Абай Құнанбайұлы

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="kk">
  <siteinfo>
    <sitename>Уикипедия</sitename>
    <dbname>kkwiki</dbname>
    <base>https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8B_%D0%B1%D0%B5%D1%82</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.21</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Таспа</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Арнайы</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Талқылау</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Қатысушы</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Қатысушы талқылауы</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Уикипедия</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Уикипедия талқылауы</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Сурет</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Сурет талқылауы</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">МедиаУики</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">МедиаУики талқылауы</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Үлгі</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Үлгі талқылауы</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Анықтама</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Анықтама талқылауы</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Санат</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Санат талқылауы</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Портал</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Портал талқылауы</namespace>
      <namespace key="102" case="first-letter">Жоба</namespace>
      <namespace key="103" case="first-letter">Жоба талқылауы</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Module talk</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Gadget</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Gadget talk</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Gadget definition</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Gadget definition talk</namespace>
      <namespace key="2600" case="first-letter">Topic</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Абай Құнанбайұлы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1727</id>
    <revision>
      <id>3053501</id>
      <parentid>3024570</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:36:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>NusrTansj</username>
        <id>121413</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="94584" xml:space="preserve">{{мағына|Абай}}
{{Тұлға
 |Есімі = Абай Құнанбайұлы
 |Шынайы есімі = Ибраһим
 |Сурет = AbaiPainting.jpg
 |Сурет ені =
 |Сурет атауы  = 
 |Туған кездегі есімі = Ибраһим Құнанбайұлы
 |Туған күні = 10.08.1845
 |Туған жері = [[Қарқаралы]], [[Шығыс Қазақстан облысы|Семей облысы]]
 |Мансабы = Ақын, ағартушы, философ, сазгер, саяси қайраткер
 |Азаматтығы =   
 |Діні = [[сүннет|сүннеттілік]] [[ислам]]
 |Ұлты = [[Қазақтар|қазақ]]
 |Қайтыс болған күні = 06.07.1904
 |Қайтыс болған жері = Семей облысы
 |Әкесі = [[Құнанбай Өскенбаев]]
 |Анасы = [[Ұлжан Асанова]]
 |Жұбайы = Ділдə &lt;br /&gt; Шүкіман (Əйгерім) &lt;br /&gt; Еркежан
 |Балалары = ''Ділдəдан:'' Ақылбай, Хакімбай, Əбдірахман, Мағауия, Күлбадан, Райхан &lt;br /&gt; ''Əйгерімнен:'' Турағұл, Мекаил, Ізкаил, Кенже
 |Марапаттары = 
 |Сайты =  
 |Басқалары = 
 |Commons = 
}}

'''Абай''' ('''Ибраһим''') '''Құнанбайұлы''' ([[10 тамыз]] [[1845 жыл]] – [[6 шілде]] [[1904 жыл]]) — [[ұстаз]], [[ақын]], [[Ағартушылық|ағартушы]], [[жазба қазақ әдебиеті]]нің, [[қазақ әдеби тілі]]нің негізін қалаушы, [[философ]], сазгер, [[Тілмаш|аудармашы]], саяси қайраткер&lt;ref&gt;[http://www.abai.kz/node/118 аbai.kz] ақпараттық порталы&lt;/ref&gt;, либералды көзқарасын [[ислам]]ға таяна отырып, [[Орыстар|орыс]] және [[еуропа]] мәдениетімен жақындасу арқылы қазақ мәдениетін жаңартуды көздеген реформатор. Абай ақындық шығармаларында қазақ халқының әлеуметтік, қоғамдық, моральдық мәселелерін арқау еткен.&lt;ref&gt;[http://www.madenimura.kz/music/DocLib1/%D0%90%D0%B1%D0%B0%D0%B9%20%D2%9A%D2%B1%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B1%D0%B0%D0%B5%D0%B2.aspx madenimura.kz]{{Deadlink|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

Абай Шығыс пен Батыс мәдениетін жетік білген. Бірқатар әлем ойшылдарының еңбектерімен жақсы таныс болған. Философиялық [[трактат]]тар стилінде жазылған «[[Қара сөз]]дері» – тақырып ауқымдылығымен, дүниетанымдық тереңдігімен, саяси-әлеуметтік салмақтылығымен құнды.&lt;ref&gt;[http://www.adebiet.kz/index.php?option=com_content&amp;task=view&amp;id=6640&amp;Itemid=35 adebiet.kz]{{Deadlink|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} әдеби әлем порталы&lt;/ref&gt;

== Қысқаша шолу ==
[[Орта жүз]]дің [[Арғын]] тайпасының [[Тобықты]] руынан шыққан билер әулетінен. Әкесі [[Құнанбай Өскенбайұлы]] өз заманындағы атақ даңқы алысқа кеткен адамдардың бірі болған. Патша өкіметі [[XIX ғасыр|XIX ғасырдың]] ортасындағы бір сайлауда оны [[Қарқаралы ауданы]]ның аға сұлтандығына бекіткен. Шешесі [[Ұлжан]] Орта жүздің [[Арғын]] тайпасынан [[Қаракесек (Арғын)|Қаракесек руы]]ның шешендікпен, тапқырлық, әзіл әжуамен аты шыққан шаншарлардың қызы «Абай» деп жас Ибраһимді анасы [[Ұлжан]] еркелетіп атаған. Содан бері бұл есіммен Абай тарихқа енді.

Осындай текті ортадан шыққан Құнанбай мен Ұлжаннан туған төрт ұлдың бірі Абай жастайынан ақ ерекше қабілетімен, ақылдылығымен көзге түседі. Балаға сыншы әкесі осы баласынан қатты үміт етеді. Әкесі оның зеректілігін байқағаннан кейін, 10 жасқа толған соң [[Ахмет Риза мешіт-медресесі|Семейдегі Ахмет Риза медресесіне]] береді.Медреседе төрт жыл оқығаннан кейін, оқудан шығарып алып, қасында ұстап, ел басқару ісіне баули бастайды. Әкесінің төңірегінде ел жақсыларымен араласып, өз халқының рухани мәдениет жүйелерімен жете танысады. Өзі [[би]]лер үлгісінде шешен сөйлеуге төселеді. Ұтымды сөзімен, әділ билігімен елге танылып, аты шығады. Көп ұзамай, жетпісінші жылдардың бас кезінде Қоңыр Көкше дейтін елге [[болыс]] болады. Билікке араласып, біраз тәжірибе жинақтағаннан кейін ол халық тұрмысындағы көлеңкелі жақтарға сәуле түсіруге күш салып бағады. Бірақ онысынан пәлендей көңіл тоятындай нәтиже шығара алмайды. Сондықтан халқына пайдалы деп тапқан істерін көркем сөзбен, әсіресе, өлеңмен насихаттамақ болады. Абай бір жағынан шығыс классиктері [[Низами]], [[Сағди Ширази|Сағди]], Қожа Хафиз, [[Әлішер Науаи|Науаи]], [[Физули]], [[Абд әр-Рахман Жәми|Жәми]] тағы басқаларды оқыса, екінші жағынан [[Александр Сергеевич Пушкин|Александр Пушкин]], Александр Герцен, Михаил Салтыков-Щедрин, Николай Некрасов, [[Михаил Юрьевич Лермонтов|Михаил Лермонтов]], [[Лев Николаевич Толстой|Лев Толстой]], [[Иван Андреевич Крылов|Иван Крылов]], [[Фёдор Михайлович Достоевский|Фёдор Достоевский]], [[Иван Сергеевич Тургенев|Иван Тургенев]], [[Николай Гаврилович Чернышевский|Николай Чернышевский]] мұраларын оқып, терең таныс болған, Батыс әдебиетінен [[Йоганн Вольфганг фон Гёте|Гёте]], [[Джордж Байрон]] сияқты ақындарды оқып, Дрепер, [[Бенедикт Спиноза|Спиноза]], [[Герберт Спенсер|Спенсер]], Льюис, [[Чарлз Дарвин|Дарвин]] сынды ғалымдардың еңбектерін зерттейді.&lt;ref&gt;Биекенов К., Садырова М. Әлеуметтанудың түсіндірме сөздігі. — Алматы: Сөздік-Словарь, 2007. — 344 бет. ISBN 9965-822-10-7&lt;/ref&gt;

== Өмірбаяны ==
=== Отбасы ===
[[Сурет:abay.jpg|right|200px|thumb|Абай ұлдары Ақылбай (сол жақта) және Тұрағұлмен (оң жақта) бірге]]
Абай [[Тамыздың 23|23 тамыз]] [[1845]] ж. қазіргі [[Семей облысы]]ның [[Шыңғыстау|Шыңғыс тауларында]] [[Қарқаралы]]ның аға сұлтаны [[Құнанбай Өскенбайұлы|Құнанбайдың]] төрт әйелінің бірі, екінші әйелі [[Ұлжан]]нан  туған.

Ақынның арғы тегі [[Орта жүз]] Тобықты Арғын ішіндегі [[Олжай Әйтекеұлы|Олжай батырдан]] басталады. Олжайдан Айдос, Қайдос, Жігітек есімді 3 ұрпақ тарайды. Бұлардың әрқайсысы кейін бір-бір рулы ел болып кеткен. Айдостың Айпара деген әйелінен: Ырғызбай, Көтібақ, Топай, Торғай, деген 4 ұл туады.Бұлардың әкесі момын, шаруа адамы, ал шешесі өткір тілді, өр мінезді әйел болған. Сол Айпара балаларына:

{{Quotation|''Шынжыр балақ, шұбар төс Ырғызбайым,''

''Тоқпақ жалды торайғыр Көтібағым,''

''Әрі де кетпес, бері де кетпес Топайым,''

''Сірә да оңбас торғайым...''}}

Ана айтқанындай, шынында, бұлардың ішінде [[Ырғызбай Айдосұлы|Ырғызбай]] ортасынан оза шауып, ел басқарған. Ырғызбайдан Үркер, Мырзатай, Жортар, [[Өскенбай Ырғызбайұлы|Өскенбай]] тарайды. [[Өскенбай Ырғызбайұлы|Өскенбай]] шаруаға жайлы, билікке әділ кісі болғандықтан, “Ісің адал болса Өскенбайга бар,арам болса Ералыға бар” деген мәтел осыдан қалған. Өскенбайдың әйелі Зереден Құнанбай туады.

Құнанбай-4 әйел алған адам. Оның бәйбішесі Күңкеден – Кұдайберді, інісі Құттымұхамбетке айттырылып, қалыңдық кезінде жесір қалған соң өзі алған екінші әйелі: Ұлжаннан – Тәңірберді (Тәкежан), Ибраһим (Абай), Ысқақ, Оспан, үшінші әйелі Айғыздан – Халиулла, Ысмағұл туады. Қартайған шағында үйленген ең кіші әйелі Нұрғанымнан [[ұрпақ]] жоқ. Абайдің “ Атадан алтау, анадан төртеу едім дейтіні осыдан. Болашақ ақын сабырлы мінезімен, кең пейілімен ел анасы атанған “кәрі әжесі” Зеренің таусылмайтын мол қазынадай аңыз ертегілерін естіп, абысын-ажынға жайлы, мінезі көнтерлі, әзіл-қалжыңга шебер, жөн-жобага жетік өз анасы Ұлжанның тәрбиесінде өсті. Абай әуелі ауылдағы Ғабитхан молдадан сауатын ашады да, 10 жасқа толған соң 3 жыл Семейдегі [[Ахмет Риза Медресесі|Ахмет Риза медресесінде]] оқиды. Бұл медреседе [[Араб тілі|араб]], [[Парсы тілі|парсы]] тілдерінде, негізінен, дін сабағы жүргізілетін еді. Құрбыларынан анағұрлым зейінді бала оқуға бар ықыласымен беріліп, үздік шәкірт атанады. Ол енді дін оқуын ғана місе тұтпай, білімін өз бетінше жетілдіруге ұмтылады. Сөйтіп көптеген шығыс ақындарының шығармаларымен, араб, [[иран]], шағатай (ескі өзбек) тілінде жазылған ертегі, дастан, қиссалармен танысады, Шығыстың [[Низами]], [[Әлішер Науаи|Науаи]], [[Сағди Ширази|Сәғди]], [[Қожа Хафиз]], [[Физули Мұхаммед Сүлейманоғлы|Фзули]] сияқты ұлы ғұлама, классик ақындарына бауыр басады. Медресенің үшінші жылында Абай [[Семей]] қаласындағы “Приходская школаға” да қосымша түсіп, орысша сауатын аша бастайды. Бірақ бұл оқуын әрі жалғастыра алмай, небәрі 3 жылдан соң оның мұсылманша да, орысша да оқуы аяқталады.

[[Сурет:Abay Monument Almaty.jpg|thumb|left|Абайдың Алматыдағы ескерткіші.]]

[[File:Абай мен Оспан Құнанбайұлдарының зираттары.jpg|thumb|Абай мен Оспан Құнанбайұлдарының зираттары]]

Абайдың басқа балалардан алымдылығын аңғарған Құнанбай оны елге шақырып алып, өз жанына ертіп, әкімшілдік-билік жұмыстарына араластырмақ болады. Сөйтіп 13 жастағы Абай ел ісіне араласады. Абай әке қасында болған жылдарда атқамінер би-болыстардың қулық-сұмдықтарын, қазақ даласына ыдырай бастаған феодрулық қатынастардың кереғар қайшылықтары кіріптар еткен әлеуметтік теңсіздіктің зардаптарын, аштық пен жалаңаштықты, патриапхалдық, кертартпа салт-сана, әдет-ғұрып зандарының залалдарынын айқын түсінді.

Патша үкіметінің отаршылық саясаты мен парақор орыс әкімдерінің жергілікті би-болыстардың арамза әрекеттерін айнытпай танып, көкірегінде жиркеніш сезімі оянып, соларға қарсы күресуге бел буды, “ елге пайдалы, адамгершілігі бар, әділ басшы болсам ғана жақсы адам боламын” деген тұжырымға бекіді. Осы мақсатпен болыс сайлауына түсіп, жеңіп шығады да, 1876-1978 ж. Қоңыр-Көкше еліне болыс боладі. Бұл жылдары Абай өз қолындағы билікті пайдаланып, әділдік таразасын тең ұстауға күш салды. Әлсізге зорлық көрсеткендерді, ұрлық жасағандарды қатты жазаға тартып, халық қамқорына айналды. Оның ел басқарудағы бұл бағыты халықты қалауынша езіп-жаншып жүрген шонжарлар тарапынан қатты қарсылыққа ұшырады, үстінен оязға жалган арыз айтушылар көбейді. Соның бірі [[Үзікбай Бөрібаев]]тың “Таймақкөл деген жерімді тартып алды ” деген жалған арызы бойынша көтерілген іс 10 жыл сүргінге созылып, ақыры [[Михаэлис Евгений Петрович|Е. П. Михаэлистің]] көмегімен аяқсыз қалды. П. В. Маковецкий бұл істі [[1884]] ж. [[Тамыздың 27|27 тамызда]] жалған жала деп тауып, қысқартып тастады. Ақын үстінен жазылған “Абай барымта алды, ауыл шайып әйел қорлады” деген бір топ шонжар дұшпандарының арызы да нәтіжесіз қалды.

Ақын саяси қызметі үшін [[1870]] жылдары [[Санкт-Петербург]]тен [[Семей]]ге айдалып келген Михаэлиспен, 80-жылдарда орыс демократтары [[Нифонт Иванович Долгополов|Н. И. Долгополов]], А. А.Леонтьевпен танысады. Бұл озық ойлы азаматтардың Абайдың саяси-әлеуметтік көзқарасына игі ықпалы тигізгені сөзсіз. Бірақ Абай Құнанбаев орыс мәдениетімен, әдебиетіменен, демократтық көзқарастарымен осы кісілер арқылы деу ағат айтқандық болар еді. Бұл тұста [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|М. О. Әузовтың]] “Ал, кейін орыс тілін біліп, орыстың ұлы мадениетін мол, терең тани бастаған Абай озгын ойды бұлардан үйренбейді. Пушкиннің өзінен, Белинский, Герцен, Чернышевский, Салтыков-Щедрин, Некрасовтардың өз мұраларын оқып, кең, терең тарбие алды. Абайдың классик ақын болған маңызын, әлеументтік көзқарасын тек Михаэлис әсерінен деп қойсақ, әрі Абайға, әрі орыс халқының ұлы мұрасына жане ұлы даналарына қиянат сөз айтқан болар едік ” деген тұжырымын келтірсек те жеткілікті. Абай осылайша Европаның Гете, [[Байрон]] сияқты ақындарын, Спенсер, [[Спиноза]], Льюис, Дарвин, Дрепер] сынды ғұламаларының туындыларын оқыды. Сөйтіп Әуезовтың сөзімен айтқанда “1884 жылдары, жасы қырыққа таман іліңенде, ол дүниеден көп мағлұматы бар кісі болды.” Абай осы тұста, 1886 ж. досы Михаэлистің ұсынысымен, [[Семей облысы]] Статистика комитетінің толық мүшесі болып сайланды.

1875 жылы Қоңыркөкше елінде өткен сайлауда жеңіп шығып, 1878 жылға дейін болыс болады. Қазақ халқының дәстүрлі ел билеу жосындарын, әдет-ғұрып заңдарын жетік білетін Абай ел ішіндегі әр алуан әкімшілік-құқықтық реформаларға белсене араласады. Егде тартқан шағында әкімқара биліктен, атқамінерліктен іргесін аулақ салып, шығармашылықпен ғана шұғылданады. Абайдың көптеген шығармаларында Адам, Болмыс және Ралам тақырыбы, сондай-ақ, абсолюттік ақиқат сыры тұрақты орын алады.&lt;ref&gt;Жетісу. Энциклопедия. - [[Алматы]]: «Арыс» баспасы, [[2004]]. — 712 бет. ISBN 9965-17-134-3&lt;/ref&gt;

1885 ж. мамыр айында [[Шар (өзен)|Шар өзені]]нің бойындағы Қарамола деген жерде Семейдің ген.-губернаторы Цеклинцкийдің басқаруымен Семей губернасиясына қарайтын 5 уездің 100-ден астам би-болыстары бас қосқан төтенше съезі өткізілді. Осы съезде төбе би болып сайланған Абайға “Семей қазақтары үшін қылмысты істерге қарсы заң ережесін” әзірлеу тапсырылды. Абай бастаған комиссия барлығы 93 баптан тұратын ережені 3 күн, 3 түнде әзір етті. Бұл қазақ қауымында ежелден қалыптасқан кертартпа әдет-ғұрып заңдарына да, патша өкіметінің халықты қанаушылыққа ,зорлық-зомбылыққа негізделген заңына да ұқсамайтын, өзгеше құжат еді. Оның әсіресе ұрлық, қылмыс пен әйел мәселелеріне арналған баптары ерекше құнды. Бірақ Абайдің атақ-даңқын осынша көкке көтерген [[Қарамола съезі]]нен кейін оның дұшпандары тіпті еліріп кетті. 1890 ж. Байғұлақ, Кұнту деген жуандардан бастаған 16 атқамінер [[Жиренше қыстауы]]ның шетіндегі Ши деген жерде Абайға қарсы дұшпандық әрекетке сөз байласады.

1891 жылдан бастап Абай басына ауыртпалық түсіп, бір-біріне ұласқан қайғы бұлты ашылмай қояды. Осы жылы ақынның сүйікті інісі Оспан жарық дүниеден өтеді. Одан кейін орысша әскери білімі бар, үлкен үміт күткен баласы [[Әбдірахман]]нан айырылады. Бұлардың қазасының ақын жанына қандай батқаны оның осы тақырыпқа арнаған топтама өлеңдерінен айқын көрінеді. Сөйтіп жүргенде соңғы тіренішіндей болған дарынды ақын баласы [[Мағауия Абайұлы Құнанбаев|Мағауия]] да қайтыс болды. Осындай қабаттасқан қайғы қасіреттен күрт сынған Абай Мағауияның қазасынан кейін қырық күннен соң, өзі де дүние салады. Ақынның сүйегі Шыңғыстаудың ығындағы Жидебай мекенінде, інісі [[Оспан Құнанбайұлы|Оспанның]] жанына жерленеді. Бұл күнде ол арада қазақтың ұлы екі перзенті — Абай мен [[Шәкәрім Құдайбердіұлы|Шәкәрімге]] деген ұрпақтың өшпес махаббатының, ізгі құрметінің белгісіндей болып, сәулет өнерінің соңғы үлгісімен салынған қос мұнаралы кешенді алып мазар тұр.

1891 ж. Оразбай бастаған дау 1897 жылға дейін созылады. Бұл шиеленістің аяғы 1898 жылғы Мұқыр сайлауындагы жанжалға, Абай өміріне қастандыққа әкеп соқтырады. Ақын бұл жанжалдың барша жиренішті сырын, өзінің ақ екендігін Сенатқа хатында барынша айғақты деректермен дәлелдеп береді. Абай өлең жазуды 10 жасында (“Кім екен деп келіп ем түйе қуған…”) бастаса, өз өлеңдеріне шығаруды шамамен 1880-1997 ж. аралығында көбірек қолға алған. Өлеңдерін әркімдердің атымен таратып, Көкбай атынан бастырған ақын жазған өлеңдерін “жинауды ” шәкірттеріне 1896 ж. ескерткен. Ал қара сөзбен жазылған [[ғақлия]]-өсиеттерін 1890-98 ж. аралығында қолға алған. Абай 3 әйел алған. Байбішесі Ділдадан: Ақылбай, Әбдірахман, Кұлбадан, Әкімбай, Мағаұия, Райхан; екінші әйелі Әйгерімнен Тұрағұл, Мекайыл, Ізкаіл, Кенже деген 7 ұл, 3 қыз сүйген. Келіндей алған әйелі Еркежаннан ұрпақ көрген жоқ.

== Шығармалары ==
[[Сурет:Абай энциклопедиясы.Атамұра баспасы,1995(Абай Құнанбайұлының 150-жылдық мерейтойына арналған),100000 дана.jpg|нобай|230px|Абай туралы энциклопедия. Бұл кітапта Абайға қатысты деректер қыр-сырымен қамтылған (алфавит бойынша).]]
Абай өлең жазуды 10 жасында («Кім екен деп келіп ем түйе қуған...») бастаған. Одан басқа ертеректе жазылған өлеңдері — «Йузи-рәушән», екіншісі — «[[Физули, Шәмси, Сәйхали]]». «[[Сап, сап, көңлім, сап, көңлім...|Сап, сап, көңілім]]», «[[Шәріпке]]», «[[Мен жасымнан көп көрдім...|Абралыға]]», «[[Жақсылыққа]]», «[[Кең жайлау]]» өлеңдері 1870 — 80 жылдар аралығында жазылған. Ақындық қуатын танытқан үлкен шығармасы — «[[Қансонарда]]» 1882 ж. жазылған. Алайда жасы қырыққа келгеннен кейін ғана көркем әдебиетке шындап ықылас қойып, көзқарасы қалыптасып, сөз өнерінің халық санасына тигізер ықпалын түсінеді. Шығармалары үш жүйемен өрбиді: бірі&amp;nbsp;— өз жанынан шығарған төл өлеңдері; екіншісі&amp;nbsp;— ғақлия (немесе [[Абайдың қара сөздері]]) деп аталатын прозасы; үшіншісі&amp;nbsp;— өзге тілдерден, әсіресе орысшадан аударған өлеңдері.

Абай өлеңдері түгел дерлік [[лирика]]дан құралады, [[Поэма|поэма]] жанрына көп бой ұрмағаны байқалады. Қысқа өлеңдерінде табиғат бейнесін, адамдар портретін жасауға, ішкі-сыртқы қылық-қасиеттерін, мінез-бітімдерін айқын суреттермен көрсетуге өте шебер. Қай өлеңінен де қазақ жерінің, қазақтың ұлттық сипатының ерекшеліктері көрініп тұрады. Ислам діні тараған Шығыс елдерінің әдебиетімен жақсы танысу арқылы өзінің шеберлік&amp;nbsp;— шалымын одан әрі шыңдайды. Шығыстың екі хикаясын «Масғұт» және «Ескендір» деген атпен өлеңге айналдырады. [[Ислам діні]]не өзінше сенген діни таным жайындағы философиялық көзқарастарын да өлеңмен жеткізеді. Абайдың дүниетанудағы көзқарасы XIX ғасырдың екінші жартысында Қазақ халқының экономикасы мен ой-пікірінің алға ұмтылу бағытта даму ықпалымен қалыптасты. Дүниетану жолында сары-орыстың төңкерісшіл демократтарының шығармаларын оқып, өз дәуірінің алдыңғы қатарлы ой-пікірін қорытып, басқаларға қазақ өміріндегі аса маңызды мәселелерді түсіндіруге қолданады. Дүниетану өңірінде екі қасиеттің&amp;nbsp;— сезім мен қыйсынның , түйсік пен ақылдың қатынасын таразылайды. Сондықтан да: «Ақыл сенбей сенбеңіз, Бір іске кез келсеңіз» деп жазады.

Кез келген халықтың тарих сахнасына шығуы&amp;nbsp;— жүйеге бейімделген біртектес өмір салттың ғана нәтижесі емес, сонымен бірге қасиеттік деп саналатын- арман-аңсардың (идеал) да біртұтастығына айғақ. Олай болса Абай сынының тәлкегіне түскен еріншектік, дарақылық, жалқаулық, күншілдік, өтірікшілік, өсекшілдік, мақтаншақтық, жағымпаздық, жікшілдік сияқты қасиеттер қазақ баласының кейбірінің бойындағы туа біткен кемшілік емес, сол Абай өмір сүрген қоғамдағы саяси әлеуметтік қатынастардың нәтижесі екеніне ден қою қажет. Сонда, Абай бұрынғы бабаларымыздың бойынан көрген «кемшіліктерді» себеп ретінде емес, сол замандағы саяси-әлеуметтік қатынастардың салдары ретінде қарастыруға жол ашқан.

==Қара сөздері==
{{main|Абайдың қара сөздері}}
[[Абай Құнанбаев|Абайдың]] көркемдік, әлеуметтік гуманистік және дінге көзқарастары терең білінген еңбегі -  қара сөздері. [[Абай Құнанбаев|Абайдың]] қара сөздері (Ғақлия) - ұлы ақынның сөз өнеріндегі көркемдік қуатын, [[философия]]дағы даналық дүниетанымын даралап көрсететін классикалық стильде жазылған прозалық шығармасы. Жалпы саны қырық бес бөлек шығармадан тұратын [[Абай Құнанбаев|Абайдың]] қара сөздері тақырыбы жағынан бір бағытта жазылмаған, әр алуан. Оның алты-жеті үлгісі қысқа болса, қайсыбіреуі мазмұн, тақырып жағынан өзгешелеу, ауқымды болып келеді. [[Абай Құнанбаев|Абай]] өзінің қара сөздерінде шығарманың ажарына ғана назар аударып қоймай, оның тереңдігіне, логикалық мәніне зор салған.

Сөйтіп көркемдік шеберлік пен ғылыми зерделік арқылы көркемдік сана мен [[философия]]лық сананы ұштастырады. [[Абай Құнанбаев|Абайдың]] қара сөздеріндегі гуманистік, ағартушылық, әлеуметтік ойлары [[дін]] туралы пікірлерімен бірігіп, тұтас бір қазақ халқының философиялық концепциясын құрайды. [[Абай Құнанбаев|Абайдың]] кара сөздері сондай-ақ жалпы адамзат баласына ортақ асыл сөзге айналды.

Оның қара сөздерінің бірнешеуі ең алғаш [[1918]] ж. [[Семей]]де шыққан &quot;Абай&quot; журналында жарық көрді. Кейіннен, Абайдың қара сөздері [[орыс тілі|орыс]], [[қытай тілі|қытай]], [[француз тілі|француз]], т.б. көптеген әлем тілдеріне аударылды.

===Қара сөзде айтылған ой===
Абайдың Абайдың жетінші қара сөзінде ұшырасатын &quot;жанның тамағы&quot; деген күрделі [[философия]]лық ұғым бар. Оны [[Абай Құнанбаев|Абай]] біздің санамыздан тыс өмір сүретін объективті дүниенің санада сәулеленуі нәтижесіңде пайда болатын ғылым, білімнің жинақталған қоры ретінде қарайды. Осы себептен де [[Абай Құнанбаев|Абай]]:

{{Quotation|''... құмарланып, жиған қазынамызды көбейтсек керек, бұл жанның тамағы еді,''}}

— деп қайыра түсінік беріп отыр... [[Абай Құнанбаев|Абайдай]] ұстаз ақынның бұл [[Абайдың жетінші қара сөзі|&quot;Жетінші сөзде&quot;]] көздеген мақсаты адамның бойыңда туа пайда болатын жан құмары арқылы өз ұрпағының санасына тек қана жанның пайдалы тамақтарын сіңдіру еді. Міне, [[Абай Құнанбаев|Абайдың]] ағартушылық көзқарасының тамыр алған бір саласының қайнар көзі осы жақта жатыр.

[[Абай Құнанбаев|Абай]] бұл бағыттағы ойларын өзге сөзбен &quot;Ғылым таппай мақтанба&quot; т.б. өлеңдерінде айтқан. Мұнда ол &quot;жанның тамағы туралы&quot; ұғымды өз заманынын тұрғысынан келіп, &quot;адам болу&quot; үшін қажет көп керектермен ауыстырады. Ақын толық адам болу туралы өзінің жүйелі де қалыптасқан көзқарасының тезисін ұсынады. Онысы:

{{Quotation|''Адам болам десеңіз...''

''Бес нәрседен қашық бол...,''

''Бес нәрсеге асық бол,''}}

- деген жолдарда жатыр. Ақынның   бүкіл   шығармаларындағы   негізгі бір   тұтас тақырыпта   өзекті   идея   болған. [[Абай Құнанбаев|Абайдың]] пікірінше, ішкі рухани казынамыздың молығуы тікелей өзіміздің қолымыздағы іс. Осы реуішті пікір [[Абай Құнанбаев|Абайдың]] [[Абайдың он тоғызыншы қара сөзі|&quot;Он тоғызыншы сөзінде&quot;]] де қайталанады. [[Абай Құнанбаев|Абайдың]] дүние танымы бойынша сананың, ақылдың пайда болуы күнделікті өмір тәжірибесінің нәтижесінен ғана туындайтын табиғи құбылыс. Соңдықтан да [[Абай Құнанбаев|Абай]] [[Абайдың он тоғызыншы қара сөзі|&quot;Он тоғызыншы сөзінде&quot;]]:

{{Quotation|''Адам ата-анадан туғаңда есті болмайды: есітіп, көріп, ұстап, татып ескерсе, дүниедегі жақсы, жаманды таниды-дағы, сондайдан білгені, көргені көп болған адам білімді болады. Естілердің айтқан'' ''сөздерін ескеріп жүрген кісі өзі де есті болады... Сол естілерден есітіп білген жақсы нәрселерді ескерсе, жаман дегеннен сақтанса, соңда іске жарайды, сонда адам десе болады,''}}

— деп жоғарыдағы өлең үзіндісендегі ойын осы сөзіңде одан ары кеңіте отырып дамытатынын көруге болады.

==Абай лексикасы==

{{main|Абай лексикасы}}
[[Абай]] тілінің негізі қазақтың жалпы халықтық сөйлеу тілі мен ауызша әдеби тілі болғандықтан, оның лексика-фразеолия қазынасы тегі жағынан, ең алдымен, қазақтың төл сөздерінен, одан соң шағын мөлшерде араб-парсы және орыс сөздері қабатынан құралады. Өз тұсындағы қазақ қоғамының саяси-әлеуметтік, мәдени-экономикалық күй-жағдайына орай қазақ лексикасында болған өзгеріс-жаңалықтарды Абай тілі айқын көрсетеді. Мысалы, кейбір атаулар ескіріп, қолданыстан шыға бастаса, Абай ондай сөздерді көбінесе көнені суреттеу үшін немесе образ үшін пайдаланады.

[[Хан]], [[уәзір]], аламан, [[Абыз (адам)|абыз]], [[жылыс]], [[тоғыс]], наурыздама сөздері көбінесе Қара сөздерінде тарихты баяндайтын тұстарда қолданылады. Ал, өмірге келген жаңа атауларды жатсынбай қабылдап, өзі де бұларға қоса жаңаларын жасайды (қ. Жаңа сөздер). Абай шығармаларының тақырыбына орай төл лексиканың ішінен этнографизмдерді де ([[шілдехана]], үш тоғыз, [[қынаменде]], [[ақшомшы]], [[ықтырма]], күзеу т. б.), көне киім-кешек, сауыт-сайман, құрал-жабдық атауларын да (дәндәку, жарғақ шалбар, пыстан, [[шақпақ]], шөншік, [[дулыға]], шарайна т. б.) пайдаланады. Сондай-ақ сыртқы тұлғасы жағынан көнерген сөздерді (мыс, Ұлы дегеннің орнына ұлық, кіші сөзінің орнына кішік, тураның орнына туғры тұлғалары) ұйқас құрау, мағыналық реңк үстеу сияқты белгілі бір мақсатпен қолданады. Дегенмен, Абай тұсында бірқатар сөздердің кенеру дәрежесі қазіргі көздегіден әлдеқайда солғындау болғаны байқалады. Мысалы, ағайын, туысқан мағынасындағы қарындас сөзі, ел, жақын және жат, алыс семантикалы алаш, әскери мағынасындағы қол сөздерінің әлі де осы ұғымдарда еркін және жиі қолданылғандығын сол көзеңдегі қазақ әдеби тілі де, Абай тілі де көрсетеді. Қоғам өмірімен етене қабысқан тіл, әсіресе, оның лексикасы сол қоғамның әр кезеңдегі тыныс-тіршілігіне орай өзгеріп отырады, яғни бірқатар сөздердің мағыналары ауысады, бірсыпырасы терминдік дәрежеге кетеріледі, енді бір алуанының қолданылу жиілігі артады. Бұл процеске қалам қайраткерлері белсене қатысады. Осы ретте Абайдың еңбегі көзге түседі.

'''Араб және парсы ықпалы:'''

Абай тілі лирикасының келесі қабаттары - [[Араб тілі|араб]] және [[Парсы тілі|парсы]] сөздері. Бұрыннан қазақтың жалпы халықтық тілінде қалыптасқан шығыс сөздерін Абай жатсынбай, еркін қолданады. Олар дінге, оқу-ағартуға, өнер-білімге, әкімшілікке, сауда-саттыққа т. б. қатысты болып келеді. Араб-парсы сөздерінің басым көпшілігін, жалпы халықтық тілдегі сияқты, Абайда да дерексіз ұғым атаулары құрайды (ар, абырой, мейір, нала, парыз, қаһар, қиял, қудірет, дәурен т. б.). Абай тілі лирикасының бір ерекшелігі - мұнда қазақ тіліне енбеген араб-парсы сөздерінің де қолданылғандығы. Олар, негізінен, Абайдың қарасөздерінде, онда да барлығында емес, тақырыбына қарай белгілі біреулерінде ғана шоғырланған. Ол шығармалар жүрегінің қуаты перзентлеріне арналған атақты [[Абайдың отыз сегізінші қара сөзі|Отыз сегізінші сөзі]] мен қазақ оқырмандарына иман деген - алла табарақа уатағаланың... жарлығына... мойынсұнып, инанмақ» екенін баяндаған 13-сөзі. Бұларда [[философия]] мен моральға қатысты ой-пікірін айтуда автор осы салалардағы ұғымдардың араб тілінде қалыптасқан атауларын қазақшаламай, сол күйінде пайдаланды.

'''Орыс сөздері:'''

Абай лирикасының келесі қабаты - орыс сөздері. Олар сан жағынан араб-парсы қабатынан әлдеқайда кем болганымен, әрі қарайғы орын тебу бағыты жағынан басым тұседі. Бұл бағытқа себепкер, ең алдымен, қазақ қоғамының сол кезеңдегі және әрі қарай әлеуметтік, саяси, экономика күй-қалпы болса, екіншіден, қазақтың ұлттық жазба тілінің демократтық сипатта дамуы еді. Абай мен Ыбырай орыс тілі элементтерін текжалпыхалықтық сөйлеу тәжірибесінен емес, тікелей орыс әдеби тілінен алды. Абайдың жалпы халықтық қолданыс тауып пайдаланған сөздерінің көпшілігі әкімшілік, заң, шаруашылық салаларына қатысты. Олар: ''болыс, кандидат, ояз, сияз, старшын, майыр, шен, партия, сот, шар, закун, закуншік, кателешке, бодан, расход, кір, лапке, барқыт, самаурын, пәтер, сома, бақалшік, мәліш (сауда), аршепке, барабан, зауыт, машине.''

Абайда өзіне дейінгі және өз тұсындағы қазақ әдеби үлгілерінде көздеспейтін бір топ орыс сөздері бар. Олар ''адвокат, доктор, губернатор, начальник, визит, [[монастырь]], ладан, штык, картечь, такт, номер, химия, трагедия, единица, ноль, образование, назначение, посредник, жеребе, прошение, дезнание, прямота, икра, фабрик, электр, румке, стакан, счет дегензат есімдер мен уөздный, военный, здравомыслящий, уголовный, самородный (сары алтын), виноват деген сын есімдер және гуляйттау, пошел, занимайся'' деген етістіктер.&lt;ref&gt;Абай. Энциклопедия. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, «Атамұра» баспасы, ISBN 5-7667-2949-9&lt;/ref&gt;

==Абай және Пушкин==
[[Сурет:АБАЙ және ПУШКИН.jpg|thumb|250px|Абай.Суретшісі Әбілхан Қастеев. &lt;ref&gt;[http://www.nklibrary.kz/elib/collect/stat_kaz/AbaizghanePushkin.htm www.nklibrary.kz] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111208170815/http://www.nklibrary.kz/elib/collect/stat_kaz/AbaizghanePushkin.htm |date=2011-12-08 }}&lt;/ref&gt;]]

Аудармашыға екі қасиет қажет. Бірі талғампаздық, екіншісі ой тереңдігі. Талғампаздық деп отырғанымыз Абайдың хакімдігінің бір қыры. Абай бас салып кім көрінгенді аудармағаң ол аудармақшы болған автормен өзі бәсекеге түскен. Абайдың аудармалары, шын мәнінде, ой жарыстыру. Сондықтан Абай жасаған аудармаларын оның ой кеңістігінің өрісі деп қабылдаған жөн. Абай тілін еркін меңгерген орыс халқынан таңдап, талғап, әсіресе екі ақынды аударған олар [[Пушкин Александр Сергеевич|Александр Пушкин]] және [[Лермонтов Михаил Юрьевич|Михаил Лермонтов]]. Абайдың талғампаздығына таң-тамаша қаласың. Орыс елімен, оның мәдениетімен мәңгілік қалатын, ешқандай өзге құндылық өлшемдеріне түспейтін екі ғалымды Абай бұлжытпай таныған және қазақ халқына таныстыру мақсатында, олардың шығармаларын қазақтіліне аударған.

Абай орыс ақыны [[Пушкин Александр Сергеевич|Александр Пушкин]]нің өлеңмен жазылған &quot;[[Онегин|Евгений Онегин]]&quot; деген романын толық аудармағаң одан үзінділер тәржімалағак Абай: ''&quot;Онегиннің сипаты,&quot; &quot;Татьянаның Онегинге жазған хаты,&quot; &quot;Онегиннің Татъянаға жауабы,&quot; &quot;Онегин сөзі,&quot; &quot;Онегиннің Татьянаға жазған хаты,&quot; &quot;Татьянаның сөзі,&quot; &quot;Ленскийдің сөзінен&quot;'' және ''&quot;Онегиннің өлердегі сөзі&quot;'' - деп жеке-жеке сегіз шығарма етіп аударған Неге Абай романды қазақ тіліне толық аудармаған, әрине оның себебін дөп басып айту қиың бірақ мен ойлаймың егер ''&quot;Евгений Онегинді&quot;'' толық аударса, оны қазақ оқырмандары қабылдамас еді, сірә, Абай соны түсінген, Қазақ оқырмандары махаббат, ғашықтық тақырыбына &quot;Ләйлі Мәжнүннен&quot; бастап өңкей классикалық ғажап туындылармен сусындап келе жатқан қауым, сондықтан болар Онегиннің Татьянаға шалажансар сезімін қалайша қабылдамақ. Әрине, қабылдай алмайды. Шығыстық дәстүрде ғашықтар құрбандыққа дейін барулары керек, айталық [[Қозы Көрпеш - Баян Сұлу|Қозы Көрпеш-Баян сұлу]] сияқты. Осыны түсінген Абай ''&quot;Евгений Онегиннен&quot;'' үзінділерді таңдап алып аударып, олардың өзін қазақы ұғымдармен сөйлетіп қойғаң ол ''&quot;Татьяна сөзін&quot; &quot;Тәңірі қосқан жар едің сен&quot;'', деп бастайды.&lt;ref&gt;Есім Ғ. Абай және Пушкин // Солтүстік Қазақстан. - 2006. - 9 тамыз. - 4 б.&lt;/ref&gt;

==Музыкалық мұра==
{{main|Абай музыкалық мұрасы}}
[[Сурет:Абай музыкасы.jpg|thumb|250px|Абай, ауторы [[Абай Омаров]]&lt;ref&gt;[http://www.alashainasy.kz/culture/10734/ Республикалық қоғамдық-саяси күнделікті газет]{{Deadlink|date=March 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;]]

Ұлы ақын, ағартушы [[Абай]] музыкалық саласында да айта қалғандай мұра қалдырды. Өзінің асыл өлеңдерін, қара сөздерін қағазға түсіріп, кейінгі ұрпаққа жазып қалдырса, музыкалық жөнінде оның мұндай мүмкіншілігі болмады. Өйткені, Абай өмір сүрген көзеңде қазақта музыканың жазба мәдениеті жоқ еді, халықтық музыка ауыз дәстүрлік қалыпта еді. Сондықтан Абай әндері де қазақтың басқа халықтық ән-күйлері сияқты, ауыздан-ауызға, заманнан заманға ауыса отырып жетті. Музыка саласында жазба мәдениеттің болмауына қарамастан, Абай әндерінің бізге толық жеткен себебі - олардың халықтың жүрегінде сақталуға сапасы сай келетін шығармалар болғандығында, халық санасынан өшпес орын алғандығында. Абай әндерінің өзгешелігі - мелодиялық, ырғақтық жақтарындағы жаңалықтарында, идеялық мазмұнының ашықтығында. Бұл өзгешелік алғашқы көзде тыңдағандардың бәріне бірдей тұсінікті бола қоймады, болмақшы да емес еді. Мәдениеттің дамуына кедергі болатын феодалдық жағдайда кейбіреулер үшін ол әндердің жаңа тілдері қазақтың халықтық ән дәстүрінен шығып кеткендік болып көрінуі де мүмкін еді. Бірақ жаңа, прогресшіл мәдениет күрескері болған Абай өз бетінен қайтқан жоқ. Сейтіп, Абай әндері алғашқыда оның өз айналасына - ауыл-аймағына, кейін жалпы қазақарасына тарай бастады. Абай әндері халықтық негізден нәр алғандықтан, халық әндерімен тамырласып жатқандықтан, нотаның жоқ кезінде-ақ, ауыздан ауызға көше отырып, қалың бұқараның игілігіне айналды. Бұған бұрын-соңды халықтың музыкалық салтында болмаған жаңа өткір тілмен өлең тексіне құрылуы да себеп болды.

==Абайтану==
{{main|Абайтану}}
Абайтану [[қазақтар|қазақ]] [[әдебиеттану]] [[ғылым]]ының саласы. Абайтану [[Абай]]дың өмірі мен шығармашылық өнері, [[философия]]сы, қоғамдық, эстететикалық көзқарастары, [[қазақ поэзиясы]]ндағы өлең жүйесін, ақындық тілді дамытудағы үлесі, музыкалық мұрасы жайлы сан-салалы зерттеу еңбектерін қамтиды. Абайдың өмірі мен шығармашылық мұрасын зерттеу шын мәнінде [[Әлихан Нұрмұхамедұлы Бөкейхан|Әлихан Бөкейханов]], [[Ахмет Байтұрсынұлы]], [[Міржақып Дулатұлы]] мақалаларынан басталды деуге болады.

Ахмет Байтұрсынұлы 1913 ж. «Қазақ» газетінде басылған «Абай – қазақтың бас ақыны» атты мақаласында «Одан асқан бұрын-соңғы заманда қазақ баласында біз білетін ақын болған жоқ» – деп Абайды аса жоғары бағалады. Абай шығармаларын жинап, қағазға түсіріп, реттеп баспаға дайындау ісі ақын қайтыс болған соң ұзамай-ақ қолға алынғанын дәлелдейтін нақтылы деректер жетерлік. Жарық көруінен бірнеше жыл бұрын құрастырылып, [[1909]] ж. [[Санкт-Петербург]]те басылған Абай өлеңдерінің жинағында ақынның жүз қырықтай өлеңі (аударма өлеңдерін қосып санағанда) мен «Ескендір», «Масғұт» поэмалары басылғаны, яғни осы күнгі белгілі поэзиялық шығармаларының көрнектілері түгелге жуық қамтылды.&lt;ref&gt;Мұхтар Әуезов энциклопедиясы — Алматы, «Атамұра» баспасы, 2011 жыл. ISBN 978-601-282-175-8&lt;/ref&gt;

==Абай Құнанбайұлының дінге көзқарасы==
{{main|Абай Құнанбайұлының дінге көзқарасы}}
[[Сурет:USSR stamp A.Qunanbayuli 1965 4k.jpg|thumb|200px|А. Құнанбайұлы, [[1965]] [[КСРО]] [[пошта маркасы]], (ЦФА тізімдемесі № 3220, Scott № 3059)]]

Абайдың дінге көзқарасын бағалап, тұжырымдауда екі түрлі қате пікір орын алып келді. Кейбір зерттеушілер Абай «''ислам дінінің қазақ ішінен шыққан өкілі''» деп келсе, екінші бір зерттеушілер Абайдың дін туралы ойлары ақын шығармашылығының әлсіз, кертартпа жағы деп түсіндіреді. Алғашқы пікір Абайға тағылған жала болса, соңғысы - ақынның дін туралы түсініктеріне тарихи, диалектикалық тұрғыдан қарамай, тұрпайы социологияға бас июдің салдарынан туған болжам. Абайдың дін туралы толғамдарын дұрыс түсініп, бағалау оған тарихи тұрғыдан қарауды талап етеді. Абай заманында [[қазақ]] даласында қос дінділік орын алды, ресми өмірде [[Ислам Діні|ислам діні]] үстемдік еткенімен, күнделікті тіршілікте [[шаманизм]]дік түйсіктер мен түсініктер басым болды. Қос дінділік қазақ халқының сол кезеңдегі наным-сенімі мен дүниетанымынан айқын байқалады. [[Шаманизм]]дегі негізгі категория-«[[Тәңір]]і», исламдағы - «[[Аллах|Алла]]» қазаққа тән ұғымдар. Шаманизмде тәңірінің, [[аруақ]]тардың адамдармен ұштастырушы «[[жын]]» болса, исламда Алланың адамдармен байланыстырушысы «[[періште]]лер» деп саналды. Қазақтың күнделікті өміріңде шаманизмнің өкілі, іс жүргізушісі - жын шақыратын бақсылар, ал ислам дінінде - өздерін [[пайғамбар]]дың ұрпақтары санайтын қожалар болды. Абай «''Біраз сөз қазақтың түбі қайдан шыққаны туралы''» еңбегінде қазақ жерінде ислам дінінің қалай тарағандығын және оның шаманизммен байланысын арнайы талдайды.

Абайдың дін мәселелері - [[құдай]] мен [[адам]]ның, [[өмір]] мен өлімнің, [[жан]] мен [[тән]]нің, [[иман]] мен ұяттың, [[дін]] мен [[ғылым]], дін мен дін иелерінің өзара байланысы туралы түсініктері антиклерикалдық бағыттағы талдау. Құдай мен адамның қарым-қатынасын ''[[Абайдың жиырма жетінші қара сөзі|Жиырма жетінші]]'', ''[[Абайдың жиырма сегізінші қара сөзі|Жиырма сегізінші]]'' сөздерінде арнайы талдап, гректің ұлы ойшылы [[Сократ]]пен пікір таластырады.&lt;ref&gt;Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3&lt;/ref&gt;

==Ақынның балалық шағы==
Абай Құнанбаев 1845 жылы қазіргі [[Шығыс Қазақстан облысы]]ның Абай ауданындағы Шыңғыс тауында дүниеге келген. Азан шақырып қойған аты Ибраһим екен.

Абай ислам дінінің қағидаларын барынша құрметтейтін діни отбасында өсіп, тәрбие алды. Оның әкесі Құнанбай қажы тобықты руының өте ықпалды, орыс тілін жақсы білген биі болды. Орыстың алдыңғы қатарлы зиялы қауым өкілдерімен қарым-қатынас жасап тұрды. Ол шыққан тегі сұлтан әулетінен болмаса да Қарқаралы округында алғашқы аға сұлтандардың бірі болып сайланды. Ғұмырының аяқ кезінде Меккеге қажылыққа барып қайтты. Меккеде Құнанбай қажы салдырған Тәбия қонақүйі әлі бар. Қажылықтан қайтып оралған Кұнанбай Бұл дүниелік істерден біржола қол үзеді. Ақынның бабасы Өскенбай Қазақстанның Солтүстік-шығыс аймағындағы әділетті де ықпалды қазақ билерінің бірі болатын. Оның қалдырған данышпандық сөздері мен ғибаратты өсиеттері аз емес. Биге қазақтардың алыс жатқан руларының адамдары да шағым айта келіп, жүгінетін. Абайдың арғы атасы Ырғызбай да атақты би әрі батыр болған.

Абай әуелі ауыл молдасынан сауат ашып, содан кейін Семейдегі Ахмет Риза медресесінде үш жыл оқып білім алады. Ол жас кезінен кітапқа құмар болды, араб-парсы және көне түркі әдебиетінің үлгілерімен танысты. Абай қазақтардың дәстүрлі әдет-ғұрып заңы мен ислам дінінің қағидаларын терең меңгерді. Онымен білім жарыстырудан молдалардың өздері қауіптенетін. Абай халық ауыз әдебиетінің үлгілерін өте жақсы білді. Мектеп қабырғасында оқып жүрген кезінде-ақ өзінің алғашқы өлеңдерін жаза бастады.

Әкесі Құнанбай Абайды тобықты руының болашақ билеушісі ету мақсатымен оқудан ауылға кері қайтарып алады. Мұнда ол халықтың қалың ортасына түседі. Билер, ақындар, сазгер-әншілермен, сондай-ақ даланың данышпан ойшылдарымен жиі-жиі бірге болып, араласып тұрады.
Ақынның жастық шағы патша үкіметінің Қазақстанның оңтүстігіне қарай әскери күшпен ентелеп ене бастаған кезімен тұспа-тұс келді. Ол патша үкіметінің округтық приказдардағы жағдайының барған сайын нығая түскенін, XIX ғасырдың 60—90-жылдарындағы әкімшілік реформаларының енгізілгенін өз көзімен көрді. Ол аз уақыт болыс болған кезінде қай істі болса да әділ және адал шешуге талпынды. Сол үшін қатардағы қарапайым халықтың терең сый-құрметіне бөленді. Бірақ қоғамның күрделі проблемаларын мұндай қарапайым тәсілмен шешуге болмайтынына бірте-бірте кәміл көз жеткізе бастайды. Сондықтан да ол қазақтардың білім мен ғылым алуын белсене жақтаушыға айналады.

==Озық ойлы орыс зиялы қауымының өкілдерімен араласуы==
Болашақ ақынның дүниеге көзқарасының қалыптасуына оның озық ойлы орыс зиялы қауымының өкілдерімен араласуы орасан зор ықпал етті. Ол кезде өз Отанының тәуелсіздігі жолындағы ұлт-азаттық қозғалыстарға белсене қатысушылар Қазақстан аумағына жер аударылып келіп жатты. Олар, атап айтқанда, [[Украина]] мен [[Польша]]дағы зиялы қауымның неғұрлым білімді өкілдері болатын. Жер аударылып келгендердің арасында патша үкіметінің саясатына қарсы шыққан орыс зиялы қауымының өкілдері де аз емес еді. Олар Абайдың саяси көзқарасының қалыптасуына ықпал етті. Атап айтқанда, [[Михаэлис Евгений Петрович|Е. Михаэлис]], А. Леонтьев, С. Гросс, А. Блек, П. Лобановский, Н. Коншин, Н. Долгополов және басқалары еді.

Олар Абаймен бірге жиі-жиі қонақта болып жүрді. Қазақ ақыны солардың арқасында озық ойлы орыс мәдениетінің алып өкілдері А.С. Пушкиннің, М.Ю. Лермонтовтың және басқалардың шығармаларымен жете танысты.

==Абай — ұлы ақын әрі ойшыл==
Абай өзінің өлеңдерін бала кезінен жаза бастады. Бірақ ол ақын ретінде алғаш рет XIX ғасырдың 80-жылдарының орта кезінен бастап таныла бастады. Бұл кезде Абай өз атынан «Жаз» («Жаздыкүн шілде болғанда...») деген өлеңін жариялаған болатын. Абай — «Ескендір», «Масғүд», «Әзім әңгімесі» поэмалары мен этикалық-философиялық еңбегі «Қара сөздерді» жазды. Ақынның 1890-1898 жылдар аралығында жазылған «Қара сөздерінде» XIX ғасырдың екінші жартысындағы қазақ халқының болмысы зерделенді.

Ақынды қатты алаңдатқан жағдайлар қазақтардың жаппай кедейленіп, қайыршылық халге түсе бастауы, патша үкіметі шенеуніктерінің шектен шыққан озбырлығы, жергілікті болыстардың парақорлығы мен қанағатсыз пайдакүнемдігі болды. Ол өзінің өлеңдерінде жақын туыстарына көмек қолын созбайтын сараң байларды өлтіре сынады.

Абай қазақ қоғамын ерінбей еңбек етуге шақырды. Өзінің кейбір замандастарының бойындағы жаманшылық мінездерді — жалқаулықты, еңбексіздікті, көрсеқызарлықты, алтыбақан алауыздықты, надандықты жеріне жеткізе әшкереледі. Кедейшіліктен құтылудың бір тәсілі егіншілікпен айналысу, қолөнер кәсібін және сауда-саттық жасауды үйрену екенін айтты. Ол былай деп жазды:

{{Quotation|''Егіннің ебін,''

''Сауданың тегін''

''Үйреніп, ойлап, мал ізде''}}

Оның басқаша ойлауы мүмкін де емес еді. Қазақ даласында жиі болып тұратын жұт қарапайым халықты ауыр қайғы-қасіретке душар ететін. Ондай кезде жылдар бойы жинаған малдан бір-ақ күнде айырылып, жұтап қалуға болатын еді. Абай 1880 жылғы алапат ауыр жұтты өз көзімен көрді. Сол жылы оның сан мыңдаған жерлестері қайыршылық халге душар болған еді. Семей облысында кедей жатақтардың саны бұрын-соңды болып көрмеген жоғары көрсеткішке жетті. Олар казак станицалары мен орыс шаруаларының деревняларына жаппай ағылып, болар-болмас тиын-тебенге жалданды, үй қызметшілері, қолбала, бақташылар болды. Қайыр сұрап, ел кезіп кеткендер де көп еді.

Абай қазақтарды мал өсірумен қоса сауда жасауды, белгілі бір кәсіп түрімен шұғылдануды үйрену қажеттігіне баса назар аударды. Орта Азия тұрғындарының кәсіп түрлеріне үлкен ілтипатпен қызыға қарады. Ол былай деп жазды: «Енді қарап тұрсам, сарттың екпеген егіні жоқ, саудагердің жүрмеген жері жоқ, қылмаган шеберлігі жоқ. Өзіменен өзі әуре болып, біріменен бірі ешбір шаһари (яғни қала адамдары болып. — авт.) жауласпайды. Орысқа қарамай тұрганда қазақтың өлісінің ахыреттігін (кебінін. авт.), тірісінің киімін сол жеткізіп тұрды».

Абай халыққа жаны ашымайтындарды жек көрді, байлардың қарапайым халыққа менсінбей қарауы оның ашу-ызасын келтірді. Қоғамды прогресшіл түрде дамыту жолдарын үнемі іздестіріп отырды. Абай ел басқаруға халық үшін қызмет ететін, адал адамдар сайлануы тиіс деп есептеді. Ол өз төңірегіндегі адамдардың, жақындары мен шәкірттерінің бойындағы өз халқына риясыз берілгендікті, оның мүдделерін қорғау қасиеттерін қолдап отырды.

==Абай және халық ағарту ісі==
Ұлы ақын жас ұрпақты имандылыққа, адамгершілікке, ғылым-білім үйренуге шақырды.

{{Quotation|''Ғылым таппай мақтанба,''

''Орын таппай баптанба.''

''Құмарланып шаттанба''

''Ойнап босқа күлуге...''

''Бес нәрседен қашық бол,''

''Бес нәрсеге асық бол,''

''Адам болам десеңіз,''

''Тілеуің, өмірің алдыңда,''

''Оған қайғы жесеңіз,''

''Өсек, өтірік, мақтаншақ,''

''Еріншек, бекер мал шашпақ''

''Бес дұшпаның білсеңіз.''

''Талап, еңбек, терең ой,''

''Қанағат, рақым ойлап қой -''

''Бес асыл іс көнсеңіз..., -''}}

деп жастарды бес нәрседен — өсектен, өтіріктен, мақтаншақтықтан, еріншектіктен, бекер мал шашпақтықтан қашық болуға, бес асыл іске — талап етуге, еңбекті сүюге, терең ойлай білуге, қанағатшыл болуға, қайырымды рақымшылық жасауга шақырды.

Абай жастардың бойындағы кеселді кемістіктерді, арсыздық пен ұятсыздықты, дөрекі надандықты тәрбие және білім беру арқылы жоюға үндеді. Ақын ол үшін қазақ балаларын оқытатын мектептерді көптеп салуды жақтады. Атап айтқанда, ол былай деп айтты: «Балаларды ата-аналарынан алып, мектепке беру керек, олардың біразын мамандықтың бір түрін, біразын басқа мамандықтарды игеруге бағыттау керек. Мектептерді көбейту қажет, оларда тіпті қыздар да оқитын болсын».
[[Сурет:Abai4ik.JPG|thumb|right|400px|Абай Құнанбайұлы]]

Ұлы ақын өз шығармаларында халықты ғылыммен белсене айналысуға үндеді. Әркімді өзінің өткен әр күніне міндетті түрде есеп беріп отыруға, келер ұрпақты парасаттылыққа шақырды.

Абайдың пікірінше, адам болу үшін оның бойынан үш түрлі фактор табылуы тиіс. Біріншіден, баланың шыққан тегі жаксы болуы керек, екіншіден, оның әлеуметтік жағдайы немесе қоршаған ортасы жағымды болуы шарт, ушіншіден, балаға адамгершілік тұрғысында тәрбие берілуі қажет.
Абай парақор билеушілерді, ашкөз судьяларды, надан молдаларды әшкерелеп отырды. Халықтың игілігіне жету жолындағы бұл қырсықты ғылым мен білім аркылы ғана жоюға болады деп есептеді. Ол жастарға үздіксіз еңбек етіп, білім алуды міндет етіп қойды. Білім алуға жұмылған еңбек әрқашанда жемісті және ізгілікті болатынын қадап айтты. Қараңғылықтан шығар, елді өркениетке жеткізер жалғыз жол — оқу-білім екенін көзі қарақты жастарға түсіндірді.

==Аудармашылық қызметі==
Абай орыс тілін тамаша меңгерді. Мұның өзі оның орыс ақыны М. Лермонтовтың біркатар өлеңін қазақ тіліне аударуына мүмкіндік берді. Атап айтқанда, Абай М.Ю. Лермонтовтың «Шайтан» («Демон»), «Дұға» («Молитва»), «Қанжар», «Жолға шықтым бір жым-жырт түнде жалғыз», «Жалау» («Жалғыз жалау жалтылдап»), «Теректің сыйы» («Асау Терек долданып, буырқанып») сияқты өлендерін аударды. Абай А.С. Пушкиннің «Евгений Онегин» дастанының үзінділерін қазақы ұғымда жатық етіп еркін аударды. Абайдың Татьяна хатының сөзіне шығарған «Татьянаның қырдағы әні» қалың елдің сүйікті әніне айналды.

Абай И.А. Крыловтың мысалдарын қазақ тіліне аударумен де айналысты. Қазақтар ұлт-азаттық қозғалысының көрнекті жетекшісі Ә. Бөкейханов өзінің қырғыз даласындағы әртүрлі уездерде болған кезінде ондағы ақындардың Пушкин мен [[Лермонтов Михаил Юрьевич|Лермонтовтың]] Абай аударған өлеңдерін жақсы білетініне, оларды домбырада әнге қосып айтатынына көз жеткізіп қайтқанын жазады.Орыс тілінен Абай аударған шығармалар қазақ әдебиетін байыта түсті. Абай орыстың ұлы акындарының 50-ден астам өлеңін қазақ тіліне аударды.

==Абайдың Қазақстан тарихында алатын орны==
Абайдың өз өлеңдері мен қара сөзбен жазылған ғибраттарында қазақ қоғамы өмірінің 
барлық жақтарын ашып көрсетті. Одан ақыл-кеңес сұраған дала тұрғындары ағылып келіп жатты. Атап айтқанда, оған Баянауыл өлкесіндегі белгілі шежіресі, әрі ақын [[Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы]] келіп тұрды. Абаймен Семейге саяси жер аударылып келгендер де санасатын. Міне, мұның бәрі патша үкіметі шенеуніктері мен олардың жергілікті кейбір итаршыларының тарапынан қызғаныш пен көре алмаушылық, тіпті саяси күдік туғызды. Ақынның үстінен өсек айту мен жала жабу әрекеттерін күшейтті. Патша үкіметінің әкімшілігі Абайдың соңына шам алып түсіп, аңду орнатты. Тіпті 1903 жылы Семей полицмейстері ақынның және оның балаларының үйіне тінту жүргізді.

Жақын туыстары мен балаларының бірінен соң бірінің қазаға ұшырауы, оның үстіне ізіне түсіп қудалауға душар болуы ақынның денсаулығына әсер етті. Абай 1891 жылы өзінің ең жақсы көретін інісі Оспаннан айырылды. 1895 жылы үлкен ұлы Әбдірахман қайтыс болды. 1904 жылғы көктемде оның тағы бір ұлы Мағауия дүниеден өтті. Бұл қайғылы оқиғалар Абайға аса ауыр тиді. Мағауияның өлімінен кейін 40 күн өткенде Абайдың өзі де қайтыс болды.

Ақын өзінің талантты шәкірттерін тәрбиелеп өсірді. Абайдың ізбасар шәкірттері [[Шәкәрім Құдайбердіұлы|Шәкәрім]], Көкбай, Ақылбай, Кәкітай және Мағауия болды.

Абай көзі тірісінде өзінің өлеңдерін жинаған емес. Олардың әрқайсысын бір жапырақ қағазға жазып, жастарға таратып бере берген. Олар Абайдың өлеңдерін жаттап алып отырған. Сөйтіп Абай өлеңдері қазақ даласында ауыздан ауызға таралып кете барды. Оның өлеңдері қолдан қолға көшіріп алынды. Ондай қолжазба көшірмеге ие болу әрбір сауатты қазақ үшін зор ғанибет болатын. Кейінірек Абайдың туындыларын оның ұлы Тұрағүл жинастыра бастады. Абай өлеңдерінің ең алғашқы жинағы 1909 жылы ақын Кәкітайдын арқасында Қазан қаласында басылып шықты. Абай Құнанбаевтың өлең- дерін жинауға және бастырып шығаруға көп күш-жігер жұмсап, игі ықпал еткен адал ақын Көкбай Жанатайұлы (1864—1927) болды. Ол өлеңдер белгілі қоғам қайраткері [[Әлихан Бөкейханұлы]]ның редакциясымен басылып шықты.

Абай отандық тарихымыз бен әдебиетімізде аса көрнекті орын алады. Абай қазақтың ұлттық жазба әдебиетінің негізін қалады. Абай есімі дүниежүзі халықтары әдебиетінде [[Шекспир Уиллиам|Шекспир]], [[Пушкин Александр Сергеевич|Пушкин]], Гётелермен қатар тұрады. Ақынның мол әдеби мұрасы тек бір халықтың ғана емес, бүкіл адамзаттың рухани қазынасы саналады. Қазақстанда ұлы Абайдың есімі көптеген елді мекендер мен көшелерге, Алматы Ұлттық университетіне, Алматы қаласындағы Мемлекеттік академиялық опера және балет театрына берілген. Ұлы ақынның құрметіне Қазақстан мен Ресейде ескерткіштер орнатылған. Қазақстанның жоғары оқу орындарында Абай шығармашылығына арналған халықаралық және республикалық ғылыми конференциялар жыл сайын өткізіліп тұрады. Ұлы ақынның 150 жылдық мерейтойы 1995 жылы дүниежүзілік ЮНЕСКО көлемінде аталып өтті.
==Түрікмен оқырмандары==

[[Ақын]]ның қайтыс болғанына 50 жыл толуына орай түрікмен ақындары оның өлеңдерін аударды, ал ғалымдар мен сыншылар Абайдың шығармашылық жолы мен поэзиясының түр ерекшеліктері жөніңде зерттеу мақалалар жазды. Абайдың өлеңдерін ақындар М. Сеидов, К. Эзизов, С. Ураев, А. Баймурадов, А. Ораз тағанов түрікмен тіліне аударды. Ұлы ақынның туғанына 125 жыл толу тойы қарсаңында Б. Кербабаев, Б. Сейтақов, А. Алымкулов, Н. Гуллаев, А. Белмурадов, Н. Эсенмурадов тағы басқа Абай өлеңдеріне жан-жақты талдау жасайтын мақалалар жазды. Жиырмасыншы ғасырдың басында түрікмен поэзиясында шарлар алға шықты. Шахир да суырып салма ақын, олар елеңді алдын-ала дайындықсыз-ақ құрай алады. Ондай шахарлар қатарына ұлы Абайдың дәстүрін жалғастырған Кер-молла, Байрам-шахир, Молла-мұрт, Дурды-Клыч, Ата Салих жатады. Абай поэзиясына тән суырып салмалық ерекшелік осы түрікмен ақыңдарының поэзиясында кездеседі. Бұл жөнінде түрікменнің әдебиетшісі А. Баймурадов өзінің ''«Поэзиямыздағы Абай дәстүрінің жалғасуы»'' (''«Әдебиет ве сунгат»'', [[1974]]) атты мақаласында кең көлемде сөз еткен. Абайдың өлеңдерімен қатар ғақлиялары, ''«Ескендір»'', ''«Масғұт»'', ''«Әзімнің әңгімесі»'' атты дастандары түрікмен оқырмандарына жақсы белгілі.&lt;ref&gt;Қазақстан тарихы (XVIII ғасыр — 1914 жыл). Жалпы білім беретін мектептің 8-сыныбына арналған оқулық. Қабылдинов З.Е., Қайыпбаева А.Т.Алматы: Атамұра, 2008. — 352 бет, суретті, карталы. ISBN 9965-34-816-2&lt;/ref&gt;

== Абай туралы  ==
Абай туралы (кітаптар, мақалалар, фильмдер т.б.):
* [[Абайдың өмірбаянына қосымша материалдар]] — [[Мұхтар Әуезов]]тің мақаласы. “''Абай Құнанбайұлының шығармаларының''” 1940 жылы шыққан 2 томдық жинағының 2 томында жарық  көрді.
* [[Абай — қазақтың ұлы ақыны (кітап)]] — («Жизнь и твор­чество Абая (Ибрагима) Кунанбаева»), [[Мұхтар Әуезов]]тің мақаласы. Абай Құнанбаевтың «Лирикалары мен поэмалары» атты 1940 ж. «Художествен­ная литература» баспасынан орыс тілінде жарық көрген жинағына жазған алғы сөзі. Кітап Л. Соболевтің редакторлығымен шыққан.
* [[Абай — қазақтың ұлы ақыны (кітап)]] — [[Мұхтар Әуезов]]тің туындысы (Б. Кенжөбаевпен бірге).  Абайдың туғанына 100 жыл толуына байланысты 1945 ж. жарық көрген.
* [[Абай аулында]] — [[Мұхтар Әуезов]]тің балалық шағына арналған көркем туынды. Авторы Т. Жұртбаев. 1987 ж. «Жалын» баспасынан жарық көрген.
* [[Абай ақындығының айналасы]] — [[Мұхтар Әуезов]]тің мақаласы.  «Әдебиет майданы» журналының 1934 ж. 11-12-санында, сол жылы «Социалды Қазақстан» газетінің 30 желтоқсандағы нөмірінде жарияланды.
* [[Абай елі]] — альбом-шежіре. Абайдың 150 жылдық мерейтойына орай [[1994]] ж. «Өнер» баспасынан шыққан.
* [[Абай елінде өткізілген мереке]] — [[Мұхтар Әуезов]]тың очеркі. [[Мұхтар Әуезов]]тың очеркі. Ұлы Абайдың 100 жылдық мерейтойында көрген-сезген жайлардан туған ойларын жазған. Очерк «Қазақ елі» журналынын 1945 жылғы 3-4-санында, кейін [[Мұхтар Әуезов]]тың 20 томдық шығармалар жинағында (18-кітап, 1985) жарияланды.
* [[Абай еңбектерінің биік нысанасы]] — [[Мұхтар Әуезов]]тің мақаласы. Абайдың туғанына 100 жыл толуына байланысты жазылып, алғаш рет «Социа­лист Қазақстан» (18. VIII. 1945), «Ленин туы» (23. VIII. 1945), «Алтай большевигі» (26. VIII. 1945) газеттерінде жарияланды.
* [[Абай жайын зерттеушілерге]] — [[Мұхтар Әуезов]]тің мақаласы. Семей облыстық «Екпінді» газетінің 1940 жылғы 17 шілде күнгі санында жарияланған.
* [[Абай жолы (мақала)]] — («Путь Абая»), [[Мұхтар Әуезов]]тың шағын мақаласы. «''Литературная газетада''» [[1954]] ж. 13 қарашада шыққан.
* [[«Абай жолы» эпопеясының поэтикасы және оның жазылу тарихы]] — монографиялық зерттеу. Авторы З. Ахметов. [[1984]] ж. орыс тілінде «Ғылым» баспасынан жарық көрген.
* [[«Абай жолы» эпопеясының тарихи негіздері]] — монография. Авторы [[Әуезова Ләйлә Мұхтарқызы|Л. Әуезова]]. 1969 ж. орыс тілінде «Ғылым» баспасынан жарық көрген.
* [[Абай Құнанбаев шығармашылығын зерттеудің маңызды мәселелері (мақала)]] — [[Мұхтар Әуезов]]тің мақаласы. Алғаш рет 1954 жылы «Қазақстан мұғалімі» газетінің 1 шілдедегі санында жарияланды.
* [[Абай Құнанбаев қазақ халқының ақыны және ағартушысы]] — (10. VIII. 1945) газетінде жарияланған. Мақалада Абайдың ақындық өмір жолымен қалың окырманды таныстыру мақсат тұтылып, негізінен өмірбаяндық деректер қамтылған.
* [[Абай Құнанбаев (150 жылдық мерейтойына)]] — [[Мұхтар Әуезов]]тің ғылыми еңбектерінің жинағы. Абайдың 150 жылдық мерейтойына бай­ланысты «Санат» баспасынан 1995 ж. жарық көрген.
* [[Абай Құнанбаевтың 100 жылдық мерейтойына әзірлік жөніндегі ойлар]] — [[Мұхтар Әуезов]]тің 1940 ж. жазған мақаласы Ә. Тәжібаевпен біріге).
* [[Абай (деректі фильм)]] — деректі фильм. 1954 ж. Алматы киностудиясы шығарған.
* [[Абай (диафильм)]] — диафильм. 1956 ж. [[Мәскеу]] «Диафильм» студиясы шығарған.
* [[Абай (жарнама кітапша)]] — осы аттас операның қойылымына арналған орыс тіліндегі жарнама кітапша. 1958 ж. Қазақ КСР Мәдениет министрлігі шығарған.
* [[Абай (кинодрама)]] — жазушының кинодрамасы. Қолжазба жазушы мұрағатында сақтаулы (№141-папка), араб әрпімен жазылған, көлемі 53 бет.
* [[Абай (М. Әуезовтың зерттеу еңбегі)]] — [[Мұхтар Әуезов]]тың 1933 ж. жазған зерттеу еңбегі. «XIX ғасыр мен XX ғасыр басындағы қазақ әдебиетінің оқу құралына» енген.
* [[Абай (әдеби журнал)]] — 1918 ж. [[Мұхтар Әуезов]] негізін салған ([[Жүсіпбек Аймауытов|Ж. Аймауытовпен]] бірге) әдеби журнал. С. Шикібаев ұйымдастырған «Уақ қарыз серіктестігінің» демеуімен 12 саны жарық көрген.
* [[Абай (әдеби сценарий)]] — жазушының әдеби сценарийі. Автор Абайдың ақындық өнepiн суреттеуді шәкірт ақындар шығармашылығымен қатар өрбітуді мақсат еткен.
* [[«Абай» және «Абай жолы» романдарының жазылуы туралы]] — («Как я работал над романами «Абай» и «Путь Абая»), [[Мұхтар Әуезов]]тың мақаласы. Оқырмандармен кездесу кештерінде ойға оралған ой-пікірлері мен оқырмандар сұрауына қайтарған жауаптары негізінде, әсіресе М. Горь­кий атындағы Әдебиет институтында оқитын студенттермен кездесу үстінде сөйлеген сөздері негізінде жазылған.
* [[Абайды білмек керек ойлы жасқа]] — [[Мұхтар Әуезов]] жазған оқу құралы. 1997 ж. «Санат» баспасынан толық нұсқасы жарық көрді. Кітап құрастырушы әрі ғалым М. Мырзахметұлының «Мұхтар Әуезов және Абай әлемі» деген көлемді алғы сөзімен ашылады.
* [[Аймақтану, білім арттыру]] — «''Аймақтану, білім арттыру''», [[Мұхтар Әуезов]]тің мақаласы. «''Жаңа мектеп''» журналының 1929 жылы 11-санында жарияланған. Жазушының шығармалар жинағының 50 томдық толық басылымының 3-томында ([[1998]]) қайта басылды.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сыртқы сілтемелер ==
{{Commons|Abay Qunanbayuli}}
{{Rodovid|510801}}
* [http://sites.google.com/site/abai1845/-le-der Абай Құнанбаев, өлеңдері, поэмалары, аудармалары]
* [http://www.abay.nabrk.kz/ Әлемге танылған - АБАЙ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090825061151/http://www.abay.nabrk.kz/ |date=2009-08-25 }}
* [http://drk.kz/load/referat/debiet/abaj_nanbaevty_pedagogikaly_kzarasy/14-1-0-960/ Абай Құнанбаевтың педагогикалық көзқарасы.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110226103307/http://drk.kz/load/referat/debiet/abaj_nanbaevty_pedagogikaly_kzarasy/14-1-0-960 |date=2011-02-26 }}
* [https://archive.is/20121225024820/madi-kom.narod.ru/Abai.html/ Қазақтың Ұлы ақыны Абай Құнанбайұлы]
* [http://abai.kz/content/darkhan-kydyreli-t-rkistannyn-en-yly-akyny Дархан Қыдырәлі. Түркістанның ең ұлы ақыны]
* [http://www.abai.kz/ Абай ақпараттық порталы]

{{Жақсы мақала}}

[[Санат:Абай Құнанбайұлы|*]]
[[Санат:XIX ғасырдағы қазақ ақындары]]
[[Санат:Қазақ философтары]]
[[Санат:Қазақстан сазгерлері]]
[[Санат:Қазақстан аудармашылары]]
[[Санат:Қазақ теңгесінде бейнеленген тұлғалар]]</text>
      <sha1>i9b8hkressbdq9crphhfl9691g3vpty</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Еуропа</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1736</id>
    <revision>
      <id>3053455</id>
      <parentid>2998179</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:40:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>NusrTansj</username>
        <id>121413</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35338" xml:space="preserve">{{Құрлық
 |Атауы             = Еуропа
 |Сурет             = Europe orthographic Caucasus Urals boundary.svg
  |Сурет тақырыбы   = Еуропа
 |Территория        = 10,18 млн
 |Халық саны        = 746,419 млн ([[2018]])
 |Халық тығыздығы   = 72,5
 |Этнохороним       = [[еуропалықтар]]
 |Елдер             = 50
 |Тәуелді аймақтар     = 
 |Танылмаған аймақтар  = 
 |Тілдері           = Еуропа тілдері
 |Уақыт белдеулері  = [[UTC]] [[UTC+6]]
 |Интернет үйшігі   = [[.eu]] ([[Еуропа одағы|Еуроодақ]])&lt;br/&gt;[[.su]] ([[Посткеңестік кеңістік]]&lt;ref&gt;Балтық елдерінен басқа&lt;/ref&gt;)
 |Ірі қалалары      = 
 |Ортаққордағы санаты  = Europe
}}
'''Еуропа''' ({{lang-el|Ευρώπη}}, семит тілінің ''“эреб”'' — ''“батыс”'' сөзінен шыққан, Ежелгі Грекияда [[Эгей]] теңізінің батысындағы жерлер осылай аталған) — ''[[Еуразия]]'' құрлығының батысын алып жатқан дүние бөлігі. [[Азия]]мен бірге Еуразия құрлығын құрайтын әлем бөлшегі.

Аумағы 10 млн. км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt; жуық, халқы 826 млн. адам (2000, [[Ресей]]ді қоспағанда). Азиямен арадағы шекарасы шартты түрде алынған материк. Ол құрлықта [[Орал таулары|Орал тауы]], [[Жем (өзен)|Жем өзені]]н бойлай [[Каспий теңізі]]не дейін, одан әрі Кума және Маныч өзендері бойымен Донның сағасына жетіп, [[Азов теңізі|Азов]], [[Қара теңіз|Қара]] теңіздерге ұласады. Одан арғы шекарасы [[Босфор бұғазы]], [[Мәрмәр теңізі]], [[Дарданелл бұғазы]] арқылы өтеді. Еуропа солтүстігінде [[Солтүстік Мұзды мұхит|Солтүстік Мұзды]] мұхитпен және оның [[Кар теңізі|Кара]], [[Баренц теңізі|Баренц]], [[Ақ теңіз|Ақ]], [[Норвег теңізі|Норвег]] теңіздерімен, батысы мен оңтүстігінде [[Атлант мұхиты]]мен және оның [[Балтық теңізі|Балтық]] (Балт) пен [[Солтүстік теңізі]], [[Ирланд теңізі|Ирланд]], [[Жерорта теңізі|Жерорта]] теңіздерімен қоршалған. Оңтүстік-шығысында тұйық Каспий теңізі орналасқан.

Дүние бөлігінің құрлықтағы қиыр шеттері: солтүстігінде — Нордкин мүйісі (71°08′ с. е.), оңтүстігінде — ''[[Марроки]] мүйісі'' (36° с. е.), батысында — ''Рока мүйісі'' (9°31′ б.б.), шығысында — Байдарацк кірмесіне таяу Полюстік Оралдың шығыс жақ етегі (67°20′ ш. б.). Еуропаға кіретін аралдар мен топаралдардың жалпы аумағы 730 мың км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;. Ірілері: [[Жаңа Жер]] аралы, [[Франц-Иосиф жері]], [[Шпицберген]], [[Исландия (арал)|Исландия]], [[Британ аралдары|Британия]], [[Ирландия (арал)|Ирландия]], [[Корсика]], [[Сардиния]], [[Сицилия]], [[Крит]], т.б. Еуропаның жағалаулары (жалпы ұзындығы 38 мың км) қатты тілімденген. [[Түбек]]тер Еуропа аумағының 1/4-ін құрайды. Олар: [[Пиреней түбегі|Пиреней]], [[Апеннин түбегі|Апеннин]], [[Балқан түбегі|Балқан]], [[Скандинавия түбегі|Скандинавия]], [[Кола түбегі|Кола]], [[Ютландия]] және [[Қырым]] түбектері. Жағрапиялық ортасының координаттары: {{coord|47|56|18|N|24|11|18|E|type:landmark_region:UA|display=inline}}

Eуропа су шекарасы [[Атлант мұхиты|Атлант]] және [[Солтүстік Мұзды мұхит|Арктика]] [[мұхит]]тары және олардың [[теңіз]]дерімен шектеседі. Аралдардың аумағы шамамен 730 мың км. Орташа биіктігі 300 м, ең жоғарғы нүкте — 5642 м. (Мәңгі тау не ''[[Эльбрус]] тауы''). Жер аумағының көбі — жазықтық (ірілері — [[Шығыс Еуропа жазығы|Шығыс Еуропа]], Орта Еуропа, Орта және Төменгі [[Дунай]], Париж бассейні), таулары — жер аумағының 17%-ын алып жатыр (бастылары — [[Альпі]]лер, [[Карпат таулары|Карпаттар]], [[Пиреней таулары|Пиренейлер]], [[Апеннин таулары|Апенниндер]], [[Орал таулары]], [[Скандинавия таулары|Скандинав таулары]], [[Балқан түбегі]] таулары). Сөнбеген жанартаулар [[Исландия]]да және [[Жерорта теңізі]]нің аумағында орналасқан. Аумақтың көбінде [[қоңыржай климат]] (батыста — [[Теңіздік климат, мұхиттық климат|мұхиттік]], шығыста — қарлы және салқын қысты континенталды), солтүстік аралдарда — [[Субарктикалық белдеу|субарктикалық]] және [[Арктика климаты|арктикалық]], [[Оңтүстік Еуропа]]да — жерорталық. [[Арктика]] аралдарында, [[Исландия]]да, [[Скандинавия таулары|Скандинав]] және [[Альпі|Альп]] тауларында — [[мұз басу]] (оледенение) (аумағы 116 мың км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;. Негізгі өзендері: [[Еділ]], [[Днепр]], [[Дон]], [[Печора]], [[Солтүстік Двина]], [[Дунай]], [[Висла]], [[Одра]], [[Эльба]], [[Рейн]], [[Луара]], [[Рона]], [[Тахо]]. Негізгі көлдері: [[Ладога]], [[Онега]], [[Чуд]], [[Венерн]], [[Балатон]], [[Женева көлі|Женева]]. [[Арктика]] аралдарында және [[Солтүстік Мұзды мұхит|Арктика мұхиты]] жағалауында — арктикалық [[шөл]]дер және [[тундра]]лар, оңтүстікке қарай — орманды [[тундра]]лар, [[тайга]]лы, аралас және қалыңжапырақты [[орман]]дар, орманды далалар, [[дала]]лар, субтропиктік жерорта ормандары және [[бұта]]лар; оңтүстік-шығыста — [[шөлейт]]тер.

[[Сурет:Europe satellite globe.jpg|thumb|250px|Еуропа]]

== Жер бедері ==
Еуропада [[жазық]]тар мен [[ойпат]]тар және қыратты жерлер басым. Дүние бөлігінің теңіз деңгейінен орташа биіктігі 300 м. Жер аумағының 60%-ке жуығы теңіз деңгейінен 200 м-ге дейінгі ойпаттардың, 24%-і 200 м-ден 500 м-ге дейінгі қыраттардың, 10%-і 500 м-ден 1000 м-ге дейінгі үстірттер мен таулы үстірттердің, 6%-і 1000 м-ден жоғары (оның ішінде 1,5%-і 2000 м-ден биік) таулардың үлесіне тиеді. Шығыс бөлігін тұтасымен дерлік Шығыс Еуропа жазығы алып жатыр. Оның оңтүстік-шығысында теңіз деңгейінен 27 м-ге дейін төмен жатқан Каспий ойпаты орналасқан. Батыс Еуропаның жер бедері әр түрлі келген. Мұнда жазық және ойпатты жерлер бірдей аумақты алған. Негізгі ойпаттар: ''Ортаеуропалық, Ортадунайлық, Төменгі Дунай, Париж алабы, Падан ойпаты''. Солтүстік пен Оңтүстік Еуропаға аласа және орташа биіктіктегі таулар тән. Олар: Скандинавия, Пиреней, Апеннин, Балқан, [[Карпат]] т.б. Батыс Еуропаның орталық бөлігінде Еуропаның ең биік тауы — Альпі (''Монблан тауы'', 4807 м) орналасқан. Шығысында солтүстіктен оңтүстікке қарай Орал таулары созылып жатыр. Әрекетті жанартаулар, негізінен, Исландия аралы мен Жерорта теңізінде.

[[Сурет:Grossgliederung Europas.png|thumb|250px|Еуропаның аймақтары]]

== Геологиялық құрылысы ==
Еуропаның геологиялық негізін архей-протерозойлық Шығыс Еуропа және [[Эриа платформасы]] құрайды. Платформа Еуропаның шығыс және солтүстік-шығыс бөлігін алып жатыр. Эриа платформасы [[Шотландия]]дан Гренландияға дейінгі аймақты қамтиды. Палеозой эрасының соңында түзіліп біткен герцин қатпарлығы Испания, [[Франция]], [[Англия]], [[Польша]], Германия елдерінің аумағын және Орал тауының едәуір бөлігін алып жатыр. Гибралтардан басталып, Альпі, Карпат, Қырым тауларынан, Апеннин, Балқан түбектерін, Жерорта, Қара теңізідерді қапсыра өтетін альпі қатпарлығының жерортатеңіздік белдеуі Еуропаның оңтүстік жиегін қамтыған. Балтық, Украина қалқандарында, Шотландияның солтүстік-батыс жағалауында, Орталық Англия мен Гебрид аралдарында архей мен протерозой жыныстары жер бетіне шығып жатады. Рифейдің алдындағы көп қатпарлану әрекеттерінен платформалар аумағында биік таулар мен қыраттар пайда болған. Төменгі палеозойда каледондық геосинклиналь аймақтарындағы теңіз түбіне қалың қабатты граптолитті тақтатас, құмтас, кварцит, эффузиялық жыныстар, аздап әктасты тұнбалар шөккен. Силур кезеңінде Грампиан геосинклиналі орнында каледондық қатпарлы таулар түзілгенде, теңіз бұл аймақтан және Шығыс Еуропа платформасынан біртіндеп шегінген. Теңізден босаған жерлерде төменгі және ортаңғы девонда континенттік қызыл түсті шөгінділер жиналған. Еуропаның қалған аймақтары силур, девон кезеңдерінде, төменгі тас көмір жүйесінде теңіз түбі болды. Жоғарғы палеозойда Оралда, Орталық және Батыс Еуропада, Донбаста, герцин қатпарлығынан таулар көтерілді. Соның әсерінен Солтүстік жарты шарлардағы платформалар бірігіп, біртұтас ''Лавразия'' құрлығы қалыптасты. Тетис теңізі (қазіргі Жерорта теңізі) аталған су айдыны қазіргі ''Альпі-Гималай'' белдеуінде ғана сақталған. Палеогеннің аяғынан бастап, Альпі, Карпат, Балқан таулары көтеріліп, теңіз біржолата шегінді. Платформалар мен тау етегінің жапсарынан бөктерлік ойпаңдар қалыптасты. Плиоценде үлкен ''грабендер'' (опырылыстар) пайда болды (Эгей, [[Адрия]], Гибралтар грабендері). Платформаның жарылысынан осы күнгі сөнген жанартаулар (Орталық Франция, Шотландия, Германия, [[Чехия]]) пайда болды. Жерортатеңіздік белдеу бойында қазіргі кезде де күшті жер сілкінулер болып тұрады. Антропогенде Еуропаны кемінде 4 рет мұз басты. Ең үлкен Днепр мұз басуы кезінде Скандинавиядан тараған қалың мұз қабаты Киев, Харьков, Волгоград қалалары тұрған жерге дейін жетті. Соңғы Валдай мұз басуы шамамен бұдан 10 мың жыл бұрын аяқталды.

== Кен байлықтары ==
Еуропада ірі кен орындары көп және әр түрлі. Ірі мұнай, газ ([[Еділ — Орал]] және Солтүстік Каспий қайраңының мұнайлы облысы, Кавказ алды және Солтүстік теңіздің қайраңы), көмір ([[Донец]], [[Печора]], Мәскеу маңы, [[Жоғарғы Силезия]], [[Саар]], [[Йоркшир]], [[Рур]] алаптары), темір кентастары (Курск магниттік аномалиясы, Украина кен орындары, Орал таулары, Кола түбегіндегі кен орындар, Лотарингия, Скандинавия түбегі), сонымен бірге боксит, түсті металдар кентастарының кен орындары, ас тұзы мен калий тұздарының кендері Орта Еуропа жазығында (аумағы 150 мың км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;) кездеседі. Түсті және сирек металдарға Орал, Батыс Еуропа, Кавказ және Скандинавия өңірлері бай. Дүние жүзіндегі ірі күкірт кен орны (Тарнобжег) Польшаның оңтүстігінде табылған.

== Климаты ==
Еуропаның көпшілік жерінің климаты қоңыржай. Атмосфералық жалпы айналымының қалыптасуына Атлант мұхитынан келетін ''[[Гольфстрим жылы ағысы]]ның'' Солтүстік Атлант жылы тармағы әсер етеді. Циклондық әрекеттердің нәтижесінде қысқы айлардың изотермалары ендік бағыттан ауытқып, Еуропаның көпшілік бөлігінде қысқы айлардың орташа температурасы орта ендік температурасынан едәуір жоғары болады. Еуропаның шығыс бөлігінің климаты континенттік. Атлант мұхиты үстінен келген жылы, ылғалды ауа массалары суық континенттік ауа массаларымен түйісетін жерде солтүстік полюс шеңберінен 50-параллельге дейінгі аралықта ''полюстік шеп'' түзіледі. Мұнда қысы суық, боранды, қарлы, жазы жылы, оңтүстік-шығысында ыстық. Солтүстігіндегі аралдарға субарктикалық және арктикалық климат тән. Оңтүстік Еуропаның климаты жерортатеңіздік, қысы жұмсақ, әрі ылғалды, жазы ыстық келеді. Қаңтар айының орташа температурасы арктикалық аралдарда — 24°С, оңтүстігіндегі субтропиктік белдеулерде 12°С. Маусым айындағы температура арктикалық аралдарда 3°С-тан, оңтүстігінде 29°С-қа дейін өзгереді. Жауын-шашынның жылдық мөлшері таулы аймақтарда 1500 — 2000 мм-ден (Скандинавияның жел өтіндегі беткейінде 2500 мм), Каспий ойпатында 200 мм-ге дейін ауытқиды. Еуропаның көпшілік бөлігінде жауын-шашын, негізінен, жылдың жылы мезгілдерінде жауады және ол батыстан шығысқа қарай азая береді. Жерорта теңізінде және оның жағалауларында жауын-шашын қыс айларында жауады. Мұнда жаз айларында ылғалдың жетпейтіні байқалады. Дүние бөлігіндегі мұздықтардың аумағы 118 мың км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;. Олардың ең көп жиналған жерлері: [[Шпицберген]] (58 мың км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;), Жаңа Жер, [[Франц-Иосиф]] Жері, Исландия аралдары және Скандинавия таулары. Мұздың қалыңдығы 400 — 600 м-ге, кейде 1000 м-ге жетеді.

[[Сурет:First.Crusade.Map.jpg|thumb|250px|Еуропа; [[1000]].]]

== Ішкі сулары ==
Еуропа құрлығын жүздеген өзендермен олардың салалары торлап жатыр.Еуропаның ең ұзын өзендері - [[Еділ]] мен [[Жайық]]  өзендері - [[Каспий теңізі]]не, [[Дунай]] мен [[Днепр]] өзендері - [[Қара теңіз]]ге, [[Рейн]] мен [[Эльба]] [[Солтүстік теңіз]]ге, [[Вистула]] - [[Балтық теңізі]]не, [[Луара]] мен [[Тагус]] - [[Атлант мұхиты]]на, [[Рона]] - [[Жерорта теңізі]]не құяды.

Германияның қара орман аймағынан бастау алатын Дунай өзені - Еуропаның ең маңызды сауда жолдарының бірі. Аңызға айналған  Рейн өзені Швейцарияның солтүстік-шығысы мен Германияның арасында шекара жасап, батысқа қарай ағады.

Талай тарихтың куәсі болған [[Темза]] Батыс Англиядағы [[Котсуолд қыраты]]нан бастау алады да, Оңтүстік Англия арқылы шығысқа қарай ағып, Солтүстік теңғізіне құяды.

Еуропаның ең үлкен және ең маңызды [[Еділ]] өзені жүйесі [[Мәскеу]] қаласының солтүстік батысындағы [[Валдай үстірті]]нен басталады. Волга өзенінің арнасын [[Кама]], [[Самара]], [[Ока]],  [[Ветлуга]] сияқты 200-ден астам өзен тармақтары толтырып тұрады&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;Балаларға арналған танымдық энциклопедия. Географиялық аймақтар, 22-бет&lt;/ref&gt;.

Еуропа су ағынының қалыңдығы жөнінен (295 мм-дей) дүние бөліктері ішінде [[Оңтүстік Америка]]дан кейін 2-орында. Жылына Еуропаның жер бетіне 4148 км&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; атмосфералық ылғал түседі. Ылғалдану дәрежесіне қарай ағын батыстан шығысқа қарай және солтүстіктен оңтүстікке қарай азая береді. Оның көпшілік бөлігі Атлант мұхиты мен оның теңіздері алабына, қалғаны [[Солтүстік Мұзды мұхит]] алабы мен ішкі ағын алабына (Каспий теңізіне) жатады. Ірі өзендері: Дунай (Еуропадағы ең ұзын өзен), Днепр, Дон, Печора, Солтүстік Двина, Рейн, [[Висла]], [[Эльба]], [[Одра]] (Одер), Рона, Сена, [[Луара]], Тахо, По. Олардың барлығында дерлік кеме жүзеді. Шығыс Еуропа жазығындағы өзендердің ағысы баяу, аңғарлары террасалы және кең болады. Олар қар және ішінара жаңбыр суымен толығады. Қыста оңтүстігінде 1,5 — 3 ай, солтүстігінде 7 — 7,5 ай бойы мұз қатып жатады. Фенноскандиядағы өзендер қысқа, аңғарлары жарқабақты, шоңғалды келеді. Өзен еңістігі үлкен. Орта бөлігінде 2 — 3 ай, солтүстігінде 7 — 7,5 ай бойы мұз қатып жатады. Орталық Еурпаның жазық өңірлеріндегі өзендер, негізінен, жаңбыр суымен толығады. Суы қатпайды, немесе бірде қатып, бірде еріп жатады. Биіктігі орташа тауларда өзендер көктемде қатты тасиды. Альпінің биік таулы аудандарындағы [[Рейн]], [[Рона]], [[По]] өзендерінің сол салаларының, Дунайдың оң салаларының жоғарғы ағыстары қар, жаңбыр суымен қоса, мұздықтардан да толығады. Жерорта теңізі алабына жататын өзендерде су деңгейі күзде және қыста едәуір көтеріліп, жазда төмендейді.

Еуропада көлдер біркелкі орналаспаған. Солтүстік, солтүстік-шығыс бөлігіндегі мұз басуға ұшыраған аймақта (Фенноскандия) және Британия аралдарында, Альпі өңірінде, Польша мен Германияда көлдер көбірек кездеседі (Ладога, Онега, Венерн, [[Веттерн]], [[Меларен]], Женева, Балатон, т.б.). Жазықтар мен өзен жайылымдарында атыраулық көлдер, Қара және Азов теңіздерінің жағалауында лагуналық, Балқан түбегінде тектоникалық, Исландия мен Апеннин түбегінде жанартаулық көлдер кездеседі. Еуропаның аридтік оңтүстік-шығыс өңірінде сортаң және күшті минералданған тұйық көлдер (Эльтон, Басқұншақ) жатыр. Еуропа көлдерінің басым көпшілігі дүниежүзілік туризмнің көрнекті орындары және әлемдік маңызы бар демалыс-сауықтыру орындары саналады. Сонымен қатар, Еуропа жерінде 30-дан астам аса ірі және 2000-нан астам шағын бөгендер салынған.

== Топырағы ==
Дүние бөлігі топырағының қалыптасуы жағынан ''арктикалық (полюстік), бореалдық, суббореалдық, субтропиктік'' белдеуге бөлінеді. Шпитсбергенде, Франтс-Иосиф Жерінде, Жаңа Жердің солтүстік бөлігінде арктикалық, Фенноскандияның солтүстік бөлігінде, Жаңа Жердің оңтүстік бөлігінде, Шығыс Еуропа жазығында, Солтүстік полюстік шеңберден солтүстікке қарай — тундралық топырақ дамыған. Бореалдық белдеу Исландияның, Фенноскандияның, Британия аралдарының, Орта Еуропа жазығының, Шығыс Еуропа жазығының Львов — Киев — Курск — Пермь — Екатеринбург шегінен солтүстік бөлігін қамтиды. Суббореалдық белдеудің қоңыржай континенттік аймақтарында қара топырақ және қызыл қоңыр топырақ тараған. Орманды дала мен даланың солтүстік бөлігі күлгінделген, сілтісіз, шіріндісі мол (8% және одан да көп) қара топырақты. Ал далалық қуаң аймақтарда — шіріндісі аз және оңтүстікке тән орташа қара топырағы дамыған. Қырым жазығында, Төменгі Еділ бойының, Каспий маңының анағұрлым қуаң далаларында шірінді қабаты жұқа, карбонатты қабаты өте тығыз қызыл қоңыр, кейбір жерлері сортаңды топырақпен алмасып келеді. Топырақ қалыптасуының субтропиктік белдеуіне жататын Оңтүстік Еуропа мен Қырымның оңтүстік жағасы мәңгі жасыл ксерофитті ормандар мен бұталар өсетін қара қоңыр топырақты. Жерорта теңізі маңындағы анағұрлым қуаң жерлер сұр, қара қоңыр топырақты, Балқан түбегінің тауаралық жазықтарының топырағы өте тығыз, шіріндісі аз болады. Еуропа топырағы егіншілікке қолайлы. Қара, қара қоңыр топырақты жерлерінің көбі жыртылған.

== Өсімдігі ==
Еуропаның өсімдігі флоралық құрамы жағынан ''Голарктика'' облысына жатады. Өсімдіктерінің құрамында эндемиктер аз. Құрлықтық бөлігінде өсімдіктер ''тундралық, бореалдық, тайгалық, далалық, шөлдік, субтропиктік'' типтерге бөлінеді. Шпицбергенде, Франц-Иосиф Жерінде, Жаңа Жерде қына, мүк, шөптің бірен-саран түрі, бұтадан дриада өседі. Тундралық бөлігінде қоңыр, жасыл қына, ягель, крупка, субетеге, аласа қайың, полюстік тал өседі. Тау тундрасы Исландияда, Скандинавияда, Полюстік Оралда таралған. Орманды тундраның оңтүстігін (шамамен 57 — 58° с.е.) [[тайга]] алып жатыр. Мұнда, негізінен, қылқан жапырақты орман басым. Тайганың оңтүстігінде жалпақ жапырақты және қылқан жапырақты орман өседі. Олар Скандинавия мен Орал таулары аралығын алып жатыр. Жалпақ жапырақты орман солтүстікте тайга мен аралас ормандардан, оңтүстікте субтропиктерге дейінгі (шамамен 40° с.е. дейін) бүкіл Батыс Еуропаны (тауларынан басқа) қамтиды. Бұл белдемнен оңтүстікке қарай орманды дала, ал одан әрі дала белдемі жатыр. Еуропаның субтропиктік аймақтарында ксерофиттік мәңгі жасыл ормандар мен бұталар өседі.

== Жануарлары ==
Фауна әлемі ''Голарктикалық зоогеографиялық'' аймаққа кіреді. Өсімдіктердің таралуы секілді мұнда да географиялық белдемділік байқалады. Өсімдігі аз, климаты қатал тундрада мекендейтін жануарлар: солтүстік бұғысы, көгілдір түлкі, қасқыр, ұсақ кемірушілер, құстардан: тундра кекілігі, ақ үкі, теңіз жағасында шағала, баклан, қаз, үйрек көп. Тайганы тиін, ақ қоян, бұлғын, қоңыр аю, қасқыр, түлкі, бұлан, т.б. мекендейді. Құстардан құр, шіл, көк қарға, сары шымшық, қырғи, т.б. кездеседі. Жалпақ жапырақты орман мен аралас орманда қара күзен, тағы мысық, жабайы шошқа, жарғанат, кірпі, қоңыр аю, түлкі, қасқыр, борсық, т.б. мекендейді. Шығыс Еуропаның далалық және шөлейтті аймақтарында кемірушілер өте көп. Каспий ойпатында бөкен, қарсақ, жерортатеңіздік аймақта безоар және Альпі текесі, серна, муфлон, батысында Пиреней жұпар тышқаны, генетта, Гибралтарда Еуропадағы маймылдың жалғыз түрі — магот, шығысында жайра, шиебөрі кездеседі.

[[Сурет:Rectified Languages of Europe map.png|thumb|250px|Еуропа]]

== Саяси бөлінуі ==
20 ғасырдың соңғы он жылдығында Еуропаның саяси-әкімшілік бөлінісінде үлкен өзгерістер болып өтті. КСРО, ЮСФР-дің ыдырауына байланысты бір топ жаңа мемлекеттер пайда болды. [[Германия Демократиялық Республикасы]] [[Германия]]ның құрамына енді. 2001 жылдың басында Еуропада мынандай мемлекеттер болды: [[Австрия]], [[Албания]], [[Андорра]], [[Беларусь]], [[Бельгия]], [[Болгария]], [[Босния және Герцеговина]], [[Ватикан]], [[Венгрия]], [[Германия]], [[Грекия]], Дания, Ирландия, Исландия, Испания, [[Италия]], [[Қазақстан]] (батыс бөлігі), [[Латвия]], [[Литва]], [[Лихтенштейн]], [[Люксембург]], [[Солтүстік Македония]], [[Мальта]], [[Молдова]], Монако, [[Нидерланд]], [[Норвегия]], [[Польша]], [[Португалия]], [[Ресей]], [[Румыния]], [[Сан-Марино]], [[Словакия]], [[Словения]], [[Түркия]] (солтүстік-батыс шеті), [[Украина]], [[Ұлыбритания]], [[Финляндия]], [[Франция]], [[Хорватия]], [[Чехия]], [[Швейцария]], [[Швеция]], [[Эстония]], [[Югославия]].

== Мемлекеттер ==
Еуропада 49 мемлекет орналасқан (тұтастай немесе жартылай)
{| border=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;2&quot;
| style=&quot;vertical-align: top;&quot; |
* [[Албания]]
* [[Андорра]]
* [[Аустрия]]
* [[Әзірбайжан]] (10 %)
* [[Беларусь]]
* [[Бельгия]]
* [[Босния және Герцеговина]]
* [[Болгария]]
* [[Германия]]
* [[Грузия]] (5 %)
* [[Грекия]]
* [[Дания]]
* [[Эстония]]
* [[Ирландия]]
* [[Исландия]]
* [[Испания]]
| style=&quot;vertical-align: top;&quot; |
* [[Италия]]
* [[Косово]] (жартылай мойындалған)
* [[Қазақстан]] (16 %)
* [[Құрама Патшалық]]
* [[Латвия]]
* [[Лихтенштейн]]
* [[Литва]]
* [[Люксембург]]
* [[Мажарстан]]
* [[Солтүстік Македония Республикасы]]
* [[Мальта]]
* [[Молдова]]
* [[Монако]]
* [[Нидерланд]]
* [[Норвегия]]
* [[Польша]]
| style=&quot;vertical-align: top;&quot; |
* [[Португалия]]
* [[Ресей]] (32 %)
* [[Румыния]]
* [[Сан-Марино]]
* [[Сербия]]
* [[Словакия]]
* [[Словения]]
* [[Түркия]] (4 %)
* [[Украина]]
* [[Ватикан]]
* [[Финляндия]]
* [[Франция]]
* [[Хорватия]]
* [[Черногория]]
* [[Чехия]]
* [[Швейцария]]
* [[Швеция]]
|}
Толығымен Азияда, бірақ қауымдастық-саясаттық жағынан Еуропаға қатысты:

* [[Армения]]
* [[Кипр]]&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;/&gt;&lt;ref&gt;Қазақ энциклопедиясы&lt;/ref&gt;

== Тағы қараңыз ==
*[[Үлгі:Еуропаның саяси картасы|Еуропаның саяси картасы]]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Еуропа елдері}}
{{Жер}}

[[Санат:Еуропа]]
[[Санат:Дүние бөліктері]]</text>
      <sha1>nfd3hyadxvg3nvbpgorn4mo6z8inppk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қазақтар</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3519</id>
    <revision>
      <id>3053454</id>
      <parentid>3053419</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:35:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>NusrTansj</username>
        <id>121413</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="63597" xml:space="preserve">{{мағына|Қазақ (айрық)}}
{{Этникалық топ
|атауы      = Қазақтар
|сурет      = {{Фотомонтаж
| photo1a = AbaiPainting.jpg
| photo1b = Abylai khan.jpg
| photo1c = Kurmangazy 175.jpg
| photo1d = USSR stamp Ch.Valikhanov 1965 4k.jpg
| photo1e = Altynsarin.jpg
| photo2a = Mashhur Zhusup.jpg
| photo2b = Baitursynov.jpg
| photo2c = Timur Bekmambetov by Gage Skidmore.jpg
| size = 
| position = center
| spacing = 2
|color_border             = white
|color                    = white
|size                     = 266
| foot_montage =  [[Абай Құнанбайұлы]] • [[Абылай хан]] • [[Құрманғазы Сағырбайұлы]] • [[Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов|Шоқан Уәлиханов]] &lt;br /&gt; [[Ыбырай Алтынсарин]] • [[Мәшһүр Жүсіп Көпеев]] • [[Ахмет Байтұрсынұлы]] • [[Темір Нұрбақытұлы Бекмамбетов|Темір Бекмамбетов]] 
}}
|сурет тақырыбы      =
|саны       = 16 000 000 аса
|аймақ1     = {{KAZ}} 
|саны1      = 13 029 227 (01.01.2021)&lt;ref name=&quot;KZ2021&quot;&gt;[https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT414397 2021 жыл басына Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны]&lt;/ref&gt; 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = {{CHN}}
|саны2      = 1&amp;nbsp;400&amp;nbsp;000 — 1&amp;nbsp;500&amp;nbsp;000&lt;ref name=&quot;China&quot;&gt;Согласно переписи 2000 ж. численность казахов составила 1&amp;nbsp;250&amp;nbsp;458 чел.[http://www.china.org.cn/english/features/EthnicGroups/136924.htm], в последующие годы на численность казахского населения оказывали влияние не только более высокая по сравнению с ханьцами рождаемость, но и наличие определённых ассимиляционные процессы. Приводимые в некоторых источниках оценки, в основном, исходят из более быстрого роста казахского населения по сравнению с ханьским и, соответственно, некоторого увеличения доли казахов в населении КНР (составляла 0,104 % в 2000 ж.), но даже при сохранении этой доли численность казахов составит ок.1,4 млн чел.&lt;/ref&gt;
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = {{UZB}}
|саны3      = 800&amp;nbsp;000&amp;nbsp; — 1&amp;nbsp;100&amp;nbsp;000&lt;ref name=&quot;Uzb-2009&quot;&gt;доля казахов в населении Узбекистана по данным переписей 1959—1989 жж. оставалась стабильной ок.4,1 % (существует оценка, [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/uz.html#People приводимая ЦРУ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160709035649/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/uz.html#People |date=2016-07-09 }}, согласно которой в 1996 ж. доля казахов сократилась до 3 %). Имеется официальная оценка Узбекистана [http://books.google.com/books?ei=F-jgSZyCJI3aygSpidyzDQ&amp;id=wvnqAAAAIAAJ&amp;dq=%D0%9C%D0%B8%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F+%D0%B2+%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B5+%D0%BD%D0%B0+%D1%80%D1%83%D0%B1%D0%B5%D0%B6%D0%B5+XXI+%D0%B2%D0%B5%D0%BA%D0%B0%3A+%D0%BE%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D1%8B%D0%B5+%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%B8+%D0%B8+%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BF%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%B2%D1%8B.&amp;q=940&amp;pgis=1#search_anchor (цит. по книге Е. Ю. Садовской «Миграция в Казахстане на рубеже XXI века : основные тенденции и перспективы»] ISBN 9965-593-01-9), согласно которой в 1999 ж. численность казахов составляла 940,6 тыс. чел. или 3,8 %. Если принять сохранение доли казахов на уровне 4,1 % (без учета репатриации части казахов-оралманов в Казахстан) и [http://www.stat.uz/STAT/2008year/doklad_rus_tab.pdf численность населения Узбекистана в середине 2008 ж.] в размере 27,3 млн чел., то численность казахов в Узбекистане составит ок. 1,1 млн чел., если же применить оценку доли казахов в 3 %, их число в середине 2008 составит ок. 0,8 млн чел. По данным [http://www.library.cjes.ru/online/?a=con&amp;b_id=416 Этнического атласа Узбекистана] в 2000 ж. в стране было 990&amp;nbsp;022 казахов&lt;/ref&gt;
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = {{RUS}}
|саны4      = 647&amp;nbsp;732 (2010)&lt;ref name=&quot;Prerepis2010total&quot;&gt;[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab5.xls Данные переписи населения РФ 2010 ж.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211223052305/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab5.xls |date=2021-12-23 }}&lt;/ref&gt;
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = {{MNG}}
|саны5      = 101 526&lt;ref name=&quot;Mongol&quot;&gt;[http://www.toollogo2010.mn/doc/Main%20results_20110615_to%20EZBH_for%20print.pdf Перепись населения Монголии 2010 ж.]&lt;/ref&gt;
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = {{TKM}}
|саны6      = 40 000 &lt;ref name=&quot;Turkmen&quot;&gt;В 1995 ж. численность казахов составляла 86 987 чел [http://www.chrono-tm.org/?0248042254000000000000011000000] или 1,94 % населения. Впоследствии наблюдался массовый выезд казахов-оралманов в Казахстан: 22 тыс. до 2001 ж. и ещё 38-40 тыс. в период 2001—2007 жж. По сообщениям прессы [http://www.chrono-tm.org/?0248042562000000000000011000000], [http://www.chrono-tm.org/?0248042371000000000000011000000], [http://www.chrono-tm.org/?0248041957000000000000011000000] значительная часть казахов уже покинула Туркменистан&lt;/ref&gt;
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = {{KGZ}}
|саны7      = 32&amp;nbsp;900&lt;ref name=&quot;Киргизия&quot;&gt;[http://212.42.101.124:1041/stat1.kg/images/stories/docs/Kyrgyzstan%20v%20zifrah/Demo/6.pdf Национальный статистический комитет Кыргызской Республики. Национальный состав населения. Оценка на 1 қаңтар 2011 ж.]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} По переписи 1999 ж. в Киргизии было 42&amp;nbsp;657 казахов ([http://www.demoscope.ru/weekly/2005/0197/analit04.php/ Демографические тенденции, формирование наций и межэтнические отношения в Киргизии в 1926—2000 ж. Демоскоп]), численность казахов сокращается в результате выезда за пределы Киргизии, так в только за 2008 год убыль за счёт миграции составила 701 чел. или 2,1 % численности казахов ([http://www.stat.kg/stat.files/tematika/%D0%B4%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84/%D0%9A%D1%8B%D1%80%D0%B3%D1%8B%D0%B7%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%20%D0%B2%20%D1%86%D0%B8%D1%84%D1%80%D0%B0%D1%85/%D0%B4%D0%B5%D0%BC%D0%BE11.pdf Распределение внешних мигрантов по национальностям в 2008 ж.]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}), в 2009 ж. убыль составила 630 чел. или 1,9 % ([http://www.stat.kg/stat.files/tematika/демограф/Кыргызстан%20в%20цифрах/демо11.pdf Распределение внешних мигрантов по национальностям в 2009 ж.]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}), в 2010 ж. — убыль 759 чел. или 2,3 % ([http://212.42.101.124:1041/stat1.kg/images/stories/docs/Kyrgyzstan%20v%20zifrah/Demo/11.pdf Распределение внешних мигрантов по национальностям в 2010 ж.]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}). Определённое влияние на численность казахов оказывает и их ассимиляция.&lt;/ref&gt;
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = {{IRN}}
|саны8      = 9&amp;nbsp;000&lt;ref name=&quot;Iran&quot;&gt;http://news.iran.ru/news/32852/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304075522/http://news.iran.ru/news/32852/ |date=2016-03-04 }} Казахи «ядерного» Ирана&lt;/ref&gt; 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = {{UKR}}
|саны9      = 5&amp;nbsp;526&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://2001.ukrcensus.gov.ua/rus/results/nationality_population/nationality_popul1/select_51/?botton=cens_db&amp;box=5.1W&amp;k_t=00&amp;p=100&amp;rz=1_1&amp;rz_b=2_1%20%20%20%20%20%20%20%20%20 &amp;n_page=5|title=Всеукраинская перепись населения 2001 ж. Распределение населения по национальности и родному языку|publisher=Государственный комитет статистики Украины}}&lt;/ref&gt;
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = {{BLR}}
|саны10     = 1 068 (2019 ж.)&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.belstat.gov.by/upload/iblock/df5/df5842f32b1b8a711043f8f54856f5c8.pdf|title=Перепись населения Республики Беларусь 2019 года. Национальный состав населения Республики Беларусь|publisher=belstat.gov.by}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = {{TJK}}
|саны11     = 900&lt;ref name=&quot;Таджикистан&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.demoscope.ru/weekly/2005/0191/analit05.php|title=Итоги переписи населения Таджикистана 2000 ж.: национальный, возрастной, половой, семейный и образовательный составы|author=Михаил Тульский|publisher=«[[Демоскоп]]»|archiveurl=http://www.webcitation.org/61CULh3l6|archivedate=2011-08-25}}&lt;/ref&gt;
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[қазақ тілі|қазақша]]
|діні       = [[Ислам|Ислам діні]]
|этникалық топтары   =[[түркілер]], [[ноғайлар]],  [[қарақалпақтар]], [[башқұрттар]], [[татарлар]]
|ескертпелер  = 
}}
'''Қазақтар''' — Орталық Еуразияны мекендейтін түркітілдес [[этнос]] және [[ұлт]]. Дешті-Қыпшақ даласын мекендеген көптеген этностар мен этно бірлестіктердің өзара араласуының нәтижесінде қалыптасты. Қазақтар ретінде [[Қазақ хандығы]]ның құрылуымен белгілі бола бастады. Тілдік құрылымы жағынан  [[Түркі тілдері|Түркі тілдес халықтардың]] солтүстік-батыс [[Қыпшақ тілі тармағы|қыпшақ]] тобына жатады. [[Қазақ тілі]]нде сөйлейдi.

Қазақтар [[Қазақстан]]мен көршілес [[Моңғолия]] ([[Баян-Өлгей аймағы]]), [[Қытай]] ([[Іле Қазақ аутономиялық облысы]]), [[Ресей]], [[Өзбекстан]], [[Қырғызстан]], [[Түрікменстан]] елдерінің жерін бірыңғай қоныстаған. Қазақстандағы қазақтар саны 13 млн. адам (2021 ж), әлемде шамасында 16 млн. адам құрайды.

[[Сурет:Казахи в Казахстане.png|thumb|right|300px|2022 жыл басындағы Республика облыстары бойынша қазақтардың үлесі{{легенда|#f5fff5|10.0 - 19.9 %}}
{{легенда|#c3ffc3|20.0 - 29.9 %}}
{{легенда|#91ff91|30.0 - 39.9 %}}
{{легенда|#5fff5f|40.0 - 49.9 %}}
{{легенда|#2dff2d|50.0 - 59.9 %}}
{{легенда|#00fa00|60.0 - 69.9 %}}
{{легенда|#00c800|70.0 - 79.9 %}}
{{легенда|#009600|80.0 - 89.9 %}}
{{легенда|#006400| 90.0 % жоғары}}]]

== Қазақ халқының қалыптасуы ==
{{main|Қазақ халқының қалыптасуы}}
{{main|Қазақтар (этногенез)}}
== Қазақ халқының ру-тайпалық құрылымы ==
{{main|Қазақ рулары}}

== Тарихы ==
{{Қазақстан тарихы}}
==== Қазақ хандығы ====
Қазақ хандығының құрылуы және нығаюы (15-16 ғғ.)

Қазақ хандығының пайда болуы [[Қазақстан]] жерінде 14-15 ғғ. болған әлеуметтік-экономикалық және этникалық-саяси процестерден туған заңды құбылыс. Өндіргіш күштердің дамуы, көшпелі ақсүйектердің экономикалық қуатының артуы, феодалдық топтардың тәуелсіздікке ұмтылуы, осы негізде [[Әбілхайыр хандығы]] мен [[Моғолстан]] арасындағы тартыстың өршуі, әлеуметтік қайшылықтардың үдеyi 15 ғ. 2 жартысында бұл мемлекеттердің құлдырап ыдырауына апарып соқтырды.

