វិគីភីឌា kmwiki https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%91%E1%9F%86%E1%9E%96%E1%9F%90%E1%9E%9A%E1%9E%8A%E1%9E%BE%E1%9E%98 MediaWiki 1.39.0-wmf.22 first-letter មេឌា ពិសេស ការពិភាក្សា អ្នកប្រើប្រាស់ ការពិភាក្សារបស់អ្នកប្រើប្រាស់ វិគីភីឌា ការពិភាក្សាអំពីវិគីភីឌា ឯកសារ ការពិភាក្សាអំពីឯកសារ មេឌាវិគី ការពិភាក្សាអំពីមេឌាវិគី ទំព័រគំរូ ការពិភាក្សាអំពីទំព័រគំរូ ជំនួយ ការពិភាក្សាអំពីជំនួយ ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម ការពិភាក្សាអំពីចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម TimedText TimedText talk Module Module talk Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 5402 282065 277364 2022-08-01T03:19:57Z Sggt76 KH 31983 Sggt76 KH បានប្ដូរទីតាំង ទំព័រ [[ថៃ]] ទៅ [[ប្រទេសថៃ]] តាមរយៈការបញ្ជូនបន្ត wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន ប្រទេស | latm = 45 | latNS = N | longd = 100 | longm = 29 | longEW = E | languages_type = [[អក្សរផ្លូវការ]] | languages2_type = | leader_name2 = {{nowrap|[[ប្រយុទ្ធ ច័ន្ទ្រ៍ឱជា]]}} | leader_name3 = | leader_name4 = | leader_name5 = | leader_name6 = | leader_name7 = | leader_name8 = | leader_name9 = | FR_total_population_estimate_year = | FR_foot = | FR_total_population_estimate = | FR_total_population_estimate_rank = | FR_metropole_population_estimate_rank = | conventional_long_name = ព្រះរាជាណាចក្រថៃ | native_name = {{nobold|ราชอาณาจักรไทย ([[ភាសាថៃ]])<br/>''រ៉ាឆាអាក់ណាចាក់ថៃ''}} | image_flag = Flag of Thailand.svg | flag_type = [[ទង់ជាតិថៃ|ទង់ជាតិ]] | image_coat = Emblem of Thailand.svg | common_name = ថៃ | symbol_type = [[ត្រាផែនដី]] | national_motto = | national_anthem = ''[[ភ្លេងជាតិថៃ]]''<br/>''ភ្លេងជាតិថៃ (ជាគ្រឿងភ្លេង)''<br/><center>[[File:Thai National Anthem - US Navy Band.ogg]]</center> | royal_anthem = ''[[សរសើរព្រះបារមី]]''<br/>''ព្រះរាជភ្លេង (ជាគ្រឿងភ្លេង)''<br/><center>[[File:Thai Royal Anthem - US Navy Band.ogg]]</center> | image_map = Thailand on the globe (Southeast Asia centered).svg | image_map_caption = ទីតាំងប្រទេសថៃ (ក្រហម) នៅលើភូគោល | capital_type = រាជធានី | capital = [[បាងកក]] | coordinates = {{Coord|13|45|N|100|29|E|type:city}} | largest_city = capital | latd = 13 | official_languages = [[ភាសាថៃ|ថៃ]]<ref name=CIA>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/th.html Thailand] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150703193043/https://www.cia.gov/Library/publications/the-world-factbook/geos/th.html |date=3 July 2015 }}, ''The World Factbook''.