 1729, Danska Asíufélagið árið 1731, og sænska Austur- Indíufélagið næsta ár. Bandarísk skip kom fyrst árið 1784, og skip Ástrala árið 1788. Guangzhou varð umfangsmikil höfn með [[te]] og [[postulín]] sem megin útflutningsvörur. Viðskipti gengu framan af vel fyrir sig, en árið 1820 varð erfileika vart í samskiptum erlendra kaupmanna og Kínverja. Útlendingunum fundu að viðskiptahömlum og kínversk yfirvöld treg til að opna eðlileg diplómatísk samskipti. Innflutningur ólöglegs ópíum varð æ meira bitbein. Árið 1839 lögðu Kínverjar hald á og eyðilögðu mikið magn af ólöglegu [[ópíum]] sem Bretar fluttu inn. Aðstaða erlendra kaupmanna og fyrirtækja var eyðilögð. Í hefndarskyni réðust Bretar á varðstaði Kínverja við [[Perlufljót]]. [[Ópíumstríðin|Fyrsta ópíumstríðið]] (1839–42) sem endaði með auðmýkjandi ósigri fyrir Kína. Guangzhou borgin bjargaði sér frá glötun með því að greiða hátt lausnargjald. Kínversku stjórnina var neydd til að opna fyrir utanríkisviðskipti í fimm hafnarborgum með undirritun [[Nanking-sáttmálinn| Nanking-sáttmálans]] svokallaða árið 1842<small><ref>{{Citation|title=Treaty of Nanking|date=2022-06-14|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Treaty_of_Nanking&oldid=1093044226|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-19}}</ref></small>. Guangzhou var ein þessara „sáttmálahafna“. Að auki missti borgin samkeppnisforskot þar sem fleiri borgir voru þá opnaðar fyrir utanríkisviðskipti. Árið 1844 gerðu Frakkar og Bandaríkjamenn svipaða samninga um „sáttmálahafnir“. Með veikara miðstjórnarvaldi og niðurlægð kínversk stjórnvöld jókst órói í landinu. Til átaka og uppreisna kom víða. [[Taiping-uppreisnin]] var borgarastyrjöld sem stóð í Kína frá 1850 til 1864. Leiðtogi hennar var Hong Xiuquan, kínverji af Hakka-þjóðerni í frá því sem nú er Guangzhou borg. Talið er að 20-30 milljónir manna hafi látist í stíðinu í suður og austurhluta Kína. Þetta tengdist svokölluðum „Punti-Hakka þjóðernisstríðum“ í Guangdong héraði á árunum 1855 til 1867. Það voru átök milli fólki af Hakka þjóðerni og annarra kantónskra íbúa. Talið er að stríðin hafi kostað um milljón manns lífið og fleiri flýðu átökin til annarra héraða.<small><ref>{{Citation|title=Punti–Hakka Clan Wars|date=2022-06-05|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Punti%E2%80%93Hakka_Clan_Wars&oldid=1091557995|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> Á sama tíma urðu átök við erlenda kaupmenn í Guangzhou þar sem byggingar og aðstaða var eyðilögð. Kaupmenn færðu sig meir til útjaðra borgarinnar. Utanríkisviðskipti Kína fluttist nú æ meir til [[Sjanghæ]]. === Byltingatími === [[Mynd:Sun Yat-sen and Chiang Kai-shek.jpg|thumb|right |[[Chiang Kai-shek]] herforingi og '''[[Sun Yat-sen]]''' (sitjandi). Sun er álitinn einn af stofnfeðrum kínverska lýðveldisins og nýtur enn í dag mikillar virðingar í Kína.|alt=Chiang Kai-shek herforingi og Sun Yat-sen (sitjandi). Sun var læknir, byltingarmaður og stjórnmálaleiðtogi. Hann er álitinn einn af stofnfeðrum kínverska lýðveldisins og nýtur enn í dag mikillar virðingar í Kína.]] Í lok [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] varð Guangzhou að miðpunkti herferðar [[Sun Yat-sen]] byltingarforingja, í að steypa Tjingveldinu af stóli og stofna kínverskt lýðveldi. Til uppreisna kom árið 1895 og aftur 1911, sem ruddi brautina fyrir velgengni kínversku byltingarinnar 1911–12 sem að endingu steypti Tjingveldinu.<small><ref>{{Citation|title=1911 Revolution|date=2022-07-14|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=1911_Revolution&oldid=1098088389|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> === Lýðveldistími === [[Mynd: PLA Troops entered to Guangzhou.jpg|thumb|right |„Frelsisher Alþýðunnar“ (her [[Kommúnistaflokkur Kína|kommúnista]]) þrammar inn í Guangzhou 14. október 1949.|alt= Þann 14. október 1949 fór „Frelsisher Alþýðunnar“, her kommúnista inn í Guangzhou.]] Á árinum 1916 til 1925 varð Guangzhou miðstöð aðgerða gegn kínverskum stríðsherrunum og þjónaði sem höfuðstöðvar Þjóðernisflokks [[Sun Yat-sen]] ([[Kuomintang]]). Sun lagði áherslu á „þrjú lögmál fólksins“ sem fólst í þjóðernishyggju (gegn yfirráðum heimsvaldssinna), lýðræði og afkomu fólks (verslunarfrelsi og nútímaskattkerfi.<small><ref>{{Citation|title=Three Principles of the People|date=2022-05-29|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Three_Principles_of_the_People&oldid=1090504987|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> Sun endurskipulagði flokkinn árið 1924 til að endurvirkja þjóðernisbyltinguna. Guangzhou varð miðpunktur stjórnmálaólgu. Til borgarinnar streymdu hægri- og vinstrisinnaðir meðlimir Kuomintang, meðlimir nýstofnaðs [[Kommúnistaflokkur Kína|kínverska kommúnistaflokksins]] og [[Sovétríkin|sovéskir]] ráðgjafar. [[Chiang Kai-shek]], [[Maó Zedong]] og [[Zhou Enlai]] hófu feril sinn í Guangzhou undir handleiðslu Sun. [[Chiang Kai-shek|Chiang]] náði völdum þegar hann barði niður uppreisn sjálfboðaliðasveitar kaupmanna Guangzhou og sigraði stríðsherrana á staðnum (1924). Með dauða [[Sun Yat-sen|Sun]] leiðtoga árið 1925 flæktist Guangzhou í valdabaráttu milli kommúnista og þjóðernissinna. Borgin var á árunum 1928 til 1937 opinberlega undir stjórn þjóðernissinnastjórnarinnar, en henni var í raun stjórnað af óháðum leiðtogum, sem gagnrýndu einræði Chiangs og hótuðu aðskilnaði frá þjóðernisstjórninni sem þá var komin til Nanjing. Árið 1937, þegar stríð gegn [[Japanska keisaradæmið|Japönum]] braust út, varð Guangzhou eitt helsta skotmark japanskra loftárása. Borgin féll árið 1938 og var undir japönskum hernámi til 1945. Endurreisn hófst með valdatöku kommúnista árið 1949. === Samtímaborg === Á lýðveldistímanum árið 1921, hafði Guangzhou formlega verið útnefnd stjórnunarlega sjálfstæð borg undir stjórn þjóðernissinna þar sem sonur Sun Yat-sen varð fyrsti borgarstjóri Guangzhou. Undir nýrri stjórn kommúnista, hélt borgin stöðu sinni sem sveitarfélag er heyrði beint undir landsstjórnina, en árið 1954 var borgin sett undir stjórn Guangdong-héraðs. Önnur veruleg breyting á stjórnsýslu borgarinnar varð árið 2005, þegar þéttbýli í nágrenni voru sameinuð borginni. Nútímavæðing Guangzhou hófst upp úr 1950, með uppbyggingu stóriðju og þróun borgarinnar sem ein helsta miðstöð Kína til utanríkisviðskipta. Guangzhou hagnaðist mjög á því að Kína tók upp stefnu um efnahagsumbætur sem hófst snemma á níunda áratugnum, sérstaklega með stofnun „sérstakra efnahagssvæða“ í nálægum [[Shenzhen]] og Zhuhai. Borgin gekk í gegnum viðvarandi hagvaxtarskeið sem hélt áfram í byrjun 21. aldar og einkenndist af miklum byggingarframkvæmdum og uppbyggingu innviða. Þar kom borgin aftur fram sem fjármála- og efnahagsmiðstöð Suður-Kína. == Landafræði == [[Mynd:Tiantang_Peak.jpg|alt=<small>„Himnatindur Nankun“ sem er hæsta fjall Guangzhou, eða um 1.210 metra.</small>|thumb|<small>„Himnatindur Nankun“ sem er hæsta fjall Guangzhou, eða um 1.210 metra.</small>]] [[Mynd:View_of_Pearl_River_From_Canton_Tower.jpg|alt='''Perlufljót''', þriðja stærsta fljót Kína, rennur í gegnum Guangzhou. Fljótið hefur í aldanna rás verið þéttbýlinu lífæð samgagna.|thumb|<small>Perlufljót, þriðja lengsta fljót Kína, rennur í gegnum Guangzhou. Fljótið hefur í aldanna rás verið þéttbýlinu lífæð samgagna.</small>]] Elsti hluti Guangzhou borgar var staðsettur nálægt Baiyun-fjallinu á austurbakka [[Perlufljót|Perlufljóts]] (Zhujiang) um 129 kílómetra frá mótum við [[Suður-Kínahaf]].<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou|date=2022-07-18|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou&oldid=1098922015|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-22}}</ref></small> Perlufljót, þverár þess og óshólmar mótaði ríkulega sléttu árframburðar, með tengingu við hafið við Humen sundið (einnig nefnt ''Bocca Tigris'').<small><ref>{{Citation|title=Humen|date=2022-07-09|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Humen&oldid=1097231784|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-22}}</ref></small> Núverandi borg spannar um 7.434 ferkílómetra beggja vegna fljótsins í suður-miðhluta [[Guangdong]] héraðs. [[Perlufljót]] er þriðja lengsta fljót Kína. Við árósa þess er vistkerfi milli há og lágflæðimarka sjávarfalla, hins vegar hefur mikið land við fljótsbakkana verið endurheimt fyrir landbúnað. Þar eru [[Hrísgrjón|hrísgrjónaakrar]] sem vegna 12 mánaða vaxtartímabils, standa venjulega undir þremur hrísgrjónauppskerum árlega.<small><ref>{{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Pearl-River-Delta|titill=Pearl River Delta|höfundur=Britannica, The Editors of Encyclopaedia.|útgefandi=Encyclopedia Britannica|mánuður=2. ágúst|ár=2018|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> Hæð borgarlandsins eykst almennt frá suðvestri til norðausturs, þar sem fjöll mynda burðarás borgarinnar og hafið er að framan. Baiyun fjallið eða ''„Hvítskýjafjall“'' hefur stundum verið sagt „lungu“ Guangzhou borgar. Nafnið Báiyún kemur úr mandarín-kínversku og þýðir „hvít ský“ sem dregið er sýn á tinda fjallsins sem eru oft hjúpaðir mistri síðla vors eða á eftir rigningar. Fjallið sem er staðsett nokkrum kílómetrum norður af Guangzhou, er um 427 metrar á hæð.<small><ref>{{Citation|title=Baiyun Mountain (Guangdong)|date=2021-10-30|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Baiyun_Mountain_(Guangdong)&oldid=1052608450|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-22}}</ref></small> Nankun fjall er hæsta fjall Guangzhou, um 1.210 metra yfir sjávarmáli. Tindur þess kallast „Tiantang-tindur“ eða „Himnatindur Nankun“. Það liggur í norðausturhluta borgarinnar og er hluti af Shimen þjóðgarðinum.<small><ref>{{Citation|title=南昆山|date=2021-08-16|url=https://zh.wikipedia.org/w/index.php?title=%E5%8D%97%E6%98%86%E5%B1%B1&oldid=67158759|work=维基百科，自由的百科全书|language=zh|access-date=2022-07-22}}</ref></small> == Veðurfar == Guangzhou hefur loftslag heittempraðra [[Monsún|misserisvinda]] (monsún) Austur-Asíu. Því fylgir rigningartími sem leysir af hólmi heitt þurrkaskeið. Þetta blaut-þurra loftslag er dæmigert fyrir suðausturhluta Kína.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou|date=2022-07-18|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou&oldid=1098922015|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-22}}</ref></small> Frá maí til byrjun október er sumartímabilið langt, blautt, heitt og rakt. Þessum sunnan- og suðvestanvindum fylgja oft fellibylir ([[Skýstrokkur|hvirfilbylir]]), sem geta verið bæði eyðileggjandi og hættulegir. Meðalhiti í júlímánaðar er 28 °C. Að sumri er hlutfallslegur raki um 68 prósent, en árleg [[úrkoma]] á borgarsvæðinu er um 1.625 mm.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Guangzhou|title=Guangzhou {{!}} History, Population, & Facts {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-22}}</ref></small> Guangzhou er ein margra standborga sem standa frammi fyrir miklum flóðum ef sjávarborð hækkar vegna loftslagsbreytinga og hlýnurnar sjávar.<small><ref>{{Vefheimild|url=https://www.weforum.org/agenda/2022/04/coastal-cities-flooding-sinking-climate-change/|titill=These are the 10 fastest sinking cities in the world|höfundur=Camille Squires|útgefandi=World Economic Forum|mánuður=25. apríl|ár=2022|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.weforum.org/agenda/2022/04/coastal-cities-flooding-sinking-climate-change/|title=These are the 10 fastest sinking cities in the world|website=Big Think|language=en-US|access-date=2022-07-23}}</ref></small> == Efnahagur == [[Mynd:1957 Canton Fair.jpg|alt=Frá kaupstefni í Guangzhou borg haldin árið 1957 í vináttubyggingu Kínverja og Sovétríkjanna|thumb|Frá kaupstefnu Guangzhou borgar haldin árið 1957 í vináttubyggingu Kínverja og Sovétríkjanna.]] [[Mynd:GAC_Aion_LX_001.jpg|alt=Rafmagnsbifreiðin Aion LX sem framleidd er af GAC Group, kínverskum bílaframleiðanda í ríkiseigu með höfuðstöðvar í Guangzhou. Það er fimmti stærsti bílaframleiðandi Kína, með 2,1 milljónir seldra bíla árið 2021.|thumb|Rafmagnsbifreiðin '''Aion LX''' framleidd af GAC Group, kínverskum bílaframleiðanda í ríkiseigu með höfuðstöðvar í Guangzhou. Það er fimmti stærsti bílaframleiðandi Kína, með 2,1 milljónir seldra bíla árið 2021.<small><ref>{{Citation|title=GAC Group|date=2022-07-14|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=GAC_Group&oldid=1098178648|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-23}}</ref></small>]] Miðað við Kína er Guangzhou borg velmegunar. Borgin sem nýtur mestrar erlendrar fjárfestingar í Kína<small><ref>{{Vefheimild|url=http://www.amcham-southchina.com/uploadFiles/2021052401.htm|titill=Guangzhou selected top preferred reinvestment destination for four consecutive years|höfundur=The American Chamber of Commerce in South China|útgefandi=“AmCham South China”|mánuður=24. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small>, er hluti af gríðarstóru hagkerfi óshólma Perlufljóts. Árið 2021 var hagvöxtur 8,3%.<small><ref>{{Vefheimild|url=https://www.china-briefing.com/news/guangzhou-industry-economics-policy/|titill=Guangzhou: Industry, Economics, and Policy|höfundur=Giulia Interesse|útgefandi=China Briefing|mánuður=19. júlí|ár=2022|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> Framleiðslu- og þjónustugeiri borgarinnar er sterkur og iðnaður öflugur. Yfirvöld hvetja til hátækninýsköpunar, rannsókna og þróunar og vaxtar samkeppnisgreina framtíðarinnar. Sérstök áhersla er á stafræna þróun á öllum sviðum. Fyrirtæki eru hvött til að ráða erlendra sérfræðinga til borgarinnar.<small><ref>{{Vefheimild|url=https://www.china-briefing.com/news/guangzhou-industry-economics-policy/|titill=Guangzhou: Industry, Economics, and Policy|höfundur=Giulia Interesse|útgefandi=China Briefing|mánuður=19. júlí|ár=2022|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> === Framleiðsla og ferðaþjónusta === Frá árinu 1950 hefur iðnaður vaxið verulega í borginni. Upphafleg var áhersla á framleiðslu léttiðnaðar svo sem rafeindatækja, vefnaðarvöru, dagblaðapappírs, vinnslu matvæla og flugelda. Smærri verksmiðjur hafa verið þróaðar til framleiðslu ýmissa neysluvara. Hins vegar hefur fjárfesting í stóriðju aukist, þar á meðal í vélaframleiðslu, efnavöruframleiðslu (einkum úr [[Jarðolía|jarðolíu]]), framleiðslu [[Járn|járns]], [[Stál|stáls]] og [[Sement|sements]], og [[Skipasmíðastöð|skipasmíði]]. Bílaframleiðsla er orðin mikilvæg í borginni. Verðmæti stóriðju er nú meira en léttiðnaðar. Frá því seint á áttunda áratug síðustu aldar hefur mikið af fjárfestingum á Guangzhou svæðinu komið frá útlendingum með aðsetur í [[Hong Kong]], [[Makaó]] og [[Taívan]]. Afleiðing er sú að borgin er orðin ein af helstu iðnaðarsvæðum Suður-Kína. Guangzhou er þekkt fyrir ýmsar handverksvörur, þar á meðal fílabeinsskurð, [[Jaði|jaðismíði]], útsaum, viftuframleiðslu, [[postulín]] og [[Regnhlíf|regnhlífar]] úr [[pappír]]. Þetta, ásamt frægri matargerð borgarinnar og margra safna hennar, hefur gert Guangzhou að einum helsta áfangastað ferðamanna Kína. Borgin hefur ráðist í umfangsmiklar aðgerðir til að bæta aðstöðu ferðamanna og er ferðaþjónusta orðinn mikilvægur þáttur atvinnulífs borgarinnar. Guangzhou er megin framleiðslumiðstöð [[Perlufljót|Perlufljóts]] svæðisins og þar með leiðandi verslunar- og framleiðslusvæði meginlands Kína. Borgaryfirvöld hafa það að stefnu sinni að byggja nýsköpunarborg í forystu á landsvísu. Það hafa stóraukið útgjöld til tæknilegra rannsókna og þróunar og stuðning til nýsköpunarverkefni og til stofnunar nýrra hátæknifyrirtækja.<small><ref>{{Vefheimild|url=http://www.gz.gov.cn/guangzhouinternational/aboutgz/content/post_3012861.html|titill=The Economy|höfundur=Guangzhou International|útgefandi=The People`s Government of Guangzhou Municipality.|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> === Verslun og fjármál === [[Mynd:Semal_(Bombax_ceiba)_flowers_in_Kolkata_W_IMG_4132.jpg|thumb|right| '''Dúnviður''' eða silkitrefjatré (Bombax ceiba) blómstrar frá lok febrúar til byrjun maí. Blómið er einkenni Guangzhou en einnig í merki flugfélagsins China Southern Airlines.<small><ref>{{Citation|title=Bombax ceiba|date=2022-06-08|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Bombax_ceiba&oldid=1092131656|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small>|alt=Dúnviður eða silkitrefjatré (Bombax ceiba) blómstrar frá lok febrúar til byrjun maí. Blómið er einkenni Guangzhou en einnig í merki flugfélagsins China Southern Airlines.]] Guangzhou hefur í aldir verið miðstöð viðskipta fyrir héruðin [[Guangdong]], [[Guangxi]], sem og aðliggjandi héruð í suðurhluta Kína. Vörur eins og [[sykur]], [[Ávöxtur|ávextir]], [[silki]], [[timbur]], [[te]] og [[Krydd|kryddjurtir]] voru fluttar út en ýmsar framleiðsluvörur og búnaður fyrir iðnað var fluttur inn í landið um Guangzhou. Frá 1980 hefur aukið magn framleiddra vara og búnaðar (þar á meðal vélar, rafmagns- og rafeindavörur) verið flutt út um borgina til flestra heimshorna. – ''„Innflutnings- og útflutningssýning Kína“'' sem haldin er á hálfsárs fresti frá árinu 1957, er löngu orðin viðurkennd í heimsviðskiptum.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou|date=2022-07-18|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou&oldid=1098922015|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-23}}</ref></small> Í miðhverfum borgarinnar eru stórar verslunarmiðstöðvar með stór- og sérverslanir ásamt mörgum heildsölumörkuðum. Bankar, þar með talið ríkis- og héraðs- og staðbundnar og erlendar fjármálastofnanir, eru útibú um allt borgarsvæðið. Þrátt fyrir að borgin sé ekki með kauphöll líkt og í nálægum borgum [[Shenzhen]] og [[Hong Kong]], eru þó nokkur verðbréfamiðlarafyrirtæki . Miðað við Kína er Guangzhou borg velmegunar. Umfang hagkerfis borgarinnar og nágrannaborga hennar sést ágætlega á samanburði við umfang heilla hagkerfa Evrópuríkja. Þar eru kínversku borgirnar á pari við sjálfstæð Evrópuríki.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.visualcapitalist.com/31-chinese-cities-economies-big-countries/|titill=35 Chinese Cities With Economies as Big as Countries|höfundur=Jeff Desjardins|útgefandi=Visual Capitalist|mánuður=3. nóvember|ár=2017|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Árið 2021 var Guangzhou í 9. sæti í heiminum og í 5. sæti í Kína (á eftir [[Peking|Beijing]], [[Sjanghæ]], [[Hong Kong]] og [[Shenzhen]]) hvað varðar fjölda milljarðamæringa samkvæmt lista ráðgjafar- og rannsóknarfyrirtækisins ''Hurun'', yfir ríkustu einstaklinga heims.<small><ref>{{Vefheimild|url=https://www.hurun.net/en-US/Info/Detail?num=LWAS8B997XUP|titill=Hurun Global Rich List 2021|höfundur=Hurun - a research, media and investments group|útgefandi=Hurun|mánuður=2. mars|ár=2021|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> Samkvæmt rannsókn ''Oxford Economics'', er gert ráð fyrir að Guangzhou verði meðal 10 stærstu borga heims hvað varðar nafnverðsframleiðslu árið 2035 (ásamt [[Sjanghæ|Sjanhæ]], [[Peking|Beijing]], [[Shenzhen]] í Kína) og áætlar ráðgjafar- og rannsóknarfyrirtækið að nafnverðsframleiðsla á mann muni ná 42.000 Bandaríkjadölum árið 2030.<small><ref>{{Cite web |title=These will be the most important cities by 2035 |url=https://www.weforum.org/agenda/2019/10/cities-in-2035/ |access-date=2020-11-03 |website=World Economic Forum |language=en |archive-date=2020-11-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201103162218/https://www.weforum.org/agenda/2019/10/cities-in-2035/ |url-status=live}}</ref></small> {| class="wikitable" style="border:#999; background:#fff; margin:auto;" |+'''Breytingar á landsframleiðslu Guangzhou 2000 - 2021'''<small><ref name="tjnj2021">{{Cite book |url=https://lwzb.gzstats.gov.cn:20001/datav/admin/home/www_nj/ |title=广州统计年鉴2021 |last=广州市统计局 |date=2021-11-06 |publisher=中国统计出版社 |access-date=2021-12-08 |archive-date=2022-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220411084222/https://lwzb.gzstats.gov.cn:20001/datav/admin/home/www_nj/ }}</ref></small> |- style="text-align:center; background:#ccc;" ! <small>Ár</small> ! <small>2000</small>!! <small>2002</small>!! <small>2004</small>!! <small>2006</small>!! <small>2008</small>!! <small>2010</small>!! <small>2012</small>!! <small>2014</small>!! <small>2016</small>!! <small>2018</small>!! <small>2020</small>!! <small>2021</small> |- align=right | <small>'''Landsframleiðsla'''</small> <small>'''(100 milljónir júana)'''</small> | <small>2,492</small>|| <small>3,204</small>|| <small>4,450</small>|| <small>6,081</small>|| <small>8,366</small>|| <small>10,640</small>|| <small>13,194</small>|| <small>16,135</small>|| <small>18,559</small>|| <small>21,002</small>|| <small>25,019</small>|| <small>28,232</small> |} == Lýðfræði == [[Mynd:Guangzhou_Guangxiao_Si_2012.11.19_13-31-15.jpg|alt=Guangxiao hofið er eitt elsta búddista hof Guangzhou. Þetta er „Hof skínandi auðsveipni“ með áherslu á þá dyggð að sýna foreldrum, öldungum og forfeðrum virðingu.|thumb|'''Guangxiao hofið''' er eitt elsta búddista hof Guangzhou. Þetta er ''„Hof skínandi auðsveipni“'' með áherslu á þá dyggð að sýna foreldrum, öldungum og forfeðrum virðingu ("Filial Piety").<small><ref>{{Citation|title=Guangxiao Temple (Guangzhou)|date=2022-04-29|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangxiao_Temple_(Guangzhou)&oldid=1085254919|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-23}}</ref></small>]] Guangzhou er afar fjölmenn borg. Samkvæmt kínverska manntalinu árið 2020 voru borgarbúar alls 18.7 milljónir. Þeim hafði fjölgað um 47% frá síðasta manntali árið 2010. Borgin og nærliggjandi svæði er eitt þéttbýlasta í heiminum með um 66 milljónir íbúa.<small><ref>{{Cite web |url=https://www.citypopulation.de/en/world/agglomerations/ |title=Major Agglomerations of the World - Population Statistics and Maps |access-date=2021-01-18 |archive-date=2018-06-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180612140057/https://www.citypopulation.de/world/Agglomerations.html |url-status=live}}</ref></small> Flestir íbúar Guangzhou eru Han-Kínverjar. Næstum allir Kantónverjar tala [[Kantónska|kantónsku]] sem fyrsta tungumál sitt, á meðan flestir aðfluttir tala einhverskonar [[Mandarín|mandarínsku]].<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou|date=2022-07-18|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou&oldid=1098922015|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-23}}</ref></small> Kína er þekkt fyrir ójafnt kynjahlutfall. Á flestum svæðum Kína eru 112–120 drengir á hverjar 100 stúlkur. Í Guangdong-héraði með höfðuborgina Guangzhou, eru meira en 130 drengir fyrir hverjar 100 stúlkur.<small><ref name="worldpopulationreview1">{{cite web |url=http://worldpopulationreview.com/world-cities/guangzhou-population/ |title=Guangzhou Population 2019 (Demographics, Maps, Graphs) |access-date=2019-03-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190321104937/http://worldpopulationreview.com/world-cities/guangzhou-population/ |archive-date=2019-03-21 |url-status=live}}</ref></small> == Stjórnsýsla == [[Mynd:Cantonese opera, Ipoh, Perak, Malaysia.jpg|alt=Kantónísk ópera á sviði í Guangzhou.|thumb| '''Kantónísk ópera''' á sviði í Guangzhou.]] Þann 14. október 1949 hertók frelsisher kommúnista Guangzhou og borgin fór þá undir herstjórnarnefnd þeirra. Í dag fellur borgin undir [[Kommúnismi|kommúnískt]] stjórnmálakerfi Alþýðulýðveldisins Kína. Borgarstjórnin starfar undir forystu Borgarnefndar [[Kommúnistaflokkur Kína|Kommúnistaflokks Kína]] í Guangzhou. Borgarstjórnin er staðsett í Yuexiu District.Þar er einnig yfirstjórn [[Guangdong]]<nowiki/>-héraðs. Sameiginleg aðgerðastjórnstöð suður-herstjórnar Frelsishers Kína sem komið var á fót árið 2016 er einnig staðsett í borginni.<small><ref>{{Citation|title=广州市|date=2022-07-21|url=https://zh.wikipedia.org/w/index.php?title=%E5%B9%BF%E5%B7%9E%E5%B8%82&oldid=72825249|work=维基百科，自由的百科全书|language=zh|access-date=2022-07-23}}</ref> <ref>{{Citation|title=中国人民解放军南部战区联合作战指挥中心|date=2020-12-12|url=https://zh.wikipedia.org/w/index.php?title=%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E4%BA%BA%E6%B0%91%E8%A7%A3%E6%94%BE%E5%86%9B%E5%8D%97%E9%83%A8%E6%88%98%E5%8C%BA%E8%81%94%E5%90%88%E4%BD%9C%E6%88%98%E6%8C%87%E6%8C%A5%E4%B8%AD%E5%BF%83&oldid=63185914|work=维基百科，自由的百科全书|language=zh|access-date=2022-07-23}}</ref></small> Guangzhou er undirhéraðsborg, sú næstfjölmennasta í Kína. Henni er skipt í 11 hverfi sem aftur er frekar skipt í 135 undirhverfi og 35 bæjarfélög.<small><ref>{{Citation|title=List of administrative divisions of Guangzhou|date=2022-05-22|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=List_of_administrative_divisions_of_Guangzhou&oldid=1089198954|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-23}}</ref></small> Hin 11 umdæmi eða hverfi eru undir lögsögu Guangzhou: Yuexiu, Liwan, Haizhu, Tianhe, Baiyun, Huangpu, Panyu, Huadu, Nansha, Zengcheng, og Conghua hverfi. ''Baiyun hverfið'' er fjölmennast eða með 3,7 millljónir íbúa. Fámennast er ''Conghua hverfi'' með einungis 720 þúsund íbúa.<small><ref>{{Citation|title=广州市|date=2022-07-21|url=https://zh.wikipedia.org/w/index.php?title=%E5%B9%BF%E5%B7%9E%E5%B8%82&oldid=72825249|work=维基百科，自由的百科全书|language=zh|access-date=2022-07-23}}</ref></small> ''Yuexiu-hverfið'' er viðskipta- og fjármálamiðstöð Guangzhou, sem og staður héraðs- og borgarstjórnar. Þar eru einnig helstu hótel borgarinnar, stórverslanir og kvikmyndahús. Skýjakljúfar liggja við bakka [[Perlufljót|Perlfljóts]] í miðborginni meðfram risastóru Haizhu torgi við fljótið.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Guangzhou|title=Guangzhou {{!}} History, Population, & Facts {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-20}}</ref></small> Í ''Tianhe-hverfi'' er önnur fjármálamiðstöð. Stefnt er að hverfi verði að nýju miðlægu viðskiptahverfi borgarinnar fyrir 21. öld. Þar er 103 hæða skrifstofuturn, Guangzhou International Finance Centre og 111 hæða CTF fjármálamiðstöðin.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Guangzhou|title=Guangzhou {{!}} History, Population, & Facts {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-20}}</ref></small> == Menntun == [[Mynd:Map of Guangzhou HEMC 2015.jpg|thumb|right |„'''Guangzhou háskólaborgin'''“ er samfélag tíu háskólastofnana á eyju í Perlufljóti suður af miðborginni. Þar geta 350 til 400 þúsund manns starfað.|alt=„Guangzhou háskólaborgin“ er samfélag tíu háskólastofnana á eyju í Perluánni suður af miðborginni. Þar geta 350 til 400 þúsund manns starfað.]] [[Mynd:华南理工大学大学城校区教学区正门轴线 20220313.jpg|thumb|right |Aðalinngangur háskólasvæðis Tækniháskóla Suður-Kína.|alt= Aðalinngangur háskólasvæðis Tækniháskóla Suður-Kína.]] Guangzhou er ein framsæknasta borg Kína hvað varðar menntun.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou|date=2022-07-24|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou&oldid=1100206928|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-25}}</ref></small> Auk fjölda leikskóla, grunnskóla og gagnfræðaskóla eru í borginni meira en 40 háskólastofnanir.<small><ref>{{Citation|title=广州市|date=2022-07-21|url=https://zh.wikipedia.org/w/index.php?title=%E5%B9%BF%E5%B7%9E%E5%B8%82&oldid=72825249|work=维基百科，自由的百科全书|language=zh|access-date=2022-07-25}}</ref></small> Auk ''Sun Yat-sen háskólans'' (1924) og ''Kínverska læknisháskólans í Guangzhou'' (1924), eru í borginni meðal annars ''Jinan háskólinn'' (1906), ''Tækniháskóli Suður-Kína'' (1952), ''Kennaraháskólinn Suður-Kína'' (1933), ''Læknaháskóli Suður-Kína'' (1951), ''Landbúnaðarháskóli Suður-Kína'' (1909), ''Guangdong háskóli erlendra fræða'' (1965), ''Fjármála- og hagfræðiháskóli Guangdong'' (1983) ''Listaháskóli Guangzhou'' (1953), ''Xinghai tónlistarháskólinn'' (1932) og ''Tækniháskóli Guangdong'' (1985).<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou|date=2022-07-24|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou&oldid=1100206928|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-25}}</ref> <ref>{{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Guangzhou/Administration-and-society|titill=Guangzhou: Administration and society|höfundur=Gong-fu, Zhong and Kuo, Ping-chia.|útgefandi=Encyclopedia Britannica,|mánuður=15. nóvember|ár=2021|mánuðurskoðað=22. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> Metnaðarfullt verkefni sem kennt var við ''„Guangzhou háskólaborgina“'' (HEMC) var hleypt af stokkunum í upphafi 21. aldar, með það að markmiði að skapa háskólaborg margra stofnana háskólastig á eyju í Perlufljóti suður af miðborginni í Panyu-hverfi. Háskólaborgin nær yfir um 17,9 ferkílómetra svæði flatarmáli og 3,53 milljónir fermetra innandyra og getur tekið á móti 350 til 400 þúsund manns.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou Higher Education Mega Center|date=2022-06-02|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou_Higher_Education_Mega_Center&oldid=1091068173|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-25}}</ref> <ref>{{Citation|title=广州大学城|date=2022-07-25|url=https://zh.wikipedia.org/w/index.php?title=%E5%B9%BF%E5%B7%9E%E5%A4%A7%E5%AD%A6%E5%9F%8E&oldid=72891176|work=维基百科，自由的百科全书|language=zh|access-date=2022-07-25}}</ref></small> == Samgöngur == [[Mynd:Platform 1, Shiguanglu Station, Guangzhou Metro 20220404.jpg|alt= Brautarpallur 1 á Shiguanglu neðanjarðarlestarstöð Guangzhou. Þar í gegn fer „Leið 22“ sem mun að endingu ná til alþjóðaflugvallar borgarinnar.|thumb|Brautarpallur 1 á '''Shiguanglu neðanjarðarlestarstöð''' Guangzhou. Þar fer „Leið 22“ til alþjóðaflugvallar borgarinnar.<small><ref>{{Citation|title=Line 22 (Guangzhou Metro)|date=2022-06-24|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Line_22_(Guangzhou_Metro)&oldid=1094822560|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small>]] [[Mynd:Skystage_of_Guangzhou_Baiyun_International_Airport_Terminal_2.jpg|alt=Farþegaaðstaða Guangzhou Baiyun alþjóðaflugvallarins við Guangzhou borg í Kína.|thumb| Farþegaaðstaða '''Guangzhou Baiyun''' alþjóðaflugvallarins.]] === Flugsamgöngur === [[Guangzhou Baiyun alþjóðaflugvöllurinn|Guangzhou Baiyun alþjóðaflugvöllur]] er meginflughöfn borgarinnar. Þetta er þriðji stærsti safnvöllur Kína og ein af þremur annasömustu flugsamgöngumiðstöðvum Kína. Flugvöllurinn, sem hefur tvær flugstöðvar sem þjóna bæði innanlandsflugi og alþjóðaflugi, er staðsettur um 43 kílómetra norður af miðborginni í Baiyun umdæmi borgarinnar, sem gefur vellinum nafn. Árið 2019 fóru um 73.4 milljónir farþega um flugvöllinn og um 1.920.000 tonn af farmi.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou Baiyun alþjóðaflugvöllurinn|date=2022-07-23|url=https://is.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou_Baiyun_al%C3%BEj%C3%B3%C3%B0aflugv%C3%B6llurinn&oldid=1761675|work=Wikipedia, frjálsa alfræðiritið|language=is|access-date=2022-07-23}}</ref></small> Alls bjóða um 80 kínversk og erlend flugfélög upp á meira en 220 áfangastaði um allan heim, þar á meðal um 90 alþjóðlegra og svæðisbundna áfangastaði. [[Járnbrautarlest|Lestir]], [[Snarlest|snarlestir]] og [[Strætisvagn|strætisvagnar]] tengja flughöfnina við miðborg Guangzhou og nærliggjandi borgir og svæði.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou Baiyun alþjóðaflugvöllurinn|date=2022-07-23|url=https://is.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou_Baiyun_al%C3%BEj%C3%B3%C3%B0aflugv%C3%B6llurinn&oldid=1761675|work=Wikipedia, frjálsa alfræðiritið|language=is|access-date=2022-07-23}}</ref></small> === Járnbrautir === Guangzhou hefur þrjár járnbrautarstöðvar sem sjá um farþegaflutninga: ''Huanshi lestarstöðin'' er sú stærsta og mikilvægasta, en hún tengir lestir borgarinnar við [[Peking|Beijing]], [[Wuhan]], [[Nanjing]], [[Chengdu]], [[Chongqing]], [[Xian|Xian]], [[Lasa|Lasa]] og margar aðrar borgir í Kína. ''Austurlestarstöðin'' (Tianhe stöðin) er aðallega með lestir til Hong Kong og tíðar hraðlestir til Shenzhen.''Norðurlestarstöðin'' í Huadu hverfi er lítil lestarstöð sem rekur aðallega hraðlestir milli borgarinnar og Wuhan.<small><ref>{{Vefheimild|url=https://www.travelchinaguide.com/cityguides/guangdong/guangzhou/getting-there.htm|titill=Guangzhou Transportation|höfundur=Travel China Guide (TravelChinaGuide.com)|útgefandi=Xi'an Marco Polo International Travel Service Co., Ltd|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> === Hafnir borgarinnar === Guangzhou er ein af tíu þekktustu hafnarborgum Kína. Hafnir borgarinnar samanstanda af Humen höfn, Xinsha höfn, Huangpu höfn og mörgum öðrum innri höfnum. Skipaleiðir frá borginni liggja til meira en 100 innanlandshafna og yfir 300 erlendra hafna. Sumar þessara hafna veita farþegaflutningaþjónustu. Panyu Lianhuashan höfnin og Nansha höfn bjóða upp á háhraða farþegaskip til að komast til [[Hong Kong]] daglega.<small><ref>{{Vefheimild|url=https://www.travelchinaguide.com/cityguides/guangdong/guangzhou/getting-there.htm|titill=Guangzhou Transportation|höfundur=Travel China Guide (TravelChinaGuide.com)|útgefandi=Xi'an Marco Polo International Travel Service Co., Ltd|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> === „Vatnsrútur“ === Meira en 14 „vatnsrútur“ (tvíbytnur) bjóða íbúum og ferðamönnum flutningaþjónustu meðfram Perlufljóti. === Borgarsamgöngur === Það eru 14 [[Neðanjarðarlest|neðanjarðarlestarlínur]] í borginni. Neðanjarðarlestar nota áfangagjaldakerfi og tengja saman mikilvægustu hluta borgarinnar, þar á meðal alþjóðaflugvöllinn, meginlestarstöðvar borgarinnar, og [[Foshan]]<nowiki/>-borg. Árið 2018 ferðuðust 8,2 milljónir farþega á degi hverjum með borgarlestum Guangzhou. Árlegur farþegafjöldi árið 2019 var um 3,3 milljarður manna. Kerfið byggir á 16 lestarlínum og 259 stöðvum.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou Metro|date=2022-07-20|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou_Metro&oldid=1099361422|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> == Áhugaverðir skoðunastaðir == [[Mynd:Five Rams Statue.jpg|alt=Guangzhou er stundum nefnd „Borg hrútanna“. Í Yuexiu almenningsgarðinum sjá „fimm hrúta skúlptúrinn“ eitt þekktasta höggmyndalistaverk borgarinnar.|thumb|Guangzhou er stundum nefnd „Borg hrútanna“. Í Yuexiu almenningsgarðinum sjá „'''fimm hrúta skúlptúrinn'''“ eitt þekktasta höggmyndalistaverk borgarinnar.]] [[Mynd:ZhujiangTown.jpg|alt= Skemmtiferðaskip á Perlufljóti hjá miðborg Guangzhou.|thumb|Skemmtiferðaskip á Perlufljóti hjá miðborg Guangzhou.]] [[Mynd:Shangxj.jpg|alt=Göngugata Shangxiajiu í gömlu miðborg Guangzhou er svæði velmegunar og verslunar. Auk eldri bygginga er þar mikið af stórverslunum og veitingastöðum.|thumb|'''Shangxiajiu göngugatan''' í gömlu miðborginni er svæði velmegunar og verslunar. Auk eldri bygginga eru þar stórverslanir og veitingastaðir.]] [[Mynd:Chimelongparadise.JPG |alt= Inngangur Chimelong skemmtigarðsins í Guangzhou.|thumb|Inngangur í '''Chimelong''' skemmtigarðinn í Guangzhou.]] Guangzhou er vinsæll áfangastaður fyrir ferðamenn. Hér eru nokkrir helstu áfangastaðir þeirra:<small><ref>{{Vefheimild|url=https://www.travelchinaguide.com/package/guangzhou/places-to-visit.htm|titill=Best Places to Visit in Guangzhou for First-time Visitors|höfundur=Travel China Guide (TravelChinaGuide.com)|útgefandi=Xi'an Marco Polo International Travel Service Co., Ltd|mánuðurskoðað=22. júlí|árskoðað=2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://wikitravel.org/en/Guangzhou|title=Guangzhou - Wikitravel|website=wikitravel.org|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # '''Shamian eyja '''er þekkt fyrir meira en 150 sögulegar byggingar í gotneskum, barokkstílum, nýklassískum og fleiri stílum. Til forna var þetta mikilvægt viðskiptahverfi, en eftir að borgin varð ein „sáttmálahafna“ Kína eftir 1842, risu í hverfinu evrópsku byggingar byggðar hver af annarri.<small><ref>{{Citation|title=Shamian|date=2022-06-29|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Shamian&oldid=1095644219|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # '''Kanton turninn''', eða „Sjónvarps- og útsýnisturn Guangzhou“, er 604 metra hár fjölnota turn í Haizhu hverfi Guangzhou borgar. Hann er eitt hæsta mannvirki veraldar. Heimsókn á útsýnispalla efst í turninum gefur góða sýn yfir miðbæinn við Perlufljót.<small><ref>{{Citation|title=Canton Tower|date=2022-04-22|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Canton_Tower&oldid=1084047840|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # '''Chimelong '''þekktasti skemmtigarður Guangzhou er í Panyu hverfinu. Hann samanstendur af skemmtigarði, sirkus, tveimur dýragörðum, vatnagarði og fleiru.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou Chimelong Tourist Resort|date=2021-01-03|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou_Chimelong_Tourist_Resort&oldid=998046142|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # „'''Dómkirkja hins helga hjarta Jesú'''“ er rómversk-kaþólsk dómkirkja svið norðurbakka Perlufljóts í hjarta gömlu borgarinnar. Kirkjan er byggð í gotneskum stíl og er aðsetur erkibiskupsins í Guangzhou.<small><ref>{{Citation|title=Sacred Heart Cathedral (Guangzhou)|date=2022-03-09|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Sacred_Heart_Cathedral_(Guangzhou)&oldid=1076116104|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # '''Forfeðrahof Chen fjölskyldunnar '''er mikilvægur sögustaður í Guangzhou. Hofið, sem var reist árið 1894 undir lok Tjingveldisins, er stærsta forfeðrhofið Guangdong-héraðs. Það samanstendur af 19 húsum sem tengjast húsgörðunum og garðinum.<small><ref>{{Citation|title=Chen Clan Ancestral Hall|date=2022-07-07|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php title=Chen_Clan_Ancestral_Hall&oldid=1096860757|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # '''Yuexiu hæðir '''eru vinsæll áfangastaður ferðamanna borgarinnar. Þessi stóri garður er staðsettur á hæð í miðborginni, með gróskumiklum plöntum og þremur vötnum. Innan hans er hluta af fornum borgarmúrnum og Zhenhai turninn („Fimm hæða pagóðan“) var byggður 1380 á tímum Mingveldisins. Þar er einnig „fimm hrúta skúlptúrinn“ sem er eitt þekktasta mannvirkið Guangzhou. Sagan segir að fyrir meira en 2.000 árum hafi borgin verið hrjóstrug land hungursneyða þrátt fyrir mikið erfiði. Dag einn komu fimm guðlegar verur klæddar í fimm litum ríðandi fimm hrútum og léku goðsagnakennda tónlist færandi heimamönnum korn, og blessun. Hrútarnir urðu að steini og borgin dafnaði. Guangzhou er því stundum nefnd „Borg hrútanna“.<small><ref>{{Citation|title=Yuexiu Hill|date=2022-06-05|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Yuexiu_Hill&oldid=1091702118|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # '''Guangdong safnið '''í Tianhe hverfi er áhugavert fyrir þá sem hafa áhuga á sögu, menningu og listum Guangdong-héraðs. Þar eru 166.000 safnmunir, skrautskrift, málverk, keramik, tréskurður og gimsteinar á yfir 67.000 fermetra safnasvæði.<small><ref>{{Citation|title=Guangdong Museum|date=2021-07-12|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangdong_Museum&oldid=1033174646|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # '''Shangxiajiu göngugatan '''í gömlu miðborginni er svæði velmegunar og verslunar. Auk eldri bygginga eru þar margar stórverslanir og veitingastaðir.<small><ref>{{Citation|title=Shangxiajiu Pedestrian Street|date=2020-10-13|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Shangxiajiu_Pedestrian_Street&oldid=983284133|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # '''[[Perlufljót]]''' er lífæð Guangzhou. Fljótasigling er góð leið til að sjá nútímalegar byggingar og einstakar brýr borgarinnar. Bæði eru í boði vatnarútur sem eru hluti af samgöngukerfi borgarinnar og margskonar skemmtiferðaskip.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou Water Bus|date=2021-08-13|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou_Water_Bus&oldid=1038529315|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # '''Xiaozhou þorpið '''er fornt smáþorp í suðurhluta Guangzhou sem stofnað var fyrir meira en 600 árum. Þar eru sögulegar byggingar, ávaxtagarðar og síki. Á undanförnum árum hefur staðurinn orðið griðastaður listamanna.<br /> [[Mynd:PanoramaofCanton.jpg |thumb|center|800px|Horft yfir Guangzhou borg.|alt= Horft yfir Guangzhou borg.]] [[Mynd:PanoramaofCantonatnight.jpg|thumb|center|800px|Horft yfir Guangzhou borg að næturlagi.|alt= Horft yfir Guangzhou borg að næturlagi.]] == Tengt efni == * [[Borgir Kína eftir fólksfjölda]] * [[Guangdong]] héraðið í sunnanverðu [[Kína]] * [http://english.gz.gov.cn/| Opinber upplýsingarvefur Guangzhou borgar] - Á kínversku og ensku. Upplýsingar um borgaryfirvöld fyrir íbúa og fyrirtæki. Gagnlegar upplýsingar fyrir ferðamenn um áhugaverða áfangastaði, gistingu o.fl. * Ensk vefsíða [https://www.britannica.com/place/Guangzhou Encyclopaedia Britannica] um Guangzhou borg. == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Guangzhou|mánuðurskoðað=20. júlí |árskoðað=2022}} == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] bdsatd87tpoc4i3dkwpoqlgj9r40aa6 1764382 1764381 2022-08-10T17:06:00Z Dagvidur 4656 /* Landafræði */ wikitext text/x-wiki [[Mynd:Guangzhou_Twin_Towers.jpg|thumb|right|500px|Íbúar '''Guangzhou''' borgar eru um 18,7 milljónir. Borgin er í miðju [[Guangdong]], ríkasta héraði Kína.|alt=Skýjakljúfar Guangzhou borgar með um 18,7 milljónir íbúa. Borgin er í Guangdong, ríkasta héraði Kína.]] [[File:Guangzhou-location-MAP-in-Guangdong-Province-China.jpg|thumb|right|alt=Staðsetning Guangzhou borgar í Guangdong héraði í Kína.|Staðsetning Guangzhou borgar í Guangdong héraði í Kína.]] [[Mynd:Location of Guangzhou within Guangdong (China).png|thumb|right |Landakort er sýnir staðsetningu Guangzhou borgar (rauðmerkt) í [[Guangdong]] héraði (ljósgrátt) í Kína.|alt=Landakort er sýnir staðsetningu Guangzhou borgar (rauðmerkt) í [[Guangdong]] héraði (ljósgrátt) í Kína.]] [[Mynd:Canton Tower near Haixinsha Port.jpg|thumb|right |'''Kanton turninn''' „sjónvarps- og útsýnisturn Guangzhou“, er 604 metra hár fjölnota turn í Haizhu hverfi Guangzhou borgar. Hann er eitt hæsta mannvirki veraldar. |alt= Kanton turninn („Sjónvarps- og útsýnisturn Guangzhou“), er 604 metra hár fjölnota turn í Haizhu hverfi Guangzhou borgar. Hann er eitt hæsta mannvirki veraldar.]] '''Guangzhou''' ''([[kínverska]]:'' 廣州''; [[Pinyin|rómönskun:]] Guǎngzhōu; einnig þekkt sem Canton/Kanton og Kwang-chow með rómönskun)'' er höfuðborg og stærsta borg [[Guangdong]]-héraðs í suðurhluta [[Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]].<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou|date=2022-07-18|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou&oldid=1098922015|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-20}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Guangzhou|title=Guangzhou {{!}} History, Population, & Facts {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-20}}</ref></small> Borgin er við ósa [[Perlufljót|Perlufljóts]] við [[Suður-Kínahaf]]. Hún er um 120 kílómetrum norðvestur af [[Hong Kong]] og 145 kílómetrum norður af [[Makaó]]. Í kínverska manntalinu árið 2020 voru borgarbúar alls 18.7 milljónir. Það er 47% fjölgun frá fyrra manntali árið 2010. Borgin og nærliggjandi svæði er eitt þéttbýlasta í heiminum með um 66 milljónir íbúa.<small><ref>{{Cite web |url=https://www.citypopulation.de/en/world/agglomerations/ |title=Major Agglomerations of the World - Population Statistics and Maps |access-date=2021-01-18 |archive-date=2018-06-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180612140057/https://www.citypopulation.de/world/Agglomerations.html |url-status=live}}</ref></small> Vegna stöðu sinnar á mótum fljóta og sjávar hefur Guangzhou lengi verið ein helsta verslunar- og viðskiptamiðstöð Kína. Hún hefur verið sem dyr fyrir erlend áhrif í Kína allt frá 3. öld e.Kr. Hún var fyrsta kínverska höfnin sem evrópsk kaupmenn heimsóttu reglulega, og kölluðu þá Canton. Enska nafnið „Canton“ er dregið úr portúgölsku „Cantão“ sem var einhverskonar framburður á Guangdong.<small><ref>{{citation |title=Santa Barbara Portuguese Studies, ''Vols. I–II'' |year=1994 |page=256 |publisher=Jorge de Sena Center for Portuguese Studies}}</ref><ref>{{citation |title=T'ien Hsia Monthly, ''Vol. VIII'' |page=426 |year=1939 |publisher=Sun Yat-sen Institute}}</ref></small> Kanton er það borgarnafn sem íslenskir prentmiðlar hafa langmest notað, allt til dagsins í dag. Á síðari hluta 20. aldar birtist Kwangchow þó æ meir í íslenskum miðlum í stað Kanton, en í dag er Guangzhou meira notað.<small><ref>{{Vefheimild|url=https://timarit.is/files/17494515|titill=Kína: Námsmönnum í Kanton bannað að dansa diskó|höfundur=Morgunblaðið|útgefandi=Árvakur|mánuður=14. apríl|ár=1987|mánuðurskoðað=20. júlí|árskoðað=2022}}</ref><ref>{{Vefheimild|url=https://timarit.is/page/1386891?iabr=on|titill=Fallhlífahermenn sendir til Wuhan — Hundruð hafa fallið í Kanton|höfundur=Morgunblaðið|útgefandi=Árvakur|mánuður=30. júlí|ár=1967|mánuðurskoðað=20. júlí|árskoðað=2022}}</ref><ref>{{Vefheimild|url=https://timarit.is/page/2864708?iabr=on|titill=Deng Xiaoping og félagar kynna nýja stafsetningu: Latnesk stöfun orða breytist|höfundur=Þjóðviljinn|útgefandi=Þjóðviljinn|mánuður=7. janúar|ár=1979|mánuðurskoðað=20. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> Borgin er mikilvæg menningar-, iðnaðar-, viðskipta -, og samskiptamiðstöð. Meginhöfnin er stór sem og [[Guangzhou Baiyun alþjóðaflugvöllurinn|alþjóðaflugvöllur borgarinnar]]. Þá er borgin á lestarleið Beijing og Hong Kong. Efnahagur borgarinnar er gríðaröflugur og hefur verið í miklum vexti í áratugi. Síðustu áratugir hafa einkennst af umfangsmiklum byggingarframkvæmdum og innviðauppbyggingu. Borgin er leiðandi fjármálamiðstöð á Asíu. == Saga Guangzhou == === Fornsögulegur tími === [[Mynd:Yue_statue.jpg|thumb|right |'''Stytta af Baiyue''' (Yue) manni. Yue voru ýmis þjóðarbrot frá Suður-Kína og Norður-Víetnam á 1. árþúsundi f.Kr. og 1. árþúsund e.Kr. Þeir voru þekktir fyrir stutt hár, mikil húðflúr, fín sverð og sjómannahæfileika. Þeir svertu tennur sínar.<ref>{{Citation|title=Baiyue|date=2022-07-19|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Baiyue&oldid=1099109447|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-25}}</small>|alt= Stytta af Baiyue (Yue) manni. Yue voru ýmis þjóðarbrot sem bjuggu í Suður-Kína og Norður-Víetnam á 1. árþúsundi f.Kr. og 1. árþúsund e.Kr. Þeir voru þekktir fyrir stutt hár, mikil húðflúr, fín sverð og sjómannahæfileika. Þeir svertu tennur sínar.]] Elstu þekktu íbúar Guangzhou-svæðisins voru Baiyue, Taíþjóðir og Shan fólkið. Baiyue samanstóð af ýmsum þjóðflokkum sem bjuggu í Suður-Kína og Norður-Víetnam á 1. árþúsundi f.Kr. og 1. árþúsundi f.Kr.<small><ref>{{Citation|title=Baiyue|date=2022-07-19|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Baiyue&oldid=1099109447|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> Taíþjóðirnar töluðu taí og voru dreifðir um stóran hluta Suður-Kína og meginland Suðaustur-Asíu.<small><ref>{{Citation|title=Tai peoples|date=2022-06-27|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Tai_peoples&oldid=1095211462|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> Shan fólkið var þjóðflokkur frá [[Suðaustur-Asía|Suðaustur-Asíu]] sem nú er [[Mjanmar]].<small><ref>{{Citation|title=Shan people|date=2022-06-19|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Shan_people&oldid=1093843236|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> Á valdatíma Vestur-Zhou (1146–771 f.Kr.) var þegnleg hollusta Baiyue-fólksins á staðnum við lénsríkið Chu (sem nú er í norðausturhluta Guangzhou), sem gaf tilefni til nafnsins Chuting fyrir svæðið.<ref>{{Vefheimild|url=http://www.gz.gov.cn/guangzhouinternational/aboutgz/content/post_3012875.html|titill=Long history|höfundur=Guangzhou International|útgefandi=The People`s Government of Guangzhou Municipality|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Síðar var víggirtur bær þekktur sem Nanwu Cheng, í norðurhluta núverandi borgar, byggður á Chunqiu tímabilinu (770–476 f.Kr.). Á árunum 339 og 329 f.Kr. var bærinn endurbyggður og stækkaður og var þekktur sem Wuyang Cheng („Borg fimm geita“) - nefnd eftir goðsögninni um að guðir á fimm geitum hafi stigið niður af himni og bjargað borginni frá hungursneyð.