Әсіресе Әбілхайыр (1428-1468) Жошы-Шайбан- Дәулет-Шайх оғланның ұлы хандығы өте нашар еді. Территориясы батысында [[Жайық]]тан бастап, шығысында Балқаш көліне дейін, оңтүстігінде Сырдың төменгі жағы мен Арал өңірінен, солтүстігінде [[Тобыл]]дың орта ағысы мен [[Ертіс]]ке дейінгі жерді алып жатты.Бір орталықа бағынған мемлекет болмады. Көптеген ұлыстарға бөлінді. Олардың басында Шыңғыс әулетінің әр тармақтағы ұрпақтары, көшпелі тайпалардың билеушілері тұрды. Әбілхайыр билік еткен кезде халық өзара қырқыс пен соғыстан шаршады. 30 жж. ол Тобыл бойында Шайбани ұрпағы Махмұт Қожаханды талқандады. Сыр бойындағы далада Жошы әулетінің Махмұтханы мен Ахметханын(Тоқа Темір тұқымы) жеңді. [[1446]] жылы Әбілхайыр Темір ұрпақтары мен Ақ Орда хандары ұрпақтарынан Сыр бойы мен Қаратау баурайындағы — [[Сығанақ]], [[Созақ]], [[Аққорған]], [[Өзгент]], Аркүк сияқты қалаларды басып алады. [[1457]] ж. Үз-Темір тайшы бастапан ойраттардан (жайылым жер іздеген) [[Түркістан]] өңірінде жеңіліп қалды. Масқара ауыр шарт жасасып, ойраттар [[Шу]] арқылы өз жерлеріне кетті. Ал Әбілхайыр өз ұлысында , қатал тәртіп шараларын орнатуға кіріседі. Бұл халық бұқарасының оған деге өшпенділігін күшейтті. Нәтижесінде халықтың жартысы Шығыс [[Дешті Қыпшақ]]тан Түркістан алқаптарына және [[Қаратау]] бөктерлерінен [[Жетісу]]дың батыс өңіріне көшіп барулары еді. Оны [[Жәнібек сұлтан]] пен [[Керей сұлтан]] басқарды.

[[Дешті Қыпшақ]] пен Жетісудағы көшпелі бұқара феодалдық қанаудың күшеюіне, соғыстарға наразылық ретінде , хандар мен феодалдардың қол астынан көшіп кетіп, қоныс аударды. Сөйтіп, 15 ғ. 50-70 жж, яғни 1459ж. Әбілхайыр хандығынан Жетісудың батысына Есенбұға хан иелігіне [[Шу]] мен [[Талас]] өзендерінің жазықтығына көшіп келді. Олардың қоныс аударуының бір себебі, оларды Шыңғыс әулетінен шыққан Керей хан мен Жәнібек ханның жаңа қалыптасып келе жатқан қазақ халқының дербес мемлекетін құру, оның тәуелсіз саяси және экономикалық дамуын қамтамасыз ету жолындағы қадамы мен қызметі өз ықпалын тигізді. Жетісу рулар мен тайпалар мемлекет бірлестігінің орталығына айналды. Олардың саны 200 мың адамға жетті. Моғолстан ханы Есенбұға өзінің солтүстік шекарасын қорғату үшін, сондай-ақ өзінің бауыры Тимурид Абу Саид қолдап отырған Жүністің шабуынан батыс шекарасын қорғату үшін пайдаланғысы келді. Жәнібек қазақ хандығының тұңғыш шаңырағын көтерген Барақ ханның ұлы, ал Керей оның ағасы Болат ханның баласы. Барақтан басталатын қазақтың дербес мемлекеттігі жолындағы күресті оның туған ұлы мен немересінің жалғастыруы табиғи құбылыс. [[Мырза Мұхамед хайдар Дулати]] Қазақ хандығының құрылған уақытын хижраның 870 жылына (1465-1466 жж.) жатқызады.

Қазақтың алғашқы ханы болып [[Керей]] жарияланды (1458-1473 жж.). Одан кейін қазақ ханы болып [[Жәнібек хан|Жәнібек]] сайланды (1473-1480 жж.). Бұлардың тұсында Жетісу халқы, 1462 жылы [[Моғолстан]] ханы Есенбұға өлгеннен кейін ондағы тартыстың күшеюіне байланысты, өзара ынтымақтықты нығайтуға үлес қосты. Әбілхайыр хандығынан көшіп келушілер Жәнібек пен Керейдің қазақ хандығын күшейте түсті. Едәуір әскери күш жинаған және Жетісуда берік қорғанысы бар Жәнібек пен Керей, [[Жошы әулеті]]нен шыққан сұлтандардың Шығыс Дешті Қыпшақты билеу жолындағы күресіне қосылды. Бұл күрес 1468 ж. Әбілхайыр өлгеннен кейін қайтадан өршіді. Қазақ хандарының басты жаулары Әбілхайырдың мұрагерлері- оның ұлы Шайх -хайдар мен немерелері [[Мұхамед Шайбан]] и мен [[Махмұд Сұлтан]] болды.

Сыр өңірі мен Қаратау — қазақ хандарының Батыс Жетісудағы иеліктеріне ең жақын болды. Жәнібек пен Керей хандар сауда-экономикалық байланыстардың маңызды орталықтары және күшті бекініс болатын Сыр бойындағы қалаларға өз құқықтарын орнатуға тырысты. Сондай-ақ Сырдың төменгі және орталық сағаларының жерлері қазақтың көшпелі тайпалары үшін қысқы жайылым да еді.

70-жылдары [[Сауран]], [[Созақ]] түбінде, үлкен шайқастар болды. Асыны ([[Түркістан]]ды), Сығанақты біресе қазақ хандары, біресе Мұхамед Шайбани басып алып отырды. Осындай шайқастардың бірінде көрнекті қолбасшы Керейдің ұлы [[Мұрындық]] болды. Ол 1480 жылдан бастап хан болды. Соның нәтижесінде 15 ғ. 70-ж-да қазақ хандығының шекарасы кеңейе берді. Оңтүстік Қазақстан қалалары үшін Шайбани әулетімен арадағы соғыстар Жәнібек ханнан кейін қазақ хандығын билеген Бұрындық хан (1480-1511 жж.) тұсында да толастамады. Батыс Жетісудағы иеліктеріне оңтүстіктегі өздеріне қараған қалаларға (Созақ, Сығанақ, Сауран) сүйене отырып, алғашқы қазақ хандары Дешті Қыпшақтағы өкімет билігіне талаптанушы барлық хандарды жеңіп, өз иеліктерін ұлғайтты. [[Дешті-қыпшақ мемлекеті|Дешті Қыпшақта]] қазақ хандары билігінің орнығуы, Мұхаммед Шайбаниды Дешті Қыпшақтағы тайпалардың кейбір бөлігін соңына ертіп Мәуереннахрға кетуге мәжбүр етті. Мұнда ол Темір әулеті арасындағы өзара тартысты пайдалана отырып, өкімет билігін басып алды.

Сонымен қазақ хандығының құрылуына ұйтқы болған себептер — саяси және этникалық процестер болды. Оның басты этапы — Керей мен Жәнібектің қол астындағылармен бірге көшпелі өзбектердің басшысы Әбілхайырдан кетіп, Моғолстанның батысына қоныс аударуы. Мұндағы маңызды оқиға — Керей мен Жәнібекті жақтаушылардың өзбек-қазақтар, кейін тек қазақтар деп аталуы. Әбілхайырдың өлімінен кейін Керей мен Жәнібектің Өзбек ұлысына келіп, үкімет билігін басып алуы. Жаңа мемлекеттік бірлестік [[Қазақстан]] атана бастады.

==== Қасым ханның тұсында Қазақ хандығы ====
16-17 ғғ. қазақ хандығы нығайып, оның шекарасы едәуір ұлғая түсті. Өз тұсында «жерді біріктіру» процесін жедел жүзеге асырып, көзге түскен хандардың бірі Жәнібектің ұлы Қасым.. [[Қасым хан]]ның (1511-1523 жж.) тұсында қазақ хандығының саяси және экономикалық жағдайы нығая түсті. Ол билік құрған жылдары қазақ халқының қазіргі мекен тұрағы қалыптасты. Бірсыпыра қалалар қосылды, солтүстікте Қасым ханның қол астындағы қазақтардың жайлауы Ұлытаудан асты. Оңтүстік-шығыста оған Жетісудың көп бөлігі (Шу, Талас, Қаратал, Іле өлкелері) қарады. Қасым ханның тұсында Орта Азия, Еділ бойы, [[Сібір]]мен сауда және елшілік байланыс жасалды. Орыс мемлекетімен байланыс болды. Ұлы князь 3 Василий (1505-1533) билік құрған кездегі [[Мәскеу мемлекеті]] еді. Батыс Еуропа да қазақ хандығын осы кезде танып білді.

'''«Қасым ханның қасқа жолы»''' деген әдет-ғұрып ережелері негізінде қазақ заңдары жасалынды.

Дегенмен Қасым хан тұсында Қазақ хандығы бір орталыққа бағынған мемлекет болмады. Ол Қасым өлгеннен кейін бірден байқалды. Өзара қырқыс, таққа талас басталды. Моғол және өзбек хандарының қазақ билеушілеріне қарсы одағы қалыптасты.

Өзара тартыс кезінде Қасым ханның ұлы және мұрагері Мамаш қаза тапты. Қасым ханның немере інісі Таһир (1523-1532) хан болды. Оның айырықша елшілік әне әскери қабілеті болмады. Маңғыт және Монғол хандарымен әскери қақтығыстар басталды. Бұл соғыстар қазақтар үшін сәтті болмады. Қазақ хандығы оңтүстіктегі және солтүстік-батыстағы жерінің бір бөлігінен айрылып, оның ықпалы тек Жетісуда сақталып қалды. ТаҺир ханның інісі Бұйдаштың (1533-1534) тұсында да феодалдық қырқысулар мен соғыстар тоқталған жоқ.

==== Хақназар ханның тұсында Қазақ хандығы ====

16 ғ. 2 ж. әлсіреген хандықты біріктіруде Қасым ханның баласы [[Ақназар хан|Ақназар]] (1538-1580 жж.) өз үлесін қосты. [[Ноғай ордасы]]ндағы алауыздықты сәтті пайдаланған ол, Жайық өзенінің сол жағындағы жерді қосып алды. Оның тұсында [[Жетісу]] мен Тянь-Шаньды басып алуды көздеген Моғол ханы [[Абд-Рашид]]ке қарсы ұтымды күрес жүргізілді. Ақназар өзара тартыста өзбек ханы Абдулланы қолдау арқылы Сыр бойындағы қалаларды (Сауран, Түркістан) өзіне бағындырды. Оның Абдулламен байланысынан қорыққан [[Ташкент]]тің ұлыстық әміршісі [[Баба сұлтан]] жансыздары арқылы Ақназарды у беріп өлтірді.

==== Тәуекел ханның тұсында Қазақ хандығы ====

Ақназардың мұрагері Жәдіктің баласы және [[Жәнібек хан]]ның немересі қартайған Шығай (1580-1582) болды. Ол өзінің баласы Тәуекелмен (1586-1598 хан болған) бірге Баба сұлтанға қарсы күресінде Бұқар ханы Абдоллаға келді. Абдолла Шығайға ходжент қаласын сыйға тартып онымен қосылып Баба сұлтанға қарсы Ұлытау жорығына шығады. Осы жорықта Шығай қайтыс болады. Қазақ хандығының иелігі енді Тәуекелге көшеді.

==== Есім ханның тұсында Қазақ хандығы ====

Тәуекел хан Орта Азияның сауда орталықтарына шығу үшін күресті. 1583 жылы ол бұрынырақ Бұқарамен жасалған шартты бұзып, Сыр бойындағы қалаларды алып, Ташкент, Андижан, Акси, Самарқанд сияқты қалаларды қазақ хандығына қаратты. Бұқара қаласын қоршауға алған кезде Тәуекел хан жараланып қаза болды. Одан соң хандыққа Есім хан Шығайұлы (1598-1628) билік етті. Ол 1598 жылы Бұқарамен бітім шартын жасасты, шарт бойынша өзбектер бұрын тартып алған Сыр бойы қалалар мен Ташкент қазақ хандығына бекітіп берілді. Сөйтіп, Сыр бойындағы қалалар үшін, Оңтүстік Қазақстанның жерін кеңейту үшін бір жарым ғасырға созылған күрес біраз бәсеңдеді.

Есім хан елді жуасытып бағындыру саясатын жүргізді. Сондықтан ол қанға қан, құн төлеу, барымта алу, құлды сату, зекет, ұшыр жинау, айып салу және т.б. уағыздады. Халық [[Есім хан]] заңдарын &quot;Есім хан салған ескі жол! Деп атады.

==== Қазақтардың өзара саяси қарым-қатынасы ====

16 ғасырда қазақ хандығы солтүстікте құрылған Сібір хандығымен (орталығы Түмен) шектесті. 1563 жылы Шайбани әулеті мен Тайбұғы руы арасындағы ұзақ жылдар бойы жүргізілген күрестен кейін Сібір хандығы Шайбани әулеті Көшім ханның қолына көшті.

Сібір хандығының халқы түркі тілдес қырық рудан құрылған және угар тайпаларының жиынтығынан тұрды. Хандықтың негізгі халқы түркі тілдес «Сібір татарлары» деген атпен белгілі болды. Сібір хандығы Қазақстанмен саяси және сауда байланысын жасап тұрды.

1552 ж. Ресей Қазан қаласын жаулап алғаннан кейін, ол Сібір хандығымен көрші болып шықты. 1581 ж. Ермактың сібірге жорығы басталды. Көшім хан жеңілгенмен, Ермак жеңісті баянды ете алмады, ол 1584 ж,. қаза тапты. Бірақ Сібір хандығы да көтерілмеді. Сөйтіп ол 1598 жылы Ресей құрамына енді.

17 ғ. 2 ж. [[Қазақ хандығы]]ның жағдайы нашар болды. Өзара қырқысты пайдаланған жоңғарлар Жетісудың бір бөлігін басып алып осы аймақта көшіп жүрген қазақтар мен қырғыздарды бағындырды. Бұқара әскерлері Ташкентті алып, қазақтарды ығыстыра бастапан кезде, қазақ хандарының бірі Жәңгір Бұқар әміршісін жоңғарларға қарсы күресу үшін әскери одақ жасауға көндірді. Жәңгір жоңғарларға қарсы жорықта 1652 ж. қаза тапты. 17 ғ. 90-ж-да жоңғарлардың қазақ жеріне шабуылы бәсеңдеді. Бұл кезде қазақ хандығының нығаюы, қырғыздар мен қазақтар арасындағы одақ және оған қарақалпақтардың қосылуы күшті жүрді.

==== Тәуке ханның тұсында Қазақ хандығы ====

1680 ж. [[Жәңгір хан|Жәңгірдің]] баласы Тәуке (1680-1718) хан болды. Оның тұсында «Жеті жарғы» деген заңдар жинапы құрастырылды. Жеті жарғы көшпелілердің ел билеу заңы болып табылады. Оның негізгі баптарының мазмұны: қанға қан алу, яғни біреудің кісісі өлтірілсе, оған ердің құнын төлеу (ер адамға 1000 қой, әйелге 500); ұрлық, қарақшылық, зорлық-зомбылыққа өлім жазасы кесіледі, жазаны ердің құнын төлеу арқылы жеңілдетуге болады; денеге зақым келтірсе, оған сәйкес құн төленеді (бас бармақ 100 қой, шынашақ 20 қой); егер әйел ерін өлтірсе өлім жазасына кесіледі (егер ағайындары кешірім жасаса, құн төлеумен ғана құтылады, мұндай қылмысты екіқабат әйел жасаса жазадан босатылады); төре мен қожаның құны қарашадан 7 есе артық төленеді; егер ері әйелін өлтірсе, әйел құнын төлейді.

==== Қазақ хандығының саяси-әлеуметтік шағы ====

Феодалдық қанау көптеген салық түрін енгізді. Малшыдан зекет, егіншіден ұшыр жиналды. Ең жоғары басқарушы хандар болды. Олар тек Шыңғыс тұқымынан шықты. Феодалдық шартты жер иеленушілік, жерге меншіктің тұрақты түрлері, әсіресе Қазақстанның оңтүстік аудандарында, Сыр бойындағы қалалар аймағында қалыптасты. Олардың сойырғал, иқта, милк, вакуф сияқты түрлері болды. Ханнан тархандық құқық алып, сыйлық жерді иеленушілер онда тұратын егіншілерден, қолөнершілерден өз пайдасына салық жинады. Қазақ қоғамын әлеуметтік-таптық топтарға бөлу негізіне әл-ауқаттылық жағдайынан гөрі, әлеуметтік шығу тегі негізге алынды. Жоғары аристократтық топ ақсүйектерге Шыңғыс әулеттері хандар, сұлтандар, оғландар төрелер, қожалар жатты. Ал басқа халық әл-ауқатына қарамастан қара сүйеккке жатқызылды.

*Қазақ хандығының мәдениеті:

Қазақ поэзиясының аса ірі тұлғалары Шалкиіз (15 ғ.), Доспамбет (16 ғ.), Жиембет (17 ғ.). Қазақтың батырлар жыры тарихи оқиғаларға құрылған. Мысалы: Қобыланды, [[Ер Тарғын]], [[Алпамыс батыр|Алпамыс]], [[Ер Сайын]], [[Қамбар Батыр|Қамбар батыр]] дастандары. Ислам діні толық тарады. Араб әліпбиі қолданылды.

18 ғасырда қазақтар үш жүзге бөлініп өмір сүріп жатты. Әр жүздің өз ханы болды. Кіші жүзді Әбілхайыр, Орта жүзде Сәмеке (Шахмұхамед), Ұлы Жүзде -Жолбарыс, Түркістан қаласын астана еткен Үлкен Орданың ханы Тәуке еді. Қазақ жерінде орталықтанған мемлекет болмауын көршілері өз пайдасына шешуді ойлады. Оңтүстік-батыстан Жайық казактарының қолдауымен Еділ бойындағы башқұрттар, қалмақтар Кіші жүзге тынымсыз шабуыл жасады. Солтүстіктен Сібір казактары тыным бермеді. Орта Азиядағы Бұқара мен хиуа хандықтары да қазақ жерінен дәмелі болды. Олардың бәрінен асып түскен жоңғарлар еді.

*Қазақ халқының ойраттарға қарсы күресі:

16 ғасырдың соңында ойраттар (қалмақтар) төрт тайпалық бірлестіктен тұрды. Олар Тарбағатайдан Шығысқа қарайғы өңірді алып жатқан торғауыттар, Ертістің жоғары ағысында қоныстанған дербеттер, қазіргі Дихуа қаласының маңындағы хошауыттар, Іле өзенінің жоғары жағындағы шоростар еді.

Қазақтар мен ойраттар арасындағы жайылым жер үшін күрес 15 ғасырда-ақ басталды. 16 ғ. соңында ойраттардың шағын бөлігі қазақ ханы Тәуекелге бағынды. 1635 ж. Хонтайшы Батурдың бастауымен Жоңғар хандығы құрылды. Қазақ-жоңғар қатынастары Батур хонтайшы (1634-1654) билік құрған кезде шиеленісе түсті. Онан кейінгі жоңғар хандары (Сенге, Қалдан) Оңтүстік Қазақстанды, маңызды сауда жолдары өтетін қалаларды өздеріне қаратуға тырысты.

*Қазақ халқының жоңғарларға қарсы күресі:

1718 жылы Тәуке дүние салғанда, орнына Болат хан болды. Оның кезінде қалмақтардың қазақ жеріне жорығы күшейді. Бұл жорықтардың табысты болуына шведтің артиилерия сержанты Иоганн Густав Ренаттың әсері күшті болды. 1709 жылы Полтава түбінде орыстардың қолына түскен Ренат Тобыл қаласына айдалды, осында Ертістің бойында Бухгольцтің экспедициясы құрамында Кереку қаласының маңында 1715 жылы қалмақтарға тұтқынға түседі. 1733 жылға дейін қалмақтардың қолында болды. Ол қалмақтарға зеңбірек құюды, баспахана жасап, әріп құюды үйретеді.

Жан-жақты әскери дайындығы бар жоңғарлар 1710-1711 жж. қазақ жеріне басып кіріп соғыс жүргізді. Олар 1717 жылы жазда Аякөз өзені жағасында қазақтардың 30 мың жасағын талқандады. Келесі жылы жоңғарлар қазақтарды Бөген, Шаян, Арыс өзендері бойында тағы да қырады.

*Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама:

1723 жылы ерте көктемде жоңғарлар қазақ жеріне тағы да соғысуға келді. Шуна Дабо деген қалмақ басқарған бұл шайқас екі бағытта жүруі тиіс еді. Бірінші бағыт Қаратауды басып өтіп, Шу мен Талас өзендеріне шығу болса, екінші бағыт қазақтарға соққы беріп, Шыршық өзеніне жету болатын. Бұл жоспарды іске асыру үшін әскерлер жеті топқа бөлініп, оның бірі Жетісу Алатауының етегіндегі Балқаш көліне құятын төрт өзеннің бойына топтастырылды. Қалмақтың ірі қолбасшысы Амурсана басқарған 70 мың адамнан тұратын екінші бір тобы Іле өзені бойына, Кеген өзенінің солтүстік жағасына, Нарын өзенінің күншығыс жағынадғы Кетпен тауы баурайына орналасты.

Бейғам отырған қазақтар аямай қырылды. Жоңғарлар Жетісуды, Ұлы жүзді қырып-жойып, Ұлы жүз, Кіші жүз жеріне де жетті. Халық басы ауған жаққа шұбырды. Ұлы Жүз бен Орта Жүздің қазақтары Самарқан мен Ходжентке қарай шұбырды. Кіші жүз қазағы Ххиуа мен Бұхараға ағылды. Босқындардың біразы Сырдың сол жағындағы Алакөл маңына топтасты. Халық бұл кезеңді «Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама» деп атады. «Елім-ай» деген ән туды.

Халық ең соңында бірігудің қажеттігін түсінді. 1728 жылы Әбілхайыр бастаған Кіші жүз жасақтары, Тайлақ батыр, Саурық батыр бастапан әскерлер Ырғыз уезінің оңтүстік шығыс бетіндегі Бұланты өзенінің жағасында «Қара сиыр» деген жерде қалмақтарға қарсы соққы берді.

1730 жылы көктемде Балқаш көлі маңында тағы соғыс басталды. Бөгенбай, Қабанбай, Наурызбай, сияқты батырлар бастапан қазақ жасақтары жоңғарларға аяусыз соққы берді. Бұл жер кейін «Аңырақай» деп аталып кетті. Шуно Дабо бастапан қалмақтар Іле өзені бойымен шығысқа қарай қашуға мәжбүр болды. Қазақ жерін азат ету жолындағы соғысты жеңіспен аяқтау үшін Үш жүздің әскерлері Шымкентке таяу Ордабасы деген жерге жиналды. Қолбасшы болып Әбілхайыр мен [[Бөгенбай батыр|Бөгенбай]] сайланды.

Осы тұста Тәуке ханның баласы Үлкен Орда иесі Болат хан қайтыс болды. Таққа талас басталды. Болат ханның інісі, Орта Жүздің ханы Сәмеке (Шахмұхамед) тақтан үміткер болды. Сондай-ақ қалмақты қыруда үлкен ерлік танытқан Кіші жүз ханы Әбілхайырда тақтан дәмеленді. Алайда аға хан болып Болаттың үшінші ұлы Әбілмәмбет сайланды. Әбілхайыр бұған наразы болып, майдан шебінен әскерін алып кетті. Сәмеке де Шу бойымен Бетпақдалаға қарай өз әскерін алып кетті. Жоңғарларға қарсы майдан әлсірей бастады. Ұлы Жүздің ханы Жолбарыс жоңғарлармен мәмлеге баруға мәжбүр болды.

Осы тұста әрбір жүздің ішінде феодалдың бытыраңқылық күшейді. Кіші жүз сұлтандары Батыр мен Нұралы ([[Әбілхайыр ханның тарихы|Әбілхайырдың]] баласы) өз алдына ел биледі. Сол сияқты Орта жүзде Күшік пен барақ сұлтандардың да өз иеліктері болды. Қазақ хандығының Бұхара, хиуамен қатынасы да нашар болды. Еділ өзені бойында қалмақтар мен башқұрттар Кіші Жүздің жеріне шабуыл жасап, үнемі қауіп туғызды.

==== Абылай ханның тұсында Қазақ хандығы ====
[[Сурет:Abylai.jpg|250px|thumb|&lt;center&gt;Абылай хан]]
1742 жылы 20 тамызда Ор қаласында Ресей, жоңғар және қарақалпақ, қазақтардың Кіші, Орта және Ұлы жүздің өкілдері қатысқан келіссөз жүргізілді. Онда Ресей өкілі қазақ пен жоңғар арасындағы қақтығысқа байланысты уәж айтпақшы болды. Бірақ жоңғарлар оны тыңдаған жоқ. Олар орыс қамал-бекіністеріне, қазақ қоныстарына жақын жерде 20 мың әскер ұстап, қазақты мазалауын қоймады. Ендігі жерде қазақтар өз күшіне ғана сенуіне тура келді. Осы идеяны орнықтыруға Абылай хан зор күш жұмсады.

1711 жылы дүниеге келген Абылай Уәлиұлының бастапқы есімі Әбілмансұр болды. Ол жастай жетім қалды. 1731 жылы жоңғарлармен шайқаста көзге түсті.

Жоңғарияның ханы Қалдан Серен 1745 жылы қайтыс болып, оның мұрагерлері таққа таласты. Осы кезде оған Цинь империясы тиісе бастайды. Абылай осы сәтті пайдаланды. Ол сыр бойындағы қалаларды азат етуге кірісті. Ол бұл жорықта қазақ әскерлерін үш топқа бөлді. Оның бірінші тобын Қанжығалы Бөгенбай мен Үмбетей жырау басқарды. Бөгенбай басқарған 10 мың әскер Түркістанның солтүстік жағына, Созақ бекінісіне барып тиісуге тиіс еді.

Екінші қолды Жәнібек батыр басқарды. Оған Тәтіқара жырау қосылды. Олар Сырдың төменгі ағасына қарай кетті. Үшінші негізгі қолды Абылайдың өзі басқарды. Жорыққа қатысушылар Шиелі, [[Жаңақорған]] бойымен Түркістанның күнбатыс жағына қарай жылжыды. Бұл топта [[Қабанбай батыр|Қабанбай]], [[Баян батыр|Баян]], Сырымбет, Малайсары,Желкілдек, Жанұзақ болды.

Жоңғар әскерін басқарған Қалдан Сереннің ортаншы ұлы Цевен Доржи де өз әскерін үшке бөлді. Ол өзінің басты күшін Абылайға қарай бағыттады. Оның қару-мылтығы, түйе үстіне орнатқан 15 зеңбірегі бар еді. Қазақ жасақтары сойыл, шоқпар, садақпен қаруланды.

Цевен Доржи өзінің ауыр қолымен Абылай әскерлерінен бұрын келіп, Жаңақорғанға бекініп алды. Абылай Жаңақорған бекінісін алуды Қабанбайға тапсырды. Сырымбетті оң жақ қанатқа, Баянды әскердің сол жақ қанатына қойды. Олардың сыртынан үш мың қолы бар Малайсары, Оразымбет батырлардың әскерін топтастырды.

Бұл соғыс екі айға созылды. Қазақ әскерлері Жаңақорғанды, Шымкентті жаудан тазартты. Түркістанға дейін жетті. Бөгенбай басқарған әскерлер Созақ пен Сайрамды босатты. Батыр Баян Талас өзеніне дейін барды. Жәнібек батырдың әскерлері қарақалпақ жерін босатып, қалмақтарды Сырдың жоғарғы сапасына шегіндірді. Амалы таусылған Цевен Доржи Абылайдан бітім сұрауға мәжбүр болды.

Келісім бойынша [[Созақ]], [[Сайрам]], [[Манкент]], [[Шымкент]] қалалары Әбілмәмбеттің қарамағына өтті. Түркістан туралы мәселе кейінірек шешілетін болды. Абылой бұл жолғы жеңістерін жоңғар хандығының күйреуінің бастамасы деп есептеді. 1745 жылғы соғыс осымен бітті.

Қазақ жерін қалмақтардан толық тазарту мақсатымен Абылай бастапан қазақ жасақтары 1750 жылы жауды жоңғар қақпасы маңында оңдырмай соққы берді.

1755 жылы жоңғарлар бірнеше ұсақ иеліктерге бөлініп кетті. Осыдан кейін 1758 жылы Жоңғар мемлекеті құлады. 1758 ж. Цинь қытайлары Шығыс Түркістандағы қазіргі [[Синь-Цзянь]] жерін басып алды. Цинь империясының батыс шекарасы қазақ жерімен шектесті. Қытайлар дүркін-дүркін шабуыл жасап қазақтарға тыным бермеді. Абылай келісімге келу туралы Пекинге адамдар жіберді. Сөйтіп, Қытаймен сауда, экономикалық қатынас орнату жолдарын іздестірді. Ол Ресеймен де қарым-қатынас орнатты.

1771 жылы [[Әбілмәмбет хан]] өлгеннен кейін, Түркістанда Абылайды Орта жүздің ханы етіп сайлады. Бір жылдан кейін 1772 жылы вице-канцлер М.Л. Воронцовтың жарлығымен Абылайға арналып Есіл өзеніне таяу жерде Жаңғызтөбеге ағаш үй салынды. Абылай 1780 жылы мамыр айында Ташкентте 69 жасында қайтыс болды. Орнына Уәли сайланды.

==== [[Ресей империясы]] құрамында ====
Саяси және экономикалық қиын жағдайда [[Қазақстан]]ның [[Ресей]]ге қосылу мәселесi алға тартылды. Қ-дың сыртқы саяси жағдайының күрделiлiгi [[Әбiлқайыр хан]]ды [[Кiшi жүз]]де Ресей протекторатын қабылдауға мәжбүр еттi. 1734 ж. [[Орта жүз]]дiң бiр бөлiгi Ресейге қосылды. 19 ғ-дың 2-жартысында Ресей үкiметiнiң жоспарлы түрде жүргiзген әскери-саяси шаралары нәтижесiнде, Қазақстанды империя құрамына қосу толық аяқталды.

Қ. арасында кейiнгi орта ғасырларда меншiктiң бiрнеше түрi айқындалды: 1) мал мен мал ш. өнiмдерiне деген меншiктiң жеке дербес отбасылық түрiндегi меншiгi; 2) жерге немесе жайылымдарға қауымдық меншiк; 3) су көздерiне меншiк; 4) қауымдар ассоциациясының қарамағындағы малшылар тобы көшiп-қонатын аймаққа қатысты экономикадан тыс меншiк, Қ-дың әлеум. ұйымдасуы адамдар арасындағы бiр-бiрiмен байланысты әр алуан қарым-қатынас түрлерiне (қандас туыстық-отбасылық, шаруашылықтық, әскери, мәдени, этн., т.б.) негiзделдi.

1824, 1867 — 68 жылдардағы әкiмшілік-саяси реформалары арқылы Ресей үкiметi қазақтарды басқарудың дәстүрлi жүйесiн жойды. Қазақстанның Ресейге қосылуы арқылы халықтар арасында шаруашылық айырбас пен басқа да қарым-қатынастар үшiн қолайлы жағдай туды, капиталистiк өндiрiс қатынастары кеңiстiгiне негiз қаланды.

Ресейдiң отаршыл саясатына қарсы қазақ халқының ұлт-азаттық көтерiлiстерi болып өттi. Оларды [[Сырым Датұлы]], [[Исатай Тайманұлы]], [[Кенесары Қасымұлы]], [[Жанқожа Нұрмұхамедұлы]], т.б. басқарды. 19 ғ-дың аяғы мен 20 ғ-дың басында Қазақстандағы егiншiлiкпен айналысатын халықтар арасындағы қазақтардың үлес салм. 55,4%-ға жеттi. Өнеркәсiп дамуы, т. ж-дар салынуы, су жолдарының кеңiнен пайдалануы қазақ жұмысшыларының қалыптасуының экон. негiздерiн қалады.

==== Кеңестік дәуір ====
1917 ж. [[Қазан төңкерiсi]]не дейiн Қ-дың негiзгi кәсiбi көшпелi немесе жартылай көшпелi жағдайда мал өсiру, суармалы егiншiлiк болса, аңшылық пен балық аулау және қолөнерi де [[халық]] тұрмысында берiк орын алды. Қоғам өмiрiнде [[рулық-патриархалдық қатынастар]] үстем болып келдi.

[[Кеңестiк үкiмет]] өткiзген кәмпескелеу, ұжымдастыру шаралары Қ-ды 1931 — 33 ж. ашаршылыққа ұшыратты. 1929 — 31 ж. Қазақстанда кеңес өкiметi саясатының асыра сiлтеулерiне қарсы 372 көтерiлiс болды. Көтерiлiстiң күшпен басылуына орай Қ. басқыншылыққа ұшырады. 1930 жылдың басынан 1931 жылдың ортасына дейiн [[Қазақстан]] аумағынан 281230 шаруа қожалығы сыртқа көшкен. Олардың едәуiр бөлiгi [[Қытай]]ға, [[Иран]]ға, [[Ауғанстан]]ға өтiп кеттi. Қазақ этносы осы жылдары аса көп шығынға ұшырады. Ашаршылық және онымен байланысты туған iндеттер салдарынан 2 млн. 200 мыңнан астам адам қырылды. Бұл барлық Қ-дың 48%-ын құрады.

Екiншi дүниежүзiлiк соғыс жылдарында мерт болған шамамен 410 мыңдай қазақстандықтардың басым бөлiгi Қ. едi.

==== Тәуелсіздік ====
1991 ж. 16 желтоқсанда мемлекет тәуелсiздiк жарияланған соң, қазақ ұлты өзiнiң ортақ мүддесi жолындағы бiрлiгiн нығайтты. Қазақ тiлi мемл. тiл болды. Қазақ халқының таңдаулы өкiлдерiнiң кеңестiк дәуiрде тыйым салынған есiмдерi ұлтымыздың мақтанышына айнала бастады, тарихи топонимика қалпына келтiрiлiп, ұлттық мәдениеттiң гүлденуiне жағдай жасалды. Шет елде жүрген отандастардың елге оралуына мүмкiндiк туды.
[[Сурет:ToktarAwbakirov.jpg|200px|right|thumb|[[Тоқтар Әубәкіров]] — Қазақтың тұңғыш ғарышкері]]

== Қазақ атауы пайда болуы ==
{{main|Қазақ (этноним)}}

== Діні ==
Қазақтардың дәстүрлі діні Сүнни мұсылмандар, ханафи мазхабындағы [[Ислам]] діні.

== Мәдениеті ==
{{main|Қазақ мәдениеті}}

{{main|Қазақтың XX ғасырдағы мәдениеті}}

== Тілі ==
{{main|Қазақ тілі}}

== Антроплогиясы==
[[Сурет:Kultigin.jpg|230*300|thumb|Күлтегін. Түрік қағанаты Әскербасы]] 
Жетiсудaн тaбылғaн Түркі зaмaнының бaс сүйектерi кaзiргi Қaзaқтaрдың тұрпaтынa жaкын. 
Құтлық (Елтеріс) қағанның екінші ұлы, Түрік Елінің 717—734 жж. билік құрған қағаны Білге қағанның  туған інісі  Күлтегін Суретi Қaзaқтарға ұқсaс.

== Тағы қараңыз ==
* [[Қазақ (этноним)]]
* [[Қазақ тілі]]
* [[Қазақтар (шетжұрты)]]
* [[Қазақтар тізімі]]
* [[:Санат:Қазақ салт-дәстүрлері|Қазақ салт-дәстүрлері]]

==Галерея==
&lt;gallery class=&quot;center&quot; caption=&quot;&quot;&gt;
File:Казахи. Юрта.jpg
File:Казахи. Детали богатого жилища.jpg
File:Казахи. Музыкальные инструменты.jpg
File:Казахи. Типы зимовок.jpg
File:Казахи. Оружие, плети.jpg
File:Казахи. Утварь, оросительные системы.jpg
File:Казахи. Утварь и сельскохозяйственные инструменты.jpg
File:Казахи. Костюм, всадническая культура, коневодство.jpg
File:Казахи. Конское снаряжение свадебное, женское в сборе.jpg
File:Казахи. Типы и детали украшений.jpg
File:Казахи. Утварь, мебель, музыкальные инструмент.jpg
File:Казахи. Головные уборы, украшения, типы причёсок.jpg
File:Казахи. Типы и детали женского костюма.jpg
File:Казахи. Типы и детали женских головных уборов.jpg
File:Казахи. Типы и детали женских головных уборов и тесьмы.jpg
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сыртқы сілтемелер ==
{{commonscat|Kazakh people|Қазақ халқы}}
* [http://clp.arizona.edu/cls/kaz.htm Kazakh Language Courseware from University of Arizona Critical Languages Series] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080410091956/http://clp.arizona.edu/cls/kaz.htm |date=2008-04-10 }}
* [http://www.hunmagyar.org/turan/turk.html Қазақстанның этногарфиялық картасы]
* [http://www.akft.org Kazakhs in France - AKFT] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100316074821/http://www.akft.org/ |date=2010-03-16 }}
* [http://www.kazaktar.kz/ Дүниежүзі қазақтары қауымдастығы]
* http://sana.gov.kz/showarticle.php?lang=eng&amp;id=342 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070928070538/http://sana.gov.kz/showarticle.php?lang=eng&amp;id=342 |date=2007-09-28 }}
* [http://www.massagan.com Massagan.com (The largest web site in kazakh language)]
* [http://www.suhbat.com Suhbat (Atameken Toby)]
* [http://www.pbs.org/wnet/secrets/case_amazon/index.html Secrets of the Dead: Amazon Warrior Women (PBS)]
* [http://www.orientalistica.ru/resour/runica/collection/e3a.htm Turk monument of Uyuk-Turan mentioning the word ''&quot;qazğaq&quot;''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060205181454/http://www.orientalistica.ru/resour/runica/collection/e3a.htm |date=2006-02-05 }}
* [http://www.elim.kz/ Қазақ халқы]
* [http://www.mfa.kz/ Қазақстан Республикасының Сыртқы Істер Министрлігі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110929145154/http://www.mfa.kz/ |date=2011-09-29 }}
* [http://www.dmoz.org/World/Kazakh/Қоғам/ Қоғам] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170307082953/http://www.dmoz.org/World/Kazakh/%D2%9A%D0%BE%D2%93%D0%B0%D0%BC/ |date=2017-03-07 }} — [[Ашық Тізімдеме Жобасы|Ашық Тізімдеме Жобасы (ODP)]]
* [http://www.kazaktar.kz/ Дүниежүзі қазақтары қауымдастығы]
* [http://www.facebook.com/groups/ardakk/ Facebook әлеуметтік желісіндегі Қазақтар қауымдастығы]
{{Қазақтар}}
{{Әлем халықтары}}
[[Санат:Қазақтар|*]]
[[Санат:Қазақстан этникалық топтары]]
[[Санат:Қытай этникалық топтары]]
[[Санат:Моңғолия этникалық топтары]]
[[Санат:Ресей этникалық топтары]]
[[Санат:Қырғызстан этникалық топтары]]
[[Санат:Өзбекстан этникалық топтары]]
[[Санат:Түркия этникалық топтары]]
[[Санат:Түрікменстан этникалық топтары]]</text>
      <sha1>mdn1osyqmoegwpxl61tpc96utv5u9ur</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Уикипедия:Форум</title>
    <ns>4</ns>
    <id>3909</id>
    <revision>
      <id>3053499</id>
      <parentid>3052865</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:55:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>AAkhmedova (WMF)</username>
        <id>114392</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="96160" xml:space="preserve">{{Уикипедия:Форум/Негіз}}
__NOTOC____NEWSECTIONLINK__
{{Жинақталған мазмұн|30|400}} 

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Leadership Development Working Group: Apply to join! (14 March to 10 April 2022)&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Leadership Development Working Group/Participate/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hello everyone,

Thank you to everyone who participated in the feedback period for the [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group|Leadership Development Working Group]] initiative. A [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate#5. Summary of Call for Feedback|summary of the feedback]] can be found on Meta-wiki. This feedback will be shared with the working group to inform their work. The application period to join the Working Group is now open and will close on April 10, 2022. Please [[m:Special:MyLanguage/Leadership_Development_Working_Group/Purpose_and_Structure#3._How_is_the_working_group_formed_and_structured?|review the information about the working group]], share with community members who might be interested, and '''[[m:Special:MyLanguage/Leadership_Development_Working_Group/Participate#1._How_to_participate|apply if you are interested]]'''.

Thank you,

From the Community Development team&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 01:50, 2022 ж. наурыздың 20 (+06)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Invitation to Hubs event: Global Conversation on 2022-03-12 at 13:00 UTC&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; == 
:''[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
----
Hello all, please see an invitation from my colleague about an upcoming Global Conversation about Hubs. [[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 00:41, 2022 ж. наурыздың 10 (+06)
----
The Movement Strategy and Governance team of the Wikimedia Foundation would like to invite you to the next event about &quot;Regional and Thematic Hubs&quot;. The Wikimedia Movement is in the process of understanding what Regional and Thematic Hubs should be. Our workshop in November was a good start ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Documentation/27 November Workshop|read the report]]), but we're not finished yet. 

Over the last weeks we conducted about 16 interviews with groups working on establishing a Hub in their context ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Dialogue|see Hubs Dialogue]]). These interviews informed a report that will serve as a foundation for discussion on March 12. The report is planned to be published on March 9.

The event will take place on March 12, 13:00 to 16:00 UTC on Zoom. Interpretation will be provided in French, Spanish, Arabic, Russian, and Portuguese. Registration is open, and will close on March 10. Anyone interested in the topic is invited to join us. '''[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022|More information on the event on Meta-wiki]]'''.

Best regards,

[[m:User:KVaidla (WMF)|Kaarel Vaidla]]&lt;br /&gt;Movement Strategy
&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Universal Code of Conduct Enforcement guidelines ratification voting open from 7 to 21 March 2022&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hello everyone,

The ratification voting process for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|revised enforcement guidelines]] of the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) is now open! '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|Voting commenced on SecurePoll]]''' on 7 March 2022 and will conclude on 21 March 2022. Please [[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information|read more on the voter information and eligibility details]].

The Universal Code of Conduct (UCoC) provides a baseline of acceptable behavior for the entire movement. The revised enforcement guidelines were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the policy across the movement. You can [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|read more about the UCoC project]].

You can also comment on Meta-wiki talk pages in any language. You may also contact the team by email: ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org

Sincerely,

Movement Strategy and Governance

Wikimedia Foundation&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
--[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 17:46, 2022 ж. наурыздың 7 (+06)

=== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Universal Code of Conduct Enforcement guidelines ratification voting is now closed&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ===

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information/Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

The ratification voting process for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|revised enforcement guidelines]] of the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) came to a close on 21 March 2022. Over {{#expr:2300}} Wikimedians voted across different regions of our movement. Thank you to everyone who participated in this process! The scrutinizing group is now reviewing the vote for accuracy, so please allow up to two weeks for them to finish their work.

The final results from the voting process will be announced [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Results|here]], along with the relevant statistics and a summary of comments as soon as they are available. Please check out [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information|the voter information page]] to learn about the next steps. You can comment on the project talk page [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|on Meta-wiki]] in any language. You may also contact the UCoC project team by email: ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org

Best regards,

Movement Strategy and Governance&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 00:25, 2022 ж. наурыздың 23 (+06)

=== Next steps: Universal Code of Conduct (UCoC) and UCoC Enforcement Guidelines === 
After reviewing vote results and accompanying comments, the Community Affairs Committee decided to launch a fresh round of community consultations. After that, the refined text of the Guidelines will be put for another vote.

The comments have shown that community members unequivocally support creating a safe and welcoming culture that stops hostile and toxic behaviour, supports victims of such actions, and encourages good-faith people to be productive on the Wikimedia projects.
While the results did show that support for the UCoC Guidelines exceeded the required 50%+1 vote, the comments highlighted that further revisions would be required to have strong community support to follow through with enforcement.

Therefore the Committee instructed the Foundation to:

Conduct another round of community consultations, and put the newly-refined Guidelines for a community vote.

The WMF team will seek feedback on four topics that stood out among the voter comments. You can learn more about the four topics and the Committee's findings on [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Board_noticeboard/April_2022_-_Board_of_Trustees_on_Next_steps:_Universal_Code_of_Conduct_(UCoC)_and_UCoC_Enforcement_Guidelines this Meta page]. 

Best regards, --[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 17:59, 2022 ж. сәуірдің 23 (+06)

=== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Report on Voter Feedback from Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines Ratification &lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt;===
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Hello all,

The Universal Code of Conduct (UCoC) project team has completed the analysis of the feedback accompanying the ratification vote on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines. 

Following the completion of the UCoC Enforcement Guidelines Draft in 2022, the guidelines were voted on by the Wikimedian community. Voters cast votes from 137 communities, with the top 9 communities being: English, German, French, Russian, Polish, Spanish, Chinese, Japanese, Italian Wikipedias, and Meta-wiki. 

Those voting had the opportunity to provide comments on the contents of the Draft document. 658 participants left comments. 77% of the comments are written in English. Voters wrote comments in 24 languages with the largest numbers in English (508), German (34), Japanese (28), French (25), and Russian (12). 

A report will be sent to the Revision Drafting Committee who will refine the enforcement guidelines based on the community feedback received from the recently concluded vote. A public version of the report is [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report|'''published on Meta-wiki here''']].  The report is available in translated versions on Meta-wiki. {{int:please-translate}} 

Again, we thank all who participated in the vote and discussions. We invite everyone to contribute during the next community discussions. More information about the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines can be found [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|on Meta-wiki]].

On behalf of the Universal Code of Conduct project team&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
--[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 16:22, 2022 ж. мамырдың 26 (+06)

== Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open  ==
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''  
 
The Call for Feedback: Board of Trustees elections is now open and will close on &lt;s&gt;7&lt;/s&gt; 16 February 2022.

With this Call for Feedback, the Movement Strategy and Governance team is taking a different approach. This approach incorporates community feedback from 2021. Instead of leading with proposals, the Call is framed around key questions from the Board of Trustees. The key questions came from the feedback about the 2021 Board of Trustees election. The intention is to inspire collective conversation and collaborative proposal development about these key questions.
 
[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Board_of_Trustees/Call_for_feedback:_Board_of_Trustees_elections Join the conversation.]  

Best,

Movement Strategy and Governance

[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 22:35, 2022 ж. қаңтардың 12 (+06)

== Question ==

Напишу здесь на русском языке, поскольку вижу в Казахстане лучше его понимают, чем английский. У меня возник вопрос: почему аглоязычний текст пишеться не как в оригинале, а своеобразным казахицированым способом.--[[Қатысушы:KHMELNYTSKYIA|KHMELNYTSKYIA]] ([[Қатысушы талқылауы:KHMELNYTSKYIA|талқылауы]]) 19:13, 2018 ж. шілденің 10 (+06)
: Hello! Could you please clarify which article are you talking about?--[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 11:11, 2018 ж. шілденің 11 (+06)
:: Hi! So, thank you for the quick response. For example, even your text is written so: &quot;Һелло! Цоұлд ёұ плеасе цларіфy уһіцһ артіцле аре ёұ талкінг абоұт&quot;. I think it is a bit strange. There may be a problem with my language settings.--[[Қатысушы:KHMELNYTSKYIA|KHMELNYTSKYIA]] ([[Қатысушы талқылауы:KHMELNYTSKYIA|талқылауы]]) 23:27, 2018 ж. шілденің 11 (+06)
::: Yes, you're right! You can check in your phone's settings. I am not sure what exactly, but I'm guessing it's something called 'Locale' or whatever. If you use English as a main language in your phone, then there won't be these kind of glitches. --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 11:31, 2018 ж. шілденің 12 (+06)

== Editing News #2—2018 ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
''[[metawiki:VisualEditor/Newsletter/2018/October|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]''

&lt;div style=&quot;float:right;width:270px;margin-left:1em;border-style:solid;border-width:1px;padding:1em;&quot;&gt;
[[File:VisualEditor-logo.svg|200px|center]]
'''Did you know?'''  
&lt;div class=&quot;thumbcaption&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;&gt;  

Did you know that you can use the visual editor on a mobile device?
[[File:Mobile editing watchlist star editing pencil.png|alt=Screenshot showing the location of the pencil icon|center|frameless|250px]]

Tap on the pencil icon to start editing.  The page will probably open in the wikitext editor.

You will see another pencil icon in the toolbar.  Tap on that pencil icon to the switch between visual editing and wikitext editing.

[[File:Visual editing mobile switch wikitext.png|alt=Toolbar with menu opened|center|frameless|250px]]

Remember to publish your changes when you're done.

You can read and help translate [[mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide|the user guide]], which has more information about how to use the visual editor.&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;

Since the last newsletter, the [[mw:Editing|Editing Team]] has wrapped up most of their work on the [[mw:2017 wikitext editor|2017 wikitext editor]] and [[mw:VisualEditor/Diffs|the visual diff tool]].  The team has begun investigating the needs of editors who use mobile devices.  Their work board is available [[phab:project/view/3236/|in Phabricator]].  Their [[mw:Wikimedia Audiences/2018-19 Q2 Goals#Contributors|current priorities]] are fixing bugs and improving mobile editing.   

=== Recent changes ===
*The Editing team has published an [[mw:Mobile editing using the visual editor report|initial report about mobile editing]].  
*The Editing team has begun a design study of visual editing on the mobile website.  New editors have trouble doing basic tasks on a smartphone, such as adding links to Wikipedia articles.  You can [[c:File:Visual Editor Heuristic - Results.pdf|read the report]].
*The Reading team is working on a [[mw:Reading/Web/Advanced mobile contributions|separate mobile-based contributions project]].
*The 2006 wikitext editor is [[mw:Contributors/Projects/Removal of the 2006 wikitext editor|no longer supported]].  If you used [[:File:Edit toolbar - 2.png|that toolbar]], then you will no longer see any toolbar.  You may choose another editing tool in your [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing|editing preferences]], [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|local gadgets]], or [[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|beta features]].
*The Editing team described the history and status of [[mw:Extension:VisualEditor|VisualEditor]] in [[m:Wikimedia monthly activities meetings/2018-03|this recorded public presentation]] (starting at 29 minutes, 30 seconds).
*The Language team released [[mw:Content translation/V2|a new version of Content Translation]] (CX2) last month, on [[foundationsite:2018/09/30/international-translation-day/|International Translation Day]]. It integrates the visual editor to support templates, tables, and images.  It also produces better wikitext when the translated article is published. [https://wikimediafoundation.org/2018/09/30/content-translation-version-two/]

=== Let's work together ===
* The Editing team wants to improve visual editing on the mobile website.  &lt;mark&gt;Please read [[mw:Visual-based mobile editing/Ideas/October 2018|their ideas]] and tell the team what you think would help editors who use the mobile site.&lt;/mark&gt;  
*The [[m:Community Wishlist Survey 2019|Community Wishlist Survey]] begins next week.
*If you aren't reading this in your preferred language, then please help us with translations! Subscribe to the [[mail:translators-l|Translators mailing list]] or [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User_talk:Elitre_(WMF)&amp;action=edit&amp;section=new contact us] directly. We will notify you when the next issue is ready for translation. {{int:Feedback-thanks-title}}

—[[mw:User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[mw:User talk:Whatamidoing (WMF)|talk]])
&lt;/div&gt; 20:17, 2018 ж. қарашаның 2 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&amp;oldid=17790200 тізімін пайдаланып User:Johan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Editing News #1—July 2019 ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
''[[m:VisualEditor/Newsletter/2019/July|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]''

&lt;div style=&quot;float:right;width:270px;margin-left:1em;border-style:solid;border-width:1px;padding:1em;&quot;&gt;
[[File:VisualEditor-logo.svg|200px|center]]
&lt;big&gt;'''Did you know?'''&lt;/big&gt;
&lt;div class=&quot;thumbcaption&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;&gt;  

Did you know that you can use the visual editor on a mobile device?

Every article has a pencil icon at the top.  Tap on the pencil icon [[File:OOjs UI icon edit-ltr.svg|frameless|16x16px]] to start editing.  

'''&lt;big&gt;Edit Cards&lt;/big&gt;'''

[[File:EditCards-v.20.png|alt=Toolbar with menu opened|center|frameless|250px]]

This is what the new '''Edit Cards for editing links''' in the mobile visual editor look like. You can try the prototype here: '''[[mw:Topic:V394zwrigth8ii7c|📲 Try Edit Cards]].'''
&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;

Welcome back to the [[mw:Editing|Editing]] newsletter.

Since [[m:VisualEditor/Newsletter/2018/October|the last newsletter]], the team has released two new features for the [[mw:VisualEditor on mobile|mobile visual editor]] and has started developing three more.  All of this work is part of the team's goal to [[m:Wikimedia Foundation Annual Plan/2018-2019/Audiences#Outcome 3: Mobile Contribution|make editing on mobile web simpler]].  

Before talking about the team's recent releases, we have a question for you:  

&lt;strong&gt;Are you willing to try a new way to add and change links?&lt;/strong&gt;

If you are interested, we would value your input!  You can try this new link tool in the mobile visual editor on a separate wiki. 

&lt;em&gt;Follow these instructions and share your experience:&lt;/em&gt;

&lt;strong&gt;[[mw:Topic:V394zwrigth8ii7c|📲 Try Edit Cards]].&lt;/strong&gt;

=== Recent releases ===
The mobile visual editor is a simpler editing tool, for smartphones and tablets using the [[mw:Reading/Web/Mobile#About|mobile site]].  The Editing team recently launched two new features to improve the mobile visual editor: 

# [[mw:VisualEditor on mobile/Section editing|Section editing]]
#* The purpose is to help contributors focus on their edits.
#* The team studied this with an A/B test.  [[mw:VisualEditor on mobile/Section editing#16 June 2019|This test showed]] that contributors who could use section editing were '''1% more likely to publish''' the edits they started than people with only full-page editing.
# [[mw:VisualEditor on mobile#March 1, 2019|Loading overlay]]
#* The purpose is to smooth the transition between reading and editing.

Section editing and the new loading overlay are '''now available to everyone''' using the mobile visual editor.

=== New and active projects ===
This is a list of our most active projects. [[mw:Help:Watching pages|Watch]] these pages to learn about project updates and to share your input on new designs, prototypes and research findings.

*[[mw:VisualEditor on mobile/Edit cards|Edit cards]]: This is a clearer way to add and edit links, citations, images, templates, etc. in articles.  You can try this feature now.  &lt;em&gt;Go here to see how:&lt;/em&gt; [[mw:Topic:V394zwrigth8ii7c|📲 &lt;em&gt;Try Edit Cards&lt;/em&gt;]].
*[[mw:VisualEditor on mobile/Toolbar refresh|Mobile toolbar refresh]]: This project will learn if contributors are more successful when the editing tools are easier to recognize.
*[[mw:VisualEditor on mobile/VE mobile default|Mobile visual editor availability]]: This A/B test asks:  ''Are newer contributors more successful if they use the mobile visual editor?''  We are collaborating with [[mw:VisualEditor on mobile/VE mobile default#26 June 2019 %E2%80%93 Participating wikis and test start date|20 Wikipedias]] to answer this question.
*[[mw:VisualEditor on mobile/Usability improvements|Usability improvements]]: This project will make the mobile visual editor easier to use.  The goal is to let contributors stay focused on editing and to feel more confident in the editing tools.

=== Looking ahead ===

* '''Wikimania:'''  Several members of the Editing Team will be attending [[wmania:|Wikimania]] in August 2019.  They will lead a session about mobile editing in the [[wmania:2019:Community Growth/Visual editing on mobile: An accessible editor for all|Community Growth space]].  Talk to the team about how editing can be improved.
* '''Talk Pages:'''  In the coming months, the Editing Team will begin [[mw:Talk pages consultation 2019|improving talk pages]] and communication on the wikis.

=== Learning more ===
The [[mw:VisualEditor on mobile|VisualEditor on mobile]] is a good place to learn more about the projects we are working on. The team wants to talk with you about anything related to editing. If you have something to say or ask, please leave a message at [[mw:Talk:VisualEditor on mobile|Talk:VisualEditor on mobile]].

[[user:PPelberg (WMF)|PPelberg (WMF)]] ([[mw:user_talk:PPelberg (WMF)|talk]]) &amp; [[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[mw:user_talk:Whatamidoing (WMF)|talk]]) 
&lt;/div&gt; 00:32, 2019 ж. шілденің 24 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&amp;oldid=19175117 тізімін пайдаланып User:Trizek (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Editing News #2 – Mobile editing and talk pages ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;em&gt;[[m:VisualEditor/Newsletter/2019/October|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]&lt;/em&gt;

Inside this newsletter, the [[mw:Editing|Editing team]] talks about their work on the [[mw:Mobile visual editor|mobile visual editor]], on [[mw:Talk pages project|the new talk pages project]], and at [[wikimania:|Wikimania 2019]].

=== Help ===
&lt;strong&gt;What talk page interactions do you remember?&lt;/strong&gt; Is it a story about how someone helped you to learn something new? Is it a story about how someone helped you get involved in a group? Something else?  Whatever your story is, we want to hear it!  

Please tell us a story about how you used a talk page.  &lt;mark&gt;Please share a link to a memorable discussion, or describe it on the &lt;strong&gt;[[mw:Topic:V8d91yh8gcg404dj|talk page for this project]]&lt;/strong&gt;.&lt;/mark&gt;  The team wants your examples.  These examples will help everyone develop a shared understanding of what this project should support and encourage.

=== Talk pages project ===
The [[mw:Talk pages consultation 2019|Talk Pages Consultation]] was a global consultation to define better tools for wiki communication. From February through June 2019, more than 500 volunteers on 20 wikis, across 15 languages and multiple projects, came together with members of the Foundation to create a product direction for a set of discussion tools.  The [[mw:Talk pages consultation 2019/Phase 2 report|Phase 2 Report]] of the Talk Page Consultation was published in August. It summarizes the product direction the team has started to work on, which you can read more about here: [[mw:Talk pages project|Talk Page Project project page]]. 

The team needs and wants your help at this early stage.  They are starting to develop the first idea. Please add your name to the [[mw:Talk pages project#Getting involved|&lt;strong&gt;&quot;Getting involved&quot;&lt;/strong&gt;]] section of the project page, if you would like to hear about opportunities to participate.

=== Mobile visual editor ===
The Editing team is trying to make it simpler to edit on mobile devices.  The team is changing the [[mw:VisualEditor on mobile|visual editor on mobile]]. If you have something to say about editing on a mobile device, please leave a message at [[mw:Talk:VisualEditor on mobile|Talk:VisualEditor on mobile]].

==== [[mw:VisualEditor on mobile/Edit cards|Edit Cards]] ====
[[File:Edit Cards-before-v3-comparison.png|thumb|486x486px|What happens when you click on a link.  The new Edit Card is bigger and has more options for editing links.]]

* On 3 September, the Editing team released [[:File:Edit Cards comparison v2 and v3.png|version 3 of Edit Cards]]. Anyone could use the new version in the mobile visual editor.
* There is an [[:File:Edit Cards comparison v2 and v3.png|updated design]] on the Edit Card for adding and modifying links.  There is also a new, [[mw:VisualEditor on mobile/Edit cards#2 September 2019 - v3 deployment timing|combined workflow for editing a link's display text and target]].
* Feedback: You can try the new Edit Cards by opening the mobile visual editor on a smartphone. Please post your feedback on the [[:mw:Topic:V5rg0cqmikpubmjj|Edit cards talk page]].

==== [[mw:VisualEditor on mobile/Toolbar refresh|Toolbar]] ====
[[File:Toolbar-comparison-v1.png|thumb|486px|The editing toolbar is changing in the mobile visual editor.  The old system had two different toolbars.  Now, all the buttons are together.  [[mw:Topic:V79x6zm8n6i4nb56|Tell the team what you think about the new toolbar]].]]

* In September, the Editing team updated the mobile visual editor's editing toolbar.  Anyone could see these changes in the mobile visual editor.
** &lt;em&gt;One toolbar:&lt;/em&gt; All of the editing tools are located in one toolbar.  Previously, the toolbar changed when you clicked on different things.
**&lt;em&gt;New navigation:&lt;/em&gt; The buttons for moving forward and backward in the edit flow have changed.
**&lt;em&gt;Seamless switching:&lt;/em&gt; an [[phab:T228159|improved workflow]] for switching between the visual and wikitext modes.
* Feedback: You can try the refreshed toolbar by opening the mobile VisualEditor on a smartphone. Please post your feedback on the [[mw:Topic:V79x6zm8n6i4nb56|Toolbar feedback talk page]].

=== Wikimania ===
The Editing Team attended [[wmania:2019:Program|Wikimania 2019]] in Sweden.  They led a session on [[wmania:2019:Community Growth/Visual editing on mobile: An accessible editor for all|the mobile visual editor]] and a session on [[wmania:2019:Community Growth/After Flow: A new direction for improving talk pages|the new talk pages project]].  They tested [[mw:VisualEditor on mobile/Toolbar refresh#v1 prototype|two]] new [[mw:VisualEditor on mobile/Edit cards#v3 prototype|features]] in the mobile visual editor with contributors.  You can read more about what the team did and learned in [[mw:VisualEditor on mobile#Wikimania Stockholm: Overview|the team's report on Wikimania 2019]].

=== Looking ahead ===

* &lt;strong&gt;Talk Pages Project:&lt;/strong&gt; The team is thinking about the first set of proposed changes.  The team will be working with a few communities to pilot those changes. The best way to stay informed is by adding your username to the list on the project page: [[mw:Talk pages project#Getting involved|&lt;strong&gt;Getting involved&lt;/strong&gt;]].
* &lt;strong&gt;Testing the mobile visual editor as the default:&lt;/strong&gt;  The Editing team plans to post results before the end of the calendar year. The best way to stay informed is by adding the project page to your watchlist: [[mw:VisualEditor on mobile/VE mobile default|&lt;strong&gt;VisualEditor as mobile default project page&lt;/strong&gt;]].
* &lt;strong&gt;Measuring the impact of Edit Cards:&lt;/strong&gt;  This study asks whether the project helped editors add links and citations.  The Editing team hopes to share results in November.  The best way to stay informed is by adding the project page to your watchlist: [[mw:VisualEditor on mobile/Edit cards|&lt;strong&gt;Edit Cards project page&lt;/strong&gt;]].

– [[User:PPelberg (WMF)|PPelberg (WMF)]] ([[mw:User talk:PPelberg (WMF)|talk]]) &amp; [[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[mw:User talk:Whatamidoing (WMF)|talk]])
&lt;/div&gt; 17:12, 2019 ж. қазанның 29 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/Target_lists/VE_201910/4&amp;oldid=19500850 тізімін пайдаланып User:Johan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== WikiGap 2020 Russia ==
Уважаемые коллеги, пожалуйста выскажите своё мнение по поводу ''[[m:CentralNotice/Request/WikiGap 2020 Russia|баннерной кампании CentralNotice]]'' для объявления о российском викимарафоне [[wmru:Конкурсы/WikiGap 2020 Russia|WikiGap 2020]] (8 марта - 8 мая, все IP из России, только Википедии, 1 показ в неделю). Спасибо. [[Қатысушы:JukoFF|JukoFF]] ([[Қатысушы талқылауы:JukoFF|талқылауы]]) 15:02, 2020 ж. ақпанның 27 (+06)

== 1 сәуірге орай Басты бетті өзгерту ==

Қайырлы күн, құрметті Уикипедия қатысушылары. 1 сәуір күні Алдар көсенің туған күні, яғни күлкі күні, осыған орай Басты бетті күлкілі етіп өзгертсек. Орыс Уикипедиясы жыл сайын өзгертіп отырады-мыс. Ұсыныс [[Қатысушы:Уикипедия:Форум/Басты бет|мынадай]]. Ортаға салып талқылайық, қосарыңыз болса, қарсылық не қолдау болса, жазып отырыңыз.--&lt;font color=&quot;#009900&quot;&gt;[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-family:Georgia;&quot;&gt;&lt;i&gt;Мұхамеджан А.А.&lt;/i&gt;&lt;/span&gt;]]&lt;/font&gt; [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-size:90%&quot;&gt;&lt;font color=&quot;#0000FF&quot;&gt;(талқылау)&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] 16:45, 2020 ж. наурыздың 26 (+06)
:Жақсы идея бірақ қазіргі пандемияға байланысты орынсыз деп ойлаймын және де онсызда қазуикидің сапасы сын көтермейтін жағдайда одан әрі беделі түсіп кететін сияқты. Сондықтан мен қарсымын --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 16:58, 2020 ж. наурыздың 28 (+06)
::Аса кісі қызығатын дүние емес екен. Өз тілімізді қорлаудан басқа ештеңе де емес. Қарсымын. -[[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] 14:13, 2020 ж. наурыздың 29 (+06)
: {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]]) 17:10, 2020 ж. наурыздың 29 (+06)
: {{Қолдаймын}} Ешқандай сөкеттік көріп тұрғам жоқ. Қайта кей адамдарға ой салуы мүмкін. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 21:44, 2020 ж. наурыздың 31 (+06)
:Бос тірлік, хайп жасау үшін инстаграмға көт ашып түсу керек бітті [[File:Face-grin.svg|23px]][[File:Face-grin.svg|23px]], ал бұндаймен бос уақыт шығындағаннан басқа ешқандай пайда жоқ --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 23:38, 2020 ж. наурыздың 29 (+06)
:: {{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:User 0100|User 0100]] ([[Қатысушы талқылауы:User 0100|талқылауы]]) 00:03, 2020 ж. сәуірдің 1 (+06)

Енді әлем бұрыңғыдай мүлдем болмайды, бұрыңғыдай жеңіл желпі тірліктер өз-өзін ақтамайды, кім ғылым білімді игереді, сол ғана бұл әлемде ары қарай жасайды, ескі әдіс тәсілдер жаңа заман талаптарына сай келмейді, мүлдем жаңаша ойлау мен жаңаша әдіс тәсілдер ғана өміршең болады.  --&lt;em&gt;&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;&lt;/em&gt; ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 23:45, 2020 ж. наурыздың 29 (+06)

Қарсымын --[[Қатысушы:Магпар|Магпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Магпар|талқылауы]]) 10:00, 2020 ж. сәуірдің 1 (+06)

== Editing news 2020 #1 – Discussion tools ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;em&gt;[[m:VisualEditor/Newsletter/2020/April|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]&lt;/em&gt;

[[File:TalkPages-Reply-v1.0.png|thumb|300px|alt=Screenshot showing what the Reply tool looks like|This early version of the Reply tool automatically signs and indents comments.]]

The [[mw:Editing|Editing team]] has been working on [[mw:Talk pages project|the talk pages project]].  The goal of the talk pages project is to help contributors communicate on wiki more easily.  This project is the result of the [[mw:Talk pages consultation 2019|Talk pages consultation 2019]]. 

[[File:TalkPages-Reply-v2.0.png|thumb|300px|alt=Reply tool improved with edit tool buttons|In a future update, the team plans to test a tool for easily linking to another user's name, a rich-text editing option, and other tools.]]

The team is building a [[mw:Talk pages project/replying|new tool for replying]] to comments now.  This early version can sign and indent comments automatically.  &lt;strong&gt;Please [[mw:Talk pages project/replying/prototype testing#Reply%20version%201.0|test the new Reply tool]].&lt;/strong&gt;  

*On 31 March 2020, the new {{Int:discussiontools-replylink}} tool was offered as a [[mw:Beta Feature|Beta Feature]] editors at four Wikipedias:  [[w:ar:Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|Arabic]], [[w:nl:Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|Dutch]], [[w:fr:Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|French]], and [[w:hu:Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|Hungarian]].  If your community also wants early access to the new tool, contact [[User:Whatamidoing (WMF)]].
*The team is planning some upcoming changes.  &lt;strong&gt;Please [[mw:Talk pages project/replying#Version%202.0|review the proposed design]] and share your thoughts on the talk page.&lt;/strong&gt;  The team will test features such as:
**an easy way to mention another editor (&quot;pinging&quot;), 
**a rich-text visual editing option, and 
**other features identified through user testing or recommended by editors.  

To hear more about Editing Team updates, please add your name to the [[mw:Talk pages project#Get involved|&lt;strong&gt;&quot;Get involved&quot;&lt;/strong&gt;]] section of the project page. You can also watch [[File:MediaWiki Vector skin blue star watchlist icon.svg|frameless|16px]] these pages: [[mw:Talk pages project|the main project page]], [[mw:Talk pages project/Updates|Updates]], [[mw:Talk pages project/replying|Replying]], and [[mw:Talk pages project/replying/prototype testing|User testing]].

– [[user:PPelberg (WMF)|PPelberg (WMF)]] ([[mw:User talk:PPelberg (WMF)|talk]]) &amp; [[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[mw:User talk:Whatamidoing (WMF)|talk]])
&lt;/div&gt; 01:24, 2020 ж. сәуірдің 9 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Quiddity_(WMF)/sandbox2&amp;oldid=19967064 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

==Help with translation==
(''I apologize for posting in English ''): 
Dear colleagues, We are organizing a project called WPWP that focus on the use of images collected as part of various contest and photowalks on Wikipedia articles across all languages and our team needs your help with translations into the language of this community. Here is the translation link: https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-Wikipedia+Pages+Wanting+Photos&amp;language=en&amp;action=page&amp;filter= I am sorry if I post in the won't venue. Thanks in anticipation. [[Қатысушы:T Cells|T Cells]] ([[Қатысушы талқылауы:T Cells|талқылауы]]) 22:30, 2020 ж. сәуірдің 13 (+06)

== Editing news 2020 #2 ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;em&gt;[[m:Special:MyLanguage/VisualEditor/Newsletter/2020/June|Read this in another language]] • [[m:Special:MyLanguage/VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]&lt;/em&gt;

[[File:TalkPages-Reply-v2.0.png|alt=Mockup of the new reply feature, showing new editing tools|thumb|400x400px|The new features include a toolbar.  [[mw:Talk:Talk pages project/replying|What do you think should be in the toolbar?]]]]

This issue of the [[mw:Special:MyLanguage/Editing|Editing]] newsletter includes information the [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project|Talk pages project]], an effort to help contributors communicate on wiki more easily.

* [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/replying|&lt;strong&gt;Reply tool&lt;/strong&gt;]]: This is available as a Beta Feature at the four partner wikis (Arabic, Dutch, French, and Hungarian Wikipedias).  The Beta Feature is called &quot;{{int:discussiontools-preference-label}}&quot;.  The Beta Feature will get [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/replying#Version%202.0|new features]] soon.  The new features include writing comments in a new visual editing mode and pinging other users by typing &lt;code&gt;@&lt;/code&gt;. You can [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/replying/prototype testing#Reply%20tool%20version%202.0|test the new features]] on the [[mw:Special:MyLanguage/Beta Cluster|Beta Cluster]] now.  Some other wikis will have a chance to try the Beta Feature in the coming months.
* [[mw:Special:MyLanguage/New requirements for user signatures|&lt;strong&gt;New requirements for user signatures&lt;/strong&gt;]]:  Soon, users will not be able to save invalid custom signatures in [[Special:Preferences]]. This will reduce signature spoofing, prevent page corruption, and make new talk page tools more reliable.  Most editors will not be affected.
* [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/New discussion|&lt;strong&gt;New discussion tool&lt;/strong&gt;]]:  The Editing team is beginning work on a simpler process for starting new discussions.   You can [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/New discussion#Design|see the initial design on the project page]].
* [[m:Special:MyLanguage/Research:Usage of talk pages|&lt;strong&gt;Research on the use of talk pages&lt;/strong&gt;]]:  The Editing team worked with the [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Research|Wikimedia research team]] to study how talk pages help editors improve articles.  We learned that new editors who use talk pages make more edits to the main namespace than new editors who don't use talk pages. 

– [[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[User talk:Whatamidoing (WMF)|talk]])
&lt;/div&gt; 02:33, 2020 ж. маусымның 18 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Trizek_(WMF)/sandbox/temp_MassMessage_list&amp;oldid=20184653 тізімін пайдаланып User:Trizek (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Editing news 2020 #3 ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;

&lt;em&gt;[[m:VisualEditor/Newsletter/2020/July|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]&lt;/em&gt;

[[File:50M@2x.png|thumb|alt=A gold star with a blue ribbon, and the text 50m|More than &lt;strong&gt;50 million edits&lt;/strong&gt; have been made using the visual editor on desktop.|400px]]

Seven years ago this month, the [[mw:Editing team|Editing team]] offered the visual editor to most Wikipedia editors.  Since then, editors have achieved many milestones:

* More than &lt;strong&gt;50 million edits&lt;/strong&gt; have been made using the visual editor on desktop.
* More than &lt;strong&gt;2 million new articles&lt;/strong&gt; have been created in the visual editor. More than 600,000 of these new articles were created during 2019.
* The visual editor is &lt;strong&gt;increasingly popular&lt;/strong&gt;.  The proportion of all edits made using the visual editor has increased every year since its introduction.
* In 2019, &lt;strong&gt;35% of the edits by newcomers&lt;/strong&gt; (logged-in editors with ≤99 edits) used the visual editor. This percentage has &lt;strong&gt;increased every year&lt;/strong&gt;.
* Almost &lt;strong&gt;5 million edits on the mobile site&lt;/strong&gt; have been made with the visual editor.  Most of these edits have been made since the Editing team started improving the [[mw:Mobile visual editor|mobile visual editor]] in 2018.
* On 17 November 2019, the [https://discuss-space.wmflabs.org/t/first-edit-made-to-wikipedia-from-outer-space/2254 &lt;strong&gt;first edit from outer space&lt;/strong&gt;] was made in the mobile visual editor. 🚀 👩‍🚀
* Editors have made more than &lt;strong&gt;7 million edits in the 2017 wikitext editor&lt;/strong&gt;, including starting &lt;strong&gt;600,000 new articles&lt;/strong&gt; in it.  The [[mw:2017 wikitext editor|2017 wikitext editor]] is VisualEditor's built-in wikitext mode.  You can [[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|enable it in your preferences]].

[[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[User talk:Whatamidoing (WMF)|talk]])

&lt;/div&gt; 18:55, 2020 ж. шілденің 9 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&amp;oldid=20232673 тізімін пайдаланып User:Elitre (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

==Alumni and Mentors of Russia 2020==
Уважаемые коллеги, пожалуйста выскажите своё мнение по поводу ''[[m:CentralNotice/Request/Alumni and Mentors of Russia 2020|баннерной кампании CentralNotice]]'' для объявления о российском конкурсе статей [[wmru:Конкурсы/Выпускники и наставники России 2020|Конкурсы/Выпускники и наставники России 2020]] (20 августа - 10 ноября 2020, все IP из России, Википедии, 1 показ в две недели). Спасибо. [[Қатысушы:JukoFF|JukoFF]] ([[Қатысушы талқылауы:JukoFF|талқылауы]]) 23:26, 2020 ж. тамыздың 10 (+06)

== Proposal: Set two-letter project shortcuts as alias to project namespace globally ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
{{int:please-translate}}

Hello everyone,

I apologize for posting in English. I would like to inform everyone that I created a new global request for comment (GRFC) at Meta Wiki, which may affect your project: [[:m:Requests for comment/Set short project namespace aliases by default globally]].

In this GRFC, I propose that two-project shortcuts for project names will become a default alias for the project namespace. For instance, on all Wikipedias, WP will be an alias to the Wikipedia: namespace (and similar for other projects). Full list is available in the GRFC.

This is already the case for Wikivoyages, and many individual projects asked for this alias to be implemented. I believe this makes it easier to access the materials in the project namespace, as well as creating shortcuts like &lt;tt&gt;WP:NPOV&lt;/tt&gt;, as well as helps new projects to use this feature, without having to figure out how to request site configuration changes first.

As far as I can see, {{SITENAME}} currently does not have such an alias set. This means that such an alias will be set for you, if the GRFC is accepted by the global community.

I would like to ask all community members to participate in the request for comment at Meta-Wiki, see [[:m:Requests for comment/Set short project namespace aliases by default globally]].

Please feel free to [[:m:User talk:Martin Urbanec|ask me]] if you have any questions about this proposal.

Best regards,&lt;br /&gt;
--[[:m:User:Martin Urbanec|Martin Urbanec]] ([[:m:User talk:Martin Urbanec|talk]]) 20:12, 2021 ж. ақпанның 18 (+06)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Martin_Urbanec/MassMessage&amp;oldid=21125035 тізімін пайдаланып User:Martin Urbanec@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== WikiGap 2021 Russia ==
Уважаемые коллеги, пожалуйста выскажите своё мнение по поводу ''[[m:CentralNotice/Request/WikiGap 2021 Russia|баннерной кампании CentralNotice]]'' для объявления о российском викимарафоне [[wmru:Конкурсы/WikiGap 2021 Russia|WikiGap 2021]] (8 марта - 8 мая, все IP из России, только Википедии, 1 показ в неделю). Спасибо. --[[Қатысушы:Dmitry Rozhkov|Dmitry Rozhkov]] ([[Қатысушы талқылауы:Dmitry Rozhkov|талқылауы]]) 06:34, 2021 ж. наурыздың 7 (+06)

== Wikimania 2021: Individual Program Submissions ==

[[File:Wikimania logo with text 2.svg|right|200px]]
Dear all,

Wikimania 2021 will be [[:wikimania:2021:Save the date and the Core Organizing Team|hosted virtually]] for the first time in the event's 15-year history. Since there is no in-person host, the event is being organized by a diverse group of Wikimedia volunteers that form the [[:wikimania:2021:Organizers|Core Organizing Team]] (COT) for Wikimania 2021.

'''Event Program''' - Individuals or a group of individuals can submit their session proposals to be a part of the program. There will be translation support for sessions provided in a number of languages. See more information [[:wikimania:2021:Submissions/Guidelines#Language Accessibility|here]].

Below are some links to guide you through;
* [[:wikimania:2021:Submissions|Program Submissions]]
* [[:wikimania:2021:Submissions/Guidelines|Session Submission Guidelines]]
* [[:wikimania:2021:FAQ|FAQ]]

Please note that the deadline for submission is 18th June 2021. 

'''Announcements'''- To keep up to date with the developments around Wikimania, the COT sends out weekly updates. You can view them in the Announcement section [[:wikimania:2021:Announcements|here]]. 

'''Office Hour''' - If you are left with questions, the COT will be hosting some office hours (in multiple languages), in multiple time-zones, to answer any programming questions that you might have.  Details can be found [[:wikimania:2021:Organizers#Office hours schedule|here.]]

Best regards,

[[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылауы]]) 10:18, 2021 ж. маусымның 16 (+06)

On behalf of Wikimania 2021 Core Organizing Team
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&amp;oldid=21597568 тізімін пайдаланып User:Bodhisattwa@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Editing news 2021 #2 ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;em&gt;[[m:Special:MyLanguage/VisualEditor/Newsletter/2021/June|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]&lt;/em&gt;

[[File:Reply Tool A-B test comment completion.png|alt=Junior contributors comment completion rate across all participating Wikipedias|thumb|296x296px|When newcomers had the Reply tool and tried to post on a talk page, they were more successful at posting a comment. ([https://wikimedia-research.github.io/Reply-tools-analysis-2021/ Source])]]

Earlier this year, the Editing team ran a large study of [[mw:Talk pages project/Replying|the Reply Tool]].  The main goal was to find out whether the Reply Tool helped [[mw:Talk pages project/Glossary|newer editors]] communicate on wiki.  The second goal was to see whether the comments that newer editors made using the tool needed to be reverted more frequently than comments newer editors made with the existing wikitext page editor.

The key results were:

* Newer editors who had automatic (&quot;default on&quot;) access to the Reply tool were [https://wikimedia-research.github.io/Reply-tools-analysis-2021/ more likely] to post a comment on a talk page.
* The comments that newer editors made with the Reply Tool were also [https://wikimedia-research.github.io/Reply-tools-analysis-2021/ less likely] to be reverted than the comments that newer editors made with page editing.

These results give the Editing team confidence that the tool is helpful.

&lt;strong&gt;Looking ahead&lt;/strong&gt;

The team is planning to make the Reply tool available to everyone as an opt-out preference in the coming months.  This has already happened at the Arabic, Czech, and Hungarian Wikipedias.

The next step is to [[phab:T280599|resolve a technical challenge]]. Then, they will deploy the Reply tool first to the [[phab:T267379|Wikipedias that participated in the study]].  After that, they will deploy it, in stages, to the other Wikipedias and all WMF-hosted wikis.

You can turn on &quot;{{int:discussiontools-preference-label}}&quot; [[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|in Beta Features]] now.  After you get the Reply tool, you can change your preferences at any time in [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion]].

–[[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[User talk:Whatamidoing (WMF)|talk]])
&lt;/div&gt; 20:14, 2021 ж. маусымның 24 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&amp;oldid=21624491 тізімін пайдаланып User:Elitre (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== GFDL ==
Hi! I made a suggestion at [[МедиаУики талқылауы:Licenses]] to remove GFDL from the list of suggested licenses. I guess not many users watch that page. I just wanted to inform users of my suggestion. If there is a better place please let me know or make a notice for me. Thank you. --[[Қатысушы:MGA73|MGA73]] ([[Қатысушы талқылауы:MGA73|талқылауы]]) 18:31, 2021 ж. шілденің 3 (+06)

== Alumni and Mentors of Russia 2021 ==
Уважаемые коллеги, пожалуйста выскажите своё мнение по поводу ''[[m:CentralNotice/Request/Alumni and Mentors of Russia 2021|баннерной кампании CentralNotice]]'' для объявления о российском конкурсе статей [[wmru:Конкурсы/Выпускники и наставники России 2021|Конкурсы/Выпускники и наставники России 2021]] (15 сентября - 30 ноября 2021, все IP из России, Википедии, 3 показа в неделю, в течении ноября). Спасибо. [[Қатысушы:JukoFF|JukoFF]] ([[Қатысушы талқылауы:JukoFF|талқылауы]]) 19:43, 2021 ж. қазанның 11 (+06)

== IMPORTANT: Admin activity review ==

Hello. A policy regarding the removal of &quot;advanced rights&quot; (administrator, bureaucrat, interface administrator, etc.) was adopted by [[:m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders|global community consensus]] in 2013. According to this policy, the [[:m:stewards|stewards]] are reviewing administrators' activity on all Wikimedia Foundation wikis with no inactivity policy. To the best of our knowledge, your wiki does not have a formal process for removing &quot;advanced rights&quot; from inactive accounts. This means that the stewards will take care of this according to the [[:m:Admin activity review|admin activity review]].

We have determined that the following users meet the inactivity criteria (no edits and no logged actions for more than 2 years):

# GanS NIS (administrator)
# Qarakesek (administrator)

These users will receive a notification soon, asking them to start a community discussion if they want to retain some or all of their rights. If the users do not respond, then their advanced rights will be removed by the stewards.

However, if you as a community would like to create your own activity review process superseding the global one, want to make another decision about these inactive rights holders, or already have a policy that we missed, then please notify the [[:m:Stewards' noticeboard|stewards on Meta-Wiki]] so that we know not to proceed with the rights review on your wiki. Thanks, [[Қатысушы:Stanglavine|Stanglavine]] ([[Қатысушы талқылауы:Stanglavine|талқылауы]]) 06:05, 2022 ж. қаңтардың 17 (+06)

== Movement Strategy and Governance News – Issue 5 ==
&lt;section begin=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Movement Strategy and Governance News'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Issue 5, January 2022'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5|'''Read the full newsletter''']]&lt;/span&gt;
----
Welcome to the fifth issue of Movement Strategy and Governance News (formerly known as Universal Code of Conduct News)! This revamped newsletter distributes relevant news and events about the Movement Charter, Universal Code of Conduct, Movement Strategy Implementation grants, Board elections and other relevant MSG topics.

This Newsletter will be distributed quarterly, while more frequent Updates will also be delivered weekly or bi-weekly to subscribers. Please remember to subscribe [[:m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive these updates.
&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt;

*'''Call for Feedback about the Board elections''' - We invite you to give your feedback on the upcoming WMF Board of Trustees election. This call for feedback went live on 10th January 2022 and will be concluded on 16th February 2022. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Call for Feedback about the Board elections|continue reading]])
*'''Universal Code of Conduct Ratification''' - In 2021, the WMF asked communities about how to enforce the Universal Code of Conduct policy text. The revised draft of the enforcement guidelines should be ready for community vote in March. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Universal Code of Conduct Ratification|continue reading]])
*'''Movement Strategy Implementation Grants''' - As we continue to review several interesting proposals, we encourage and welcome more proposals and ideas that target a specific initiative from the Movement Strategy recommendations. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Movement Strategy Implementation Grants|continue reading]])
*'''The New Direction for the Newsletter''' - As the UCoC Newsletter transitions into MSG Newsletter, join the facilitation team in envisioning and deciding on the new directions for this newsletter. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#The New Direction for the Newsletter|continue reading]])
*'''Diff Blogs''' - Check out the most recent publications about MSG on Wikimedia Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Diff Blogs|continue reading]])&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;

[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 13:25, 2022 ж. қаңтардың 24 (+06)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Leadership Development Task Force: Your feedback is appreciated&lt;section end=&quot;annoncement-header&quot; /&gt; ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

The Community Development team at the Wikimedia Foundation is supporting the creation of a global, community-driven Leadership Development Task Force. The purpose of the task force is to advise leadership development work.

The team is looking for feedback about the responsibilities of the Leadership Development Task Force. This Meta page shares the proposal for a [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force|Leadership Development Task Force]] and how [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Participate|you can help.]] Feedback on the proposal will be collected from 7 to 25 February 2022.&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; --[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 23:38, 2022 ж. ақпанның 8 (+06)

== Updates on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines Review ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Hello everyone,

The '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]]''' were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the [[m:Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] across the movement. Comments about the guidelines can be shared here or [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|the Meta-wiki talk page]].

There will be conversations on Zoom on 25 February 2022 at 12:00 UTC, and 4 March 2022 at 15:00 UTC. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Conversations|Join the UCoC project team and drafting committee members to discuss the guidelines and voting process]].'''

The [[m:Universal Code of Conduct/Project#Timeline|timeline is available on Meta-wiki]]. The voting period is March 7 to 21. '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|See the voting information page for more details]].'''

Thank you to everyone who has participated so far.

Sincerely,

Movement Strategy and Governance&lt;br/&gt;
Wikimedia Foundation 

[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 00:17, 2022 ж. ақпанның 17 (+06) &lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Movement Strategy and Governance News – Issue 6&lt;section end=&quot;announcement-header&quot;/&gt; == 

&lt;section begin=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;
&lt;div style = &quot;line-height: 1.2&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Movement Strategy and Governance News'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Issue 6, April 2022'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6|'''Read the full newsletter''']]&lt;/span&gt;
----

Welcome to the sixth issue of Movement Strategy and Governance News! This revamped newsletter distributes relevant news and events about the Movement Charter, Universal Code of Conduct, Movement Strategy Implementation grants, Board of trustees elections and other relevant MSG topics.

This Newsletter will be distributed quarterly, while the more frequent Updates will also be delivered weekly. Please remember to subscribe [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive future issues of this newsletter.
&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt;

*'''Leadership Development -''' A Working Group is Forming! - The application to join the Leadership Development Working Group closed on April 10th, 2022, and up to 12 community members will be selected to participate in the working group. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A1|continue reading]])
*'''Universal Code of Conduct Ratification Results are out! -''' The global decision process on the enforcement of the UCoC via SecurePoll was held from 7 to 21 March. Over 2,300 eligible voters from at least 128 different home projects submitted their opinions and comments. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A2|continue reading]])
*'''Movement Discussions on Hubs -''' The Global Conversation event on Regional and Thematic Hubs was held on Saturday, March 12, and was attended by 84 diverse Wikimedians from across the movement. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A3|continue reading]])
*'''Movement Strategy Grants Remain Open! -''' Since the start of the year, six proposals with a total value of about $80,000 USD have been approved. Do you have a movement strategy project idea? Reach out to us! ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A4|continue reading]])
*'''The Movement Charter Drafting Committee is All Set! -''' The Committee of fifteen members which was elected in October 2021, has agreed on the essential values and methods for its work, and has started to create the outline of the Movement Charter draft. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A5|continue reading]])
*'''Introducing Movement Strategy Weekly -''' Contribute and Subscribe! - The MSG team have just launched the updates portal, which is connected to the various Movement Strategy pages on Meta-wiki. Subscriber to get  up-to-date news about the various ongoing projects. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A6|continue reading]])
*'''Diff Blogs -''' Check out the most recent publications about Movement Strategy on Wikimedia Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A7|continue reading]])
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt; 
--[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 17:58, 2022 ж. сәуірдің 14 (+06)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Join the Wikimedia Foundation Annual Plan conversations with Maryana Iskander&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|''You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.'']]
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hello,

The [[m:Special:MyLanguage/Movement Communications|Movement Communications]] and [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance|Movement Strategy and Governance]] teams invite you to discuss the '''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft|2022-23 Wikimedia Foundation Annual Plan]]''', a plan of record for the Wikimedia Foundation's work.

These conversations continue [[m:User:MIskander-WMF|Maryana Iskander]]'s [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Chief Executive Officer/Maryana’s Listening Tour|Wikimedia Foundation Chief Executive Officer listening tour]]. 

The conversations are about these questions:
* The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia 2030|2030 Wikimedia Movement Strategy]] sets a direction toward &quot;knowledge as a service&quot; and &quot;knowledge equity&quot;. The Wikimedia Foundation wants to plan according to these two goals. How do you think the Wikimedia Foundation should apply them to our work?
* The Wikimedia Foundation continues to explore better ways of working at a regional level. We have increased our regional focus in areas like grants, new features, and community conversations. What is working well? How can we improve?
* Anyone can contribute to the Movement Strategy process. Let's collect your activities, ideas, requests, and lessons learned. How can the Wikimedia Foundation better support the volunteers and affiliates working in Movement Strategy activities?

You can find [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft/Your Input|'''the schedule of calls on Meta-wiki''']].

The information will be available in multiple languages. Each call will be open to anyone to attend. Live interpretation will be available in some calls. 

Best regards,&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
--[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 15:59, 2022 ж. сәуірдің 15 (+06)


== [[incubator:Wp/nog|Wp/nog]] ==

Hello! Are there two users who can edit to test Nogai Wikipedia? It can be also a Turkic user who knows little bit Kipchak and the Cyrillic alphabet (mostly possible is Kazakh, Karakalpak, Crimean Tatar and other Turkic and Kipchak languages). When you know one user please ping it. Because we need only two users who need to be active in Wp/nog to approve Wp/nog.  [[Қатысушы:TayfunEt.|TayfunEt.]] ([[Қатысушы талқылауы:TayfunEt.|талқылауы]]) 14:15, 2022 ж. сәуірдің 18 (+06)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;2022 Board of Trustees Call for Candidates&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

The Board of Trustees seeks candidates for the 2022 Board of Trustees election. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|'''Read more on Meta-wiki.''']]

The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] is here! Please consider submitting your candidacy to serve on the Board of Trustees.

The Wikimedia Foundation Board of Trustees oversees the Wikimedia Foundation's operations. Community-and-affiliate selected trustees and Board-appointed trustees make up the Board of Trustees. Each trustee serves a three year term. The Wikimedia community has the opportunity to vote for community-and-affiliate selected trustees.

The Wikimedia community will vote to fill two seats on the Board in 2022. This is an opportunity to improve the representation, diversity, and expertise of the Board as a team.

Who are potential candidates? Are you a potential candidate? Find out more on the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Apply to be a Candidate page]].

Thank you for your support, 

Movement Strategy and Governance on behalf of the Elections Committee and the Board of Trustees&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 

===&lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Объявление о выдвижении кандидатур в Совет попечителей Фонда Викимедиа 2022&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ===
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Совет попечителей объявляет поиск кандидатов на участие в выборах в Совет 2022 года. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|'''Подробнее на Мета-вики''']].

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|Выборы в Совет попечителей 2022 года]] объявляются открытыми! Просим вас рассмотреть возможность выдвижения своей кандидатуры для службы в Совете попечителей.

Совет попечителей Фонда Викимедиа осуществляет контроль за деятельностью Фонда Викимедиа. В состав Совета входят попечители от сообществ и партнёрских организаций, а также назначенные попечители. Каждый попечитель служит три года. Сообщество Викимедиа имеет возможность голосовать за попечителей от сообществ и партнёрских организаций.

Участники_цы сообщества будут голосовать за два места в Совете попечителей в 2022 году. Это возможность улучшить представительство, разнообразие и компетентность Совета как команды.

Вы являетесь потенциальным кандидатом? Узнайте подробности на странице [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Подать заявку на выдвижение своей кандидатуры]].

Благодарим вас за поддержку,

Команда по Стратегии движения и управлению от лица Комитета по выборам и Совета попечителей&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 

--[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 00:05, 2022 ж. сәуірдің 26 (+06)

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Editing news 2022 #1&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;message&quot;/&gt;&lt;i&gt;[[metawiki:VisualEditor/Newsletter/2022/April|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]&lt;/i&gt;
[[File:Junior Contributor New Topic Tool Completion Rate.png|thumb|New editors were more successful with this new tool.]]

The [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools#New discussion tool|New topic tool]] helps editors create new ==Sections== on discussion pages.  New editors are more successful with this new tool.  You can [[mw:Talk pages project/New topic#21 April 2022|read the report]].  Soon, the Editing team will offer this to all editors at the 20 Wikipedias that participated in the test.  You will be able to turn it off at [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion]].&lt;section end=&quot;message&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] 00:55, 2022 ж. мамырдың 3 (+06)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&amp;oldid=22019984 тізімін пайдаланып User:Quiddity (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Wikimedia Foundation Board of Trustees election 2022 - Call for Election Volunteers&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
The Movement Strategy and Governance team is looking for community members to serve as election volunteers in the upcoming Board of Trustees election.

The idea of the Election Volunteer Program came up during the 2021 Wikimedia Board of Trustees Election. This program turned out to be successful. With the help of Election Volunteers we were able to increase outreach and participation in the election by 1,753 voters over 2017.  Overall turnout was 10.13%, 1.1 percentage points more, and 214 wikis were represented in the election. 

There were a total of 74 wikis that did not participate in 2017 that produced voters in the 2021 election. Can you help increase the participation even more?

Election volunteers will help in the following areas:
* Translate short messages and announce the ongoing election process in community channels
* Optional: Monitor community channels for community comments and questions

Volunteers should:

* Maintain the friendly space policy during conversations and events
* Present the guidelines and voting information to the community in a neutral manner

Do you want to be an election volunteer and ensure your community is represented in the vote? Sign up [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|here]] to receive updates. You can use the [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|talk page]] for questions about translation.&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

=== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Выборы в Совет попечителей Фонда Викимедиа 2022. Приглашаем волонтёров&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ===
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Команда по Стратегии движения и управлению приглашает членов сообщества принять участие в качестве волонтёров на предстоящих выборах в Совет попечителей.

Идея программы &quot;Волонтёры на выборах&quot; возникла во время выборов в Совет попечителей Викимедиа в 2021 году. Программа была успешной. Благодаря помощи волонтёров на выборах мы смогли увеличить охват сообществ и участие в выборах на 1 753 избирателя по сравнению с 2017 годом. Общая явка составила 10,13%, что на 1,1 процентных пункта больше. Были представлены 214 википроектов. 

Но 74 вики, не участвовавших в 2017 году, дали голоса на выборах 2021 года. Хотите помочь изменить ситуацию с участием?

Волонтёры на выборах будут помогать в следующем:
* Переводить короткие сообщения и анонсировать текущий избирательный процесс на каналах сообщества
* По желанию: Мониторить каналы сообщества на предмет комментариев и вопросов

Волонтёры должны:

* Соблюдать политику дружественного пространства во время бесед и мероприятий
* Представлять руководящие принципы и информацию о голосовании сообществу в нейтральном ключе

Вы хотите стать волонтёром на выборах и обеспечить представительство вашего сообщества в голосовании? Подпишитесь [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|здесь]], чтобы получать обновления. Вы можете использовать [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|страницу обсуждения]] для вопросов о переводе.&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; --[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 18:01, 2022 ж. мамырдың 6 (+06)

==Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines==

Hi all, 

After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Community_Affairs_Committee Community Affairs committee (CAC)] of the Board asked [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ that several areas of the guidelines be reviewed for improvements].

Having analysed the comments of community members who participated in the vote on the Guidelines for implementing the UCoC, the CAC decided to launch another round of community consultations. Upon completion of these consultations, the community will have an opportunity to vote on the revised UCoC Implementation Guidelines.

According to the analysis, the comments highlighted three critical groups of questions:

1. On (mandatory) training in the UCoC and its Guidelines;

2. On balancing privacy protection and due process;

3. On the requirement that certain groups of users affirm they will acknowledge and adhere to the Universal Code of Conduct.

The Revisions Committee kindly asks you to leave your answers and comments on [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions/en this Meta page]. (''[https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions/Announcement See full announcement]'').  

--[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 03:39, 2022 ж. маусымның 3 (+06)

== Тренинги по Викиданным для Тюркских Викимедийцев 2022 ==
[[File:Wikidata 2022 Istanbul social media campaign 02.jpg|right|thumb|300px|Wikidata 2022 Istanbul]]
Дорогие друзья,

Я рад сообщить вам, что заявки на получение стипендии для участия в Стамбульской конференции по Викиданным теперь открыты. Если вы представляете тюркское сообщество и активно участвуете в проектах Викимедиа на тюркских языках, то вы можете подать заявку на получение стипендии. Заявки принимаются до 30 июня 2022 года, 23:59 UTC.

Кандидаты смогут подать заявку на получение полной стипендии. Полная стипендия покроет расходы на путешествие, проживание и питание во время конференции, организованное Тюркским ЮГ Викимедиа.

Конференция пройдет с 21 по 23 октября 2022 года в Стамбуле, Турция.

* Чтобы узнать больше о Тренингах по Викиданным для Тюркских Викимедийцев, пожалуйста, посетите: https://w.wiki/53dX

* Чтобы узнать больше о стипендии, регистрации и форме заявки, пожалуйста, посетите: https://w.wiki/5FFv

Кроме того, мы рекомендуем вам подписаться на наш список рассылки (https://w.wiki/5FFw) для получения информации и новостей о проектах и мероприятиях Тюркским ЮГ Викимедиа.

Всего наилучшего, [[User:Mehman97|&lt;span style=&quot;color:#ff0500&quot;&gt;'''''Mehman'''''&lt;/span&gt;]] [[User Talk:Mehman97|&lt;span style=&quot;color:#0500ff&quot;&gt;'''''97'''''&lt;/span&gt;]] 03:48, 2022 ж. маусымның 11 (+06)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt; Propose statements for the 2022 Election Compass&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hi all,

Community members in the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] are invited to [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass|propose statements to use in the Election Compass.]]

An Election Compass is a tool to help voters select the candidates that best align with their beliefs and views. The community members will propose statements for the candidates to answer using a Lickert scale (agree/neutral/disagree). The candidates’ answers to the statements will be loaded into the Election Compass tool. Voters will use the tool by entering in their answer to the statements (agree/disagree/neutral). The results will show the candidates that best align with the voter’s beliefs and views.

Here is the timeline for the Election Compass:

* July 8 - 20: Community members propose statements for the Election Compass
* 
* July 21 - 22: Elections Committee reviews statements for clarity and removes off-topic statements
* 
* July 23 - August 1: Volunteers vote on the statements
* 
* August 2 - 4: Elections Committee selects the top 15 statements
* 
* August 5 - 12: candidates align themselves with the statements
* 
* August 15: The Election Compass opens for voters to use to help guide their voting decision

The Elections Committee will select the top 15 statements at the beginning of August. The Elections Committee will oversee the process, supported by the Movement Strategy and Governance team. MSG will check that the questions are clear, there are no duplicates, no typos, and so on.

Best,

Movement Strategy and Governance

''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
--[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 11:35, 2022 ж. шілденің 13 (+06)

== Открыт прием заявок для сессий ==

[[File:Wikidata_Istanbul_call_for_submissions_is_now_open_social_media_post.png|250px|right|thumb|Открыт прием заявок]]
Всем привет,

Команда организаторов [[:m:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022|Тренингов по Викиданных для Тюркских Викимедийцев]] рада сообщить вам, что [[:m:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians/Submissions|открыт прием заявок]] (https://w.wiki/5TFZ) на участие в программе конференции, которая пройдет в Стамбуле, Турции, с 21 по 23 октября. '''Мы будем принимать заявки до 10 августа 2022 года'''.

Вы можете подать заявку и выступить на конференции на трех языках: английском, турецком и русском, а также онлайн или очно. Предложения по сессиям могут быть представлены в 5 различных типах со стандартизированной продолжительностью выступления. Основная тема сессии должна быть связана с Викиданными, интегрированными данными, импортом данных, SPARQL или другими связанными темами. Вы также можете представить свои достижения или темы, связанные с развитием проектов Викимедиа и движения Викимедиа. Более подробно – https://w.wiki/5TFZ.

Мы хотели бы узнать и предоставить сообществу больше информации о тюркских сообществах, и мы надеемся, что вы поможете нам достичь этой цели.

С уважением, – [[User:Mehman97|&lt;span style=&quot;color:#ff0500&quot;&gt;'''''Mehman'''''&lt;/span&gt;]] [[User Talk:Mehman97|&lt;span style=&quot;color:#0500ff&quot;&gt;'''''97'''''&lt;/span&gt;]] 21:58, 2022 ж. шілденің 17 (+06)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt; Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hi everyone,

The Affiliate Representatives have completed their voting period. The selected 2022 Board of Trustees candidates are:

* Tobechukwu Precious Friday ([[:m:User:Tochiprecious|Tochiprecious]])
* Farah Jack Mustaklem ([[:m:User:Fjmustak|Fjmustak]])
* Shani Evenstein Sigalov ([[:m:User:Esh77|Esh77]])
* Kunal Mehta ([[:m:User:Legoktm|Legoktm]])
* Michał Buczyński ([[:m:User:Aegis Maelstrom|Aegis Maelstrom]])
* Mike Peel ([[:m:User:Mike Peel|Mike Peel]])

You may see more information about the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|Results]] and [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Stats|Statistics]] of this Board election.

The Affiliate organizations selected representatives to vote on behalf of the Affiliate organization. The Affiliate Representatives proposed questions for the candidates to answer in mid-June. These answers from candidates and the information provided from the Analysis Committee provided support for the representatives as they made their decision.

Please take a moment to appreciate the Affiliate Representatives and Analysis Committee members for taking part in this process and helping to grow the Board of Trustees in capacity and diversity. These hours of volunteer work connect us across understanding and perspective. Thank you for your participation.

Thank you to the community members who put themselves forward as candidates for the Board of Trustees. Considering joining the Board of Trustees is no small decision. The time and dedication candidates have shown to this point speaks to their commitment to this movement. Congratulations to those candidates who have been selected. A great amount of appreciation and gratitude for those candidates not selected. Please continue to share your leadership with Wikimedia.

What can voters do now?

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|Review the results of the Affiliate selection process]].

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election|Read more here about the next steps in the 2022 Board of Trustee election]].

Best,

Movement Strategy and Governance

''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; --[[Қатысушы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:AAkhmedova (WMF)|талқылауы]]) 01:54, 2022 ж. шілденің 21 (+06)</text>
      <sha1>gaowbv7ob6zssh0fribcm2z9u4rjn0i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тәжікстан әнұраны</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8049</id>
    <revision>
      <id>3053561</id>
      <parentid>2972404</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:16:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Malik Nursultan B</username>
        <id>111493</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5912" xml:space="preserve">{{Әнұран|атауы={{lang-tg|Суруди Миллӣ}}|оқылуы=sʊˌɾuːd̪ɪ mɪlˈliː|қазақша аудармасы=Тәжікстан әнұраны|сурет=Tajik Anthem Music Sheet.InstrumentalSimple.svg|сурет атауы=«Суруди Миллии»дің ноталары|сөзін жазған=[[Гүлназар Келди]]|композитор=[[Сулаймон Александрұлы Юдаков|Сулаймон Юдаков]]|әні жазылған күн=1946|бекітілді=7 қыркүйек 1994|аудио=National anthem of Tajikistan.ogg|сипаттамасы=Ресми аудиосы|мемлекет={{байрақ|Тәжікстан}}}}

'''Тәжікстан әнұраны''' ({{lang-tg|Суруди миллӣ}}; {{lang-kk|Ұлттық әнұран}}) — [[Тәжікстан|Тәжікстан Республикасының]] мемлекеттік әнұраны.&lt;ref&gt;[https://books.google.com.br/books?id=I4AZDMbwU7oC&amp;pg=PA709&amp;dq=7+september+1994+tajikistan+anthem&amp;hl=pt-BR&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwjNqPynm9DMAhUMkZAKHc2bCnQQ6AEIJjAA#v=onepage&amp;q=7%20september%201994%20tajikistan%20anthem&amp;f=false Tadzhikistan Legal Texts:The Foundations of Civic Accord and a Market Economy]&lt;/ref&gt; Ол 7 қыркүйек күні 1994 жылы қабылданды.

== Мәтіні ==
:
:
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:90%;&quot;
|-
!Кирил жазуымен!!Араб жазуымен!!Аудармасы
|-
|&lt;poem&gt;Диёри арҷманди мо,
Ба бахти мо сари азизи ту баланд бод,
Саодати ту, давлати ту бегазанд бод.
Зи дурии замонахо расидаем,
Ба зери парчами ту саф кашидаем,
кашидаем.

Зинда бош, эй Ватан,
Тоҷикистони озоди ман!

Барои нангу номи мо
Ту аз умеди рафтагони мо нишонаӣ,
Ту баҳри ворисон ҷахони ҷовидонаӣ,
Хазон намерасад ба навбаҳори ту,
Ки мазраи вафо бувад канори ту,
канори ту.

Зинда бош, эй Ватан,
Тоҷикистони озоди ман!

Ту модаре ягонаӣ,
Бақои ту бувад бақои хонадони мо,
Мароми ту бувад мароми ҷисму ҷони мо,
Зи ту саодати абад насиби мост,
Ту ҳастиву ҳама ҷаҳон ҳабиби мост,
ҳабиби мост.

Зинда бош, эй Ватан,
Тоҷикистони озоди ман!&lt;ref&gt;[http://si-dushanbe.tj/en/nationam-anthem/ National anthem]. Economic court of Dushanbe sity&lt;/ref&gt;&lt;/poem&gt;
|&lt;poem dir=&quot;ltr&quot;&gt;دیار ارجمند ما
به بخت ما سر عزیز تو بلند باد
سعادت تو، دولت تو بی‌گزند باد
ز دوری زمانه‌ها رسیده‌ام
به زیر پرچم تو صف كشیده‌ام
كشیده‌ام

زنده باش، ای وطن
تاجیكستان آزاد من
 
برای ننگ نام ما
تو از امید رفتگان ما نشانه‌ای
تو بهر وارثان جهان جاودانه‌ای
خزان نمی‌رسد به نوبهار تو
كه مزرع وفا بود كنار تو
كنار تو

زنده باش، ای وطن
تاجیكستان آزاد من

تو مادر یگانه‌ای
به كوی تو بود بهای خاندان ما
مرام تو بود مرام جسم و جان ما
ز تو سعادت ابد نصیب ماست
تو هستی و همه جهان حبیب ماست
حبیب ماست

زنده باش، ای وطن
تاجیكستان آزاد من&lt;/poem&gt;
|&lt;poem dir=&quot;ltr&quot;&gt;'''І'''
Біздің сүйікті жеріміз,
Құныңды көріп, біз бақыттымыз,
Бақытың мен молшылығың мәңгі болсын.
Ежелден бері осы кезге жетіп едік,
Туыңның астында бірге тұрмыз, туыңның астында,
'''Қайырмасы'''
Жасасын Отаным,
Тәуелсіз Тәжікстаным!
'''ІІ'''
Сен біздің белгісісің,
Біздің кеткендегі де белгісісің,
Балаларың үшін сен мәңгі елсің,
Көктемің еш бітпейді,
Әрқашандай саған берікпіз.
'''Қайырмасы'''
Жасасын Отаным,
Тәуелсіз Тәжікстаным!
'''ІІІ'''
Бәрімізге де анамызсың,
Болашағың — біздің болашағымыз,
Мәнің — біздің дене мен аруағымыздың мәні,
Ылғи бақыт бересің сен бізге,
Сен арқылы әлемді біз сүйеміз, Тәжікстан, әлемді сүйеміз!
'''Қайырмасы'''
Жасасын Отаным,
Тәуелсіз Тәжікстаным!&lt;/poem&gt;
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://www.tadzsikisztan.extra.hu/zene2-himnusz.html Tádzsikisztán magyar honlapja] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110721104832/http://www.tadzsikisztan.extra.hu/zene2-himnusz.html |date=2011-07-21 }} — Vocal, instrumental, and soviet version of the Anthem with the current lyrics, featured in Némethy András (Arisztid) «Tádzsikisztán magyar honlapja» website.
* [http://www.szbszig.atw.hu/tajikistan.htm Himnuszok] — A vocal version of the Anthem with the current lyrics, featured in Szbszig's «Himnuszok» website.
* [http://www.marxists.org/history/ussr/sounds/mp3/anthems/Tajikistan.mp3 Vocal of &quot;Surudi Milli&quot; with Soviet lyrics]
* [http://www.mayasite.net/MIDI/Atlas/tjk001nm.mid MIDI file]

{{Суретсіз мақала}}

[[Санат:Ұлттық әнұрандар]]
[[Санат:Тәжікстан мемлекеттік рәміздері]]</text>
      <sha1>mfvkg9k9imheotwjd0vkqhg6y9xwew0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053563</id>
      <parentid>3053561</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:20:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Malik Nursultan B</username>
        <id>111493</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5935" xml:space="preserve">{{Әнұран|атауы=Суруди Миллӣ|оқылуы=|қазақша аудармасы=Ұлттық әнұран|сурет=Tajik Anthem Music Sheet.InstrumentalSimple.svg|сурет атауы=«Суруди Миллии»дің ноталары|сөзін жазған=[[Гүлназар Келди]]|композитор=[[Сулаймон Александрұлы Юдаков|Сулаймон Юдаков]]|әні жазылған күн=1946|бекітілді=7 қыркүйек 1994|аудио=National anthem of Tajikistan.ogg|сипаттамасы=Ресми аудиосы|мемлекет=Тәжікстан әнұраны|префикс=Мемлекеттік}}

'''Тәжікстан әнұраны''' ({{lang-tg|Суруди миллӣ}} {{IPA|[sʊˌɾuːd̪ɪ mɪlˈliː]}}; {{lang-kk|Ұлттық әнұран}}) — [[Тәжікстан|Тәжікстан Республикасының]] мемлекеттік әнұраны.&lt;ref&gt;[https://books.google.com.br/books?id=I4AZDMbwU7oC&amp;pg=PA709&amp;dq=7+september+1994+tajikistan+anthem&amp;hl=pt-BR&amp;sa=X&amp;ved=0ahUKEwjNqPynm9DMAhUMkZAKHc2bCnQQ6AEIJjAA#v=onepage&amp;q=7%20september%201994%20tajikistan%20anthem&amp;f=false Tadzhikistan Legal Texts:The Foundations of Civic Accord and a Market Economy]&lt;/ref&gt; Ол 7 қыркүйек күні 1994 жылы қабылданды.

== Мәтіні ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:90%;&quot;
|-
!Кирил жазуымен!!Араб жазуымен!!Аудармасы
|-
|&lt;poem&gt;Диёри арҷманди мо,
Ба бахти мо сари азизи ту баланд бод,
Саодати ту, давлати ту бегазанд бод.
Зи дурии замонахо расидаем,
Ба зери парчами ту саф кашидаем,
кашидаем.

Зинда бош, эй Ватан,
Тоҷикистони озоди ман!

Барои нангу номи мо
Ту аз умеди рафтагони мо нишонаӣ,
Ту баҳри ворисон ҷахони ҷовидонаӣ,
Хазон намерасад ба навбаҳори ту,
Ки мазраи вафо бувад канори ту,
канори ту.

Зинда бош, эй Ватан,
Тоҷикистони озоди ман!

Ту модаре ягонаӣ,
Бақои ту бувад бақои хонадони мо,
Мароми ту бувад мароми ҷисму ҷони мо,
Зи ту саодати абад насиби мост,
Ту ҳастиву ҳама ҷаҳон ҳабиби мост,
ҳабиби мост.

Зинда бош, эй Ватан,
Тоҷикистони озоди ман!&lt;ref&gt;[http://si-dushanbe.tj/en/nationam-anthem/ National anthem]. Economic court of Dushanbe sity&lt;/ref&gt;&lt;/poem&gt;
|&lt;poem dir=&quot;ltr&quot;&gt;دیار ارجمند ما
به بخت ما سر عزیز تو بلند باد
سعادت تو، دولت تو بی‌گزند باد
ز دوری زمانه‌ها رسیده‌ام
به زیر پرچم تو صف كشیده‌ام
كشیده‌ام

زنده باش، ای وطن
تاجیكستان آزاد من
 
برای ننگ نام ما
تو از امید رفتگان ما نشانه‌ای
تو بهر وارثان جهان جاودانه‌ای
خزان نمی‌رسد به نوبهار تو
كه مزرع وفا بود كنار تو
كنار تو

زنده باش، ای وطن
تاجیكستان آزاد من

تو مادر یگانه‌ای
به كوی تو بود بهای خاندان ما
مرام تو بود مرام جسم و جان ما
ز تو سعادت ابد نصیب ماست
تو هستی و همه جهان حبیب ماست
حبیب ماست

زنده باش، ای وطن
تاجیكستان آزاد من&lt;/poem&gt;
|&lt;poem dir=&quot;ltr&quot;&gt;'''І'''
Біздің сүйікті жеріміз,
Құныңды көріп, біз бақыттымыз,
Бақытың мен молшылығың мәңгі болсын.
Ежелден бері осы кезге жетіп едік,
Туыңның астында бірге тұрмыз, туыңның астында,
'''Қайырмасы'''
Жасасын Отаным,
Тәуелсіз Тәжікстаным!
'''ІІ'''
Сен біздің белгісісің,
Біздің кеткендегі де белгісісің,
Балаларың үшін сен мәңгі елсің,
Көктемің еш бітпейді,
Әрқашандай саған берікпіз.
'''Қайырмасы'''
Жасасын Отаным,
Тәуелсіз Тәжікстаным!
'''ІІІ'''
Бәрімізге де анамызсың,
Болашағың — біздің болашағымыз,
Мәнің — біздің дене мен аруағымыздың мәні,
Ылғи бақыт бересің сен бізге,
Сен арқылы әлемді біз сүйеміз, Тәжікстан, әлемді сүйеміз!
'''Қайырмасы'''
Жасасын Отаным,
Тәуелсіз Тәжікстаным!&lt;/poem&gt;
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://www.tadzsikisztan.extra.hu/zene2-himnusz.html Tádzsikisztán magyar honlapja] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110721104832/http://www.tadzsikisztan.extra.hu/zene2-himnusz.html |date=2011-07-21 }} — Vocal, instrumental, and soviet version of the Anthem with the current lyrics, featured in Némethy András (Arisztid) «Tádzsikisztán magyar honlapja» website.
* [http://www.szbszig.atw.hu/tajikistan.htm Himnuszok] — A vocal version of the Anthem with the current lyrics, featured in Szbszig's «Himnuszok» website.
* [http://www.marxists.org/history/ussr/sounds/mp3/anthems/Tajikistan.mp3 Vocal of &quot;Surudi Milli&quot; with Soviet lyrics]
* [http://www.mayasite.net/MIDI/Atlas/tjk001nm.mid MIDI file]

{{Суретсіз мақала}}

[[Санат:Ұлттық әнұрандар]]
[[Санат:Тәжікстан мемлекеттік рәміздері]]</text>
      <sha1>eoq1iyiw50tr2zdq54hhl2y6pye7wdn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мөңке би</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9317</id>
    <revision>
      <id>3053562</id>
      <parentid>2741669</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:18:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abai Baimukan</username>
        <id>120138</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6386" xml:space="preserve">{{cleanup}}{{wikify}}{{Тұлға|Есімі=Шекті Мөңке би Тілеуұлы|Туған күні=1675 ж.|Қайтыс болған күні=1756 ж.|Әкесі=Тілеу Айтұлы|Мансабы=Би|Балалары=Қыстаубай, Орыс, Оразалы, Бозой, Орман}}
'''Тілеуұлы Мөңке би''' — белгілі би, Әбілқайыр хан кеңесшілерінің бірі, жырау. '''Тілеу Айтұлы''' (1630, қазіргі [[Ақтөбе облысы]] – 1684, [[Сайрам]] қаласы) – би әрі батыр қолбасшы. [[Ноғай]] ұлысының билеушісі [[Мұса]]ның ұрпағы, [[Мөңке би]]дің әкесі.  [[Әлімұлы]] тайпасы [[Шекті]] руынан шыққан.&lt;ref&gt;http://anatili.kazgazeta.kz/?p=17106&lt;/ref&gt;

Шамамен 1675 жылы дүниеге келген. Ата тегі шежіре бойынша өз әкесі Тілеу әрі қарай Айт, Бөлек, Қалу, Сирақ, Мұса хан, Уақас би, Нұраддин болып жалғаса береді.

[[Әбілқайыр хан]] дүние салған соң [[Нұралы хан]]ның билігін тану туралы Елизавета Петровнаға жазылған хатқа [[Орта жүзд]]ің беделді адамдары Жәнібек тархан мен керей Наурыз би бастаған топпен, сондай-ақ [[Кіші жүз]]дің 30 би, батырларымен бірге қол қойған.

