Wikipedia
kabwiki
https://kab.wikipedia.org/wiki/Asebtar_amenzu
MediaWiki 1.39.0-wmf.23
first-letter
Media
Uslig
Mmeslay
Amseqdac
Amyannan umsqedac
Wikipedia
Amyannan n Wikipedia
Tugna
Amyannan n tugna
MediaWiki
Amyannan n MediaWiki
Talɣa
Amyannan n talɣa
Tallat
Amyannan n tallat
Taggayt
Amyannan n taggayt
Awwur
Amyannan uwwur
Asenfaṛ
Amyannan usenfaṛ
TimedText
TimedText talk
Module
Discussion module
Gadget
Discussion gadget
Définition de gadget
Discussion définition de gadget
Sujet
Amussu i uguccelman n tmurt n Yiqbayliyen
0
264
106046
103121
2022-08-03T18:21:09Z
2A04:CEC0:101F:7E5B:0:57:2FBF:8C01
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Amussu i ufraniman n tmurt n Yiqbayliyen''' (S [[asegzel (tutlayt)|usegzel]]: '''Mak''', seg [[Tafrensist|Tefrensist]]: '''M'''''ouvement pour l'''''A'''''utodéterminationde la'' '''K'''''abylie'') ilul-d deg wayyur n [[Yunyu]] [[2001]], sin akin yuɣal yisem-is '''Amussu i uguccelman n tamurt n Iqbayliyen''' send mi i d-tella temlilit n useqqamu-ines aɣelnaw deg wass n [[4 tuber]] [[2013]] di taddart n [[At Ḥemdun|Wat Ḥemdun]]. Mak d [[Tabeṭṭayt|amussu abeṭṭay]] [[Tamurt n Leqbayel|Aqbayli]] i d-yekkren deg tlemmast n tedyanin d tegrawla yettwasemman [[tafsut Taberkant]] di tmurt Taqbaylit gar n 2001 d 2003. Amussu-a yeqqar-d ɣef yiman-is d akken-it d amelwi, yettnaɣ i wakken ad issuddes aɣdaɣar n uguccelman di [[Tamurt n Leqbayel|tmurt n Yiqbayliyen]] ara ad tt-yawin ɣer [[timunent]] tummidt.
Deg useggas n [[2016]], Mak tezdi yakk d [[Anavaḍ aqvayli uɛḍil|Anavaḍ Aqvayli Awmiran]] i wakken ad ssilɣen MAK-ANAVAD.
== Asenfar i Timanit n Tmurt n Yeqvayliyen ==
'''Tazwart'''
* Imi tugna n ugdud Aqbayli tezga tufrar di yal tallit s tutlayt-is yakk d uẓar-is amaziɣ. Tuddsa n tmetti, tayri n tlelli. Deg uzrekket yakk d tayett ittakk i wiyaḍ, timmad-is ur ttuqtent ara ar igduden nniḍen.
* Imi tamagit taqbaylit temmun seg zik, ma ulac akkwya seg [[tallit talemmast]].
* Imi tamurt iqbayliyen turar tamlilt tafellayt deg [[umussu aɣelnaw azzayri]] akk d umennuɣ ɣef timunent n Lezzayer anda i tefkka aṭasseg tarwa-s d asfel.
* Imi tamagit taqbaylit ur s-d-yeḍra ara ara wadeg-is deg tbadut n tmagit tazzayrit.
* Imi Tamurt n Yiqbayliyen suffɣen-tt seg uttikki deg tsertit n lezzayer, seg tnekra n FFS n 1963 ar [[tafsut taberkant|tefsut taberkant]] deg wanda immuten waṭas n yilemẓiyen, deg Yebrir 2001, war tuttut n [[tafsut n imaziɣen]] n 1980 yakk [[asunded n uɣerbaz]] n 1994-1995, akk d tmenɣiwt n uɣewwaɣ [[Meɛṭub Lwennas]] deg useggas n [[1998]].
* Imi ur d-yeqqim wayen yezdin tasertit n udabu azzayri akk d Tmurt n Iqbayliyen, imi adabu anagar s uqezzul yakk d uldun s wacu i ittmeslay d uɣref aqbayli. Ayagi 40 (kuẓe tmerwin) iseggasen aya tura.
* Imi Agraw n Summam n useggas n 1956 (semuset tmerwin d sḍis) yesbedd imenzayen n tmanit (igezda).
* Imi adabu istenya akrawal agraɣlan n izerfan n yiɣerfan deg useggas n 1976.
* Imi amussu aɣerman i d ssekkren Laɛruc anagar tmurt n Iqbayliyen i iḥuz.
# I usellek n tdukkli n wakal n uɣlan azzayri, i wakken ad yeḥbes umberraz yezgan gar udabu azzayri akk d temnaṭ n Iqbayliyen, Amussu i Timanit n Tmurt n Iqbayliyen igr-ed ameslay usqerdec n USENFAR N TIMANIT N TMURT N IQBAYLIYEN.