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Guangzhou/History|title=Guangzhou - History {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref><ref>{{Vefheimild|url=http://www.gz.gov.cn/guangzhouinternational/aboutgz/content/post_3012854.html|titill=Origin of City's Names|höfundur=Guangzhou International|útgefandi=The People`s Government of Guangzhou Municipality|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> === Panyu === Árið 214 f.Kr. var þéttbýlið við Guangzhou formlega gert að smáborg (þá þekkt sem '''Panyu''' fyrir tvíburahæðirnar Pan og Yu í nágrenninu) gerð að höfuðborg Nanhai-héraðs. Þetta var á valdatíma Kinríkisins ([[Qin Shi Huang]] fyrsta keisara Kína og sonar hans Qin Er Shi) (221–207 f.Kr.). === Nanyue === [[Mynd: Si_lü_yu_yi.JPG|thumb|right |Silkiofin líkklæði Zhao Zhen, keisara Nanyue-ríkisins. Grafhýsið fannst við fornleifauppgröft 1983 í Guangzhou.|alt= Silkiofin líkklæði Zhao Zhen, keisara Nanyue-ríkisins. Grafhýsið fannst við fornleifauppgröft 1983 í Guangzhou.]] [[Mynd:Temple of Five Hundred Genii 317 by Lai Afong c1880s.jpg|thumb|right |„'''Musteri hinna fimm ódauðlegu'''“ er fyrrum [[Daoismi|daoista]]<small><nowiki/></small>-hof í Guangzhou. Ljósmynd frá árinu 1880.|alt= „Musteri hinna fimm ódauðlegu“ er fyrrum daoista-hof í Guangzhou. Ljósmynd frá árinu 1880.]] Við fall Kinríkisins stofnaði Zhao Tuo hershöfðingi (240-137 f.Kr.) sjálfstjórnarríki þekkt sem '''Nanyue'''. Lýsti hann sig fyrsta keisara Nanyue veldisins. Það varð síðar innlimað árið 111 f.Kr. af [[Hanveldið|Hanveldinu]] (206 f.Kr. - 220 e.Kr.) sem stók yfir lendur suður á bóginn. Næstu 300 ár vor ár aðlögunar fyrir [[Yue]] fólkið, frumbyggja Suður-Kína, og svæðið varð æ meir samofið keisaraveldinu.<small><ref>{{Citation|title=Timeline of Guangzhou|date=2022-05-04|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Timeline_of_Guangzhou&oldid=1086079492|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> === Keisaratímar === [[Mynd: 六榕寺塔·六榕寺·廣州·（正南方）.jpg |thumb|right |Búddahofið „Musteri sex Banyan fíkjutrjánna“ var reist í Guangzhou árið 537. Það er í dag safn.|alt= Búddahofið „Musteri sex Banyan fíkjutrjánna“ var reist í Guangzhou árið 537. Það er í dag safn.]] [[Mynd:Canton factories.jpg|thumb|right |Málverk frá 1805 af erlendum vöruhúsum Kanton. Á árunum 1757 til 1842 var Guangzhou við Perlufljót eini löglegi staður vestrænna viðskipta við Kína. Kaupmenn víða að komu sér upp aðstöðu til viðskipta.|alt= Málverk frá 1805 af erlendum vöruhúsum Kanton. Á árunum 1757 til 1842 var Guangzhou við Perlufljót eini löglegi staður vestrænna viðskipta við Kína. Kaupmenn víða að komu sér upp aðstöðu til viðskipta.]] [[Mynd:British ships in Canton.jpg |thumb|right |Þann 24. maí 1841 hóf breski herinn umsátur um borgina Guangzhou. Fyrra ópíumstríðið endaði með auðmýkjandi ósigri fyrir Kína.|alt=Þann 24. maí 1841 hóf breski herinn umsátur um borgina Guangzhou. Fyrra ópíumstríðið endaði með auðmýkjandi ósigri fyrir Kína.]] [[Mynd:The Signing of the Treaty of Nanking.jpg|thumb|right |Málverk af undirritun og innsiglun '''Nanking-sáttmálans''' árið 1842, er neyddi kínversku stjórnina til að opna fyrir utanríkisviðskipti í fimm hafnarborgum. Guangzhou var ein þessara „sáttmálahafna“.|alt=Málverk af undirritun og innsiglun Nanking-sáttmálans árið 1842, er neyddi kínversku stjórnina til að opna fyrir utanríkisviðskipti í fimm hafnarborgum. Guangzhou var ein þessara „sáttmálahafna“.]] [[Mynd:Canton, China (c1880) R.H. Brown (RESTORED) (4104767782).jpg|thumb|right |Síki Kanton (Guangzhou) um 1880.|alt= Kanton (nú Guangzhou) um 1880.]] [[Mynd:Lai Afong, Chinese Mandarins, Canton.jpg|thumb|right |Kínverskir embættismenn keisaratíma 19. aldar í Kanton (Guangzhou).|alt= Aðalinngangur háskólasvæðis Tækniháskóla Suður-Kína.]] Í fjórar aldur eftir valdatíð [[Konungsríkin þrjú|Konungsríkjanna þriggja]] allt til stofnunar [[Tangveldið|Tangveldisins]] (árið 618) var Norður-Kína yfirbugað af innrásarher. Á meðan var Guangzhou áfram undir kínverskri stjórn. Borgin óx að auði og íbúafjölda og varð mikilvæg viðskiptahöfn í suðurhluta Kína. Búddahof voru reist, meðal annars „Musteri sex Banyan trjánna“ árið 537, sem enn stendur í dag.<small><ref>{{Citation|title=Temple of the Six Banyan Trees|date=2022-04-26|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Temple_of_the_Six_Banyan_Trees&oldid=1084712762|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> Blómlegu samfélagi var einnig haldið uppi af arabískum og hindúum kaupmönnum. Friður og velmegun jókst enn frekar á tíma [[Tangveldið|Tangveldisins]] (618–907) en borgin varð fyrir mikilli eyðileggingu í borgaradeilum í lok þess tíma. Á árunum 878–879 framdi uppreisnarher fjöldamorð á 120.000–200.000 erlendum íbúum og Kínverjum hafnarborgarinnar.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou massacre|date=2022-06-15|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou_massacre&oldid=1093198265|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> Á tíma Songveldisins (960–1279) fjölgaði íbúum Guangzhou og utanríkisviðskipti jukust svo að stækka þurfti borgina. Á seinni hluta Songveldisins sem kennt er við „Suður-Songveldið“ (1127–1279) sigldu kínverskir sjómenn og kaupmenn frá Guangzhou til Suðaustur-Asíu og opnuðu þannig leið fyrir brottflutning Kínverja til útlanda á síðari öldum. Í kjölfar landvinninga mongóla seint á 13. öld og alla 14. öld fluttu margir Kínverjar frá Norður-Kína í Guangdong-hérað. Þrátt fyrir að mikilli eyðileggingu mongólskra landvinninga blómstraði hagur Guangzhou, undir [[Júanveldið|Júanveldinu]] (1271–1368) sem hvöttu til sjávarviðskipta og héldu samskiptum Kínverja og Mongóla í skefjum. Á tímum [[Mingveldið|Mingveldisins]] (1368–1644) stækkaði Guangzhou og var endurbyggð. ''Zhenhai turninn'' („Fimm hæða pagóðan“) var byggður 1380<small><ref>{{Citation|title=Zhenhai Tower (Guangzhou)|date=2022-03-06|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Zhenhai_Tower_(Guangzhou)&oldid=1075567465|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small>, ''Pazhou pagóðan'' byggð 1597<small><ref>{{Citation|title=Pazhou Pagoda|date=2022-07-16|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Pazhou_Pagoda&oldid=1098537873|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small>, og ''Chigang pagóðan'' („Pagóðan á Rauðsteinahæð“ árið 1619.<small><ref>{{Citation|title=Chigang Pagoda|date=2022-07-16|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Chigang_Pagoda&oldid=1098538460|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> Utanríkisviðskipti borgarinnar breyttust einnig þegar Evrópubúar tóku við af Aröbum. Fyrstu Portúgalarnir komu árið 1516, en Hollendingar, Bretar og aðrir fylgdu í kjölfarið á 17. öld.<small><ref>{{Vefheimild|url=https://visualizingcultures.mit.edu/rise_fall_canton_01/pdf/cw_essay.pdf|titill=Rise & Fall of the Canton Trade System, Visualizing Cultures|höfundur=Perdue, Peter C. (2009)|útgefandi=MIT|ár=2009|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> Þegar Guangzhou fór undir stjórn [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] (1644–1912) var mikilvægi borgarinnar viðurkennt og árið 1746 var hún gerð að höfuðborg landstjóraumdæmanna [[Guangdong]] og [[Guangxi]]. Stjórnvöld urðu móttækilegri fyrir utanríkisviðskiptum eftir að hafa náð yfirráðum yfir [[Taívan]] árið 1683. [[Portúgal|Portúgalar]] frá [[Makaó]] og [[Spánn|Spánverjar]] frá [[Maníla]] sneru aftur, sem og [[Múslimar|múslimskir]], [[Armenía|armenskir]] og [[England|enskir]] kaupmenn. Höfnin í Guangzhou varð fljótt alþjóðlegur áfangastaður. Árið 1685 opnaði [[Breska Austur-Indíafélagið]] skrifstofu í Guangzhou og árleg viðskipti hófust árið 1699. Frá 1699 til 1714 sendu bæði Bresk Austur-Indíafélagið og Franska Austur-Indíafélagið eitt til tvö skip á hverju ári; Austurríska Austur- Indíufélagið kom árið 1717, Hollenska Austur-Indíufélagið árið 1729, Danska Asíufélagið árið 1731, og sænska Austur- Indíufélagið næsta ár. Bandarísk skip kom fyrst árið 1784, og skip Ástrala árið 1788. Guangzhou varð umfangsmikil höfn með [[te]] og [[postulín]] sem megin útflutningsvörur. Viðskipti gengu framan af vel fyrir sig, en árið 1820 varð erfileika vart í samskiptum erlendra kaupmanna og Kínverja. Útlendingunum fundu að viðskiptahömlum og kínversk yfirvöld treg til að opna eðlileg diplómatísk samskipti. Innflutningur ólöglegs ópíum varð æ meira bitbein. Árið 1839 lögðu Kínverjar hald á og eyðilögðu mikið magn af ólöglegu [[ópíum]] sem Bretar fluttu inn. Aðstaða erlendra kaupmanna og fyrirtækja var eyðilögð. Í hefndarskyni réðust Bretar á varðstaði Kínverja við [[Perlufljót]]. [[Ópíumstríðin|Fyrsta ópíumstríðið]] (1839–42) sem endaði með auðmýkjandi ósigri fyrir Kína. Guangzhou borgin bjargaði sér frá glötun með því að greiða hátt lausnargjald. Kínversku stjórnina var neydd til að opna fyrir utanríkisviðskipti í fimm hafnarborgum með undirritun [[Nanking-sáttmálinn| Nanking-sáttmálans]] svokallaða árið 1842<small><ref>{{Citation|title=Treaty of Nanking|date=2022-06-14|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Treaty_of_Nanking&oldid=1093044226|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-19}}</ref></small>. Guangzhou var ein þessara „sáttmálahafna“. Að auki missti borgin samkeppnisforskot þar sem fleiri borgir voru þá opnaðar fyrir utanríkisviðskipti. Árið 1844 gerðu Frakkar og Bandaríkjamenn svipaða samninga um „sáttmálahafnir“. Með veikara miðstjórnarvaldi og niðurlægð kínversk stjórnvöld jókst órói í landinu. Til átaka og uppreisna kom víða. [[Taiping-uppreisnin]] var borgarastyrjöld sem stóð í Kína frá 1850 til 1864. Leiðtogi hennar var Hong Xiuquan, kínverji af Hakka-þjóðerni í frá því sem nú er Guangzhou borg. Talið er að 20-30 milljónir manna hafi látist í stíðinu í suður og austurhluta Kína. Þetta tengdist svokölluðum „Punti-Hakka þjóðernisstríðum“ í Guangdong héraði á árunum 1855 til 1867. Það voru átök milli fólki af Hakka þjóðerni og annarra kantónskra íbúa. Talið er að stríðin hafi kostað um milljón manns lífið og fleiri flýðu átökin til annarra héraða.<small><ref>{{Citation|title=Punti–Hakka Clan Wars|date=2022-06-05|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Punti%E2%80%93Hakka_Clan_Wars&oldid=1091557995|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> Á sama tíma urðu átök við erlenda kaupmenn í Guangzhou þar sem byggingar og aðstaða var eyðilögð. Kaupmenn færðu sig meir til útjaðra borgarinnar. Utanríkisviðskipti Kína fluttist nú æ meir til [[Sjanghæ]]. === Byltingatími === [[Mynd:Sun Yat-sen and Chiang Kai-shek.jpg|thumb|right |[[Chiang Kai-shek]] herforingi og '''[[Sun Yat-sen]]''' (sitjandi). Sun er álitinn einn af stofnfeðrum kínverska lýðveldisins og nýtur enn í dag mikillar virðingar í Kína.|alt=Chiang Kai-shek herforingi og Sun Yat-sen (sitjandi). Sun var læknir, byltingarmaður og stjórnmálaleiðtogi. Hann er álitinn einn af stofnfeðrum kínverska lýðveldisins og nýtur enn í dag mikillar virðingar í Kína.]] Í lok [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] varð Guangzhou að miðpunkti herferðar [[Sun Yat-sen]] byltingarforingja, í að steypa Tjingveldinu af stóli og stofna kínverskt lýðveldi. Til uppreisna kom árið 1895 og aftur 1911, sem ruddi brautina fyrir velgengni kínversku byltingarinnar 1911–12 sem að endingu steypti Tjingveldinu.<small><ref>{{Citation|title=1911 Revolution|date=2022-07-14|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=1911_Revolution&oldid=1098088389|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> === Lýðveldistími === [[Mynd: PLA Troops entered to Guangzhou.jpg|thumb|right |„Frelsisher Alþýðunnar“ (her [[Kommúnistaflokkur Kína|kommúnista]]) þrammar inn í Guangzhou 14. október 1949.|alt= Þann 14. október 1949 fór „Frelsisher Alþýðunnar“, her kommúnista inn í Guangzhou.]] Á árinum 1916 til 1925 varð Guangzhou miðstöð aðgerða gegn kínverskum stríðsherrunum og þjónaði sem höfuðstöðvar Þjóðernisflokks [[Sun Yat-sen]] ([[Kuomintang]]). Sun lagði áherslu á „þrjú lögmál fólksins“ sem fólst í þjóðernishyggju (gegn yfirráðum heimsvaldssinna), lýðræði og afkomu fólks (verslunarfrelsi og nútímaskattkerfi.<small><ref>{{Citation|title=Three Principles of the People|date=2022-05-29|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Three_Principles_of_the_People&oldid=1090504987|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-21}}</ref></small> Sun endurskipulagði flokkinn árið 1924 til að endurvirkja þjóðernisbyltinguna. Guangzhou varð miðpunktur stjórnmálaólgu. Til borgarinnar streymdu hægri- og vinstrisinnaðir meðlimir Kuomintang, meðlimir nýstofnaðs [[Kommúnistaflokkur Kína|kínverska kommúnistaflokksins]] og [[Sovétríkin|sovéskir]] ráðgjafar. [[Chiang Kai-shek]], [[Maó Zedong]] og [[Zhou Enlai]] hófu feril sinn í Guangzhou undir handleiðslu Sun. [[Chiang Kai-shek|Chiang]] náði völdum þegar hann barði niður uppreisn sjálfboðaliðasveitar kaupmanna Guangzhou og sigraði stríðsherrana á staðnum (1924). Með dauða [[Sun Yat-sen|Sun]] leiðtoga árið 1925 flæktist Guangzhou í valdabaráttu milli kommúnista og þjóðernissinna. Borgin var á árunum 1928 til 1937 opinberlega undir stjórn þjóðernissinnastjórnarinnar, en henni var í raun stjórnað af óháðum leiðtogum, sem gagnrýndu einræði Chiangs og hótuðu aðskilnaði frá þjóðernisstjórninni sem þá var komin til Nanjing. Árið 1937, þegar stríð gegn [[Japanska keisaradæmið|Japönum]] braust út, varð Guangzhou eitt helsta skotmark japanskra loftárása. Borgin féll árið 1938 og var undir japönskum hernámi til 1945. Endurreisn hófst með valdatöku kommúnista árið 1949. === Samtímaborg === Á lýðveldistímanum árið 1921, hafði Guangzhou formlega verið útnefnd stjórnunarlega sjálfstæð borg undir stjórn þjóðernissinna þar sem sonur Sun Yat-sen varð fyrsti borgarstjóri Guangzhou. Undir nýrri stjórn kommúnista, hélt borgin stöðu sinni sem sveitarfélag er heyrði beint undir landsstjórnina, en árið 1954 var borgin sett undir stjórn Guangdong-héraðs. Önnur veruleg breyting á stjórnsýslu borgarinnar varð árið 2005, þegar þéttbýli í nágrenni voru sameinuð borginni. Nútímavæðing Guangzhou hófst upp úr 1950, með uppbyggingu stóriðju og þróun borgarinnar sem ein helsta miðstöð Kína til utanríkisviðskipta. Guangzhou hagnaðist mjög á því að Kína tók upp stefnu um efnahagsumbætur sem hófst snemma á níunda áratugnum, sérstaklega með stofnun „sérstakra efnahagssvæða“ í nálægum [[Shenzhen]] og Zhuhai. Borgin gekk í gegnum viðvarandi hagvaxtarskeið sem hélt áfram í byrjun 21. aldar og einkenndist af miklum byggingarframkvæmdum og uppbyggingu innviða. Þar kom borgin aftur fram sem fjármála- og efnahagsmiðstöð Suður-Kína. == Landafræði == [[Mynd:Tiantang_Peak.jpg|alt=„Himnatindur Nankun“ sem er hæsta fjall Guangzhou, eða um 1.210 metra.|thumb|„Himnatindur Nankun“ sem er hæsta fjall Guangzhou, eða um 1.210 metra.]] [[Mynd:View_of_Pearl_River_From_Canton_Tower.jpg|alt='''Perlufljót''', þriðja stærsta fljót Kína, rennur í gegnum Guangzhou. Fljótið hefur í aldanna rás verið þéttbýlinu lífæð samgagna.|thumb|Perlufljót, þriðja lengsta fljót Kína, rennur í gegnum Guangzhou. Fljótið hefur í aldanna rás verið þéttbýlinu lífæð samgagna.]] Elsti hluti Guangzhou borgar var staðsettur nálægt Baiyun-fjallinu á austurbakka [[Perlufljót|Perlufljóts]] (Zhujiang) um 129 kílómetra frá mótum við [[Suður-Kínahaf]].<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou|date=2022-07-18|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou&oldid=1098922015|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-22}}</ref></small> Perlufljót, þverár þess og óshólmar mótaði ríkulega sléttu árframburðar, með tengingu við hafið við Humen sundið (einnig nefnt ''Bocca Tigris'').<small><ref>{{Citation|title=Humen|date=2022-07-09|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Humen&oldid=1097231784|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-22}}</ref></small> Núverandi borg spannar um 7.434 ferkílómetra beggja vegna fljótsins í suður-miðhluta [[Guangdong]] héraðs. [[Perlufljót]] er þriðja lengsta fljót Kína. Við árósa þess er vistkerfi milli há og lágflæðimarka sjávarfalla, hins vegar hefur mikið land við fljótsbakkana verið endurheimt fyrir landbúnað. Þar eru [[Hrísgrjón|hrísgrjónaakrar]] sem vegna 12 mánaða vaxtartímabils, standa venjulega undir þremur hrísgrjónauppskerum árlega.<small><ref>{{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Pearl-River-Delta|titill=Pearl River Delta|höfundur=Britannica, The Editors of Encyclopaedia.|útgefandi=Encyclopedia Britannica|mánuður=2. ágúst|ár=2018|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> Hæð borgarlandsins eykst almennt frá suðvestri til norðausturs, þar sem fjöll mynda burðarás borgarinnar og hafið er að framan. Baiyun fjallið eða ''„Hvítskýjafjall“'' hefur stundum verið sagt „lungu“ Guangzhou borgar. Nafnið Báiyún kemur úr mandarín-kínversku og þýðir „hvít ský“ sem dregið er sýn á tinda fjallsins sem eru oft hjúpaðir mistri síðla vors eða á eftir rigningar. Fjallið sem er staðsett nokkrum kílómetrum norður af Guangzhou, er um 427 metrar á hæð.<small><ref>{{Citation|title=Baiyun Mountain (Guangdong)|date=2021-10-30|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Baiyun_Mountain_(Guangdong)&oldid=1052608450|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-22}}</ref></small> Nankun fjall er hæsta fjall Guangzhou, um 1.210 metra yfir sjávarmáli. Tindur þess kallast „Tiantang-tindur“ eða „Himnatindur Nankun“. Það liggur í norðausturhluta borgarinnar og er hluti af Shimen þjóðgarðinum.<small><ref>{{Citation|title=南昆山|date=2021-08-16|url=https://zh.wikipedia.org/w/index.php?title=%E5%8D%97%E6%98%86%E5%B1%B1&oldid=67158759|work=维基百科，自由的百科全书|language=zh|access-date=2022-07-22}}</ref></small> == Veðurfar == Guangzhou hefur loftslag heittempraðra [[Monsún|misserisvinda]] (monsún) Austur-Asíu. Því fylgir rigningartími sem leysir af hólmi heitt þurrkaskeið. Þetta blaut-þurra loftslag er dæmigert fyrir suðausturhluta Kína.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou|date=2022-07-18|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou&oldid=1098922015|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-22}}</ref></small> Frá maí til byrjun október er sumartímabilið langt, blautt, heitt og rakt. Þessum sunnan- og suðvestanvindum fylgja oft fellibylir ([[Skýstrokkur|hvirfilbylir]]), sem geta verið bæði eyðileggjandi og hættulegir. Meðalhiti í júlímánaðar er 28 °C. Að sumri er hlutfallslegur raki um 68 prósent, en árleg [[úrkoma]] á borgarsvæðinu er um 1.625 mm.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Guangzhou|title=Guangzhou {{!}} History, Population, & Facts {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-22}}</ref></small> Guangzhou er ein margra standborga sem standa frammi fyrir miklum flóðum ef sjávarborð hækkar vegna loftslagsbreytinga og hlýnurnar sjávar.<small><ref>{{Vefheimild|url=https://www.weforum.org/agenda/2022/04/coastal-cities-flooding-sinking-climate-change/|titill=These are the 10 fastest sinking cities in the world|höfundur=Camille Squires|útgefandi=World Economic Forum|mánuður=25. apríl|ár=2022|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.weforum.org/agenda/2022/04/coastal-cities-flooding-sinking-climate-change/|title=These are the 10 fastest sinking cities in the world|website=Big Think|language=en-US|access-date=2022-07-23}}</ref></small> == Efnahagur == [[Mynd:1957 Canton Fair.jpg|alt=Frá kaupstefni í Guangzhou borg haldin árið 1957 í vináttubyggingu Kínverja og Sovétríkjanna|thumb|Frá kaupstefnu Guangzhou borgar haldin árið 1957 í vináttubyggingu Kínverja og Sovétríkjanna.]] [[Mynd:GAC_Aion_LX_001.jpg|alt=Rafmagnsbifreiðin Aion LX sem framleidd er af GAC Group, kínverskum bílaframleiðanda í ríkiseigu með höfuðstöðvar í Guangzhou. Það er fimmti stærsti bílaframleiðandi Kína, með 2,1 milljónir seldra bíla árið 2021.|thumb|Rafmagnsbifreiðin '''Aion LX''' framleidd af GAC Group, kínverskum bílaframleiðanda í ríkiseigu með höfuðstöðvar í Guangzhou. Það er fimmti stærsti bílaframleiðandi Kína, með 2,1 milljónir seldra bíla árið 2021.<small><ref>{{Citation|title=GAC Group|date=2022-07-14|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=GAC_Group&oldid=1098178648|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-23}}</ref></small>]] Miðað við Kína er Guangzhou borg velmegunar. Borgin sem nýtur mestrar erlendrar fjárfestingar í Kína<small><ref>{{Vefheimild|url=http://www.amcham-southchina.com/uploadFiles/2021052401.htm|titill=Guangzhou selected top preferred reinvestment destination for four consecutive years|höfundur=The American Chamber of Commerce in South China|útgefandi=“AmCham South China”|mánuður=24. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small>, er hluti af gríðarstóru hagkerfi óshólma Perlufljóts. Árið 2021 var hagvöxtur 8,3%.<small><ref>{{Vefheimild|url=https://www.china-briefing.com/news/guangzhou-industry-economics-policy/|titill=Guangzhou: Industry, Economics, and Policy|höfundur=Giulia Interesse|útgefandi=China Briefing|mánuður=19. júlí|ár=2022|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> Framleiðslu- og þjónustugeiri borgarinnar er sterkur og iðnaður öflugur. Yfirvöld hvetja til hátækninýsköpunar, rannsókna og þróunar og vaxtar samkeppnisgreina framtíðarinnar. Sérstök áhersla er á stafræna þróun á öllum sviðum. Fyrirtæki eru hvött til að ráða erlendra sérfræðinga til borgarinnar.<small><ref>{{Vefheimild|url=https://www.china-briefing.com/news/guangzhou-industry-economics-policy/|titill=Guangzhou: Industry, Economics, and Policy|höfundur=Giulia Interesse|útgefandi=China Briefing|mánuður=19. júlí|ár=2022|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> === Framleiðsla og ferðaþjónusta === Frá árinu 1950 hefur iðnaður vaxið verulega í borginni. Upphafleg var áhersla á framleiðslu léttiðnaðar svo sem rafeindatækja, vefnaðarvöru, dagblaðapappírs, vinnslu matvæla og flugelda. Smærri verksmiðjur hafa verið þróaðar til framleiðslu ýmissa neysluvara. Hins vegar hefur fjárfesting í stóriðju aukist, þar á meðal í vélaframleiðslu, efnavöruframleiðslu (einkum úr [[Jarðolía|jarðolíu]]), framleiðslu [[Járn|járns]], [[Stál|stáls]] og [[Sement|sements]], og [[Skipasmíðastöð|skipasmíði]]. Bílaframleiðsla er orðin mikilvæg í borginni. Verðmæti stóriðju er nú meira en léttiðnaðar. Frá því seint á áttunda áratug síðustu aldar hefur mikið af fjárfestingum á Guangzhou svæðinu komið frá útlendingum með aðsetur í [[Hong Kong]], [[Makaó]] og [[Taívan]]. Afleiðing er sú að borgin er orðin ein af helstu iðnaðarsvæðum Suður-Kína. Guangzhou er þekkt fyrir ýmsar handverksvörur, þar á meðal fílabeinsskurð, [[Jaði|jaðismíði]], útsaum, viftuframleiðslu, [[postulín]] og [[Regnhlíf|regnhlífar]] úr [[pappír]]. Þetta, ásamt frægri matargerð borgarinnar og margra safna hennar, hefur gert Guangzhou að einum helsta áfangastað ferðamanna Kína. Borgin hefur ráðist í umfangsmiklar aðgerðir til að bæta aðstöðu ferðamanna og er ferðaþjónusta orðinn mikilvægur þáttur atvinnulífs borgarinnar. Guangzhou er megin framleiðslumiðstöð [[Perlufljót|Perlufljóts]] svæðisins og þar með leiðandi verslunar- og framleiðslusvæði meginlands Kína. Borgaryfirvöld hafa það að stefnu sinni að byggja nýsköpunarborg í forystu á landsvísu. Það hafa stóraukið útgjöld til tæknilegra rannsókna og þróunar og stuðning til nýsköpunarverkefni og til stofnunar nýrra hátæknifyrirtækja.<small><ref>{{Vefheimild|url=http://www.gz.gov.cn/guangzhouinternational/aboutgz/content/post_3012861.html|titill=The Economy|höfundur=Guangzhou International|útgefandi=The People`s Government of Guangzhou Municipality.|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> === Verslun og fjármál === [[Mynd:Semal_(Bombax_ceiba)_flowers_in_Kolkata_W_IMG_4132.jpg|thumb|right| '''Dúnviður''' eða silkitrefjatré (Bombax ceiba) blómstrar frá lok febrúar til byrjun maí. Blómið er einkenni Guangzhou en einnig í merki flugfélagsins China Southern Airlines.<small><ref>{{Citation|title=Bombax ceiba|date=2022-06-08|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Bombax_ceiba&oldid=1092131656|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small>|alt=Dúnviður eða silkitrefjatré (Bombax ceiba) blómstrar frá lok febrúar til byrjun maí. Blómið er einkenni Guangzhou en einnig í merki flugfélagsins China Southern Airlines.]] Guangzhou hefur í aldir verið miðstöð viðskipta fyrir héruðin [[Guangdong]], [[Guangxi]], sem og aðliggjandi héruð í suðurhluta Kína. Vörur eins og [[sykur]], [[Ávöxtur|ávextir]], [[silki]], [[timbur]], [[te]] og [[Krydd|kryddjurtir]] voru fluttar út en ýmsar framleiðsluvörur og búnaður fyrir iðnað var fluttur inn í landið um Guangzhou. Frá 1980 hefur aukið magn framleiddra vara og búnaðar (þar á meðal vélar, rafmagns- og rafeindavörur) verið flutt út um borgina til flestra heimshorna. – ''„Innflutnings- og útflutningssýning Kína“'' sem haldin er á hálfsárs fresti frá árinu 1957, er löngu orðin viðurkennd í heimsviðskiptum.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou|date=2022-07-18|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou&oldid=1098922015|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-23}}</ref></small> Í miðhverfum borgarinnar eru stórar verslunarmiðstöðvar með stór- og sérverslanir ásamt mörgum heildsölumörkuðum. Bankar, þar með talið ríkis- og héraðs- og staðbundnar og erlendar fjármálastofnanir, eru útibú um allt borgarsvæðið. Þrátt fyrir að borgin sé ekki með kauphöll líkt og í nálægum borgum [[Shenzhen]] og [[Hong Kong]], eru þó nokkur verðbréfamiðlarafyrirtæki . Miðað við Kína er Guangzhou borg velmegunar. Umfang hagkerfis borgarinnar og nágrannaborga hennar sést ágætlega á samanburði við umfang heilla hagkerfa Evrópuríkja. Þar eru kínversku borgirnar á pari við sjálfstæð Evrópuríki.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.visualcapitalist.com/31-chinese-cities-economies-big-countries/|titill=35 Chinese Cities With Economies as Big as Countries|höfundur=Jeff Desjardins|útgefandi=Visual Capitalist|mánuður=3. nóvember|ár=2017|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Árið 2021 var Guangzhou í 9. sæti í heiminum og í 5. sæti í Kína (á eftir [[Peking|Beijing]], [[Sjanghæ]], [[Hong Kong]] og [[Shenzhen]]) hvað varðar fjölda milljarðamæringa samkvæmt lista ráðgjafar- og rannsóknarfyrirtækisins ''Hurun'', yfir ríkustu einstaklinga heims.<small><ref>{{Vefheimild|url=https://www.hurun.net/en-US/Info/Detail?num=LWAS8B997XUP|titill=Hurun Global Rich List 2021|höfundur=Hurun - a research, media and investments group|útgefandi=Hurun|mánuður=2. mars|ár=2021|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> Samkvæmt rannsókn ''Oxford Economics'', er gert ráð fyrir að Guangzhou verði meðal 10 stærstu borga heims hvað varðar nafnverðsframleiðslu árið 2035 (ásamt [[Sjanghæ|Sjanhæ]], [[Peking|Beijing]], [[Shenzhen]] í Kína) og áætlar ráðgjafar- og rannsóknarfyrirtækið að nafnverðsframleiðsla á mann muni ná 42.000 Bandaríkjadölum árið 2030.<small><ref>{{Cite web |title=These will be the most important cities by 2035 |url=https://www.weforum.org/agenda/2019/10/cities-in-2035/ |access-date=2020-11-03 |website=World Economic Forum |language=en |archive-date=2020-11-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201103162218/https://www.weforum.org/agenda/2019/10/cities-in-2035/ |url-status=live}}</ref></small> {| class="wikitable" style="border:#999; background:#fff; margin:auto;" |+'''Breytingar á landsframleiðslu Guangzhou 2000 - 2021'''<small><ref name="tjnj2021">{{Cite book |url=https://lwzb.gzstats.gov.cn:20001/datav/admin/home/www_nj/ |title=广州统计年鉴2021 |last=广州市统计局 |date=2021-11-06 |publisher=中国统计出版社 |access-date=2021-12-08 |archive-date=2022-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220411084222/https://lwzb.gzstats.gov.cn:20001/datav/admin/home/www_nj/ }}</ref></small> |- style="text-align:center; background:#ccc;" ! <small>Ár</small> ! <small>2000</small>!! <small>2002</small>!! <small>2004</small>!! <small>2006</small>!! <small>2008</small>!! <small>2010</small>!! <small>2012</small>!! <small>2014</small>!! <small>2016</small>!! <small>2018</small>!! <small>2020</small>!! <small>2021</small> |- align=right | <small>'''Landsframleiðsla'''</small> <small>'''(100 milljónir júana)'''</small> | <small>2,492</small>|| <small>3,204</small>|| <small>4,450</small>|| <small>6,081</small>|| <small>8,366</small>|| <small>10,640</small>|| <small>13,194</small>|| <small>16,135</small>|| <small>18,559</small>|| <small>21,002</small>|| <small>25,019</small>|| <small>28,232</small> |} == Lýðfræði == [[Mynd:Guangzhou_Guangxiao_Si_2012.11.19_13-31-15.jpg|alt=Guangxiao hofið er eitt elsta búddista hof Guangzhou. Þetta er „Hof skínandi auðsveipni“ með áherslu á þá dyggð að sýna foreldrum, öldungum og forfeðrum virðingu.|thumb|'''Guangxiao hofið''' er eitt elsta búddista hof Guangzhou. Þetta er ''„Hof skínandi auðsveipni“'' með áherslu á þá dyggð að sýna foreldrum, öldungum og forfeðrum virðingu ("Filial Piety").<small><ref>{{Citation|title=Guangxiao Temple (Guangzhou)|date=2022-04-29|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangxiao_Temple_(Guangzhou)&oldid=1085254919|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-23}}</ref></small>]] Guangzhou er afar fjölmenn borg. Samkvæmt kínverska manntalinu árið 2020 voru borgarbúar alls 18.7 milljónir. Þeim hafði fjölgað um 47% frá síðasta manntali árið 2010. Borgin og nærliggjandi svæði er eitt þéttbýlasta í heiminum með um 66 milljónir íbúa.<small><ref>{{Cite web |url=https://www.citypopulation.de/en/world/agglomerations/ |title=Major Agglomerations of the World - Population Statistics and Maps |access-date=2021-01-18 |archive-date=2018-06-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180612140057/https://www.citypopulation.de/world/Agglomerations.html |url-status=live}}</ref></small> Flestir íbúar Guangzhou eru Han-Kínverjar. Næstum allir Kantónverjar tala [[Kantónska|kantónsku]] sem fyrsta tungumál sitt, á meðan flestir aðfluttir tala einhverskonar [[Mandarín|mandarínsku]].<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou|date=2022-07-18|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou&oldid=1098922015|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-23}}</ref></small> Kína er þekkt fyrir ójafnt kynjahlutfall. Á flestum svæðum Kína eru 112–120 drengir á hverjar 100 stúlkur. Í Guangdong-héraði með höfðuborgina Guangzhou, eru meira en 130 drengir fyrir hverjar 100 stúlkur.<small><ref name="worldpopulationreview1">{{cite web |url=http://worldpopulationreview.com/world-cities/guangzhou-population/ |title=Guangzhou Population 2019 (Demographics, Maps, Graphs) |access-date=2019-03-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190321104937/http://worldpopulationreview.com/world-cities/guangzhou-population/ |archive-date=2019-03-21 |url-status=live}}</ref></small> == Stjórnsýsla == [[Mynd:Cantonese opera, Ipoh, Perak, Malaysia.jpg|alt=Kantónísk ópera á sviði í Guangzhou.|thumb| '''Kantónísk ópera''' á sviði í Guangzhou.]] Þann 14. október 1949 hertók frelsisher kommúnista Guangzhou og borgin fór þá undir herstjórnarnefnd þeirra. Í dag fellur borgin undir [[Kommúnismi|kommúnískt]] stjórnmálakerfi Alþýðulýðveldisins Kína. Borgarstjórnin starfar undir forystu Borgarnefndar [[Kommúnistaflokkur Kína|Kommúnistaflokks Kína]] í Guangzhou. Borgarstjórnin er staðsett í Yuexiu District.Þar er einnig yfirstjórn [[Guangdong]]<nowiki/>-héraðs. Sameiginleg aðgerðastjórnstöð suður-herstjórnar Frelsishers Kína sem komið var á fót árið 2016 er einnig staðsett í borginni.<small><ref>{{Citation|title=广州市|date=2022-07-21|url=https://zh.wikipedia.org/w/index.php?title=%E5%B9%BF%E5%B7%9E%E5%B8%82&oldid=72825249|work=维基百科，自由的百科全书|language=zh|access-date=2022-07-23}}</ref> <ref>{{Citation|title=中国人民解放军南部战区联合作战指挥中心|date=2020-12-12|url=https://zh.wikipedia.org/w/index.php?title=%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E4%BA%BA%E6%B0%91%E8%A7%A3%E6%94%BE%E5%86%9B%E5%8D%97%E9%83%A8%E6%88%98%E5%8C%BA%E8%81%94%E5%90%88%E4%BD%9C%E6%88%98%E6%8C%87%E6%8C%A5%E4%B8%AD%E5%BF%83&oldid=63185914|work=维基百科，自由的百科全书|language=zh|access-date=2022-07-23}}</ref></small> Guangzhou er undirhéraðsborg, sú næstfjölmennasta í Kína. Henni er skipt í 11 hverfi sem aftur er frekar skipt í 135 undirhverfi og 35 bæjarfélög.<small><ref>{{Citation|title=List of administrative divisions of Guangzhou|date=2022-05-22|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=List_of_administrative_divisions_of_Guangzhou&oldid=1089198954|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-23}}</ref></small> Hin 11 umdæmi eða hverfi eru undir lögsögu Guangzhou: Yuexiu, Liwan, Haizhu, Tianhe, Baiyun, Huangpu, Panyu, Huadu, Nansha, Zengcheng, og Conghua hverfi. ''Baiyun hverfið'' er fjölmennast eða með 3,7 millljónir íbúa. Fámennast er ''Conghua hverfi'' með einungis 720 þúsund íbúa.<small><ref>{{Citation|title=广州市|date=2022-07-21|url=https://zh.wikipedia.org/w/index.php?title=%E5%B9%BF%E5%B7%9E%E5%B8%82&oldid=72825249|work=维基百科，自由的百科全书|language=zh|access-date=2022-07-23}}</ref></small> ''Yuexiu-hverfið'' er viðskipta- og fjármálamiðstöð Guangzhou, sem og staður héraðs- og borgarstjórnar. Þar eru einnig helstu hótel borgarinnar, stórverslanir og kvikmyndahús. Skýjakljúfar liggja við bakka [[Perlufljót|Perlfljóts]] í miðborginni meðfram risastóru Haizhu torgi við fljótið.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Guangzhou|title=Guangzhou {{!}} History, Population, & Facts {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-20}}</ref></small> Í ''Tianhe-hverfi'' er önnur fjármálamiðstöð. Stefnt er að hverfi verði að nýju miðlægu viðskiptahverfi borgarinnar fyrir 21. öld. Þar er 103 hæða skrifstofuturn, Guangzhou International Finance Centre og 111 hæða CTF fjármálamiðstöðin.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Guangzhou|title=Guangzhou {{!}} History, Population, & Facts {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-20}}</ref></small> == Menntun == [[Mynd:Map of Guangzhou HEMC 2015.jpg|thumb|right |„'''Guangzhou háskólaborgin'''“ er samfélag tíu háskólastofnana á eyju í Perlufljóti suður af miðborginni. Þar geta 350 til 400 þúsund manns starfað.|alt=„Guangzhou háskólaborgin“ er samfélag tíu háskólastofnana á eyju í Perluánni suður af miðborginni. Þar geta 350 til 400 þúsund manns starfað.]] [[Mynd:华南理工大学大学城校区教学区正门轴线 20220313.jpg|thumb|right |Aðalinngangur háskólasvæðis Tækniháskóla Suður-Kína.|alt= Aðalinngangur háskólasvæðis Tækniháskóla Suður-Kína.]] Guangzhou er ein framsæknasta borg Kína hvað varðar menntun.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou|date=2022-07-24|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou&oldid=1100206928|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-25}}</ref></small> Auk fjölda leikskóla, grunnskóla og gagnfræðaskóla eru í borginni meira en 40 háskólastofnanir.<small><ref>{{Citation|title=广州市|date=2022-07-21|url=https://zh.wikipedia.org/w/index.php?title=%E5%B9%BF%E5%B7%9E%E5%B8%82&oldid=72825249|work=维基百科，自由的百科全书|language=zh|access-date=2022-07-25}}</ref></small> Auk ''Sun Yat-sen háskólans'' (1924) og ''Kínverska læknisháskólans í Guangzhou'' (1924), eru í borginni meðal annars ''Jinan háskólinn'' (1906), ''Tækniháskóli Suður-Kína'' (1952), ''Kennaraháskólinn Suður-Kína'' (1933), ''Læknaháskóli Suður-Kína'' (1951), ''Landbúnaðarháskóli Suður-Kína'' (1909), ''Guangdong háskóli erlendra fræða'' (1965), ''Fjármála- og hagfræðiháskóli Guangdong'' (1983) ''Listaháskóli Guangzhou'' (1953), ''Xinghai tónlistarháskólinn'' (1932) og ''Tækniháskóli Guangdong'' (1985).<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou|date=2022-07-24|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou&oldid=1100206928|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-25}}</ref> <ref>{{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Guangzhou/Administration-and-society|titill=Guangzhou: Administration and society|höfundur=Gong-fu, Zhong and Kuo, Ping-chia.|útgefandi=Encyclopedia Britannica,|mánuður=15. nóvember|ár=2021|mánuðurskoðað=22. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> Metnaðarfullt verkefni sem kennt var við ''„Guangzhou háskólaborgina“'' (HEMC) var hleypt af stokkunum í upphafi 21. aldar, með það að markmiði að skapa háskólaborg margra stofnana háskólastig á eyju í Perlufljóti suður af miðborginni í Panyu-hverfi. Háskólaborgin nær yfir um 17,9 ferkílómetra svæði flatarmáli og 3,53 milljónir fermetra innandyra og getur tekið á móti 350 til 400 þúsund manns.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou Higher Education Mega Center|date=2022-06-02|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou_Higher_Education_Mega_Center&oldid=1091068173|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-25}}</ref> <ref>{{Citation|title=广州大学城|date=2022-07-25|url=https://zh.wikipedia.org/w/index.php?title=%E5%B9%BF%E5%B7%9E%E5%A4%A7%E5%AD%A6%E5%9F%8E&oldid=72891176|work=维基百科，自由的百科全书|language=zh|access-date=2022-07-25}}</ref></small> == Samgöngur == [[Mynd:Platform 1, Shiguanglu Station, Guangzhou Metro 20220404.jpg|alt= Brautarpallur 1 á Shiguanglu neðanjarðarlestarstöð Guangzhou. Þar í gegn fer „Leið 22“ sem mun að endingu ná til alþjóðaflugvallar borgarinnar.|thumb|Brautarpallur 1 á '''Shiguanglu neðanjarðarlestarstöð''' Guangzhou. Þar fer „Leið 22“ til alþjóðaflugvallar borgarinnar.<small><ref>{{Citation|title=Line 22 (Guangzhou Metro)|date=2022-06-24|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Line_22_(Guangzhou_Metro)&oldid=1094822560|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small>]] [[Mynd:Skystage_of_Guangzhou_Baiyun_International_Airport_Terminal_2.jpg|alt=Farþegaaðstaða Guangzhou Baiyun alþjóðaflugvallarins við Guangzhou borg í Kína.|thumb| Farþegaaðstaða '''Guangzhou Baiyun''' alþjóðaflugvallarins.]] === Flugsamgöngur === [[Guangzhou Baiyun alþjóðaflugvöllurinn|Guangzhou Baiyun alþjóðaflugvöllur]] er meginflughöfn borgarinnar. Þetta er þriðji stærsti safnvöllur Kína og ein af þremur annasömustu flugsamgöngumiðstöðvum Kína. Flugvöllurinn, sem hefur tvær flugstöðvar sem þjóna bæði innanlandsflugi og alþjóðaflugi, er staðsettur um 43 kílómetra norður af miðborginni í Baiyun umdæmi borgarinnar, sem gefur vellinum nafn. Árið 2019 fóru um 73.4 milljónir farþega um flugvöllinn og um 1.920.000 tonn af farmi.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou Baiyun alþjóðaflugvöllurinn|date=2022-07-23|url=https://is.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou_Baiyun_al%C3%BEj%C3%B3%C3%B0aflugv%C3%B6llurinn&oldid=1761675|work=Wikipedia, frjálsa alfræðiritið|language=is|access-date=2022-07-23}}</ref></small> Alls bjóða um 80 kínversk og erlend flugfélög upp á meira en 220 áfangastaði um allan heim, þar á meðal um 90 alþjóðlegra og svæðisbundna áfangastaði. [[Járnbrautarlest|Lestir]], [[Snarlest|snarlestir]] og [[Strætisvagn|strætisvagnar]] tengja flughöfnina við miðborg Guangzhou og nærliggjandi borgir og svæði.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou Baiyun alþjóðaflugvöllurinn|date=2022-07-23|url=https://is.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou_Baiyun_al%C3%BEj%C3%B3%C3%B0aflugv%C3%B6llurinn&oldid=1761675|work=Wikipedia, frjálsa alfræðiritið|language=is|access-date=2022-07-23}}</ref></small> === Járnbrautir === Guangzhou hefur þrjár járnbrautarstöðvar sem sjá um farþegaflutninga: ''Huanshi lestarstöðin'' er sú stærsta og mikilvægasta, en hún tengir lestir borgarinnar við [[Peking|Beijing]], [[Wuhan]], [[Nanjing]], [[Chengdu]], [[Chongqing]], [[Xian|Xian]], [[Lasa|Lasa]] og margar aðrar borgir í Kína. ''Austurlestarstöðin'' (Tianhe stöðin) er aðallega með lestir til Hong Kong og tíðar hraðlestir til Shenzhen.''Norðurlestarstöðin'' í Huadu hverfi er lítil lestarstöð sem rekur aðallega hraðlestir milli borgarinnar og Wuhan.<small><ref>{{Vefheimild|url=https://www.travelchinaguide.com/cityguides/guangdong/guangzhou/getting-there.htm|titill=Guangzhou Transportation|höfundur=Travel China Guide (TravelChinaGuide.com)|útgefandi=Xi'an Marco Polo International Travel Service Co., Ltd|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> === Hafnir borgarinnar === Guangzhou er ein af tíu þekktustu hafnarborgum Kína. Hafnir borgarinnar samanstanda af Humen höfn, Xinsha höfn, Huangpu höfn og mörgum öðrum innri höfnum. Skipaleiðir frá borginni liggja til meira en 100 innanlandshafna og yfir 300 erlendra hafna. Sumar þessara hafna veita farþegaflutningaþjónustu. Panyu Lianhuashan höfnin og Nansha höfn bjóða upp á háhraða farþegaskip til að komast til [[Hong Kong]] daglega.<small><ref>{{Vefheimild|url=https://www.travelchinaguide.com/cityguides/guangdong/guangzhou/getting-there.htm|titill=Guangzhou Transportation|höfundur=Travel China Guide (TravelChinaGuide.com)|útgefandi=Xi'an Marco Polo International Travel Service Co., Ltd|mánuðurskoðað=21. júlí|árskoðað=2022}}</ref></small> === „Vatnsrútur“ === Meira en 14 „vatnsrútur“ (tvíbytnur) bjóða íbúum og ferðamönnum flutningaþjónustu meðfram Perlufljóti. === Borgarsamgöngur === Það eru 14 [[Neðanjarðarlest|neðanjarðarlestarlínur]] í borginni. Neðanjarðarlestar nota áfangagjaldakerfi og tengja saman mikilvægustu hluta borgarinnar, þar á meðal alþjóðaflugvöllinn, meginlestarstöðvar borgarinnar, og [[Foshan]]<nowiki/>-borg. Árið 2018 ferðuðust 8,2 milljónir farþega á degi hverjum með borgarlestum Guangzhou. Árlegur farþegafjöldi árið 2019 var um 3,3 milljarður manna. Kerfið byggir á 16 lestarlínum og 259 stöðvum.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou Metro|date=2022-07-20|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou_Metro&oldid=1099361422|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> == Áhugaverðir skoðunastaðir == [[Mynd:Five Rams Statue.jpg|alt=Guangzhou er stundum nefnd „Borg hrútanna“. Í Yuexiu almenningsgarðinum sjá „fimm hrúta skúlptúrinn“ eitt þekktasta höggmyndalistaverk borgarinnar.|thumb|Guangzhou er stundum nefnd „Borg hrútanna“. Í Yuexiu almenningsgarðinum sjá „'''fimm hrúta skúlptúrinn'''“ eitt þekktasta höggmyndalistaverk borgarinnar.]] [[Mynd:ZhujiangTown.jpg|alt= Skemmtiferðaskip á Perlufljóti hjá miðborg Guangzhou.|thumb|Skemmtiferðaskip á Perlufljóti hjá miðborg Guangzhou.]] [[Mynd:Shangxj.jpg|alt=Göngugata Shangxiajiu í gömlu miðborg Guangzhou er svæði velmegunar og verslunar. Auk eldri bygginga er þar mikið af stórverslunum og veitingastöðum.|thumb|'''Shangxiajiu göngugatan''' í gömlu miðborginni er svæði velmegunar og verslunar. Auk eldri bygginga eru þar stórverslanir og veitingastaðir.]] [[Mynd:Chimelongparadise.JPG |alt= Inngangur Chimelong skemmtigarðsins í Guangzhou.|thumb|Inngangur í '''Chimelong''' skemmtigarðinn í Guangzhou.]] Guangzhou er vinsæll áfangastaður fyrir ferðamenn. Hér eru nokkrir helstu áfangastaðir þeirra:<small><ref>{{Vefheimild|url=https://www.travelchinaguide.com/package/guangzhou/places-to-visit.htm|titill=Best Places to Visit in Guangzhou for First-time Visitors|höfundur=Travel China Guide (TravelChinaGuide.com)|útgefandi=Xi'an Marco Polo International Travel Service Co., Ltd|mánuðurskoðað=22. júlí|árskoðað=2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://wikitravel.org/en/Guangzhou|title=Guangzhou - Wikitravel|website=wikitravel.org|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # '''Shamian eyja '''er þekkt fyrir meira en 150 sögulegar byggingar í gotneskum, barokkstílum, nýklassískum og fleiri stílum. Til forna var þetta mikilvægt viðskiptahverfi, en eftir að borgin varð ein „sáttmálahafna“ Kína eftir 1842, risu í hverfinu evrópsku byggingar byggðar hver af annarri.<small><ref>{{Citation|title=Shamian|date=2022-06-29|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Shamian&oldid=1095644219|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # '''Kanton turninn''', eða „Sjónvarps- og útsýnisturn Guangzhou“, er 604 metra hár fjölnota turn í Haizhu hverfi Guangzhou borgar. Hann er eitt hæsta mannvirki veraldar. Heimsókn á útsýnispalla efst í turninum gefur góða sýn yfir miðbæinn við Perlufljót.<small><ref>{{Citation|title=Canton Tower|date=2022-04-22|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Canton_Tower&oldid=1084047840|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # '''Chimelong '''þekktasti skemmtigarður Guangzhou er í Panyu hverfinu. Hann samanstendur af skemmtigarði, sirkus, tveimur dýragörðum, vatnagarði og fleiru.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou Chimelong Tourist Resort|date=2021-01-03|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou_Chimelong_Tourist_Resort&oldid=998046142|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # „'''Dómkirkja hins helga hjarta Jesú'''“ er rómversk-kaþólsk dómkirkja svið norðurbakka Perlufljóts í hjarta gömlu borgarinnar. Kirkjan er byggð í gotneskum stíl og er aðsetur erkibiskupsins í Guangzhou.<small><ref>{{Citation|title=Sacred Heart Cathedral (Guangzhou)|date=2022-03-09|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Sacred_Heart_Cathedral_(Guangzhou)&oldid=1076116104|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # '''Forfeðrahof Chen fjölskyldunnar '''er mikilvægur sögustaður í Guangzhou. Hofið, sem var reist árið 1894 undir lok Tjingveldisins, er stærsta forfeðrhofið Guangdong-héraðs. Það samanstendur af 19 húsum sem tengjast húsgörðunum og garðinum.<small><ref>{{Citation|title=Chen Clan Ancestral Hall|date=2022-07-07|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php title=Chen_Clan_Ancestral_Hall&oldid=1096860757|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # '''Yuexiu hæðir '''eru vinsæll áfangastaður ferðamanna borgarinnar. Þessi stóri garður er staðsettur á hæð í miðborginni, með gróskumiklum plöntum og þremur vötnum. Innan hans er hluta af fornum borgarmúrnum og Zhenhai turninn („Fimm hæða pagóðan“) var byggður 1380 á tímum Mingveldisins. Þar er einnig „fimm hrúta skúlptúrinn“ sem er eitt þekktasta mannvirkið Guangzhou. Sagan segir að fyrir meira en 2.000 árum hafi borgin verið hrjóstrug land hungursneyða þrátt fyrir mikið erfiði. Dag einn komu fimm guðlegar verur klæddar í fimm litum ríðandi fimm hrútum og léku goðsagnakennda tónlist færandi heimamönnum korn, og blessun. Hrútarnir urðu að steini og borgin dafnaði. Guangzhou er því stundum nefnd „Borg hrútanna“.<small><ref>{{Citation|title=Yuexiu Hill|date=2022-06-05|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Yuexiu_Hill&oldid=1091702118|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # '''Guangdong safnið '''í Tianhe hverfi er áhugavert fyrir þá sem hafa áhuga á sögu, menningu og listum Guangdong-héraðs. Þar eru 166.000 safnmunir, skrautskrift, málverk, keramik, tréskurður og gimsteinar á yfir 67.000 fermetra safnasvæði.<small><ref>{{Citation|title=Guangdong Museum|date=2021-07-12|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangdong_Museum&oldid=1033174646|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # '''Shangxiajiu göngugatan '''í gömlu miðborginni er svæði velmegunar og verslunar. Auk eldri bygginga eru þar margar stórverslanir og veitingastaðir.<small><ref>{{Citation|title=Shangxiajiu Pedestrian Street|date=2020-10-13|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Shangxiajiu_Pedestrian_Street&oldid=983284133|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # '''[[Perlufljót]]''' er lífæð Guangzhou. Fljótasigling er góð leið til að sjá nútímalegar byggingar og einstakar brýr borgarinnar. Bæði eru í boði vatnarútur sem eru hluti af samgöngukerfi borgarinnar og margskonar skemmtiferðaskip.<small><ref>{{Citation|title=Guangzhou Water Bus|date=2021-08-13|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Guangzhou_Water_Bus&oldid=1038529315|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref></small> # '''Xiaozhou þorpið '''er fornt smáþorp í suðurhluta Guangzhou sem stofnað var fyrir meira en 600 árum. Þar eru sögulegar byggingar, ávaxtagarðar og síki. Á undanförnum árum hefur staðurinn orðið griðastaður listamanna.<br /> [[Mynd:PanoramaofCanton.jpg |thumb|center|800px|Horft yfir Guangzhou borg.|alt= Horft yfir Guangzhou borg.]] [[Mynd:PanoramaofCantonatnight.jpg|thumb|center|800px|Horft yfir Guangzhou borg að næturlagi.