Мөңке би өз заманында «ердің құнын екі ауыз сөзбен шешкен сұңғыла би», келер күнді айнытпай болжайтын сәуегей және дала даналығының көрінісі іспетті ой-тұжырымын тағылымды поэтикалық жырға айналдырған жырау ретінде танылды. Мөңке бидің философиялық толғаулары, риторикалық сұрақ-жауап, болжау, билік, кесім, шешім түріндегі мұралары өзіндік ерекшелігімен көзге түседі. Көшпелі тірліктің тіні бұзылмаған қоғамда заман аңысын аңдап, оның келешек кескін-кейпін дәл болжай білу Мөңке би шығармашылығының басты белгісі.
Оның “Түрлі-түрлі халық болады‚ Күндіз-түні жарық болады… Дүниенің жүзіне‚ Өре мен темірден жол тартылады… Адам ақысыз жұмыс істемейді‚ Дүниені түрлеп кестелейді” деген толғау жолдарынан келер күнді болжаған сәуегейлік көрінеді. Сондай-ақ, 

“Құрамалы-қорғанды үйің болады‚ 

Айнымалы‚ төкпелі биің болады. 

Халыққа бір тиын пайдасы жоқ 

Ай сайын басқан жиын болады.

Домалақ-домалақ түймедей дәрің болады‚ 

Жастарға билігі жүрмейтін кәрің болады, 

Алашұбар тілің болады‚ 

Дүдәмалдау дінің болады. 

Әйелің базаршы болады‚ 

Еркегің қазаншы болады” деп келетін жолдардан болашақтың бет алысын‚ бағыт-бағдарын тап басып танығандығы аңғарылады.

Мөңке бидің [[Сырым батыр]]ға қойған астыртын сұрақтары мен оған Сырымның қайтарған жауаптары, сондай-ақ оның шеркеш Түрке би, тана Нүрке билермен кеңесе отырып айтты дейтін «Бұл, бұл үйрек, бұл үйрек» дейтін толғаулары белгілі.

Оның көркем бейнесі Ж. Аймауытовтың «Ақбілек» романы мен «Ел қорғаны» пьесасында, Ә. Кекілбаевтың «Үркер» романында көрініс тапты. Мөңке бидің өмірі мен шығармашылық мұрасы туралы әр жылдары А. Жұбанов, Т. Кәкішев, С. Негимов, Б. Адамбаев, Қ. Сыдиықұлы, М. Тілеужанов,С. Байменше, Б. Омаров, Ж. Асанов, К. Төлеубайұлы, тағы басқалар ғалымдар ғылыми-зерттеу еңбектерін жазды.

«Шекті Мөңке би жеті жасында билік айтып, кісі құны дауды бітірген екен». (А.Байтұрсынов).

Мөңке би, тарихымызда есімі құрметпен аталатын, үлкен философ, терең ойшыл, ұлы ақын. Қара қылды қақ жарған, мың жылдығын болжаған дала кемеңгері Мөңке бидің ұрпақтары Ақтөбе облысы көптеген аудандарында тұрады.

Республикаға танымал мүсінші Құрақбай Егізбаевтың граниттен ойып жасаған Мөңке бидің мүсіні Ақтөбе қаласының 101 атқыштар дивизиясы атындағы көшеде орнатылды. Мүсін ақшыл түсті мәрмәр тастан жасалынған. Тұғырдың биіктігі — 2,7 м, ескерткіштің биіктігі − 1,5 м. Суретші С.Әлімбетов.&lt;ref&gt;А 31 Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 бет.
ISBN 9965-893-73-Х&lt;/ref&gt;
	
== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;
{{stub}}
{{wikify}}


{{Суретсіз мақала}}
[[Санат:Қазақ би-шешендері]]
[[Санат:Туған жылы белгісіздер]]
[[Санат:Қайтыс болған жылы белгісіздер]]</text>
      <sha1>9yufzsvrqfhbf2md5f212ospad09mo6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9324</id>
    <revision>
      <id>3053502</id>
      <parentid>2900754</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:37:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>NusrTansj</username>
        <id>121413</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39525" xml:space="preserve">{{Тұлға|Есімі=Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы|Сурет=Мәшһүр Жүсіп.jpg|Туған күні=1858|Қайтыс болған күні=1931|Туған жері=Павлодар облысы, Баянауыл ауданы|Ұлты=Қазақ}}
'''Мәшһүр-Жүсіп Көпейұлы''' (1858—1931, [[Павлодар облысы]], [[Баянауыл ауданы]]нда туған) — ойшыл, фольклор танушы, этнограф, [[тарихшы]], [[философ]], қазақ мәдениеті мен әдебиетінің белгілі тұлғасы. [[Арғын]] тайпасы [[Сүйіндік (Орта жүз)|Сүйіндік]] руы Күлік бөлімінен шыққан&lt;ref&gt;https://adebiportal.kz/upload/iblock/444/4441c0b93a6e7e908b363b7e87f7a6e6.pdf&lt;/ref&gt;.

Мәшһүр-Жүсіп араб және парсы тілдерін жетік білгенімен қоймай, көп тілді білген ғұлама.

Ол өлең жазумен қатар, ауыз әдебиеті үлгілерін жинап бастырумен де айналысты. Шежірелер мен айтыстарды, көптеген тарихи жырларды хатқа түсіріп, кейінгі ұрпаққа аманаттады. Сонымен бірге, ол күллі ғұмырын қазақ халқын сауаттандыруға жұмсады десек те болады.
ҚАЗАҚТЫН ЖЕРІ,
“Күн батысы – Сырдария, күншығысы – ұзын аққан Ертіс, оңтүстігі – Жетісу өзені, солтүстігі – Еділ, Жайық. Бұл қазақ иесіз жатқан жерге келіп ие болған жоқ, ақ найзаның ұшымен, ақ білектің күшімен кеше [[Қаракерей Қабанбай]], [[Қанжығалы Бөгенбай]], [[Қазыбек би]], [[Шақшақ Жәнібек батыр]] заманында жаннан кешіп, сусын орнына қызыл қан ішіп, жаудай алысып, жаттай салысып, күні-түні атысып, қара қанға батысып, шыбын жанын нысанаға байлап, не маңғаз, сарбаздары жау жолында оққа ұшырап өліп, сөйтіп алған жері еді...”

== Еңбектері ==
10-15 жасынан бастап-ақ өлең жазып, хат жазарлық болғаннан-ақ Мәшһүр Жүсіп халық әдебиетін ел ау­зы­нан да, қағаз бетінен де жинау­мен айналысады.

1887 жылы 29 жасында Мәшһүр Жүсіп Бұхара, Ташкент, Түркістан, т.б. шаһарларға сапарға шығады. Ол заман­да негізгі көлік қатынасы түйе мен ат болғанын ескерсек, бұл сапа­рының өзі 2-3 жыл уақытты қамтыса керек. Мәшһүр Жүсіп бір жыл Бұхарада тұрып оқып, білімін толық­тырады. Араб, пар­сы, шағатай, түркі тілдерін үйренеді. Өз­бек, тәжік, және т.б. тілдерді де біледі, әдет-ғұрпын түсінеді. Көптеген ғылыми кітаптарды оқып, танысады.

Келесі жылы [[Бұхара]]дан қайтып, [[Түркістан]]дағы атақты [[Қожа Ахмет Йасауи]]­дің басындағы Әмір Темір салдырған көк күмбезін көреді. Онда да бір­сыпыра уақыт болып, бірнеше ғалымдармен танысады. Одан әрі Сыр өңірін аралайды. [[Майлықожа Сұлтанқожаұлы]]мен жолы­ғады, жеті ата­сы­нан бері ақын­дық үзілмеген дуана қожа Көшек, [[Кү­дері қожа]] тұқым­дарымен та­ны­сады. Одан кейін Шу мен Сырдан өтіп, Ұлы­тау мен Кіші­т­ауды басып, Есіл мен Нұраны жайлап, мекен қыл­ған жұрт­ты арал­ай­ды. Осын­дай екінші сапа­рына Мәшһүр Жү­сіп 37 жасында, яғни 1895 жылдар ша­ма­сында шық­са, үшінші сапары 49 жасына (1907) сәйкес келеді.

[[Сурет:Mashhur Zhusup.jpg|thumb|200px|left|Мәшһүр-Жүсіп Көпейұлы]]
Мәшһүр Жүсіптің үш кітабы: “Сары­ар­қаның кімдікі екендігі”, “Хал-ахуал”, “Тіршілікте көп жа­сағандықтан көрген бір тама­шамыз” ат­ты туын­ды­лары 1907 жылы [[Қазан (қала)|Қазан қа­ласындағы]] Құ­са­йы­н­ов­тар бас­па­хана­сынан жарық көреді. Кейіннен ол баспаханадан шық­қан 14 қалам ие­сінің шығар­ма­ларын цен­зура сот­қа тартады. Ішінде Мәшһүр Жүсіптің жоғарыда аталған еңбектері де бар.

Мәшһүр Жүсіп жинаған фольклор үлгілерінің басым көпшілігі – аңыз бен әңгі­мелер. Мұндағы аңыздар: жер-су аттары.

Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы­ның аңыз-әңгімелерді, тарихи әңгі­мелерді, шешендік сөздерді қағазға түсірумен ғана шек­телмей, фольклордың басқа да жанрлық түрлерін, атап айтқанда, тұрмыс-салт жыр­ларын, эпос, ертегі, мақал-мәтел, ақын­дар айтысын, т.б. жинағаны белгілі. Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы жинаған фольклорлық үлгі­лерге жанрлық жағынан келетін болсақ, ел аузынан тұрмыс-салт жырла­рының 30-40 шақтысы топталған.

Ол ел арасынан: “[[Қамбар батыр]]”, “[[Ер Тарғын]]”, “[[Ер Көкше]]”, “Ер Сайын”, “Нәрік ұлы Шора батыр”, т.б. тәрізді батырлар жырында, “Қозы Көрпеш-Баян сұлу”, “Алтынбас-Күмісаяқ” т.т. лиро-эпос­тық жырларды да, сондай-ақ “Киік”, “Боз­торғай”, “Дін үйренетұғын” тәрізді басқа шығармаларды да жинаған. “Қозы Көрпеш-Баян сұлу”, “Ер Тарғын” жырларын Мәшһүр Жүсіп 1866 жылы 8 жасында-ақ Қамар хазіреттің қолжазбасынан көшіріп алғанын бі­леміз. Ал “Алтынбас-Күмісаяқ” – 200 жол­дан тұрады дей отырып, бұл жыр үлгі­лерін жинаған В.Радлов екендігін Мәшһүр Жүсіп көрсетіп кеткендігінің де куәсі бол­дық. Бұл үлгілерді Мәшһүр Жүсіп В.Радлов жина­ғынан ала отырып, олардың бәрін қолжаз­баның әр жеріне шашыратпай, бір же­ріне ғана топтастыра орналастырған. Сон­дай-ақ, қолжазбалар ішінде “Сайын батыр” жы­рының көлемі 2000 жолдан тұрады деген де дерек бар.

Зерттеуші ел арасынан түрлі ер­те­гілер де жинаған – “Еділ-Жайық”, “Көр ақ­тар­ған Жаманбай”, “Баһырам патша ту­ралы”, “Есен тентек туралы”, “Ертеде бір хан болыпты”, “Ақтабан шұбырын­ды, Ал­қакөл сұлама”, “Еңсегей бойлы Ер Есім”, “Ала­ша хан”, “7 жасар Жел­кілдек”, “Ер Төс­тік”, “Әз Жәнібек және бір ұста”, “Екі пат­ша”, “Әділ би”, “Сүйіндік:Олжабай батыр, “Тама Сарыбас мерген”, т.б.

Халық поэзиясы үлгілерін, оның ішінде мақал-мәтелдерді Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің ерінбей ұзақ жинағаны мәлім. Фольклордың басқа жанрларына қара­ғанда, мақал-мәтелдер­ді жинаумен ай­налысу фольклорист-ғалымнан ұзақ уақыт пен қажымас ізденуді, еңбектенуді қажет ететіні белгілі. Себебі, мақал-мәтелдер дайын күйінде жеке-дара кез­деспейді. Оларды айтушының не ауызекі сөзінен, не қолжазбалар ішінен, туындылар арасынан іздеп табу арқылы қағазға түсіру керектігі аян.

Мәшһүр Жүсіп сондай-ақ ақындар айтысының не бір тың үлгілерін де жинаған. Мәселен, “Ұлбике қыз бен Кү­дері қожа айтысы”, “Ұлбике қыз бен Қа­рақалпақ Жанкел ақын айтысы”, “Ұлы жүз Үйсіннен шыққан Үмсін қыз бен Заман қожа ай­тысы”, “Шоң, Торайғыр ақыны Орманшы Са­қау ақыны мен Қара­кесек қызы Тоғжан ай­тысы”, “Қалдыбай қожа мен Соқыр Шө­же айтысы”, “Соқыр Шөже мен Қаракесек ақы­ны Балта айтысы”, “Қаракесек Қамбар Жа­нақ пен Най­ман Сабырбай айтысы”, “Қаракесек Қам­бар Жанақ пен Найман-Түбек ай­тысы”, “Қаракесек Қамбар Жанақ пен Ор­маншы- Сақау ақын айтысы”, “Қу­ан­дық-Алтай бір ақыны мен Найман қызы Опан айтысы”, “Керей-Тұрлыбике ақыны Үрімбай ақыны мен Арыстанбай ақын айтысы”, “Айдабол-Күліктің Күлігінен шыққан Жамшыбай ақыны мен Найман-Түбек айтысы”, “Ақбала қыз бен Боздақ жігіт айтысы”, “ Қыз бен жігіт айтысы” тәрізді ақындардың сөз қағыстырулары Мәшһүр Жүсіп қолжазбаларында белгілі бір тәртіппен, реттілікпен берілген.

Сондай-ақ қолжазба ішінде ақын айтыс­тың: “Қыпшақ Өске Тәтті қыз”, “Қолға түскен Алтай жігіт – Найман Опан қыз” айтысы 46 жолдан, “Шортанбай қожа мен Арыс­танбай ақын” айтысы 100 жолдан, “Шал мен қыз”, “Шөже мен Қалдыбай”, “Жа­нақ пен Түбек”, “Ұлбике мен Күдері” ай­тысы – 106 ауыз өлең, “Жанкел мен Ұлбике” айтысы – 100 ауыз өлең, “Заман қожа мен Осы қыз” айтысы – 50 ауыз өлең, “Тоғ­жан мен Сақау” айтысы – 78 ауыз өлең т.б. деген түрлерін қанша жолдан тұратынын дерегімен де бірге берген.

Ақын қол­жаз­ба­ларында көптеген ақын жыраулардың өлең мен қиссалары, дастандары т.б. бар: Бұхар жырау, Мәделі қожа, Сақау ақын, Ақан сері, Шернияз т.б. өлеңдері, Қоңырат Сапақ датқа ақ­ын, Үйсін Үмсін қыз, Заман қожа, Тоғ­жан, Қалдыбай қожа, Шөже ақын, Арғын-Қам­бар Жанақ, Найман Сабырбай, Най­ман Түбек, Найман-Опан қыз, Орынбай, Шор­танбай қожа, Күлік-Жамшыбай, Қаракесек Бал­та, Көтеш, Ақмолла, т.б. ақындар туын­дыларын қағазға түсірген.

Бұл жинаушылық барысында белгілі фольклорист-ғалымдар: Ш.Уәлиханов, В.Радлов, Г.Потанин, т.б. тәрізділер сияқты Мәшһүр Жүсіп те өзіндік жинау әдісіне сүйенгені белгілі. Олар: тілдік ерекшеліктерді сақтау, дәлділік, айтушы аузынан сол қалпынан көшіру, арнайы бір тақырыпқа материал жинау, т.б.

Сондай-ақ айтушы не айтты – бәрін тү­гел қалдырмай жазу шарты, еш сөзін қысқартуға, алып тастауға немесе өз жанынан басқа бір нәрсені қосуға мүлде болмай­тын­дығы, диалектілік ерек­шеліктер болса оны да тастамай көрсетіп отыру керектігі жө­ніндегі т.б. талаптар барлық фольклорист ғалымдар үшін ортақ. Сол тәрізді шығар­маны кім, қашан, қайдан, кімнен естіп жаттап алды деген сауалдарға жауап жазу керектігі тәрізді талаптарды Мәшһүр Жүсіптің орындап отырғандығы бізге мәлім.

Мәшһүр Жүсіп жазбаларында фольк­лор­дың барлық жанрлары қамтылған. Егер жанр бойынша жіктеп жүйеге келтірсек, ертегілерден 15 шақты мәтін үлгі; батырлық жыр­лардан – 5-6; ғашықтық жырдан – 2-3; қисса-дастандардан – 11-12; тұрмыс-салт жыр­ларынан – 30-40 шақтысы; аңыз-әңгі­ме­лердің – 200-300 үлгісі; жаңылтпаштың – 100-150 шақты көлемі; жұмбақтың қара сөз бен өлең түріндегісі – 50 шақтысы; ма­қал-мәтелдердің 2,5 мың жолдық мөлшері; ақындар айтысының 27 үлгісі; 30-40 шақты ақын-жыраулардың өлеңдері, дастандары т.б. орын алған. Сондай-ақ қолжазбалар ішінде шежірелер, діни өлеңдер мен нақылдар, әлі баспа бетін көрмеген күлдіргі сөздер топ­тамасы, т.б. нұсқалары бар. Мұндай үлгілерді жинағанда аражігін бөліп-жармай, жаңа-ескі деп қарамай, шамасы келгенше фольклордың әр жанрын қамтып, барлығын жан-жақт­ы жинауға тырысу тек Мәшһүр Жүсіп ерекшелігі емес, сол тұстағы көптеген ғалым-фольклоршы­лардың шарты.

Мәшһүр Жүсіп өзі жинаған үлгіле­рінің көлемін белгілеп отырған. Мәселен, “Ғылым бі­лімі” кітабы 129 сахифадан тұрады дей оты­рып, оның ішінде 12 аят, 18 хадис, 43 мақал, 114 ауыз өлең бар десе, ал “Әмір” әң­гімесі 26 сахифадан, 104 ауыз өлеңнен тұ­рады дейді. Мұндағы сахифа – араб сөзі, “бет”, “парақ”, “газет” деген мағынаны береді.

Бұлардан басқа қолжазбаларда мы­надай мәліметтер берілген: “Хазірет Юсуф пай­ғамбар”, “Шайқы Бұрқы әулие мекіре балықтан туған”, “Сары­арқа тарихы”, “Шоң, Торайғыр билер”, “Абылай аспаған са­ры бел”, “Қоқан хандары тарихы”, “Кіші жүз ұрандары мен рулары”, “Ша­ныш­қылы Бердіқожа батыр тарихы”, “Едіге мен Төле би”, “Көлеби батыр”, “Олжабай батыр тарихы”, “Абылай хан”, “Махамбет деген батыр шығыпты деп барып тапқан 92 батыр” турасында, қазақ шежірелері (Орта жүз тарихы, Мейрам сопы тарихы, Қуандық, Қаракесек, Найман, Қыпшақ тарихтары), “Барпық әңгі­мелері”, күлдіргі сөздер, “Қара­кесек пен төрелер ұраны” туралы, Мөңке би, Досбол би, Қожакент пен Өзкент, т.б. қал­алары турасында, “Ошақты Қоңырбай қалпе” әңгімесі, “Хазірет Нұхқа 370 жа­сында пайғамбарлық берілді”, діни нанымдар т.б., Сарман, Қиғара, Қосдәулет би­лер хақында, жыл басы туралы, Ор­ман­шы ақсары Шотана батыр жайындағы деректер орын алған.

Қолжазбадағы кейбір материал­дардың жа­зылған жылдары да көрсе­тілген. Мәселен, “Тө­бет ішіндегі Жан­келді” деген әңгіме 1908 жылы жазылды десе, “Бір ханның жалғыз баласы өлгенде” деп басталатын шығарма 1921 жылы хатқа түсірілді деген белгілер бар.

Жалпы ауыз әдебиеті мен фоль­клорлық нұсқаларды жинаушылардың көпшілігі ұстанған дәстүрдің бірі – экс­педициялық әдіс екені белгілі. Бұл экс­педиция сапар­ларында В.Радлов, Г.Потанин, Ә.Диваев т.б. сынды ғалым­дар көптеген ауыз әде­биетін жинай­тын тіл­шілер мен өз елінің мә­дениеті мен фоль­клорына жанашыр көз­қараспен қарайтын энтузиаст адамдардың да көмегіне сүйеніп отырғаны мәлім. Және де фольклорист-ғалымдар қолданған мұндай тәсіл фоль­клорлық үлгілердің жанр жағынан жан-жақты жиналуына негіз болды.

Жинаушылықтың осы формасын “экспедициялық” әдісті Мәшһүр Жүсіп те көп қолданған. Бірақ жинаушылық барысында Мәшһүр Жүсіп жоғарыдағы фольклорист-ға­лымдар тәрізді тілшілер, т.б. көмегіне сүйен­бе­ген. Мәшһүр Жүсіптің қазақ тілін жете мең­гергендігі, бір жағынан, оның жи­нау­шылық қызметінің тілдік қиындықтарға ұрын­­бауын негіздесе, оның жинау жұ­мыс­та­­рының тез қарқынды жүруіне де, фоль­клор­­лық үлгілерінің мол болуына да ықпал етті.

В.Радлов, Г.Потанин тәрізді фоль­клорист-ғалымдар фольклорлық үлгіні жинағанда жанрдың көнелігіне баса назар аударып, көмекшілеріне көбінесе сол жағын көп тапсырғаны байқалады. Онысы дұрыс та, әдетте бір ел өкілі екінші бір ха­лық­тың тарихын, әдет-ғұрпын білгісі кел­се, ең алдымен оның фольклорын, яғни әсіресе көне жанр түрі – аңыз­да­рына зе­йін салатыны мәлім. Сол арқылы бүкіл халықтың тү­сінігін, арман-ойын, салт-ғұрпын, мә­де­ниетін, т.б. түсінеді. Мәшһүр Жүсіп болса, халыққа сол кезең­де “не керек” дегендерді аражігін ашпай жинай берген. Яғни, елінің тарихын, әдет-ғұрпын, халықтың мінез ерекшеліктері, тұрмыс-салты, т.б. жақтары – бәрі қажет боларын сезініп, неғұрлым ау­қымды жұ­мыстар атқарған. Сонымен жи­нау­шылықтың негізгі мақсаты халыққа “не пайдалы” деген тұрғыдан жүргізіл­ген­діктен де басқа дамыған елдер қатарында өмір сүру үшін қазаққа не қажет, өскелең ұрпақты қалай тәрбиелеген жөн, ол үшін қандай үлгі-өнеге боларлық іс-әрекет қолдану керек. Сондай-ақ тарихтың қай кезеңдері: үлгілі билер мен айбарлы хандар заманы ма, әлде аты аңызға айнал­ған Асан қайғы мен Жи­ренше ше­шен тә­різді бабалар дәуірі ме, қай­сы­сында кейін­гілер тағылым аларлық қан­ша­лық мән жатқандығы – бәрі Мәшһүр Жүсіпті қы­зықтырған. Осының бәрі Мәшһүр Жүсіп жинаушылығының негізін құрайды. Міне, бұ­дан біз Мәшһүр Жүсіптің фольклористік кон­цепциясы оның демо­кратиялық, ағар­ту­шылық көзқарасынан туын­дағанын кө­ре­міз.

Қазақ халық әдебиетінің жиналу тари­хын сөз еткенде, өз әріптестеріне Ш.Уәлиханов, В.Радлов, Ә.Диваев, т.б. қара­ғанда, со­ларға үндес ететін ортақ си­пат­тарымен қатар Мәшһүр Жүсіптің өзіндік ерек­­шеліктері мол екеніне алдымен көңіл бөлу керектігін айтқымыз келеді. Шығыс, ба­тыс мәдениетін, қазақ тілін жетік мең­герумен бірге араб, парсы, орыс, көне түркі тілін жете игеруі жә­не ХІХ ғасырдың соң­ғы ширегі мен XX ға­сырдың бас ке­зінде қазақ даласын көп аралауы нә­ти­жесінде Мәшһүр Жүсіптің қазақ халық әдебиетін өз заман­дастарына қарағанда, анағұрлым мол жинап, ол туралы кеңірек зерттеу жүргізу мүмкіндігі болды. Мәшһүр Жүсіп жазып қалдырған көп ма­те­риалдарды шолып қарай отырып, оның жи­наушылық еңбектерін саралауға бас­тай­тын мынадай ерекше­ліктерін жинақ­тап айтуға болады. 
*Бірін­шіден, Мәшһүр Жүсіп ерте­гінің, не аңыз­дың қысқартылған сұл­басын, шы­ғарма фабу­ласын берумен шектелмеген. Ақын белгілі бір материалды ел арасындағы ай­тылу қалпын сақтай отырып, неғұрлым толық қамтып отырған.
*Екіншіден, әрбір сөздің сол кездегі дыбысталу қалпын, орфоэпиясын ескеріп, белгілі бір сөздерді естілуі бойынша қағазға түсірген. Әсіресе, сөздің дыбыстық әуез­ділігіне, өзара үнде­суіне көп көңіл бөлі­нетінін, дыбысталу сапа­сының сөз мағы­насына, сол арқылы шы­ғар­ма көр­кем­ділігіне пәрменді ықпал жасап оты­ратынын бағамдасақ, бұлай жазу қазақ тілін­­дегі сөздер фонетикасы тарихын жа­сау­да да елеулі рөл атқара­тынын дәйек­теуге бо­лады. 
*Үшіншіден, Мәшһүр Жүсіп қай ма­териалды кімнен қандай жағдайда қалай жазып алғанын жеткізіп отырған. Демек, ол қалдырған жазбалардың тарихи, этно­гра­фия­лық, т.б. мәні айрықша бола­тыны күмәнсіз. 
*Төртіншіден, ел тари­хын, мәдениетін, әдет-ғұрпын кең білген Мәшһүр Жүсіп жинаған материалдарға деген өз бағасын, байқау­ла­рын қоса жа­зып отырған. Соңғы айтыл­ғандары Мәшһүр Жүсіптің естігенін құр жа­зып алу­мен ғана емес, оларды сара­лап, белгілі бір тарихи жағ­дай, ел ахуа­лымен са­лыс­ты­рып отыр­ған зерт­­теушілік ең­бегін көрсетеді.

Мәшһүр Жүсіптің фоль­­клорист ғалым ретінде қалып­тасуының үш қай­нар көзі бар. 
*Бірі – өз елінің ауыз әдебиеті мен фоль­клор үлгі­лерінен тұ­ратын бай мұра­сын қабылдауы; 
*Екіншісі – шығыс елінің, оның ішінде орта ғасырлық ғалымдар жетістіктерін игеруі;
*Үшіншісі – батыс ғалымдары, оның ішінде орыс зиялы­ла­рының әсері.

Ауыз әдебиеті мен фольклорлық үлгі­лерді жинау барысында Мәшһүр Жүсіп белгілі бір жинау принциптеріне сүйенген. Ол ақынның ағартушы-демо­кратиялық көз­қарасынан туындаған. Ең алдымен айтатын нәрсе, Мәшһүр Жүсіп фоль­клор­ды өзгер­туге, түзетуге жат­пайтын асыл мұра деп біл­ген, мәтінді сол қалпында хатқа түсіру шар­тын ұстанған. Сол себепті, Мәшһүр Жүсіп кімнен не алса да көрсетіп отырған.

Мәселен, “Әз Әйтеке би” әңгімесінде бір­неше мәтелдер шоғыры беріледі де, оның иесі, яғни жеткізушісі есебінде төрт Шө­ме­кейге қараның ханы бол­ғанын тілге тиек еткен.

Мұндай мысалдар ақын қолжаз­ба­сында көптеп кездеседі. Екіншіден, фоль­клорды тұрмыстың қажеті, елге білім, тәрбие беретін құрал деп білген. Сон­дықтан, әр мәтіннің шығу тарихын, айтылу жағ­да­йын, қалай та­ра­ғанын анықтап отырған. Мә­се­лен, Мәшһүр Жү­сіп жинаған “Малшы Алтай” әңгімесі. Мұнда Қуандықтың ба­ласы Алтай деген жігіттің Піс­пекбайдың жыл­қысын ерінбей, жалықпай тер төгіп, адал еңбегі арқасында жұттан шашау шығар­май аман алып шығуы баян­далады. Жылқышының таза көңіліне, адал­дығына т.б. қасиеттеріне тәнті болған бай оған өз қызы Байбикені қосады. Кейін Байбикеден туып, тараған ел “Жо­ғарғы Алтай” аталатындығы сөз болады.

Сондай-ақ, Байбике өлген соң, бай Алтайға екінші қызы Аққоянды да беріп, одан “Төменгі Алтай” деген ел тарай­тын­дығы баяндалады. Міне, көріп отыр­ға­ны­мыздай, адал еңбегі арқасында малшының да мұратына жеткендігін баяндай отырып, Мәшһүр Жүсіп өз заманындағы жастарға-осы іс-әрекетті үлгі ретінде ұсынады.

Жоғарыдағы деректерге қарағанда, Мәшһүр Жүсіп фольклорлық үлгілерді тек үлгі-өнеге, т.б. үшін ғана жинамаған тәрізді. Ав­тор сол нұсқалар арқылы өзіндік ой-топ­шы­лауларын да бірге беруге ты­рысқан. Яғни, фольклорды халықтың сана-сезімінің өзіндік көріну формасы деп бағалағандығын көруге болады. Ал, бұл Мәшһүр Жүсіптің жинау­шылық пен зерттеушілігінің бір арнада тоғысқандығын дәлелдейді.
Үшіншіден, Мәшһүр Жүсіптің фоль­клор­ды ауызша тарих, тарихтың көзі деп тануы. Бұған, мысал ретінде Абылай ханға қатысты 16 әңгімелер циклін келтіруге бо­лады. Мұнда ханның жас кезінен қайтыс бол­­ғанға дейінгі кезеңдері келтіріледі. Жал­пы бұл әңгімелерде қазақ халқының тарихында ерекше орын алатын қалмаққа қарсы елдің бостандыққа, тәуелсіздікке күрес жолы сипатталған. Яғни, қиын қыстау кезде ел басына хан боп көтеріліп, өзінің сенімді билері мен батырларына сүйенген хан Абылайдың жаужүректілігі, да­налығы, ақылдылығы, тапқырлығы, ең бас­тысы, елдің бірауыздылығы, бірлігі, тату­лығы, ынтымақ­тығы, т.б. арқасында халықтың өз арманына, мұратына жет­кендігі айтылады.

Жинаушылықтың төртінші ұстанымы – фольклорды Мәшһүр Жүсіптің филология­лық тұрғыдан қарастыруы, яғни сөз өнері деп білуі. Ол фольклор­дың ел арасында ерек­ше мәртебеге ие екенін, қазақтың сөз өнерін аса жоғары қастер­лейтінін ба­рынша айқын көрсетуге ты­рысқан. Мәшһүр Жүсіптің халық ара­сында ең алды­мен ақын-жазушы ретінде таныл­ғанын ескерсек, онда оның фоль­клорды өз шығармаларына да арқау етіп отырғаны, сонымен бірге оны тіл бай­лы­ғының, сөз өнерінің, т.б. қайнар бұлағы есеп­ті бағалағаны анық.

Мәселен, ел аузындағы “Жиренше ше­шен” аңызын қолжазбасына түсірген Мәшһүр Жүсіп, ол турасында өзінің көзқарасын да білдіріп кеткен. Онда: “Міне, жігіттер, бір ауызды сөздің түбін, төр­кінін білемін деп ізлегендіктен қа­лыңсыз бір ханның қызын алды. Өз ха­нының сатусыз, пұлсыз уәзірлігін алды. “Жігіттікте жаннан кеш те, іс қыласың, өлесің, өлмесең, кісі бола­сың!”– деп бұрынғының айтқаны осы!” – делінген ақын тамсануы да бар. Ал “Шоң биге” қатысты жинаған әңгіме­сі­нің бірінде Мәшһүр Жүсіп, құны жүз бие болатын сәукелені екі ауыз сөзбен-ақ Сақау ақынның ақысыз, пұлсыз алғандығын ескертіп өтеді. Осыдан көріп отырғаны­мыздай, Мәшһүр Жүсіп сөз өнерін, т.б. дәріптеуге арналған фоль­клор үлгі­лерін көбінесе тарихи адам­дар есім­дерімен ұштастырған. Фоль­клор үл­гілерін жиыстырғанда Мәшһүр Жүсіптің билер сөзінің де ұлттық мәдениетіміздің бір көрінісі, ай­насы екендігіне көңіл бөлгені бай­қалады.

Жинаушылықтың бесінші ұста­нымы – Мәшһүр Жүсіп фоль­клорды этно­графиялық мәліметтердің көзі деп қарастыруын аламыз. Яғни, белгілі бір халық­тардың шығу тегіне, рулық құ­рамына, қоныс аударуына, қалып­та­суына, тіпті олардың тұрмыс-тірші­лігіне, қор­шаған табиғи орта­сына, киетін киім­дері мен кәсібіне, рухани мәдениетіне т.б. қатысты деректердің Мәшһүр жазбасында молынан ұшырасуы назар аудартады. Мәсе­лен, “Бұл қазақ қай уа­қыттан үш жүз атанған” әңгімесі ішінде “Алаш” деген қай ел, не себепті олай айтыл­ғандығы, “Жүз” деген атау қайдан шық­қандығы төңірегіндегі аңызға ақын өз көзқарасын да бірге берген: “Бұрын­ғы заманда қазақтың Жүз деген де ата­ла­рының аты болса керек. “Жүз” деген ат­ты ұруға, “Алаш” деген атты ұранға қо­йып, жауға шапқанда “Алаш, алаш” деп шабыңдар, “Алаш, алаш” демегенді әкең де болса ұрып жық деп бата қы­лысыпты. Кеше “Алаш алаш болғанда, Ала­ша хан болғанда, үйіміз ағаш, ұра­нымыз Алаш болғанда үш жүздің баласы қазақ емес пе едік” деп айтылған сөз сонан қалды. Бұл Алаша ханнан бұрын қазақ ел болып, өз алдына отау тіккен емес, әр жұртқа бұратана қоңсы болып жүрген.

&lt;blockquote&gt;
ИМАН&lt;br /&gt; 
&lt;br /&gt;
Исламның бес парызы біреуі – иман,&lt;br /&gt; 
Таппайды бұл бесеуін дүние жиған.&lt;br /&gt;
Ықтият, шын ниетпен жұмыс қылып,&lt;br /&gt;
Ерлерді айт Құдай үшін жанын қиған.&lt;br /&gt;
&lt;/blockquote&gt;

&quot;Ағаштың бойында гүрілдеп ағып жатқан өзен – адамның денесіндегі қан. Әй, жігіттер, естеріңде болсын, оны “шайтан” – дейді. Ол бір кесек нәрсе емес, денеңе арам қан боп кіріп, жүрегіңе барып, жүрегіңді толқытып, өзіңді бұзады. “Шайтан” деген өзіңнің ойың...&quot;
 
Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы жайлы жаңа кітап жарыққа шықты 
Павлодарда Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің шығармашылығы мен өмірі жайлы жаңа кітап жарыққа шықты. Өз заманында озық туған көрнекті тұлға ақындығымен қатар тарих, әдебиеттану, өлкетану, шежіре жинақтау салалары бойынша мол мұра қалдырды. Бірақ қолжазбаларының көбі түрлі себептермен сақталмаған. Әсіресе, Кеңес заманында көптеген шығармалары қасақана құртылды. Мәшһүр Жүсіптің ел ішінде көріпкел- әулиелігімен танылғаны белгілі. Оған өзінің дүниеден қайтатын ай-күніне дейін дәл біліп, бір жыл бұрын асын бергізіп кетуі дәлел. Аңызға бергісіз мұндай деректер мен шығармалары қазір 20 том болып басылып жатыр. Ал,жарық көрген кітап тың деректермен толықтырылды. Ғалымдардың айтуынша, Мәшекеңнің зерттелмеген мұрасының өзі әлі талай ұрпаққа азық болмақ.

== Сілтемелер ==  
* [http://abai.kz/content/mesh-r-zh-sip-kopeiyly-shaitannyn-saudasy Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы. Шайтанның саудасы]

[[Санат:Қазақстан тарихшылары]]
[[Санат:Қазақстан этнографтары]]
[[Санат:Қазақ философтары]]


{{Bio-stub}}</text>
      <sha1>sk2hbf78pcpjnzwdp6b4g6icum2h2fk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Араб тілі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11643</id>
    <revision>
      <id>3053485</id>
      <parentid>3000695</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:30:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>NusrTansj</username>
        <id>121413</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14811" xml:space="preserve">&lt;!--

Бұл мақала араб уикипедиясындағы таңдаулы мақаланың аудармасы. Аудару жұмысы әлі жалғасуда, сондықтан мақалаға өңдеу жүргізбеуіңізді сұраймын, себебі бірнеше сағат бойы жазған зат, басқа біреудің сол аралықта жазған түзетуіне (тіпті ол бір ғана үтірден тұрса да) байланысты қақтығысқа түсіп қалуы мүмкін. Мүмкіндігінше түзетулерді таңғы және түскі уақытта енгізуіңізді сұраймын, себебі мен көбінесе уикипедияны өңдеумен кешкі уақытта айналысам.

(қазір тоқтап тұр)

Esetok

-------------------&gt;
{{Тілдер
 |түсі                     = афразия
 |аты                      = Араб тілі
 |өз атауы                 = العربية
 |айтылуы                  = {{IPA|/al ʕarabijja/}}, {{IPA|/ʕarabiː/}}
 |елдер                    = [[Алжир]], [[Бахрейн]], [[Мысыр]], [[Батыс Сахара]], [[Иордания]], [[Ирак]], [[Йемен]], [[Катар]], [[Кувейт]], [[Ливан]], [[Ливия]], [[Марокко]], [[Біріккен Араб Әмірліктері|БАӘ]], [[Оман]], [[Палестина]], [[Сауд Арабиясы]], [[Сирия]], [[Тунис]], [[Мавритания]] — халқының көбі;&lt;br /&gt;
[[Судан]], [[Джибути]], [[Сомали]], [[Коморлар]] — халқының орташа бөлігі;&lt;br /&gt;
[[Чад]], [[Мали]], [[Нигер]], [[Орталық Африка Республикасы]], [[Кения]], [[Танзания]], [[Түркия]], [[Иран]], [[Израиль]], [[Нигерия]], [[Сенегал]], [[Өзбекстан]], [[Тәжікстан]], [[Ауғанстан]], [[Оңтүстік Америка]]ның кейбір елдері — халқының орташа немесе аз бөлігі
 |аймақтар                 = [[Араб әлемі]]
 |ресми тіл                = Араб тілі 27 елде ресми тіл болып табылады (тізімді қараңыз).
{{collapsible list
|{{flagcountry|Algeria}}&lt;br&gt;{{flagcountry|Bahrain}}&lt;br&gt;{{flagcountry|Comoros}}&lt;br&gt;{{flagcountry|Chad}}&lt;br&gt;{{flagcountry|Djibouti}}&lt;br&gt;{{flagcountry|Egypt}}&lt;br&gt;{{flagcountry|Eritrea}}&lt;br&gt;{{flagcountry|Iraq}}&lt;br&gt;{{flagcountry|Israel}}&lt;br&gt;{{flagcountry|Jordan}}&lt;br&gt;{{flagcountry|Kuwait}}&lt;br&gt;{{flagcountry|Lebanon}}&lt;br&gt;{{flagcountry|Libya}}&lt;br&gt;{{flagcountry|Mauritania}}&lt;br&gt;{{flagcountry|Morocco}}&lt;br&gt;{{flagcountry|Oman}}&lt;br&gt;{{flagcountry|Palestine}}&lt;br&gt;{{flagcountry|Qatar}}&lt;br&gt;{{flagcountry|Saudi Arabia}}&lt;br&gt;{{flagcountry|Somalia}}&lt;br&gt;{{flagcountry|Somaliland}}&lt;br&gt;{{flagcountry|Sudan}}&lt;br&gt;{{flagcountry|Syria}}&lt;br&gt;{{flagcountry|Tunisia}}&lt;br&gt;{{flagcountry|United Arab Emirates}}&lt;br&gt;
[[Сурет:Flag of the African Union.svg|22px]] [[Сахара Араб Демократиялық Республикасы|САДР]]&lt;br&gt;{{flagcountry|Yemen}}&lt;br&gt;
[[Сурет:Flag of the Sahrawi Arab Democratic Republic.svg|22px]] [[Африка одағы]]&lt;br&gt;[[Сурет:Flag of the Arab League.svg|22px]] [[Араб мемлекеттері Лигасы]]&lt;br&gt;[[Ислам Әріптестік Ұйымы]]&lt;br&gt;{{flagcountry|United Nations}}}}
 |реттейтін мекеме         = {{collapsible list
|{{flagcountry|Algeria}}: [[Араб тілінің жоғарғы кеңесі (Алжир)]]&lt;br&gt;
{{flagcountry|Egypt}}: [[Араб тілі академиясы (Каир)]]&lt;br&gt;
{{flagcountry|Iraq}}: [[Ирак ғылым академиясы]]&lt;br&gt;
{{flagcountry|Jordan}}: [[Араб тілі академиясы (Иордания)]]&lt;br&gt;
{{flagcountry|Libya}}: [[Араб тілі академиясы (Джамахирия)]]&lt;br&gt;
{{flagcountry|Morocco}}: [[Араб тілі академиясы (Рабат)]]&lt;br&gt;
{{flagcountry|Saudi Arabia}}: [[Араб тілі академиясы (Эр-Рияд)]]&lt;br&gt;
{{flagcountry|Somalia}}: [[Араб тілі академиясы (Могадищу)]]&lt;br&gt;
{{flagcountry|Sudan}}: [[Араб тілі академиясы (Хартум)]]&lt;br&gt;
{{flagcountry|Syria}}: [[Араб тілі академиясы (Дамаск)]] (ең ескісі)&lt;br&gt;
{{flagcountry|Tunisia}}: [[Бейт Әл-Хикма қоры]]&lt;br&gt;
{{flagcountry|Israel}}: [[Араб тілі академиясы (Израиль)]]}}
 |сөйлеушілер саны         = 292 млн (ана тілі ретінде) — 422 млн адам (екінші тіл ретінде)
 |рейтинг                  = 2
 |күйі                     = 
 |жойылды                  = 
 |санаты                   = 
 |классификация            = 
[[Афразия тілдері|Афразия макроәулеті]]
: [[Семит тілдері|Семит әулеті]]
:: [[Батыс семит тілдері|Батыс семит бұтағы]]
::: Орталық семит тобы
:::: [[Араб тілдері|Араб топ тармағы]]
 |жазу                     = [[араб жазуы]]
 |МЕСТ 7.75–97             = ара 050
 |ISO1                     = ar
 |ISO2                     = ara
 |ISO3                     = ara
}}

[[Сурет:Arabic speaking world.svg|290px|нобай|оңға|Араб тілінің жалғыз ресми /жасыл түс/ және бірнеше ресми тілдердің бірі /көк түс/ ретінде таралуы]]

'''Араб тілі''' — [[семит тілдері]]нің ішіндегі сөйлеушілер саны жағынан бірінші орын алатын, әлемде 422 миллионға жуық адам сөйлесетін тіл. Араб тілі негізінен араб елдерінде және [[Сенегал]], [[Чад]], [[Эритрея]] елдерінде таралған. Араб тілі [[Құран]]ның тілі болғасын мұсылмандардың арасында қасиетті тіл саналады және кейбір құлшылықтар (мыс.: [[намаз]]) араб тілінен басқа тілде орындалмайды. Сонымен қатар араб тілі кейбір араб елдеріндегі [[христиандар]]дың діни жоралғылары орындалатын тіл. Орта ғасырлық [[Яһудилық|яһуди дініне]] арналған еңбектердің көбісі осы араб тілінде жазылған. [[Ислам]] дінінің таралып, мұсылмандардың көптеген елдерді билеуіне байланысты араб тілінің да мәртебесі жоғарылап, араб тілі саясат, әдебиет пен ғылымның тіліне айналды. Араб тілі [[Түркі тілдері|түркі]] тілдерге және [[Урду тілі|урду]], [[Албан тілі|албан]], [[Малай тілі|малай]] мен [[Индонезия тілі|индонезия]] тілдеріне, кейбір африкалық тілдерге ([[хауса]], [[суахили]]), европалық тілдерге ([[Испан тілі|испан]], [[Португал тілі|португал]], [[Мальта тілі|мальта]] тілдері) көп әсер етті.

Араб тілі [[араб елдері]]нде, Эритрея, Чад пен Израиль елдерінде ресми тіл саналады. Араб тілі [[БҰҰ]]-ның алты ресми тілінің бірі боп табылады.

Араб тілі [[лексика]]лық жағынан ең өнімді тілдерге жатады. [[13 ғ.|XIII ғ.]] жазылған [[Ибн Манзур]]дың [[Лисан әл-Араб|«Лисан әл-араб»]] кітабында 80 мыңға жуық сөздік жинақталған. Мысалға [[18 ғ.|XVIII ғ.]] жазылған [[Сэмюель Джонсон]]ның [[ағылшын тілі]] сөздігінде 42 мың сөз бар&lt;ref&gt;[http://johnsonsdictionaryonline.com/?page_id=7507 Johnsons Dictionary Online]&lt;/ref&gt;.

Араб тілі 28 әріптен құралған. Бірақ кейбір тіл ғалымдары «һамза» белгісін әріп ретінде санап, араб әліппесі 29 әріптен тұрады деп санайды. Араб тілінің басқа тілдерден айырмашылығы — [[Парсы тілі|парсы]] және [[Иврит тілі|иврит]] тілдері сияқты араб жазуы оңнан солға жазылады. Араб тілінің ерекшеліктері: тілде және әліпбиде &quot;ч, п&quot; дыбыстары, хәрпітерінің болмауы. Прото семиттік(барлық семит тілдерінің бабасы) тілдегі п араб тілінде ф-ға ауысқан. 

== Араб тілінің атаулары ==
* '''Құранның тілі''' — мұсылмандардың қасиетті кітабы Құран араб тілінде болғандықтан осылай аталып кеткен.
* '''«Дад» әрпінің тілі''' — «дад» (ض) әрпі тек қана араб тілінде кездескендіктен, бұл тілді осылай атап кеткен. Бұған [[Әбу Таийб әл-Мутанабби]]дің сөзі мысал бола алады:
{{quotation|
Олардың мақтанышы «дад»-ты айту
|}}

== Араб тілінің классификациясы ==
Тіл ғалымдарының тұжырымы бойынша араб тілі Афро-Азиялық [[семит тілдері]] тобынан шыққан. Бұл тіл батыс семит тілдерінің орта бөліміне жатады, сондықтан араб тіліне ең жақын тілдер: [[иврит]] және [[арамей тілі]]. Араб тілі пайда болу және тарихы жағынан семит тілдерінің ең жас тілдерінің бірі саналады, бірақ кейбіреулер оны бастапқы семит тілдерінің негізі болған тілге ең жақын тіл санайды. Бұлай айтудың себебі араб тілі тек [[Арабия түбегі]]нде қолданылып, басқа семит тілдері сияқты шет тілдерден әсер алмаған.

== Араб тілінің пайда болуы ==
Араб тілінің пайда болуы туралы көптеген пікір бар. Біреулер араб тілін ең алғаш қолданған Йариб ({{lang-ar|يعرب}}) деген адам болып, осы тіл соның атымен байланысты аталған деп санайды. [[Мұхаммед]] пайғамбардан {{Салауат}} жеткен хадисте анық араб тілімен ең бірінші сөйлеген [[Ибраһим]]ның ұлы [[Исмаил]] пайғамбар болған деп айтылған. Ал кейбіреулер араб тілі жұмақтағы [[Адам ата]] сөйлеген тіл деп санайды, бірақ бұған дәлел ететін діни мәтіндер жоқ.

== Басқа семит тілдерінен айырмашылығы ==

== Араб диалектілерінің бірігуі ==

== Араб тілінің шарықтауы ==

== Араб тілінің құлдырау кезеңі ==

== Қайта қалпына келуі және қазіргі замандағы жағдайы ==

== Әдеби араб тілі мен диалектілер ==
{{Main|Араб әдебиеті}}

== Екітілділік және оның нәтижелері ==

== Араб жазуы ==
{{Main|Араб жазуы}}

== Араб каллиграфиясы ==
{{Main|Араб каллиграфиясы}}

== Араб сандары ==
{{Main|Араб цифры}}

== Араб тілінің айтылуы ==

=== Дыбыстар ===

=== Харакаттар (әріптердің дыбысталуы) ===
{{Main|Харакат}}

=== Дауыссыз әріптер ===

== Араб тілінің ғылымдары ==

=== Наху (араб тілі грамматикасы) ===
{{Main|Араб тілі грамматикасы}}

=== Баләға (шешендік) ===

=== Уруд  ===

=== Иштиқақ (сөз түрлендіру)===

Сарф (араб тілі морфологиясы)

=== Иғраб (грамматикалық талдау) ===
{{Main|Иғраб}}

== Араб тілін оқыту ==

== Араб тілі диалектілері ==

== Араб жазуын қоданатын елдер ==

== Араб тілінің басқа тілдерге әсері ==

== Араб тілі Қазақстанда ==

Араб тілі [[Қазақстан]] аумағына [[7 ғ.|7]]-[[9 ғ.|9 ғасырлардан]] бастап, негізінен, діни әдебиеттер, діндарлар, мешіт-медреселер ықпалымен кең тарады.&lt;ref&gt;Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы: Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігі, Қазақстан даму институты, 1998 жыл, 509 бет. ISBN 5-7667-2616-3&lt;/ref&gt; Қазан төңкерісіне дейін ([[1917]]) Қазақстанда араб тілін еркін меңгерген сауатты адамдар көп болған. Кеңес өкіметі дәуірінде бұл дәстүр әлсіреді. Тек [[20 ғ.|XX ғасыр]] соңғы ширегінде Қазақстанда араб тілін оқып үйренуге арналған бірқатар оқулықтар, анықтамалықтар, арабша-қазақша сөздіктер жарық көре бастады.

==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;

==Тағы қараңыз==
* [[Араб жазуы]]
{{Араб тілі}}

[[Санат:Араб тілі]]
[[Санат:Араб жазуы]]
[[Санат:Тілдер]]
[[Санат:Флексиялы тілдер]]</text>
      <sha1>3i4iungnqxi8g2gxvysbl9i0aiovzax</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жеті жылдық соғыс</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13183</id>
    <revision>
      <id>3053439</id>
      <parentid>3040014</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:14:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>165</id>
      </contributor>
      <comment>«[[:File:Colonial-Red-Ensign.svg]]» деген «[[:File:Red_Ensign_of_Great_Britain_(1707–1800,_square_canton).svg]]» дегенмен алмастырылды.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23784" xml:space="preserve">{{Cleanup|date=May 2008}}
{{Қарулы қақтығыс
|қақтығыс     =    Жеті жылдық соғыс
|сурет        =    Seven Years' War Collage.jpg
|сурет атауы  =    '''Сағат тілімен жоғарғы сол жақта:'''&lt;br /&gt;
Плесси шайқасы (1757 ж. 23 маусым), Кариллон шайқасы (1758 ж. 6-8 шілде), Цорндорф шайқасы (1758 ж. 25 тамыз), Кунерсдорф шайқасы (1759 ж. 12 тамыз)
|дата         =    [[17 мамыр]] [[1756 жыл|1756]] – [[15 ақпан]] [[1763 жыл|1763]]
|орын         =    [[Еуропа]], [[Солтүстік Америка]], [[Оңтүстік Америка]], [[Африка]], Кариб аралдары, [[Үндістан]], [[Филиппиндер]]
|себеп        =   • Еуропада Пруссияның күшеюі;
&lt;br /&gt;
• Франко-ағылшын отаршылдық бәсекелестігі&lt;br /&gt;
|нәтиже       =  Ағылшын-Пруссия коалициясының жеңісі&lt;br /&gt;
• [[Ұлыбритания Патшалығы|Ұлыбритания]] үстем әлемдік держава ретінде ерекшеленеді.&lt;br /&gt;
• Франция Ұлыбританияның пайдасына үлкен ықпал мен беделді жоғалтады.&lt;br /&gt;
• Пруссия еуропалық саяси аренада ірі мемлекет айналуда.&lt;br /&gt;
{{collapsible list
  | liststyle = margin-left:0.8em;
  | title     = Жасалған бейбіт шарттар:
  | 
• Санкт-Петербург бейбітшілік шарты (1762.ж)&lt;br /&gt;
• Гамбург бейбітшілік шарты (1762.ж)&lt;br /&gt;
• Париж бейбітшілік шарты (1763.ж)&lt;br /&gt;
• Губертусбург бейбітшілік шарты (1763.ж)&lt;br /&gt;
 }}
|өзгерістер   =     • Ұлыбритания, Франция, Португалия және Испания арасындағы отарлық иеліктерді беру.&lt;br /&gt;
• Франция мен Испания Ұлыбритания мен Португалияның жаулап алынған отарлық аумақтарын қайтарады.&lt;br /&gt;
• Франция Ұлыбританиядан Миссисипи өзенінің шығысында, Канадаға, Сент-Винсент аралына, Тобагоға, Доминикаға және Гренадаға, сондай-ақ Үндістанның солтүстік аралдарына иелік етеді.&lt;br /&gt;
• Франция Луизианадан және Испанияның Миссисипи өзенінің батысындағы Солтүстік Америка аумағынан төмен.&lt;br /&gt;
• Испания Флорида мен Маниладан Ұлыбританиядан төмен.&lt;br /&gt;
• [[Ұлы Моғолдар патшалығы|Моғол империясы]] Ұлыбританиядан Бенгалиядан төмен.
|қарсылас1    =     [[File:Flag of Great Britain (1707–1800).svg|22px|border]] [[Британ империясы]]:&lt;br /&gt;
{{collapsible list
  | liststyle = margin-left:0.8em;
  | title     = одақтастар мен колониялар
  | &lt;br /&gt;
* [[File:Red Ensign of Great Britain (1707–1800, square canton).svg|22px|border]] Британдық Америка
* [[File:Royal Standard of Ireland (1542–1801).svg|22px|border]] [[Ирландия патшалығы|Ирландия]]
* [[File:Flag of the British East India Company (1801).svg|22px|border]] Британдық Шығыс Үндістан компаниясы
 }}&lt;br /&gt;
[[File:Flag of Hanover (1692).svg|22px|border]] Хановер&lt;br /&gt;
[[File:Flag of the Kingdom of Prussia (1750-1801).svg|22px|border]] Пруссия патшалығы&lt;br /&gt;
[[File:Flag of Hesse.svg|22px|border]] Гессен-Кассель кінәздігі&lt;br /&gt;
[[File:Flagge Fürstentum Schaumburg-Lippe.svg|22px|border]] Шаумбург-Липпе кінәздігі&lt;br /&gt;
[[File:Coat of arms of the House of Welf-Brunswick (Braunschweig).svg|22px|border]] Брауншвейг-Вольфенбюттель кінәздігі&lt;br /&gt;
[[File:Flag of Portugal (1750).svg|22px|border]] Португалия патшалығы&lt;br /&gt;
[[File:Flag of the Maratha Empire.svg|22px|border]] Маратха империясы&lt;br /&gt;
[[File:Flag of Nawab.svg|22px|border]] Қарнат сұлтандығы&lt;br /&gt;
[[File:Asafia flag of Hyderabad State.svg|22px|border]] Хайдарабад мемлекеті&lt;br /&gt;
[[File:Flag of the Russian Empire (black-yellow-white).svg|22px|border]] [[Ресей империясы]] (1762 жылдан)&lt;br /&gt;
{{collapsible list
  | liststyle = margin-left:0.8em;
  | title     = үнді тайпалары
  | 
* [[Ирокез (тайпа)|Ирокездер]]
* Гурондар
* [[Чероки]] (1758 дейін)
* Катоба
* Минго
* Могикандар
* Делавэрлар (1758 жылдан)
 }}
|қарсылас2=[[File:Royal Standard of the King of France.svg|22px|border]] Франция патшалығы&lt;br /&gt;
{{collapsible list
  | liststyle = margin-left:0.8em;
  | title     = колониялар
  | 
* [[File:Pavillon royal de la France.svg|22px|border]] Жаңа Франция
* [[File:Pavillon royal de la France.svg|22px|border]] Француз Канада
* [[File:Drapeau du régiment de la Compagnie des Indes en 1756.png|22px|border]] Француз Шығыс Үндістан компаниясы
 }}
[[File:Banner of the Holy Roman Emperor with haloes (1400-1806).svg|22px|border]] [[Қасиетті Рим империясы]] (1757 жылдан)&lt;br /&gt;
[[File:Flag of the Habsburg Monarchy.svg|22px|border]] Габсбург монархиясы (1756 жылы – өздігінен)&lt;br /&gt;
[[File:Flag of Electoral Saxony.svg|22px|border]] Саксония&lt;br /&gt;
[[File:Flag of Hesse-Darmstadt Reiment during the Seven Years War (1756-1763).jpg|22px|border]] Гессен-Дармштадт&lt;br /&gt;
[[File:Flag of Cross of Burgundy.svg|22px|border]] Испан империясы&lt;br /&gt;
[[File:VOC.svg|22px|border]] [[Голландық Ост-Үнді компаниясы|Голландиялық Шығыс Үндістан компаниясы]] (1759)&lt;br /&gt;
[[File:Flag of the Russian Empire (black-yellow-white).svg|22px|border]] [[Ресей империясы]] (1762 жылға дейін)&lt;br /&gt;
[[File:Naval Ensign of Sweden.svg|22px|border]] Швеция патшалығы  (1757 – 1762)&lt;br /&gt;
[[File:Flag of the Mughal Empire.png|22px|border]] [[Ұлы Моғолдар патшалығы]] &lt;br /&gt;
[[File:Flag of the Principality of Bengal (15th-18th century).svg|22px|border]] Бенгал суба (1756 – 1757, 1759)&lt;br /&gt;
{{collapsible list
  | liststyle = margin-left:0.8em;
  | title     = үнді тайпалары
  | 
* Вабанактер
* [[Микмак|Микмактар]]
* Алгонкиндер
* Делавэрлар (1758 жылға дейін)
* Оджибве
* Одава
* Шауни
* Инну
* Оттава
* Потаватоми
 }}
|күштер1=          Ұлыбритания:&lt;br /&gt;
300 000 (барлығы жұмылдырылған)&lt;br /&gt;
Хановер:&lt;br /&gt;
50 000&lt;br /&gt;
Пруссия патшалығы&lt;br /&gt;
200 000&lt;br /&gt;
|күштер2=           Франция патшалығы:&lt;br /&gt;
200 000 немесе 1 000 000&lt;br /&gt;
Ресей империясы:&lt;br /&gt;
333 000&lt;br /&gt;
Аустрия:&lt;br /&gt;
200 000&lt;br /&gt;
Испан империясы:&lt;br /&gt;
25 000
|жалпы шығындар=    900 000 – 1 400 000
}}

'''Жеті жылдық соғыс''' ([[1756 жыл]] – [[1763 жыл]]) — сол кездегі барлық маңызды еуропалық мемлекеттер қатысқан, 900 000-нан 1 400 000-ға дейін адам шығынына алып келген соғыс.&lt;ref&gt;[http://users.erols.com/mwhite28/wars18c.htm#7YrW Seven Years War (1755-63)]&lt;/ref&gt; Соғыс 1756 жылдан 1763 жылға дейін еуропалық және отарлық соғыс театрларында өрбіді. 1754 – 1763 жылдар арасында орын алған '''Помераниялық соғыс''' пен '''[[Француз және үнді соғысы]]''' соның бөлігі болып саналады.  

[[Пруссия]], Хановер курфюрсттығы және [[Ұлыбритания Патшалығы|Ұлыбритания патшалығы]] (Солтүстік Америкадағы отарлары, британиялық Шығыс Үнді компаниясы және [[Ирландия патшалығы]]мен бірге) одақ құрып, [[Аустрия]], [[Франция]] (Солтүстік Америкалық Жаңа Франция отары және франциялық Шығыс Үнді компаниясымен бірге), [[Ресей империясы]], [[Швеция]] және Саксония курфюрсттығына қарсы соғысты. Кейінірек текетіреске [[Португалия]] (Ұлыбританияның жағында) және [[Испания]] (Францияның жағында) да кірісті. Бейтарап Нидерланд республикасының қарулы күштері Үндістанда шабуылға ұшырады.

Соғыстың нәтижесінде Франция Америкалардағы басты отарлаушы мемлекет ретіндегі ролін (онда ол [[Француз Гвианасы]], [[Гваделупа]], [[Мартиника]], Сен-Доминг және Сент-Пьер және Микелон сияқты иеліктерін ғана сақтап қалды) және [[Француз төңкерісі|Ұлы француз төңкерісі]] дейін Еуропадағы ең басты мемлекет ролін жоғалтып алды.&lt;ref&gt;The [[Treaty of Paris (1763)|Treaty of Paris]] in {{cite book |last= Corbett |first= Julian |authorlink= Julian Corbett |coauthors= |editor= |others= |title= England in the Seven Years' War: A Study in Combined Strategy Vol. II. |origdate= |origyear=  |origmonth= |url= |format= book |accessdate= |accessyear= |accessmonth= |edition= Second Edition|date= 1918|year= |month= |publisher= Longman, Green and Co. |location= London |language= English|id= |doi = |pages= |chapter= |chapterurl= |quote = }}&lt;/ref&gt; 

[[Ұлыбритания]] болса дүниедегі басты отарлаушы мемлекетке айналды. Францияның әскери теңіз флоты бытырап кетті.&lt;ref&gt;{{cite book |last= Kennedy |first= Paul |authorlink= Paul Kennedy |coauthors= |editor= |others= |title= The Rise and Fall of British Naval Mastery |origdate= |origyear= 1976 |origmonth= |url= |format= book |accessdate= |accessyear= |accessmonth= |edition= new introduction|date= 2004|year= |month= |publisher= Penguin Books |location= London |language= English|id= |doi = |pages= |chapter= |chapterurl= |quote = }}&lt;/ref&gt; Дүниенің басқа бір шеті, Үндістанда британиялық Шығыс Үнді компаниясы орнығып, соның арқасында Үндістан «[[Британ империясы|Империялық]] тәждің асыл тасына» айналды. [[Уинстон Черчилль]] бұл соғысты бірінші дүниежүзілік соғыс деп атады,&lt;ref&gt;{{cite book | last = Bowen  
 | first = HV | year = 1998 | title = War and British Society 1688-1815 | publisher = Cambridge University Press | location = Cambridge, United Kingdom | id = ISBN 0-521-57645-8|pages=7}}&lt;/ref&gt; себебі ол адамзат тарихындағы бүкіл жер шары бойынша жүргізілген соғыс болды (соғысушы жақтардың көбі еуропалық мемлекеттер болса да). Өздерінің империяларын үлкейтумен айналысып жатқан Англия мен Франция арасындағы әскери жанжал болғандықтан, кейде оны екінші [[Жүзжылдық соғыс|Жүз жылдық соғыс]] деп те атайды.&lt;ref&gt;Tombs, Robert and Isabelle. ''That Sweet Enemy: The French and the British from the Sun King to the Present''. London: William Heinemann, 2006.&lt;/ref&gt;

Бұл соғыс Пруссия патшасы [[II Фридрих|Ұлы Фридрихтың]] [[Саксония]]ға шабуылымен басталды.

== Аттары ==
[[Канада]] мен [[Ұлыбритания|Құрама Патшалықта]] «Жеті жылдық соғыс» ұғымы Солтүстік Америкада да, Еуропа мен Азияда да жүргізілген әскери қимылдарды атау үшін қолданылады. [[Француз Канадасы]]нда болса ''«Жаулап алу соғысы»'' деген ұғым қолданылады. Үндістанда ''[[Карнатик соғыстары|Үшінші Карнатик соғысы]]'' деп аталады. Ал Германияда кейде қолданылатын балама атауы — Үшінші Силезия соғысы.

== Себептері ==

Көбінесе бұл соғыс нәтижесінде Фридрих патша бай [[Силезия]] аймағын қолына түсірген [[Аустрия мұрагерлігі үшін соғыс]]тың жалғасы ретінде қарастырылады. Аустрия императрицасы Мария Тереза 1748 жылғы [[Аахен келісімі (1748)|Аахен келісіміне]] тек өзінің қарулы күштерін қалпына келтіріп, жаңа әскери одақтар құруға уақыт ұту үшін ғана қол қойған болатын. Ол өзінің осы жоспарын асқан ептілікпен жүзеге асырды. Бірнеше жылдың ішінде ғана Еуропаның саяси картасы қайта сызылды. 1756 жылғы Дипломатиялық төңкерісінің кезінде ежелден бір-біріне жау Франция, Аустрия мен Ресей Пруссияға қарсы әскери одақ құрды.

Пруссияны тек Ұлыбритания ғана қолдайтын (себебі Ұлыбритания патшасы ІІ-ші Георгтың әкесі Һановер курфюрсттығының билеушісі еді). Осы екі мемлекеттің одағы бір-бірін жақсы толықтырып тұрды: Ұлыбританияның зор әскери теңіз флоты болды, ал Пруссияның құрлық әскері Еуропадағы ең қуатты әскер болды. Осылайша Ұлыбритания өзінің әскерін отарларын қорғауға қолдана алды.

Аустрия армиясы пруссиялықтардың үлгісі бойынша қайта құрылған болатын. Әскери мәселелер туралы білімі өзінің көптеген генералдарынікінен асып түсетін Мария Тереза әскери реформаны өзінің қатаң бақылауына алды. Оның өз жауынгерлерінің игілігін ойлағаны үшін ол әскердің зор қолдауына ие болды.

Соғыстың тағы бір себебі — [[Британ империясы]] мен [[Франция империясы]]ның арасындағы отарлар үшін аяусыз талас болды. Осы екі империя кеңіген сайын бір-бірімен екі құрлықта текетіреске түсіп қалып отырды.

== Жалпы стратегиясы ==

Он сегізінші ғасырдың көп бөлігінде [[Франция]] соғыстарын бірдей тәсілмен жүргізіп отырды: соғыс болған кезде ол отарларын бәрібір ұстап қала алмайтынын сезіп, оларды өз бетінше қалдырып, онда азғантай немесе тәжірибесіз әскер жіберіп отырды. Ол өзінің әскерінің басты бөлігін елге жақынырақ әскердің жеңіске жетуі ықтималдырақ деп Еуропа құрлығында ұстап отыратын. Содан соң соғыстың кезінде көбірек жерді басып алуға тырысып, бітім туралы келіссөздер жүргізгенде сол басып алған жерді өзінің теңіздің арғы жағында айырылып қалған жерін қайтарып алуға қолданатын. Бұндай стратегия осы соғыста Франция үшін аса тиімді бола қойған жоқ, себебі теңіздің ар жағындағы отарлардан ол шынында да айырылып қалды, бірақ Еуропада ол онша көп жер басып ала алған жоқ.

Ал британиялықтардың соғыс жүргізу тәсілі басқаша болды: олар өздерінің аса басым теңіз қуатын пайдаланып, елді теңізден қоршап, порттарын атқылай алатын және өз әскерлерін теңіз арқылы кез келген жерге жеткізе алатын. Олар жаудың теңіз қатынас кемелеріне шабуыл жасап, жақын жердегі британиялық отарлардан адам жинап, жаудың отарларына шабуыл жасайтын. Өздерінің құрлықтағы әлсіздігінің орнын британиялықтар өздерінің жауларының қарсыластарымен одақтасып толтыратын. Жеті жылдық соғыста британиялықтар өз заманының ең ұлы әскери стратегі Ұлы Фридрихпен одақтасты, ал оның мемлекеті Пруссия орталық Еуропаның көтеріліп келе жатқан әскери қуатты мемлекеті болды. Олар Фридрихқа соғыстарын қаржыландыру үшін көп қаржы беріп отырды.

== Соғыстың басталуы ==

Соғыс қимылдары Еуропада әлі басталмай тұрып Солтүстік Америкада басталып кетті. Оның себебі – 1740 жылдары, 1750 жылдардың басында шығыс жағалауда тізбектеле орналасқан британиялық отарлардың батысқа қарай кеңеюінің салдарынан Францияның «Жаңа Франция» атты отарымен шектесіп қалған еді. Сол себепті Франция Вирджиния және Пеннсильвания отарларының батысқа әрі қарай кеңеюінің алдын алу үшін 1750-ші жылдардың орта шенінде қазіргі батыс Пеннсильванияда бекіністер тізбегін салған болатын. Британиялықтардың сол бекіністерді басып алуға бағытталған әрекеттері [[Француз және үндіс соғысы]]ның басталуына алып келді. Ал Солтүстік Америкада жеті жылдық соғыс осылай аталады.

Еуропадағы әскери қимылдар Фридрихтың Аустриямен одақтасқан кіші неміс мемлекеттерінің бірі – Саксонияға басып кіруімен басталды. Саксония және Аустрия әскерлері шабуылға дайын болмаған болатын, сондықтан Фридрих [[Лобозиц шайқасы]]нда Саксония әскеріне Аустрия әскерінің көмекке келтіргізбеді. Алайда Саксония Фридрихтың қимылдарына кедергі болып оны кешеуілдетіп тастады. Жерорта теңізінде француздар Миноркаға шабуыл жасап, британиялықтарға қарсы соғыс бастады. Британиялықтардың жауап соққысы [[Минорка шайқасы]]нда сәтсіз аяқталып, олар аралдан айырылып қалды. Жеңіліске жол бергені үшін британиялық адмирал Джон Бингтың ісі әскери сотта қаралып, өлім жазасына кесілді.

1757 жылдың көктемінде Фридрих қайтадан бірінші болып шабуылдап, Прагаға қарай жылжыды. Қанқұйлы [[Прага шайқасы]]нан кейін пруссиялықтар қаланы қоршап алған болатын, бірақ [[Колин шайқасы]]нда Фридрихтың алғашқы жеңілісінен кейін қаладан кетуге мәжбүр болды. Жазда орыстар шығыс Пруссияға басып кіріп, [[Гросс-Егерсдорф шайқасы]]нда пруссиялықтардың шағынырақ әскери қосынын жеңді.

Аустриялықтар бір жақтан, француздар батыстан Пруссияға қарсы әскер жылжыта бастағанда жағдай пруссиялықтар үшін қиындай түсті. Бірақ Фридрих бір күтпеген ерекше қимыл жасады. Ол бір айдың ішінде бір-бірлеп француздарды [[Россбах шайқасы]]нда, ал аустриялықтарды [[Лойтен шайқасы]]нда талқандады. Осы керемет жеңістердің арқасында Фридрих өзін Еуропаның ең ұлы қолбасшысы, ал өз әскерін Еуропаның ең құдіретті әскері ретінде атағын шығарды. Фридрихты қатты құрметтеген [[Ресей патшасы ІІІ Петр|ІІІ Петр]] патша таққа отырған соң Фридрихтың қуатты бір одақтасы пайда болды. Бұл одақ [[Бірінші дүниежүзілік соғыс|Бірінші Дүниежүзілік соғысқа]] дейін, 150 жылдан астам күшінде болды.

== Британиялықтардың құрлық десанттары ==
&lt;references /&gt;&lt;/s&gt;

[[Санат:Соғыстар]]
[[Санат:Жеті жылдық соғыс]]
[[Санат:Ғаламдық соғыстар]]</text>
      <sha1>4vfozrlzw18ih4ezfxpzjk8v6sspa06</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ұлан</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14006</id>
    <revision>
      <id>3053548</id>
      <parentid>2705328</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:20:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1440" xml:space="preserve">'''Ұлан''' - сөзi [[қазақтар]]да кеңінен қолданылатын сөз. Ол келесі мағыналарда қолданылуы мүмкін:

'''Елді мекендер:'''

* [[Ұлан (Ақмола облысы)|Ұлан]] – [[Ақмола облысы]] [[Сандықтау ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Ұлан (Алматы облысы)|Ұлан]] – [[Алматы облысы]] [[Қарасай ауданы]]ндағы ауыл.
* [[Ұлан (Шығыс Қазақстан облысы)|Ұлан]] – [[Шығыс Қазақстан облысы]] [[Ұлан ауданы]]ндағы ауыл.

'''Басқа мағыналар:'''

* [[Ұлан (газет)]]
* [[Ұлан (Гвардия)]]
* [[Ұлан (өзен)]] 
* [[Ұлан, ұлан желі]]

Сонымен қатар:
* кең деген мағынада &quot;ұлан ғайыр&quot;, &quot;ұлан байтақ&quot; тіркестерімен;
* азамат деген мағынада &quot;халқының ұланы&quot;, &quot;жас ұлан&quot; тіркестерімен;
* жауынгер, сарбаз деген де мағынасы бар.
Адам есімі ретінде де жиі кездеседі (''Ұлан'', ''Жасұлан'', т.б.). 
Бұл сөз моңғолдарда да кездесіп тұрады (мысалы [[Моңғолия]] астанасы - [[Ұлан батыр]] қаласы).

{{айрық}}</text>
      <sha1>jygkvzgcahmsttacdix433fd9g2drt6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Моңғол тілі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>41653</id>
    <revision>
      <id>3053484</id>
      <parentid>3007727</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:25:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>NusrTansj</username>
        <id>121413</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3016" xml:space="preserve">[[Сурет:Monggol ulus.svg|thumb|Дәстүрлі моңғол жазуы]]
'''Моңғол тілі''', қалқа ''тілі'' 
({{lang|khk-Cyrl|монгол хэл}}; [[Сурет:Monggol kele.svg|17px]] {''mongɣol xele''} ) — моңғол халқының тілі. Моңғол тілінде [[Моңғолия]], [[Қытай]]дың Ішкі Моңғолия автономиясы мен [[Ганьсу]], [[Цинхай]], [[Хэйлунцзян]], [[Синин]], [[Шыңжаң]] өлкелерінде тұратын жергілікті халық сөйлейді. Моңғол тілі [[бурят]], [[қалмақ]] тілдеріне жақын. Ол бірнеше жергілікті ерекшеліктерге ажыратылады: шығыс диалектісіне [[хорчин]], [[харачин]], [[арухорчин]] говорлары; орталық диалектіге қалқа, чахар, ордос; батыс диалектісіне [[амашан]], [[эдзин]], [[кукунор]] говорлары жатады. Әдеби тілі қалқа диалектісі негізінде қалыптасқан. Көне жазба ескерткіштері сақталғанымен, Моңғол тілі ұлт тілі ретінде 14 – 16 ғасырларда қалыптаса бастады. Моңғол тілінің [[фонетика]]сында сингармонизм заңы орын алған, ң, дж, дз дыбыстары н, ж, з әріптерімен таңбаланады, б, в дыбыстары байырғы сөздерде бір дыбыстың нұсқалары болып табылады. В қысқа у-дың орнына пайдалыналды. Л, р дыбыстары сөз басында келмейді, к, п, ф фонемалары өзге тілден енген сөздерде ғана кездеседі. Дауысты дыбыстары қысқа және созылыңқы келеді (харах-қарау, көру, хаагдах-жабылу). Моңғол тілі лексикасында көне түркі, маньчжур, тибет, санскрит, қытай тілдерінен енген сөздер жиі кездеседі. Қазіргі тілінде орыс сөздері көбірек. Моңғол жазуы 1942 жылдан кирил әліпбиіне негізделді.&lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев — Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы|Қазақ энциклопедиясы»]] Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, XI том 27 бет.&lt;/ref&gt; Алфабиті 35 әріптен тұрады. Дауысты 13, дауыссыз 20 , дыбыс белгіленбейтін 2 әріп бар. 

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

{{wikify}}

[[Санат:Моңғол тілдері]]


{{stub}}</text>
      <sha1>4b9ngqtkf8pov3rkf23nvwhfl3gqjxr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сормойылды</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45545</id>
    <revision>
      <id>3053538</id>
      <parentid>1607532</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:15:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2415" xml:space="preserve">{{Көл
 |Атауы             = Сормойылды
  |Төл атауы        = 
 |Сурет             = 
  |Сурет тақырыбы   = 
 |Координаттары     =  51/25/34/N/79/11/39/E
  |CoordScale       = 
 |Теңiз деңгейiнен биіктігі   = 
 |Ұзындығы       = 7
 |Ені            = 2,5
 |Ауданы         = 12,72
 |Көлемі         = 
 |Жағалау сызығының ұзындығы   =44,2 
 |Тереңдігі   = 
  |Орташа тереңдігі      = 
 |Судың тұздылығы        =
 |Судың мөлдірлігі       = 
 |Суды жинау ауданы      = 
  |Құятын өзендер     = 
  |Шығатын өзендер    = 
 |Ел       = Қазақстан
  |Аймақ     = Абай облысы
  |Аудан     = Бесқарағай ауданы
 |Позициялық карта       = Қазақстан
  |Позициялық карта 1    = Қазақстан Абай облысы
 |Ортаққордағы санаты    = 
}}
'''Сормойылды''' – [[Ертіс]] алабындағы көлдер тобы. 

== Географиялық орны ==
[[Абай облысы]] [[Бесқарағай ауданы]] жерінде, теңіз деңгейінен 160 м биіктікте, [[Қоянбай (Абай облысы)|Қоянбай]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 18 км жерде орналасқан. 

== Гидрографикасы ==
Ауданы 12,72 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;, ұзындығы 7,0 км, енді жері 2,5 км. Жағалау сызығы 44,2 км. Сортаңды жағасы жайпақ. Көбіне қар суымен толығады. Көктемдегі қар, жауын-шашын суымен көлдер бірігіп, аумағы 2 – 2,5 есеге ұлғаяды. Суы тұзды. Су тапшы жылдары тартылып қалады.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Абай облысы көлдері]]
[[Санат:Бесқарағай ауданы географиясы]]
[[Санат:Ертіс су алабы]]</text>
      <sha1>sua1pxf5rfh696vwrtvb9xq5ikaykxx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053540</id>
      <parentid>3053538</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:19:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2418" xml:space="preserve">{{Көл
 |Атауы             = Сормойылды
  |Төл атауы        = 
 |Сурет             = 
  |Сурет тақырыбы   = 
 |Координаттары     =  51/25/34/N/79/11/39/E
  |CoordScale       = 
 |Теңiз деңгейiнен биіктігі   = 160
 |Ұзындығы       = 7
 |Ені            = 2,5
 |Ауданы         = 12,72
 |Көлемі         = 
 |Жағалау сызығының ұзындығы   =44,2 
 |Тереңдігі   = 
  |Орташа тереңдігі      = 
 |Судың тұздылығы        =
 |Судың мөлдірлігі       = 
 |Суды жинау ауданы      = 
  |Құятын өзендер     = 
  |Шығатын өзендер    = 
 |Ел       = Қазақстан
  |Аймақ     = Абай облысы
  |Аудан     = Бесқарағай ауданы
 |Позициялық карта       = Қазақстан
  |Позициялық карта 1    = Қазақстан Абай облысы
 |Ортаққордағы санаты    = 
}}
'''Сормойылды''' – [[Ертіс]] алабындағы көлдер тобы. 

== Географиялық орны ==
[[Абай облысы]] [[Бесқарағай ауданы]] жерінде, теңіз деңгейінен 160 м биіктікте, [[Қоянбай (Абай облысы)|Қоянбай]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 18 км жерде орналасқан. 

== Гидрографикасы ==
Ауданы 12,72 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;, ұзындығы 7,0 км, енді жері 2,5 км. Жағалау сызығы 44,2 км. Сортаңды жағасы жайпақ. Көбіне қар суымен толығады. Көктемдегі қар, жауын-шашын суымен көлдер бірігіп, аумағы 2 – 2,5 есеге ұлғаяды. Суы тұзды. Су тапшы жылдары тартылып қалады.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Абай облысы көлдері]]
[[Санат:Бесқарағай ауданы географиясы]]
[[Санат:Ертіс су алабы]]</text>
      <sha1>stm65gdv3ulryachvxj99gph58j6pn1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тілеуқабыл құмы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>54173</id>
    <revision>
      <id>3053545</id>
      <parentid>3024109</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:01:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2087" xml:space="preserve">{{Шөл
|Атауы=Тілеуқабыл құмы
|Шынайы атауы=
|Сурет=
|Сурет тақырыбы=
|Карта=
|Карта тақырыбы=
|Орналасуы= [[Зайсан қазаншұңқыры]]ның солтүстік-батысы
|Түрі=
|Теңiз деңгейiнен биіктігі= 394 
|Ұзындығы=19
|Ені=10 
|Ауданы=135
|Өзендер=
|Өзен 1=
|Каналдар=
|Канал 1=
|Көлдер=
|Көл 1=
|Оазистер=
|Оазис 1=
|Орташа жылдық температурасы=
|Қаңтардағы орт. температура=
|Шілдедегі орт. температура=
|Жауын-шашын=   
|Координаттары= 48/28/30/N/83/21/12/E
|CoordScale=
|Елдер=Қазақстан
|Аймақтар=Шығыс Қазақстан облысы
|Ортаққордағы санаты=
|Позициялық карта=Қазақстан
|Позициялық карта 1= Қазақстан Шығыс Қазақстан облысы
}}
'''Тілеуқабыл құмы''' – [[Зайсан қазаншұңқыры]]ның солтүстік-батысында құмды алқап. 

== Географиялық орны ==
[[Шығыс Қазақстан облысы]] [[Самар ауданы]] жерінде орналасқан. 

== Жер бедері ==
Бұқтырма бөгенінің сол жағалауын бойлай 19 км-ге созылып жатыр, ені 10 км шамасында. Ауданы 135 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;. Құм төбелердің беткейі түйетайлы келген, салыстырмалы биіктігі 3-7 м. Бетеге, жусан, т.б. өседі. Тұщы [[грунт]] сулы қабаты 3 м тереңдікте жатыр. Жыл бойы жайылымға пайдаланылады.&lt;ref&gt;[[Қазақ энциклопедиясы|&quot;Қазақ Энциклопедиясы&quot;]], 9 том&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан құмдары]]</text>
      <sha1>getxhkdxaoui0c0mvks0c9gtp0xadof</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Темір (қала)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>56155</id>
    <revision>
      <id>3053456</id>
      <parentid>2775451</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:57:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6270" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = қала
 |атауы                   = Темір 
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 =
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =49 |lat_min =8 |lat_sec = 
  |lon_deg =57 |lon_min =7 |lon_sec = 
  |CoordAddon             = type:city(400000)_region:KZ
  |CoordScale             =
 |ел картасы              = 300
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Ақтөбе облысы
 |кестедегі облыс         = Ақтөбе облысы{{!}}Ақтөбе 
 |ауданы                  = Темір ауданы
 |кестедегі аудан         = Темір ауданы{{!}}Темір 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Темір қалалық әкімдігі{{!}}Темір
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 1868
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = 2425&lt;ref&gt;http://www.stat.gov.kz/faces/wcnav_externalId/homeNumbersPopulation;jsessionid=QhNHJFVQ3nnK2wQpy86QccBcQ9S9DdHs41NQgwdtwg0cMpGcqT2f!-1198873997?_adf.ctrl-state=2bicwwe72_136&amp;_afrLoop=163684643289796#%40%3F_afrLoop%3D163684643289796%26_adf.ctrl-state%3D1aodcc6m3s_4&lt;/ref&gt;
  |санақ жылы             = 2014
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   = 
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2             = 
}}
{{мағына|Темір (айрық)}}
'''Темір''' – [[Ақтөбе облысы]] [[Темір ауданы]]ндағы [[қала]] (1928 жылдан), [[Темір қалалық әкімдігі]] орталығы.

==Географиялық орны  ==
Аудан орталығы – [[Шұбарқұдық]] кентінен шығысқа қарай 50 км жерде, өзімен аттас өзен бойында орналасқан.

== Халқы ==
* 2328 адам ([[2009 жыл|2009]]); 
* 2310 адам ([[1999 жыл|1999]]).

== Тарихы ==
Іргесі 1868 жылы әскери бекініс ретінде қаланған. 1869 жылы қазақ даласын басқару жөніндегі патша үкіметінің . Қалада осы жылы 99 үй, 913 адам тұрған, 2 дәрігерлік орын, бір кластық орыс-қазақ мектебі, қоғамдық кітапхана, пошта бөлімшесі, мешіт, шіркеу жұмыс істеген.

== Жәрмеңке ==   
1900 жылдан бастап маңызды сауда орталығы болды. Мұнда жылына 2 рет жәрмеңке өткізіліп тұрды. Саудагерлер [[Ташкент]], [[Бұхара]], [[Үфі]], [[Орынбор]], [[Қазан]] қалаларынан келіп тұрған.

== Уезд кезінде ==
1922 жылы құрамында 31 [[болыс]] болды. 1928 жылы аудан орталығына айналды. 1976 жылы тұрғыны 5,0 мыңға жуықтады. Қалада 1996 жылға дейін май зауыты, құрылыс мекемелері, ауданы тұрмыс қажетін өтеу комб, т.б. кәсіпорындар мен мекемелер болған. Уақытша Ережесіне сәйкес құрамында 17 болысы бар (қазіргі [[Темір ауданы|Темір]], [[Ойыл ауданы|Ойыл]], [[Байғанин ауданы|Байғанин]], [[Мұғалжар ауданы|Мұғалжар]] аудандары) уезд орталығы болған

== Ауыл шаруашылығы ==
Олардың негізінде Темірде шаруа қожалықтары, ӨК, ЖШС-лар ұйымдастырылды. Ірілері: “Қарақамыс”, “Балдысай”, “Темір”, “Толғанай”, “Қоныс” ЖШС-лары.

== Инфақұрылымы ==
Қалада [[Сақтаған Бәйішев]] атындағы орта мектеп, кітапхана, отбасылық-дәрігерлік амбулатория, фельдшер-акушерлік пункт, т.б. әлеуметтік-мәдени мекемелер орналасқан. Қала маңында Сырлытам бейіті, Ишан ата, Әндірдің мешіті, Темірдің өзінде Ахмет Қалпе мешіті бар.&lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том&lt;/ref&gt;

== Ауыл суреттері ==
&lt;gallery&gt;
Ст. Темір 20210806 110155.jpg |ст.Темір. Жалпы көрінісі
&lt;/gallery&gt;


== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Қазақстан қалалары}}
{{Темір ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Ақтөбе облысы қалалары]]
[[Санат:Темір ауданы елді мекендері]]
[[Санат:1868 жылы құрылған елді мекендер]]</text>
      <sha1>ghob66cdmwpfrbck6wus1ba9b51vphj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053457</id>
      <parentid>3053456</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:58:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ауыл суреттері */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6325" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = қала
 |атауы                   = Темір 
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 =
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =49 |lat_min =8 |lat_sec = 
  |lon_deg =57 |lon_min =7 |lon_sec = 
  |CoordAddon             = type:city(400000)_region:KZ
  |CoordScale             =
 |ел картасы              = 300
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Ақтөбе облысы
 |кестедегі облыс         = Ақтөбе облысы{{!}}Ақтөбе 
 |ауданы                  = Темір ауданы
 |кестедегі аудан         = Темір ауданы{{!}}Темір 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Темір қалалық әкімдігі{{!}}Темір
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 1868
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = 2425&lt;ref&gt;http://www.stat.gov.kz/faces/wcnav_externalId/homeNumbersPopulation;jsessionid=QhNHJFVQ3nnK2wQpy86QccBcQ9S9DdHs41NQgwdtwg0cMpGcqT2f!-1198873997?_adf.ctrl-state=2bicwwe72_136&amp;_afrLoop=163684643289796#%40%3F_afrLoop%3D163684643289796%26_adf.ctrl-state%3D1aodcc6m3s_4&lt;/ref&gt;
  |санақ жылы             = 2014
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   = 
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2             = 
}}
{{мағына|Темір (айрық)}}
'''Темір''' – [[Ақтөбе облысы]] [[Темір ауданы]]ндағы [[қала]] (1928 жылдан), [[Темір қалалық әкімдігі]] орталығы.

==Географиялық орны  ==
Аудан орталығы – [[Шұбарқұдық]] кентінен шығысқа қарай 50 км жерде, өзімен аттас өзен бойында орналасқан.

== Халқы ==
* 2328 адам ([[2009 жыл|2009]]); 
* 2310 адам ([[1999 жыл|1999]]).

== Тарихы ==
Іргесі 1868 жылы әскери бекініс ретінде қаланған. 1869 жылы қазақ даласын басқару жөніндегі патша үкіметінің . Қалада осы жылы 99 үй, 913 адам тұрған, 2 дәрігерлік орын, бір кластық орыс-қазақ мектебі, қоғамдық кітапхана, пошта бөлімшесі, мешіт, шіркеу жұмыс істеген.

== Жәрмеңке ==   
1900 жылдан бастап маңызды сауда орталығы болды. Мұнда жылына 2 рет жәрмеңке өткізіліп тұрды. Саудагерлер [[Ташкент]], [[Бұхара]], [[Үфі]], [[Орынбор]], [[Қазан]] қалаларынан келіп тұрған.

== Уезд кезінде ==
1922 жылы құрамында 31 [[болыс]] болды. 1928 жылы аудан орталығына айналды. 1976 жылы тұрғыны 5,0 мыңға жуықтады. Қалада 1996 жылға дейін май зауыты, құрылыс мекемелері, ауданы тұрмыс қажетін өтеу комб, т.б. кәсіпорындар мен мекемелер болған. Уақытша Ережесіне сәйкес құрамында 17 болысы бар (қазіргі [[Темір ауданы|Темір]], [[Ойыл ауданы|Ойыл]], [[Байғанин ауданы|Байғанин]], [[Мұғалжар ауданы|Мұғалжар]] аудандары) уезд орталығы болған

== Ауыл шаруашылығы ==
Олардың негізінде Темірде шаруа қожалықтары, ӨК, ЖШС-лар ұйымдастырылды. Ірілері: “Қарақамыс”, “Балдысай”, “Темір”, “Толғанай”, “Қоныс” ЖШС-лары.

== Инфақұрылымы ==
Қалада [[Сақтаған Бәйішев]] атындағы орта мектеп, кітапхана, отбасылық-дәрігерлік амбулатория, фельдшер-акушерлік пункт, т.б. әлеуметтік-мәдени мекемелер орналасқан. Қала маңында Сырлытам бейіті, Ишан ата, Әндірдің мешіті, Темірдің өзінде Ахмет Қалпе мешіті бар.&lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том&lt;/ref&gt;

== Ауыл суреттері ==
&lt;gallery&gt;
Ст. Темір 20210806 110155.jpg |ст.Темір. Жалпы көрінісі
Ст. Темір 20210806 110128.jpg |ст.Темір. 
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Қазақстан қалалары}}
{{Темір ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Ақтөбе облысы қалалары]]
[[Санат:Темір ауданы елді мекендері]]
[[Санат:1868 жылы құрылған елді мекендер]]</text>
      <sha1>bd14x3xw3t34i0fw8l0y62gwtjoctuf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053458</id>
      <parentid>3053457</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:58:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6363" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = қала
 |атауы                   = Темір 
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 =
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =49 |lat_min =8 |lat_sec = 
  |lon_deg =57 |lon_min =7 |lon_sec = 
  |CoordAddon             = type:city(400000)_region:KZ
  |CoordScale             =
 |ел картасы              = 300
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Ақтөбе облысы
 |кестедегі облыс         = Ақтөбе облысы{{!}}Ақтөбе 
 |ауданы                  = Темір ауданы
 |кестедегі аудан         = Темір ауданы{{!}}Темір 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Темір қалалық әкімдігі{{!}}Темір
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 1868
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = 2425&lt;ref&gt;http://www.stat.gov.kz/faces/wcnav_externalId/homeNumbersPopulation;jsessionid=QhNHJFVQ3nnK2wQpy86QccBcQ9S9DdHs41NQgwdtwg0cMpGcqT2f!-1198873997?_adf.ctrl-state=2bicwwe72_136&amp;_afrLoop=163684643289796#%40%3F_afrLoop%3D163684643289796%26_adf.ctrl-state%3D1aodcc6m3s_4&lt;/ref&gt;
  |санақ жылы             = 2014
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = Актюбинская область 
 |сайты                   = 
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2             = 
}}
{{мағына|Темір (айрық)}}
'''Темір''' – [[Ақтөбе облысы]] [[Темір ауданы]]ндағы [[қала]] (1928 жылдан), [[Темір қалалық әкімдігі]] орталығы.

==Географиялық орны  ==
Аудан орталығы – [[Шұбарқұдық]] кентінен шығысқа қарай 50 км жерде, өзімен аттас өзен бойында орналасқан.

== Халқы ==
* 2328 адам ([[2009 жыл|2009]]); 
* 2310 адам ([[1999 жыл|1999]]).

== Тарихы ==
Іргесі 1868 жылы әскери бекініс ретінде қаланған. 1869 жылы қазақ даласын басқару жөніндегі патша үкіметінің . Қалада осы жылы 99 үй, 913 адам тұрған, 2 дәрігерлік орын, бір кластық орыс-қазақ мектебі, қоғамдық кітапхана, пошта бөлімшесі, мешіт, шіркеу жұмыс істеген.

== Жәрмеңке ==   
1900 жылдан бастап маңызды сауда орталығы болды. Мұнда жылына 2 рет жәрмеңке өткізіліп тұрды. Саудагерлер [[Ташкент]], [[Бұхара]], [[Үфі]], [[Орынбор]], [[Қазан]] қалаларынан келіп тұрған.

== Уезд кезінде ==
1922 жылы құрамында 31 [[болыс]] болды. 1928 жылы аудан орталығына айналды. 1976 жылы тұрғыны 5,0 мыңға жуықтады. Қалада 1996 жылға дейін май зауыты, құрылыс мекемелері, ауданы тұрмыс қажетін өтеу комб, т.б. кәсіпорындар мен мекемелер болған. Уақытша Ережесіне сәйкес құрамында 17 болысы бар (қазіргі [[Темір ауданы|Темір]], [[Ойыл ауданы|Ойыл]], [[Байғанин ауданы|Байғанин]], [[Мұғалжар ауданы|Мұғалжар]] аудандары) уезд орталығы болған

== Ауыл шаруашылығы ==
Олардың негізінде Темірде шаруа қожалықтары, ӨК, ЖШС-лар ұйымдастырылды. Ірілері: “Қарақамыс”, “Балдысай”, “Темір”, “Толғанай”, “Қоныс” ЖШС-лары.

== Инфақұрылымы ==
Қалада [[Сақтаған Бәйішев]] атындағы орта мектеп, кітапхана, отбасылық-дәрігерлік амбулатория, фельдшер-акушерлік пункт, т.б. әлеуметтік-мәдени мекемелер орналасқан. Қала маңында Сырлытам бейіті, Ишан ата, Әндірдің мешіті, Темірдің өзінде Ахмет Қалпе мешіті бар.&lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том&lt;/ref&gt;

== Ауыл суреттері ==
&lt;gallery&gt;
Ст. Темір 20210806 110155.jpg |ст.Темір. Жалпы көрінісі
Ст. Темір 20210806 110128.jpg |ст.Темір. 
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Қазақстан қалалары}}
{{Темір ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Ақтөбе облысы қалалары]]
[[Санат:Темір ауданы елді мекендері]]
[[Санат:1868 жылы құрылған елді мекендер]]</text>
      <sha1>iyu4gvy75s3l5wrq726c0keuq8zj8e3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Бейнеу ауылдық округі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>59867</id>
    <revision>
      <id>3053565</id>
      <parentid>2798083</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:19:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Бейнеу ауылы әкімінің аппаратты</username>
        <id>121947</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6192" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауылдық округі
 |Атауы      = Бейнеу ауылs
 |Облысы     = Маңғыстау облысы
 |Ауданы     = [[Бейнеу ауданы]]
 |Құрылған уақыты =1963 
 |Орталығы   = [[Бейнеу]]
 |Тұрғыны    = 55532
 |Санақ жылы = [[2021 жыл|2021]]
 |Жер аумағы   =50822,0427 
 |Әкімі        =Тайшыбаев Расул Косболатович
 |Пошта индексі  =130100 
|Автомобиль коды=12}}
'''Бейнеу ауылы''' — [[Маңғыстау облысы]] [[Бейнеу ауданы|Бейнеу ауданының орталығы]].&lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы|Қазақ энциклопедиясы»]] Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, Х том&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік инфрақұрылым ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|'''Әлеуметтік  нысандар''' 
|'''Саны'''
|'''Атауы,  сыйымдылығы'''
|-
|'''Жалпы білім беретін мектеп саны'''
|11
|
# &quot;Абай&quot; атындағы       орта мектебі 650 балаға арналған.
# &quot;Ж.Қалдығараев&quot;       атындағы орта мектебі 1062 балаға арналған.
# &quot;Ы.Алтынсарин&quot;       атындағы орта мектебі 987 балаға арналған.
# &quot;Күйкен&quot; атындағы       орта мектебі 495 балаға арналған.
# &quot;Үстірт&quot; атындағы       орта мектебі 460 балаға арналған.
# &quot;Бейнеу лицейі&quot; КММ       250 балаға арналған.
# &quot;Бейнеу Гимназиясы&quot;       КММ 987 балаға арналған.
# &quot;Бейнеу&quot; атындағы       орта мектебі 900 балаға арналған.
# &quot;Атамекен&quot; атындағы       орта мектебі 670 балаға арналған.
# &quot;Манашы&quot; атындағы       орта мектебі 620 балаға арналған.
# &quot;Сам&quot; атындағы орта       мектебі 624 балаға арналған.
|-
|'''Бастауыш білім беру мектебі'''
|жоқ
|
|-
|'''Мектепке дейінгі білім беру саны'''
|10
|
# &quot;Бейнеу бөбекжайы&quot;       175 орындық.
# &quot;Балдырған       бөбекжайы&quot; 175 орындық.
# &quot;Балауса бөбекжайы&quot;       150 орындық.
# &quot;Бөбек бөбекжайы&quot;       80 орындық.
# &quot;Болашақ бөбекжайы&quot;       80 орындық.
# &quot;Бейнеу санаториялық       бөбекжайы&quot; 100 орындық.
# &quot;Манашы бөбекжайы&quot;       200 орындық.
# &quot;Үстірт бөбекжайы&quot;       280 орындық.
# &quot;Атамекен       бөбекжайы&quot; 175 орындық.
# &quot;Күйкен бөбекжайы&quot;       175 орындық.
|-
|'''Денсаулық  сақтау нысандары'''
|2
|1.       «Бейнеу орталық аудандық  аурухана» МКҚК, 120 орындық.

2.       «Бейнеу аудандық емханасы» МКҚК,  30 орындық.
|-
|'''Мәдениет'''
|1
|«Бейнеу мәдениет үйі» -400 орындық.
|-
|'''Спорт  кешені'''
|5
|1.       Спорт мектебі – қатысушылар саны  1680.

2.       Бокс залы – қатысушылар саны  119.

3.       Дене шынықтыру және сауықтыру  спорт кешені – қатысушылар саны 573.

4.       Жекпе-жек залы – қатысушылар саны  224.

5.       «Әли Балта» атындағы спорт залы  – қатысушылар саны 120.
|}

== Инженерлік коммуникациялық инфрақұрылымы ==
Сумен жабдықтау - Бейнеу ауылы сумен қамтамысыз етілген.

Электрлендіру - Бейнеу- 100 %

Газдандыру - Бейнеу 100 % газбен қамтылған.

Байланыс - Қазақтелеком, Актив, Билайн, Теле2, Алтел 

Мал шаруашылығы - 161 шаруа қожалығы мен мал шаруашылығымен айналысады.

== Мал шаруашығы ==
Қой - ешкі - 13637 бас

Сиыр - 2440 бас

Жылқы - 6708 бас

Түйе - 7473 бас

== Кәсіпкерлікті дамыту бойынша мәлімет ==
Жеке кәсіпкерлер &quot;Бизнестің жол картасы - 2025&quot; бағдарламасы бойынша - 7 тұрғын (96,8 млн.) несие алды.

== Киелі жерлері мен орналасқан аумағы, атауы: ==

# Ескі Бейнеу қорымы және Бекет ата жерасты мешіті - Бейнеу станциясынан 17 км оңтүстік - батыс бағытта орналасқан.
# Манашы қорымы - Бейнеу аулынан 25 км. оңтүстік - шығыс бағытта орналасқан.
# Көркембай мешіті - Бейнеу аулынан 40 км. оңтүстік - батыс бағытта орнасалқан.
# Атан-Қален  - Бейнеу аулынан 9 км. оңтүстік - батыс бағытта орнасалқан.
# Атақозы қорымы - Бейнеу аулынан 18 км. оңтүстік - батыс бағытта орнасалқан.
# Борқұдық керуен сарайы - Бейнеу аулынан 40 км. оңтүстік - батыс бағытта орнасалқан.
# Борқұдық қорымы - Бейнеу аулынан 40 км. оңтүстік - батыс бағытта орнасалқан.
{{Бейнеу ауданы ауылдық округтері}}

[[Санат:Бейнеу ауданы ауылдық округтері]]</text>
      <sha1>mkgdbpe2l94qgwnnpfs152r7wf5nhjt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053567</id>
      <parentid>3053565</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:22:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Бейнеу ауылы әкімінің аппаратты</username>
        <id>121947</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6063" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауылдық округі
 |Атауы      = Бейнеу ауыл
 |Облысы     = Маңғыстау облысы
 |Ауданы     = [[Бейнеу ауданы]]
 |Құрылған уақыты =1963 
 |Орталығы   = [[Бейнеу]]
 |Тұрғыны    = 55532
 |Санақ жылы = [[2021 жыл|2021]]
 |Жер аумағы   =50822,0427 
 |Әкімі        =Тайшыбаев Расул Косболатович
 |Пошта индексі  =130100 
|Автомобиль коды=12}}
'''Бейнеу ауылы''' — [[Маңғыстау облысы]] [[Бейнеу ауданы|Бейнеу ауданының орталығы]].&lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы|Қазақ энциклопедиясы»]] Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, Х том&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік инфрақұрылым ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|'''Әлеуметтік  нысандар''' 
|'''Саны'''
|'''Атауы,  сыйымдылығы'''
|-
|'''Жалпы білім беретін мектеп саны'''
|11
|
# &quot;Абай&quot; атындағы орта мектебі 650 балаға арналған.
# &quot;Ж.Қалдығараев&quot; атындағы орта мектебі 1062 балаға арналған.
# &quot;Ы.Алтынсарин&quot; атындағы орта мектебі 987 балаға арналған.
# &quot;Күйкен&quot; атындағы орта мектебі 495 балаға арналған.
# &quot;Үстірт&quot; атындағы орта мектебі 460 балаға арналған.
# &quot;Бейнеу лицейі&quot; КММ250 балаға арналған.
# &quot;Бейнеу Гимназиясы&quot; КММ 987 балаға арналған.
# &quot;Бейнеу&quot; атындағы орта мектебі 900 балаға арналған.
# &quot;Атамекен&quot; атындағы орта мектебі 670 балаға арналған.
# &quot;Манашы&quot; атындағы орта мектебі 620 балаға арналған.
# &quot;Сам&quot; атындағы орта мектебі 624 балаға арналған.
|-
|'''Бастауыш білім беру мектебі'''
|жоқ
|
|-
|'''Мектепке дейінгі білім беру саны'''
|10
|
# &quot;Бейнеу бөбекжайы&quot; 175 орындық.
# &quot;Балдырған бөбекжайы&quot; 175 орындық.
# &quot;Балауса бөбекжайы&quot; 150 орындық.
# &quot;Бөбек бөбекжайы&quot; 80 орындық.
# &quot;Болашақ бөбекжайы&quot; 80 орындық.
# &quot;Бейнеу санаториялық бөбекжайы&quot; 100 орындық.
# &quot;Манашы бөбекжайы&quot; 200 орындық.
# &quot;Үстірт бөбекжайы&quot; 280 орындық.
# &quot;Атамекен бөбекжайы&quot; 175 орындық.
# &quot;Күйкен бөбекжайы&quot; 175 орындық.
|-
|'''Денсаулық  сақтау нысандары'''
|2
|1.       «Бейнеу орталық аудандық аурухана» МКҚК, 120 орындық.

2.       «Бейнеу аудандық емханасы» МКҚК,  30 орындық.
|-
|'''Мәдениет'''
|1
|«Бейнеу мәдениет үйі» -400 орындық.
|-
|'''Спорт  кешені'''
|5
|1.       Спорт мектебі – қатысушылар саны  1680.

2.       Бокс залы – қатысушылар саны  119.

3.       Дене шынықтыру және сауықтыру  спорт кешені – қатысушылар саны 573.

4.       Жекпе-жек залы – қатысушылар саны  224.

5.       «Әли Балта» атындағы спорт залы  – қатысушылар саны 120.
|}

== Инженерлік коммуникациялық инфрақұрылымы ==
Сумен жабдықтау - Бейнеу ауылы сумен қамтамысыз етілген.

Электрлендіру - Бейнеу- 100 %

Газдандыру - Бейнеу 100 % газбен қамтылған.

Байланыс - Қазақтелеком, Актив, Билайн, Теле2, Алтел 

Мал шаруашылығы - 161 шаруа қожалығы мен мал шаруашылығымен айналысады.

== Мал шаруашығы ==
Қой - ешкі - 13637 бас

Сиыр - 2440 бас

Жылқы - 6708 бас

Түйе - 7473 бас

== Кәсіпкерлікті дамыту бойынша мәлімет ==
Жеке кәсіпкерлер &quot;Бизнестің жол картасы - 2025&quot; бағдарламасы бойынша - 7 тұрғын (96,8 млн.) несие алды.

== Киелі жерлері мен орналасқан аумағы, атауы: ==

# Ескі Бейнеу қорымы және Бекет ата жерасты мешіті - Бейнеу станциясынан 17 км оңтүстік - батыс бағытта орналасқан.
# Манашы қорымы - Бейнеу аулынан 25 км. оңтүстік - шығыс бағытта орналасқан.
# Көркембай мешіті - Бейнеу аулынан 40 км. оңтүстік - батыс бағытта орнасалқан.
# Атан-Қален  - Бейнеу аулынан 9 км. оңтүстік - батыс бағытта орнасалқан.
# Атақозы қорымы - Бейнеу аулынан 18 км. оңтүстік - батыс бағытта орнасалқан.
# Борқұдық керуен сарайы - Бейнеу аулынан 40 км. оңтүстік - батыс бағытта орнасалқан.
# Борқұдық қорымы - Бейнеу аулынан 40 км. оңтүстік - батыс бағытта орнасалқан.
{{Бейнеу ауданы ауылдық округтері}}

[[Санат:Бейнеу ауданы ауылдық округтері]]</text>
      <sha1>ekis2z6pvsk9dk1qizuxfg0f1bqcm8b</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053568</id>
      <parentid>3053567</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:24:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Бейнеу ауылы әкімінің аппаратты</username>
        <id>121947</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6087" xml:space="preserve">{{Қазақстан ауылдық округі
 |Атауы      = Бейнеу ауыл
 |Облысы     = Маңғыстау облысы
 |Ауданы     = [[Бейнеу ауданы]]
 |Құрылған уақыты =1963 
 |Орталығы   = [[Бейнеу]]
 |Тұрғыны    = 55532
 |Санақ жылы = [[2021 жыл|2021]]
 |Жер аумағы   =50822,0427 
 |Әкімі        =Тайшыбаев Расул Косболатович
 |Пошта индексі  =130100 
|Автомобиль коды=12}}
'''Бейнеу ауылы''' — [[Маңғыстау облысы]] [[Бейнеу ауданы|Бейнеу ауданының орталығы]].&lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы|Қазақ энциклопедиясы»]] Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, Х том&lt;/ref&gt;

== Әлеуметтік инфрақұрылым ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|'''Әлеуметтік  нысандар''' 
|'''Саны'''
|'''Атауы,  сыйымдылығы'''
|-
|'''Жалпы білім беретін мектеп саны'''
|11
|
# &quot;Абай&quot; атындағы орта мектебі 650 балаға арналған.
# &quot;Ж.Қалдығараев&quot; атындағы орта мектебі 1062 балаға арналған.
# &quot;Ы.Алтынсарин&quot; атындағы орта мектебі 987 балаға арналған.
# &quot;Күйкен&quot; атындағы орта мектебі 495 балаға арналған.
# &quot;Үстірт&quot; атындағы орта мектебі 460 балаға арналған.
# &quot;Бейнеу лицейі&quot; КММ250 балаға арналған.
# &quot;Бейнеу Гимназиясы&quot; КММ 987 балаға арналған.
# &quot;Бейнеу&quot; атындағы орта мектебі 900 балаға арналған.
# &quot;Атамекен&quot; атындағы орта мектебі 670 балаға арналған.
# &quot;Манашы&quot; атындағы орта мектебі 620 балаға арналған.
# &quot;Сам&quot; атындағы орта мектебі 624 балаға арналған.
|-
|'''Бастауыш білім беру мектебі'''
|жоқ
|
|-
|'''Мектепке дейінгі білім беру саны'''
|10
|
# &quot;Бейнеу бөбекжайы&quot; 175 орындық.
# &quot;Балдырған бөбекжайы&quot; 175 орындық.
# &quot;Балауса бөбекжайы&quot; 150 орындық.
# &quot;Бөбек бөбекжайы&quot; 80 орындық.
# &quot;Болашақ бөбекжайы&quot; 80 орындық.
# &quot;Бейнеу санаториялық бөбекжайы&quot; 100 орындық.
# &quot;Манашы бөбекжайы&quot; 200 орындық.
# &quot;Үстірт бөбекжайы&quot; 280 орындық.
# &quot;Атамекен бөбекжайы&quot; 175 орындық.
# &quot;Күйкен бөбекжайы&quot; 175 орындық.
|-
|'''Денсаулық  сақтау нысандары'''
|2
|1.       «Бейнеу орталық аудандық аурухана» МКҚК, 120 орындық.

2.       «Бейнеу аудандық емханасы» МКҚК,  30 орындық.
|-
|'''Мәдениет'''
|1
|«Бейнеу мәдениет үйі» -400 орындық.
|-
|'''Спорт  кешені'''
|5
|1.       Спорт мектебі – қатысушылар саны  1680.

2.       Бокс залы – қатысушылар саны  119.

3.       Дене шынықтыру және сауықтыру  спорт кешені – қатысушылар саны 573.

4.       Жекпе-жек залы – қатысушылар саны  224.

5.       «Әли Балта» атындағы спорт залы  – қатысушылар саны 120.
|}

== Инженерлік коммуникациялық инфрақұрылымы ==
Сумен жабдықтау - Бейнеу ауылы сумен қамтамысыз етілген.

Электрлендіру - Бейнеу- 100 %

Газдандыру - Бейнеу 100 % газбен қамтылған.

Байланыс - Қазақтелеком, Актив, Билайн, Теле2, Алтел 

Мал шаруашылығы - 161 шаруа қожалығы мен мал шаруашылығымен айналысады.

== Мал шаруашығы ==
Қой - ешкі - 13637 бас

Сиыр - 2440 бас

Жылқы - 6708 бас

Түйе - 7473 бас

== Кәсіпкерлікті дамыту бойынша мәлімет ==
Жеке кәсіпкерлер &quot;Бизнестің жол картасы - 2025&quot; бағдарламасы бойынша - 7 тұрғын (96,8 млн.) несие алды.

== Киелі жерлері мен орналасқан аумағы, атауы: ==

# Ескі Бейнеу қорымы және Бекет ата жерасты мешіті - Бейнеу станциясынан 17 км оңтүстік - батыс бағытта орналасқан.
# Манашы қорымы - Бейнеу аулынан 25 км. оңтүстік - шығыс бағытта орналасқан.
# Көркембай мешіті - Бейнеу аулынан 40 км. оңтүстік - батыс бағытта орнасалқан.
# Атан-Қален  - Бейнеу аулынан 9 км. оңтүстік - батыс бағытта орнасалқан.
# Атақозы қорымы - Бейнеу аулынан 18 км. оңтүстік - батыс бағытта орнасалқан.
# Борқұдық керуен сарайы - Бейнеу аулынан 40 км. оңтүстік - батыс бағытта орнасалқан.
# Борқұдық қорымы - Бейнеу аулынан 40 км. оңтүстік - батыс бағытта орнасалқан.

== Дереккөз ==
{{Бейнеу ауданы ауылдық округтері}}

[[Санат:Бейнеу ауданы ауылдық округтері]]</text>
      <sha1>0rqddwuq4rv8c87udgqhb1o6cnhjmon</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаһаристан</title>
    <ns>0</ns>
    <id>99067</id>
    <revision>
      <id>3053534</id>
      <parentid>2063929</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:13:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>NusrTansj</username>
        <id>121413</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="998" xml:space="preserve">'''Шаһаристан''' - орта ғасырдағы қала кұрылысының атауы. [[Орта Азия]] және [[Қазақстан]]дағы орта ғасырлар дәуіріне жататын қалалар үш түрлі жүйемен салынған: 
*Цитадель - ортағасырлық қорған, мұнда үстем таптың өкілдері тұрған;
*Шаһаристан - қолөнершілер, саудагерлер, жасақшылар мекені;
*Рабат - егін егушілер мен мал өсірушілердің түрағы. Орт. қорғанды қоршай салынған қаланың бөлігін Шаһаристан деп атаған.&lt;ref&gt;Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8&lt;/ref&gt;

==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;
{{Stub: Қазақ мәдениеті}}
{{wikify}}</text>
      <sha1>r2p540654dro0zjvps3961atndsrjsv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жем (қала)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>138475</id>
    <revision>
      <id>3053478</id>
      <parentid>2923253</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:18:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7374" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = қала
 |атауы                   = Жем
 |сурет                   = Жем.Мұғалжар ауданы 13.07.2008.jpg
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 =
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =48 |lat_min =46 |lat_sec =11 
  |lon_deg =58 |lon_min =04 |lon_sec = 17
  |CoordAddon             = type:city(400000)_region:KZ
  |CoordScale             =
 |ел картасы              = 300
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Ақтөбе облысы
 |кестедегі облыс         = Ақтөбе облысы
 |ауданы                  = Мұғалжар 
 |кестедегі аудан         = Мұғалжар ауданы
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = Бисенов Жұматай
Убайдуллаұлы
 |құрылған уақыты         = 1960
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''Ембі-5'' (2000 жылға дейін)
 |статус алуы               = 1967
 |жер аумағы                = 20,804
 |климаты                 = 
 |тұрғыны                = 2011 мың
 |санақ жылы             = 2018
 |тығыздығы              = 
 |шоғырлануы             = 
 |ұлттық құрамы          = 
 |конфессионалдық құрамы = 
 |этнохороним            = 
 |телефон коды            = (71334)
 |пошта индексі           = 031300
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   = zhemakimat@mail.ru
 |сайт тілі               = kz
}}
{{мағына|Жем}}
'''Жем''' — [[Ақтөбе облысы]] [[Мұғалжар ауданы]]ндағы қала, [[Жем қалалық әкімдігі]] орталығы. Қазақстандағы халық саны бойынша ең кіші қала.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Қандыағаш]] қаласынан оңтүстікке қарай 97 км жерде, [[Жем (өзен)|Жем]] өзені жағалауында орналасқан. Атауы Жем өзеніне байланысты аталады. [[Ембі]] қаласынан батысқа қарай 9 шақырым жерде орналасқан. Қала маныңда Карась әуежайы бар. 

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1142 адам (579 ер адам және 563 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1936 адамды (979 ер адам және 957 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Қала тарихы ==
Жем қаласы Мұғалжар ауданының құрамына кіреді. Қала Жем өзенінің бойында орналасқан. Жем қаласының (бұрынғы Эмба -5) іргетасы 7 мамыр күні 1960 жылы құрылған. Сол кезде Ресей әскери бөлімі негізінде жабық әскери қалашық болып қалыптасып, ең көрікті әсем әскери шағын қалалардың бірі болған. Сонымен қатар әскери тәртіппен қалыптасып, мектеп, 2 балабақша, музыка мектебі, әскери госпиталь, 17 қонақ үйі, ЦУМ, офицерлер асханасы, үлкен гастроном, банк, қала маңында аэропорт, бірнеше көпқабатты тұрғын үйлер мен жатақханалар болған. Көшелер асфальтталып, ауыр жүк машиналарының қозғалысына тыйым салынған. Бұл әскери қалашық 1999 жылға дейін өз қызметі шегінде жұмыс жасап келді. Полигон 1999 жылы «Капустин Яр» (Ресей, Астрахан облысы) полигонына ауысып, Ресей әскери бөлімінің ыдырауына байланысты қала иесіз қалып, 2000 жылы Мұғалжар ауданы әкімдігіне берілді. Одан кейін де Ресей әскери бөлімінің 1 ротасы қызмет жасап, 2010 жылдың сәуір айында толық жұмыстарын тоқтатып, Ресей еліне кері қайтты.

2000 жылдың қазан айында Жем қаласы деген статуспен шағын қалалардың қатарына қосылды. Жем қаласының аумағы 20,804 га. Қала аумағы 15 көшеден тұрады. 2017 жылғы 1 қарашадағы статистикалық есеп бойынша халқының саны - 1849 адам. Жем қаласын халқының басым бөлігі № 6655 және № 51809 «Ж» әскери бөлімінің қызметкерлері мен КА 168/5 түзеу мекемесінде жұмыс жасайтындар. Жем қаласы бойынша бір орта мектеп, бір балабақша, «Аула клубы», дәрігерлік отбасылық  амбулатория, мәдениет үйі, АТС, почта, бір электр жүйесі бөлімі, «Жемжылу» КМК –ы, ҚАЖ 168/5 мекемесі, кешкі ауысымдық мектебі, колледж, №51809«К» әскери бөлімі, ҚР Ұлттық гвардиясының №6655 әскери бөлімдері және 27 жеке кәсіпкер (1 ресторан, 2 кафе, 1 наубайхана, 3 монша , 1 шаштараз, 1 дәріхана, 1 «Тұлпар» такси тұрағы, 17 дүкен) «Эн джин продакшн» ЖШС, «Е.Төлегенов» 1 шаруа қожалығы бар.    
Жем қаласында ораласқан «Тұлпар» такси қызметі арқылы Ембі қаласына жолаушылар таксиі қатынайды. Екі қаланың арақашықтығы 9 шақырым.