</ref><!--Thai is the official language. English is a non-official secondary language.--> | languages = [[អក្សរថៃ]] | ethnic_groups = {{unbulleted list | ៨៦% [[ជនជាតិថៃ|ថៃ]]<br />{{nowrap|&nbsp;–៣៩% [[ជនជាតិថៃ|សៀមកណ្តាល]]}}<br />{{nowrap|&nbsp;–២៨% [[ជនជាតិឦសាន|ឦសាន]]}}<br />{{nowrap|&nbsp;–១០% [[ជនជាតិសៀមខាងជើង|ឃុនមឿង]]}} <br />{{nowrap|&nbsp;–9% [[ជនជាតិថៃ|សៀមខាងត្បូង]]}} <br />{{nowrap|៣% [[ខ្មែរលើ|ខ្មែរ]]}} <br />{{nowrap|២% [[ជនជាតិថៃម៉ាឡេ|ម៉ាឡេ]]}} | ៩% [[ក្រុមជនជាតិនៅថៃ|ក្រុមជនជាតិចំនួន ៦៨ ក្រុមទៀត]] }} | ethnic_groups_ref = <ref name="Springer">{{cite journal |url=https://www.researchgate.net/publication/330368922 |author1=John Draper |author2=Joel Sawat Selway |title=A New Dataset on Horizontal Structural Ethnic Inequalities in Thailand in Order to Address Sustainable Development Goal 10 |journal=Social Indicators Research |page=284 |volume=141 |issue=4 |date=January 2019 |doi=10.1007/s11205-019-02065-4 |access-date=18 កញ្ញា 2021}}</ref> | ethnic_groups_year = ២០១៩ | religion_year = ២០១៨ | religion = {{plainlist| * ៩៣.៥% [[ព្រះពុទ្ធសាសនា​នៅ​ថៃ|ព្រះពុទ្ធសាសនា]]<ref>Article 67:<br />"The State should support and protect Buddhism. In supporting and protecting Buddhism, [...] the State should promote and support education and dissemination of dharmic principles of Theravada Buddhism [...], and shall have measures and mechanisms to prevent Buddhism from being undermined in any form. The State should also encourage Buddhists to participate in implementing such measures or mechanisms."{{cite web|title=Constitution of the Kingdom of Thailand |url=http://www.constitutionnet.org/sites/default/files/2017-05/CONSTITUTION%2BOF%2BTHE%2BKINGDOM%2BOF%2BTHAILAND%2B%28B.E.%2B2560%2B%282017%29%29.pdf |website=constitutionnet.org|access-date=17 កុម្ភៈ 2022}}</ref> * ៥.៤% [[ឥស្លាមសាសនានៅថៃ|ឥស្លាមសាសនា]] * ១.១៣% [[គ្រិស្តសាសនានៅថៃ|គ្រិស្តសាសនា]] * ០.០២% [[ហិណ្ឌូសាសនានៅថៃ|ហិណ្ឌូសាសនា]] * ០.