|alt= Horft yfir Guangzhou borg að næturlagi.]] == Tengt efni == * [[Borgir Kína eftir fólksfjölda]] * [[Guangdong]] héraðið í sunnanverðu [[Kína]] * [http://english.gz.gov.cn/| Opinber upplýsingarvefur Guangzhou borgar] - Á kínversku og ensku. Upplýsingar um borgaryfirvöld fyrir íbúa og fyrirtæki. Gagnlegar upplýsingar fyrir ferðamenn um áhugaverða áfangastaði, gistingu o.fl. * Ensk vefsíða [https://www.britannica.com/place/Guangzhou Encyclopaedia Britannica] um Guangzhou borg. == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Guangzhou|mánuðurskoðað=20. júlí |árskoðað=2022}} == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] n66te1cljsd9but9364dtz5ml69v73r Real Madrid 0 105229 1764402 1756887 2022-08-10T21:04:55Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnulið | núverandi= | Fullt nafn =Real Madrid CF | Mynd = [[Mynd:Real Madrid - Barça (3495454182).jpg|250px]] | Gælunafn = Los Blancos'' þeir Hvítu'' ,Los Vikingos ''Víkingarnir'' | Stytt nafn = Real Madrid | Stofnað = {{Fæðingardagur og aldur|1899|11|29}} | Leikvöllur = [[Santiago Bernabeu]] | Stærð = 81.044 | Stjórnarformaður = Florentino Pérez | Knattspyrnustjóri = [[Carlo Ancelotti]] | Deild = [[La Liga]] | Tímabil = 2021/2022 | Staðsetning= 1. sæti | pattern_la1 = _realmadrid2021h | pattern_b1 = _realmadrid2021h | pattern_ra1 = _realmadrid2021h | pattern_sh1 = _realmadrid2021h | pattern_so1 = _realmadrid2021h | leftarm1 = FFFFFF | body1 = FFFFFF | rightarm1 = FFFFFF | shorts1 = FFFFFF | socks1 = FFFFFF | pattern_la2 = _realmadrid2021a | pattern_b2 = _realmadrid2021a | pattern_ra2 = _realmadrid2021a | pattern_sh2 = _realmadrid2021a | pattern_so2 = _realmadrid2021a | leftarm2 = 021748 | body2 = 021748 | rightarm2 = 021748 | shorts2 = 021748 | socks2 = 021748 | pattern_la3 = _realmadrid2021t | pattern_b3 = _realmadrid2021t | pattern_ra3 = _realmadrid2021t | pattern_sh3 = _rmcf202021t | pattern_so3 = _rmcf202021t | leftarm3 = 00CC99 | body3 = 00CC99 | rightarm3 = 00CC99 | shorts3 = 00AA80 | socks3 = 00CC99 }} '''Real Madrid Club de Fútbol''' oftast þekkt sem '''Real Madrid''' er spænskt [[Knattspyrna|knattspyrnufélag]] frá [[Madrid]]. Félagið var stofnað árið 1902 og hefur síðan haldið í hvíta litinn á búningunum á heimavelli. Félagið fékk kongunglega heitið Real árið 1920 frá þáverandi konungi Spánar [[Alfons 13. Spánarkonungur|Alfonso XIII]]. Félagið fékk kórónuna í merki félagsins. Félagið var stutt af [[Francisco Franco]] einræðisherra Spánar. Síðan árið 1947 hefur Real Madrid spilað heimaleiki sína á [[Santiago Bernabéu]], sem rúmar 85.454 áhorfendur í sæti. Ólíkt mörgum öðrum félögum í Evrópu, eru það meðlimirnir, sem eiga og reka félagið. Real Madrid er eitt af einungis þrem félögum í [[La Liga]] sem aldrei hafa fallið. Hin liðin eru [[Athletic Bilbao]] og [[FC Barcelona]]. Real Madrid hefur verið með ríg við önnur félög en sá þekktasti er án nokkurs vafa ''El clasico'', sem leikir Real Madrid og FC Barcelona eru gjarnan kallaðir. Þar hafa einnig kristallast félagspólitísk átök Katalóníu og Kastilíu. Félagið hefur unnið 35 titla í [[La Liga]], 19 í [[Copa del Rey]], 9 Supercopas de España, 1 Copa Eva Duarte og 1 Copa de la Liga, og 13 sinnum hefur það sigrað [[Meistaradeild Evrópu]], oftast allra liða. <ref>[http://bleacherreport.com/articles/510011-world-football-the-11-most-successful-european-clubs-in-history/page/12 Bleacherreport.com]</ref> == Leikmenn 2020-21== {{Fs start}} {{fs player|no=2|pos=DF|nat=ESP|name=[[Dani Carvajal]]}} {{fs player|no=3|pos=DF|nat=BRA|name=[[Éder Milião]]}} {{fs player|no=4|pos=DF|nat=ESP|name=[[Sergio Ramos]]}} (''Fyrirliði'') {{fs player|no=5|pos=DF|nat=FRA|name=[[Raphaël Varane]]}} {{fs player|no=6|pos=DF|nat=ESP|name=[[Nacho]]}} {{Football squad player|name=[[Eden Hazard]]|nat=BEL|no=7|pos=FW}} {{fs player|no=8|pos=MF|nat=GER|name=[[Toni Kroos]]}} {{fs player|no=9|pos=FW|nat=FRA|name=[[Karim Benzema]]}} {{fs player|no=10|pos=MF|nat=HRV|name=[[Luka Modrić]]|}}{{Football squad player|name=[[Gareth Bale]]|nat=WAL|no=11|pos=FW}} {{fs player|no=12|pos=DF|nat=BRA|name=[[Marcelo Vieira|Marcelo]]}} {{fs mid}} {{fs player|no=13|pos=GK|nat=BEL|name=[[Thibaut Courtois]]}} {{fs player|no=14|pos=MF|nat=BRA|name=[[Casemiro]]}} {{fs player|no=15|pos=MF|nat=URY|name=[[Federico Valverde]]}} {{fs player|no=17|pos=FW|nat=ESP|name=[[Lucas Vázquez]]}} {{fs player|no=19|pos=DF|nat=ESP|name=[[Álvaro Odriozola]]}} {{fs player|no=20|pos=FW|nat=ESP|name=[[Marco Asensio]]}} {{fs player|no=21|pos=MF|nat=ESP|name=[[Brahim Díaz]]}} {{fs player|no=22|pos=MF|nat=ESP|name=[[Isco]]}} {{Fs player|name=[[Ferland Mendy]]|nat=FRA|no=23|pos=DF}} {{fs player|no=24|pos=MF|nat=ESP|name=[[Dani Ceballos]]}} {{Fs player|name=[[Vinícius Júnior]]|nat=BRA|no=25|pos=FW}} {{fs player|no=27|pos=FW|nat=BRA|name=[[Rodrygo]]}} {{fs end}} [[Mynd: Real2007.jpg | thumb | 200px | Real Madrid í leik á[[Santiago Bernabéu]] á móti [[Real Betis]]]] == Forsetar í gegnum tíðina== [[Mynd:Florentino perez.jpg|thumb|[[Florentino Pérez]] er núverandi forseti Real Madrid.]] {| class="wikitable" style="text-align: left" |- !|Nafn !|Frá !|Til |- |{{ESP}} [[Julián Palacios]] |align=left|1900 |align=left|6. mars 1902 |- |{{ESP}} [[Juan Padrós]] |align=left|6. mars 1902 |align=left|Janùar 1904 |- |{{ESP}} [[Carlos Padrós]] |align=left|janúar 1904 |align=left|1908 |- |{{ESP}} [[Adolfo Meléndez]] |align=left|1908 |align=left|júli 1916 |- |{{ESP}} [[Pedro Parages]] |align=left|júlí 1916 |align=left|16. maí 1926 |- |{{ESP}} [[Luis de Urquijo]] |align=left|1. maí 1926 |align=left|1930 |- |{{ESP}} [[Luis Usera Bugallal|Luis Usera]] |align=left|1930 |align=left|31. maí 1935 |- |{{ESP}} [[Rafael Sánchez Guerra]] |align=left|31. maí 1935 |align=left|4. ágúst 1936 |- |{{ESP}} [[Adolfo Meléndez]] |align=left|4. ágúst 1936 |align=left|1940 |- |{{ESP}} [[Antonio Santos Peralba]] |align=left|1940 |align=left|11. september 1943 |- |{{ESP}} [[Santiago Bernabéu Yeste]] |align=left|11. september 1943 |align=left|2. júní 1978 |- |{{ESP}} [[Luis de Carlos]] |align=left|September 1978 |align=left|24. maí 1985 |- |{{ESP}} [[Ramón Mendoza]] |align=left|24. maí 1985 |align=left|26. nóvember 1995 |- |{{ESP}} [[Lorenzo Sanz]] |align=left|26. nóvember 1995 |align=left|16. júlí 2000 |- |{{ESP}} [[Florentino Pérez]] |align=left|16. júli 2000 |align=left|27. febrúar 2006 |- |{{ESP}} [[Fernando Martín Álvarez]] |align=left|27. febrúar 2006 |align=left|26. apríl 2006 |- |{{ESP}} [[Luis Gómez-Montejano]] |align=left|26. apríl 2006 |align=left|2. júlí 2006 |- |{{ESP}} [[Ramón Calderón]] |align=left|2. júlí 2006 |align=left|16. janúar 2009 |- |{{ESP}} [[Vicente Boluda]] |align=left|16. janúar 2009 |align=left|31. maí 2009 |- |{{ESP}} [[Florentino Pérez]] |align=left|1. júní 2009 |align=left|''núverandi'' |} == Titlar == '''Innanlands''' {| class="wikitable" ! Titill ! Fjöldi ! Ár |----- | [[La Liga]] ||align=center|'''35''' | [[Primera División 1931-1932|1931–32]], [[Primera División 1932-1933|1932–33]], [[Primera División 1953-1954|1953–54]], [[Primera División 1954-1955|1954–55]], [[Primera División 1956-1957|1956–57]], [[Primera División 1957-1958|1957–58]], [[Primera División 1960-1961|1960–61]], [[Primera División 1961-1962|1961–62]], [[Primera División 1962-1963|1962–63]], [[Primera División 1963-1964|1963–64]], [[Primera División 1964-1965|1964–65]], [[Primera División 1966-1967|1966–67]], [[Primera División 1967-1968|1967–68]], [[Primera División 1968-1969|1968–69]], [[Primera División 1971-1972|1971–72]], [[Primera División 1974-1975|1974–75]], [[Primera División 1975-1976|1975–76]], [[Primera División 1977-1978|1977–78]], [[Primera División 1978-1979|1978–79]], [[Primera División 1979-1980|1979–80]], [[Primera División 1985-1986|1985–86]], [[Primera División 1986-1987|1986–87]], [[Primera División 1987-1988|1987–88]], [[Primera División 1988-1989|1988–89]], [[Primera División 1989-1990|1989–90]], [[Primera División 1994-1995|1994–95]], [[Primera División 1996-1997|1996–97]], [[Primera División 2000-2001|2000–01]], [[Primera División 2002-2003|2002-03]], [[Primera División 2006-2007|2006–07]], [[Primera División 2007-2008|2007-08]], [[Primera División 2011-2012|2011–12]], [[Primera División 2016-2017|2016–17]], 2019-20, 2021-2022 |----- | [[Copa del Rey]] ||align=center|'''19''' || 1905, 1906, 1907, 1908, 1917, 1934, 1936, 1946, 1947, 1961–62, 1969–70, 1973–74, 1974–75, 1979–80, 1981–82, 1988–89, 1992–93, 2010–11, 2013-14 |----- | [[Supercopa de España]] ||align=center|'''11''' | 1988, 1989, 1990, 1993, 1997, 2001, 2003, 2008, 2012, 2017, 2019-20 |} <big>'''Alþjóðlegar keppnir'''</big> {| class="wikitable" ! Titill ! Fjöldi ! Ár |----- | [[Meistaradeild Evrópu]] ||align=center|'''14''' | 1955–56, 1956–57, 1957–58, 1958–59, 1959–60, 1965–66, 1997–98, [[Mesterligaen 1999/2000|1999–00]], 2001–02, [[Mesterligaen 2013/2014|2013–14]], [[Mesterligaen 2015/2016|2015–16]], [[Mesterligaen 2016/2017|2016–17]], 2017–18, 2021-2022 |----- | [[Evrópukeppni félagsliða í knattspyrnu|Evrópukeppni félagsliða ]] ||align=center|'''2''' || [[UEFA-cupen 1984/85|1984–85]], [[UEFA-cupen 1985/86|1985–86]] |----- | [[Evrópski ofurbikarinn]] ||align=center|'''5''' |[[UEFA Super Cup 2002|2002]], [[UEFA Super Cup 2014|2014]], [[UEFA Super Cup 2016|2016]], [[UEFA Super Cup 2017|2017]], 2022 |- |'''HM félagsliða''' |align=center|'''4''' |2014, 2016, 2017, 2018 |} === Þekktir (landsliðsmenn) sem hafa spilað fyrir félagið === '''Argentína''' * {{ARG}} [[Esteban Cambiasso]] * {{ARG}} [[Ángel Di María]] * {{ARG}} [[Alfredo Di Stéfano]] * {{ARG}} [[Gabriel Heinze]] * {{ARG}} [[Gonzalo Higuain]] * {{ARG}} [[Fernando Redondo]] * {{ARG}} [[Oscar Ruggeri]] * {{ARG}} [[Walter Samuel]] * {{ARG}} [[Javier Saviola]] * {{ARG}} [[Santiago Hernán Solari]] * {{ARG}} [[Jorge Valdano]] '''Brasilía''' * {{BRA}} [[Cicinho]] * {{BRA}} [[Evaristo de Macedo|Evaristo]] * {{BRA}} [[Júlio Baptista]] * {{BRA}} [[Kaká]] * {{BRA}} [[Ricardo Rocha]] * {{BRA}} [[Roberto Carlos]] * {{BRA}} [[Robinho]] * {{BRA}} [[Ronaldo Luís Nazário de Lima|Ronaldo]] * {{BRA}} [[Sávio]] * {{BRA}} [[Marcelo]] '''Kólumbía''' * {{COL}} [[Freddy Rincón]] * {{COL}} [[James Rodriguez]] '''Danmörk''' * {{DNK}} [[Michael Laudrup]] * {{DNK}} [[Thomas Gravesen]] '''England''' * {{ENG}} [[David Beckham]] * {{ENG}} [[Laurie Cunningham]] * {{ENG}} [[Steve McManaman]] * {{ENG}} [[Michael Owen]] * {{ENG}} [[Jonathan Woodgate]] '''Frakkland''' * {{FRA}} [[Nicolas Anelka]] * {{FRA}} [[Raymond Kopa]] * {{FRA}} [[Claude Makélélé]] * {{FRA}} [[Zinedine Zidane]] (einnig þjálfari liðsins um 2 skeið) * {{FRA}} [[Karim Benzema]] '''Ítalía''' * {{ITA}} [[Fabio Cannavaro]] * {{ITA}} [[Antonio Cassano]] * {{ITA}} [[Christian Panucci]] '''Kamerún''' * {{CMR}} [[Samuel Eto'o]] '''Króatía''' * {{HRV}} [[Robert Jarni]] * {{HRV}} [[Davor Šuker]] * {{HRV}} [[Luka Modric]] '''Mexíkó''' * {{MEX}} [[Hugo Sánchez]] * {{MEX}} [[Javier Hernández]] '''Holland''' * {{NLD}} [[Arjen Robben]] * {{NLD}} [[Wesley Sneijder]] * {{NLD}} [[Clarence Seedorf]] * {{NLD}} [[Ruud van Nistelrooy]] * {{NLD}} [[Rafael van der Vaart]] * {{NLD}} [[Klaas-Jan Huntelaar]] '''Belgía''' * {{BEL}} [[Eden Hazard]] '''Portúgal''' * {{PRT}} [[Luis Figo]] * {{PRT}} [[Jorge Mari Márinez]] * {{PRT}} [[Cristiano Ronaldo]] * {{PRT}} [[Pepe]] * {{PRT}} [[Ricardo Carvalho]] '''Spánn''' * {{ESP}} [[Rafael Alkorta]] * {{ESP}} [[Amancio Amaro]] * {{ESP}} [[Vicente del Bosque]] * {{ESP}} [[Emilio Butragueño]] * {{ESP}} [[Iván Campo]] * {{ESP}} [[Fernando Morientes]] * {{ESP}} [[Ivan Helguera]] * {{ESP}} [[Miguel Muñoz]] * {{ESP}} [[Míchel Salgado]] * {{ESP}} [[Raúl]] * {{ESP}} [[Iker Casillas]] * {{ESP}} [[Sergio Ramos]] * {{ESP}} [[Xabi Alonso]] * {{ESP}} [[Isco]] '''Tógó''' * {{TGO}} [[Emmanuel Adebayor]] '''Þýskaland''' * {{GER}} [[Paul Breitner]] * {{GER}} [[Sami Khedira]] * {{GER}} [[Günter Netzer]] * {{GER}} [[Bernd Schuster]] * {{GER}} [[Uli Stielike]] * {{GER}} [[Mesut Özil]] * {{GER}} [[Christoph Metzelder]] * {{GER}} [[Toni Kroos]] '''Ungverjaland''' * {{HUN}} [[Ferenc Puskás]] '''Wales''' * {{WAL}}[[Gareth Bale]] ==Tilvísanir== [[Flokkur:Spænsk knattspyrnufélög]] [[Flokkur:Íþróttir á Spáni]] {{s|1899}} 10bg52dn4amkp55apdbpnyshml3y1u1 1764403 1764402 2022-08-10T21:06:01Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnulið | núverandi= | Fullt nafn =Real Madrid CF | Mynd = [[Mynd:Real Madrid - Barça (3495454182).jpg|250px]] | Gælunafn = Los Blancos'' þeir Hvítu'' ,Los Vikingos ''Víkingarnir'' | Stytt nafn = Real Madrid | Stofnað = {{Fæðingardagur og aldur|1899|11|29}} | Leikvöllur = [[Santiago Bernabeu]] | Stærð = 81.044 | Stjórnarformaður = Florentino Pérez | Knattspyrnustjóri = [[Carlo Ancelotti]] | Deild = [[La Liga]] | Tímabil = 2021/2022 | Staðsetning= 1. sæti | pattern_la1 = _realmadrid2021h | pattern_b1 = _realmadrid2021h | pattern_ra1 = _realmadrid2021h | pattern_sh1 = _realmadrid2021h | pattern_so1 = _realmadrid2021h | leftarm1 = FFFFFF | body1 = FFFFFF | rightarm1 = FFFFFF | shorts1 = FFFFFF | socks1 = FFFFFF | pattern_la2 = _realmadrid2021a | pattern_b2 = _realmadrid2021a | pattern_ra2 = _realmadrid2021a | pattern_sh2 = _realmadrid2021a | pattern_so2 = _realmadrid2021a | leftarm2 = 021748 | body2 = 021748 | rightarm2 = 021748 | shorts2 = 021748 | socks2 = 021748 | pattern_la3 = _realmadrid2021t | pattern_b3 = _realmadrid2021t | pattern_ra3 = _realmadrid2021t | pattern_sh3 = _rmcf202021t | pattern_so3 = _rmcf202021t | leftarm3 = 00CC99 | body3 = 00CC99 | rightarm3 = 00CC99 | shorts3 = 00AA80 | socks3 = 00CC99 }} '''Real Madrid Club de Fútbol''' oftast þekkt sem '''Real Madrid''' er spænskt [[Knattspyrna|knattspyrnufélag]] frá [[Madrid]]. Félagið var stofnað árið 1902 og hefur síðan haldið í hvíta litinn á búningunum á heimavelli. Félagið fékk konunglega heitið Real árið 1920 frá þáverandi konungi Spánar [[Alfons 13. Spánarkonungur|Alfonso XIII]]. Félagið fékk kórónuna í merki félagsins. Félagið var stutt af [[Francisco Franco]] einræðisherra Spánar. Síðan árið 1947 hefur Real Madrid spilað heimaleiki sína á [[Santiago Bernabéu]], sem rúmar 85.454 áhorfendur í sæti. Ólíkt mörgum öðrum félögum í Evrópu, eru það meðlimirnir, sem eiga og reka félagið. Real Madrid er eitt af einungis þrem félögum í [[La Liga]] sem aldrei hafa fallið. Hin liðin eru [[Athletic Bilbao]] og [[FC Barcelona]]. Real Madrid hefur verið með ríg við önnur félög en sá þekktasti er án nokkurs vafa ''El clasico'', sem leikir Real Madrid og FC Barcelona eru gjarnan kallaðir. Þar hafa einnig kristallast félagspólitísk átök Katalóníu og Kastilíu. Félagið hefur unnið 35 titla í [[La Liga]], 19 í [[Copa del Rey]], 9 Supercopas de España, 1 Copa Eva Duarte og 1 Copa de la Liga, og 13 sinnum hefur það sigrað [[Meistaradeild Evrópu]], oftast allra liða. <ref>[http://bleacherreport.com/articles/510011-world-football-the-11-most-successful-european-clubs-in-history/page/12 Bleacherreport.com]</ref> == Leikmenn 2020-21== {{Fs start}} {{fs player|no=2|pos=DF|nat=ESP|name=[[Dani Carvajal]]}} {{fs player|no=3|pos=DF|nat=BRA|name=[[Éder Milião]]}} {{fs player|no=4|pos=DF|nat=ESP|name=[[Sergio Ramos]]}} (''Fyrirliði'') {{fs player|no=5|pos=DF|nat=FRA|name=[[Raphaël Varane]]}} {{fs player|no=6|pos=DF|nat=ESP|name=[[Nacho]]}} {{Football squad player|name=[[Eden Hazard]]|nat=BEL|no=7|pos=FW}} {{fs player|no=8|pos=MF|nat=GER|name=[[Toni Kroos]]}} {{fs player|no=9|pos=FW|nat=FRA|name=[[Karim Benzema]]}} {{fs player|no=10|pos=MF|nat=HRV|name=[[Luka Modrić]]|}}{{Football squad player|name=[[Gareth Bale]]|nat=WAL|no=11|pos=FW}} {{fs player|no=12|pos=DF|nat=BRA|name=[[Marcelo Vieira|Marcelo]]}} {{fs mid}} {{fs player|no=13|pos=GK|nat=BEL|name=[[Thibaut Courtois]]}} {{fs player|no=14|pos=MF|nat=BRA|name=[[Casemiro]]}} {{fs player|no=15|pos=MF|nat=URY|name=[[Federico Valverde]]}} {{fs player|no=17|pos=FW|nat=ESP|name=[[Lucas Vázquez]]}} {{fs player|no=19|pos=DF|nat=ESP|name=[[Álvaro Odriozola]]}} {{fs player|no=20|pos=FW|nat=ESP|name=[[Marco Asensio]]}} {{fs player|no=21|pos=MF|nat=ESP|name=[[Brahim Díaz]]}} {{fs player|no=22|pos=MF|nat=ESP|name=[[Isco]]}} {{Fs player|name=[[Ferland Mendy]]|nat=FRA|no=23|pos=DF}} {{fs player|no=24|pos=MF|nat=ESP|name=[[Dani Ceballos]]}} {{Fs player|name=[[Vinícius Júnior]]|nat=BRA|no=25|pos=FW}} {{fs player|no=27|pos=FW|nat=BRA|name=[[Rodrygo]]}} {{fs end}} [[Mynd: Real2007.jpg | thumb | 200px | Real Madrid í leik á[[Santiago Bernabéu]] á móti [[Real Betis]]]] == Forsetar í gegnum tíðina== [[Mynd:Florentino perez.jpg|thumb|[[Florentino Pérez]] er núverandi forseti Real Madrid.]] {| class="wikitable" style="text-align: left" |- !|Nafn !|Frá !|Til |- |{{ESP}} [[Julián Palacios]] |align=left|1900 |align=left|6. mars 1902 |- |{{ESP}} [[Juan Padrós]] |align=left|6. mars 1902 |align=left|Janùar 1904 |- |{{ESP}} [[Carlos Padrós]] |align=left|janúar 1904 |align=left|1908 |- |{{ESP}} [[Adolfo Meléndez]] |align=left|1908 |align=left|júli 1916 |- |{{ESP}} [[Pedro Parages]] |align=left|júlí 1916 |align=left|16. maí 1926 |- |{{ESP}} [[Luis de Urquijo]] |align=left|1. maí 1926 |align=left|1930 |- |{{ESP}} [[Luis Usera Bugallal|Luis Usera]] |align=left|1930 |align=left|31. maí 1935 |- |{{ESP}} [[Rafael Sánchez Guerra]] |align=left|31. maí 1935 |align=left|4. ágúst 1936 |- |{{ESP}} [[Adolfo Meléndez]] |align=left|4. ágúst 1936 |align=left|1940 |- |{{ESP}} [[Antonio Santos Peralba]] |align=left|1940 |align=left|11. september 1943 |- |{{ESP}} [[Santiago Bernabéu Yeste]] |align=left|11. september 1943 |align=left|2. júní 1978 |- |{{ESP}} [[Luis de Carlos]] |align=left|September 1978 |align=left|24. maí 1985 |- |{{ESP}} [[Ramón Mendoza]] |align=left|24. maí 1985 |align=left|26. nóvember 1995 |- |{{ESP}} [[Lorenzo Sanz]] |align=left|26. nóvember 1995 |align=left|16. júlí 2000 |- |{{ESP}} [[Florentino Pérez]] |align=left|16. júli 2000 |align=left|27. febrúar 2006 |- |{{ESP}} [[Fernando Martín Álvarez]] |align=left|27. febrúar 2006 |align=left|26. apríl 2006 |- |{{ESP}} [[Luis Gómez-Montejano]] |align=left|26. apríl 2006 |align=left|2. júlí 2006 |- |{{ESP}} [[Ramón Calderón]] |align=left|2. júlí 2006 |align=left|16. janúar 2009 |- |{{ESP}} [[Vicente Boluda]] |align=left|16. janúar 2009 |align=left|31. maí 2009 |- |{{ESP}} [[Florentino Pérez]] |align=left|1. júní 2009 |align=left|''núverandi'' |} == Titlar == '''Innanlands''' {| class="wikitable" ! Titill ! Fjöldi ! Ár |----- | [[La Liga]] ||align=center|'''35''' | [[Primera División 1931-1932|1931–32]], [[Primera División 1932-1933|1932–33]], [[Primera División 1953-1954|1953–54]], [[Primera División 1954-1955|1954–55]], [[Primera División 1956-1957|1956–57]], [[Primera División 1957-1958|1957–58]], [[Primera División 1960-1961|1960–61]], [[Primera División 1961-1962|1961–62]], [[Primera División 1962-1963|1962–63]], [[Primera División 1963-1964|1963–64]], [[Primera División 1964-1965|1964–65]], [[Primera División 1966-1967|1966–67]], [[Primera División 1967-1968|1967–68]], [[Primera División 1968-1969|1968–69]], [[Primera División 1971-1972|1971–72]], [[Primera División 1974-1975|1974–75]], [[Primera División 1975-1976|1975–76]], [[Primera División 1977-1978|1977–78]], [[Primera División 1978-1979|1978–79]], [[Primera División 1979-1980|1979–80]], [[Primera División 1985-1986|1985–86]], [[Primera División 1986-1987|1986–87]], [[Primera División 1987-1988|1987–88]], [[Primera División 1988-1989|1988–89]], [[Primera División 1989-1990|1989–90]], [[Primera División 1994-1995|1994–95]], [[Primera División 1996-1997|1996–97]], [[Primera División 2000-2001|2000–01]], [[Primera División 2002-2003|2002-03]], [[Primera División 2006-2007|2006–07]], [[Primera División 2007-2008|2007-08]], [[Primera División 2011-2012|2011–12]], [[Primera División 2016-2017|2016–17]], 2019-20, 2021-2022 |----- | [[Copa del Rey]] ||align=center|'''19''' || 1905, 1906, 1907, 1908, 1917, 1934, 1936, 1946, 1947, 1961–62, 1969–70, 1973–74, 1974–75, 1979–80, 1981–82, 1988–89, 1992–93, 2010–11, 2013-14 |----- | [[Supercopa de España]] ||align=center|'''11''' | 1988, 1989, 1990, 1993, 1997, 2001, 2003, 2008, 2012, 2017, 2019-20 |} <big>'''Alþjóðlegar keppnir'''</big> {| class="wikitable" ! Titill ! Fjöldi ! Ár |----- | [[Meistaradeild Evrópu]] ||align=center|'''14''' | 1955–56, 1956–57, 1957–58, 1958–59, 1959–60, 1965–66, 1997–98, [[Mesterligaen 1999/2000|1999–00]], 2001–02, [[Mesterligaen 2013/2014|2013–14]], [[Mesterligaen 2015/2016|2015–16]], [[Mesterligaen 2016/2017|2016–17]], 2017–18, 2021-2022 |----- | [[Evrópukeppni félagsliða í knattspyrnu|Evrópukeppni félagsliða ]] ||align=center|'''2''' || [[UEFA-cupen 1984/85|1984–85]], [[UEFA-cupen 1985/86|1985–86]] |----- | [[Evrópski ofurbikarinn]] ||align=center|'''5''' |[[UEFA Super Cup 2002|2002]], [[UEFA Super Cup 2014|2014]], [[UEFA Super Cup 2016|2016]], [[UEFA Super Cup 2017|2017]], 2022 |- |'''HM félagsliða''' |align=center|'''4''' |2014, 2016, 2017, 2018 |} === Þekktir (landsliðsmenn) sem hafa spilað fyrir félagið === '''Argentína''' * {{ARG}} [[Esteban Cambiasso]] * {{ARG}} [[Ángel Di María]] * {{ARG}} [[Alfredo Di Stéfano]] * {{ARG}} [[Gabriel Heinze]] * {{ARG}} [[Gonzalo Higuain]] * {{ARG}} [[Fernando Redondo]] * {{ARG}} [[Oscar Ruggeri]] * {{ARG}} [[Walter Samuel]] * {{ARG}} [[Javier Saviola]] * {{ARG}} [[Santiago Hernán Solari]] * {{ARG}} [[Jorge Valdano]] '''Brasilía''' * {{BRA}} [[Cicinho]] * {{BRA}} [[Evaristo de Macedo|Evaristo]] * {{BRA}} [[Júlio Baptista]] * {{BRA}} [[Kaká]] * {{BRA}} [[Ricardo Rocha]] * {{BRA}} [[Roberto Carlos]] * {{BRA}} [[Robinho]] * {{BRA}} [[Ronaldo Luís Nazário de Lima|Ronaldo]] * {{BRA}} [[Sávio]] * {{BRA}} [[Marcelo]] '''Kólumbía''' * {{COL}} [[Freddy Rincón]] * {{COL}} [[James Rodriguez]] '''Danmörk''' * {{DNK}} [[Michael Laudrup]] * {{DNK}} [[Thomas Gravesen]] '''England''' * {{ENG}} [[David Beckham]] * {{ENG}} [[Laurie Cunningham]] * {{ENG}} [[Steve McManaman]] * {{ENG}} [[Michael Owen]] * {{ENG}} [[Jonathan Woodgate]] '''Frakkland''' * {{FRA}} [[Nicolas Anelka]] * {{FRA}} [[Raymond Kopa]] * {{FRA}} [[Claude Makélélé]] * {{FRA}} [[Zinedine Zidane]] (einnig þjálfari liðsins um 2 skeið) * {{FRA}} [[Karim Benzema]] '''Ítalía''' * {{ITA}} [[Fabio Cannavaro]] * {{ITA}} [[Antonio Cassano]] * {{ITA}} [[Christian Panucci]] '''Kamerún''' * {{CMR}} [[Samuel Eto'o]] '''Króatía''' * {{HRV}} [[Robert Jarni]] * {{HRV}} [[Davor Šuker]] * {{HRV}} [[Luka Modric]] '''Mexíkó''' * {{MEX}} [[Hugo Sánchez]] * {{MEX}} [[Javier Hernández]] '''Holland''' * {{NLD}} [[Arjen Robben]] * {{NLD}} [[Wesley Sneijder]] * {{NLD}} [[Clarence Seedorf]] * {{NLD}} [[Ruud van Nistelrooy]] * {{NLD}} [[Rafael van der Vaart]] * {{NLD}} [[Klaas-Jan Huntelaar]] '''Belgía''' * {{BEL}} [[Eden Hazard]] '''Portúgal''' * {{PRT}} [[Luis Figo]] * {{PRT}} [[Jorge Mari Márinez]] * {{PRT}} [[Cristiano Ronaldo]] * {{PRT}} [[Pepe]] * {{PRT}} [[Ricardo Carvalho]] '''Spánn''' * {{ESP}} [[Rafael Alkorta]] * {{ESP}} [[Amancio Amaro]] * {{ESP}} [[Vicente del Bosque]] * {{ESP}} [[Emilio Butragueño]] * {{ESP}} [[Iván Campo]] * {{ESP}} [[Fernando Morientes]] * {{ESP}} [[Ivan Helguera]] * {{ESP}} [[Miguel Muñoz]] * {{ESP}} [[Míchel Salgado]] * {{ESP}} [[Raúl]] * {{ESP}} [[Iker Casillas]] * {{ESP}} [[Sergio Ramos]] * {{ESP}} [[Xabi Alonso]] * {{ESP}} [[Isco]] '''Tógó''' * {{TGO}} [[Emmanuel Adebayor]] '''Þýskaland''' * {{GER}} [[Paul Breitner]] * {{GER}} [[Sami Khedira]] * {{GER}} [[Günter Netzer]] * {{GER}} [[Bernd Schuster]] * {{GER}} [[Uli Stielike]] * {{GER}} [[Mesut Özil]] * {{GER}} [[Christoph Metzelder]] * {{GER}} [[Toni Kroos]] '''Ungverjaland''' * {{HUN}} [[Ferenc Puskás]] '''Wales''' * {{WAL}}[[Gareth Bale]] ==Tilvísanir== [[Flokkur:Spænsk knattspyrnufélög]] [[Flokkur:Íþróttir á Spáni]] {{s|1899}} 6oecjj1g9yfij23qpviobhizllgbzg3 Notandaspjall:Velimir Ivanovic 3 106387 1764418 1211058 2022-08-11T04:47:17Z Liuxinyu970226 22063 wikitext text/x-wiki {{Velkominn|[[Notandi:Jóhann Heiðar Árnason|Jóhann Heiðar Árnason]] ([[Notandaspjall:Jóhann Heiðar Árnason|spjall]]) 31. mars 2012 kl. 12:08 (UTC)}} <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> == Global ban proposal notification == Apologies for writing in English. {{int:Please-translate}} There is an on-going discussion about a proposal that you be globally banned from editing all Wikimedia projects. You are invited to participate at [[:m:Requests for comment/Global ban for Velimir Ivanovic|Requests for comment/Global ban for Velimir Ivanovic]] on Meta-Wiki. {{int:Feedback-thanks-title}} [[Notandi:Liuxinyu970226|Liuxinyu970226]] ([[Notandaspjall:Liuxinyu970226|spjall]]) 11. ágúst 2022 kl. 04:47 (UTC) c4bekymkb68rbso4d1c3hq7na3wbsf5 Andrej Sakharov 0 113955 1764413 1762810 2022-08-11T01:35:37Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki [[Mynd:RIAN_archive_25981_Academician_Sakharov.jpg|thumb|right|Andrei Sakarov árið 1989]] '''Andrej Dmtríjevítsj Sakharov''' ([[rússneska]]: Андре́й Дми́триевич Са́харов; [[21. maí]] [[1921]] – [[14. desember]] [[1989]]) var [[Sovétríkin|sovéskur]] [[kjarneðlisfræði]]ngur, [[aðgerðasinni]] og [[mannréttindi|mannréttindafrömuður]]. Hann tók þátt í þróun fyrstu sovésku [[kjarnorkusprengja|kjarnorkusprengjunnar]] og er þekktur sem höfundur [[samrunavopn|þriðju hugmyndar Sakharovs]]. Á 6. áratugnum stakk hann upp á tæki fyrir stýrðan [[kjarnasamruni|kjarnasamruna]], [[Tokamak]], sem síðar var smíðaður af hópi vísindamanna undir stjórn [[Lev Artsímovítsj]]. Eftir 1965 hóf hann rannsóknir á sviði [[öreindafræði]] og [[heimsfræði]]. Í upphafi 7. áratugarins hóf hann baráttu sína gegn útbreiðslu kjarnavopna og fyrir auknum mannréttindum í Sovétríkjunum. Afleiðingin var sú að hann lenti undir smásjá yfirvalda og eftir að hann var tilnefndur til [[Friðarverðlaun Nóbels|friðarverðlauna Nóbels]] 1973 stimpluðu fjölmiðlar í Sovétríkjunum hann svikara ásamt [[Aleksandr Solzhenítsyn]]. Honum voru veitt friðarverðlaunin árið 1975 en fékk ekki að taka við þeim. Þann [[22. janúar]] [[1980]] var hann handtekinn í kjölfar mótmæla gegn [[innrás Sovétríkjanna í Afganistan]]. Hann var sendur í útlegð til borgarinnar [[Nízhníj Novgorod]] þar sem lögreglan fylgdist grannt með honum. Tvisvar, 1984 og 1985, fór hann í [[hungurverkfall]] til að knýja á um að eiginkona hans, [[Jelena Bonner]], fengi að fara til hjartaskurðlæknis í Bandaríkjunum en í bæði skiptin var hann fluttur á spítala og matur neyddur ofan í hann. Árið 1985 stofnaði [[Evrópuþingið]] [[Sakharov-verðlaunin]] fyrir skoðanafrelsi og árið eftir lauk útlegð hans þegar [[Míkhaíl Gorbatsjov]] bauð honum að snúa aftur til Moskvu. Þar átti hann þátt í stofnun stjórnmálasamtaka sem voru virk í stjórnarandstöðu síðustu ár Sovétríkjanna. {{Friðarverðlaun Nóbels}} {{stubbur|æviágrip|Rússland}} {{DEFAULTSORT:Sakharov, Andrej}} [[Flokkur:Sovéskir vísindamenn]] [[Flokkur:Sovéskir aðgerðasinnar]] [[Flokkur:Handhafar friðarverðlauna Nóbels]] {{fd|1921|1989}} oyv5lmppr2capvt88o1lsvuuo0rivf0 Leitin (eldstöð) 0 119633 1764389 1740795 2022-08-10T17:30:35Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Rauðhólar (5).JPG|thumb|250px|right|Rauðhólar við Elliðavatn. Hólarnir eru gervigígar í Leitahrauni. Í forgrunni er hóll sem rauðamöl hefur verið tekin úr. Í baksýn eru óraskaðir hólar.]] '''Leitin''' er [[eldstöð]] við [[Bláfjöll]], austan við [[Lambafell]] á Reykjanesskaga. [[Gígur]]inn, sem er [[dyngja|dyngjugígur]], var gríðarstór en er nú fullur af [[Framburður|framburði]] úr fjallshlíðum þar í kring. Hann varð til í miklu hraungosi (dyngjugosi) fyrir 5200 árum. <ref>{{bókaheimild|höfundur=Kristján Sæmundsson, Haukur Jóhannesson, Árni Hjartarson, Sigurður Garðar Kristjánsson og Magnús Á. Sigurgeirsson|titill=Jarðfræðikort af Suðvesturlandi 1:100.000|ár=2010|útgefandi=Íslenskar orkurannsóknir (ÍSOR)}}</ref> Meginhraunstraumurinn fór til suðurs á milli Bláfjalla og Lambafells og niður á láglendið, allt til sjávar (þar sem nú er [[Þorlákshöfn]]). Önnur hraunkvísl rann til norðurs að Húsmúla og síðan til vesturs um [[Sandskeið]], Lækjarbotna, Elliðavatnslægðina og síðan um farveg [[Elliðaár|Elliðaánna]] til sjávar. Á leið sinni fór hraunið um allvíðlent votlendi og grunnt stöðuvatn, forvera [[Elliðavatn]]s. Gufusprengingar urðu í hrauninu þegar það rann yfir vatnssósa setlög og upp hlóðst þyrping svokallaðra [[gervigígur|gervigíga]] úr hraunkleprum og gjalli sem nefnast [[Rauðhólar]]. Hólarnir ná yfir um 1,2 ferkílómetra svæði. Rauðamalarnám var stundað í Rauðhólum um miðja 20. öld og hurfu þá margir þeirra. Talið er að gíghólarnir hafi í upphafi verið um 150 talsins. Annað minna gervigígasvæði er um 5 km austan Rauðhóla, svonefnd [[Tröllabörn]]. Hraunið kallast einu nafni Leitahraun en afmarkaðir hlutar þess bera ýmis nöfn svo sem [[Elliðavogshraun]].<ref>{{bókaheimild|höfundur=Árni Hjartarson, Helgi M. Sigurðsson og Reynir Vilhjálmsson|titill=Elliðaárdalur. Land og saga|ár=1998|útgefandi=Mál og mynd, Reykjavík}}</ref> Hraunið hefur verið þunnfljótansi þegar það rann og er víðast hvar dæmigert [[helluhraun]]. Margir hellar eru í hrauninu, stærsti hellirinn er [[Raufarhólshellir]] við Þrengslaveg. Hellarnir [[Arnarker]], [[Búri]] og [[Árnahellir]] eru einnig í hrauninu. Leitahraun er eina hraunið sem runnið hefur inn fyrir þéttbýlismörk Reykjavíkur síðan ísöld lauk. Yngri hraun eru á stöku stað ofan á Leitahrauni t.d. [[Svínahraunsbruni]] ([[Kristnitökuhraunið]]). Það rann löngu seinna, nálægt árinu 1000. Þá varð gos í [[Eldborgir|Eldborgum]] skammt frá Leitum. Það er [[apalhraun]]. == Tilvísanir == <references/> [[Flokkur:Eldfjöll á Íslandi]] [[Flokkur:Hraun á Íslandi]] h3f5c27aphn7ihwzts9nqi5cevcq52s Arnór Ingvi Traustason 0 133228 1764371 1742003 2022-08-10T16:25:10Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn= Arnór Ingvi Traustason |mynd= [[File:Zen-Ore (4).jpg|250px]] |fullt nafn= Arnór Ingvi Traustason |fæðingardagur= 30. apríl 1993 |fæðingarbær= [[Njarðvík]] |fæðingarland=[[Ísland]] |hæð=1.84cm |staða=Miðjumaður/Útherji |núverandi lið= [[IFK Norrköping]] |númer=9 |ár í yngri flokkum= |yngriflokkalið= |ár=2010-2013<br>2012<br>2014-2016<br>2016-2017<br>2018-2020<br>2021-2022<br>2022- |lið={{ISL}} [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]]<br>→ {{NOR}} [[Sandnes Ulf]] (Lán)<br>{{SWE}} [[IFK Norrköping]]<br>[[Rapid Wien]]<br>[[Malmö FF]]<br>[[New England Revolution]] |leikir (mörk)=52 (10)<br>10 (0)<br>56 (12)<br>22 (3)<br>69 (12)<br>15 (4)<br>0 (0) |landsliðsár=2009<br>2011<br>2012-14<br>2015- |landslið=Ísland U-17<br> Ísland U-19<br> Ísland U-21<br>[[Íslenska karlalandsliðið í knattspyrnu|Ísland]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (0)<br>5 (0)<br>12 (1)<br>40 (5) |þjálfaraár= |þjálfað lið= |mfuppfært= ág. 2022 |lluppfært= nóv 2020 }} '''Arnór Ingvi Traustason''' er íslenskur atvinnumaður í knattspyrnu sem að spilar fyrir [[IFK Norrköping]] í Svíþjóð. Arnór Ingvi hóf að leika knattspyrnu með [[Ungmennafélag Njarðvíkur|Ungmennafélagi Njarðvíkur (UMFN)]] en hóf meistaraflokksferil sinn hjá [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] en hann hefur að auki spilað með [[Noregur|norska]] liðinu [[Sandnes Ulf]]. Arnór hefur orðið sænskur deildarmeistari með IFK Norrköping og Malmö FF. ==Knattspyrnuferill== ===1998-2010: Njarðvík=== Arnór Ingvi æfði í gegnum yngri flokka [[Ungmennafélag Njarðvíkur|Ungmennafélags Njarðvíkur (UMFN)]] frá 8 ára aldri. Arnór þótti strax mikið efni og sýndi leiðtogahæfileika. Liðið var þjálfað undir handleiðslu þekkts unglingaþjálfara, Freys Sverrissonar. 1993 árgangurinn úr Njarðvík vakti mikla athygli, ekki síst eftir að liðið hafði orðið Shellmóts meistarar tvö ár í röð, árin 2002 og 2003. Eftir keppnistímabilið 2008, þegar Arnór Ingvi gekk upp úr 3. flokki Njarðvíkur, ákvað hann að söðla um og ganga til liðs við nágrannaliðið Keflavík, sem lék á þessum tíma í efstu deild á Íslandi. Leið ekki á löngu þar til Arnór Ingvi var kominn í leikmannahóp Keflavíkur ===2010-12: Keflavík=== Arnór Ingvi spilaði sinn fyrsta keppnisleik fyrir [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] þegar að hann kom inná sem varamaður á 81. mínútu í leik gegn [[Íþróttafélag Reykjavíkur|ÍR]] í Lengjubikarnum þann 27. febrúar 2010 þá 17 ára.<ref>{{cite web |url=http://www.ksi.is/mot/motalisti/leikskyrsla/?Leikur=230594 |title=Fyrsti leikur Arnórs Ingva fyrir Keflavík |publisher=KSÍ |accessdate=24 Mars 2016 }}</ref> Fyrsti deildarleikur Arnórs kom 13. september í 2-1 tapi gegn [[Knattspyrnufélagið Fram|Fram]].<ref>{{cite web |url=http://www.ksi.is/mot/motalisti/leikskyrsla/?Leikur=229541 |title=Fyrsti deildarleikur Arnórs Ingva fyrir Keflavík |publisher=KSÍ |accessdate=24 Mars 2016 }}</ref> Arnór skoraði svo sitt fyrsta deildarmark í jafnframt sínum fyrsta byrjunarliðsleik fyrir Keflavík í 4-1 sigri gegn [[Íþróttabandalag Vestmannaeyja|ÍBV]] þann 25. september.<ref>{{cite web |url=http://www.ksi.is/mot/motalisti/leikskyrsla/?Leikur=229556 |title=Fyrsta markið og fyrsti byrjunarliðsleikurinn |publisher=KSÍ |accessdate=24 Mars 2016 }}</ref> Í febrúar 2011 fór Arnór Ingvi á reynslu hjá [[England|enska]] liðinu [[West Bromwich Albion|WBA]] og æfði með unglingaliði félagsins í eina viku.<ref>{{cite web |url=http://www.fotbolti.net/fullStory.php?id=104028 |title=Tveir ungir Keflvíkingar æfa með WBA |publisher=Fótbolti.net |accessdate=24 Mars 2016 }}</ref> Ekkert varð þó úr því að WBA semdi við Arnór. Arnór Ingvi var líkt og árið á undan að mestu varaskeifa í Keflavíkur liðinu sumarið 2011 en spilaði þó 20 leiki í öllum keppnum og skoraði í þeim 2 mörk. Í lok tímabilsins var Arnór valin efnilegasti leikmaðurinn á lokahófi Keflavík.<ref>{{cite web |url=http://www.fotbolti.net/fullStory.php?id=115911 |title=Lokahóf hjá Keflavík og Árborg |publisher=Fótbolti.net |accessdate=24 Mars 2016 }}</ref> Árið 2012 braut Arnór sér leið inní byrjunarlið Keflavíkur. Hann byrjaði alla leiki liðsins í Lengjubikarnum og skoraði 3 mörk þegar að liðið vann sinn riðill en tapaði fyrir [[Breiðablik UBK|Breiðablik]] í 8-liða úrslitum.<ref>{{cite web |url=http://www.ksi.is/mot/motalisti/lid-i-moti/?lid=230&mot=26335 |title=Lengjubikarinn - A deild karla riðill 2 |publisher=KSÍ |accessdate=24 Mars 2016 |archive-date=10 september 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160910223949/http://www.ksi.is/mot/motalisti/lid-i-moti/?lid=230&mot=26335 |dead-url=yes }}</ref> Arnór var á sínum stað í byrjunarliðinu í upphafi íslandsmótsins. Hann spilaði mjög vel og var til að mynda valin í úrvalslið umferð 1-11 hjá [[Fótbolti.net]], þar var hann yngsti leikmaðurinn.<ref>{{cite web |url=http://www.fotbolti.net/fullStory.php?id=129909 |title=Úrvalslið umferða 1-11: FH á flesta leikmenn |publisher=Fótbolti.net |accessdate=24 Mars 2016 }}</ref> Í júlí þetta sumar fór Arnór ásamt liðsfélaga sínum [[Sigurbergur Elísson (knattspyrnumaður)|Sigurbergi Elíssyni]] á reynslu til norska liðsins [[Sandnes Ulf]].<ref>{{cite web |url=http://www.keflavik.is/knattspyrna/deildin/frettir/arnor-ingvi-og-sigurbergur-til-sandnes/8325/ |title=Arnór Ingvi og Sigurbergur til Sandnes |publisher=Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur |accessdate=24 Mars 2016 }}</ref> Úr því varð að Arnór fór á láni til Sandnes Ulf þann 15. ágúst.<ref>{{cite web |url=http://www.keflavik.is/knattspyrna/deildin/frettir/arnor-ingvi-til-sandnes/8379 |title=Arnór Ingvi til Sandnes |publisher=Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur |accessdate=24 Mars 2016 }}</ref> Hann hafði fram að þessu spilað alla deildar- og bikarleiki á tímabilinu og skorað 7 mörk, hann var svo í lok tímabils útnefndur efnilegasti leikmaður Keflavíkur annað árið í röð. ===2012: Sandnes Ulf (Lán)=== Arnór Ingvi spilaði sinn fyrsta leik fyrir [[Sandnes Ulf]] 26. ágúst þegar að hann kom inná í deildarleik gegn [[Sogndal Fotball|Sogndal]]. Arnór leysti landa sinn [[Steinþór Freyr Þorsteinsson|Steinþór Frey]] af hólmi á 90. mínútu.<ref>{{cite web |url=http://www.fotbolti.net/fullStory.php?id=132231 |title=Myndband: Steinþór skoraði og lagði upp |publisher=Fótbolti.net |accessdate=25 Mars 2016 }}</ref> Arnóri gekk erfiðlega að vinna sér inn byrjunarliðssæti en liðið var í harðri fallbaráttu. Svo fór að Sandnes Ulf endaði tímabilið í 14. sæti og þurfti að spila 2 umspilsleiki gegn [[Ullensaker/Kisa]] um áframhaldandi veru í deildinni.<ref>{{cite web |url=http://www.fotbolti.net/fullStory.php?id=136827 |title=Noregur: Veigar Páll skoraði í tapleik - Sandnes Ulf í umspil |publisher=Fótbolti.net |accessdate=25 Mars 2016 }}</ref> Arnór Ingvi kom inná sem varamaður í fyrri leiknum sem að endaði með 4-0 sigri. Sandnes Ulf vann einvígið samanlagt 7-1 og hélt veru sinni í deildinni. Arnór Ingvi gaf það út fljótlega eftir leik að hann myndi snúa aftur heim í Keflavík að lánstímanum loknum og spila með Keflavík árið 2013.<ref>{{cite web |url=http://www.fotbolti.net/fullStory.php?id=137242 |title=Arnór Ingvi ætlar að spila með Keflavík á næsta ári|publisher=Fótbolti.net |accessdate=25 Mars 2016 }}</ref> Arnór hafði spilað 11 leiki með Sandnes Ulf en komst ekki á blað hjá liðinu. ===2013: Keflavík=== Í febrúar 2013 skrifaði Arnór Ingvi undir nýjan samning við Keflavík til loka árs 2014.<ref>{{cite web |url=http://www.keflavik.is/knattspyrna/deildin/frettir/arnor-ingvi-framlengir/8769 |title=Arnór Ingvi framlengir|publisher=Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur |accessdate=25 Mars 2016 }}</ref> Arnór byrjaði 2013 tímabilið vel og skoraði 4 mörk í 4 leikjum í Lengjubikarnum, þar með talið þrennu gegn [[Leiknir Reykjavík|Leiknir R.]]<ref>{{cite web |url=http://www.keflavik.is/knattspyrna/deildin/frettir/arnor-ingvi-med-thrennu-og-storsigur-gegn-leikni/8819 |title=Arnór Ingvi með þrennu og stórsigur gegn Leikni|publisher=Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur |accessdate=25 Mars 2016 }}</ref> Arnór var einn lykilmanna í liði Keflavíkur þetta sumar, spilaði 19 af 22 leikjum og skoraði 4 deildarmörk, en Keflavíkurliðið endaði í 9. sæti eftir að hafa verið í botnbaráttunni allt sumarið.<ref>{{cite web |url=http://www.ksi.is/mot/motalisti/urslit-stada/?MotNumer=29465&Rodun=U |title=Íslandsmót - Pepsi-deild karla - 2013|publisher=KSÍ |accessdate=25 Mars 2016 }}</ref> Í lok tímabilsins var Arnór Ingvi kjörin efnilegasti leikmaðurinn í [[Pepsideild karla í knattspyrnu 2013|Pepsi deildinni 2013]]. Hann var annar keflvíkingurinn til að hljóta þessa nafnbót.<ref>{{cite web |url=http://www.keflavik.is/knattspyrna/deildin/frettir/arnor-ingvi-efnilegastur-i-pepsi-deildinni/9299 |title=Arnór Ingvi efnilegastur í Pepsi-deildinni|publisher=Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur |accessdate=25 Mars 2016 }}</ref> ===2014-2016: IFK Norrköping=== Eftir tímabilið 2013 fóru viðræður í gang milli [[IFK Norrköping]] og Keflavíkur vegna Arnórs Ingva. Hann hafði verið á reynslu hjá félaginu í júlí sama ár og vildi félagið nú semja við leikmanninn.<ref>{{cite web |url=http://www.fotbolti.net/fullStory.php?id=148695 |title=Arnór Ingvi til Norrköping á reynslu|publisher=Fótbolti.net |accessdate=25 Mars 2016 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.fotbolti.net/fullStory.php?id=155026|title=Norrköping hefur áhuga á Arnóri Ingva|publisher=Fótbolti.net |accessdate=25 Mars 2016 }}</ref> Svo fór að 28. október 2013 samdi Arnór Ingvi við sænska liðið og fékk treyju númer 9 hjá félaginu.<ref>{{cite web |url=http://www.fotbolti.net/fullStory.php?id=155638|title=Arnór Ingvi búinn að semja við Norrköping (Staðfest)|publisher=Fótbolti.net |accessdate=25 Mars 2016 }}</ref> Fyrsti leikur Arnórs fyrir IFK Norrköping var gegn [[Athletic FC United]] í sænska bikarnum. Arnór kom inná sem varamaður á 80. mínútu.<ref>{{cite web|url=http://ifknorrkoping.se/nyheter/arkiv/kujovic-tvamalsskytt-mot-athletic|title=Kujovic tvåmålsskytt mot Athletic|publisher=IFK Norrköping|accessdate=25 Mars 2016|archive-date=9 mars 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140309230447/http://ifknorrkoping.se/nyheter/arkiv/kujovic-tvamalsskytt-mot-athletic|dead-url=yes}}</ref> Vegna meiðsla missti Arnór Ingvi af byrjun [[Sænska úrvalsdeildin|Allsvenskan]] 2014. Hann sneri til baka 15. maí þegar að hann kom inná sem varamaður í leik gegn [[Falkenbergs FF]].<ref>{{cite web|url=http://svenskfotboll.se/allsvenskan/match/?scr=result&fmid=2663143|title=IFK Norrköping 0-3 Falkenbergs FF|publisher=Svensk Football|accessdate=25 Mars 2016|archive-date=19 mars 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160319222907/http://svenskfotboll.se/allsvenskan/match/?scr=result&fmid=2663143|dead-url=yes}}</ref> Arnór Ingvi skoraði sitt fyrsta mark fyrir félagið í 3-5 tapleik gegn [[Djurgården]] 14. júní, Arnór lagði að auki upp eitt marka liðsins.<ref>{{cite web|url=http://svenskfotboll.se/allsvenskan/match/?scr=result&fmid=2663176|title=IFK Norrköping 3-5 Djurgården|publisher=Svensk Football|accessdate=25 Mars 2016|archive-date=6 nóvember 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141106003639/http://svenskfotboll.se/allsvenskan/match/?scr=result&fmid=2663176|dead-url=yes}}</ref> Þegar leið á tímabilið var Arnór búin að vinna sér inn sæti í byrjunarliðinu. Hann endaði tímabilið með 18 leiki, 14 af þeim í byrjunarliðinu, ásamt því að skora 4 mörk. Arnór endaði tímabilið sem stoðsendingahæsti leikmaður liðsins í deildinni með 10 stoðsendingar.<ref>{{cite web|url=http://svenskfotboll.se/allsvenskan/person/?playerid=8069|title=Arnór Ingvi Traustason|publisher=Svensk Football|accessdate=25 Mars 2016|archive-date=16 júlí 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140716012157/http://svenskfotboll.se/allsvenskan/person/?playerid=8069|dead-url=yes}}</ref> Arnór Ingvi var á sínum stað í byrjunarliði IFK Norrköping tímabilið 2016. Eftir tvö töp í fyrstu fjórum leikjunum í deildinni var liðið taplaust í næstu 13 leikjum og var í harðri toppbaráttu við [[IFK Göteborg]] og [[AIK]]. Svo fór að liðið sigraði deildina í lokaumferðinni með 2-0 sigri á [[Malmö FF]], þar lagði Arnór upp fyrra markið og skoraði það seinna og tryggði þar með liðinu sænska titilinn.<ref>{{cite web |url=http://www.fotbolti.net/fullStory.php?id=196890|title=Myndband: Markið og stoðsendingin hjá Arnóri Ingva í gær|publisher=Fótbolti.net |accessdate=25 Mars 2016 }}</ref> Arnór var einn af mikilvægustu leikmönnum liðsins á tímabilinu. Hann spilaði 29 af 30 leikjum, skoraði 7 mörk og lagði upp flest mörk allra í deildinni eða 10 talsins.<ref>{{cite web|url=http://svenskfotboll.se/allsvenskan/person/?playerid=8069|title=Arnór Ingvi Traustason|publisher=Svensk Football|accessdate=25 Mars 2016|archive-date=16 júlí 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140716012157/http://svenskfotboll.se/allsvenskan/person/?playerid=8069|dead-url=yes}}</ref> IFK Norrköping toppaði svo tímabilið með því að vinna IFK Göteborg í sænska supercupen, árlegum leik deildarmeistarana og bikarmeistarana, 3-0. Arnór var að venju í byrjunarliði IFK Norrköping.<ref>{{cite web|url=http://svenskfotboll.se/cuper-och-serier/arkiv/cuper-serier/2015/11/aven-supercupen-till-norrkoping/|title=Även Supercupen till Norrköping|publisher=Svensk Football|accessdate=25 Mars 2016|archive-date=4 mars 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304215459/http://svenskfotboll.se/cuper-och-serier/arkiv/cuper-serier/2015/11/aven-supercupen-till-norrkoping/|dead-url=yes}}</ref> Eftir frábært tímabil 2015 var Arnór Ingvi orðaður við [[England|enska]] liðið [[Aston Villa]].<ref>{{cite web |url=http://www.fotbolti.net/fullStory.php?id=197771|title=Arnór Ingvi áfram orðaður við Villa|publisher=Fótbolti.net |accessdate=25 Mars 2016 }}</ref> Ekkert varð þó af þeim kaupum. Arnór var á sínum stað á vinstri vængnum hjá IFK Norrköping í upphafi tímabilsins 2016. Hann skoraði fyrsta markið í 4-0 sigri á [[Östersunds FK]] í riðlakeppni sænska bikarsins þann 20. febrúar.<ref>{{cite web |url=http://www.fotbolti.net/fullStory.php?id=202569|title=Svíþjóð: Arnór Ingvi skoraði hjá Halla Björns|publisher=Fótbolti.net |accessdate=9 Maí 2016 }}</ref> Fyrsta deildarmark Arnórs á tímabilinu kom þann 26. apríl í 3-1 sigri á [[Hammarby IF]]. Arnór skoraði markið úr vítaspyrnu, en vegna óláta eftir vítaspyrnudóminn þurfti Arnór að bíða þó nokkra stund eftir að geta tekið spyrnuna.<ref>{{cite web |url=http://www.fotbolti.net/fullStory.php?id=206083|title=Arnór þurfti að bíða vegna bjórdósa og slagsmála|publisher=Fótbolti.net |accessdate=9 Maí 2016 }}</ref> Fram að leiknum gegn Hammarby hafði Arnór lagt upp þrjú mörk í fyrstu fimm leikjunum. ===2016-2017: Rapid Wien=== Í lok apríl mánaðar 2016 greindu fjölmiðlar frá því að [[Austurríki|austurríska]] félagið [[SK Rapid Wien|Rapid Vín]] væri á eftir Arnóri Ingva og var kaupverðið sem að IFK Norrköping vildi fá fyrir Arnór talið vera tvær milljónir evra. Það myndi gera Arnór dýrasta leikmanninn í sögu austurríska liðsins.<ref>{{cite web |url=http://www.fotbolti.net/fullStory.php?id=205786|title=Rapid undirbýr mettilboð í Arnór Ingva – Ajax hefur áhuga|publisher=Fótbolti.net |accessdate=9 Maí 2016 }}</ref> Þann 8. maí staðfesti Rapid Vín að samkomulag hefði náðst milli liðanna um kaupinn á Arnóri.<ref>{{cite web |url=http://www.fotbolti.net/fullStory.php?id=206805|title=Arnór Ingvi á leið til Rapid Vín|publisher=Fótbolti.net |accessdate=9 Maí 2016 }}</ref> Arnór fór í lán til AEK Aþenu árið 2017. ===2018-2020: Malmö FF=== Arnór Ingi fór til Malmö árið 2018. Hann varð sænskur meistari með liðinu árið 2020. ===New England Revolution=== Í mars 2021 gerði Arnór samning við [[New England Revolution]] á [[Boston]]-svæðinu í Bandaríkjunum. Hann spilaði þar til 2022 þegar hann sneri aftur til IFK Norrköping. ==Landsliðsferill== ===U-17=== Arnór Ingvi á að baki tvo landsleiki fyrir U-17 ára lið [[Ísland|Íslands]]. Báðir leikirnir voru í undankeppninni fyrir EM U-17 2010 og í báðum leikjunum kom Arnór Ingvi inná sem varamaður.<ref>{{cite web|url=http://www.ksi.is/mot/motalisti/felagsmadur/?pLeikmadurNr=156353&pListi=5|title=Arnór Ingvi Traustason|publisher=KSÍ|accessdate=25 Mars 2016}}</ref> ===U-19=== Arnór var fyrst kallaður í U-19 ára landsliðið fyrir vináttulandsleiki gegn [[Eistland|Eistlendingum]] í september 2011.<ref>{{cite web|url=http://www.fotbolti.net/fullStory.php?id=113579|title=U19 ára landsliðið sem mætir Eistlendingum|publisher=Fótbolti.net|accessdate=25 Mars 2016}}</ref> Arnór byrjaði báða leikina en tókst ekki að skora. Arnór Ingvi var svo í hópnum og tók þátt í öllum þremur leikjunum í undankeppninni fyrir EM U-19 2012. Liðið gerði tvö jafntefli og tapaði einum leik og endaði neðst í riðlinum.<ref>{{cite web|url=http://www.ksi.is/mot/motalisti/urslit-stada/?MotNumer=23883|title=U19 landslið karla - Undankeppni EM 2012|publisher=KSÍ|accessdate=25 Mars 2016}}</ref> ===U-21=== Arnór spilaði sinn fyrsta leik fyrir U-21 landsliðið 10. september 2012 í 5-0 tapi gegn [[Belgía|Belgíu]] í riðlakeppninni fyrir EM U-21 2013.<ref>{{cite web|url=http://www.ksi.is/mot/motalisti/leikskyrsla/opinskyrsla.asp?Leikur=264561|title=U21 karla - EM 13 riðlakeppni|publisher=KSÍ|accessdate=25 Mars 2016|archive-date=13 maí 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160513103808/http://www.ksi.is/mot/motalisti/leikskyrsla/opinskyrsla.asp?Leikur=264561|dead-url=yes}}</ref> Arnór Ingvi spilaði svo 7 af 8 leikjum Íslands í riðlakeppninni fyrir EM U21 2015 og skoraði í þeim 1 mark gegn [[Kasakstan]].<ref>{{cite web|url=http://www.ksi.is/mot/motalisti/urslit-stada/?MotNumer=29903|title=U21 landslið karla - EM 2015 riðlakeppni|publisher=KSÍ|accessdate=25 Mars 2016}}</ref> Liðið endaði í öðru sæti í riðlinum á eftir liði [[Frakkland|Frakka]] og tryggði sér sæti í umspili fyrir lokakeppnina. Liðið dróst á móti [[Danmörk|Danmörku]] og tapaði einvíginu naumlega á útivallarmarki.<ref>{{cite web|url=http://www.fotbolti.net/fullStory.php?id=176259|title=U21: Ótrúlegar lokamínútur er Danir tryggðu sæti sitt á EM|publisher=Fótbolti.net|accessdate=25 Mars 2016}}</ref> Arnór var á sínum stað í byrjunarliðinu í báðum leikjunum. Í heildina á Arnór Ingvi 12 leiki með U-21 liðinu og hefur skorað í þeim 1 mark. ===A landslið=== Arnór Ingvi var nýliði í íslenska A landsliðs hópnum sem tók þátt í vináttuleikjum gegn [[Pólland|Póllandi]] og [[Slóvakía|Slóvakíu]] í nóvember 2015.<ref>{{cite web|url=http://www.fotbolti.net/fullStory.php?id=197146|title=Íslenski landsliðshópurinn - Fjórir nýliðar|publisher=Fótbolti.net|accessdate=25 Mars 2016}}</ref> Arnór byrjaði leikinn gegn Póllandi en kom inná sem varamaður í leiknum gegn Slóvakíu. Arnór skoraði sitt fyrsta landsliðsmark 13. janúar 2016 í vináttuleik gegn [[Finnland|Finnlandi]]. Markið reyndist vera sigurmark leiksins.