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Жем IMG 20220612 113656.jpg |Жем
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}   

{{Қазақстан қалалары}}
{{Мұғалжар ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Ақтөбе облысы қалалары]]
[[Санат:Мұғалжар ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>r5clnx7b4jh5632nbwucn16f3if1pak</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053479</id>
      <parentid>3053478</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:19:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7412" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = қала
 |атауы                   = Жем
 |сурет                   = Жем.Мұғалжар ауданы 13.07.2008.jpg
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 =
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =48 |lat_min =46 |lat_sec =11 
  |lon_deg =58 |lon_min =04 |lon_sec = 17
  |CoordAddon             = type:city(400000)_region:KZ
  |CoordScale             =
 |ел картасы              = 300
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Ақтөбе облысы
 |кестедегі облыс         = Ақтөбе облысы
 |ауданы                  = Мұғалжар 
 |кестедегі аудан         = Мұғалжар ауданы
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = Бисенов Жұматай
Убайдуллаұлы
 |құрылған уақыты         = 1960
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''Ембі-5'' (2000 жылға дейін)
 |статус алуы               = 1967
 |жер аумағы                = 20,804
 |климаты                 = 
 |тұрғыны                = 2011 мың
 |санақ жылы             = 2018
 |тығыздығы              = 
 |шоғырлануы             = 
 |ұлттық құрамы          = 
 |конфессионалдық құрамы = 
 |этнохороним            = 
 |телефон коды            = (71334)
 |пошта индексі           = 031300
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   = zhemakimat@mail.ru
 |сайт тілі               = kz
}}
{{мағына|Жем}}
'''Жем''' — [[Ақтөбе облысы]] [[Мұғалжар ауданы]]ндағы қала, [[Жем қалалық әкімдігі]] орталығы. Қазақстандағы халық саны бойынша ең кіші қала.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Қандыағаш]] қаласынан оңтүстікке қарай 97 км жерде, [[Жем (өзен)|Жем]] өзені жағалауында орналасқан. Атауы Жем өзеніне байланысты аталады. [[Ембі]] қаласынан батысқа қарай 9 шақырым жерде орналасқан. Қала маныңда Карась әуежайы бар. 

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1142 адам (579 ер адам және 563 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1936 адамды (979 ер адам және 957 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Қала тарихы ==
Жем қаласы Мұғалжар ауданының құрамына кіреді. Қала Жем өзенінің бойында орналасқан. Жем қаласының (бұрынғы Эмба -5) іргетасы 7 мамыр күні 1960 жылы құрылған. Сол кезде Ресей әскери бөлімі негізінде жабық әскери қалашық болып қалыптасып, ең көрікті әсем әскери шағын қалалардың бірі болған. Сонымен қатар әскери тәртіппен қалыптасып, мектеп, 2 балабақша, музыка мектебі, әскери госпиталь, 17 қонақ үйі, ЦУМ, офицерлер асханасы, үлкен гастроном, банк, қала маңында аэропорт, бірнеше көпқабатты тұрғын үйлер мен жатақханалар болған. Көшелер асфальтталып, ауыр жүк машиналарының қозғалысына тыйым салынған. Бұл әскери қалашық 1999 жылға дейін өз қызметі шегінде жұмыс жасап келді. Полигон 1999 жылы «Капустин Яр» (Ресей, Астрахан облысы) полигонына ауысып, Ресей әскери бөлімінің ыдырауына байланысты қала иесіз қалып, 2000 жылы Мұғалжар ауданы әкімдігіне берілді. Одан кейін де Ресей әскери бөлімінің 1 ротасы қызмет жасап, 2010 жылдың сәуір айында толық жұмыстарын тоқтатып, Ресей еліне кері қайтты.

2000 жылдың қазан айында Жем қаласы деген статуспен шағын қалалардың қатарына қосылды. Жем қаласының аумағы 20,804 га. Қала аумағы 15 көшеден тұрады. 2017 жылғы 1 қарашадағы статистикалық есеп бойынша халқының саны - 1849 адам. Жем қаласын халқының басым бөлігі № 6655 және № 51809 «Ж» әскери бөлімінің қызметкерлері мен КА 168/5 түзеу мекемесінде жұмыс жасайтындар. Жем қаласы бойынша бір орта мектеп, бір балабақша, «Аула клубы», дәрігерлік отбасылық  амбулатория, мәдениет үйі, АТС, почта, бір электр жүйесі бөлімі, «Жемжылу» КМК –ы, ҚАЖ 168/5 мекемесі, кешкі ауысымдық мектебі, колледж, №51809«К» әскери бөлімі, ҚР Ұлттық гвардиясының №6655 әскери бөлімдері және 27 жеке кәсіпкер (1 ресторан, 2 кафе, 1 наубайхана, 3 монша , 1 шаштараз, 1 дәріхана, 1 «Тұлпар» такси тұрағы, 17 дүкен) «Эн джин продакшн» ЖШС, «Е.Төлегенов» 1 шаруа қожалығы бар.    
Жем қаласында ораласқан «Тұлпар» такси қызметі арқылы Ембі қаласына жолаушылар таксиі қатынайды. Екі қаланың арақашықтығы 9 шақырым.

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Жем IMG 20220612 113656.jpg |Жем
Жем IMG 20220612 113531.jpg|Жем
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}   

{{Қазақстан қалалары}}
{{Мұғалжар ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Ақтөбе облысы қалалары]]
[[Санат:Мұғалжар ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>r6kkidkbos9n1skjdx5agb5odpnh1nj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053480</id>
      <parentid>3053479</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:19:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7450" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = қала
 |атауы                   = Жем
 |сурет                   = Жем.Мұғалжар ауданы 13.07.2008.jpg
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 =
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =48 |lat_min =46 |lat_sec =11 
  |lon_deg =58 |lon_min =04 |lon_sec = 17
  |CoordAddon             = type:city(400000)_region:KZ
  |CoordScale             =
 |ел картасы              = 300
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Ақтөбе облысы
 |кестедегі облыс         = Ақтөбе облысы
 |ауданы                  = Мұғалжар 
 |кестедегі аудан         = Мұғалжар ауданы
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = Бисенов Жұматай
Убайдуллаұлы
 |құрылған уақыты         = 1960
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''Ембі-5'' (2000 жылға дейін)
 |статус алуы               = 1967
 |жер аумағы                = 20,804
 |климаты                 = 
 |тұрғыны                = 2011 мың
 |санақ жылы             = 2018
 |тығыздығы              = 
 |шоғырлануы             = 
 |ұлттық құрамы          = 
 |конфессионалдық құрамы = 
 |этнохороним            = 
 |телефон коды            = (71334)
 |пошта индексі           = 031300
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   = zhemakimat@mail.ru
 |сайт тілі               = kz
}}
{{мағына|Жем}}
'''Жем''' — [[Ақтөбе облысы]] [[Мұғалжар ауданы]]ндағы қала, [[Жем қалалық әкімдігі]] орталығы. Қазақстандағы халық саны бойынша ең кіші қала.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Қандыағаш]] қаласынан оңтүстікке қарай 97 км жерде, [[Жем (өзен)|Жем]] өзені жағалауында орналасқан. Атауы Жем өзеніне байланысты аталады. [[Ембі]] қаласынан батысқа қарай 9 шақырым жерде орналасқан. Қала маныңда Карась әуежайы бар. 

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1142 адам (579 ер адам және 563 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1936 адамды (979 ер адам және 957 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Қала тарихы ==
Жем қаласы Мұғалжар ауданының құрамына кіреді. Қала Жем өзенінің бойында орналасқан. Жем қаласының (бұрынғы Эмба -5) іргетасы 7 мамыр күні 1960 жылы құрылған. Сол кезде Ресей әскери бөлімі негізінде жабық әскери қалашық болып қалыптасып, ең көрікті әсем әскери шағын қалалардың бірі болған. Сонымен қатар әскери тәртіппен қалыптасып, мектеп, 2 балабақша, музыка мектебі, әскери госпиталь, 17 қонақ үйі, ЦУМ, офицерлер асханасы, үлкен гастроном, банк, қала маңында аэропорт, бірнеше көпқабатты тұрғын үйлер мен жатақханалар болған. Көшелер асфальтталып, ауыр жүк машиналарының қозғалысына тыйым салынған. Бұл әскери қалашық 1999 жылға дейін өз қызметі шегінде жұмыс жасап келді. Полигон 1999 жылы «Капустин Яр» (Ресей, Астрахан облысы) полигонына ауысып, Ресей әскери бөлімінің ыдырауына байланысты қала иесіз қалып, 2000 жылы Мұғалжар ауданы әкімдігіне берілді. Одан кейін де Ресей әскери бөлімінің 1 ротасы қызмет жасап, 2010 жылдың сәуір айында толық жұмыстарын тоқтатып, Ресей еліне кері қайтты.

2000 жылдың қазан айында Жем қаласы деген статуспен шағын қалалардың қатарына қосылды. Жем қаласының аумағы 20,804 га. Қала аумағы 15 көшеден тұрады. 2017 жылғы 1 қарашадағы статистикалық есеп бойынша халқының саны - 1849 адам. Жем қаласын халқының басым бөлігі № 6655 және № 51809 «Ж» әскери бөлімінің қызметкерлері мен КА 168/5 түзеу мекемесінде жұмыс жасайтындар. Жем қаласы бойынша бір орта мектеп, бір балабақша, «Аула клубы», дәрігерлік отбасылық  амбулатория, мәдениет үйі, АТС, почта, бір электр жүйесі бөлімі, «Жемжылу» КМК –ы, ҚАЖ 168/5 мекемесі, кешкі ауысымдық мектебі, колледж, №51809«К» әскери бөлімі, ҚР Ұлттық гвардиясының №6655 әскери бөлімдері және 27 жеке кәсіпкер (1 ресторан, 2 кафе, 1 наубайхана, 3 монша , 1 шаштараз, 1 дәріхана, 1 «Тұлпар» такси тұрағы, 17 дүкен) «Эн джин продакшн» ЖШС, «Е.Төлегенов» 1 шаруа қожалығы бар.    
Жем қаласында ораласқан «Тұлпар» такси қызметі арқылы Ембі қаласына жолаушылар таксиі қатынайды. Екі қаланың арақашықтығы 9 шақырым.

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Жем IMG 20220612 113656.jpg |Жем
Жем IMG 20220612 113531.jpg|Жем
Жем IMG 20220612 113516.jpg|Жем
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}   

{{Қазақстан қалалары}}
{{Мұғалжар ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Ақтөбе облысы қалалары]]
[[Санат:Мұғалжар ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>sz91rooh2cdmryf4sthtn3u6h2parb7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053481</id>
      <parentid>3053480</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:19:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7488" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = қала
 |атауы                   = Жем
 |сурет                   = Жем.Мұғалжар ауданы 13.07.2008.jpg
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 =
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =48 |lat_min =46 |lat_sec =11 
  |lon_deg =58 |lon_min =04 |lon_sec = 17
  |CoordAddon             = type:city(400000)_region:KZ
  |CoordScale             =
 |ел картасы              = 300
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Ақтөбе облысы
 |кестедегі облыс         = Ақтөбе облысы
 |ауданы                  = Мұғалжар 
 |кестедегі аудан         = Мұғалжар ауданы
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = Бисенов Жұматай
Убайдуллаұлы
 |құрылған уақыты         = 1960
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''Ембі-5'' (2000 жылға дейін)
 |статус алуы               = 1967
 |жер аумағы                = 20,804
 |климаты                 = 
 |тұрғыны                = 2011 мың
 |санақ жылы             = 2018
 |тығыздығы              = 
 |шоғырлануы             = 
 |ұлттық құрамы          = 
 |конфессионалдық құрамы = 
 |этнохороним            = 
 |телефон коды            = (71334)
 |пошта индексі           = 031300
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   = zhemakimat@mail.ru
 |сайт тілі               = kz
}}
{{мағына|Жем}}
'''Жем''' — [[Ақтөбе облысы]] [[Мұғалжар ауданы]]ндағы қала, [[Жем қалалық әкімдігі]] орталығы. Қазақстандағы халық саны бойынша ең кіші қала.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Қандыағаш]] қаласынан оңтүстікке қарай 97 км жерде, [[Жем (өзен)|Жем]] өзені жағалауында орналасқан. Атауы Жем өзеніне байланысты аталады. [[Ембі]] қаласынан батысқа қарай 9 шақырым жерде орналасқан. Қала маныңда Карась әуежайы бар. 

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1142 адам (579 ер адам және 563 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1936 адамды (979 ер адам және 957 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Қала тарихы ==
Жем қаласы Мұғалжар ауданының құрамына кіреді. Қала Жем өзенінің бойында орналасқан. Жем қаласының (бұрынғы Эмба -5) іргетасы 7 мамыр күні 1960 жылы құрылған. Сол кезде Ресей әскери бөлімі негізінде жабық әскери қалашық болып қалыптасып, ең көрікті әсем әскери шағын қалалардың бірі болған. Сонымен қатар әскери тәртіппен қалыптасып, мектеп, 2 балабақша, музыка мектебі, әскери госпиталь, 17 қонақ үйі, ЦУМ, офицерлер асханасы, үлкен гастроном, банк, қала маңында аэропорт, бірнеше көпқабатты тұрғын үйлер мен жатақханалар болған. Көшелер асфальтталып, ауыр жүк машиналарының қозғалысына тыйым салынған. Бұл әскери қалашық 1999 жылға дейін өз қызметі шегінде жұмыс жасап келді. Полигон 1999 жылы «Капустин Яр» (Ресей, Астрахан облысы) полигонына ауысып, Ресей әскери бөлімінің ыдырауына байланысты қала иесіз қалып, 2000 жылы Мұғалжар ауданы әкімдігіне берілді. Одан кейін де Ресей әскери бөлімінің 1 ротасы қызмет жасап, 2010 жылдың сәуір айында толық жұмыстарын тоқтатып, Ресей еліне кері қайтты.

2000 жылдың қазан айында Жем қаласы деген статуспен шағын қалалардың қатарына қосылды. Жем қаласының аумағы 20,804 га. Қала аумағы 15 көшеден тұрады. 2017 жылғы 1 қарашадағы статистикалық есеп бойынша халқының саны - 1849 адам. Жем қаласын халқының басым бөлігі № 6655 және № 51809 «Ж» әскери бөлімінің қызметкерлері мен КА 168/5 түзеу мекемесінде жұмыс жасайтындар. Жем қаласы бойынша бір орта мектеп, бір балабақша, «Аула клубы», дәрігерлік отбасылық  амбулатория, мәдениет үйі, АТС, почта, бір электр жүйесі бөлімі, «Жемжылу» КМК –ы, ҚАЖ 168/5 мекемесі, кешкі ауысымдық мектебі, колледж, №51809«К» әскери бөлімі, ҚР Ұлттық гвардиясының №6655 әскери бөлімдері және 27 жеке кәсіпкер (1 ресторан, 2 кафе, 1 наубайхана, 3 монша , 1 шаштараз, 1 дәріхана, 1 «Тұлпар» такси тұрағы, 17 дүкен) «Эн джин продакшн» ЖШС, «Е.Төлегенов» 1 шаруа қожалығы бар.    
Жем қаласында ораласқан «Тұлпар» такси қызметі арқылы Ембі қаласына жолаушылар таксиі қатынайды. Екі қаланың арақашықтығы 9 шақырым.

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Жем IMG 20220612 113656.jpg |Жем
Жем IMG 20220612 113531.jpg|Жем
Жем IMG 20220612 113516.jpg|Жем
Жем IMG 20220612 113452.jpg|Жем
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}   

{{Қазақстан қалалары}}
{{Мұғалжар ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Ақтөбе облысы қалалары]]
[[Санат:Мұғалжар ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>2rzuzja22i7mekc3bcyq60pc0koq188</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053482</id>
      <parentid>3053481</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:20:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Галерея */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7522" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = қала
 |атауы                   = Жем
 |сурет                   = Жем.Мұғалжар ауданы 13.07.2008.jpg
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 =
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =48 |lat_min =46 |lat_sec =11 
  |lon_deg =58 |lon_min =04 |lon_sec = 17
  |CoordAddon             = type:city(400000)_region:KZ
  |CoordScale             =
 |ел картасы              = 300
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Ақтөбе облысы
 |кестедегі облыс         = Ақтөбе облысы
 |ауданы                  = Мұғалжар 
 |кестедегі аудан         = Мұғалжар ауданы
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = Бисенов Жұматай
Убайдуллаұлы
 |құрылған уақыты         = 1960
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''Ембі-5'' (2000 жылға дейін)
 |статус алуы               = 1967
 |жер аумағы                = 20,804
 |климаты                 = 
 |тұрғыны                = 2011 мың
 |санақ жылы             = 2018
 |тығыздығы              = 
 |шоғырлануы             = 
 |ұлттық құрамы          = 
 |конфессионалдық құрамы = 
 |этнохороним            = 
 |телефон коды            = (71334)
 |пошта индексі           = 031300
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   = zhemakimat@mail.ru
 |сайт тілі               = kz
}}
{{мағына|Жем}}
'''Жем''' — [[Ақтөбе облысы]] [[Мұғалжар ауданы]]ндағы қала, [[Жем қалалық әкімдігі]] орталығы. Қазақстандағы халық саны бойынша ең кіші қала.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Қандыағаш]] қаласынан оңтүстікке қарай 97 км жерде, [[Жем (өзен)|Жем]] өзені жағалауында орналасқан. Атауы Жем өзеніне байланысты аталады. [[Ембі]] қаласынан батысқа қарай 9 шақырым жерде орналасқан. Қала маныңда Карась әуежайы бар. 

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1142 адам (579 ер адам және 563 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1936 адамды (979 ер адам және 957 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Қала тарихы ==
Жем қаласы Мұғалжар ауданының құрамына кіреді. Қала Жем өзенінің бойында орналасқан. Жем қаласының (бұрынғы Эмба -5) іргетасы 7 мамыр күні 1960 жылы құрылған. Сол кезде Ресей әскери бөлімі негізінде жабық әскери қалашық болып қалыптасып, ең көрікті әсем әскери шағын қалалардың бірі болған. Сонымен қатар әскери тәртіппен қалыптасып, мектеп, 2 балабақша, музыка мектебі, әскери госпиталь, 17 қонақ үйі, ЦУМ, офицерлер асханасы, үлкен гастроном, банк, қала маңында аэропорт, бірнеше көпқабатты тұрғын үйлер мен жатақханалар болған. Көшелер асфальтталып, ауыр жүк машиналарының қозғалысына тыйым салынған. Бұл әскери қалашық 1999 жылға дейін өз қызметі шегінде жұмыс жасап келді. Полигон 1999 жылы «Капустин Яр» (Ресей, Астрахан облысы) полигонына ауысып, Ресей әскери бөлімінің ыдырауына байланысты қала иесіз қалып, 2000 жылы Мұғалжар ауданы әкімдігіне берілді. Одан кейін де Ресей әскери бөлімінің 1 ротасы қызмет жасап, 2010 жылдың сәуір айында толық жұмыстарын тоқтатып, Ресей еліне кері қайтты.

2000 жылдың қазан айында Жем қаласы деген статуспен шағын қалалардың қатарына қосылды. Жем қаласының аумағы 20,804 га. Қала аумағы 15 көшеден тұрады. 2017 жылғы 1 қарашадағы статистикалық есеп бойынша халқының саны - 1849 адам. Жем қаласын халқының басым бөлігі № 6655 және № 51809 «Ж» әскери бөлімінің қызметкерлері мен КА 168/5 түзеу мекемесінде жұмыс жасайтындар. Жем қаласы бойынша бір орта мектеп, бір балабақша, «Аула клубы», дәрігерлік отбасылық  амбулатория, мәдениет үйі, АТС, почта, бір электр жүйесі бөлімі, «Жемжылу» КМК –ы, ҚАЖ 168/5 мекемесі, кешкі ауысымдық мектебі, колледж, №51809«К» әскери бөлімі, ҚР Ұлттық гвардиясының №6655 әскери бөлімдері және 27 жеке кәсіпкер (1 ресторан, 2 кафе, 1 наубайхана, 3 монша , 1 шаштараз, 1 дәріхана, 1 «Тұлпар» такси тұрағы, 17 дүкен) «Эн джин продакшн» ЖШС, «Е.Төлегенов» 1 шаруа қожалығы бар.    
Жем қаласында ораласқан «Тұлпар» такси қызметі арқылы Ембі қаласына жолаушылар таксиі қатынайды. Екі қаланың арақашықтығы 9 шақырым.

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Жем IMG 20220612 113656.jpg |Жем
Жем IMG 20220612 113531.jpg|Жем
Жем IMG 20220612 113516.jpg|Жем
Жем IMG 20220612 113452.jpg|Жем
Жем 20210805 174243.jpg|Жем
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}   

{{Қазақстан қалалары}}
{{Мұғалжар ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Ақтөбе облысы қалалары]]
[[Санат:Мұғалжар ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>7b4konvwnvqnatcace2de3uzdsf7ts5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053483</id>
      <parentid>3053482</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:20:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7560" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = қала
 |атауы                   = Жем
 |сурет                   = Жем.Мұғалжар ауданы 13.07.2008.jpg
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 =
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_deg =48 |lat_min =46 |lat_sec =11 
  |lon_deg =58 |lon_min =04 |lon_sec = 17
  |CoordAddon             = type:city(400000)_region:KZ
  |CoordScale             =
 |ел картасы              = 300
 |облыс картасы           = 
 |аудан картасы           = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Ақтөбе облысы
 |кестедегі облыс         = Ақтөбе облысы
 |ауданы                  = Мұғалжар 
 |кестедегі аудан         = Мұғалжар ауданы
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = Бисенов Жұматай
Убайдуллаұлы
 |құрылған уақыты         = 1960
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = ''Ембі-5'' (2000 жылға дейін)
 |статус алуы               = 1967
 |жер аумағы                = 20,804
 |климаты                 = 
 |тұрғыны                = 2011 мың
 |санақ жылы             = 2018
 |тығыздығы              = 
 |шоғырлануы             = 
 |ұлттық құрамы          = 
 |конфессионалдық құрамы = 
 |этнохороним            = 
 |телефон коды            = (71334)
 |пошта индексі           = 031300
 |пошта индекстері        = 
 |ортаққордағы санаты     = Актюбинская область 
 |сайты                   = zhemakimat@mail.ru
 |сайт тілі               = kz
}}
{{мағына|Жем}}
'''Жем''' — [[Ақтөбе облысы]] [[Мұғалжар ауданы]]ндағы қала, [[Жем қалалық әкімдігі]] орталығы. Қазақстандағы халық саны бойынша ең кіші қала.

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Қандыағаш]] қаласынан оңтүстікке қарай 97 км жерде, [[Жем (өзен)|Жем]] өзені жағалауында орналасқан. Атауы Жем өзеніне байланысты аталады. [[Ембі]] қаласынан батысқа қарай 9 шақырым жерде орналасқан. Қала маныңда Карась әуежайы бар. 

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1142 адам (579 ер адам және 563 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1936 адамды (979 ер адам және 957 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Қала тарихы ==
Жем қаласы Мұғалжар ауданының құрамына кіреді. Қала Жем өзенінің бойында орналасқан. Жем қаласының (бұрынғы Эмба -5) іргетасы 7 мамыр күні 1960 жылы құрылған. Сол кезде Ресей әскери бөлімі негізінде жабық әскери қалашық болып қалыптасып, ең көрікті әсем әскери шағын қалалардың бірі болған. Сонымен қатар әскери тәртіппен қалыптасып, мектеп, 2 балабақша, музыка мектебі, әскери госпиталь, 17 қонақ үйі, ЦУМ, офицерлер асханасы, үлкен гастроном, банк, қала маңында аэропорт, бірнеше көпқабатты тұрғын үйлер мен жатақханалар болған. Көшелер асфальтталып, ауыр жүк машиналарының қозғалысына тыйым салынған. Бұл әскери қалашық 1999 жылға дейін өз қызметі шегінде жұмыс жасап келді. Полигон 1999 жылы «Капустин Яр» (Ресей, Астрахан облысы) полигонына ауысып, Ресей әскери бөлімінің ыдырауына байланысты қала иесіз қалып, 2000 жылы Мұғалжар ауданы әкімдігіне берілді. Одан кейін де Ресей әскери бөлімінің 1 ротасы қызмет жасап, 2010 жылдың сәуір айында толық жұмыстарын тоқтатып, Ресей еліне кері қайтты.

2000 жылдың қазан айында Жем қаласы деген статуспен шағын қалалардың қатарына қосылды. Жем қаласының аумағы 20,804 га. Қала аумағы 15 көшеден тұрады. 2017 жылғы 1 қарашадағы статистикалық есеп бойынша халқының саны - 1849 адам. Жем қаласын халқының басым бөлігі № 6655 және № 51809 «Ж» әскери бөлімінің қызметкерлері мен КА 168/5 түзеу мекемесінде жұмыс жасайтындар. Жем қаласы бойынша бір орта мектеп, бір балабақша, «Аула клубы», дәрігерлік отбасылық  амбулатория, мәдениет үйі, АТС, почта, бір электр жүйесі бөлімі, «Жемжылу» КМК –ы, ҚАЖ 168/5 мекемесі, кешкі ауысымдық мектебі, колледж, №51809«К» әскери бөлімі, ҚР Ұлттық гвардиясының №6655 әскери бөлімдері және 27 жеке кәсіпкер (1 ресторан, 2 кафе, 1 наубайхана, 3 монша , 1 шаштараз, 1 дәріхана, 1 «Тұлпар» такси тұрағы, 17 дүкен) «Эн джин продакшн» ЖШС, «Е.Төлегенов» 1 шаруа қожалығы бар.    
Жем қаласында ораласқан «Тұлпар» такси қызметі арқылы Ембі қаласына жолаушылар таксиі қатынайды. Екі қаланың арақашықтығы 9 шақырым.

== Галерея ==
&lt;gallery&gt;
Жем IMG 20220612 113656.jpg |Жем
Жем IMG 20220612 113531.jpg|Жем
Жем IMG 20220612 113516.jpg|Жем
Жем IMG 20220612 113452.jpg|Жем
Жем 20210805 174243.jpg|Жем
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}   

{{Қазақстан қалалары}}
{{Мұғалжар ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Ақтөбе облысы қалалары]]
[[Санат:Мұғалжар ауданы елді мекендері]]</text>
      <sha1>4y23nif8nwm3jenk9l4kwzave6v7vh4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Уикипедия:Белсенді қатысушылар</title>
    <ns>4</ns>
    <id>492279</id>
    <revision>
      <id>3053438</id>
      <parentid>3053290</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T12:02:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jembot</username>
        <id>36112</id>
      </contributor>
      <comment>Bot: Рейтингті жаңарту</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5553" xml:space="preserve">{{/begin|200}}
|-
| 1 || [[User:Мағыпар|Мағыпар]] || [[Special:Contributions/Мағыпар|{{formatnum:863}}]] || {{Permissions|Мағыпар}}
|-
| 2 || [[User:Салиха|Салиха]] || [[Special:Contributions/Салиха|{{formatnum:810}}]] || {{Permissions|Салиха}}
|-
| 3 || [[User:Білгіш Шежіреші|Білгіш Шежіреші]] || [[Special:Contributions/Білгіш Шежіреші|{{formatnum:686}}]] || {{Permissions|Білгіш Шежіреші}}
|-
| 4 || [[User:Kasymov|Kasymov]] || [[Special:Contributions/Kasymov|{{formatnum:386}}]] || {{Permissions|Kasymov}}
|-
| 5 || [[User:Kas77777|Kas77777]] || [[Special:Contributions/Kas77777|{{formatnum:320}}]] || {{Permissions|Kas77777}}
|-
| 6 || [[User:Ұлы Тұран|Ұлы Тұран]] || [[Special:Contributions/Ұлы Тұран|{{formatnum:317}}]] || {{Permissions|Ұлы Тұран}}
|-
| 7 || [[User:Орел Карл|Орел Карл]] || [[Special:Contributions/Орел Карл|{{formatnum:262}}]] || {{Permissions|Орел Карл}}
|-
| 8 || [[User:Қайсар Қылышбек|Қайсар Қылышбек]] || [[Special:Contributions/Қайсар Қылышбек|{{formatnum:156}}]] || {{Permissions|Қайсар Қылышбек}}
|-
| 9 || [[User:Ерқанат Рыскулбеков|Ерқанат Рыскулбеков]] || [[Special:Contributions/Ерқанат Рыскулбеков|{{formatnum:116}}]] || {{Permissions|Ерқанат Рыскулбеков}}
|-
| 10 || [[User:TuranNur|TuranNur]] || [[Special:Contributions/TuranNur|{{formatnum:112}}]] || {{Permissions|TuranNur}}
|-
| 11 || [[User:Хомелка|Хомелка]] || [[Special:Contributions/Хомелка|{{formatnum:90}}]] || {{Permissions|Хомелка}}
|-
| 12 || [[User:NusrTansj|NusrTansj]] || [[Special:Contributions/NusrTansj|{{formatnum:79}}]] || {{Permissions|NusrTansj}}
|-
| 13 || [[User:Dimash Kenesbek|Dimash Kenesbek]] || [[Special:Contributions/Dimash Kenesbek|{{formatnum:78}}]] || {{Permissions|Dimash Kenesbek}}
|-
| 14 || [[User:Malik Nursultan B|Malik Nursultan B]] || [[Special:Contributions/Malik Nursultan B|{{formatnum:69}}]] || {{Permissions|Malik Nursultan B}}
|-
| 15 || [[User:Alphy Haydar|Alphy Haydar]] || [[Special:Contributions/Alphy Haydar|{{formatnum:53}}]] || {{Permissions|Alphy Haydar}}
|-
| 16 || [[User:Madi Dos|Madi Dos]] || [[Special:Contributions/Madi Dos|{{formatnum:53}}]] || {{Permissions|Madi Dos}}
|-
| 17 || [[User:Nurkhan|Nurkhan]] || [[Special:Contributions/Nurkhan|{{formatnum:48}}]] || {{Permissions|Nurkhan}}
|-
| 18 || [[User:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] || [[Special:Contributions/Ерден Карсыбеков|{{formatnum:35}}]] || {{Permissions|Ерден Карсыбеков}}
|-
| 19 || [[User:Arris17|Arris17]] || [[Special:Contributions/Arris17|{{formatnum:34}}]] || {{Permissions|Arris17}}
|-
| 20 || [[User:Aseltengebaeva21nis|Aseltengebaeva21nis]] || [[Special:Contributions/Aseltengebaeva21nis|{{formatnum:31}}]] || {{Permissions|Aseltengebaeva21nis}}
|-
| 21 || [[User:Doc Taxon|Doc Taxon]] || [[Special:Contributions/Doc Taxon|{{formatnum:28}}]] || {{Permissions|Doc Taxon}}
|-
| 22 || [[User:Didar.Bayan21NS|Didar.Bayan21NS]] || [[Special:Contributions/Didar.Bayan21NS|{{formatnum:24}}]] || {{Permissions|Didar.Bayan21NS}}
|-
| 23 || [[User:Arystanbek|Arystanbek]] || [[Special:Contributions/Arystanbek|{{formatnum:23}}]] || {{Permissions|Arystanbek}}
|-
| 24 || [[User:Мият|Мият]] || [[Special:Contributions/Мият|{{formatnum:23}}]] || {{Permissions|Мият}}
|-
| 25 || [[User:Gerelyi|Gerelyi]] || [[Special:Contributions/Gerelyi|{{formatnum:21}}]] || {{Permissions|Gerelyi}}
|-
| 26 || [[User:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] || [[Special:Contributions/Мықтыбек Оразтайұлы|{{formatnum:20}}]] || {{Permissions|Мықтыбек Оразтайұлы}}
|-
| 27 || [[User:Айвентадор|Айвентадор]] || [[Special:Contributions/Айвентадор|{{formatnum:20}}]] || {{Permissions|Айвентадор}}
|-
| 28 || [[User:Сәуір 1|Сәуір 1]] || [[Special:Contributions/Сәуір 1|{{formatnum:19}}]] || {{Permissions|Сәуір 1}}
|-
| 29 || [[User:Coffee86|Coffee86]] || [[Special:Contributions/Coffee86|{{formatnum:17}}]] || {{Permissions|Coffee86}}
|-
| 30 || [[User:Asantashanov|Asantashanov]] || [[Special:Contributions/Asantashanov|{{formatnum:17}}]] || {{Permissions|Asantashanov}}
|-
| 31 || [[User:B25es|B25es]] || [[Special:Contributions/B25es|{{formatnum:17}}]] || {{Permissions|B25es}}
|-
| 32 || [[User:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] || [[Special:Contributions/Нұрлан Рахымжанов|{{formatnum:17}}]] || {{Permissions|Нұрлан Рахымжанов}}
|-
| 33 || [[User:TheWikipedian1250|TheWikipedian1250]] || [[Special:Contributions/TheWikipedian1250|{{formatnum:16}}]] || {{Permissions|TheWikipedian1250}}
|-
| 34 || [[User:Шілбай Амандық|Шілбай Амандық]] || [[Special:Contributions/Шілбай Амандық|{{formatnum:16}}]] || {{Permissions|Шілбай Амандық}}
|-
| 35 || [[User:Jb-90bal|Jb-90bal]] || [[Special:Contributions/Jb-90bal|{{formatnum:16}}]] || {{Permissions|Jb-90bal}}
|-
| 36 || [[User:Gliwi|Gliwi]] || [[Special:Contributions/Gliwi|{{formatnum:11}}]] || {{Permissions|Gliwi}}
|-
| 37 || [[User:Kazman322|Kazman322]] || [[Special:Contributions/Kazman322|{{formatnum:11}}]] || {{Permissions|Kazman322}}
{{/end}}</text>
      <sha1>ibuaj8i831sk7d8pmlhgjoch9o2w1kz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Орман көктекесі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>499153</id>
    <revision>
      <id>3053500</id>
      <parentid>2406491</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:24:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ahti-Saku</username>
        <id>121678</id>
      </contributor>
      <comment>File</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3331" xml:space="preserve">[[File:2017.03.27.-03-Sandhofer_Wald-Mannheim--Kleiber-Weibchen.jpg|thumb]]

==Орман көктеке==

'''''Орман көктеке''''' ( Sitta europaea ) - торғайдан кішірек, шағын денелі (15-18 г) құс. Жоны - түтін түстес сұр, бауыры - ақщыл. Дене бітімі көктекеге тән: құйрығы қысқа және тұмсығы түзу, үшкір. Дене бітімі - мығым, дембелше. Өте ширақ: ағаштардың діңдері және бұтақтарымен басын жоғары және төмен қаратып, секіріп қозғалады. Толқындата, жылдам ұшады. Айғай-шиқылшыл. Шақыру айғайы - қарқылдаған тәрізді құбылта қайталанатын ысқырық. Аталықтың көктемгі әуені осы дыбыстардың едәуір бөлігін қамтиды. Жазда - бунақденелілермен, қыста жемістермен қоректенеді. Азық көп болғанда оны қорға жинап, кейде таба алмай қалады (мұндайда тұқым жаңа орында өнеді).
Еуропа және Азияның орманды зонасында кең таралған. Қазақстанда Алтай және Сауырдың ормандарында ұялайды. Ертісті бойлай өскен қарағайлы тоғайда да ұялауы мүмкін. Қысқы жылыстау барысында Солтүстік Қазақстанның кейбір жерлерінде және әсіресе Батыс Қазақстандағы Жайық өзенінің аңғарын бойлай пайда болады. 
Ұялары ағаш қуысында орналасады, оның үстіне, егер кіретін ауыз тесігі үлкен болса, онда көктеке кіретін ауыздың диаметрін 25-35 мм етіп қалдырады да, тесікті балшықпен сылайды. Қолдан жасалған ұялағышқа да солай жасайды. Ұяның өзі ағащ қуысына борпылдақ төсеніш төселген орын болып саналады. Ұяны аналық салады. Салындыдағы 5-10 қызғылттау секпілді ақ түсті жұмыртқаларды аналық басады. Балапандар 2 аптада жұмыртқаны жарып шығады, ал 21-24 күнде ұяны тастап кетеді. Балапандарды аталық пен аналық ұяда қоректендіреді және ата-енелері оларды ұзақ уақыт ұядан ұшып кеткен соң да қамқорлыққа алады. Ұялас балапандар біртіндеп шымшықтардың және басқа бунақденеқоректі құстардың тобына қосылып, солармен бірге қыс бойы орман аралап жылыстайды
==Дереккөздер==
Құстар (Мектеп энциклопедиясы) - Алматы 2010

[[Санат:Көктекелер]]</text>
      <sha1>dx63llzmq7mucws42ftvp6ge90vwwp5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ә (кирил)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>510385</id>
    <revision>
      <id>3053506</id>
      <parentid>2771375</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:49:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>NusrTansj</username>
        <id>121413</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Toliqtirma</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3034" xml:space="preserve">[[Сурет:Cyrillic letter Schwa.svg|thumb|left|110px| ]]
{{Қазақ әліпбиі (кирил)}}
[[Сурет:Keyboard KAZ.png|thumb|right|400px| ]]

'''Ә''' — қазіргі қазақ алфавитіндегі екінші әріп, ауыздың мол ашылып, тіл мен иектің төмен түсуінен пайда болатын  жіңішке ашық дауысты,езу дыбысының таңбасы. Ә - А мен Е нің арасындағы бір дыбыс. Көп әліпбилерде Ә - ні Е нің қасында қойылған. Бұрыңғы Қазақ әліпбилерінде де Ә Е - ден кейін тұрған. Көбінесе сөздің бірінші буынында қолданылады, екінші буында &quot;А&quot; фонемасымен ауысып, акустика жағынан көмескіленеді. Сондықтан қазақ тілінің жазу жүйесі бойынша екінші буында Ә дудамал естілгенде А жазылады (мысалы, кітап, Сәбира). Ә негізінен араб, парсы тілдерінен енген сөздердің бірінші буынында айтылады. Соған орай, қазақ тілінде, кейбір түркі тілдерінде Ә дыбысының қалыптасуы  шығыс тілдерінен келген сөздердің артикуляциялвқ ыңғайласуына байланысты деген пікір бар. Алайда әкел (алып кел), әпер (алып бер) тәрізді сөздердің  құрамындағы Ә - ассимиляцияның нәтижесі. Ә қосымшалар құрамында қолданылмайды&lt;ref&gt; Қазақ Совет энциклопедиясы/Бас редакторы М.Қ.Қаратаев - Алматы, 1972, 2 том&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Кеңесбаев І., Мұсабаев Ғ., Қазіргі қазақ тілі. Лексика. Фонетика, А., 1962&lt;/ref&gt;.

== Басқа тілдердің әліпбилерінде қолдануы: ==
=== Кириллица ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Әліпби !!  № !! [[IPA]]
|-
| [[қазақ тілі|қазақ әліпбиі]] || 2 || æ
|-
| [[татар тілі|татар әліпбиі]] || 2 || æ
|-
| [[ башқұрт тілі|башқұрт әліпбиі]] || 40 || æ
|-
| [[қалмық  тілі|қалмық әліпбиі]] || 2 || æ
|-
| [[дунган тілі|дунган әліпбиі]] || 8 ||ɤ
|-
| [[әзірбайжан тілі|әзірбайжан әліпбиі]] || 7 || æ
|-
| [[түрік тілі|түрік әліпбиі]] || 36 || æ
|-
| [[кето тілі|кето әліпбиі]] || 33 || -
|-
| [[күрді тілі|күрді әліпбиі ]] || 8 || ɛ
|-
| [[абхаз тілі|абхаз әліпбиі]] || — || 
|}

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

[[Санат:Кириллица]]</text>
      <sha1>0rprzs4cdn9eyp5d3h4d2138j2vmtgt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053507</id>
      <parentid>3053506</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:50:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>NusrTansj</username>
        <id>121413</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3036" xml:space="preserve">[[Сурет:Cyrillic letter Schwa.svg|thumb|left|110px| ]]
{{Қазақ әліпбиі (кирил)}}
[[Сурет:Keyboard KAZ.png|thumb|right|400px| ]]

'''Ә''' — қазіргі қазақ алфавитіндегі екінші әріп, ауыздың мол ашылып, тіл мен иектің төмен түсуінен пайда болатын  жіңішке ашық дауысты,езу дыбысының таңбасы. Ә - А мен Е нің арасындағы бір дыбыс. Көп әліпбилерде Ә әрпі Е нің қасында қойылған. Бұрыңғы Қазақ әліпбилерінде де Ә Е - ден кейін тұрған. Көбінесе сөздің бірінші буынында қолданылады, екінші буында &quot;А&quot; фонемасымен ауысып, акустика жағынан көмескіленеді. Сондықтан қазақ тілінің жазу жүйесі бойынша екінші буында Ә дудамал естілгенде А жазылады (мысалы, кітап, Сәбира). Ә негізінен араб, парсы тілдерінен енген сөздердің бірінші буынында айтылады. Соған орай, қазақ тілінде, кейбір түркі тілдерінде Ә дыбысының қалыптасуы  шығыс тілдерінен келген сөздердің артикуляциялвқ ыңғайласуына байланысты деген пікір бар. Алайда әкел (алып кел), әпер (алып бер) тәрізді сөздердің  құрамындағы Ә - ассимиляцияның нәтижесі. Ә қосымшалар құрамында қолданылмайды&lt;ref&gt; Қазақ Совет энциклопедиясы/Бас редакторы М.Қ.Қаратаев - Алматы, 1972, 2 том&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Кеңесбаев І., Мұсабаев Ғ., Қазіргі қазақ тілі. Лексика. Фонетика, А., 1962&lt;/ref&gt;.

== Басқа тілдердің әліпбилерінде қолдануы: ==
=== Кириллица ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Әліпби !!  № !! [[IPA]]
|-
| [[қазақ тілі|қазақ әліпбиі]] || 2 || æ
|-
| [[татар тілі|татар әліпбиі]] || 2 || æ
|-
| [[ башқұрт тілі|башқұрт әліпбиі]] || 40 || æ
|-
| [[қалмық  тілі|қалмық әліпбиі]] || 2 || æ
|-
| [[дунган тілі|дунган әліпбиі]] || 8 ||ɤ
|-
| [[әзірбайжан тілі|әзірбайжан әліпбиі]] || 7 || æ
|-
| [[түрік тілі|түрік әліпбиі]] || 36 || æ
|-
| [[кето тілі|кето әліпбиі]] || 33 || -
|-
| [[күрді тілі|күрді әліпбиі ]] || 8 || ɛ
|-
| [[абхаз тілі|абхаз әліпбиі]] || — || 
|}

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

[[Санат:Кириллица]]</text>
      <sha1>rhavgi85e3wb8hvdoeavqgvbl6y0zyi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>510599</id>
    <revision>
      <id>3053508</id>
      <parentid>3047994</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T21:00:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>NusrTansj</username>
        <id>121413</id>
      </contributor>
      <comment>Toliqtirma</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2633" xml:space="preserve">[[Сурет:Cyrillic letter Qaf.svg|thumb|left|110px| ]]
{{Қазақ әліпбиі (кирил)}}
[[Сурет:Keyboard KAZ.png|thumb|right|400px| ]]
'''Қ''', '''қ''' — кириллицаға негізделген әліпби әрпі.

Тілдің артқы шені таңдайдың артқы шеніне нық тиіп, содан кейін бірден ажырасуынан жасалатын дауыссыз дыбысты таңбалайтын әріп. Қ-ны айтқанда фонациялық ауа ауызқуысы арқылы  үзіліп, шұғыл шығады.  Қ - дауыс қатысы жағынан қатаң, айтылу жолы жағынан шұғыл, жасалу жағынан тіл асты дыбыс. Оның ұяң сыңары - &quot;ғ&quot;. Сөз ортасында орналасқан кездерде, қ - дан кейінгі хәріп дауыссыз болған жағдайда қ - ның бәсендеуіне байланысты х - дыбысына айналады (мақсат - махсат, мұқтаж - мұхтаж). Қ, Ғ және Х дыбыстары увулярлы дауыссыз дыбыстарға жатады (терең артқы тілдік дауыссыздар). Латынша романдалынуы: &quot;Q, q&quot;. Дыбыс түркі халықтарында(өзбек, татар, қазақ), араб, парсы және кавказ халықтарында кездеседі.   

Қ қазақ тілінде өте жиі қолданылып, сөздің барлық буынында кездеседі және көбнесе жуан дауыстылармен  тіркеседі. Мысалы, қайық, ақын, аққу. ботақан, құлыншақ, бардық&lt;ref&gt; Қазақ Совет энциклопедиясы/Бас редакторы М.Қ.Қаратаев - Алматы, 1972, 5 том&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Кеңесбаев І., Мұсабаев Ғ., Қазіргі қазақ тілі. Лексика. Фонетика, А., 1962&lt;/ref&gt;.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Әліпби !! Реттік № !! [[ІРА]]
|-
| [[Қазақ тілі|Қазақ әліпбиі]] || 15 || q
|-
| [[Тәжік тілі|Тәжік әліпбиі]] || 15 || q
|-
| [[Өзбек тілі|Өзбек әліпбиі]] || 33 || q
|-
| [[Қарақалпақ тілі|Қарақалпақ әліпбиі]] || 15 || q
|-
| [[Абхаз тілі|Абхаз әліпбиі]] || 25 || kʰ
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Commons|Cyrillic alphabet}}

[[Санат:Кириллица]]</text>
      <sha1>sai17w6wxy6z6z1jrshdxiw3zq6pscg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>С (кирил)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>510815</id>
    <revision>
      <id>3053504</id>
      <parentid>2373637</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:42:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>NusrTansj</username>
        <id>121413</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Toliqtama</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2996" xml:space="preserve">[[Сурет:Cyrillic letter Es.png|thumb|left|110px| ]]
{{Қазақ әліпбиі (кирил)}}
[[Сурет:Keyboard KAZ.png|thumb|right|400px| ]]
'''С''', '''с''' — кириллицаға негізделген әліпби әрпі.

Тіл алды, қатаң, ызың дауыссыз дыбысты белгілейтін әріп. Бұл дыбыс орын талғамай сөздің, жұрнақ пен жалғаудың кез келген жерінде қолданыла береді. Көрші дыбыстың  ықпалымен &quot;с&quot; дыбысынан кейінгі ш ассимиляцалау нәтежиесінде &quot;ш&quot; болып айтылатын сәттері де бар: мысалы, шашса - шашша, жұмысшы - жұмышшы т.б.&lt;ref&gt; Қазақ Совет энциклопедиясы/Бас редакторы М.Қ.Қаратаев - Алматы, 1972, 5 том&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Кеңесбаев І., Мұсабаев Ғ., Қазіргі қазақ тілі. Лексика. Фонетика, А., 1962&lt;/ref&gt;.

== Кодтар кестесі ==
{| class=&quot;standard&quot;
 ! Код
 ! Регистр
 ! Ондық&lt;br /&gt; код
 ! 16-лық&lt;br /&gt; код
 ! 8-дік&lt;br /&gt; код
 ! Екілік код
 |-
 | rowspan=&quot;2&quot; | [[Юникод]]
 | Бас
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 1057
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 0421
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 002041
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 00000100 00100001
 |-
 | Кіші
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 1089
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 0441
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 002101
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 00000100 01000001
 |-
 | rowspan=&quot;2&quot; | [[ISO 8859-5]]
 | Бас
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 193
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | C1
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 301
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 11000001
 |-
 | Кіші
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 225
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | E1
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 341
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 11100001
 |-
 | rowspan=&quot;2&quot; | [[KOI 8]]
 | Бас
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 243
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | F3
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 363
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 11110011
 |-
 | Кіші
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 211
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | D3
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 323
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 11010011
 |-
 | rowspan=2 | [[Windows 1251]]
 | Бас
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 209
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | D1
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 321
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 11010001
 |-
 | Кіші
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 241
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | F1
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 361
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 11110001
 |}

[[HTML]] жүйесінде бас әріп «С»-ны &amp;amp;#1057; немесе &amp;amp;#x421;, ал кіші «с» әріпін - &amp;amp;#1089; немесе &amp;amp;#x441; деп белгілейді.

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;
{{Commons|Cyrillic alphabet}}

[[Санат:Кириллица]]</text>
      <sha1>jh6bgzvovz1k5aasjoxhepedqoz6wg8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сулысор</title>
    <ns>0</ns>
    <id>540934</id>
    <revision>
      <id>3053541</id>
      <parentid>2632764</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:43:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2512" xml:space="preserve">{{Көл
 |Атауы             = Сулысор
  |Төл атауы        = 
 |Сурет             = 
  |Сурет тақырыбы   = 
 |Координаттары     = 51/4/34/N/76/22/25/E
  |CoordScale       = 
 |Теңiз деңгейiнен биіктігі   = 193
 |Ұзындығы       = 4,9
 |Ені            = 3,4
 |Ауданы         = 12,6
 |Көлемі         = 
 |Жағалау сызығының ұзындығы   = 
 |Тереңдігі   = 
  |Орташа тереңдігі      = 
 |Судың тұздылығы        =
 |Судың мөлдірлігі       = 
 |Суды жинау ауданы      = 372
  |Құятын өзендер     = Ащысу (өзен, Қарағанды облысы)
  |Шығатын өзендер    = 
 |Ел       = Қазақстан
  |Аймақ     = Павлодар облысы
  |Аудан     = Баянауыл ауданы
 |Позициялық карта       = 
  |Позициялық карта 1    = Қазақстан Павлодар облысы
 |Ортаққордағы санаты    = 
}}
'''Сулысор''' – [[Ертіс]] өзенінің алабындағы көл.

== Географиялық орны ==
[[Павлодар облысы]]ның [[Баянауыл ауданы]], [[Шөптікөл (Павлодар облысы)|Шөптікөл]] кентінен оңтүстік-шығыста 40 км жерде орналасқан. Теңіз деңгейінен биіктігі 193 м.

== Гидрографикасы ==
Ауданы 12,60 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;, су жиналатын алқабы 372 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;. Ұзындығы 4,9 км, ені 3,4 км-ге жетеді.

== Жағалау сипаты ==
Жағалау сызығының ұзындығы 19 км. Жағасы көбіне жатық, сортаңды. Көлді [[Ащысу (өзен, Қарағанды облысы)|Ащысу өзені]] жарып ағады. Суы тұзды, шаруашылық маңызы шамалы. Алабы - жайылым.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Павлодар облысы көлдері]]
[[Санат:Баянауыл ауданы көлдері]]
[[Санат:Ертіс су алабы]]</text>
      <sha1>rrnxulboowjhguhb897z0xiq0dqlmwe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шұбарқұдық</title>
    <ns>0</ns>
    <id>542155</id>
    <revision>
      <id>3053440</id>
      <parentid>3048341</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:30:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4101" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 = Кент
|атауы                   = Шұбарқұдық
|сурет                   =   
|әкімшілік күйі          = Аудан орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =   
   |lat_deg =49 |lat_min = 08|lat_sec = 45
   |lon_deg =56|lon_min = 29|lon_sec =09 
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Ақтөбе облысы
|кестедегі облыс         = Ақтөбе облысы{{!}}Ақтөбе 
|ауданы                  = Темір ауданы
|кестедегі аудан         = Темір ауданы{{!}}Темір 
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Шұбарқұдық ауылдық округі{{!}}Шұбарқұдық
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         = 1931    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =''Шұбар''
|статус алуы             = 
|жер аумағы              = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{Өсім}} 13 428  
  |санақ жылы             = 2018
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон коды            = 1346 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}

'''Шұбарқұдық'''  — [[Ақтөбе облысы]]ның [[Темір ауданы]]ндағы кент, Темір ауданының және [[Шұбарқұдық ауылдық округі]]нің орталығы.

== Географиялық орны ==
[[Ақтөбе]] қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 179 км жерде, Шилі өзенінің жағасында орналасқан.

== Халқы ==
Тұрғыны:
* 11 495 адам ([[2006 жыл|2006]]);
* 11 199 адам ([[2009 жыл|2009]]);
* 12 991 адам ([[2016 жыл|2016]]).
* 13 428 адам ([[2018 жыл|2018]]).

== Транспорты == 
[[Атырау]]-[[Қандыағаш]] темір жол құрылысына байланысты қаланған. Кентте темір жол көлігі кәсіпорындары бар.

== Тарихы ==
[[1931 жыл]]ы [[Шұбарқұдық мұнай кен орны|Шұбарқұдық]], [[Жақсымай мұнай кен орны|Жақсымай]] мұнай кәсіпшіліктерін игеруге байланысты, Шұбарқұдық қоңыр көмірін өндіруге байланысты пайда болған.&lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том.&lt;/ref&gt;

== Ауыл суреттері ==
&lt;gallery&gt;
Шұбарқұдық 20210805 145130.jpg |Шұбарқұдық

&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Темір ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Темір ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан кенттері]]</text>
      <sha1>rm5pblpdcciq466ph86qnrc6lpf49pz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053441</id>
      <parentid>3053440</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:30:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ауыл суреттері */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4164" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 = Кент
|атауы                   = Шұбарқұдық
|сурет                   =   
|әкімшілік күйі          = Аудан орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =   
   |lat_deg =49 |lat_min = 08|lat_sec = 45
   |lon_deg =56|lon_min = 29|lon_sec =09 
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Ақтөбе облысы
|кестедегі облыс         = Ақтөбе облысы{{!}}Ақтөбе 
|ауданы                  = Темір ауданы
|кестедегі аудан         = Темір ауданы{{!}}Темір 
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Шұбарқұдық ауылдық округі{{!}}Шұбарқұдық
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         = 1931    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =''Шұбар''
|статус алуы             = 
|жер аумағы              = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{Өсім}} 13 428  
  |санақ жылы             = 2018
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон коды            = 1346 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}

'''Шұбарқұдық'''  — [[Ақтөбе облысы]]ның [[Темір ауданы]]ндағы кент, Темір ауданының және [[Шұбарқұдық ауылдық округі]]нің орталығы.

== Географиялық орны ==
[[Ақтөбе]] қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 179 км жерде, Шилі өзенінің жағасында орналасқан.

== Халқы ==
Тұрғыны:
* 11 495 адам ([[2006 жыл|2006]]);
* 11 199 адам ([[2009 жыл|2009]]);
* 12 991 адам ([[2016 жыл|2016]]).
* 13 428 адам ([[2018 жыл|2018]]).

== Транспорты == 
[[Атырау]]-[[Қандыағаш]] темір жол құрылысына байланысты қаланған. Кентте темір жол көлігі кәсіпорындары бар.

== Тарихы ==
[[1931 жыл]]ы [[Шұбарқұдық мұнай кен орны|Шұбарқұдық]], [[Жақсымай мұнай кен орны|Жақсымай]] мұнай кәсіпшіліктерін игеруге байланысты, Шұбарқұдық қоңыр көмірін өндіруге байланысты пайда болған.&lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том.&lt;/ref&gt;

== Ауыл суреттері ==
&lt;gallery&gt;
Шұбарқұдық 20210805 145130.jpg |Шұбарқұдық
Шұбарқұдық 20210805 145113.jpg |Шұбарқұдық

&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Темір ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Темір ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан кенттері]]</text>
      <sha1>anyl8p7ieq5c22hkx943im4nzx6fw54</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053442</id>
      <parentid>3053441</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:31:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ауыл суреттері */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4216" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 = Кент
|атауы                   = Шұбарқұдық
|сурет                   =   
|әкімшілік күйі          = Аудан орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =   
   |lat_deg =49 |lat_min = 08|lat_sec = 45
   |lon_deg =56|lon_min = 29|lon_sec =09 
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Ақтөбе облысы
|кестедегі облыс         = Ақтөбе облысы{{!}}Ақтөбе 
|ауданы                  = Темір ауданы
|кестедегі аудан         = Темір ауданы{{!}}Темір 
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Шұбарқұдық ауылдық округі{{!}}Шұбарқұдық
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         = 1931    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =''Шұбар''
|статус алуы             = 
|жер аумағы              = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{Өсім}} 13 428  
  |санақ жылы             = 2018
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон коды            = 1346 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}

'''Шұбарқұдық'''  — [[Ақтөбе облысы]]ның [[Темір ауданы]]ндағы кент, Темір ауданының және [[Шұбарқұдық ауылдық округі]]нің орталығы.

== Географиялық орны ==
[[Ақтөбе]] қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 179 км жерде, Шилі өзенінің жағасында орналасқан.

== Халқы ==
Тұрғыны:
* 11 495 адам ([[2006 жыл|2006]]);
* 11 199 адам ([[2009 жыл|2009]]);
* 12 991 адам ([[2016 жыл|2016]]).
* 13 428 адам ([[2018 жыл|2018]]).

== Транспорты == 
[[Атырау]]-[[Қандыағаш]] темір жол құрылысына байланысты қаланған. Кентте темір жол көлігі кәсіпорындары бар.

== Тарихы ==
[[1931 жыл]]ы [[Шұбарқұдық мұнай кен орны|Шұбарқұдық]], [[Жақсымай мұнай кен орны|Жақсымай]] мұнай кәсіпшіліктерін игеруге байланысты, Шұбарқұдық қоңыр көмірін өндіруге байланысты пайда болған.&lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том.&lt;/ref&gt;

== Ауыл суреттері ==
&lt;gallery&gt;
Шұбарқұдық 20210805 145130.jpg |Шұбарқұдық
Шұбарқұдық 20210805 145113.jpg |Шұбарқұдық
Шұбарқұдық 1 2017.jpg|Шұбарқұдық
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Темір ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Темір ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан кенттері]]</text>
      <sha1>0wvnfl80uijja7crqaw9791p8mtqd3p</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053443</id>
      <parentid>3053442</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:32:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, санат қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4254" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан 
|статусы                 = Кент
|атауы                   = Шұбарқұдық
|сурет                   =   
|әкімшілік күйі          = Аудан орталығы  
|елтаңба                 = 
|ту                      =  
|елтаңба сипаттамасы     = 
|ту сипаттамасы          = 
|елтаңба ені             = 
|ту ені                  =   
   |lat_deg =49 |lat_min = 08|lat_sec = 45
   |lon_deg =56|lon_min = 29|lon_sec =09 
   |CoordAddon             = type:city(1226000)_region:KZ
   |CoordScale             =
|ел картасы              = 
|облыс картасы           = 
|аудан картасы           = 
|ел картасының өлшемi    = 
|облыс картасының өлшемi = 
|аудан картасының өлшемi = 
|облысы                  = Ақтөбе облысы
|кестедегі облыс         = Ақтөбе облысы{{!}}Ақтөбе 
|ауданы                  = Темір ауданы
|кестедегі аудан         = Темір ауданы{{!}}Темір 
|мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
|мекені                  = Шұбарқұдық ауылдық округі{{!}}Шұбарқұдық
|ішкі бөлінісі           = 
|әкімі                   = 
|құрылған уақыты         = 1931    
|алғашқы дерек           = 
|бұрынғы атаулары        =''Шұбар''
|статус алуы             = 
|жер аумағы              = 
|климаты                 = 
  |тұрғыны                = {{Өсім}} 13 428  
  |санақ жылы             = 2018
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
|телефон коды            = 1346 
|пошта индексі           = 
|пошта индекстері        = 
|ортаққордағы санаты     = Актюбинская область 
|сайты                   =
|сайт тілі               =
}}

'''Шұбарқұдық'''  — [[Ақтөбе облысы]]ның [[Темір ауданы]]ндағы кент, Темір ауданының және [[Шұбарқұдық ауылдық округі]]нің орталығы.

== Географиялық орны ==
[[Ақтөбе]] қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 179 км жерде, Шилі өзенінің жағасында орналасқан.

== Халқы ==
Тұрғыны:
* 11 495 адам ([[2006 жыл|2006]]);
* 11 199 адам ([[2009 жыл|2009]]);
* 12 991 адам ([[2016 жыл|2016]]).
* 13 428 адам ([[2018 жыл|2018]]).

== Транспорты == 
[[Атырау]]-[[Қандыағаш]] темір жол құрылысына байланысты қаланған. Кентте темір жол көлігі кәсіпорындары бар.

== Тарихы ==
[[1931 жыл]]ы [[Шұбарқұдық мұнай кен орны|Шұбарқұдық]], [[Жақсымай мұнай кен орны|Жақсымай]] мұнай кәсіпшіліктерін игеруге байланысты, Шұбарқұдық қоңыр көмірін өндіруге байланысты пайда болған.&lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том.&lt;/ref&gt;

== Ауыл суреттері ==
&lt;gallery&gt;
Шұбарқұдық 20210805 145130.jpg |Шұбарқұдық
Шұбарқұдық 20210805 145113.jpg |Шұбарқұдық
Шұбарқұдық 1 2017.jpg|Шұбарқұдық
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Темір ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Темір ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан кенттері]]</text>
      <sha1>izpsyf7h4dbefvkjqpu2xbyql0ctkjp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ц</title>
    <ns>0</ns>
    <id>547664</id>
    <revision>
      <id>3053503</id>
      <parentid>3050039</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:40:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>NusrTansj</username>
        <id>121413</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Toliqtama</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3229" xml:space="preserve">[[Сурет:Cyrillic letter Tse.png|thumb|left|110px| ]]
{{Қазақ әліпбиі (кирил)}}
[[Сурет:Keyboard KAZ.png|thumb|right|400px| ]]
'''Ц''', '''ц''' — кириллицаға негізделген  әліпби әрпі. Тіл алды, жуан, қатан аффрикат дауыссыз дыбысты белгілейді.  

Т мен С ның дыбыстарының қосындысынан шығатын дыбыс.  

Қазақ тілінің төл сөздерінің құрамында кездеспеген. Қазақ тілінде сөз құрамында Т мен С бірге келсе естілетін дыбыс. Мысалы: батса, жатса, күтсе. Хәріп ретінде орыс тілінен енген сөздер мен халықаралық терминдерге және басқа да славян халықтарына тән. Мысалы, цех, циклон&lt;ref&gt;Кеңесбаев Т., Мұсабаев Ғ., Қазіргі қазақ тілі. Лексика. Фонетика, А., 1975 жыл&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Зиндер Л.Р., Общая фонетика, Л., 1960&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt; Қазақ Совет энциклопедиясы/Бас редакторы М.Қ.Қаратаев - Алматы, 1972, 12 том&lt;/ref&gt;.

== Кодтар кестесі ==
{| class=&quot;standard&quot;
 ! Код
 ! Регистр
 ! Ондық&lt;br /&gt; код
 ! 16-лық&lt;br /&gt; код
 ! 8-дік&lt;br /&gt; код
 ! Екілік код
 |-
 | rowspan=&quot;2&quot; | [[Юникод]]
 | Бас
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 1062
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 0426
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 002046
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 00000100 00100110
 |-
 | Кіші
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 1094
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 0446
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 002106
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 00000100 01000110
 |-
 | rowspan=&quot;2&quot; | [[ISO 8859-5]]
 | Бас
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 198
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | C6
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 306
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 11000110
 |-
 | Кіші
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 230
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | E6
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 346
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 11100110
 |-
 | rowspan=&quot;2&quot; | [[KOI 8]]
 | Бас
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 227
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | E3
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 343
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 11100011
 |-
 | Кіші
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 195
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | C3
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 303
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 11000011
 |-
 | rowspan=2 | [[Windows 1251]]
 | Бас
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 214
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | D6
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 326
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 11010110
 |-
 | Кіші
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 246
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | F6
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 366
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 11110110
 |}

[[HTML]] жүйесінде бас әріп «Ц»-ны  &amp;amp;#1062; немесе &amp;amp;#x426;, ал кіші «ц» әріпін - &amp;amp;#1094; немесе &amp;amp;#x446; деп белгілейді.

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;
{{Commons|Cyrillic alphabet}}

[[Санат:Кириллица]]</text>
      <sha1>d4oc2j9yvebtnx21od6n09etkw498rg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Э</title>
    <ns>0</ns>
    <id>548085</id>
    <revision>
      <id>3053505</id>
      <parentid>3048001</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:44:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>NusrTansj</username>
        <id>121413</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Toliqtama</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3121" xml:space="preserve">[[Сурет:Cyrillic letter E.png|thumb|left|110px]]
{{Қазақ әліпбиі (кирил)}}
[[Сурет:Keyboard KAZ.png|thumb|right|400px]]
'''Э''', '''э''' — кириллицаға негізделген әліпби хәрпі, тіл алды, езулік дауысты дыбысты белгілейтін әріп.

Қазақ тілінің төл сөздерінің құрамында кездеспейтін әріп, бірақ дыбыс емес (қазақ тіліндегі е-әрпі э дыбысын жасайды; экран, электр сөзіндегі э тәрізді). Орыс тілі (орыс тілінде тек бір это - деген сөзде кездеседі) арқылы басқа тілдерден енген сөздер мен халықаралық терминдерге тән. Мысалы, эврика, экватор, т.б.&lt;ref&gt;Қазақ Совет энциклопедиясы/Бас редакторы М.Қ.Қаратаев - Алматы, 1972, 5 том&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Кеңесбаев І., Мұсабаев Ғ., Қазіргі қазақ тілі. Лексика. Фонетика, А., 1962&lt;/ref&gt;.

== Кодтар кестесі ==
{| class=&quot;standard&quot;
 ! Код
 ! Регистр
 ! Ондық&lt;br /&gt; код
 ! 16-лық&lt;br /&gt; код
 ! 8-дік&lt;br /&gt; код
 ! Екілік код
 |-
 | rowspan=&quot;2&quot; | [[Юникод]]
 | Бас
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 1069
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 042D
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 002055
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 00000100 00101101
 |-
 | Кіші
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 1101
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 044D
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 002115
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 00000100 01001101
 |-
 | rowspan=&quot;2&quot; | [[ISO 8859-5]]
 | Бас
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 205
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | CD
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 315
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 11001101
 |-
 | Кіші
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 237
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | ED
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 355
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 11101101
 |-
 | rowspan=&quot;2&quot; | [[KOI 8]]
 | Бас
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 252
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | FC
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 374
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 11111100
 |-
 | Кіші
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 220
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | DC
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 334
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 11011100
 |-
 | rowspan=2 | [[Windows 1251]]
 | Бас
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 221
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | DD
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 335
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 11011101
 |-
 | Кіші
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 253
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | FD
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 375
 | style=&quot;text-align:right;&quot; | 11111101
 |}

[[HTML]] жүйесінде бас әріп «Э»-ны  &amp;amp;#1069; немесе &amp;amp;#x42D;,  ал кіші «э» әріпін - как &amp;amp;#1101; немесе &amp;amp;#x44D;  деп белгілейді.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Commons|Cyrillic alphabet}}

[[Санат:Кириллица]]</text>
      <sha1>e3n6knphn6a9q8mpqksf5mwpzmgs3te</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ninety One</title>
    <ns>0</ns>
    <id>555773</id>
    <revision>
      <id>3053560</id>
      <parentid>3037381</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:45:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abai Baimukan</username>
        <id>120138</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25593" xml:space="preserve">{{Жарнама}}
{{Музыкалық топ
 |Топ атауы           = Ninety One
 |Шынайы атауы        =
 |Логотипі            = Ninety One-logo.jpg
 |Логотип ені         = 100px
 |Суреті              = 
 |Сурет тақырыбы      = 
 |Сурет ені           = 
 |Фон                 = 
 |Жанры               = [[Q-pop]]
 |Белсенділік жылдары     = 2015—қазіргі күн
 |Мемлекет            = {{KAZ}}
 |Қайдан              =Алматы Облысы 
 |Тілі                = [[қазақ тілі|қазақша]]
 |Лейблі              = JUZ Entertainment
 |Басқа да жобалары   = 
 |Құрамы              = [[ALEM (Ninety One)|ALEM]]&lt;br /&gt;
[[ACE (Ninety One)|ACE]]&lt;br /&gt;
[[ZaQ (Ninety One)|ZaQ]]&lt;br /&gt;
[[BALA (Ninety One)|BALA]]
 |Фандом             = [[EagleZ]]
 |Бұрынғы қатысушылары    =[[A.Z. (Ninety One)|A.Z.]] 
 |Сайты               = juzent.com
}}
'''Ninety One''' немесе '''91''' ({{IPA|/ˈnaɪnti wʌn/}}, {{lang-kk|&quot;Тоқсан бір&quot;}}) — JUZ Entertainment агенттігінің [[2015 жыл]]ы «Айыптама» атты синглмен дебют алған, 4 мемберден тұратын [[қазақстан]]дық бойз-бэнд. Топ мүшелері: [[ALEM (Ninety One)|ALEM]], [[ACE (Ninety One)|ACE]], [[ZaQ (Ninety One)|ZaQ]] және [[BALA (Ninety One)|BALA]]. Экс рэпері [[A.Z. (Ninety One)|A.Z. Азамат Зенкаев]] 4 тамызда 2020 жылы топ қатарынан ресми түрде шықты. Топ [[K-pop]] жанрынан бастау алып, [[Q-pop]] (Qazaq-pop) жанрының іргесін қалады. Топтың бас продюсері - [[Орда (музыкалық топ)|ORDA]] тобының мүшесі [[Ерболат Беделхан]].

== Тарихы ==
'''Ninety One''' - миллиондаған жанкүйерлердің жүрегін жаулаған [[Q-pop]] бағытындағы алғашқы Қазақстандық топ. Топ ұжымы 2015 жылы &quot;Айыптама&quot; әнімен дебют жасап, өздерін таныстырды. Ән көптеген музыкалық чарттардан алғашқы орындарды иеленіп, бейнебаяны мен топ мүшелерінің сырт келбеттері адамдардың қызығушылықтарын тудырды. Ары қарай, шығарылған күні-ақ хит болған мини-альбомдар мен синглдер халық назарына арты-артынан ұсыныла бастады. Бейнебаяндар [[YouTube]] желісінде көп қаралымдар жинап, 120 елдің музыкалық чарттарында бой көрсетті.&lt;ref&gt;https://the-steppe.com/lyudi/91&lt;/ref&gt;

=== 2015: ''Айыптама'' әнімен дебют алуы ===
Ninety One тобы [[2014 жыл]]ы болған K-Top Idols жобасының негізінде KTI-boys деген атаумен құрылған. ZAQ пен A.Z бұл жобаның жеңімпаздары болған, ал ALEM мен BALA топқа кастинг арқылы қосылды. ACE [[SM Entertainment]] агенттігінде 2,5 жыл стажер болып, топқа қосылды. KTI-boys 1,5 жыл бойы күрделі дайындықтан өтіп, [[2015 жыл]]дың [[1 қыркүйек|1 қыркүйегінде]] Ninety One атауымен алғашқы &quot;Айыптама&quot; синглын жарыққа шығарды. Дәл сол жылдың 8 қазан айында осы әнге бейнебаян түсіріліп, халық назарына ұсынылды. Клип Gakku TV арнасында Top-10 шеруінде 20 апта бойы үздік атанып, 31 наурыз күні топқа Gakku TV арнасының арнайы сыйлығы табысталды&lt;ref&gt;[http://gakku.kz/kk/news/2735/2735-ninety-one-ny-algasky-zetistigi Ninety One-ның алғашқы жетістігі. Gakku Top Ten шеруінде түбегейлі өзгеріс!] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170202110056/http://gakku.kz/kk/news/2735/2735-ninety-one-ny-algasky-zetistigi |date=2017-02-02 }}&lt;/ref&gt;. 2015 жылдың 1 желтоқсанында топтың «Айыптама» атты дебюттік мини-альбомы жарық көрді. Альбомның презентациясы [[1 желтоқсан]] күні Алматы қаласында өтсе, [[8 желтоқсан]] күні [[Нұр-Сұлтан]] қаласында [[Хан Шатыр]] ойын-сауық кешенінде өткізілді.

=== 2016: ''Қайтадан'' ===
[[2016 жыл]]дың [[3 ақпан]]ында Ninety One тобының «Айыптама» альбомы «[[Apple Inc.]]» компаниясының [[iTunes]] медиаплееріне енгізілді&lt;ref&gt;[https://itunes.apple.com/ru/artist/ninety-one/id515898220 Aiyptama - EP in iTunes]&lt;/ref&gt;.
[[2016 жыл]]дың [[2 маусым]]ында Алматы қаласында топтың «Қайтадан» әніне кезекті бейнебаян жарыққа шықты, ал [[5 маусым]] күні Астана қаласында клиптің тұсаукесері өтті. Бұл бейнебаян да Gakku TV арнасында Top-10 шеруінде 20 апта бойы 1 орында тұрып кезекті «Gakku Top Ten» арнайы сыйлығын иеленді. 2016 жылдың [[4 қыркүйек|4 қыркүйегінде]] Астана, ал [[24 қыркүйек]] күні Алматы қаласында өнерлеріне 1 жыл толуына орай жеке концерттерін берді. Сол жылы топ Қазақстанның [[Нұр-Сұлтан]], [[Алматы]], [[Шымкент]], [[Тараз]], [[Өскемен]], [[Семей]], [[Петропавл]], [[Павлодар]], [[Қарағанды]] және [[Көкшетау]] қалаларында өзінің жеке концерттерін беріп, 23 шілде - 5 тамыз аралығында Қытайда өткен Орда тобының жеке концертіне қатысты.

=== 2017: &quot;QARANGY ZHARYQ&quot; ===
[[2017 жыл]]дың [[1 мамыр]]ында төрт айлық үзілістен кейін топ «QARANGY ZHARYQ» атты жаңа толық альбомына енген «Su asty» әніне түсірілген бейнебаянмен сахнаға қайта оралды (comeback). Әннің тұсауы [[НТК (телеарна)|НТК телеарнасында]] кесілді&lt;ref&gt;[http://sazalem.com/kk/news/ninety-one-su-asty Ninety One &quot;Су асты&quot; атты жаңа туындысының тұсауын кесті]&lt;/ref&gt;. «QARANGY ZHARYQ» альбомының алғашқы бөлімінің тұсаукесерінде жігіттер аталмыш альбом бес шағын альбомнан тұратындығын және әр альбомға екі ән енетіндігін айтты. Сонымен қатар альбомның ішінде Қазақстандық алғашқы комикс - пайым («paiym») жарыққа шақты. Пайым атауы - Su Asty Corporation. Қазіргі кезде альбомның тек 2 бөлімі жарық көрді. 2017 жылдың 2 шілдесінде 91 тобы &quot;QARANGY ZHARYQ&quot; атты ресми турын [https://www.youtube.com/watch?v=EzARbXg0gMI&amp;t=9s Талдықорғанда] бастап, Қазақстанның [https://www.youtube.com/watch?v=DDUrjd79DtI Тараз] (4 шілде), [https://www.youtube.com/watch?v=yRV6CFJKDqI Орал] (7 шілде), [https://www.youtube.com/watch?v=7FvViOOye54 Ақтау] (9 шілде), [https://www.youtube.com/watch?v=yRPlDjLIJBA Қостанай] (11 шілде), [https://www.youtube.com/watch?v=4zUxTMr51uU Өскемен] (13 шілде) және [https://www.youtube.com/watch?v=GmX52DkKIo0 Семей] (14 шілде) сияқты қалаларында өздерінің жеке концерттерін қойып, 16 шілде күні [https://www.youtube.com/watch?v=a4BkPU1mxlM Қарағанды] қаласында турларын аяқтады.

=== Топ атауы ===
Топ атауы алғашында KTI-boys болған. Одан 91- ге ауысты. Топтың &quot;NINETY ONE&quot; деп аталуын топ мүшелері [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның [[1991 жыл]]ы алынған тәуелсіздігімен түсіндіреді. Топ бұнымен өздерін де, өз музыкасының, стилінің тәуелсіз екенін көрсеткісі келді.

== Сын ==
Ninety One тобы құрылған сәттен бастап, сыртқы келбеттеріне сын айтушылар саны көп болды. Топтың алғашқы бейнебаянына әлемнің 120 мемлекеті назар аударып, 50-ден астамы видео-реакция түсіріп, өнерлерін мойындағанымен, Қазақстанның орта буыны қабылдамады. Мәселен, Жігіттер тобының мүшесі Бағлан Әбдіраймов, Асхат Тарғын, [[Заттыбек Көпбосынұлы|Заттыбек Көпбосынов]], [[Төреғали Төреəліұлы|Төреғали Төреәлі]] сияқты өнер адамдары топқа қарсылықтарын білдірді. Ал [[Роза Қуанышқызы Рымбаева|Роза Рымбаева]], [[Алтынбек Қоразбайұлы Қоразбаев|Алтынбек Қоразбаев]], [[Тұрсынбек Аманғалиұлы Қабатов|Тұрсынбек Қабатов]]  cынды  әртістері және өнер жолындағы жас буын топты қолдап шықты. Сондай-ақ [[Шымкент]], [[Ақтөбе]], [[Қызылорда]] және [[Қарағанды]] қалаларында ұйымдастырушылардың жауапкершілігінің төмен болуына байланысты топтың жеке концерттері болмай қалды. Шымкент және Ақтөбе қалаларында концерттерінің болмай қалған оған аға буын өкілдері қарсы шыққан болатын.

==  Топ әндері  ==
Айыптама, Қайтадан, Қалай қарайсың, Ұмытпа, Қайырлы түн, У, Ля, Tap-Tap, Бүгінгі күннен, Su Asty, Yeski Taspa Bii', M.B.B.A.B.B.D, Bayau, Mooz, Sau, Ah!Yah!Mah!, E.YEAH, ALL I NEED, BOYMAN, Why'm, Men emes, Bári biled, Kóilek, Olar, Señorita, Oinamaqo, Nice Weather, Taboo (feat. [[Ирина Кайратовна]]), Darn, Jurek, Bope, Abuse ,Bata ,Qooma, Suraqtar.

==  Топ мүшелері == 
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! [[Бүркеншік ат|Лақап аты]] !! Шынайы есімі !! Туған күні !! Туған жері !! Топтағы орны
|-
| ALEM || [[ALEM (Ninety One)|Малік Батырхан Абайұлы]] || [[18 ақпан]] [[1993 жыл]] || {{байрақ|Өзбекстан}}, Үшқұдық || вокалист, топтың үлкені
|-
| ACE || [[ACE (Ninety One)|Азамат Қайратұлы Ашмақын]] || [[29 тамыз]] [[1993 жыл]] || {{байрақ|Қазақстан}}, [[Алматы]] || лидер, вокалист, жетекші биші,топ келбеті
|-
| ZaQ || [[ZaQ (Ninety One)|Дулат Болатұлы Мұхаметқали]] || [[8 ақпан]] [[1996 жыл]] || {{байрақ|Қазақстан}}, [[Семей]] || бас биші, рэпер
|-
| BALA || [[BALA (Ninety One)|Данияр Ақылбайұлы Құлымша]] ||  [[19 ақпан]] [[1998 жыл]] || {{байрақ|Қазақстан}}, [[Ақтөбе]] || бас вокалист, кенже,
|}

=== A.Z ===
'''[[A.Z. (Ninety One)|Азамат Байболатұлы Зенкаев]]''' — топ лидері, рэпер, [[1993 жыл]]дың [[28 қыркүйек|28 қыркүйегінде]] [[Атырау|Атырау қаласында]] дүниеге келген. Отбасында өзінен басқа әпкесі және інісі бар. [[2004 жыл]]дан бастап рэпке қызығушылық пайда болып, фристайл баттлдарға қатысқан. [[2006 жыл]]дан бастап андэрграунд рэппен профессионалды тұрғыда айнылысады. ''K-TOP IDOLS  жобасының жеңімпазы.''

2020 жылы 4 тамызда &quot;ninetyone&quot; инстаграм парақшасында, Азамат Зенкаев топтан кететіні туралы ресми түрде хабарланды.

=== ALEM ===
'''[[ALEM (Ninety One)|Батырхан Абайұлы Мәлік]]''' — топ вокалисті, топтың үлкені. [[1993 жыл]]дың [[18 ақпан]]ында [[Өзбекстан|Өзбекстан Республикасы]]ның Үшқұдық қаласында дүниеге келген. Отбасында өзінен бөлек ағасы және қарындасы бар. [[Ресей]]дің [[Челябі]] қаласында Мәдениет және өнер академиясын аяқтаған, сонымен қатар музыка мектебінің домбыра классында оқыған. [[Қазақстан Дауысы|«Қазақстан Дауысы»]] атты республикалық вокалды телевизиялық шоу жобасының финалисті. [[X Factor (Қазақстан)|Х-фактор]] жобасының жартылай финалисті. [[Барселона]] ([[Испания]]), [[Берлин]] ([[Германия]]) және [[Ресей]] қалаларында өткен халықаралық конкурстар лауреаты.

=== ACE ===
'''[[ACE (Ninety One)|Азамат Қайратұлы Ашмақын]]''' — топ вокалисті, топтың көшбасшысы, жетекші биші, [[1993 жыл]]дың [[29 тамыз]]ында [[Алматы|Алматы қаласы]]нда дүниеге келген. Інісі бар. [[Қазақ ұлттық өнер академиясы|Темірбек Қараұлы Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясы]]ның колледжінде актерлік шеберлік мамандығын бітірген. [[Корея Республикасы|Оңтүстік Корея]]лық продюсерлік SM Entertainment ({{lang-ko|SM엔터테인먼트}}) атты музыкалық агенттік аясында [[2012]]-[[2015 жыл]]дары [[Корея Республикасы]]нда білім алып келген. Сондықтан [[қазақ тілі|қазақ]] және [[орыс тілі|орыс]] тілдерінен бөлек [[корей тілі]]н біледі. Тілдерге деген қызығушылығы өте жоғары. Мистикалық және эзотерикалық кітаптарды оқығанды жақсы көреді.

=== ZАQ ===
'''[[ZaQ (Ninety One)|Дулат Болатұлы Мұхаметқали]]''' — хореограф, рэпер, [[1996 жыл]]дың [[8 ақпан]]ында [[Шығыс Қазақстан облысы]], [[Семей]] қаласында дүниеге келген. Отбасында өзінен бөлек інісі және қарындасы бар. Үржар ауданы Үржар ауылындағы &quot;Ілияс Жансүгіров&quot; атындағы орта мектепте 11 жыл оқыған. [[Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті|Абылайхан атындағы Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті]]нің 2 курс студенті. Орыс тілінен халықаралық олимпиада жеңімпазы. &quot;''K-TOP IDOLS&quot;  жобасының жеңімпазы.'' Жас Отан партиясының мүшесі.

=== BALA ===
'''[[BALA (Ninety One)|Данияр Ақылбайұлы Құлымша]]''' — топ вокалисті,макнэ. 1998 жылдың 19 ақпанында [[Ақтөбе|Ақтөбе қаласында]] дүниеге келген. Отбасында өзінен бөлек інісі және қарындасы бар. Сурет салғанды ұнатады. [[Жүсіпбек Елебеков атындағы республикалық эстрада-цирк колледжі]]нің 1 курс студенті. «Brotherhood» аспапты тобының бұрыңғы мүшесі.

=== Бұрынғы топ мүшелері === 
* A.Z [[A.Z. (Ninety One)|Азамат Байболатұлы Зенкаев]]

== Фандом ==
Топтың фандомы - [[''EagleZ'']]. «EagleZ» [[ағылшын тілі]]нен аударғанда &quot;қырандар&quot; деген мағына білдіреді. Соңындағы &quot;Z&quot; әрпінің қойылу ерекшелігі де бар. Бұл тыңдаушылардың қазіргі &quot;Z буыны&quot; екендігін көрсетеді. &quot;EagleZ&quot; атауы топтың атымен тығыз байланысты. Топ мүшелері жанкүйерлерін еркін, биіктегі қыранға теңейді. Жігіттер өздерінің талантымен тек Қазақстанда емес, сонымен қатар [[Ресей]], [[Украина]], [[Ұлыбритания]], [[Түркия]], [[Корея Республикасы|Оңтүстік Корея]], [[Америка Құрама Штаттары]], [[Канада]], [[Қытай]]  және басқа мемлекеттерде әйгілі болып, EagleZ-дың саны көбеюде. Шетелдік жанкүйерлер бейнебаян және видеоларына реакция түсіріп, әлеуметтік желілерге жіберіп отырады.

== Дискография ==

=== Синглдер ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Ән аты
!Шыққан күні
!Альбом
|-
|Айыптама
|01.09.2015
|&quot;Айыптама&quot; альбомы
|-
|Қайтадан
|26.01.2016
|&quot;Айыптама&quot; альбомы
|-
|Қалай қарайсың?
|10.02.2016
|&quot;Айыптама&quot; альбомы
|-
|Қайырлы түн
|02.06.2016 
|&quot;Айыптама&quot; альбомы
|-
|Ұмытпа
|02.06.2016 
|&quot;Айыптама&quot; альбомы
|-
|Ля
|28.05.2017
|&quot;Qarangy Zharyq&quot; альбомы
|-
|Su Asty
|01.05.2017
|&quot;Qarangy Zharyq&quot; альбомы
|-
|Yeski Taspa Bii`
|05.06.2017
|&quot;Qarangy Zharyq&quot; альбомы
|-
|Бүгінгі күннен
|30.06.2017
|&quot;Qarangy Zharyq&quot; альбомы
|-
|Bayau
|10.07.2017
|&quot;Qarangy Zharyq&quot; альбомы
|-
|Mooz
|21.08.2017
|&quot;Qarangy Zharyq&quot; альбомы
|-
|У
|
|&quot;Qarangy Zharyq&quot; альбомы
|-
|Ah!Yah!Mah!
|31.12.2017
|&quot;Qarangy Zharyq&quot; альбомы
|-
|Sau
|
|&quot;Qarangy Zharyq&quot; альбомы
|-
|E.YEAH
|25.06.2018
|&quot;DOPAMINE&quot; альбомы
|-
|ALL I NEED
|08.08.2018
|&quot;DOPAMINE&quot; альбомы
|-
|BOYMAN
|12.10.2018
|&quot;DOPAMINE&quot; альбомы
|-
|Why'm
|01.01.2019
|&quot;DOPAMINE&quot; альбомы
|-
|Men emes
|29.07.2019
|&quot;MEN EMES&quot; мини-альбомы
|-
|Bari Biled
|05.08.2019
|&quot;MEN EMES&quot; мини-альбомы
|-
|Koilek
|12.08.2019
|&quot;MEN EMES&quot; мини-альбомы
|-
|Olar
|20.08.2019
|&quot;MEN EMES&quot; мини-альбомы
|-
|TABOO
|25.12.2020
|&quot;91&quot; альбомы
|}

=== Альбомдар/Мини-альбомдар ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!№
!Альбом/Мини-альбом
!Ақпарат
|-
|1.
|Мини-альбом &quot;Айыптама&quot; 
|Презентациясы [[2015 жыл]]дың [[1 желтоқсан]]ында өтті ([[Алматы]]), [[17 желтоқсан]] ([[Нұр-Сұлтан]])
|-
|2.
|&quot;Qarangy Zharyq&quot; альбомы
|&quot;Qarangy Zharyq&quot; part 1 презентациясы [[2017 жыл]]дың [[28 мамыр]]ында өтті  ([[Алматы]])
&quot;Qarangy Zharyq&quot; part 2 презентациясы [[2017 жыл]]дың [[28 мамыр|30 маусым]]ында өтті  ([[Алматы]])
|-
|3.
|&quot;DOPAMINE&quot; альбомы 
|Презентациясы [[2018 жыл]]дың [[25 маусым]]ында өтті.
|-
|4.
|&quot;MEN EMES&quot; мини-альбомы
|Алғашқы сингл 2019 жылдың 29 шілдесіне шықса, алльбомның соңғы әні сол жылдың 20 тамызында шықты (Алматы).
|-
|5.
|&quot;EP&quot; альбомы
|2020 жылдың 6 қарашасы.
|}

== Видеография ==

=== Бейнебаяндар ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!№
!Аты
!Шыққан күні
|-
|1.
|Айыптама
|08.10.2015
|-
|2.
|Қайтадан
|02.06.2016
|-
|3.
|Қалай Қарайсың?
|12.12.2016
|-
|4.
|Su Asty
|01.05.2017
|-
|5.
|Yeski Taspa Bii` 
|20.06.2017
|-
|6.
|Bayau
|07.07.2017
|-
|7.
|Mooz
|21.08.2017
|-
|8.
|Ah!Yah!Mah!
|31.12.2017
|-
|9.
|E.YEAH
|25.06.2018
|-
|10.
|ALL I NEED
|08.08.2018
|-
|11.
|Why'm
|01.01.2019
|-
|12.
|Men Emes
|01.08.2019
|-
|13.
|Bari Biled
|08.08.2019
|-
|14.
|Senorita (Tekketekke)
|22.09.2020
|-
|15.
|Oinamaqo
|21.12.2020
|-
|16.
|Taboo (ft.Ирина Кайратовна)
|25.12.2020
|}

=== Ninety One SPACE ===
Ninety One SPACE - топтың күнделікті өмірі жайлы бейне-күнделік.

1 маусым
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Ninety One SPACE (N.O.S.)
!Шыққан күні
|-
|N.O.S №001
|31.01.2016
|-
|N.O.S №002
|20.02.2016
|-
|N.O.S №003
|08.03.2016
|-
|N.O.S №004
|20.03.2016
|-
|N.O.S №005
|14.11.2016 
|-
|N.O.S №006
|01.12.2016 
|-
|N.O.S №007
|31.12.2016
|-
|N.O.S №008
|13.02.2017
|-
|N.O.S №009
|22.03.2017
|-
|}
2 маусым
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Ninety One SPACE (N.O.S.)
!Шыққан күні
|-
|Ninety One SPACE S2 EP.0 - START
|25.11.2018
|-
|Ninety One SPACE S2 EP.1 - E.YEAH
|02.12.2018
|-
|Ninety One SPACE S2 EP.2 - TURKEY part I
|09.12.2018
|-
|Ninety One SPACE S2 EP.3 - TURKEY part II
|17.12.2018
|-
|Ninety One SPACE S2 EP.4 - Біздің күндер
|24.12.2018
|-
|Ninety One SPACE S2 EP.5 - Happy New Year, Eaglez!
|31.12.2018
|-
|}
3 маусым
{|class=&quot;wikitable&quot;
!Ninety One SPACE (N.O.S)
!Шыққан күні
|-
|Ninety One SPACE S3 EP.1 - Welcome back, Korea!
|14.03.2019
|-
|Ninety One SPACE S3 EP.2 - Jejuda
|18.03.2019
|-
|Ninety One SPACE S3 EP.3 - Mysterious Road
|21.03.2019
|-
|Ninety One SPACE S3 EP.4 - Manjanggul cave
|26.03.2019
|-
|Ninety One SPACE S3 EP.5 - Jusangjeolli Cliff
|03.2019
|-
|Ninety One SPACE S3 EP.6 - Seongsan Ilchulbong
|02.04.2019
|-
|Ninety One SPACE S3 EP.7 - Busan &quot;Sea Life&quot; Aquarium 
|05.04.2019
|-
|Ninety One SPACE S3 EP.8 - Oryukda Skywalk
|09.04.2019
|-
|Ninety One SPACE S3 EP.9 - SPA LAND Centrum City
|12.04.2019
|-
|Ninety One SPACE S3 EP.10 - #HBDALEM &amp; LOTTE WORLD
|17.04.2019
|-
|Ninety One SPACE S3 EP.11 - NANTA &amp; MBC World
|24.04.2019
|-
|}

Special Edition 
{|class=&quot;wikitable&quot;
!Ninety One SPACE
!Шыққан күні
|Ninety One SPACE [Unreleased] - Quma Vlog
|13.05.2019
|Ninety One Space Special Edition For Eaglez
|21.10.2020
|-
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Жүлделері ==

* GAKKU ӘУЕНДЕРІ 2016: Номинация «Открытия года»
* GAKKU TOP-10 2016: «Айыптама» əні
* ЕМА 2016: «Прорыв года» 
* EMA 2016: «Абсолютный радио-хит» Сингл «Қайтадан»
* ЖЫЛ ТАҢДАУЫ 2016
* EMA 2017: «Үздік жігіттер тобы»
* EMA 2017: «Үздік əн» - «Қалай қарайсың»
* ЖЫЛ ТАҢДАУЫ 2017: 
* Премия Ticketon 2018: Казахстанский концерт года - «Специальная премия. Выбор Казахстанских зрителей»
* ВЫБОР КРИТИКОВ 2018: Лучшая песня «Mooz» (фильм «Ninety One»)
* ЕМА 2018: Үздік клип &quot;Ah!Yah!Mah&quot;
* ЕМА 2018: Үздік Q-POP əртіс
* МЕЖДУНАРОДНЫЙ ФЕСТИВАЛЬ &quot;ASTANA DAUSY-2018&quot;: СПЕЦИАЛЬНАЯ СТАТУЭТКА И ДИПЛОМ
* JYL TAŃDAÝY 2018
* ҚЫЗЫҚ ПРЕМИЯ: &quot;ҮЗДІК Q-POP ƏРТІС&quot;

== Сілтемелер ==
* [https://www.instagram.com/ninetyone/ Ninety One] [[Instagram]]-да
* [https://www.youtube.com/channel/UCd3X-p_3fRLHnu8LCPOMTNg Ninety One] [[YouTube]]-та
* [https://www.facebook.com/XCIofficial Ninety One] [[Facebook]]-те
* [https://www.twitter.com/XCIofficial Ninety One] [[Twitter]]-де
* [https://itunes.apple.com/ru/artist/ninety-one/515898220 Ninety One] [[Apple Music]]-те
* [https://www.periscope.tv/91ninetyone Ninety One] [[Periscope]]-та

{{Ninety One}}

[[Санат:Қазақстан музыкалық ұжымдары]]
[[Санат:Ninety One]]
[[Санат:Q-pop]]</text>
      <sha1>omvx89jpzzg57ebac622xhs6ot2yytn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Пауло Дибала</title>
    <ns>0</ns>
    <id>557967</id>
    <revision>
      <id>3053489</id>
      <parentid>3052710</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:46:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8296" xml:space="preserve">{{Мәліметті жаңалау керек}}
{{Футболшы
|есімі = Пауло Дибала
|толық аты = Пауло Бруно Эсекьель Дибала
|сурет = 2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 01 (cropped).jpg
|сурет ені = 250px 
|туған күні = 15.11.1993
|туған жері = Лагуна-Ларга, Кордова
|азаматтығы = {{байрақ|Аргентина}}
|бойы = 177 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 73 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[жартылай қорғаушы]]&lt;br&gt;[[шабуылшы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]
|номері = 21
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2003–2011|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2011—2012|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|38 (17)
|2012—2015|{{ту|Италия}} [[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]|89 (21)
|2015—2022|{{ту|Италия}} [[Ювентус]]|210 (82)
|2022—|{{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]|0 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2015—|{{футбол|Аргентина}}|33 (3)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Финалиссима]]}}
{{медаль|Алтын|[[Финалиссима 2022|Лондон 2022]]}}
{{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}}
{{медаль|Қола|[[Футболдан Америка кубогы 2019|Бразилия 2019]]}} 
}}
'''Пауло Бруно Дибала''' ([[Испания|исп]]. Paulo Bruno Dybala; [[1993 жыл]]ы [[15 қараша]]да туған, [[Лагуна-Ларга]], [[Кордова (провинция, Аргентина)|Кордова]]) — аргентиналық футболшы, &quot;[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&quot; клубы мен [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина құрамасының]] шабуылшысы. 

Паулоның атасы - [[Поляктар|польшалық]], ал көп ата-бабалары [[Италия]]дан болады. [[Футболдан 2018 жылғы әлем біріншілігі|2018 жылғы әлем чемпионатына]] қатысқан.

== Клубтық мансабы ==
[[Сурет:Paulo Dybala 1555 (cropped).jpg|нобай|солға|Палермо сапында]]
=== «Институто» ===
Дибала өзінің мансабын «Ньюэлл Олд Бойз Лагуна-Ларга» футбол клубында бастаған. 10 жасында ол екінші дивизиондағы «Институто» футбол клубыңа ауысты. 15 жасында Паулоның әкесі қайтыс болды, Содан кейін Пауло футболшы болатынын шешті.

12 тамыз 2011 жылы «Уракан» футбол командасыңа қарсы футбол өзінің бірінші кездесуін өткізді. Ал бір аптадан сон өзінің екінші ойынында «Альдосиви» футбол командасыңа қарсы өзінің бірінші голын соқты. 7 айдың ішінде Дибала екі [[Хет-Трик|хет-трик]] авторы атанып 17 гол соқты. Пауло Марио Кемпестің рекордың жанартты, бұл жетісітікті Пауло 17 жасында қойды. Ал рекорд 1972 жылдан бері тұрған және Пауло чемпионатта 7 ойынның барлығында гол соққан.

=== «Палермо» ===
29 сәуір 2012 жылы италиялық «Палермо» футбол клубының президенті Маурицио Дзампарини Пауломен келісім шартқа отырғаны түралы айтты. Бірақ сол күні «Институто» футбол клубынан бұл ақпарат дұрыс емес екені туралы хабарлама келді. 20 шілде Дибала италиялық ұжыммен 4-жылдық келісім шартқа отырды. 2 қыркүйек «Лациоға» қарсы Пауло Серия А біріншілігінде өзінің бірінші кездесуін өткізді. 11 қараша «Сампдорияға» қарсы Дибала «дубль» авторы атанды. Ол «Палермо» тарихындағы гол соққан ең жас ойыншы болды.

=== «Ювентус» ===
4 маусым 2015 жылы Пауло «Ювентус» футбол клубыңа ауысты,футболшы 5-жылдық келісім шартқа отырды. Трансфер құны € 32 млн еуро болды. 8 тамыз Италия Суперкубогының кездесуінде «Лациоға» өзінің бірінші кездесуін өткізді. Бұл кездесуде футболшы «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» сапында бірінші голын соқты. 23 тамыз «Удинезеге» қарсы Дибала чемпионатта жаңа командасының сапында дебютін өткізді. 30 тамыз «Рома» футбол клубының қақпасыңа «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» сапында чемпионаттағы бірінші голын соқты, ал келесі ойында тағы бір рет қарсыластарының қақпасыңа голын соқты. 23 ақпанда  2015 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2014/15|Чемпиондар Лигасының]] 1/8 финалында [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]] қақпасыңа гол соқты. Бұл голы аргентиналық футболшының [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар Лигасындағы]] соққан алғашқы голы. Өзінің [[Ювентус]] сапындағы бірінші маусымында команданың үздік сұрмергені болып Серия А чемпионы атанды. Алайда 2016 жылы  [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] елінде өтетін Копа Америка турниріңе [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина]] ұжымынан шақырылым алмады. 2016 жылы жазда [[Поль Погба]]ның [[Манчестер Юнайтед]] сапыңа ауысыңа қарай өзіңе 10 нөмірді алды.

== Ұлттық құрамада ==
{{толықтыру}}
14 қазан 2015 жылы [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы]] оны [[Парагвай Ұлттық футбол құрамасы|Парагвайға]] қарсы ойынға шақырды. 2015/16 маусымда өте керемет ойын көрсетседе Аргентинаның бас бапкері Тата Мартино шабуылшыны Ұлттық құрамаға қоспады.

== Жетістіктері ==
'''Командалық'''

'''«Палермо»'''

* Б сериясының жеңімпазы: 2013/14

'''«Ювентус»'''

* Италия чемпионы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия кубогы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия суперкубогы '''(2)''': 2015, 2018

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{дереккөздер жетіспейді}}

[[Санат:Аргентина футболшылары]]
[[Санат:Аргентина Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Палермо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Ювентус ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>65s1x10q1ihehj04dqk5ebkd3alxq7k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053491</id>
      <parentid>3053489</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:49:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>/* Дереккөздер */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8406" xml:space="preserve">{{Мәліметті жаңалау керек}}
{{Футболшы
|есімі = Пауло Дибала
|толық аты = Пауло Бруно Эсекьель Дибала
|сурет = 2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 01 (cropped).jpg
|сурет ені = 250px 
|туған күні = 15.11.1993
|туған жері = Лагуна-Ларга, Кордова
|азаматтығы = {{байрақ|Аргентина}}
|бойы = 177 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 73 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[жартылай қорғаушы]]&lt;br&gt;[[шабуылшы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]
|номері = 21
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2003–2011|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2011—2012|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|38 (17)
|2012—2015|{{ту|Италия}} [[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]|89 (21)
|2015—2022|{{ту|Италия}} [[Ювентус]]|210 (82)
|2022—|{{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]|0 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2015—|{{футбол|Аргентина}}|33 (3)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Финалиссима]]}}
{{медаль|Алтын|[[Финалиссима 2022|Лондон 2022]]}}
{{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}}
{{медаль|Қола|[[Футболдан Америка кубогы 2019|Бразилия 2019]]}} 
}}
'''Пауло Бруно Дибала''' ([[Испания|исп]]. Paulo Bruno Dybala; [[1993 жыл]]ы [[15 қараша]]да туған, [[Лагуна-Ларга]], [[Кордова (провинция, Аргентина)|Кордова]]) — аргентиналық футболшы, &quot;[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&quot; клубы мен [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина құрамасының]] шабуылшысы. 

Паулоның атасы - [[Поляктар|польшалық]], ал көп ата-бабалары [[Италия]]дан болады. [[Футболдан 2018 жылғы әлем біріншілігі|2018 жылғы әлем чемпионатына]] қатысқан.

== Клубтық мансабы ==
[[Сурет:Paulo Dybala 1555 (cropped).jpg|нобай|солға|Палермо сапында]]
=== «Институто» ===
Дибала өзінің мансабын «Ньюэлл Олд Бойз Лагуна-Ларга» футбол клубында бастаған. 10 жасында ол екінші дивизиондағы «Институто» футбол клубыңа ауысты. 15 жасында Паулоның әкесі қайтыс болды, Содан кейін Пауло футболшы болатынын шешті.

12 тамыз 2011 жылы «Уракан» футбол командасыңа қарсы футбол өзінің бірінші кездесуін өткізді. Ал бір аптадан сон өзінің екінші ойынында «Альдосиви» футбол командасыңа қарсы өзінің бірінші голын соқты. 7 айдың ішінде Дибала екі [[Хет-Трик|хет-трик]] авторы атанып 17 гол соқты. Пауло Марио Кемпестің рекордың жанартты, бұл жетісітікті Пауло 17 жасында қойды. Ал рекорд 1972 жылдан бері тұрған және Пауло чемпионатта 7 ойынның барлығында гол соққан.

=== «Палермо» ===
29 сәуір 2012 жылы италиялық «Палермо» футбол клубының президенті Маурицио Дзампарини Пауломен келісім шартқа отырғаны түралы айтты. Бірақ сол күні «Институто» футбол клубынан бұл ақпарат дұрыс емес екені туралы хабарлама келді. 20 шілде Дибала италиялық ұжыммен 4-жылдық келісім шартқа отырды. 2 қыркүйек «Лациоға» қарсы Пауло Серия А біріншілігінде өзінің бірінші кездесуін өткізді. 11 қараша «Сампдорияға» қарсы Дибала «дубль» авторы атанды. Ол «Палермо» тарихындағы гол соққан ең жас ойыншы болды.

=== «Ювентус» ===
4 маусым 2015 жылы Пауло «Ювентус» футбол клубыңа ауысты,футболшы 5-жылдық келісім шартқа отырды. Трансфер құны € 32 млн еуро болды. 8 тамыз Италия Суперкубогының кездесуінде «Лациоға» өзінің бірінші кездесуін өткізді. Бұл кездесуде футболшы «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» сапында бірінші голын соқты. 23 тамыз «Удинезеге» қарсы Дибала чемпионатта жаңа командасының сапында дебютін өткізді. 30 тамыз «Рома» футбол клубының қақпасыңа «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» сапында чемпионаттағы бірінші голын соқты, ал келесі ойында тағы бір рет қарсыластарының қақпасыңа голын соқты. 23 ақпанда  2015 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2014/15|Чемпиондар Лигасының]] 1/8 финалында [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]] қақпасыңа гол соқты. Бұл голы аргентиналық футболшының [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар Лигасындағы]] соққан алғашқы голы. Өзінің [[Ювентус]] сапындағы бірінші маусымында команданың үздік сұрмергені болып Серия А чемпионы атанды. Алайда 2016 жылы  [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] елінде өтетін Копа Америка турниріңе [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина]] ұжымынан шақырылым алмады. 2016 жылы жазда [[Поль Погба]]ның [[Манчестер Юнайтед]] сапыңа ауысыңа қарай өзіңе 10 нөмірді алды.

== Ұлттық құрамада ==
{{толықтыру}}
14 қазан 2015 жылы [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы]] оны [[Парагвай Ұлттық футбол құрамасы|Парагвайға]] қарсы ойынға шақырды. 2015/16 маусымда өте керемет ойын көрсетседе Аргентинаның бас бапкері Тата Мартино шабуылшыны Ұлттық құрамаға қоспады.

== Жетістіктері ==
'''Командалық'''

'''«Палермо»'''

* Б сериясының жеңімпазы: 2013/14

'''«Ювентус»'''

* Италия чемпионы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия кубогы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия суперкубогы '''(2)''': 2015, 2018

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{дереккөздер жетіспейді}}

[[Санат:Аргентина футболшылары]]
[[Санат:Аргентина Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Институто ФК ойыншылары]]
[[Санат:Палермо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Ювентус ФК ойыншылары]]
[[Санат:Рома ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>p1h7dvzsvvsl8br0y7zb3omivfogqxu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053492</id>
      <parentid>3053491</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:58:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8712" xml:space="preserve">{{Мәліметті жаңалау керек}}
{{Футболшы
|есімі = Пауло Дибала
|толық аты = Пауло Бруно Эсекьель Дибала
|сурет = 2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 01 (cropped).jpg
|сурет ені = 250px 
|туған күні = 15.11.1993
|туған жері = Лагуна-Ларга, Кордова
|азаматтығы = {{байрақ|Аргентина}}
|бойы = 177 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 73 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[жартылай қорғаушы]]&lt;br&gt;[[шабуылшы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]
|номері = 21
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2003–2011|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2011—2012|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|38 (17)
|2012—2015|{{ту|Италия}} [[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]|89 (21)
|2015—2022|{{ту|Италия}} [[Ювентус]]|210 (82)
|2022—|{{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]|0 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2015—|{{футбол|Аргентина}}|33 (3)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Финалиссима]]}}
{{медаль|Алтын|[[Финалиссима 2022|Лондон 2022]]}}
{{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}}
{{медаль|Қола|[[Футболдан Америка кубогы 2019|Бразилия 2019]]}} 
}}
'''Пауло Бруно Дибала''' ([[Испания|исп]]. Paulo Bruno Dybala; [[1993 жыл]]ы [[15 қараша]]да туған, [[Лагуна-Ларга]], [[Кордова (провинция, Аргентина)|Кордова]]) — аргентиналық футболшы, &quot;[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&quot; клубы мен [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина құрамасының]] шабуылшысы. 

Паулоның атасы - [[Поляктар|польшалық]], ал көп ата-бабалары [[Италия]]дан болады. [[Футболдан 2018 жылғы әлем біріншілігі|2018 жылғы әлем чемпионатына]] қатысқан.

== Клубтық мансабы ==
=== «Институто» ===
Дибала өзінің мансабын «Ньюэлл Олд Бойз Лагуна-Ларга» футбол клубында бастаған. 10 жасында ол екінші дивизиондағы «Институто» футбол клубыңа ауысты. 15 жасында Паулоның әкесі қайтыс болды, содан кейін Пауло футболшы болатынын шешті.

12 тамыз 2011 жылы «Уракан» футбол командасыңа қарсы футбол өзінің бірінші кездесуін өткізді. Ал бір аптадан сон өзінің екінші ойынында «Альдосиви» футбол командасыңа қарсы өзінің бірінші голын соқты. 7 айдың ішінде Дибала екі [[Хет-Трик|хет-трик]] авторы атанып 17 гол соқты. Пауло [[Марио Кемпес|Марио Кемпестің]] рекордың жанартты, бұл жетісітікті Пауло 17 жасында қойды. Ал рекорд 1972 жылдан бері тұрған және Пауло чемпионатта 7 ойынның барлығында гол соққан.

=== «Палермо» ===
[[Сурет:Paulo Dybala 1555 (cropped).jpg|нобай|солға|Палермо сапында]]
29 сәуір 2012 жылы италиялық «[[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубының президенті Маурицио Дзампарини Пауломен келісім шартқа отырғаны түралы айтты. Бірақ сол күні «Институто» футбол клубынан бұл ақпарат дұрыс емес екені туралы хабарлама келді. 20 шілде Дибала италиялық ұжыммен 4-жылдық келісім шартқа отырды. 2 қыркүйек «[[Лацио (футбол клубы)|Лациоға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Пауло [[Футболдан Италия чемпионаты|Серия А]] біріншілігінде өзінің бірінші кездесуін өткізді. 11 қараша «[[Сампдория|Сампдорияға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала «дубль» авторы атанды. Ол «Палермо» тарихындағы гол соққан ең жас ойыншы болды.

=== «Ювентус» ===
4 маусым 2015 жылы Пауло «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубыңа ауысты,  футболшы 5-жылдық келісім шартқа отырды. Трансфер құны € 32 млн еуро болды. 8 тамыз [[Футболдан Италия суперкубогы|Италия Суперкубогының]] кездесуінде «Лациоға» өзінің бірінші кездесуін өткізді. Бұл кездесуде футболшы «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» сапында бірінші голын соқты. 23 тамыз «[[Удинезе|Удинезеге]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала чемпионатта жаңа командасының сапында дебютін өткізді. 30 тамыз «Рома» футбол клубының қақпасына «Ювентус» сапында чемпионаттағы бірінші голын соқты, ал келесі ойында тағы бір рет қарсыластарының қақпасыңа голын соқты. 23 ақпанда  2015 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2014/15|Чемпиондар Лигасының]] 1/8 финалында [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]] қақпасыңа гол соқты. Бұл голы аргентиналық футболшының [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар Лигасындағы]] соққан алғашқы голы. Өзінің Ювентус сапындағы бірінші маусымында команданың үздік сұрмергені болып Серия А чемпионы атанды. Алайда 2016 жылы  [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] елінде өтетін Копа Америка турниріңе [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина]] ұжымынан шақырылым алмады. 2016 жылы жазда [[Поль Погба]]ның [[Манчестер Юнайтед]] сапына ауысыңа қарай өзіңе 10 нөмірді алды.

== Ұлттық құрамада ==
{{толықтыру}}
14 қазан 2015 жылы [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы]] оны [[Парагвай Ұлттық футбол құрамасы|Парагвайға]] қарсы ойынға шақырды. 2015/16 маусымда өте керемет ойын көрсетседе Аргентинаның бас бапкері Тата Мартино шабуылшыны Ұлттық құрамаға қоспады.

== Жетістіктері ==
'''Командалық'''

'''«Палермо»'''

* Б сериясының жеңімпазы: 2013/14

'''«Ювентус»'''

* Италия чемпионы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия кубогы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия суперкубогы '''(2)''': 2015, 2018

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{дереккөздер жетіспейді}}

[[Санат:Аргентина футболшылары]]
[[Санат:Аргентина Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Институто ФК ойыншылары]]
[[Санат:Палермо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Ювентус ФК ойыншылары]]
[[Санат:Рома ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>slh1z6rrooxeb8p4wptne5pl7gopftp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053493</id>
      <parentid>3053492</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:04:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9206" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Пауло Дибала
|толық аты = Пауло Бруно Эсекьель Дибала
|сурет = 2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 01 (cropped).jpg
|сурет ені = 250px 
|туған күні = 15.11.1993
|туған жері = Лагуна-Ларга, Кордова
|азаматтығы = {{байрақ|Аргентина}}
|бойы = 177 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 73 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[жартылай қорғаушы]]&lt;br&gt;[[шабуылшы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]
|номері = 21
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2003–2011|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2011—2012|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|38 (17)
|2012—2015|{{ту|Италия}} [[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]|89 (21)
|2015—2022|{{ту|Италия}} [[Ювентус]]|210 (82)
|2022—|{{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]|0 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2015—|{{футбол|Аргентина}}|33 (3)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Финалиссима]]}}
{{медаль|Алтын|[[Финалиссима 2022|Лондон 2022]]}}
{{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}}
{{медаль|Қола|[[Футболдан Америка кубогы 2019|Бразилия 2019]]}} 
}}
'''Пауло Бруно Дибала''' ([[Испания|исп]]. Paulo Bruno Dybala; [[1993 жыл]]ы [[15 қараша]]да туған, [[Лагуна-Ларга]], [[Кордова (провинция, Аргентина)|Кордова]]) — аргентиналық футболшы, &quot;[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&quot; клубы мен [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина құрамасының]] шабуылшысы. 

Паулоның атасы - [[Поляктар|польшалық]], ал көп ата-бабалары [[Италия]]дан болады. [[Футболдан 2018 жылғы әлем біріншілігі|2018 жылғы әлем чемпионатына]] қатысқан.

== Клубтық мансабы ==
[[Сурет:Paulo Dybala 1555 (cropped).jpg|нобай|солға|Палермо сапында]]
=== «Институто» ===
Дибала өзінің мансабын «Ньюэлл Олд Бойз Лагуна-Ларга» футбол клубында бастаған. 10 жасында ол екінші дивизиондағы «Институто» футбол клубыңа ауысты. 15 жасында Паулоның әкесі қайтыс болды, содан кейін Пауло футболшы болатынын шешті.

12 тамыз 2011 жылы «Уракан» футбол командасыңа қарсы футбол өзінің бірінші кездесуін өткізді. Ал бір аптадан сон өзінің екінші ойынында «Альдосиви» футбол командасыңа қарсы өзінің бірінші голын соқты. 7 айдың ішінде Дибала екі [[Хет-Трик|хет-трик]] авторы атанып 17 гол соқты. Пауло [[Марио Кемпес|Марио Кемпестің]] рекордың жанартты, бұл жетісітікті Пауло 17 жасында қойды. Ал рекорд 1972 жылдан бері тұрған және Пауло чемпионатта 7 ойынның барлығында гол соққан.

=== «Палермо» ===
29 сәуір 2012 жылы италиялық «[[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубының президенті Маурицио Дзампарини Пауломен келісім шартқа отырғаны түралы айтты. Бірақ сол күні «Институто» футбол клубынан бұл ақпарат дұрыс емес екені туралы хабарлама келді. 20 шілде Дибала италиялық ұжыммен 4-жылдық келісім шартқа отырды. 2 қыркүйек «[[Лацио (футбол клубы)|Лациоға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Пауло [[Футболдан Италия чемпионаты|Серия А]] біріншілігінде өзінің бірінші кездесуін өткізді. 11 қараша «[[Сампдория|Сампдорияға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала «дубль» авторы атанды. Ол «Палермо» тарихындағы гол соққан ең жас ойыншы болды.

=== «Ювентус» ===
4 маусым 2015 жылы Пауло «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубыңа ауысты,  футболшы 5-жылдық келісім шартқа отырды. Трансфер құны € 32 млн еуро болды. 8 тамыз [[Футболдан Италия суперкубогы|Италия Суперкубогының]] кездесуінде «Лациоға» өзінің бірінші кездесуін өткізді. Бұл кездесуде футболшы «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» сапында бірінші голын соқты. 23 тамыз «[[Удинезе|Удинезеге]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала чемпионатта жаңа командасының сапында дебютін өткізді. 30 тамыз «Рома» футбол клубының қақпасына «Ювентус» сапында чемпионаттағы бірінші голын соқты, ал келесі ойында тағы бір рет қарсыластарының қақпасыңа голын соқты. 23 ақпанда  2015 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2014/15|Чемпиондар Лигасының]] 1/8 финалында [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]] қақпасыңа гол соқты. Бұл голы аргентиналық футболшының [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар Лигасындағы]] соққан алғашқы голы. Өзінің Ювентус сапындағы бірінші маусымында команданың үздік сұрмергені болып Серия А чемпионы атанды. Алайда 2016 жылы  [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] елінде өтетін Копа Америка турниріңе [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина]] ұжымынан шақырылым алмады. 2016 жылы жазда [[Поль Погба]]ның [[Манчестер Юнайтед]] сапына ауысыңа қарай өзіңе 10 нөмірді алды.

=== «Рома» ===
2022 жылдың 20 шілдесінде Дибала Италияның &quot;Рома&quot; клубына еркін агент ретінде ауысты. Форвард 2025 жылдың 30 маусымына дейін келісімшартқа қол қойды [38]. Пауло бұрын Франческо Тотти клубының аңызына жататын 10-шы нөмірді алады деген қауесетке қарамастан, Дибала өзіне таныс 21-ші нөмірді алды.

== Ұлттық құрамада ==
{{толықтыру}}
14 қазан 2015 жылы [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы]] оны [[Парагвай Ұлттық футбол құрамасы|Парагвайға]] қарсы ойынға шақырды. 2015/16 маусымда өте керемет ойын көрсетседе Аргентинаның бас бапкері Тата Мартино шабуылшыны Ұлттық құрамаға қоспады.