០០៣% គ្មានជំនឿសាសនា }} | religion_ref = <ref name="auto">{{cite web |url=http://statbbi.nso.go.th/nso/nso_center/project/table/files/S-soc-health/2561/000/00_S-soc-health_2561_000_000000_00100.xls |title=Population by religion, region and area, 2018 |publisher=NSO |access-date=17 កុម្ភៈ 2022 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20210424172255/http://statbbi.nso.go.th/nso/nso_center/project/table/files/S-soc-health/2561/000/00_S-soc-health_2561_000_000000_00100.xls |archive-date=24 មេសា 2021 }}</ref> | government_type = [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ|រាជាធិបតេយ្យ​អាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]][[សភាតំណាងរាស្ត្រ]]​[[រដ្ឋឯកភូត|ឯកភូត]] | leader_title1 = [[បញ្ជីព្រះមហាក្សត្រថៃ|ព្រះមហាក្សត្រ]] | leader_name1 = [[វជិរាលង្ករណ|ព្រះបាទសម្ដេចព្រះវជិរក្លៅចៅយ៉ូហួ]]<br/>(រាមាទី១០) | leader_title2 = [[នាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ|នាយករដ្ឋមន្ត្រី]] | legislature = [[រដ្ឋសភាថៃ|រដ្ឋសភា]] | upper_house = [[វុឌ្ឍិសភាថៃ|វុឌ្ឍិសភា]] | lower_house = {{nowrap|[[សភាតំណាងរាស្ត្រ (ថៃ)|សភាតំណាងរាស្ត្រ]]}} | established_event2 = [[អាណាចក្រសុខោទ័យ]] | sovereignty_type = [[ប្រវត្តិសាស្ត្រសៀម|និម្មិតកម្ម]] | established_event3 = [[អាណាចក្រអយុធ្យា]] | established_date2 = ១២៣៨–១៤៤៨ | established_event4 = [[អាណាចក្រធនបុរី]] | established_date3 = ១៣៥១–១៧៦៧ | established_event5 = [[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|សម័យក្រុងបាងកក]] | established_date4 = ១៧៦៨–១៧៨២ | established_event6 = {{nowrap|[[បដិវត្តន៍សៀមឆ្នាំ១៩៣២|រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]]}} | established_date5 = ៦ មេសា ១៧៨២ | established_date6 = ២៤ មិថុនា ១៩៣២ | area_km2 = ៥១៣,១២០ | area_size = 1 E7 | area_rank = ទី៥០ | percent_water = {{nowrap|០.៤ (២,២៣០ គម{{smallsup|២}})}} | population_estimate = {{IncreaseNeutral}} ៦៩,៩៥០,៨៥០<ref name="macro">{{Cite web|url=https://www.macrotrends.net/countries/THA/thailand/population|title = Thailand Population 1950-2021}}</ref> | population_census = ៦៤,៧៨៥,៩០៩<ref>(ជាភាសាថៃ National Statistics Office, [http://popcensus.nso.go.th/doc/8-thailand%20census.doc "100th anniversary of population censuses in Thailand: Population and housing census 2010: 11th census of Thailand"] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20120712002347/http://popcensus.nso.go.th/doc/8-thailand%20census.doc |date=12 July 2012}}. popcensus.nso.go.th.