<ref>{{cite web|url=http://www.fotbolti.net/fullStory.php?id=200493|title=Vináttulandsleikur: Arnór með sigurmarkið gegn Finnum|publisher=Fótbolti.net|accessdate=25 Mars 2016}}</ref> Arnór bætti svo við sínu öðru landsliðsmarki í 2-1 tapi gegn [[Danmörk|Danmörku]] í vináttuleik 24. mars 2016. Þetta var fyrsta mark Íslendinga gegn Dönum í 15 ár.<ref>{{cite web|url=http://www.fotbolti.net/fullStory.php?id=204351|title=Arnór Ingvi: Beið eftir að boltinn myndi koma|publisher=Fótbolti.net|accessdate=25 Mars 2016}}</ref> Fimm dögum seinna skoraði Arnór sitt þriðja landsliðsmark þegar að hann minnkaði muninn í 2-1 í vináttuleik gegn [[Grikkland|Grikklandi]].<ref>{{cite web|url=http://www.fotbolti.net/news/29-03-2016/arnor-ingvi-reyni-ad-nyta-minar-minutur|title=Arnór Ingvi: Reyni að nýta mínar mínútur|publisher=Fótbolti.net|accessdate=30 Mars 2016}}</ref> Þann 9. maí 2016 var Arnór Ingvi valinn í 23ja manna hóp [[Íslenska karlalandsliðið í knattspyrnu|A-landsliðsins]] fyrir lokakeppni evrópumótsins í [[Frakkland|Frakklandi]].<ref>{{cite web|url=http://www.ksi.is/landslid/nr/13334|title=A karla – Lokahópur fyrir EM 2016|publisher=KSÍ|accessdate=10 maí 2016|archive-date=2016-05-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20160512081400/http://www.ksi.is/landslid/nr/13334|dead-url=yes}}</ref>. Arnór skoraði mark á móti Austurríki á lokamínútum leiksins og tryggði Íslandi sigur og annað sæti í riðlinum. ==Tölfræði== ===Félagslið=== ''Tölfræði uppfærð 9. maí 2016''<ref>{{cite web|url=http://www.ksi.is/mot/motalisti/felagsmadur/?pLeikmadurNr=156353&pListi=5|title=Arnór Ingvi Traustason|publisher=KSÍ|accessdate=25 Mars 2016}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.transfermarkt.com/arnor-ingvi-traustason/leistungsdaten/spieler/153237/plus/0?saison=ges|title=Arnór Ingvi Traustason|publisher=Transfermarkt|accessdate=29 Mars 2016}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align: center" |- !Tímabil!!Lið!!Deild!!Leikir!!Mörk!!Leikir!!Mörk!!Leikir!!Mörk!!Leikir!!Mörk!!Leikir!!Mörk |- !Colspan="3"|Ísland!!Colspan="2"|Deild!!Colspan="2"|[[Bikarkeppni karla í knattspyrnu|Borgunarbikarinn]]!!Colspan="2"|[[Lengjubikarinn]]!!Colspan="2"|—!!Colspan="2"|Heild |- |[[Pepsideild karla í knattspyrnu 2010|2010]]||rowspan="4"|[[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]]||rowspan="4"|[[Úrvalsdeild karla í knattspyrnu|Úrvalsdeild]] |3 || 1 || 0 || 0 || 1 || 0 ||Colspan="2"|—|| '''4''' || '''1''' |- |[[Pepsideild karla í knattspyrnu 2011|2011]] |15 || 1 || 2 || 0 || 3 || 1 ||Colspan="2"|—|| '''20''' || '''2''' |- |[[Pepsideild karla í knattspyrnu 2012|2012]] |15 || 4 || 1 || 0 || 8 || 3 ||Colspan="2"|—|| '''24''' || '''7''' |- |[[Pepsideild karla í knattspyrnu 2013|2013]] |19 || 4 || 1 || 0 || 4 || 4 ||Colspan="2"|—|| '''24''' || '''8''' |- !colspan=3|Heild !52 !!10 !!4 !!0 !!16 !!8 !!Colspan="2"|— !!'''72''' !!'''18''' |- !Colspan="3"|Noregur!!Colspan="2"|Deild!!Colspan="2"|Norgesmesterskapet!!Colspan="2"|—!!Colspan="2"|—!!Colspan="2"|Heild |- |2012||[[Sandnes Ulf]] (lán)||[[Tippeligaen]] |10 || 0 || 1 || 0 ||Colspan="2"|—||Colspan="2"|—|| '''11''' || '''0''' |- !Colspan="3"|Svíþjóð!!Colspan="2"|Deild!!Colspan="2"|Svenska Cupen!!Colspan="2"|Svenska Supercupen!!Colspan="2"|[[UEFA|Evrópa]]!!Colspan="2"|Heild |- |2014||rowspan="3"|[[IFK Norrköping]]||rowspan="3"|[[Sænska úrvalsdeildin|Allsvenskan]] |18 || 3 || 2 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''20''' || '''3''' |- |2015 |29 || 7 || 4 || 2 || 1 || 0 || 0 || 0 || '''34''' || '''9''' |- |2016 |7 || 1 || 3 || 1 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''10''' || '''1''' |- !colspan="3"|Heild !54 !!11 !!9 !!3 !!1 !!0 !!0 !!0 !!'''64''' !!'''14''' |- !colspan="3"|Leikjaferill Heild !'''116''' !!'''21''' !!'''14''' !!'''3''' !!'''17''' !!'''8''' !!'''0''' !!'''0''' !!'''147''' !!'''32''' |} ===Landslið=== ''Tölfræði uppfærð 30. mars 2016''<ref>{{cite web|url=http://www.ksi.is/mot/motalisti/felagsmadur/?pLeikmadurNr=156353&pListi=4|title=Arnór Ingvi Traustason|publisher=KSÍ|accessdate=25 Mars 2016}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align: center" |- !colspan="3"|[[Íslenska karlalandsliðið í knattspyrnu|A landslið]] |- !Ár !!Leikir !!Mörk |- |2015||2||0 |- |2016||4||3 |} ==Verðlaun== ===Félagslið=== '''[[IFK Norrköping]]''' * [[Sænska úrvalsdeildin|Allsvenskan]]: 2015 * Svenska Supercupen: 2015 '''Malmö FF''' *Sænska úrvalsdeildin: 2020 ==Tilvísanir== {{reflist|3}} [[Flokkur:Íslenskir knattspyrnumenn]] [[Flokkur:Fólk fætt árið 1993]] brcgdjmekrmlzbtmjz1jpdx4cj6c150 Frans Jósef 1. Austurríkiskeisari 0 139226 1764410 1673034 2022-08-11T01:08:24Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{konungur | titill = [[Austurríkiskeisari|Keisari Austurríkis]] | ætt = [[Habsborgarar|Habsburg-Lothringen-ætt]] | skjaldarmerki = Imperial Coat of Arms of the Empire of Austria (1815).svg | nafn = Frans Jósef 1. | mynd = Emperor Francis Joseph.jpg | skírnarnafn = Franz Joseph Karl von Österreich | fæðingardagur = [[18. ágúst]] [[1830]] | fæðingarstaður = [[Schönbrunn-höll]], [[Vín (Austurríki)|Vín]], [[Austurríska keisaradæmið|austurríska keisaradæminu]] | dánardagur = {{dauðadagur og aldur|1916|11|21|1830|8|18}} | dánarstaður = Schönbrunn-höll, Vín, [[Austurríki-Ungverjaland]]i | grafinn = Keisaragrafhýsinu í Vín | ríkisár = [[2. desember]] [[1848]] – [[21. nóvember]] [[1916]] | undirskrift = Franz joseph signature.png | faðir = [[Frans Karl erkihertogi]] | móðir = [[Soffía af Bæjaralandi]] | maki = [[Elísabet Austurríkiskeisaraynja|Elísabet]] | titill_maka = Keisaraynja }} '''Frans Jósef 1.''' (18. ágúst 1830 – 21. nóvember 1916) var [[Austurríkiskeisari|Austurríkis]] og konungur [[Ungverjaland|Ungverjalands]], [[Bæheimur|Bæheims]] og ýmissa annarra ríkja frá 2. desember 1848 til dauðadags þann 21. nóvember 1916.<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/216776/Francis-Joseph Francis Joseph], í ''Encyclopædia Britannica''. sótt 18. júlí 2017</ref> Frá 1. maí 1850 til 24. ágúst 1866 var hann einnig forseti [[Þýska ríkjasambandið|þýska ríkjasambandsins]]. Hann ríkti lengst allra keisara Austurríkis og konunga Ungverjalands og fjórða lengst allra evrópskra einvalda, á eftir [[Loðvík 14.]] Frakklandskonungi, [[Jóhann 2. af Liechtenstein|Jóhanni 2.]] fursta af [[Liechtenstein]] og [[Elísabet 2. Bretadrottning|Elísabetu 2.]] Bretlandsdrottningu.<ref>Anatol Murad, ''Franz Joseph I of Austria and his Empire'', Twayne Publishers, 1968</ref> [[Ferdinand 1. Austurríkiskeisari|Ferdinand keisari]] lét af völdum í desember 1848 til að binda enda á uppreisnir í Ungverjalandi og eftirlét krúnuna frænda sínum, Frans Jósef. Frans Jósef var íhaldssamur og stóð gegn takmörkun einveldisins í ríkjum sínum. [[Austurríska keisaradæmið]] neyddist til þess að láta af áhrifum sínum í [[Toskana|Toskanahéraði]] og tilkalli sínu til [[Langbarðaland|Langbarðalands]] og [[Feneyjar|Feneyja]] eftir [[Sameining Ítalíu|annað og þriðja ítalska sjálfstæðisstríðið]] á árunum 1859 og 1866. Frans Jósef lét engin landssvæði af hendi eftir að Austurríki lét í lægri hlut fyrir [[Prússland|Prússum]] í [[Stríð Prússa og Austurríkismanna|stríði]] árið 1866, en útkoma þess stríðs útkljáði það að Prússar frekar en Austurríkismenn yrðu þungavigtin innan nýja þýska ríkisins sem var að myndast og útilokaði því að [[Þýskaland]] yrði sameinað undir stjórn [[Habsborgarar|Habsborgara]].<ref>Murad 1968, bls. 151.</ref> Alla sína valdatíð þurfti Frans Jósef að kljást við [[Þjóðernishyggja|þjóðernishyggju]]. Hann miðlaði málum í Ausgleich árið 1867 og veitti Ungverjalandi aukna sjálfsstjórn innan veldisins og breytti austurríska keisaraveldinu í [[Austurríki-Ungverjaland|austurrísk-ungverska keisaraveldið]], þar sem hann var einvaldur tveggja konungsríkja. Frans Jósef réð ríkjum sínum friðsamlega næstu 45 árin, en hann mátti þó þola ýmsa persónulega harmleiki: Bróðir hans, [[Maximilian 1. Mexíkókeisari|Maximilian]] var tekinn af lífi í [[Mexíkó]] árið 1867, sonur hans og erfingi, [[Rúdolf, krónprins Austurríkis|Rúdolf]], framdi sjálfsmorð árið 1880 og eiginkona hans, [[Elísabet Austurríkiskeisaraynja|Elísabet]] keisaraynja var myrt árið 1898.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2266519 Gamall þjóðhöfðingi], ''Frækorn'', bls. 119, 9. september 1910.</ref> Eftir stríðið við Prússa beindi Austurríki-Ungverjaland sjónum sínum til [[Balkanskagi|Balkanskaga]], sem var orðinn suðupottur alþjóðarígs vegna hagsmunaáreksturs Austurríkismanna við [[Rússaveldi]]. Frans Jósef hleypti alþjóðastjórnmálum í uppnám árið 1908 þegar hann innlimaði [[Bosnía og Hersegóvína|Bosníu og Hersegóvínu]], sem hafði verið hernumin af Austurríkismönnum frá því á [[Berlínarfundurinn (1878)|Berlínarráðstefnunni]] 1878, inn í keisaraveldið. Þann 28. júní 1914 var [[Frans Ferdinand erkihertogi]], bróðursonur og erfingi Frans Jósefs, skotinn til bana í Sarajevo. Þetta leiddi til þess að Frans Jósef lýsti Serbum, sem voru bandamenn Rússa, stríði á hendur. Þetta var byrjunin á [[Fyrri heimsstyrjöldin|fyrri heimsstyrjöldinni]]. Frans Jósef lést þann 21. nóvember árið 1916 eftir að hafa ráðið yfir keisaradæminu í nærri því 68 ár. Við honum tók frændi hans, [[Karl 1. Austurríkiskeisari|Karl]]. == Heimild == * {{wpheimild | tungumál = En | titill = Franz Joseph I of Austria | mánuðurskoðað = 3. júní | árskoðað = 2017}} ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Austurríkiskeisari|Keisari Austurríkis]] | frá = [[2. desember]] [[1848]]| til = [[21. nóvember]] [[1916]]| fyrir = [[Ferdinand 1. Austurríkiskeisari|Ferdinand 1.]] | eftir = [[Karl 1. Austurríkiskeisari|Karl 1.]] | }} {{Töfluendir}} {{fde|1830|1916|Frans Jósef 1. Austurríkiskeisari}} [[Flokkur:Austurríkiskeisarar]] [[Flokkur:Habsburg-Lothringen-ætt]] [[Flokkur:Konungar Ungverjalands]] [[Flokkur:Stjórnmálaleiðtogar í fyrri heimsstyrjöldinni]] fmrjssw7ydgobvchx48rktscd46kxth Javier Pérez de Cuéllar 0 140102 1764378 1696512 2022-08-10T16:40:14Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra |forskeyti = |nafn = Javier Pérez de Cuéllar |viðskeyti = |mynd = Javier Pérez de Cuéllar (1982).jpg |myndatexti1 = {{small|Pérez de Cuéllar árið 1982.}} |myndastærð = 240px |titill = [[Aðalritari Sameinuðu þjóðanna]] |stjórnartíð_start = [[1. janúar]] [[1982]] |stjórnartíð_end = [[31. desember]] [[1991]] |forveri = [[Kurt Waldheim]] |eftirmaður = [[Boutros Boutros-Ghali]] |titill2 = Forsætisráðherra Perú |stjórnartíð_start2 = [[22. nóvember]] [[2000]] |stjórnartíð_end2 = [[28. júlí]] [[2001]] |forseti2 = [[Valentín Paniagua]] |forveri2 = [[Federico Salas]] |eftirmaður2 = [[Roberto Dañino]] |fæddur = [[19. janúar]] [[1920]] |fæðingarstaður = [[Líma]], [[Perú]] |dánardagur = {{dauðadagur og aldur|2020|3|4|1920|1|19}} |dánarstaður = [[Líma]], [[Perú]] |þjóderni = [[Perú|Perúskur]] |stjórnmálaflokkur = |maki = Yvette Roberts (1922–2013)<br>Marcela Temple Seminario (1933–2013) |vandamenn = |börn = |bústaður = |háskóli = |atvinna = |starf = |trúarbrögð = |undirskrift = Javier Pérez de Cuéllar (firma).jpg }} '''Javier Felipe Ricardo Pérez de Cuéllar Guerra''' (f. 19. janúar 1920, d. 4. mars 2020)<ref>[https://books.google.com/books?id=U05OvsOPeKMC&pg=PA968&dq=Javier+Pérez+de+Cuéllar+1920&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwic0NLzoZHUAhXGEiwKHXDGBUYQ6AEIHDAA#v=onepage&q=Javier%20P%C3%A9rez%20de%20Cu%C3%A9llar%201920&f=false Profile of Javier Pérez de Cuéllar]</ref> var [[Perú|perúskur]] erindreki og stjórnmálamaður sem var fimmti [[Aðalritari Sameinuðu þjóðanna|aðalritari]] [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðanna]] frá 1. janúar 1982 til 31. desember 1991. Pérez de Cuéllar var fulltrúi á fyrsta [[Allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna|Allsherjarþingi Sameinuðu þjóðanna]] árið 1946. Sem aðalritari Sameinuðu þjóðanna frá 1982 til 1991 var eitt hans fyrsta verkefni að stýra viðræðum milli [[Bretland]]s og [[Argentína|Argentínu]] um yfirráð Falklandseyja í kjölfar [[Falklandseyjastríðið|Falklandseyjastríðsins]]. Hann átti jafnframt þátt í því að semja um vopnahlé í [[Stríð Íraks og Írans|stríði Íraks og Írans]].<ref>{{Vefheimild|titill=Perez de Cuéllar látinn|url=https://unric.org/is/perez-de-cuellar-latinn/|útgefandi=Upplýsingaskrifstofa Sameinuðu þjóðanna fyrir Vestur-Evrópu|ár=2020|mánuður=5. mars|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=8. mars}}</ref> Hann bauð sig fram í forsetakosningum Perú árið 1995 en tapaði fyrir [[Alberto Fujimori]]. Þegar Fujimori sagði af sér varð Pérez de Cuéllar forsætisráðherra og utanríkisráðherra Perú frá 2000 til 2001. Árið 2004 sagði hann af sér sem sendiherra Perú í [[Frakkland|Frakklandi]]. Pérez de Cuéllar var einnig meðlimur í Madrid-klúbbnum, hópi meira en 100 fyrrverandi forseta og forsætisráðherra lýðræðisríkja sem vinna að því að efla lýðræði um heim allan.<ref>{{cite web |url=http://www.clubmadrid.org/en/estructura/former_heads_of_state_and_government_1/letra:p |title=Former Heads of State and Government &#124; Club de Madrid |publisher=Clubmadrid.org |date= |accessdate=2015-05-11 |archive-date=2015-09-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150923204848/http://www.clubmadrid.org/en/estructura/former_heads_of_state_and_government_1/letra:p |dead-url=yes }}</ref> Þegar Pérez de Cuéllar lést var hann bæði elsti lifandi fyrrverandi forsætisráðherra Perú og Aðalritari Sameinuðu þjóðanna. ==Tilvísanir== <references/> {{Commonscat|Javier Pérez de Cuéllar}} {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla| titill=Aðalritari Sameinuðu þjóðanna| frá=[[1. janúar]] [[1982]]| til=[[31. desember]] [[1991]]| fyrir=[[Kurt Waldheim]]| eftir=[[Boutros Boutros-Ghali]]| }} {{Erfðatafla| titill=Forsætisráðherra Perú| frá=[[22. nóvember]] [[2000]]| til=[[28. júlí]] [[2001]]| fyrir=[[Federico Salas]]| eftir=[[Roberto Dañino]]| }} {{Töfluendir}} {{Aðalritarar Sameinuðu þjóðanna}} {{fd|1920|2020}} {{DEFAULTSORT:Pérez de Cuéllar, Javier}} [[Flokkur:Aðalritarar Sameinuðu þjóðanna]] [[Flokkur:Forsætisráðherrar Perú]] 3alcw5lww9xptdmgf1rgmvhsb4v0zud Boutros Boutros-Ghali 0 140105 1764377 1722402 2022-08-10T16:38:32Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra |forskeyti = |nafn = Boutros Boutros-Ghali<br>{{small|Ⲡⲉⲧⲣⲟⲥ Ⲡⲉⲧⲣⲟⲥ-Ⲅⲁⲗⲓ}}<br>{{small|بطرس بطرس غالي}} |viðskeyti = |mynd = Boutros Boutros-Ghali (1980).jpg |myndatexti1 = {{small|Boutros-Ghali árið 1980.}} |titill = [[Aðalritari Sameinuðu þjóðanna]] |stjórnartíð_start = [[1. janúar]] [[1992]] |stjórnartíð_end = [[31. desember]] [[1996]] |forveri = [[Javier Pérez de Cuéllar]] |eftirmaður = [[Kofi Annan]] |fæddur = [[14. nóvember]] [[1922]] |fæðingarstaður = [[Kaíró]], [[Egyptaland]]i |dánardagur = {{dauðadagur og aldur|2016|2|16|1922|11|14}} |dánarstaður = Kaíró, Egyptalandi |þjóderni = [[Egyptaland|Egypskur]] |maki = Leia Maria Boutros-Ghali |háskóli = [[Háskólinn í Kaíró]]<br>[[Parísarháskóli]]<br>[[Sciences Po]] |trúarbrögð = [[Koptíska rétttrúnaðarkirkjan]] |undirskrift = Signature of Boutros Boutros-Ghali.svg }} '''Boutros Boutros-Ghali''' (بطرس بطرس غالي á [[Arabíska|arabísku]]) (14. nóvember 1922 – 16. febrúar 2016) var [[Egyptaland|egypskur]] stjórnmálamaður og erindreki sem var [[Aðalritari Sameinuðu þjóðanna|aðalritari]] [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðanna]] frá janúar 1992 til desember 1996. Boutros-Ghali var menntamaður og fyrrverandi varautanríkisráðherra Egyptalands. Á meðan hann gegndi aðalritaraembættinu þurftu Sameinuðu þjóðirnar að bregðast við ýmsum hamförum, þar á meðal [[upplausn Júgóslavíu]] og [[Þjóðarmorðið í Rúanda|þjóðarmorðinu í Rúanda]]. Boutros-Ghali er eini aðalritari Sameinuðu þjóðanna sem sat aðeins eitt kjörtímabil í embætti þar sem [[Bandaríkin]] beittu neitunarvaldi sínu gegn útnefningu hans í annað sinn.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2947907 „Engin niðurlæging heldur orða á brjóstið“] – ''Dagblaðið Vísir - DV'', 270. tölublað - Helgarblað (23.11.1996), Blaðsíða 30.</ref> Eftir að hann lét af embættinu gerðist hann aðalritari [[Samtök frönskumælandi ríkja|Samtaka frönskumælandi ríkja]] frá 16. nóvember 1997 til 31. desember 2002. ==Tilvísanir== <references/> {{Commonscat|Boutros Boutros-Ghali}} {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla| titill=[[Aðalritari Sameinuðu þjóðanna]]| frá=[[1. janúar]] [[1992]]| til=[[31. desember]] [[1996]]| fyrir=[[Javier Pérez de Cuéllar]]| eftir=[[Kofi Annan]]| }} {{Töfluendir}} {{Aðalritarar Sameinuðu þjóðanna}} {{fde|1922|2016|Boutros-Ghali, Boutros}} {{DEFAULTSORT:Boutros-Ghali, Boutros}} [[Flokkur:Aðalritarar Sameinuðu þjóðanna]] [[Flokkur:Egypskir erindrekar]] [[Flokkur:Egypskir stjórnmálamenn]] 1gsgyafe598hcbmi3efli09c13mqn2h Frans 2. keisari 0 140442 1764408 1756622 2022-08-11T01:06:02Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{konungur | titill = [[Heilaga rómverska ríkið|Keisari Heilaga rómverska ríkisins]] og [[Austurríkiskeisari|Keisari Austurríkis]] | ætt = [[Habsborgarar|Habsburg-Lothringen-ætt]] | skjaldarmerki = Greater Coat of Arms of Leopold II and Francis II, Holy Roman Emperors.svg | nafn = Frans 2. & 1. | mynd = Francesco I.jpg | skírnarnafn = Franz Joseph Karl | fæðingardagur = [[12. febrúar]] [[1768]] | fæðingarstaður = [[Flórens]], [[Stórhertogadæmið Toskana|Toskana]], [[Heilaga rómverska ríkið|Heilaga rómverska ríkinu]] | dánardagur = {{dauðadagur og aldur|1835|3|2|1768|2|12}} | dánarstaður = [[Vín (Austurríki)|Vín]], [[Austurríska keisaradæmið|Austurríki]] | grafinn = Keisaragrafhýsinu í Vín | undirskrift = Francis II signature.jpg | ríkisár = [[5. júlí]] [[1792]] – [[6. ágúst]] [[1806]] (sem keisari Heilaga rómverska ríkisins<br>[[11. ágúst]] [[1804]] – [[2. mars]] [[1835]] (sem keisari Austurríkis) | faðir = [[Leópold 2. keisari|Leópold 2.]] | móðir = [[Maria Luisa af Spáni]] | maki = [[Elísabet af Württemberg]] (g. 1788; d. 1790)<br>[[María Teresa af Napólí og Sikiley]] (g. 1790; d. 1807)<br>[[María Ludovika Beatrix af Modena]] (g. 1808; d. 1816)<br>[[Karólína Ágústa af Bæjaralandi]] (g. 1816; d. 1835) | titill_maka = Keisaraynja | börn = Ludovika Elísabet, [[Marie-Louise af Austurríki|María Lovísa]], [[Ferdinand 1. Austurríkiskeisari|Ferdinand]], María Karólína, Karólína Lúdóvíka, María Leópoldína, Klementína, Jósef Frans, María Karólína, Frans Karl, María Anna, Jóhann Nepomuk, Amalía Teresa }} '''Frans II''' (12. febrúar 1768 – 2. mars 1835) var síðasti keisari [[Heilaga rómverska ríkið|hins Heilaga rómverska ríkis]], frá árinu 1792 til 6. ágúst 1806, en þá leysti hann upp keisaraveldið eftir afdrifaríkan ósigur gegn [[Napóleon Bónaparte]] í [[Orrustan við Austerlitz|orrustunni við Austerlitz]]. Árið 1804 hafði hann stofnað [[austurríska keisaradæmið]] og varð '''Frans I''', fyrsti [[Austurríkiskeisari|keisari Austurríkis]] frá 1804 til 1835. Hann var því kallaður eini „tvíkeisari“ (''Doppelkaiser'') heimssögunnar.<ref>{{cite book |ref= harv |chapter= [[:de:s:Die Siegel der deutschen Kaiser und Könige Band 5/Beilagen#Beilage 3|Bey der Niederlegung der kaiserlichen Reichs-Regierung.]] Dekret vom 6.&nbsp;August 1806 |editor-first= Otto |editor-last= Posse |title= Die Siegel der deutschen Kaiser und Könige von 751 bis 1806 |language= de |at= Band 5, Beilage 3 |year=1909–13 |oclc= 42197429 |via= [[Wikisource]] }} <!--Verkündung der neuen Titulatur als Kaiser von Österreich--></ref> Frá 1804 til 1806 var hann kallaður keisari bæði Heilaga rómverska ríkisins og Austurríkis. Hann varð jafnframt fyrsti forseti [[Þýska ríkjasambandið|þýska ríkjasambandsins]] við stofnun þess árið 1815. Frans var einn hatrammasti andstæðingur [[Fyrsta franska keisaraveldið|franska keisaraveldisins]] í [[Napóleonsstyrjaldirnar|Napóleonsstyrjöldunum]] en var sigraður nokkrum sinnum í viðbót eftir orrustuna við Austerlitz. Einn versti persónuósigur hans var að neyðast til að fallast á hjónaband dóttur sinnar, [[Marie-Louise af Austurríki]], og Napóleons þann 10. mars 1810. Eftir að Napóleon sagði af sér eftir [[sjötta bandalagsstríðið]] gekk Austurríki í „bandalagið helga“ sem stofnað var á [[Vínarfundurinn|Vínarfundurinn]] en á þeim fundi var kanslari Frans, [[Klemens von Metternich]], potturinn og pannan. Eftir fundinn endurheimti Frans flest sín gömlu lönd, en Heilaga rómverska ríkið var þó aldrei endurreist. Á fundinum var komið á [[Evrópska hljómkviðan|evrópsku hljómkviðunni]] og reynt að standa gegn frjálslyndi og þjóðernishyggju. Margir fóru því að líta á Frans sem afturhaldssegg seinna á valdatíð hans. ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Heilaga rómverska ríkið|Keisari hins Heilaga rómverska ríkis]] | frá = [[5. júlí]] [[1792]]| til = [[6. ágúst]] [[1806]]| fyrir = [[Leópold 2. keisari|Leópold 2.]] | eftir = Enginn; embætti lagt niður. | }} {{Erfðatafla | titill = [[Austurríkiskeisari|Keisari Austurríkis]] | frá = [[11. ágúst]] [[1804]]| til = [[2. mars]] [[1835]]| fyrir = Enginn; embætti stofnað. | eftir = [[Ferdinand 1. Austurríkiskeisari|Ferdinand 1.]] | }} {{Töfluendir}} {{Keisarar hins Heilaga rómverska ríkis}} [[Flokkur:Austurríkiskeisarar]] [[Flokkur:Keisarar hins Heilaga rómverska ríkis]] [[Flokkur:Konungar Ungverjalands]] [[Flokkur:Habsburg-Lothringen-ætt]] {{fde|1768|1835|Frans II}} ng1wcbl0n9zzwoopc91u4lazsgmennt Alexis Sánchez 0 141355 1764388 1718502 2022-08-10T17:17:43Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Alexis Sánchez 2011.jpg|thumb|Alexis Sánchez.]] [[Mynd:Alexis Sánchez 2017.jpg|thumb|Alexis Sánchez árið 2017 með landsliðinu.]] '''Alexis Alejandro Sánchez Sánchez''' (fæddur [[19. desember]] [[1988]]) er [[síle]]skur knattspyrnumaður sem spilar með félaginu [[Olympique de Marseille]] í [[Frakkland]]i og síleska landsliðinu. Hann er markahæsti landsliðsmaður heimalands síns. Sánchez hóf ferilinn með Cobreloa í heimalandinu en hélt til Ítalíu árið 2006 og spilaði með [[Udinese]] til 2011. Árin 2006-2008 var hann þó í láni til félaganna [[Colo-Colo]] í Síle og [[Club Atlético River Plate|River Plate]] í Argentínu. Hann hélt svo til [[FC Barcelona]] og var þar til ársins 2014 og vann nokkra titla með félaginu. Þá fór hann til [[Arsenal F.C.]]. Á tímabilinu 2016–2017 skoraði Sánchez 30 mörk og átti 14 stoðsendingar. Sánchez yfirgaf Arsenal árið 2018 og hélt til [[Manchester United]] í skiptum fyrir Armenann [[Henrikh Mkhitaryan]]. Gengi hans hjá United var brösugt og meiðsli hrjáðu hann. Hann ákvað að halda til Inter á Ítalíu á láni tímabilið 2019-2020 ásamt félaga sínum úr United [[Romelu Lukaku]] og samdi við félagið til 3 ára í ágúst 2020. Hann vann Serie A titil með Inter tímabilið 2020-2021. {{f|1988}} [[Flokkur:Síleskir knattspyrnumenn]] 7jlr3ogratpf5lf3itjdij6zrdi0y5i Erich Honecker 0 141888 1764412 1733266 2022-08-11T01:31:39Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Erich Honecker | búseta = | mynd = Bundesarchiv Bild 183-R0518-182, Erich Honecker.jpg | myndastærð = 200px | myndatexti = Erich Honecker í júní 1976. | titill= Aðalritari þýska sósíalíska einingarflokksins | stjórnartíð_start = [[3. maí]] [[1971]] | stjórnartíð_end = [[13. október]] [[1989]] | titill2= Formaður ríkisráðs Austur-Þýskalands | stjórnartíð_start2 = [[29. október]] [[1976]] | stjórnartíð_end2 = [[18. október]] [[1989]] | fæðingarnafn = Erich Honecker | fæddur = [[25. ágúst]] [[1912]] | fæðingarstaður = [[Neunkirchen]], [[Þýska keisaraveldið|þýska keisaraveldinu]] | dánardagur = {{dauðadagur og aldur|1994|5|29|1912|8|25}} | dánarstaður = [[Santíagó]], [[Síle]] | orsök_dauða = Lifrarkrabbamein | stjórnmálaflokkur = [[Sósíalíski einingarflokkurinn]] | þekktur_fyrir = | starf = Stjórnmálamaður | laun = | trú = | maki = Charlotte Schanuel (g. 1945; d. 1947), Edith Baumann<ref>{{Vefheimild|url=https://www.bundesstiftung-aufarbeitung.de/wer-war-wer-in-der-ddr-%2363%3B-1424.html?ID=1484|titill=Honecker, Erich * 25.8.1912, † 29.5.1994 Generalsekretär des ZK der SED, Staatsratsvorsitzender|útgefandi=Bundesstiftung zur Aufarbeitung der SED-Diktatur|mánuðurskoðað=28. febrúar|árskoðað=2017|tungumál=[[þýska]]}}</ref><ref>{{Vefheimild|url=https://www.hdg.de/lemo/biografie/erich-honecker.html|titill=Erich Honecker 1912 - 1994|útgefandi=Lebendiges Museum Online|mánuðurskoðað=28. febrúar|árskoðað=2017|tungumál=[[þýska]]}}</ref> (g. 1947; skilin 1953), Margot Feist (g. 1953)<ref>{{Vefheimild|url=https://www.bundesstiftung-aufarbeitung.de/wer-war-wer-in-der-ddr-%2363%3B-1424.html?ID=1485|titill=Honecker, Margot geb. Feist * 17.4.1927, † 6.5.2016 Ministerin für Volksbildung|útgefandi=Bundesstiftung zur Aufarbeitung der SED-Diktatur|mánuðurskoðað=28. febrúar|árskoðað=2017|tungumál=[[þýska]]}}</ref><ref>{{Vefheimild|url=https://www.chronikderwende.de/lexikon/biografien/biographie_jsp/key=honecker_margot.html|titill=Margot Honecker|útgefandi=Chronik der Wende|mánuðurskoðað=28. febrúar|árskoðað=2017|tungumál=[[þýska]]}}</ref> | börn = Erika (f. 1950), Sonja (f. 1952) | foreldrar = | heimasíða = | niðurmál = | hæð = | þyngd = |undirskrift = Erich Honecker Signature.svg }} '''Erich Honecker''' (25. ágúst 1912 – 29. maí 1994)<ref>[https://books.google.com/books?id=rMKHCOW9aIYC&pg=PT679&dq=Erich+Honecker+29+may+1994&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjrwM3ivIXWAhWmCJoKHe8eAtoQ6AEIKDAC#v=onepage&q=Erich%20Honecker%2029%20may%201994&f=false Profile of Erich Honecker]</ref> var þýskur stjórnmálamaður sem var aðalritari þýska [[Sósíalíski einingarflokkurinn|Sósíalíska einingarflokksins]] og leiðtogi [[Austur-Þýskaland]]s frá árinu 1971 þar til [[Berlínarmúrinn]] féll árið 1989. Frá árinu 1976 var hann jafnframt þjóðhöfðingi landsins sem formaður ríkisráðsins eftir að [[Willi Stoph]] sagði af sér. Stjórnmálaferill Honeckers hófst á fjórða áratugnum þegar hann gerðist embættismaður [[Kommúnistaflokkur Þýskalands|þýska kommúnistaflokksins]]. Hann var fangelsaður fyrir stjórnmálaskoðanir sínar þegar [[nasistar]] komust til valda í Þýskalandi. Eftir [[Seinni heimsstyrjöldin|seinni heimsstyrjöldina]] var hann leystur úr haldi og hélt stjórnmálaferli sínum áfram með stofnun samtakanna Frjálsra þýskra ungmenna árið 1946. Honecker var formaður samtakanna til ársins 1955. Sem öryggisritari miðstjórnar þýska kommúnistaflokksins í hinu nýstofnaða kommúníska Austur-Þýskalandi bar Honecker mesta ábyrgð á byggingu Berlínarmúrsins árið 1961 og gaf skipun til að skjóta á þá sem reyndu að komast yfir landamærin á milli Austur- og Vestur-Þýskalands. Árið 1971 hóf Honecker valdabaráttu gegn sitjandi leiðtoga Austur-Þýskalands, [[Walter Ulbricht]], og tók með stuðningi [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]] við af Ulbricht sem aðalritari miðstjórnar kommúnistaflokksins og formaður austur-þýska öryggisráðsins. Undir forystu Honeckers tók ríkið upp stefnu „neytendasósíalisma“ og aðlagaðist alþjóðasamfélaginu með því að stofna til stjórnmálasambands við [[Vestur-Þýskaland]] og gerast meðlimur í [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðunum]]. Þegar slakaði á spennunni í [[Kalda stríðið|kalda stríðinu]] á níunda áratugnum með frjálslyndisumbótum [[Míkhaíl Gorbatsjov|Míkhaíls Gorbatsjov]] í Sovétríkjunum neitaði Honecker að gera verulegar breytingar á stjórnarkerfi Austur-Þýskalands. Hann benti á harðlínustefnur [[Kim Il-sung]] og [[Fidel Castro]] í [[Norður-Kórea|Norður-Kóreu]] og [[Kúba|Kúbu]] sem fordæmi fyrir því að forðast róttækar umbætur. Eftir því sem andkommúnísk mótmæli færðust í aukana í Austur-Þýskalandi grátbað Honecker Sovétríkin um herstuðning til að vernda kommúnismann líkt og hafði verið gert í [[Vorið í Prag|vorinu í Prag]] og [[Uppreisnin í Ungverjalandi|uppreisninni í Ungverjalandi árið 1956]] en Gorbatsjov neitaði. Honecker neyddist til þess að segja af sér sem flokksformaður í október árið 1989 til þess að bæta ímynd ríkisstjórnarinnar. Eftir [[Sameining Þýskalands|sameiningu Þýskalands]] sótti Honecker um hæli í sendiráði [[Síle]] í Moskvu árið 1991 en hann var framseldur til Þýskalands næsta ár til að hægt yrði að rétta yfir honum fyrir mannréttindabrot austur-þýsku stjórnarinnar. Hætt var við réttarhöldin vegna veikinda Honeckers og honum leyft að ferðast til fjölskyldu sinnar í Síle, þar sem hann lést í maí árið 1994 úr lifrarkrabbameini.<ref>{{Vefheimild|titill=Faðir Berlínarmúrsins lést í útlegð og einsemd |mánuður=31. júní|ár=1994 |mánuðurskoðað=13. febrúar|árskoðað=2018|útgefandi=''[[Morgunblaðið]]''|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1807530}}</ref> ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | fyrir=[[Walter Ulbricht]] | titill=Aðalritari þýska sósíalíska einingarflokksins | frá=[[3. maí]] [[1971]] | til=[[13. október]] [[1989]] | eftir=[[Egon Krenz]] }} {{Erfðatafla | fyrir=[[Willi Stoph]] | titill=Formaður ríkisráðs Austur-Þýskalands | frá=[[29. október]] [[1976]] | til=[[18. október]] [[1989]] | eftir=[[Egon Krenz]] }} {{töfluendir}} {{fde|1912|1994|Honecker, Erich}} {{DEFAULTSORT:Honecker, Erich}} [[Flokkur:Þjóðhöfðingjar Austur-Þýskalands]] [[Flokkur:Leiðtogar Kalda stríðsins]] e5xo5x4lir4c8d1du1k9h9esj7gtd2k Stranger Things 0 142249 1764368 1718903 2022-08-10T15:53:35Z Stephan1000000 67773 fjöldi_þáttaraða = 4 | fjöldi_þátta = 34 wikitext text/x-wiki {{Sjónvarpsþáttur | nafn = Stranger Things | mynd = [[File:Stranger Things logo.png|300px]] | myndatexti = | nafn2 = | tegund = [[Vísindaskáldskapur]] | handrit = Ross og Matt Duffer | leikstjóri = | þróun = | sjónvarpsstöð = | kynnir = | leikarar = Winona Ryder<br />David Harbour<br />Finn Wolfhard<br />Millie Bobby Brown<br />Gaten Matarazzo<br />Caleb McLaughlin<br />Natalia Dyer<br />Charlie Heaton<br />Cara Buono<br />Matthew Modine<br />Noah Schnapp<br />Sadie Sink<br />Joe Keery<br />Dacre Montgomery<br />Sean Astin<br />Paul Reiser | raddsetning = | yfirlestur = | höfundur_stefs = | upphafsstef = | lokastef = | tónlist = | land = [[Bandaríkin]] | tungumál = [[Enska]] | fjöldi_þáttaraða = 4 | fjöldi_þátta = 34 | thattalisti = | framleiðslufyrirtæki = | framleiðandi = | aðstoðarframleiðandi = | klipping = | staðsetning = | myndataka = | lengd = 42-62 mín | stöð = [[Netflix]] | myndframsetning = | hljóðsetning = | fyrsti_þáttur = | frumsýning = [[25. júlí]] [[2016]] | lokasýning = | undanfari = | framhald = | tengt = | vefsíða = | imdb_kenni = http://www.imdb.com/title/tt4574334/?ref_=nv_sr_1 | tv_com_kenni = }} '''Stranger Things''' eru [[Bandaríkin|bandarískir]] sjónvarpsþættir sem skapaðir voru af bræðrunum Ross og Matt Duffer. Þættirnir hófu göngu sína þann 25. júní [[2016]] þegar fyrstu seríunni var streymt inn á [[Netflix]]. Þeir urðu strax gríðarlega vinsælir og hafa hlotið ýmsar tilnefningar og verðlaun. Stranger Things gerist í bænum Hawkins í [[Indiana]] árið [[1983]] og fjallar um þrjá vini sem taka málin í sínar hendur þegar fjórði vinur þeirra hverfur sporlaust. Þá njóta þeir aðstoðar frá stelpu sem býr yfir yfirnáttúrulegum kröftum. Aðrir íbúar Hawkins fléttast líka inn í söguna, eins og lögregluforingi bæjarins, fjölskyldur strákana og starfsfólk leynilegrar vísindastofnunar. Þættirnir gerast eins og áður sagði á níunda áratugi síðustu aldar en þeim hefur verið líkt við vinsælar kvikmyndir þess tíma, s.s. [[E.T.]], [[The Goonies]] o.fl. == Heimildir == {{wpheimild | tungumál = en | titill = Stranger Things| mánuðurskoðað = Febrúar| árskoðað = 2018}} [[Flokkur:Bandarískir sjónvarpsþættir]] [[Flokkur:1983]] m1f38b6coohljasnn2stn2hkodt2yfe Ferdinand 1. Austurríkiskeisari 0 143575 1764409 1738930 2022-08-11T01:07:05Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{konungur | titill = [[Austurríkiskeisari|Keisari Austurríkis]] | ætt = [[Habsborgarar|Habsburg-Lothringen-ætt]] | skjaldarmerki = Kleines Wappen Kaiser Ferdinands I. 1836.tif | nafn = Ferdinand 1. | mynd = Kaiser Ferdinand I von Österreich in ungarischer Adjustierung mit Ordensschmuck c1830.jpg | skírnarnafn = Ferdinand Karl Leopold Joseph Franz Marcellin | fæðingardagur = [[19. apríl]] [[1793]] | fæðingarstaður = Vín, Austurríki, Heilaga rómverska ríkinu | dánardagur = [[29. júní]] [[1875]] | dánarstaður = Prag, Bæheimi, Austurríki-Ungverjalandi | grafinn = Keisaragrafhýsinu í Vín | ríkisár = 2. mars 1835 – 2. desember 1848 | faðir = [[Frans II (HRR)|Frans 1.]] | móðir = [[María Teresa af Napólí og Sikiley]] | maki = [[María Anna af Savoju]] | titill_maka = Keisaraynja }} '''Ferdinand 1.''' (19. apríl 1793 – 29. júní 1875) var [[Austurríkiskeisari|keisari Austurríkis]] frá árinu 1835 þar til hann sagði af sér árið 1848. Sem þjóðhöfðingi Austurríkis var hann einnig forseti [[Þýska ríkjasambandið|þýska ríkjasambandsins]], konungur [[Ungverjaland]]s, [[Króatía|Króatíu]], [[Bæheimur|Bæheims]] (sem '''Ferdinand 5.''') og [[Langbarðaland]]s-[[Feneyjar|Feneyja]] auk ýmissa annarra titla sem hann bar. Ferdinand settist á keisarastól eftir dauða föður síns, [[Frans 2. keisari|Frans 1. Austurríkiskeisara]], þann 2. mars 1835. Ferdinand gat ekki ráðið yfir veldi sínu vegna þroskagalla. Faðir hans mælti því svo fyrir í erfðaskrá sinni að Ferdinand ætti að ráðfæra sig við [[Loðvík erkihertogi|Loðvík erkihertoga]] í öllum innanríkismálum og [[Klemens von Metternich|Metternich fursta]] í utanríkismálum.<ref>[[A. J. P. Taylor|Taylor, A. J. P.]]: "The Habsburg Monarchy 1809-1918" (Penguin Books, Great Britain, 1990), bls. 52-53</ref> Í kjölfar [[Byltingarárið 1848|byltinganna árið 1848]] sagði Ferdinand af sér þann 2. desember. Við honum tók bróðursonur hans, [[Frans Jósef 1. Austurríkiskeisari|Frans Jósef]]. Eftir afsögn sína bjó Ferdinand í Hradčany-höll í [[Prag]] til dauðadags árið 1875.<ref>van der Kiste, bls. 16.</ref> Ferdinand var kvæntur [[María Anna af Savoju|Maríu Önnu af Savoju]], sjötta barni [[Viktor Emmanúel 1.|Viktors Emmanúels 1.]] af Sardiníu. Þau eignuðust engin börn. ==Æviágrip== Ferdinand var elsti sonur [[Frans 2. keisari|Frans 2.]] keisara [[Heilaga rómverska ríkið|Heilaga rómverska ríkisins]] og [[María Teresa af Napólí og Sikiley|Maríu Teresu af Napólí og Sikiley]]. Ferdinand fæddist með [[flogaveiki]], [[vatnshöfuð]], taugagalla og málgalla, hugsanlega vegna þess hve skyld foreldrar hans voru. Hann hlaut menntun hjá baróninum Josef Kalasanz von Erberg og konu hans, Jósefínu.<ref name="SBL">{{cite book |url=http://nl.ijs.si:8080/fedora/get/sbl:0432/VIEW/ |title=Erberg Jožef Kalasanc baron |trans-title=Erberg Joseph Calasanz baron |encyclopedia=Slovenski biografski leksikon |editors=Vide Ogrin, Petra (electronic ed.). Cankar, Izidor et al. (printed ed.) 1925–1991. 2009 (electronic ed.) |language=Slovenian |last=Grafenauer |first=Bogo |access-date=2018-04-25 |archive-date=2012-01-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120128140340/http://nl.ijs.si:8080/fedora/get/sbl:0432/VIEW |dead-url=yes }}</ref> ===Valdatíð=== Ferdinand hefur jafnan verið lýst sem of veikgeðja til að ríkja í veldi sínu en víst er þó að hann skrifaði vel læsilega dagbók og var auk þess sagður hafa gott skopskyn. Hann fékk hins vegar um tuttugu flog á dag og gat því ekki einbeitt sér að stjórn ríkisins og ráð ríkisstjóra fór fyrir henni. Þegar Ferdinand kvæntist prinsessunni [[María Anna af Savoju|Maríu Önnu af Savoju]] fannst hirðlækninum ólíklegt að Ferdinand væri fær um að innsigla hjónabandið.<ref>van der Kiste, John. ''Emperor Francis Joseph'' London: Sutton Publishing, 2005. p 2</ref> Þegar Ferdinand reyndi að sofa með konu sinni fékk hann fimm flogaköst. Ferdinand er minnst fyrir að hafa eitt sinn skipað kokki sínum að færa sér apríkósubollur og þegar honum var sagt að ræktunartímabilið fyrir apríkósur væri liðið hafi hann svarað: „Ég er keisarinn og ég vil bollur!“ („''Ich bin der Kaiser und ich will Knödel!''“ á þýsku).<ref>Regan, Geoffrey. ''Royal Blunders'' bls. 72</ref> === Byltingin 1848 === Þegar byltingarmenn gerðu árás á keisarahöllina árið 1848 er sagt að Ferdinand hafi beðið Metternich um skýringu. Þegar Metternich tjáði keisaranum að bylting væri hafin á keisarinn að hafa spurt: „En mega þeir það?“ („''Ja, dürfen's denn des?''“) Hirðmenn Ferdinands töldu hann á að segja af sér og leyfa bróðursyni sínum, [[Frans Jósef 1. Austurríkiskeisari|Frans Jósef]], að gerast keisari í hans stað. Frans Jósef átti eftir að vera keisari í sextíu og átta ár. Í dagbók sinni lýsti Ferdinand atburðarásinni svohljóðandi: „''Málinu lauk með því að nýi keisarinn kraup fyrir gamla keisaranum sínum og lávarði, það er að segja mér, og bað hann um blessun sína, sem ég veitti honum með því að leggja á hann báðar hendur og gera krossmark yfir honum ... síðan faðmaði ég og kyssti nýja húsbóndann okkar og við héldum síðan til herbergja okkar. Ég og ástkær kona mín hlustuðum á messuna ... en pökkuðum síðan saman eigum okkar.''“ Ferdinand var síðasti konungur Bæheims sem var krýndur sem slíkur. Hann hafði mikið dálæti á Bæheimi og varði þar því sem hann átti eftir ólifað í Prag-höll. Á [[Tékkneska|tékknesku]] var hann því kallaður „Ferdinand 5. hinn góði“ (''Ferdinand Dobrotivý''). Í Austurríki var hann kallaður „Ferdinand hinn velviljaði“ (''„Ferdinand der Gütige“'') en einnig uppnefndur „Góðinand hinn liðni“ (''„Gütinand der Fertige“''). Ferdinand er grafinn í gröf númer 62 í keisaragrafhýsinu í Vín. ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Austurríkiskeisari|Keisari Austurríkis]] | frá = [[2. mars]] [[1835]]| til = [[2. desember]] [[1848]]| fyrir = [[Frans 2. keisari|Frans 1.]] | eftir = [[Frans Jósef 1. Austurríkiskeisari|Frans Jósef 1.]] | }} {{Töfluendir}} {{fde|1793|1875|Ferdinand 1.}} [[Flokkur:Austurríkiskeisarar]] [[Flokkur:Konungar Ungverjalands]] [[Flokkur:Habsburg-Lothringen-ætt]] o7zswjs9151k4htlybbmzhs3geckdz4 1764411 1764409 2022-08-11T01:11:09Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{konungur | titill = [[Austurríkiskeisari|Keisari Austurríkis]] | ætt = [[Habsborgarar|Habsburg-Lothringen-ætt]] | skjaldarmerki = Kleines Wappen Kaiser Ferdinands I. 1836.tif | nafn = Ferdinand 1. | mynd = Kaiser Ferdinand I von Österreich in ungarischer Adjustierung mit Ordensschmuck c1830.jpg | skírnarnafn = Ferdinand Karl Leopold Joseph Franz Marcellin | fæðingardagur = [[19. apríl]] [[1793]] | fæðingarstaður = [[Vín (Austurríki)|Vín]], [[Austurríki]], [[Heilaga rómverska ríkið|Heilaga rómverska ríkinu]] | dánardagur = {{dauðadagur og aldur|1875|6|29|1793|4|19}} | dánarstaður = [[Prag]], [[Bæheimur|Bæheimi]], [[Austurríki-Ungverjaland]]i | grafinn = Keisaragrafhýsinu í Vín | ríkisár = 2. mars 1835 – 2. desember 1848 | faðir = [[Frans 2. keisari|Frans 1.]] | móðir = [[María Teresa af Napólí og Sikiley]] | maki = [[María Anna af Savoju]] | titill_maka = Keisaraynja }} '''Ferdinand 1.''' (19. apríl 1793 – 29. júní 1875) var [[Austurríkiskeisari|keisari Austurríkis]] frá árinu 1835 þar til hann sagði af sér árið 1848. Sem þjóðhöfðingi Austurríkis var hann einnig forseti [[Þýska ríkjasambandið|þýska ríkjasambandsins]], konungur [[Ungverjaland]]s, [[Króatía|Króatíu]], [[Bæheimur|Bæheims]] (sem '''Ferdinand 5.''') og [[Langbarðaland]]s-[[Feneyjar|Feneyja]] auk ýmissa annarra titla sem hann bar. Ferdinand settist á keisarastól eftir dauða föður síns, [[Frans 2. keisari|Frans 1. Austurríkiskeisara]], þann 2. mars 1835. Ferdinand gat ekki ráðið yfir veldi sínu vegna þroskagalla. Faðir hans mælti því svo fyrir í erfðaskrá sinni að Ferdinand ætti að ráðfæra sig við [[Loðvík erkihertogi|Loðvík erkihertoga]] í öllum innanríkismálum og [[Klemens von Metternich|Metternich fursta]] í utanríkismálum.<ref>[[A. J. P. Taylor|Taylor, A. J. P.]]: "The Habsburg Monarchy 1809-1918" (Penguin Books, Great Britain, 1990), bls. 52-53</ref> Í kjölfar [[Byltingarárið 1848|byltinganna árið 1848]] sagði Ferdinand af sér þann 2. desember. Við honum tók bróðursonur hans, [[Frans Jósef 1. Austurríkiskeisari|Frans Jósef]]. Eftir afsögn sína bjó Ferdinand í Hradčany-höll í [[Prag]] til dauðadags árið 1875.<ref>van der Kiste, bls. 16.</ref> Ferdinand var kvæntur [[María Anna af Savoju|Maríu Önnu af Savoju]], sjötta barni [[Viktor Emmanúel 1.|Viktors Emmanúels 1.]] af Sardiníu. Þau eignuðust engin börn. ==Æviágrip== Ferdinand var elsti sonur [[Frans 2. keisari|Frans 2.]] keisara [[Heilaga rómverska ríkið|Heilaga rómverska ríkisins]] og [[María Teresa af Napólí og Sikiley|Maríu Teresu af Napólí og Sikiley]]. Ferdinand fæddist með [[flogaveiki]], [[vatnshöfuð]], taugagalla og málgalla, hugsanlega vegna þess hve skyld foreldrar hans voru. Hann hlaut menntun hjá baróninum Josef Kalasanz von Erberg og konu hans, Jósefínu.<ref name="SBL">{{cite book |url=http://nl.ijs.si:8080/fedora/get/sbl:0432/VIEW/ |title=Erberg Jožef Kalasanc baron |trans-title=Erberg Joseph Calasanz baron |encyclopedia=Slovenski biografski leksikon |editors=Vide Ogrin, Petra (electronic ed.). Cankar, Izidor et al. (printed ed.) 1925–1991. 2009 (electronic ed.) |language=Slovenian |last=Grafenauer |first=Bogo |access-date=2018-04-25 |archive-date=2012-01-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120128140340/http://nl.ijs.si:8080/fedora/get/sbl:0432/VIEW |dead-url=yes }}</ref> ===Valdatíð=== Ferdinand hefur jafnan verið lýst sem of veikgeðja til að ríkja í veldi sínu en víst er þó að hann skrifaði vel læsilega dagbók og var auk þess sagður hafa gott skopskyn. Hann fékk hins vegar um tuttugu flog á dag og gat því ekki einbeitt sér að stjórn ríkisins og ráð ríkisstjóra fór fyrir henni. Þegar Ferdinand kvæntist prinsessunni [[María Anna af Savoju|Maríu Önnu af Savoju]] fannst hirðlækninum ólíklegt að Ferdinand væri fær um að innsigla hjónabandið.<ref>van der Kiste, John. ''Emperor Francis Joseph'' London: Sutton Publishing, 2005. p 2</ref> Þegar Ferdinand reyndi að sofa með konu sinni fékk hann fimm flogaköst. Ferdinand er minnst fyrir að hafa eitt sinn skipað kokki sínum að færa sér apríkósubollur og þegar honum var sagt að ræktunartímabilið fyrir apríkósur væri liðið hafi hann svarað: „Ég er keisarinn og ég vil bollur!“ („''Ich bin der Kaiser und ich will Knödel!''“ á þýsku).<ref>Regan, Geoffrey. ''Royal Blunders'' bls. 72</ref> === Byltingin 1848 === Þegar byltingarmenn gerðu árás á keisarahöllina árið 1848 er sagt að Ferdinand hafi beðið Metternich um skýringu. Þegar Metternich tjáði keisaranum að bylting væri hafin á keisarinn að hafa spurt: „En mega þeir það?“ („''Ja, dürfen's denn des?''“) Hirðmenn Ferdinands töldu hann á að segja af sér og leyfa bróðursyni sínum, [[Frans Jósef 1. Austurríkiskeisari|Frans Jósef]], að gerast keisari í hans stað. Frans Jósef átti eftir að vera keisari í sextíu og átta ár. Í dagbók sinni lýsti Ferdinand atburðarásinni svohljóðandi: „''Málinu lauk með því að nýi keisarinn kraup fyrir gamla keisaranum sínum og lávarði, það er að segja mér, og bað hann um blessun sína, sem ég veitti honum með því að leggja á hann báðar hendur og gera krossmark yfir honum ... síðan faðmaði ég og kyssti nýja húsbóndann okkar og við héldum síðan til herbergja okkar. Ég og ástkær kona mín hlustuðum á messuna ... en pökkuðum síðan saman eigum okkar.''“ Ferdinand var síðasti konungur Bæheims sem var krýndur sem slíkur. Hann hafði mikið dálæti á Bæheimi og varði þar því sem hann átti eftir ólifað í Prag-höll. Á [[Tékkneska|tékknesku]] var hann því kallaður „Ferdinand 5. hinn góði“ (''Ferdinand Dobrotivý''). Í Austurríki var hann kallaður „Ferdinand hinn velviljaði“ (''„Ferdinand der Gütige“'') en einnig uppnefndur „Góðinand hinn liðni“ (''„Gütinand der Fertige“''). Ferdinand er grafinn í gröf númer 62 í keisaragrafhýsinu í Vín. ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Austurríkiskeisari|Keisari Austurríkis]] | frá = [[2. mars]] [[1835]]| til = [[2. desember]] [[1848]]| fyrir = [[Frans 2. keisari|Frans 1.]] | eftir = [[Frans Jósef 1. Austurríkiskeisari|Frans Jósef 1.]] | }} {{Töfluendir}} {{fde|1793|1875|Ferdinand 1.}} [[Flokkur:Austurríkiskeisarar]] [[Flokkur:Konungar Ungverjalands]] [[Flokkur:Habsburg-Lothringen-ætt]] 1ui0b263ez9ahf5xwbcr1ainmgbk2yr Major League Soccer 0 149112 1764370 1762096 2022-08-10T16:14:23Z 85.220.48.8 /* Íslendingar sem hafa leikið í MLS */ Uppfærði ártal þar sem Arnór Ingvi Traustason hættir að spila í MLS sumarið 2022 wikitext text/x-wiki {{Deild keppnisíþrótta |titill=Major League Soccer |mynd=MLS_crest_logo_RGB_gradient.svg |stofnár=1993 |ríki={{USA}} [[Bandaríkin]] <br /> {{CAN}} [[Kanada]] |efri deild= |neðri deild=''færist ekki niður um deild'' |liðafjöldi=28 |píramída stig=Stig 1 |bikarar=[[Champeones Cup]] <br /> [[CONCACAF Campions League]] <br /> [[Leagues Cup]] <br /> [[U.S. Open Cup]] |núverandi meistarar=[[New York City FC]] (2021) |sigursælasta lið=[[LA Galaxy]] (5 titlar) |heimasíða=[http://mlssoccer.com/ Opinber heimasíða] }} [[Mynd:Red Bull Arena on the First Day.jpg|thumb|Red Bull Arena í New Jersey var reistur sérstaklega fyrir knattspyrnu.]] '''Bandaríska úrvalsdeildin í knattspyrnu''' eða '''Major League Soccer''' ('''MLS''') er hæsta atvinnumannadeild í [[knattspyrna|knattspyrnu]] í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]]. Deildin var stofnuð árið [[1993]] í tengslum við [[HM 1994]] sem haldin var í BNA. Fyrsta tímabilið var árið 1996 og hófu þá 10 lið keppni. Deildin átti erfitt uppdráttar fyrstu árin og var tap á rekstrinum. Spilað var að mestu á amerískum fótboltavöllum ([[amerískur fótbolti]]) en síðar voru byggðir sérstakir knattspyrnuvellir. Í dag eru hins vegar 24 lið og skiptast þau í vestur- og austurdeild. Tímabilið er frá mars og út október. 14 lið spila svo í úrslitakeppni (''playoffs'' líkt og í [[NBA]]) og er úrslitaleikur í nóvember. Lið falla ekki um deild. Ætlunin er að fjölga liðum enn frekar og meðal annars eru fyrirhuguð lið frá [[St. Louis]] og [[Las Vegas]]. Þrjú lið í deildinni eru frá [[Kanada]] (Vancouver, Toronto og Montreal). Höfuðstöðvar MLS eru í [[New York]]. Alþjóðlegar stjörnur hafa spilað í MLS eins og [[David Beckham]], [[Zlatan Ibrahimovic]], [[Frank Lampard]], [[Steven Gerrard]], [[Didier Drogba]] og [[Wayne Rooney]]. == Félög 2022 == {| class="wikitable" style="text-align:left" |- ! style="background:white"|Félag !! style="background:white"|Bær/Borg !! style="background:white"|Heimavöllur !! style="background:white"|Tímabil |- ! colspan="4" style="background:#1A2D5B;" |<span style="color:white;">Austurdeild</span> |- | '''[[Atlanta United FC|Atlanta United]]''' || [[Atlanta]], [[Georgia|GA]] || [[Mercedes-Benz Stadium]] || align=center | 2017– |- | '''[[Charlotte FC|Charlotte]]''' || [[Charlotte]], [[North Carolina|NC]] || [[Bank of America Stadium]] || align="center" | 2022–<ref name="expansion" /> |- | '''[[Chicago Fire]]''' || [[Chicago]], [[Illinois|IL]] || [[Soldier Field]] || align=center | 1998– |- | '''[[FC Cincinnati|Cincinnati]]''' || [[Cincinnati]], [[Ohio|OH]] || [[Nippert Stadium]] || align=center | 2019– |- | '''[[Columbus Crew SC|Columbus Crew]]''' || [[Columbus, Ohio|Columbus]], [[Ohio|OH]] || [[Mapfre Stadium]] || align=center | 1996– |- | '''[[DC United]]''' || [[Washington, D.C.