== Жетістіктері ==
'''Командалық'''

'''«Палермо»'''

* Б сериясының жеңімпазы: 2013/14

'''«Ювентус»'''

* Италия чемпионы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия кубогы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия суперкубогы '''(2)''': 2015, 2018

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{дереккөздер жетіспейді}}

[[Санат:Аргентина футболшылары]]
[[Санат:Аргентина Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Институто ФК ойыншылары]]
[[Санат:Палермо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Ювентус ФК ойыншылары]]
[[Санат:Рома ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>hg8noziun1kxnih3ekfrgulpzo6q6oe</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053494</id>
      <parentid>3053493</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:10:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9441" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Пауло Дибала
|толық аты = Пауло Бруно Эсекьель Дибала
|сурет = 2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 01 (cropped).jpg
|сурет ені = 250px 
|туған күні = 15.11.1993
|туған жері = Лагуна-Ларга, Кордова
|азаматтығы = {{байрақ|Аргентина}}
|бойы = 177 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 73 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[жартылай қорғаушы]]&lt;br&gt;[[шабуылшы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]
|номері = 21
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2003–2011|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2011—2012|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|38 (17)
|2012—2015|{{ту|Италия}} [[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]|89 (21)
|2015—2022|{{ту|Италия}} [[Ювентус]]|210 (82)
|2022—|{{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]|0 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2015—|{{футбол|Аргентина}}|33 (3)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Финалиссима]]}}
{{медаль|Алтын|[[Финалиссима 2022|Лондон 2022]]}}
{{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}}
{{медаль|Қола|[[Футболдан Америка кубогы 2019|Бразилия 2019]]}} 
|Commons = Paulo Dybala
}}
'''Пауло Бруно Дибала''' ([[Испания|исп]]. Paulo Bruno Dybala; [[1993 жыл]]ы [[15 қараша]]да туған, [[Лагуна-Ларга]], [[Кордова (провинция, Аргентина)|Кордова]]) — аргентиналық футболшы, &quot;[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&quot; клубы мен [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина құрамасының]] шабуылшысы. 

Паулоның атасы - [[Поляктар|польшалық]], ал көп ата-бабалары [[Италия]]дан болады. [[Футболдан 2018 жылғы әлем біріншілігі|2018 жылғы әлем чемпионатына]] қатысқан.

== Клубтық мансабы ==
[[Сурет:Paulo Dybala 1555 (cropped).jpg|нобай|солға|Палермо сапында]]
=== «Институто» ===
Дибала өзінің мансабын «Ньюэлл Олд Бойз Лагуна-Ларга» футбол клубында бастаған. 10 жасында ол екінші дивизиондағы «Институто» футбол клубыңа ауысты. 15 жасында Паулоның әкесі қайтыс болды, содан кейін Пауло футболшы болатынын шешті.

12 тамыз 2011 жылы «Уракан» футбол командасыңа қарсы футбол өзінің бірінші кездесуін өткізді. Ал бір аптадан сон өзінің екінші ойынында «Альдосиви» футбол командасыңа қарсы өзінің бірінші голын соқты. 7 айдың ішінде Дибала екі [[Хет-Трик|хет-трик]] авторы атанып 17 гол соқты. Пауло [[Марио Кемпес|Марио Кемпестің]] рекордың жанартты, бұл жетісітікті Пауло 17 жасында қойды. Ал рекорд 1972 жылдан бері тұрған және Пауло чемпионатта 7 ойынның барлығында гол соққан.

=== «Палермо» ===
29 сәуір 2012 жылы италиялық «[[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубының президенті Маурицио Дзампарини Пауломен келісім шартқа отырғаны түралы айтты. Бірақ сол күні «Институто» футбол клубынан бұл ақпарат дұрыс емес екені туралы хабарлама келді. 20 шілде Дибала италиялық ұжыммен 4-жылдық келісім шартқа отырды. 2 қыркүйек «[[Лацио (футбол клубы)|Лациоға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Пауло [[Футболдан Италия чемпионаты|Серия А]] біріншілігінде өзінің бірінші кездесуін өткізді. 11 қараша «[[Сампдория|Сампдорияға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала «дубль» авторы атанды. Ол «Палермо» тарихындағы гол соққан ең жас ойыншы болды.

=== «Ювентус» ===
4 маусым 2015 жылы Пауло «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубыңа ауысты,  футболшы 5-жылдық келісім шартқа отырды. Трансфер құны € 32 млн еуро болды. 8 тамыз [[Футболдан Италия суперкубогы|Италия Суперкубогының]] кездесуінде «Лациоға» өзінің бірінші кездесуін өткізді. Бұл кездесуде футболшы «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» сапында бірінші голын соқты. 23 тамыз «[[Удинезе|Удинезеге]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала чемпионатта жаңа командасының сапында дебютін өткізді. 30 тамыз «Рома» футбол клубының қақпасына «Ювентус» сапында чемпионаттағы бірінші голын соқты, ал келесі ойында тағы бір рет қарсыластарының қақпасыңа голын соқты. 23 ақпанда  2015 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2014/15|Чемпиондар Лигасының]] 1/8 финалында [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]] қақпасыңа гол соқты. Бұл голы аргентиналық футболшының [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар Лигасындағы]] соққан алғашқы голы. Өзінің Ювентус сапындағы бірінші маусымында команданың үздік сұрмергені болып Серия А чемпионы атанды. Алайда 2016 жылы  [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] елінде өтетін Копа Америка турниріңе [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина]] ұжымынан шақырылым алмады. 2016 жылы жазда [[Поль Погба]]ның [[Манчестер Юнайтед]] сапына ауысыңа қарай өзіңе 10 нөмірді алды.

=== «Рома» ===
2022 жылдың 20 шілдесінде Дибала Италияның «[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&lt;nowiki/&gt;» клубына еркін агент ретінде ауысты. Форвард 2025 жылдың 30 маусымына дейін келісімшартқа қол қойды&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.asroma.com/en/news/2022/7/paulo-dybala-signs-for-roma |title=PAULO DYBALA SIGNS FOR ROMA! |lang=en |website=asroma.com |date=20 шілде 2022 |accessdate=21 шілде 2022}}&lt;/ref&gt;. Пауло бұрын [[Франческо Тотти]] клубының аңызы ойнаған 10-шы нөмірді алады деген қауесетке қарамастан, Дибала өзіне таныс 21-ші нөмірді алды.

== Ұлттық құрамада ==
{{толықтыру}}
14 қазан 2015 жылы [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы]] оны [[Парагвай Ұлттық футбол құрамасы|Парагвайға]] қарсы ойынға шақырды. 2015/16 маусымда өте керемет ойын көрсетседе Аргентинаның бас бапкері Тата Мартино шабуылшыны Ұлттық құрамаға қоспады.

== Жетістіктері ==
'''Командалық'''

'''«Палермо»'''

* Б сериясының жеңімпазы: 2013/14

'''«Ювентус»'''

* Италия чемпионы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия кубогы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия суперкубогы '''(2)''': 2015, 2018

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Аргентина футболшылары]]
[[Санат:Аргентина Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Институто ФК ойыншылары]]
[[Санат:Палермо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Ювентус ФК ойыншылары]]
[[Санат:Рома ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>aqxfywosc5mtrd9pmd3fjyqvdg90s8o</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053495</id>
      <parentid>3053494</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:16:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>/* «Ювентус» */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9878" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Пауло Дибала
|толық аты = Пауло Бруно Эсекьель Дибала
|сурет = 2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 01 (cropped).jpg
|сурет ені = 250px 
|туған күні = 15.11.1993
|туған жері = Лагуна-Ларга, Кордова
|азаматтығы = {{байрақ|Аргентина}}
|бойы = 177 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 73 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[жартылай қорғаушы]]&lt;br&gt;[[шабуылшы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]
|номері = 21
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2003–2011|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2011—2012|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|38 (17)
|2012—2015|{{ту|Италия}} [[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]|89 (21)
|2015—2022|{{ту|Италия}} [[Ювентус]]|210 (82)
|2022—|{{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]|0 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2015—|{{футбол|Аргентина}}|33 (3)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Финалиссима]]}}
{{медаль|Алтын|[[Финалиссима 2022|Лондон 2022]]}}
{{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}}
{{медаль|Қола|[[Футболдан Америка кубогы 2019|Бразилия 2019]]}} 
|Commons = Paulo Dybala
}}
'''Пауло Бруно Дибала''' ([[Испания|исп]]. Paulo Bruno Dybala; [[1993 жыл]]ы [[15 қараша]]да туған, [[Лагуна-Ларга]], [[Кордова (провинция, Аргентина)|Кордова]]) — аргентиналық футболшы, &quot;[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&quot; клубы мен [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина құрамасының]] шабуылшысы. 

Паулоның атасы - [[Поляктар|польшалық]], ал көп ата-бабалары [[Италия]]дан болады. [[Футболдан 2018 жылғы әлем біріншілігі|2018 жылғы әлем чемпионатына]] қатысқан.

== Клубтық мансабы ==
[[Сурет:Paulo Dybala 1555 (cropped).jpg|нобай|солға|Палермо сапында]]
=== «Институто» ===
Дибала өзінің мансабын «Ньюэлл Олд Бойз Лагуна-Ларга» футбол клубында бастаған. 10 жасында ол екінші дивизиондағы «Институто» футбол клубыңа ауысты. 15 жасында Паулоның әкесі қайтыс болды, содан кейін Пауло футболшы болатынын шешті.

12 тамыз 2011 жылы «Уракан» футбол командасыңа қарсы футбол өзінің бірінші кездесуін өткізді. Ал бір аптадан сон өзінің екінші ойынында «Альдосиви» футбол командасыңа қарсы өзінің бірінші голын соқты. 7 айдың ішінде Дибала екі [[Хет-Трик|хет-трик]] авторы атанып 17 гол соқты. Пауло [[Марио Кемпес|Марио Кемпестің]] рекордың жанартты, бұл жетісітікті Пауло 17 жасында қойды. Ал рекорд 1972 жылдан бері тұрған және Пауло чемпионатта 7 ойынның барлығында гол соққан.

=== «Палермо» ===
29 сәуір 2012 жылы италиялық «[[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубының президенті Маурицио Дзампарини Пауломен келісім шартқа отырғаны түралы айтты. Бірақ сол күні «Институто» футбол клубынан бұл ақпарат дұрыс емес екені туралы хабарлама келді. 20 шілде Дибала италиялық ұжыммен 4-жылдық келісім шартқа отырды. 2 қыркүйек «[[Лацио (футбол клубы)|Лациоға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Пауло [[Футболдан Италия чемпионаты|Серия А]] біріншілігінде өзінің бірінші кездесуін өткізді. 11 қараша «[[Сампдория|Сампдорияға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала «дубль» авторы атанды. Ол «Палермо» тарихындағы гол соққан ең жас ойыншы болды.

=== «Ювентус» ===
4 маусым 2015 жылы Пауло «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубыңа ауысты,  футболшы 5-жылдық келісім шартқа отырды. Трансфер құны € 32 млн еуро болды. 8 тамыз [[Футболдан Италия суперкубогы|Италия Суперкубогының]] кездесуінде «Лациоға» өзінің бірінші кездесуін өткізді. Бұл кездесуде футболшы «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» сапында бірінші голын соқты. 23 тамыз «[[Удинезе|Удинезеге]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала чемпионатта жаңа командасының сапында дебютін өткізді. 30 тамыз «Рома» футбол клубының қақпасына «Ювентус» сапында чемпионаттағы бірінші голын соқты, ал келесі ойында тағы бір рет қарсыластарының қақпасыңа голын соқты. 23 ақпанда  2015 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2014/15|Чемпиондар Лигасының]] 1/8 финалында [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]] қақпасыңа гол соқты. Бұл голы аргентиналық футболшының [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар Лигасындағы]] соққан алғашқы голы. Өзінің Ювентус сапындағы бірінші маусымында команданың үздік сұрмергені болып Серия А чемпионы атанды. Алайда 2016 жылы  [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] елінде өтетін Копа Америка турниріңе [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина]] ұжымынан шақырылым алмады. 2016 жылы жазда [[Поль Погба]]ның [[Манчестер Юнайтед]] сапына ауысыңа қарай өзіңе 10 нөмірді алды&lt;ref&gt;{{cite news|title=Paulo Dybala: Argentine forward takes on famous No. 10 shirt at Juventus {{!}} Goal.com|url=http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|accessdate=2017-08-09|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170829163901/http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|archivedate=2017-08-29}}&lt;/ref&gt;.

=== «Рома» ===
2022 жылдың 20 шілдесінде Дибала Италияның «[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&lt;nowiki/&gt;» клубына еркін агент ретінде ауысты. Форвард 2025 жылдың 30 маусымына дейін келісімшартқа қол қойды&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.asroma.com/en/news/2022/7/paulo-dybala-signs-for-roma |title=PAULO DYBALA SIGNS FOR ROMA! |lang=en |website=asroma.com |date=20 шілде 2022 |accessdate=21 шілде 2022}}&lt;/ref&gt;. Пауло бұрын [[Франческо Тотти]] клубының аңызы ойнаған 10-шы нөмірді алады деген қауесетке қарамастан, Дибала өзіне таныс 21-ші нөмірді алды.

== Ұлттық құрамада ==
{{толықтыру}}
14 қазан 2015 жылы [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы]] оны [[Парагвай Ұлттық футбол құрамасы|Парагвайға]] қарсы ойынға шақырды. 2015/16 маусымда өте керемет ойын көрсетседе Аргентинаның бас бапкері Тата Мартино шабуылшыны Ұлттық құрамаға қоспады.

== Жетістіктері ==
'''Командалық'''

'''«Палермо»'''

* Б сериясының жеңімпазы: 2013/14

'''«Ювентус»'''

* Италия чемпионы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия кубогы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия суперкубогы '''(2)''': 2015, 2018

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Аргентина футболшылары]]
[[Санат:Аргентина Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Институто ФК ойыншылары]]
[[Санат:Палермо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Ювентус ФК ойыншылары]]
[[Санат:Рома ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>ttot8xwq7zp5vpkcvd11w3y4xvj08dy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053496</id>
      <parentid>3053495</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:19:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>/* «Институто» */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10262" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Пауло Дибала
|толық аты = Пауло Бруно Эсекьель Дибала
|сурет = 2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 01 (cropped).jpg
|сурет ені = 250px 
|туған күні = 15.11.1993
|туған жері = Лагуна-Ларга, Кордова
|азаматтығы = {{байрақ|Аргентина}}
|бойы = 177 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 73 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[жартылай қорғаушы]]&lt;br&gt;[[шабуылшы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]
|номері = 21
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2003–2011|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2011—2012|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|38 (17)
|2012—2015|{{ту|Италия}} [[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]|89 (21)
|2015—2022|{{ту|Италия}} [[Ювентус]]|210 (82)
|2022—|{{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]|0 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2015—|{{футбол|Аргентина}}|33 (3)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Финалиссима]]}}
{{медаль|Алтын|[[Финалиссима 2022|Лондон 2022]]}}
{{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}}
{{медаль|Қола|[[Футболдан Америка кубогы 2019|Бразилия 2019]]}} 
|Commons = Paulo Dybala
}}
'''Пауло Бруно Дибала''' ([[Испания|исп]]. Paulo Bruno Dybala; [[1993 жыл]]ы [[15 қараша]]да туған, [[Лагуна-Ларга]], [[Кордова (провинция, Аргентина)|Кордова]]) — аргентиналық футболшы, &quot;[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&quot; клубы мен [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина құрамасының]] шабуылшысы. 

Паулоның атасы - [[Поляктар|польшалық]], ал көп ата-бабалары [[Италия]]дан болады. [[Футболдан 2018 жылғы әлем біріншілігі|2018 жылғы әлем чемпионатына]] қатысқан.

== Клубтық мансабы ==
[[Сурет:Paulo Dybala 1555 (cropped).jpg|нобай|солға|Палермо сапында]]
=== «Институто» ===
Дибала өзінің мансабын «Ньюэлл Олд Бойз Лагуна-Ларга» футбол клубында бастаған. 10 жасында ол екінші дивизиондағы «Институто» футбол клубыңа ауысты. 15 жасында Паулоның әкесі қайтыс болды, содан кейін Пауло футболшы болатынын шешті.

12 тамыз 2011 жылы «Уракан» футбол командасыңа қарсы футбол өзінің бірінші кездесуін өткізді. Ал бір аптадан сон өзінің екінші ойынында «Альдосиви» футбол командасыңа қарсы өзінің бірінші голын соқты. 7 айдың ішінде Дибала екі [[Хет-Трик|хет-трик]] авторы атанып 17 гол соқты. Пауло [[Марио Кемпес|Марио Кемпестің]] рекордың жанартты, бұл жетісітікті Пауло 17 жасында қойды. Ал рекорд 1972 жылдан бері тұрған және Пауло чемпионатта 7 ойынның барлығында гол соққан&lt;ref name=&quot;dybala_record&quot;&gt;{{cite news |url=http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |publisher=MundoD |lang=es |title=Dybala, el pibe de los récords |trans_title=Dybala, the kid of Records |date=27 наурыз 2012 |accessdate= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120429223813/http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |archivedate=2012-04-29 }}&lt;/ref&gt;.

=== «Палермо» ===
29 сәуір 2012 жылы италиялық «[[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубының президенті Маурицио Дзампарини Пауломен келісім шартқа отырғаны түралы айтты. Бірақ сол күні «Институто» футбол клубынан бұл ақпарат дұрыс емес екені туралы хабарлама келді. 20 шілде Дибала италиялық ұжыммен 4-жылдық келісім шартқа отырды. 2 қыркүйек «[[Лацио (футбол клубы)|Лациоға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Пауло [[Футболдан Италия чемпионаты|Серия А]] біріншілігінде өзінің бірінші кездесуін өткізді. 11 қараша «[[Сампдория|Сампдорияға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала «дубль» авторы атанды. Ол «Палермо» тарихындағы гол соққан ең жас ойыншы болды.

=== «Ювентус» ===
4 маусым 2015 жылы Пауло «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубыңа ауысты,  футболшы 5-жылдық келісім шартқа отырды. Трансфер құны € 32 млн еуро болды. 8 тамыз [[Футболдан Италия суперкубогы|Италия Суперкубогының]] кездесуінде «Лациоға» өзінің бірінші кездесуін өткізді. Бұл кездесуде футболшы «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» сапында бірінші голын соқты. 23 тамыз «[[Удинезе|Удинезеге]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала чемпионатта жаңа командасының сапында дебютін өткізді. 30 тамыз «Рома» футбол клубының қақпасына «Ювентус» сапында чемпионаттағы бірінші голын соқты, ал келесі ойында тағы бір рет қарсыластарының қақпасыңа голын соқты. 23 ақпанда  2015 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2014/15|Чемпиондар Лигасының]] 1/8 финалында [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]] қақпасыңа гол соқты. Бұл голы аргентиналық футболшының [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар Лигасындағы]] соққан алғашқы голы. Өзінің Ювентус сапындағы бірінші маусымында команданың үздік сұрмергені болып Серия А чемпионы атанды. Алайда 2016 жылы  [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] елінде өтетін Копа Америка турниріңе [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина]] ұжымынан шақырылым алмады. 2016 жылы жазда [[Поль Погба]]ның [[Манчестер Юнайтед]] сапына ауысыңа қарай өзіңе 10 нөмірді алды&lt;ref&gt;{{cite news|title=Paulo Dybala: Argentine forward takes on famous No. 10 shirt at Juventus {{!}} Goal.com|url=http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|accessdate=2017-08-09|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170829163901/http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|archivedate=2017-08-29}}&lt;/ref&gt;.

=== «Рома» ===
2022 жылдың 20 шілдесінде Дибала Италияның «[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&lt;nowiki/&gt;» клубына еркін агент ретінде ауысты. Форвард 2025 жылдың 30 маусымына дейін келісімшартқа қол қойды&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.asroma.com/en/news/2022/7/paulo-dybala-signs-for-roma |title=PAULO DYBALA SIGNS FOR ROMA! |lang=en |website=asroma.com |date=20 шілде 2022 |accessdate=21 шілде 2022}}&lt;/ref&gt;. Пауло бұрын [[Франческо Тотти]] клубының аңызы ойнаған 10-шы нөмірді алады деген қауесетке қарамастан, Дибала өзіне таныс 21-ші нөмірді алды.

== Ұлттық құрамада ==
{{толықтыру}}
14 қазан 2015 жылы [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы]] оны [[Парагвай Ұлттық футбол құрамасы|Парагвайға]] қарсы ойынға шақырды. 2015/16 маусымда өте керемет ойын көрсетседе Аргентинаның бас бапкері Тата Мартино шабуылшыны Ұлттық құрамаға қоспады.

== Жетістіктері ==
'''Командалық'''

'''«Палермо»'''

* Б сериясының жеңімпазы: 2013/14

'''«Ювентус»'''

* Италия чемпионы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия кубогы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия суперкубогы '''(2)''': 2015, 2018

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Аргентина футболшылары]]
[[Санат:Аргентина Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Институто ФК ойыншылары]]
[[Санат:Палермо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Ювентус ФК ойыншылары]]
[[Санат:Рома ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>ed9wpjqicoc6cx4ydk0z9bbfkt3gift</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053497</id>
      <parentid>3053496</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:22:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>/* «Палермо» */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10662" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Пауло Дибала
|толық аты = Пауло Бруно Эсекьель Дибала
|сурет = 2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 01 (cropped).jpg
|сурет ені = 250px 
|туған күні = 15.11.1993
|туған жері = Лагуна-Ларга, Кордова
|азаматтығы = {{байрақ|Аргентина}}
|бойы = 177 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 73 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[жартылай қорғаушы]]&lt;br&gt;[[шабуылшы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]
|номері = 21
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2003–2011|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2011—2012|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|38 (17)
|2012—2015|{{ту|Италия}} [[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]|89 (21)
|2015—2022|{{ту|Италия}} [[Ювентус]]|210 (82)
|2022—|{{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]|0 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2015—|{{футбол|Аргентина}}|33 (3)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Финалиссима]]}}
{{медаль|Алтын|[[Финалиссима 2022|Лондон 2022]]}}
{{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}}
{{медаль|Қола|[[Футболдан Америка кубогы 2019|Бразилия 2019]]}} 
|Commons = Paulo Dybala
}}
'''Пауло Бруно Дибала''' ([[Испания|исп]]. Paulo Bruno Dybala; [[1993 жыл]]ы [[15 қараша]]да туған, [[Лагуна-Ларга]], [[Кордова (провинция, Аргентина)|Кордова]]) — аргентиналық футболшы, &quot;[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&quot; клубы мен [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина құрамасының]] шабуылшысы. 

Паулоның атасы - [[Поляктар|польшалық]], ал көп ата-бабалары [[Италия]]дан болады. [[Футболдан 2018 жылғы әлем біріншілігі|2018 жылғы әлем чемпионатына]] қатысқан.

== Клубтық мансабы ==
[[Сурет:Paulo Dybala 1555 (cropped).jpg|нобай|солға|Палермо сапында]]
=== «Институто» ===
Дибала өзінің мансабын «Ньюэлл Олд Бойз Лагуна-Ларга» футбол клубында бастаған. 10 жасында ол екінші дивизиондағы «Институто» футбол клубыңа ауысты. 15 жасында Паулоның әкесі қайтыс болды, содан кейін Пауло футболшы болатынын шешті.

12 тамыз 2011 жылы «Уракан» футбол командасыңа қарсы футбол өзінің бірінші кездесуін өткізді. Ал бір аптадан сон өзінің екінші ойынында «Альдосиви» футбол командасыңа қарсы өзінің бірінші голын соқты. 7 айдың ішінде Дибала екі [[Хет-Трик|хет-трик]] авторы атанып 17 гол соқты. Пауло [[Марио Кемпес|Марио Кемпестің]] рекордың жанартты, бұл жетісітікті Пауло 17 жасында қойды. Ал рекорд 1972 жылдан бері тұрған және Пауло чемпионатта 7 ойынның барлығында гол соққан&lt;ref name=&quot;dybala_record&quot;&gt;{{cite news |url=http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |publisher=MundoD |lang=es |title=Dybala, el pibe de los récords |trans_title=Dybala, the kid of Records |date=27 наурыз 2012 |accessdate= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120429223813/http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |archivedate=2012-04-29 }}&lt;/ref&gt;.

=== «Палермо» ===
29 сәуір 2012 жылы италиялық «[[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубының президенті Маурицио Дзампарини Пауломен келісім шартқа отырғаны түралы айтты. Бірақ сол күні «Институто» футбол клубынан бұл ақпарат дұрыс емес екені туралы хабарлама келді. 20 шілде Дибала италиялық ұжыммен 4-жылдық келісім шартқа отырды&lt;ref name=&quot;dybala_signed&quot;&gt;{{cite news |url=http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |publisher=US Città di Palermo |lang=it |title=DYBALA HA FIRMATO |trans_title=DYBALA SIGNED |date=20 шілде 2012 |accessdate=20 шілде 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120722191623/http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |archivedate=22 шілде 2012}}&lt;/ref&gt;. 2 қыркүйек «[[Лацио (футбол клубы)|Лациоға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Пауло [[Футболдан Италия чемпионаты|Серия А]] біріншілігінде өзінің бірінші кездесуін өткізді. 11 қараша «[[Сампдория|Сампдорияға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала «дубль» авторы атанды. Ол «Палермо» тарихындағы гол соққан ең жас ойыншы болды.

=== «Ювентус» ===
4 маусым 2015 жылы Пауло «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубыңа ауысты,  футболшы 5-жылдық келісім шартқа отырды. Трансфер құны € 32 млн еуро болды. 8 тамыз [[Футболдан Италия суперкубогы|Италия Суперкубогының]] кездесуінде «Лациоға» өзінің бірінші кездесуін өткізді. Бұл кездесуде футболшы «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» сапында бірінші голын соқты. 23 тамыз «[[Удинезе|Удинезеге]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала чемпионатта жаңа командасының сапында дебютін өткізді. 30 тамыз «Рома» футбол клубының қақпасына «Ювентус» сапында чемпионаттағы бірінші голын соқты, ал келесі ойында тағы бір рет қарсыластарының қақпасыңа голын соқты. 23 ақпанда  2015 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2014/15|Чемпиондар Лигасының]] 1/8 финалында [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]] қақпасыңа гол соқты. Бұл голы аргентиналық футболшының [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар Лигасындағы]] соққан алғашқы голы. Өзінің Ювентус сапындағы бірінші маусымында команданың үздік сұрмергені болып Серия А чемпионы атанды. Алайда 2016 жылы  [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] елінде өтетін Копа Америка турниріңе [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина]] ұжымынан шақырылым алмады. 2016 жылы жазда [[Поль Погба]]ның [[Манчестер Юнайтед]] сапына ауысыңа қарай өзіңе 10 нөмірді алды&lt;ref&gt;{{cite news|title=Paulo Dybala: Argentine forward takes on famous No. 10 shirt at Juventus {{!}} Goal.com|url=http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|accessdate=2017-08-09|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170829163901/http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|archivedate=2017-08-29}}&lt;/ref&gt;.

=== «Рома» ===
2022 жылдың 20 шілдесінде Дибала Италияның «[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&lt;nowiki/&gt;» клубына еркін агент ретінде ауысты. Форвард 2025 жылдың 30 маусымына дейін келісімшартқа қол қойды&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.asroma.com/en/news/2022/7/paulo-dybala-signs-for-roma |title=PAULO DYBALA SIGNS FOR ROMA! |lang=en |website=asroma.com |date=20 шілде 2022 |accessdate=21 шілде 2022}}&lt;/ref&gt;. Пауло бұрын [[Франческо Тотти]] клубының аңызы ойнаған 10-шы нөмірді алады деген қауесетке қарамастан, Дибала өзіне таныс 21-ші нөмірді алды.

== Ұлттық құрамада ==
{{толықтыру}}
14 қазан 2015 жылы [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы]] оны [[Парагвай Ұлттық футбол құрамасы|Парагвайға]] қарсы ойынға шақырды. 2015/16 маусымда өте керемет ойын көрсетседе Аргентинаның бас бапкері Тата Мартино шабуылшыны Ұлттық құрамаға қоспады.

== Жетістіктері ==
'''Командалық'''

'''«Палермо»'''

* Б сериясының жеңімпазы: 2013/14

'''«Ювентус»'''

* Италия чемпионы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия кубогы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия суперкубогы '''(2)''': 2015, 2018

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Аргентина футболшылары]]
[[Санат:Аргентина Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Институто ФК ойыншылары]]
[[Санат:Палермо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Ювентус ФК ойыншылары]]
[[Санат:Рома ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>8p27myqwck36oq8xmy173o3m13zilua</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053498</id>
      <parentid>3053497</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:24:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>/* «Ювентус» */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10660" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Пауло Дибала
|толық аты = Пауло Бруно Эсекьель Дибала
|сурет = 2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 01 (cropped).jpg
|сурет ені = 250px 
|туған күні = 15.11.1993
|туған жері = Лагуна-Ларга, Кордова
|азаматтығы = {{байрақ|Аргентина}}
|бойы = 177 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 73 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[жартылай қорғаушы]]&lt;br&gt;[[шабуылшы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]
|номері = 21
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2003–2011|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2011—2012|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|38 (17)
|2012—2015|{{ту|Италия}} [[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]|89 (21)
|2015—2022|{{ту|Италия}} [[Ювентус]]|210 (82)
|2022—|{{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]|0 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2015—|{{футбол|Аргентина}}|33 (3)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Финалиссима]]}}
{{медаль|Алтын|[[Финалиссима 2022|Лондон 2022]]}}
{{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}}
{{медаль|Қола|[[Футболдан Америка кубогы 2019|Бразилия 2019]]}} 
|Commons = Paulo Dybala
}}
'''Пауло Бруно Дибала''' ([[Испания|исп]]. Paulo Bruno Dybala; [[1993 жыл]]ы [[15 қараша]]да туған, [[Лагуна-Ларга]], [[Кордова (провинция, Аргентина)|Кордова]]) — аргентиналық футболшы, &quot;[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&quot; клубы мен [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина құрамасының]] шабуылшысы. 

Паулоның атасы - [[Поляктар|польшалық]], ал көп ата-бабалары [[Италия]]дан болады. [[Футболдан 2018 жылғы әлем біріншілігі|2018 жылғы әлем чемпионатына]] қатысқан.

== Клубтық мансабы ==
[[Сурет:Paulo Dybala 1555 (cropped).jpg|нобай|солға|Палермо сапында]]
=== «Институто» ===
Дибала өзінің мансабын «Ньюэлл Олд Бойз Лагуна-Ларга» футбол клубында бастаған. 10 жасында ол екінші дивизиондағы «Институто» футбол клубыңа ауысты. 15 жасында Паулоның әкесі қайтыс болды, содан кейін Пауло футболшы болатынын шешті.

12 тамыз 2011 жылы «Уракан» футбол командасыңа қарсы футбол өзінің бірінші кездесуін өткізді. Ал бір аптадан сон өзінің екінші ойынында «Альдосиви» футбол командасыңа қарсы өзінің бірінші голын соқты. 7 айдың ішінде Дибала екі [[Хет-Трик|хет-трик]] авторы атанып 17 гол соқты. Пауло [[Марио Кемпес|Марио Кемпестің]] рекордың жанартты, бұл жетісітікті Пауло 17 жасында қойды. Ал рекорд 1972 жылдан бері тұрған және Пауло чемпионатта 7 ойынның барлығында гол соққан&lt;ref name=&quot;dybala_record&quot;&gt;{{cite news |url=http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |publisher=MundoD |lang=es |title=Dybala, el pibe de los récords |trans_title=Dybala, the kid of Records |date=27 наурыз 2012 |accessdate= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120429223813/http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |archivedate=2012-04-29 }}&lt;/ref&gt;.

=== «Палермо» ===
29 сәуір 2012 жылы италиялық «[[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубының президенті Маурицио Дзампарини Пауломен келісім шартқа отырғаны түралы айтты. Бірақ сол күні «Институто» футбол клубынан бұл ақпарат дұрыс емес екені туралы хабарлама келді. 20 шілде Дибала италиялық ұжыммен 4-жылдық келісім шартқа отырды&lt;ref name=&quot;dybala_signed&quot;&gt;{{cite news |url=http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |publisher=US Città di Palermo |lang=it |title=DYBALA HA FIRMATO |trans_title=DYBALA SIGNED |date=20 шілде 2012 |accessdate=20 шілде 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120722191623/http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |archivedate=22 шілде 2012}}&lt;/ref&gt;. 2 қыркүйек «[[Лацио (футбол клубы)|Лациоға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Пауло [[Футболдан Италия чемпионаты|Серия А]] біріншілігінде өзінің бірінші кездесуін өткізді. 11 қараша «[[Сампдория|Сампдорияға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала «дубль» авторы атанды. Ол «Палермо» тарихындағы гол соққан ең жас ойыншы болды.

=== «Ювентус» ===
4 маусым 2015 жылы Пауло «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубына ауысты,  футболшы 5 жылдық келісімшартқа отырды. Трансфер құны €32 млн еуро болды. 8 тамыз [[Футболдан Италия суперкубогы|Италия Суперкубогының]] кездесуінде «Лациоға» өзінің бірінші кездесуін өткізді. Бұл кездесуде футболшы «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» сапында бірінші голын соқты. 23 тамыз «[[Удинезе|Удинезеге]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала чемпионатта жаңа командасының сапында дебютін өткізді. 30 тамыз «Рома» футбол клубының қақпасына «Ювентус» сапында чемпионаттағы бірінші голын соқты, ал келесі ойында тағы бір рет қарсыластарының қақпасыңа голын соқты. 23 ақпанда  2015 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2014/15|Чемпиондар Лигасының]] 1/8 финалында [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]] қақпасыңа гол соқты. Бұл голы аргентиналық футболшының [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар Лигасындағы]] соққан алғашқы голы. Өзінің Ювентус сапындағы бірінші маусымында команданың үздік сұрмергені болып Серия А чемпионы атанды. Алайда 2016 жылы  [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] елінде өтетін Копа Америка турниріңе [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина]] ұжымынан шақырылым алмады. 2016 жылы жазда [[Поль Погба]]ның [[Манчестер Юнайтед]] сапына ауысыңа қарай өзіңе 10 нөмірді алды&lt;ref&gt;{{cite news|title=Paulo Dybala: Argentine forward takes on famous No. 10 shirt at Juventus {{!}} Goal.com|url=http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|accessdate=2017-08-09|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170829163901/http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|archivedate=2017-08-29}}&lt;/ref&gt;.

=== «Рома» ===
2022 жылдың 20 шілдесінде Дибала Италияның «[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&lt;nowiki/&gt;» клубына еркін агент ретінде ауысты. Форвард 2025 жылдың 30 маусымына дейін келісімшартқа қол қойды&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.asroma.com/en/news/2022/7/paulo-dybala-signs-for-roma |title=PAULO DYBALA SIGNS FOR ROMA! |lang=en |website=asroma.com |date=20 шілде 2022 |accessdate=21 шілде 2022}}&lt;/ref&gt;. Пауло бұрын [[Франческо Тотти]] клубының аңызы ойнаған 10-шы нөмірді алады деген қауесетке қарамастан, Дибала өзіне таныс 21-ші нөмірді алды.

== Ұлттық құрамада ==
{{толықтыру}}
14 қазан 2015 жылы [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы]] оны [[Парагвай Ұлттық футбол құрамасы|Парагвайға]] қарсы ойынға шақырды. 2015/16 маусымда өте керемет ойын көрсетседе Аргентинаның бас бапкері Тата Мартино шабуылшыны Ұлттық құрамаға қоспады.

== Жетістіктері ==
'''Командалық'''

'''«Палермо»'''

* Б сериясының жеңімпазы: 2013/14

'''«Ювентус»'''

* Италия чемпионы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия кубогы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия суперкубогы '''(2)''': 2015, 2018

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Аргентина футболшылары]]
[[Санат:Аргентина Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Институто ФК ойыншылары]]
[[Санат:Палермо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Ювентус ФК ойыншылары]]
[[Санат:Рома ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>njogydavw0musscgtsusj8w7dfvc876</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053514</id>
      <parentid>3053498</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T01:41:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11469" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Пауло Дибала
|толық аты = Пауло Бруно Эсекьель Дибала
|лақап аты = ''Қазына ({{lang-es|La Joya}})''&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.ole.com.ar/instituto/joya-bien_0_r1flwwVljne.html |title=“La Joya está bien” |publisher=Olé |date=2 сәуір 2012 |lang=es |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=22 маусым 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180622164848/https://www.ole.com.ar/instituto/Joya-bien_0_674932859.html}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid=2457367.html |title=Насколько хорош Пауло Дибала? |publisher=UEFA.com |date=12 сәуір 2017 |lang=ru |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=31 шілде 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190731035824/https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid%3D2457367.html}}&lt;/ref&gt;
|сурет = 2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 01 (cropped).jpg
|сурет ені = 250px 
|туған күні = 15.11.1993
|туған жері = Лагуна-Ларга, Кордова
|азаматтығы = {{байрақ|Аргентина}}
|бойы = 177 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 73 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[жартылай қорғаушы]]&lt;br&gt;[[шабуылшы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]
|номері = 21
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2003–2011|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2011—2012|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|38 (17)
|2012—2015|{{ту|Италия}} [[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]|89 (21)
|2015—2022|{{ту|Италия}} [[Ювентус]]|210 (82)
|2022—|{{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]|0 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2015—|{{футбол|Аргентина}}|33 (3)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Финалиссима]]}}
{{медаль|Алтын|[[Финалиссима 2022|Лондон 2022]]}}
{{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}}
{{медаль|Қола|[[Футболдан Америка кубогы 2019|Бразилия 2019]]}} 
|Commons = Paulo Dybala
}}
'''Пауло Бруно Дибала''' ([[Испания|исп]]. Paulo Bruno Dybala; [[1993 жыл]]ы [[15 қараша]]да туған, [[Лагуна-Ларга]], [[Кордова (провинция, Аргентина)|Кордова]]) — аргентиналық футболшы, &quot;[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&quot; клубы мен [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина құрамасының]] шабуылшысы. 

Паулоның атасы - [[Поляктар|польшалық]], ал көп ата-бабалары [[Италия]]дан болады. [[Футболдан 2018 жылғы әлем біріншілігі|2018 жылғы әлем чемпионатына]] қатысқан.

== Клубтық мансабы ==
[[Сурет:Paulo Dybala 1555 (cropped).jpg|нобай|солға|Палермо сапында]]
=== «Институто» ===
Дибала өзінің мансабын «Ньюэлл Олд Бойз Лагуна-Ларга» футбол клубында бастаған. 10 жасында ол екінші дивизиондағы «Институто» футбол клубыңа ауысты. 15 жасында Паулоның әкесі қайтыс болды, содан кейін Пауло футболшы болатынын шешті.

12 тамыз 2011 жылы «Уракан» футбол командасыңа қарсы футбол өзінің бірінші кездесуін өткізді. Ал бір аптадан сон өзінің екінші ойынында «Альдосиви» футбол командасыңа қарсы өзінің бірінші голын соқты. 7 айдың ішінде Дибала екі [[Хет-Трик|хет-трик]] авторы атанып 17 гол соқты. Пауло [[Марио Кемпес|Марио Кемпестің]] рекордың жанартты, бұл жетісітікті Пауло 17 жасында қойды. Ал рекорд 1972 жылдан бері тұрған және Пауло чемпионатта 7 ойынның барлығында гол соққан&lt;ref name=&quot;dybala_record&quot;&gt;{{cite news |url=http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |publisher=MundoD |lang=es |title=Dybala, el pibe de los récords |trans_title=Dybala, the kid of Records |date=27 наурыз 2012 |accessdate= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120429223813/http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |archivedate=2012-04-29 }}&lt;/ref&gt;.

=== «Палермо» ===
29 сәуір 2012 жылы италиялық «[[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубының президенті Маурицио Дзампарини Пауломен келісім шартқа отырғаны түралы айтты. Бірақ сол күні «Институто» футбол клубынан бұл ақпарат дұрыс емес екені туралы хабарлама келді. 20 шілде Дибала италиялық ұжыммен 4-жылдық келісім шартқа отырды&lt;ref name=&quot;dybala_signed&quot;&gt;{{cite news |url=http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |publisher=US Città di Palermo |lang=it |title=DYBALA HA FIRMATO |trans_title=DYBALA SIGNED |date=20 шілде 2012 |accessdate=20 шілде 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120722191623/http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |archivedate=22 шілде 2012}}&lt;/ref&gt;. 2 қыркүйек «[[Лацио (футбол клубы)|Лациоға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Пауло [[Футболдан Италия чемпионаты|Серия А]] біріншілігінде өзінің бірінші кездесуін өткізді. 11 қараша «[[Сампдория|Сампдорияға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала «дубль» авторы атанды. Ол «Палермо» тарихындағы гол соққан ең жас ойыншы болды.

=== «Ювентус» ===
4 маусым 2015 жылы Пауло «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубына ауысты,  футболшы 5 жылдық келісімшартқа отырды. Трансфер құны €32 млн еуро болды. 8 тамыз [[Футболдан Италия суперкубогы|Италия Суперкубогының]] кездесуінде «Лациоға» өзінің бірінші кездесуін өткізді. Бұл кездесуде футболшы «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» сапында бірінші голын соқты. 23 тамыз «[[Удинезе|Удинезеге]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала чемпионатта жаңа командасының сапында дебютін өткізді. 30 тамыз «Рома» футбол клубының қақпасына «Ювентус» сапында чемпионаттағы бірінші голын соқты, ал келесі ойында тағы бір рет қарсыластарының қақпасыңа голын соқты. 23 ақпанда  2015 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2014/15|Чемпиондар Лигасының]] 1/8 финалында [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]] қақпасыңа гол соқты. Бұл голы аргентиналық футболшының [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар Лигасындағы]] соққан алғашқы голы. Өзінің Ювентус сапындағы бірінші маусымында команданың үздік сұрмергені болып Серия А чемпионы атанды. Алайда 2016 жылы  [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] елінде өтетін Копа Америка турниріңе [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина]] ұжымынан шақырылым алмады. 2016 жылы жазда [[Поль Погба]]ның [[Манчестер Юнайтед]] сапына ауысыңа қарай өзіңе 10 нөмірді алды&lt;ref&gt;{{cite news|title=Paulo Dybala: Argentine forward takes on famous No. 10 shirt at Juventus {{!}} Goal.com|url=http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|accessdate=2017-08-09|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170829163901/http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|archivedate=2017-08-29}}&lt;/ref&gt;.

=== «Рома» ===
2022 жылдың 20 шілдесінде Дибала Италияның «[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&lt;nowiki/&gt;» клубына еркін агент ретінде ауысты. Форвард 2025 жылдың 30 маусымына дейін келісімшартқа қол қойды&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.asroma.com/en/news/2022/7/paulo-dybala-signs-for-roma |title=PAULO DYBALA SIGNS FOR ROMA! |lang=en |website=asroma.com |date=20 шілде 2022 |accessdate=21 шілде 2022}}&lt;/ref&gt;. Пауло бұрын [[Франческо Тотти]] клубының аңызы ойнаған 10-шы нөмірді алады деген қауесетке қарамастан, Дибала өзіне таныс 21-ші нөмірді алды.

== Ұлттық құрамада ==
{{толықтыру}}
14 қазан 2015 жылы [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы]] оны [[Парагвай Ұлттық футбол құрамасы|Парагвайға]] қарсы ойынға шақырды. 2015/16 маусымда өте керемет ойын көрсетседе Аргентинаның бас бапкері Тата Мартино шабуылшыны Ұлттық құрамаға қоспады.

== Жетістіктері ==
'''Командалық'''

'''«Палермо»'''

* Б сериясының жеңімпазы: 2013/14

'''«Ювентус»'''

* Италия чемпионы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия кубогы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия суперкубогы '''(2)''': 2015, 2018

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Аргентина футболшылары]]
[[Санат:Аргентина Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Институто ФК ойыншылары]]
[[Санат:Палермо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Ювентус ФК ойыншылары]]
[[Санат:Рома ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>74domtj0v63glvufbvmw1wa445xiene</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053515</id>
      <parentid>3053514</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T01:47:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11721" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Пауло Дибала
|толық аты = Пауло Бруно Эсекьель Дибала
|лақап аты = ''Қазына ({{lang-es|La Joya}})''&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.ole.com.ar/instituto/joya-bien_0_r1flwwVljne.html |title=“La Joya está bien” |publisher=Olé |date=2 сәуір 2012 |lang=es |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=22 маусым 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180622164848/https://www.ole.com.ar/instituto/Joya-bien_0_674932859.html}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid=2457367.html |title=Насколько хорош Пауло Дибала? |publisher=UEFA.com |date=12 сәуір 2017 |lang=ru |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=31 шілде 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190731035824/https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid%3D2457367.html}}&lt;/ref&gt;
|сурет = 2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 01 (cropped).jpg
|сурет ені = 250px 
|туған күні = 15.11.1993
|туған жері = Лагуна-Ларга, Кордова
|азаматтығы = {{байрақ|Аргентина}}
|бойы = 177 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 73 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[жартылай қорғаушы]]&lt;br&gt;[[шабуылшы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]
|номері = 21
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2003—2008|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
|2008|{{ту|Аргентина}} {{comment|Ньюэллс Олд Бойз (ЛЛ)|Ньюэллс Олд Бойз (Лагуна-Ларга)}}|
|2008—2011|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2011—2012|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|38 (17)
|2012—2015|{{ту|Италия}} [[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]|89 (21)
|2015—2022|{{ту|Италия}} [[Ювентус]]|210 (82)
|2022—|{{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]|0 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2015—|{{футбол|Аргентина}}|33 (3)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Финалиссима]]}}
{{медаль|Алтын|[[Финалиссима 2022|Лондон 2022]]}}
{{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}}
{{медаль|Қола|[[Футболдан Америка кубогы 2019|Бразилия 2019]]}} 
|Commons = Paulo Dybala
}}
'''Пауло Бруно Дибала''' ([[Испания|исп]]. Paulo Bruno Dybala; [[1993 жыл]]ы [[15 қараша]]да туған, [[Лагуна-Ларга]], [[Кордова (провинция, Аргентина)|Кордова]]) — аргентиналық футболшы, &quot;[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&quot; клубы мен [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина құрамасының]] шабуылшысы. 

Паулоның атасы - [[Поляктар|польшалық]], ал көп ата-бабалары [[Италия]]дан болады. [[Футболдан 2018 жылғы әлем біріншілігі|2018 жылғы әлем чемпионатына]] қатысқан.

== Клубтық мансабы ==
[[Сурет:Paulo Dybala 1555 (cropped).jpg|нобай|солға|Палермо сапында]]
=== «Институто» ===
Дибала өзінің мансабын «Ньюэлл Олд Бойз Лагуна-Ларга» футбол клубында бастаған. 10 жасында ол екінші дивизиондағы «Институто» футбол клубыңа ауысты. 15 жасында Паулоның әкесі қайтыс болды, содан кейін Пауло футболшы болатынын шешті.

12 тамыз 2011 жылы «Уракан» футбол командасыңа қарсы футбол өзінің бірінші кездесуін өткізді. Ал бір аптадан сон өзінің екінші ойынында «Альдосиви» футбол командасыңа қарсы өзінің бірінші голын соқты. 7 айдың ішінде Дибала екі [[Хет-Трик|хет-трик]] авторы атанып 17 гол соқты. Пауло [[Марио Кемпес|Марио Кемпестің]] рекордың жанартты, бұл жетісітікті Пауло 17 жасында қойды. Ал рекорд 1972 жылдан бері тұрған және Пауло чемпионатта 7 ойынның барлығында гол соққан&lt;ref name=&quot;dybala_record&quot;&gt;{{cite news |url=http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |publisher=MundoD |lang=es |title=Dybala, el pibe de los récords |trans_title=Dybala, the kid of Records |date=27 наурыз 2012 |accessdate= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120429223813/http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |archivedate=2012-04-29 }}&lt;/ref&gt;.

=== «Палермо» ===
29 сәуір 2012 жылы италиялық «[[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубының президенті Маурицио Дзампарини Пауломен келісім шартқа отырғаны түралы айтты. Бірақ сол күні «Институто» футбол клубынан бұл ақпарат дұрыс емес екені туралы хабарлама келді. 20 шілде Дибала италиялық ұжыммен 4-жылдық келісім шартқа отырды&lt;ref name=&quot;dybala_signed&quot;&gt;{{cite news |url=http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |publisher=US Città di Palermo |lang=it |title=DYBALA HA FIRMATO |trans_title=DYBALA SIGNED |date=20 шілде 2012 |accessdate=20 шілде 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120722191623/http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |archivedate=22 шілде 2012}}&lt;/ref&gt;. 2 қыркүйек «[[Лацио (футбол клубы)|Лациоға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Пауло [[Футболдан Италия чемпионаты|Серия А]] біріншілігінде өзінің бірінші кездесуін өткізді. 11 қараша «[[Сампдория|Сампдорияға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала «дубль» авторы атанды. Ол «Палермо» тарихындағы гол соққан ең жас ойыншы болды.

=== «Ювентус» ===
4 маусым 2015 жылы Пауло «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубына ауысты,  футболшы 5 жылдық келісімшартқа отырды. Трансфер құны €32 млн еуро болды. 8 тамыз [[Футболдан Италия суперкубогы|Италия Суперкубогының]] кездесуінде «Лациоға» өзінің бірінші кездесуін өткізді. Бұл кездесуде футболшы «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» сапында бірінші голын соқты. 23 тамыз «[[Удинезе|Удинезеге]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала чемпионатта жаңа командасының сапында дебютін өткізді. 30 тамыз «Рома» футбол клубының қақпасына «Ювентус» сапында чемпионаттағы бірінші голын соқты, ал келесі ойында тағы бір рет қарсыластарының қақпасыңа голын соқты. 23 ақпанда  2015 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2014/15|Чемпиондар Лигасының]] 1/8 финалында [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]] қақпасыңа гол соқты. Бұл голы аргентиналық футболшының [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар Лигасындағы]] соққан алғашқы голы. Өзінің Ювентус сапындағы бірінші маусымында команданың үздік сұрмергені болып Серия А чемпионы атанды. Алайда 2016 жылы  [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] елінде өтетін Копа Америка турниріңе [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина]] ұжымынан шақырылым алмады. 2016 жылы жазда [[Поль Погба]]ның [[Манчестер Юнайтед]] сапына ауысыңа қарай өзіңе 10 нөмірді алды&lt;ref&gt;{{cite news|title=Paulo Dybala: Argentine forward takes on famous No. 10 shirt at Juventus {{!}} Goal.com|url=http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|accessdate=2017-08-09|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170829163901/http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|archivedate=2017-08-29}}&lt;/ref&gt;.

=== «Рома» ===
2022 жылдың 20 шілдесінде Дибала Италияның «[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&lt;nowiki/&gt;» клубына еркін агент ретінде ауысты. Форвард 2025 жылдың 30 маусымына дейін келісімшартқа қол қойды&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.asroma.com/en/news/2022/7/paulo-dybala-signs-for-roma |title=PAULO DYBALA SIGNS FOR ROMA! |lang=en |website=asroma.com |date=20 шілде 2022 |accessdate=21 шілде 2022}}&lt;/ref&gt;. Пауло бұрын [[Франческо Тотти]] клубының аңызы ойнаған 10-шы нөмірді алады деген қауесетке қарамастан, Дибала өзіне таныс 21-ші нөмірді алды.

== Ұлттық құрамада ==
{{толықтыру}}
14 қазан 2015 жылы [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы]] оны [[Парагвай Ұлттық футбол құрамасы|Парагвайға]] қарсы ойынға шақырды. 2015/16 маусымда өте керемет ойын көрсетседе Аргентинаның бас бапкері Тата Мартино шабуылшыны Ұлттық құрамаға қоспады.

== Жетістіктері ==
'''Командалық'''

'''«Палермо»'''

* Б сериясының жеңімпазы: 2013/14

'''«Ювентус»'''

* Италия чемпионы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия кубогы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия суперкубогы '''(2)''': 2015, 2018

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Аргентина футболшылары]]
[[Санат:Аргентина Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Институто ФК ойыншылары]]
[[Санат:Палермо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Ювентус ФК ойыншылары]]
[[Санат:Рома ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>1l4sqb1eyezlksclhb1xv16a1y3wzb0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053516</id>
      <parentid>3053515</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T01:50:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11734" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Пауло Дибала
|толық аты = Пауло Бруно Эсекьель Дибала
|лақап аты = ''Қазына ({{lang-es|La Joya}})''&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.ole.com.ar/instituto/joya-bien_0_r1flwwVljne.html |title=“La Joya está bien” |publisher=Olé |date=2 сәуір 2012 |lang=es |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=22 маусым 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180622164848/https://www.ole.com.ar/instituto/Joya-bien_0_674932859.html}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid=2457367.html |title=Насколько хорош Пауло Дибала? |publisher=UEFA.com |date=12 сәуір 2017 |lang=ru |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=31 шілде 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190731035824/https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid%3D2457367.html}}&lt;/ref&gt;
|сурет = 2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 01 (cropped).jpg
|сурет ені = 250px 
|туған күні = 15.11.1993
|туған жері = Лагуна-Ларга, Кордова
|азаматтығы = {{байрақ|Аргентина}}
|бойы = 177 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 73 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[жартылай қорғаушы]]&lt;br&gt;[[шабуылшы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]
|номері = 21
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2003—2008|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
|2008|{{ту|Аргентина}} {{comment|Ньюэллс Олд Бойз (ЛЛ)|Ньюэллс Олд Бойз (Лагуна-Ларга)}}|
|2008—2011|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2011—2012|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|38 (17)
|2012—2015|{{ту|Италия}} [[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]|89 (21)
|2015—2022|{{ту|Италия}} [[Ювентус]]|210 (82)
|2022—|{{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]|0 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2015—|{{футбол|Аргентина}}|33 (3)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Финалиссима]]}}
{{медаль|Алтын|[[Финалиссима 2022|Лондон 2022]]}}
{{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}}
{{медаль|Қола|[[Футболдан Америка кубогы 2019|Бразилия 2019]]}} 
|Commons = Paulo Dybala
}}
'''Пауло Бруно Дибала''' ([[Испания|исп]]. Paulo Bruno Dybala; [[1993 жыл]]ы [[15 қараша]]да туған, [[Лагуна-Ларга]], [[Кордова (провинция, Аргентина)|Кордова]]) — аргентиналық футболшы, &quot;[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&quot; клубы мен [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина Ұлттық құрамасының]] шабуылшысы. 

Паулоның атасы - [[Поляктар|польшалық]], ал көп ата-бабалары [[Италия]]дан болады. [[Футболдан 2018 жылғы әлем біріншілігі|2018 жылғы әлем чемпионатына]] қатысқан.

== Клубтық мансабы ==
[[Сурет:Paulo Dybala 1555 (cropped).jpg|нобай|солға|Палермо сапында]]
=== «Институто» ===
Дибала өзінің мансабын «Ньюэлл Олд Бойз Лагуна-Ларга» футбол клубында бастаған. 10 жасында ол екінші дивизиондағы «Институто» футбол клубыңа ауысты. 15 жасында Паулоның әкесі қайтыс болды, содан кейін Пауло футболшы болатынын шешті.

12 тамыз 2011 жылы «Уракан» футбол командасыңа қарсы футбол өзінің бірінші кездесуін өткізді. Ал бір аптадан сон өзінің екінші ойынында «Альдосиви» футбол командасыңа қарсы өзінің бірінші голын соқты. 7 айдың ішінде Дибала екі [[Хет-Трик|хет-трик]] авторы атанып 17 гол соқты. Пауло [[Марио Кемпес|Марио Кемпестің]] рекордың жанартты, бұл жетісітікті Пауло 17 жасында қойды. Ал рекорд 1972 жылдан бері тұрған және Пауло чемпионатта 7 ойынның барлығында гол соққан&lt;ref name=&quot;dybala_record&quot;&gt;{{cite news |url=http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |publisher=MundoD |lang=es |title=Dybala, el pibe de los récords |trans_title=Dybala, the kid of Records |date=27 наурыз 2012 |accessdate= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120429223813/http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |archivedate=2012-04-29 }}&lt;/ref&gt;.

=== «Палермо» ===
29 сәуір 2012 жылы италиялық «[[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубының президенті Маурицио Дзампарини Пауломен келісім шартқа отырғаны түралы айтты. Бірақ сол күні «Институто» футбол клубынан бұл ақпарат дұрыс емес екені туралы хабарлама келді. 20 шілде Дибала италиялық ұжыммен 4-жылдық келісім шартқа отырды&lt;ref name=&quot;dybala_signed&quot;&gt;{{cite news |url=http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |publisher=US Città di Palermo |lang=it |title=DYBALA HA FIRMATO |trans_title=DYBALA SIGNED |date=20 шілде 2012 |accessdate=20 шілде 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120722191623/http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |archivedate=22 шілде 2012}}&lt;/ref&gt;. 2 қыркүйек «[[Лацио (футбол клубы)|Лациоға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Пауло [[Футболдан Италия чемпионаты|Серия А]] біріншілігінде өзінің бірінші кездесуін өткізді. 11 қараша «[[Сампдория|Сампдорияға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала «дубль» авторы атанды. Ол «Палермо» тарихындағы гол соққан ең жас ойыншы болды.

=== «Ювентус» ===
4 маусым 2015 жылы Пауло «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубына ауысты,  футболшы 5 жылдық келісімшартқа отырды. Трансфер құны €32 млн еуро болды. 8 тамыз [[Футболдан Италия суперкубогы|Италия Суперкубогының]] кездесуінде «Лациоға» өзінің бірінші кездесуін өткізді. Бұл кездесуде футболшы «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» сапында бірінші голын соқты. 23 тамыз «[[Удинезе|Удинезеге]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала чемпионатта жаңа командасының сапында дебютін өткізді. 30 тамыз «Рома» футбол клубының қақпасына «Ювентус» сапында чемпионаттағы бірінші голын соқты, ал келесі ойында тағы бір рет қарсыластарының қақпасыңа голын соқты. 23 ақпанда  2015 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2014/15|Чемпиондар Лигасының]] 1/8 финалында [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]] қақпасыңа гол соқты. Бұл голы аргентиналық футболшының [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар Лигасындағы]] соққан алғашқы голы. Өзінің Ювентус сапындағы бірінші маусымында команданың үздік сұрмергені болып Серия А чемпионы атанды. Алайда 2016 жылы  [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] елінде өтетін Копа Америка турниріңе [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина]] ұжымынан шақырылым алмады. 2016 жылы жазда [[Поль Погба]]ның [[Манчестер Юнайтед]] сапына ауысыңа қарай өзіңе 10 нөмірді алды&lt;ref&gt;{{cite news|title=Paulo Dybala: Argentine forward takes on famous No. 10 shirt at Juventus {{!}} Goal.com|url=http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|accessdate=2017-08-09|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170829163901/http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|archivedate=2017-08-29}}&lt;/ref&gt;.

=== «Рома» ===
2022 жылдың 20 шілдесінде Дибала Италияның «[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&lt;nowiki/&gt;» клубына еркін агент ретінде ауысты. Форвард 2025 жылдың 30 маусымына дейін келісімшартқа қол қойды&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.asroma.com/en/news/2022/7/paulo-dybala-signs-for-roma |title=PAULO DYBALA SIGNS FOR ROMA! |lang=en |website=asroma.com |date=20 шілде 2022 |accessdate=21 шілде 2022}}&lt;/ref&gt;. Пауло бұрын [[Франческо Тотти]] клубының аңызы ойнаған 10-шы нөмірді алады деген қауесетке қарамастан, Дибала өзіне таныс 21-ші нөмірді алды.

== Ұлттық құрамада ==
{{толықтыру}}
14 қазан 2015 жылы [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы]] оны [[Парагвай Ұлттық футбол құрамасы|Парагвайға]] қарсы ойынға шақырды. 2015/16 маусымда өте керемет ойын көрсетседе Аргентинаның бас бапкері Тата Мартино шабуылшыны Ұлттық құрамаға қоспады.

== Жетістіктері ==
'''Командалық'''

'''«Палермо»'''

* Б сериясының жеңімпазы: 2013/14

'''«Ювентус»'''

* Италия чемпионы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия кубогы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия суперкубогы '''(2)''': 2015, 2018

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Аргентина футболшылары]]
[[Санат:Аргентина Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Институто ФК ойыншылары]]
[[Санат:Палермо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Ювентус ФК ойыншылары]]
[[Санат:Рома ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>ndemha9h79sua5m5if2fhqablaobiqg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053517</id>
      <parentid>3053516</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T02:22:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11745" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Пауло Дибала
|толық аты = Пауло Бруно Эсекьель Дибала
|лақап аты = ''Қазына ({{lang-es|La Joya}})''&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.ole.com.ar/instituto/joya-bien_0_r1flwwVljne.html |title=“La Joya está bien” |publisher=Olé |date=2 сәуір 2012 |lang=es |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=22 маусым 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180622164848/https://www.ole.com.ar/instituto/Joya-bien_0_674932859.html}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid=2457367.html |title=Насколько хорош Пауло Дибала? |publisher=UEFA.com |date=12 сәуір 2017 |lang=ru |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=31 шілде 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190731035824/https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid%3D2457367.html}}&lt;/ref&gt;
|сурет = 2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 01 (cropped).jpg
|сурет ені = 250px 
|туған күні = 15.11.1993
|туған жері = Лагуна-Ларга, Кордова
|азаматтығы = {{байрақ|Аргентина}}
|бойы = 177 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 73 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[жартылай қорғаушы]]&lt;br&gt;[[шабуылшы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]
|номері = 21
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2003—2008|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
|2008|{{ту|Аргентина}} {{comment|Ньюэллс Олд Бойз (ЛЛ)|Ньюэллс Олд Бойз (Лагуна-Ларга)}}|
|2008—2011|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2011—2012|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|38 (17)
|2012—2015|{{ту|Италия}} [[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]|89 (21)
|2015—2022|{{ту|Италия}} [[Ювентус]]|210 (82)
|2022—|{{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]|0 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2015—|{{футбол|Аргентина}}|33 (3)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Финалиссима]]}}
{{медаль|Алтын|[[Финалиссима 2022|Лондон 2022]]}}
{{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}}
{{медаль|Қола|[[Футболдан Америка кубогы 2019|Бразилия 2019]]}} 
|Commons = Paulo Dybala
}}
'''Пауло Бруно Эсекьель Дибала''' ({{lang-es|Paulo Bruno Exequiel Dybala}}; [[1993 жыл]]ы [[15 қараша]]да туған, [[Лагуна-Ларга]], [[Кордова (провинция, Аргентина)|Кордова]]) — аргентиналық футболшы, &quot;[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&quot; клубы мен [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина Ұлттық құрамасының]] шабуылшысы. 

Паулоның атасы - [[Поляктар|польшалық]], ал көп ата-бабалары [[Италия]]дан болады. [[Футболдан 2018 жылғы әлем біріншілігі|2018 жылғы әлем чемпионатына]] қатысқан.

== Клубтық мансабы ==
[[Сурет:Paulo Dybala 1555 (cropped).jpg|нобай|солға|Палермо сапында]]
=== «Институто» ===
Дибала өзінің мансабын «Ньюэлл Олд Бойз Лагуна-Ларга» футбол клубында бастаған. 10 жасында ол екінші дивизиондағы «Институто» футбол клубыңа ауысты. 15 жасында Паулоның әкесі қайтыс болды, содан кейін Пауло футболшы болатынын шешті.

12 тамыз 2011 жылы «Уракан» футбол командасыңа қарсы футбол өзінің бірінші кездесуін өткізді. Ал бір аптадан сон өзінің екінші ойынында «Альдосиви» футбол командасыңа қарсы өзінің бірінші голын соқты. 7 айдың ішінде Дибала екі [[Хет-Трик|хет-трик]] авторы атанып 17 гол соқты. Пауло [[Марио Кемпес|Марио Кемпестің]] рекордың жанартты, бұл жетісітікті Пауло 17 жасында қойды. Ал рекорд 1972 жылдан бері тұрған және Пауло чемпионатта 7 ойынның барлығында гол соққан&lt;ref name=&quot;dybala_record&quot;&gt;{{cite news |url=http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |publisher=MundoD |lang=es |title=Dybala, el pibe de los récords |trans_title=Dybala, the kid of Records |date=27 наурыз 2012 |accessdate= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120429223813/http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |archivedate=2012-04-29 }}&lt;/ref&gt;.

=== «Палермо» ===
29 сәуір 2012 жылы италиялық «[[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубының президенті Маурицио Дзампарини Пауломен келісім шартқа отырғаны түралы айтты. Бірақ сол күні «Институто» футбол клубынан бұл ақпарат дұрыс емес екені туралы хабарлама келді. 20 шілде Дибала италиялық ұжыммен 4-жылдық келісім шартқа отырды&lt;ref name=&quot;dybala_signed&quot;&gt;{{cite news |url=http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |publisher=US Città di Palermo |lang=it |title=DYBALA HA FIRMATO |trans_title=DYBALA SIGNED |date=20 шілде 2012 |accessdate=20 шілде 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120722191623/http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |archivedate=22 шілде 2012}}&lt;/ref&gt;. 2 қыркүйек «[[Лацио (футбол клубы)|Лациоға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Пауло [[Футболдан Италия чемпионаты|Серия А]] біріншілігінде өзінің бірінші кездесуін өткізді. 11 қараша «[[Сампдория|Сампдорияға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала «дубль» авторы атанды. Ол «Палермо» тарихындағы гол соққан ең жас ойыншы болды.

=== «Ювентус» ===
4 маусым 2015 жылы Пауло «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубына ауысты,  футболшы 5 жылдық келісімшартқа отырды. Трансфер құны €32 млн еуро болды. 8 тамыз [[Футболдан Италия суперкубогы|Италия Суперкубогының]] кездесуінде «Лациоға» өзінің бірінші кездесуін өткізді. Бұл кездесуде футболшы «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» сапында бірінші голын соқты. 23 тамыз «[[Удинезе|Удинезеге]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала чемпионатта жаңа командасының сапында дебютін өткізді. 30 тамыз «Рома» футбол клубының қақпасына «Ювентус» сапында чемпионаттағы бірінші голын соқты, ал келесі ойында тағы бір рет қарсыластарының қақпасыңа голын соқты. 23 ақпанда  2015 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2014/15|Чемпиондар Лигасының]] 1/8 финалында [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]] қақпасыңа гол соқты. Бұл голы аргентиналық футболшының [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар Лигасындағы]] соққан алғашқы голы. Өзінің Ювентус сапындағы бірінші маусымында команданың үздік сұрмергені болып Серия А чемпионы атанды. Алайда 2016 жылы  [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] елінде өтетін Копа Америка турниріңе [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина]] ұжымынан шақырылым алмады. 2016 жылы жазда [[Поль Погба]]ның [[Манчестер Юнайтед]] сапына ауысыңа қарай өзіңе 10 нөмірді алды&lt;ref&gt;{{cite news|title=Paulo Dybala: Argentine forward takes on famous No. 10 shirt at Juventus {{!}} Goal.com|url=http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|accessdate=2017-08-09|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170829163901/http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|archivedate=2017-08-29}}&lt;/ref&gt;.

=== «Рома» ===
2022 жылдың 20 шілдесінде Дибала Италияның «[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&lt;nowiki/&gt;» клубына еркін агент ретінде ауысты. Форвард 2025 жылдың 30 маусымына дейін келісімшартқа қол қойды&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.asroma.com/en/news/2022/7/paulo-dybala-signs-for-roma |title=PAULO DYBALA SIGNS FOR ROMA! |lang=en |website=asroma.com |date=20 шілде 2022 |accessdate=21 шілде 2022}}&lt;/ref&gt;. Пауло бұрын [[Франческо Тотти]] клубының аңызы ойнаған 10-шы нөмірді алады деген қауесетке қарамастан, Дибала өзіне таныс 21-ші нөмірді алды.

== Ұлттық құрамада ==
{{толықтыру}}
14 қазан 2015 жылы [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы]] оны [[Парагвай Ұлттық футбол құрамасы|Парагвайға]] қарсы ойынға шақырды. 2015/16 маусымда өте керемет ойын көрсетседе Аргентинаның бас бапкері Тата Мартино шабуылшыны Ұлттық құрамаға қоспады.

== Жетістіктері ==
'''Командалық'''

'''«Палермо»'''

* Б сериясының жеңімпазы: 2013/14

'''«Ювентус»'''

* Италия чемпионы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия кубогы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия суперкубогы '''(2)''': 2015, 2018

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Аргентина футболшылары]]
[[Санат:Аргентина Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Институто ФК ойыншылары]]
[[Санат:Палермо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Ювентус ФК ойыншылары]]
[[Санат:Рома ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>gu0bk2srowqkkgdzsmw8xgi34vertfi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053518</id>
      <parentid>3053517</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T02:27:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11860" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Пауло Дибала
|толық аты = Пауло Бруно Эсекьель Дибала
|лақап аты = ''Қазына ({{lang-es|La Joya}})''&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.ole.com.ar/instituto/joya-bien_0_r1flwwVljne.html |title=“La Joya está bien” |publisher=Olé |date=2 сәуір 2012 |lang=es |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=22 маусым 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180622164848/https://www.ole.com.ar/instituto/Joya-bien_0_674932859.html}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid=2457367.html |title=Насколько хорош Пауло Дибала? |publisher=UEFA.com |date=12 сәуір 2017 |lang=ru |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=31 шілде 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190731035824/https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid%3D2457367.html}}&lt;/ref&gt;
|сурет = 2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 01 (cropped).jpg
|сурет ені = 250px 
|туған күні = 15.11.1993
|туған жері = Лагуна-Ларга, Кордова
|азаматтығы = {{байрақ|Аргентина}}
|бойы = 177 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 73 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[жартылай қорғаушы]]&lt;br&gt;[[шабуылшы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]
|номері = 21
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2003—2008|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
|2008|{{ту|Аргентина}} {{comment|Ньюэллс Олд Бойз (ЛЛ)|Ньюэллс Олд Бойз (Лагуна-Ларга)}}|
|2008—2011|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2011—2012|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|38 (17)
|2012—2015|{{ту|Италия}} [[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]|89 (21)
|2015—2022|{{ту|Италия}} [[Ювентус]]|210 (82)
|2022—|{{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]|0 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2015—|{{футбол|Аргентина}}|33 (3)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Финалиссима]]}}
{{медаль|Алтын|[[Финалиссима 2022|Лондон 2022]]}}
{{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}}
{{медаль|Қола|[[Футболдан Америка кубогы 2019|Бразилия 2019]]}} 
|Commons = Paulo Dybala
}}
'''Пауло Бруно Эсекьель Дибала''' ({{lang-es|Paulo Bruno Exequiel Dybala}}; испанша айтылуы [[Халықаралық фонетикалық әліпби|[ˈpaulo ðiˈβala]]]; [[1993 жыл]]ы [[15 қараша]]да туған, [[Лагуна-Ларга]], [[Кордова (провинция, Аргентина)|Кордова]]) — аргентиналық футболшы, &quot;[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&quot; клубы мен [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина Ұлттық құрамасының]] шабуылшысы. 

Паулоның атасы - [[Поляктар|польшалық]], ал көп ата-бабалары [[Италия]]дан болады. [[Футболдан 2018 жылғы әлем біріншілігі|2018 жылғы әлем чемпионатына]] қатысқан.

== Клубтық мансабы ==
[[Сурет:Paulo Dybala 1555 (cropped).jpg|нобай|солға|Палермо сапында]]
=== «Институто» ===
Дибала өзінің мансабын «Ньюэлл Олд Бойз Лагуна-Ларга» футбол клубында бастаған. 10 жасында ол екінші дивизиондағы «Институто» футбол клубыңа ауысты. 15 жасында Паулоның әкесі қайтыс болды, содан кейін Пауло футболшы болатынын шешті.

12 тамыз 2011 жылы «Уракан» футбол командасыңа қарсы футбол өзінің бірінші кездесуін өткізді. Ал бір аптадан сон өзінің екінші ойынында «Альдосиви» футбол командасыңа қарсы өзінің бірінші голын соқты. 7 айдың ішінде Дибала екі [[Хет-Трик|хет-трик]] авторы атанып 17 гол соқты. Пауло [[Марио Кемпес|Марио Кемпестің]] рекордың жанартты, бұл жетісітікті Пауло 17 жасында қойды. Ал рекорд 1972 жылдан бері тұрған және Пауло чемпионатта 7 ойынның барлығында гол соққан&lt;ref name=&quot;dybala_record&quot;&gt;{{cite news |url=http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |publisher=MundoD |lang=es |title=Dybala, el pibe de los récords |trans_title=Dybala, the kid of Records |date=27 наурыз 2012 |accessdate= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120429223813/http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |archivedate=2012-04-29 }}&lt;/ref&gt;.

=== «Палермо» ===
29 сәуір 2012 жылы италиялық «[[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубының президенті Маурицио Дзампарини Пауломен келісім шартқа отырғаны түралы айтты. Бірақ сол күні «Институто» футбол клубынан бұл ақпарат дұрыс емес екені туралы хабарлама келді. 20 шілде Дибала италиялық ұжыммен 4-жылдық келісім шартқа отырды&lt;ref name=&quot;dybala_signed&quot;&gt;{{cite news |url=http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |publisher=US Città di Palermo |lang=it |title=DYBALA HA FIRMATO |trans_title=DYBALA SIGNED |date=20 шілде 2012 |accessdate=20 шілде 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120722191623/http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |archivedate=22 шілде 2012}}&lt;/ref&gt;. 2 қыркүйек «[[Лацио (футбол клубы)|Лациоға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Пауло [[Футболдан Италия чемпионаты|Серия А]] біріншілігінде өзінің бірінші кездесуін өткізді. 11 қараша «[[Сампдория|Сампдорияға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала «дубль» авторы атанды. Ол «Палермо» тарихындағы гол соққан ең жас ойыншы болды.

=== «Ювентус» ===
4 маусым 2015 жылы Пауло «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубына ауысты,  футболшы 5 жылдық келісімшартқа отырды. Трансфер құны €32 млн еуро болды. 8 тамыз [[Футболдан Италия суперкубогы|Италия Суперкубогының]] кездесуінде «Лациоға» өзінің бірінші кездесуін өткізді. Бұл кездесуде футболшы «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» сапында бірінші голын соқты. 23 тамыз «[[Удинезе|Удинезеге]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала чемпионатта жаңа командасының сапында дебютін өткізді. 30 тамыз «Рома» футбол клубының қақпасына «Ювентус» сапында чемпионаттағы бірінші голын соқты, ал келесі ойында тағы бір рет қарсыластарының қақпасыңа голын соқты. 23 ақпанда  2015 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2014/15|Чемпиондар Лигасының]] 1/8 финалында [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]] қақпасыңа гол соқты. Бұл голы аргентиналық футболшының [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар Лигасындағы]] соққан алғашқы голы. Өзінің Ювентус сапындағы бірінші маусымында команданың үздік сұрмергені болып Серия А чемпионы атанды. Алайда 2016 жылы  [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] елінде өтетін Копа Америка турниріңе [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина]] ұжымынан шақырылым алмады. 2016 жылы жазда [[Поль Погба]]ның [[Манчестер Юнайтед]] сапына ауысыңа қарай өзіңе 10 нөмірді алды&lt;ref&gt;{{cite news|title=Paulo Dybala: Argentine forward takes on famous No. 10 shirt at Juventus {{!}} Goal.com|url=http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|accessdate=2017-08-09|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170829163901/http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|archivedate=2017-08-29}}&lt;/ref&gt;.

=== «Рома» ===
2022 жылдың 20 шілдесінде Дибала Италияның «[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&lt;nowiki/&gt;» клубына еркін агент ретінде ауысты. Форвард 2025 жылдың 30 маусымына дейін келісімшартқа қол қойды&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.asroma.com/en/news/2022/7/paulo-dybala-signs-for-roma |title=PAULO DYBALA SIGNS FOR ROMA! |lang=en |website=asroma.com |date=20 шілде 2022 |accessdate=21 шілде 2022}}&lt;/ref&gt;. Пауло бұрын [[Франческо Тотти]] клубының аңызы ойнаған 10-шы нөмірді алады деген қауесетке қарамастан, Дибала өзіне таныс 21-ші нөмірді алды.

== Ұлттық құрамада ==
{{толықтыру}}
14 қазан 2015 жылы [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы]] оны [[Парагвай Ұлттық футбол құрамасы|Парагвайға]] қарсы ойынға шақырды. 2015/16 маусымда өте керемет ойын көрсетседе Аргентинаның бас бапкері Тата Мартино шабуылшыны Ұлттық құрамаға қоспады.

== Жетістіктері ==
'''Командалық'''

'''«Палермо»'''

* Б сериясының жеңімпазы: 2013/14

'''«Ювентус»'''

* Италия чемпионы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия кубогы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия суперкубогы '''(2)''': 2015, 2018

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Аргентина футболшылары]]
[[Санат:Аргентина Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Институто ФК ойыншылары]]
[[Санат:Палермо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Ювентус ФК ойыншылары]]
[[Санат:Рома ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>04ut7kyxsvssgeoym6aqc455y77pl77</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053519</id>
      <parentid>3053518</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T02:44:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ұлттық құрамада */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12068" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Пауло Дибала
|толық аты = Пауло Бруно Эсекьель Дибала
|лақап аты = ''Қазына ({{lang-es|La Joya}})''&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.ole.com.ar/instituto/joya-bien_0_r1flwwVljne.html |title=“La Joya está bien” |publisher=Olé |date=2 сәуір 2012 |lang=es |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=22 маусым 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180622164848/https://www.ole.com.ar/instituto/Joya-bien_0_674932859.html}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid=2457367.html |title=Насколько хорош Пауло Дибала? |publisher=UEFA.com |date=12 сәуір 2017 |lang=ru |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=31 шілде 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190731035824/https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid%3D2457367.html}}&lt;/ref&gt;
|сурет = 2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 01 (cropped).jpg
|сурет ені = 250px 
|туған күні = 15.11.1993
|туған жері = Лагуна-Ларга, Кордова
|азаматтығы = {{байрақ|Аргентина}}
|бойы = 177 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 73 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[жартылай қорғаушы]]&lt;br&gt;[[шабуылшы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]
|номері = 21
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2003—2008|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
|2008|{{ту|Аргентина}} {{comment|Ньюэллс Олд Бойз (ЛЛ)|Ньюэллс Олд Бойз (Лагуна-Ларга)}}|
|2008—2011|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2011—2012|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|38 (17)
|2012—2015|{{ту|Италия}} [[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]|89 (21)
|2015—2022|{{ту|Италия}} [[Ювентус]]|210 (82)
|2022—|{{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]|0 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2015—|{{футбол|Аргентина}}|33 (3)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Финалиссима]]}}
{{медаль|Алтын|[[Финалиссима 2022|Лондон 2022]]}}
{{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}}
{{медаль|Қола|[[Футболдан Америка кубогы 2019|Бразилия 2019]]}} 
|Commons = Paulo Dybala
}}
'''Пауло Бруно Эсекьель Дибала''' ({{lang-es|Paulo Bruno Exequiel Dybala}}; испанша айтылуы [[Халықаралық фонетикалық әліпби|[ˈpaulo ðiˈβala]]]; [[1993 жыл]]ы [[15 қараша]]да туған, [[Лагуна-Ларга]], [[Кордова (провинция, Аргентина)|Кордова]]) — аргентиналық футболшы, &quot;[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&quot; клубы мен [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина Ұлттық құрамасының]] шабуылшысы. 

Паулоның атасы - [[Поляктар|польшалық]], ал көп ата-бабалары [[Италия]]дан болады. [[Футболдан 2018 жылғы әлем біріншілігі|2018 жылғы әлем чемпионатына]] қатысқан.

== Клубтық мансабы ==
[[Сурет:Paulo Dybala 1555 (cropped).jpg|нобай|солға|Палермо сапында]]
=== «Институто» ===
Дибала өзінің мансабын «Ньюэлл Олд Бойз Лагуна-Ларга» футбол клубында бастаған. 10 жасында ол екінші дивизиондағы «Институто» футбол клубыңа ауысты. 15 жасында Паулоның әкесі қайтыс болды, содан кейін Пауло футболшы болатынын шешті.

12 тамыз 2011 жылы «Уракан» футбол командасыңа қарсы футбол өзінің бірінші кездесуін өткізді. Ал бір аптадан сон өзінің екінші ойынында «Альдосиви» футбол командасыңа қарсы өзінің бірінші голын соқты. 7 айдың ішінде Дибала екі [[Хет-Трик|хет-трик]] авторы атанып 17 гол соқты. Пауло [[Марио Кемпес|Марио Кемпестің]] рекордың жанартты, бұл жетісітікті Пауло 17 жасында қойды. Ал рекорд 1972 жылдан бері тұрған және Пауло чемпионатта 7 ойынның барлығында гол соққан&lt;ref name=&quot;dybala_record&quot;&gt;{{cite news |url=http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |publisher=MundoD |lang=es |title=Dybala, el pibe de los récords |trans_title=Dybala, the kid of Records |date=27 наурыз 2012 |accessdate= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120429223813/http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |archivedate=2012-04-29 }}&lt;/ref&gt;.

=== «Палермо» ===
29 сәуір 2012 жылы италиялық «[[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубының президенті Маурицио Дзампарини Пауломен келісім шартқа отырғаны түралы айтты. Бірақ сол күні «Институто» футбол клубынан бұл ақпарат дұрыс емес екені туралы хабарлама келді. 20 шілде Дибала италиялық ұжыммен 4-жылдық келісім шартқа отырды&lt;ref name=&quot;dybala_signed&quot;&gt;{{cite news |url=http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |publisher=US Città di Palermo |lang=it |title=DYBALA HA FIRMATO |trans_title=DYBALA SIGNED |date=20 шілде 2012 |accessdate=20 шілде 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120722191623/http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |archivedate=22 шілде 2012}}&lt;/ref&gt;. 2 қыркүйек «[[Лацио (футбол клубы)|Лациоға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Пауло [[Футболдан Италия чемпионаты|Серия А]] біріншілігінде өзінің бірінші кездесуін өткізді. 11 қараша «[[Сампдория|Сампдорияға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала «дубль» авторы атанды. Ол «Палермо» тарихындағы гол соққан ең жас ойыншы болды.

=== «Ювентус» ===
4 маусым 2015 жылы Пауло «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубына ауысты,  футболшы 5 жылдық келісімшартқа отырды. Трансфер құны €32 млн еуро болды. 8 тамыз [[Футболдан Италия суперкубогы|Италия Суперкубогының]] кездесуінде «Лациоға» өзінің бірінші кездесуін өткізді. Бұл кездесуде футболшы «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» сапында бірінші голын соқты. 23 тамыз «[[Удинезе|Удинезеге]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала чемпионатта жаңа командасының сапында дебютін өткізді. 30 тамыз «Рома» футбол клубының қақпасына «Ювентус» сапында чемпионаттағы бірінші голын соқты, ал келесі ойында тағы бір рет қарсыластарының қақпасыңа голын соқты. 23 ақпанда  2015 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2014/15|Чемпиондар Лигасының]] 1/8 финалында [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]] қақпасыңа гол соқты. Бұл голы аргентиналық футболшының [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар Лигасындағы]] соққан алғашқы голы. Өзінің Ювентус сапындағы бірінші маусымында команданың үздік сұрмергені болып Серия А чемпионы атанды. Алайда 2016 жылы  [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] елінде өтетін Копа Америка турниріңе [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина]] ұжымынан шақырылым алмады. 2016 жылы жазда [[Поль Погба]]ның [[Манчестер Юнайтед]] сапына ауысыңа қарай өзіңе 10 нөмірді алды&lt;ref&gt;{{cite news|title=Paulo Dybala: Argentine forward takes on famous No. 10 shirt at Juventus {{!}} Goal.com|url=http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|accessdate=2017-08-09|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170829163901/http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|archivedate=2017-08-29}}&lt;/ref&gt;.

=== «Рома» ===
2022 жылдың 20 шілдесінде Дибала Италияның «[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&lt;nowiki/&gt;» клубына еркін агент ретінде ауысты. Форвард 2025 жылдың 30 маусымына дейін келісімшартқа қол қойды&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.asroma.com/en/news/2022/7/paulo-dybala-signs-for-roma |title=PAULO DYBALA SIGNS FOR ROMA! |lang=en |website=asroma.com |date=20 шілде 2022 |accessdate=21 шілде 2022}}&lt;/ref&gt;. Пауло бұрын [[Франческо Тотти]] клубының аңызы ойнаған 10-шы нөмірді алады деген қауесетке қарамастан, Дибала өзіне таныс 21-ші нөмірді алды.

== Ұлттық құрамада ==
{{толықтыру}}
[[Сурет:2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 02.jpg|нобай|Дибала [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина құрамасында]]]]
14 қазан 2015 жылы [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы]] оны [[Парагвай Ұлттық футбол құрамасы|Парагвайға]] қарсы ойынға шақырды. 2015/16 маусымда өте керемет ойын көрсетседе Аргентинаның бас бапкері Тата Мартино шабуылшыны Ұлттық құрамаға қоспады.

== Жетістіктері ==
'''Командалық'''

'''«Палермо»'''

* Б сериясының жеңімпазы: 2013/14

'''«Ювентус»'''

* Италия чемпионы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия кубогы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия суперкубогы '''(2)''': 2015, 2018

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Аргентина футболшылары]]
[[Санат:Аргентина Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Институто ФК ойыншылары]]
[[Санат:Палермо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Ювентус ФК ойыншылары]]
[[Санат:Рома ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>kkoy9lcp7m22czb4rphqf2q8akjq0e9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053520</id>
      <parentid>3053519</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T02:46:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ұлттық құрамада */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12079" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Пауло Дибала
|толық аты = Пауло Бруно Эсекьель Дибала
|лақап аты = ''Қазына ({{lang-es|La Joya}})''&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.ole.com.ar/instituto/joya-bien_0_r1flwwVljne.html |title=“La Joya está bien” |publisher=Olé |date=2 сәуір 2012 |lang=es |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=22 маусым 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180622164848/https://www.ole.com.ar/instituto/Joya-bien_0_674932859.html}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid=2457367.html |title=Насколько хорош Пауло Дибала? |publisher=UEFA.com |date=12 сәуір 2017 |lang=ru |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=31 шілде 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190731035824/https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid%3D2457367.html}}&lt;/ref&gt;
|сурет = 2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 01 (cropped).jpg
|сурет ені = 250px 
|туған күні = 15.11.1993
|туған жері = Лагуна-Ларга, Кордова
|азаматтығы = {{байрақ|Аргентина}}
|бойы = 177 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 73 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[жартылай қорғаушы]]&lt;br&gt;[[шабуылшы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]
|номері = 21
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2003—2008|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
|2008|{{ту|Аргентина}} {{comment|Ньюэллс Олд Бойз (ЛЛ)|Ньюэллс Олд Бойз (Лагуна-Ларга)}}|
|2008—2011|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2011—2012|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|38 (17)
|2012—2015|{{ту|Италия}} [[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]|89 (21)
|2015—2022|{{ту|Италия}} [[Ювентус]]|210 (82)
|2022—|{{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]|0 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2015—|{{футбол|Аргентина}}|33 (3)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Финалиссима]]}}
{{медаль|Алтын|[[Финалиссима 2022|Лондон 2022]]}}
{{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}}
{{медаль|Қола|[[Футболдан Америка кубогы 2019|Бразилия 2019]]}} 
|Commons = Paulo Dybala
}}
'''Пауло Бруно Эсекьель Дибала''' ({{lang-es|Paulo Bruno Exequiel Dybala}}; испанша айтылуы [[Халықаралық фонетикалық әліпби|[ˈpaulo ðiˈβala]]]; [[1993 жыл]]ы [[15 қараша]]да туған, [[Лагуна-Ларга]], [[Кордова (провинция, Аргентина)|Кордова]]) — аргентиналық футболшы, &quot;[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&quot; клубы мен [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина Ұлттық құрамасының]] шабуылшысы. 

Паулоның атасы - [[Поляктар|польшалық]], ал көп ата-бабалары [[Италия]]дан болады. [[Футболдан 2018 жылғы әлем біріншілігі|2018 жылғы әлем чемпионатына]] қатысқан.

== Клубтық мансабы ==
[[Сурет:Paulo Dybala 1555 (cropped).jpg|нобай|солға|Палермо сапында]]
=== «Институто» ===
Дибала өзінің мансабын «Ньюэлл Олд Бойз Лагуна-Ларга» футбол клубында бастаған. 10 жасында ол екінші дивизиондағы «Институто» футбол клубыңа ауысты. 15 жасында Паулоның әкесі қайтыс болды, содан кейін Пауло футболшы болатынын шешті.

12 тамыз 2011 жылы «Уракан» футбол командасыңа қарсы футбол өзінің бірінші кездесуін өткізді. Ал бір аптадан сон өзінің екінші ойынында «Альдосиви» футбол командасыңа қарсы өзінің бірінші голын соқты. 7 айдың ішінде Дибала екі [[Хет-Трик|хет-трик]] авторы атанып 17 гол соқты. Пауло [[Марио Кемпес|Марио Кемпестің]] рекордың жанартты, бұл жетісітікті Пауло 17 жасында қойды. Ал рекорд 1972 жылдан бері тұрған және Пауло чемпионатта 7 ойынның барлығында гол соққан&lt;ref name=&quot;dybala_record&quot;&gt;{{cite news |url=http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |publisher=MundoD |lang=es |title=Dybala, el pibe de los récords |trans_title=Dybala, the kid of Records |date=27 наурыз 2012 |accessdate= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120429223813/http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |archivedate=2012-04-29 }}&lt;/ref&gt;.

=== «Палермо» ===
29 сәуір 2012 жылы италиялық «[[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубының президенті Маурицио Дзампарини Пауломен келісім шартқа отырғаны түралы айтты. Бірақ сол күні «Институто» футбол клубынан бұл ақпарат дұрыс емес екені туралы хабарлама келді. 20 шілде Дибала италиялық ұжыммен 4-жылдық келісім шартқа отырды&lt;ref name=&quot;dybala_signed&quot;&gt;{{cite news |url=http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |publisher=US Città di Palermo |lang=it |title=DYBALA HA FIRMATO |trans_title=DYBALA SIGNED |date=20 шілде 2012 |accessdate=20 шілде 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120722191623/http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |archivedate=22 шілде 2012}}&lt;/ref&gt;. 2 қыркүйек «[[Лацио (футбол клубы)|Лациоға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Пауло [[Футболдан Италия чемпионаты|Серия А]] біріншілігінде өзінің бірінші кездесуін өткізді. 11 қараша «[[Сампдория|Сампдорияға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала «дубль» авторы атанды. Ол «Палермо» тарихындағы гол соққан ең жас ойыншы болды.

=== «Ювентус» ===
4 маусым 2015 жылы Пауло «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубына ауысты,  футболшы 5 жылдық келісімшартқа отырды. Трансфер құны €32 млн еуро болды. 8 тамыз [[Футболдан Италия суперкубогы|Италия Суперкубогының]] кездесуінде «Лациоға» өзінің бірінші кездесуін өткізді. Бұл кездесуде футболшы «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» сапында бірінші голын соқты. 23 тамыз «[[Удинезе|Удинезеге]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала чемпионатта жаңа командасының сапында дебютін өткізді. 30 тамыз «Рома» футбол клубының қақпасына «Ювентус» сапында чемпионаттағы бірінші голын соқты, ал келесі ойында тағы бір рет қарсыластарының қақпасыңа голын соқты. 23 ақпанда  2015 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2014/15|Чемпиондар Лигасының]] 1/8 финалында [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]] қақпасыңа гол соқты. Бұл голы аргентиналық футболшының [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар Лигасындағы]] соққан алғашқы голы. Өзінің Ювентус сапындағы бірінші маусымында команданың үздік сұрмергені болып Серия А чемпионы атанды. Алайда 2016 жылы  [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] елінде өтетін Копа Америка турниріңе [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина]] ұжымынан шақырылым алмады. 2016 жылы жазда [[Поль Погба]]ның [[Манчестер Юнайтед]] сапына ауысыңа қарай өзіңе 10 нөмірді алды&lt;ref&gt;{{cite news|title=Paulo Dybala: Argentine forward takes on famous No. 10 shirt at Juventus {{!}} Goal.com|url=http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|accessdate=2017-08-09|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170829163901/http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|archivedate=2017-08-29}}&lt;/ref&gt;.

=== «Рома» ===
2022 жылдың 20 шілдесінде Дибала Италияның «[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&lt;nowiki/&gt;» клубына еркін агент ретінде ауысты. Форвард 2025 жылдың 30 маусымына дейін келісімшартқа қол қойды&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.asroma.com/en/news/2022/7/paulo-dybala-signs-for-roma |title=PAULO DYBALA SIGNS FOR ROMA! |lang=en |website=asroma.com |date=20 шілде 2022 |accessdate=21 шілде 2022}}&lt;/ref&gt;. Пауло бұрын [[Франческо Тотти]] клубының аңызы ойнаған 10-шы нөмірді алады деген қауесетке қарамастан, Дибала өзіне таныс 21-ші нөмірді алды.

== Ұлттық құрамада ==
{{толықтыру}}
[[Сурет:2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 02.jpg|нобай|солға|Дибала [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина құрамасында]]]]
14 қазан 2015 жылы [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы]] оны [[Парагвай Ұлттық футбол құрамасы|Парагвайға]] қарсы ойынға шақырды. 2015/16 маусымда өте керемет ойын көрсетседе Аргентинаның бас бапкері Тата Мартино шабуылшыны Ұлттық құрамаға қоспады.

== Жетістіктері ==
'''Командалық'''

'''«Палермо»'''

* Б сериясының жеңімпазы: 2013/14

'''«Ювентус»'''

* Италия чемпионы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия кубогы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия суперкубогы '''(2)''': 2015, 2018

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Аргентина футболшылары]]
[[Санат:Аргентина Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Институто ФК ойыншылары]]
[[Санат:Палермо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Ювентус ФК ойыншылары]]
[[Санат:Рома ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>mrl2a0u8a98e93hbrclz2zgolbj1upg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053521</id>
      <parentid>3053520</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T02:47:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ұлттық құрамада */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12068" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Пауло Дибала
|толық аты = Пауло Бруно Эсекьель Дибала
|лақап аты = ''Қазына ({{lang-es|La Joya}})''&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.ole.com.ar/instituto/joya-bien_0_r1flwwVljne.html |title=“La Joya está bien” |publisher=Olé |date=2 сәуір 2012 |lang=es |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=22 маусым 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180622164848/https://www.ole.com.ar/instituto/Joya-bien_0_674932859.html}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid=2457367.html |title=Насколько хорош Пауло Дибала? |publisher=UEFA.com |date=12 сәуір 2017 |lang=ru |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=31 шілде 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190731035824/https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid%3D2457367.html}}&lt;/ref&gt;
|сурет = 2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 01 (cropped).jpg
|сурет ені = 250px 
|туған күні = 15.11.1993
|туған жері = Лагуна-Ларга, Кордова
|азаматтығы = {{байрақ|Аргентина}}
|бойы = 177 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 73 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[жартылай қорғаушы]]&lt;br&gt;[[шабуылшы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]
|номері = 21
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2003—2008|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
|2008|{{ту|Аргентина}} {{comment|Ньюэллс Олд Бойз (ЛЛ)|Ньюэллс Олд Бойз (Лагуна-Ларга)}}|
|2008—2011|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2011—2012|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|38 (17)
|2012—2015|{{ту|Италия}} [[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]|89 (21)
|2015—2022|{{ту|Италия}} [[Ювентус]]|210 (82)
|2022—|{{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]|0 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2015—|{{футбол|Аргентина}}|33 (3)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Финалиссима]]}}
{{медаль|Алтын|[[Финалиссима 2022|Лондон 2022]]}}
{{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}}
{{медаль|Қола|[[Футболдан Америка кубогы 2019|Бразилия 2019]]}} 
|Commons = Paulo Dybala
}}
'''Пауло Бруно Эсекьель Дибала''' ({{lang-es|Paulo Bruno Exequiel Dybala}}; испанша айтылуы [[Халықаралық фонетикалық әліпби|[ˈpaulo ðiˈβala]]]; [[1993 жыл]]ы [[15 қараша]]да туған, [[Лагуна-Ларга]], [[Кордова (провинция, Аргентина)|Кордова]]) — аргентиналық футболшы, &quot;[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&quot; клубы мен [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина Ұлттық құрамасының]] шабуылшысы. 

Паулоның атасы - [[Поляктар|польшалық]], ал көп ата-бабалары [[Италия]]дан болады. [[Футболдан 2018 жылғы әлем біріншілігі|2018 жылғы әлем чемпионатына]] қатысқан.

== Клубтық мансабы ==
[[Сурет:Paulo Dybala 1555 (cropped).jpg|нобай|солға|Палермо сапында]]
=== «Институто» ===
Дибала өзінің мансабын «Ньюэлл Олд Бойз Лагуна-Ларга» футбол клубында бастаған. 10 жасында ол екінші дивизиондағы «Институто» футбол клубыңа ауысты. 15 жасында Паулоның әкесі қайтыс болды, содан кейін Пауло футболшы болатынын шешті.

12 тамыз 2011 жылы «Уракан» футбол командасыңа қарсы футбол өзінің бірінші кездесуін өткізді. Ал бір аптадан сон өзінің екінші ойынында «Альдосиви» футбол командасыңа қарсы өзінің бірінші голын соқты. 7 айдың ішінде Дибала екі [[Хет-Трик|хет-трик]] авторы атанып 17 гол соқты. Пауло [[Марио Кемпес|Марио Кемпестің]] рекордың жанартты, бұл жетісітікті Пауло 17 жасында қойды. Ал рекорд 1972 жылдан бері тұрған және Пауло чемпионатта 7 ойынның барлығында гол соққан&lt;ref name=&quot;dybala_record&quot;&gt;{{cite news |url=http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |publisher=MundoD |lang=es |title=Dybala, el pibe de los récords |trans_title=Dybala, the kid of Records |date=27 наурыз 2012 |accessdate= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120429223813/http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |archivedate=2012-04-29 }}&lt;/ref&gt;.

=== «Палермо» ===
29 сәуір 2012 жылы италиялық «[[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубының президенті Маурицио Дзампарини Пауломен келісім шартқа отырғаны түралы айтты. Бірақ сол күні «Институто» футбол клубынан бұл ақпарат дұрыс емес екені туралы хабарлама келді. 20 шілде Дибала италиялық ұжыммен 4-жылдық келісім шартқа отырды&lt;ref name=&quot;dybala_signed&quot;&gt;{{cite news |url=http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |publisher=US Città di Palermo |lang=it |title=DYBALA HA FIRMATO |trans_title=DYBALA SIGNED |date=20 шілде 2012 |accessdate=20 шілде 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120722191623/http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |archivedate=22 шілде 2012}}&lt;/ref&gt;. 2 қыркүйек «[[Лацио (футбол клубы)|Лациоға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Пауло [[Футболдан Италия чемпионаты|Серия А]] біріншілігінде өзінің бірінші кездесуін өткізді. 11 қараша «[[Сампдория|Сампдорияға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала «дубль» авторы атанды. Ол «Палермо» тарихындағы гол соққан ең жас ойыншы болды.

=== «Ювентус» ===
4 маусым 2015 жылы Пауло «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубына ауысты,  футболшы 5 жылдық келісімшартқа отырды. Трансфер құны €32 млн еуро болды. 8 тамыз [[Футболдан Италия суперкубогы|Италия Суперкубогының]] кездесуінде «Лациоға» өзінің бірінші кездесуін өткізді. Бұл кездесуде футболшы «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» сапында бірінші голын соқты. 23 тамыз «[[Удинезе|Удинезеге]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала чемпионатта жаңа командасының сапында дебютін өткізді. 30 тамыз «Рома» футбол клубының қақпасына «Ювентус» сапында чемпионаттағы бірінші голын соқты, ал келесі ойында тағы бір рет қарсыластарының қақпасыңа голын соқты. 23 ақпанда  2015 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2014/15|Чемпиондар Лигасының]] 1/8 финалында [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]] қақпасыңа гол соқты. Бұл голы аргентиналық футболшының [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар Лигасындағы]] соққан алғашқы голы. Өзінің Ювентус сапындағы бірінші маусымында команданың үздік сұрмергені болып Серия А чемпионы атанды. Алайда 2016 жылы  [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] елінде өтетін Копа Америка турниріңе [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина]] ұжымынан шақырылым алмады. 2016 жылы жазда [[Поль Погба]]ның [[Манчестер Юнайтед]] сапына ауысыңа қарай өзіңе 10 нөмірді алды&lt;ref&gt;{{cite news|title=Paulo Dybala: Argentine forward takes on famous No. 10 shirt at Juventus {{!}} Goal.com|url=http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|accessdate=2017-08-09|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170829163901/http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|archivedate=2017-08-29}}&lt;/ref&gt;.

=== «Рома» ===
2022 жылдың 20 шілдесінде Дибала Италияның «[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&lt;nowiki/&gt;» клубына еркін агент ретінде ауысты. Форвард 2025 жылдың 30 маусымына дейін келісімшартқа қол қойды&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.asroma.com/en/news/2022/7/paulo-dybala-signs-for-roma |title=PAULO DYBALA SIGNS FOR ROMA! |lang=en |website=asroma.com |date=20 шілде 2022 |accessdate=21 шілде 2022}}&lt;/ref&gt;. Пауло бұрын [[Франческо Тотти]] клубының аңызы ойнаған 10-шы нөмірді алады деген қауесетке қарамастан, Дибала өзіне таныс 21-ші нөмірді алды.

== Ұлттық құрамада ==
{{толықтыру}}
[[Сурет:2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 02.jpg|нобай|Дибала [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина құрамасында]]]]
14 қазан 2015 жылы [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы]] оны [[Парагвай Ұлттық футбол құрамасы|Парагвайға]] қарсы ойынға шақырды. 2015/16 маусымда өте керемет ойын көрсетседе Аргентинаның бас бапкері Тата Мартино шабуылшыны Ұлттық құрамаға қоспады.

== Жетістіктері ==
'''Командалық'''

'''«Палермо»'''

* Б сериясының жеңімпазы: 2013/14

'''«Ювентус»'''

* Италия чемпионы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия кубогы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия суперкубогы '''(2)''': 2015, 2018

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Аргентина футболшылары]]
[[Санат:Аргентина Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Институто ФК ойыншылары]]
[[Санат:Палермо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Ювентус ФК ойыншылары]]
[[Санат:Рома ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>kkoy9lcp7m22czb4rphqf2q8akjq0e9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053522</id>
      <parentid>3053521</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T02:53:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>/* «Ювентус» */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12408" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Пауло Дибала
|толық аты = Пауло Бруно Эсекьель Дибала
|лақап аты = ''Қазына ({{lang-es|La Joya}})''&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.ole.com.ar/instituto/joya-bien_0_r1flwwVljne.html |title=“La Joya está bien” |publisher=Olé |date=2 сәуір 2012 |lang=es |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=22 маусым 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180622164848/https://www.ole.com.ar/instituto/Joya-bien_0_674932859.html}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid=2457367.html |title=Насколько хорош Пауло Дибала? |publisher=UEFA.com |date=12 сәуір 2017 |lang=ru |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=31 шілде 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190731035824/https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid%3D2457367.html}}&lt;/ref&gt;
|сурет = 2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 01 (cropped).jpg
|сурет ені = 250px 
|туған күні = 15.11.1993
|туған жері = Лагуна-Ларга, Кордова
|азаматтығы = {{байрақ|Аргентина}}
|бойы = 177 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 73 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[жартылай қорғаушы]]&lt;br&gt;[[шабуылшы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]
|номері = 21
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2003—2008|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
|2008|{{ту|Аргентина}} {{comment|Ньюэллс Олд Бойз (ЛЛ)|Ньюэллс Олд Бойз (Лагуна-Ларга)}}|
|2008—2011|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2011—2012|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|38 (17)
|2012—2015|{{ту|Италия}} [[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]|89 (21)
|2015—2022|{{ту|Италия}} [[Ювентус]]|210 (82)
|2022—|{{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]|0 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2015—|{{футбол|Аргентина}}|33 (3)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Финалиссима]]}}
{{медаль|Алтын|[[Финалиссима 2022|Лондон 2022]]}}
{{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}}
{{медаль|Қола|[[Футболдан Америка кубогы 2019|Бразилия 2019]]}} 
|Commons = Paulo Dybala
}}
'''Пауло Бруно Эсекьель Дибала''' ({{lang-es|Paulo Bruno Exequiel Dybala}}; испанша айтылуы [[Халықаралық фонетикалық әліпби|[ˈpaulo ðiˈβala]]]; [[1993 жыл]]ы [[15 қараша]]да туған, [[Лагуна-Ларга]], [[Кордова (провинция, Аргентина)|Кордова]]) — аргентиналық футболшы, &quot;[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&quot; клубы мен [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина Ұлттық құрамасының]] шабуылшысы. 

Паулоның атасы - [[Поляктар|польшалық]], ал көп ата-бабалары [[Италия]]дан болады. [[Футболдан 2018 жылғы әлем біріншілігі|2018 жылғы әлем чемпионатына]] қатысқан.

== Клубтық мансабы ==
[[Сурет:Paulo Dybala 1555 (cropped).jpg|нобай|солға|Палермо сапында]]
=== «Институто» ===
Дибала өзінің мансабын «Ньюэлл Олд Бойз Лагуна-Ларга» футбол клубында бастаған. 10 жасында ол екінші дивизиондағы «Институто» футбол клубыңа ауысты. 15 жасында Паулоның әкесі қайтыс болды, содан кейін Пауло футболшы болатынын шешті.

12 тамыз 2011 жылы «Уракан» футбол командасыңа қарсы футбол өзінің бірінші кездесуін өткізді. Ал бір аптадан сон өзінің екінші ойынында «Альдосиви» футбол командасыңа қарсы өзінің бірінші голын соқты. 7 айдың ішінде Дибала екі [[Хет-Трик|хет-трик]] авторы атанып 17 гол соқты. Пауло [[Марио Кемпес|Марио Кемпестің]] рекордың жанартты, бұл жетісітікті Пауло 17 жасында қойды. Ал рекорд 1972 жылдан бері тұрған және Пауло чемпионатта 7 ойынның барлығында гол соққан&lt;ref name=&quot;dybala_record&quot;&gt;{{cite news |url=http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |publisher=MundoD |lang=es |title=Dybala, el pibe de los récords |trans_title=Dybala, the kid of Records |date=27 наурыз 2012 |accessdate= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120429223813/http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |archivedate=2012-04-29 }}&lt;/ref&gt;.

=== «Палермо» ===
29 сәуір 2012 жылы италиялық «[[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубының президенті Маурицио Дзампарини Пауломен келісім шартқа отырғаны түралы айтты. Бірақ сол күні «Институто» футбол клубынан бұл ақпарат дұрыс емес екені туралы хабарлама келді. 20 шілде Дибала италиялық ұжыммен 4-жылдық келісім шартқа отырды&lt;ref name=&quot;dybala_signed&quot;&gt;{{cite news |url=http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |publisher=US Città di Palermo |lang=it |title=DYBALA HA FIRMATO |trans_title=DYBALA SIGNED |date=20 шілде 2012 |accessdate=20 шілде 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120722191623/http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |archivedate=22 шілде 2012}}&lt;/ref&gt;. 2 қыркүйек «[[Лацио (футбол клубы)|Лациоға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Пауло [[Футболдан Италия чемпионаты|Серия А]] біріншілігінде өзінің бірінші кездесуін өткізді. 11 қараша «[[Сампдория|Сампдорияға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала «дубль» авторы атанды. Ол «Палермо» тарихындағы гол соққан ең жас ойыншы болды.

=== «Ювентус» ===
4 маусым 2015 жылы Пауло «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубына ауысты,  футболшы 5 жылдық келісімшартқа отырды. Трансфер құны €32 млн еуро болды&lt;ref&gt;{{cite web| title=«Ювентус» объявил о переходе Дибалы за 32 млн евро| url=http://www.sports.ru/football/1030306900.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150626141338/http://www.sports.ru/football/1030306900.html|archivedate=26 маусым 2015|date=26 маусым 2015|lang=ru}}&lt;/ref&gt;. 8 тамыз [[Футболдан Италия суперкубогы|Италия Суперкубогының]] кездесуінде «Лациоға» өзінің бірінші кездесуін өткізді. Бұл кездесуде футболшы «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» сапында бірінші голын соқты. 23 тамыз «[[Удинезе|Удинезеге]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала чемпионатта жаңа командасының сапында дебютін өткізді. 30 тамыз «Рома» футбол клубының қақпасына «Ювентус» сапында чемпионаттағы бірінші голын соқты, ал келесі ойында тағы бір рет қарсыластарының қақпасыңа голын соқты. 23 ақпанда  2015 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2014/15|Чемпиондар Лигасының]] 1/8 финалында [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]] қақпасыңа гол соқты. Бұл голы аргентиналық футболшының [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар Лигасындағы]] соққан алғашқы голы. Өзінің Ювентус сапындағы бірінші маусымында команданың үздік сұрмергені болып Серия А чемпионы атанды. Алайда 2016 жылы  [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] елінде өтетін Копа Америка турниріңе [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина]] ұжымынан шақырылым алмады. 2016 жылы жазда [[Поль Погба]]ның [[Манчестер Юнайтед]] сапына ауысыңа қарай өзіңе 10 нөмірді алды&lt;ref&gt;{{cite news|title=Paulo Dybala: Argentine forward takes on famous No. 10 shirt at Juventus {{!}} Goal.com|url=http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|accessdate=2017-08-09|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170829163901/http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|archivedate=2017-08-29}}&lt;/ref&gt;.

=== «Рома» ===
2022 жылдың 20 шілдесінде Дибала Италияның «[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&lt;nowiki/&gt;» клубына еркін агент ретінде ауысты. Форвард 2025 жылдың 30 маусымына дейін келісімшартқа қол қойды&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.asroma.com/en/news/2022/7/paulo-dybala-signs-for-roma |title=PAULO DYBALA SIGNS FOR ROMA! |lang=en |website=asroma.com |date=20 шілде 2022 |accessdate=21 шілде 2022}}&lt;/ref&gt;. Пауло бұрын [[Франческо Тотти]] клубының аңызы ойнаған 10-шы нөмірді алады деген қауесетке қарамастан, Дибала өзіне таныс 21-ші нөмірді алды.

== Ұлттық құрамада ==
{{толықтыру}}
[[Сурет:2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 02.jpg|нобай|Дибала [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина құрамасында]]]]
14 қазан 2015 жылы [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы]] оны [[Парагвай Ұлттық футбол құрамасы|Парагвайға]] қарсы ойынға шақырды. 2015/16 маусымда өте керемет ойын көрсетседе Аргентинаның бас бапкері Тата Мартино шабуылшыны Ұлттық құрамаға қоспады.

== Жетістіктері ==
'''Командалық'''

'''«Палермо»'''

* Б сериясының жеңімпазы: 2013/14

'''«Ювентус»'''

* Италия чемпионы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия кубогы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия суперкубогы '''(2)''': 2015, 2018

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Аргентина футболшылары]]
[[Санат:Аргентина Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Институто ФК ойыншылары]]
[[Санат:Палермо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Ювентус ФК ойыншылары]]
[[Санат:Рома ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>jf3t6mu7r49pmpn5bur5gdp57eceuvx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053523</id>
      <parentid>3053522</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T03:10:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>/* «Ювентус» */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12402" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Пауло Дибала
|толық аты = Пауло Бруно Эсекьель Дибала
|лақап аты = ''Қазына ({{lang-es|La Joya}})''&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.ole.com.ar/instituto/joya-bien_0_r1flwwVljne.html |title=“La Joya está bien” |publisher=Olé |date=2 сәуір 2012 |lang=es |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=22 маусым 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180622164848/https://www.ole.com.ar/instituto/Joya-bien_0_674932859.html}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid=2457367.html |title=Насколько хорош Пауло Дибала? |publisher=UEFA.com |date=12 сәуір 2017 |lang=ru |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=31 шілде 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190731035824/https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid%3D2457367.html}}&lt;/ref&gt;
|сурет = 2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 01 (cropped).jpg
|сурет ені = 250px 
|туған күні = 15.11.1993
|туған жері = Лагуна-Ларга, Кордова
|азаматтығы = {{байрақ|Аргентина}}
|бойы = 177 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 73 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[жартылай қорғаушы]]&lt;br&gt;[[шабуылшы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]
|номері = 21
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2003—2008|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
|2008|{{ту|Аргентина}} {{comment|Ньюэллс Олд Бойз (ЛЛ)|Ньюэллс Олд Бойз (Лагуна-Ларга)}}|
|2008—2011|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2011—2012|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|38 (17)
|2012—2015|{{ту|Италия}} [[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]|89 (21)
|2015—2022|{{ту|Италия}} [[Ювентус]]|210 (82)
|2022—|{{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]|0 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2015—|{{футбол|Аргентина}}|33 (3)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Финалиссима]]}}
{{медаль|Алтын|[[Финалиссима 2022|Лондон 2022]]}}
{{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}}
{{медаль|Қола|[[Футболдан Америка кубогы 2019|Бразилия 2019]]}} 
|Commons = Paulo Dybala
}}
'''Пауло Бруно Эсекьель Дибала''' ({{lang-es|Paulo Bruno Exequiel Dybala}}; испанша айтылуы [[Халықаралық фонетикалық әліпби|[ˈpaulo ðiˈβala]]]; [[1993 жыл]]ы [[15 қараша]]да туған, [[Лагуна-Ларга]], [[Кордова (провинция, Аргентина)|Кордова]]) — аргентиналық футболшы, &quot;[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&quot; клубы мен [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина Ұлттық құрамасының]] шабуылшысы. 

Паулоның атасы - [[Поляктар|польшалық]], ал көп ата-бабалары [[Италия]]дан болады. [[Футболдан 2018 жылғы әлем біріншілігі|2018 жылғы әлем чемпионатына]] қатысқан.

== Клубтық мансабы ==
[[Сурет:Paulo Dybala 1555 (cropped).jpg|нобай|солға|Палермо сапында]]
=== «Институто» ===
Дибала өзінің мансабын «Ньюэлл Олд Бойз Лагуна-Ларга» футбол клубында бастаған. 10 жасында ол екінші дивизиондағы «Институто» футбол клубыңа ауысты. 15 жасында Паулоның әкесі қайтыс болды, содан кейін Пауло футболшы болатынын шешті.

12 тамыз 2011 жылы «Уракан» футбол командасыңа қарсы футбол өзінің бірінші кездесуін өткізді. Ал бір аптадан сон өзінің екінші ойынында «Альдосиви» футбол командасыңа қарсы өзінің бірінші голын соқты. 7 айдың ішінде Дибала екі [[Хет-Трик|хет-трик]] авторы атанып 17 гол соқты. Пауло [[Марио Кемпес|Марио Кемпестің]] рекордың жанартты, бұл жетісітікті Пауло 17 жасында қойды. Ал рекорд 1972 жылдан бері тұрған және Пауло чемпионатта 7 ойынның барлығында гол соққан&lt;ref name=&quot;dybala_record&quot;&gt;{{cite news |url=http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |publisher=MundoD |lang=es |title=Dybala, el pibe de los récords |trans_title=Dybala, the kid of Records |date=27 наурыз 2012 |accessdate= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120429223813/http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |archivedate=2012-04-29 }}&lt;/ref&gt;.

=== «Палермо» ===
29 сәуір 2012 жылы италиялық «[[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубының президенті Маурицио Дзампарини Пауломен келісім шартқа отырғаны түралы айтты. Бірақ сол күні «Институто» футбол клубынан бұл ақпарат дұрыс емес екені туралы хабарлама келді. 20 шілде Дибала италиялық ұжыммен 4-жылдық келісім шартқа отырды&lt;ref name=&quot;dybala_signed&quot;&gt;{{cite news |url=http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |publisher=US Città di Palermo |lang=it |title=DYBALA HA FIRMATO |trans_title=DYBALA SIGNED |date=20 шілде 2012 |accessdate=20 шілде 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120722191623/http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |archivedate=22 шілде 2012}}&lt;/ref&gt;. 2 қыркүйек «[[Лацио (футбол клубы)|Лациоға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Пауло [[Футболдан Италия чемпионаты|Серия А]] біріншілігінде өзінің бірінші кездесуін өткізді. 11 қараша «[[Сампдория|Сампдорияға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала «дубль» авторы атанды. Ол «Палермо» тарихындағы гол соққан ең жас ойыншы болды.