</ref> | population_estimate_year = ២០២១ | population_estimate_rank = ទី២០ | population_census_year = ២០១០ | population_density_km2 = ១៣២.១ | population_density_rank = ទី៨៨ | GDP_PPP = {{increase}} ១.៤២៨ ទ្រីលានដុល្លារ<ref name=imf2>{{cite web|url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2021/October/weo-report?c=578,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2021&ey=2022&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1|publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ]]|access-date=17 កុម្ភៈ 2022}}</ref> | GDP_PPP_year = ២០២២ | GDP_PPP_rank = ទី២២ | GDP_PPP_per_capita = {{increase}} ២០,៣៧៨ ដុល្លារ<ref name=imf2/> | GDP_PPP_per_capita_rank = ទី៦៩ | GDP_nominal = {{increase}} ៥៨៥.៥៨៦ ពាន់លានដុល្លារ<ref name=imf2/> | GDP_nominal_year = ២០២២ | GDP_nominal_rank = ទី២៥ | GDP_nominal_per_capita = ៨,៣៥៦ ដុល្លារ<ref name=imf2/> | GDP_nominal_per_capita_rank = ទី៨០ | Gini = ៣៤.៩ <!--number only--> | Gini_year = ២០១៩ | Gini_change = decrease<!--increase/decrease/steady--> | Gini_ref = <ref name="wb-gini">{{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/ |title=Gini Index |publisher=ធនាគារពិភពលោក |access-date=17 កុម្ភៈ 2022}}</ref> | Gini_rank = | HDI = ០.៧៧៧ <!--number only--> | HDI_year = ២០១៩ | HDI_change = increase <!--increase/decrease/steady--> | HDI_ref = <ref name="UNHDR">{{cite web|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf|title=Human Development Report 2020|publisher=[[កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ]]|date=15 December 2020|access-date=17 កុម្ភៈ 2022}}</ref> | HDI_rank = ទី៧៩ | currency = [[បាត]] (฿) | currency_code = THB | time_zone = | utc_offset = +៧ | utc_offset_DST = <!-- +N, where N is number of hours --> | DST_note = | time_zone_DST = | drives_on = ឆ្វេង | calling_code = [[លេខទូរស័ព្ទនៅថៃ|+៦៦]] | cctld = {{unbulleted list |[[.th]] |[[.