|Washington]], [[District of Columbia|DC]] || [[Audi Field]] || align=center | 1996– |- | '''[[Inter Miami CF|Inter Miami]]''' || [[Miami]] ([[Fort Lauderdale]]), [[Florida|FL]] || [[Inter Miami CF Stadium]] || align=center | 2020– |- | '''[[CF Montreal]]''' || [[Montreal]], [[Québec|QC]] || [[Stade Saputo]] || align=center | 2012– |- | '''[[New England Revolution]]''' || [[Boston]] ([[Foxborough]]), [[Massachusetts|MA]] || [[Gillette Stadium]] || align=center | 1996– |- | '''[[New York City FC|New York City]]''' || [[New York]], [[New York-fylki|NY]] || [[Yankee Stadium]] || align=center | 2015– |- |'''[[New York Red Bulls]]''' || [[New York]], [[New York-fylki]] ([[Harrison, New Jersey|Harrison]], [[New Jersey|NJ]]) || [[Red Bull Arena]] || align=center | 1996– |- | '''[[Orlando City SC|Orlando City]]''' || [[Orlando]], [[Flórida|FL]] || [[Exploria Stadium]] || align=center | 2015– |- |'''[[Philadelphia Union]]''' || [[Philadelphia]] ([[Chester, Pennsylvania|Chester]]), [[Pennsylvania|PA]] || [[Subaru Park]] || align=center | 2010– |- | '''[[Toronto FC|Toronto]]''' || [[Toronto]], [[Ontario|ON]] || [[BMO Field]] || align=center | 2007– |- ! colspan="4" style="background:#DB3131;" |<span style="color:white;">Vesturdeild</span> |- | '''[[Austin FC|Austin]]''' || [[Austin]], [[Texas|TX]] || [[Austin FC Stadium]] || align="center" | 2021–<ref name="expansion">{{Webbref | url=https://www.mlssoccer.com/post/2020/07/17/mls-expansion-new-timeline-released-inaugural-season-newest-clubs | titel=MLS Expansion: New timeline released for inaugural season of newest clubs | språk=engelska | utgivare=Major League Soccer | datum=17 juli 2020 | hämtdatum=24 juli 2020 | arkivurl=https://web.archive.org/web/20200720164126/https://www.mlssoccer.com/post/2020/07/17/mls-expansion-new-timeline-released-inaugural-season-newest-clubs | arkivdatum=20 juli 2020}}</ref> |- | '''[[Colorado Rapids]]''' || [[Denver]] ([[Commerce City]]), [[Colorado|CO]] || [[Dick's Sporting Goods Park]] || align=center | 1996– |- | '''[[FC Dallas|Dallas]]''' || [[Dallas]] ([[Frisco]]), [[Texas|TX]] || [[Toyota Stadium]] || align=center | 1996– |- | '''[[Houston Dynamo]]''' || [[Houston]], [[Texas|TX]] || [[BBVA Stadium]] || align=center | 2006– |- | '''[[Los Angeles FC]]''' || [[Los Angeles]], [[Kalifornía|CA]] || [[Banc of California Stadium]] || align=center | 2018– |- | '''[[LA Galaxy]]''' || [[Los Angeles]] ([[Carson]]), [[Kalifornía|CA]] || [[Dignity Health Sports Park]] || align=center | 1996– |- | '''[[Minnesota United FC|Minnesota United]]''' || [[Saint Paul]], [[Minnesota|MN]] || [[Allianz Field]] || align=center | 2017– |- | '''[[Nashville SC|Nashville]]''' || [[Nashville]], [[Tennessee|TN]] || [[Nissan Stadium, Nashville|Nissan Stadium]] || align=center | 2020– |- | '''[[Portland Timbers]]''' || [[Portland]], [[Oregon|OR]] || [[Providence Park]] || align=center | 2011– |- | '''[[Real Salt Lake]]''' || [[Salt Lake City]] ([[Sandy, Utah|Sandy]]), [[Utah|UT]] || [[Rio Tinto Stadium]] || align=center | 2005– |- | '''[[San Jose Earthquakes]]''' || [[San Jose]], [[Kalifornía|CA]] || [[Earthquakes Stadium]] || align=center | 1996–2005,<br>2008– |- | '''[[Seattle Sounders FC|Seattle Sounders]]''' || [[Seattle]], [[Washington-fylki|WA]] || [[CenturyLink Field]] || align=center | 2009– |- | '''[[Sporting Kansas City]]''' || [[Kansas City (Missouri)|Kansas City]], [[Missouri|MO]] ([[Kansas City, Kansas|Kansas City]], [[Kansas|KS]]) || [[Children's Mercy Park]] || align=center | 1996– |- | '''[[Vancouver Whitecaps FC|Vancouver Whitecaps]]''' || [[Vancouver]], [[British Columbia|BC]] || [[BC Place]] || align=center | 2011– |- ! colspan="4" style="background:black;" |<span style="color:white;">Framtíðar félög</span> |- | '''Las Vegas'''|| [[Las Vegas|Las Vegas, NV]]|| nafn ekki komið || align="center" | 2023–<ref name="expansion" /> |- | '''St. Louis'''<br>(nafn ekki komið) || [[Saint Louis|St. Louis]], [[Missouri|MO]] || nafn ekki komið || align=center | 2023–<ref name="expansion"/> |- ! colspan="4" style="background:gray;" |<span style="color:white;">Félög sem hafa verið lögð niður</span> |- | '''[[Tampa Bay Mutiny]]''' || [[Tampa]], [[Florida|FL]] || [[Tampa Stadium]]<br>[[Raymond James Stadium]] || align=center | 1996–2001 |- | '''[[Miami Fusion FC|Miami Fusion]]''' || [[Miami]] ([[Fort Lauderdale]]), [[Florida|FL]] || [[Lockhart Stadium]] || align=center | 1998–2001 |- | '''[[Club Deportivo Chivas USA|Chivas USA]]''' || [[Los Angeles]] ([[Carson, Kalifornien|Carson]]), [[Kalifornien|CA]] || [[StubHub Center]] || align=center | 2005–2014 |} ==Sigurvegarar== * '''[[1996]]''': [[D.C. United]] * '''[[1997]]''': [[D.C. United]] * '''[[1998]]''': [[Chicago Fire]] * '''[[1999]]''': [[D.C. United]] * '''[[2000]]''': [[Sporting Kansas City|Kansas City Wizards]] * '''[[2001]]''': [[San Jose Earthquakes]] * '''[[2002]]''': [[LA Galaxy|Los Angeles Galaxy]] * '''[[2003]]''': [[San Jose Earthquakes]] * '''[[2004]]''': [[D.C. United]] * '''[[2005]]''': [[LA Galaxy|Los Angeles Galaxy]] * '''[[2006]]''': [[Houston Dynamo]] * '''[[2007]]''': [[Houston Dynamo]] * '''[[2008]]''': [[Columbus Crew]] * '''[[2009]]''': [[Real Salt Lake]] * '''[[2010]]''': [[Colorado Rapids]] * '''[[2011]]''': [[LA Galaxy|Los Angeles Galaxy]] * '''[[2012]]''': [[LA Galaxy|Los Angeles Galaxy]] * '''[[2013]]''': [[Sporting Kansas City]] * '''[[2014]]''': [[LA Galaxy|Los Angeles Galaxy]] * '''[[2015]]''': [[Portland Timbers]] * '''[[2016]]''': [[Seattle Sounders FC]] * '''[[2017]]''': [[Toronto FC]] * '''[[2018]]''': [[Atlanta FC]] * '''[[2019]]''': [[Seattle Sounders FC]] * '''[[2020]]''': [[Columbus Crew]] * '''[[2021]]''': [[New York City FC]] ==Íslendingar sem hafa leikið í MLS== *[[Guðlaugur Victor Pálsson]] ([[New York Red Bulls]] 2012, [[D.C. United]] 2022-) *[[Kristinn Steindórsson]] ([[Columbus Crew]] 2015) *[[Guðmundur Þórarinsson]] ([[New York City FC|New York City]] 2020-2021) *[[Arnór Ingvi Traustason]] ([[New England Revolution]] 2021-2022) *[[Róbert Orri Þorkelsson]] ([[CF Montreal]] 2021-) *[[Þor­leif­ur Úlfars­son]] ([[Houston Dynamo]] 2022-) Auk þeirra var Jökull Elísabetarson valinn af Chicago Fire í nýliðavali 2009 en ekki varð af því að hann léki með félaginu. ==Tengt efni== *[[Kanadíska úrvalsdeildin í knattspyrnu]] ==Heimild== {{commonscat|Major League Soccer}} {{wpheimild|tungumál= en|titill= Major League Soccer|mánuðurskoðað= 17. feb.|árskoðað= 2019 }} {{s|1993}} [[Flokkur:Knattspyrna]] [[Flokkur:Íþróttir í Bandaríkjunum]] eenzshfdoqgu66h9brujgmw83yr1cga Drífa Snædal 0 150369 1764357 1720797 2022-08-10T12:03:59Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki '''Drífa Snædal''' (f. 5. júní 1973<ref>{{Vefheimild|titill=Drífa Snædal|url=https://www.althingi.is/altext/cv/?nfaerslunr=1225|útgefandi=Alþingi|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=6. apríl}}</ref>) er íslenskur verkalýðsleiðtogi og stjórnmálamaður. Hún er fyrrum forseti [[Alþýðusamband Íslands|Alþýðusambands Íslands]]. Drífa fæddist í Reykjavík en ólst upp á [[Hella|Hellu]] frá fjögurra ára aldri og í [[Lundur (Svíþjóð)|Lundi]] í [[Svíþjóð]] frá sex til ellefu ára aldurs. Árið 1993 lauk hún stúdentsprófi frá félagsfræðibraut [[Fjölbrautaskólinn í Breiðholti|Fjölbrautaskólans í Breiðholti]]. Hún útskrifaðist sem tækniteiknari frá [[Iðnskólinn í Reykjavík|Iðnskólanum í Reykjavík]] árið 1998, úr [[Háskóli Íslands|Háskóla Íslands]] með viðskiptafræðipróf árið 2003 og með meistaragráðu í vinnumarkaðsfræði með áherslu á vinnurétt frá [[Háskólinn í Lundi|Háskólanum í Lundi]] árið 2012.<ref name=mbl>{{Vefheimild|titill=Í baráttunni um kjaramál og kvenréttindi|url=https://www.mbl.is/greinasafn/grein/1468404/|útgefandi=mbl.is|ár=2013|mánuður=5. júní|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=6. apríl}}</ref> Drífa varð fræðslu- og kynningarstýra hjá [[Samtök um kvennaathvarf|Samtökum um kvennaathvarf]] árið 2003 og var framkvæmdastýra samtakanna frá 2004 til 2006. Hún starfaði sem framkvæmdastýra [[Vinstrihreyfingin – grænt framboð|Vinstrihreyfingarinnar – græns framboð]] frá 2006 til 2010. Árið 2012 varð hún framkvæmdastjóri [[Starfsgreinasamband Íslands|Starfsgreinasambands Íslands]].<ref name=mbl/> Drífa sagði sig úr Vinstri grænum árið 2017 til að mótmæla stjórnarsamstarfi þeirra með [[Sjálfstæðisflokkurinn|Sjálfstæðisflokknum]] og [[Framsóknarflokkurinn|Framsóknarflokknum]].<ref name=vísir>{{Vefheimild|titill=Drífa hættir í VG og segir ríkisstjórnarsamstarfið við Sjálfstæðisflokk verða „eins og að éta skít“|url=https://www.visir.is/g/2017171119077|útgefandi=[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]|ár=2017|mánuður=16. nóvember|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=6. apríl|höfundur=Sylvía Rut Sigfúsdóttir}}</ref> Hún var kjörin forseti ASÍ þann 26. október árið 2018, fyrst kvenna.<ref name=mbl2>{{Vefheimild|titill=Drífa Snæ­dal kjör­in for­seti ASÍ|url=https://www.mbl.is/frettir/innlent/2018/10/26/drifa_snaedal_kjorin_forseti_asi/|útgefandi=mbl.is|ár=2018|mánuður=26. október|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=6. apríl}}</ref> Hún tók þátt í samningaviðræðum um nýja kjarasamninga sem voru undirritaðir í apríl 2019.<ref name=kjarninn>{{Vefheimild|titill=Vopnahlé í stéttastríði|url=https://kjarninn.is/skodun/2019-04-05-vopnahle-i-stettastridi/|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|ár=2019|mánuður=6. apríl|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=6. apríl}}</ref> Drífa sagði af sér sem forseti ASÍ í ágúst 2022 vegna samskiptaörðugleika við forkólfa verkalýðshreyfinga. ==Tilvísanir== <references/> {{f|1973}} [[Flokkur:Íslenskir stjórnmálamenn]] [[Flokkur:Íslenskir verkalýðsleiðtogar]] [[Flokkur:Íslenskar konur]] [[Flokkur:Fólk fætt árið 1973]] bwllq2u7v1pmkjwyj8jzbu7mezthsow Wikipedia:Í fréttum... 4 154362 1764359 1764253 2022-08-10T13:16:50Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki [[File:Meradalir 2022-08-04.jpg|200px|right||alt=Eldgosið við Meradali 2022|link=Eldgosið við Meradali 2022]] * [[3. ágúst]]: '''[[Eldgosið við Meradali 2022|Eldgos]]''' (''sjá mynd'') hefst við '''[[Meradalir|Meradali]]''' austan við [[Fagradalsfjall]] um miðjan dag þegar 300 metra sprunga opnast. * [[23. júlí]]: [[Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin]] lýsir yfir alþjóðlegu neyðarástandi vegna faraldurs '''[[Apabóla|apabólu]]'''. * [[21. júlí]]: '''[[Droupadi Murmu]]''' er kjörin forseti Indlands. * [[11. júlí]]: Fyrstu myndirnar teknar með '''[[James Webb-geimsjónaukinn|James Webb-geimsjónaukanum]]''' eru birtar almenningi. '''Yfirstandandi:''' [[Borgarastyrjöldin í Jemen (2015–)|Borgarastyrjöldin í Jemen]] &nbsp;• [[Eldgosið við Meradali 2022|Eldgosið við Meradali]] &nbsp;• [[Innrás Rússa í Úkraínu 2022|Innrás Rússa í Úkraínu]] &nbsp;• [[Kórónaveirufaraldurinn 2019–|Kórónaveirufaraldurinn]] &nbsp;• [[Sýrlenska borgarastyrjöldin]] &nbsp;• [[Stríð Rússlands og Úkraínu]] <br> '''Nýleg andlát''': [[Eiríkur Guðmundsson (útvarpsmaður og rithöfundur)|Eiríkur Guðmundsson]] (8. ágúst) &nbsp;• [[Olivia Newton-John]] (8. ágúst) &nbsp;• [[Ayman al-Zawahiri]] (31. júlí) &nbsp;• [[Bill Russell]] (31. júlí) &nbsp;• [[David Trimble]] (25. júlí) &nbsp;• [[Kristbjörn Albertsson]] (18. júlí) m7x851ih6zy50vqcj9yofn245b6e7ld 1764367 1764359 2022-08-10T15:41:35Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki [[File:Meradalir 2022-08-04.jpg|200px|right||alt=Eldgosið við Meradali 2022|link=Eldgosið við Meradali 2022]] * [[10. ágúst]]: '''[[Drífa Snædal]]''' segir af sér sem forseti [[Alþýðusamband Íslands|Alþýðusambandsins]]. * [[3. ágúst]]: '''[[Eldgosið við Meradali 2022|Eldgos]]''' (''sjá mynd'') hefst við '''[[Meradalir|Meradali]]''' austan við [[Fagradalsfjall]] um miðjan dag þegar 300 metra sprunga opnast. * [[23. júlí]]: [[Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin]] lýsir yfir alþjóðlegu neyðarástandi vegna faraldurs '''[[Apabóla|apabólu]]'''. * [[21. júlí]]: '''[[Droupadi Murmu]]''' er kjörin forseti Indlands. * [[11. júlí]]: Fyrstu myndirnar teknar með '''[[James Webb-geimsjónaukinn|James Webb-geimsjónaukanum]]''' eru birtar almenningi. '''Yfirstandandi:''' [[Borgarastyrjöldin í Jemen (2015–)|Borgarastyrjöldin í Jemen]] &nbsp;• [[Eldgosið við Meradali 2022|Eldgosið við Meradali]] &nbsp;• [[Innrás Rússa í Úkraínu 2022|Innrás Rússa í Úkraínu]] &nbsp;• [[Kórónaveirufaraldurinn 2019–|Kórónaveirufaraldurinn]] &nbsp;• [[Sýrlenska borgarastyrjöldin]] &nbsp;• [[Stríð Rússlands og Úkraínu]] <br> '''Nýleg andlát''': [[Eiríkur Guðmundsson (útvarpsmaður og rithöfundur)|Eiríkur Guðmundsson]] (8. ágúst) &nbsp;• [[Olivia Newton-John]] (8. ágúst) &nbsp;• [[Ayman al-Zawahiri]] (31. júlí) &nbsp;• [[Bill Russell]] (31. júlí) &nbsp;• [[David Trimble]] (25. júlí) &nbsp;• [[Kristbjörn Albertsson]] (18. júlí) 3my3li8bxc2obtkfun8udxavxu174px Tianjin 0 154932 1764379 1764044 2022-08-10T16:57:01Z Dagvidur 4656 Lagaðií myndatexta wikitext text/x-wiki [[Mynd:Panoramic_View_from_Tianjin_TV_Tower_East(small)(2008-08).JPG|thumb|450px|alt=Mynd tekin úr sjónvarpsturni Tianjin borgar til austurs.|Horft úr sjónvarpsturni Tianjin borgar til austurs.]] [[Mynd:Tianjin-location-MAP-Municipality-in-China.jpg|thumb|alt=Landakort sem sýnir legu borghéraðsins Tianjin á austurströnd Norður-Kína.|Kort sem sýnir legu '''borghéraðsins Tianjin''' í Norður-Kína.]] [[Mynd:Tianjin_IMG_4567_Hai_River_-_Tianjin_WFC_Jin_Tower_-_Tianjin_Maoye_Mansion.jpg|thumb|alt=Mynd af skýjakljúfum miðborgar Tianjin í Kína.|Skýjakljúfar miðborgar Tianjin í Kína.]] '''Tianjin''' ('''T’ien-ching''' eða '''Tientsin''' ''í íslenskum heimildum'') ''([[Kínverska|kínverska:]] ''天津''; [[Pinyin|rómönskun:]] Tiānjīn)'', er [[Héruð Kína|borghérað]] á austurströnd [[Bóhaíhaf]]s í norðurhluta [[Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]]. Borghéraðið er eitt þéttbýlasta svæði heims. Hún er þriðja stærsta sveitarfélag landsins, á eftir [[Beijing]] og [[Sjanghæ]]. Það er staðsett austur af Hebei héraði, við norðausturhluta Norður-Kína sléttunnar. Tianjin er mikilvæg framleiðsluborg í Kína og leiðandi höfn Norður-Kína. Tianjin (sem þýðir bókstaflega „hið himneska vað“) er um 56 kílómetra inn af landinu frá [[Bóhaíhaf]]i, grunnum vog [[Gulahaf|Gula hafsins]]. Hún hefur verið mikilvæg flutnings- og verslunarmiðstöð allt frá dögum mongólska [[Júanveldið|Júanveldisins]] (1206–1368). Aðgangur að hafi og hlutverk sem verslunargátt til Beijing borgar stuðlaði að miklum vexti þjóðernislega fjölbreytni og nýsköpun í viðskiptum íbúa. Borgin er þekkt fyrir handofnar afurðir sínar, leirhermenn, handmálað viðarprent og sjávarréttamenningu. Árið 2018 bjuggu í borghéraðinu 15,6 milljónir íbúa. == Staðsetning == [[Mynd:天津大剧院全景.jpg|thumb|alt=Mynd af Borgarleikhúsi Tianjin.|Borgarleikhúsið í Tianjin.]] [[Mynd:Tianjin_museum_2(small)(2008-08).JPG|thumb|alt=Mynd af Náttúruminjasafninu í Tianjin, Kína.|Náttúruminjasafnið í Tianjin er gler- og stálbygging í laginu eins og svanur.]] Sveitarfélagið Tianjin nær yfir 11.760 ferkílómetrar. Það er staðsett við norðausturhluta Norður-Kína sléttunnar. Það liggur að [[Bóhaíhaf|Bóhaíhafi]] í austri, [[Héruð Kína|borghéraðinu]] [[Beijing]] í norðvestri og [[Hebei]] héraði í norðri, vestri og suðri. Mið-Tianjin, sem er þéttbýliskjarni sveitarfélagsins, liggur um 120 kílómetra suðaustur af miðborg [[Beijing]] og um 56 kílómetra inn af landinu frá [[Bóhaíhaf|Bóhaíhafi]], grunnum vog [[Gulahaf|Gula hafsins]]. Miðhluti Tianjin er þar sem fljótin Ziya og Yongding mæta norður- og suðurhluta „Mikla skurðs“, sem er manngerð skipgeng vatnaleið, áður en þær saman í [[Hai fljót]]ið, sem fellur að endingu til austur að [[Bóhaíhaf|Bóhaíhafi]]. Borgin stendur í minna en 5 metra hæð yfir sjávarmáli. Sum láglend svæði austur af borginni eru aðeins tæpum tveimur metrum yfir sjávarmáli og meirihluti byggðar á svæðinu er undir 3.7 metrum. Á árunum 1958 —1967 tilheyrði Tianjin borg Hebei héraðs. Lögsaga þess náði yfir þéttbýliskjarnann og til austurs, meðfram Hai-fljóti ásamt höfninni í Tanggu. Þetta tók breytingum árið 1967 þegar sveitarfélagið Tianjin var gert að borghéraði og landsvæði þess stækkað. Þéttbýliskjarninn sem staðsettur er í miðhluta Tianjin, nær í um ellefu kílómetra frá austri til vesturs og um 14 kílómetra frá norðri til suðurs. Aðalhverfi borgarinnar Heping, er við vesturbakka Hai-fljóts. Þar liggur verslunar- og fjármálamiðstöð borgarinnar. Mörg af stóru verslunar- og stjórnsýsluhúsum miðborgarinnar voru byggðar á sínum tíma af erlendum aðilum, með dæmigerðan evrópskan og japanskan nýlendustíl frá árunum 1920 og 1930. Sumar opinberra bygginga frá fimmta áratug síðustu aldar eru í sovéskum byggingarstíl. Nýlegri verslunar- og íbúðarhúsnæði fylgir nútímalegri hönnun með einstökum svölum og marglitum framhliðum. == Saga == [[Mynd:Tianjin_1899.jpg|thumb|alt=Teikning af Tianjin borg árið 1899.|Teikning af Tianjin borg um 1899.]] [[Mynd:Tianjin_20051107_concessions_coloured.jpg|thumb|alt=Landakort af Tianjin borg í upphafi 20. aldar þar sem útlendingar hafa tekið sér níu hverfi.|Kort af Tianjin við upphaf 20. aldar, þar sem erlend ríki hafa tekið sér níu hverfi. Austurríkismenn eru t.d. merktir hér með blágrænum lit, og Ítalir þar fyrir neðan, merktir með grænum lit.]] [[Mynd:The_Capture_of_the_Forts_at_Taku.jpg|thumb|alt=Teikning af orrustunni um Taku varnarvirkið í Boxara -uppreisninni við Tianjin árið 1900. Bandamenn vestrænna herja og japanskra náðu víginu af Kínverska hernum eftir stuttan en blóðugan bardaga.|Teikning af orrustunni um Taku varnarvirkið í [[Boxarauppreisnin|Boxarauppreisninni]] við Tianjin árið 1900. Bandamenn vestrænna herja og japanskra náðu víginu af Kínverska hernum eftir stuttan en blóðugan bardaga.]] Mýrlendið, umhverfis það sem nú er Tianjin borg, var strjálbýlt fram að valdatíma [[Songveldið|Songveldisins]] (960–1126). Þá tók Sanchakou bær að rísa á vesturbakka Hai-fljótsins. Sú byggð bættist síðar við stærri bæinn Zhigu, sem var við mót fljótanna Ziya og Hai. Byggðin í Zhigu óx hratt sem hafnar- og verslunarmiðstöð og varð megin geymslu-, flutnings- og dreifingarstaður fyrir korn og aðrar landbúnaðarvörur frá Mið- og Suður-Kína. Til að undirstrika mikilvægi Zhigu, setti hið mongólska [[Júanveldið|Júanveldi]] (1206–1368) upp skrifstofur til stjórna siglingum og tollgæslu. Vöruhús og hafnaraðstaða bæjarins var stækkuð. Í borginni var einnig mikilvæg saltframleiðsla. Tianjin þróaðist hratt fram á veg þegar [[Mingveldið]] (1368–1644), færði höfuðborg Kína frá Nanjing til Beijing. Árið 1404 var byggð þar varðstöð er hlaut nafnið Tianjinwei („Vörn hins himneska vaðs“). Stór herstöð var byggð með varnarmúrum. Sem aðalgátt að höfðuðborginni Beijing dafnaði Tianjin og til borgarinnar fluttu íbúar frá héruðunum [[Shandong]], [[Jiangsu]] og [[Fujian]]. Við upphaf valdatíma [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] (1644–1912) var Tianjin borg orðin leiðandi í efnahagslífi Norður-Kína vegna staðsetningar við norðurhluta [[Mikli skurður|Mikla skurðar]] sem tryggði skipgengi um Austur-Kína. Eftir því sem skipgengar vatnaleiðir styrktust jukust viðskipti borgarinnar. Um miðja 19. öld dróg tímabundið úr efnahagslegri velmegun þegar þær Evrópuþjóðir sem versluðu við Kína þrýstu á um viðskiptaleg og diplómatísk forréttindi. Tientsin sáttmálinn undirritaður af Bretum, Frökkum og Kínverjum árið 1858 sem afleiðing [[Ópíumstríðin|seinna ópíumstríðsins]] (1856–60) gegn Kína, veitti Bretum og Frökkum sérverslunarréttindi í Tianjin. Á árunum 1895 til 1902 voru viðskiptalegar ívilnanir einnig veittar Japan, Þýskalandi, Rússlandi, Austurríki-Ungverjalandi, Ítalíu og Belgíu. Eftir að stríðsátök hófust að nýju í Tianjin árið 1860 og Bretar og Frakkar skutu á borgina; samþykkti Peking loks að gera Tianjin að opinni viðskiptahöfn fyrir erlend viðskipti.<ref>{{Vefheimild|url=https://timarit.is/page/2036506?iabr=on|titill=Frjettir-útlendar|höfundur=Norðri - 7.-8. tölublað|útgefandi=Norðri|mánuður=16. apríl|ár=1861|mánuðurskoðað=18. mars|árskoðað=2021|bls=30}}</ref> Í lok 19. aldar bjuggu meira en 200.000 manns í Tianjin. Helmingur íbúanna bjó í gömlu „kínversku“ borginni. Lífsskilyrði Kínverja þar voru í skarpri mótsögn við rúmgóð, vel hirt evrópsk borgarhverfi meðfram árbökkunum. Árið 1900 leiddi [[Boxarauppreisnin]] með aukinni andúð á útlendingum til þess að herlið vestrænna ríkja skaut á Tianjin, eyðilagði gömlu borgarmúrana og hernam síðan borgina.<ref>{{Vefheimild|url=https://timarit.is/page/2004584?iabr=on|titill=Sínveldis-þáttur|höfundur=Skírnir - Megintexti|útgefandi=Skírnir|mánuður=1. janúar|ár=1900|mánuðurskoðað=18. mars|árskoðað=2021|bls=33-42}}</ref> Undir stjórn Lýðveldisins Kína (1911–49) var Tianjin gert að sérstöku sveitarfélagi undir beinni stjórn þjóðernissinna. Árið 1935 juku Japanir yfirráð sín yfir Norður-Kína með því að koma á sjálfstæðu svæði í austurhluta [[Hebei]] héraðs, sem laut stjórn japanskra hernaðaryfirvalda í Tianjin. Ári síðar lögðu þeir fram frekari kröfur á hendur kínverskra yfirvalda til að veikja stjórn Kínverja á svæðinu. Við upphaf [[Seinna stríð Kína og Japans|seinna kínverska og japanska stríðsins]] (1937–45) hernámu Japanir Tianjin borg og árið 1939 afnámu þeir ívilnanir Breta og Frakka á svæðinu.<ref>{{Vefheimild|url=https://timarit.is/page/4358744?iabr=on|titill=Hvítu djöflarnir í Kína|höfundur=Ellen Green|útgefandi=Fálkinn - 13. Tölublað (29.03.1940)|mánuður=29. mars|ár=1940|mánuðurskoðað=18. mars|árskoðað=2021|bls=4, 5 og 14}}</ref> Á tíma [[Kínverska borgarastyrjöldin|borgarastríðsins]] í Kína (1945–49) var Tianjin undir stjórn þjóðernissinna til ársbyrjunar 1949 er kommúnistar náðu borginni.<ref>{{Vefheimild|url=https://timarit.is/page/2752696?iabr=on|titill=Tientsin á valdi kommúnista?|höfundur=Þjóðviljinn - 8. tölublað|útgefandi=Þjóðviljinn|mánuður=12. janúar|ár=1949|mánuðurskoðað=18. mars|árskoðað=2021|bls=1}}</ref> Þrátt fyrir nálægðina við höfuðborgina Beijing hefur Tianjin að miklu haldið sérkennum sínum. == Veðurfar == [[Mynd:天津夜景航拍20110419.JPG|thumb|alt=Loftmynd af miðborg Tianjin tekin úr Alþjóðlegu geimstöðinni.|Loftmynd af miðborg Tianjin tekin úr [[Alþjóðlega geimstöðin|Alþjóðlegu geimvísindastöðinni.]]]] Þrátt fyrir að Tianjin sé í nálægð við haf er þar meginlandsloftslag með skörpum daglegum hitasveiflum og árstíðabundnum. Að vetrum (október til apríl) ríkir kalt og þurrt háþrýstikerfi Síberíu, en á sumrin (maí til september) ríkir háþrýstikerfi Norður-Kyrrahafs sem er heitt með mikilli úrkomu. Vetrarúrkoma er lítil og loft þurrt með rakastig að meðaltali um 50 prósent. Á sumrin ráða rakir suðlægir vindar með rakastig yfir 70 prósent. Meðalárshitinn er um 13 °C. Í janúar er meðaltalið um -4 °C og í júlímánuði er meðaltalið 27 °C. Miklir vetrarstormar eru algengir en fellibyljir sjaldgæfir. == Vatnasvið == [[Mynd:Hai_River_Basin_EN.svg|thumb|alt=Landakort sem sýnir vatnasvið Hai-fljóts, megin aðrennslissvæðis Norður-Kína sléttunnar.|Kort af vatnasviði Hai-fljóts, megin aðrennslissvæðis Norður-Kína sléttunnar.]] Flóð í [[Hai-fljót]]i eru algeng. Fljótið sem er aðalvatnavegur Norður-Kína sléttunnar bar fram mikinn árframburð á vorin og sumrin. Á veturna var vatnsborð þess oft of lágt til siglinga. Þetta tók miklum breytingum eftir 1897 þegar ráðist var í miklar manngerðar breytingar á fljótinu. Vegalengd til sjávar var stytt, árbakkar styrktir og fljótið dýpkað. Hindranir voru byggðar til að stjórna betur vatnsrennsli fljótsins inn í marga skipaskurðir þess og árframburði var beint inn á svæði til að setjast. Frá árinu 1949 hefur áfram verið unnið að endurbótum flóðaeftirlits, áveitu og siglingaleiða. Nýjar vatnaskurðir hafa verið byggðir til flóðastjórnunar. == Lýðfræði == [[Mynd:炫彩津门11Tianjin_Eye_and_Haihe_River.jpg|thumb|alt=Mynd af „Tientsin auganu“ sem er 120 metra parísarhjól við Yongle brú á Hai-fljóti.|„Tientsin augað“ er 120 metra [[Parísarhjól]] við Yongle brú á Hai-fljóti.]] Landflestir íbúanna eru Han-Kínverjar. Árið 2.000 voru þeir meira en 97 prósent íbúanna. Stærstu minnihlutahóparnir eru Hui - Kínverjar, Kóreumenn, Mansjú og Mongólar. Flestir þeirra búa í miðborginni á svæðum sem hafa sérstök sögulegar tengingar. Íbúum Tianjin hefur fjölgað gríðarhratt. Frá árinu 1953, þegar þeir voru um 2.7 milljónir, til ársins 1982, fjölgaði þeim um 188 prósent, í um 7.8 milljónir. Árið 1990 voru þeir 8.9 milljónir, um aldamótin 9.8 milljónir og tíu árum síðar um 13 milljónir. Árið 2018 bjuggu í borghéraðinu 15,6 milljónir íbúa. Fyrir árið 1949 stunduðu langflestir íbúanna viðskipta- eða þjónustustörf. Síðan þá hefur atvinnuuppbygging borgarinnar breyst. Um helmingur íbúanna starfar í iðnaði og aðeins um fimmtungur í viðskiptum. Afgangurinn starfar aðallega í opinberri þjónustu. == Samgöngur == [[Mynd:天津港——集装箱运输.png|thumb|alt=Mynd af Tanggu útskipunar- og fiskihöfn Tianjin. Stór hluti utanríkisviðskipta Kína er höndlaður í gegnum Tanggu-höfn.|Talsverður hluti utanríkisviðskipta Kína er höndlaður í gegnum Tanggu, útskipunar- og fiskihöfn Tianjin.]] [[Mynd:Tianjin_Binhai_International_Airport_201509.jpg|thumb|alt=Mynd af farþegamiðstöð Tianjin Binhai alþjóðaflugvellinum.|Farþegamiðstöð [[Tianjin Binhai alþjóðaflugvöllurinn|Tianjin Binhai alþjóðaflugvallarins]].]] Tianjin er samgöngumiðstöð Norður-Kína. Jing-Hu járnbrautin sem liggur suður frá [[Beijing]] til [[Sjanghæ]] liggur um borghéraðið. Jing-Shan járnbrautin liggur norður frá Beijing í gegnum Tianjin og Shanhaiguan við landamæri [[Hebei]] til Liaoning strandhéraðs í norðausturhluta Kína. Þungfærar vatnaleiðir liggja til suðurs og suðvesturs meðfram „Mikla skurði“ og Daqing; tengja Tianjin við suðurhluta [[Hebei]] héraðs. Jing-Jin-Tang hraðbrautin liggur frá Beijing í gegnum Tianjin til Tanggu er megin samgönguæðin til sjávar. Aðrar hraðbrautir liggja suður með Jing-Hu járnbrautinni inn í [[Shandong]] hérað, vestur til [[Shanxi]] héraðs og norður til norðausturhluta [[Hebei]] og Norðaustur-Kína. Í gegnum Tianjin liggja háhraðalestir. Þannig tekur einungis 35. mínútur að fara með háhraðlest til höfuðborgarinnar Beijing. Innan borghéraðsins er öflugir samgönguinnviðir. Nútíma sporvagnar, léttlestir og [[Snarlest|snarlestir]] þjóna miðborginni og nálægum úthverfum. Nýjar snarlestarlínur eru í smíðum. Að auki tengja áætlunarbifreiðir þéttbýliskjarnann við dreifbýlið. Tianjin er megin söfnunarstaður og umskiptastöð Norður-Kína fyrir útflutningsvörur. Stór hluti utanríkisviðskipta Kína er höndlaður í Tanggu sem er útskipunar- og fiskihöfn Tianjin. [[Tianjin Binhai alþjóðaflugvöllurinn]] er staðsettur um 13 kílómetrum frá miðborginni. Borghéraðinu er einnig þjóða með hinum nýja [[Beijing Daxing alþjóðaflugvöllurinn|Daxing alþjóðaflugvellinum]] í höfuðborginni [[Beijing]]. Árið 2018 fóru um 23.6 milljónir farþega um Tianjin Binhai flugvöllinn. Hann býður upp á tengingu við 48 borgir, 30 innlendar og 17 erlendar. Flugfélög á borð við Japan Airlines, All Nippon Airways, Korean Air, Asiana Airlines, Singapore Airlines Cargo og Martinair Holland fljúga þangað. == Vísinda- og menntastofnanir == [[Mynd:Main_Building_of_Nankai_University_2015-08-04.jpg|thumb|alt=Mynd af aðalbyggingu Nankai háskólans í Tianjin, Kína.|Aðalbygging Nankai háskólans í Tianjin borg.]] [[Mynd:TJU_Gate.JPG|thumb|alt=Mynd af inngangi að háskólasvæði Tianjin háskóla í Kína.|Aðalhlið háskólasvæðis Tianjin háskólans í Kína.]] Í samræmi við áætlun um nútímavæðingu Kína var í lok áttunda áratugar síðustu aldar, ráðist í talsverðar fjárfestingar til að bæta og stækka vísinda- og tæknistofnanir og háskóla Tianjin, sérstaklega þær sem styðja vísindi á sviði jarðolíu, járns og stáls, og hafrannsóknir og verkfræði. Í Tianjin eru margar merkilegar menntastofnanir. Þrír háskólar eru taldir meðal lykilháskóla Kína: Nankai háskólinn (stofnaður 1919), Tianjin háskóli (stofnaður árið 1895 sem Hinn Keisaralegi Tientsin háskóli) og Læknaháskóli Tianjin (Stofnaður 1951). == Tenglar == * Ensk vefsíða [https://www.britannica.com/place/Tianjin-China Encyclopaedia Britannica] um Tianjin. Inniheldur ýmsar upplýsingar um héraðið t.d. sögu og markverða staði. * Kínversk vefsíða [http://www.tj.gov.cn/ borghéraðsstjórnar Tianjin]. Inniheldur ýmsar upplýsingar um héraðið t.d. landslag, skipulag og fréttir. * Vefsíða Travel China Guide [https://www.travelchinaguide.com/cityguides/tianjin/ um Tianjin borghéraðið.]. Ferðahandbók fyrir Tianjin: Almennar upplýsingar, samgöngur, helstu ferðamannastaði, veður o.fl. == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Tianjin|mánuðurskoðað=15. mars|árskoðað=2021}} == Tilvísanir == {{reflist}} {{Stjórnsýslueiningar í Alþýðulýðveldinu Kína}} [[Flokkur:Héruð í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] djazvmstmqk61xxwvt7rntvxxvvxyy2 IFK Norrköping 0 158520 1764372 1763481 2022-08-10T16:25:59Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnulið | Fullt nafn = Idrottsföreningen Kamraterna Norrköping | mynd = IFK Norrkoping logo.svg | Gælunafn = ''Peking''<br />''Snoka'' <br /> ''Kamraterna''<br />''VitaBlå'' (Þeir Hvít-Bláu) | Stytt nafn = | Stofnað =1897 | Leikvöllur =[[Östgötaporten]], [[Norrköping]] | Stærð = 17.234 | Stjórnarformaður =Peter Hunt | Knattspyrnustjóri =[[Jens Gustafsson]] | Deild =[[Sænska úrvalsdeildin]] | Tímabil = 2021 | Staðsetning = 7. | pattern_la1=_nikevapor1920w | pattern_b1=_nikevapor1920w | pattern_ra1=_nikevapor1920w | pattern_sh1= | leftarm1=ffffff | body1=ffffff | rightarm1=ffffff | shorts1=0000FF | socks1=ffffff | pattern_la2= | pattern_b2=_norrkoping20a | pattern_ra2= | pattern_sh2= | leftarm2=FF0000 | body2=FF0000 | rightarm2=FF0000 | shorts2=FF0000 | socks2=FF0000 | pattern_la3= | pattern_b3=_norrkoping20t | pattern_ra3= | pattern_sh3= | leftarm3=0000FF | body3=0000FF | rightarm3=0000FF | shorts3=0000FF | socks3=0000FF }} '''IFK Norrköping''' er [[knattspyrna|knattspyrnulið]] staðsett í [[Norrköping]] í [[Svíþjóð]]. Liðið var stofnað 19. maí 1898 og leikur í efstu deild í Svíþjóð, [[Sænska úrvalsdeildin|Allsvenskan]]. Félagið er eitt af elstu og sigursælustu félögum Svíþjóðar og hefur unnið [[Sænska úrvalsdeildin|Sænsku úrvalsdeildina]] alls 13 sinnum, síðast árið 2015. Með liðinu hafa spilað Íslendingarnir [[Ísak Bergmann Jóhannesson]], [[Ari Freyr Skúlason]], [[Oliver Stefánsson]] og [[Guðmundur Þórarinsson]]. Nú spila [[Arnór Sigurðsson]], [[Andri Lúkas Guðjohnsen]], [[Arnór Yngvi Traustason]] og Ari Skúlason með liðinu. == Leikmannahópur ''2020'' == {{Fs start}} {{Fs player|no=1 |nat=SWE|pos=GK|name=[[Isak Pettersson]]}} {{Fs player|no=2 |nat=SWE|pos=DF|name=[[Henrik Castegren]]}} {{Fs player|no=3 |nat=DNK|pos=DF|name=[[Rasmus Lauritsen]]}} {{Fs player|no=4 |nat=LUX|pos=DF|name=[[Lars Krogh Gerson]]}} {{Fs player|no=5 |nat=SWE|pos=FW|name=[[Christoffer Nyman]]}} {{Fs player|no=6|nat=SWE|pos=MF|name=[[Eric Smith]]}} (á láni frá Gent) {{Fs player|no=7 |nat=SWE|pos=MF|name=[[Alexander Fransson]]}} {{Fs player|no=8 |nat=SWE|pos=FW|name=[[Linus Hallenius]]}} {{Fs player|no=9 |nat=SWE|pos=MF|name=[[Maic Sema]]}} {{Fs player|no=10|nat=SWE|pos=MF|name=[[Jonathan Levi (footballer)|Jonathan Levi]]|other=}} {{Fs player|no=11|nat=SWE|pos=DF|name=[[Christopher Telo]]}} {{Fs player|no=13|nat=NGA|pos=MF|name=[[Ishaq Abdulrazak]]}} {{Fs player|no=14|nat=ALB|pos=DF|name=[[Egzon Binaku]]}} {{Fs mid}} {{Fs player|no=16|nat=SWE|pos=FW|name=[[Pontus Almqvist]]}} {{Fs player|no=18 |nat=SWE|pos=DF|name=[[Linus Wahlqvist]]}} {{Fs player|no=20|nat=HON|pos=DF|name=[[Kevin Álvarez]]}} {{Fs player|no=21|nat=SWE|pos=MF|name=[[Simon Thern]]}} {{Fs player|no=23|nat=SWE|pos=MF|name=[[Andreas Blomqvist]]}} {{Fs player|no=25|nat=SWE|pos=DF|name=[[Filip Dagerstål]]}} {{Fs player|no=26|nat=SWE|pos=MF|name=[[Kristoffer Khazeni]]}} {{Fs player|no=27|nat=ISL|pos=MF|name=[[Ísak Bergmann Jóhannesson]]}} {{Fs player|no=28|nat=ISL|pos=DF|name=[[Oliver Stefánsson]]}} {{Fs player|no=29|nat=SWE|pos=GK|name=[[Julius Lindgren]]}} {{Fs player|no=77|nat=SWE|pos=MF|name=[[Manasse Kusu]]}} {{Fs player|no=99|nat=MNE|pos=MF|name=[[Sead Hakšabanović]]}} {{Fs end}} == Tenglar == * [https://ifknorrkoping.se/] {{S|1897}} [[Flokkur:Sænsk knattspyrnufélög]] gh1wk6zkzkfp8ikcm738zoog9as3jsq 1764373 1764372 2022-08-10T16:26:24Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnulið | Fullt nafn = Idrottsföreningen Kamraterna Norrköping | mynd = IFK Norrkoping logo.svg | Gælunafn = ''Peking''<br />''Snoka'' <br /> ''Kamraterna''<br />''VitaBlå'' (Þeir Hvít-Bláu) | Stytt nafn = | Stofnað =1897 | Leikvöllur =[[Östgötaporten]], [[Norrköping]] | Stærð = 17.234 | Stjórnarformaður =Peter Hunt | Knattspyrnustjóri =[[Jens Gustafsson]] | Deild =[[Sænska úrvalsdeildin]] | Tímabil = 2021 | Staðsetning = 7. | pattern_la1=_nikevapor1920w | pattern_b1=_nikevapor1920w | pattern_ra1=_nikevapor1920w | pattern_sh1= | leftarm1=ffffff | body1=ffffff | rightarm1=ffffff | shorts1=0000FF | socks1=ffffff | pattern_la2= | pattern_b2=_norrkoping20a | pattern_ra2= | pattern_sh2= | leftarm2=FF0000 | body2=FF0000 | rightarm2=FF0000 | shorts2=FF0000 | socks2=FF0000 | pattern_la3= | pattern_b3=_norrkoping20t | pattern_ra3= | pattern_sh3= | leftarm3=0000FF | body3=0000FF | rightarm3=0000FF | shorts3=0000FF | socks3=0000FF }} '''IFK Norrköping''' er [[knattspyrna|knattspyrnulið]] staðsett í [[Norrköping]] í [[Svíþjóð]]. Liðið var stofnað 19. maí 1898 og leikur í efstu deild í Svíþjóð, [[Sænska úrvalsdeildin|Allsvenskan]]. Félagið er eitt af elstu og sigursælustu félögum Svíþjóðar og hefur unnið [[Sænska úrvalsdeildin|Sænsku úrvalsdeildina]] alls 13 sinnum, síðast árið 2015. Með liðinu hafa spilað Íslendingarnir [[Ísak Bergmann Jóhannesson]], [[Ari Freyr Skúlason]], [[Oliver Stefánsson]] og [[Guðmundur Þórarinsson]]. Nú spila [[Arnór Sigurðsson]], [[Andri Lúkas Guðjohnsen]], [[Arnór Ingvi Traustason]] og Ari Skúlason með liðinu. == Leikmannahópur ''2020'' == {{Fs start}} {{Fs player|no=1 |nat=SWE|pos=GK|name=[[Isak Pettersson]]}} {{Fs player|no=2 |nat=SWE|pos=DF|name=[[Henrik Castegren]]}} {{Fs player|no=3 |nat=DNK|pos=DF|name=[[Rasmus Lauritsen]]}} {{Fs player|no=4 |nat=LUX|pos=DF|name=[[Lars Krogh Gerson]]}} {{Fs player|no=5 |nat=SWE|pos=FW|name=[[Christoffer Nyman]]}} {{Fs player|no=6|nat=SWE|pos=MF|name=[[Eric Smith]]}} (á láni frá Gent) {{Fs player|no=7 |nat=SWE|pos=MF|name=[[Alexander Fransson]]}} {{Fs player|no=8 |nat=SWE|pos=FW|name=[[Linus Hallenius]]}} {{Fs player|no=9 |nat=SWE|pos=MF|name=[[Maic Sema]]}} {{Fs player|no=10|nat=SWE|pos=MF|name=[[Jonathan Levi (footballer)|Jonathan Levi]]|other=}} {{Fs player|no=11|nat=SWE|pos=DF|name=[[Christopher Telo]]}} {{Fs player|no=13|nat=NGA|pos=MF|name=[[Ishaq Abdulrazak]]}} {{Fs player|no=14|nat=ALB|pos=DF|name=[[Egzon Binaku]]}} {{Fs mid}} {{Fs player|no=16|nat=SWE|pos=FW|name=[[Pontus Almqvist]]}} {{Fs player|no=18 |nat=SWE|pos=DF|name=[[Linus Wahlqvist]]}} {{Fs player|no=20|nat=HON|pos=DF|name=[[Kevin Álvarez]]}} {{Fs player|no=21|nat=SWE|pos=MF|name=[[Simon Thern]]}} {{Fs player|no=23|nat=SWE|pos=MF|name=[[Andreas Blomqvist]]}} {{Fs player|no=25|nat=SWE|pos=DF|name=[[Filip Dagerstål]]}} {{Fs player|no=26|nat=SWE|pos=MF|name=[[Kristoffer Khazeni]]}} {{Fs player|no=27|nat=ISL|pos=MF|name=[[Ísak Bergmann Jóhannesson]]}} {{Fs player|no=28|nat=ISL|pos=DF|name=[[Oliver Stefánsson]]}} {{Fs player|no=29|nat=SWE|pos=GK|name=[[Julius Lindgren]]}} {{Fs player|no=77|nat=SWE|pos=MF|name=[[Manasse Kusu]]}} {{Fs player|no=99|nat=MNE|pos=MF|name=[[Sead Hakšabanović]]}} {{Fs end}} == Tenglar == * [https://ifknorrkoping.se/] {{S|1897}} [[Flokkur:Sænsk knattspyrnufélög]] 84e5hog0h8gegz7928h5xn29u4eucp7 Þórður Víkingur Friðgeirsson 0 158912 1764360 1748108 2022-08-10T13:32:17Z 130.208.240.12 /* Nokkrar ritrýndar greinar */ wikitext text/x-wiki '''Þórður Víkingur Friðgeirsson''' er verkfræðingur sem hefur unnið við stjórnun, ráðgjöf, kennslu og rannsóknir. Þórður Víkingur hefur verið gagnrýninn á íslenska stjórnsýslu sem meðal annars kemur fram í að kostnaðarframúrkeyrsla íslenskra framkvæmdaverkefna er of algeng.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.ruv.is/frett/naer-allar-framkvaemdir-miklu-dyrari-en-til-stod|titill=Nær allar framkvæmdir miklu dýrari en til stóð|höfundur=RÚV|útgefandi=RÚV|mánuður=|ár=|mánuðurskoðað=|árskoðað=|safnár=}}</ref><ref>{{Vefheimild|url=https://www.ruv.is/kveikur/160-milljardar-fram-ur-aaetlunum/|titill=160 milljarðar fram úr áætlunum|höfundur=RÚV|útgefandi=RÚV|mánuður=|ár=|mánuðurskoðað=|árskoðað=|safnár=}}</ref> == Æviágrip == Þórður Víkingur fæddist í [https://www.bolungarvik.is/ Bolungarvík] 16. nóvember 1957. Foreldrar hans voru Sigurborg Þórðardóttir og Friðgeir Sörlason en þau flytja til Reykjavíkur 1962. Þórður Víkingur lauk MSc gráðu í iðnaðarverkfræði frá [[Aalborg Universitet|Aalborg University]] 1990 og PhD gráðu frá [[Háskólinn í Reykjavík|Háskólanum í Reykjavík]] 2014. Doktorsverkefnið fjallar um íslenska verkefnastjórnsýslu<ref>{{Vefheimild|url=https://skemman.is/handle/1946/23278|titill=Improvement of the governance and management of Icelandic public projects|höfundur=Þórður Víkingur Friðgeirsson|útgefandi=Háskólinn í Reykjavík|mánuður=|ár=|mánuðurskoðað=|árskoðað=|safnár=}}</ref> (project governance). Þórður Víkingur vann hjá Fiskistofu frá 1992-1995 við innleiðingu HACCP gæðastjórnunarkerfa í íslenskum sjávarútvegi, frá 1995-1999 sem yfirverkefnastjóri og framkvæmdastjóri viðskiptaþróunar hjá Tæknivali hf., frá 1999-2002 sem stjórnunarráðgjafi hjá Corporate Lifecycles og loks frá 2002 hjá eigin ráðgjafafyrirtæki, Midpoint Consulting. Þórður Víkingur varð aðjúnkt við Háskólann í Reykjavík árið 2000 og lektor við sama skóla 2006. Þórður Víkingur hefur kennt og stundað rannsóknir á sviði verkefnastjórnunar, áhættustjórnunar og ákvörðunarfræða<ref>{{Cite web|url=https://scholar.google.is/citations?user=-78YmzEAAAAJ&hl=en|title=Thordur Vikingur Fridgeirsson - Google Scholar|website=scholar.google.is|access-date=2020-09-11}}</ref>. Hann setti á fót rannsóknarsetrið [https://www.ru.is/rannsoknir/vfd/corda CORDA] (Center of Risk and Decision Analysis) við [[Háskólinn í Reykjavík|Háskólann í Reykjavík]] til að þætta saman raunvísindi og félagsvísindi til að skilja betur eðli áhættu og óvissu við ákvarðanir og verkefnastjórnun. Þórður Víkingur er höfundur þriggja bóka um stjórnun og skyld viðfangsefni. ''Bókin um Netið'' (2000)<ref>{{Vefheimild|url=https://www.forlagid.is/vara/bokin-um-neti%C3%B0/|titill=Bókin um Netið|höfundur=Þórður Víkingur Friðgeirsson|útgefandi=AB|mánuður=|ár=2000|mánuðurskoðað=|árskoðað=|safnár=}}</ref> fjallað um hvernig fyrirtæki og stofnanir geta hagnýtt Netið í viðskiptalegum tilgangi. ''Stjórnun á tímum hraða og breytinga'' (2003)<ref>{{Vefheimild|url=https://www.mbl.is/greinasafn/grein/754669/|titill=Stjórnun á tímim hraða og breytinga|höfundur=Þórður Víkingur Friðgeirsson|útgefandi=Forlagið|mánuður=|ár=2003|mánuðurskoðað=|árskoðað=|safnár=}}</ref> fjallar um stefnumarkandi áætlunargerð og verkefnastjórnun. ''Áhætta, ákvarðanir og óvissa'' (2007)<ref>{{Vefheimild|url=https://www.forlagid.is/vara/ah%C3%A6tta-akvar%C3%B0anir-og-ovissa/|titill=Áhætta, ákvarðanir og óvissa|höfundur=Þórður Víkingur Friðgeirsson|útgefandi=Forlagið|mánuður=|ár=2007|mánuðurskoðað=|árskoðað=|safnár=}}</ref> fjallar um ákvörðunarfræði við áhættusamar og óvissar aðstæður. Þórður Víkingur vann sem lausráðinn dagskrárgerðarmaður hjá [[Rúv|RÚV]] um árabil. Sem dæmi má nefna útvarpsþáttaaröðina ''Ris og fall flugeldahagkerfa''<ref>{{Vefheimild|url=https://www.ruv.is/thaettir/ris-og-fall-flugeldahagkerfa|titill=Ris og fall flugeldahagkerfa|höfundur=Þórður Víkingur Friðgeirsson|útgefandi=RÚV|mánuður=|ár=|mánuðurskoðað=|árskoðað=|safnár=}}</ref> sem fann hliðstæðu milli íslenska efnahagshrunsins 2008 og annarra þekktra alþjóðlegra efnahagshruna. Aðrar þáttaraðir voru t.d. alþýðufræðsla um stjórnun, nútíma fjármálahagkerfi og breyskleika mannskepnunnar <ref>{{Vefheimild|url=https://www.ruv.is/thaettir/sogur-af-misgodum-monnum|titill=Sögur af misgóðum mönnum|höfundur=Þórður Víkingur Friðgeirsson|útgefandi=RÚV|mánuður=|ár=|mánuðurskoðað=|árskoðað=|safnár=}}</ref>við óvissar aðstæður. == Nokkrar ritrýndar greinar == Fridgeirsson, T.V.; Ingason, H.T. Gunnarsdottir, H. A Qualitative Study on Artificial Intelligence and its Impact on the Project Schedule-, Cost- and Risk Management Knowledge Areas. EURAM 2022 Conference ,15-17 June at the ZHAW School of Management and Law, Winterthur, Switzerland Fridgeirsson, T.V.; Ingason, H.T.; Björnsdottir, S.H.;  Gunnarsdottir, A.Y. Can the “VUCA Meter” Augment the Traditional Project Risk Identification Process? A Case Study. Sustainability 2021, 13, 12769. <nowiki>https://doi.org/10.3390/su132212769</nowiki> Thordur Vikingur Fridgeirsson, Haraldur Audunsson and Asrun Matthiasdottir. CDIO approach to write Reference Models for training of decision skills. The 17th International CDIO Conference, Bangkok, June 21-23, 2021. Fridgeirsson, T.V.; Ingason, H.T.; Jonasson, H.I.; Jonsdottir, H. An Authoritative Study on the Near Future Effect of Artificial Intelligence on Project Management Knowledge Areas. Sustainability 2021, 13, 2345. <nowiki>https://doi.org/10.3390/su13042345</nowiki> Fridgeirsson, T.V.; Ingason, H.T.; Jonasson, H.I.; Kristjansdottir, B.H. The VUCAlity of Projects: A New Approach to Assess a Project Risk in a Complex World. Sustainability 2021, 13, 3808. <nowiki>https://doi.org/10.3390/su13073808</nowiki> Fridgeirsson, T.V.; Ingason, H.T.; H.I.; Kristjansdottir, B.H. An Alternative Risk Assessment Routine for Decision Making; Towards a VUCA Meter to Assess the Volatility, Uncertainty, Complexity and Ambiguity of Complex Projects. In: Cuevas R., Bodea CN., Torres-Lima P. (eds) Research on Project, Programme and Portfolio Management. Lecture Notes in Management and Industrial Engineering. Springer, Cham. <nowiki>https://doi.org/10.1007/978-3-030-60139-3_4</nowiki> Thordur Vikingur Fridgeirsson , Helgi Thor Ingason,and Steinunn M. Gunnlaugsdottir. The Perceived Quality of the Project Governance Structure in Projectified Iceland, EURAM 2020.  Dublin, Ireland 2020. Helgi Thor Ingason, Thordur V. Fridgeirsson, Haukur Ingi Jonasson: Project Management in Iceland: Expected Future Trends for Project Management and the Project Management Profession. Icelandic Journal of Engineering (Verktækni), Vol. 1, 2020 Thordur V. Fridgeirsson, Helgi Thor Ingason, Haukur Ingi Jonasson: Project Management in Iceland: Current and Future Importance of Project Management within the Icelandic Economy. Icelandic Journal of Engineering (Verktækni), Vol. 1, 2020 Helgi Thor Ingason, Thordur V. Fridgeirsson, Haukur Ingi Jonasson: The Evolution of Project Management in Iceland: The Path to a Profession. Icelandic Journal of Engineering (Verktækni), Vol. 1, 2020 Thordur Vikingur Fridgeirsson, Bara Hlin Kristjansdottir and Helgi Thor Ingason: An alternative risk assessment routine for decision making; Toward a VUCA meter to assess the volatility, uncertainty, complexity and ambiguity of complex projects. IPMA world congress, Mexico 2019. Published by Springer Nature Switzerland AG. Helgi Thor Ingason, Thordur V. Fridgeirsson and Haukur Ingi Jonasson: Projectification in Iceland measured – a comparison of two methods.  International Journal of Managing Projects in Business. ISSN: 1753-8378. Publication date: 2 September 2019 Yvonne-Gabriele, Schoper, Andreas Wald, Helgi Thor Ingason, Thordur Vikingur Fridgeirsson: Projectification in Western economies: A comparative study of Germany, Norway and Iceland. International Journal of Project Management. Vol. 36, No. 1 pp.(71-82), 2018. Yvonne-Gabriele, Schoper, Andreas Wald, Helgi Thor Ingason, Thordur Vikingur Fridgeirsson: Economical Weight of Projects in Western Economies. Proceedings 30th IPMA World Congress. Breakthrough competences for managing change. Published by Kazakhstan Project Management Association. Astana, Kazakhstan: 2018, pp. 351-353. Þ.V. Friðgeirsson og F.D. Steinþórsdóttir: A cross-impact analysis of eight economic parameters in Iceland in the context of Arctic climate change. Tímarit um viðskipti og efnahagsmál, Vol. 15, No. 1, 2018. Þ.V. Fridgeirsson. Er samræmi á milli þeirrar áhættu sem íslenskir ákvörðunartakar telja sig tilbúna til að taka og raunverulegrar hættu á kostnaðarframúrkeyrslu verkefna? (Does the perceived risk attitude among Icelandic decision makers correlate with the reality of cost overruns?) Verktækni, Tímarit Verkfræðingafélags Íslands. The Journal of the Icelandic Engineering Association. No. 2, Vol 2, 2015 T.V. Fridgeirsson, Prerequisites and Decision Making Procedures of an Icelandic Project compared against Norwegian Standards, Iceland Review of Politics & Administration (Stjórnmál og stjórnsýsla), 10(1), 17-3, 2015 T.V. Fridgeirsson, H.Þ. Ingason & H.I. Jonasson. Project Management in Iceland measured - a comparison of two methods. 6th IPMA Research Conference: Impacts of Project Management in Society.September 03-04, 2018, in Rio de Janeiro,  Brasil Yvonne-Gabriele, Schoper, Andreas Wald, Helgi Thor Ingason,Thordur Vikingur Fridgeirsson: Projectification in Western Economies:  A Comparative Study of Germany, Norway and Iceland. IRNOP 2017, Boston. Yvonne-Gabriele, Schoper, Andreas Wald, Helgi Thor Ingason,Thordur Vikingur Fridgeirsson. Economical Weight of Projects in Western Economies. 30th IPMA conference, 5-7  September, 2017. == Tilvísanir == [[Flokkur:Íslenskir verkfræðingar]] [[Flokkur:Fólk fætt árið 1957]] n9hz22sqfni5e4sn5wtinkdj37w2sea 1764361 1764360 2022-08-10T14:46:30Z 130.208.240.12 /* Nokkrar ritrýndar greinar */ wikitext text/x-wiki '''Þórður Víkingur Friðgeirsson''' er verkfræðingur sem hefur unnið við stjórnun, ráðgjöf, kennslu og rannsóknir. Þórður Víkingur hefur verið gagnrýninn á íslenska stjórnsýslu sem meðal annars kemur fram í að kostnaðarframúrkeyrsla íslenskra framkvæmdaverkefna er of algeng.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.ruv.is/frett/naer-allar-framkvaemdir-miklu-dyrari-en-til-stod|titill=Nær allar framkvæmdir miklu dýrari en til stóð|höfundur=RÚV|útgefandi=RÚV|mánuður=|ár=|mánuðurskoðað=|árskoðað=|safnár=}}</ref><ref>{{Vefheimild|url=https://www.ruv.is/kveikur/160-milljardar-fram-ur-aaetlunum/|titill=160 milljarðar fram úr áætlunum|höfundur=RÚV|útgefandi=RÚV|mánuður=|ár=|mánuðurskoðað=|árskoðað=|safnár=}}</ref> == Æviágrip == Þórður Víkingur fæddist í [https://www.bolungarvik.is/ Bolungarvík] 16. nóvember 1957. Foreldrar hans voru Sigurborg Þórðardóttir og Friðgeir Sörlason en þau flytja til Reykjavíkur 1962. Þórður Víkingur lauk MSc gráðu í iðnaðarverkfræði frá [[Aalborg Universitet|Aalborg University]] 1990 og PhD gráðu frá [[Háskólinn í Reykjavík|Háskólanum í Reykjavík]] 2014. Doktorsverkefnið fjallar um íslenska verkefnastjórnsýslu<ref>{{Vefheimild|url=https://skemman.is/handle/1946/23278|titill=Improvement of the governance and management of Icelandic public projects|höfundur=Þórður Víkingur Friðgeirsson|útgefandi=Háskólinn í Reykjavík|mánuður=|ár=|mánuðurskoðað=|árskoðað=|safnár=}}</ref> (project governance). Þórður Víkingur vann hjá Fiskistofu frá 1992-1995 við innleiðingu HACCP gæðastjórnunarkerfa í íslenskum sjávarútvegi, frá 1995-1999 sem yfirverkefnastjóri og framkvæmdastjóri viðskiptaþróunar hjá Tæknivali hf., frá 1999-2002 sem stjórnunarráðgjafi hjá Corporate Lifecycles og loks frá 2002 hjá eigin ráðgjafafyrirtæki, Midpoint Consulting. Þórður Víkingur varð aðjúnkt við Háskólann í Reykjavík árið 2000 og lektor við sama skóla 2006. Þórður Víkingur hefur kennt og stundað rannsóknir á sviði verkefnastjórnunar, áhættustjórnunar og ákvörðunarfræða<ref>{{Cite web|url=https://scholar.google.is/citations?user=-78YmzEAAAAJ&hl=en|title=Thordur Vikingur Fridgeirsson - Google Scholar|website=scholar.google.is|access-date=2020-09-11}}</ref>. Hann setti á fót rannsóknarsetrið [https://www.ru.is/rannsoknir/vfd/corda CORDA] (Center of Risk and Decision Analysis) við [[Háskólinn í Reykjavík|Háskólann í Reykjavík]] til að þætta saman raunvísindi og félagsvísindi til að skilja betur eðli áhættu og óvissu við ákvarðanir og verkefnastjórnun. Þórður Víkingur er höfundur þriggja bóka um stjórnun og skyld viðfangsefni. ''Bókin um Netið'' (2000)<ref>{{Vefheimild|url=https://www.forlagid.is/vara/bokin-um-neti%C3%B0/|titill=Bókin um Netið|höfundur=Þórður Víkingur Friðgeirsson|útgefandi=AB|mánuður=|ár=2000|mánuðurskoðað=|árskoðað=|safnár=}}</ref> fjallað um hvernig fyrirtæki og stofnanir geta hagnýtt Netið í viðskiptalegum tilgangi. ''Stjórnun á tímum hraða og breytinga'' (2003)<ref>{{Vefheimild|url=https://www.mbl.is/greinasafn/grein/754669/|titill=Stjórnun á tímim hraða og breytinga|höfundur=Þórður Víkingur Friðgeirsson|útgefandi=Forlagið|mánuður=|ár=2003|mánuðurskoðað=|árskoðað=|safnár=}}</ref> fjallar um stefnumarkandi áætlunargerð og verkefnastjórnun. ''Áhætta, ákvarðanir og óvissa'' (2007)<ref>{{Vefheimild|url=https://www.forlagid.is/vara/ah%C3%A6tta-akvar%C3%B0anir-og-ovissa/|titill=Áhætta, ákvarðanir og óvissa|höfundur=Þórður Víkingur Friðgeirsson|útgefandi=Forlagið|mánuður=|ár=2007|mánuðurskoðað=|árskoðað=|safnár=}}</ref> fjallar um ákvörðunarfræði við áhættusamar og óvissar aðstæður. Þórður Víkingur vann sem lausráðinn dagskrárgerðarmaður hjá [[Rúv|RÚV]] um árabil. Sem dæmi má nefna útvarpsþáttaaröðina ''Ris og fall flugeldahagkerfa''<ref>{{Vefheimild|url=https://www.ruv.is/thaettir/ris-og-fall-flugeldahagkerfa|titill=Ris og fall flugeldahagkerfa|höfundur=Þórður Víkingur Friðgeirsson|útgefandi=RÚV|mánuður=|ár=|mánuðurskoðað=|árskoðað=|safnár=}}</ref> sem fann hliðstæðu milli íslenska efnahagshrunsins 2008 og annarra þekktra alþjóðlegra efnahagshruna. Aðrar þáttaraðir voru t.d. alþýðufræðsla um stjórnun, nútíma fjármálahagkerfi og breyskleika mannskepnunnar <ref>{{Vefheimild|url=https://www.ruv.is/thaettir/sogur-af-misgodum-monnum|titill=Sögur af misgóðum mönnum|höfundur=Þórður Víkingur Friðgeirsson|útgefandi=RÚV|mánuður=|ár=|mánuðurskoðað=|árskoðað=|safnár=}}</ref>við óvissar aðstæður. == Nokkrar ritrýndar greinar == Þórður Víkingur Friðgeirsson, Helgi Þór Ingason, Dagmar Ýr Sigurjónsdóttir og Jakob Falur Garðarsson. Innlegg til að marka stefnu fyrir íslenska heilbrigðiskerfið með því að skoða greiðsluvilja, upplifun og væntingar almennings. Icelandic Journal of Engineering (Verktækni), Vol. 1, 2022 Fridgeirsson, T.V.; Ingason, H.T. Gunnarsdottir, H. A Qualitative Study on Artificial Intelligence and its Impact on the Project Schedule-, Cost- and Risk Management Knowledge Areas. EURAM 2022 Conference ,15-17 June at the ZHAW School of Management and Law, Winterthur, Switzerland Fridgeirsson, T.V.; Ingason, H.T.; Björnsdottir, S.H.;  Gunnarsdottir, A.Y. Can the “VUCA Meter” Augment the Traditional Project Risk Identification Process? A Case Study. Sustainability 2021, 13, 12769. <nowiki>https://doi.org/10.3390/su132212769</nowiki> Thordur Vikingur Fridgeirsson, Haraldur Audunsson and Asrun Matthiasdottir. CDIO approach to write Reference Models for training of decision skills. The 17th International CDIO Conference, Bangkok, June 21-23, 2021. Fridgeirsson, T.V.; Ingason, H.T.; Jonasson, H.I.; Jonsdottir, H. An Authoritative Study on the Near Future Effect of Artificial Intelligence on Project Management Knowledge Areas. Sustainability 2021, 13, 2345. <nowiki>https://doi.org/10.3390/su13042345</nowiki> Fridgeirsson, T.V.; Ingason, H.T.; Jonasson, H.I.; Kristjansdottir, B.H. The VUCAlity of Projects: A New Approach to Assess a Project Risk in a Complex World. Sustainability 2021, 13, 3808. <nowiki>https://doi.org/10.3390/su13073808</nowiki> Fridgeirsson, T.V.; Ingason, H.T.; H.I.; Kristjansdottir, B.H. An Alternative Risk Assessment Routine for Decision Making; Towards a VUCA Meter to Assess the Volatility, Uncertainty, Complexity and Ambiguity of Complex Projects. In: Cuevas R., Bodea CN., Torres-Lima P. (eds) Research on Project, Programme and Portfolio Management. Lecture Notes in Management and Industrial Engineering. Springer, Cham. <nowiki>https://doi.org/10.1007/978-3-030-60139-3_4</nowiki> Thordur Vikingur Fridgeirsson , Helgi Thor Ingason,and Steinunn M. Gunnlaugsdottir. The Perceived Quality of the Project Governance Structure in Projectified Iceland, EURAM 2020.  