=== «Ювентус» ===
4 маусым 2015 жылы Пауло «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубына ауысты,  футболшы 5 жылдық келісімшартқа отырды. Трансфер құны €32 млн еуро болды&lt;ref&gt;{{cite web| title=«Ювентус» объявил о переходе Дибалы за 32 млн евро| url=http://www.sports.ru/football/1030306900.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150626141338/http://www.sports.ru/football/1030306900.html|publisher=sports.ru|archivedate=26 маусым 2015|lang=ru}}&lt;/ref&gt;. 8 тамыз [[Футболдан Италия суперкубогы|Италия Суперкубогының]] кездесуінде «Лациоға» өзінің бірінші кездесуін өткізді. Бұл кездесуде футболшы «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» сапында бірінші голын соқты. 23 тамыз «[[Удинезе|Удинезеге]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала чемпионатта жаңа командасының сапында дебютін өткізді. 30 тамыз «Рома» футбол клубының қақпасына «Ювентус» сапында чемпионаттағы бірінші голын соқты, ал келесі ойында тағы бір рет қарсыластарының қақпасыңа голын соқты. 23 ақпанда  2015 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2014/15|Чемпиондар Лигасының]] 1/8 финалында [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]] қақпасыңа гол соқты. Бұл голы аргентиналық футболшының [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар Лигасындағы]] соққан алғашқы голы. Өзінің Ювентус сапындағы бірінші маусымында команданың үздік сұрмергені болып Серия А чемпионы атанды. Алайда 2016 жылы  [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] елінде өтетін Копа Америка турниріңе [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина]] ұжымынан шақырылым алмады. 2016 жылы жазда [[Поль Погба]]ның [[Манчестер Юнайтед]] сапына ауысыңа қарай өзіңе 10 нөмірді алды&lt;ref&gt;{{cite news|title=Paulo Dybala: Argentine forward takes on famous No. 10 shirt at Juventus {{!}} Goal.com|url=http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|accessdate=2017-08-09|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170829163901/http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|archivedate=2017-08-29}}&lt;/ref&gt;.

=== «Рома» ===
2022 жылдың 20 шілдесінде Дибала Италияның «[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&lt;nowiki/&gt;» клубына еркін агент ретінде ауысты. Форвард 2025 жылдың 30 маусымына дейін келісімшартқа қол қойды&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.asroma.com/en/news/2022/7/paulo-dybala-signs-for-roma |title=PAULO DYBALA SIGNS FOR ROMA! |lang=en |website=asroma.com |date=20 шілде 2022 |accessdate=21 шілде 2022}}&lt;/ref&gt;. Пауло бұрын [[Франческо Тотти]] клубының аңызы ойнаған 10-шы нөмірді алады деген қауесетке қарамастан, Дибала өзіне таныс 21-ші нөмірді алды.

== Ұлттық құрамада ==
{{толықтыру}}
[[Сурет:2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 02.jpg|нобай|Дибала [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина құрамасында]]]]
14 қазан 2015 жылы [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы]] оны [[Парагвай Ұлттық футбол құрамасы|Парагвайға]] қарсы ойынға шақырды. 2015/16 маусымда өте керемет ойын көрсетседе Аргентинаның бас бапкері Тата Мартино шабуылшыны Ұлттық құрамаға қоспады.

== Жетістіктері ==
'''Командалық'''

'''«Палермо»'''

* Б сериясының жеңімпазы: 2013/14

'''«Ювентус»'''

* Италия чемпионы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия кубогы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия суперкубогы '''(2)''': 2015, 2018

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Аргентина футболшылары]]
[[Санат:Аргентина Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Институто ФК ойыншылары]]
[[Санат:Палермо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Ювентус ФК ойыншылары]]
[[Санат:Рома ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>2ld7o0f168ir8zojntplpqhijcxdec3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053566</id>
      <parentid>3053523</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:20:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ұлттық құрамада */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12194" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Пауло Дибала
|толық аты = Пауло Бруно Эсекьель Дибала
|лақап аты = ''Қазына ({{lang-es|La Joya}})''&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.ole.com.ar/instituto/joya-bien_0_r1flwwVljne.html |title=“La Joya está bien” |publisher=Olé |date=2 сәуір 2012 |lang=es |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=22 маусым 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180622164848/https://www.ole.com.ar/instituto/Joya-bien_0_674932859.html}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid=2457367.html |title=Насколько хорош Пауло Дибала? |publisher=UEFA.com |date=12 сәуір 2017 |lang=ru |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=31 шілде 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190731035824/https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid%3D2457367.html}}&lt;/ref&gt;
|сурет = 2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 01 (cropped).jpg
|сурет ені = 250px 
|туған күні = 15.11.1993
|туған жері = Лагуна-Ларга, Кордова
|азаматтығы = {{байрақ|Аргентина}}
|бойы = 177 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 73 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[жартылай қорғаушы]]&lt;br&gt;[[шабуылшы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]
|номері = 21
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2003—2008|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
|2008|{{ту|Аргентина}} {{comment|Ньюэллс Олд Бойз (ЛЛ)|Ньюэллс Олд Бойз (Лагуна-Ларга)}}|
|2008—2011|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2011—2012|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|38 (17)
|2012—2015|{{ту|Италия}} [[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]|89 (21)
|2015—2022|{{ту|Италия}} [[Ювентус]]|210 (82)
|2022—|{{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]|0 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2015—|{{футбол|Аргентина}}|33 (3)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Финалиссима]]}}
{{медаль|Алтын|[[Финалиссима 2022|Лондон 2022]]}}
{{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}}
{{медаль|Қола|[[Футболдан Америка кубогы 2019|Бразилия 2019]]}} 
|Commons = Paulo Dybala
}}
'''Пауло Бруно Эсекьель Дибала''' ({{lang-es|Paulo Bruno Exequiel Dybala}}; испанша айтылуы [[Халықаралық фонетикалық әліпби|[ˈpaulo ðiˈβala]]]; [[1993 жыл]]ы [[15 қараша]]да туған, [[Лагуна-Ларга]], [[Кордова (провинция, Аргентина)|Кордова]]) — аргентиналық футболшы, &quot;[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&quot; клубы мен [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина Ұлттық құрамасының]] шабуылшысы. 

Паулоның атасы - [[Поляктар|польшалық]], ал көп ата-бабалары [[Италия]]дан болады. [[Футболдан 2018 жылғы әлем біріншілігі|2018 жылғы әлем чемпионатына]] қатысқан.

== Клубтық мансабы ==
[[Сурет:Paulo Dybala 1555 (cropped).jpg|нобай|солға|Палермо сапында]]
=== «Институто» ===
Дибала өзінің мансабын «Ньюэлл Олд Бойз Лагуна-Ларга» футбол клубында бастаған. 10 жасында ол екінші дивизиондағы «Институто» футбол клубыңа ауысты. 15 жасында Паулоның әкесі қайтыс болды, содан кейін Пауло футболшы болатынын шешті.

12 тамыз 2011 жылы «Уракан» футбол командасыңа қарсы футбол өзінің бірінші кездесуін өткізді. Ал бір аптадан сон өзінің екінші ойынында «Альдосиви» футбол командасыңа қарсы өзінің бірінші голын соқты. 7 айдың ішінде Дибала екі [[Хет-Трик|хет-трик]] авторы атанып 17 гол соқты. Пауло [[Марио Кемпес|Марио Кемпестің]] рекордың жанартты, бұл жетісітікті Пауло 17 жасында қойды. Ал рекорд 1972 жылдан бері тұрған және Пауло чемпионатта 7 ойынның барлығында гол соққан&lt;ref name=&quot;dybala_record&quot;&gt;{{cite news |url=http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |publisher=MundoD |lang=es |title=Dybala, el pibe de los récords |trans_title=Dybala, the kid of Records |date=27 наурыз 2012 |accessdate= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120429223813/http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |archivedate=2012-04-29 }}&lt;/ref&gt;.

=== «Палермо» ===
29 сәуір 2012 жылы италиялық «[[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубының президенті Маурицио Дзампарини Пауломен келісім шартқа отырғаны түралы айтты. Бірақ сол күні «Институто» футбол клубынан бұл ақпарат дұрыс емес екені туралы хабарлама келді. 20 шілде Дибала италиялық ұжыммен 4-жылдық келісім шартқа отырды&lt;ref name=&quot;dybala_signed&quot;&gt;{{cite news |url=http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |publisher=US Città di Palermo |lang=it |title=DYBALA HA FIRMATO |trans_title=DYBALA SIGNED |date=20 шілде 2012 |accessdate=20 шілде 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120722191623/http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |archivedate=22 шілде 2012}}&lt;/ref&gt;. 2 қыркүйек «[[Лацио (футбол клубы)|Лациоға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Пауло [[Футболдан Италия чемпионаты|Серия А]] біріншілігінде өзінің бірінші кездесуін өткізді. 11 қараша «[[Сампдория|Сампдорияға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала «дубль» авторы атанды. Ол «Палермо» тарихындағы гол соққан ең жас ойыншы болды.

=== «Ювентус» ===
4 маусым 2015 жылы Пауло «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубына ауысты,  футболшы 5 жылдық келісімшартқа отырды. Трансфер құны €32 млн еуро болды&lt;ref&gt;{{cite web| title=«Ювентус» объявил о переходе Дибалы за 32 млн евро| url=http://www.sports.ru/football/1030306900.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150626141338/http://www.sports.ru/football/1030306900.html|publisher=sports.ru|archivedate=26 маусым 2015|lang=ru}}&lt;/ref&gt;. 8 тамыз [[Футболдан Италия суперкубогы|Италия Суперкубогының]] кездесуінде «Лациоға» өзінің бірінші кездесуін өткізді. Бұл кездесуде футболшы «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» сапында бірінші голын соқты. 23 тамыз «[[Удинезе|Удинезеге]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала чемпионатта жаңа командасының сапында дебютін өткізді. 30 тамыз «Рома» футбол клубының қақпасына «Ювентус» сапында чемпионаттағы бірінші голын соқты, ал келесі ойында тағы бір рет қарсыластарының қақпасыңа голын соқты. 23 ақпанда  2015 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2014/15|Чемпиондар Лигасының]] 1/8 финалында [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]] қақпасыңа гол соқты. Бұл голы аргентиналық футболшының [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар Лигасындағы]] соққан алғашқы голы. Өзінің Ювентус сапындағы бірінші маусымында команданың үздік сұрмергені болып Серия А чемпионы атанды. Алайда 2016 жылы  [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] елінде өтетін Копа Америка турниріңе [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина]] ұжымынан шақырылым алмады. 2016 жылы жазда [[Поль Погба]]ның [[Манчестер Юнайтед]] сапына ауысыңа қарай өзіңе 10 нөмірді алды&lt;ref&gt;{{cite news|title=Paulo Dybala: Argentine forward takes on famous No. 10 shirt at Juventus {{!}} Goal.com|url=http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|accessdate=2017-08-09|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170829163901/http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|archivedate=2017-08-29}}&lt;/ref&gt;.

=== «Рома» ===
2022 жылдың 20 шілдесінде Дибала Италияның «[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&lt;nowiki/&gt;» клубына еркін агент ретінде ауысты. Форвард 2025 жылдың 30 маусымына дейін келісімшартқа қол қойды&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.asroma.com/en/news/2022/7/paulo-dybala-signs-for-roma |title=PAULO DYBALA SIGNS FOR ROMA! |lang=en |website=asroma.com |date=20 шілде 2022 |accessdate=21 шілде 2022}}&lt;/ref&gt;. Пауло бұрын [[Франческо Тотти]] клубының аңызы ойнаған 10-шы нөмірді алады деген қауесетке қарамастан, Дибала өзіне таныс 21-ші нөмірді алды.

== Ұлттық құрамада ==
{{толықтыру}}
14 қазан 2015 жылы [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы]] оны [[Парагвай Ұлттық футбол құрамасы|Парагвайға]] қарсы ойынға шақырды. 2015/16 маусымда өте керемет ойын көрсетседе Аргентинаның бас бапкері Тата Мартино шабуылшыны Ұлттық құрамаға қоспады.

== Жетістіктері ==
'''Командалық'''

'''«Палермо»'''

* Б сериясының жеңімпазы: 2013/14

'''«Ювентус»'''

* Италия чемпионы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия кубогы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия суперкубогы '''(2)''': 2015, 2018

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Аргентина футболшылары]]
[[Санат:Аргентина Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Институто ФК ойыншылары]]
[[Санат:Палермо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Ювентус ФК ойыншылары]]
[[Санат:Рома ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>szgv1i9c0y44bf79wyzj49bst3e7ayk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053569</id>
      <parentid>3053566</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:27:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>/* «Ювентус» */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12293" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Пауло Дибала
|толық аты = Пауло Бруно Эсекьель Дибала
|лақап аты = ''Қазына ({{lang-es|La Joya}})''&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.ole.com.ar/instituto/joya-bien_0_r1flwwVljne.html |title=“La Joya está bien” |publisher=Olé |date=2 сәуір 2012 |lang=es |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=22 маусым 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180622164848/https://www.ole.com.ar/instituto/Joya-bien_0_674932859.html}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid=2457367.html |title=Насколько хорош Пауло Дибала? |publisher=UEFA.com |date=12 сәуір 2017 |lang=ru |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=31 шілде 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190731035824/https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid%3D2457367.html}}&lt;/ref&gt;
|сурет = 2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 01 (cropped).jpg
|сурет ені = 250px 
|туған күні = 15.11.1993
|туған жері = Лагуна-Ларга, Кордова
|азаматтығы = {{байрақ|Аргентина}}
|бойы = 177 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 73 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[жартылай қорғаушы]]&lt;br&gt;[[шабуылшы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]
|номері = 21
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2003—2008|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
|2008|{{ту|Аргентина}} {{comment|Ньюэллс Олд Бойз (ЛЛ)|Ньюэллс Олд Бойз (Лагуна-Ларга)}}|
|2008—2011|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2011—2012|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|38 (17)
|2012—2015|{{ту|Италия}} [[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]|89 (21)
|2015—2022|{{ту|Италия}} [[Ювентус]]|210 (82)
|2022—|{{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]|0 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2015—|{{футбол|Аргентина}}|33 (3)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Финалиссима]]}}
{{медаль|Алтын|[[Финалиссима 2022|Лондон 2022]]}}
{{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}}
{{медаль|Қола|[[Футболдан Америка кубогы 2019|Бразилия 2019]]}} 
|Commons = Paulo Dybala
}}
'''Пауло Бруно Эсекьель Дибала''' ({{lang-es|Paulo Bruno Exequiel Dybala}}; испанша айтылуы [[Халықаралық фонетикалық әліпби|[ˈpaulo ðiˈβala]]]; [[1993 жыл]]ы [[15 қараша]]да туған, [[Лагуна-Ларга]], [[Кордова (провинция, Аргентина)|Кордова]]) — аргентиналық футболшы, &quot;[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&quot; клубы мен [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина Ұлттық құрамасының]] шабуылшысы. 

Паулоның атасы - [[Поляктар|польшалық]], ал көп ата-бабалары [[Италия]]дан болады. [[Футболдан 2018 жылғы әлем біріншілігі|2018 жылғы әлем чемпионатына]] қатысқан.

== Клубтық мансабы ==
[[Сурет:Paulo Dybala 1555 (cropped).jpg|нобай|солға|Палермо сапында]]
=== «Институто» ===
Дибала өзінің мансабын «Ньюэлл Олд Бойз Лагуна-Ларга» футбол клубында бастаған. 10 жасында ол екінші дивизиондағы «Институто» футбол клубыңа ауысты. 15 жасында Паулоның әкесі қайтыс болды, содан кейін Пауло футболшы болатынын шешті.

12 тамыз 2011 жылы «Уракан» футбол командасыңа қарсы футбол өзінің бірінші кездесуін өткізді. Ал бір аптадан сон өзінің екінші ойынында «Альдосиви» футбол командасыңа қарсы өзінің бірінші голын соқты. 7 айдың ішінде Дибала екі [[Хет-Трик|хет-трик]] авторы атанып 17 гол соқты. Пауло [[Марио Кемпес|Марио Кемпестің]] рекордың жанартты, бұл жетісітікті Пауло 17 жасында қойды. Ал рекорд 1972 жылдан бері тұрған және Пауло чемпионатта 7 ойынның барлығында гол соққан&lt;ref name=&quot;dybala_record&quot;&gt;{{cite news |url=http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |publisher=MundoD |lang=es |title=Dybala, el pibe de los récords |trans_title=Dybala, the kid of Records |date=27 наурыз 2012 |accessdate= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120429223813/http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |archivedate=2012-04-29 }}&lt;/ref&gt;.

=== «Палермо» ===
29 сәуір 2012 жылы италиялық «[[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубының президенті Маурицио Дзампарини Пауломен келісім шартқа отырғаны түралы айтты. Бірақ сол күні «Институто» футбол клубынан бұл ақпарат дұрыс емес екені туралы хабарлама келді. 20 шілде Дибала италиялық ұжыммен 4-жылдық келісім шартқа отырды&lt;ref name=&quot;dybala_signed&quot;&gt;{{cite news |url=http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |publisher=US Città di Palermo |lang=it |title=DYBALA HA FIRMATO |trans_title=DYBALA SIGNED |date=20 шілде 2012 |accessdate=20 шілде 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120722191623/http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |archivedate=22 шілде 2012}}&lt;/ref&gt;. 2 қыркүйек «[[Лацио (футбол клубы)|Лациоға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Пауло [[Футболдан Италия чемпионаты|Серия А]] біріншілігінде өзінің бірінші кездесуін өткізді. 11 қараша «[[Сампдория|Сампдорияға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала «дубль» авторы атанды. Ол «Палермо» тарихындағы гол соққан ең жас ойыншы болды.

=== «Ювентус» ===
[[Сурет:Dybala 2017 (edited).jpg|нобай|2017 жылы «Ювентус» сапында]]
4 маусым 2015 жылы Пауло «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубына ауысты,  футболшы 5 жылдық келісімшартқа отырды. Трансфер құны €32 млн еуро болды&lt;ref&gt;{{cite web| title=«Ювентус» объявил о переходе Дибалы за 32 млн евро| url=http://www.sports.ru/football/1030306900.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150626141338/http://www.sports.ru/football/1030306900.html|publisher=sports.ru|archivedate=26 маусым 2015|lang=ru}}&lt;/ref&gt;. 8 тамыз [[Футболдан Италия суперкубогы|Италия Суперкубогының]] кездесуінде «Лациоға» өзінің бірінші кездесуін өткізді. Бұл кездесуде футболшы «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» сапында бірінші голын соқты. 23 тамыз «[[Удинезе|Удинезеге]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала чемпионатта жаңа командасының сапында дебютін өткізді. 30 тамыз «Рома» футбол клубының қақпасына «Ювентус» сапында чемпионаттағы бірінші голын соқты, ал келесі ойында тағы бір рет қарсыластарының қақпасыңа голын соқты. 23 ақпанда  2015 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2014/15|Чемпиондар Лигасының]] 1/8 финалында [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]] қақпасыңа гол соқты. Бұл голы аргентиналық футболшының [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар Лигасындағы]] соққан алғашқы голы. Өзінің Ювентус сапындағы бірінші маусымында команданың үздік сұрмергені болып Серия А чемпионы атанды. Алайда 2016 жылы  [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] елінде өтетін Копа Америка турниріңе [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина]] ұжымынан шақырылым алмады. 2016 жылы жазда [[Поль Погба]]ның [[Манчестер Юнайтед]] сапына ауысыңа қарай өзіңе 10 нөмірді алды&lt;ref&gt;{{cite news|title=Paulo Dybala: Argentine forward takes on famous No. 10 shirt at Juventus {{!}} Goal.com|url=http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|accessdate=2017-08-09|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170829163901/http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|archivedate=2017-08-29}}&lt;/ref&gt;.

=== «Рома» ===
2022 жылдың 20 шілдесінде Дибала Италияның «[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&lt;nowiki/&gt;» клубына еркін агент ретінде ауысты. Форвард 2025 жылдың 30 маусымына дейін келісімшартқа қол қойды&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.asroma.com/en/news/2022/7/paulo-dybala-signs-for-roma |title=PAULO DYBALA SIGNS FOR ROMA! |lang=en |website=asroma.com |date=20 шілде 2022 |accessdate=21 шілде 2022}}&lt;/ref&gt;. Пауло бұрын [[Франческо Тотти]] клубының аңызы ойнаған 10-шы нөмірді алады деген қауесетке қарамастан, Дибала өзіне таныс 21-ші нөмірді алды.

== Ұлттық құрамада ==
{{толықтыру}}
14 қазан 2015 жылы [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы]] оны [[Парагвай Ұлттық футбол құрамасы|Парагвайға]] қарсы ойынға шақырды. 2015/16 маусымда өте керемет ойын көрсетседе Аргентинаның бас бапкері Тата Мартино шабуылшыны Ұлттық құрамаға қоспады.

== Жетістіктері ==
'''Командалық'''

'''«Палермо»'''

* Б сериясының жеңімпазы: 2013/14

'''«Ювентус»'''

* Италия чемпионы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия кубогы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия суперкубогы '''(2)''': 2015, 2018

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Аргентина футболшылары]]
[[Санат:Аргентина Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Институто ФК ойыншылары]]
[[Санат:Палермо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Ювентус ФК ойыншылары]]
[[Санат:Рома ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>do1aqe4s5rwyzha79z9lvpdq1nrwtsw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053570</id>
      <parentid>3053569</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:29:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>/* «Ювентус» */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12304" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Пауло Дибала
|толық аты = Пауло Бруно Эсекьель Дибала
|лақап аты = ''Қазына ({{lang-es|La Joya}})''&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.ole.com.ar/instituto/joya-bien_0_r1flwwVljne.html |title=“La Joya está bien” |publisher=Olé |date=2 сәуір 2012 |lang=es |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=22 маусым 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180622164848/https://www.ole.com.ar/instituto/Joya-bien_0_674932859.html}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid=2457367.html |title=Насколько хорош Пауло Дибала? |publisher=UEFA.com |date=12 сәуір 2017 |lang=ru |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=31 шілде 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190731035824/https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid%3D2457367.html}}&lt;/ref&gt;
|сурет = 2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 01 (cropped).jpg
|сурет ені = 250px 
|туған күні = 15.11.1993
|туған жері = Лагуна-Ларга, Кордова
|азаматтығы = {{байрақ|Аргентина}}
|бойы = 177 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 73 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[жартылай қорғаушы]]&lt;br&gt;[[шабуылшы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]
|номері = 21
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2003—2008|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
|2008|{{ту|Аргентина}} {{comment|Ньюэллс Олд Бойз (ЛЛ)|Ньюэллс Олд Бойз (Лагуна-Ларга)}}|
|2008—2011|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2011—2012|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|38 (17)
|2012—2015|{{ту|Италия}} [[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]|89 (21)
|2015—2022|{{ту|Италия}} [[Ювентус]]|210 (82)
|2022—|{{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]|0 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2015—|{{футбол|Аргентина}}|33 (3)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Финалиссима]]}}
{{медаль|Алтын|[[Финалиссима 2022|Лондон 2022]]}}
{{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}}
{{медаль|Қола|[[Футболдан Америка кубогы 2019|Бразилия 2019]]}} 
|Commons = Paulo Dybala
}}
'''Пауло Бруно Эсекьель Дибала''' ({{lang-es|Paulo Bruno Exequiel Dybala}}; испанша айтылуы [[Халықаралық фонетикалық әліпби|[ˈpaulo ðiˈβala]]]; [[1993 жыл]]ы [[15 қараша]]да туған, [[Лагуна-Ларга]], [[Кордова (провинция, Аргентина)|Кордова]]) — аргентиналық футболшы, &quot;[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&quot; клубы мен [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина Ұлттық құрамасының]] шабуылшысы. 

Паулоның атасы - [[Поляктар|польшалық]], ал көп ата-бабалары [[Италия]]дан болады. [[Футболдан 2018 жылғы әлем біріншілігі|2018 жылғы әлем чемпионатына]] қатысқан.

== Клубтық мансабы ==
[[Сурет:Paulo Dybala 1555 (cropped).jpg|нобай|солға|Палермо сапында]]
=== «Институто» ===
Дибала өзінің мансабын «Ньюэлл Олд Бойз Лагуна-Ларга» футбол клубында бастаған. 10 жасында ол екінші дивизиондағы «Институто» футбол клубыңа ауысты. 15 жасында Паулоның әкесі қайтыс болды, содан кейін Пауло футболшы болатынын шешті.

12 тамыз 2011 жылы «Уракан» футбол командасыңа қарсы футбол өзінің бірінші кездесуін өткізді. Ал бір аптадан сон өзінің екінші ойынында «Альдосиви» футбол командасыңа қарсы өзінің бірінші голын соқты. 7 айдың ішінде Дибала екі [[Хет-Трик|хет-трик]] авторы атанып 17 гол соқты. Пауло [[Марио Кемпес|Марио Кемпестің]] рекордың жанартты, бұл жетісітікті Пауло 17 жасында қойды. Ал рекорд 1972 жылдан бері тұрған және Пауло чемпионатта 7 ойынның барлығында гол соққан&lt;ref name=&quot;dybala_record&quot;&gt;{{cite news |url=http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |publisher=MundoD |lang=es |title=Dybala, el pibe de los récords |trans_title=Dybala, the kid of Records |date=27 наурыз 2012 |accessdate= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120429223813/http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |archivedate=2012-04-29 }}&lt;/ref&gt;.

=== «Палермо» ===
29 сәуір 2012 жылы италиялық «[[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубының президенті Маурицио Дзампарини Пауломен келісім шартқа отырғаны түралы айтты. Бірақ сол күні «Институто» футбол клубынан бұл ақпарат дұрыс емес екені туралы хабарлама келді. 20 шілде Дибала италиялық ұжыммен 4-жылдық келісім шартқа отырды&lt;ref name=&quot;dybala_signed&quot;&gt;{{cite news |url=http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |publisher=US Città di Palermo |lang=it |title=DYBALA HA FIRMATO |trans_title=DYBALA SIGNED |date=20 шілде 2012 |accessdate=20 шілде 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120722191623/http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |archivedate=22 шілде 2012}}&lt;/ref&gt;. 2 қыркүйек «[[Лацио (футбол клубы)|Лациоға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Пауло [[Футболдан Италия чемпионаты|Серия А]] біріншілігінде өзінің бірінші кездесуін өткізді. 11 қараша «[[Сампдория|Сампдорияға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала «дубль» авторы атанды. Ол «Палермо» тарихындағы гол соққан ең жас ойыншы болды.

=== «Ювентус» ===
[[Сурет:Dybala 2017 (edited).jpg|нобай|солға|2017 жылы «Ювентус» сапында]]
4 маусым 2015 жылы Пауло «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубына ауысты,  футболшы 5 жылдық келісімшартқа отырды. Трансфер құны €32 млн еуро болды&lt;ref&gt;{{cite web| title=«Ювентус» объявил о переходе Дибалы за 32 млн евро| url=http://www.sports.ru/football/1030306900.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150626141338/http://www.sports.ru/football/1030306900.html|publisher=sports.ru|archivedate=26 маусым 2015|lang=ru}}&lt;/ref&gt;. 8 тамыз [[Футболдан Италия суперкубогы|Италия Суперкубогының]] кездесуінде «Лациоға» өзінің бірінші кездесуін өткізді. Бұл кездесуде футболшы «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» сапында бірінші голын соқты. 23 тамыз «[[Удинезе|Удинезеге]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала чемпионатта жаңа командасының сапында дебютін өткізді. 30 тамыз «Рома» футбол клубының қақпасына «Ювентус» сапында чемпионаттағы бірінші голын соқты, ал келесі ойында тағы бір рет қарсыластарының қақпасыңа голын соқты. 23 ақпанда  2015 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2014/15|Чемпиондар Лигасының]] 1/8 финалында [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]] қақпасыңа гол соқты. Бұл голы аргентиналық футболшының [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар Лигасындағы]] соққан алғашқы голы. Өзінің Ювентус сапындағы бірінші маусымында команданың үздік сұрмергені болып Серия А чемпионы атанды. Алайда 2016 жылы  [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] елінде өтетін Копа Америка турниріңе [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина]] ұжымынан шақырылым алмады. 2016 жылы жазда [[Поль Погба]]ның [[Манчестер Юнайтед]] сапына ауысыңа қарай өзіңе 10 нөмірді алды&lt;ref&gt;{{cite news|title=Paulo Dybala: Argentine forward takes on famous No. 10 shirt at Juventus {{!}} Goal.com|url=http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|accessdate=2017-08-09|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170829163901/http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|archivedate=2017-08-29}}&lt;/ref&gt;.

=== «Рома» ===
2022 жылдың 20 шілдесінде Дибала Италияның «[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&lt;nowiki/&gt;» клубына еркін агент ретінде ауысты. Форвард 2025 жылдың 30 маусымына дейін келісімшартқа қол қойды&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.asroma.com/en/news/2022/7/paulo-dybala-signs-for-roma |title=PAULO DYBALA SIGNS FOR ROMA! |lang=en |website=asroma.com |date=20 шілде 2022 |accessdate=21 шілде 2022}}&lt;/ref&gt;. Пауло бұрын [[Франческо Тотти]] клубының аңызы ойнаған 10-шы нөмірді алады деген қауесетке қарамастан, Дибала өзіне таныс 21-ші нөмірді алды.

== Ұлттық құрамада ==
{{толықтыру}}
14 қазан 2015 жылы [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы]] оны [[Парагвай Ұлттық футбол құрамасы|Парагвайға]] қарсы ойынға шақырды. 2015/16 маусымда өте керемет ойын көрсетседе Аргентинаның бас бапкері Тата Мартино шабуылшыны Ұлттық құрамаға қоспады.

== Жетістіктері ==
'''Командалық'''

'''«Палермо»'''

* Б сериясының жеңімпазы: 2013/14

'''«Ювентус»'''

* Италия чемпионы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия кубогы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия суперкубогы '''(2)''': 2015, 2018

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Аргентина футболшылары]]
[[Санат:Аргентина Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Институто ФК ойыншылары]]
[[Санат:Палермо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Ювентус ФК ойыншылары]]
[[Санат:Рома ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>7mrant9nfipm2a1ejwpm3r7ui8pgw1p</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053574</id>
      <parentid>3053570</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:33:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12308" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Пауло Дибала
|толық аты = Пауло Бруно Эсекьель Дибала
|лақап аты = ''Қазына ({{lang-es|La Joya}})''&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.ole.com.ar/instituto/joya-bien_0_r1flwwVljne.html |title=“La Joya está bien” |publisher=Olé |date=2 сәуір 2012 |lang=es |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=22 маусым 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180622164848/https://www.ole.com.ar/instituto/Joya-bien_0_674932859.html}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid=2457367.html |title=Насколько хорош Пауло Дибала? |publisher=UEFA.com |date=12 сәуір 2017 |lang=ru |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=31 шілде 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190731035824/https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid%3D2457367.html}}&lt;/ref&gt;
|сурет = 2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 01 (cropped).jpg
|сурет ені = 250px 
|туған күні = 15.11.1993
|туған жері = Лагуна-Ларга, Кордова
|азаматтығы = {{байрақ|Аргентина}}
|бойы = 177 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 73 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[жартылай қорғаушы]]&lt;br&gt;[[шабуылшы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]
|номері = 21
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2003—2008|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
|2008|{{ту|Аргентина}} {{comment|Ньюэллс Олд Бойз (ЛЛ)|Ньюэллс Олд Бойз (Лагуна-Ларга)}}|
|2008—2011|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2011—2012|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|38 (17)
|2012—2015|{{ту|Италия}} [[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]|89 (21)
|2015—2022|{{ту|Италия}} [[Ювентус]]|210 (82)
|2022—|{{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]|0 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2015—|{{футбол|Аргентина}}|33 (3)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Финалиссима]]}}
{{медаль|Алтын|[[Финалиссима 2022|Лондон 2022]]}}
{{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}}
{{медаль|Қола|[[Футболдан Америка кубогы 2019|Бразилия 2019]]}} 
|Commons = Paulo Dybala
}}
'''Пауло Бруно Эсекьель Дибала''' ({{lang-es|Paulo Bruno Exequiel Dybala}}; испанша айтылуы [[Халықаралық фонетикалық әліпби|[ˈpaulo ðiˈβala]]]; [[1993 жыл]]ы [[15 қараша]]да туған, [[Лагуна-Ларга]], [[Кордова (провинция, Аргентина)|Кордова]]) — аргентиналық футболшы, &quot;[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&quot; клубы мен [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина Ұлттық құрамасының]] шабуылшысы. 

Паулоның атасы - [[Поляктар|польшалық]], ал көп ата-бабалары [[Италия]]дан болады. [[Футболдан 2018 жылғы әлем біріншілігі|2018 жылғы әлем чемпионатына]] қатысқан.

== Клубтық мансабы ==
[[Сурет:Paulo Dybala 1555 (cropped).jpg|нобай|солға|Палермо сапында]]
=== «Институто» ===
Дибала өзінің мансабын «Ньюэлл Олд Бойз Лагуна-Ларга» футбол клубында бастаған. 10 жасында ол екінші дивизиондағы «Институто» футбол клубыңа ауысты. 15 жасында Паулоның әкесі қайтыс болды, содан кейін Пауло футболшы болатынын шешті.

12 тамыз 2011 жылы «Уракан» футбол командасыңа қарсы футбол өзінің бірінші кездесуін өткізді. Ал бір аптадан сон өзінің екінші ойынында «Альдосиви» футбол командасыңа қарсы өзінің бірінші голын соқты. 7 айдың ішінде Дибала екі [[Хет-Трик|хет-трик]] авторы атанып 17 гол соқты. Пауло [[Марио Кемпес|Марио Кемпестің]] рекордың жанартты, бұл жетісітікті Пауло 17 жасында қойды. Ал рекорд 1972 жылдан бері тұрған және Пауло чемпионатта 7 ойынның барлығында гол соққан&lt;ref name=&quot;dybala_record&quot;&gt;{{cite news |url=http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |publisher=MundoD |lang=es |title=Dybala, el pibe de los récords |trans_title=Dybala, the kid of Records |date=27 наурыз 2012 |accessdate= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120429223813/http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |archivedate=2012-04-29 }}&lt;/ref&gt;.

=== «Палермо» ===
29 сәуір 2012 жылы италиялық «[[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубының президенті Маурицио Дзампарини Пауломен келісім шартқа отырғаны түралы айтты. Бірақ сол күні «Институто» футбол клубынан бұл ақпарат дұрыс емес екені туралы хабарлама келді. 20 шілде Дибала италиялық ұжыммен 4-жылдық келісім шартқа отырды&lt;ref name=&quot;dybala_signed&quot;&gt;{{cite news |url=http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |publisher=US Città di Palermo |lang=it |title=DYBALA HA FIRMATO |trans_title=DYBALA SIGNED |date=20 шілде 2012 |accessdate=20 шілде 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120722191623/http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |archivedate=22 шілде 2012}}&lt;/ref&gt;. 2 қыркүйек «[[Лацио (футбол клубы)|Лациоға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Пауло [[Футболдан Италия чемпионаты|Серия А]] біріншілігінде өзінің бірінші кездесуін өткізді. 11 қараша «[[Сампдория|Сампдорияға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала «дубль» авторы атанды. Ол «Палермо» тарихындағы гол соққан ең жас ойыншы болды.

=== «Ювентус» ===
[[Сурет:Dybala 2017 (edited).jpg|нобай|солға|2017 жылы «Ювентус» құрамында]]
4 маусым 2015 жылы Пауло «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубына ауысты,  футболшы 5 жылдық келісімшартқа отырды. Трансфер құны €32 млн еуро болды&lt;ref&gt;{{cite web| title=«Ювентус» объявил о переходе Дибалы за 32 млн евро| url=http://www.sports.ru/football/1030306900.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150626141338/http://www.sports.ru/football/1030306900.html|publisher=sports.ru|archivedate=26 маусым 2015|lang=ru}}&lt;/ref&gt;. 8 тамыз [[Футболдан Италия суперкубогы|Италия Суперкубогының]] кездесуінде «Лациоға» өзінің бірінші кездесуін өткізді. Бұл кездесуде футболшы «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» сапында бірінші голын соқты. 23 тамыз «[[Удинезе|Удинезеге]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала чемпионатта жаңа командасының сапында дебютін өткізді. 30 тамыз «Рома» футбол клубының қақпасына «Ювентус» сапында чемпионаттағы бірінші голын соқты, ал келесі ойында тағы бір рет қарсыластарының қақпасыңа голын соқты. 23 ақпанда  2015 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2014/15|Чемпиондар Лигасының]] 1/8 финалында [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]] қақпасыңа гол соқты. Бұл голы аргентиналық футболшының [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар Лигасындағы]] соққан алғашқы голы. Өзінің Ювентус сапындағы бірінші маусымында команданың үздік сұрмергені болып Серия А чемпионы атанды. Алайда 2016 жылы  [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] елінде өтетін Копа Америка турниріңе [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина]] ұжымынан шақырылым алмады. 2016 жылы жазда [[Поль Погба]]ның [[Манчестер Юнайтед]] сапына ауысыңа қарай өзіңе 10 нөмірді алды&lt;ref&gt;{{cite news|title=Paulo Dybala: Argentine forward takes on famous No. 10 shirt at Juventus {{!}} Goal.com|url=http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|accessdate=2017-08-09|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170829163901/http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|archivedate=2017-08-29}}&lt;/ref&gt;.

=== «Рома» ===
2022 жылдың 20 шілдесінде Дибала Италияның «[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&lt;nowiki/&gt;» клубына еркін агент ретінде ауысты. Форвард 2025 жылдың 30 маусымына дейін келісімшартқа қол қойды&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.asroma.com/en/news/2022/7/paulo-dybala-signs-for-roma |title=PAULO DYBALA SIGNS FOR ROMA! |lang=en |website=asroma.com |date=20 шілде 2022 |accessdate=21 шілде 2022}}&lt;/ref&gt;. Пауло бұрын [[Франческо Тотти]] клубының аңызы ойнаған 10-шы нөмірді алады деген қауесетке қарамастан, Дибала өзіне таныс 21-ші нөмірді алды.

== Ұлттық құрамада ==
{{толықтыру}}
14 қазан 2015 жылы [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы]] оны [[Парагвай Ұлттық футбол құрамасы|Парагвайға]] қарсы ойынға шақырды. 2015/16 маусымда өте керемет ойын көрсетседе Аргентинаның бас бапкері Тата Мартино шабуылшыны Ұлттық құрамаға қоспады.

== Жетістіктері ==
'''Командалық'''

'''«Палермо»'''

* Б сериясының жеңімпазы: 2013/14

'''«Ювентус»'''

* Италия чемпионы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия кубогы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия суперкубогы '''(2)''': 2015, 2018

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Аргентина футболшылары]]
[[Санат:Аргентина Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Институто ФК ойыншылары]]
[[Санат:Палермо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Ювентус ФК ойыншылары]]
[[Санат:Рома ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>7ingmylv01r2f4wjny63s9am9arc6i2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053578</id>
      <parentid>3053574</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:39:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12071" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Пауло Дибала
|толық аты = Пауло Бруно Эсекьель Дибала
|лақап аты = ''Қазына ({{lang-es|La Joya}})''&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.ole.com.ar/instituto/joya-bien_0_r1flwwVljne.html |title=“La Joya está bien” |publisher=Olé |date=2 сәуір 2012 |lang=es |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=22 маусым 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180622164848/https://www.ole.com.ar/instituto/Joya-bien_0_674932859.html}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid=2457367.html |title=Насколько хорош Пауло Дибала? |publisher=UEFA.com |date=12 сәуір 2017 |lang=ru |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=31 шілде 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190731035824/https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid%3D2457367.html}}&lt;/ref&gt;
|сурет = 2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 01 (cropped).jpg
|сурет ені = 250px 
|туған күні = 15.11.1993
|туған жері = Лагуна-Ларга, Кордова
|азаматтығы = {{байрақ|Аргентина}}
|бойы = 177 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 73 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[жартылай қорғаушы]]&lt;br&gt;[[шабуылшы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]
|номері = 21
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2003—2008|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
|2008|{{ту|Аргентина}} {{comment|Ньюэллс Олд Бойз (ЛЛ)|Ньюэллс Олд Бойз (Лагуна-Ларга)}}|
|2008—2011|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2011—2012|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|38 (17)
|2012—2015|{{ту|Италия}} [[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]|89 (21)
|2015—2022|{{ту|Италия}} [[Ювентус]]|210 (82)
|2022—|{{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]|0 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2015—|{{футбол|Аргентина}}|33 (3)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Финалиссима]]}}
{{медаль|Алтын|[[Финалиссима 2022|Лондон 2022]]}}
{{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}}
{{медаль|Қола|[[Футболдан Америка кубогы 2019|Бразилия 2019]]}} 
|Commons = Paulo Dybala
}}
'''Пауло Бруно Эсекьель Дибала''' ({{lang-es|Paulo Bruno Exequiel Dybala}}; испанша айтылуы [[Халықаралық фонетикалық әліпби|[ˈpaulo ðiˈβala]]]; [[1993 жыл]]ы [[15 қараша]]да туған, [[Лагуна-Ларга]], [[Кордова (провинция, Аргентина)|Кордова]]) — аргентиналық футболшы, &quot;[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&quot; клубы мен [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина Ұлттық құрамасының]] шабуылшысы. 

Паулоның атасы - [[Поляктар|польшалық]], ал көп ата-бабалары [[Италия]]дан болады. [[Футболдан 2018 жылғы әлем біріншілігі|2018 жылғы әлем чемпионатына]] қатысқан.

== Клубтық мансабы ==
[[Сурет:Paulo Dybala 1555 (cropped).jpg|нобай|солға|Палермо сапында]]
=== «Институто» ===
Дибала өзінің мансабын «Ньюэлл Олд Бойз Лагуна-Ларга» футбол клубында бастаған. 10 жасында ол екінші дивизиондағы «Институто» футбол клубыңа ауысты. 15 жасында Паулоның әкесі қайтыс болды, содан кейін Пауло футболшы болатынын шешті.

12 тамыз 2011 жылы «Уракан» футбол командасыңа қарсы футбол өзінің бірінші кездесуін өткізді. Ал бір аптадан сон өзінің екінші ойынында «Альдосиви» футбол командасыңа қарсы өзінің бірінші голын соқты. 7 айдың ішінде Дибала екі [[Хет-Трик|хет-трик]] авторы атанып 17 гол соқты. Пауло [[Марио Кемпес|Марио Кемпестің]] рекордың жанартты, бұл жетісітікті Пауло 17 жасында қойды. Ал рекорд 1972 жылдан бері тұрған және Пауло чемпионатта 7 ойынның барлығында гол соққан&lt;ref name=&quot;dybala_record&quot;&gt;{{cite news |url=http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |publisher=MundoD |lang=es |title=Dybala, el pibe de los récords |trans_title=Dybala, the kid of Records |date=27 наурыз 2012 |accessdate= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120429223813/http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |archivedate=2012-04-29 }}&lt;/ref&gt;.

=== «Палермо» ===
29 сәуір 2012 жылы италиялық «[[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубының президенті Маурицио Дзампарини Пауломен келісім шартқа отырғаны түралы айтты. Бірақ сол күні «Институто» футбол клубынан бұл ақпарат дұрыс емес екені туралы хабарлама келді. 20 шілде Дибала италиялық ұжыммен 4-жылдық келісім шартқа отырды&lt;ref name=&quot;dybala_signed&quot;&gt;{{cite news |url=http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |publisher=US Città di Palermo |lang=it |title=DYBALA HA FIRMATO |trans_title=DYBALA SIGNED |date=20 шілде 2012 |accessdate=20 шілде 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120722191623/http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |archivedate=22 шілде 2012}}&lt;/ref&gt;. 2 қыркүйек «[[Лацио (футбол клубы)|Лациоға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Пауло [[Футболдан Италия чемпионаты|Серия А]] біріншілігінде өзінің бірінші кездесуін өткізді. 11 қараша «[[Сампдория|Сампдорияға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала «дубль» авторы атанды. Ол «Палермо» тарихындағы гол соққан ең жас ойыншы болды.

=== «Ювентус» ===
[[Сурет:Dybala 2017 (edited).jpg|нобай|солға|2017 жылы «Ювентус» құрамында]]
4 маусым 2015 жылы Пауло «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубына ауысты,  футболшы 5 жылдық келісімшартқа отырды. Трансфер құны €32 млн еуро болды&lt;ref&gt;{{cite web| title=«Ювентус» объявил о переходе Дибалы за 32 млн евро| url=http://www.sports.ru/football/1030306900.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150626141338/http://www.sports.ru/football/1030306900.html|publisher=sports.ru|archivedate=26 маусым 2015|lang=ru}}&lt;/ref&gt;. 8 тамыз [[Футболдан Италия суперкубогы|Италия Суперкубогының]] кездесуінде «Лациоға» өзінің бірінші кездесуін өткізді. Бұл кездесуде футболшы «Ювентус» сапында бірінші голын соқты. 23 тамыз «[[Удинезе|Удинезеге]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала чемпионатта жаңа командасының сапында дебютін өткізді. 30 тамыз «Рома» футбол клубының қақпасына «Ювентус» сапында чемпионаттағы бірінші голын соқты, ал келесі ойында тағы бір рет қарсыластарының қақпасыңа голын соқты. 23 ақпанда  2015 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2014/15|Чемпиондар Лигасының]] 1/8 финалында [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]] қақпасына гол соқты. Бұл голы аргентиналық футболшының [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар Лигасындағы]] соққан алғашқы голы. Өзінің Ювентус сапындағы бірінші маусымында команданың үздік сұрмергені болып [[Футболдан Италия чемпионаты|Серия А]] чемпионы атанды. 2016 жылы жазда [[Поль Погба]] «[[Манчестер Юнайтед]]&lt;nowiki/&gt;» сапына ауысына қарай өзіңе 10 нөмірді алды&lt;ref&gt;{{cite news|title=Paulo Dybala: Argentine forward takes on famous No. 10 shirt at Juventus {{!}} Goal.com|url=http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|accessdate=2017-08-09|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170829163901/http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|archivedate=2017-08-29}}&lt;/ref&gt;.

=== «Рома» ===
2022 жылдың 20 шілдесінде Дибала Италияның «[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&lt;nowiki/&gt;» клубына еркін агент ретінде ауысты. Форвард 2025 жылдың 30 маусымына дейін келісімшартқа қол қойды&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.asroma.com/en/news/2022/7/paulo-dybala-signs-for-roma |title=PAULO DYBALA SIGNS FOR ROMA! |lang=en |website=asroma.com |date=20 шілде 2022 |accessdate=21 шілде 2022}}&lt;/ref&gt;. Пауло бұрын [[Франческо Тотти]] клубының аңызы ойнаған 10-шы нөмірді алады деген қауесетке қарамастан, Дибала өзіне таныс 21-ші нөмірді алды.

== Ұлттық құрамада ==
{{толықтыру}}
14 қазан 2015 жылы [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы]] оны [[Парагвай Ұлттық футбол құрамасы|Парагвайға]] қарсы ойынға шақырды. 2015/16 маусымда өте керемет ойын көрсетседе Аргентинаның бас бапкері Тата Мартино шабуылшыны Ұлттық құрамаға қоспады.

== Жетістіктері ==
'''Командалық'''

'''«Палермо»'''

* Б сериясының жеңімпазы: 2013/14

'''«Ювентус»'''

* Италия чемпионы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия кубогы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия суперкубогы '''(2)''': 2015, 2018

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Аргентина футболшылары]]
[[Санат:Аргентина Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Институто ФК ойыншылары]]
[[Санат:Палермо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Ювентус ФК ойыншылары]]
[[Санат:Рома ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>3d7nzswjzm640c15nutfaart6qb8d4l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053579</id>
      <parentid>3053578</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:40:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12014" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Пауло Дибала
|толық аты = Пауло Бруно Эсекьель Дибала
|лақап аты = ''Қазына ({{lang-es|La Joya}})''&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.ole.com.ar/instituto/joya-bien_0_r1flwwVljne.html |title=“La Joya está bien” |publisher=Olé |date=2 сәуір 2012 |lang=es |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=22 маусым 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180622164848/https://www.ole.com.ar/instituto/Joya-bien_0_674932859.html}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid=2457367.html |title=Насколько хорош Пауло Дибала? |publisher=UEFA.com |date=12 сәуір 2017 |lang=ru |accessdate=31 шілде 2019 |archive-date=31 шілде 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190731035824/https://ru.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid%3D2457367.html}}&lt;/ref&gt;
|сурет = 2017 FRIENDLY MATCH RUSSIA v ARGENTINA - Paulo Dybala 01 (cropped).jpg
|сурет ені = 250px 
|туған күні = 15.11.1993
|туған жері = Лагуна-Ларга, Кордова
|азаматтығы = {{байрақ|Аргентина}}
|бойы = 177 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 73 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[жартылай қорғаушы]]&lt;br&gt;[[шабуылшы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]
|номері = 21
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2003—2008|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
|2008|{{ту|Аргентина}} {{comment|Ньюэллс Олд Бойз (ЛЛ)|Ньюэллс Олд Бойз (Лагуна-Ларга)}}|
|2008—2011|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|
}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2011—2012|{{ту|Аргентина}} [[Институто (футбол клубы)|Институто]]|38 (17)
|2012—2015|{{ту|Италия}} [[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]|89 (21)
|2015—2022|{{ту|Италия}} [[Ювентус]]|210 (82)
|2022—|{{ту|Италия}} [[Рома (футбол клубы)|Рома]]|0 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2015—|{{футбол|Аргентина}}|33 (3)
}}
|медальдары = {{турнир|[[Финалиссима]]}}
{{медаль|Алтын|[[Финалиссима 2022|Лондон 2022]]}}
{{турнир|[[Футболдан Америка кубогы|Америка кубогы]]}}
{{медаль|Қола|[[Футболдан Америка кубогы 2019|Бразилия 2019]]}} 
|Commons = Paulo Dybala
}}
'''Пауло Бруно Эсекьель Дибала''' ({{lang-es|Paulo Bruno Exequiel Dybala}}; испанша айтылуы [[Халықаралық фонетикалық әліпби|[ˈpaulo ðiˈβala]]]; [[1993 жыл]]ы [[15 қараша]]да туған, [[Лагуна-Ларга]], [[Кордова (провинция, Аргентина)|Кордова]]) — аргентиналық футболшы, &quot;[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&quot; клубы мен [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы|Аргентина Ұлттық құрамасының]] шабуылшысы. 

Паулоның атасы - [[Поляктар|польшалық]], ал көп ата-бабалары [[Италия]]дан болады. [[Футболдан 2018 жылғы әлем біріншілігі|2018 жылғы әлем чемпионатына]] қатысқан.

== Клубтық мансабы ==
[[Сурет:Paulo Dybala 1555 (cropped).jpg|нобай|солға|Палермо сапында]]
=== «Институто» ===
Дибала өзінің мансабын «Ньюэлл Олд Бойз Лагуна-Ларга» футбол клубында бастаған. 10 жасында ол екінші дивизиондағы «Институто» футбол клубыңа ауысты. 15 жасында Паулоның әкесі қайтыс болды, содан кейін Пауло футболшы болатынын шешті.

12 тамыз 2011 жылы «Уракан» футбол командасыңа қарсы футбол өзінің бірінші кездесуін өткізді. Ал бір аптадан сон өзінің екінші ойынында «Альдосиви» футбол командасыңа қарсы өзінің бірінші голын соқты. 7 айдың ішінде Дибала екі [[Хет-Трик|хет-трик]] авторы атанып 17 гол соқты. Пауло [[Марио Кемпес|Марио Кемпестің]] рекордың жанартты, бұл жетісітікті Пауло 17 жасында қойды. Ал рекорд 1972 жылдан бері тұрған және Пауло чемпионатта 7 ойынның барлығында гол соққан&lt;ref name=&quot;dybala_record&quot;&gt;{{cite news |url=http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |publisher=MundoD |lang=es |title=Dybala, el pibe de los récords |trans_title=Dybala, the kid of Records |date=27 наурыз 2012 |accessdate= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120429223813/http://mundod.lavoz.com.ar/futbol/dybala-pibe-records |archivedate=2012-04-29 }}&lt;/ref&gt;.

=== «Палермо» ===
29 сәуір 2012 жылы италиялық «[[Палермо (футбол клубы)|Палермо]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубының президенті Маурицио Дзампарини Пауломен келісім шартқа отырғаны түралы айтты. Бірақ сол күні «Институто» футбол клубынан бұл ақпарат дұрыс емес екені туралы хабарлама келді. 20 шілде Дибала италиялық ұжыммен 4-жылдық келісім шартқа отырды&lt;ref name=&quot;dybala_signed&quot;&gt;{{cite news |url=http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |publisher=US Città di Palermo |lang=it |title=DYBALA HA FIRMATO |trans_title=DYBALA SIGNED |date=20 шілде 2012 |accessdate=20 шілде 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120722191623/http://palermocalcio.it/it/1213/news/scheda.php?id=26948 |archivedate=22 шілде 2012}}&lt;/ref&gt;. 2 қыркүйек «[[Лацио (футбол клубы)|Лациоға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Пауло [[Футболдан Италия чемпионаты|Серия А]] біріншілігінде өзінің бірінші кездесуін өткізді. 11 қараша «[[Сампдория|Сампдорияға]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала «дубль» авторы атанды. Ол «Палермо» тарихындағы гол соққан ең жас ойыншы болды.

=== «Ювентус» ===
[[Сурет:Dybala 2017 (edited).jpg|нобай|солға|2017 жылы «Ювентус» құрамында]]
4 маусым 2015 жылы Пауло «[[Ювентус]]&lt;nowiki/&gt;» футбол клубына ауысты,  футболшы 5 жылдық келісімшартқа отырды. Трансфер құны €32 млн еуро болды&lt;ref&gt;{{cite web| title=«Ювентус» объявил о переходе Дибалы за 32 млн евро| url=http://www.sports.ru/football/1030306900.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150626141338/http://www.sports.ru/football/1030306900.html|publisher=sports.ru|archivedate=26 маусым 2015|lang=ru}}&lt;/ref&gt;. 8 тамыз [[Футболдан Италия суперкубогы|Италия Суперкубогының]] кездесуінде «Лациоға» өзінің бірінші кездесуін өткізді. Бұл кездесуде футболшы «Ювентус» сапында бірінші голын соқты. 23 тамыз «[[Удинезе|Удинезеге]]&lt;nowiki/&gt;» қарсы Дибала чемпионатта жаңа командасының сапында дебютін өткізді. 30 тамыз «Рома» футбол клубының қақпасына «Ювентус» сапында чемпионаттағы бірінші голын соқты, ал келесі ойында тағы бір рет қарсыластарының қақпасыңа голын соқты. 23 ақпанда  2015 жылғы [[УЕФА Чемпиондар Лигасы 2014/15|Чемпиондар Лигасының]] 1/8 финалында [[Бавария (футбол клубы)|Бавария]] қақпасына гол соқты. Бұл голы аргентиналық футболшының [[УЕФА Чемпиондар Лигасы|Чемпиондар Лигасындағы]] соққан алғашқы голы. Өзінің Ювентус сапындағы бірінші маусымында команданың үздік сұрмергені болып Серия А чемпионы атанды. 2016 жылы жазда [[Поль Погба]] «[[Манчестер Юнайтед]]&lt;nowiki/&gt;» сапына ауысына қарай өзіңе 10 нөмірді алды&lt;ref&gt;{{cite news|title=Paulo Dybala: Argentine forward takes on famous No. 10 shirt at Juventus {{!}} Goal.com|url=http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|accessdate=2017-08-09|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170829163901/http://www.goal.com/en/news/paulo-dybala-set-to-take-on-juventus-no-10-shirt/1x1douio9l43v1fqmh2ekp7qwy|archivedate=2017-08-29}}&lt;/ref&gt;.

=== «Рома» ===
2022 жылдың 20 шілдесінде Дибала Италияның «[[Рома (футбол клубы)|Рома]]&lt;nowiki/&gt;» клубына еркін агент ретінде ауысты. Форвард 2025 жылдың 30 маусымына дейін келісімшартқа қол қойды&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.asroma.com/en/news/2022/7/paulo-dybala-signs-for-roma |title=PAULO DYBALA SIGNS FOR ROMA! |lang=en |website=asroma.com |date=20 шілде 2022 |accessdate=21 шілде 2022}}&lt;/ref&gt;. Пауло бұрын [[Франческо Тотти]] клубының аңызы ойнаған 10-шы нөмірді алады деген қауесетке қарамастан, Дибала өзіне таныс 21-ші нөмірді алды.

== Ұлттық құрамада ==
{{толықтыру}}
14 қазан 2015 жылы [[Аргентина Ұлттық футбол құрамасы]] оны [[Парагвай Ұлттық футбол құрамасы|Парагвайға]] қарсы ойынға шақырды. 2015/16 маусымда өте керемет ойын көрсетседе Аргентинаның бас бапкері Тата Мартино шабуылшыны Ұлттық құрамаға қоспады.

== Жетістіктері ==
'''Командалық'''

'''«Палермо»'''

* Б сериясының жеңімпазы: 2013/14

'''«Ювентус»'''

* Италия чемпионы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия кубогы '''(3)''': 2015/16, 2016/17, 2017/18
* Италия суперкубогы '''(2)''': 2015, 2018

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Аргентина футболшылары]]
[[Санат:Аргентина Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Институто ФК ойыншылары]]
[[Санат:Палермо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Ювентус ФК ойыншылары]]
[[Санат:Рома ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>9df9k4rk8xy4uz0h3ljz76s76e6qdln</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ACE (Ninety One)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>565917</id>
    <revision>
      <id>3053556</id>
      <parentid>3037999</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:36:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abai Baimukan</username>
        <id>120138</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ninety One */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13086" xml:space="preserve">{{Музыкант
 |Есімі                = ACE
 |Атауы                = Азамат Қайратұлы Ашмақын
 |Сурет                =
 |Сурет ені            = 
 |Сурет тақырыбы       = 
 |Фон                  = 
 |Туған кездегі есімі = 
 |Толық аты            = Азамат Қайратұлы Ашмақын
 |Туған күні         = 29.08.1993
 |Туған жері         = {{туғанжері|Алматы|Алматыда}}, [[Қазақстан]]
 |Қайтыс болған күні   = 
 |Қайтыс болған жері   = 
 |Белсенділік жылдары  = 2014 — осы уақытқа дейін
 |Мемлекет             = {{байрақ|Қазақстан}}
 |Мамандықтары         = {{әнші|Қазақстан}}, [[музыкант]]
 |Дауыс түрі           = [[Тенор]]&lt;ref&gt;Ninety One тобының DiTV студиясында сұхбат беруінде. '''[[BALA (Ninety One)|BALA]]:''' «Негізі, біз, [[ALEM (Ninety One)|Батырхан]] екеуміз дауыс диапазонына бөлу бойынша [[баритон]]быз, ал бізде ACE [[тенор]] болып шықты» {{YouTube|Lxftlu6kNV4|NINETY ONE DiTV студиясында қонақта}}&lt;/ref&gt;
 |Аспаптары            = 
 |Жанрлары             = [[Q-pop]]
 |Лақап аты         = ACE
 |Ұжымдары             = [[Ninety One]]
 |Қызметтес болған     = 
 |Лейблдері            = JUZ Entertainment
 |Марапаттары          = 
 |Сайты                = juzent.com
}}
'''Азамат Қайратұлы Ашмақын''', ''ACE'' ([[29 тамыз]] [[1993 жыл]]ы туған, [[Алматы]], [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]) — қазақстандық әнші, [[Ninety One]] тобының мүшесі ретінде танымалдылыққа ие болды.

== Өмірбаяны ==
Азамат [[1993 жыл]]дың [[29 тамыз]]ында Алматы қаласында дүниеге келді. Отбасында-анасы,әкесі жәнеде Інісі бар(Асет Ашмақын). Отбасы қазіргі таңда [[Алматы]] қаласында тұрады.

=== Білімі ===
[[Қазақ ұлттық өнер академиясы|Темірбек Қараұлы Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясы]]ның колледжінде актерлік шеберлік мамандығын бітірген. Қазіргі кезде [[Тілмаш|аудармашы]] мамандығы бойынша [[Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті|Абылайхан атындағы Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті]]нің 2 курс студенті. [[испан тілі|Испан]] және [[ағылшын тілі|ағылшын тілдерін]] меңгеруде.

== Балалық шағы ==
Топ вокалисті әрі жетекші биші Азамат Ашмақын 1993 жылдың 29 тамызында Алматы облысы Райымбек ауданы Нарынқол ауылында дүниеге келді. Мектеп кезінде сабаққа аса көңіл бөлмеген, әрдайым ойға батып қиялдаумен жүретін.

''&quot;Бала кезімде ойым шашыраңқы еді, назарым ешқашан бір жерде шоғырланбайтын&quot;.''

Қазіргі кезде де жанкүйерлер Ace-ты сұхбаттарда жиі қиялдаумен отыратынын байқайды.
Өзінің айтуы бойынша, Азамат талқыланып жатқан әңгімеге байланысты басқа оқиғаларды еске алып, сол сәтті көз алдына елестете бастайды. Дегенмен, әңгіменің түйінін жоғалтып алмауға тырысады.

3-ші сыныпта Сейлор Мун мен Гриндайзер мультфильмдері, [[Алла Пугачева]]ның әндерін айтуды ұнатқан. Алайда әннен байқауларға қатысудан қатты белсенділік танытпады.
Мектептегі Абай оқуларына қатысқанымен, жеңісті орындарға ілікпейтін. 
Орта мектепті аяқтап, 9-сыныпта немен айналысатынын Азамат әлі толықтай білмеді. Архитектор болуды көздеп, КазГАСА-ға түсуді ойланып жүреді. Бірақ кейін '''Жүргенов атындағы Қазақ Ұлттық Өнер Академиясының''' колледжінде актерлік шеберлік мамандығына түседі. Колледж қабырғасында жүріп, вокал сабағында классикалық және қазақ халық әндерін айтып үйренеді.

Азаматтың психология, мистика және эзотерика деген қызығушылығы болған. Бірақ қазір ғаламтордағы әр түрлі мотивациялық мақалаларды оқығанды ұнатады.

''&quot;Мені кейде әлі 2015-тегі Азамат деп ойлайды. Одан бері көп нәрсе өзгерді&quot;.''&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;http://juzent.com/#/artists/1526822812192/1526815953907&lt;/ref&gt;

== Шығармашылық жолы ==
2012-2015 жылдары [[SM Entertainment]] атты продюсерлік агенттік аясында [[Корея Республикасы]]нда білім алып, практикадан өтеді. Соның арқасында корей тілін меңгере отырып, ән және би шеберлігін шынықтырады.
[[SM Entertainment]] агенттігімен кездесуге Азамат анасымен барады. Болашақ жұлдыздың әке-шешесі оның таңдаған жолына араласпады, шет елге аттану мүмкіндігіне еш тосқауыл қоймады.

''&quot;Анам өз көзімен көргендіктен, еш күдіксіз '''&quot;Бар, сенікі&quot;''' деді&quot;''

Ace 2013 жылы елге оралып, оқуды қайта қолына алуға тырысады. Абылай хан атындағы КазУМОиМЯ университетінде испан тілін үйреніп жүреді. Европа тілдерін меңгеруді аңсайды. Алайда қазір ағылшын тілін жетік меңгерсем жеткілікті деп бөліседі. 2-ші курста академиялық үзіліс алып, Корей еліне барып келіп жүреді.

''&quot;Университеттен айырылғым келген жоқ, бірақ Кореяға да сенімді болмадым&quot;''

Дегенмен уақыт тығыздығы себебінен, университеттің 3-ші курсына өтерде оқуды тастауға мәжбүр болады. Шет елдегі білімін аяқтап, [[Ninety One]] тобының соңғы мүшесі болып енеді.

2015 жылдың көктемінде топтың дебютіне аз ғана уақыт қалғанда, Азамат университеттер арасында өткен '''Наурыз Джем''' мюзикл сайысында басты рөлді сомдап, &quot;Үздік Ер адам рөлі&quot; номинациясын жеңіп алады.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

== SM Entertainment ==
[[2012 жыл]]дан [[2015 жыл]]дар аралығында [[Корея Республикасы|Оңтүстік Корея]] елінде дарындыларды іздестіру, продюсерлік және дыбыс жазумен айналысатын [[S.M. Entertainment]] ({{lang-ko|SM엔터테인먼트}}) атты  музыкалық агенттігінде тағылымдамадан (стажировка) өткен. [[Корея|Таңғы балғындық елінде]] ACE 2,5 жыл тұрып, [[корей тілі]]н жетік меңгерген.

== &quot;Бақытты бол&quot; сөзі туралы ==
Ace-ты [[Ninety One]] тобының қанатты сөзіне айналған &quot;Бақытты бол&quot; тіркесінің авторы деп біледі. Әртістің айтуы бойынша, кез-келген жан бақытты болуға тырысады, өйткені ол адамды тепе-теңдікте сақтайды. Азамат жиі бақытты өмір заңы туралы мақалалар оқып, басқа адамдарға да бақыт тілегенді дұрыс санайды.
Жанкүйерлер Ace-ты топтың ең сезімтал әрі көңілі құбылмалы мүшесі деп біледі. Оның көңіл-күйі ұжым ішіндегі барлық мемберлерге оңай әсерін тигізе алады. Өзінің қызу мінезінің бар екенін Азамат та жасырмайды.

''&quot;Ашуым қатты болғанда ішімдегінің бәрін айтып тастаймын. Бірақ кейін өкінемін&quot;''

[[Ninety One]] тобының дебютінен соң жігіттерді жаппай негатив жаулағанда, Азаматтың топтан кету туралы ешқандай ойы болмаған. Басқа топ мүшелеріне берілген жігіттік сөз және ортақ мақсат, керісінше, оны одан сайын алға ұмтылуға жетеледі.

''&quot;Басталған істі аяқтау керек. Мен үшін бұл да бір сынақ болды&quot;''

Ace нақты бір адамды кумир ретінде қарамайды. Сондықтан қоғамға жақсылық жасауды өмірлік ұстанымына айналдырып, содан шабыт алады.

''&quot;Мен өзімді бұл өмірдің қонағы деп санаймын. Адамдарға барынша жақсылық жасап, артымнан таза есім қалдырған, Отанға пайдасы тиетін адам болып өмір сүргім келеді&quot;''&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

== Ninety One ==
{{Толық мақала|Ninety One}}
Қазіргі таңда [[2014 жыл]]ы құрылған, [[Қазақстан]]дағы алғаш рет [[Q-pop]] музыкалық жанрының негізін салушы [[Ninety One]] тобының вокалисті және жетекі бишісі. Сондай-ақ топ арасында «топ келбеті» атағына ие. Топқа S.M. Entertainment агенттігінде 2,5 жыл тағылымдама өтіп келгеннен кейін қосылды. Бастапқыда топ атауы KTI-boys болатын, алайда [[2015 жыл]]дың [[1 қыркүйек|1 қыркүйегінде]] алғашқы «Айыптама» синглын жариялаған кезде, топ атауын Ninety One деп өзгертті.

== Қызықты мәліметтер ==
* '''Руы:''' [[Ұлы жүз]], [[Албан руы|Албан]]
* '''Хоббиі:''' [[Мистика]]лық және [[эзотерика]]лық жанрдағы кітаптарды оқу, экстремалдық спорт түрлерімен айналысқанды ұнатады.
* '''Бойының ұзындығы:''' 177 см
* '''Салмағы:''' 59 кг
* '''Сүйікті тағамы:''' [[лағман]]
* Брайан Макнайт, Boyz II Men, Крейг Дэвид,  Эрик бенет сынды ритм-н-блюз жанрында өнер көрсететін әншілерді сүйіп тыңдайды.

== Фильмография ==
{|class=&quot;wikitable&quot;
|-
!Жыл
!Атауы
!Кейіпкер
|-
|[[2017 жыл|2017]]
|[[Қағаз кеме (телехикая)|Қағаз кеме]] (сериал)
|Дидар
|-
|2017
|Ninety One (фильм)
|Азамат
|-
|[[2018 жыл|2018]]
|[[91 TV (реалити-шоу)|91 TV]] (реалити-шоу)
|Азамат
|-
|2019
|Айналар (фильм)
|Қайрош
|-
|2019
|Бизнес по-казахский в Корее (фильм)
|елші
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Ninety One}}

[[Санат:Ninety One]]
[[Санат:29 тамызда туғандар]]</text>
      <sha1>fsg46851hhcvxvjbetr0ehx9y82rsbo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жақсымай</title>
    <ns>0</ns>
    <id>589238</id>
    <revision>
      <id>3053464</id>
      <parentid>2775341</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:34:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4003" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = Ауыл
 |атауы                   = Жақсымай
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  =   
  |lat_deg = 49|lat_min = 11|lat_sec = 21
  |lon_deg = 56|lon_min = 35|lon_sec = 09
  |CoordScale             = 25000
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          = 
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Ақтөбе облысы
 |кестедегі облыс         = Ақтөбе облысы{{!}}Ақтөбе 
 |ауданы                  = Темір ауданы
 |кестедегі аудан         = Темір ауданы{{!}}Темір 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Жақсымай ауылдық округі{{!}}Жақсымай
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = 171  
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           =  
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         =  
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
'''Жақсымай''' — [[Ақтөбе облысы]] [[Темір ауданы]], [[Жақсымай ауылдық округі]] құрамындағы ауыл, темір жол бекеті. 

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Шұбарқұдық]] кентінен солтүстік-шығысқа қарай 7 км-дей жерде.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 190 адам (99 ер адам және 91 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 171 адамды (83 ер адам және 88 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Ауыл суреттері ==
&lt;gallery&gt;
ЖаксымайIMG 20220626 084736.jpg |Жақсымай
Жаксымай IMG 20220626 084610.jpg |Жақсымай
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}} 

{{Темір ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Темір ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>mg9pxte78vqr2vof0632mdjpmscyvmm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053465</id>
      <parentid>3053464</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:34:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ауыл суреттері */ сурет қою</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4062" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = Ауыл
 |атауы                   = Жақсымай
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  =   
  |lat_deg = 49|lat_min = 11|lat_sec = 21
  |lon_deg = 56|lon_min = 35|lon_sec = 09
  |CoordScale             = 25000
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          = 
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Ақтөбе облысы
 |кестедегі облыс         = Ақтөбе облысы{{!}}Ақтөбе 
 |ауданы                  = Темір ауданы
 |кестедегі аудан         = Темір ауданы{{!}}Темір 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Жақсымай ауылдық округі{{!}}Жақсымай
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = 171  
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           =  
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         =  
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
'''Жақсымай''' — [[Ақтөбе облысы]] [[Темір ауданы]], [[Жақсымай ауылдық округі]] құрамындағы ауыл, темір жол бекеті. 

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Шұбарқұдық]] кентінен солтүстік-шығысқа қарай 7 км-дей жерде.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 190 адам (99 ер адам және 91 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 171 адамды (83 ер адам және 88 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Ауыл суреттері ==
&lt;gallery&gt;
ЖаксымайIMG 20220626 084736.jpg |Жақсымай
Жаксымай IMG 20220626 084610.jpg |Жақсымай
Жаксымай IMG 20220626 084609.jpg |Жақсымай
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}} 

{{Темір ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Темір ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>pytbvq5ws0j40ychyb8jh6vt45408yg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053467</id>
      <parentid>3053465</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:35:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4100" xml:space="preserve">{{Елді мекен-Қазақстан
 |статусы                 = Ауыл
 |атауы                   = Жақсымай
 |сурет                   =
 |әкімшілік күйі          = 
 |елтаңба                 = 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  =   
  |lat_deg = 49|lat_min = 11|lat_sec = 21
  |lon_deg = 56|lon_min = 35|lon_sec = 09
  |CoordScale             = 25000
 |ел картасы             = 
 |облыс картасы          = 
 |аудан картасы          = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |облыс картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |облысы                  = Ақтөбе облысы
 |кестедегі облыс         = Ақтөбе облысы{{!}}Ақтөбе 
 |ауданы                  = Темір ауданы
 |кестедегі аудан         = Темір ауданы{{!}}Темір 
 |мекен түрі              = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі
 |мекені                  = Жақсымай ауылдық округі{{!}}Жақсымай
 |ішкі бөлінісі           = 
 |әкімі                   = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы               = 
 |жер аумағы                  = 
 |биiктiктiң түрi         =
 |орталығының биiктігі    =
 |климаты                 = 
  |тұрғыны                = 171  
  |санақ жылы             = 2009
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           =  
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         =  
 |идентификатор түрі      =
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = Актюбинская область 
 |сайты                   =
 |сайт тілі               = 
 |сайт тілі 2            =
 |сайт тілі 3            = 
 |сайт тілі 4           = 
 |сайт тілі 5            = 
 |add1n                  =
 |add1                   = 
 |add2n                  = 
 |add2                   = 
 |add3n                  = 
 |add3                   = 
}}
'''Жақсымай''' — [[Ақтөбе облысы]] [[Темір ауданы]], [[Жақсымай ауылдық округі]] құрамындағы ауыл, темір жол бекеті. 

== Географиялық орны ==
Аудан орталығы - [[Шұбарқұдық]] кентінен солтүстік-шығысқа қарай 7 км-дей жерде.

== Халқы ==
[[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 190 адам (99 ер адам және 91 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 171 адамды (83 ер адам және 88 әйел адам) құрады.&lt;ref name=&quot;source122&quot;&gt;[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том]&lt;/ref&gt;

== Ауыл суреттері ==
&lt;gallery&gt;
ЖаксымайIMG 20220626 084736.jpg |Жақсымай
Жаксымай IMG 20220626 084610.jpg |Жақсымай
Жаксымай IMG 20220626 084609.jpg |Жақсымай
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}} 

{{Темір ауданы елді мекендері}}

[[Санат:Темір ауданы елді мекендері]]
[[Санат:Қазақстан темір жол бекеттері]]</text>
      <sha1>8hm3z6hrhmhi7ui6s30urqs36hbm6iy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Көзенкөл</title>
    <ns>0</ns>
    <id>591214</id>
    <revision>
      <id>3053531</id>
      <parentid>2581006</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:04:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2657" xml:space="preserve">{{Көл
 |Атауы             = Көзенкөл
  |Төл атауы        = 
 |Сурет             =  
  |Сурет тақырыбы   = 
 |Координаттары     = 48/34/6/N/84/12/24/E
  |CoordScale       = 
 |Теңiз деңгейiнен биіктігі   = 369
 |Ұзындығы       = 2
 |Ені            = 1
 |Ауданы         = 1,4
 |Көлемі         = 
 |Жағалау сызығының ұзындығы   = 
 |Тереңдігі   = 6,6
  |Орташа тереңдігі      =  
 |Судың тұздылығы        =
 |Судың мөлдірлігі       = 
 |Суды жинау ауданы      =45 
  |Құятын өзендер     = 
  |Шығатын өзендер    = 
 |Ел       = Қазақстан
  |Аймақ     = Шығыс Қазақстан облысы
  |Аудан     = 
 |Позициялық карта       = Қазақстан
  |Позициялық карта 1    = Қазақстан Шығыс Қазақстан облысы
 |Ортаққордағы санаты    = 
}}
'''Көзенкөл''' – [[Күршім жотасы]]ның батыс сілеміндегі ағынсыз көл. 

== Географиялық орны ==
[[Шығыс Қазақстан облысы]] [[Күршім ауданы]] [[Бурабай (Күршім ауданы)|Бурабай]] ауылынан оңтүстікке қарай 10 км-дей жерде.

== Гидрографикасы ==
Теңіз деңгейінен 369 м биіктікте жатыр. Аумағы 1,4 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;, ұзындығы 2 км, енді жері 1 км. Ең терең жері 6,6 м. Су жиналатын алабы 45 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;. Химиялық құрамы жағынан гидрокарбанаттар классы, натрийі топқа жатады. Суы ащы, аздап сілтілі, кермек татиды. Құрамында фтор, бор және бром кездеседі. Тасыған өзен және жер асты суларымен толысады. 

== Өсімдігі ==
Көл жағалауында бетеге, қара жусан, қараған, арасында итмұрын, бозқараған, тобылғы кездеседі. Жағалауына үйрек ұя салады, ондатра мекендейді.&lt;ref&gt;Шығыс Қазақстан Облысы. Энциклопедия. 2014 - 399 бет&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Шығыс Қазақстан облысы көлдері]]
[[Санат:Күршім ауданы географиясы]]</text>
      <sha1>nek2agpqgql7d5bfbljq8k6q985jjvy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053532</id>
      <parentid>3053531</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:05:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2682" xml:space="preserve">{{Көл
 |Атауы             = Көзенкөл
  |Төл атауы        = 
 |Сурет             =  
  |Сурет тақырыбы   = 
 |Координаттары     = 48/34/6/N/84/12/24/E
  |CoordScale       = 
 |Теңiз деңгейiнен биіктігі   = 369
 |Ұзындығы       = 2
 |Ені            = 1
 |Ауданы         = 1,4
 |Көлемі         = 
 |Жағалау сызығының ұзындығы   = 
 |Тереңдігі   = 6,6
  |Орташа тереңдігі      =  
 |Судың тұздылығы        =
 |Судың мөлдірлігі       = 
 |Суды жинау ауданы      =45 
  |Құятын өзендер     = 
  |Шығатын өзендер    = 
 |Ел       = Қазақстан
  |Аймақ     = Шығыс Қазақстан облысы
  |Аудан     = Күршім ауданы
 |Позициялық карта       = Қазақстан
  |Позициялық карта 1    = Қазақстан Шығыс Қазақстан облысы
 |Ортаққордағы санаты    = 
}}
'''Көзенкөл''' – [[Күршім жотасы]]ның батыс сілеміндегі ағынсыз көл. 

== Географиялық орны ==
[[Шығыс Қазақстан облысы]] [[Күршім ауданы]] [[Бурабай (Күршім ауданы)|Бурабай]] ауылынан оңтүстікке қарай 10 км-дей жерде.

== Гидрографикасы ==
Теңіз деңгейінен 369 м биіктікте жатыр. Аумағы 1,4 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;, ұзындығы 2 км, енді жері 1 км. Ең терең жері 6,6 м. Су жиналатын алабы 45 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;. Химиялық құрамы жағынан гидрокарбанаттар классы, натрийі топқа жатады. Суы ащы, аздап сілтілі, кермек татиды. Құрамында фтор, бор және бром кездеседі. Тасыған өзен және жер асты суларымен толысады. 

== Өсімдігі ==
Көл жағалауында бетеге, қара жусан, қараған, арасында итмұрын, бозқараған, тобылғы кездеседі. Жағалауына үйрек ұя салады, ондатра мекендейді.&lt;ref&gt;Шығыс Қазақстан Облысы. Энциклопедия. 2014 - 399 бет&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Шығыс Қазақстан облысы көлдері]]
[[Санат:Күршім ауданы географиясы]]</text>
      <sha1>oezfstqcxg5f4gehq7n82frnitg6rzu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Марқакөл (көл)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>623887</id>
    <revision>
      <id>3053528</id>
      <parentid>2701757</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:38:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5283" xml:space="preserve">{{Көл
 |Атауы             = Марқакөл
  |Төл атауы        = 
 |Сурет             = Markakol_1.jpg
  |Сурет тақырыбы   = 
 |Координаттары     = 48/45/N/85/45/E
  |CoordScale       = 
 |Теңiз деңгейiнен биіктігі   = 1449,3
 |Ұзындығы       = 38
 |Ені            = 19
 |Ауданы         = 455
 |Көлемі         = 
 |Жағалау сызығының ұзындығы   = 
 |Тереңдігі   = 30
  |Орташа тереңдігі      = 14
 |Судың тұздылығы        =
 |Судың мөлдірлігі       = 
 |Суды жинау ауданы      = 
  |Құятын өзендер     = 
  |Шығатын өзендер    = Қалжыр
 |Ел       = Қазақстан
  |Аймақ     = Шығыс Қазақстан облысы
  |Аудан     = 
 |Позициялық карта       = Қазақстан
  |Позициялық карта 1    = Қазақстан Шығыс Қазақстан облысы
 |Ортаққордағы санаты    = Markakol
}}
{{мағына|Марқакөл}}
'''Марқакөл''' — [[Шығыс Қазақстан облысы]]нда орналасқан әдемі көлдердің бірі. Көл [[Азутау]] және [[Күршім жотасы|Күршім]] жоталарының аралығында, теңіз деңгейінен 1449,3 м биіктікте орналасқан. Суының мөлдірлігі мен көлді айналдыра қоршаған биік таулардың және әсем шыршалардың келбеті табиғатқа керемет көрініс береді.

== Гидрографикасы==
Көлдің ұзындығы 38 км, ені 19 км және тереңдігі 27 м. Көлге 100-ге жуық шағын өзендер мен бұлақтар келіп құяды, бірақ одан бір ғана [[Қалжыр]] өзені бастау алады. Көлге құятын өзендердің ірілері – Қарабұлақ, Матабай, Жиренбайтал, т.б. Жағасының оңтүстік жағы тік құлама жартасты, ал шағын өзен-жылғалар құятын тұстары батпақты. [[Қазан]] – [[мамыр]] айлары аралығында көл қатады.  Суы тұщы, мөлдір, минералдылығы 0,07 г/л, құрамында: [[йод]], [[фтор]], [[бром]], т.б. бар.

==Климаты==
Марқакөлдің табиғат жағдайы жылдың төрт мезгілінде түрліше өзгеріп отырады. Қалыпты климаты континентті, бірақ қысы қатаң, ал жазы жай ғана жылы болып келеді. Марқакөл [[Қазақстан]]ның ең суық аймағы болып табылады. Бұл жерде қыс мезгіліндегі ең төменгі температура  -55 &lt;sup&gt;°&lt;/sup&gt;С-қа  (Орловка елді мекенінде) жетеді. Осы көлде [[Оңтүстік Алтай жотасы|Оңтүстік Алтайдағы]] ең төменгі ауа температурасы (-41&lt;sup&gt;°&lt;/sup&gt;С) тіркелген. [[Шілде]] айының орташа төменгі ауа температурасы 14.1 &lt;sup&gt;°&lt;/sup&gt;С болса, ал [[қаңтар]] айындағы орташа ауа температурасы 25.9 &lt;sup&gt;°&lt;/sup&gt;С болып табылады. Көп жағдайда жаз мезгіліндегі ауа температурасы 29 &lt;sup&gt;°&lt;/sup&gt;С-қа дейін көтеріледі, ал қыс мезгілінде -40-44 &lt;sup&gt;°&lt;/sup&gt;С-қа дейін, кей кездері -53 &lt;sup&gt;°&lt;/sup&gt;С-қа дейін төмендейді.

== Флорасы мен фаунасы ==
Жағалауын қайың, [[қарағай]], [[шырша]] өскен орманды алқап алып жатыр. Балыққа бай ([[Табан балық|табан]], [[сазан]], [[аққайран]], [[хариус]], майқан, [[қарабалық]], [[мөңке балық]], т.б.), зоопланктонның 60 түрі кездеседі. Құстың ондаған түрі мекендейді. Ағаштар арасынан [[қоңыр аю]]ларды, [[бұғылар]]ды, [[түлкі]]лерді, жабайы мысықтарды, [[Кермарал|марал]]дарды, [[Құндыздар|құндыз]]дарды, [[бүркіт]]ті, сирек кездесетін [[қызыл қасқыр]], қара ләйлектерді және басқаларын көруге болады.Мұнда [[Марқакөл қорығы]] ұйымдастырылған.&lt;ref&gt; АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Шығыс Қазақстан облысы көлдері]]
[[Санат:Күршім ауданы географиясы]]</text>
      <sha1>o7ubq0b1x5ej69k70s23ja7y1ma6yw2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кемеркөл (көл, Шығыс Қазақстан облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>638184</id>
    <revision>
      <id>3053533</id>
      <parentid>2757107</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:08:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2590" xml:space="preserve">{{Көл
 |Атауы             =  Кемеркөл
  |Төл атауы        = 
 |Сурет             = 
  |Сурет тақырыбы   =
 |Координаттары     = 48/36/23/N/84/27/45/E
  |CoordScale       = 
 |Теңiз деңгейiнен биіктігі   = 
 |Ұзындығы       = 2,5
 |Ені            = 1,2
 |Ауданы         =  
 |Көлемі         = 
 |Жағалау сызығының ұзындығы   = 8,8 
 |Тереңдігі   = 
  |Орташа тереңдігі      = 
 |Судың тұздылығы        =
 |Судың мөлдірлігі       = 
 |Суды жинау ауданы      =  
  |Құятын өзендер     = 
  |Шығатын өзендер    = 
 |Ел       = Қазақстан
  |Аймақ     = Шығыс Қазақстан облысы
  |Аудан     = Күршім ауданы
 |Позициялық карта       = Қазақстан
  |Позициялық карта 1    = Қазақстан Шығыс Қазақстан облысы
 |Ортаққордағы санаты    = 
}}
{{мағына|Кемеркөл}}
'''Кемеркөл''' – [[Ертіс]] алабындағы көл. 

== Географиялық орны ==
[[Шығыс Қазақстан облысы]] [[Күршім ауданы]], [[Қойтас (Күршім ауданы)|Қойтас]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 10 км-дей жерде орналасқан. Кемер – &quot;өзен, көл, су арнасының жағалауы, жиегі&quot;, &quot;арнасы толған көл&quot; мәніндегі атау.&lt;ref&gt;Сапаров Қ. Т. С21 Қазақ шығысының өзен – көл атаулары : география және туризм, экология мамандықтарының студенттеріне арналған оқу құралы / Қ. Т. Сапаров. – Павлодар : Кереку, 2012. – 214 б.&lt;/ref&gt;

== Гидрографикасы ==
Ұзындығы 2,5 км, енді жері 1,2 км, жағалау бойының ұзындығы 8,8 км.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;  

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Шығыс Қазақстан облысы көлдері]]
[[Санат:Күршім ауданы географиясы]]
[[Санат:Ертіс су алабы көлдері]]</text>
      <sha1>3rrux7bpdgosf6jhj32g2qj83ksb6xy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шыбындыкөл (көл, Шығыс Қазақстан облысы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>639225</id>
    <revision>
      <id>3053527</id>
      <parentid>2760986</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:35:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2100" xml:space="preserve">{{Көл
 |Атауы             = Шыбындыкөл
  |Төл атауы        = 
 |Сурет             = 
  |Сурет тақырыбы   = 
 |Координаттары     = 49/21/58/N/83/01/52/E
  |CoordScale       = 
 |Теңiз деңгейiнен биіктігі   =  1040
 |Ұзындығы       = 1,8
 |Ені            = 550
 |Ауданы         =  
 |Көлемі         = 
 |Жағалау сызығының ұзындығы   = 3,5
 |Тереңдігі   = 
  |Орташа тереңдігі      = 
 |Судың тұздылығы        =
 |Судың мөлдірлігі       = 
 |Суды жинау ауданы      = 
  |Құятын өзендер     = 
  |Шығатын өзендер    = 
 |Ел       = Қазақстан
  |Аймақ     = Шығыс Қазақстан облысы
  |Аудан     = Ұлан ауданы
 |Позициялық карта       = 
  |Позициялық карта 1    = Қазақстан Шығыс Қазақстан облысы
 |Ортаққордағы санаты    = 
}}
{{мағына|Шыбындыкөл}}
'''Шыбындыкөл''' – [[Қалба жотасы]]ның ортаңғы бөлігінде орналасқан көл.

== Географиялық орны ==
[[Шығыс Қазақстан облысы]] [[Ұлан ауданы]], [[Жоғарғы Тайынты]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 3,5 км-дей жерде, теңіз деңгейінен 1040 м биіктікте жатыр.

== Гидрографикасы ==
Ұзындығы 1,8 км, енді жері 550 м, жағалау бойының ұзындығы 3,9 км.&lt;ref&gt; АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}} 

[[Санат:Шығыс Қазақстан облысы көлдері]]
[[Санат:Ұлан ауданы географиясы]]</text>
      <sha1>gxtwlrqflamxni6l1i8bipx9havbt3u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жюль Кунде</title>
    <ns>0</ns>
    <id>644369</id>
    <revision>
      <id>3053448</id>
      <parentid>2786451</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:03:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2368" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Жюль Кунде                      
|туған күні = 12.11.1998
|туған жері = {{туғанжері|Париж|Парижде}}, [[Франция]]
|азаматтығы = {{байрақ|Франция}}
|бойы = 178 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 70 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[қорғаушы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Испания}} [[Севилья]]
|номері = 23
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2016—2019|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]|55 (2)
|2019—|{{ту|Испания}} [[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]|95 (5)}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2019—|{{футбол|Франция}}|11 (0)}}
}}
'''Жюль Кунде''' ({{lang-fr|Jules Koundé}}; [[12 қараша]] [[1998 жыл]]&lt;ref&gt;https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/spieler/411975&lt;/ref&gt;, [[Париж]], [[Франция]]) — франциялық және бениндік футболшы, &quot;[[Севилья]]&quot; клубы мен [[Франция Ұлттық футбол құрамасы|Франция құрамасының]] қорғаушысы.

== Карьерасы ==
&quot;[[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]&quot; клубының түлегі. 2019 жылға дейін осы клубтың намысын қорғады. 2018 жылы 7 қаңтарда &quot;Гранвильяға&quot; қарсы Франция кубогында тұңғыш рет клуб сапында ресми кездесуде алаңға шықты. 2018/19 маусымда Франция чемпионатында 37 кездесуде алаңға шықты.

2019 жылы жазда &quot;Севильяға&quot; ауысты.

== Жетістіктері ==
{{flagicon|Испания|20px}} '''[[Севилья]]'''

* УЕФА Ұлттар лигасы: 2018/19

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Сілтемелер ==
*[http://www.footballdatabase.eu/fr/joueur/details/282291-jules-kounde Профилі]
[[Санат:Франция футболшылары]][[Санат:Бенин футболшылары]]
[[Санат:Бордо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Севилья ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>5hkbkxwkhdc975jz3gsj2nje6qqfxws</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053449</id>
      <parentid>3053448</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:10:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2521" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Жюль Кунде                      
|сурет = Jules Koundé 2020.jpg
|сурет ені = 230px
|туған күні = 12.11.1998
|туған жері = {{туғанжері|Париж|Парижде}}, [[Франция]]
|азаматтығы = {{байрақ|Франция}}
|бойы = 178 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 70 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[қорғаушы|орталық қорғаушы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Испания}} [[Севилья]]
|номері = 23
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2016—2019|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]|55 (2)
|2019—|{{ту|Испания}} [[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]|95 (5)}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2019—|{{футбол|Франция}}|11 (0)}}
}}
'''Жюль Кунде''' ({{lang-fr|Jules Koundé}}; [[1998 жыл]]ы [[12 қараша]]да туған&lt;ref&gt;https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/spieler/411975&lt;/ref&gt;, [[Париж]], [[Франция]]) — [[Француздар|француздық]] футболшы, &quot;[[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]&quot; клубы мен [[Франция Ұлттық футбол құрамасы|Франция құрамасының]] қорғаушысы.

== Карьерасы ==
&quot;[[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]&quot; клубының түлегі. 2019 жылға дейін осы клубтың намысын қорғады. 2018 жылы 7 қаңтарда &quot;Гранвильяға&quot; қарсы Франция кубогында тұңғыш рет клуб сапында ресми кездесуде алаңға шықты. 2018/19 маусымда Франция чемпионатында 37 кездесуде алаңға шықты.

2019 жылы жазда &quot;Севильяға&quot; ауысты.

== Жетістіктері ==
{{flagicon|Испания|20px}} '''[[Севилья]]'''

* УЕФА Ұлттар лигасы: 2018/19

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Сілтемелер ==
*[http://www.footballdatabase.eu/fr/joueur/details/282291-jules-kounde Профилі]
[[Санат:Франция футболшылары]][[Санат:Бенин футболшылары]]
[[Санат:Бордо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Севилья ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>ej3kn2jrh4gbjpf71xigmr9b6tc4miy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053450</id>
      <parentid>3053449</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:12:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2542" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Жюль Кунде                      
|сурет = Jules Koundé 2020.jpg
|сурет ені = 230px
|туған күні = 12.11.1998
|туған жері = {{туғанжері|Париж|Парижде}}, [[Франция]]
|азаматтығы = {{байрақ|Франция}}
|бойы = 178 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 70 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[қорғаушы|орталық қорғаушы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Испания}} [[Севилья]]
|номері = 23
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2016—2019|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]|55 (2)
|2019—|{{ту|Испания}} [[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]|95 (5)}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2019—|{{футбол|Франция}}|11 (0)}}
}}
'''Жюль Оливье Кунде''' ({{lang-fr|Jules Olivier Koundé}}; [[1998 жыл]]ы [[12 қараша]]да туған&lt;ref&gt;https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/spieler/411975&lt;/ref&gt;, [[Париж]], [[Франция]]) — [[Француздар|француздық]] футболшы, &quot;[[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]&quot; клубы мен [[Франция Ұлттық футбол құрамасы|Франция құрамасының]] қорғаушысы.

== Карьерасы ==
&quot;[[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]&quot; клубының түлегі. 2019 жылға дейін осы клубтың намысын қорғады. 2018 жылы 7 қаңтарда &quot;Гранвильяға&quot; қарсы Франция кубогында тұңғыш рет клуб сапында ресми кездесуде алаңға шықты. 2018/19 маусымда Франция чемпионатында 37 кездесуде алаңға шықты.

2019 жылы жазда &quot;Севильяға&quot; ауысты.

== Жетістіктері ==
{{flagicon|Испания|20px}} '''[[Севилья]]'''

* УЕФА Ұлттар лигасы: 2018/19

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Сілтемелер ==
*[http://www.footballdatabase.eu/fr/joueur/details/282291-jules-kounde Профилі]
[[Санат:Франция футболшылары]][[Санат:Бенин футболшылары]]
[[Санат:Бордо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Севилья ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>684et65ghr6o8eb24xtjwbc5dmt50fz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053452</id>
      <parentid>3053450</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:18:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2735" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Жюль Кунде                      
|толық аты = Жюль Оливье Кунде
|сурет = Jules Koundé 2020.jpg
|сурет ені = 230px
|туған күні = 12.11.1998
|туған жері = {{туғанжері|Париж|Парижде}}, [[Франция]]
|азаматтығы = {{байрақ|Франция}}
|бойы = 178 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 70 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[қорғаушы|орталық қорғаушы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Испания}} [[Севилья]]
|номері = 23
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2016—2019|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]|55 (2)
|2019—|{{ту|Испания}} [[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]|95 (5)}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2018|{{ту|Франция}} Франция U20|1 (0)
|2020—2021|{{ту|Франция}} Франция U21|8 (1)
|2019—|{{футбол|Франция}}|11 (0)}}
}}
'''Жюль Оливье Кунде''' ({{lang-fr|Jules Olivier Koundé}}; [[1998 жыл]]ы [[12 қараша]]да туған&lt;ref&gt;https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/spieler/411975&lt;/ref&gt;, [[Париж]], [[Франция]]) — [[Француздар|француздық]] футболшы, 
испаниялық &quot;[[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]&quot; клубы мен [[Франция Ұлттық футбол құрамасы|Франция құрамасының]] қорғаушысы.

== Карьерасы ==
&quot;[[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]&quot; клубының түлегі. 2019 жылға дейін осы клубтың намысын қорғады. 2018 жылы 7 қаңтарда &quot;Гранвильяға&quot; қарсы Франция кубогында тұңғыш рет клуб сапында ресми кездесуде алаңға шықты. 2018/19 маусымда Франция чемпионатында 37 кездесуде алаңға шықты.

2019 жылы жазда &quot;Севильяға&quot; ауысты.

== Жетістіктері ==
{{flagicon|Испания|20px}} '''[[Севилья]]'''

* УЕФА Ұлттар лигасы: 2018/19

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Сілтемелер ==
*[http://www.footballdatabase.eu/fr/joueur/details/282291-jules-kounde Профилі]
[[Санат:Франция футболшылары]][[Санат:Бенин футболшылары]]
[[Санат:Бордо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Севилья ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>5xslkl099a7l73ilz1tyj82gmevhugk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053453</id>
      <parentid>3053452</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:22:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2833" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Жюль Кунде                      
|толық аты = Жюль Оливье Кунде
|сурет = Jules Koundé 2020.jpg
|сурет ені = 230px
|туған күні = 12.11.1998
|туған жері = {{туғанжері|Париж|Парижде}}, [[Франция]]
|азаматтығы = {{байрақ|Франция}}
|бойы = 178 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 70 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[қорғаушы|орталық қорғаушы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Испания}} [[Севилья]]
|номері = 23
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2016—2017|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо B]]|30 (1)
|2017—2019|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]|55 (2)
|2019—|{{ту|Испания}} [[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]|95 (5)}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2018|{{ту|Франция}} Франция U20|1 (0)
|2020—2021|{{ту|Франция}} Франция U21|8 (1)
|2019—|{{футбол|Франция}}|11 (0)}}
}}
'''Жюль Оливье Кунде''' ({{lang-fr|Jules Olivier Koundé}}; [[1998 жыл]]ы [[12 қараша]]да туған&lt;ref&gt;https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/spieler/411975&lt;/ref&gt;, [[Париж]], [[Франция]]) — [[Француздар|француздық]] футболшы, 
испаниялық &quot;[[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]&quot; клубы мен [[Франция Ұлттық футбол құрамасы|Франция құрамасының]] қорғаушысы.

== Карьерасы ==
&quot;[[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]&quot; клубының түлегі. 2019 жылға дейін осы клубтың намысын қорғады. 2018 жылы 7 қаңтарда &quot;Гранвильяға&quot; қарсы Франция кубогында тұңғыш рет клуб сапында ресми кездесуде алаңға шықты. 2018/19 маусымда Франция чемпионатында 37 кездесуде алаңға шықты.

2019 жылы жазда &quot;Севильяға&quot; ауысты.

== Жетістіктері ==
{{flagicon|Испания|20px}} '''[[Севилья]]'''

* УЕФА Ұлттар лигасы: 2018/19

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Сілтемелер ==
*[http://www.footballdatabase.eu/fr/joueur/details/282291-jules-kounde Профилі]
[[Санат:Франция футболшылары]][[Санат:Бенин футболшылары]]
[[Санат:Бордо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Севилья ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>t57mq3kfh5vy7j4smj17e0erga17d5u</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053459</id>
      <parentid>3053453</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:59:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>/* Сілтемелер */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2924" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Жюль Кунде                      
|толық аты = Жюль Оливье Кунде
|сурет = Jules Koundé 2020.jpg
|сурет ені = 230px
|туған күні = 12.11.1998
|туған жері = {{туғанжері|Париж|Парижде}}, [[Франция]]
|азаматтығы = {{байрақ|Франция}}
|бойы = 178 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 70 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[қорғаушы|орталық қорғаушы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Испания}} [[Севилья]]
|номері = 23
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2016—2017|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо B]]|30 (1)
|2017—2019|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]|55 (2)
|2019—|{{ту|Испания}} [[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]|95 (5)}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2018|{{ту|Франция}} Франция U20|1 (0)
|2020—2021|{{ту|Франция}} Франция U21|8 (1)
|2019—|{{футбол|Франция}}|11 (0)}}
}}
'''Жюль Оливье Кунде''' ({{lang-fr|Jules Olivier Koundé}}; [[1998 жыл]]ы [[12 қараша]]да туған&lt;ref&gt;https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/spieler/411975&lt;/ref&gt;, [[Париж]], [[Франция]]) — [[Француздар|француздық]] футболшы, 
испаниялық &quot;[[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]&quot; клубы мен [[Франция Ұлттық футбол құрамасы|Франция құрамасының]] қорғаушысы.

== Карьерасы ==
&quot;[[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]&quot; клубының түлегі. 2019 жылға дейін осы клубтың намысын қорғады. 2018 жылы 7 қаңтарда &quot;Гранвильяға&quot; қарсы Франция кубогында тұңғыш рет клуб сапында ресми кездесуде алаңға шықты. 2018/19 маусымда Франция чемпионатында 37 кездесуде алаңға шықты.

2019 жылы жазда &quot;Севильяға&quot; ауысты.

== Жетістіктері ==
{{flagicon|Испания|20px}} '''[[Севилья]]'''

* УЕФА Ұлттар лигасы: 2018/19

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Сілтемелер ==
* [http://www.footballdatabase.eu/fr/joueur/details/282291-jules-kounde Профилі] — ''footballdatabase.eu'' {{ref-fr}}

[[Санат:Франция футболшылары]]
[[Санат:Франция Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Бордо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Севилья ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>lrlzm7d3x00r76w28692aq37yz91956</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053460</id>
      <parentid>3053459</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:04:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2955" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Жюль Кунде                      
|толық аты = Жюль Оливье Кунде
|сурет = Jules Koundé 2020.jpg
|сурет ені = 230px
|туған күні = 12.11.1998
|туған жері = {{туғанжері|Париж|Парижде}}, [[Франция]]
|азаматтығы = {{байрақ|Франция}}&lt;br&gt;{{байрақ|Бенин}}
|бойы = 178 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 70 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[қорғаушы|орталық қорғаушы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Испания}} [[Севилья]]
|номері = 23
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2016—2017|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо B]]|30 (1)
|2017—2019|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]|55 (2)
|2019—|{{ту|Испания}} [[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]|95 (5)}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2018|{{ту|Франция}} Франция U20|1 (0)
|2020—2021|{{ту|Франция}} Франция U21|8 (1)
|2019—|{{футбол|Франция}}|11 (0)}}
}}
'''Жюль Оливье Кунде''' ({{lang-fr|Jules Olivier Koundé}}; [[1998 жыл]]ы [[12 қараша]]да туған&lt;ref&gt;https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/spieler/411975&lt;/ref&gt;, [[Париж]], [[Франция]]) — [[Француздар|француздық]] футболшы, 
испаниялық &quot;[[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]&quot; клубы мен [[Франция Ұлттық футбол құрамасы|Франция құрамасының]] қорғаушысы.

== Карьерасы ==
&quot;[[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]&quot; клубының түлегі. 2019 жылға дейін осы клубтың намысын қорғады. 2018 жылы 7 қаңтарда &quot;Гранвильяға&quot; қарсы Франция кубогында тұңғыш рет клуб сапында ресми кездесуде алаңға шықты. 2018/19 маусымда Франция чемпионатында 37 кездесуде алаңға шықты.

2019 жылы жазда &quot;Севильяға&quot; ауысты.

== Жетістіктері ==
{{flagicon|Испания|20px}} '''[[Севилья]]'''

* УЕФА Ұлттар лигасы: 2018/19

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Сілтемелер ==
* [http://www.footballdatabase.eu/fr/joueur/details/282291-jules-kounde Профилі] — ''footballdatabase.eu'' {{ref-fr}}

[[Санат:Франция футболшылары]]
[[Санат:Франция Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Бордо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Севилья ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>n7h496jxx7hknyuyhhf59ut8rmxlo46</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053462</id>
      <parentid>3053460</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:23:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3128" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Жюль Кунде                      
|толық аты = Жюль Оливье Кунде
|сурет = Jules Koundé 2020.jpg
|сурет ені = 230px
|туған күні = 12.11.1998
|туған жері = {{туғанжері|Париж|Парижде}}, [[Франция]]
|азаматтығы = {{байрақ|Франция}}&lt;br&gt;{{байрақ|Бенин}}
|бойы = 178 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 70 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[қорғаушы|орталық қорғаушы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Испания}} [[Севилья]]
|номері = 23
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2016—2017|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо B]]|30 (1)
|2017—2019|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]|55 (2)
|2019—|{{ту|Испания}} [[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]|95 (5)}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2018|{{ту|Франция}} Франция U20|1 (0)
|2020—2021|{{ту|Франция}} Франция U21|8 (1)
|2019—|{{футбол|Франция}}|11 (0)}}
|медальдары = {{турнир|[[УЕФА Ұлттар Лигасы]]}}
{{медаль|Алтын|[[УЕФА Ұлттар Лигасы 2020/21|Италия 2021]]}}
}}
'''Жюль Оливье Кунде''' ({{lang-fr|Jules Olivier Koundé}}; [[1998 жыл]]ы [[12 қараша]]да туған&lt;ref&gt;https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/spieler/411975&lt;/ref&gt;, [[Париж]], [[Франция]]) — [[Француздар|француздық]] футболшы, 
испаниялық &quot;[[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]&quot; клубы мен [[Франция Ұлттық футбол құрамасы|Франция құрамасының]] қорғаушысы.

== Карьерасы ==
&quot;[[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]&quot; клубының түлегі. 2019 жылға дейін осы клубтың намысын қорғады. 2018 жылы 7 қаңтарда &quot;Гранвильяға&quot; қарсы Франция кубогында тұңғыш рет клуб сапында ресми кездесуде алаңға шықты. 2018/19 маусымда Франция чемпионатында 37 кездесуде алаңға шықты.

2019 жылы жазда &quot;Севильяға&quot; ауысты.

== Жетістіктері ==
{{flagicon|Испания|20px}} '''[[Севилья]]'''

* УЕФА Ұлттар лигасы: 2018/19

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Сілтемелер ==
* [http://www.footballdatabase.eu/fr/joueur/details/282291-jules-kounde Профилі] — ''footballdatabase.eu'' {{ref-fr}}

[[Санат:Франция футболшылары]]
[[Санат:Франция Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Бордо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Севилья ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>aog6h2o0lgagtd6j5gbli895zvyzb3o</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053463</id>
      <parentid>3053462</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:27:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3153" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Жюль Кунде                      
|толық аты = Жюль Оливье Кунде
|сурет = Jules Koundé 2020.jpg
|сурет ені = 230px
|туған күні = 12.11.1998
|туған жері = {{туғанжері|Париж|Парижде}}, [[Франция]]
|азаматтығы = {{байрақ|Франция}}&lt;br&gt;{{байрақ|Бенин}}
|бойы = 178 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 70 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[қорғаушы|орталық қорғаушы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Испания}} [[Севилья]]
|номері = 23
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2016—2017|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо B]]|30 (1)
|2017—2019|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]|55 (2)
|2019—|{{ту|Испания}} [[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]|95 (5)}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2018|{{ту|Франция}} Франция U20|1 (0)
|2020—2021|{{ту|Франция}} Франция U21|8 (1)
|2019—|{{футбол|Франция}}|11 (0)}}
|медальдары = {{турнир|[[УЕФА Ұлттар Лигасы]]}}
{{медаль|Алтын|[[УЕФА Ұлттар Лигасы 2020/21|Италия 2021]]}}
|Commons = Jules Koundé
}}
'''Жюль Оливье Кунде''' ({{lang-fr|Jules Olivier Koundé}}; [[1998 жыл]]ы [[12 қараша]]да туған&lt;ref&gt;https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/spieler/411975&lt;/ref&gt;, [[Париж]], [[Франция]]) — [[Француздар|француздық]] футболшы, 
испаниялық &quot;[[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]&quot; клубы мен [[Франция Ұлттық футбол құрамасы|Франция құрамасының]] қорғаушысы.

== Карьерасы ==
&quot;[[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]&quot; клубының түлегі. 2019 жылға дейін осы клубтың намысын қорғады. 2018 жылы 7 қаңтарда &quot;Гранвильяға&quot; қарсы Франция кубогында тұңғыш рет клуб сапында ресми кездесуде алаңға шықты. 2018/19 маусымда Франция чемпионатында 37 кездесуде алаңға шықты.

2019 жылы жазда &quot;Севильяға&quot; ауысты.

== Жетістіктері ==
{{flagicon|Испания|20px}} '''[[Севилья]]'''

* УЕФА Ұлттар лигасы: 2018/19

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Сілтемелер ==
* [http://www.footballdatabase.eu/fr/joueur/details/282291-jules-kounde Профилі] — ''footballdatabase.eu'' {{ref-fr}}

[[Санат:Франция футболшылары]]
[[Санат:Франция Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Бордо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Севилья ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>34zyrf9wan7ypz801itlphrapl2iant</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053466</id>
      <parentid>3053463</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:35:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3483" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Жюль Кунде                      
|толық аты = Жюль Оливье Кунде
|сурет = Jules Koundé 2020.jpg
|сурет ені = 230px
|туған күні = 12.11.1998
|туған жері = {{туғанжері|Париж|Парижде}}, [[Франция]]
|азаматтығы = {{байрақ|Франция}}&lt;br&gt;{{байрақ|Бенин}}
|бойы = 178 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 70 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[қорғаушы|орталық қорғаушы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Испания}} [[Севилья]]
|номері = 23
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2004—2008|{{ту|Франция}} Фратернель Ландирас|
|2008—2010|{{ту|Франция}} Серон|
|2010—2013|{{ту|Франция}} Ла-Бред|
|2013—2016|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]|}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2016—2017|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо B]]|30 (1)
|2017—2019|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]|55 (2)
|2019—|{{ту|Испания}} [[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]|95 (5)}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2018|{{ту|Франция}} Франция U20|1 (0)
|2020—2021|{{ту|Франция}} Франция U21|8 (1)
|2019—|{{футбол|Франция}}|11 (0)}}
|медальдары = {{турнир|[[УЕФА Ұлттар Лигасы]]}}
{{медаль|Алтын|[[УЕФА Ұлттар Лигасы 2020/21|Италия 2021]]}}
|Commons = Jules Koundé
}}
'''Жюль Оливье Кунде''' ({{lang-fr|Jules Olivier Koundé}}; [[1998 жыл]]ы [[12 қараша]]да туған&lt;ref&gt;https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/spieler/411975&lt;/ref&gt;, [[Париж]], [[Франция]]) — [[Француздар|француздық]] футболшы, 
испаниялық &quot;[[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]&quot; клубы мен [[Франция Ұлттық футбол құрамасы|Франция құрамасының]] қорғаушысы.

== Карьерасы ==
&quot;[[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]&quot; клубының түлегі. 2019 жылға дейін осы клубтың намысын қорғады. 2018 жылы 7 қаңтарда &quot;Гранвильяға&quot; қарсы Франция кубогында тұңғыш рет клуб сапында ресми кездесуде алаңға шықты. 2018/19 маусымда Франция чемпионатында 37 кездесуде алаңға шықты.

2019 жылы жазда &quot;Севильяға&quot; ауысты.

== Жетістіктері ==
{{flagicon|Испания|20px}} '''[[Севилья]]'''

* УЕФА Ұлттар лигасы: 2018/19

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Сілтемелер ==
* [http://www.footballdatabase.eu/fr/joueur/details/282291-jules-kounde Профилі] — ''footballdatabase.eu'' {{ref-fr}}

[[Санат:Франция футболшылары]]
[[Санат:Франция Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Бордо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Севилья ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>t6gbifpj9i5jd95vpgaa2i3t88fm1ty</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053468</id>
      <parentid>3053466</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:36:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3483" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Жюль Кунде                      
|толық аты = Жюль Оливье Кунде
|сурет = Jules Koundé 2020.jpg
|сурет ені = 230px
|туған күні = 12.11.1998
|туған жері = {{туғанжері|Париж|Парижде}}, [[Франция]]
|азаматтығы = {{байрақ|Франция}}&lt;br&gt;{{байрақ|Бенин}}
|бойы = 178 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 70 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[қорғаушы|орталық қорғаушы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Испания}} [[Севилья]]
|номері = 23
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2004—2008|{{ту|Франция}} Фратернель Ландирас|
|2008—2010|{{ту|Франция}} Серон|
|2010—2013|{{ту|Франция}} Ла-Бред|
|2013—2016|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]|}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2016—2017|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо B]]|30 (1)
|2017—2019|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]|55 (2)
|2019—|{{ту|Испания}} [[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]|95 (5)}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2018|{{ту|Франция}} Франция U20|1 (0)
|2020—2021|{{ту|Франция}} Франция U21|8 (1)
|2021—|{{футбол|Франция}}|11 (0)}}
|медальдары = {{турнир|[[УЕФА Ұлттар Лигасы]]}}
{{медаль|Алтын|[[УЕФА Ұлттар Лигасы 2020/21|Италия 2021]]}}
|Commons = Jules Koundé
}}
'''Жюль Оливье Кунде''' ({{lang-fr|Jules Olivier Koundé}}; [[1998 жыл]]ы [[12 қараша]]да туған&lt;ref&gt;https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/spieler/411975&lt;/ref&gt;, [[Париж]], [[Франция]]) — [[Француздар|француздық]] футболшы, 
испаниялық &quot;[[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]&quot; клубы мен [[Франция Ұлттық футбол құрамасы|Франция құрамасының]] қорғаушысы.

== Карьерасы ==
&quot;[[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]&quot; клубының түлегі. 2019 жылға дейін осы клубтың намысын қорғады. 2018 жылы 7 қаңтарда &quot;Гранвильяға&quot; қарсы Франция кубогында тұңғыш рет клуб сапында ресми кездесуде алаңға шықты. 2018/19 маусымда Франция чемпионатында 37 кездесуде алаңға шықты.

2019 жылы жазда &quot;Севильяға&quot; ауысты.

== Жетістіктері ==
{{flagicon|Испания|20px}} '''[[Севилья]]'''

* УЕФА Ұлттар лигасы: 2018/19

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Сілтемелер ==
* [http://www.footballdatabase.eu/fr/joueur/details/282291-jules-kounde Профилі] — ''footballdatabase.eu'' {{ref-fr}}

[[Санат:Франция футболшылары]]
[[Санат:Франция Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Бордо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Севилья ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>7bvmhhbcci4lc3j67ms5o3zpul6amf1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053469</id>
      <parentid>3053468</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:38:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3483" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Жюль Кунде                      
|толық аты = Жюль Оливье Кунде
|сурет = Jules Koundé 2020.jpg
|сурет ені = 230px
|туған күні = 12.11.1998
|туған жері = {{туғанжері|Париж|Парижде}}, [[Франция]]
|азаматтығы = {{байрақ|Франция}}&lt;br&gt;{{байрақ|Бенин}}
|бойы = 178 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 75 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[қорғаушы|орталық қорғаушы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Испания}} [[Севилья]]
|номері = 23
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2004—2008|{{ту|Франция}} Фратернель Ландирас|
|2008—2010|{{ту|Франция}} Серон|
|2010—2013|{{ту|Франция}} Ла-Бред|
|2013—2016|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]|}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2016—2017|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо B]]|30 (1)
|2017—2019|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]|55 (2)
|2019—|{{ту|Испания}} [[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]|95 (5)}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2018|{{ту|Франция}} Франция U20|1 (0)
|2020—2021|{{ту|Франция}} Франция U21|8 (1)
|2021—|{{футбол|Франция}}|11 (0)}}
|медальдары = {{турнир|[[УЕФА Ұлттар Лигасы]]}}
{{медаль|Алтын|[[УЕФА Ұлттар Лигасы 2020/21|Италия 2021]]}}
|Commons = Jules Koundé
}}
'''Жюль Оливье Кунде''' ({{lang-fr|Jules Olivier Koundé}}; [[1998 жыл]]ы [[12 қараша]]да туған&lt;ref&gt;https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/spieler/411975&lt;/ref&gt;, [[Париж]], [[Франция]]) — [[Француздар|француздық]] футболшы, 
испаниялық &quot;[[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]&quot; клубы мен [[Франция Ұлттық футбол құрамасы|Франция құрамасының]] қорғаушысы.

== Карьерасы ==
&quot;[[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]&quot; клубының түлегі. 2019 жылға дейін осы клубтың намысын қорғады. 2018 жылы 7 қаңтарда &quot;Гранвильяға&quot; қарсы Франция кубогында тұңғыш рет клуб сапында ресми кездесуде алаңға шықты. 2018/19 маусымда Франция чемпионатында 37 кездесуде алаңға шықты.

2019 жылы жазда &quot;Севильяға&quot; ауысты.

== Жетістіктері ==
{{flagicon|Испания|20px}} '''[[Севилья]]'''

* УЕФА Ұлттар лигасы: 2018/19

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Сілтемелер ==
* [http://www.footballdatabase.eu/fr/joueur/details/282291-jules-kounde Профилі] — ''footballdatabase.eu'' {{ref-fr}}

[[Санат:Франция футболшылары]]
[[Санат:Франция Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Бордо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Севилья ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>l63w5enyqlz20uv3v5b11s7cnzaljle</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053470</id>
      <parentid>3053469</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:42:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3483" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Жюль Кунде                      
|толық аты = Жюль Оливье Кунде
|сурет = Jules Koundé 2020.jpg
|сурет ені = 230px
|туған күні = 12.11.1998
|туған жері = {{туғанжері|Париж|Парижде}}, [[Франция]]
|азаматтығы = {{байрақ|Франция}}&lt;br&gt;{{байрақ|Бенин}}
|бойы = 178 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 70 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[қорғаушы|орталық қорғаушы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Испания}} [[Севилья]]
|номері = 23
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2004—2008|{{ту|Франция}} Фратернель Ландирас|
|2008—2010|{{ту|Франция}} Серон|
|2010—2013|{{ту|Франция}} Ла-Бред|
|2013—2016|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]|}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2016—2017|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо B]]|30 (1)
|2017—2019|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]|55 (2)
|2019—|{{ту|Испания}} [[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]|95 (5)}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2018|{{ту|Франция}} Франция U20|1 (0)
|2020—2021|{{ту|Франция}} Франция U21|8 (1)
|2021—|{{футбол|Франция}}|11 (0)}}
|медальдары = {{турнир|[[УЕФА Ұлттар Лигасы]]}}
{{медаль|Алтын|[[УЕФА Ұлттар Лигасы 2020/21|Италия 2021]]}}
|Commons = Jules Koundé
}}
'''Жюль Оливье Кунде''' ({{lang-fr|Jules Olivier Koundé}}; [[1998 жыл]]ы [[12 қараша]]да туған&lt;ref&gt;https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/spieler/411975&lt;/ref&gt;, [[Париж]], [[Франция]]) — [[Француздар|француздық]] футболшы, 
испаниялық &quot;[[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]&quot; клубы мен [[Франция Ұлттық футбол құрамасы|Франция құрамасының]] қорғаушысы.

== Карьерасы ==
&quot;[[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]&quot; клубының түлегі. 2019 жылға дейін осы клубтың намысын қорғады. 2018 жылы 7 қаңтарда &quot;Гранвильяға&quot; қарсы Франция кубогында тұңғыш рет клуб сапында ресми кездесуде алаңға шықты. 2018/19 маусымда Франция чемпионатында 37 кездесуде алаңға шықты.