'''Ixf I (amenzu) : tabadut
# S tutlayt ines, s idles ines akk d umezruy ines, AGDUD AQBAYLI yefkka i iman-is tanettit akk d tugna yufraren.
# Iqbayliyen, tugett nsen, d-iɣerman n lezzayer, diɣen d Imaziɣen illan, d « imdanen ilelliyen ».
# Tamurt n Iqbayliyen d tamurt nsen tamezwarut. Tilisa n wakal-is d-tid n Temnaṭ tis 3(kraḍ) n tegrawala n timunent mgal Fransa timsehṛest(coloniale). Tilisa tideblatin(adminitratives) ttfakkant anda ttfakkant tid n tutlayt ines akk d tid n wazalen ines.
# Taqbaylit d tutlayt ines tunṣibt. Dacu kan Tamurt n Iqbayliyen ad tesselmed i tarwa ines kra yellan d tutlayt s ad tnefli, deg wannaren n idles, n tdamsa, n tmetti neɣ n tsertit.
'''IXF wis sin(2) : Azalen'''
# Tamurt n Iqbayliyen ad tesseɛdel izerfan n Wergaz akk d wid n Tmeṭṭut. Rennu n takniwin ad-ittwagdel(interdire), ad-ittwaqḍeɛ seg tmetti.
# Ddin d tamsalt yeɛnan amdan iman-is, awannak(l’état) ur d issekcam ara iman-is deg-s.
# S tugdut ad ddunt tsuddiwin(institutions) n Tmurt ad ittwafernen sɣur agdud aqbayli
# Tamurt n Iqbayliyen ad teqqim tefka tayett i Izzayriyen akd tzzayriyin, akk d imaziɣen anda ma llan deg umennuɣ nsen ɣef izerfan nsen idelsanen isertiyen.
# Tamurt n Iqbayliyen ad teldi tiwwura ines i izzayriyen, Tamurt lezzayer isulef ad-teldi uma d nettat tiwwura ines i iqbayliyen.
'''Ixf wis III : Timanit n temnaṭ n Iqbayliyen'''
* Tamurt n Iqbayliyen, isulef ad teseddu tilufa n weɣref-ines s iman-is, ad teseddu tilufa n weɣlan-ines s iman-is, war ma iḍebber wayeḍ fell-as.
* Anamek n timanit n temnaṭ nneɣ, d asebeddi n uwannak s ufran n wemni (asqamu aɣelnaw), akabar d iwwin tugett imukan ad d-yesbedd anabaḍ (gouvernement) ad iseddun timsal n temnaṭ taqbaylit
* Tisuddiwin nniḍen ilaqen i usegrer n temnaṭ nneɣ ad ttwasbeddent, am usqamu unṣib, asqamu n imɣaren, akk d tsuddiwin i tugẓa n umahil n unabaḍ n temnaṭ taqbaylit.
* Tamurt n iqbayliyen, ad tlu (ad tesɛu) izamul-ines akk d wanay-iines.
* Annaren yurzen Awannak n temnaṭ n iqbayliyen d wid tmeddurt n yal ass n imezdaɣ ines: taɣellist-nsen, asegmi n tarwa nsen, idles nsen, tazmert nsen, taɣdemt-nsen, izerfan nsen s umata, taywalt akk d isalen s umata, asiweḍ akk d wallalen usiweḍ, tiṣuraf nsen akk d tebzert, tadamsa s umata, tawennaṭṭ akk d tuddsa n wakal n tmurt.
* Ayen yurzen awanek alemmas n lezzayer d ustan ɣef tmurt, asufeɣ n idrimen akk d tbaddut n tsertit n beṛṛa n tmurt war ma tḍuṛ tsertit-a taɣdeft n Tmurt n iqbayliyen.
'''Ixf wis IV : Anamek d Wamek'''
* Anamek akk d wamek aneggaru n timanit-a a ten-setgen igensasen n Ugdud aqbayli nutni d igensasen n udabu alemmas azzayri.
* Asqamu deg yakk ikabaren, imussuten, igensasen n wegdud akken ma llan, ad isbedd tamendawt tamezwarut taqbaylit s umezdi n wawal.
* Asenfar-a issutur deg uwanek azzayri akken ad ijeddel tamendawt n lezzayer akken ta ur d tteffeɣ ara mgal tilawt n weɣref akk d tin n tmurt iqbayliyen.
== Imniren ==
== Ẓeṛ daɣen ==
[[Taggayt:Ikabaren isertanen imaziɣen]]
[[Taggayt:Tamurt n Leqbayel]]
[[Taggayt:Tuddsiwin timzirgin]]
== Tamselyut, Iseddagen & Izdayen Iberraniyen ==
* [http://mak.makabylie.info/?lang=kab Tuqqna n umussu Timanit i Tmurt n Yeqvayliyen]
* [http://www.imyura.net imyura.net]
[[Taggayt:Akabar asertay]]
n46kl0snha7aqj9w5yojqbb8eflsrk8