Dublin, Ireland 2020. Helgi Thor Ingason, Thordur V. Fridgeirsson, Haukur Ingi Jonasson: Project Management in Iceland: Expected Future Trends for Project Management and the Project Management Profession. Icelandic Journal of Engineering (Verktækni), Vol. 1, 2020 Thordur V. Fridgeirsson, Helgi Thor Ingason, Haukur Ingi Jonasson: Project Management in Iceland: Current and Future Importance of Project Management within the Icelandic Economy. Icelandic Journal of Engineering (Verktækni), Vol. 1, 2020 Helgi Thor Ingason, Thordur V. Fridgeirsson, Haukur Ingi Jonasson: The Evolution of Project Management in Iceland: The Path to a Profession. Icelandic Journal of Engineering (Verktækni), Vol. 1, 2020 Thordur Vikingur Fridgeirsson, Bara Hlin Kristjansdottir and Helgi Thor Ingason: An alternative risk assessment routine for decision making; Toward a VUCA meter to assess the volatility, uncertainty, complexity and ambiguity of complex projects. IPMA world congress, Mexico 2019. Published by Springer Nature Switzerland AG. Helgi Thor Ingason, Thordur V. Fridgeirsson and Haukur Ingi Jonasson: Projectification in Iceland measured – a comparison of two methods.  International Journal of Managing Projects in Business. ISSN: 1753-8378. Publication date: 2 September 2019 Yvonne-Gabriele, Schoper, Andreas Wald, Helgi Thor Ingason, Thordur Vikingur Fridgeirsson: Projectification in Western economies: A comparative study of Germany, Norway and Iceland. International Journal of Project Management. Vol. 36, No. 1 pp.(71-82), 2018. Yvonne-Gabriele, Schoper, Andreas Wald, Helgi Thor Ingason, Thordur Vikingur Fridgeirsson: Economical Weight of Projects in Western Economies. Proceedings 30th IPMA World Congress. Breakthrough competences for managing change. Published by Kazakhstan Project Management Association. Astana, Kazakhstan: 2018, pp. 351-353. Þ.V. Friðgeirsson og F.D. Steinþórsdóttir: A cross-impact analysis of eight economic parameters in Iceland in the context of Arctic climate change. Tímarit um viðskipti og efnahagsmál, Vol. 15, No. 1, 2018. Þ.V. Fridgeirsson. Er samræmi á milli þeirrar áhættu sem íslenskir ákvörðunartakar telja sig tilbúna til að taka og raunverulegrar hættu á kostnaðarframúrkeyrslu verkefna? (Does the perceived risk attitude among Icelandic decision makers correlate with the reality of cost overruns?) Verktækni, Tímarit Verkfræðingafélags Íslands. The Journal of the Icelandic Engineering Association. No. 2, Vol 2, 2015 T.V. Fridgeirsson, Prerequisites and Decision Making Procedures of an Icelandic Project compared against Norwegian Standards, Iceland Review of Politics & Administration (Stjórnmál og stjórnsýsla), 10(1), 17-3, 2015 T.V. Fridgeirsson, H.Þ. Ingason & H.I. Jonasson. Project Management in Iceland measured - a comparison of two methods. 6th IPMA Research Conference: Impacts of Project Management in Society.September 03-04, 2018, in Rio de Janeiro,  Brasil Yvonne-Gabriele, Schoper, Andreas Wald, Helgi Thor Ingason,Thordur Vikingur Fridgeirsson: Projectification in Western Economies:  A Comparative Study of Germany, Norway and Iceland. IRNOP 2017, Boston. Yvonne-Gabriele, Schoper, Andreas Wald, Helgi Thor Ingason,Thordur Vikingur Fridgeirsson. Economical Weight of Projects in Western Economies. 30th IPMA conference, 5-7  September, 2017. == Tilvísanir == [[Flokkur:Íslenskir verkfræðingar]] [[Flokkur:Fólk fætt árið 1957]] svifk8r6ahm6k2ise268d3qnufu19cp Notandi:Vanished user 9592036 2 159467 1764416 1686963 2022-08-11T02:09:41Z QueerEcofeminist 59122 QueerEcofeminist færði [[Notandi:IIIIIOIIOOI]] á [[Notandi:Vanished user 9592036]]: Færði síðuna sjálfvirkt þegar notendanafni „[[Special:CentralAuth/IIIIIOIIOOI|IIIIIOIIOOI]]” var breytt í „[[Special:CentralAuth/Vanished user 9592036|Vanished user 9592036]]” wikitext text/x-wiki Hæ jvanlkh9cyrtz4mn8mn28n0gnb7jaut Karim Benzema 0 159859 1764423 1758320 2022-08-11T10:18:15Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn= Karim Benzema |mynd= [[File:Karim Benzema 2018.jpg|250px]] |fullt nafn= Karim Mostafa Benzema |fæðingardagur={{Fæðingardagur og aldur|1987|19|12}} |fæðingarbær=[[Lyon]] |fæðingarland=Frakkland |hæð= 1,85 m |staða= Framherji |núverandi lið= [[Real Madrid]] |númer= 9 |ár í yngri flokkum=1995-1997<br>1997-2005 |yngriflokkalið= SC Bron <br> Olympique Lyonnais |ár=2004-2006<br>2004-2009<br>2009- |lið=[[Olympique Lyonnais]] B<br>[[Olympique Lyonnais]]<br>[[Real Madrid]] |leikir (mörk)=20 (15) <br> 112 (43) <br> 415 (219) |landsliðsár=2004<br>2004-2005<br>2005-2006<br>2006<br>2007- |landslið=Frakkland U17<br> Frakkland U18<br> Frakkland U19<br> Frakkland U21<br> [[Franska karlalandsliðið í knattspyrnu|Frakkland]] |landsliðsleikir (mörk)=4 (1)<br>17 (4)<br>9 (5)<br> 5 (0)<br>95 (37) }} '''Karim Benzema''' er franskur knattspyrnumaður af [[alsír]]skum uppruna sem spilar fyrir [[Real Madrid]] og franska landsliðið. Honum er lýst sem sterkum framherja sem hefur mikla getu til að ljúka færum inni í vítateig. Benzema hóf ferilinn í heimaborg sinni [[Lyon]]. Tímabilið 2007-2008 var hann orðinn fastamaður og skoraði yfir 30 mörk þegar Olympique Lyonnaise vann sinn 7. titil í röð. Benzema vakti áhuga Real Madrid og hefur verið hjá liðinu frá 2009. Hann hefur unnið deildina fjórum sinnum (2011–12, 2016–17, 2019–20 og 2021-2022), [[Copa del Rey]] tvisvar 2010–11, 2013–14 og [[Meistaradeild Evrópu]] fimm sinnum mað félaginu (2013–14, 2015–16, 2016–17, 2017–18 og 2021-2022). Hann hefur skorað 460 mörk í öllum keppnum og er 3. markahæsti og 6. leikjahæsti í [[Meistaradeild Evrópu]] og í 8. sæti yfir markahæstu menn í [[La Liga]]. Í byrjun 2022 skoraði Benzema sitt 300. mark fyrir Real Madrid og síðar á árinu varð hann annar markahæsti leikmaður félagsins þegar hann tók fram úr [[Raúl]]. Eftir margra ára hlé frá landsliði Frakklands var Benzema valinn í hópinn fyrir [[EM 2021]]. Í október 2021, í réttarhöldunum í Mathieu Valbuena kynlífsmyndbandsmálinu, var Benzema dæmdur í tíu mánaða skilorðsbundinn fangelsisdóm og gert að greiða 75.000 evra sekt. [[Flokkur:Franskir knattspyrnumenn]] [[Flokkur:Fólk fætt árið 1987]] 6gv059x6gojp83vwywfpiflrsaan3xi Chengdu 0 161407 1764385 1763975 2022-08-10T17:12:09Z Dagvidur 4656 /* Atvinnulíf */ Bætti við mynd wikitext text/x-wiki [[Mynd:Chengdu-location-MAP-in-Sichuan-Province-China.jpg|alt=Landakort sem sýnir legu Chengdu borgar í Sesúan héraði í vesturhluta Kína.|thumb|Kort sem sýnir '''Chengdu borg''' í Sesúan héraði í Kína.]] '''Chengdu borg''' (einnig nefnd Chengtu) ''([[Kínverska|kínverska:]] ''成都市''; [[Pinyin|rómönskun:]] Chéngdū)'' er höfuðborg [[Sesúan]] [[Héruð Kína|héraðs]] í vesturhluta [[Kína| Alþýðulýðveldisins Kína]]. Borgin hefur verið pólitísk, menningarleg og viðskiptaleg miðstöð þessa landsvæðis í rúm 2200 ár. Hún er staðsett í miðju Sesúan héraði, á hinni frjósömu Chengdu sléttu, sem býr að fornu og farsælu þéttu neti [[Dujiangyan áveitukerfið|áveituskurða]] úr [[Min fljót|Min fljóti]], er styður við matvælaframleiðslu á einu þéttbýlasta héraði Kína. Borgarbúar töldu árið 2014 um 10.2 miljónir. Chengdu er ein mikilvægasta efnahags-, fjármála-, verslunar-, menningar-, samgöngu- og samskiptamiðstöð Vestur-Kína. Hagkerfi borgarinnar er fjölbreytt og einkennist meðal annars af framleiðslu véla, bifreiða, lyfja, matvæla og ýmis konar upplýsingatækni. Borgin hýsir mörg alþjóðleg fyrirtæki og meira en 12 ræðismannsskrifstofur. Menning Chengdu endurspeglar að miklu leyti menningu Sesúan héraðs Sichuan. Þá er borgin tengd við [[Pandabjörn|risapöndur]], sem eru kínverskt þjóðartákn, en þær eiga heimkynni í Sesúan. Þar er rannsóknastofa tileinkuð risapönduræktun. Í Chengdu eru fjölmargir háskólar og vísindamiðstöðvar. Þar á meðal eru Sesúan háskólinn, Háskóli í rafrænum vísindum og tækni í Kína, Suðvestur-háskólinn í fjármála- og hagfræði og Suðvestur-Jiaotong háskólinn. [[Mynd:Ifs_chengdu.jpg|alt=Mynd af Alþjóðlega fjármálatorginu í Chengdu borg í Sesúan héraði í vesturhluta Kína.|thumb|Alþjóðlega fjármálatorgið í Chengdu borgar.]] Chengdu borg er á Chengdu sléttunni sem kölluð hefur verið „Himnaríki“ og „Land gnægta“. Svæðið býr að hinu forna [[Dujiangyan áveitukerfið|Dujiangyan áveitukerfi]] við efri hluta [[Min fljót|Min fljóts]] á hinni frjósömu Chengdu sléttu, var fyrst var sett upp á tímum Qin-veldisins á þriðju öld f.Kr. Kerfið beindi helmingi fljótsins um þétt net áveituskurða austur til að vökva sléttuna. Áveitukerfið er enn í grundvallaratriðum í upprunalegri mynd og gerir svæðinu kleift að styðja við matvælaframleiðslu eins þéttbýlasta héraðs Kína. Árið 2014 bjuggu á stjórnsýslusvæði Chengdu borgar um 14.4 milljónir íbúa, þar af voru borgarbúar 10.2 miljónir. == Saga == Chengdu borg hefur haldið nafni sínu að mestu óbreyttu í gegnum kínverska sögu keisaravelda, lýðveldis og kommúnista. Borgarmyndun má rekja til hins forna Shu-ríkis. Það ríki varð hluti Kína með hertöku Quin veldisins 316 f.Kr. Undir stjórn Quin veldisins var sýslan Chengdu stofnuð og nafnið talið frá þeim tíma. Nafnið hefur haldist að mestu óbreytt í gegnum kínverska sögu keisaravelda, lýðveldis og kommúnista. [[Mynd:成都大熊猫繁育研究基地_-_panoramio_(7).jpg|thumb|Pöndur í Rannsóknastofu Chengdu borgar um risapönduræktun.]] Svæðið tilheyrði fyrst Qin veldinu og síðar Han- veldisins (206 f.Kr. – 220 e.Kr.). Borgin varð höfuðborg Shu Han ríkisins á tímum [[Konungsríkin þrjú|Konungsríkjanna þriggja]], á árunum 187 eða 220-280 e.Kr, auk nokkurra annarra staðbundinna konungsríkja á miðöldum. Á valdatíma [[Tangveldið|Tangveldisins]] (618–907) var borgin talin ein mesta verslunarborg veldisins. Eftir 907 varð hún höfuðborg tveggja skammlífra sjálfstæðra stjórnvalda - Qian og Hou Shu. Það var tími mikillar velmegunar þar sem kaupmenn þess kynntu notkun [[Peningaseðill|pappírspeninga]] sem átti eftir að breiðast hratt út um Kína á tíma [[Songveldið|Song-veldisins]] (960–1279). Borgin varð fræg fyrir fágaða menningu og munaðarvöru á borð við [[silki]]. Í [[Seinni heimsstyrjöldin|seinni heimsstyrjöldinni]] þróaðist borgin hratt, þegar margir flóttamenn frá Austur-Kína settust að í borginni, á flótta undan Japönum. Flóttamannastraumurinn til borgarinnar örvaði verslun og viðskipti og nokkrir háskólar og háskólar voru einnig fluttir þangað. [[Mynd:Entrance_B_of_Tianfu_Square_Station.JPG|thumb|Lestarstöð við Tianfu torg í Chengdu borg.]] Frá 1949 hefur vöxtur Chengdu verið ör. Samgöngur hafa stóreflst, bæði með lagningu járbrauta og vegakerfis til nágrannahéraða og borga. Þá hafa flugsamgöngur stóraukist. == Samgöngur == Eftir stríðið jókst mikilvægi Chengdu sem hlekkur milli Austur- og Vestur-Kína og járnbrautir voru lagðar til [Chongqing] árið 1952, og síðan til [[Xi'an]] í [[Shaanxi]] árið 1955, til [[Kunming]] í [[Yunnan]] seint á sjöunda áratugnum og til [[Xiangfan]] í [[Hubei]] árið 1978 - sem gerði Chengdu að járnbrautarmiðstöð fyrir allt suðausturhluta Kína. Þjóðvegir teygja sig norður til [[Lanzhou]] í [[Gansu]] héraði, norðaustur til [[Xi’an]], suðaustur og suður til [[Guizhou]] og [[Yunnan]], suðvestur og vestur til Tíbet og norðvestur í [[Qinghai]] hérað. Að auki hafa hraðbrautir verið lagðar til stórborganna [[Shanghai]] og [[Chongqing]]. [[Chengdu Shuangliu alþjóðaflugvöllur|Shuangliu]], alþjóðaflugvöllur Chengdu borgar er meginhöfn Sichuan flugfélagsins og önnur meginhöfn Air China flugfélagsins. Með um 60 milljónir farþega (árið 2019) er hann einn af fjölförnustu flugvöllum heims. Lestarstöðin í Chengdu er ein af þeim stærri í Kína. == Atvinnulíf == Chengdu er öflug iðnaðarborg. Á fimmta áratug síðustu aldar var byggð stór varmaaflsstöð og tvö mikilvæg útvarps- og rafeindavirki voru sett upp af sovéskum sérfræðingum. Að auki hófst framleiðsla á járnbrautum, aflvélum og nú síðast flugvéla. Á sjötta áratug síðustu aldar varð Chengdu að mikilvægri miðstöð hergagnaframleiðslu Kína. Efnaiðnaður – framleiðsla áburðar, iðnaðarefna og lyfjaafurða – hefur einnig verið þróaður. Elsta iðnaður borgarinnar, vefnaður, er áfram mikilvægur við framleiðslu á hefðbundnu silki, en einnig á bómull og ullartextíl. Síðan 1990 hafa efnahagsumbætur, sem kínversk stjórnvöld hafa ráðist í, hvatt til þróunar á raf- og hátækniiðnaði í Chengdu. [[Mynd:雪山下的成都市天际线_Chengdu_skyline_with_snow_capped_mountains_(cropped).jpg|thumb|center|700px|Fjallasýn Chengdu borgar. Aðaltindur Siguniangfjalls er Yaomei-tindurinn í 6.250 metra hæð yfir sjávarmáli.|alt=Fjallasýn Chengdu borgar. Aðaltindur Siguniangfjalls er Yaomei-tindurinn í 6.250 metra hæð yfir sjávarmáli.]] [[Mynd:Niushikou,_Jinjiang,_Chengdu,_Sichuan,_China_-_panoramio_(cropped).jpg|thumb|center|700px|Frá Chengdu borg í Sesúan héraði í vesturhluta Kína.|alt=Mynd frá Chengdu borg í Sesúan héraði í vesturhluta Kína.]] == Tenglar == * Kínversk vefsíða [http://www.chengdu.gov.cn/ borgarstjórnar Chengdu]. Inniheldur ýmsar upplýsingar um t.d. fréttir, skipulag. * Ensk vefsíða [http://www.chengdu.gov.cn/english/ borgarstjórnar Chengdu]. Inniheldur ýmsar upplýsingar um borgina t.d. fréttir, skipulag, og hátíðir, ferðaþjónustu. * Ensk vefsíða [https://www.britannica.com/place/Chengdu Encyclopaedia Britannica] um Chengdu borg. == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Chengdu|mánuðurskoðað=21. janúar|árskoðað=2021}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] okr27nv58v3grkgh2jjai2my77cm3ig 1764386 1764385 2022-08-10T17:14:54Z Dagvidur 4656 Bætti við mynd wikitext text/x-wiki [[Mynd:Tianfu_Financial_Center_2.jpg|thumb|right|450px|Tianfu fjármálahverfi Chengdu borgar.|alt= Tianfu fjármálahverfi Chengdu borgar.]] [[Mynd:Chengdu-location-MAP-in-Sichuan-Province-China.jpg|alt=Landakort sem sýnir legu Chengdu borgar í Sesúan héraði í vesturhluta Kína.|thumb|Kort sem sýnir '''Chengdu borg''' í Sesúan héraði í Kína.]] '''Chengdu borg''' (einnig nefnd Chengtu) ''([[Kínverska|kínverska:]] ''成都市''; [[Pinyin|rómönskun:]] Chéngdū)'' er höfuðborg [[Sesúan]] [[Héruð Kína|héraðs]] í vesturhluta [[Kína| Alþýðulýðveldisins Kína]]. Borgin hefur verið pólitísk, menningarleg og viðskiptaleg miðstöð þessa landsvæðis í rúm 2200 ár. Hún er staðsett í miðju Sesúan héraði, á hinni frjósömu Chengdu sléttu, sem býr að fornu og farsælu þéttu neti [[Dujiangyan áveitukerfið|áveituskurða]] úr [[Min fljót|Min fljóti]], er styður við matvælaframleiðslu á einu þéttbýlasta héraði Kína. Borgarbúar töldu árið 2014 um 10.2 miljónir. Chengdu er ein mikilvægasta efnahags-, fjármála-, verslunar-, menningar-, samgöngu- og samskiptamiðstöð Vestur-Kína. Hagkerfi borgarinnar er fjölbreytt og einkennist meðal annars af framleiðslu véla, bifreiða, lyfja, matvæla og ýmis konar upplýsingatækni. Borgin hýsir mörg alþjóðleg fyrirtæki og meira en 12 ræðismannsskrifstofur. Menning Chengdu endurspeglar að miklu leyti menningu Sesúan héraðs Sichuan. Þá er borgin tengd við [[Pandabjörn|risapöndur]], sem eru kínverskt þjóðartákn, en þær eiga heimkynni í Sesúan. Þar er rannsóknastofa tileinkuð risapönduræktun. Í Chengdu eru fjölmargir háskólar og vísindamiðstöðvar. Þar á meðal eru Sesúan háskólinn, Háskóli í rafrænum vísindum og tækni í Kína, Suðvestur-háskólinn í fjármála- og hagfræði og Suðvestur-Jiaotong háskólinn. [[Mynd:Ifs_chengdu.jpg|alt=Mynd af Alþjóðlega fjármálatorginu í Chengdu borg í Sesúan héraði í vesturhluta Kína.|thumb|Alþjóðlega fjármálatorgið í Chengdu borgar.]] Chengdu borg er á Chengdu sléttunni sem kölluð hefur verið „Himnaríki“ og „Land gnægta“. Svæðið býr að hinu forna [[Dujiangyan áveitukerfið|Dujiangyan áveitukerfi]] við efri hluta [[Min fljót|Min fljóts]] á hinni frjósömu Chengdu sléttu, var fyrst var sett upp á tímum Qin-veldisins á þriðju öld f.Kr. Kerfið beindi helmingi fljótsins um þétt net áveituskurða austur til að vökva sléttuna. Áveitukerfið er enn í grundvallaratriðum í upprunalegri mynd og gerir svæðinu kleift að styðja við matvælaframleiðslu eins þéttbýlasta héraðs Kína. Árið 2014 bjuggu á stjórnsýslusvæði Chengdu borgar um 14.4 milljónir íbúa, þar af voru borgarbúar 10.2 miljónir. == Saga == Chengdu borg hefur haldið nafni sínu að mestu óbreyttu í gegnum kínverska sögu keisaravelda, lýðveldis og kommúnista. Borgarmyndun má rekja til hins forna Shu-ríkis. Það ríki varð hluti Kína með hertöku Quin veldisins 316 f.Kr. Undir stjórn Quin veldisins var sýslan Chengdu stofnuð og nafnið talið frá þeim tíma. Nafnið hefur haldist að mestu óbreytt í gegnum kínverska sögu keisaravelda, lýðveldis og kommúnista. [[Mynd:成都大熊猫繁育研究基地_-_panoramio_(7).jpg|thumb|Pöndur í Rannsóknastofu Chengdu borgar um risapönduræktun.]] Svæðið tilheyrði fyrst Qin veldinu og síðar Han- veldisins (206 f.Kr. – 220 e.Kr.). Borgin varð höfuðborg Shu Han ríkisins á tímum [[Konungsríkin þrjú|Konungsríkjanna þriggja]], á árunum 187 eða 220-280 e.Kr, auk nokkurra annarra staðbundinna konungsríkja á miðöldum. Á valdatíma [[Tangveldið|Tangveldisins]] (618–907) var borgin talin ein mesta verslunarborg veldisins. Eftir 907 varð hún höfuðborg tveggja skammlífra sjálfstæðra stjórnvalda - Qian og Hou Shu. Það var tími mikillar velmegunar þar sem kaupmenn þess kynntu notkun [[Peningaseðill|pappírspeninga]] sem átti eftir að breiðast hratt út um Kína á tíma [[Songveldið|Song-veldisins]] (960–1279). Borgin varð fræg fyrir fágaða menningu og munaðarvöru á borð við [[silki]]. Í [[Seinni heimsstyrjöldin|seinni heimsstyrjöldinni]] þróaðist borgin hratt, þegar margir flóttamenn frá Austur-Kína settust að í borginni, á flótta undan Japönum. Flóttamannastraumurinn til borgarinnar örvaði verslun og viðskipti og nokkrir háskólar og háskólar voru einnig fluttir þangað. [[Mynd:Entrance_B_of_Tianfu_Square_Station.JPG|thumb|Lestarstöð við Tianfu torg í Chengdu borg.]] Frá 1949 hefur vöxtur Chengdu verið ör. Samgöngur hafa stóreflst, bæði með lagningu járbrauta og vegakerfis til nágrannahéraða og borga. Þá hafa flugsamgöngur stóraukist. == Samgöngur == Eftir stríðið jókst mikilvægi Chengdu sem hlekkur milli Austur- og Vestur-Kína og járnbrautir voru lagðar til [Chongqing] árið 1952, og síðan til [[Xi'an]] í [[Shaanxi]] árið 1955, til [[Kunming]] í [[Yunnan]] seint á sjöunda áratugnum og til [[Xiangfan]] í [[Hubei]] árið 1978 - sem gerði Chengdu að járnbrautarmiðstöð fyrir allt suðausturhluta Kína. Þjóðvegir teygja sig norður til [[Lanzhou]] í [[Gansu]] héraði, norðaustur til [[Xi’an]], suðaustur og suður til [[Guizhou]] og [[Yunnan]], suðvestur og vestur til Tíbet og norðvestur í [[Qinghai]] hérað. Að auki hafa hraðbrautir verið lagðar til stórborganna [[Shanghai]] og [[Chongqing]]. [[Chengdu Shuangliu alþjóðaflugvöllur|Shuangliu]], alþjóðaflugvöllur Chengdu borgar er meginhöfn Sichuan flugfélagsins og önnur meginhöfn Air China flugfélagsins. Með um 60 milljónir farþega (árið 2019) er hann einn af fjölförnustu flugvöllum heims. Lestarstöðin í Chengdu er ein af þeim stærri í Kína. == Atvinnulíf == Chengdu er öflug iðnaðarborg. Á fimmta áratug síðustu aldar var byggð stór varmaaflsstöð og tvö mikilvæg útvarps- og rafeindavirki voru sett upp af sovéskum sérfræðingum. Að auki hófst framleiðsla á járnbrautum, aflvélum og nú síðast flugvéla. Á sjötta áratug síðustu aldar varð Chengdu að mikilvægri miðstöð hergagnaframleiðslu Kína. Efnaiðnaður – framleiðsla áburðar, iðnaðarefna og lyfjaafurða – hefur einnig verið þróaður. Elsta iðnaður borgarinnar, vefnaður, er áfram mikilvægur við framleiðslu á hefðbundnu silki, en einnig á bómull og ullartextíl. Síðan 1990 hafa efnahagsumbætur, sem kínversk stjórnvöld hafa ráðist í, hvatt til þróunar á raf- og hátækniiðnaði í Chengdu. [[Mynd:雪山下的成都市天际线_Chengdu_skyline_with_snow_capped_mountains_(cropped).jpg|thumb|center|700px|Fjallasýn Chengdu borgar. Aðaltindur Siguniangfjalls er Yaomei-tindurinn í 6.250 metra hæð yfir sjávarmáli.|alt=Fjallasýn Chengdu borgar. Aðaltindur Siguniangfjalls er Yaomei-tindurinn í 6.250 metra hæð yfir sjávarmáli.]] [[Mynd:Niushikou,_Jinjiang,_Chengdu,_Sichuan,_China_-_panoramio_(cropped).jpg|thumb|center|700px|Frá Chengdu borg í Sesúan héraði í vesturhluta Kína.|alt=Mynd frá Chengdu borg í Sesúan héraði í vesturhluta Kína.]] == Tenglar == * Kínversk vefsíða [http://www.chengdu.gov.cn/ borgarstjórnar Chengdu]. Inniheldur ýmsar upplýsingar um t.d. fréttir, skipulag. * Ensk vefsíða [http://www.chengdu.gov.cn/english/ borgarstjórnar Chengdu]. Inniheldur ýmsar upplýsingar um borgina t.d. fréttir, skipulag, og hátíðir, ferðaþjónustu. * Ensk vefsíða [https://www.britannica.com/place/Chengdu Encyclopaedia Britannica] um Chengdu borg. == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Chengdu|mánuðurskoðað=21. janúar|árskoðað=2021}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] ku49oqqfqdv7ievyqvxa2hiut407o31 Heimsmeistaramót landsliða í knattspyrnu karla 2022 0 165582 1764384 1763437 2022-08-10T17:10:52Z 89.160.233.104 wikitext text/x-wiki '''Heimsmeistaramót landsliða í knattspyrnu karla 2022''' eða '''HM 2022''' verður haldið í [[Katar]] dagana [[20. nóvember]] til [[18. desember]]. Þetta verður [[Heimsmeistaramót landsliða í knattspyrnu karla|heimsmeistarakeppni]] númer 22 og sú fyrsta sem haldin er í [[Mið-Austurlönd|Miðausturlöndum]] og aðeins önnur sem fram fer í [[Asía|Asíu]]. Flestar fyrri keppnir hafa farið fram að sumarlagi en vegna þrúgandi hita á [[Arabíuskagi|Arabíuskaga]] á þeim árstíma verður keppnin haldin að vetrarlagi. Valið á gestgjöfunum hefur verið harðlega gagnrýnt af ýmsum mannréttindasamtökum. == Val á gestgjöfum == Ákvörðunin um val á gestgjöfum á [[Heimsmeistaramót landsliða í knattspyrnu karla 2018|HM 2018]] og HM 2022 fór fram samtímis á árunum 2009 og 2010. Í aðdraganda valsins ákvað [[FIFA]] að hverfa frá fyrri stefnu um að láta gestgjafahlutverkið ganga frá einni heimsálfu til annarrar. Þess í stað var tekin sú ákvörðun að mótið skyldi ekki haldið í sömu álfu tvær keppnir í röð. Alls stóðu þrettán þjóðir að samtals ellefu boðum. Tvær þeirra, [[Mexíkó]] og [[Indónesía]] drógu sig þó til baka áður en á hólminn var komið. Eftir stóðu [[England]], [[Rússland]], [[Ástralía]], [[Bandaríkin]], [[Katar]], [[Suður-Kórea]], [[Japan]] og sameiginleg boð [[Spánn|Spánar]] og [[Portúgal|Portúgals]] annars vegar en [[Holland|Hollands]] og [[Belgía|Belgíu]] hins vegar. Meðan á umsóknarferlinu stóð féllu öll löndin utan Evrópu frá því að falast eftir keppninni 2018. Því varð ljóst að umsóknirnar fjórar frá Evrópu myndu bítast sín á milli um það mót en hinar fimm um keppnina 2022. Rússar unnu afgerandi sigur í kosningunni um keppnina 2018. Fengu níu atkvæði af 22 í fyrstu umferð og hreinan meirihluta, þrettán atkvæði í næstu umferð. Öllu óvæntara varð hins vegar að Katar hlaut ellefu atkvæði í fyrstu umferð í kosningunni um 2022. Suður-Kórea kom næst með fjögur atkvæði, þá Bandaríkin og Japan með þrjú hvort og Ástralir ráku lestina með aðeins eitt atkvæði. Í næstu umferð var Ástralía felld úr keppni. Katar fór úr ellefu atkvæðum í tíu. Bandaríkin og Japan með fimm atkvæði, en Japan féll úr leik með aðeins tvö atkvæði. Enn var gengið til atkvæða og í þriðju umferð fékk Katar ellefu atkvæði á ný á meðan Bandaríkin hlutu sex og Suður-Kórea fimm. Því þurfti að grípa til hreinnar úrslitakosningar þar sem Katar fékk fjórtán atkvæði gegn tíu atkvæðum Bandaríkjamanna. Þessi niðurstaða kom mörgum í opna skjöldu þar sem umsókn Katar var af mörgum talin langsótt í ljósi þess að landið er fámennt og ekki hátt skrifað í heimsknattspyrnunni. Ljóst var að alla leikvanga þyrfti að reisa frá grunni og mikil óvissa var um hvort unnt yrði að halda mótið á hefðbundnum leiktíma vegna veðurfars, þótt skipuleggjendur segðust bjartsýnir á að leysa mætti það með tæknilegum útfærslum. Þá gagnrýndu ýmis verkalýðs- og mannréttindasamtök staðarvalið harðlega og bentu á illa meðferð á farandverkafólki í landinu. Reiðibylgjan í kjölfar valsins átti sinn þátt í falli [[Sepp Blatter]] sem forseta FIFA, þótt sjálfur hefði hann í raun ekki verið sérstakur stuðningsmaður þess að mótið færi fram í Katar. Ítrekuðum kröfum um að FIFA endurskoðaði ákvörðun sína var ekki sinnt og fátt bendir til að ákall um sniðgöngu mótsins muni miklum árangri skila. == Þátttökulið == 32 þjóðir mæta til leiks frá sex heimsálfum. {{col-begin}} {{col-3}} * [[Mynd:Flag_of_Qatar.svg|20px]] [[Katarska karlalandsliðið í knattspyrnu|Katar]] (gestgjafar) * [[Mynd:Flag_of_Argentina.svg|20px]] [[Argentínska karlalandsliðið í knattspyrnu|Argentína]] * [[Mynd:Flag_of_Australia.svg|20px]] [[Ástralska karlalandsliðið í knattspyrnu|Ástralía]] * [[Mynd:Flag_of_USA.svg|20px]] [[Bandaríska karlalandsliðið í knattspyrnu|Bandaríkin]] * [[Mynd:Flag_of_Belgium.svg|20px]] [[Belgíska karlalandsliðið í knattspyrnu|Belgía]] * [[Mynd:Flag_of_Brazil.svg|20px]] [[Brasilíska karlalandsliðið í knattspyrnu|Brasilía]] * [[Mynd:Flag_of_Denmark.svg|20px]] [[Danska karlalandsliðið í knattspyrnu|Danmörk]] * [[Mynd:Flag_of_Ecuador.svg|20px]] [[Ekvadorska karlalandsliðið í knattspyrnu|Ekvador]] * [[Mynd:Flag_of_England.svg|20px]] [[Enska karlalandsliðið í knattspyrnu|England]] * [[Mynd:Flag_of_France.svg|20px]] [[Franska karlalandsliðið í knattspyrnu|Frakkland]] * [[Mynd:Flag_of_Ghana.svg|20px]] [[Ganverska karlalandsliðið í knattspyrnu|Gana]] {{col-3}} * [[Mynd:Flag_of_Cameroon.svg|20px]] [[Kamerúnska karlalandsliðið í knattspyrnu|Kamerún]] * [[Mynd:Flag_of_Morocco.svg|20px]] [[Marokkóska karlalandsliðið í knattspyrnu|Marokkó]] * [[Mynd:Flag_of_Mexico.svg|20px]] [[Mexíkóska karlalandsliðið í knattspyrnu|Mexíkó]] * [[Mynd:Flag_of_Netherlands.svg|20px]] [[Hollenska karlalandsliðið í knattspyrnu|Holland]] * [[Mynd:Flag_of_Iran.svg|20px]] [[Íranska karlalandsliðið í knattspyrnu|Íran]] * [[Mynd:Flag_of_Japan.svg|20px]] [[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] * [[Mynd:Flag_of_Canada.svg|20px]] [[Kanadíska karlalandsliðið í knattspyrnu|Kanada]] * [[Mynd:Flag_of_Costa Rica.svg|20px]] [[Kostaríska karlalandsliðið í knattspyrnu|Kosta Ríka]] * [[Mynd:Flag_of_Croatia.svg|20px]] [[Króatíska karlalandsliðið í knattspyrnu|Króatía]] * [[Mynd:Flag_of_Portugal.svg|20px]] [[Portúgalska karlalandsliðið í knattspyrnu|Portúgal]] * [[Mynd:Flag_of_Poland.svg|20px]] [[Pólska karlalandsliðið í knattspyrnu|Pólland]] {{col-3}} * [[Mynd:Flag_of_Uruguay.svg|20px]] [[Úrúgvæska karlalandsliðið í knattspyrnu|Úrúgvæ]] * [[Mynd:Flag_of_Saudi Arabia.svg|20px]] [[Sádiarabíska karlalandsliðið í knattspyrnu|Sádi-Arabía]] * [[Mynd:Flag_of_Senegal.svg|20px]] [[Senegalska karlalandsliðið í knattspyrnu|Senegal]] * [[Mynd:Flag_of_Serbia.svg|20px]] [[Serbneska karlalandsliðið í knattspyrnu|Serbía]] * [[Mynd:Flag_of_South Korea.svg|20px]] [[Suðurkóreska karlalandsliðið í knattspyrnu|Suður-Kórea]] * [[Mynd:Flag_of_Spain.svg|20px]] [[Spænska karlalandsliðið í knattspyrnu|Spánn]] * [[Mynd:Flag_of_Switzerland.svg|20px]] [[Svissneska karlalandsliðið í knattspyrnu|Sviss]] * [[Mynd:Flag_of_Tunisia.svg|20px]] [[Túniska karlalandsliðið í knattspyrnu|Túnis]] * [[Mynd:Flag_of_Wales.svg|20px]] [[Velska karlalandsliðið í knattspyrnu|Wales]] * [[Mynd:Flag_of_Germany.svg|20px]] [[Þýska karlalandsliðið í knattspyrnu|Þýskaland]] {{col-end}} == Leikvangar == Átta leikvangar í fimm borgum og bæjum verða notaðir á mótinu. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !Lusail !Al Khor !colspan=2|[[Doha]] |- |Lusail Iconic leikvangurinn |[[Al Bayt leikvangurinn]] |Leikvangur 974 |[[Al Thumama leikvangurinn]] |- |áh.: '''80.000'''<br> |áh.: '''60.000''' |áh.: '''40.000''' |áh.: '''40.000''' |- |[[File:Lusail Iconic Stadium final render.jpg|200px]] | |[[File:CG_rendering_of_Ras_Abu_Aboud_Stadium_crop.jpg|200px]] |[[File:Al_Thumama_Stadium.jpg|200px]] |- !colspan=3|Al Rayyan !Al Wakrah |- |[[Education City leikvangurinn]] |[[Ahmed bin Ali leikvangurinn]] |Khalifa alþjóðaleikvangurinn |Al Janoub leikvangurinn |- |áh.: '''45.350''' |áh.: '''44.740''' |áh.: '''40.000''' |áh.: '''40.000''' |- |[[File:Aerial view of Education City Stadium and Oxygen Park in Al Rayyan (Education City Stadium) crop.jpg|200px]] | |[[File:Khalifa_Stadium,_Doha,_Brazil_vs_Argentina_(2010).jpg|200x200px]] |[[File:Visita ao estádio de futebol Al Janoub.jpg|200px]] |} </center> == Keppnin == === Riðlakeppnin === Keppt verður í átta riðlum, hverjum með fjórum keppnisliðum. Tvö efstu liðin fara í 16-liða úrslit. ==== Riðill 1 ==== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|M.munur !width=30|Stig |- |- ! style="background:#00FF00;" |1||[[Mynd:Flag_of_Qatar.svg|20px]]||[[Katarska karlalandsliðið í knattspyrnu|Katar]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- ! style="background:#00FF00;" |2||[[Mynd:Flag_of_Ecuador.svg|20px]]||[[Ekvadorska karlalandsliðið í knattspyrnu|Ekvador]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |3||[[Mynd:Flag_of_Senegal.svg|20px]]||[[Senegalska karlalandsliðið í knattspyrnu|Senegal]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |4||[[Mynd:Flag_of_Netherlands.svg|20px]]||[[Hollenska karlalandsliðið í knattspyrnu|Holland]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |} 20. nóvember - Al Bayt leikvangurinn, Al Khor * [[Mynd:Flag_of_Qatar.svg|20px]] Katar : [[Mynd:Flag_of_Ecuador.svg|20px]] Ekvador 21. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Senegal.svg|20px]] Senegal : [[Mynd:Flag_of_Netherlands.svg|20px]] Holland 25. nóvember - * [[Mynd:Flag of Qatar.svg|20px]] Katar : [[Mynd:Flag_of_Senegal.svg|20px]] Senegal 25. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Netherlands.svg|20px]] Holland : [[Mynd:Flag_of_Ecuador.svg|20px]] Ekvador 29. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Netherlands.svg|20px]] Holland : [[Mynd:Flag_of_Qatar.svg|20px]] Katar 29. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Ecuador.svg|20px]] Ekvador : [[Mynd:Flag_of_Senegal.svg|20px]] Senegal ==== Riðill 2 ==== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|M.munur !width=30|Stig |- |- ! style="background:#00FF00;" |1||[[Mynd:Flag_of_England.svg|20px]]||[[Enska karlalandsliðið í knattspyrnu|England]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- ! style="background:#00FF00;" |2||[[Mynd:Flag_of_Iran.svg|20px]]||[[Íranska karlalandsliðið í knattspyrnu|Íran]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |3||[[Mynd:Flag_of_USA.svg|20px]]||[[Bandaríska karlalandsliðið í knattspyrnu|Bandaríkin]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |4||[[Mynd:Flag_of_Wales.svg|20px]]||[[Velska karlalandsliðið í knattspyrnu|Wales]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |} 21. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_England.svg|20px]] England : [[Mynd:Flag_of_Iran.svg|20px]] Íran 21. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_USA.svg|20px]] Bandaríkin : [[Mynd:Flag_of_Wales.svg|20px]] Wales 25. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_England.svg|20px]] England : [[Mynd:Flag_of_USA.svg|20px]] Bandaríkin 25. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Wales.svg|20px]] Wales : [[Mynd:Flag_of_Iran.svg|20px]] Íran 29. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Wales.svg|20px]] Wales : [[Mynd:Flag_of_England.svg|20px]] England 29. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Iran.svg|20px]] Íran : [[Mynd:Flag_of_USA.svg|20px]] Bandaríkin ==== Riðill 3 ==== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|M.munur !width=30|Stig |- |- ! style="background:#00FF00;" |1||[[Mynd:Flag_of_Argentina.svg|20px]]||[[Argentínska karlalandsliðið í knattspyrnu|Argentína]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- ! style="background:#00FF00;" |2||[[Mynd:Flag_of_Saudi Arabia.svg|20px]]||[[Sádiarabíska karlalandsliðið í knattspyrnu|Sádi-Arabía]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |3||[[Mynd:Flag_of_Mexico.svg|20px]]||[[Mexíkóska karlalandsliðið í knattspyrnu|Mexíkó]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |4||[[Mynd:Flag_of_Poland.svg|20px]]||[[Pólska karlalandsliðið í knattspyrnu|Pólland]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |} 22. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Argentina.svg|20px]] Argentína : [[Mynd:Flag_of_Saudi Arabia.svg|20px]] Sádi-Arabía 22. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Mexico.svg|20px]] Mexíkó : [[Mynd:Flag_of_Poland.svg|20px]] Pólland 26. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Argentina.svg|20px]] Argentína : [[Mynd:Flag_of_Mexico.svg|20px]] Mexíkó 26. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Poland.svg|20px]] Pólland : [[Mynd:Flag_of_Saudi Arabia.svg|20px]] Sádi-Arabía 30. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Poland.svg|20px]] Pólland : [[Mynd:Flag_of_Argentina.svg|20px]] Argentína 30. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Saudi Arabia.svg|20px]] Sádi-Arabía : [[Mynd:Flag_of_Mexico.svg|20px]] Mexíkó ==== Riðill 4 ==== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|M.munur !width=30|Stig |- |- ! style="background:#00FF00;" |1||[[Mynd:Flag_of_France.svg|20px]]||[[Franska karlalandsliðið í knattspyrnu|Frakkland]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- ! style="background:#00FF00;" |2||[[Mynd:Flag_of_Australia.svg|20px]]||[[Ástralska karlalandsliðið í knattspyrnu|Ástralía]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |3||[[Mynd:Flag_of_Denmark.svg|20px]]||[[Danska karlalandsliðið í knattspyrnu|Danmörk]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |4||[[Mynd:Flag_of_Tunisia.svg|20px]]||[[Túniska karlalandsliðið í knattspyrnu|Túnis]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |} 22. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_France.svg|20px]] Frakkland : [[Mynd:Flag_of_Australia.svg|20px]] Ástralía 22. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Denmark.svg|20px]] Danmörk : [[Mynd:Flag_of_Tunisia.svg|20px]] Túnis 26. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_France.svg|20px]] Frakkland : [[Mynd:Flag_of_Denmark.svg|20px]] Danmörk 26. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Tunisia.svg|20px]] Túnis : [[Mynd:Flag_of_Australia.svg|20px]] Ástralía 30. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Tunisia.svg|20px]] Túnis : [[Mynd:Flag_of_France.svg|20px]] Frakkland 30. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Australia.svg|20px]] Ástralía : [[Mynd:Flag_of_Denmark.svg|20px]] Danmörk ==== Riðill 5 ==== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|M.munur !width=30|Stig |- |- ! style="background:#00FF00;" |1||[[Mynd:Flag_of_Spain.svg|20px]]||[[Spænska karlalandsliðið í knattspyrnu|Spánn]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- ! style="background:#00FF00;" |2||[[Mynd:Flag_of_Costa Rica.svg|20px]]||[[Kostaríska karlalandsliðið í knattspyrnu|Kosta Ríka]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |3||[[Mynd:Flag_of_Germany.svg|20px]]||[[Þýska karlalandsliðið í knattspyrnu|Þýskaland]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |4||[[Mynd:Flag_of_Japan.svg|20px]]||[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |} 23. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Spain.svg|20px]] Spánn : [[Mynd:Flag_of_Costa Rica.svg|20px]] Kosta Ríka 23. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Germany.svg|20px]] Þýskaland : [[Mynd:Flag_of_Japan.svg|20px]] Japan 27. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Spain.svg|20px]] Spánn : [[Mynd:Flag_of_Germany.svg|20px]] Þýskaland 27. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Japan.svg|20px]] Japan : [[Mynd:Flag_of_Costa Rica.svg|20px]] Kosta Ríka 1. desember - * [[Mynd:Flag_of_Japan.svg|20px]] Japan : [[Mynd:Flag_of_Spain.svg|20px]] Spánn 1. desember - * [[Mynd:Flag_of_Costa Rica.svg|20px]] Kosta Ríka : [[Mynd:Flag_of_Germany.svg|20px]] Þýskaland ==== Riðill 6 ==== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|M.munur !width=30|Stig |- |- ! style="background:#00FF00;" |1||[[Mynd:Flag_of_Belgium.svg|20px]]||[[Belgíska karlalandsliðið í knattspyrnu|Belgía]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- ! style="background:#00FF00;" |2||[[Mynd:Flag_of_Canada.svg|20px]]||[[Kanadíska karlalandsliðið í knattspyrnu|Kanada]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |3||[[Mynd:Flag_of_Morocco.svg|20px]]||[[Marokkóska karlalandsliðið í knattspyrnu|Marokkó]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |4||[[Mynd:Flag_of_Croatia.svg|20px]]||[[Króatíska karlalandsliðið í knattspyrnu|Króatía]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |} 23. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Belgium.svg|20px]] Belgía : [[Mynd:Flag_of_Canada.svg|20px]] Kanada 23. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Morocco.svg|20px]] Marokkó : [[Mynd:Flag_of_Croatia.svg|20px]] Króatía 27. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Belgium.svg|20px]] Belgía : [[Mynd:Flag_of_Morocco.svg|20px]] Marokkó 27. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Croatia.svg|20px]] Króatía : [[Mynd:Flag_of_Canada.svg|20px]] Kanada 1. desember - * [[Mynd:Flag_of_Croatia.svg|20px]] Króatía : [[Mynd:Flag_of_Belgium.svg|20px]] Belgía 1. desember - * [[Mynd:Flag_of_Canada.svg|20px]] Kanada : [[Mynd:Flag_of_Morocco.svg|20px]] Marokkó ==== Riðill 7 ==== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|M.munur !width=30|Stig |- |- ! style="background:#00FF00;" |1||[[Mynd:Flag_of_Brazil.svg|20px]]||[[Brasilíska karlalandsliðið í knattspyrnu|Brasilía]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- ! style="background:#00FF00;" |2||[[Mynd:Flag_of_Serbia.svg|20px]]||[[Serbneska karlalandsliðið í knattspyrnu|Serbía]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |3||[[Mynd:Flag_of_Switzerland.svg|20px]]||[[Svissneska karlalandsliðið í knattspyrnu|Sviss]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |4||[[Mynd:Flag_of_Cameroon.svg|20px]]||[[Kamerúnska karlalandsliðið í knattspyrnu|Kamerún]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |} 24. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Switzerland.svg|20px]] Sviss : [[Mynd:Flag_of_Cameroon.svg|20px]] Kamerún 24. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Brazil.svg|20px]] Brasilía : [[Mynd:Flag_of_Serbia.svg|20px]] Serbía 28. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Brazil.svg|20px]] Brasilía : [[Mynd:Flag_of_Switzerland.svg|20px]] Sviss 28. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Cameroon.svg|20px]] Kamerún : [[Mynd:Flag_of_Serbia.svg|20px]] Serbía 2. desember - * [[Mynd:Flag_of_Cameroon.svg|20px]] Kamerún : [[Mynd:Flag_of_Brazil.svg|20px]] Brasilía 2. desember - * [[Mynd:Flag_of_Serbia.svg|20px]] Serbía : [[Mynd:Flag_of_Switzerland.svg|20px]] Sviss ==== Riðill 8 ==== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|M.munur !width=30|Stig |- |- ! style="background:#00FF00;" |1||[[Mynd:Flag_of_Portugal.svg|20px]]||[[Portúgalska karlalandsliðið í knattspyrnu|Portúgal]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- ! style="background:#00FF00;" |2||[[Mynd:Flag_of_Ghana.svg|20px]]||[[Ganverska karlalandsliðið í knattspyrnu|Gana]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |3||[[Mynd:Flag_of_Uruguay.svg|20px]]||[[Úrúgvæska karlalandsliðið í knattspyrnu|Úrúgvæ]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |4||[[Mynd:Flag_of_South Korea.svg|20px]]||[[Suðurkóreska karlalandsliðið í knattspyrnu|Suður-Kórea]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |} 24. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Portugal.svg|20px]] Portúgal : [[Mynd:Flag_of_Ghana.svg|20px]] Gana 24. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Uruguay.svg|20px]] Úrúgvæ : [[Mynd:Flag_of_South Korea.svg|20px]] Suður-Kórea 28. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_Portugal.svg|20px]] Portúgal : [[Mynd:Flag_of_Uruguay.svg|20px]] Úrúgvæ 28. nóvember - * [[Mynd:Flag_of_South Korea.svg|20px]] Suður-Kórea : [[Mynd:Flag_of_Ghana.svg|20px]] Gana 2. desember - * [[Mynd:Flag_of_South Korea.svg|20px]] Suður-Kórea : [[Mynd:Flag_of_Portugal.svg|20px]] Portúgal 2. desember - * [[Mynd:Flag_of_Ghana.svg|20px]] Gana : [[Mynd:Flag_of_Uruguay.svg|20px]] Úrúgvæ == Deilur og álitamál == Sjaldan eða aldrei í sögu heimsmeistarakeppninnar hafa komið upp jafnmörg deiluefni og í tengslum við HM í Katar. Þær hófust nánast um leið og tilkynnt var um valið á gestgjöfunum og héldu áfram meðan á undirbúningstímabilinu stóð. Hluti álitaefnanna tengdist mannréttindamálum í landinu, en einnig mál sem tengdust mótshaldinu sjálfu eða þróun alþjóðamála. === Hitastig og leiktími === Um leið og staðarval HM 2022 lá fyrir vöknuðu spurningar um hvort unnt yrði að halda mótið á sínum hefðbundna tíma á sumrin. Hitinn í Katar er oft um fimmtíu gráður að sumarlagi og bentu sérfræðingar á að slíkt hlyti að koma niður á gæðum knattspyrnunnar og gæti jafnvel stefnt heilsu leikmanna í hættu. Skipuleggjendur gerðu í fyrstu lítið úr þessum áhyggjum, þar sem fullkominni tækni yrði beitt til þess að loftkæla leikvanganna meðan á keppni stæði. Með tímanum jukust þó efasemdir um að slíkar lausnir yrðu framkvæmanlegar og á árinu 2013 ákvað FIFA að láta kanna kosti þess að halda mótið að vetrarlagi. Hugmyndir um að halda mótið í janúar og febrúar 2022 voru slegnar út af borðinu vegna árekstra við [[Vetrarólympíuleikarnir 2022|vetrarólympíuleikana]]. Niðurstaðan varð því sú að seinka keppninni fram í nóvember og desember. Sú ákvörðun var þó fjarri því umdeild. Ýmsir innan FIFA höfðu efasemdir um að efna til stórmóts svo nærri jólum og stjórnendur stærstu knattspyrnudeilda Evrópu voru ósáttir við að keppt yrði á miðju keppnistímabili þeirra. Þrátt fyrir gagnrýnisraddir var tilkynnt í lok febrúar 2015 að mótið í Katar yrði haldið um vetur. Jafnframt var ákveðið að [[Afríkukeppni landsliða í knattspyrnu karla|Afríkukeppnin 2023]] yrði haldin í júní en ekki í janúarmánuði eins og vant er, til að lengra yrði á milli stórmóta. === Svimandi kostnaður === Hæstu áætlanir um kostnað Katar af HM 2022 hljóðuðu upp á 220 milljarða Bandaríkjadala. En það er til samanburðar sextugföld sú fjárhæð sem [[Suður-Afríka]] varði til að halda [[Heimsmeistaramót landsliða í knattspyrnu karla 2010|HM 2010]]. Stærstur hluti fjárhæðarinnar var ætlaður í byggingu leikvanga og samgöngumannvirkja, sem og til að reisa frá grunni borgina Lusail, umhverfis aðalleikvang mótsins. Ýmsir hafa orðið til að gagnrýna þá gegndarlausu sóun sem mótshald af þessu tagi útheimtir og kallað eftir því að fjármununum væri varið til brýnni verkefna. Stjórnvöld í Katar hafa þó alla tíð haldið því fram að heimsmeistaramótið muni til lengri tíma litið reynast góð fjárfesting vegna landkynningar og til að byggja upp ferðamannaiðnað. Þegar á árinu 2013 þurfti Katar að ganga til samninga við FIFA um að sætta sig við færri leikvanga en upphaflega var áætlað. Þannig urðu knattspyrnuvellirnir átta talsins en ekki tólf eins og áður var ætlað. Í tengslum við umræðu um fjölda leikvanga var rætt um möguleikann á því að hluti mótsins yrði haldinn í grannríkjum Katar, en að lokum var horfið frá öllum slíkum áformum. === Áfengisneysla === Neysla [[áfengi|áfengra drykkja]] hefur löngum verið stór hluti af upplifun knattspyrnuáhugamanna á stórmótum. Neysla áfengis er óheimil í Katar þar sem [[sjaríalög]] eru við lýði. Yfirvöld í landinu tilkynntu þó að undanþágur yrðu veittar fyrir erlenda ferðamenn meðan á mótinu stendur og sérstök stuðningsmannasvæði sett upp þar sem áfengi yrði í boði. === Þátttaka Ísraelsmanna === Ekkert [[stjórnmálasamband]] er á milli Katar og [[Ísrael|Ísraels]]. Vöknuðu því spurningar um hvort ísraelskum knattspyrnumönnum yrði heimilað að koma til landsins. Stjórnendur undirbúningsnefndarinnar lýstu því þegar yfir að [[Ísraelska karlalandsliðið í knattspyrnu|Ísraelsmenn]] fengju að taka þátt ef til þess kæmi. Ekki reyndi þó á slíkar undanþágur þar sem liðinu mistókst að komast í úrslitakeppnina. === Réttindi hinseginfólks === Í Katar er [[samkynhneigð]] ólögleg og eru ströng viðurlög við slíkum brotum. Baráttusamtök [[hinsegin|hinseginfólks]] víða um lönd hafa harðlega gagnrýnt stjórnvöld í Katar fyrir afstöðu sína og lýsti [[Ástralía|ástralski]] knattspyrnumaðurinn Josh Cavallo því yfir að hann myndi ekki þora til Katar þótt tækifærið byðist vegna löggjafarinnar, en Cavallo er einn örfárra atvinnuknattspyrnukarla sem komið hafa út úr skápnum. Í kjölfarið lýstu mótstjórar því yfir að Cavallo væri velkominn til landsins. Árið 2020 var einnig staðfest að heimilt yrði að veifa hinseginfánanum, einkennistákni hinseginfólks á meðan á leikjum keppninnar stæði. === Rússlandi vikið úr keppni === [[Innrás Rússa í Úkraínu 2022|Innrás Rússa í Úkraínu]] í febrúar 2022 olli hörð viðbrögð alþjóðasamfélagsins. [[Rússneska karlalandsliðið í knattspyrnu|Rússar]] voru komnir í fjögurra liða umspil um eitt laust sæti á HM í Katar. Þegar í blábyrjun stríðsins lýstu mögulegir mótherjar þeirra í umspilinu því yfir að ekki kæmi til greina að leika við rússneska liðið. Fyrstu viðbrögð FIFA, þann 27. febrúar, voru að tilkynna að Rússum yrði gert að keppa undir merkjum knattspyrnusambands síns en ekki sem fulltrúar Rússlands eða undir þjóðfána sínum og á hlutlausum völlum. Þessi viðbrögð náðu ekki að slá á óánægjuraddir og daginn eftir var tilkynnt að Rússar hefðu verið settir í keppnisbann á öllum mótum FIFA. [[Flokkur:Heimsmeistaramót landsliða í knattspyrnu karla]] [[Flokkur:2022]] amax4wewtjnbatqxnzd61pj9gh1of8i Innrás Rússa í Úkraínu 2022 0 166852 1764376 1764172 2022-08-10T16:37:50Z Andrii Gladii 44672 wikitext text/x-wiki {{líðandi stund}} {{stríðsátök |conflict=Innrás Rússa í Úkraínu 2022 |partof=[[Stríð Rússlands og Úkraínu|stríði Rússlands og Úkraínu]] |image=2022 Russian invasion of Ukraine.svg |image_size=250px |caption= Árásir á Úkraínu |place=[[Úkraína]] |date=[[24. febrúar]] [[2022]] – |combatant1={{RUS}} [[Rússland]]<br>[[File:Flag of Donetsk People's Republic.svg|20px]] [[Alþýðulýðveldið Donetsk]]<br>[[File:Flag of the Luhansk People's Republic.svg|20px]] [[Alþýðulýðveldið Luhansk]]<br>'''Stuðningur:'''<br>{{BLR}} [[Hvíta-Rússland]] |combatant2={{UKR}} [[Úkraína]] |commander1= {{RUS}} [[Vladímír Pútín]]<br>{{RUS}} [[Míkhaíl Míshústín]]<br>{{RUS}} [[Sergej Shojgú]]<br>{{RUS}} [[Sergej Lavrov]]<br>{{RUS}} [[Aleksandr Dvorníkov]]<br>{{RUS}} [[Ramzan Kadyrov]]<br>{{BLR}} [[Alexander Lúkasjenkó]] |commander2= {{UKR}} [[Volodymyr Zelenskyj]]<br>{{UKR}} [[Denys Sjmyhal]]<br>{{UKR}} [[Vítalíj Klitsjkó]]<br>{{UKR}} [[Dmítró Kúleba]]<br>{{UKR}} [[Írýna Vereshjúk]]<br>{{UKR}} [[Oleksíj Rezníkov]] |strength1={{Collapsible list|title=Sjá lista|'''{{RUS}} Rússland:''' * 900.000 (fastaher) * 554.000 (hernaðarhreyfingar) * 2.000.000 (varalið)<ref name="The Military Balance2021">{{cite book |title=The military balance 2021 |date=2021 |publisher=[[International Institute for Strategic Studies]] |location=Abingdon, Oxon |isbn=978-1032012278}}</ref> * Þ. á m. 175.000<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2022/01/10/us/politics/russia-ukraine-helicopters.html |author-last1=Julian E. |author-first1=Barnes |author-last2=Michael |author-first2=Crowley |author-last3=Eric |author-first3=Schmitt |title=Russia Positioning Helicopters, in Possible Sign of Ukraine Plans|date=10 January 2022|website=[[The New York Times]] |access-date=20 January 2022 |archive-date=22 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220122100818/https://www.nytimes.com/2022/01/10/us/politics/russia-ukraine-helicopters.html |url-status=live |url-access=subscription |language=en |quote=American officials had expected additional Russian troops to stream toward the Ukrainian border in December and early January, building toward a force of 175,000.