2019 жылы жазда &quot;Севильяға&quot; ауысты.

== Жетістіктері ==
{{flagicon|Испания|20px}} '''[[Севилья]]'''

* УЕФА Ұлттар лигасы: 2018/19

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Сілтемелер ==
* [http://www.footballdatabase.eu/fr/joueur/details/282291-jules-kounde Профилі] — ''footballdatabase.eu'' {{ref-fr}}

[[Санат:Франция футболшылары]]
[[Санат:Франция Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Бордо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Севилья ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>7bvmhhbcci4lc3j67ms5o3zpul6amf1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053472</id>
      <parentid>3053470</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:50:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>/* Жетістіктері */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3580" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Жюль Кунде                      
|толық аты = Жюль Оливье Кунде
|сурет = Jules Koundé 2020.jpg
|сурет ені = 230px
|туған күні = 12.11.1998
|туған жері = {{туғанжері|Париж|Парижде}}, [[Франция]]
|азаматтығы = {{байрақ|Франция}}&lt;br&gt;{{байрақ|Бенин}}
|бойы = 178 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 70 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[қорғаушы|орталық қорғаушы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Испания}} [[Севилья]]
|номері = 23
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2004—2008|{{ту|Франция}} Фратернель Ландирас|
|2008—2010|{{ту|Франция}} Серон|
|2010—2013|{{ту|Франция}} Ла-Бред|
|2013—2016|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]|}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2016—2017|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо B]]|30 (1)
|2017—2019|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]|55 (2)
|2019—|{{ту|Испания}} [[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]|95 (5)}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2018|{{ту|Франция}} Франция U20|1 (0)
|2020—2021|{{ту|Франция}} Франция U21|8 (1)
|2021—|{{футбол|Франция}}|11 (0)}}
|медальдары = {{турнир|[[УЕФА Ұлттар Лигасы]]}}
{{медаль|Алтын|[[УЕФА Ұлттар Лигасы 2020/21|Италия 2021]]}}
|Commons = Jules Koundé
}}
'''Жюль Оливье Кунде''' ({{lang-fr|Jules Olivier Koundé}}; [[1998 жыл]]ы [[12 қараша]]да туған&lt;ref&gt;https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/spieler/411975&lt;/ref&gt;, [[Париж]], [[Франция]]) — [[Француздар|француздық]] футболшы, 
испаниялық &quot;[[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]&quot; клубы мен [[Франция Ұлттық футбол құрамасы|Франция құрамасының]] қорғаушысы.

== Карьерасы ==
&quot;[[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]&quot; клубының түлегі. 2019 жылға дейін осы клубтың намысын қорғады. 2018 жылы 7 қаңтарда &quot;Гранвильяға&quot; қарсы Франция кубогында тұңғыш рет клуб сапында ресми кездесуде алаңға шықты. 2018/19 маусымда Франция чемпионатында 37 кездесуде алаңға шықты.

2019 жылы жазда &quot;Севильяға&quot; ауысты.

== Жетістіктері ==
; «Севилья»
[[УЕФА Еуропа Лигасы]]ның жеңімпазы: 2019/20

; Франция құрамасы
[[УЕФА Ұлттар Лигасы]]ның жеңімпазы: 2020/21

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Сілтемелер ==
* [http://www.footballdatabase.eu/fr/joueur/details/282291-jules-kounde Профилі] — ''footballdatabase.eu'' {{ref-fr}}

[[Санат:Франция футболшылары]]
[[Санат:Франция Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Бордо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Севилья ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>f0nh9rnm8v1livr9556jxp217cv8x7j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053473</id>
      <parentid>3053472</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:52:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>/* Жетістіктері */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3678" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Жюль Кунде                      
|толық аты = Жюль Оливье Кунде
|сурет = Jules Koundé 2020.jpg
|сурет ені = 230px
|туған күні = 12.11.1998
|туған жері = {{туғанжері|Париж|Парижде}}, [[Франция]]
|азаматтығы = {{байрақ|Франция}}&lt;br&gt;{{байрақ|Бенин}}
|бойы = 178 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 70 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[қорғаушы|орталық қорғаушы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Испания}} [[Севилья]]
|номері = 23
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2004—2008|{{ту|Франция}} Фратернель Ландирас|
|2008—2010|{{ту|Франция}} Серон|
|2010—2013|{{ту|Франция}} Ла-Бред|
|2013—2016|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]|}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2016—2017|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо B]]|30 (1)
|2017—2019|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]|55 (2)
|2019—|{{ту|Испания}} [[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]|95 (5)}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2018|{{ту|Франция}} Франция U20|1 (0)
|2020—2021|{{ту|Франция}} Франция U21|8 (1)
|2021—|{{футбол|Франция}}|11 (0)}}
|медальдары = {{турнир|[[УЕФА Ұлттар Лигасы]]}}
{{медаль|Алтын|[[УЕФА Ұлттар Лигасы 2020/21|Италия 2021]]}}
|Commons = Jules Koundé
}}
'''Жюль Оливье Кунде''' ({{lang-fr|Jules Olivier Koundé}}; [[1998 жыл]]ы [[12 қараша]]да туған&lt;ref&gt;https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/spieler/411975&lt;/ref&gt;, [[Париж]], [[Франция]]) — [[Француздар|француздық]] футболшы, 
испаниялық &quot;[[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]&quot; клубы мен [[Франция Ұлттық футбол құрамасы|Франция құрамасының]] қорғаушысы.

== Карьерасы ==
&quot;[[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]&quot; клубының түлегі. 2019 жылға дейін осы клубтың намысын қорғады. 2018 жылы 7 қаңтарда &quot;Гранвильяға&quot; қарсы Франция кубогында тұңғыш рет клуб сапында ресми кездесуде алаңға шықты. 2018/19 маусымда Франция чемпионатында 37 кездесуде алаңға шықты.

2019 жылы жазда &quot;Севильяға&quot; ауысты.

== Жетістіктері ==
; «Севилья»
* [[УЕФА Еуропа Лигасы]]ның жеңімпазы: [[УЕФА Еуропа Лигасы 2019/20|2019/20]]

; Франция құрамасы
* [[УЕФА Ұлттар Лигасы]]ның жеңімпазы: [[УЕФА Ұлттар Лигасы 2020/21|2020/21]]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Сілтемелер ==
* [http://www.footballdatabase.eu/fr/joueur/details/282291-jules-kounde Профилі] — ''footballdatabase.eu'' {{ref-fr}}

[[Санат:Франция футболшылары]]
[[Санат:Франция Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Бордо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Севилья ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>auwkrlhdxe5gg6seh9t98yncfax13ns</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053474</id>
      <parentid>3053473</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:55:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <comment>/* Жетістіктері */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3732" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Жюль Кунде                      
|толық аты = Жюль Оливье Кунде
|сурет = Jules Koundé 2020.jpg
|сурет ені = 230px
|туған күні = 12.11.1998
|туған жері = {{туғанжері|Париж|Парижде}}, [[Франция]]
|азаматтығы = {{байрақ|Франция}}&lt;br&gt;{{байрақ|Бенин}}
|бойы = 178 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 70 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[қорғаушы|орталық қорғаушы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Испания}} [[Севилья]]
|номері = 23
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2004—2008|{{ту|Франция}} Фратернель Ландирас|
|2008—2010|{{ту|Франция}} Серон|
|2010—2013|{{ту|Франция}} Ла-Бред|
|2013—2016|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]|}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2016—2017|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо B]]|30 (1)
|2017—2019|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]|55 (2)
|2019—|{{ту|Испания}} [[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]|95 (5)}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2018|{{ту|Франция}} Франция U20|1 (0)
|2020—2021|{{ту|Франция}} Франция U21|8 (1)
|2021—|{{футбол|Франция}}|11 (0)}}
|медальдары = {{турнир|[[УЕФА Ұлттар Лигасы]]}}
{{медаль|Алтын|[[УЕФА Ұлттар Лигасы 2020/21|Италия 2021]]}}
|Commons = Jules Koundé
}}
'''Жюль Оливье Кунде''' ({{lang-fr|Jules Olivier Koundé}}; [[1998 жыл]]ы [[12 қараша]]да туған&lt;ref&gt;https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/spieler/411975&lt;/ref&gt;, [[Париж]], [[Франция]]) — [[Француздар|француздық]] футболшы, 
испаниялық &quot;[[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]&quot; клубы мен [[Франция Ұлттық футбол құрамасы|Франция құрамасының]] қорғаушысы.

== Карьерасы ==
&quot;[[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]&quot; клубының түлегі. 2019 жылға дейін осы клубтың намысын қорғады. 2018 жылы 7 қаңтарда &quot;Гранвильяға&quot; қарсы Франция кубогында тұңғыш рет клуб сапында ресми кездесуде алаңға шықты. 2018/19 маусымда Франция чемпионатында 37 кездесуде алаңға шықты.

2019 жылы жазда &quot;Севильяға&quot; ауысты.

== Жетістіктері ==
; «[[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]&lt;nowiki/&gt;»
* [[УЕФА Еуропа Лигасы]]ның жеңімпазы: [[УЕФА Еуропа лигасы 2019/20|2019/20]]

; {{футбол|Франция}}
* [[УЕФА Ұлттар Лигасы]]ның жеңімпазы: [[УЕФА Ұлттар Лигасы 2020/21|2020/21]]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Сілтемелер ==
* [http://www.footballdatabase.eu/fr/joueur/details/282291-jules-kounde Профилі] — ''footballdatabase.eu'' {{ref-fr}}

[[Санат:Франция футболшылары]]
[[Санат:Франция Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Бордо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Севилья ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>7l15h06kj21f4lettuvh08a69mkkl8z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053475</id>
      <parentid>3053474</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:58:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3887" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Жюль Кунде                      
|толық аты = Жюль Оливье Кунде
|сурет = Jules Koundé 2020.jpg
|сурет ені = 230px
|туған күні = 12.11.1998
|туған жері = {{туғанжері|Париж|Парижде}}, [[Франция]]
|азаматтығы = {{байрақ|Франция}}&lt;br&gt;{{байрақ|Бенин}}
|бойы = 178 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 70 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[қорғаушы|орталық қорғаушы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Испания}} [[Севилья]]
|номері = 23
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2004—2008|{{ту|Франция}} Фратернель Ландирас|
|2008—2010|{{ту|Франция}} Серон|
|2010—2013|{{ту|Франция}} Ла-Бред|
|2013—2016|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]|}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2016—2017|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо B]]|30 (1)
|2017—2019|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]|55 (2)
|2019—|{{ту|Испания}} [[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]|95 (5)}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2018|{{ту|Франция}} Франция U20|1 (0)
|2020—2021|{{ту|Франция}} Франция U21|8 (1)
|2021—|{{футбол|Франция}}|11 (0)}}
|медальдары = {{турнир|[[УЕФА Ұлттар Лигасы]]}}
{{медаль|Алтын|[[УЕФА Ұлттар Лигасы 2020/21|Италия 2021]]}}
|Commons = Jules Koundé
}}
'''Жюль Оливье Кунде''' ({{lang-fr|Jules Olivier Koundé}}; [[1998 жыл]]ы [[12 қараша]]да туған&lt;ref&gt;https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/spieler/411975&lt;/ref&gt;, [[Париж]], [[Франция]]) — [[Француздар|француздық]] футболшы, 
испаниялық &quot;[[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]&quot; клубы мен [[Франция Ұлттық футбол құрамасы|Франция құрамасының]] қорғаушысы.

== Карьерасы ==
&quot;[[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]&quot; клубының түлегі. 2019 жылға дейін осы клубтың намысын қорғады. 2018 жылы 7 қаңтарда &quot;Гранвильяға&quot; қарсы [[Футболдан Франция кубогы|Франция кубогында]] тұңғыш рет клуб сапында ресми кездесуде алаңға шықты. 2018/19 маусымда [[Футболдан Франция чемпионаты|Франция чемпионатында]] 37 кездесуде алаңға шықты.

2019 жылы жазда &quot;[[Севилья (футбол клубы)|Севильяға]]&quot; ауысты.

== Жетістіктері ==
; «[[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]&lt;nowiki/&gt;»
* [[УЕФА Еуропа Лигасы]]ның жеңімпазы: [[УЕФА Еуропа лигасы 2019/20|2019/20]]

; {{футбол|Франция}}
* [[УЕФА Ұлттар Лигасы]]ның жеңімпазы: [[УЕФА Ұлттар Лигасы 2020/21|2020/21]]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Сілтемелер ==
* [http://www.footballdatabase.eu/fr/joueur/details/282291-jules-kounde Профилі] — ''footballdatabase.eu'' {{ref-fr}}

[[Санат:Франция футболшылары]]
[[Санат:Франция Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Бордо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Севилья ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>d5h97tthoop3ut6ucatl1p8obvcvpkp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053476</id>
      <parentid>3053475</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:02:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ұлы Тұран</username>
        <id>120792</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4263" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Жюль Кунде                      
|толық аты = Жюль Оливье Кунде
|сурет = Jules Koundé 2020.jpg
|сурет ені = 230px
|туған күні = 12.11.1998
|туған жері = {{туғанжері|Париж|Парижде}}, [[Франция]]
|азаматтығы = {{байрақ|Франция}}&lt;br&gt;{{байрақ|Бенин}}
|бойы = 178 [[сантиметр|см]]
|салмағы = 70 [[килограмм|кг]]
|позиция = [[қорғаушы|орталық қорғаушы]]
|қазіргі клуб = {{ту|Испания}} [[Севилья]]
|номері = 23
|жастар клубы = {{футбол карьерасы
|2004—2008|{{ту|Франция}} Фратернель Ландирас|
|2008—2010|{{ту|Франция}} Серон|
|2010—2013|{{ту|Франция}} Ла-Бред|
|2013—2016|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]|}}
|клубтары = {{футбол карьерасы
|2016—2017|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо B]]|30 (1)
|2017—2019|{{ту|Франция}} [[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]|55 (2)
|2019—|{{ту|Испания}} [[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]|95 (5)}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|2018|{{ту|Франция}} Франция U20|1 (0)
|2020—2021|{{ту|Франция}} Франция U21|8 (1)
|2021—|{{футбол|Франция}}|11 (0)}}
|медальдары = {{турнир|[[УЕФА Ұлттар Лигасы]]}}
{{медаль|Алтын|[[УЕФА Ұлттар Лигасы 2020/21|Италия 2021]]}}
|Commons = Jules Koundé
}}
'''Жюль Оливье Кунде''' ({{lang-fr|Jules Olivier Koundé}}; [[1998 жыл]]ы [[12 қараша]]да туған&lt;ref&gt;https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/spieler/411975&lt;/ref&gt;, [[Париж]], [[Франция]]) — [[Француздар|француздық]] футболшы, 
испаниялық &quot;[[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]&quot; клубы мен [[Франция Ұлттық футбол құрамасы|Франция құрамасының]] қорғаушысы.

== Карьерасы ==
=== Клубтық ===
&quot;[[Бордо (футбол клубы)|Бордо]]&quot; клубының түлегі. 2019 жылға дейін осы клубтың намысын қорғады. 2018 жылы 7 қаңтарда &quot;Гранвильяға&quot; қарсы [[Футболдан Франция кубогы|Франция кубогында]] тұңғыш рет клуб сапында ресми кездесуде алаңға шықты. 2018/19 маусымда [[Футболдан Франция чемпионаты|Франция чемпионатында]] 37 кездесуде алаңға шықты.

2019 жылы жазда &quot;[[Севилья (футбол клубы)|Севильяға]]&quot; ауысты.

=== Ұлттық құрамада ===
2021 жылы 2 маусымда [[Уэльс Ұлттық футбол құрамасы|Уэльс]] командасына қарсы жолдастық матчта [[Франция Ұлттық футбол құрамасы|Францияның]] негізгі құрамасында дебют жасады.

== Жетістіктері ==
; «[[Севилья (футбол клубы)|Севилья]]&lt;nowiki/&gt;»
* [[УЕФА Еуропа Лигасы]]ның жеңімпазы: [[УЕФА Еуропа лигасы 2019/20|2019/20]]

; {{футбол|Франция}}
* [[УЕФА Ұлттар Лигасы]]ның жеңімпазы: [[УЕФА Ұлттар Лигасы 2020/21|2020/21]]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Сілтемелер ==
* [http://www.footballdatabase.eu/fr/joueur/details/282291-jules-kounde Профилі] — ''footballdatabase.eu'' {{ref-fr}}

[[Санат:Франция футболшылары]]
[[Санат:Франция Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Бордо ФК ойыншылары]]
[[Санат:Севилья ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>rhf0vwmdspevaiqj5knj5k4fcgbbcpw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы:Мағыпар/зертхана</title>
    <ns>2</ns>
    <id>664550</id>
    <revision>
      <id>3053543</id>
      <parentid>3053388</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:55:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="396" xml:space="preserve">'''Сайфуддин Азизи''' (Азизи́; ұйғ. سەيپىدىن ئەزىزى, қыт. 赛福鼎·艾则孜; 1915—2003) — [[Қытай]]дың мемлекет және саяси қайраткері, ҚХР [[Шыңжаң Ұйғыр автономиялық ауданы]]ның бірінші төрағасы болды.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>syo06dopg9oj8d93txcu6xkea24y77q</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053544</id>
      <parentid>3053543</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:59:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="550" xml:space="preserve">'''Сайфуддин Азизи''' (Азизи́; ұйғ. سەيپىدىن ئەزىزى, қыт. 赛福鼎·艾则孜; 1915—2003) — [[Қытай]]дың мемлекет және саяси қайраткері, ҚХР [[Шыңжаң Ұйғыр автономиялық ауданы]]ның бірінші төрағасы болды.&lt;ref&gt;Азизов Сайфутдин (Azizov, Saifuddin). https://famous-birthdays.ru/data/12_marta/azizov_sajfutdin.html&lt;/ref&gt;

== Өмірбаяны ==


== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>i69xxx38fdozyu5tmbh971ttk72ohl1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053549</id>
      <parentid>3053544</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:27:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="649" xml:space="preserve">'''Сайфуддин Азизи''' (Азизи́; ұйғ. سەيپىدىن ئەزىزى, қыт. 赛福鼎·艾则孜; 1915—2003) — [[Қытай]]дың мемлекет және саяси қайраткері, ҚХР [[Шыңжаң Ұйғыр автономиялық ауданы]]ның бірінші төрағасы болды.&lt;ref&gt;Азизов Сайфутдин (Azizov, Saifuddin). https://famous-birthdays.ru/data/12_marta/azizov_sajfutdin.html&lt;/ref&gt;

== Өмірбаяны ==
Чугучак қаласына жақын Артуш ауылында дүниеге келген.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>hp27r0ewk8f27barvihgwntlfcn7bih</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053551</id>
      <parentid>3053549</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:29:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>Беттің барлық мағлұматын аластады</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="0" />
      <sha1>phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Жоба:Түркі марафоны 2022</title>
    <ns>102</ns>
    <id>681433</id>
    <revision>
      <id>3053488</id>
      <parentid>3053434</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:54:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dimash Kenesbek</username>
        <id>102199</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11810" xml:space="preserve">[[Сурет:Wikimedians_of_Turkic_Languages_User_Group_Logo.svg|150px|right]]
'''&lt;center&gt;&lt;big&gt; Түркі марафоны 2022&lt;/big&gt;&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;&lt;big&gt;1 - 31 шілде 2022&lt;/big&gt;'''&lt;/center&gt;
&lt;p&gt;&lt;/p&gt;
'''&lt;small&gt;&lt;center&gt;Жобаның халықаралық негізгі бетіне өту үшін [[m:Turkic_Marathon_2022|осында басыңыз]]&lt;/small&gt;'''&lt;/center&gt;&lt;p&gt;&lt;/p&gt;


&lt;big&gt;&lt;center&gt;'''Түркі марафоны 2022''' — 2022 жылдың 1 - 31 шілде аралығында өтетін контент дамытуға бағытталған халықаралық жоба. Жоба мақсаты — түркі тілдерінде сөйлейтін елдер және олардың мәдениеті туралы мақалалар жазып, түркі тілдерінде сөйлейтін уикипедияшылар арасындағы ынтымақтастықты нығайту. Әділқазылар алқасының бағалауынан кейін көрсетілген мерзім аралығында ең көп ұпай жинаған қатысушылар марапатталатын болады. Қазақ Уикипедиясына үлес қосқысы келетін кез келген адам төмендегі қатысушылар тізіміне өз атын қосса болады. Іске сәт!&lt;/center&gt;&lt;/big&gt;


'''&lt;center&gt;Төмендегі жалауларды түрту арқылы сол елдегі уикипедияшылардың ұсынған өздерінің мәдениеті туралы жаңадан жасауға тұрарлық мақалалар тізімін көре аласыз.&lt;/center&gt;'''
'''&lt;center&gt;Ескерту: Төмендегі тізімдегі мақалалар тек ұсыныс қана, одан өзге шарттарға сәйкес келетін мақалалар да сайысқа қатыса алады.&lt;/center&gt;'''
&lt;gallery mode=packed-hover  heights=30px&gt;
File:Flag_of__Azerbaijan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Azerbaijan|Әзірбайжан]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Azerbaijan]]|alt=Әзірбайжан
File:Flag_of__Bashkortostan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Bashkortostan|Башқұртстан]]|link=[[meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Bashkortostan]]|alt=Башқұртстан
File:Flag_of__East Turkestan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/East Turkestan|Шығыс Түркістан]]|link=[[meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Bashkortostan]]|alt=Шығыс Түркістан
File:Flag_of_Gagauzia.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Gagauz|Ғағауыз]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Gagauz]]|alt=Ғағауыз
File:Flag_of__Kazakhstan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Kazakhstan|Қазақстан]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Kazakhstan]]|alt=Қазақстан
File:Flag_of__Kyrgyzstan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Kyrgyzstan|Қырғызстан]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Kyrgyzstan]]|alt=Қырғызстан
File:Flag of the crimeans.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Crimean Tatars|Қырым татарлары]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Crimean Tatars]]|alt=Қырым татарлары
File:Flag_of_Tatarstan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Tatarstan|Татарстан]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Kazakhstan]]|alt=Татарстан
File:Flag_of_Uzbekistan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Uzbekistan|Өзбекстан]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Uzbekistan]]|alt=Өзбекстан
File:Flag_of__Tuva.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Tuva|Тува Республикасы]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Tuva]]|alt=Тува
File:Flag_of_Turkey.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List of Articles/Turkey|Түркия]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Turkey]]|alt=Түркия
File:Flag of Sakha.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List of Articles/Sakha|Саха]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Sakha]]|alt=Саха
&lt;/gallery&gt;

&lt;br /&gt;
&lt;center&gt;''Конкурсқа қатысушылардың бастаған және жетілдірілген мақалаларының тізімі''&lt;/center&gt;
&lt;div style=&quot;text-align:center;&quot;&gt;
&lt;!-- Please edit the &quot;URL&quot; accordingly, especially the &quot;section&quot; number; thanks --&gt;
{{Clickable button 2|Жаңа мақалалар|url=https://tools.wmflabs.org/fountain/editathons/turkic-marathon-2022-kk|class=mw-ui-progressive}}  
&lt;/div&gt;
&lt;center&gt;''Конкурс барысында бастаған мақалаңызды осында қосыңыз.''&lt;/center&gt;
&lt;div style=&quot;text-align:center;&quot;&gt;
&lt;!-- Please edit the &quot;URL&quot; accordingly, especially the &quot;section&quot; number; thanks --&gt;
{{Clickable button 2|Жаңа мақала қосу|url=https://tools.wmflabs.org/fountain/editathons/turkic-marathon-2022-kk/add |class=mw-ui-progressive}} 
&lt;/div&gt;
&lt;br /&gt;

{{multicol}}
; Сайысқа қатысу үшін
# Төмендегі &quot;қатысушылар&quot; бөліміне өз атыңызды қосыңыз.
# Қазақ Уикипедиясында тізімде аталған елдер мен халықтардың мәдениеті туралы мақала жазыңыз.
# Бастауға ұсынылған мақалалар тізімін ел атауларының үстіне басу арқылы көре аласыз. 
# Тізімдегі мақалалар тек ұсыныс қана; Сайыс тақырыбына сай келетін, бірақ тізімге қосылмаған басқа да мақалаларды да жаза аласыз. Мақалаларыңыз [[Уикипедия:Маңыздылық|маңыздылық]] критерилеріне сай келетініне көз жеткізіңіз.

; Марапаттар
* 1 орын:


; Ұйымдастырушылар мен әділқазылар
* Ұйымдастырушы: [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Community_of_Kazakh_language_User_Group Уикимедиа қауымдастығының қазақтілді қолданушылар тобы]
* Әділқазы:
# [[User:Mehman97|Mehman97]]
# {{u|Batyrbek.kz|Batyrbek.kz}}
# {{u|Kaiyr|Kaiyr}}
;Қатысушылар
[[File:BoNM_-_Turkic_Council.png|right|120px|«Түркі» марапаттамасы]]
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|- align=&quot;left&quot;
! Қатысушы
! Мақала
! Талапқа сай мақала саны 
! Ұпай
|-
|{{u|Мағыпар}}
|{{ту|Әзірбайжан}}  [[Әзірбайжан]]  1.[[Аршын мал алан (оперетта)]] 
{{flag|Башқұртстан}} 2.[[Денис Шафиков]]
[[Сурет:Kokbayraq flag.svg|солға|25px|]] [[Шығыс Түркістан]] 
3.[[Қызыл үңгірлері]]
[[Сурет:Flag of Gagauzia.svg|солға|25px|]] [[Ғағауызстан]] 
4.[[Етулия]]

{{ту|Қырғызстан}} [[Қырғызстан]]
5.[[Эрлис Джекшенұлы Тердикбаев]]
[[Сурет:Flag of the Crimean Tatar people.svg|солға|right|25px|]] [[Қырым татарлары]] 
6.[[Әбіләкім Сәлімұлы Ғафаров]]

[[Сурет:Flag of Tatarstan.svg|25px|border]] [[Татарстан]] 7.[[Татарстан халқы]]

{{ту|Өзбекстан}} [[Өзбекстан]] 

8.[[Ичан-Қала]]

[[Сурет:Flag of Tuva.svg|25px|border]] [[Тыва]]

9.[[Шагаа]]

{{ту|Түркия}} [[Түркия]]
10.[[Сангариус көпірі]]

[[Сурет:Flag of Sakha.svg|солға|25px]] [[Саха Республикасы]]
11.[[Саха пышағы]]

{{ту|Әзірбайжан}}  [[Әзірбайжан]]  12.[[Балабан (музыкалық аспап)]] 

{{flag|Башқұртстан}} 13.[[Тарихи Башқұртстан]]

[[Сурет:Kokbayraq flag.svg|солға|25px|]] [[Шығыс Түркістан]] 
14.[[Ұйғыр әліпбиі]]

[[Сурет:Flag of Gagauzia.svg|солға|25px|]] [[Ғағауызстан]] 
15.[[Чок-Майдан]]

{{ту|Қырғызстан}} [[Қырғызстан]]
16.[[Қырғызстандағы көлік жүйесі]]

[[Сурет:Flag of the Crimean Tatar people.svg|солға|right|25px|]] [[Қырым татарлары]] 
17.[[Исмаил Болатұлы Болатов]]

[[Сурет:Flag of Tatarstan.svg|25px|border]] [[Татарстан]] 
18.[[Әгерже ауданы]]

{{ту|Өзбекстан}} [[Өзбекстан]] 

19.[[Чор-Бакр]]

[[Сурет:Flag of Tuva.svg|25px|border]] [[Тыва]]

20.[[Танну-Ола]]

{{ту|Түркия}} [[Түркия]]
21.[[Сагалассос]]

[[Сурет:Flag of Sakha.svg|солға|25px]] [[Саха Республикасы]]
22.[[Василий Михайлович Егоров (боксёр)]]

{{ту|Әзірбайжан}}  [[Әзірбайжан]]  23.[[Баку теңіз жағалауы бульвары]]

{{flag|Башқұртстан}} 

23.[[Башқұртстан Республикасының Ұлттық мұражайы]]


| 
|
|-
|{{u|Dimash Kenesbek}}
|{{ту|?}}  [[?]], 
|
|
|-
|{{u|?}}
|{{ту|?}}  [[?]], 
|
|
|-
|{{u|?}}
|{{ту|?}}  [[?]], 
|
|
|-
|}
;Ұпайлар
#{{u|?}} 

* 
{{multicol-break}}
; Ережелер
# Сайыс барысында [[meta:Turkic Marathon 2022/Participants|осы жердегі]] тізімде көрсетілген '''Қазақстаннан басқа''' жарысқа қатысатын елдер (және де өзге түркі тілдес елдер) туралы бір тақырыпта жаңа мақала бастау керек.
# &lt;small&gt;'''2022 жылдың 1 шілдесі сағат 00.00 (UTC)''' мен '''2022 жылдың 31 шілдесі сағат 00.00 (UTC)'''&lt;/small&gt; арасында жаңадан жасалған мақалалар ғана сайысқа қатыса алады.
# Сайысқа ұйымдастырушылар мен әділқазылар алқасынан өзге барлық қатысушылар қатыса алады.
# Жарыс бойы кез келген уақытта қатысуға болады.
# Мақалалардағы ақпарат [[Уикипедия:Тексерілмелдігі|тексерілген]] болуы керек, [[Уикипедия:Сенімді дереккөздер|сенімді дереккөздер]]ге сүйеніп жазылып, [[Уикипедия:Мақаланы безендіру|мақаланы безендіру]] шарттарына сәйкес болу керек.
# Жоба барысында жасалған жаңа мақалалардың көлемі кем дегенде 2500 байт және 200 сөзден болуы керек.
# Ең кемі екі [[Уикипедия:Сенімді дереккөздер|сенімді дереккөз]] қосу, санат, интеруики, басқа бетке сілтемелер болуы керек.
# Тізім, кесте, үлгі не санаттар сайыс аясына кірмейді. Тізімдер мен кестелерде мәтін болса, олар есептеледі.
# 1-орын иелену үшін ең кемі 30 мақала, 2-орын үшін - 20 мақала, 3-орын үшін 10 мақала жазылуы керек.
{{multicol-end}}

[[Санат:Уикипедия:Жобалар]]</text>
      <sha1>0ff85wvqs5p24ogjc80d2cw9v43n0n4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053510</id>
      <parentid>3053488</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T21:24:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dimash Kenesbek</username>
        <id>102199</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11883" xml:space="preserve">[[Сурет:Wikimedians_of_Turkic_Languages_User_Group_Logo.svg|150px|right]]
'''&lt;center&gt;&lt;big&gt; Түркі марафоны 2022&lt;/big&gt;&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;&lt;big&gt;1 - 31 шілде 2022&lt;/big&gt;'''&lt;/center&gt;
&lt;p&gt;&lt;/p&gt;
'''&lt;small&gt;&lt;center&gt;Жобаның халықаралық негізгі бетіне өту үшін [[m:Turkic_Marathon_2022|осында басыңыз]]&lt;/small&gt;'''&lt;/center&gt;&lt;p&gt;&lt;/p&gt;


&lt;big&gt;&lt;center&gt;'''Түркі марафоны 2022''' — 2022 жылдың 1 - 31 шілде аралығында өтетін контент дамытуға бағытталған халықаралық жоба. Жоба мақсаты — түркі тілдерінде сөйлейтін елдер және олардың мәдениеті туралы мақалалар жазып, түркі тілдерінде сөйлейтін уикипедияшылар арасындағы ынтымақтастықты нығайту. Әділқазылар алқасының бағалауынан кейін көрсетілген мерзім аралығында ең көп ұпай жинаған қатысушылар марапатталатын болады. Қазақ Уикипедиясына үлес қосқысы келетін кез келген адам төмендегі қатысушылар тізіміне өз атын қосса болады. Іске сәт!&lt;/center&gt;&lt;/big&gt;


'''&lt;center&gt;Төмендегі жалауларды түрту арқылы сол елдегі уикипедияшылардың ұсынған өздерінің мәдениеті туралы жаңадан жасауға тұрарлық мақалалар тізімін көре аласыз.&lt;/center&gt;'''
'''&lt;center&gt;Ескерту: Төмендегі тізімдегі мақалалар тек ұсыныс қана, одан өзге шарттарға сәйкес келетін мақалалар да сайысқа қатыса алады.&lt;/center&gt;'''
&lt;gallery mode=packed-hover  heights=30px&gt;
File:Flag_of__Azerbaijan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Azerbaijan|Әзірбайжан]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Azerbaijan]]|alt=Әзірбайжан
File:Flag_of__Bashkortostan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Bashkortostan|Башқұртстан]]|link=[[meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Bashkortostan]]|alt=Башқұртстан
File:Flag_of__East Turkestan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/East Turkestan|Шығыс Түркістан]]|link=[[meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Bashkortostan]]|alt=Шығыс Түркістан
File:Flag_of_Gagauzia.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Gagauz|Ғағауыз]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Gagauz]]|alt=Ғағауыз
File:Flag_of__Kazakhstan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Kazakhstan|Қазақстан]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Kazakhstan]]|alt=Қазақстан
File:Flag_of__Kyrgyzstan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Kyrgyzstan|Қырғызстан]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Kyrgyzstan]]|alt=Қырғызстан
File:Flag of the crimeans.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Crimean Tatars|Қырым татарлары]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Crimean Tatars]]|alt=Қырым татарлары
File:Flag_of_Tatarstan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Tatarstan|Татарстан]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Kazakhstan]]|alt=Татарстан
File:Flag_of_Uzbekistan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Uzbekistan|Өзбекстан]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Uzbekistan]]|alt=Өзбекстан
File:Flag_of__Tuva.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Tuva|Тува Республикасы]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Tuva]]|alt=Тува
File:Flag_of_Turkey.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List of Articles/Turkey|Түркия]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Turkey]]|alt=Түркия
File:Flag of Sakha.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List of Articles/Sakha|Саха]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Sakha]]|alt=Саха
&lt;/gallery&gt;

&lt;br /&gt;
&lt;center&gt;''Конкурсқа қатысушылардың бастаған және жетілдірілген мақалаларының тізімі''&lt;/center&gt;
&lt;div style=&quot;text-align:center;&quot;&gt;
&lt;!-- Please edit the &quot;URL&quot; accordingly, especially the &quot;section&quot; number; thanks --&gt;
{{Clickable button 2|Жаңа мақалалар|url=https://tools.wmflabs.org/fountain/editathons/turkic-marathon-2022-kk|class=mw-ui-progressive}}  
&lt;/div&gt;
&lt;center&gt;''Конкурс барысында бастаған мақалаңызды осында қосыңыз.''&lt;/center&gt;
&lt;div style=&quot;text-align:center;&quot;&gt;
&lt;!-- Please edit the &quot;URL&quot; accordingly, especially the &quot;section&quot; number; thanks --&gt;
{{Clickable button 2|Жаңа мақала қосу|url=https://tools.wmflabs.org/fountain/editathons/turkic-marathon-2022-kk/add |class=mw-ui-progressive}} 
&lt;/div&gt;
&lt;br /&gt;

{{multicol}}
; Сайысқа қатысу үшін
# Төмендегі &quot;қатысушылар&quot; бөліміне өз атыңызды қосыңыз.
# Қазақ Уикипедиясында тізімде аталған елдер мен халықтардың мәдениеті туралы мақала жазыңыз.
# Бастауға ұсынылған мақалалар тізімін ел атауларының үстіне басу арқылы көре аласыз. 
# Тізімдегі мақалалар тек ұсыныс қана; Сайыс тақырыбына сай келетін, бірақ тізімге қосылмаған басқа да мақалаларды да жаза аласыз. Мақалаларыңыз [[Уикипедия:Маңыздылық|маңыздылық]] критерилеріне сай келетініне көз жеткізіңіз.

; Марапаттар
* 1 орын:


; Ұйымдастырушылар мен әділқазылар
* Ұйымдастырушы: [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Community_of_Kazakh_language_User_Group Уикимедиа қауымдастығының қазақтілді қолданушылар тобы]
* Әділқазы:
# [[User:Mehman97|Mehman97]]
# {{u|Batyrbek.kz|Batyrbek.kz}}
# {{u|Kaiyr|Kaiyr}}
;Қатысушылар
[[File:BoNM_-_Turkic_Council.png|right|120px|«Түркі» марапаттамасы]]
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|- align=&quot;left&quot;
! Қатысушы
! Мақала
! Талапқа сай мақала саны 
! Ұпай
|-
|{{u|Мағыпар}}
|{{ту|Әзірбайжан}}  [[Әзірбайжан]]  1.[[Аршын мал алан (оперетта)]] 
{{flag|Башқұртстан}} 2.[[Денис Шафиков]]
[[Сурет:Kokbayraq flag.svg|солға|25px|]] [[Шығыс Түркістан]] 
3.[[Қызыл үңгірлері]]
[[Сурет:Flag of Gagauzia.svg|солға|25px|]] [[Ғағауызстан]] 
4.[[Етулия]]

{{ту|Қырғызстан}} [[Қырғызстан]]
5.[[Эрлис Джекшенұлы Тердикбаев]]
[[Сурет:Flag of the Crimean Tatar people.svg|солға|right|25px|]] [[Қырым татарлары]] 
6.[[Әбіләкім Сәлімұлы Ғафаров]]

[[Сурет:Flag of Tatarstan.svg|25px|border]] [[Татарстан]] 7.[[Татарстан халқы]]

{{ту|Өзбекстан}} [[Өзбекстан]] 

8.[[Ичан-Қала]]

[[Сурет:Flag of Tuva.svg|25px|border]] [[Тыва]]

9.[[Шагаа]]

{{ту|Түркия}} [[Түркия]]
10.[[Сангариус көпірі]]

[[Сурет:Flag of Sakha.svg|солға|25px]] [[Саха Республикасы]]
11.[[Саха пышағы]]

{{ту|Әзірбайжан}}  [[Әзірбайжан]]  12.[[Балабан (музыкалық аспап)]] 

{{flag|Башқұртстан}} 13.[[Тарихи Башқұртстан]]

[[Сурет:Kokbayraq flag.svg|солға|25px|]] [[Шығыс Түркістан]] 
14.[[Ұйғыр әліпбиі]]

[[Сурет:Flag of Gagauzia.svg|солға|25px|]] [[Ғағауызстан]] 
15.[[Чок-Майдан]]

{{ту|Қырғызстан}} [[Қырғызстан]]
16.[[Қырғызстандағы көлік жүйесі]]

[[Сурет:Flag of the Crimean Tatar people.svg|солға|right|25px|]] [[Қырым татарлары]] 
17.[[Исмаил Болатұлы Болатов]]

[[Сурет:Flag of Tatarstan.svg|25px|border]] [[Татарстан]] 
18.[[Әгерже ауданы]]

{{ту|Өзбекстан}} [[Өзбекстан]] 

19.[[Чор-Бакр]]

[[Сурет:Flag of Tuva.svg|25px|border]] [[Тыва]]

20.[[Танну-Ола]]

{{ту|Түркия}} [[Түркия]]
21.[[Сагалассос]]

[[Сурет:Flag of Sakha.svg|солға|25px]] [[Саха Республикасы]]
22.[[Василий Михайлович Егоров (боксёр)]]

{{ту|Әзірбайжан}}  [[Әзірбайжан]]  23.[[Баку теңіз жағалауы бульвары]]

{{flag|Башқұртстан}} 

23.[[Башқұртстан Республикасының Ұлттық мұражайы]]


| 
|
|-
|{{u|Dimash Kenesbek}}
|{{ту|Әзірбайжан}}  [[Әзірбайжан]], 1. [[Ішкі қала (Баку)]]
|
|
|-
|{{u|?}}
|{{ту|?}}  [[?]], 
|
|
|-
|{{u|?}}
|{{ту|?}}  [[?]], 
|
|
|-
|}
;Ұпайлар
#{{u|?}} 

* 
{{multicol-break}}
; Ережелер
# Сайыс барысында [[meta:Turkic Marathon 2022/Participants|осы жердегі]] тізімде көрсетілген '''Қазақстаннан басқа''' жарысқа қатысатын елдер (және де өзге түркі тілдес елдер) туралы бір тақырыпта жаңа мақала бастау керек.
# &lt;small&gt;'''2022 жылдың 1 шілдесі сағат 00.00 (UTC)''' мен '''2022 жылдың 31 шілдесі сағат 00.00 (UTC)'''&lt;/small&gt; арасында жаңадан жасалған мақалалар ғана сайысқа қатыса алады.
# Сайысқа ұйымдастырушылар мен әділқазылар алқасынан өзге барлық қатысушылар қатыса алады.
# Жарыс бойы кез келген уақытта қатысуға болады.
# Мақалалардағы ақпарат [[Уикипедия:Тексерілмелдігі|тексерілген]] болуы керек, [[Уикипедия:Сенімді дереккөздер|сенімді дереккөздер]]ге сүйеніп жазылып, [[Уикипедия:Мақаланы безендіру|мақаланы безендіру]] шарттарына сәйкес болу керек.
# Жоба барысында жасалған жаңа мақалалардың көлемі кем дегенде 2500 байт және 200 сөзден болуы керек.
# Ең кемі екі [[Уикипедия:Сенімді дереккөздер|сенімді дереккөз]] қосу, санат, интеруики, басқа бетке сілтемелер болуы керек.
# Тізім, кесте, үлгі не санаттар сайыс аясына кірмейді. Тізімдер мен кестелерде мәтін болса, олар есептеледі.
# 1-орын иелену үшін ең кемі 30 мақала, 2-орын үшін - 20 мақала, 3-орын үшін 10 мақала жазылуы керек.
{{multicol-end}}

[[Санат:Уикипедия:Жобалар]]</text>
      <sha1>5fnbgb2e8a3tcv28qav84jssycjp7m2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053511</id>
      <parentid>3053510</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T21:25:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dimash Kenesbek</username>
        <id>102199</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11883" xml:space="preserve">[[Сурет:Wikimedians_of_Turkic_Languages_User_Group_Logo.svg|150px|right]]
'''&lt;center&gt;&lt;big&gt; Түркі марафоны 2022&lt;/big&gt;&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;&lt;big&gt;1 - 31 шілде 2022&lt;/big&gt;'''&lt;/center&gt;
&lt;p&gt;&lt;/p&gt;
'''&lt;small&gt;&lt;center&gt;Жобаның халықаралық негізгі бетіне өту үшін [[m:Turkic_Marathon_2022|осында басыңыз]]&lt;/small&gt;'''&lt;/center&gt;&lt;p&gt;&lt;/p&gt;


&lt;big&gt;&lt;center&gt;'''Түркі марафоны 2022''' — 2022 жылдың 1 - 31 шілде аралығында өтетін контент дамытуға бағытталған халықаралық жоба. Жоба мақсаты — түркі тілдерінде сөйлейтін елдер және олардың мәдениеті туралы мақалалар жазып, түркі тілдерінде сөйлейтін уикипедияшылар арасындағы ынтымақтастықты нығайту. Әділқазылар алқасының бағалауынан кейін көрсетілген мерзім аралығында ең көп ұпай жинаған қатысушылар марапатталатын болады. Қазақ Уикипедиясына үлес қосқысы келетін кез келген адам төмендегі қатысушылар тізіміне өз атын қосса болады. Іске сәт!&lt;/center&gt;&lt;/big&gt;


'''&lt;center&gt;Төмендегі жалауларды түрту арқылы сол елдегі уикипедияшылардың ұсынған өздерінің мәдениеті туралы жаңадан жасауға тұрарлық мақалалар тізімін көре аласыз.&lt;/center&gt;'''
'''&lt;center&gt;Ескерту: Төмендегі тізімдегі мақалалар тек ұсыныс қана, одан өзге шарттарға сәйкес келетін мақалалар да сайысқа қатыса алады.&lt;/center&gt;'''
&lt;gallery mode=packed-hover  heights=30px&gt;
File:Flag_of__Azerbaijan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Azerbaijan|Әзірбайжан]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Azerbaijan]]|alt=Әзірбайжан
File:Flag_of__Bashkortostan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Bashkortostan|Башқұртстан]]|link=[[meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Bashkortostan]]|alt=Башқұртстан
File:Flag_of__East Turkestan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/East Turkestan|Шығыс Түркістан]]|link=[[meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Bashkortostan]]|alt=Шығыс Түркістан
File:Flag_of_Gagauzia.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Gagauz|Ғағауыз]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Gagauz]]|alt=Ғағауыз
File:Flag_of__Kazakhstan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Kazakhstan|Қазақстан]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Kazakhstan]]|alt=Қазақстан
File:Flag_of__Kyrgyzstan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Kyrgyzstan|Қырғызстан]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Kyrgyzstan]]|alt=Қырғызстан
File:Flag of the crimeans.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Crimean Tatars|Қырым татарлары]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Crimean Tatars]]|alt=Қырым татарлары
File:Flag_of_Tatarstan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Tatarstan|Татарстан]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Kazakhstan]]|alt=Татарстан
File:Flag_of_Uzbekistan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Uzbekistan|Өзбекстан]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Uzbekistan]]|alt=Өзбекстан
File:Flag_of__Tuva.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Tuva|Тува Республикасы]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Tuva]]|alt=Тува
File:Flag_of_Turkey.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List of Articles/Turkey|Түркия]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Turkey]]|alt=Түркия
File:Flag of Sakha.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List of Articles/Sakha|Саха]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Sakha]]|alt=Саха
&lt;/gallery&gt;

&lt;br /&gt;
&lt;center&gt;''Конкурсқа қатысушылардың бастаған және жетілдірілген мақалаларының тізімі''&lt;/center&gt;
&lt;div style=&quot;text-align:center;&quot;&gt;
&lt;!-- Please edit the &quot;URL&quot; accordingly, especially the &quot;section&quot; number; thanks --&gt;
{{Clickable button 2|Жаңа мақалалар|url=https://tools.wmflabs.org/fountain/editathons/turkic-marathon-2022-kk|class=mw-ui-progressive}}  
&lt;/div&gt;
&lt;center&gt;''Конкурс барысында бастаған мақалаңызды осында қосыңыз.''&lt;/center&gt;
&lt;div style=&quot;text-align:center;&quot;&gt;
&lt;!-- Please edit the &quot;URL&quot; accordingly, especially the &quot;section&quot; number; thanks --&gt;
{{Clickable button 2|Жаңа мақала қосу|url=https://tools.wmflabs.org/fountain/editathons/turkic-marathon-2022-kk/add |class=mw-ui-progressive}} 
&lt;/div&gt;
&lt;br /&gt;

{{multicol}}
; Сайысқа қатысу үшін
# Төмендегі &quot;қатысушылар&quot; бөліміне өз атыңызды қосыңыз.
# Қазақ Уикипедиясында тізімде аталған елдер мен халықтардың мәдениеті туралы мақала жазыңыз.
# Бастауға ұсынылған мақалалар тізімін ел атауларының үстіне басу арқылы көре аласыз. 
# Тізімдегі мақалалар тек ұсыныс қана; Сайыс тақырыбына сай келетін, бірақ тізімге қосылмаған басқа да мақалаларды да жаза аласыз. Мақалаларыңыз [[Уикипедия:Маңыздылық|маңыздылық]] критерилеріне сай келетініне көз жеткізіңіз.

; Марапаттар
* 1 орын:


; Ұйымдастырушылар мен әділқазылар
* Ұйымдастырушы: [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Community_of_Kazakh_language_User_Group Уикимедиа қауымдастығының қазақтілді қолданушылар тобы]
* Әділқазы:
# [[User:Mehman97|Mehman97]]
# {{u|Batyrbek.kz|Batyrbek.kz}}
# {{u|Kaiyr|Kaiyr}}
;Қатысушылар
[[File:BoNM_-_Turkic_Council.png|right|120px|«Түркі» марапаттамасы]]
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|- align=&quot;left&quot;
! Қатысушы
! Мақала
! Талапқа сай мақала саны 
! Ұпай
|-
|{{u|Мағыпар}}
|{{ту|Әзірбайжан}}  [[Әзірбайжан]]  1.[[Аршын мал алан (оперетта)]] 
{{flag|Башқұртстан}} 2.[[Денис Шафиков]]
[[Сурет:Kokbayraq flag.svg|солға|25px|]] [[Шығыс Түркістан]] 
3.[[Қызыл үңгірлері]]
[[Сурет:Flag of Gagauzia.svg|солға|25px|]] [[Ғағауызстан]] 
4.[[Етулия]]

{{ту|Қырғызстан}} [[Қырғызстан]]
5.[[Эрлис Джекшенұлы Тердикбаев]]
[[Сурет:Flag of the Crimean Tatar people.svg|солға|right|25px|]] [[Қырым татарлары]] 
6.[[Әбіләкім Сәлімұлы Ғафаров]]

[[Сурет:Flag of Tatarstan.svg|25px|border]] [[Татарстан]] 7.[[Татарстан халқы]]

{{ту|Өзбекстан}} [[Өзбекстан]] 

8.[[Ичан-Қала]]

[[Сурет:Flag of Tuva.svg|25px|border]] [[Тыва]]

9.[[Шагаа]]

{{ту|Түркия}} [[Түркия]]
10.[[Сангариус көпірі]]

[[Сурет:Flag of Sakha.svg|солға|25px]] [[Саха Республикасы]]
11.[[Саха пышағы]]

{{ту|Әзірбайжан}}  [[Әзірбайжан]]  12.[[Балабан (музыкалық аспап)]] 

{{flag|Башқұртстан}} 13.[[Тарихи Башқұртстан]]

[[Сурет:Kokbayraq flag.svg|солға|25px|]] [[Шығыс Түркістан]] 
14.[[Ұйғыр әліпбиі]]

[[Сурет:Flag of Gagauzia.svg|солға|25px|]] [[Ғағауызстан]] 
15.[[Чок-Майдан]]

{{ту|Қырғызстан}} [[Қырғызстан]]
16.[[Қырғызстандағы көлік жүйесі]]

[[Сурет:Flag of the Crimean Tatar people.svg|солға|right|25px|]] [[Қырым татарлары]] 
17.[[Исмаил Болатұлы Болатов]]

[[Сурет:Flag of Tatarstan.svg|25px|border]] [[Татарстан]] 
18.[[Әгерже ауданы]]

{{ту|Өзбекстан}} [[Өзбекстан]] 

19.[[Чор-Бакр]]

[[Сурет:Flag of Tuva.svg|25px|border]] [[Тыва]]

20.[[Танну-Ола]]

{{ту|Түркия}} [[Түркия]]
21.[[Сагалассос]]

[[Сурет:Flag of Sakha.svg|солға|25px]] [[Саха Республикасы]]
22.[[Василий Михайлович Егоров (боксёр)]]

{{ту|Әзірбайжан}}  [[Әзірбайжан]]  23.[[Баку теңіз жағалауы бульвары]]

{{flag|Башқұртстан}} 

23.[[Башқұртстан Республикасының Ұлттық мұражайы]]


| 
|
|-
|{{u|Dimash Kenesbek}}
|{{ту|Әзірбайжан}}  [[Әзірбайжан]] 
1. [[Ішкі қала (Баку)]]
|
|
|-
|{{u|?}}
|{{ту|?}}  [[?]], 
|
|
|-
|{{u|?}}
|{{ту|?}}  [[?]], 
|
|
|-
|}
;Ұпайлар
#{{u|?}} 

* 
{{multicol-break}}
; Ережелер
# Сайыс барысында [[meta:Turkic Marathon 2022/Participants|осы жердегі]] тізімде көрсетілген '''Қазақстаннан басқа''' жарысқа қатысатын елдер (және де өзге түркі тілдес елдер) туралы бір тақырыпта жаңа мақала бастау керек.
# &lt;small&gt;'''2022 жылдың 1 шілдесі сағат 00.00 (UTC)''' мен '''2022 жылдың 31 шілдесі сағат 00.00 (UTC)'''&lt;/small&gt; арасында жаңадан жасалған мақалалар ғана сайысқа қатыса алады.
# Сайысқа ұйымдастырушылар мен әділқазылар алқасынан өзге барлық қатысушылар қатыса алады.
# Жарыс бойы кез келген уақытта қатысуға болады.
# Мақалалардағы ақпарат [[Уикипедия:Тексерілмелдігі|тексерілген]] болуы керек, [[Уикипедия:Сенімді дереккөздер|сенімді дереккөздер]]ге сүйеніп жазылып, [[Уикипедия:Мақаланы безендіру|мақаланы безендіру]] шарттарына сәйкес болу керек.
# Жоба барысында жасалған жаңа мақалалардың көлемі кем дегенде 2500 байт және 200 сөзден болуы керек.
# Ең кемі екі [[Уикипедия:Сенімді дереккөздер|сенімді дереккөз]] қосу, санат, интеруики, басқа бетке сілтемелер болуы керек.
# Тізім, кесте, үлгі не санаттар сайыс аясына кірмейді. Тізімдер мен кестелерде мәтін болса, олар есептеледі.
# 1-орын иелену үшін ең кемі 30 мақала, 2-орын үшін - 20 мақала, 3-орын үшін 10 мақала жазылуы керек.
{{multicol-end}}

[[Санат:Уикипедия:Жобалар]]</text>
      <sha1>btvqfpcdyzd228ed2dajqqw1i1smk44</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053559</id>
      <parentid>3053511</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:44:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dimash Kenesbek</username>
        <id>102199</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11933" xml:space="preserve">[[Сурет:Wikimedians_of_Turkic_Languages_User_Group_Logo.svg|150px|right]]
'''&lt;center&gt;&lt;big&gt; Түркі марафоны 2022&lt;/big&gt;&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;&lt;big&gt;1 - 31 шілде 2022&lt;/big&gt;'''&lt;/center&gt;
&lt;p&gt;&lt;/p&gt;
'''&lt;small&gt;&lt;center&gt;Жобаның халықаралық негізгі бетіне өту үшін [[m:Turkic_Marathon_2022|осында басыңыз]]&lt;/small&gt;'''&lt;/center&gt;&lt;p&gt;&lt;/p&gt;


&lt;big&gt;&lt;center&gt;'''Түркі марафоны 2022''' — 2022 жылдың 1 - 31 шілде аралығында өтетін контент дамытуға бағытталған халықаралық жоба. Жоба мақсаты — түркі тілдерінде сөйлейтін елдер және олардың мәдениеті туралы мақалалар жазып, түркі тілдерінде сөйлейтін уикипедияшылар арасындағы ынтымақтастықты нығайту. Әділқазылар алқасының бағалауынан кейін көрсетілген мерзім аралығында ең көп ұпай жинаған қатысушылар марапатталатын болады. Қазақ Уикипедиясына үлес қосқысы келетін кез келген адам төмендегі қатысушылар тізіміне өз атын қосса болады. Іске сәт!&lt;/center&gt;&lt;/big&gt;


'''&lt;center&gt;Төмендегі жалауларды түрту арқылы сол елдегі уикипедияшылардың ұсынған өздерінің мәдениеті туралы жаңадан жасауға тұрарлық мақалалар тізімін көре аласыз.&lt;/center&gt;'''
'''&lt;center&gt;Ескерту: Төмендегі тізімдегі мақалалар тек ұсыныс қана, одан өзге шарттарға сәйкес келетін мақалалар да сайысқа қатыса алады.&lt;/center&gt;'''
&lt;gallery mode=packed-hover  heights=30px&gt;
File:Flag_of__Azerbaijan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Azerbaijan|Әзірбайжан]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Azerbaijan]]|alt=Әзірбайжан
File:Flag_of__Bashkortostan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Bashkortostan|Башқұртстан]]|link=[[meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Bashkortostan]]|alt=Башқұртстан
File:Flag_of__East Turkestan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/East Turkestan|Шығыс Түркістан]]|link=[[meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Bashkortostan]]|alt=Шығыс Түркістан
File:Flag_of_Gagauzia.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Gagauz|Ғағауыз]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Gagauz]]|alt=Ғағауыз
File:Flag_of__Kazakhstan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Kazakhstan|Қазақстан]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Kazakhstan]]|alt=Қазақстан
File:Flag_of__Kyrgyzstan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Kyrgyzstan|Қырғызстан]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Kyrgyzstan]]|alt=Қырғызстан
File:Flag of the crimeans.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Crimean Tatars|Қырым татарлары]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Crimean Tatars]]|alt=Қырым татарлары
File:Flag_of_Tatarstan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Tatarstan|Татарстан]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Kazakhstan]]|alt=Татарстан
File:Flag_of_Uzbekistan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Uzbekistan|Өзбекстан]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Uzbekistan]]|alt=Өзбекстан
File:Flag_of__Tuva.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Tuva|Тува Республикасы]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Tuva]]|alt=Тува
File:Flag_of_Turkey.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List of Articles/Turkey|Түркия]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Turkey]]|alt=Түркия
File:Flag of Sakha.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List of Articles/Sakha|Саха]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Sakha]]|alt=Саха
&lt;/gallery&gt;

&lt;br /&gt;
&lt;center&gt;''Конкурсқа қатысушылардың бастаған және жетілдірілген мақалаларының тізімі''&lt;/center&gt;
&lt;div style=&quot;text-align:center;&quot;&gt;
&lt;!-- Please edit the &quot;URL&quot; accordingly, especially the &quot;section&quot; number; thanks --&gt;
{{Clickable button 2|Жаңа мақалалар|url=https://tools.wmflabs.org/fountain/editathons/turkic-marathon-2022-kk|class=mw-ui-progressive}}  
&lt;/div&gt;
&lt;center&gt;''Конкурс барысында бастаған мақалаңызды осында қосыңыз.''&lt;/center&gt;
&lt;div style=&quot;text-align:center;&quot;&gt;
&lt;!-- Please edit the &quot;URL&quot; accordingly, especially the &quot;section&quot; number; thanks --&gt;
{{Clickable button 2|Жаңа мақала қосу|url=https://tools.wmflabs.org/fountain/editathons/turkic-marathon-2022-kk/add |class=mw-ui-progressive}} 
&lt;/div&gt;
&lt;br /&gt;

{{multicol}}
; Сайысқа қатысу үшін
# Төмендегі &quot;қатысушылар&quot; бөліміне өз атыңызды қосыңыз.
# Қазақ Уикипедиясында тізімде аталған елдер мен халықтардың мәдениеті туралы мақала жазыңыз.
# Бастауға ұсынылған мақалалар тізімін ел атауларының үстіне басу арқылы көре аласыз. 
# Тізімдегі мақалалар тек ұсыныс қана; Сайыс тақырыбына сай келетін, бірақ тізімге қосылмаған басқа да мақалаларды да жаза аласыз. Мақалаларыңыз [[Уикипедия:Маңыздылық|маңыздылық]] критерилеріне сай келетініне көз жеткізіңіз.

; Марапаттар
* 1 орын:


; Ұйымдастырушылар мен әділқазылар
* Ұйымдастырушы: [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Community_of_Kazakh_language_User_Group Уикимедиа қауымдастығының қазақтілді қолданушылар тобы]
* Әділқазы:
# [[User:Mehman97|Mehman97]]
# {{u|Batyrbek.kz|Batyrbek.kz}}
# {{u|Kaiyr|Kaiyr}}
;Қатысушылар
[[File:BoNM_-_Turkic_Council.png|right|120px|«Түркі» марапаттамасы]]
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|- align=&quot;left&quot;
! Қатысушы
! Мақала
! Талапқа сай мақала саны 
! Ұпай
|-
|{{u|Мағыпар}}
|{{ту|Әзірбайжан}}  [[Әзірбайжан]]  1.[[Аршын мал алан (оперетта)]] 
{{flag|Башқұртстан}} 2.[[Денис Шафиков]]
[[Сурет:Kokbayraq flag.svg|солға|25px|]] [[Шығыс Түркістан]] 
3.[[Қызыл үңгірлері]]
[[Сурет:Flag of Gagauzia.svg|солға|25px|]] [[Ғағауызстан]] 
4.[[Етулия]]

{{ту|Қырғызстан}} [[Қырғызстан]]
5.[[Эрлис Джекшенұлы Тердикбаев]]
[[Сурет:Flag of the Crimean Tatar people.svg|солға|right|25px|]] [[Қырым татарлары]] 
6.[[Әбіләкім Сәлімұлы Ғафаров]]

[[Сурет:Flag of Tatarstan.svg|25px|border]] [[Татарстан]] 7.[[Татарстан халқы]]

{{ту|Өзбекстан}} [[Өзбекстан]] 

8.[[Ичан-Қала]]

[[Сурет:Flag of Tuva.svg|25px|border]] [[Тыва]]

9.[[Шагаа]]

{{ту|Түркия}} [[Түркия]]
10.[[Сангариус көпірі]]

[[Сурет:Flag of Sakha.svg|солға|25px]] [[Саха Республикасы]]
11.[[Саха пышағы]]

{{ту|Әзірбайжан}}  [[Әзірбайжан]]  12.[[Балабан (музыкалық аспап)]] 

{{flag|Башқұртстан}} 13.[[Тарихи Башқұртстан]]

[[Сурет:Kokbayraq flag.svg|солға|25px|]] [[Шығыс Түркістан]] 
14.[[Ұйғыр әліпбиі]]

[[Сурет:Flag of Gagauzia.svg|солға|25px|]] [[Ғағауызстан]] 
15.[[Чок-Майдан]]

{{ту|Қырғызстан}} [[Қырғызстан]]
16.[[Қырғызстандағы көлік жүйесі]]

[[Сурет:Flag of the Crimean Tatar people.svg|солға|right|25px|]] [[Қырым татарлары]] 
17.[[Исмаил Болатұлы Болатов]]

[[Сурет:Flag of Tatarstan.svg|25px|border]] [[Татарстан]] 
18.[[Әгерже ауданы]]

{{ту|Өзбекстан}} [[Өзбекстан]] 

19.[[Чор-Бакр]]

[[Сурет:Flag of Tuva.svg|25px|border]] [[Тыва]]

20.[[Танну-Ола]]

{{ту|Түркия}} [[Түркия]]
21.[[Сагалассос]]

[[Сурет:Flag of Sakha.svg|солға|25px]] [[Саха Республикасы]]
22.[[Василий Михайлович Егоров (боксёр)]]

{{ту|Әзірбайжан}}  [[Әзірбайжан]]  23.[[Баку теңіз жағалауы бульвары]]

{{flag|Башқұртстан}} 

23.[[Башқұртстан Республикасының Ұлттық мұражайы]]


| 
|
|-
|{{u|Dimash Kenesbek}}
|{{ту|Әзірбайжан}}  [[Әзірбайжан]] 
1. [[Ішкі қала (Баку)]]

2. [[Мұхаммед мешіті (Баку)]] 
|
|
|-
|{{u|?}}
|{{ту|?}}  [[?]], 
|
|
|-
|{{u|?}}
|{{ту|?}}  [[?]], 
|
|
|-
|}
;Ұпайлар
#{{u|?}} 

* 
{{multicol-break}}
; Ережелер
# Сайыс барысында [[meta:Turkic Marathon 2022/Participants|осы жердегі]] тізімде көрсетілген '''Қазақстаннан басқа''' жарысқа қатысатын елдер (және де өзге түркі тілдес елдер) туралы бір тақырыпта жаңа мақала бастау керек.
# &lt;small&gt;'''2022 жылдың 1 шілдесі сағат 00.00 (UTC)''' мен '''2022 жылдың 31 шілдесі сағат 00.00 (UTC)'''&lt;/small&gt; арасында жаңадан жасалған мақалалар ғана сайысқа қатыса алады.
# Сайысқа ұйымдастырушылар мен әділқазылар алқасынан өзге барлық қатысушылар қатыса алады.
# Жарыс бойы кез келген уақытта қатысуға болады.
# Мақалалардағы ақпарат [[Уикипедия:Тексерілмелдігі|тексерілген]] болуы керек, [[Уикипедия:Сенімді дереккөздер|сенімді дереккөздер]]ге сүйеніп жазылып, [[Уикипедия:Мақаланы безендіру|мақаланы безендіру]] шарттарына сәйкес болу керек.
# Жоба барысында жасалған жаңа мақалалардың көлемі кем дегенде 2500 байт және 200 сөзден болуы керек.
# Ең кемі екі [[Уикипедия:Сенімді дереккөздер|сенімді дереккөз]] қосу, санат, интеруики, басқа бетке сілтемелер болуы керек.
# Тізім, кесте, үлгі не санаттар сайыс аясына кірмейді. Тізімдер мен кестелерде мәтін болса, олар есептеледі.
# 1-орын иелену үшін ең кемі 30 мақала, 2-орын үшін - 20 мақала, 3-орын үшін 10 мақала жазылуы керек.
{{multicol-end}}

[[Санат:Уикипедия:Жобалар]]</text>
      <sha1>9pksj7wny2w0p0nbv3ultkgnza9fauo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053573</id>
      <parentid>3053559</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:31:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dimash Kenesbek</username>
        <id>102199</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11976" xml:space="preserve">[[Сурет:Wikimedians_of_Turkic_Languages_User_Group_Logo.svg|150px|right]]
'''&lt;center&gt;&lt;big&gt; Түркі марафоны 2022&lt;/big&gt;&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;&lt;big&gt;1 - 31 шілде 2022&lt;/big&gt;'''&lt;/center&gt;
&lt;p&gt;&lt;/p&gt;
'''&lt;small&gt;&lt;center&gt;Жобаның халықаралық негізгі бетіне өту үшін [[m:Turkic_Marathon_2022|осында басыңыз]]&lt;/small&gt;'''&lt;/center&gt;&lt;p&gt;&lt;/p&gt;


&lt;big&gt;&lt;center&gt;'''Түркі марафоны 2022''' — 2022 жылдың 1 - 31 шілде аралығында өтетін контент дамытуға бағытталған халықаралық жоба. Жоба мақсаты — түркі тілдерінде сөйлейтін елдер және олардың мәдениеті туралы мақалалар жазып, түркі тілдерінде сөйлейтін уикипедияшылар арасындағы ынтымақтастықты нығайту. Әділқазылар алқасының бағалауынан кейін көрсетілген мерзім аралығында ең көп ұпай жинаған қатысушылар марапатталатын болады. Қазақ Уикипедиясына үлес қосқысы келетін кез келген адам төмендегі қатысушылар тізіміне өз атын қосса болады. Іске сәт!&lt;/center&gt;&lt;/big&gt;


'''&lt;center&gt;Төмендегі жалауларды түрту арқылы сол елдегі уикипедияшылардың ұсынған өздерінің мәдениеті туралы жаңадан жасауға тұрарлық мақалалар тізімін көре аласыз.&lt;/center&gt;'''
'''&lt;center&gt;Ескерту: Төмендегі тізімдегі мақалалар тек ұсыныс қана, одан өзге шарттарға сәйкес келетін мақалалар да сайысқа қатыса алады.&lt;/center&gt;'''
&lt;gallery mode=packed-hover  heights=30px&gt;
File:Flag_of__Azerbaijan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Azerbaijan|Әзірбайжан]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Azerbaijan]]|alt=Әзірбайжан
File:Flag_of__Bashkortostan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Bashkortostan|Башқұртстан]]|link=[[meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Bashkortostan]]|alt=Башқұртстан
File:Flag_of__East Turkestan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/East Turkestan|Шығыс Түркістан]]|link=[[meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Bashkortostan]]|alt=Шығыс Түркістан
File:Flag_of_Gagauzia.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Gagauz|Ғағауыз]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Gagauz]]|alt=Ғағауыз
File:Flag_of__Kazakhstan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Kazakhstan|Қазақстан]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Kazakhstan]]|alt=Қазақстан
File:Flag_of__Kyrgyzstan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Kyrgyzstan|Қырғызстан]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Kyrgyzstan]]|alt=Қырғызстан
File:Flag of the crimeans.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Crimean Tatars|Қырым татарлары]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Crimean Tatars]]|alt=Қырым татарлары
File:Flag_of_Tatarstan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Tatarstan|Татарстан]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Kazakhstan]]|alt=Татарстан
File:Flag_of_Uzbekistan.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Uzbekistan|Өзбекстан]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Uzbekistan]]|alt=Өзбекстан
File:Flag_of__Tuva.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Tuva|Тува Республикасы]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Tuva]]|alt=Тува
File:Flag_of_Turkey.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List of Articles/Turkey|Түркия]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Turkey]]|alt=Түркия
File:Flag of Sakha.svg|&lt;br /&gt;[[:meta:Turkic Marathon 2022/List of Articles/Sakha|Саха]]|link=[[:meta:Turkic Marathon 2022/List_of_Articles/Sakha]]|alt=Саха
&lt;/gallery&gt;

&lt;br /&gt;
&lt;center&gt;''Конкурсқа қатысушылардың бастаған және жетілдірілген мақалаларының тізімі''&lt;/center&gt;
&lt;div style=&quot;text-align:center;&quot;&gt;
&lt;!-- Please edit the &quot;URL&quot; accordingly, especially the &quot;section&quot; number; thanks --&gt;
{{Clickable button 2|Жаңа мақалалар|url=https://tools.wmflabs.org/fountain/editathons/turkic-marathon-2022-kk|class=mw-ui-progressive}}  
&lt;/div&gt;
&lt;center&gt;''Конкурс барысында бастаған мақалаңызды осында қосыңыз.''&lt;/center&gt;
&lt;div style=&quot;text-align:center;&quot;&gt;
&lt;!-- Please edit the &quot;URL&quot; accordingly, especially the &quot;section&quot; number; thanks --&gt;
{{Clickable button 2|Жаңа мақала қосу|url=https://tools.wmflabs.org/fountain/editathons/turkic-marathon-2022-kk/add |class=mw-ui-progressive}} 
&lt;/div&gt;
&lt;br /&gt;

{{multicol}}
; Сайысқа қатысу үшін
# Төмендегі &quot;қатысушылар&quot; бөліміне өз атыңызды қосыңыз.
# Қазақ Уикипедиясында тізімде аталған елдер мен халықтардың мәдениеті туралы мақала жазыңыз.
# Бастауға ұсынылған мақалалар тізімін ел атауларының үстіне басу арқылы көре аласыз. 
# Тізімдегі мақалалар тек ұсыныс қана; Сайыс тақырыбына сай келетін, бірақ тізімге қосылмаған басқа да мақалаларды да жаза аласыз. Мақалаларыңыз [[Уикипедия:Маңыздылық|маңыздылық]] критерилеріне сай келетініне көз жеткізіңіз.

; Марапаттар
* 1 орын:


; Ұйымдастырушылар мен әділқазылар
* Ұйымдастырушы: [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Community_of_Kazakh_language_User_Group Уикимедиа қауымдастығының қазақтілді қолданушылар тобы]
* Әділқазы:
# [[User:Mehman97|Mehman97]]
# {{u|Batyrbek.kz|Batyrbek.kz}}
# {{u|Kaiyr|Kaiyr}}
;Қатысушылар
[[File:BoNM_-_Turkic_Council.png|right|120px|«Түркі» марапаттамасы]]
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|- align=&quot;left&quot;
! Қатысушы
! Мақала
! Талапқа сай мақала саны 
! Ұпай
|-
|{{u|Мағыпар}}
|{{ту|Әзірбайжан}}  [[Әзірбайжан]]  1.[[Аршын мал алан (оперетта)]] 
{{flag|Башқұртстан}} 2.[[Денис Шафиков]]
[[Сурет:Kokbayraq flag.svg|солға|25px|]] [[Шығыс Түркістан]] 
3.[[Қызыл үңгірлері]]
[[Сурет:Flag of Gagauzia.svg|солға|25px|]] [[Ғағауызстан]] 
4.[[Етулия]]

{{ту|Қырғызстан}} [[Қырғызстан]]
5.[[Эрлис Джекшенұлы Тердикбаев]]
[[Сурет:Flag of the Crimean Tatar people.svg|солға|right|25px|]] [[Қырым татарлары]] 
6.[[Әбіләкім Сәлімұлы Ғафаров]]

[[Сурет:Flag of Tatarstan.svg|25px|border]] [[Татарстан]] 7.[[Татарстан халқы]]

{{ту|Өзбекстан}} [[Өзбекстан]] 

8.[[Ичан-Қала]]

[[Сурет:Flag of Tuva.svg|25px|border]] [[Тыва]]

9.[[Шагаа]]

{{ту|Түркия}} [[Түркия]]
10.[[Сангариус көпірі]]

[[Сурет:Flag of Sakha.svg|солға|25px]] [[Саха Республикасы]]
11.[[Саха пышағы]]

{{ту|Әзірбайжан}}  [[Әзірбайжан]]  12.[[Балабан (музыкалық аспап)]] 

{{flag|Башқұртстан}} 13.[[Тарихи Башқұртстан]]

[[Сурет:Kokbayraq flag.svg|солға|25px|]] [[Шығыс Түркістан]] 
14.[[Ұйғыр әліпбиі]]

[[Сурет:Flag of Gagauzia.svg|солға|25px|]] [[Ғағауызстан]] 
15.[[Чок-Майдан]]

{{ту|Қырғызстан}} [[Қырғызстан]]
16.[[Қырғызстандағы көлік жүйесі]]

[[Сурет:Flag of the Crimean Tatar people.svg|солға|right|25px|]] [[Қырым татарлары]] 
17.[[Исмаил Болатұлы Болатов]]

[[Сурет:Flag of Tatarstan.svg|25px|border]] [[Татарстан]] 
18.[[Әгерже ауданы]]

{{ту|Өзбекстан}} [[Өзбекстан]] 

19.[[Чор-Бакр]]

[[Сурет:Flag of Tuva.svg|25px|border]] [[Тыва]]

20.[[Танну-Ола]]

{{ту|Түркия}} [[Түркия]]
21.[[Сагалассос]]

[[Сурет:Flag of Sakha.svg|солға|25px]] [[Саха Республикасы]]
22.[[Василий Михайлович Егоров (боксёр)]]

{{ту|Әзірбайжан}}  [[Әзірбайжан]]  23.[[Баку теңіз жағалауы бульвары]]

{{flag|Башқұртстан}} 

23.[[Башқұртстан Республикасының Ұлттық мұражайы]]


| 
|
|-
|{{u|Dimash Kenesbek}}
|{{ту|Әзірбайжан}}  [[Әзірбайжан]] 
1. [[Ішкі қала (Баку)]]

2. [[Мұхаммед мешіті (Баку)]] 

3. [[Қыз мұнарасы (Баку)]]
|
|
|-
|{{u|?}}
|{{ту|?}}  [[?]], 
|
|
|-
|{{u|?}}
|{{ту|?}}  [[?]], 
|
|
|-
|}
;Ұпайлар
#{{u|?}} 

* 
{{multicol-break}}
; Ережелер
# Сайыс барысында [[meta:Turkic Marathon 2022/Participants|осы жердегі]] тізімде көрсетілген '''Қазақстаннан басқа''' жарысқа қатысатын елдер (және де өзге түркі тілдес елдер) туралы бір тақырыпта жаңа мақала бастау керек.
# &lt;small&gt;'''2022 жылдың 1 шілдесі сағат 00.00 (UTC)''' мен '''2022 жылдың 31 шілдесі сағат 00.00 (UTC)'''&lt;/small&gt; арасында жаңадан жасалған мақалалар ғана сайысқа қатыса алады.
# Сайысқа ұйымдастырушылар мен әділқазылар алқасынан өзге барлық қатысушылар қатыса алады.
# Жарыс бойы кез келген уақытта қатысуға болады.
# Мақалалардағы ақпарат [[Уикипедия:Тексерілмелдігі|тексерілген]] болуы керек, [[Уикипедия:Сенімді дереккөздер|сенімді дереккөздер]]ге сүйеніп жазылып, [[Уикипедия:Мақаланы безендіру|мақаланы безендіру]] шарттарына сәйкес болу керек.
# Жоба барысында жасалған жаңа мақалалардың көлемі кем дегенде 2500 байт және 200 сөзден болуы керек.
# Ең кемі екі [[Уикипедия:Сенімді дереккөздер|сенімді дереккөз]] қосу, санат, интеруики, басқа бетке сілтемелер болуы керек.
# Тізім, кесте, үлгі не санаттар сайыс аясына кірмейді. Тізімдер мен кестелерде мәтін болса, олар есептеледі.
# 1-орын иелену үшін ең кемі 30 мақала, 2-орын үшін - 20 мақала, 3-орын үшін 10 мақала жазылуы керек.
{{multicol-end}}

[[Санат:Уикипедия:Жобалар]]</text>
      <sha1>qvf98t7uag6vqn6fsd0ycc5kc6afcsw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Moson81</title>
    <ns>3</ns>
    <id>685370</id>
    <revision>
      <id>3053444</id>
      <timestamp>2022-07-20T13:43:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="313" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Moson81}}

-- [[Қатысушы:GanS NIS|&lt;span style=&quot;text-shadow:gray 4px 4px 3px;&quot;&gt;&lt;font face=&quot;AR Cena&quot; color=&quot;black&quot;&gt;&lt;b&gt;Fани&lt;/b&gt;&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] ([[Қатысушы талқылауы:GanS NIS|талқылауы]]) 19:43, 2022 ж. шілденің 20 (+06)</text>
      <sha1>5buzkvjg9iwdphplu7l8lrsqp02ttbq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Lingvort</title>
    <ns>3</ns>
    <id>685371</id>
    <revision>
      <id>3053445</id>
      <timestamp>2022-07-20T13:53:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="205" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Lingvort}}

-- [[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]] 19:53, 2022 ж. шілденің 20 (+06)</text>
      <sha1>12qy1lskxvogpcql6eh6n857h8sv1cp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Saidov Javohir (JDPU)</title>
    <ns>3</ns>
    <id>685372</id>
    <revision>
      <id>3053446</id>
      <timestamp>2022-07-20T14:10:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="234" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Saidov Javohir (JDPU)}}

-- [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 20:10, 2022 ж. шілденің 20 (+06)</text>
      <sha1>93xdn2i9b6mn2ydzc76q8iiuxypmx26</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Autokrabbe</title>
    <ns>3</ns>
    <id>685373</id>
    <revision>
      <id>3053447</id>
      <timestamp>2022-07-20T14:16:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="223" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Autokrabbe}}

-- [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 20:16, 2022 ж. шілденің 20 (+06)</text>
      <sha1>5deq193celkveil3boic8y30dc2ltms</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:GabiGripling</title>
    <ns>3</ns>
    <id>685374</id>
    <revision>
      <id>3053451</id>
      <timestamp>2022-07-20T15:14:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="225" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=GabiGripling}}

-- [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 21:14, 2022 ж. шілденің 20 (+06)</text>
      <sha1>taghznxepcamzjfk8521unl4670ll5j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Yeniseian</title>
    <ns>3</ns>
    <id>685375</id>
    <revision>
      <id>3053461</id>
      <timestamp>2022-07-20T16:17:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="206" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Yeniseian}}

-- [[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]] 22:17, 2022 ж. шілденің 20 (+06)</text>
      <sha1>qw55arbtv30te1ovd0w8ukwr35yiutc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:OttoBest</title>
    <ns>3</ns>
    <id>685376</id>
    <revision>
      <id>3053471</id>
      <timestamp>2022-07-20T16:48:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="205" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=OttoBest}}

-- [[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]] 22:48, 2022 ж. шілденің 20 (+06)</text>
      <sha1>nad1fy1me6zd9xab6s03jubk5fl2icg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Արտակ Վարդանյան</title>
    <ns>3</ns>
    <id>685377</id>
    <revision>
      <id>3053477</id>
      <timestamp>2022-07-20T17:12:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="323" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Արտակ Վարդանյան}}

-- [[Қатысушы:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] ([[Қатысушы талқылауы:Мықтыбек Оразтайұлы|талқылауы]]) 23:12, 2022 ж. шілденің 20 (+06)</text>
      <sha1>3yj6gvwvn6y4dp0j78kspwqjjt1elo3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тәжікстан туы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>685378</id>
    <revision>
      <id>3053486</id>
      <timestamp>2022-07-20T17:31:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Malik Nursultan B</username>
        <id>111493</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: {{Байрақтар|атауы=Тәжікстан Республикасының туы&lt;br&gt;({{lang-tg|Парчами Тоҷикистон/Parçami Tojikiston/پَرچَمِ تاجِیکِستان}})|сурет=Flag of Tajikistan.svg|қабылданған=24 қараша 1992|пропорция=1:2|автор=Зуһур Һабибуллоев|дизайн=Ортасында үстінде 8 жұлдыз салынған тәж салынған, көлденең орн...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8331" xml:space="preserve">{{Байрақтар|атауы=Тәжікстан Республикасының туы&lt;br&gt;({{lang-tg|Парчами Тоҷикистон/Parçami Tojikiston/پَرچَمِ تاجِیکِستان}})|сурет=Flag of Tajikistan.svg|қабылданған=24 қараша 1992|пропорция=1:2|автор=Зуһур Һабибуллоев|дизайн=Ортасында үстінде 8 жұлдыз салынған тәж салынған, көлденең орналасқан жасыл, ақ және қызыл түсті триколор.|қолдануы=мемлекеттік ту|сурет1=Flag of the President of Tajikistan.svg|пропорция1=1:2|анықтама1=Тәжікстан туының нұсқасы|қолдануы1=Президенттік штандарт}}

'''Тәжікстан туы''' ({{Lang-tg|Парчами Тоҷикистон}}) — [[Тәжікстан|Тәжікстан Республикасының]] мемлекеттік рәмізі. Ол 1992 жылы қараша айында қабылданды, және орталығында алтын тәж салынған үш түсті [[триколор]] болып келеді.

Тәжік туының түстері мен 1:2 пропорциясы [[Тәжік Кеңестік Социалистік Республикасы|Тәжік КСР]] [[Тәжік КСР туы|туымен]] бірдей. Байрақ күні оның қабылданған күнінде, 24 қараша күні тойланады.

== Дизайны ==
Тәжікстан туы қызыл, ақ және жасыл түстерінің [[Триколор|триколоры]] болып келеді. Қызыл түсі бірлік пен жеңісті білдіреді. Ақ түсі тау үстінің қар мен мұзын, тазалығын және елдің мақтасын білдіреді. Жасыл түсі табиғатты, [[Ислам]] дінін және [[Наурыз мейрамы|Наурыз мейрамын]] білдіреді. Сонда да түстердің мағынасы жайлы басқа да ойлар мен тұжырымдамалар бар, мысалы қызыл еңбек істейтін халықты, ақ түсі интеллектуалды жұмысшыларды және жасыл түсі ауыл шаруашылығымен айналысатындарды білдіреді деген де ойлар бар.

Жасыл мен қызыл жолақшалары аумағы бойынша тең болғанымен, ортадағы ақ жолақ олардан бір-жарым рет үлкенірек.

Триколордың ортасында алтын тәж бейнеленген. Тәж [[Саманид мемлекеті|Саманид мемлекетін]] және [[Тәжіктер|тәжік халқын]] білдіреді, өйткені &quot;тәжік&quot; этнонимы [[Парсы тілі|парсы тілінің]] &quot;тадж&quot; (&quot;тәж&quot;) сөзінен шыққан. Тәждің үстінде 7 жұлдыз орналасқан, өйткені бұл санның тәжік мифологиясында рөлі үлкен, ол бақыт пен мінсіздікті білдіреді.

{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;600px&quot; border=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;2&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;background: #f9f9f9; border: 1px solid #aaaaaa; border-collapse: collapse; white-space: nowrap; text-align: left&quot;
![[Сурет:Flag_of_Tajikistan.svg|30x30 нүкте]]&lt;br /&gt;(1992–қазір)
! style=&quot;background:#FFFFFF; color:#000; width:150px&quot; |Ақ
! style=&quot;background:#CD0000; color:#FFF; width:150px&quot; |Қызыл
! style=&quot;background:#F8C400; color:#000; width:150px&quot; |Сары
! style=&quot;background:#006600; color:#FFF; width:150px&quot; |Жасыл
|-
|Pantone
|Safe
|3546c
|7406c
|2273c
|-
|CMYK
|0-0-0-0
|0-100-100-20
|0-21-100-3
|100-0-100-60
|-
|RGB
|255-255-255
|205-0-0
|248-196-0
|0-102-0
|-
|Hexadecimal
|#FFFFFF
|#CD0000
|#F8C400
|#006600
|}

== Президенттік штандарт ==
[[Тәжікстан президенті|Тәжікстан президентінің]] өзінің ресми штандарты тұңғыш рет 2006 жылы, [[Эмомали Шәріпұлы Рахмон|Эмомали Раһмонның]] 3-ші қайта сайлану рәсімінде қолданылды. Ол тәжік триколорын қолданғанымен, ортасында [[Деравш Кавиани]], сасанидтердің патшалық оюы бейнеленген. Оюдың ішінде көк аспандағы алтын арыстан салынған. Оюдың төрт бұрышында төрт регионды белгілейтін төрт жұлдыз орналастырылған.

Штандарттың ортасында [[Тәжікстан елтаңбасы|Тәжікстан елтаңбасында]] бұрын қолданылған символиканы байқауға болады.

== Тарихи тулары ==
[[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|Кеңес одағының]] билігінен бұрын Тәжікстанның және тәжік халқының тулары болмаған.

1929 жылы тәжіктердің тұңғыш туы қабылданды. Бұдан бұрын [[Тәжік Кеңестік Социалистік Республикасы|Тәжік КСР]] [[Бұхара Халық Кеңес Республикасы|Бұхара Халық Кеңес Республикасының]] бөлшегі еді; Қазан төңкерісінен бұрын ол [[Бұхара әмірлігі|Бұхара әмірлігінің]] құрамында еді.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|[[Сурет:Flag_of_the_Tajik_ASSR_(1929.02-1929.04).svg|50x50 нүкте]]
|23 ақпан 1929 – сәуір 1929
|Тәжік АКСР тұңғыш туы
|23 ақпан 1929 күні қабылданды. Үстіңгі сол жақтағы бұрышында елтаңбасы орналасқан
|-
|[[Сурет:Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_(1929-1931).svg|жиекті|100x100 нүкте]]
|сәуір 1929 – 24 ақпан 1931
|Тәжік АКСР туы
|
|-
|[[Сурет:Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_(1931-1935).svg|жиекті|100x100 нүкте]]
|24 ақпан 1931 – 04 шілде 1935
|Тәжік КСР туы
|Латын әліпбиінде «''ç.i.ş.toç»'' жазылған
|-
|[[Сурет:Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_(1935-1936).svg|жиекті|100x100 нүкте]]
|04 шілде 1935 – 26 мамыр 1936
|Тәжік КСР туы
|Латын әліпбиінде «''ÇSS Tocikiston»'' жазылған
|-
|[[Сурет:Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_(1936-1938).svg|жиекті|100x100 нүкте]]
|26 қыркүйек 1936 – 1938
|Тәжік КСР туы
|Латын және Кирил әліпбилері
|-
|[[Сурет:Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_(1938-1940).svg|жиекті|100x100 нүкте]]
|1938 – 28 қыркүйек 1940
|Тәжік КСР туы
|Латын (''RSS Tocikiston'') және Кирил әліпбилері
|-
|[[Сурет:Flag_of_Tajik_SSR_(1940-1953).svg|жиекті|100x100 нүкте]]
|28 қыркүйек 1940 – 1953
|Тәжік КСР туы
|Кириллица ғана, тәжік (''РСС Тоҷикистон'') және орыс тілінде (''Таджикская ССР'').
|-
|[[Сурет:Flag_of_Tajik_SSR.svg|жиекті|100x100 нүкте]]
|20 сәуір 1953 – 9 қыркүйек 1991
|Тәжік КСР туы
|Жазусыз дизайн
|-
|[[Сурет:Flag_of_Tajikistan_(1991-1992).svg|жиекті|100x100 нүкте]]&lt;br /&gt;[[Сурет:Flag_of_Tajikistan_(1991-1992).png|жиекті|100x100 нүкте]]
|20 сәуір 1953 – 24 қараша 1992 (артқы жағы)&lt;br /&gt;10 қыркүйек 1991 – 24 қараша 1992
|Тәжік КСР соңғы туы
|Соңғы қолданылған нұсқасы
|}

[[Санат:Тәжікстан мемлекеттік рәміздері]]
[[Санат:Тулар]]
[[Санат:Мемлекеттік тулар]]</text>
      <sha1>psagibu09haatvs6gq7ayo14ojfbz2c</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053487</id>
      <parentid>3053486</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T17:46:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Malik Nursultan B</username>
        <id>111493</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Тарихи тулары */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8333" xml:space="preserve">{{Байрақтар|атауы=Тәжікстан Республикасының туы&lt;br&gt;({{lang-tg|Парчами Тоҷикистон/Parçami Tojikiston/پَرچَمِ تاجِیکِستان}})|сурет=Flag of Tajikistan.svg|қабылданған=24 қараша 1992|пропорция=1:2|автор=Зуһур Һабибуллоев|дизайн=Ортасында үстінде 8 жұлдыз салынған тәж салынған, көлденең орналасқан жасыл, ақ және қызыл түсті триколор.|қолдануы=мемлекеттік ту|сурет1=Flag of the President of Tajikistan.svg|пропорция1=1:2|анықтама1=Тәжікстан туының нұсқасы|қолдануы1=Президенттік штандарт}}

'''Тәжікстан туы''' ({{Lang-tg|Парчами Тоҷикистон}}) — [[Тәжікстан|Тәжікстан Республикасының]] мемлекеттік рәмізі. Ол 1992 жылы қараша айында қабылданды, және орталығында алтын тәж салынған үш түсті [[триколор]] болып келеді.

Тәжік туының түстері мен 1:2 пропорциясы [[Тәжік Кеңестік Социалистік Республикасы|Тәжік КСР]] [[Тәжік КСР туы|туымен]] бірдей. Байрақ күні оның қабылданған күнінде, 24 қараша күні тойланады.

== Дизайны ==
Тәжікстан туы қызыл, ақ және жасыл түстерінің [[Триколор|триколоры]] болып келеді. Қызыл түсі бірлік пен жеңісті білдіреді. Ақ түсі тау үстінің қар мен мұзын, тазалығын және елдің мақтасын білдіреді. Жасыл түсі табиғатты, [[Ислам]] дінін және [[Наурыз мейрамы|Наурыз мейрамын]] білдіреді. Сонда да түстердің мағынасы жайлы басқа да ойлар мен тұжырымдамалар бар, мысалы қызыл еңбек істейтін халықты, ақ түсі интеллектуалды жұмысшыларды және жасыл түсі ауыл шаруашылығымен айналысатындарды білдіреді деген де ойлар бар.

Жасыл мен қызыл жолақшалары аумағы бойынша тең болғанымен, ортадағы ақ жолақ олардан бір-жарым рет үлкенірек.

Триколордың ортасында алтын тәж бейнеленген. Тәж [[Саманид мемлекеті|Саманид мемлекетін]] және [[Тәжіктер|тәжік халқын]] білдіреді, өйткені &quot;тәжік&quot; этнонимы [[Парсы тілі|парсы тілінің]] &quot;тадж&quot; (&quot;тәж&quot;) сөзінен шыққан. Тәждің үстінде 7 жұлдыз орналасқан, өйткені бұл санның тәжік мифологиясында рөлі үлкен, ол бақыт пен мінсіздікті білдіреді.

{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;600px&quot; border=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;2&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;background: #f9f9f9; border: 1px solid #aaaaaa; border-collapse: collapse; white-space: nowrap; text-align: left&quot;
![[Сурет:Flag_of_Tajikistan.svg|30x30 нүкте]]&lt;br /&gt;(1992–қазір)
! style=&quot;background:#FFFFFF; color:#000; width:150px&quot; |Ақ
! style=&quot;background:#CD0000; color:#FFF; width:150px&quot; |Қызыл
! style=&quot;background:#F8C400; color:#000; width:150px&quot; |Сары
! style=&quot;background:#006600; color:#FFF; width:150px&quot; |Жасыл
|-
|Pantone
|Safe
|3546c
|7406c
|2273c
|-
|CMYK
|0-0-0-0
|0-100-100-20
|0-21-100-3
|100-0-100-60
|-
|RGB
|255-255-255
|205-0-0
|248-196-0
|0-102-0
|-
|Hexadecimal
|#FFFFFF
|#CD0000
|#F8C400
|#006600
|}

== Президенттік штандарт ==
[[Тәжікстан президенті|Тәжікстан президентінің]] өзінің ресми штандарты тұңғыш рет 2006 жылы, [[Эмомали Шәріпұлы Рахмон|Эмомали Раһмонның]] 3-ші қайта сайлану рәсімінде қолданылды. Ол тәжік триколорын қолданғанымен, ортасында [[Деравш Кавиани]], сасанидтердің патшалық оюы бейнеленген. Оюдың ішінде көк аспандағы алтын арыстан салынған. Оюдың төрт бұрышында төрт регионды белгілейтін төрт жұлдыз орналастырылған.

Штандарттың ортасында [[Тәжікстан елтаңбасы|Тәжікстан елтаңбасында]] бұрын қолданылған символиканы байқауға болады.

== Тарихи тулары ==
[[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|Кеңес одағының]] билігінен бұрын Тәжікстанның және тәжік халқының тулары болмаған.

1929 жылы тәжіктердің тұңғыш туы қабылданды. Бұдан бұрын [[Тәжік Кеңестік Социалистік Республикасы|Тәжік КСР]] [[Бұхара Халық Кеңес Республикасы|Бұхара Халық Кеңес Республикасының]] бөлшегі еді; Қазан төңкерісінен бұрын ол [[Бұхара әмірлігі|Бұхара әмірлігінің]] құрамында еді.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|[[Сурет:Flag_of_the_Tajik_ASSR_(1929.02-1929.04).svg|100x100 нүкте]]
|23 ақпан 1929 – сәуір 1929
|Тәжік АКСР тұңғыш туы
|23 ақпан 1929 күні қабылданды. Үстіңгі сол жақтағы бұрышында елтаңбасы орналасқан
|-
|[[Сурет:Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_(1929-1931).svg|жиекті|100x100 нүкте]]
|сәуір 1929 – 24 ақпан 1931
|Тәжік АКСР туы
|
|-
|[[Сурет:Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_(1931-1935).svg|жиекті|100x100 нүкте]]
|24 ақпан 1931 – 04 шілде 1935
|Тәжік КСР туы
|Латын әліпбиінде «''ç.i.ş.toç»'' жазылған
|-
|[[Сурет:Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_(1935-1936).svg|жиекті|100x100 нүкте]]
|04 шілде 1935 – 26 мамыр 1936
|Тәжік КСР туы
|Латын әліпбиінде «''ÇSS Tocikiston»'' жазылған
|-
|[[Сурет:Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_(1936-1938).svg|жиекті|100x100 нүкте]]
|26 қыркүйек 1936 – 1938
|Тәжік КСР туы
|Латын және Кирил әліпбилері
|-
|[[Сурет:Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_(1938-1940).svg|жиекті|100x100 нүкте]]
|1938 – 28 қыркүйек 1940
|Тәжік КСР туы
|Латын (''RSS Tocikiston'') және Кирил әліпбилері
|-
|[[Сурет:Flag_of_Tajik_SSR_(1940-1953).svg|жиекті|100x100 нүкте]]
|28 қыркүйек 1940 – 1953
|Тәжік КСР туы
|Кириллица ғана, тәжік (''РСС Тоҷикистон'') және орыс тілінде (''Таджикская ССР'').
|-
|[[Сурет:Flag_of_Tajik_SSR.svg|жиекті|100x100 нүкте]]
|20 сәуір 1953 – 9 қыркүйек 1991
|Тәжік КСР туы
|Жазусыз дизайн
|-
|[[Сурет:Flag_of_Tajikistan_(1991-1992).svg|жиекті|100x100 нүкте]]&lt;br /&gt;[[Сурет:Flag_of_Tajikistan_(1991-1992).png|жиекті|100x100 нүкте]]
|20 сәуір 1953 – 24 қараша 1992 (артқы жағы)&lt;br /&gt;10 қыркүйек 1991 – 24 қараша 1992
|Тәжік КСР соңғы туы
|Соңғы қолданылған нұсқасы
|}

[[Санат:Тәжікстан мемлекеттік рәміздері]]
[[Санат:Тулар]]
[[Санат:Мемлекеттік тулар]]</text>
      <sha1>m2pbo7i4hqnymh37zspml71nhojsvrs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053542</id>
      <parentid>3053487</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:49:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Malik Nursultan B</username>
        <id>111493</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11373" xml:space="preserve">{{Байрақтар|атауы=Тәжікстан Республикасының туы&lt;br&gt;({{lang-tg|Парчами Тоҷикистон/Parçami Tojikiston/پَرچَمِ تاجِیکِستان}})|сурет=Flag of Tajikistan.svg|қабылданған=24 қараша 1992|пропорция=1:2|автор=Зуһур Һабибуллоев|дизайн=Ортасында үстінде 8 жұлдыз салынған тәж салынған, көлденең орналасқан жасыл, ақ және қызыл түсті триколор.|қолдануы=құрлықтағы барлық қолданылулар; кемелерде қолданылады {{FIAV|111010}}|сурет1=Flag of the President of Tajikistan.svg|пропорция1=1:2|анықтама1=Тәжікстан туының нұсқасы|қолдануы1=Президенттік штандарт}}

'''Тәжікстан туы''' ({{Lang-tg|Парчами Тоҷикистон}}) — [[Тәжікстан|Тәжікстан Республикасының]] мемлекеттік рәмізі. Ол 1992 жылы қараша айында қабылданды, және орталығында алтын тәж салынған үш түсті [[триколор]] болып келеді.&lt;ref&gt;[https://www.advantour.com/rus/tajikistan/flag.htm Тәжікстан туы] (орысша) Advantour&lt;/ref&gt;

Тәжік туының түстері мен 1:2 пропорциясы [[Тәжік Кеңестік Социалистік Республикасы|Тәжік КСР]] [[Тәжік КСР туы|туымен]] бірдей. Байрақ күні оның қабылданған күнінде, 24 қараша күні тойланады.&lt;ref&gt;[https://www.aa.com.tr/ru/%D0%BC%D0%B8%D1%80/%D0%B2-%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B6%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B5-%D0%BE%D1%82%D0%BC%D0%B5%D1%87%D0%B0%D0%B5%D1%82%D1%81%D1%8F-%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%8C-%D0%B3%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE-%D1%84%D0%BB%D0%B0%D0%B3%D0%B0/2428878 Тәжікстанда Мемлекеттік ту күні тойланып жатыр] (орысша) Үлвия Амуева. 24.11.2021&lt;/ref&gt;

== Дизайны ==
Тәжікстан туы қызыл, ақ және жасыл түстерінің [[Триколор|триколоры]] болып келеді. Түстердің мағынасы жайлы көптеген түрлі теориялар бар, көбісі тарихи мағыналарға сүйеніп жазылған. Тәжікстан туының түстері оның ізашары, Тәжік КСР туының түстеріне ұқсас.

Бір теория бойынша, қызыл түсі бостандық пен тәуелсіздікті білдіреді; ақ түсі бейбітшілік пен тыныштықты және жасыл түсі молшылықты және дамуды білдіреді. Оған қоса Тәжікстанда жасыл түсімен табиғатты, [[Ислам]] дінін және [[Наурыз мейрамы|Наурыз мейрамын]] байланыстырады. Түстердің халықтың иерархиясын білдіреді деген тұжырымдама да бар; бұл теория бойынша қызыл еңбек істейтін халықты, ақ түсі интеллектуалды жұмысшыларды және жасыл түсі ауыл шаруашылығымен айналысатындарды білдіреді.&lt;ref&gt;[http://www.vexillographia.ru/tadjik/index.html «Вексиллография» сайты: Тәжікстан Республикасы мемлекеттік туы]&lt;/ref&gt;

Жасыл мен қызыл жолақшалары аумағы бойынша тең болғанымен, ортадағы ақ жолақ олардан бір-жарым рет үлкенірек.

Тудың үш түсін тағы [[Иран]] [[Иран туы|туында]] да табуға болады; бұл екі халықтың тарихи, лингвистикалық және этностық жақындығын көрсетеді.
[[Сурет:Tajikistan_crown_and_stars.svg|солға|нобай|Тәжік туында бейнеленген тәж бен 7 жұлдыз]]
Триколордың ортасында алтын тәж бейнеленген. Тәж [[Саманид мемлекеті|Саманид мемлекетін]] және [[Тәжіктер|тәжік халқын]] білдіреді, өйткені &quot;тәжік&quot; этнонимы [[Парсы тілі|парсы тілінің]] &quot;тадж&quot; (&quot;тәж&quot;) сөзінен шыққан. Тәждің үстінде 7 жұлдыз орналасқан, өйткені бұл санның тәжік мифологиясында рөлі үлкен, ол бақыт пен мінсіздікті білдіреді.

{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;600px&quot; border=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;2&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;background: #f9f9f9; border: 1px solid #aaaaaa; border-collapse: collapse; white-space: nowrap; text-align: left&quot;
![[Сурет:Flag_of_Tajikistan.svg|30x30 нүкте]]&lt;br /&gt;(1992–қазір)
! style=&quot;background:#FFFFFF; color:#000; width:150px&quot; |Ақ
! style=&quot;background:#CD0000; color:#FFF; width:150px&quot; |Қызыл
! style=&quot;background:#F8C400; color:#000; width:150px&quot; |Сары
! style=&quot;background:#006600; color:#FFF; width:150px&quot; |Жасыл
|-
|Pantone
|Safe
|3546c
|7406c
|2273c
|-
|CMYK
|0-0-0-0
|0-100-100-20
|0-21-100-3
|100-0-100-60
|-
|RGB
|255-255-255
|205-0-0
|248-196-0
|0-102-0
|-
|Hexadecimal
|#FFFFFF
|#CD0000
|#F8C400
|#006600
|}

== Президенттік штандарт ==
[[Тәжікстан президенті|Тәжікстан президентінің]] өзінің ресми штандарты тұңғыш рет 2006 жылы, [[Эмомали Шәріпұлы Рахмон|Эмомали Раһмонның]] 3-ші қайта сайлану рәсімінде қолданылды. Ол тәжік триколорын қолданғанымен, ортасында [[Деравш Кавиани]], сасанидтердің патшалық оюы бейнеленген. Оюдың ішінде көк аспандағы алтын арыстан салынған. Оюдың төрт бұрышында төрт регионды белгілейтін төрт жұлдыз орналастырылған.&lt;ref&gt;[http://www.president.tj/rus/novostee_141106.htm «Тәжікстан Республикасының Президентінің символдары»] Тәжікстан заңы. 28 шілде 2006. №192. [https://web.archive.org/web/20071025033128/http://www.president.tj/rus/novostee_141106.htm Мұрағатталған нұсқасы] 25 қазан 2007

&lt;/ref&gt;

Штандарттың ортасында [[Тәжікстан елтаңбасы|Тәжікстан елтаңбасында]] бұрын қолданылған символиканы байқауға болады.

== Тарихи тулары ==
[[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|Кеңес одағының]] билігінен бұрын Тәжікстанның және тәжік халқының тулары болмаған.

1929 жылы тәжіктердің тұңғыш туы қабылданды. Бұдан бұрын [[Тәжік Кеңестік Социалистік Республикасы|Тәжік КСР]] [[Бұхара Халық Кеңес Республикасы|Бұхара Халық Кеңес Республикасының]] бөлшегі еді; Қазан төңкерісінен бұрын ол [[Бұхара әмірлігі|Бұхара әмірлігінің]] құрамында еді.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|[[Сурет:Flag_of_the_Tajik_ASSR_(1929.02-1929.04).svg|100x100 нүкте]]
|23 ақпан 1929 – сәуір 1929
|Тәжік АКСР тұңғыш туы
|23 ақпан 1929 күні қабылданды. Үстіңгі сол жақтағы бұрышында елтаңбасы орналасқан
|-
|[[Сурет:Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_(1929-1931).svg|жиекті|100x100 нүкте]]
|сәуір 1929 – 24 ақпан 1931
|Тәжік АКСР туы
|
|-
|[[Сурет:Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_(1931-1935).svg|жиекті|100x100 нүкте]]
|24 ақпан 1931 – 04 шілде 1935
|Тәжік КСР туы
|Латын әліпбиінде «''ç.i.ş.toç»'' жазылған
|-
|[[Сурет:Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_(1935-1936).svg|жиекті|100x100 нүкте]]
|04 шілде 1935 – 26 мамыр 1936
|Тәжік КСР туы
|Латын әліпбиінде «''ÇSS Tocikiston»'' жазылған
|-
|[[Сурет:Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_(1936-1938).svg|жиекті|100x100 нүкте]]
|26 қыркүйек 1936 – 1938
|Тәжік КСР туы
|Латын және Кирил әліпбилері
|-
|[[Сурет:Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_(1938-1940).svg|жиекті|100x100 нүкте]]
|1938 – 28 қыркүйек 1940
|Тәжік КСР туы
|Латын (''RSS Tocikiston'') және Кирил әліпбилері
|-
|[[Сурет:Flag_of_Tajik_SSR_(1940-1953).svg|жиекті|100x100 нүкте]]
|28 қыркүйек 1940 – 1953
|Тәжік КСР туы
|Кириллица ғана, тәжік (''РСС Тоҷикистон'') және орыс тілінде (''Таджикская ССР'').
|-
|[[Сурет:Flag_of_Tajik_SSR.svg|жиекті|100x100 нүкте]]
|20 сәуір 1953 – 9 қыркүйек 1991
|Тәжік КСР туы
|Жазусыз дизайн
|-
|[[Сурет:Flag_of_Tajikistan_(1991-1992).svg|жиекті|100x100 нүкте]]&lt;br /&gt;[[Сурет:Flag_of_Tajikistan_(1991-1992).png|жиекті|100x100 нүкте]]
|20 сәуір 1953 – 24 қараша 1992 (артқы жағы)&lt;br /&gt;10 қыркүйек 1991 – 24 қараша 1992
|Тәжік КСР соңғы туы
|Соңғы қолданылған нұсқасы
|}

== Гиннесс рекордтар кітабында ==
[[Сурет:View_from_the_Dushanbe_flagpole.jpg|оңға|нобай]]
[[Сурет:Palace_of_Nations_and_the_Flagpole,_Dushanbe,_Tajikistan.JPG|оңға|нобай|Душанбе флагштогы]]
2011 жылы қыркүйек айында Тәжікстан туы [[Гиннесс рекордтар кітабы]]на енді. [[Душанбе]]дегі тәуелсіздігінің 20-жылдық тойлауында биіктігі 165 м [[флагшток]]қа ілінді. Алдыңғы рекорд [[Әзірбайжан]]ның 162 метр флагштогында еді. Душанбе флагштогы рекордты 2014 жылға дейін иеленді, қазіргі рекорд иеленушісі — [[Сауд Арабиясы]]ның [[Жидда]] қаласының 171 м флагштогы.

== Дереккөздер ==
{{Дереккөздер}}

[[Санат:Тәжікстан мемлекеттік рәміздері]]
[[Санат:Тулар]]
[[Санат:Мемлекеттік тулар]]</text>
      <sha1>1112lozsd4otg532jispe4m2ba30sbd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:AmygdalicGloss</title>
    <ns>3</ns>
    <id>685379</id>
    <revision>
      <id>3053490</id>
      <timestamp>2022-07-20T18:49:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="308" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=AmygdalicGloss}}

-- [[Қатысушы:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] ([[Қатысушы талқылауы:Мықтыбек Оразтайұлы|талқылауы]]) 00:49, 2022 ж. шілденің 21 (+06)</text>
      <sha1>6tgbuksgf0i35ciueuntjps1w0jnoap</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ішкі қала (Баку)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>685380</id>
    <revision>
      <id>3053509</id>
      <timestamp>2022-07-20T21:19:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dimash Kenesbek</username>
        <id>102199</id>
      </contributor>
      <comment>▻ Жаңа бетте: '''Ішкі қала''' ({{Lang-az|İçəri şəhər – Ичери шехер}}) сондай-ақ '''Ескі қала''' ({{Lang-az|Qədim şəhər}}), халық арасында '''Қалам''' немесе '''Қала''' ({{Lang-az|Qala}}) деп те аталады — [[Баку|Бакудің]] ең ежелгі бөлігі,&lt;ref&gt;Леонид Семенович Британицкий. Әзірбайжанның XII–XV ғасырлардағы сәулеті және оның алдыңғы Шығыс сәулетіндегі орны / Шығыс әдебиетінің негізгі редакциясы. — Ғылым, 1966.. — Б. ....</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32620" xml:space="preserve">{{Otheruses|Ішкі қала}}{{ЮНЕСКО әлемдік мұрасы|KazName=Ішкі қала|Name=Walled City of Baku with the Shirvanshah's Palace and Maiden Tower&lt;br/&gt;
Ширваншаһтар сарайы мен Қыз мұнарасы, Баку бекіністі қаласы|Image=[[image:İçərişəhər kollajı.jpg|220px]]|State Party={{AZE}}|imagecaption=Қыз мұнарасы, Қақпа, Базар алаңы, Ескі көше, Диванхан, Мұхаммед мешіті, Ширваншаһтар сарайы|Type=тарихи, мәдени|Criteria=iv|Link=https://whc.unesco.org/en/list/958|ID=958|Region=Кавказ|Coordinates={{coord|40|22|N|49|50|E|format=dms|display=title, inline|dim:550_scale:5500_region:AZ_type:city}}|Year=2000|Session=24|map=[[image:Azerbaijan relief location map.jpg|200px]]}}
'''Ішкі қала''' ({{Lang-az|İçəri şəhər – Ичери шехер}}) сондай-ақ '''Ескі қала''' ({{Lang-az|Qədim şəhər}}), халық арасында '''Қалам''' немесе '''Қала''' ({{Lang-az|Qala}}) деп те аталады — [[Баку|Бакудің]] ең ежелгі бөлігі,&lt;ref&gt;Леонид Семенович Британицкий. Әзірбайжанның XII–XV ғасырлардағы сәулеті және оның алдыңғы Шығыс сәулетіндегі орны / Шығыс әдебиетінің негізгі редакциясы. — Ғылым, 1966.. — Б. 401. — 556 б.&lt;/ref&gt; сонымен қатар тарихи және сәулет қорығы. Ол жақсы сақталған бекініс қабырғаларымен қоршалған. Ауданы 221 000 м2 болатын қорық аумағында 1300-ден астам адам тұрады.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|title=Ішкі қалада (Ичери Шехер) бізді қандай жаңалықтар күтеді?|url=http://www.nedelya.az/article.php?mat_id=1943&amp;id=12|author=Тимур Ханагаоғлы.}}&lt;/ref&gt;

Қорық аумағы қола дәуірінен бастап мекендеген.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Археологиялық зерттеулер нәтижесінде VIII-IX ғасырларда Ішкі қаласының территориясы тығыз қоныстанғаны, қолөнер мен сауда дамығаны анықталды.&lt;ref&gt;Ширваншах мемлекеті / Шығыс әдебиетінің Бас редакциясы. — Элм, 1983.. — Б.111. — 341 Б. Сара Ашурбейли. 

''Бұл қазба жұмыстары Ичери шехер территориясының тығыз қоныстануын және VIII — XI ғасырларда Бакуде қолөнер мен сауданың дамуын'' &lt;/ref&gt; Ширваншаһтар өзінің резиденциясын 15 ғасырда Шамахиден Бакуге ауыстырғаннан кейін, ескі қаланың өмірінде &quot;''кристалдану''&quot; кезеңі басталды.&lt;ref&gt;Л.С. Бретеницкий, Б. В. Веймарн. IV–XVIII ғасырлардағы Әзірбайжан өнері. — М., 1976. 64 бет.

''Тек Баку тиімді жағдайда болды. Ширваншаһтың Шамаха қаласында резиденциясынан оның негізгі өзегі-Ичери-шехер немесе &quot;бекініс&quot;деп аталатын&quot; ескі &quot;қаланың&quot; кристалдануына ықпал етті''&lt;/ref&gt; 1748-1806 жылдары Баку және оның орталығы Баку хандығының астанасы болды. 

1806 жылы Бакуді Ресей империясының әскерлері жаулап алғаннан кейін және мұнай бумы (19 ғасырдың аяғы-20 ғасырдың басы) қаланы дамыту және кеңейту процесі басталды, адамдар ескі қаланың қабырғаларына мықтап қоныстанды. 

Әзірбайжан сәулет өнерінің інжу-маржандары – Ішкі қаласында орналасқан әйгілі сәулет ескерткіштері, Қыз мұнарасы және [[Ширваншаһтар сарайы|Ширваншаһтардың сарайы]].&lt;ref&gt;{{Cite web|title=&quot;Ширваншаһтар сарайы мен Қыз мұнарасы, Баку бекіністі қаласы&quot;|url=https://whc.unesco.org/en/list/958|language=en}}&lt;/ref&gt; Олардан басқа, қорықта ондаған тарихи және сәулет ескерткіштері бар-мешіттер, керуен-сарайлар, моншалар, тұрғын үйлер, бірнеше мұражайлар, елшіліктер, қонақ үйлер, сауда орындары, кафелер мен мейрамханалар бар.

1977 жылы Ішкі қала тарихи-сәулет қорығы деп жарияланды.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Ал 2000 жылы Қыз мұнарасы мен Ширваншаһтар сарайы кешенімен бірге [[ЮНЕСКО Әлемдік мұра нысандарының тізімдері|ЮНЕСКО-ның бүкіләлемдік мұра]] тізіміне енген алғашқы нысан болды.

== Тарихы ==

=== Ерте тарих ===
Баку бекініс қабырғасы мен шұңқырымен қоршалған ежелгі қоныстардан пайда болған қалалардың бірі. Бакудің елді мекен және қала ретінде пайда болу уақыты туралы мәселе оның археологиялық тұрғыдан нашар зерттелуіне байланысты әлі анықталған жоқ. Бұл жерлерге адамдар Баку тұзының болуына және теңіз жағалауында әдемі табиғи айлағы бар пайдалы орынға тартылды деп саналады. Ширваншаһтар сарайының ауласындағы археологиялық қазба жұмыстары кезінде табылған б. з. д. ІІІ – І ғғ. құмыра, б. з. д. ІV – І ғғ. және б. з. д. І ғғ. қыш ыдыстардың сынықтары сияқты олжалар. Мұхаммед мешітінің аумағынан табылған темір жебелер, темір дәуіріндегі әйел саз мүсіні, Ішкі қала бағандарының ежелгі негіздері ескі Баку бекінісін ежелгі кезеңнің қаласы ретінде даталауға мүмкіндік береді. I ғасырда Баку шағын порт қаласы болды.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;Сара Ашурбейли. Баку қаласының тарихы. — Б.: Азернешр, 1992. — 5408 Б.&lt;/ref&gt;

=== Орта ғасырлар кезеңінде ===
Сасанидтер кезінде де, Бакудегі орталығы бар Абшерон түбегі Ширван аймағына кіретін жеке әкімшілік бірлік – сасанид мемлекетінің жеке провинциясы болды. Арабтар жаулап алғаннан кейін Ширван облысының билеушілері (Бакуден басқа Шамахтар, Дербент және басқа қалалар) Ширваншаһтар болды.
[[Сурет:Iceriseher999.jpg|нобай|275x275 нүкте|Ширваншаһтардың сарайы]]
[[Әл-Белазури]], [[Әл-Масуди]] және басқа араб жазушылары Хосров Ануширван патшаларды таңдап, тағайындады, олардың әрқайсысына шахта берді. Олардың арасында Ширван патшасы, Ширван Шаһ деп аталады. Бакудегі VII – X ғасырлардағы оқиғалар туралы тек үзінді мәліметтер бар. Қала солтүстіктен түріктер мен рустар жасаған рейдтерге ұшырағаны белгілі. Сонымен, 914 жылы Баку жағалауына орыстар шабуыл жасады. Масудидің айтуынша, орыстар Баку деген атпен белгілі Ширваншаһ патшалығындағы мұнай жағалауына жетті. Каспий теңізінде флоты болмаған Ширваншаһ Әли ибн Хайсам оларға қарсы өз әскерін баркалар мен сауда кемелерінде жіберді. Рустар ширваншаһтың әскеріне шабуыл жасады және Масудидің айтуынша, мыңдаған мұсылмандар өлтіріліп, батып кетті. Баку мен Абшеронға жасалған рейдтер кейінірек қайталанды.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

[[Әл-Мұқаддаси]] X ғасырдағы Баку қаласы туралы &quot;теңіздегі, Облыстың жалғыз айлағы&quot; деп жазады. Бірақ VIII – IX ғасырдың басында Баку айтарлықтай теңіз айлағы болмағаны және елдің ірі сауда орталықтарының қатарына кірмегені белгілі. Бакудің басқа қалалармен сауда байланыстары туралы сасанидтердің (V – VII ғғ.) билік ету кезеңіне жататын, сондай-ақ Аббасидтер мен ширваншаһтар кезінде соғылған монеталар айтады. Араб жазушылары қаланы X ғасырдың аяғында ғана маңызды порт ретінде атап өте бастады. Төбеде орналасқан қала берік бекініс қабырғасымен қоршалған. Ширваншаһтар сарайының Оңтүстік – Шығыс қасбетінен табылған ортағасырлық қаланың қабаты VIII ғасырға жатады. Ішкі қаланың әртүрлі учаскелерінде табылған тостаған ойықтары VIII ғасырдан бұрын қоныс тепкенін көрсетеді. Қаланың алғашқы кезеңіне жататын жер үсті сәулет ескерткіштері сақталмаған.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

=== Ширваншаһтар басқармасы ===
X – XI ғасырларда Араб халифатының ыдырауына байланысты бірқатар облыстардың билеушілері, соның ішінде ширваншахтар да дербес билік жүргізе бастады. Баку мен Шамахе бұл кезде бай қалалар болған және шетелдіктердің шабуылына ұшыраған. Сонымен, 1030 жылы Баку қаласында рустар мен ширваншаһ I Минучихра ибн Йазид әскері арасында шайқас болды. Рустардың жеңісі оларға Арас өзенінің бойымен жүріп, Байлаканды игеруге мүмкіндік берді. Бір жылдан кейін рустар Баку арқылы Ширванға тағы да шабуыл жасады, бірақ Шеддадидтер әулетінің Арран билеушісі Мұса ибн Фадл олармен күресіп, оларды елден қуып шығарды. 