ไทย]]}} | area_magnitude = 1 E11 | itu_prefix = HS, E2 }} {{contains Thai text|compact=yes}} '''ប្រទេសថៃ''' មានឈ្មោះជាផ្លូវការថា '''ព្រះរាជាណាចក្រថៃ''' ([[ភាសាថៃ|ថៃ]]:ราชอาณาจักรไทย) ជាប្រទេសដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ឧបទ្វីបឥណ្ឌូចិន]]នៃភូមិភាគ[[អាស៊ីអាគ្នេយ៍]]។ ប្រទេសនេះមានព្រំដែនខាងកើតជាប់នឹងប្រទេស[[ឡាវ|ប្រទេសឡាវ]] និងប្រទេស[[កម្ពុជា]] ខាងត្បូងជាប់ប្រទេស[[ម៉ាឡេស៊ី]] និង[[ឈូងសមុទ្រថៃ]] ខាងលិចជាប់នឹងប្រទេស[[ភូមា]] និង[[សមុទ្រអង់ដាម៉ង់]] ហើយមាន[[ទន្លេមេគង្គ]]ធ្វើជាព្រំដែលក្នុងតំបន់ខ្លះ គ្រប់គ្រងដោយរបបប្រជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ នឹងមានមជ្ឈមណ្ឌលគ្រប់គ្រងរាជការផែនដីនៅក្រុង[[បាងកក]] និងមាន[[ចង្វាតនៃថៃ|ការបែងចែករដ្ឋបាលភូមិភាគចែកជា ៧៧ ខេត្ដ]]។ ប្រទេសថៃជាប់លំដាប់[[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមក្រឡាផ្ទៃសរុប|ទី ៥០ ខាងផ្ទៃដី]]ដោយមានក្រឡាផ្ទៃសរុប ៥១៣,១១៥ គម^២ និងមាន[[បញ្ជីប្រទេសតាមចំនួនប្រជាជន|ប្រជាជនច្រើនលំដាប់ទី ២០ នៃពិភពលោក]]គឺមានប្រមាណ ៦៧ លាននាក់។ ថៃជាប្រទេសឧស្សាហកម្មថ្មី មានប្រាក់ចំណូលមូលដ្ឋានបានមកពីវិស័យឧស្សាហកម្មនិងសេវាកម្ម។ ថៃមានទីកន្លែងទេសចរណ៍ល្បីៗ ដូចជា ផាត់តាយ៉ា ភូកេត ក្រុងបាងកក និងឈៀងម៉ៃ ដែលបង្កើនប្រាក់ចំណូលឱ្យដល់ប្រទេសជាតិ។ ដូចគ្នានឹងការនាំចេញដែលមានដែលជាផ្នែកសំខាន់ក្នុងការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច មានតម្លៃ ៣៣៤,០២៦ លាន[[ដុល្លារអាមេរិក|ដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក]] តាមការប៉ានប្រមាណនៅឆ្នាំ២០១០ សេដ្ឋកិច្ចថៃជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ទី ៣០ ក្នុងពិភពលោក។ [[ជនជាតិតៃ]]បានមកធ្វើចំណាកស្រុកពីភាគនិរតីប្រទេសចិនមកកាន់ទឹកដីប្រទេសថៃបច្ចុប្បន្ននៅអំឡុងសតវត្សទី១១។ អ្នកប្រវត្ដិសាស្រ្ដចាត់ទុកថា អាណាចក្រសុខោទ័យជាចំណុចចាប់ផ្ដើមនៃប្រវត្ដិសាស្រ្ដថៃដែលក្រោយមកបានធ្លាក់ក្រោយឥទ្ធិពលនៃអាណាចក្រអយុធ្យាដែលមានអំណាចជាង និងមានការទាក់ទងជាមួយជាតិបស្ចិមប្រទេស តែត្រូវបានធ្លាក់ចុះដុនដាបមួយរយៈដោយសារការពង្រីកអំណាចរបស់ភូមាចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៥១១ មុននឹងងើបឡើងវិញម្ដងទៀត​។ ពេលសម្ដេចព្រះចៅក្រុងធនបុរីទ្រង់ស្ថាបនា[[អាណាចក្រធនបុរី]] ហេតុការណ៍ច្របូកច្របល់នៅសម័យចុងអាណាចក្របាននាំប្រទេសថៃចូលដល់យុគសម័យរបស់[[រាជវង្សចក្រី]]នៃ[[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|ក្រុងរតនកោសិន្រ្ទ]]។ នៅក្នុងអំឡុងដើមសម័យក្រុងរតនកោសិន្ទ្រ ប្រទេសថៃរងការវាយលុកពីប្រទេសជិតខាង តែក្រោយរជ្ជសម័យព្រះបាទសម្ដេចព្រះចមក្លៅចៅយូហួ ជនជាតិអឺរ៉ុបចាប់ផ្ដើមមានឥទ្ធិពលលើភូមិភាគនេះយ៉ាងខ្លាំង ដែលនាំទៅរកការធ្វើសន្ធិសញ្ញាជាច្រើន និងការបាត់បង់ទឹកដីក្នុងផ្នែកខ្លះ ធ្វើឱ្យថៃអាចចៀសផុតពីអាណានិគមកិច្ចពីសំណាក់ប្រទេសអឺរ៉ុបបាន។ ក្រោយមកក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី១ ថៃបានចូលរួបជាមួយបក្សសម្ព័ន្ធមិត្ត ហើយក្នុងឆ្នាំ ១៩៣២ មានការធ្វើបដិវត្តប្ដូរពីរបបរាជានិយមផ្ដាច់ការមកជារបបប្រជាធិបតេយ្យ។ ថៃបានចូលរួមខាងបក្សសម្ព័ន្ធត្រីភាគីនៅក្នុង[[សង្គ្រាមលោកលើកទី២]]។ រហូតដល់អំឡុង[[សង្គ្រាមត្រជាក់]] ថៃបានចងសម្ព័ន្ធនយោបាយជាមួយអាមេរិក។ ពួកទាហានចូលមកមានឥទ្ធិពលក្នុងកិច្ចការនយោបាយថៃយ៉ាងខ្លាំងក្រោយបដិវត្ដថៃរាប់សិបឆ្នាំ ទាំងក្នុងពេលដែលមានរដ្ឋបាលស៊ីវិល និងចូលទៅរកសម័យលោកសេរីក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន។ ==និរុត្តិសាស្ត្រ== ពាក្យថា សៀម ជាពាក្យដែលបរទេសប្រើសម្រាប់ហៅអាណាចក្រអយុធ្យា ក្នុងកំឡុងឆ្នាំគ.ស ១៤៥៧ កាលពីដើមប្រទេសថៃខ្លួនឯងក៏ធ្លាប់ប្រើពាក្យថា សៀម រាប់តាំងពីរជ្ជកាលសម័យរបស់ព្រះបាទសម្ដេចព្រះចមក្លាវចៅយូហួមក ដោយប្រាកដឃើញមានការប្រើឈ្មោះច្បាស់លាស់ក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៨៥៦ តែជនជាតិថៃមិនធ្លាប់ហៅខ្លួនឯងថា “សៀម” ឬ “ជនជាតិសៀម”  ដូចពួកបរទេស ឬតាមឈ្មោះជាផ្លូវការក្នុងសម័យនោះឡើយ។ ចំណែកពាក្យថា “ជនជាតិថៃ” វិញ កំណត់ហេតុរបស់ឡាឡូបែបានកត់ត្រាទុកយ៉ាងច្បាស់ថា អ្នកស្រុកអយុធ្យាបានហៅខ្លួនឯងដូច្នេះមកជាយូរហើយ។ ក្រោយមកនៅថ្ងៃទី២៤ មិថុនា ១៩៣៩ តាមប្រកាសរដ្ឋនិយម ច្បាប់ទី១ នៅសម័យរដ្ឋបាលលោកវិបុលសង្គ្រាម(ដែលប្រកាសឱ្យប្រើកាលពីថ្ងៃទី២៤ មិថុនា ១៩៣៩) បានប្ដូរឈ្មោះប្រទេស និងសញ្ជាតិ​ពី “សៀម” មកជា “ថៃ” ដែលលោកវិបុលសង្គ្រាមមានចេតនាចង់បង្ហាញថាដែនដីនេះជារបស់ជនជាតិថៃ ពុំមែនជារបស់ជនជាតិណាផ្សេង តាមលទ្ធិជាតិនិយមក្នុងពេលនោះ ដោយមួយកំឡុងពេលក្រោយមកបានប្ដូរមកជា “សៀម” នៅឆ្នាំគ.ស  ១៩៤៥ តែក៏មានការប្ដូរមកជាថៃម្ដងទៀតក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៩៤៨ ដែលជាកំឡុងពេលដែលលោកវិបុលសង្គ្រាមធ្វើជានាយករដ្ឋមន្រ្ដី។ ការប្ដូរឈ្មោះលើកនេះនៅមានការប្ដូរពី “Siam” ក្នុងភាសាអង់គ្លេសនិងភាសាបារាំង មកជា “Thaïlande” ក្នុងភាសាបារាំង និង “Thailand” ក្នុងភាសាអង់គ្លេសរហូតដល់បច្ចុប្បន្ន។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយឈ្មោះសៀម នៅមានគេស្គាល់ជាទូទៅទាំងក្នុងនិងក្រៅប្រទេស។            == ប្រវត្ដិសាស្ដ្រ == {{Main|ប្រវត្តិសាស្ត្រថៃ}} ====​​​សម័យបុរេប្រវត្ដិ==== ប្រទេសថៃមានប្រវត្ដិសាស្រ្ដជាយូរមកហើយ ក្នុងសម័យអតីកាល ទឹកដីដែលជាប្រទេសថៃបច្ចុប្បន្នបានមានមនុស្សចូលមករស់នៅតាំងពីសម័យយុគថ្មរំលីង គឺប្រហែល ២០០០០ឆ្នាំមកហើយ។ ភូមិភាគនេះបានទទួលឥទ្ធិពលវប្បធម៌និងសាសនាពីឥណ្ឌា ចាប់តាំងពីអាណាចក្រហ្វូណន នៅកំឡុងគ្រិស្ដសតវត្សទី១ តែចំពោះរដ្ឋរបស់ជនជាតិថៃវិញ តាមតំណាលយោនកបានកត់ត្រាថា ការស្ថាបនាអាណាចក្រថៃដំបូងកើតឡើងក្នុងកំឡុងឆ្នាំគ.ស ៨៥៧ ។ ==== អាណាចក្រសុខោទ័យ ==== {{Main|អាណាចក្រសុខោទ័យ}} ក្រោយការដួលរលំនៃចក្រពត្ដិខ្មែរក្នុងកំឡុងគ្រិស្ដសតវត្សទី១៣ ធ្វើឱ្យកើតមានរដ្ឋតូចៗ ជាច្រើន មានជាអាទិ សៀម មន និងម៉ាលេ។ អ្នកប្រវត្ដិសាស្រ្ដថៃចាប់ផ្ដើមរាប់យកសម័យអាណាចក្រសុខោទ័យ ចាប់ពីឆ្នាំគ.