}}</ref>–190.000<ref>{{cite news|author-last=Bengali |author-first=Shashank |date=18 February 2022|title=The U.S. says Russia's troop buildup could be as high as 190,000 in and near Ukraine. |language=en-US |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/live/2022/02/18/world/ukraine-russia-news|access-date=18 February 2022 |url-access=subscription |archive-date=18 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220218063637/https://www.nytimes.com/live/2022/02/18/world/ukraine-russia-news |url-status=live}}</ref> við úkraínsku landamærin}} |strength2={{Collapsible list|title=Sjá lista| * '''{{UKR}} Úkraína:''' * 209.000 (fastaher) * 102.000 (hernaðarhreyfingar) * 900.000 (varalið)<ref name="The Military Balance2021" />}} |casualties1={{small|Alls um 16.000+ drepnir (skv. BNA)<br>42.000 drepnir (skv. Úkraínumönnum)<br>Um 1.300 drepnir (skv. Rússum)}} |casualties2={{small|Alls um 2.000–4.000 (skv. BNA)<br> 2.500–3.000 drepnir (skv. Úkraínumönnum)<br> 23.000 skv. Rússum}} | casualties3='''Almennir borgarar drepnir: Um 12.000–28.000 (skv. Úkraínu) }} Þann 24. febrúar 2022 gerðu [[Rússland|Rússar]] '''innrás í [[Úkraína|Úkraínu]]'''. Innrásin er hluti af [[Stríð Rússlands og Úkraínu|hernaðardeilum á milli ríkjanna]] sem hafa staðið yfir frá árinu 2014. Stríðið skapaði milljóna manna flóttamannastraum sem var sá mesti frá [[seinni heimsstyrjöld]]. ==Aðdragandi== {{aðalgrein|Evrómajdan|Úkraínska byltingin 2014|Krímskagakreppan 2014}} Átök Rússlands og Úkraínu má rekja aftur til ársins 2014, til [[Evrómajdan]]-mótmælanna og [[Úkraínska byltingin 2014|úkraínsku byltingarinnar]] þar sem forsetanum [[Víktor Janúkovytsj]] var steypt af stóli. Janúkovytsj hafði verið náinn bandamaður ríkisstjórnar Rússlands og [[Vladímír Pútín|Vladímírs Pútín]] Rússlandsforseta, og hafði í aðdraganda mótmælanna hætt við fyrirhugað samkomulag um nánara samband Úkraínu við [[Evrópusambandið]].<ref>{{Vefheimild|titill=Enn mótmælt í Kænugarði|url=https://www.ruv.is/frett/enn-motmaelt-i-kaenugardi-0|útgefandi=[[RÚV]]|ár=2013|mánuður=13. desember|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=24. febrúar}}</ref> Eftir að Janúkovytsj var steypt af stóli sendu Rússar herlið á [[Krímskagi|Krímskaga]] og héldu þar atkvæðagreiðslu sem leiddi til þess að Krímskagi var formlega innlimaður inn í rússneska sambandsríkið.<ref>{{Vefheimild |titill=Krímskagi formlega orðinn hluti af Rússlandi |mánuður=21. mars|ár=2014|mánuðurskoðað=24. febrúar|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=http://www.visir.is/g/2014140329782}}</ref> Árið 2014 hófust jafnframt uppreisnir í austurhluta Úkraínu, þar sem meirihluti íbúa er [[Rússneska|rússneskumælandi]].<ref>{{Tímarit.is|6161282|Fasistar og hryðjuverkamenn|blað=[[Morgunblaðið]]|höfundur=Guðsteinn Bjarnason|útgáfudagsetning=30. ágúst 2014|blaðsíða=28}}</ref> Aðskilnaðarsinnarnir í austurhluta Úkraínu lýstu yfir stofnun sjálfstæðra „alþýðulýðvelda“ í [[Donetsk]] og [[Luhansk]]. Rússar veittu aðskilnaðarsinnunum aðstoð en stjórnvöld í Rússlandi neituðu því jafnan að um væri að ræða rússneska stjórnarhermenn.<ref>{{Tímarit.is|6916370|Hyggjast stofna Litla Rússland|blað=[[Morgunblaðið]]|höfundur=Bogi Þór Arason|útgáfudagsetning=1. ágúst 2017|blaðsíða=17}}</ref><ref>{{Tímarit.is|6334764|Efast um að friður komist á|blað=[[Morgunblaðið]]|höfundur=Bogi Þór Arason|útgáfudagsetning=13. febrúar 2015|blaðsíða=24}}</ref> ==Innrásin== [[Mynd:Житловий будинок на вул. Лобановського, 6-А після обстрілу.jpg|thumb|left|Þann 26. febrúar hæfði rússnesk eldflaug blokk í Kænugarði.]] Undir lok ársins 2021 og í byrjun ársins 2022 söfnuðu Rússar tæplega 200.000 manna herliði við landamæri Úkraínu, sem vakti ótta í Úkraínu og á Vesturlöndum um að Pútín hygðist fyrirskipa innrás í landið.<ref>{{Vefheimild|titill=Óttinn við innrás Rússa í Úkraínu magnast enn|url=https://www.ruv.is/frett/2021/12/04/ottinn-vid-innras-russa-i-ukrainu-magnast-enn|útgefandi=[[RÚV]]|höfundur=Markús Þ. Þórhallsson|ár=2021|mánuður=4. desember|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Rússnesk stjórnvöld þvertóku ítrekað fyrir að innrás væri yfirvofandi en ráðamenn þar lögðu jafnframt fram kröfur um að Úkraínu yrði meinaður aðgangur að [[Atlantshafsbandalagið|Atlantshafsbandalaginu]] um alla framtíð og að bandalagið fjarlægði alla hermenn og öll vopn sín úr [[Austur-Evrópa|Austur-Evrópu]].<ref>{{Vefheimild|titill=Segja Rússa nær því að gera innrás í Úkraínu|url=https://www.visir.is/g/20222224189d/segja-russa-naer-thvi-ad-gera-innras-i-ukrainu|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|höfundur=Samúel Karl Ólason|ár=2022|mánuður=17. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> ===Febrúar=== Þann 21. febrúar viðurkenndi Pútín sjálfstæði [[Alþýðulýðveldið Donetsk|Alþýðulýðveldanna Donetsk]] og [[Alþýðuýðveldið Luhansk|Luhansk]], héraða rússneskumælandi aðskilnaðarsinna sem höfðu klofið sig frá Úkraínu árið 2014 með stuðningi Rússa.<ref>{{Vefheimild|titill=Pútín viðurkennir sjálfstæði Donetsk og Luhansk|url=https://www.ruv.is/frett/2022/02/21/putin-vidurkennir-sjalfstaedi-donetsk-og-luhansk|útgefandi=[[RÚV]]|höfundur=Ólöf Ragnarsdóttir|ár=2022|mánuður=22. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Pútín sendi í kjölfarið rússneska hermenn yfir úkraínsku landamærin til að gegna „friðargæslu“ í Donetsk og Luhansk.<ref>{{Vefheimild|titill=Hefur þegar skipað hernum inn í Donetsk og Luhansk|url=https://www.ruv.is/frett/2022/02/21/hefur-thegar-skipad-hernum-inn-i-donetsk-og-luhansk|útgefandi=[[RÚV]]|höfundur=Ólöf Ragnarsdóttir|ár=2022|mánuður=21. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Í ræðu sem Pútín hélt við viðurkenningu sína á sjálfstæði héraðanna efaðist hann um sögulegar forsendur fyrir Úkraínu sem sjálfstæðu ríki og sakaði stjórnvöld þar um að fremja þjóðarmorð.<ref>{{Vefheimild|titill=Eldræða Pútíns réttlætir innrás Rússa í Úkraínu - herlið sent af stað|url=https://stundin.is/grein/14821/eldmessa-putins-rettlaetir-innras-russa-i-ukrainu/|útgefandi=''[[Stundin]]''|höfundur=Jón Trausti Reynisson|ár=2022|mánuður=21. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Morguninn 24. febrúar 2022 hófu Rússar allsherjarinnrás í Úkraínu. Innrásin fór fram bæði frá héruðunum í austurhluta landsins, frá Krímskaga og frá [[Hvíta-Rússland]]i með stuðningi stjórnar [[Alexander Lúkasjenkó|Alexanders Lúkasjenkó]].<ref>{{Vefheimild|titill=Bein lýsing - Innrás í Úkraínu|url=https://www.frettabladid.is/frettir/bein-lysinginnras-i-ukrainu/|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|ár=2022|mánuður=24. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=24. febrúar}}</ref><ref>{{Vefheimild|titill=Vakt­in: Alls­herj­ar­inn­rás Rúss­a í Úkra­ín­u|url=https://www.visir.is/g/20222226904d/sprengjum-rignir-yfir-kaenugard|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2022|mánuður=24. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=24. febrúar|höfundur= Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir, Atli Ísleifsson og Samúel Karl Ólason}}</ref> Rússneski herinn gerði árás á olíubirgðastöð suður af Kýiv.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.ruv.is/frett/2022/02/27/oliubirgdastod-og-oliuleidsla-standa-i-ljosum-logum|titill=Olíubirgðastöð og olíuleiðsla standa í ljósum logum|útgefandi=[[RÚV]]|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=2. mars|mánuður=27. febrúar|ár=2022|höfundur=Markús Þ. Þórhallsson}}</ref> Í yfirlýsingu sinni um innrásina sagði Pútín markmið hennar vera að brjóta niður hernaðarmátt Úkraínu og „afmá [[Nasismi|nasisma]]“ úr stjórn ríkisins.<ref>{{Vefheimild|titill=Mark­miðið að brjóta niður hernaðar­mátt Úkraínu og „afmá nas­ismann“|url=https://www.visir.is/g/20222226950d|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|höfundur=Atli Ísleifsson|ár=2022|mánuður=24. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=7. mars}}</ref> Hugmyndin um að Úkraínu sé stýrt af [[Nýnasismi|nýnasistum]] hefur verið áberandi í rússneskum áróðri til réttlætingar innrásinni. Hún styðst sumpart við starfsemi nýnasískra öfgaþjóðernishreyfinga á borð við [[Azovsveitin]]a, sem hefur stöðu undirliðs í úkraínska þjóðvarðliðinu og hefur barist í [[Stríð Rússlands og Úkraínu|stríðinu í austurhluta Úkraínu]] frá 2014.<ref>{{Vefheimild|titill=Öfgahægrivandinn ekki meiri í Úkraínu en í nágrannaríkjunum|url=https://kjarninn.is/skyring/ofgahaegrivandinn-ekki-meiri-i-ukrainu-en-i-nagrannarikjunum/|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|höfundur=Arnar Þór Ingólfsson |ár=2022|mánuður=6. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=7. mars}}</ref> Hreyfingin situr hins vegar ekki í ríkisstjórn Úkraínu og framboð tengt henni fékk enga kjörna fulltrúa í síðustu þingkosningum landsins. Úkraínumenn hafa þvertekið fyrir ásakanir Pútíns um nasisma og hafa bent á að forseti landsins, [[Volodymyr Zelenskyj]], sé sjálfur [[Gyðingar|Gyðingur]] og hafi misst ættingja í [[Helförin]]ni.<ref>{{Vefheimild|titill=Rússar og Úkraínumenn skiptast á nasistaásökunum|url=https://www.frettabladid.is/frettir/russar-og-ukrainumenn-skiptast-a-nasistaasokunum/|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|höfundur=Þorgrímur Kári Snævarr |ár=2022|mánuður=26. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=7. mars}}</ref> Rússnesk stjórnvöld hafna því að um innrás sé að ræða og kalla átökin í Úkraínu ávallt „sérstaka hernaðaraðgerð.“<ref>{{Vefheimild|titill=Sprengjuárásir hafnar í Úkraínu|url=https://kjarninn.is/frettir/sprengjuarasir-hafnar-i-ukrainu/|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|höfundur=Sunna Ósk Logadóttir|ár=2022|mánuður=24. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=19. mars}}</ref> Umfjöllun um innrásina hefur verið stranglega ritskoðuð innan Rússlands og þungar refsingar hafa verið lagðar við því að nota hugtökin stríð eða innrás um atburðina.<ref>{{Vefheimild|titill=Andóf í Rússlandi undir ægivaldi Pútíns|url=https://www.ruv.is/frett/2022/03/03/andof-i-russlandi-undir-aegivaldi-putins|útgefandi=[[RÚV]]|höfundur=Anna Kristín Jónsdóttir|ár=2022|mánuður=3. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=19. mars}}</ref><ref>{{Vefheimild|titill=Rússar loka á erlenda fjölmiðla|url=https://www.visir.is/g/20222230648d|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|höfundur=Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir|meðhöfundur=Samúel Karl Ólason |ár=2022|mánuður=4. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=19. mars}}</ref> ===Mars=== [[Mynd:Russian bombardment on the outskirts of Kharkiv.jpg|thumb|right|Sprengjum er varpað á útjaðra [[Karkív]] þann 1. mars.]] Rússar sátu um [[Karkív]], aðra stærstu borg landsins en mættu harðri mótstöðu. Ráðist var m.a. á ráðhúsið, hersjúkrahús og skóla.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.ruv.is/frett/2022/03/02/russneskir-fallhlifarhermenn-lentir-i-kharkiv|titill=Rússneskir fallhlífarhermenn lentir í Kharkiv|útgefandi=[[RÚV]]|mánuðurskoðað=2. mars|árskoðað=2022|ár=2022|mánuður=Ævar Örn Jósepsson}}</ref> Harðar árásir voru á borgir í suðri, [[Kherson]] og [[Mariupol]], með eldflaugum og stórskotaliði.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.visir.is/g/20222229781d/versti-dagur-stridsins-hingad-til|titill=Versti dagur stríðsins hingað til|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|mánuðurskoðað=2. mars|árskoðað=2022|mánuður=2. mars|höfundur=Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir}}</ref> Í Kýiv var fjarskiptaturn sprengdur.<ref>{{Vefheimild|titill= Sjónvarpsturninn sprengdur og útsendingar rofnar|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2022/03/01/sjonvarpsturninn_sprengdur_og_utsendingar_rofnar/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2022|mánuður=2. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=3. mars}}</ref> Kherson féll í hendur rússneskra hermanna þann 3. mars, á áttunda degi innrásarinnar, og var þá fyrsta úkraínska stórborgin sem var hernumin.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.ruv.is/frett/2022/03/03/russar-hafa-hertekid-ukrainsku-hafnarborgina-kherson|titill=Rússar hafa hertekið úkraínsku hafnarborgina Kherson|útgefandi=[[RÚV]]|mánuðurskoðað=3. mars|árskoðað=2022|mánuður=3. mars|ár=2022|höfundur=Ævar Örn Jósepsson}}</ref> Flóttafólk streymdi til Evrópulanda frá Úkraínu, aðallega Póllands, voru þeir orðnir tæpar 2 milljónir 8. mars.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.ruv.is/frett/2022/03/08/yfir-1700000-hafa-fluid-ukrainu|titill=Yfir 1.700.000 hafa flúið Úkraínu|útgefandi=[[RÚV]]|mánuðurskoðað=8. mars|árskoðað=2022|mánuður=8. mars|ár=2022|höfundur=Ævar Örn Jósepsson}}</ref> Þann 11. mars voru gerðar loftárásir í borgum í norðvestri; [[Lútsk]] og [[Ívanó-Frankívsk]]. Einnig í [[Dnípró]] í miðhlutanum. Loftárás var gerð 13. mars á herflugvöll nærri [[Lviv]] við pólsku landamærin þar sem tugir létust. Úkraínumenn hófu gagnsókn á ýmsum stöðum t.d. vestur af Kýiv og tóku landsvæði aftur.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-europe-60847188 Ukraine war: Ukrainian fightback gains ground west of Kyiv] BBC, sótt 24. mars 2022</ref> Loftárás var gerð á rússneskt herskip við Berdjansk við Azovhaf.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-europe-60859337 Russian warship destroyed in occupied port of Berdyansk, says Ukraine] BBC skoðað 24. mars 2022</ref> Mariupol var eyðilögð að mestu og flestir íbúanna flúðu. Rússar gerðu m.a. árás á leikhús þar sem borgarar höfðu flúið. Um 300 létust.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.ruv.is/frett/2022/03/25/ottast-ad-300-hafi-latist-i-aras-a-leikhus-i-mariupol|titill=Óttast að 300 hafi látist í árás á leikhús í Mariupol|útgefandi=[[RÚV]]|mánuður=25. mars|ár=2022|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2022|höfundur=Bogi Ágústsson}}</ref> Flestir íbúanna höfðu flúið í lok mars og um 5.000 látist. 29. mars var gerð loftárás á stjórnarbyggingu í borginni [[Mykolaiv]] í suðri. Daginn eftir voru gerðar árásir á [[Tsjernihív]] í norðri.<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-60925713 War in Ukraine: Russia launches new attacks after peace promise] BBC, sótt 30. mars 2022.</ref> Undir lok marsmánaðar hófu rússneskar hersveitir undir stjórn hershöfðingjans [[Alexander Tsjaíjkó|Alexanders Tsjaíjkó]] að hörfa frá Kænugarði, sem hafði verið umsetinn frá því stuttu eftir að innrásin hófst.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.frettabladid.is/frettir/russar-horfa-til-baka-til-ad-reyna-aftur-sidar-ad-umkringja-kaenugard/|titill=Rússar hörfa til baka til að umkringja Kænugarð síðar|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|mánuðurskoðað=4. apríl|árskoðað=2022|mánuður=29. mars|ár=2022|höfundur=Ari Brynjólfsson}}</ref> Þrátt fyrir að hafa ekki náð að hertaka höfuðborgina sögðust Rússar hafa náð upphaflegum markmiðum sínum og að þeir myndu nú einbeita sér að frelsun [[Donbas]]-héraðanna í austurhluta Úkraínu.<ref>{{Vefheimild|titill=Rússar segjast ætla að draga úr árásum við Kyiv |url=https://www.ruv.is/frett/2022/03/29/russar-segjast-aetla-ad-draga-ur-arasum-vid-kyiv|útgefandi=[[RÚV]]|mánuðurskoðað=4. apríl|árskoðað=2022|mánuður=30. mars|ár=2022|höfundur=Ólöf Rún Erlendsdóttir}}</ref><ref>{{Vefheimild|url=https://www.visir.is/g/20222240094d|titill=Rússar segjast hafa náð markmiðum sínum og einbeita sér að Donbas|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|mánuðurskoðað=4. apríl|árskoðað=2022|mánuður=25. mars|ár=2022|höfundur=Samúel Karl Ólason}}</ref> Vegna undanhalds Rússa endurheimtu Úkraínumenn mikið landsvæði í kringum Kænugarð, allt að 35 kílómetra austan við borgina.<ref>{{Vefheimild|titill= Úkraínumenn spyrna til baka|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2022/03/25/ukrainumenn_spyrna_til_baka/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2022|mánuður=25. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=4. mars}}</ref> Meðal annars endurheimtu úkraínskir hermenn bæinn [[Irpín]] þann 28. mars.<ref>{{Vefheimild|titill= Úkraínski herinn endur­heimtir Irpin|url=https://www.frettabladid.is/frettir/ukrainski-herinn-endurheimtir-irpin/|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|ár=2022|mánuður=28. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=3. apríl|höfundur= Ingunn Lára Kristjánsdóttir}}</ref> ===Apríl=== Árás var gerð á hafnarborgina [[Ódesa]] í suðvesturhlutanum. Eftir að Rússar hörfuðu frá úthverfum Kænugarðs tilkynnti úkraínski ríkissaksóknarinn [[Irína Venediktóva]] að lík 410 almennra borgara hefðu fundist á svæðunum sem Rússar höfðu haft umráð yfir. Einnig tilkynntu Úkraínumenn að 280 lík hefðu fundist í fjöldagröfum í borginni [[Bútsja]], sem Rússar höfðu hernumið en svo hörfað frá.<ref>{{Vefheimild|titill= „410 lík finnast á víð og dreif við Kænugarð|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2022/04/03/410_lik_finnast_a_vid_og_dreif_vid_kaenugard/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2022|mánuður=3. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=3. mars}}</ref> Úkraínumenn sökuðu Rússa um að standa fyrir úthugsuðum fjöldamorðum á almennum borgurum á meðan þeir réðu yfir borginni en Rússar höfnuðu ásökununum.<ref>{{Vefheimild|titill= „Úthugsuð fjöldamorð“ |url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2022/04/03/uthugsud_fjoldamord/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2022|mánuður=3. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=3. mars}}</ref> Rússar hófu sókn í austurhéruðunum eða [[Donbas]] og gerðu þar loftárásir eftir að hafa hörfað úr svæðum í norðri. Fólksflótti varð úr austurhéruðunum.<ref>[https://www.ruv.is/frett/2022/04/06/arasir-hardna-i-austurherudum-ukrainu Árásir harðna í austurhéruðum Úkraínu] RÚV, sótt 6. apríl 2022.</ref> Loftárás var gerð á almenna borgara á lestarstöð í borginni [[Kramatorsk]]. Tugir létust.<ref>[https://www.ruv.is/frett/2022/04/08/tugir-letust-i-loftaras-a-jarnbrautarstod-i-donetsk Tugir létust í loftárás á járnbrautarstöð í Donetsk] RÚV, sótt 8. apríl 2022.</ref> [[Ursula von der Leyen]] forseti framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins kom til fundar við Zelenskyj í Kænugarði. Hún lofaði skjótri afgreiðslu ef Úkraína sækti um aðild að Evrópusambandinu og aukinni fjárhagsaðstoð við landið.<ref>[https://www.ruv.is/frett/2022/04/09/ukraina-a-heima-i-evropufjolskyldunni Úkraína á heima í Evrópufjölskyldunni], RÚV, sótt 9. apríl 2022</ref> [[Mynd:Russian cruiser Moskva.jpg|thumb|left|Rússneska beitiskipinu ''Moskvu'' var sökkt á Svartahafi af úkraínskum loftskeytum þann 14. apríl.]] Þann 14. apríl gerði Úkraínuher loftárás á þriðja stærsta skip rússneska flotans, [[beitiskip]]ið ''Moskvu'', á Svartahafi.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-europe-61103927 Russian warship Moskva: What do we know?] BBC sótt 14. apríl 2022</ref> Staðfest var síðar sama dag að skipinu hefði verið sökkt.<ref>{{Vefheimild|titill= Flaggskip Rússa í Svartahafi sokkið|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2022/04/14/flaggskip_russa_i_svartahafi_sokkid/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2022|mánuður=14. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=14. mars}}</ref> Rússar sögðu að kviknað hafi í vopnageymslu skipsins og minntust ekki á loftárás. Rússar hófu nýja stórsókn í austurhéruðum Úkraínu þann 19. apríl.<ref>{{Vefheimild|titill=Stórsókn Rússa í Donbas hafin|url=https://www.mbl.is/frettir/burdargrein/2022/04/18/storsokn_russa_i_donbas_hafin/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2022|mánuður=19. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=19. mars}}</ref> Maríupol var umkringd af Rússum fyrir utan Azovstal-járnvinnsluverið þar sem úkraínskir hermenn og borgarar héldu til.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-europe-61175675 Mariupol steelworks: 'Block it so a fly can't pass,' Putin orders], BBC, sótt 23. apríl 2022</ref> Árásir á lestarstöðvar 25. apríl í vestur-Úkraínu var liður í því að stöðva vopnaflutninga til landsins að sögn Rússa. 26. apríl bárust fregnir af sprengingum í héraðinu [[Transnistría]] sem er innan [[Moldóva|Moldóvu]]. Leiðtogi rússneska þjóðarbrotsins þar sagði að Úkraínumenn hefðu staðið fyrir þeim en Úkraínumenn sögðu þetta vera átyllu fyrir árás í héraðið.<ref>[https://www.ruv.is/frett/2022/04/27/asakanir-ganga-a-vixl-vegna-sprenginga-i-moldovu Ásakanir ganga á víxl vegna sprenginga í Moldóvu], RÚV, sótt 27. apríl</ref> [[António Guterres]], aðalritari Sameinuðu þjóðanna, fór til fundar í Moskvu og Kænugarði til friðarumleitanna og ræddi við Pútín og Zelenskyj. Á meðan Guterres var í Kænugarði voru loftárásir gerðar á borgina. ===Maí=== Byrjað var að hleypa borgurum frá Azovstal-verksmiðjunni en samningar um björgun hafa reynst erfiðir. Þann 7. maí bárust fregnir um að öllum almennum borgurum verið bjargað úr verksmiðjunni.<ref>{{Vefheimild|titill=Allir al­­mennir borgarar farnir frá Azovs­­tal verk­smiðjunni|url=https://www.frettabladid.is/frettir/allir-almennir-borgarar-farnir-fra-azovstal-verksmidjunni/|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|höfundur=Sigurjón Björn Torfason|ár=2022|mánuður=7. maí|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=7. maí}}</ref> Bardagar héldu áfram í Donbas og var skóli þar sem 90 héldu til sprengdur í bænum Bilohorivka með þeim afleiðingum að 60 létust<ref>[https://www.bbc.com/news/world-europe-61369229 Ukraine war: 60 people killed after bomb hits school, Zelensky says] BBC, sótt 9. maí 2022</ref>. Einnig voru gerðar loftárásir á Odesa meðal annars á íbúðablokkir og hótel. Pútín hélt ræðu í Moskvu á sigurdeginum 9. maí þar sem minnst var sigurs á Nasistum í [[seinni heimsstyrjöld]]. Þar gagnrýndi hann Nató og Bandaríkin fyrir að stofna Rússlandi í hættu og réttlæti árásina á Úkraínu. Líkti hann enn fremur átökunum við seinni heimsstyrjöldina.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-europe-61380727 Ukraine War: Putin gives few clues in Victory Day speech] BBC, sótt 9. maí 2022</ref> Úkraínumenn sögðust hafa hrakið Rússa frá Karkív, annarri stærstu borginni, 11. maí.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-europe-61378196 Russia pushed back from Kharkiv], BBC, sótt 12. maí 2022</ref> Rússar lýstu yfir sigri í Maríupol þegar síðustu úkraínsku hermennirnir voru handsamaðir í Azovstal-járnverinu. Árásir voru gerðar á vestræna vopnasendingu vestur af Kænugarði að sögn Rússa. 25. maí voru Rússar komnir nálægt borginni [[Sjevjerodonetsk]] í vestur-Luhansk og gerðu harðar árásir á hana.<ref>[https://www.ruv.is/frett/2022/05/25/barist-vid-borgarmork-severodonetsk Barist við borgarmörk í Severodonetsk] RÚV, sótt 25. maí 2022</ref> ===Júní=== Miðpunktur bardaga var í kringum Sjevjerodonetsk í byrjun júní og sögðust Úkraínumenn hafa hrakið Rússa frá borginni. Rússar voru með sókn í átt að annarri borg í Donbas, Slovjansk. Loftárásir voru gerðar á austur-Kænugarð, í fyrsta sinn síðan í apríl, og sögðust Rússar hafa gert árás á skriðdrekasendingu frá Vesturlöndum.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-europe-61695244 Ukraine: Explosions shake Kyiv while battles rage in east] BBC, sótt 6. júní 2022</ref> Um miðjan júní höfðu Rússar náð yfirráðum yfir 80% af Sjevjerodonetsk og eyðilagt brýr sem voru flóttaleiðir úr borginni.<ref>[https://apnews.com/article/russia-ukraine-business-government-and-politics-01f6d1c027ce68791667ffaafb61e30c] AP, sótt 19. júní 2022</ref> Í lok mánaðarins var úkraínskum hermönnum skipað að yfirgefa borgina.<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-61920708 Severodonetsk: Ukrainian forces told to retreat from key eastern city] BBC NEWS, sótt 24. júní 2022</ref> Þann 27. júní gerðu Rússar loftskeytaárás á verslunarmiðstöð í borginni [[Krementsjúk]] í miðhluta landsins þar sem nálægt 1000 manns voru. 20 manns létust og tugir særðust. Rússar sögðust hafa gert árás á vopnageymslu við hliðina á verslunarmiðstöðinni. Íbúum í nálægri borg, [[Lysytsjansk]], var gert að flýja hana.<ref>[https://edition.cnn.com/europe/live-news/russia-ukraine-war-news-06-27-22/h_1ccdc77f65fccf9560551846ef07d664 Civilians in Lysychansk urged to evacuate as Russian forces close in] CNN, sótt 27. júní 2022</ref> Síðustu dagana í júní voru gerðar miklar loftárásir á borgina.<ref>[https://www.ruv.is/frett/2022/06/30/innikroud-i-lysytsjansk-vegna-linnulausra-loftarasa Innikróuð í Lysytsjansk vegna linnulausra loftárása] RÚV, sótt 30. júní 2022</ref> 30. júní lýstu Úkraínumenn yfir að þeir hefðu náð Snákaeyju í Svartahafi af Rússum.<ref>[https://www.ruv.is/frett/2022/06/30/russneski-herinn-yfirgefur-snakaeyju Rússneski herinn yfirgefur Snákaeyju] Rúv, sótt 30. júní 2022</ref> ===Júlí=== Þann 1. júlí var gerð loftárás á íbúðabyggð og tómstundasvæði í Odesa þar sem um 20 manns létust. Rússar hófu að flytja korn sem þeir sölsuðu undir sig frá herteknum svæðum, þ.e. höfninni í Berdyansk. Rússar sögðust hafa náð Lysytsjansk 3. júlí en Úkraínumenn neituðu því fyrst. Síðar sagði talsmaður úkraínska hersins að herinn hefði hörfað.<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-62030051 BBC News - Ukraine confirms Russia captured eastern city Lysychansk] BBC, sótt 3. júlí 2022</ref> Þrír létust í sprengingum í rússnesku borginni Belgorod nálægt landamærum Úkraínu. Rússar sögðu Úkraínumenn hafa gert árásina.<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-62025541 BBC News - Ukraine blamed by Russia for deadly blast in border city of Belgorod] BBC, sótt 3. júlí 2022</ref> Borgirnar [[Slovjansk]] og [[Kramatorsk]] voru þær einu af stærri borgum í Donetsk sem voru í höndum Úkraínumanna eftir 3. júlí. Rússar gerðu árásir á smærri þéttbýlisstaði, 35 létust í loftárás á fjölbýlishúsi í Tsjasív Jar 9. júlí. Iryna Veresjtjuk, aðstoðarráðherra, hvatti íbúa vestur af Donbas í borgunum [[Kherson]] og [[Zaporízjzja]] til forða sér.<ref>[https://www.ruv.is/frett/2022/07/10/15-forust-i-flugskeytaaras-a-fjolbylishus 15 fórust í flugskeytaárás á fjölbýlishús], RÚV, sótt 10. júlí 2022</ref> Úkraínumenn gerðu loftárás 12. júlí á vöruhús austur af Kherson, í borginni Nova Kakhovka, þar sem þeir sögðu Rússa geyma skotfæri.<ref>https://www.bbc.com/news/world-europe-62132441 Ukraine claims arms depot attack in occupied Kherson with Himars rockets], BBC, skoðað 12. júlí 2022</ref> Loftskeytaárásir á borgina [[Vínnytsja]] í vesturhluta landsins voru gerðar um miðjan júlí þar sem tugir létust. Þrátt fyrir að hafa gert samning um kornútflutning við Úkraínu í lok júlí gerðu Rússar árásir á höfnina í Odesa þar sem útflutningur fór fram.<ref> [https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-62276392 BBC News - Ukraine war: Explosions rock Ukrainian port hours after grain deal] BBC, sótt 23. júlí 2022</ref> Rússar og Úkraínumenn kenndu hvor öðrum um þegar árás var gerð á fangelsi í vestur-Donetsk þar sem um 50 úkraínskir stríðsfangar féllu.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-europe-62356211 Ukraine war: UN and Red Cross should investigate prison deaths, says Ukraine], BBC, sótt 30. júní 2022</ref> Úkraínumenn hófu gagnsókn að borginni Kherson í suðri.<ref>[https://www.visir.is/g/20222289995d/ukrainski-herinn-saekir-fram-i-hernuminni-borg Úkraínski herinn sækir fram í hernuminni borg], Vísir, sótt 24. júlí 2022</ref> ===Ágúst=== Árás var gerð í byrjun ágúst við kjarnorkuver nálægt borginni [[Zaporízjzja]]. Rússar réðu yfir verinu en héldu úkraínskum starfsmönnum þar. Báðir aðilar kenndu hvor öðrum um árásina og sögðu Úkraínumenn Rússa nýta sér verið sem herstöð. ==Friðarumleitanir== Sendinefndir Rússa og Úkraínumanna hafa rætt mögulegt vopnahlé eða friðarsamninga með hléum frá 27. febrúar. Fyrsti fundur sendinefndanna fór fram nærri landamærum Úkraínu og Hvíta-Rússlands við [[Pripjat]].<ref>{{Vefheimild|titill=Fallast á viðræður við hvítrússnesku landamærin|url=https://www.frettabladid.is/frettir/fallast-a-vidraedur-vid-hvitrussnesku-landamaerin/|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|ár=2022|mánuður=27. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=7. mars|höfundur=Þorgrímur Kári Snævarr}}</ref> Í mars funduðu sendinefndir ríkjanna í [[Istanbúl]] í [[Tyrkland]]i. Úkraínumenn hafa sagst viljugir til að ganga að sumum kröfum Rússa eins og að gerast ekki aðilar að Atlantshafsbandalaginu og að Úkraína verði hlutlaust ríki með tilliti til öryggissjónarmiða.<ref>{{Vefheimild|titill=„Raun­særri“ friðar­við­ræður milli Úkraínu og Rúss­lands|url=https://www.frettabladid.is/frettir/raunsaerri-fridarvidraedur-milli-ukrainu-og-russlands/|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|ár=2022|mánuður=16. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=7. apríl|höfundur=Urður Ýrr Brynjólfsdóttir}}</ref><ref>{{Vefheimild|titill=Friðar­við­ræður hefjast á ný: Segir Úkraínu til í hlut­leysi|url=https://www.frettabladid.is/frettir/fridarvidraedur-hefjast-a-ny-segir-ukrainu-til-i-hlutleysi/|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|ár=2022|mánuður=28. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=7. apríl|höfundur=Oddur Ævar Gunnarsson}}</ref> Úkraínumenn hafa hins vegar hafnað því að gefa eftir landsvæði innan alþjóðlega viðurkenndra landamæra sinna sem Rússar eða alþýðulýðveldin í Donbas gera tilkall til.<ref>{{Vefheimild|titill=Gefur ekki eftir metra af landi|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2022/03/31/gefur_ekki_eftir_metra_af_landi/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2022|mánuður=31. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=7. apríl}}</ref> ==Viðbrögð== [[Mynd:We Stand with Ukraine 2022 Helsinki - Finland (51906116955).jpg|thumb|right|Mótmæli gegn innrásinni í [[Helsinki]].]] [[Mynd:Z symbol flash mob at Platinum Arena in Khabarovsk.jpg|thumb|right|Meðlimir í ungliðahreyfingu [[Sameinað Rússland|Sameinaðs Rússlands]] í [[Kabarovsk]] stilla sér upp í Z til að lýsa yfir stuðningi við innrásina.]] ===Fordæmingar og efnahagsrefsingar=== Evrópusambandið tilkynnti að það myndi setja á hörðustu efnahagslegu refsingar í sögu sambandsins. Úrslitaleikur [[Meistaradeild Evrópu|Meistaradeildar Evrópu]] var færður frá [[Sankti Pétursborg]], [[Formúla 1]] frá [[Sotsjí]] og Rússum meinuð þátttaka í íþróttakeppnum og í söngvakeppninni [[Eurovision]]. Flugfélaginu [[Aeroflot]] var bannað að fljúga til Bretlands og önnur Evrópulönd fylgdu í kjölfarið og bönnuðu Rússum að fljúga um evrópska lofthelgi. Eignir og bankareikningar rússneskra auðkýfinga voru fryst. Rússneskum bönkum var meinað af ESB, Kanada, Bretlandi og Bandaríkjunum að notast við [[SWIFT]]-millifærslukerfið.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.bbc.com/news/world-60542433|titill=West to cut some Russian banks off from Swift|útgefandi=[[BBC]]|mánuðurskoðað=27. febrúar|árskoðað=2022|ár=2022|tungumál=enska}}</ref> [[Visa]] og [[Mastercard]] hættu starfsemi í Rússlandi og mörg fjölþjóðafyrirtæki eins og [[IKEA]] og [[Samsung]]. Rússlandi var vikið úr [[Evrópuráðið|Evrópuráðinu]] vegna innrásarinnar þann 25. febrúar 2022.<ref>{{Vefheimild|titill= Þórdís Kolbrún fagnar brottvikningu Rússa úr Evrópuráðinu|url=https://www.frettabladid.is/frettir/russlandi-vikid-ur-evropuradinu/|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|ár=2022|mánuður=25. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=26. febrúar|höfundur= Ingunn Lára Kristjánsdóttir}}</ref> Þann 2. mars samþykkti [[allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna]] á sérstökum neyðarfundi ályktun þar sem innrás Rússa í Úkraínu var „hörmuð“ og stríðsaðilar hvattir til að leggja niður vopnin. [[Kína]] og [[Indland]] sátu hjá og Rússland, [[Hvíta-Rússland]], [[Eritrea]], [[Norður-Kórea]] og [[Sýrland]] greiddu atkvæði á móti. [[António Guterres]], aðalritari Sameinuðu þjóðanna, lýsti því yfir að innrásin væri brot á [[Stofnsáttmáli Sameinuðu þjóðanna|stofnsáttmála Sameinuðu þjóðanna]].<ref>{{Vefheimild|titill= Allsherjarþingið gagnrýnir innrás Rússa í Úkraínu|url=https://unric.org/is/allsherjarthingid-gagnrynir-innras-russa-i-ukrainu/|útgefandi=Upplýsingaskrifstofa Sameinuðu þjóðanna fyrir Vestur-Evrópu|ár=2022|mánuður=2. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=2. mars|vefsíða=unric.org}}</ref> Þann 7. apríl var Rússland jafnframt rekið úr [[Mannréttindaráð Sameinuðu þjóðanna|mannréttindaráði Sameinuðu þjóðanna]].<ref>{{Vefheimild|titill= Rússland rekið úr mannréttindaráði Sameinuðu þjóðanna|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2022/04/07/russland_rekid_ur_mannrettindaradi_sameinudu_thjoda/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2022|mánuður=7. apríl|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=4. apríl}}</ref> Fjöldi sendiráðsstarfsmanna hefur verið rekinn úr Evrópulöndum. ===Mótmæli=== Mótmæli voru víða um heim og við sendiráðsbústað Rússlands við [[Túngata|Túngötu]] þann 24. febrúar, næstu daga og reglulega eftir það.<ref>{{Vefheimild|titill= Mótmæltu „ofbeldi og yfirgangi“ við rússneska sendiráðið|url=https://stundin.is/grein/14857/motmaeltu-vid-sendirad-russlands/|útgefandi=''[[Stundin]]''|ár=2022|mánuður=24. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=26. febrúar|höfundur=Bjartmar Oddur Þeyr Alexandersson|höfundur2=Jón Trausti Reynisson}}</ref> ===Flóttamenn og mannúðaraðstoð=== Nálægt 10 milljónir hafa farið yfir landamærin frá Úkraínu frá því að innrásin hófst, flestir til [[Pólland]]s. Um 6,4 milljónir hafa sótt um flóttamannastöðu í Evrópu.<ref>[http://data2.unhcr.org/en/situations/ukraine Ukraine refugee situation] Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna </ref> Einnig hafa yfir 8 milljónir flúið innan Úkraínu. Flóttafólkið var mestmegnis konur og börn en 18–60 ára karlmenn voru skyldugir til að vera eftir í landinu því til varnar. Við landamæri Pólland, Rúmeníu, Ungverjalands, Slóvakíu og Moldóvu var flóttamannastraumur. Evrópusambandið sagðist ætla að taka á móti flóttamönnum næstu 3 ár án þess að þeir þyrftu að sækja um vernd. Á Íslandi höfðu rúm 1.200 sótt um vernd í júní 2022.<ref>[https://www.ruv.is/frett/2022/06/22/aldrei-fleira-flottafolk-komid-til-landsins Aldrei fleira flóttafólk til landsins] ruv.is, sótt 23. júní 2022.</ref> ===Hernaðarstuðningur=== Evrópusambandið fjármagnar kaup á vopnum og flutning þeirra til Úkraínu.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.ruv.is/frett/2022/02/27/esb-fjarmagnar-vopnaflutning-til-ukrainu|titill=ESB fjármagnar vopnaflutning til Úkraínu|útgefandi=[[RÚV]]|mánuðurskoðað=2. mars|árskoðað=2022|mánuður=27. febrúar|höfundur=Alexander Kristjánsson}}</ref> Bandaríkin hafa einnig séð Úkraínu fyrir vopnum, jafnvel 2 mánuðum fyrir stríðið.<ref>[https://www.reuters.com/world/us/biden-authorizes-200-mln-new-weapons-military-training-ukraine-2022-03-12/ US rushing $200 in weapons for Ukraines defense] Reuters, 16. mars 2022</ref> NATÓ ákvað að auka viðbúnað sinn í Austur-Evrópu og senda þangað 40.000 hermenn. Í byrjun apríl sendi [[Tékkland]] skriðdreka til Úkraínu.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.frettabladid.is/frettir/fyrsta-nato-rikid-sendir-skriddreka-til-ukrainu/|titill=Fyrsta NATÓ-ríkið sendir skriðdreka til Úkraínu|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|höfundur=Oddur Ævar Gunnarsson|ár=2022|mánuður=6. apríl|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=6. apríl}}</ref> ===Stuðningur við innrásina=== Á vikunum eftir að innrásin hófst varð bókstafurinn [[Z]] stuðningstákn við innrásina og við Vladímír Pútín. Ástæðan er sú að stafurinn var ritaður á marga af skriðdrekum og herbílum Rússa í Úkraínu sem myndir náðust af í aðdraganda innrásarinnar. Uppruni þessarar notkunar Z, sem ekki er til í [[Kýrillískt stafróf|kyrillíska stafrófinu]], er óljós, en stafurinn hefur verið notaður til að merkja rússnesk herfarartæki ásamt öðrum bókstöfum eins og O, X, A og V. Herbílar og skriðdrekar sem merktir eru með Z tilheyra eystri herdeild rússneska hersins.<ref>{{Vefheimild|titill=Hvernig „Z“ varð að yfirlýstu stuðningstákni við innrásina í Úkraínu |url=https://kjarninn.is/skyring/hvernig-z-vard-ad-yfirlystu-studningstakni-vid-innrasina-i-ukrainu/|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|höfundur=Erla María Markúsdóttir|ár=2022|mánuður=15. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=7. mars}}</ref> Rússneska varnarmálaráðuneytið segir bókstafinn standa fyrir „za pobedu“ (til sigurs), „za mir“ (fyrir frið), „za nashikh“ (fyrir þjóð okkar) og fleira.<ref>{{Vefheimild|titill=Áróðursbókstafnum Z dreift til stuðnings Úkraínustríðinu|url=https://vardberg.is/frettir/arodursbokstafnum-z-dreift-til-studnings-ukrainustridinu/|útgefandi=[[Varðberg]]|ár=2022|mánuður=8. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=7. mars}}</ref> ==Tilvísanir== <references responsive="" /> [[Flokkur:Innrásir]] [[Flokkur:Stríð Rússlands og Úkraínu]] [[Flokkur:2022]] [[Flokkur:Saga Rússlands]] [[Flokkur:Saga Úkraínu]] [[Flokkur:Stríð á 21. öld]] c7d8r3ty4uc8a8ayoizguhs9aapiupa Pripyat 0 166935 1764419 1746840 2022-08-11T05:54:47Z EmausBot 13659 Vélmenni: Lagfæri tvöfalda tilvísun → [[Prypjat]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Prypjat]] 2aqbru20dt0uerqwsyzf0x1yn3fv7ct Borgir Kína eftir fólksfjölda 0 168064 1764394 1763688 2022-08-10T18:52:54Z Dagvidur 4656 Bæti við tenglum wikitext text/x-wiki [[Mynd:Guangzhou_Twin_Towers.jpg|thumb|right|400px|Skýjakljúfar [[Guangzhou]] borgar með um 18,7 milljónir íbúa. Borgin er í [[Guangdong]], ríkasta héraði Kína.|alt=Skýjakljúfar Guangzhou borgar með um 18,7 milljónir íbúa. Borgin er í Guangdong, ríkasta héraði Kína.]] [[Kína]] er [[Listi yfir lönd eftir mannfjölda|fjölmennasta land heims]] með um 1.4 milljarða íbúa. Samkvæmt manntali Kína árið 2020 voru 105 kínverskar borgir með meira en 1 milljón manns. Alls eru 380 borgir á meginlandi Kína sem hafa fleiri íbúa en 312,000<ref>{{Citation|title=中華人民共和國城市人口排名|date=2022-05-24|url=https://zh.wikipedia.org/w/index.php?title=%E4%B8%AD%E8%8F%AF%E4%BA%BA%E6%B0%91%E5%85%B1%E5%92%8C%E5%9C%8B%E5%9F%8E%E5%B8%82%E4%BA%BA%E5%8F%A3%E6%8E%92%E5%90%8D&oldid=71802627|work=维基百科，自由的百科全书|language=zh|access-date=2022-06-20}}</ref>. Um 63,6% kínverja býr í þéttbýli (2022)<ref>{{Citation|title=China|date=2022-06-10|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/china/|work=The World Factbook|publisher=Central Intelligence Agency|language=en|access-date=2022-06-20}}</ref>. Mannfjöldatalning fer fram á 10 ára fresti, nú síðast 2020.<ref>{{Cite web|url=http://www.stats.gov.cn/english/PressRelease/202105/t20210510_1817188.html|title=Communiqué of the Seventh National Population Census (No. 3)|website=www.stats.gov.cn|access-date=2022-06-20}}</ref> == Skilgreiningar og stjórnsýsluflokkun == Kínversk stjórnsýsla telur '''þrjú stig borga'''. Í fyrsta lagi eru það borgir sem ''lúta sjálfstæðri stjórn sem sveitarfélag'' (直辖市); í öðru lagi eru það borgir sem er ''stjórnað af fylkisstjórnum'' (县级市); og í þriðja lagi eru það ''borgir sem teljast hluti af sýslum'' (县级市). Þess utan eru borgirnar [[Hong Kong]] og [[Makaó]] sem teljast ''„sérstök sérstjórnarhéruð“'' (特别行政区). Borgir sem eru sveitarfélög og borgir fylkisstjórna eru ekki „borgir“ í ströngum skilningi hugtaksins, heldur fremur stjórnsýslueiningar sem samanstanda af bæði þéttbýlum kjarna (''það er'' ''borg í ströngum skilningi'') umlukið [[dreifbýli]] eða minna þéttbýlli svæðum.<ref>{{Cite journal|last=Zhang|first=L.|last2=Zhao|first2=Simon X. B.|date=June 1998|title=Re-examining China's "Urban" Concept and the Level of Urbanization|journal=The China Quarterly|language=en|volume=154|pages=330–381|doi=10.1017/S030574100000206X}}</ref> Borgum sem stjórnað er af fylkisstjórnum er oftast skipt upp í margar sýslur. Til að greina slíkar borgir frá raunverulegum þéttbýlisvæðum (''borg í ströngum skilningi'') er notast við stjórnsýsluhugtakið "市区" ("shì qū" eða „borgarhverfi“). Slík úthverfi geta verið mjög stór eða meira en 3.000 ferkílómetrar. == Listi yfir helstu borgir Kína eftir íbúafjölda == {| class="wikitable" | style="background:#ffff99; width:1em" | |Lýtur sjálfstæðri stjórn sveitarfélags |- | style="background:#E0CEF2; width:1em" | |Sveitarfélag með sjálfstæða skipulagsstöðu |- | style="background:#CEF2E0; width:1em" | |Borg stjórnað af fylkisstjórn |- | style="background:#ff9999; width:1em" | |Borg stjórnað af sýslu |} {| class="wikitable sortable" |+ Stærstu borgir á meginlandi Kína eftir íbúafjölda !Stétt !Borgin ![[Héruð Kína|Hérað]] !Síðasta áætlun (2020)<ref>{{Cite web|url=https://populationstat.com/china/|title=China Population (2020)|website=PopulationStat|access-date=2022-02-12}}</ref> !Manntalið 2010<ref>{{Cite web|url=http://www.citypopulation.de/China-UA.html|title=China: Provinces and Major Cities - Population Statistics, Maps, Charts, Weather and Web Information|website=www.citypopulation.de|access-date=2022-03-07}}</ref> |- |1 | style="text-align:left;background-color:#ffff99" |[[Sjanghæ]] |— |24.870.895 |20.217.748 |- |2 | style="text-align:left;background-color:#ffff99" |[[Peking]] |— |21.167.303 |16.704.306 |- |3 | style="text-align:left;background-color:#CEF2E0" |[[Guangzhou]] |[[Guangdong]] |18.810.600 |10.641.408 |- |4 | style="text-align:left;background-color:#E0CEF2" |[[Shenzhen]] |[[Guangdong]] |17.633.800 |10.358.381 |- |5 | style="text-align:left;background-color:#CEF2E0" |[[Chengdu]] |[[Sesúan]] |15.025.554 |7.791.692 |- |6 | style="text-align:left;background-color:#ffff99" |[[Tianjin]] |— |13.929.152 |9.528.277 |- |7 | style="text-align:left;background-color:#ffff99" |[[Chongqing]] |— |12.313.714 |6.263.790 |- |8 | style="text-align:left;background-color:#CEF2E0" |[[Nanjing]] |[[Jiangsu]] |9.320.689 |5.827.888 |- |9 | style="text-align:left;background-color:#CEF2E0" |[[Wuhan]] |[[Hubei]] |8.546.775 |7.541.527 |- |10 | style="text-align:left;background-color:#CEF2E0" |[[Xian|Xi'an]] |[[Shaanxi]] |8.438.050 |5.403.052 |- |11 | style="text-align:left;background-color:#CEF2E0" |[[Hangzhou]] |[[Zhejiang]] |7.969.372 |5.849.537 |- |12 | style="text-align:left;background-color:#CEF2E0" |[[Shenyang]] |[[Liaoning]] |7.469.474 |5.718.232 |- |13 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |[[Dongguan]] |[[Guangdong]] |7.489.198 |7.271.322 |- |14 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |[[Foshan]] |[[Guangdong]] |7.462.797 |6.771.895 |- |15 | style="text-align:left;background-color:#CEF2E0" |[[Harbin]] |[[Heilongjiang]] |6.612.795 |4.596.313 |- |16 | style="text-align:left;background-color:#E0CEF2" |[[Dalian]] |[[Shandong]] |5.871.474 |3.902.467 |- |17 | style="text-align:left;background-color:#E0CEF2" |[[Qingdao]] |[[Shandong]] |5.818.255 |4.556.077 |- |18 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |[[Zhengzhou]] |[[Henan]] |5.621.593 |3.677.032 |- |19 | style="text-align:left;background-color:#CEF2E0" |[[Jinan]] |[[Shandong]] |5.606.374 |3.641.562 |- |20 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |[[Changsha]] |[[Hunan]] |4.766.296 |3.193.354 |- |21 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |[[Kunming]] |[[Yunnan]] |4.422.686 |3.385.363 |- |22 | style="text-align:left;background-color:#CEF2E0" |[[Changchun]] |[[Jilin]] |4.408.154 |3.411.209 |- |23 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |[[Urumqi]] |[[Xinjiang]] |4.335.017 |2.853.398 |- |24 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |[[Shantou]] |[[Guangdong]] |4.312.192 |3.644.017 |- |25 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" | [[Suzhou]] |[[Jiangsu]] |4.330.000 |3.721.700 |- |26 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |[[Hefei]] |[[Anhui]] |4.216.940 |3.098.727 |- |27 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |[[Shijiazhuang]] |[[Hebei]] |4.098.243 |3.095.219 |- |28 | style="text-align:left;background-color:#E0CEF2" |[[Ningbo]] |[[Zhejiang]] |4.087.523 |2.583.073 |- |29 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |[[Taiyuan]] |[[Shansi]] |3.875.053 |3.154.157 |- |30 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |[[Nanning]] |[[Guangxi]] |3.837.978 |2.660.833 |- |31 | style="text-align:left;background-color:#E0CEF2" |[[:en:Xiamen|Xiamen]] |[[Fujian]] |3.707.090 |3119,110 |- |32 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |[[Fuzhou]] |[[Fujian]] |3.671.192 |3.102.421 |- |33 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |[[Wenzhou]] |[[Zhejiang]] |3.604.446 |2.686.825 |- |34 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |[[Changzhou]] |[[Jiangsu]] |3.601.079 |2.257.376 |- |35 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |[[Nanchang]] |[[Jiangxi]] |3.576.547 |2.614.380 |- |36 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |Tangshan |[[Hebei]] |3.399.231 |2.128.191 |- |37 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |[[Guiyang]] |[[Guizhou]] |3.299.724 |2.520.061 |- |38 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |Wuxi |[[Jiangsu]] |3.245.179 |2.757.736 |- |39 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |[[Lanzhou]] |[[Gansu]] |3.067.141 |2.438.595 |- |40 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |Zhongshan |[[Guangdong]] |2.909.633 |2.740.994 |- |41 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |Handan |[[Hebei]] |2.708.015 |1.830.000 |- |42 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |Weifang |[[Shandong]] |2.636.154 |2.044.028 |- |43 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |Huai'an |[[Jiangsu]] |2.632.788 |2.494.013 |- |44 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |Zibo |[[Shandong]] |2.631.647 |2.261.717 |- |45 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |Shaoxing |[[Zhejiang]] |2.521.964 |1.725.726 |- |46 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |Yantai |[[Shandong]] |2.511.053 |1.797.861 |- |47 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |Huizhou |[[Guangdong]] |2.509.243 |1.807.858 |- |48 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |Luoyang |[[Henan]] |2.372.571 |1.584.463 |- |49 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |Nantong |[[Jiangsu]] |2.261.382 |1.612.385 |- |50 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |Baotou |[[Innri-Mongólía]] |2.181.077 |1.900,373 |- |51 | style="text-align:left;background-color:#ff9999" |Liuzhou |[[Guangxi]] |2.153.419 |1.624.571 |} == Borgir og bæir eftir íbúafjölda (2020-2021) == * 1. [[Sjanghæ]] - 24.870.895 * 2. [[Peking]] - 21.893.095 * 3. [[Guangzhou]] - 18.810.600 * 4. [[Shenzhen]] - 17.560.000 * 5. [[Chengdu]] - 16.935.567 * 6. [[Chongqing]] - 16.382.000 * 7. [[Tianjin]] - 13.866.009 * 8. [[Wuhan]] - 10.892.900 * 9. [[Nanjing]] - 9.314.685 * 10. [[Xian|Xi'an]] - 8.989.000 * 11. [[Dongguan]] - 8.342.500 * 12. [[Hangzhou]] - 7.603.270 * 13. [[Foshan]] - 7.313.711 * 14. [[Shenyang]] - 7.195.000 * 15. [[Harbin]] - 6.360.991 * 16. [[Jinan]] - 5.918.147 * 17. [[Qingdao]] - 5.764.384 * 18. [[Dalian]] - 5.587.814 * 19. [[Zhengzhou]] - 5.286.549 * 20. [[Xiamen]] - 4.617.251 * 21. [[Changsha]] - 4.555.788 * 22. [[Taiyuan]] - 4.529.141 * 23. [[Ningbo]] - 4.479.635 * 24. [[Kunming]] - 4.422.686 * 25. Zhongshan - 4.418.060 * 26. [[Changchun]] - 4.408.154 * 27. [[Urumqi]] - 4.335.017 * 28. [[Suzhou]] - 4.330.000 * 29. [[Shantou]] - 4.312.192 * 30. [[Hefei]] - 4.216.940 * 31. [[Shijiazhuang]] - 4.098.243 * 32. [[Fuzhou]] - 4.094.491 * 33. [[Nanning]] - 3.839.800 * 34. [[Wenzhou]] - 3.604.446 * 35. [[Changzhou]] - 3.601.079 * 36. [[Nanchang]] - 3.576.547 * 37. [[Guiyang]] - 3.483.100 * 38. Tangshan - 3.399.231 * 39. Wuxi - 3.256.000 * 40. [[Lanzhou]] - 3.072.100 * 41. Handan - 2.845.790 * 42. [[Hohhot]] - 2.681.758 * 43. Weifang - 2.659.938 * 44. Jiangmen - 2.657.662 * 45. Zibo - 2.640.000 * 46. Huai'an - 2.632.788 * 47. Xuzhou - 2.623.066 * 48. Maoming - 2,539,148 * 49. Shaoxing - 2,521,964 * 50. Yantai - 2.511,053 * 51. Huizhou - 2.509.243 * 52. Zhuhai - 2.439.585 * 53. Luoyang - 2.372.571 * 54. Linyi - 2.303.648 * 55. Nantong - 2.273.326 * 56. [[Haikou]] - 2.250.000 * 57. Baotou - 2.181.077 * 58. Liuzhou - 2.153.419 * 59. Datong - 2,030,203 * 60. Pútían - 2.003.000 * 61. Lianyungang - 2.001.009 * 62. Baoding - 1.976.000 * 63. [[Xining]] - 1.954.795 * 64. Zhanjiang - 1.931.455 * 65. Wuhu - 1.870.000 * 66. Chaozhou - 1.750.945 * 67. Qingyuan - 1.738.424 * 68. Tai'an - 1.735.425 * 69. Yichang - 1.698.400 * 70. Yangzhou - 1.665.000 * 71. [[Yinchuan]] - 1.662.968 * 72. Xiangyang - 1.658.000 * 73. Anshan - 1.647.000 * 74. Jilin borg - 1.623.000 * 75. Yancheng - 1.615.717 * 76. Taizhou - 1.607.108 * 77. Qinhuangdao - 1.586.000 * 78. Ganzhou - 1.585.000 * 79. Daqing - 1.574.389 * 80. Guilin - 1.572.300 * 81. Huzhou - 1.558.826 * 82. Zhaoqing - 1.553.109 * 83. Jiaxing - 1.518.654 * 84. Jining - 1.518.000 * 85. Jinhua - 1.463.990 * 86. Changde - 1.457.519 * 87. Hengyang - 1.453.000 * 88. Suqian - 1.440.000 * 89. Baoji - 1.437.802 * 90. Zhangjiakou - 1.435.000 * 91. Mianyang - 1.355.331 * 92. Qiqihar - 1.350.434 * 93. Heze - 1.346.717 * 94. Fushun - 1.307.200 * 95. Yangjiang - 1.292.987 * 96. Liaocheng - 1.229.768 * 97. Tianshui - 1.212.791 * 98. Benxi - 1.176.490 * 99. Chifeng - 1.175.391 * 100. Jiujiang - 1.164.268 * 101. Anyang - 1.146.839 * 102. Huaibei - 1.142.000 * 103. Yulin - 1.117.800 * 104. Xinxiang - 1.047.088 * 105. Shaoguan - 1.028.460 * 106. Dongying - 998.968 * 107. Luzhou - 998.900 * 108. Meizhou - 992.351 * 109. Leshan - 987.000 * 110. Dezhou - 986.192 * 111. Xingtai - 971.300 * 112. Chenzhou - 960.000 * 113. Mudanjiang - 930,105 * 114. Tongliao - 921.808 * 115. Chengde - 920,395 * 116. Laiwu - 907.839 * 117. Taishan - 907.354 * 118. Quzhou - 902.767 * 119. Zhoushan - 882.932 * 120. Suihua - 877.114 * 121. Langfang - 868.066 * 122. Hengshui - 856.705 * 123. Yingkou - 848.100 * 124. Panjin - 846.500 * 125. Weihai - 844.310 * 126. Anqing - 804.493 * 127. Liaoyang - 793.700 * 128. Puyang - 760.300 * 129. Fuxin - 759.100 * 130. Jieyang - 741.674 * 131. Yangquan - 731.228 * 132. Jiamusi - 726.622 * 133. Huludao - 724.800 * 134. Zhumadian - 721.670 * 135. Kashgar - 711.300 * 136. Dazhou - 705.321 * 137. Heyuan - 703.607 * 138. Longyan - 703.524 * 139. Aksu borg - 695.000 * 140. Ordos borg - 693.038 * 141. Hegang - 690.000 * 142. Binzhou - 682.717 * 143. Síping - 680.600 * 144. Sanmenxia - 669.307 * 145. Dandong - 659.400 * 146. [[Sanya]] - 644.727 * 147. Cangzhou - 621.300 * 148. Qitaihe - 620.935 * 149. Yichun - 598.000 * 150. Tonghua - 584.209 * 151. Jixi - 580.000 * 152. Korla - 549.324 * 153. Chaoyang - 537.800 * 154. Dingxi - 525.044 * 155. Shuangyashan - 507.257 * 156. Songyuan - 495.900 * 157. Nanping - 491.287 * 158. Liaoyuan - 475.400 * 159. [[Lasa]] - 464.736 * 160. Karamay - 462.347 * 161. Shanwei - 437.000 * 162. Tieling - 434.799 * 163. Suihua - 428.795 * 164. Ulanqab - 425.059 * 165. Hami - 412.305 * 166. Huangshan-borg - 410.973 * 167. Hotan - 408.894 * 168. Wuwei - 408.000 * 169. Baishan - 402.600 * 170. Sanming - 379.701 * 171. Yunfu - 369.321 * 172. Hailar - 365.012 * 173. Zhaotong - 352.831 * 174. Ningde - 343.262 * 175. Baicheng - 332.826 * 176. Hunchun - 271.000 * 177. Zhangjiajie - 225.700 * 178. Golmud - 205.700 * 179. Yumen-borg - 168.300 * 180. Altay-borg - 114.995 == Tengt efni == * [[Kína|Alþýðurlýðveldið Kína]] * [[Héruð Kína]] * [[Listi yfir fjölmennustu borgir heims|Listi yfir stærstu borgir í heimi]] == Heimildir == {{Reflist}} == Ytri tenglar== * Vefur [http://www.stats.gov.cn/english/ Þjóðskrár Kína] [[Flokkur:Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] 8n3b440jc2dvj50w585gpn7elvrmjmt Bergþór Másson 0 168682 1764391 1763642 2022-08-10T18:37:49Z Yungkleina 64195 wikitext text/x-wiki {{Persóna | nafn = Bergþór Másson | búseta = Reykjavík | mynd = | myndastærð = | myndatexti = | alt = | fæðingarnafn = Bergþór Másson | fæðingardagur = {{Fæðingardagur og aldur|1995|3|7}} | fæðingarstaður = | dauðadagur = | dauðastaður = | orsök_dauða = | virkur = 2014 - | þekktur_fyrir = 12:00, Skoðanabræður, Kraftbirtingarhljómur guðdómsins | þekkt_fyrir = | þjóðerni = Íslenskur | starf = Hlaðvarpsstjórnandi | titill = | verðlaun = | laun = | trú = | maki = | börn = | foreldrar = Már Jónsson, prófessor í sagnfræði Margrét Jónsdóttir Njarðvík, eigandi [[Mundo]] | háskóli = | stjórnmálaflokkur = | niðurmál = | hæð = | þyngd = | tilvitnun = | undirskrift = | heimasíða = | kyn = kk }} '''Bergþór Másson''' (fæddur [[3. júlí]] [[1995]]) er íslenskur hlaðvarpsstjórnandi. Bergþór starfaði um árabil sem umboðsmaður fyrir rapparann [[Birnir|Birni]] og tónlistar dúó-ið [[ClubDub]] en lét af störfum í ágúst 2022.