XI ғасырдың 40-жылдарында ширваншаһтар оғыз-түріктерінің шабуылынан қорқып, қалалардың айналасында бекіністер сала бастады. Сонымен қатар, ақпарат көздері алғаш рет олардың енуі туралы хабарлайды. XI ғасырдың басында оғыздардың бір тармағы селжуктер күшті империя құрып, алдыңғы Азия елдеріне қауіп төндіре бастады.

1066 жылы қара тегин бастаған оғыздар Ширван мен Бакуге шабуыл жасады. Қара-тегіннен кейін Ширванға Қаймас және [[Алып Арслан]] сияқты салжұқтардың басқа жетекшілері жорықтар жасады. Ширваншаһтар әлі де тәуелсіз билеушілер ретінде билік етті. Ирак-араб және Парсы билеушісі Сау-тегін билікке келгеннен кейін ғана ширваншаһ Фарибуз салжұқтардың вассалы болды. XII ғасырдың екінші ширегінде Шамсуддин Елдегіз бүкіл Ширванды, соның ішінде Бакуды басып алды. XII ғасырдың соңында Ширваншаһтар номиналды түрде тәуелсіз болады, бірақ іс жүзінде Елдегізидтердің қол астында болады.

1191 жылы Шамахи қаласы жер сілкінісінен қатты жойылғаннан кейін, ширваншаһ I Ахситан өзінің резиденциясын Бакуге көшірді деп саналады. Ширваншаһтар қаланы бірқатар құрылымдармен безендіріп, оны нығайтты. XII ғасырдың бірінші жартысында қаланың бекініс қабырғалары тұрғызылып, бірқатар бекініс жұмыстары жүргізілді. Қорғаныс жүйесіне Қыз мұнарасы да кірді.

Салжұқтарға қарсы күресте ширваншаһтар грузин билеушілерімен одақтас болғаны белгілі. Грузин шежіресі 1222 жылы Тамараның ұлы грузин патшасы IV Георгий Лаша Бакуге үйлену тойына қатысады деп хабарлайды. Қаланың Ширванның бай қалаларының бірі және Каспий теңізіндегі маңызды порт ретіндегі маңызы осы уақытта артып келеді. Парсы ақыны Хагани Ширвани ширваншаһ Ахситан ибн Минучихраны мадақтап, Бакуді бекініс және Шығыстың маңызды қаласы ретінде айтады, оны Хорасанның мықты бекіністі қаласы Бестаммен салыстырады.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

1220 жылы моңғолдар Ширванға басып кірді. Сераб пен Байлаканды басып алып, олар Шамаханы жеңіп, Дербент өткелінен өтті. Моңғолдардың екінші шабуылы 1231 жылы болды. Гәнжә, Барда, Байлакан, Шабран сияқты ірі қалалар моңғолдардың жойқын шабуылынан кейін ұзақ уақыт қалпына келе алмады.
[[Сурет:Bakukhanpalace.jpeg|солға|нобай|&quot;''Баку ханның сарайы''&quot; Григорий Гагарин, 1847.жыл]]
XV ғасырдың араб географы Абд ар-Рәшид Әл-Бакуви моңғолдар ұзақ уақыт бойы теңізден қатты бекіністі – бакуды ала алмады, олардың тұрғындары оларға қатты қарсылық көрсетті. Бүкіл елді жаулап алғаннан кейін ғана қала бағынуға мәжбүр болды.

1258 жылы Шыңғысханның немересі Хулагу хан, [[Аббасилер халифаты|Аббасилердің халифатын]] аяқтап, Хулагуидтер әулетін құрып, Бағдатты басып алды. Елхандар Закавказьені басып алды және олар Жошыиттердің бұл жерлерге құқығын мойындамағандықтан, [[Елхан мемлекеті]] мен [[Алтын Орда]] арасында жүз жылға жуық қақтығыстар болды. Осы жылдар ішінде мемлекеттер арасындағы шекара Дербент маңында, Баку маңында өтті. Ширваншаһтар сол кезде өз иелігінде моңғолдардың вассалдары ретінде билік жүргізді, Елхан билеушілерінің жорықтарына қатысты. Елхандар тұсында Баку монғол егемендерінің қыстауы болған. 1297 жылы Бакуге қыстау ниетімен [[Газан хан]] келді. 

Итальяндық саяхатшы Одорико Порденоне хан туралы былай деп жазады:&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;
{{Дәйексөз|&quot;Мұнда (сұлтанияда) жазда хан өмірін өткізеді, қыста Бакук (Bacuc) деп аталатын басқа қалаға көшеді&quot;}}
XIV ғасырдың басында моңғол билігі құлағаннан кейін Ширваншаһтар Елхан мемлекетінің аумағында құрылған Чобанидтермен, содан кейін [[Жалайыр сұлтандығы|Жалайырлармен]] күресті. Сұлтан Шейх Увейстің есімімен қалада табылған 1360 жылғы монеталар олардың Бакуді жаулап алуы туралы айтады. Ширван сонымен бірге [[Тоқтамыс хан|Тоқтамыс]] пен [[Әмір Темір|Әмір Темірдың]] шабуылына ұшырады, оның болуы туралы XIV ғасырдың аяғында оның атынан соғылған монеталар хабарлады. 

Ширваншаһ Шейх Ибраһим Әмір Темірдың жағында Османдық сұлтан [[Баязид І|Баязидке]] қарсы соғысқа қатысып, онымен бірге 1400 жылы Әмір Темір Сирияға кірген кезде Алеппоға келді. Әмір Темір қайтыс болғаннан кейін Ширван тәуелсіздік алады. Қара-Юсуф елін жаулап алғаннан кейін де ширваншах Ибраһим тек Қарақоюнлылар мемлекетінің билеушілерінің ресми вассалдар болды және Ширванның Шеке қаласынан Дербентке дейінгі билеушісі болды. 

XV ғасырдың басында Ширван шетелдік қамырдан босатылды және XVI ғасырдың басына дейін, жүз жыл бойы ел тәуелсіз мемлекет болды. Елді 1465 жылға дейін басқарған Ибраһимнің ұлы I Халилуллаһ тәуелсіз болып, Қарақоюнлылар егемендерімен күрескен Әмір Темірдің әулетіні қолдады. Халилуллаһ Қарабақтағы Шахрухтың ставкасына келгенде, соңғысы онымен бірге болғысы келді және оны Әмір Темірдың шөбересімен айналысты. Халилуллаһ Ширвана қалаларында, әсіресе Бакуде үлкен құрылыс жұмыстарын жүргізді, ол сол кезде мемлекеттің астанасы болды. Ол кезде Ширваншаһтар сарайы ансамблінің, керуен-сарайлар мен көпірлердің құрылысы басталды.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;
{{Wide image|Baku Gippius.jpg|1200px|Баку қаласының панорамасы. Баку қаласының сәулетшісі Карл Гиппиус, акварель, шамамен 1865 ж.}}

=== Қазіргі кезең ===
1952-1957 жылдары Ішкі қаланың бекініс қабырғалары қалпына келтірілді. 1977 жылы Ішкі қаласына тарихи-сәулет қорығы мәртебесі беріліп, 1985 жылы мемлекеттік тарихи-сәулет қорығы деп жарияланды.

2003 жылы 17 ақпанда Президент [[Хейдар Әлирзаұлы Әлиев|Хейдар Әлиев]] &quot;''Баку қаласындағы Ішкі қаласы тарихи-сәулет қорығын қорғау және қалпына келтіру жөніндегі кейбір шаралар туралы''&quot; бұйрыққа қол қойды.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=&quot;Әзербайжан Республикасы Президентінің Өкімі (2003 жылғы 17 ақпан)&quot;|url=https://web.archive.org/web/20110823052127/http://www.icherisheher.gov.az/fermanlar,58/lang,az/|lang=az|date=17.02.2003}}&lt;/ref&gt; Жарлықтан кейін мұнда құрылыс жұмыстары тоқтатылып, қаланың тарихи келбетін сақтау үшін мақсатты шаралар жүзеге асырыла бастады.

2005 жылдың 10 ақпанында Президент [[Ильхам Хейдарұлы Әлиев|Ильхам Әлиев]] &quot;''Әзірбайжан Республикасының Министрлер Кабинеті жанынан &quot;Ішкі қала&quot; мемлекеттік тарихи-сәулет қорығын құру туралы''&quot; өкімге қол қойды.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Әзербайжан Республикасы Президентінің Өкімі (2005 жылғы 10 ақпан)|url=https://web.archive.org/web/20110823052230/http://www.icherisheher.gov.az/fermanlar,49/lang,az/|lang=az|date=10.02.2005}}&lt;/ref&gt; Бұйрыққа сәйкес Ішкі қаласы мемлекеттік тарихи-сәулет қорығы құрылды. 2009 жылғы 17 желтоқсанда Президенттің &quot;Ішкі қала&quot; мемлекеттік тарихи-сәулет қорығын дамыту жөніндегі шаралар туралы өкіміне сәйкес тарихи-сәулеттік маңызы жоқ бұзылған және бұзылу қаупі бар ғимараттардың орнында дәстүрлі көше желілерін сақтай отырып, туристік инфрақұрылым объектілерінің құрылысына, тұрғын үй ғимараттарын жөндеуге және инженерлік желілерді ауыстыруға қаражат бөлінді коммуникация, аумақты абаттандыру.

&quot;Ішкі қала&quot; тарихи-сәулет қорығын қорғау, қалпына келтіру және онда археологиялық жұмыстар жүргізу мәселелері Әзірбайжан Республикасының тиісті нормативтік-құқықтық актілері мен халықаралық шарттарының талаптарына сәйкес шешіледі. Қолданыстағы заңнамаға сәйкес қорық аумағындағы ғылыми, тарихи немесе мәдени маңызы бар барлық ескерткіштер мемлекеттің қорғауында болады, оларды жоюға, көшіруге және ауыстыруға тыйым салынады. Қазіргі уақытта қорық басқармасы Ішкі қаланы қорғаумен, зерттеумен және насихаттаумен айналысады.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=«Ішкі қала» қорығы «Eurovision ән байқауы 2012» қонақтары үшін ерекше туристік бағдарламалар дайындады.|url=https://news.day.az/culture/333412.html|lang=ru}}&lt;/ref&gt;

Ішкі қаладағы Мұхаммед мешітін (сәулетші – Мұхаммед ибн Әбу бакр) неміс Remmers компаниясы мен аустриялық Atelier Erich pummer GmbH компаниясының мамандары қалпына келтірді.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Аустриялық және неміс мамандары Баку мешітін қалпына келтіруде|url=https://news.day.az/society/216799.html|lang=ru|date=30.06.2010}}&lt;/ref&gt;

2011 жылдың ақпан айында Ішкі қалада Асаф Зейнолла көшесіндегі № 20 үй жөнделді, оның іргетасы нығайтылды, жаңа технологиялардың көмегімен ғимарат қасбетінің тарихи келбеті қалпына келтірілді. Ғимарат 1890 жылы салынған. Қалпына келтіру жұмыстары Әзірбайжан Республикасы Министрлер Кабинетінің Баку қаласының орталығын консервациялаудың егжей-тегжейлі жоспарына&quot;сәйкес орындалды.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Ішкі қалада (Ичери-шехерде) 1890 жылғы тарихи ғимарат қалпына келтірілді|url=https://news.day.az/society/252077.html|lang=ru|date=08.02.2011}}&lt;/ref&gt;

== Ішкі қала мәдениетте ==
[[Сурет:10_manat_obv.jpg|нобай|302x302 нүкте|Ішкі қаласының Әзірбайжан Республикасының 10-Манат купюрасының бет жағындағы схемалық бейнесі]]
Ішкі қала кешенінің үзінділері басқа мәдени және өнер ескерткіштерінде жиі кездеседі. Кешен сызықтары кілемдерде, картиналарда және өнер туындыларында кеңінен қолданылады. Кешен Әзірбайжанның халықаралық әлемде танылуының символдарының біріне айналды.

Ішкі қаланың суреттері әрдайым тарих бойында осы аймақта болған мемлекеттердің монеталарында бейнеленген. Кешеннің құрамына кіретін қыз мұнарасы 1991 жылы мемлекеттік тәуелсіздік қалпына келтірілгеннен кейін Әзірбайжан Республикасының алғашқы қағаз ақшаларында көрініс тапты.

Ескі қаланың схемалық бейнесі Әзірбайжан Республикасындағы 2005 жылғы ақша реформасынан кейін жаңа 10-Манат банкнотасында бейнеленген.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Әзірбайжан манаты|url=https://azerbaijan.az/portal/General/Currency/currency_a.html|lang=az}}&lt;/ref&gt;

=== Кинематограф ===
Белгілі Әзірбайжан және кеңестік фильмдердің кейбір көріністері Ичери шехерде түсірілді. Бұл фильмдердің ішінде &quot;''Гауһар қол''&quot;, &quot;''Амфибиялық адам''&quot;, &quot;''Айболит-66''&quot;, &quot;''Тегеран-43''&quot;, &quot;''Қорықпа, Мен сенімен біргемін''&quot; және басқаларын атауға болады.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=&quot;Блатной бакинец&quot; және Юрий Никулин|url=https://zerkalo.az/culture/|lang=ru}}&lt;/ref&gt;
[[Сурет:Pharmacy_&quot;CHICANUC&quot;.jpg|нобай|267x267 нүкте|«Гауһар қол» фильміндегі әйгілі көрініс түсірілген көше мен аптека Чиканук]]
Леонид Гайдайдың шешімі бойынша &quot;Гауһар қол&quot; (бөтен қала — Ыстанбұлда) фильміндегі әйгілі оқиға Ішкі қалада түсірілді.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Гаухар қол|url=http://195.226.218.66/index/brilliantovaya-ruka-1969/|lang=ru}}&lt;/ref&gt; Фильмде Ішкі қаланы ежелгі көшелері, Ширваншаһтар сарайы, мешіт мұнаралары және бекініс қабырғалары көрсетілген. Фильм түсірілген әйгілі орыс және кейіпкерге ғашық Юрий Никулин. Ол &quot;''Черт побери''&quot; деген сөзді айтқан жерде сүйікті актерге ескерткіш орнатылды.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Бакуде Юрий Никулинге ескерткіш орнатылды|url=https://www.epochtimes.ru/content/view/36652/63/|lang=ru|date=17.08.2017}}&lt;/ref&gt;

# &quot;Аршин Мал Алан&quot; (фильм, 1945) , режиссері: Рза Тахмасиб, Николай Лещенко
# &quot;Жоқ, солай болсын&quot; (фильм, 1956) , реж. Гусейн Сеидзаде
# &quot;Телефоншы қыз&quot;  (фильм, 1962) , реж. Гасан Сейидбейли
# &quot;Ахмед Қайда?&quot;(фильм, 1963), реж. Әділ Ескендіров
# &quot;Аршин Мал Алан&quot; (фильм, 1965) , реж. Тофик Тагизаде
# &quot;Балалық шақтың соңғы түні&quot;(фильм, 1968) , реж. Ариф Бабаев
# &quot;Оңтүстік қалада&quot; (фильм, 1969) , реж. Эльдар Гүлиев
# &quot;Шариклимен нан&quot; (фильм, 1969) , реж. Шәміл Махмұдбеков
# &quot;Күн өтті&quot; (фильм, 1971) , реж. Ариф Бабаев
# &quot;Ең маңызды сұхбат&quot; (фильм, 1971) , реж. Эльдар Гүлиев
# &quot;Амфибия адамы&quot; (1961), реж. В. Чеботарев және Г. қазан ( Мосфильм )
# &quot;Айболит-66&quot; (1966 ж. Р. Быков(Мосфильм
# &quot;Гауһар қол&quot; (фильм, 1968) , реж. Л. Гайдай (Мосфильм
# &quot;Тегеран-43&quot; (1981), реж. А. Алов және В. Каюмов (Мосфильм)

==== Деректі фильмдер ====

# Ішкі қала (Ичери Шехер) (фильм, 1964), реж. Алибала Алекперов
# Ішкі қала (Ичери Шехер) (фильм, 1978), реж. Никат Бакидзада
# Ішкі қала бойынша серуендеу (2003), реж. Джавид Имамвердиев
# &quot;Бір бекіністің құпиясы &quot;немесе&quot; егер Ішкі қалада тіл болса... &quot;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Ішкі қаланың жасырын жолдары қалай жойылды? — [Деректі Фильм 2013]|url=https://www.youtube.com/watch?v=p4LKH-LB78Q|lang=az|date=01.12.2016}}&lt;/ref&gt; (фильм, 2013), реж. Вусала Алибейли

== Көрнекті орындар ==
&lt;gallery&gt;
Сурет:Qiz Qalasi.jpg|alt=|Қыз мұнарасы
Сурет:Muhammad Mosque, Baku, 2006.jpg|alt=|Мұхаммед мешіті
Сурет:Şirvanşahlar saray kompleksi.jpg|alt=|Ширваншаһтар сарайы
Сурет:Şeyx İbrahim məscidi (1).JPG|alt=|Шейх Ибраһим мешіті
Сурет:Baku JumaMosque 004 1295.jpg|alt=|Жұма мешіті
Сурет:Bakı qalasının donjonu.JPG|alt=|Ішкі қаласының донжон
Сурет:&quot;Bazar Square&quot; in Ichery Sheher.JPG|alt=|Базар алаңы 
Сурет:Hacı Bani hamamı 2016.jpg|alt=|Қажы Гаиб Моншасы
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==

&lt;references /&gt;</text>
      <sha1>4u6pc6azpmst1ct2iz6y0fu0wq3r52g</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053512</id>
      <parentid>3053509</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T21:32:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dimash Kenesbek</username>
        <id>102199</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32633" xml:space="preserve">{{Otheruses|Ішкі қала}}{{ЮНЕСКО әлемдік мұрасы|KazName=Ішкі қала|Name=Walled City of Baku with the Shirvanshah's Palace and Maiden Tower&lt;br/&gt;
Ширваншаһтар сарайы мен Қыз мұнарасы, Баку бекіністі қаласы|Image=[[image:İçərişəhər kollajı.jpg|220px]]|State Party={{AZE}}|imagecaption=Қыз мұнарасы, Қақпа, Базар алаңы, Ескі көше, Диванхан, Мұхаммед мешіті, Ширваншаһтар сарайы|Type=тарихи, мәдени|Criteria=iv|Link=https://whc.unesco.org/en/list/958|ID=958|Region=Кавказ|Coordinates={{coord|40|22|N|49|50|E|format=dms|display=title, inline|dim:550_scale:5500_region:AZ_type:city}}|Year=2000|Session=24|map=[[image:Azerbaijan relief location map.jpg|200px]]}}
'''Ішкі қала''' ({{Lang-az|İçəri şəhər – Ичери шехер}}) сондай-ақ '''Ескі қала''' ({{Lang-az|Qədim şəhər}}), халық арасында '''Қалам''' немесе '''Қала''' ({{Lang-az|Qala}}) деп те аталады — [[Баку|Бакудің]] ең ежелгі бөлігі,&lt;ref&gt;Леонид Семенович Британицкий. Әзірбайжанның XII–XV ғасырлардағы сәулеті және оның алдыңғы Шығыс сәулетіндегі орны / Шығыс әдебиетінің негізгі редакциясы. — Ғылым, 1966.. — Б. 401. — 556 б.&lt;/ref&gt; сонымен қатар тарихи және сәулет қорығы. Ол жақсы сақталған бекініс қабырғаларымен қоршалған. Ауданы 221 000 м2 болатын қорық аумағында 1300-ден астам адам тұрады.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|title=Ішкі қалада (Ичери Шехер) бізді қандай жаңалықтар күтеді?|url=http://www.nedelya.az/article.php?mat_id=1943&amp;id=12|author=Тимур Ханагаоғлы.}}&lt;/ref&gt;

Қорық аумағы қола дәуірінен бастап мекендеген.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Археологиялық зерттеулер нәтижесінде VIII-IX ғасырларда Ішкі қаласының территориясы тығыз қоныстанғаны, қолөнер мен сауда дамығаны анықталды.&lt;ref&gt;Ширваншах мемлекеті / Шығыс әдебиетінің Бас редакциясы. — Элм, 1983.. — Б.111. — 341 Б. Сара Ашурбейли. 

''Бұл қазба жұмыстары Ичери шехер территориясының тығыз қоныстануын және VIII — XI ғасырларда Бакуде қолөнер мен сауданың дамуын'' &lt;/ref&gt; Ширваншаһтар өзінің резиденциясын 15 ғасырда Шамахиден Бакуге ауыстырғаннан кейін, ескі қаланың өмірінде &quot;''кристалдану''&quot; кезеңі басталды.&lt;ref&gt;Л.С. Бретеницкий, Б. В. Веймарн. IV–XVIII ғасырлардағы Әзірбайжан өнері. — М., 1976. 64 бет.

''Тек Баку тиімді жағдайда болды. Ширваншаһтың Шамаха қаласында резиденциясынан оның негізгі өзегі-Ичери-шехер немесе &quot;бекініс&quot;деп аталатын&quot; ескі &quot;қаланың&quot; кристалдануына ықпал етті''&lt;/ref&gt; 1748-1806 жылдары Баку және оның орталығы Баку хандығының астанасы болды. 

1806 жылы Бакуді Ресей империясының әскерлері жаулап алғаннан кейін және мұнай бумы (19 ғасырдың аяғы-20 ғасырдың басы) қаланы дамыту және кеңейту процесі басталды, адамдар ескі қаланың қабырғаларына мықтап қоныстанды. 

Әзірбайжан сәулет өнерінің інжу-маржандары – Ішкі қаласында орналасқан әйгілі сәулет ескерткіштері, Қыз мұнарасы және [[Ширваншаһтар сарайы|Ширваншаһтардың сарайы]].&lt;ref&gt;{{Cite web|title=&quot;Ширваншаһтар сарайы мен Қыз мұнарасы, Баку бекіністі қаласы&quot;|url=https://whc.unesco.org/en/list/958|language=en}}&lt;/ref&gt; Олардан басқа, қорықта ондаған тарихи және сәулет ескерткіштері бар-мешіттер, керуен-сарайлар, моншалар, тұрғын үйлер, бірнеше мұражайлар, елшіліктер, қонақ үйлер, сауда орындары, кафелер мен мейрамханалар бар.

1977 жылы Ішкі қала тарихи-сәулет қорығы деп жарияланды.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Ал 2000 жылы Қыз мұнарасы мен Ширваншаһтар сарайы кешенімен бірге [[ЮНЕСКО Әлемдік мұра нысандарының тізімдері|ЮНЕСКО-ның бүкіләлемдік мұра]] тізіміне енген алғашқы нысан болды.

== Тарихы ==

=== Ерте тарих ===
Баку бекініс қабырғасы мен шұңқырымен қоршалған ежелгі қоныстардан пайда болған қалалардың бірі. Бакудің елді мекен және қала ретінде пайда болу уақыты туралы мәселе оның археологиялық тұрғыдан нашар зерттелуіне байланысты әлі анықталған жоқ. Бұл жерлерге адамдар Баку тұзының болуына және теңіз жағалауында әдемі табиғи айлағы бар пайдалы орынға тартылды деп саналады. Ширваншаһтар сарайының ауласындағы археологиялық қазба жұмыстары кезінде табылған б. з. д. ІІІ – І ғғ. құмыра, б. з. д. ІV – І ғғ. және б. з. д. І ғғ. қыш ыдыстардың сынықтары сияқты олжалар. Мұхаммед мешітінің аумағынан табылған темір жебелер, темір дәуіріндегі әйел саз мүсіні, Ішкі қала бағандарының ежелгі негіздері ескі Баку бекінісін ежелгі кезеңнің қаласы ретінде даталауға мүмкіндік береді. I ғасырда Баку шағын порт қаласы болды.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;Сара Ашурбейли. Баку қаласының тарихы. — Б.: Азернешр, 1992. — 5408 Б.&lt;/ref&gt;

=== Орта ғасырлар кезеңінде ===
Сасанидтер кезінде де, Бакудегі орталығы бар Абшерон түбегі Ширван аймағына кіретін жеке әкімшілік бірлік – сасанид мемлекетінің жеке провинциясы болды. Арабтар жаулап алғаннан кейін Ширван облысының билеушілері (Бакуден басқа Шамахтар, Дербент және басқа қалалар) Ширваншаһтар болды.
[[Сурет:Iceriseher999.jpg|нобай|275x275 нүкте|Ширваншаһтардың сарайы]]
[[Әл-Белазури]], [[Әл-Масуди]] және басқа араб жазушылары Хосров Ануширван патшаларды таңдап, тағайындады, олардың әрқайсысына шахта берді. Олардың арасында Ширван патшасы, Ширван Шаһ деп аталады. Бакудегі VII – X ғасырлардағы оқиғалар туралы тек үзінді мәліметтер бар. Қала солтүстіктен түріктер мен рустар жасаған рейдтерге ұшырағаны белгілі. Сонымен, 914 жылы Баку жағалауына орыстар шабуыл жасады. Масудидің айтуынша, орыстар Баку деген атпен белгілі Ширваншаһ патшалығындағы мұнай жағалауына жетті. Каспий теңізінде флоты болмаған Ширваншаһ Әли ибн Хайсам оларға қарсы өз әскерін баркалар мен сауда кемелерінде жіберді. Рустар ширваншаһтың әскеріне шабуыл жасады және Масудидің айтуынша, мыңдаған мұсылмандар өлтіріліп, батып кетті. Баку мен Абшеронға жасалған рейдтер кейінірек қайталанды.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

[[Әл-Мұқаддаси]] X ғасырдағы Баку қаласы туралы &quot;теңіздегі, Облыстың жалғыз айлағы&quot; деп жазады. Бірақ VIII – IX ғасырдың басында Баку айтарлықтай теңіз айлағы болмағаны және елдің ірі сауда орталықтарының қатарына кірмегені белгілі. Бакудің басқа қалалармен сауда байланыстары туралы сасанидтердің (V – VII ғғ.) билік ету кезеңіне жататын, сондай-ақ Аббасидтер мен ширваншаһтар кезінде соғылған монеталар айтады. Араб жазушылары қаланы X ғасырдың аяғында ғана маңызды порт ретінде атап өте бастады. Төбеде орналасқан қала берік бекініс қабырғасымен қоршалған. Ширваншаһтар сарайының Оңтүстік – Шығыс қасбетінен табылған ортағасырлық қаланың қабаты VIII ғасырға жатады. Ішкі қаланың әртүрлі учаскелерінде табылған тостаған ойықтары VIII ғасырдан бұрын қоныс тепкенін көрсетеді. Қаланың алғашқы кезеңіне жататын жер үсті сәулет ескерткіштері сақталмаған.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

=== Ширваншаһтар басқармасы ===
X – XI ғасырларда Араб халифатының ыдырауына байланысты бірқатар облыстардың билеушілері, соның ішінде ширваншахтар да дербес билік жүргізе бастады. Баку мен Шамахе бұл кезде бай қалалар болған және шетелдіктердің шабуылына ұшыраған. Сонымен, 1030 жылы Баку қаласында рустар мен ширваншаһ I Минучихра ибн Йазид әскері арасында шайқас болды. Рустардың жеңісі оларға Арас өзенінің бойымен жүріп, Байлаканды игеруге мүмкіндік берді. Бір жылдан кейін рустар Баку арқылы Ширванға тағы да шабуыл жасады, бірақ Шеддадидтер әулетінің Арран билеушісі Мұса ибн Фадл олармен күресіп, оларды елден қуып шығарды. 

XI ғасырдың 40-жылдарында ширваншаһтар оғыз-түріктерінің шабуылынан қорқып, қалалардың айналасында бекіністер сала бастады. Сонымен қатар, ақпарат көздері алғаш рет олардың енуі туралы хабарлайды. XI ғасырдың басында оғыздардың бір тармағы селжуктер күшті империя құрып, алдыңғы Азия елдеріне қауіп төндіре бастады.

1066 жылы қара тегин бастаған оғыздар Ширван мен Бакуге шабуыл жасады. Қара-тегіннен кейін Ширванға Қаймас және [[Алып Арслан]] сияқты салжұқтардың басқа жетекшілері жорықтар жасады. Ширваншаһтар әлі де тәуелсіз билеушілер ретінде билік етті. Ирак-араб және Парсы билеушісі Сау-тегін билікке келгеннен кейін ғана ширваншаһ Фарибуз салжұқтардың вассалы болды. XII ғасырдың екінші ширегінде Шамсуддин Елдегіз бүкіл Ширванды, соның ішінде Бакуды басып алды. XII ғасырдың соңында Ширваншаһтар номиналды түрде тәуелсіз болады, бірақ іс жүзінде Елдегізидтердің қол астында болады.

1191 жылы Шамахи қаласы жер сілкінісінен қатты жойылғаннан кейін, ширваншаһ I Ахситан өзінің резиденциясын Бакуге көшірді деп саналады. Ширваншаһтар қаланы бірқатар құрылымдармен безендіріп, оны нығайтты. XII ғасырдың бірінші жартысында қаланың бекініс қабырғалары тұрғызылып, бірқатар бекініс жұмыстары жүргізілді. Қорғаныс жүйесіне Қыз мұнарасы да кірді.

Салжұқтарға қарсы күресте ширваншаһтар грузин билеушілерімен одақтас болғаны белгілі. Грузин шежіресі 1222 жылы Тамараның ұлы грузин патшасы IV Георгий Лаша Бакуге үйлену тойына қатысады деп хабарлайды. Қаланың Ширванның бай қалаларының бірі және Каспий теңізіндегі маңызды порт ретіндегі маңызы осы уақытта артып келеді. Парсы ақыны Хагани Ширвани ширваншаһ Ахситан ибн Минучихраны мадақтап, Бакуді бекініс және Шығыстың маңызды қаласы ретінде айтады, оны Хорасанның мықты бекіністі қаласы Бестаммен салыстырады.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

1220 жылы моңғолдар Ширванға басып кірді. Сераб пен Байлаканды басып алып, олар Шамаханы жеңіп, Дербент өткелінен өтті. Моңғолдардың екінші шабуылы 1231 жылы болды. Гәнжә, Барда, Байлакан, Шабран сияқты ірі қалалар моңғолдардың жойқын шабуылынан кейін ұзақ уақыт қалпына келе алмады.
[[Сурет:Bakukhanpalace.jpeg|солға|нобай|&quot;''Баку ханның сарайы''&quot; Григорий Гагарин, 1847.жыл]]
XV ғасырдың араб географы Абд ар-Рәшид Әл-Бакуви моңғолдар ұзақ уақыт бойы теңізден қатты бекіністі – бакуды ала алмады, олардың тұрғындары оларға қатты қарсылық көрсетті. Бүкіл елді жаулап алғаннан кейін ғана қала бағынуға мәжбүр болды.

1258 жылы Шыңғысханның немересі Хулагу хан, [[Аббасилер халифаты|Аббасилердің халифатын]] аяқтап, Хулагуидтер әулетін құрып, Бағдатты басып алды. Елхандар Закавказьені басып алды және олар Жошыиттердің бұл жерлерге құқығын мойындамағандықтан, [[Елхан мемлекеті]] мен [[Алтын Орда]] арасында жүз жылға жуық қақтығыстар болды. Осы жылдар ішінде мемлекеттер арасындағы шекара Дербент маңында, Баку маңында өтті. Ширваншаһтар сол кезде өз иелігінде моңғолдардың вассалдары ретінде билік жүргізді, Елхан билеушілерінің жорықтарына қатысты. Елхандар тұсында Баку монғол егемендерінің қыстауы болған. 1297 жылы Бакуге қыстау ниетімен [[Газан хан]] келді. 

Итальяндық саяхатшы Одорико Порденоне хан туралы былай деп жазады:&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;
{{Дәйексөз|&quot;Мұнда (сұлтанияда) жазда хан өмірін өткізеді, қыста Бакук (Bacuc) деп аталатын басқа қалаға көшеді&quot;}}
XIV ғасырдың басында моңғол билігі құлағаннан кейін Ширваншаһтар Елхан мемлекетінің аумағында құрылған Чобанидтермен, содан кейін [[Жалайыр сұлтандығы|Жалайырлармен]] күресті. Сұлтан Шейх Увейстің есімімен қалада табылған 1360 жылғы монеталар олардың Бакуді жаулап алуы туралы айтады. Ширван сонымен бірге [[Тоқтамыс хан|Тоқтамыс]] пен [[Әмір Темір|Әмір Темірдың]] шабуылына ұшырады, оның болуы туралы XIV ғасырдың аяғында оның атынан соғылған монеталар хабарлады. 

Ширваншаһ Шейх Ибраһим Әмір Темірдың жағында Османдық сұлтан [[Баязид І|Баязидке]] қарсы соғысқа қатысып, онымен бірге 1400 жылы Әмір Темір Сирияға кірген кезде Алеппоға келді. Әмір Темір қайтыс болғаннан кейін Ширван тәуелсіздік алады. Қара-Юсуф елін жаулап алғаннан кейін де ширваншах Ибраһим тек Қарақоюнлылар мемлекетінің билеушілерінің ресми вассалдар болды және Ширванның Шеке қаласынан Дербентке дейінгі билеушісі болды. 

XV ғасырдың басында Ширван шетелдік қамырдан босатылды және XVI ғасырдың басына дейін, жүз жыл бойы ел тәуелсіз мемлекет болды. Елді 1465 жылға дейін басқарған Ибраһимнің ұлы I Халилуллаһ тәуелсіз болып, Қарақоюнлылар егемендерімен күрескен Әмір Темірдің әулетіні қолдады. Халилуллаһ Қарабақтағы Шахрухтың ставкасына келгенде, соңғысы онымен бірге болғысы келді және оны Әмір Темірдың шөбересімен айналысты. Халилуллаһ Ширвана қалаларында, әсіресе Бакуде үлкен құрылыс жұмыстарын жүргізді, ол сол кезде мемлекеттің астанасы болды. Ол кезде Ширваншаһтар сарайы ансамблінің, керуен-сарайлар мен көпірлердің құрылысы басталды.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;
{{Wide image|Baku Gippius.jpg|1200px|Баку қаласының панорамасы. Баку қаласының сәулетшісі Карл Гиппиус, акварель, шамамен 1865 ж.}}

=== Қазіргі кезең ===
1952-1957 жылдары Ішкі қаланың бекініс қабырғалары қалпына келтірілді. 1977 жылы Ішкі қаласына тарихи-сәулет қорығы мәртебесі беріліп, 1985 жылы мемлекеттік тарихи-сәулет қорығы деп жарияланды.

2003 жылы 17 ақпанда Президент [[Хейдар Әлирзаұлы Әлиев|Хейдар Әлиев]] &quot;''Баку қаласындағы Ішкі қаласы тарихи-сәулет қорығын қорғау және қалпына келтіру жөніндегі кейбір шаралар туралы''&quot; бұйрыққа қол қойды.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=&quot;Әзербайжан Республикасы Президентінің Өкімі (2003 жылғы 17 ақпан)&quot;|url=https://web.archive.org/web/20110823052127/http://www.icherisheher.gov.az/fermanlar,58/lang,az/|lang=az|date=17.02.2003}}&lt;/ref&gt; Жарлықтан кейін мұнда құрылыс жұмыстары тоқтатылып, қаланың тарихи келбетін сақтау үшін мақсатты шаралар жүзеге асырыла бастады.

2005 жылдың 10 ақпанында Президент [[Ильхам Хейдарұлы Әлиев|Ильхам Әлиев]] &quot;''Әзірбайжан Республикасының Министрлер Кабинеті жанынан &quot;Ішкі қала&quot; мемлекеттік тарихи-сәулет қорығын құру туралы''&quot; өкімге қол қойды.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Әзербайжан Республикасы Президентінің Өкімі (2005 жылғы 10 ақпан)|url=https://web.archive.org/web/20110823052230/http://www.icherisheher.gov.az/fermanlar,49/lang,az/|lang=az|date=10.02.2005}}&lt;/ref&gt; Бұйрыққа сәйкес Ішкі қаласы мемлекеттік тарихи-сәулет қорығы құрылды. 2009 жылғы 17 желтоқсанда Президенттің &quot;Ішкі қала&quot; мемлекеттік тарихи-сәулет қорығын дамыту жөніндегі шаралар туралы өкіміне сәйкес тарихи-сәулеттік маңызы жоқ бұзылған және бұзылу қаупі бар ғимараттардың орнында дәстүрлі көше желілерін сақтай отырып, туристік инфрақұрылым объектілерінің құрылысына, тұрғын үй ғимараттарын жөндеуге және инженерлік желілерді ауыстыруға қаражат бөлінді коммуникация, аумақты абаттандыру.

&quot;Ішкі қала&quot; тарихи-сәулет қорығын қорғау, қалпына келтіру және онда археологиялық жұмыстар жүргізу мәселелері Әзірбайжан Республикасының тиісті нормативтік-құқықтық актілері мен халықаралық шарттарының талаптарына сәйкес шешіледі. Қолданыстағы заңнамаға сәйкес қорық аумағындағы ғылыми, тарихи немесе мәдени маңызы бар барлық ескерткіштер мемлекеттің қорғауында болады, оларды жоюға, көшіруге және ауыстыруға тыйым салынады. Қазіргі уақытта қорық басқармасы Ішкі қаланы қорғаумен, зерттеумен және насихаттаумен айналысады.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=«Ішкі қала» қорығы «Eurovision ән байқауы 2012» қонақтары үшін ерекше туристік бағдарламалар дайындады.|url=https://news.day.az/culture/333412.html|lang=ru}}&lt;/ref&gt;

Ішкі қаладағы Мұхаммед мешітін (сәулетші – Мұхаммед ибн Әбу бакр) неміс Remmers компаниясы мен аустриялық Atelier Erich pummer GmbH компаниясының мамандары қалпына келтірді.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Аустриялық және неміс мамандары Баку мешітін қалпына келтіруде|url=https://news.day.az/society/216799.html|lang=ru|date=30.06.2010}}&lt;/ref&gt;

2011 жылдың ақпан айында Ішкі қалада Асаф Зейнолла көшесіндегі № 20 үй жөнделді, оның іргетасы нығайтылды, жаңа технологиялардың көмегімен ғимарат қасбетінің тарихи келбеті қалпына келтірілді. Ғимарат 1890 жылы салынған. Қалпына келтіру жұмыстары Әзірбайжан Республикасы Министрлер Кабинетінің Баку қаласының орталығын консервациялаудың егжей-тегжейлі жоспарына&quot;сәйкес орындалды.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Ішкі қалада (Ичери-шехерде) 1890 жылғы тарихи ғимарат қалпына келтірілді|url=https://news.day.az/society/252077.html|lang=ru|date=08.02.2011}}&lt;/ref&gt;

== Ішкі қала мәдениетте ==
[[Сурет:10_manat_obv.jpg|нобай|302x302 нүкте|Ішкі қаласының Әзірбайжан Республикасының 10-Манат купюрасының бет жағындағы схемалық бейнесі]]
Ішкі қала кешенінің үзінділері басқа мәдени және өнер ескерткіштерінде жиі кездеседі. Кешен сызықтары кілемдерде, картиналарда және өнер туындыларында кеңінен қолданылады. Кешен Әзірбайжанның халықаралық әлемде танылуының символдарының біріне айналды.

Ішкі қаланың суреттері әрдайым тарих бойында осы аймақта болған мемлекеттердің монеталарында бейнеленген. Кешеннің құрамына кіретін қыз мұнарасы 1991 жылы мемлекеттік тәуелсіздік қалпына келтірілгеннен кейін Әзірбайжан Республикасының алғашқы қағаз ақшаларында көрініс тапты.

Ескі қаланың схемалық бейнесі Әзірбайжан Республикасындағы 2005 жылғы ақша реформасынан кейін жаңа 10-Манат банкнотасында бейнеленген.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Әзірбайжан манаты|url=https://azerbaijan.az/portal/General/Currency/currency_a.html|lang=az}}&lt;/ref&gt;

=== Кинематограф ===
Белгілі Әзірбайжан және кеңестік фильмдердің кейбір көріністері Ичери шехерде түсірілді. Бұл фильмдердің ішінде &quot;''Гауһар қол''&quot;, &quot;''Амфибиялық адам''&quot;, &quot;''Айболит-66''&quot;, &quot;''Тегеран-43''&quot;, &quot;''Қорықпа, Мен сенімен біргемін''&quot; және басқаларын атауға болады.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=&quot;Блатной бакинец&quot; және Юрий Никулин|url=https://zerkalo.az/culture/|lang=ru}}&lt;/ref&gt;
[[Сурет:Pharmacy_&quot;CHICANUC&quot;.jpg|нобай|267x267 нүкте|«Гауһар қол» фильміндегі әйгілі көрініс түсірілген көше мен аптека Чиканук]]
Леонид Гайдайдың шешімі бойынша &quot;Гауһар қол&quot; (бөтен қала — Ыстанбұлда) фильміндегі әйгілі оқиға Ішкі қалада түсірілді.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Гаухар қол|url=http://195.226.218.66/index/brilliantovaya-ruka-1969/|lang=ru}}&lt;/ref&gt; Фильмде Ішкі қаланы ежелгі көшелері, Ширваншаһтар сарайы, мешіт мұнаралары және бекініс қабырғалары көрсетілген. Фильм түсірілген әйгілі орыс және кейіпкерге ғашық Юрий Никулин. Ол &quot;''Черт побери''&quot; деген сөзді айтқан жерде сүйікті актерге ескерткіш орнатылды.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Бакуде Юрий Никулинге ескерткіш орнатылды|url=https://www.epochtimes.ru/content/view/36652/63/|lang=ru|date=17.08.2017}}&lt;/ref&gt;

# &quot;Аршин Мал Алан&quot; (фильм, 1945) , режиссері: Рза Тахмасиб, Николай Лещенко
# &quot;Жоқ, солай болсын&quot; (фильм, 1956) , реж. Гусейн Сеидзаде
# &quot;Телефоншы қыз&quot;  (фильм, 1962) , реж. Гасан Сейидбейли
# &quot;Ахмед Қайда?&quot;(фильм, 1963), реж. Әділ Ескендіров
# &quot;Аршин Мал Алан&quot; (фильм, 1965) , реж. Тофик Тагизаде
# &quot;Балалық шақтың соңғы түні&quot;(фильм, 1968) , реж. Ариф Бабаев
# &quot;Оңтүстік қалада&quot; (фильм, 1969) , реж. Эльдар Гүлиев
# &quot;Шариклимен нан&quot; (фильм, 1969) , реж. Шәміл Махмұдбеков
# &quot;Күн өтті&quot; (фильм, 1971) , реж. Ариф Бабаев
# &quot;Ең маңызды сұхбат&quot; (фильм, 1971) , реж. Эльдар Гүлиев
# &quot;Амфибия адамы&quot; (1961), реж. В. Чеботарев және Г. қазан ( Мосфильм )
# &quot;Айболит-66&quot; (1966 ж. Р. Быков(Мосфильм
# &quot;Гауһар қол&quot; (фильм, 1968) , реж. Л. Гайдай (Мосфильм
# &quot;Тегеран-43&quot; (1981), реж. А. Алов және В. Каюмов (Мосфильм)

==== Деректі фильмдер ====

# Ішкі қала (Ичери Шехер) (фильм, 1964), реж. Алибала Алекперов
# Ішкі қала (Ичери Шехер) (фильм, 1978), реж. Никат Бакидзада
# Ішкі қала бойынша серуендеу (2003), реж. Джавид Имамвердиев
# &quot;Бір бекіністің құпиясы &quot;немесе&quot; егер Ішкі қалада тіл болса... &quot;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Ішкі қаланың жасырын жолдары қалай жойылды? — [Деректі Фильм 2013]|url=https://www.youtube.com/watch?v=p4LKH-LB78Q|lang=az|date=01.12.2016}}&lt;/ref&gt; (фильм, 2013), реж. Вусала Алибейли

== Көрнекті орындар ==
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot;&gt;
Сурет:Qiz Qalasi.jpg|alt=|Қыз мұнарасы
Сурет:Muhammad Mosque, Baku, 2006.jpg|alt=|Мұхаммед мешіті
Сурет:Şirvanşahlar saray kompleksi.jpg|alt=|Ширваншаһтар сарайы
Сурет:Şeyx İbrahim məscidi (1).JPG|alt=|Шейх Ибраһим мешіті
Сурет:Baku JumaMosque 004 1295.jpg|alt=|Жұма мешіті
Сурет:Bakı qalasının donjonu.JPG|alt=|Ішкі қаласының донжон
Сурет:&quot;Bazar Square&quot; in Ichery Sheher.JPG|alt=|Базар алаңы
Сурет:Hacı Bani hamamı 2016.jpg|alt=|Қажы Гаиб Моншасы
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==

&lt;references /&gt;</text>
      <sha1>44wy845fjgfbmuhe1802vju3d99jpjv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Balb f1</title>
    <ns>3</ns>
    <id>685381</id>
    <revision>
      <id>3053513</id>
      <timestamp>2022-07-21T00:56:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="345" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Balb f1}}

-- ''&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 06:56, 2022 ж. шілденің 21 (+06)</text>
      <sha1>okgyat6gvad4r0j2gf6fgjge1dya9gt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Diegotorquemada</title>
    <ns>3</ns>
    <id>685382</id>
    <revision>
      <id>3053524</id>
      <timestamp>2022-07-21T03:16:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="353" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Diegotorquemada}}

-- ''&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 09:16, 2022 ж. шілденің 21 (+06)</text>
      <sha1>itqtqxehu6j1dchjic2iklf490xd1ah</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Aliexpresss</title>
    <ns>3</ns>
    <id>685383</id>
    <revision>
      <id>3053525</id>
      <timestamp>2022-07-21T03:51:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="240" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Aliexpresss}}

-- [[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]] 09:51, 2022 ж. шілденің 21 (+06)</text>
      <sha1>j96f2hno6gc0a1px6cb3zyss4r64t7n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Абзал Маирбек</title>
    <ns>3</ns>
    <id>685384</id>
    <revision>
      <id>3053526</id>
      <timestamp>2022-07-21T04:57:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="455" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Абзал Маирбек}}

-- &lt;font color=&quot;#009900&quot;&gt;[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-family:Georgia;&quot;&gt;&lt;i&gt;Мұхамеджан А.А.&lt;/i&gt;&lt;/span&gt;]]&lt;/font&gt; [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-size:90%&quot;&gt;&lt;font color=&quot;#0000FF&quot;&gt;(талқылауы)&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] 10:57, 2022 ж. шілденің 21 (+06)</text>
      <sha1>a67eztsxd9n6o20x3xbdbomh3dmgtq2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Khuzani</title>
    <ns>3</ns>
    <id>685385</id>
    <revision>
      <id>3053529</id>
      <timestamp>2022-07-21T05:39:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="347" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Khuzani}}

-- [[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 11:39, 2022 ж. шілденің 21 (+06)</text>
      <sha1>0oe0s42q3kcui1dv4eqm848m88bj1q1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Tapancha</title>
    <ns>3</ns>
    <id>685386</id>
    <revision>
      <id>3053530</id>
      <timestamp>2022-07-21T06:02:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="348" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Tapancha}}

-- [[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 12:02, 2022 ж. шілденің 21 (+06)</text>
      <sha1>2o7jn2vw01l0ex1qqh14phbe99ogf68</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Бейнеу ауылы әкімінің аппаратты</title>
    <ns>3</ns>
    <id>685387</id>
    <revision>
      <id>3053535</id>
      <timestamp>2022-07-21T06:26:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="272" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Бейнеу ауылы әкімінің аппаратты}}

-- [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 12:26, 2022 ж. шілденің 21 (+06)</text>
      <sha1>elowgpoay59mhehve2024o9wkdrgxek</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Seopssi25do</title>
    <ns>3</ns>
    <id>685388</id>
    <revision>
      <id>3053536</id>
      <timestamp>2022-07-21T06:55:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="294" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Seopssi25do}}

-- [[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] ([[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|талқылауы]])  12:55, 2022 ж. шілденің 21 (+06)</text>
      <sha1>08q23nracy64iliw0opcoib8yhy48ul</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Joaquin Bismonte</title>
    <ns>3</ns>
    <id>685389</id>
    <revision>
      <id>3053537</id>
      <timestamp>2022-07-21T06:57:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="356" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Joaquin Bismonte}}

-- [[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 12:57, 2022 ж. шілденің 21 (+06)</text>
      <sha1>l37ypbhwzqcsk6ytwe0kddkunpgvbdp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Санат:Бесқарағай ауданы географиясы</title>
    <ns>14</ns>
    <id>685390</id>
    <revision>
      <id>3053539</id>
      <timestamp>2022-07-21T07:16:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: [[Санат:Бесқарағай ауданы]] [[Санат:Абай облысы географиясы]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="108" xml:space="preserve">[[Санат:Бесқарағай ауданы]]
[[Санат:Абай облысы географиясы]]</text>
      <sha1>el4ml6sygzspv2fvm90v31h9oy4je4g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Sissoqoqqo</title>
    <ns>3</ns>
    <id>685391</id>
    <revision>
      <id>3053546</id>
      <timestamp>2022-07-21T08:15:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="440" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Sissoqoqqo}}

-- &lt;font color=&quot;#009900&quot;&gt;[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-family:Georgia;&quot;&gt;&lt;i&gt;Мұхамеджан А.А.&lt;/i&gt;&lt;/span&gt;]]&lt;/font&gt; [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-size:90%&quot;&gt;&lt;font color=&quot;#0000FF&quot;&gt;(талқылауы)&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] 14:15, 2022 ж. шілденің 21 (+06)</text>
      <sha1>mlun00ieoak67eqim6j14u5clgymefl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ұлан (өзен)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>685392</id>
    <revision>
      <id>3053547</id>
      <timestamp>2022-07-21T08:18:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: {{Өзен  |атауы                   = Ұлан   |шынайы атауы           =   |сурет                  =       |сурет ені             =    |сурет атауы           =      |карта                  =    |карта ені             =    |карта атауы           =   |ұзындығы               =87  |су алабының ауданы     =    1220  |су алабы               =   [[Ертіс]]  |өзендердің...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2701" xml:space="preserve">{{Өзен
 |атауы                   = Ұлан
  |шынайы атауы           = 
 |сурет                  =    
  |сурет ені             = 
  |сурет атауы           =    
 |карта                  = 
  |карта ені             = 
  |карта атауы           = 
 |ұзындығы               =87
 |су алабының ауданы     =    1220
 |су алабы               =   [[Ертіс]]
 |өзендердің су алабы    =    
 |су шығыны              = 
  |өлшеу орны            = 
 |бастауы                =  [[Қалба жотасы|Қалба]] жотасы
  |бастауының орны        =   
  |бастауының биіктігі    = 
  |s_lat_dir = |s_lat_deg = |s_lat_min = |s_lat_sec = 
  |s_lon_dir = |s_lon_deg = |s_lon_min = |s_lon_sec = 
 |сағасы                 =  [[Ертіс]]
  |сағасының орны        =  
  |сағасының биіктігі    =  
  |m_lat_dir = |m_lat_deg = 50|m_lat_min = 00|m_lat_sec =33 
  |m_lon_dir = |m_lon_deg = 82|m_lon_min = 27|m_lon_sec =19 
 |еңістігі               = 
 |ел                     = [[Қазақстан]]
  |аймақ                  = [[Шығыс Қазақстан облысы]] [[Ұлан ауданы]]
 |ортаққордағы санаты    = 
}}
{{мағына|Ұлан}}
'''Ұлан''' – [[Ертіс]] алабындағы өзен. 

== Географиялық орны ==
[[Шығыс Қазақстан облысы]] [[Ұлан ауданы]] жерімен ағады.  

== Бастауы ==
[[Қалба жотасы|Қалба]] жотасының солтүстік етегінен басталып, Ертіс өзеніне сол жағынан құяды. 

== Гидрологиясы ==
Ұзындығы 87 км, су жиналатын алабы 1220 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;. Жағалауы тіктеу келген, Ертіске құяр сағасында жазық. Негізінен жауын-шашын суымен толығады. Кішігірім 5 саласы бар. Жылдық орташа су ағымы сағасында 1,87 м&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;/с. Жайылмасы – шабындық.&lt;ref&gt;АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Шығыс Қазақстан облысы өзендері]]
[[Санат:Ұлан ауданы географиясы]]
[[Санат:Ертіс су алабы]]</text>
      <sha1>5fdvjsrbzan37bjyk40iabwy9wb9vqc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сайфуддин Азизи</title>
    <ns>0</ns>
    <id>685393</id>
    <revision>
      <id>3053550</id>
      <timestamp>2022-07-21T08:28:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: '''Сайфуддин Азизи''' (Азизи́; ұйғ. سەيپىدىن ئەزىزى, қыт. 赛福鼎·艾则孜; 1915—2003) — [[Қытай]]дың мемлекет және саяси қайраткері, ҚХР [[Шыңжаң Ұйғыр автономиялық ауданы]]ның бірінші төрағасы болды.&lt;ref&gt;Азизов Сайфутдин (Azizov, Saifuddin). https://famous-birthdays.ru/data/12_marta/azizov_sajfutdin.html&lt;/ref&gt;  == Ө...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="649" xml:space="preserve">'''Сайфуддин Азизи''' (Азизи́; ұйғ. سەيپىدىن ئەزىزى, қыт. 赛福鼎·艾则孜; 1915—2003) — [[Қытай]]дың мемлекет және саяси қайраткері, ҚХР [[Шыңжаң Ұйғыр автономиялық ауданы]]ның бірінші төрағасы болды.&lt;ref&gt;Азизов Сайфутдин (Azizov, Saifuddin). https://famous-birthdays.ru/data/12_marta/azizov_sajfutdin.html&lt;/ref&gt;

== Өмірбаяны ==
Чугучак қаласына жақын Артуш ауылында дүниеге келген.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>hp27r0ewk8f27barvihgwntlfcn7bih</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053552</id>
      <parentid>3053550</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:32:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>дереккөз</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="771" xml:space="preserve">'''Сайфуддин Азизи''' (Азизи́; ұйғ. سەيپىدىن ئەزىزى, қыт. 赛福鼎·艾则孜; 1915—2003) — [[Қытай]]дың мемлекет және саяси қайраткері, ҚХР [[Шыңжаң Ұйғыр автономиялық ауданы]]ның бірінші төрағасы болды.&lt;ref&gt;Азизов Сайфутдин (Azizov, Saifuddin). https://famous-birthdays.ru/data/12_marta/azizov_sajfutdin.html&lt;/ref&gt;

== Өмірбаяны ==
1915 жылы 12 наурызда Чугучак қаласына жақын Артуш ауылында дүниеге келген.&lt;ref&gt;АЗИЗИ Сайфутдин https://centrasia.org/person2.php?st=1188755737&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>69b72l905lrj8jb80ohdvq0kyl172p8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053553</id>
      <parentid>3053552</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:34:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1069" xml:space="preserve">'''Сайфуддин Азизи''' (Азизи́; ұйғ. سەيپىدىن ئەزىزى, қыт. 赛福鼎·艾则孜; 1915—2003) — [[Қытай]]дың мемлекет және саяси қайраткері, ҚХР [[Шыңжаң Ұйғыр автономиялық ауданы]]ның бірінші төрағасы болды.&lt;ref&gt;Азизов Сайфутдин (Azizov, Saifuddin). https://famous-birthdays.ru/data/12_marta/azizov_sajfutdin.html&lt;/ref&gt;

== Өмірбаяны ==
1915 жылы 12 наурызда Чугучак қаласына жақын Артуш ауылында дүниеге келген.&lt;ref&gt;АЗИЗИ Сайфутдин https://centrasia.org/person2.php?st=1188755737&lt;/ref&gt;
Шыңжаң мектебінде оқып, [[Кеңес Одағы]]на көшіп, [[КОКП]] құрамына кіріп, [[Ташкент]]тегі Орталық Азия саяси институтында оқуын жалғастырды. Содан кейін еліне оралды.


== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>jqwmmo258dndmgng4xw8rxvvvdofu7f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053554</id>
      <parentid>3053553</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:36:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Өмірбаяны */ толықтыру</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1843" xml:space="preserve">'''Сайфуддин Азизи''' (Азизи́; ұйғ. سەيپىدىن ئەزىزى, қыт. 赛福鼎·艾则孜; 1915—2003) — [[Қытай]]дың мемлекет және саяси қайраткері, ҚХР [[Шыңжаң Ұйғыр автономиялық ауданы]]ның бірінші төрағасы болды.&lt;ref&gt;Азизов Сайфутдин (Azizov, Saifuddin). https://famous-birthdays.ru/data/12_marta/azizov_sajfutdin.html&lt;/ref&gt;

== Өмірбаяны ==
1915 жылы 12 наурызда Чугучак қаласына жақын Артуш ауылында дүниеге келген.&lt;ref&gt;АЗИЗИ Сайфутдин https://centrasia.org/person2.php?st=1188755737&lt;/ref&gt;
Шыңжаң мектебінде оқып, [[Кеңес Одағы]]на көшіп, [[КОКП]] құрамына кіріп, [[Ташкент]]тегі Орталық Азия саяси институтында оқуын жалғастырды. Содан кейін еліне оралды.

Шығыс Түркістан революциялық Республикасында білім министрі, сондай-ақ Чжан Чжичжун Үкіметінде білім беру мәселелері жөніндегі уәкіл (1945 жылдан 1948 жылға дейін) болып жұмыс істеді. 1949 жылдың жазында Қытай Халық Республикасын жариялау мақсатында шақырылған Халықтық саяси консультативтік кеңестің отырысына қатысу үшін [[Бейжің]]ге жіберілген Шығыс Түркістан революциялық Республикасының екінші делегациясын басқарды.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>ebt7s5pmmsnvn1ut2qyqp60fpleecjh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Mbv741</title>
    <ns>3</ns>
    <id>685394</id>
    <revision>
      <id>3053555</id>
      <timestamp>2022-07-21T08:48:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="203" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Mbv741}}

-- [[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]] 14:48, 2022 ж. шілденің 21 (+06)</text>
      <sha1>ricdj4mxnigsoifrmqfrb7vy0ijm5zy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тәжікстан елтаңбасы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>685395</id>
    <revision>
      <id>3053557</id>
      <timestamp>2022-07-21T09:40:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Malik Nursultan B</username>
        <id>111493</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: {{Елтаңба|атауы=Тәжікстан Республикасының мемлекеттік елтаңбасы&lt;br&gt;({{lang-tg|Нишони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон}})|сурет=Emblem of Tajikistan.svg|бекітілді=1993|иелік етуші={{байрақ|Тәжікстан}}|қалқанұстаушылар=[[мақта (шитті)|мақта]] мен [[бидай (астық)|бидай]]|алғашқы нұсқалары...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8028" xml:space="preserve">{{Елтаңба|атауы=Тәжікстан Республикасының мемлекеттік елтаңбасы&lt;br&gt;({{lang-tg|Нишони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон}})|сурет=Emblem of Tajikistan.svg|бекітілді=1993|иелік етуші={{байрақ|Тәжікстан}}|қалқанұстаушылар=[[мақта (шитті)|мақта]] мен [[бидай (астық)|бидай]]|алғашқы нұсқалары=&lt;center&gt;[[Сурет:Coat of arms of Tajikistan 1992-1993 var.svg|100px]]&lt;br&gt;
(сипаттамалары бойынша)&lt;/center&gt; 
&lt;center&gt;[[Сурет:Coat of arms of Tajikistan 1992-1993.svg|100px]]&lt;br&gt;
(1994 ж. пошта маркасында қолданылған нұсқа)&lt;/center&gt;}}

'''Тәжікстан елтаңбасы''' ({{Lang-tg|Нишони Тоҷикистон}}) немесе '''Тәжікстан эмблемасы''' — [[Тәжікстан|Тәжікстан Республикасының]] рәміздерінің бірі. Ол — алдындағы [[Тәжік Кеңестік Социалистік Республикасы|Тәжік КСР]] [[Тәжік КСР елтаңбасы|елтаңбасының]] өзгертілген нұсқасы болып келеді. 1993 жылы 28 желтоқсан күнінен бері қолданыста.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;[https://www.advantour.com/rus/tajikistan/emblem.htm Тәжікстан мемлекеттік елтаңбасы жайлы] (орысша) Advantour.&lt;/ref&gt;

== Дизайны және символикасы ==

=== Сипаттамасы ===
Тәжікстан елтаңбасы — жеңілтілген [[Тәжікстан туы|тәжік туы]] қоршаған сол жағында [[Мақта (шитті)|мақта]], оң жағында [[Бидай (астық)|бидай]] баулары бар; орталығында [[тәж]], көтерілген күн мен таулар бейнеленген [[эмблема]]. Екі бауды астында симметриялы кітап байланыстырып жатыр.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Елтаңбаның қазіргі дизайны [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|Кеңес одағының]] геральдикасына негізделген. Оны біз екі жақтағы мақта мен бидай бауларынан және көтеріліп жатқан күннен байқай аламыз.

=== Символикасы ===
[[Сурет:Tajikistan_crown_and_stars.svg|солға|нобай|Тәжік елтаңбасында бейнеленген тәж бен 7 жұлдыз]]
Елтаңбаның орталығында салынған тәж бен 7 жұлдызды біз [[Тәжікстан туы|Тәжікстан туынан]] да байқай аламыз. Ол [[Саманид мемлекеті]] заманынан бері қолданылудағы символ, және ол [[Тәжіктер|тәжік халқының]] басты белгісі болып келеді. Осының басты себебі — [[Парсы тілі|парсы тілінде]] «тадж» этнонимы «тәж» сөзін білдіреді. Оның үстіндегі 7 жұлдыз елдің [[Тәжікстанның әкімшілік бөлінісі|7 облысын (регионын)]] білдіреді.

Елтаңбаның негізінде [[Памир|Памир таулары]] мен кітап бейнеленген. Көтерілген күн өмірдің басталуын, және бидай елдің байлығын білдіреді.

== Тарихи елтаңбалар ==

=== Тәжік АКСР елтаңбасы ===
{| class=&quot;write&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
 |+
 | width=&quot;15%&quot; |[[Сурет:Coat_of_Arms_of_Tajik_ASSR_1924-04.1929.svg|ортаға|200x200 нүкте]]
 | width=&quot;15%&quot; |[[Сурет:Coat_of_Arms_of_Tajik_ASSR_04.1929-24.02.1931.svg|ортаға|200x200 нүкте]]
 |-
 |Тәжік АКСР елтаңбасы 1924 - 1929
 |Тәжік АКСР елтаңбасы 1929 - 24 ақпан 1931
 |}
[[Тәжік Автономиялық Социалистік Кеңес Республикасы|Тәжік АСКР]] Орталық Сайлау Комитетінің сипаттамасы бойынша:

{{Дәйексөз|Тәжік АСКР Мемлекеттік Елтаңбасы қызыл-сары фонда орналастырылған алтын күннің сәулелерінде салынған алтын дос (тәжік орағы) пен балға, сол жағында мақта мен оң жағында бидай бауларымен қоршалған елтаңба болып келеді. Астында парсы жазуындағы тәжік тілінде және орыс тілінде: «Пролетарии всех стран, соединяйтесь!» (қазақша «[[Барлық елдердің пролетарлары, бірігіңдер!]]») деп жазылған.}}

=== Тәжік КСР елтаңбасы ===
{{mainarticle|Тәжік КСР елтаңбасы}}&lt;gallery&gt;
Сурет:The coat of arms of the Tajik SSR (24.02.1931-04.07.1935).svg|[[Тәжік Кеңестік Социалистік Республикасы]]ның елтаңбасы (24.02.1931-04.07.1935)
Сурет:Emblem of the Tajik SSR (1936).svg|[[Тәжік Кеңестік Социалистік Республикасы]]ның елтаңбасы (1936)
Сурет:The coat of arms of the Tajik SSR (27.04.1935-20.05.1937).svg|alt=Тәжік Кеңестік Социалистік Республикасының елтаңбасы (27.04.1935 – 20.05. 1937) (латын әліпбиінде)|[[Тәжік Кеңестік Социалистік Республикасы]]ның елтаңбасы (27.04.1935 – 20.05.1937) (Латын әліпбиінде)
Сурет:The coat of arms of the Tajik SSR (1938-28.09.1940).svg|alt=Тәжік Кеңестік Социалистік Республикасының елтаңбасы (1938 – 28.09.1940) (Латын әліпбиінде)|[[Тәжік Кеңестік Социалистік Республикасы]]ның елтаңбасы (1938 – 28.09.1940) (Латын әліпбиінде)
Сурет:Emblem of the Tajik SSR.svg|alt=Тәжік Кеңестік Социалистік Республикасының елтаңбасы (Кириллицада)|[[Тәжік Кеңестік Социалистік Республикасы]]ның соңғы елтаңбасы (Кириллицада)
&lt;/gallery&gt;

=== 1992 жылғы елтаңба ===
[[Сурет:Stamp_of_Tajikistan_1994_m41.jpg|солға|нобай|1994 жылғы пошта маркасында бейнеленген алғашқы елтаңба]]
Екі жағынан тәжік туымен оралған бидай баулары, орталығында қанаты бар алтын арыстан салынған нұсқа [[Тәжікстан|Тәжікстанның]] бір жыл ғана елтаңбасы болған еді. Арыстанның артында күн сәулелері, және астында төбесінде қар жатқан таулар бейнеленген.

Қанатты арыстан бейнесі [[Үндіарий халықтары|үндіарий халықтарында]] (парсылар мен тәжіктер) күш, билік, күн мен отты білдіреді. Бұл символ Месопотамиядан Иранға, және кейінірек Орта Азияға көшті.

== Тағы қараңыз ==

* [[Тәжікстан туы]]

== Дереккөздер ==
{{Дереккөздер}}

[[Санат:Тәжікстан мемлекеттік рәміздері]]
[[Санат:Мемлекеттік елтаңбалар]]</text>
      <sha1>ms2p68ivoc9l2wtpuk3mr5uxcq27fs5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мұхаммед мешіті (Баку)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>685396</id>
    <revision>
      <id>3053558</id>
      <timestamp>2022-07-21T09:42:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dimash Kenesbek</username>
        <id>102199</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте:'''Мұхаммед мешіті''' ({{Lang-az|Məhəmməd məscidi}}) немесе '''Сыныққала мешіті''' ({{Lang-az|Sınıqqala məscidi – бұзылған бекініс мешіт}}) — Баку қаласының тарихи бөлігінде орналасқан ([[Ішкі қала (Баку)|Ішкі қала]]) XI ғасырдағы мешіт...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15583" xml:space="preserve">{{Мешіт|мешіт атауы=Мұхаммед мешіті|шынайы аты={{lang-az|Məhəmməd məscidi}}|суреті=Muhammad Mosque (Baku).JPG|ені=220px|мемлекет={{Байрақ|Әзірбайжан}}|қала=[[Баку]] ([[Ішкі қала (Баку)|Ішкі қала]])|ағымы=[[Ислам]] – [[Шииттер|Шиит]]|сәулет стилі=Ширван-Абшерон сәулет мектебі|сәулетшісі=Мұхаммед ибн Әбу бакр|құрылысы=1078 — 1079|құрылысы басталды=[[1078 жыл]]|құрылысы аяқталды=[[1079 жыл]]|статусы=қолданыстағы|мұнаралар саны=1|материал=тас|Commons=Muhammad Mosque|позициялық карта=Әзірбайжан|карта атауы=Ішкі қаласы|карта ені=200px|lat_dir=N|lat_deg=40.365406|lat_min=|lat_sec=|lon_dir=E|lon_deg=49.834698|lon_min=|lon_sec=|сайты=https://icherisheher.gov.az/
&lt;br/&gt;
&lt;br/&gt;
[[File:Sınıqqla məscidinin planı-001.jpg|240px|center]]
Мұхаммед мешітінің жоспары|region=AZE}}
{{ЮНЕСКО әлемдік мұрасы|KazName=Мұхаммед мешіті|Name=Muhammad Mosque|Type=мәдени|State Party={{AZE}}|Criteria=iv|Link=https://whc.unesco.org/en/list/958|ID=958|Region=Кавказ|Coordinates={{coord|40|21|55|N|49|50|05|E|region:AZ_type:landmark_source:kolossus-ruwiki|display=inline,title}}|Year=2000|Session=24}}

'''Мұхаммед мешіті''' ({{Lang-az|Məhəmməd məscidi}}) немесе '''Сыныққала мешіті''' ({{Lang-az|Sınıqqala məscidi – бұзылған бекініс мешіт}}) — Баку қаласының тарихи бөлігінде орналасқан ([[Ішкі қала (Баку)|Ішкі қала]]) XI ғасырдағы мешіт.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Әзірбайжан Атабектердің мемлекеті|url=http://kitabxana.net/files/books/file/1276089008.pdf|lang=az|author=Зия Буниятов}}&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
«Сыныққала» мешіті 1723 жылы орыстардың Бакуге зеңбірекпен атуынан кейін осылай аталды. Сол жылдың 26 ​​маусымында Каспий жағалауында басқыншылық жорықтар жасаған I Петрдің артиллериясы Бакуге оқ жаудырғанда, қаладағы ең көне мешіттің мұнарасы да бүлінген. Тарихын зеңбірек снарядтарынан жасалған бекініс ретінде жалғастырған мұнараны халық арасында «сынған бекініс» деп атаған. Ескерткіштің бастапқы атауы белгісіз. Мешіттің солтүстік жағындағы куфи жазуымен жазылған жазуда былай делінген:&lt;ref&gt;Әбу Бәкір ибн әл-Заки. Раудат Әл-Куттаб және Хадикат әл-альбаб. Басылым Әли Севимин, Анкара, 1972 жыл&lt;/ref&gt;
{{Дәйексөз|&quot;Қайырымды, рахымды Аллаһтың атымен бастаймын. Ол бұл мешітті 471 жылы шебер ар-Раис Мұхаммед ибн Әбу Бәкірге (салуға) бұйырды&quot;}}
Көптеген сарапшылар Мұхаммед Әбу Бәкірдің ұлын мешіттің сәулетшісі деп санайды. Белгілі ғұлама Джафар Ғияси хатшының мәтінінен мешіттің басқарушысы Мұхаммед Әбу Бәкір, ал бұл кісінің өзі қала басшысы болғаны шығатынын айтады.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;Қ.Гияси, Низами дәуіріндегі сәулет ескерткіштері, Баку, «Ишик» баспасы, 1991, 44-бет.&lt;/ref&gt;

Сыныққала Бакудегі ең көне мешіт, ал оның мұнарасы Солтүстік Әзірбайжандағы ең көне мешіт болып табылады. Сыныққала 20 ғасырдың басына дейін бір қабатты мешіт болған, оның сыйымдылығы биік мұнарамен салыстырғанда шағын болып көрінетін. Оған екі жағынан бекітілген ғимараттардан босатылғаннан кейін ескерткіштің түбі ашылды. Мұнара мен мешіт ғимаратының бастапқы бейімделуі қалпына келтірілді.

== Сәулет ==
Мешіт салынған көлбеу рельефті шебер қолдана отырып, сәулетші ерекше кеңістіктік құрылымы бар екі қабатты, бір қабатты мешіт ғимаратын жасады. Бұл алты қабатты Арка төбесі, Оңтүстік қасбетке қарайтын есігі және екі кішкентай терезесі бар төртбұрышты бөлме. Терең тығыз жартастың астында кейбір археологиялық материалдар ежелгі дәуір мен ерте орта ғасырларға жатады.

Жоғарғы қабаттағы намаз залы (ауданы 40 шаршы метр) жоспар мен техникалық шешім бойынша төменгі қабатты қайталайды. Залдың Солтүстік есігінің алдында кішкене тауашалар бар – терезе төсеніші, ал оның қысқа жағында кішкене терезе ішке қарай ашылады. Михраб доғасының бүйірлерінде оңтүстік қабырғаның ортасында үлкен терезелер бар. Осы себепті Мұхаммед мешітінің төбесі жабылған намаз залы жеткілікті түрде жарықтандырылған.

Мешіт Ширван-Абшерон мектебі үлгісінде салынған. 

Ширван-Абшерон сәулет мектебінің негізгі қағидаларының бірі – ғимараттардың ішкі және сыртқы бірлігі Мұхаммед мешітіне де тән. Шағын көлемді болғанына қарамастан, сәулетші ғимаратты бір бөліктен, бір бөліктен құрастырмаған. Керісінше, ол ғимараттың функционалдық бөлінуін толық пайдалана отырып, динамикалық кеңістік құрылымын жасауға тырысты. 

Мазмұнды әдейі күрделеуде кейбір қарабайырлық сезілгенімен, бұл ескерткіштің идеясына ғана емес, сонымен қатар кеңістік құрылымына да көркем ойнақылық берді. Мұхаммед мешіті композициясының мәнерлілігі пішіннің пластикасы мен осы безендірілмеген жабық массаның өзара бейімделуімен жасалады. Сәулет массаларының өте қисынды және еркін орналасуы, сондай-ақ жартылай бағдарланған тастарды қалау мешітке бай жарық пен көлеңке эффектісі мен мүсіндік шеберлік берді.

=== Мұнарасы ===
Мұхаммед мешітінің композициялық үстемдігі – мұнара намазхананың сыйымдылығымен физикалық байланыста емес. Осыны негізге ала отырып, намазхананың шағындығымен қатар, кейбір зерттеушілер мешіт ғимараты мұнарадан кейін салынған деген пікір айтады.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Мешіттің мұнарасы цилиндрлік пішінді және жоғары қарай тарылтады. Мамандардың айтуынша, бұл мұнара өзінің орналасуына байланысты бақылау орны ретінде пайдаланылған. Мұнараның жоғарғы бөлігін жауып тұрған үлкен сталактиттер сәндік элемент рөлін атқарып қана қоймайды, сонымен бірге конструктивті сипатқа ие тас балконды ұстайды. Балконның тастарына әдемі геометриялық ою-өрнектер қашалған. Мұнара 11 ғасырда салынған деген болжам бар.

Ислам діні тараған алғашқы кезеңде мұнаралар қала құрылысында діннің басты белгісі болғандықтан мешіттердің мұнаралары өте үлкен және зәулім етіп салынған. Олардың үлкен өлшемдері ғимараттың құрылымына органикалық түрде сәйкес келуге мүмкіндік бермеді. Бұл жағы Самир қаласындағы Мутавакли мешітінің Малвия мұнарасында (IX ғ.), Орта Азиядағы Х-ХІІ ғасырлардағы мұнараларда айқын сезіледі. Салжұқ дәуірінен бізге белгілі Әзірбайжанның мұнаралары бөлек тұрды (Сава Жаме мешіті, Шамкир Жұма мешіті, Ардабил Жұма мешіті). Кейінірек ислам дінінің тұрақталуына байланысты мешіттердің жобалары эволюциялық үдеріске ұшырайды және бұл процесс мұнаралардың көлемі мен пішініне, сондай-ақ олардың құрылыс құрылымында орналасуына әсер етеді. Мұнаралар жіңішкеріп, мешіт композициясының ажырамас бөлігіне айналады.

Сәндік элементтермен безендірілген бір бөлмелі намазхана солтүстік жағында шағын вестибюльге іргелес жатыр. Қамал қабырғасының орталық осінде таспен торлы өрнекпен қапталған жұп терезелер орналасқан. Ағаш оюларымен безендірілген зал шығыс және батыс жағындағы торлы терезелермен безендірілген. Бір қызығы, арка қаңқасының бойында Баку-Абшерон сәулетіне жат күйдірілген кірпіш таспа түріндегі ою-өрнек орналасқан.
[[Сурет:Stamps_of_Azerbaijan,_2010-914.jpg|солға|нобай|240x240 нүкте|Әзірбайжанның пошта маркасы, 2010 ж.]]
Мешітке іргелес цилиндрлік мұнара сталактитті карниздің үстінде орналасқан азаншының (муэдзин) тас торлы балконымен аяқталады. Мұнараның ішіне орнатылған бұрандалы (спиральды) тас баспалдақ намазхананың еденінен басталады. Мұнараның белгілі бір биіктігінде мешіттің төбесіне шығатын есік бар. Төбесі үлкен тас тақталармен жабылған. Мұнараның жоғарғы жағында сталактит белдеуінің бойында араб тілінде куфи жазуымен Құран аяты жазылған. Мұнараның өзі аласа және төртбұрышты.

Мешіттің оңтүстік қасбеті михраб пен мың жылдық тас қабырғаның күрт өсіп келе жатқан жартылай цилиндрлік көлемінің фонында аспан жарығымен бейнеленген ұзартылған пропорциялар түрінде жанды. Мешіттің үш өлшемді композициясының динамикасы айналадағы ғимараттарды көлеңкелеп тұрған мұнарамен бейнеленген. Ескерткіште жүргізілген реставрация жұмыстары эпиграфикалық жазуы бар бұл көне мешіттің сәулеттік келбетін толық жаңғыртты.
{{Multiple image|image1=Sınıqqala məscidinin kəsiyi-001.jpg|image2=Sınıqqala məscinin minarəsi deta-001.jpg|align=right|direction=vertical|width=220|caption1=Мешіттің қимасы|caption2=Мешіт мұнарасының қасбетін жоспарлау}}
Мешіттің оңтүстік қасбеті мың жылдық қабырға фонында жартылай шеңберлі көлемді михраб және осьтік арка тәрізді терезелері бар ұзартылған пропорциялар түрінде көрінеді. Мешіттің динамикалық композициясы аясында көтерілген мұнара айналадағы ғимараттардың арасында басым орын алады. Қалпына келтіру жұмыстары кезінде Ширван-Абшерон сәулет мектебінің бүкіл болмысы осы мешіттің сыртқы келбетінен ашылды. Ішкі қала әлі күнге дейін ортағасырлық ескерткіштер түріндегі құнды сәулеттік мұралардың ашық қоймасы болып табылады. Сондықтан, бұл өте үлкен емес орындардың әрбір сантиметрінде жаңа құрылыс бөлшектері мен тосын сыйлар пайда болады.

Барлық ортағасырлық Баку мешіттері сияқты, Мұхаммед мешітінің шағын көлемі қаланың өзінің көлемімен және мақсатымен байланысты болды. Мешіттің сәулет туындысынан гөрі тұтас массадан қашалған мүсінге ұқсайтын қатал ұлылығы 11 ғасырдағы бекіністі Баку қаласын көрсетеді.

== Галерея ==
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot;&gt;
Сурет:Muhammad Mosque, Baku, 2011 (3).jpg|alt=|Мешіттің мұнара
Сурет:Baku MuhammadMosque 004 7355.jpg|alt=|Мешіттің артқы көрінісі
Сурет:Baku MuhammadMosque 004 1036.jpg|alt=|Мұхаммед мешітінің алдыңғы көрінісі
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==

&lt;references /&gt;</text>
      <sha1>pjsb862ukunphbqve2kxgd3qiqnszw7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:RamiAlbatal</title>
    <ns>3</ns>
    <id>685397</id>
    <revision>
      <id>3053564</id>
      <timestamp>2022-07-21T10:37:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="294" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=RamiAlbatal}}

-- [[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] ([[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|талқылауы]])  16:37, 2022 ж. шілденің 21 (+06)</text>
      <sha1>qwtfzegew1dvbgk840bbhmx0g25cbo3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қыз мұнарасы (Баку)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>685398</id>
    <revision>
      <id>3053571</id>
      <timestamp>2022-07-21T11:29:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dimash Kenesbek</username>
        <id>102199</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: '''Қыз мұнарасы''' ({{Lang-az|Qız qalası}}) — [[Ішкі қала (Баку)|Ішкі қаланың]] (Ичери-Шехердің) жағалау бөлігіндегі көне бекініс. Бұл теңіз жағалауындағы «қасбеттің» маңызды құрамдас бөліктерінің бірі және Бакудің сәулет ескерткіші. Ол феодалдық қаланың жағалық бөлігінде – бекініс немесе Ішкі қалада көтеріледі...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10944" xml:space="preserve">{{ЮНЕСКО әлемдік мұрасы|KazName=Қыз мұнарасы|Name=Maiden Tower&lt;br/&gt;
Walled City of Baku with the Shirvanshahs' Palace and Maiden Tower&lt;br/&gt;
Ширваншаһтар сарайы мен Қыз мұнарасы, Баку бекіністі қаласы|Image=[[Image:Qız qalası ümumi 2016.jpg|220px]]|imagecaption=Қыз мұнарасы|State Party={{AZE}}|Type=мәдени|Criteria=iv|Link=https://whc.unesco.org/en/list/958|ID=958|Region=Кавказ|Coordinates={{coord|40.3661|49.8372|display=inline,title}}|Session=24|Year=2000}}

'''Қыз мұнарасы''' ({{Lang-az|Qız qalası}}) — [[Ішкі қала (Баку)|Ішкі қаланың]] (Ичери-Шехердің) жағалау бөлігіндегі көне бекініс. Бұл теңіз жағалауындағы «қасбеттің» маңызды құрамдас бөліктерінің бірі және Бакудің сәулет ескерткіші. Ол феодалдық қаланың жағалық бөлігінде – бекініс немесе Ішкі қалада көтеріледі. Мұнара жартастың үстінде тұр, ішінара таза таспен қапталған және табанынан ең жоғарғы жағына дейін көтерілетін үлкен жарты шеңберлі қырлар жүйесі бар бекініс қабырғасымен қорғалған. 

Мұнара – ежелгі бекініс қабырғаларының оңтүстік-шығыс бөлігінде, теңіз жағасындағы саябақтың (бульвар) жанында орналасқан қорғаныс тарихи ескерткіші. Бұл сирек кездесетін мұнара тәрізді ескерткіштің шешілмеген тарихи-сәулет мәселелері көп. 

Оның биіктігі 28 м, бірінші қабат бойындағы диаметрі 16,5 м.Бірінші қабаттың қабырғасының қалыңдығы 5 м жетеді. Мұнараның іші 8 қабатқа бөлінген. Әр қабат ойылған тастан салынып, күмбезді төбемен жабылған. 

Мұнара 1964 жылдан бері мұражай қызметін атқарып, 2000 жылы ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұралар тізіміне енді. &lt;ref&gt;{{Cite web|title=Ширваншаһтар сарайы мен Қыз мұнарасы, Баку бекіністі қаласы. ЮНЕСКО, 958, 24|url=https://whc.unesco.org/en/list/958|lang=en}}&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Қыз мұнарасының салынған күні белгісіз. Мұнарасын қабырғаларында араб тілінде бұл сөздер жазылған:
{{Дәйексөз|&quot;Дәуіттың ұлы Масуд мұнарасы&quot;}}
[[Сурет:Qız_qalasının_kitabəsi.JPG|солға|нобай|211x211 нүкте|Мұнараның қабырғасында жазу]]
Кейбір зерттеушілер бұл адам қыз мұнарасын салған феодал болған деп санайды. Алайда, егер мұндай жазуларда сәулетшілердің есімдері жиі айтылатындығын ескеретін болсақ, онда &quot;''Дәуіт Масудтың ұлы''&quot; қыз мұнарасын салған сәулетші болған деп айтуға болады. [6] Жазу стилі мен жазу жолдары XII ғасырдың жазуына жақын болғандықтан, Қыз мұнарасы осы кезеңде салынған деп болжанады. Екінші жағынан, көптеген ғалымдар, оның пікірінше, куфикалық жазбалар 10-12 ғасырларда қолданылғандықтан, мұнарасы (жоғарғы қабат) сол ғасырларда салынған. Алайда, кейбір ғалымдар бұл идеялар қате деп санайды.

Ілияс Бабаев пен Қара Мұхаммед Ахмедов сияқты археологтар тас қоспасын-әк қоспасын қолдану туралы нақты қорытындыға келді . Олар бірінші мыңжылдықтың бірінші ғасырларына жататын Габал қаласындағы ескерткішті негізге алды. Ескерткіш сол әк қоспасынан салынғандықтан, қыз сарайы ежелгі кезеңге жатқызылды. Бұл пікірді әзірбайжан тарихшы Сара Ашурбейли де растады.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Қыз мұнарасы неше жаста? (Азаттық Радиосы)|url=https://www.azadliq.org/a/2182488.html|lang=az|date=06.10.2010}}&lt;/ref&gt;

== Құрылым ==
12 ғасырда Қыз мұнарасы Бакудің қорғаныс жүйесіне еніп, Ширваншаһтардың ең қуатты бекіністерінің біріне айналған Баку бекінісінің басты қорғанына айналды.
[[Сурет:Jungfrauenbastei.png|нобай|Қыздар мұнарасының жоспары. Теңіз көк түспен белгіленген.]]
Бірақ кейінірек Қыз мұнарасын зерттеу оның қорғаныс мақсаты туралы барлық болжамдарды толығымен жоққа шығарды. Ол өзінің нысаны бойынша да, ішкі құрылымы бойынша да, орналасқан жері бойынша да қорғаныс міндеттеріне сәйкес келмеді, ол бұл үшін жай ғана жарамсыз болды.

Мұның жақсы мысалы – терезелердің орналасуы: олардың бірнешеуі ғана бүкіл мұнарада және олар едендерде емес, жоғары көтерілетін баспалдақтардың бойында орналасқан және төмен емес, жоғары бағытталған. Сонымен қатар, шатырдың ауданы тым кішкентай, мұнда ешқандай қаруды орналастыру мүмкін емес.

Сондай-ақ, бірінші және барлық басқа қабаттар арасында тұрақты байланыс жоқ. Яғни, бірінші қабаттан тұрақты баспалдақ емес, уақытша баспалдақ көтерілді, оны алып тастауға болады, содан кейін мұнараны қорғаушылар шын мәнінде жоғарғы қабаттарда қоршалады. Бұл Қыз мұнарасының діни мақсаты туралы бұрыннан қалыптасқан пікірді растайды.

Бұл Сасанидтер тұсында тұрғызылған зороастриялық «тыныштық мұнарасы» болуы әбден мүмкін.

Мұнараның ішкі кеңістігі жалпақ тас күмбездер арқылы 8 ярусқа бөлінген, бұрандалы баспалдақтармен жалғасқан және кертпенің оңтүстігінде орналасқан саңылау тәрізді терезелермен жарықтандырылған. Саны 200 адамға жететін мұнара тұрғындары терең құдық арқылы сумен қамтамасыз етілді. 

Өзінің өлшемдерімен (биіктігі – 28 м, диаметрі – 16-16,5 м)&lt;ref&gt;Бакудегі сәулет ескерткіштері / Редактор В. А. Веснин. - М.: КСРО Сәулет академиясының баспасы, 1946. — 111 Б.

Дадашев С., Усейнов М.&lt;/ref&gt; және қабырғаларының қалыңдығымен (іргесі 5 м, үстіңгі жағы 4 м) Қыз мұнарасы Абшерон құлыптарынан айтарлықтай асып түседі. Ешқандай ұқсастық пен оның жұмбақ кертпесі жоқ, ол тірек те, жасырынатын орын да, тас өзектерді көрсететін «шпор» да болмады. Қорғаныс құралдары, шамасы, сәулетінің сипаты құжатталмаған жоғарғы платформаға шоғырланған.

Шығыңқы және ойық кірпіш қатарларының кезектесуінен пайда болған корпустың қырлы беті де ерекше. 20-ғасырдың басы мен одан бұрынғы Қыз мұнарасының сипаттамасында деңгейлер айтылмайды.

== Функциясы ==
Функционалдық тұрғыдан алғанда, Қыз мұнарасы зиггураттың абшерондық нұсқасы, отты храм, тыныштық мұнарасы, көз мұнарасы, обсерватория, пассивті қорғаныс құрылымы және т.б. қарама-қайшы пікірлер айтылды. Бұл туралы Әзірбайжан Ұлттық ғылым академиясының профессоры Джафар Кияси атап өтті: &lt;ref&gt;Қ.Ғиясы – Низами дәуірінің сәулет ескерткіштері, Баку, «Ишик» баспасы, 1991, 163-бет.&lt;/ref&gt;
{{Quotation|«Қыз мұнарасын салудың бастапқы мақсатына тоқталмай-ақ, ескерткіште ұзақ мерзімді пассивті қорғаныс үшін салынған мұнара типті құлыптардың ерекшеліктері бар деп айта аламыз: қабырғалары өте қалың (төменде 5 м, жоғарыда 4 м), мұнараға шабуыл жасауды қиындату үшін бірінші және екінші қабаттар арасында баспалдақ орнатылмаған, қабырғаның ішіне үшінші қабатқа шығатын құдық салынған, қабырға мұнараға жанасатын және т.б.»}}

=== Мұнараның ішкі көрінісі ===
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot;&gt;
Сурет:Baku Maiden Tower floor.JPG|alt=
Сурет:Баку Девичья Башня вид изнутри.jpg|alt=
Сурет:Pleh.jpg|alt=
Сурет:Baku 20170506 130544.jpg|alt=
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==

&lt;references /&gt;</text>
      <sha1>99phjmgnj1zsuatwsrj34zuien0f5gx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053572</id>
      <parentid>3053571</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:29:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dimash Kenesbek</username>
        <id>102199</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10938" xml:space="preserve">{{ЮНЕСКО әлемдік мұрасы|KazName=Қыз мұнарасы|Name=Maiden Tower&lt;br/&gt;
Walled City of Baku with the Shirvanshahs' Palace and Maiden Tower&lt;br/&gt;
Ширваншаһтар сарайы мен Қыз мұнарасы, Баку бекіністі қаласы|Image=[[Image:Qız qalası ümumi 2016.jpg|220px]]|imagecaption=Қыз мұнарасы|State Party={{AZE}}|Type=мәдени|Criteria=iv|Link=https://whc.unesco.org/en/list/958|ID=958|Region=Кавказ|Coordinates={{coord|40.3661|49.8372|display=inline,title}}|Session=24|Year=2000}}

'''Қыз мұнарасы''' ({{Lang-az|Qız qalası}}) — [[Ішкі қала (Баку)|Ішкі қаланың]] (Ичери-Шехердің) жағалау бөлігіндегі көне бекініс. Бұл теңіз жағалауындағы «қасбеттің» маңызды құрамдас бөліктерінің бірі және Бакудің сәулет ескерткіші. Ол феодалдық қаланың жағалық бөлігінде – бекініс немесе Ішкі қалада көтеріледі. Мұнара жартастың үстінде тұр, ішінара таза таспен қапталған және табанынан ең жоғарғы жағына дейін көтерілетін үлкен жарты шеңберлі қырлар жүйесі бар бекініс қабырғасымен қорғалған. 

Мұнара – ежелгі бекініс қабырғаларының оңтүстік-шығыс бөлігінде, теңіз жағасындағы саябақтың (бульвар) жанында орналасқан қорғаныс тарихи ескерткіші. Бұл сирек кездесетін мұнара тәрізді ескерткіштің шешілмеген тарихи-сәулет мәселелері көп. 

Оның биіктігі 28 м, бірінші қабат бойындағы диаметрі 16,5 м.Бірінші қабаттың қабырғасының қалыңдығы 5 м жетеді. Мұнараның іші 8 қабатқа бөлінген. Әр қабат ойылған тастан салынып, күмбезді төбемен жабылған. 

Мұнара 1964 жылдан бері мұражай қызметін атқарып, 2000 жылы ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұралар тізіміне енді. &lt;ref&gt;{{Cite web|title=Ширваншаһтар сарайы мен Қыз мұнарасы, Баку бекіністі қаласы. ЮНЕСКО, 958, 24|url=https://whc.unesco.org/en/list/958|lang=en}}&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Қыз мұнарасының салынған күні белгісіз. Мұнарасын қабырғаларында араб тілінде бұл сөздер жазылған:
{{Дәйексөз|&quot;Дәуіттың ұлы Масуд мұнарасы&quot;}}
[[Сурет:Qız_qalasının_kitabəsi.JPG|солға|нобай|211x211 нүкте|Мұнараның қабырғасында жазу]]
Кейбір зерттеушілер бұл адам қыз мұнарасын салған феодал болған деп санайды. Алайда, егер мұндай жазуларда сәулетшілердің есімдері жиі айтылатындығын ескеретін болсақ, онда &quot;''Дәуіт Масудтың ұлы''&quot; қыз мұнарасын салған сәулетші болған деп айтуға болады. [6] Жазу стилі мен жазу жолдары XII ғасырдың жазуына жақын болғандықтан, Қыз мұнарасы осы кезеңде салынған деп болжанады. Екінші жағынан, көптеген ғалымдар, оның пікірінше, куфикалық жазбалар 10-12 ғасырларда қолданылғандықтан, мұнарасы (жоғарғы қабат) сол ғасырларда салынған. Алайда, кейбір ғалымдар бұл идеялар қате деп санайды.

Ілияс Бабаев пен Қара Мұхаммед Ахмедов сияқты археологтар тас қоспасын-әк қоспасын қолдану туралы нақты қорытындыға келді . Олар бірінші мыңжылдықтың бірінші ғасырларына жататын Габал қаласындағы ескерткішті негізге алды. Ескерткіш сол әк қоспасынан салынғандықтан, қыз сарайы ежелгі кезеңге жатқызылды. Бұл пікірді әзірбайжан тарихшы Сара Ашурбейли де растады.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Қыз мұнарасы неше жаста? (Азаттық Радиосы)|url=https://www.azadliq.org/a/2182488.html|lang=az|date=06.10.2010}}&lt;/ref&gt;

== Құрылым ==
12 ғасырда Қыз мұнарасы Бакудің қорғаныс жүйесіне еніп, Ширваншаһтардың ең қуатты бекіністерінің біріне айналған Баку бекінісінің басты қорғанына айналды.
[[Сурет:Jungfrauenbastei.png|нобай|Қыз мұнарасының жоспары. Теңіз көк түспен белгіленген.]]
Бірақ кейінірек Қыз мұнарасын зерттеу оның қорғаныс мақсаты туралы барлық болжамдарды толығымен жоққа шығарды. Ол өзінің нысаны бойынша да, ішкі құрылымы бойынша да, орналасқан жері бойынша да қорғаныс міндеттеріне сәйкес келмеді, ол бұл үшін жай ғана жарамсыз болды.

Мұның жақсы мысалы – терезелердің орналасуы: олардың бірнешеуі ғана бүкіл мұнарада және олар едендерде емес, жоғары көтерілетін баспалдақтардың бойында орналасқан және төмен емес, жоғары бағытталған. Сонымен қатар, шатырдың ауданы тым кішкентай, мұнда ешқандай қаруды орналастыру мүмкін емес.

Сондай-ақ, бірінші және барлық басқа қабаттар арасында тұрақты байланыс жоқ. Яғни, бірінші қабаттан тұрақты баспалдақ емес, уақытша баспалдақ көтерілді, оны алып тастауға болады, содан кейін мұнараны қорғаушылар шын мәнінде жоғарғы қабаттарда қоршалады. Бұл Қыз мұнарасының діни мақсаты туралы бұрыннан қалыптасқан пікірді растайды.

Бұл Сасанидтер тұсында тұрғызылған зороастриялық «тыныштық мұнарасы» болуы әбден мүмкін.

Мұнараның ішкі кеңістігі жалпақ тас күмбездер арқылы 8 ярусқа бөлінген, бұрандалы баспалдақтармен жалғасқан және кертпенің оңтүстігінде орналасқан саңылау тәрізді терезелермен жарықтандырылған. Саны 200 адамға жететін мұнара тұрғындары терең құдық арқылы сумен қамтамасыз етілді. 

Өзінің өлшемдерімен (биіктігі – 28 м, диаметрі – 16-16,5 м)&lt;ref&gt;Бакудегі сәулет ескерткіштері / Редактор В. А. Веснин. - М.: КСРО Сәулет академиясының баспасы, 1946. — 111 Б.

Дадашев С., Усейнов М.&lt;/ref&gt; және қабырғаларының қалыңдығымен (іргесі 5 м, үстіңгі жағы 4 м) Қыз мұнарасы Абшерон құлыптарынан айтарлықтай асып түседі. Ешқандай ұқсастық пен оның жұмбақ кертпесі жоқ, ол тірек те, жасырынатын орын да, тас өзектерді көрсететін «шпор» да болмады. Қорғаныс құралдары, шамасы, сәулетінің сипаты құжатталмаған жоғарғы платформаға шоғырланған.

Шығыңқы және ойық кірпіш қатарларының кезектесуінен пайда болған корпустың қырлы беті де ерекше. 20-ғасырдың басы мен одан бұрынғы Қыз мұнарасының сипаттамасында деңгейлер айтылмайды.

== Функциясы ==
Функционалдық тұрғыдан алғанда, Қыз мұнарасы зиггураттың абшерондық нұсқасы, отты храм, тыныштық мұнарасы, көз мұнарасы, обсерватория, пассивті қорғаныс құрылымы және т.б. қарама-қайшы пікірлер айтылды. Бұл туралы Әзірбайжан Ұлттық ғылым академиясының профессоры Джафар Кияси атап өтті: &lt;ref&gt;Қ.Ғиясы – Низами дәуірінің сәулет ескерткіштері, Баку, «Ишик» баспасы, 1991, 163-бет.&lt;/ref&gt;
{{Quotation|«Қыз мұнарасын салудың бастапқы мақсатына тоқталмай-ақ, ескерткіште ұзақ мерзімді пассивті қорғаныс үшін салынған мұнара типті құлыптардың ерекшеліктері бар деп айта аламыз: қабырғалары өте қалың (төменде 5 м, жоғарыда 4 м), мұнараға шабуыл жасауды қиындату үшін бірінші және екінші қабаттар арасында баспалдақ орнатылмаған, қабырғаның ішіне үшінші қабатқа шығатын құдық салынған, қабырға мұнараға жанасатын және т.б.»}}

=== Мұнараның ішкі көрінісі ===
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot;&gt;
Сурет:Baku Maiden Tower floor.JPG|alt=
Сурет:Баку Девичья Башня вид изнутри.jpg|alt=
Сурет:Pleh.jpg|alt=
Сурет:Baku 20170506 130544.jpg|alt=
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==

&lt;references /&gt;</text>
      <sha1>jzbikldsc2go7xx37s1ftjzr7xt4zne</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053575</id>
      <parentid>3053572</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:34:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dimash Kenesbek</username>
        <id>102199</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11113" xml:space="preserve">{{ЮНЕСКО әлемдік мұрасы|KazName=Қыз мұнарасы|Name=Maiden Tower&lt;br/&gt;
Walled City of Baku with the Shirvanshahs' Palace and Maiden Tower&lt;br/&gt;
Ширваншаһтар сарайы мен Қыз мұнарасы, Баку бекіністі қаласы|Image=[[Image:Qız qalası ümumi 2016.jpg|220px]]|imagecaption=Қыз мұнарасы|State Party={{AZE}}|Type=мәдени|Criteria=iv|Link=https://whc.unesco.org/en/list/958|ID=958|Region=Кавказ|Coordinates={{coord|40.3661|49.8372|display=inline,title}}|Session=24|Year=2000}}

'''Қыз мұнарасы''' ({{Lang-az|Qız qalası}}) — [[Ішкі қала (Баку)|Ішкі қаланың]] (Ичери-Шехердің) жағалау бөлігіндегі көне бекініс. Бұл теңіз жағалауындағы «қасбеттің» маңызды құрамдас бөліктерінің бірі және Бакудің сәулет ескерткіші. Ол феодалдық қаланың жағалық бөлігінде – бекініс немесе Ішкі қалада көтеріледі. Мұнара жартастың үстінде тұр, ішінара таза таспен қапталған және табанынан ең жоғарғы жағына дейін көтерілетін үлкен жарты шеңберлі қырлар жүйесі бар бекініс қабырғасымен қорғалған. 

Мұнара – ежелгі бекініс қабырғаларының оңтүстік-шығыс бөлігінде, теңіз жағасындағы саябақтың (бульвар) жанында орналасқан қорғаныс тарихи ескерткіші. Бұл сирек кездесетін мұнара тәрізді ескерткіштің шешілмеген тарихи-сәулет мәселелері көп. 

Оның биіктігі 28 м, бірінші қабат бойындағы диаметрі 16,5 м.Бірінші қабаттың қабырғасының қалыңдығы 5 м жетеді. Мұнараның іші 8 қабатқа бөлінген. Әр қабат ойылған тастан салынып, күмбезді төбемен жабылған. 

Мұнара 1964 жылдан бері мұражай қызметін атқарып, 2000 жылы ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұралар тізіміне енді. &lt;ref&gt;{{Cite web|title=Ширваншаһтар сарайы мен Қыз мұнарасы, Баку бекіністі қаласы. ЮНЕСКО, 958, 24|url=https://whc.unesco.org/en/list/958|lang=en}}&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Қыз мұнарасының салынған күні белгісіз. Мұнарасын қабырғаларында араб тілінде бұл сөздер жазылған:
{{Дәйексөз|&quot;Дәуіттың ұлы Масуд мұнарасы&quot;}}
[[Сурет:Qız_qalasının_kitabəsi.JPG|солға|нобай|211x211 нүкте|Мұнараның қабырғасында жазу]]
Кейбір зерттеушілер бұл адам қыз мұнарасын салған феодал болған деп санайды. Алайда, егер мұндай жазуларда сәулетшілердің есімдері жиі айтылатындығын ескеретін болсақ, онда &quot;''Дәуіт Масудтың ұлы''&quot; қыз мұнарасын салған сәулетші болған деп айтуға болады.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Қыз мұнарасы|url=https://web.archive.org/web/20120302042459/http://judoonline.info/az/article/get/62|lang=az|date=27.08.2010}}&lt;/ref&gt; Жазу стилі мен жазу жолдары XII ғасырдың жазуына жақын болғандықтан, Қыз мұнарасы осы кезеңде салынған деп болжанады. Екінші жағынан, көптеген ғалымдар, оның пікірінше, куфикалық жазбалар 10-12 ғасырларда қолданылғандықтан, мұнарасы (жоғарғы қабат) сол ғасырларда салынған. Алайда, кейбір ғалымдар бұл идеялар қате деп санайды.

Ілияс Бабаев пен Қара Мұхаммед Ахмедов сияқты археологтар тас қоспасын-әк қоспасын қолдану туралы нақты қорытындыға келді . Олар бірінші мыңжылдықтың бірінші ғасырларына жататын Габал қаласындағы ескерткішті негізге алды. Ескерткіш сол әк қоспасынан салынғандықтан, қыз сарайы ежелгі кезеңге жатқызылды. Бұл пікірді әзірбайжан тарихшы Сара Ашурбейли де растады.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Қыз мұнарасы неше жаста? (Азаттық Радиосы)|url=https://www.azadliq.org/a/2182488.html|lang=az|date=06.10.2010}}&lt;/ref&gt;

== Құрылым ==
12 ғасырда Қыз мұнарасы Бакудің қорғаныс жүйесіне еніп, Ширваншаһтардың ең қуатты бекіністерінің біріне айналған Баку бекінісінің басты қорғанына айналды.
[[Сурет:Jungfrauenbastei.png|нобай|Қыз мұнарасының жоспары. Теңіз көк түспен белгіленген.]]
Бірақ кейінірек Қыз мұнарасын зерттеу оның қорғаныс мақсаты туралы барлық болжамдарды толығымен жоққа шығарды. Ол өзінің нысаны бойынша да, ішкі құрылымы бойынша да, орналасқан жері бойынша да қорғаныс міндеттеріне сәйкес келмеді, ол бұл үшін жай ғана жарамсыз болды.

Мұның жақсы мысалы – терезелердің орналасуы: олардың бірнешеуі ғана бүкіл мұнарада және олар едендерде емес, жоғары көтерілетін баспалдақтардың бойында орналасқан және төмен емес, жоғары бағытталған. Сонымен қатар, шатырдың ауданы тым кішкентай, мұнда ешқандай қаруды орналастыру мүмкін емес.

Сондай-ақ, бірінші және барлық басқа қабаттар арасында тұрақты байланыс жоқ. Яғни, бірінші қабаттан тұрақты баспалдақ емес, уақытша баспалдақ көтерілді, оны алып тастауға болады, содан кейін мұнараны қорғаушылар шын мәнінде жоғарғы қабаттарда қоршалады. Бұл Қыз мұнарасының діни мақсаты туралы бұрыннан қалыптасқан пікірді растайды.

Бұл Сасанидтер тұсында тұрғызылған зороастриялық «тыныштық мұнарасы» болуы әбден мүмкін.

Мұнараның ішкі кеңістігі жалпақ тас күмбездер арқылы 8 ярусқа бөлінген, бұрандалы баспалдақтармен жалғасқан және кертпенің оңтүстігінде орналасқан саңылау тәрізді терезелермен жарықтандырылған. Саны 200 адамға жететін мұнара тұрғындары терең құдық арқылы сумен қамтамасыз етілді. 

Өзінің өлшемдерімен (биіктігі – 28 м, диаметрі – 16-16,5 м)&lt;ref&gt;Бакудегі сәулет ескерткіштері / Редактор В. А. Веснин. - М.: КСРО Сәулет академиясының баспасы, 1946. — 111 Б.

Дадашев С., Усейнов М.&lt;/ref&gt; және қабырғаларының қалыңдығымен (іргесі 5 м, үстіңгі жағы 4 м) Қыз мұнарасы Абшерон құлыптарынан айтарлықтай асып түседі. Ешқандай ұқсастық пен оның жұмбақ кертпесі жоқ, ол тірек те, жасырынатын орын да, тас өзектерді көрсететін «шпор» да болмады. Қорғаныс құралдары, шамасы, сәулетінің сипаты құжатталмаған жоғарғы платформаға шоғырланған.

Шығыңқы және ойық кірпіш қатарларының кезектесуінен пайда болған корпустың қырлы беті де ерекше. 20-ғасырдың басы мен одан бұрынғы Қыз мұнарасының сипаттамасында деңгейлер айтылмайды.

== Функциясы ==
Функционалдық тұрғыдан алғанда, Қыз мұнарасы зиггураттың абшерондық нұсқасы, отты храм, тыныштық мұнарасы, көз мұнарасы, обсерватория, пассивті қорғаныс құрылымы және т.б. қарама-қайшы пікірлер айтылды. Бұл туралы Әзірбайжан Ұлттық ғылым академиясының профессоры Джафар Кияси атап өтті: &lt;ref&gt;Қ.Ғиясы – Низами дәуірінің сәулет ескерткіштері, Баку, «Ишик» баспасы, 1991, 163-бет.&lt;/ref&gt;
{{Quotation|«Қыз мұнарасын салудың бастапқы мақсатына тоқталмай-ақ, ескерткіште ұзақ мерзімді пассивті қорғаныс үшін салынған мұнара типті құлыптардың ерекшеліктері бар деп айта аламыз: қабырғалары өте қалың (төменде 5 м, жоғарыда 4 м), мұнараға шабуыл жасауды қиындату үшін бірінші және екінші қабаттар арасында баспалдақ орнатылмаған, қабырғаның ішіне үшінші қабатқа шығатын құдық салынған, қабырға мұнараға жанасатын және т.б.»}}

=== Мұнараның ішкі көрінісі ===
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;200&quot;&gt;
Сурет:Baku Maiden Tower floor.JPG|alt=
Сурет:Баку Девичья Башня вид изнутри.jpg|alt=
Сурет:Pleh.jpg|alt=
Сурет:Baku 20170506 130544.jpg|alt=
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==

&lt;references /&gt;</text>
      <sha1>tomz5lgx06atdm6lkcl8t0lgc8ovpqv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3053576</id>
      <parentid>3053575</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T11:34:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dimash Kenesbek</username>
        <id>102199</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11113" xml:space="preserve">{{ЮНЕСКО әлемдік мұрасы|KazName=Қыз мұнарасы|Name=Maiden Tower&lt;br/&gt;
Walled City of Baku with the Shirvanshahs' Palace and Maiden Tower&lt;br/&gt;
Ширваншаһтар сарайы мен Қыз мұнарасы, Баку бекіністі қаласы|Image=[[Image:Qız qalası ümumi 2016.jpg|220px]]|imagecaption=Қыз мұнарасы|State Party={{AZE}}|Type=мәдени|Criteria=iv|Link=https://whc.unesco.org/en/list/958|ID=958|Region=Кавказ|Coordinates={{coord|40.3661|49.8372|display=inline,title}}|Session=24|Year=2000}}

'''Қыз мұнарасы''' ({{Lang-az|Qız qalası}}) — [[Ішкі қала (Баку)|Ішкі қаланың]] (Ичери-Шехердің) жағалау бөлігіндегі көне бекініс. Бұл теңіз жағалауындағы «қасбеттің» маңызды құрамдас бөліктерінің бірі және Бакудің сәулет ескерткіші. Ол феодалдық қаланың жағалық бөлігінде – бекініс немесе Ішкі қалада көтеріледі. Мұнара жартастың үстінде тұр, ішінара таза таспен қапталған және табанынан ең жоғарғы жағына дейін көтерілетін үлкен жарты шеңберлі қырлар жүйесі бар бекініс қабырғасымен қорғалған. 

Мұнара – ежелгі бекініс қабырғаларының оңтүстік-шығыс бөлігінде, теңіз жағасындағы саябақтың (бульвар) жанында орналасқан қорғаныс тарихи ескерткіші. Бұл сирек кездесетін мұнара тәрізді ескерткіштің шешілмеген тарихи-сәулет мәселелері көп. 

Оның биіктігі 28 м, бірінші қабат бойындағы диаметрі 16,5 м.Бірінші қабаттың қабырғасының қалыңдығы 5 м жетеді. Мұнараның іші 8 қабатқа бөлінген. Әр қабат ойылған тастан салынып, күмбезді төбемен жабылған. 

Мұнара 1964 жылдан бері мұражай қызметін атқарып, 2000 жылы ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұралар тізіміне енді. &lt;ref&gt;{{Cite web|title=Ширваншаһтар сарайы мен Қыз мұнарасы, Баку бекіністі қаласы. ЮНЕСКО, 958, 24|url=https://whc.unesco.org/en/list/958|lang=en}}&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Қыз мұнарасының салынған күні белгісіз. Мұнарасын қабырғаларында араб тілінде бұл сөздер жазылған:
{{Дәйексөз|&quot;Дәуіттың ұлы Масуд мұнарасы&quot;}}
[[Сурет:Qız_qalasının_kitabəsi.JPG|солға|нобай|211x211 нүкте|Мұнараның қабырғасында жазу]]
Кейбір зерттеушілер бұл адам қыз мұнарасын салған феодал болған деп санайды. Алайда, егер мұндай жазуларда сәулетшілердің есімдері жиі айтылатындығын ескеретін болсақ, онда &quot;''Дәуіт Масудтың ұлы''&quot; қыз мұнарасын салған сәулетші болған деп айтуға болады.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Қыз мұнарасы|url=https://web.archive.org/web/20120302042459/http://judoonline.info/az/article/get/62|lang=az|date=27.08.2010}}&lt;/ref&gt; Жазу стилі мен жазу жолдары XII ғасырдың жазуына жақын болғандықтан, Қыз мұнарасы осы кезеңде салынған деп болжанады. Екінші жағынан, көптеген ғалымдар, оның пікірінше, куфикалық жазбалар 10-12 ғасырларда қолданылғандықтан, мұнарасы (жоғарғы қабат) сол ғасырларда салынған. Алайда, кейбір ғалымдар бұл идеялар қате деп санайды.

Ілияс Бабаев пен Қара Мұхаммед Ахмедов сияқты археологтар тас қоспасын-әк қоспасын қолдану туралы нақты қорытындыға келді . Олар бірінші мыңжылдықтың бірінші ғасырларына жататын Габал қаласындағы ескерткішті негізге алды. Ескерткіш сол әк қоспасынан салынғандықтан, қыз сарайы ежелгі кезеңге жатқызылды. Бұл пікірді әзірбайжан тарихшы Сара Ашурбейли де растады.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Қыз мұнарасы неше жаста? (Азаттық Радиосы)|url=https://www.azadliq.org/a/2182488.html|lang=az|date=06.10.2010}}&lt;/ref&gt;

== Құрылым ==
12 ғасырда Қыз мұнарасы Бакудің қорғаныс жүйесіне еніп, Ширваншаһтардың ең қуатты бекіністерінің біріне айналған Баку бекінісінің басты қорғанына айналды.
[[Сурет:Jungfrauenbastei.png|нобай|Қыз мұнарасының жоспары. Теңіз көк түспен белгіленген.]]
Бірақ кейінірек Қыз мұнарасын зерттеу оның қорғаныс мақсаты туралы барлық болжамдарды толығымен жоққа шығарды. Ол өзінің нысаны бойынша да, ішкі құрылымы бойынша да, орналасқан жері бойынша да қорғаныс міндеттеріне сәйкес келмеді, ол бұл үшін жай ғана жарамсыз болды.

Мұның жақсы мысалы – терезелердің орналасуы: олардың бірнешеуі ғана бүкіл мұнарада және олар едендерде емес, жоғары көтерілетін баспалдақтардың бойында орналасқан және төмен емес, жоғары бағытталған. Сонымен қатар, шатырдың ауданы тым кішкентай, мұнда ешқандай қаруды орналастыру мүмкін емес.

Сондай-ақ, бірінші және барлық басқа қабаттар арасында тұрақты байланыс жоқ. Яғни, бірінші қабаттан тұрақты баспалдақ емес, уақытша баспалдақ көтерілді, оны алып тастауға болады, содан кейін мұнараны қорғаушылар шын мәнінде жоғарғы қабаттарда қоршалады. Бұл Қыз мұнарасының діни мақсаты туралы бұрыннан қалыптасқан пікірді растайды.

Бұл Сасанидтер тұсында тұрғызылған зороастриялық «тыныштық мұнарасы» болуы әбден мүмкін.

Мұнараның ішкі кеңістігі жалпақ тас күмбездер арқылы 8 ярусқа бөлінген, бұрандалы баспалдақтармен жалғасқан және кертпенің оңтүстігінде орналасқан саңылау тәрізді терезелермен жарықтандырылған. Саны 200 адамға жететін мұнара тұрғындары терең құдық арқылы сумен қамтамасыз етілді. 

Өзінің өлшемдерімен (биіктігі – 28 м, диаметрі – 16-16,5 м)&lt;ref&gt;Бакудегі сәулет ескерткіштері / Редактор В. А. Веснин. - М.: КСРО Сәулет академиясының баспасы, 1946. — 111 Б.

Дадашев С., Усейнов М.&lt;/ref&gt; және қабырғаларының қалыңдығымен (іргесі 5 м, үстіңгі жағы 4 м) Қыз мұнарасы Абшерон құлыптарынан айтарлықтай асып түседі. Ешқандай ұқсастық пен оның жұмбақ кертпесі жоқ, ол тірек те, жасырынатын орын да, тас өзектерді көрсететін «шпор» да болмады. Қорғаныс құралдары, шамасы, сәулетінің сипаты құжатталмаған жоғарғы платформаға шоғырланған.

Шығыңқы және ойық кірпіш қатарларының кезектесуінен пайда болған корпустың қырлы беті де ерекше. 20-ғасырдың басы мен одан бұрынғы Қыз мұнарасының сипаттамасында деңгейлер айтылмайды.

== Функциясы ==
Функционалдық тұрғыдан алғанда, Қыз мұнарасы зиггураттың абшерондық нұсқасы, отты храм, тыныштық мұнарасы, көз мұнарасы, обсерватория, пассивті қорғаныс құрылымы және т.б. қарама-қайшы пікірлер айтылды. Бұл туралы Әзірбайжан Ұлттық ғылым академиясының профессоры Джафар Кияси атап өтті: &lt;ref&gt;Қ.Ғиясы – Низами дәуірінің сәулет ескерткіштері, Баку, «Ишик» баспасы, 1991, 163-бет.&lt;/ref&gt;
{{Quotation|«Қыз мұнарасын салудың бастапқы мақсатына тоқталмай-ақ, ескерткіште ұзақ мерзімді пассивті қорғаныс үшін салынған мұнара типті құлыптардың ерекшеліктері бар деп айта аламыз: қабырғалары өте қалың (төменде 5 м, жоғарыда 4 м), мұнараға шабуыл жасауды қиындату үшін бірінші және екінші қабаттар арасында баспалдақ орнатылмаған, қабырғаның ішіне үшінші қабатқа шығатын құдық салынған, қабырға мұнараға жанасатын және т.б.»}}

=== Мұнараның ішкі көрінісі ===
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;170&quot;&gt;
Сурет:Baku Maiden Tower floor.JPG|alt=
Сурет:Баку Девичья Башня вид изнутри.jpg|alt=
Сурет:Pleh.jpg|alt=
Сурет:Baku 20170506 130544.jpg|alt=
&lt;/gallery&gt;

== Дереккөздер ==

&lt;references /&gt;</text>
      <sha1>7jqqvy91w1nm74tk9gw6dp9m76t0vlc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Lakeoffireman</title>
    <ns>3</ns>
    <id>685399</id>
    <revision>
      <id>3053577</id>
      <timestamp>2022-07-21T11:35:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="319" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Lakeoffireman}}

-- [[Қатысушы:GanS NIS|&lt;span style=&quot;text-shadow:gray 4px 4px 3px;&quot;&gt;&lt;font face=&quot;AR Cena&quot; color=&quot;black&quot;&gt;&lt;b&gt;Fани&lt;/b&gt;&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] ([[Қатысушы талқылауы:GanS NIS|талқылауы]]) 17:35, 2022 ж. шілденің 21 (+06)</text>
      <sha1>7wm6q4wr2vohuxeo6k2rydebuzyvwu7</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>