<ref>https://www.instagram.com/p/Cgzd42Yo3Tk/</ref> ==Hlaðvörp== ===Skoðanabræður=== Bergþór er annar helmingur hlaðvarpsins Skoðanabræður sem hef notið vinsælda á Íslandi seinustu ár eða alveg frá því að það byrjaði í apríl 2019.<ref>https://www.frettabladid.is/lifid/snorri-haettir-i-skodanabraedrum-eg-stig-bara-til-hlidar-eins-og-sigridur-andersen/</ref> Hann stjórnar því ásamt Jóhanni Kristófer, betur þekktur sem Joey Christ en áður hafði Snorri Másson, bróðir Bergþórs stjórnað því með honum. Þeir hafa gefið út yfir 200 þætti. Í þáttunum er farið yfir öll helstu mál í heiminum og oft fengið gesti og rýnt í skoðanir þeirra. <ref>https://www.frettabladid.is/lifid/snorri-haettir-i-skodanabraedrum-eg-stig-bara-til-hlidar-eins-og-sigridur-andersen/</ref> ===Kraftbirtingarhljómur guðdómsins=== Frá febrúar 2020 til júlí 2021 gaf Bergþór út hlaðvarpið Kraftbirtingarhljómur guðdómsins. Hann hlaut verðlaun fyrir þá sem framlag til íslenska tónlistargeirans.<ref>https://www.ruv.is/frett/2021/09/08/hljota-vidurkenningu-fyrir-framlag-til-tonlistargeirans</ref> Kraftbirtingarhljómur guðdómsins er nokkurs konar heimild um sögu [[rapp]]s á Íslandi en gefið út í formi hlaðvarps og finnst á öllum helstu streymisveitum. Gefnir voru út 38 þættir þar sem rætt er við mismunandi rappara í hverjum þætti.<ref>https://www.visir.is/g/20212129935d</ref> ==Einkalíf== Bergþór ólst upp í Reykjavík og gekk í Hagaskóla. Seinna gekk hann í [[Verzlunarskóli Íslands|Verzlunarskóla Íslands]] og tók virkan þátt í félagslífinu þar og starfaði í 12:00 sem er nefnd innan [[Verzlunarskóli Íslands|Versló]]. .Bergþór er bróðir [[Snorra Másson|Snorra Mássonar]], fréttamanns á [[Stöð 2]]. ==Heimildir== {{reflist}} {{f|1995}} [[Flokkur:Umboðsmenn]] [[Flokkur:Stúdentar úr Verslunarskóla Íslands]] [[Flokkur:Hlaðvarpsþættir]] 8cjuwiqbdvgbdllcrsur090rp62b74j Pokafíll 0 168895 1764362 2022-08-10T15:18:31Z Íslenski Frjálsi Vefurinn 84453 Bjó til síðu wikitext text/x-wiki '''Pokafíll''' ([[fræðiheiti]]: ''Diprotodon'')<ref>{{Bókaheimild|titill=Undraveröld dýranna: Spendýr|höfundur=|ár=1988|url=|bls=31|ISBN=|útgefandi=Fjölvaútgáfan}}</ref> er útdauð ættkvísl stórra pokadýra sem eiga uppruna sinn í [[Ástralía|Ástralíu]] frá [[Pleistósentímabilið|Pleistósentímabilinu]]. Hún er talin ein af kjarnategundum „[[megafauna]]“ í [[Ástralía|Ástralíu]] sem var um alla álfuna á [[Pleistósentímabilið|Pleistósentímabilinu]]. [[Ættkvísl|Ættkvíslið]] er nú talið [[Eingerð|eingert]], hún inniheldur aðeins '''Diprotodon optatum''', stærsta þekkta [[pokadýr]] sem hefur verið til. Orðið diprotodon er gert úr forngrísku orðunum fyrir „tvær framtennur“. Diprotodon var til fyrir um 1,6 milljón árum þar til hún dó út fyrir um 44.000 árum. == Heimildir == i1dewjkg1x01mrcpy32e7tjqzj8i4ol 1764363 1764362 2022-08-10T15:20:29Z Íslenski Frjálsi Vefurinn 84453 Bætti við mynd wikitext text/x-wiki [[mynd:Diprotodon australis skeleton 1.JPG|300px|thumb|Beinagrind pokafílsins]] '''Pokafíll''' ([[fræðiheiti]]: ''Diprotodon'')<ref>{{Bókaheimild|titill=Undraveröld dýranna: Spendýr|höfundur=|ár=1988|url=|bls=31|ISBN=|útgefandi=Fjölvaútgáfan}}</ref> er útdauð ættkvísl stórra pokadýra sem eiga uppruna sinn í [[Ástralía|Ástralíu]] frá [[Pleistósentímabilið|Pleistósentímabilinu]]. Hún er talin ein af kjarnategundum „[[megafauna]]“ í [[Ástralía|Ástralíu]] sem var um alla álfuna á [[Pleistósentímabilið|Pleistósentímabilinu]]. [[Ættkvísl|Ættkvíslið]] er nú talið [[Eingerð|eingert]], hún inniheldur aðeins '''Diprotodon optatum''', stærsta þekkta [[pokadýr]] sem hefur verið til. Orðið diprotodon er gert úr forngrísku orðunum fyrir „tvær framtennur“. Diprotodon var til fyrir um 1,6 milljón árum þar til hún dó út fyrir um 44.000 árum. == Heimildir == 3ubcqd1ndiec2h6zieeyek29t12ltfc 1764364 1764363 2022-08-10T15:23:18Z Íslenski Frjálsi Vefurinn 84453 Leiðrétting wikitext text/x-wiki [[mynd:Diprotodon australis skeleton 1.JPG|300px|thumb|Beinagrind pokafílsins]] '''Pokafíll''' ([[fræðiheiti]]: ''Diprotodon'')<ref>{{Bókaheimild|titill=Undraveröld dýranna: Spendýr|höfundur=|ár=1988|url=|bls=31|ISBN=|útgefandi=Fjölvaútgáfan}}</ref> er útdauð ættkvísl stórra pokadýra sem eiga uppruna sinn í [[Ástralía|Ástralíu]] frá [[Pleistósentímabilið|Pleistósentímabilinu]]. Hún er talin ein af kjarnategundum „[[megafauna]]“ í [[Ástralía|Ástralíu]] sem voru um alla álfuna á [[Pleistósentímabilið|Pleistósentímabilinu]]. [[Ættkvísl|Ættkvíslið]] er nú talið [[Eingerð|eingert]], hún inniheldur aðeins '''Diprotodon optatum''', stærsta þekkta [[pokadýr]] sem hefur verið til. Orðið diprotodon er gert úr forngrísku orðunum fyrir „tvær framtennur“. Diprotodon var til fyrir um 1,6 milljón árum þar til hún dó út fyrir um 44.000 árum. == Heimildir == 4y7sgks5xe6jg3x2dnd41fjik7su6op 1764390 1764364 2022-08-10T18:37:14Z Íslenski Frjálsi Vefurinn 84453 /* Heimildir */ wikitext text/x-wiki [[mynd:Diprotodon australis skeleton 1.JPG|300px|thumb|Beinagrind pokafílsins]] '''Pokafíll''' ([[fræðiheiti]]: ''Diprotodon'')<ref>{{Bókaheimild|titill=Undraveröld dýranna: Spendýr|höfundur=|ár=1988|url=|bls=31|ISBN=|útgefandi=Fjölvaútgáfan}}</ref> er útdauð ættkvísl stórra pokadýra sem eiga uppruna sinn í [[Ástralía|Ástralíu]] frá [[Pleistósentímabilið|Pleistósentímabilinu]]. Hún er talin ein af kjarnategundum „[[megafauna]]“ í [[Ástralía|Ástralíu]] sem voru um alla álfuna á [[Pleistósentímabilið|Pleistósentímabilinu]]. [[Ættkvísl|Ættkvíslið]] er nú talið [[Eingerð|eingert]], hún inniheldur aðeins '''Diprotodon optatum''', stærsta þekkta [[pokadýr]] sem hefur verið til. Orðið diprotodon er gert úr forngrísku orðunum fyrir „tvær framtennur“. Diprotodon var til fyrir um 1,6 milljón árum þar til hún dó út fyrir um 44.000 árum. == Heimildir == [[Flokkur:Pokadýr]] [[Flokkur:Spendýr]] qde4hkai4cc3vje29knxt8h2oy0q4dl Notandi:Nicholas Wittmann-Plett 2 168896 1764366 2022-08-10T15:41:03Z Nicholas Wittmann-Plett 86933 Bjó til tóma síðu wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 Snorri Másson 0 168897 1764392 2022-08-10T18:45:32Z Yungkleina 64195 Ný síða: {{Persóna | nafn = Snorri Másson | búseta = Reykjavík | mynd = | myndastærð = | myndatexti = | alt = | fæðingarnafn = Snorri Másson | fæðingardagur = 1. maí 1997 | fæðingarstaður = | dauðadagur = | dauðastaður = | orsök_dauða = | virkur = | þekktur_fyrir = [[Skoðanabræður]] | þekkt_fyrir = | þjóðerni = Íslenskur | starf = Fréttamaður á [[Stöð 2]] <re... wikitext text/x-wiki {{Persóna | nafn = Snorri Másson | búseta = Reykjavík | mynd = | myndastærð = | myndatexti = | alt = | fæðingarnafn = Snorri Másson | fæðingardagur = 1. maí 1997 | fæðingarstaður = | dauðadagur = | dauðastaður = | orsök_dauða = | virkur = | þekktur_fyrir = [[Skoðanabræður]] | þekkt_fyrir = | þjóðerni = Íslenskur | starf = Fréttamaður á [[Stöð 2]] <ref>https://www.visir.is/starfsfolk/snorrim</ref> | titill = | verðlaun = | laun = | trú = | maki = [[Nadine Guðrún Yaghi]], samskiptastjóri [[Play]] <ref>https://www.mbl.is/smartland/stars/2022/04/12/snorri_og_nadine_gudrun_nytt_par/</ref> | börn = | foreldrar = Már Jónsson, prófessor í sagnfræði Margrét Jónsdóttir Njarðvík, eigandi [[Mundo]] | háskóli = [[Háskóli Íslands]] | stjórnmálaflokkur = | niðurmál = | hæð = | þyngd = | tilvitnun = | undirskrift = | heimasíða = | kyn = kk }} '''Snorri Másson''' (fæddur [[1. maí]] [[1997]]) er íslenskur fréttamaður. Snorri hefur starfað um tíma sem fréttamaður á Stöð 2 en er hvað þekktastur fyrir hlutverk sitt sem hlaðvarpsstjórnandi í hlaðvarpinu [[Skoðanabræður]] sem hann ásamt bróðir sínum [[Bergþór Másson|Bergþóri]] árið 2019. Hann lét þó að störfum sem hlaðvarpsstjórnandi í janúar 2022 til að einbeita sér betur að starfi sínu sem fréttamaður.<ref>https://www.frettabladid.is/lifid/snorri-haettir-i-skodanabraedrum-eg-stig-bara-til-hlidar-eins-og-sigridur-andersen/</ref> ==Heimildir== {{reflist}} {{f|1997}} [[Flokkur:Stúdentar úr Menntaskólanum í Reykjavík]] [[Flokkur:Íslenskir sagnfræðingar]] [[Flokkur:Hlaðvarpsþættir]] ewt7111tqt8jy3xz63ugtpx57gqc8gt 1764393 1764392 2022-08-10T18:49:19Z Berserkur 10188 Ég ætla að efast um að hann sé þekktastur sem hlaðvarpsstjórnandi. wikitext text/x-wiki {{Persóna | nafn = Snorri Másson | búseta = Reykjavík | mynd = | myndastærð = | myndatexti = | alt = | fæðingarnafn = Snorri Másson | fæðingardagur = 1. maí 1997 | fæðingarstaður = | dauðadagur = | dauðastaður = | orsök_dauða = | virkur = | þekktur_fyrir = [[Skoðanabræður]] | þekkt_fyrir = | þjóðerni = Íslenskur | starf = Fréttamaður á [[Stöð 2]] <ref>https://www.visir.is/starfsfolk/snorrim</ref> | titill = | verðlaun = | laun = | trú = | maki = [[Nadine Guðrún Yaghi]], samskiptastjóri [[Play]] <ref>https://www.mbl.is/smartland/stars/2022/04/12/snorri_og_nadine_gudrun_nytt_par/</ref> | börn = | foreldrar = Már Jónsson, prófessor í sagnfræði Margrét Jónsdóttir Njarðvík, eigandi [[Mundo]] | háskóli = [[Háskóli Íslands]] | stjórnmálaflokkur = | niðurmál = | hæð = | þyngd = | tilvitnun = | undirskrift = | heimasíða = | kyn = kk }} '''Snorri Másson''' (fæddur [[1. maí]] [[1997]]) er íslenskur fréttamaður. Snorri hefur starfað um tíma sem fréttamaður á Stöð 2 en hefur verið hlaðvarpsstjórnandi í hlaðvarpinu [[Skoðanabræður]] ásamt bróður sínum [[Bergþór Másson|Bergþóri]] árið 2019. Hann lét þó að störfum sem hlaðvarpsstjórnandi í janúar 2022 til að einbeita sér betur að starfi sínu sem fréttamaður.<ref>https://www.frettabladid.is/lifid/snorri-haettir-i-skodanabraedrum-eg-stig-bara-til-hlidar-eins-og-sigridur-andersen/</ref> ==Heimildir== {{reflist}} {{f|1997}} [[Flokkur:Stúdentar úr Menntaskólanum í Reykjavík]] [[Flokkur:Íslenskir sagnfræðingar]] [[Flokkur:Hlaðvarpsþættir]] jni0aeo71zf8jyto22bhcfwke8s4gjg Changzhou 0 168898 1764395 2022-08-10T18:56:44Z Dagvidur 4656 Stofna síðu um Changzhou borg í Jiangsu-héraði Kína. Þar búa um 5,3 milljónir manna. wikitext text/x-wiki [[Mynd:Changzhou_Skyline,_Jul_25_2022.jpg|alt=Miðborg Changzhou''' í Jiangsu -héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í borginni 5,3 milljónir manna.'''|hægri|thumb|450x450dp|'''Miðborg Changzhou''' í [[Jiangsu]] -héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í borginni 5,3 milljónir manna.]] [[Mynd:Changzhou-location-MAP-in-Jiangsu-Province-China-2.jpg|alt=Kort er sýnir staðsetningu Changzhou borgar í Jiangsu héraði í Kína.|hægri|thumb|Kort er sýnir '''staðsetningu Changzhou borgar''' í [[Jiangsu]] héraði í Kína.]] '''Changzhou''' ''([[kínverska]]:常州; [[Pinyin|rómönskun:]] Chángzhōu; stundum stytt í Chang)'' er héraðsborg í suðurhluta [[Jiangsu|Jiangsu-héraðs]] í [[Kína|Alþýðulýðveldinu Kína]]. Til forna var hún þekkt sem Yanling, Lanling eða Jinling. Changzhou situr á suðurbakka Jangtse-fljóts og liggur í suðri að Taihu vatni. Hún er mitt á milli Sjanghæ og Nanjing og á mörk að bæði Suzhou borg og Wuxi borg. Sögulega var Changzhou verslunarmiðstöð, einkum söfnunarmiðstöð fyrir landbúnaðarafurðir, sem var flutt með skurði til norðurs og síðar til Shanghai. Í dag er borgin mikilvæg miðstöð iðnaðar og viðskipta sem tengist sterkt Sjanghæ svæðinu. Hún er staðsett í miðju hins fjölmenna og þróaða Jangtse óshólmasvæði í Kína sem nær frá Shanghai og til norðvesturs. Changzhou sem nær yfir alls 4.372 ferkólómetra land, hefur lögsögu yfir 5 sveitarfélögum og 1 borg á sýslustigi. Samkvæmt kínverska manntalinu árið 2020 voru íbúar um 1,3 milljónir í miðborg Changzhou, en á stjórnsýslusvæðinu öllu bjuggu um 5,3 milljónir.<ref>{{Vefheimild|url=http://tj.jiangsu.gov.cn/art/2021/5/18/art_80066_9819836.html|titill=Seventh National Population Census of the People's Republic of China|höfundur=Bulletin of the Seventh National Population Census of Jiangsu Province|útgefandi=Jiangsu Provincial Bureau of Statistics|mánuður=18. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=9. ágús|árskoðað=2022}}</ref> == Tengt efni == * [http://www.changzhou.gov.cn/ns_class/english '''Vefur borgarstjórnar Changzhou'''] Almennar upplýsingar á ensku um borgina, sögu, skipulag, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl. á ensku og kínversku. * Vefsíða [https://www.travelchinaguide.com/cityguides/jiangsu/changzhou/ '''Travel China Guide: Changzhou '''] Almennar upplýsingar um borgina, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl. * [[Jiangsu]] hérað í austurhluta [[Kína]] * [[Borgir Kína eftir fólksfjölda]] == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Changzhou|mánuðurskoðað=7. ágúst|árskoðað=2022}} * {{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Changzhou|titill=Britannica: Suzhou|útgefandi=The Editors of Encyclopaedia|mánuður=21. nóvember|ár=2021|mánuðurskoðað=7. ágúst|árskoðað=2022|Britannica}} == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] r15quvdefxizs84xck35vt75ew5tyta 1764396 1764395 2022-08-10T19:00:07Z Dagvidur 4656 Laga uppsetningu og texta wikitext text/x-wiki [[Mynd:Changzhou_Skyline,_Jul_25_2022.jpg|alt=Miðborg Changzhou''' í Jiangsu -héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í borginni 5,3 milljónir manna.'''|hægri|thumb|450x450dp|'''Miðborg Changzhou''' í [[Jiangsu]] -héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í borginni 5,3 milljónir manna.]] [[Mynd:Changzhou-location-MAP-in-Jiangsu-Province-China-2.jpg|alt=Kort er sýnir staðsetningu Changzhou borgar í Jiangsu héraði í Kína.|hægri|thumb|Kort er sýnir staðsetningu Changzhou borgar í [[Jiangsu]] héraði í Kína.]] '''Changzhou''' ''([[kínverska]]:常州; [[Pinyin|rómönskun:]] Chángzhōu; stundum stytt í Chang)'' er héraðsborg í suðurhluta [[Jiangsu|Jiangsu-héraðs]] í [[Kína|Alþýðulýðveldinu Kína]]. Til forna var hún þekkt sem Yanling, Lanling eða Jinling. Changzhou situr á suðurbakka [[Jangtse|Jangtse-fljóts]] og liggur í suðri að Taiu vatni. Hún er mitt á milli [[Sjanghæ]] og [[Nanjing]] og á mörk að bæði [[Suzhou]] borg og Wuxi borg. Sögulega var Changzhou verslunarmiðstöð og söfnunarmiðstöð fyrir landbúnaðarafurðir, sem var flutt með skurði til norðurs og síðar til Sjanghæ. Í dag er borgin mikilvæg miðstöð iðnaðar og viðskipta sem tengist sterkt Sjanghæ svæðinu. Hún er staðsett í miðju hins fjölmenna og þróaða Jangtse óshólmasvæði í Kína sem nær frá Shanghai og til norðvesturs. Changzhou sem nær yfir alls 4.372 ferkólómetra land, hefur lögsögu yfir 5 sveitarfélögum og 1 borg á sýslustigi. Samkvæmt kínverska manntalinu árið 2020 voru íbúar um 1,3 milljónir í miðborg Changzhou, en á stjórnsýslusvæðinu öllu bjuggu um 5,3 milljónir.<ref>{{Vefheimild|url=http://tj.jiangsu.gov.cn/art/2021/5/18/art_80066_9819836.html|titill=Seventh National Population Census of the People's Republic of China|höfundur=Bulletin of the Seventh National Population Census of Jiangsu Province|útgefandi=Jiangsu Provincial Bureau of Statistics|mánuður=18. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=9. ágús|árskoðað=2022}}</ref> == Tengt efni == * [http://www.changzhou.gov.cn/ns_class/english '''Vefur borgarstjórnar Changzhou'''] Almennar upplýsingar á ensku um borgina, sögu, skipulag, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl. á ensku og kínversku. * Vefsíða [https://www.travelchinaguide.com/cityguides/jiangsu/changzhou/ Travel China Guide: '''Changzhou '''] Almennar upplýsingar um borgina, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl. * [[Jiangsu]] hérað í austurhluta [[Kína]] * [[Borgir Kína eftir fólksfjölda]] == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Changzhou|mánuðurskoðað=7. ágúst|árskoðað=2022}} * {{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Changzhou|titill=Britannica: Suzhou|útgefandi=The Editors of Encyclopaedia|mánuður=21. nóvember|ár=2021|mánuðurskoðað=7. ágúst|árskoðað=2022|Britannica}} == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] 0stsivyge33i2ust07tl03x8lgtym3n 1764397 1764396 2022-08-10T19:57:58Z Dagvidur 4656 Bætti við um stjórnsýsluskiptingu borgarinnar wikitext text/x-wiki [[Mynd:Changzhou_Skyline,_Jul_25_2022.jpg|alt=Miðborg Changzhou''' í Jiangsu -héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í borginni 5,3 milljónir manna.'''|hægri|thumb|450x450dp|'''Miðborg Changzhou''' í [[Jiangsu]] -héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í borginni 5,3 milljónir manna.]] [[Mynd:Changzhou-location-MAP-in-Jiangsu-Province-China-2.jpg|alt=Kort er sýnir staðsetningu Changzhou borgar í Jiangsu héraði í Kína.|hægri|thumb|Kort er sýnir staðsetningu Changzhou borgar í [[Jiangsu]] héraði í Kína.]] '''Changzhou''' ''([[kínverska]]:常州; [[Pinyin|rómönskun:]] Chángzhōu; stundum stytt í Chang)'' er héraðsborg í suðurhluta [[Jiangsu|Jiangsu-héraðs]] í [[Kína|Alþýðulýðveldinu Kína]]. Til forna var hún þekkt sem Yanling, Lanling eða Jinling. Changzhou situr á suðurbakka [[Jangtse|Jangtse-fljóts]] og liggur í suðri að Taiu vatni. Hún er mitt á milli [[Sjanghæ]] og [[Nanjing]] og á mörk að bæði [[Suzhou]] borg og Wuxi borg. Sögulega var Changzhou verslunarmiðstöð og söfnunarmiðstöð fyrir landbúnaðarafurðir, sem var flutt með skurði til norðurs og síðar til Sjanghæ. Í dag er borgin mikilvæg miðstöð iðnaðar og viðskipta sem tengist sterkt Sjanghæ svæðinu. Hún er staðsett í miðju hins fjölmenna og þróaða Jangtse óshólmasvæði í Kína sem nær frá Shanghai og til norðvesturs. Changzhou sem nær yfir alls 4.372 ferkólómetra land, hefur lögsögu yfir 5 sveitarfélögum og 1 borg á sýslustigi. Samkvæmt kínverska manntalinu árið 2020 voru íbúar um 1,3 milljónir í miðborg Changzhou, en á stjórnsýslusvæðinu öllu bjuggu um 5,3 milljónir.<ref>{{Vefheimild|url=http://tj.jiangsu.gov.cn/art/2021/5/18/art_80066_9819836.html|titill=Seventh National Population Census of the People's Republic of China|höfundur=Bulletin of the Seventh National Population Census of Jiangsu Province|útgefandi=Jiangsu Provincial Bureau of Statistics|mánuður=18. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=9. ágús|árskoðað=2022}}</ref> == Stjórnsýsla == [[Mynd: Administrative-Division-Changzhou-Icelandic.jpg|thumb|right|400px|Stjórnsýsluskipting Changzhou-borgar í hverfi og undirborg]] {| class="wikitable mw-collapsible" |- ! colspan="4" | Stjórnsýsla Changzhou<small><ref>{{Citation|title=常州市|date=2022-06-24|url=https://zh.wikipedia.org/w/index.php?title=%E5%B8%B8%E5%B7%9E%E5%B8%82&oldid=72331360|work=维基百科，自由的百科全书|language=zh|access-date=2022-08-10}}</ref></small> |- |- ! style="text-align:left;"| <small>Undirskipting</small> ! style="text-align:left;"| <small>Kínverska</small> ! style="text-align:left;" | <small>Fólksfjöldi 2020</small> ! style="text-align:left;" | <small>Stærð {{small|(km<sup>2</sup>)}}</small> |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="4" style="text-align:center; " | '''<small>Miðborg</small>''' |- | align=left | <small>Tianning hverfi</small> | align=left | <small>天宁区</small> | align=right| <small>668.906</small> | align=right| <small>155</small> |- |<small>Zhonglou hverfi</small> |<small>钟楼区</small> |<small>658.537</small> |<small>133</small> |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="4" style="text-align:center; " | '''<small>Hverfi</small>''' |- | align=left | <small>Xinbei hverfi</small> | align=left | <small>新北区</small> | align=right| <small>832.499</small> | align=right| <small>509</small> |- | align=left | <small>Wujin hverfi</small> | align=left | <small>{{lang|zh-hans|武进区}}</small> | align=right| <small>1.697.380</small> | align=right| <small>1.065</small> |- | align=left | <small>Jintan hverfi</small> | align=left | <small>金坛区</small> | align=right| <small>585.081</small> | align=right| <small>976</small> |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="4" style="text-align:center; " |'''<small>Undirborgir</small>''' |- | align=left | <small>Liyang borg</small> | align=left | <small>溧阳市</small> | align=right| <small>785.092</small> | align=right| <small>1.535</small> |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="2" style="text-align:center; " |'''<small>Alls:</small>''' | align="right" |'''<small>5,278,121</small>''' | align="right" |'''<small>4.372</small>''' |} == Tengt efni == * [http://www.changzhou.gov.cn/ns_class/english '''Vefur borgarstjórnar Changzhou'''] Almennar upplýsingar á ensku um borgina, sögu, skipulag, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl. á ensku og kínversku. * Vefsíða [https://www.travelchinaguide.com/cityguides/jiangsu/changzhou/ Travel China Guide: '''Changzhou '''] Almennar upplýsingar um borgina, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl. * [[Jiangsu]] hérað í austurhluta [[Kína]] * [[Borgir Kína eftir fólksfjölda]] == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Changzhou|mánuðurskoðað=7. ágúst|árskoðað=2022}} * {{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Changzhou|titill=Britannica: Suzhou|útgefandi=The Editors of Encyclopaedia|mánuður=21. nóvember|ár=2021|mánuðurskoðað=7. ágúst|árskoðað=2022|Britannica}} == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] kk178xztxxw2fgzk8ii2d7j5swcmt7b 1764399 1764397 2022-08-10T20:21:56Z Dagvidur 4656 /* Stjórnsýsla */ Aðeins um stjórnsýslu borgarinnar wikitext text/x-wiki [[Mynd:Changzhou_Skyline,_Jul_25_2022.jpg|alt=Miðborg Changzhou''' í Jiangsu -héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í borginni 5,3 milljónir manna.'''|hægri|thumb|450x450dp|'''Miðborg Changzhou''' í [[Jiangsu]] -héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í borginni 5,3 milljónir manna.]] [[Mynd:Changzhou-location-MAP-in-Jiangsu-Province-China-2.jpg|alt=Kort er sýnir staðsetningu Changzhou borgar í Jiangsu héraði í Kína.|hægri|thumb|Kort er sýnir staðsetningu Changzhou borgar í [[Jiangsu]] héraði í Kína.]] '''Changzhou''' ''([[kínverska]]:常州; [[Pinyin|rómönskun:]] Chángzhōu; stundum stytt í Chang)'' er héraðsborg í suðurhluta [[Jiangsu|Jiangsu-héraðs]] í [[Kína|Alþýðulýðveldinu Kína]]. Til forna var hún þekkt sem Yanling, Lanling eða Jinling. Changzhou situr á suðurbakka [[Jangtse|Jangtse-fljóts]] og liggur í suðri að Taiu vatni. Hún er mitt á milli [[Sjanghæ]] og [[Nanjing]] og á mörk að bæði [[Suzhou]] borg og Wuxi borg. Sögulega var Changzhou verslunarmiðstöð og söfnunarmiðstöð fyrir landbúnaðarafurðir, sem var flutt með skurði til norðurs og síðar til Sjanghæ. Í dag er borgin mikilvæg miðstöð iðnaðar og viðskipta sem tengist sterkt Sjanghæ svæðinu. Hún er staðsett í miðju hins fjölmenna og þróaða Jangtse óshólmasvæði í Kína sem nær frá Shanghai og til norðvesturs. Changzhou sem nær yfir alls 4.372 ferkólómetra land, hefur lögsögu yfir 5 sveitarfélögum og 1 borg á sýslustigi. Samkvæmt kínverska manntalinu árið 2020 voru íbúar um 1,3 milljónir í miðborg Changzhou, en á stjórnsýslusvæðinu öllu bjuggu um 5,3 milljónir.<ref>{{Vefheimild|url=http://tj.jiangsu.gov.cn/art/2021/5/18/art_80066_9819836.html|titill=Seventh National Population Census of the People's Republic of China|höfundur=Bulletin of the Seventh National Population Census of Jiangsu Province|útgefandi=Jiangsu Provincial Bureau of Statistics|mánuður=18. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=9. ágús|árskoðað=2022}}</ref> == Stjórnsýsla == Changzhou borg hefur lögsögu yfir 5 hverfum og einni undirborg á sýslustigi. Að auki hefur Changzhou einnig stofnað eftirfarandi fimm iðnþróunarsvæði sem lúta sérstakri stjórnsýslu: Þjóðarhátækniiðngarður Changzhou (Xinbei hverfi); Þjóðarhátækniiðngarður Wujin; Changzhou efnahagsþróunarsvæðið; Qiao bærinn og Yaoguan bærinn sem eru báðir í Wujin hverfi, en undir stjórn Changzhou).<small><ref>{{Citation|title=常州市|date=2022-06-24|url=https://zh.wikipedia.org/w/index.php?title=%E5%B8%B8%E5%B7%9E%E5%B8%82&oldid=72331360|work=维基百科，自由的百科全书|language=zh|access-date=2022-08-10}}</ref></small> [[Mynd: Administrative-Division-Changzhou-Icelandic.jpg|thumb|right|400px|Stjórnsýsluskipting Changzhou-borgar í hverfi og undirborg]] {| class="wikitable mw-collapsible" |- ! colspan="4" | Stjórnsýsla Changzhou<small><ref>{{Citation|title=常州市|date=2022-06-24|url=https://zh.wikipedia.org/w/index.php?title=%E5%B8%B8%E5%B7%9E%E5%B8%82&oldid=72331360|work=维基百科，自由的百科全书|language=zh|access-date=2022-08-10}}</ref></small> |- |- ! style="text-align:left;"| <small>Undirskipting</small> ! style="text-align:left;"| <small>Kínverska</small> ! style="text-align:left;" | <small>Fólksfjöldi 2020</small> ! style="text-align:left;" | <small>Stærð {{small|(km<sup>2</sup>)}}</small> |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="4" style="text-align:center; " | '''<small>Miðborg</small>''' |- | align=left | <small>Tianning hverfi</small> | align=left | <small>天宁区</small> | align=right| <small>668.906</small> | align=right| <small>155</small> |- |<small>Zhonglou hverfi</small> |<small>钟楼区</small> |<small>658.537</small> |<small>133</small> |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="4" style="text-align:center; " | '''<small>Hverfi</small>''' |- | align=left | <small>Xinbei hverfi</small> | align=left | <small>新北区</small> | align=right| <small>832.499</small> | align=right| <small>509</small> |- | align=left | <small>Wujin hverfi</small> | align=left | <small>{{lang|zh-hans|武进区}}</small> | align=right| <small>1.697.380</small> | align=right| <small>1.065</small> |- | align=left | <small>Jintan hverfi</small> | align=left | <small>金坛区</small> | align=right| <small>585.081</small> | align=right| <small>976</small> |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="4" style="text-align:center; " |'''<small>Undirborgir</small>''' |- | align=left | <small>Liyang borg</small> | align=left | <small>溧阳市</small> | align=right| <small>785.092</small> | align=right| <small>1.535</small> |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="2" style="text-align:center; " |'''<small>Alls:</small>''' | align="right" |'''<small>5,278,121</small>''' | align="right" |'''<small>4.372</small>''' |} == Tengt efni == * [http://www.changzhou.gov.cn/ns_class/english '''Vefur borgarstjórnar Changzhou'''] Almennar upplýsingar á ensku um borgina, sögu, skipulag, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl. á ensku og kínversku. * Vefsíða [https://www.travelchinaguide.com/cityguides/jiangsu/changzhou/ Travel China Guide: '''Changzhou '''] Almennar upplýsingar um borgina, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl. * [[Jiangsu]] hérað í austurhluta [[Kína]] * [[Borgir Kína eftir fólksfjölda]] == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Changzhou|mánuðurskoðað=7. ágúst|árskoðað=2022}} * {{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Changzhou|titill=Britannica: Suzhou|útgefandi=The Editors of Encyclopaedia|mánuður=21. nóvember|ár=2021|mánuðurskoðað=7. ágúst|árskoðað=2022|Britannica}} == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] m5ukgzlniw5fo54um4j981078tlyguv 1764400 1764399 2022-08-10T20:59:54Z Dagvidur 4656 Bætti við um landafræði wikitext text/x-wiki [[Mynd:Changzhou_Skyline,_Jul_25_2022.jpg|alt=Miðborg Changzhou''' í Jiangsu -héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í borginni 5,3 milljónir manna.'''|hægri|thumb|450x450dp|'''Miðborg Changzhou''' í [[Jiangsu]] -héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í borginni 5,3 milljónir manna.]] [[Mynd:Changzhou-location-MAP-in-Jiangsu-Province-China-2.jpg|alt=Kort er sýnir staðsetningu Changzhou borgar í Jiangsu héraði í Kína.|hægri|thumb|Kort er sýnir staðsetningu Changzhou borgar í [[Jiangsu]] héraði í Kína.]] '''Changzhou''' ''([[kínverska]]:常州; [[Pinyin|rómönskun:]] Chángzhōu; stundum stytt í Chang)'' er héraðsborg í suðurhluta [[Jiangsu|Jiangsu-héraðs]] í [[Kína|Alþýðulýðveldinu Kína]]. Til forna var hún þekkt sem Yanling, Lanling eða Jinling. Changzhou situr á suðurbakka [[Jangtse|Jangtse-fljóts]] og liggur í suðri að Taiu vatni. Hún er mitt á milli [[Sjanghæ]] og [[Nanjing]] og á mörk að bæði [[Suzhou]] borg og Wuxi borg. Sögulega var Changzhou verslunarmiðstöð og söfnunarmiðstöð fyrir landbúnaðarafurðir, sem var flutt með skurði til norðurs og síðar til Sjanghæ. Í dag er borgin mikilvæg miðstöð iðnaðar og viðskipta sem tengist sterkt Sjanghæ svæðinu. Hún er staðsett í miðju hins fjölmenna og þróaða Jangtse óshólmasvæði í Kína sem nær frá Shanghai og til norðvesturs. Changzhou sem nær yfir alls 4.372 ferkólómetra land, hefur lögsögu yfir 5 sveitarfélögum og 1 borg á sýslustigi. Samkvæmt kínverska manntalinu árið 2020 voru íbúar um 1,3 milljónir í miðborg Changzhou, en á stjórnsýslusvæðinu öllu bjuggu um 5,3 milljónir.<ref>{{Vefheimild|url=http://tj.jiangsu.gov.cn/art/2021/5/18/art_80066_9819836.html|titill=Seventh National Population Census of the People's Republic of China|höfundur=Bulletin of the Seventh National Population Census of Jiangsu Province|útgefandi=Jiangsu Provincial Bureau of Statistics|mánuður=18. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=9. ágús|árskoðað=2022}}</ref> ==Landafræði== Héraðsborgin Changzhou er staðsett í suðurhluta [[Jiangsu|Jiangsu-héraðs]] í Kína. Hún situr á suðurbakka Jangtse-fljóts og liggur í suðri að Tai vatni. Hún er mitt á milli [[Sjanghæ]] og [[Nanjing]] og er nágranni borganna Suzhou og Wuxi. Borgin á mörk að héraðshöfuðborginni Nanjing í suðvestri, Zhenjiang í norðvestri, Taizhou-borg í norðaustri, Wuxi í austri og suðri og [[Zhejiang]]<nowiki/>-héraði í vestri og Xuancheng borg [[Anhui]]<nowiki/>-héraðs í suðvestri. Borgin hefur Yili - fjöll í suðvesturhlutanum. Borgin er mikil vatnaborg með tvö vörn Tiao og Ge, auk þéttriðins nets skurða og vatnaleiða. Í gegnum borgina rennur Peking-Hangzhou hluti [[Mikliskurður|Miklaskurðar]], Wuyi skurður, Taige skurður, Jingxi fljótið og Suðurskurður. Á síðustu áratugum hafa byggingarframkvæmdir gengið á Furong-vatn, Yang-vatn og Linjin-vatn þannig að þau hafa smá saman minnkað og horfið. == Stjórnsýsla == Changzhou borg hefur lögsögu yfir 5 hverfum og einni undirborg á sýslustigi. Að auki hefur Changzhou einnig stofnað eftirfarandi fimm iðnþróunarsvæði sem lúta sérstakri stjórnsýslu: Þjóðarhátækniiðngarður Changzhou (Xinbei hverfi); Þjóðarhátækniiðngarður Wujin; Changzhou efnahagsþróunarsvæðið; Qiao bærinn og Yaoguan bærinn sem eru báðir í Wujin hverfi, en undir stjórn Changzhou).<small><ref>{{Citation|title=常州市|date=2022-06-24|url=https://zh.wikipedia.org/w/index.php?title=%E5%B8%B8%E5%B7%9E%E5%B8%82&oldid=72331360|work=维基百科，自由的百科全书|language=zh|access-date=2022-08-10}}</ref></small> [[Mynd: Administrative-Division-Changzhou-Icelandic.jpg|thumb|right|400px|Stjórnsýsluskipting Changzhou-borgar í hverfi og undirborg]] {| class="wikitable mw-collapsible" |- ! colspan="4" | Stjórnsýsla Changzhou<small><ref>{{Citation|title=常州市|date=2022-06-24|url=https://zh.wikipedia.org/w/index.php?title=%E5%B8%B8%E5%B7%9E%E5%B8%82&oldid=72331360|work=维基百科，自由的百科全书|language=zh|access-date=2022-08-10}}</ref></small> |- |- ! style="text-align:left;"| <small>Undirskipting</small> ! style="text-align:left;"| <small>Kínverska</small> ! style="text-align:left;" | <small>Fólksfjöldi 2020</small> ! style="text-align:left;" | <small>Stærð {{small|(km<sup>2</sup>)}}</small> |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="4" style="text-align:center; " | '''<small>Miðborg</small>''' |- | align=left | <small>Tianning hverfi</small> | align=left | <small>天宁区</small> | align=right| <small>668.906</small> | align=right| <small>155</small> |- |<small>Zhonglou hverfi</small> |<small>钟楼区</small> |<small>658.537</small> |<small>133</small> |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="4" style="text-align:center; " | '''<small>Hverfi</small>''' |- | align=left | <small>Xinbei hverfi</small> | align=left | <small>新北区</small> | align=right| <small>832.499</small> | align=right| <small>509</small> |- | align=left | <small>Wujin hverfi</small> | align=left | <small>{{lang|zh-hans|武进区}}</small> | align=right| <small>1.697.380</small> | align=right| <small>1.065</small> |- | align=left | <small>Jintan hverfi</small> | align=left | <small>金坛区</small> | align=right| <small>585.081</small> | align=right| <small>976</small> |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="4" style="text-align:center; " |'''<small>Undirborgir</small>''' |- | align=left | <small>Liyang borg</small> | align=left | <small>溧阳市</small> | align=right| <small>785.092</small> | align=right| <small>1.535</small> |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="2" style="text-align:center; " |'''<small>Alls:</small>''' | align="right" |'''<small>5,278,121</small>''' | align="right" |'''<small>4.372</small>''' |} == Tengt efni == * [http://www.changzhou.gov.cn/ns_class/english '''Vefur borgarstjórnar Changzhou'''] Almennar upplýsingar á ensku um borgina, sögu, skipulag, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl. á ensku og kínversku. * Vefsíða [https://www.travelchinaguide.com/cityguides/jiangsu/changzhou/ Travel China Guide: '''Changzhou '''] Almennar upplýsingar um borgina, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl. * [[Jiangsu]] hérað í austurhluta [[Kína]] * [[Borgir Kína eftir fólksfjölda]] == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Changzhou|mánuðurskoðað=7. ágúst|árskoðað=2022}} * {{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Changzhou|titill=Britannica: Suzhou|útgefandi=The Editors of Encyclopaedia|mánuður=21. nóvember|ár=2021|mánuðurskoðað=7. ágúst|árskoðað=2022|Britannica}} == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] mu55ao4fdb8b1rsk84tpdn3saqf4ntf Geitin sjálf 0 168899 1764398 2022-08-10T20:01:25Z Yungkleina 64195 Stofnaði Geitina sjálfa wikitext text/x-wiki {{Persóna | nafn = Geitin sjálf | búseta = Reykjavík | mynd = | myndastærð = | myndatexti = | alt = | fæðingarnafn = Aron Kristinn Jónasson | fæðingardagur = {{Fæðingardagur og aldur|1995|16|1}} | fæðingarstaður = | dauðadagur = | dauðastaður = | orsök_dauða = | virkur = 2018 - | þekktur_fyrir = 12:00, [[ClubDub]] | þekkt_fyrir = | þjóðerni = Íslenskur | starf = Tónlistarmaður | titill = | verðlaun = | laun = | trú = | maki = | börn = | foreldrar = | háskóli = [[Háskólinn í Reykjavík|Háskolinn í Reykjavík]] | stjórnmálaflokkur = | niðurmál = | hæð = | þyngd = | tilvitnun = | undirskrift = | heimasíða = | kyn = kk }} '''Geitin sjálf''' (fæddur [[16. janúar]] [[1995]]) er íslenskur tónlistarmaður og annar helmingur dúó-sins [[Clubdub]]. ==Tónlistarferill== Tónlistarferill Geitarinnar sjálfar hófst árið 2013 þegar hann söng nokkur lög í nefndinni 12:00 í [[Verzlunarskóli Íslands]]. Árið 2018 stofnaði Geitin sjálf tónlistardúó-ið Clubdub ásamt vini sínum [[Brynjar Barkason|Brynjari Barkasyni]] en þeir voru einmitt saman í 12:00. Þeir gáfu út fyrstu *plötuna sína ''Juice Menu vol. 1'' sem innihélt 7 lög, þar frægast var lagið ''Clubbed up'' sem er með yfir 2 milljónir spilanir á Spotify.<ref>https://open.spotify.com/album/4IPuRga4w5Bv2Ut3dleOWA?si=5hvC3Us_SpWXHG_iTZ8IVQ</ref> Sama ár gáfu þeir út lagið ''Eina sem ég vil'' ásamt rapparanum [[Aron Can]].<ref>https://open.spotify.com/album/0qEdZjUfX4VarSlVp61xyZ?si=B2VzVkLzS_ajB0CdEbxcBA</ref> Árið 2019 gáfu þeir út *smáskífuna ''tónlist'', þar var frægasta lagið ''Aquaman'' sem þeir gerðu ásamt [[Salsakommúnan|Salsakommúninni]] og hefur yfir 1.6 milljónir spilana á Spotify.<ref>https://open.spotify.com/album/6ATMtdU7X3KfiESwQqGyTT?si=oqRm2fHzQdWpbrNIlpHMMA</ref> Árið 2020 gáfu þeir út lagið ''Deyja Fyrir Stelpurnar Mínar''.<ref>https://open.spotify.com/album/2cShTPWMiodLQRewDM6S0l?si=GJ-gmAnSSwewIVTC1q0S1A</ref> 2021 kom síðan út *smáskífan ''clubdub ungir snillar'' með 4 lögum þar frægast ''frikki dór 2012'' sem hefur hlotið yfir 600 þúsund spilanir á Spotify. Árið 2022 gáfu þeir út lagið ''IKEA STELPAN'' og hlaut það yfir 60 þúsund spilanir á aðeins tveimur vikum.<ref>https://open.spotify.com/album/2q0kqdNRg166UES6o7zG7v?si=xeHk5gFMSFOOKKEB3_Ddiw</ref> <span style="font-size:88%">*Geitin sjálf og Brynjar segjast ekki gefa út plötur en kjósa að einungis kalla allt sem þeir gera tónlist. ==Starf í þágu samfélagsins== Geitin sjálf kom fram í viðtali í kvöld fréttum [[Rúv]] í janúar 2021 fyrir tillögu sína í árlega verkefnið "Hverfið mitt" sem Reykjavíkurborg setti á lagnirnar. Verkefnið felst í því að fólk getur lagt fram hugmyndir að verkefnum sem bæta borgina. Þær geta lotið að umhverfi, afþreyingu eða verið list í almannarými. Geitin sjálf hafði þá komið með hugmyndina að reisa styttu af rapparanum [[Kanye West]] fyrir framan [[Vesturbæjarlaug]] í [[Reykjavík]]. Hugmyndin varð fljótlega langvinsælasta hugmyndinn og höfðu fleiri en 700 manns formlega líst stuðningi sínum við hugmyndina á vefsíðu verkefnisins.<ref>https://www.ruv.is/frett/2021/01/21/vilja-kanye-west-vid-westurbaejarlaug</ref> Í mars 2021 var hugmyndinni neitað af Reykjavíkurborg á grundvelli þess að ekki sé næg tenging milli Vesturbæjar og Kanye West. Í kjölfarið lýsti Geitin sjálf yfir óánægju sinni um synjunina og sagði "Kanye styttan verður ekki reist þrátt fyrir metkosningu 🚨 Fasisminn lifir og opna lýðræðið hefur brugðist. Þessi hugmynd fékk yfirburða mikið af atkvæðum. Meðfylgjandi texti er uppspuni af verstu gerð."<ref>https://www.mbl.is/frettir/innlent/2021/03/30/kanye_faer_ekki_ad_risa_i_vesturbaenum/</ref> ==Heimildir== {{reflist}} {{Stubbur|æviágrip|ísland|tónlist}} {{f|1995}} [[Flokkur:Íslenskir tónlistarmenn]] [[Flokkur:Stúdentar úr Fjölbrautaskólanum í Garðabæ]] qkctf7ywbm161mf3yxa1vmc040gcuun Þefpokamörður 0 168900 1764404 2022-08-10T22:38:20Z Íslenski Frjálsi Vefurinn 84453 Bjó til síðu wikitext text/x-wiki [[mynd:Dasyurus viverrinus.jpg|250px|thumb|Þefpokamörður]] '''Þefpokamörður''', sem finnst aðeins í [[Ástralía|Ástralíu]], er meðalstórt [[Kjötæta|kjötætt]] [[pokadýr]]. Þeir eru útbreiddir og jafnvel algengir í [[Tasmanía|Tasmaníu]]. Þeir hafa verið taldir útdauðir á meginlandinu síðan á [[sjöundi áratugurinn|sjöunda áratugi]], en hafa verið fluttir aftur inn í afgirt helgisvæði árið [[2016]] og nýlega út í náttúruna í [[mars]] [[2018]]. Það er ein af sex núverandi tegundum [[Marðarætt|marða]]. 4opaek56wymbqq1trqfs054hpg9vt03 1764405 1764404 2022-08-10T22:40:13Z Íslenski Frjálsi Vefurinn 84453 wikitext text/x-wiki [[mynd:Dasyurus viverrinus.jpg|250px|thumb|Þefpokamörður]] '''Þefpokamörður''' ([[fræðiheiti]]: ''Dasyurus viverrinus''), sem finnst aðeins í [[Ástralía|Ástralíu]], er meðalstórt [[Kjötæta|kjötætt]] [[pokadýr]]. Þeir eru útbreiddir og jafnvel algengir í [[Tasmanía|Tasmaníu]]. Þeir hafa verið taldir útdauðir á meginlandinu síðan á [[sjöundi áratugurinn|sjöunda áratugi]], en hafa verið fluttir aftur inn í afgirt helgisvæði árið [[2016]] og nýlega út í náttúruna í [[mars]] [[2018]]. Það er ein af sex núverandi tegundum [[Marðarætt|marða]]. abr2kewbtfxyj2mia68b3w0p6zipwhe 1764406 1764405 2022-08-10T23:01:03Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki [[mynd:Dasyurus viverrinus.jpg|250px|thumb|Þefpokamörður]] '''Þefpokamörður''' ([[fræðiheiti]]: ''Dasyurus viverrinus''), sem finnst aðeins í [[Ástralía|Ástralíu]], er meðalstórt [[Kjötæta|kjötætt]] [[pokadýr]]. Þeir eru útbreiddir og jafnvel algengir í [[Tasmanía|Tasmaníu]]. Þeir hafa verið taldir útdauðir á meginlandinu síðan á [[sjöundi áratugurinn|sjöunda áratugi]], en hafa verið fluttir aftur inn í afgirt helgisvæði árið [[2016]] og nýlega út í náttúruna í [[mars]] [[2018]]. Það er ein af sex núverandi tegundum [[Marðarætt|marða]]. [[Flokkur:Pokadýr]] a41bejqk823rkzh9r7h84obnt7ckpp2 Notandi:IIIIIOIIOOI 2 168901 1764417 2022-08-11T02:09:41Z QueerEcofeminist 59122 QueerEcofeminist færði [[Notandi:IIIIIOIIOOI]] á [[Notandi:Vanished user 9592036]]: Færði síðuna sjálfvirkt þegar notendanafni „[[Special:CentralAuth/IIIIIOIIOOI|IIIIIOIIOOI]]” var breytt í „[[Special:CentralAuth/Vanished user 9592036|Vanished user 9592036]]” wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Notandi:Vanished user 9592036]] lu5huvfufqlvmslqtuojcyzeyj65g0s Ratsjárstofnun 0 168902 1764420 2022-08-11T08:46:01Z Alvaldi 71791 Búið til með því að þýða síðuna "[[:en:Special:Redirect/revision/1100803918|The Radar Agency]]" wikitext text/x-wiki '''Ratsjárstofnun''' var íslenskt ríkisstofnun sem var undir [[Utanríkisráðuneyti Íslands|utanríkisráðuneytinu]]. Hún var stofnuð árið 1987 eftir að ríkisstjórnir Íslands og Bandaríkjanna höfðu gert samning um að Íslendingar myndu taka yfir starfsemi og viðhald ratsjárstöðva [[Varnarlið Íslands|Varnarliðsins]]. Stofnunin var lögð niður árið 2008 og verkefni þess flutt til hinnar nýstofnuðu ''[[Varnarmálastofnun]]''.<ref>{{Cite news|url=https://www.mbl.is/greinasafn/grein/1359925/|title=Ekki vitað hvað tekur við eftir áramótin|last=Einar Örn Gíslason|date=10 December 2010|work=[[Morgunblaðið]]|access-date=27 July 2022|language=Icelandic}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.mbl.is/frettir/innlent/2008/05/19/skipud_forstjori_varnarmalastofnunar/|title=Skipuð forstjóri Varnarmálastofnunar|date=19 May 2008|work=[[Morgunblaðið]]|access-date=27 July 2022|language=Icelandic}}</ref> == Tilvísanir == {{Reflist}} == Ytri tenglar == * [http://wayback.vefsafn.is/wayback/20080724142218/http://www.iads.is/web/index.html Opinber vefsíða] (vefsafn) [[Flokkur:Íslenskar ríkisstofnanir]] hl2fl36u8wtyq5xayhlln8xqp7np120 1764421 1764420 2022-08-11T08:46:41Z Alvaldi 71791 Alvaldi færði [[The Radar Agency]] á [[Ratsjárstofnun]]: Klikkaði aðeins í þýðingarforminu wikitext text/x-wiki '''Ratsjárstofnun''' var íslenskt ríkisstofnun sem var undir [[Utanríkisráðuneyti Íslands|utanríkisráðuneytinu]]. Hún var stofnuð árið 1987 eftir að ríkisstjórnir Íslands og Bandaríkjanna höfðu gert samning um að Íslendingar myndu taka yfir starfsemi og viðhald ratsjárstöðva [[Varnarlið Íslands|Varnarliðsins]]. Stofnunin var lögð niður árið 2008 og verkefni þess flutt til hinnar nýstofnuðu ''[[Varnarmálastofnun]]''.<ref>{{Cite news|url=https://www.mbl.is/greinasafn/grein/1359925/|title=Ekki vitað hvað tekur við eftir áramótin|last=Einar Örn Gíslason|date=10 December 2010|work=[[Morgunblaðið]]|access-date=27 July 2022|language=Icelandic}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.mbl.is/frettir/innlent/2008/05/19/skipud_forstjori_varnarmalastofnunar/|title=Skipuð forstjóri Varnarmálastofnunar|date=19 May 2008|work=[[Morgunblaðið]]|access-date=27 July 2022|language=Icelandic}}</ref> == Tilvísanir == {{Reflist}} == Ytri tenglar == * [http://wayback.vefsafn.is/wayback/20080724142218/http://www.iads.is/web/index.html Opinber vefsíða] (vefsafn) [[Flokkur:Íslenskar ríkisstofnanir]] hl2fl36u8wtyq5xayhlln8xqp7np120 The Radar Agency 0 168903 1764422 2022-08-11T08:46:41Z Alvaldi 71791 Alvaldi færði [[The Radar Agency]] á [[Ratsjárstofnun]]: Klikkaði aðeins í þýðingarforminu wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Ratsjárstofnun]] iv5b7kuhewf04303b5aicgl7tdi36xq