ស ១២៣៨ ជាចំណុចចាប់ផ្ដើមនៃប្រវត្ដិសាស្រ្ដជាតិថៃ ដែលត្រូវនឹងសម័យរុងរឿងរបស់អាណាចក្រឡានណា និងអាណាចក្រឡានឆាង។ អាណាចក្រសុខោទ័យបានពង្រីកដែនដីបានយ៉ាងធំទូលាយក្នុងរជ្ជសម័យផឃុរាមកំហែងមហារាជ តែចាប់ផ្ដើមធ្លាក់ចុះអំណាចវិញក្រោយពេលដែលព្រះអង់ចូលទីវង្គត់។ ការគោរពព្រះពុទ្ធសាសនានិកាយថេរវាទបែបលង្កាវង្ស ធ្វើឱ្យអាណាចក្រសុខោទ័យចាប់ផ្ដើមមានការគ្រប់គ្រងបែបធម្មរាជា។ ==== អាណាចក្រអយុធ្យា ធនបុរី និងដើមសម័យរតនកោសិន្ត្រ ==== {{Main|អាណាចក្រអយុធ្យា|អាណាចក្រធនបុរី|អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍}} ព្រះចៅអ៊ូថងទ្រង់បង្កើតអាណាចក្រអយុធ្យានៅក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៣៥០ មានការគ្រប់គ្របបែបទេវរាជា ដែលប្រតិបត្ដិតាមមូលដ្ឋាននៃសាសនាព្រាហ្មណ៍ ការចូលទន្ទ្រានសុខោទ័យជាបន្ដបន្ទាប់ធ្វើឱ្យអាណាចក្រសុខោទ័យក្លាយជានគរចំណុះរបស់អាណាចក្រអយុធ្យា។ ក្រោយមក ក្នុងរជ្ជសម័យរបស់សម្ដេចព្រះបរមត្រៃលោកនាថ ទ្រង់បានធ្វើបដិវត្ដរបបគ្រប់គ្រងថ្មី ដែលប្រការខ្លះត្រូវបានប្រើរហូតមកដល់រជ្ជសម័យរបស់ព្រះបាទសម្ដេចព្រះជុនឡាចមក្លៅចៅយូហួ។ ការវាយគ្រប់គ្រងម៉ាឡាការបស់ពួកព័រទុយហ្កាល់ក្នុងឆ្នាំគ.ស  ១៥១១ ត្រូវនឹងរជ្ជសម័យរបស់សម្ដេចព្រះរាមាធិបតីទី២ ធ្វើឱ្យអយុធ្យាចាប់ផ្ដើមមានទំនាក់ទំនងជាមួយពួកអឺរ៉ុប។ ក្នុងខណៈនោះដែររាជវង្សតងអ៊ូរបស់ភូមាចាប់ផ្ដើមមានអំណាចកាន់តែខ្លាំងឡើង រហូតមានការពង្រីកដែនដីមកដល់ក្រុងស្រីអយុធ្យា។ ក្នុងរជ្ជសម័យព្រះចៅតាបេងឆាក់វេទី និងព្រះចៅបុរេងណង មានការធ្វើសង្គ្រាមអូសបន្លាយរាប់សិបឆ្នាំ ធ្វើឱ្យអយុធ្យាក្លាយជានគរចំណុះរបស់អាណាចក្រតងអ៊ូក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៥៦៩ ។ សម្ដេចព្រះនរេសួនមហារាជទ្រង់បានចំណាយពេល ១៥ ឆ្នាំដើម្បីដេញពួកភូមា និងពង្រឹងអំណាចរបស់អយុធ្យានៅតំបន់ទំនាបទន្លេមេណាមម្ដងទៀត។ ចាប់ពីពេលនោះមក ក្រុងស្រីអយុធ្យាបានក្លាយជាអាណាចក្ររុងរឿងដល់កម្រិតកំពូល ទំនាក់ទំនងអន្ដរជាតិរបស់អយុធ្យាមានការរីកចម្រើនណាស់ក្នុងរជ្ជសម័យសម្ដេចព្រះនរាយណ៍មហារាជ ដែលមានការចងសម្ព័ន្ធការទូតជាមួយបារាំង ដាណឺម៉ាក និងអង់គ្លេស។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ឥទ្ធិពលដែលកាន់តែកើនឡើងរបស់ជនបរទេសក្នុងក្រុងស្រីអយុធ្យាធ្វើឱ្យព្រះទេពរាជាប្រហារជីវិតខន់ស្ដេនទីន ហ្វលខន់ ទំនាស់ផ្ទៃក្នុងធ្វើឱ្យទំនាក់ទំនងរបស់អយុធ្យាជាមួយជនជាតិអឺរ៉ុបមានសភាពជូរចត់។ អាណាចក្រអយុធ្យាចាប់ផ្ដើមធ្លាក់ចុះអំណាចក្នុងកំឡុងគ្រិស្ដសតវត្សទី១៩ សង្គ្រាមជាមួយរាជវង្សខងបង(អាឡងព្យា) បានធ្វើឱ្យអយុធ្យាក្លាយជានគរចំណុះរបស់ភូមាជាលើកទី២ គឺក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៧៦៧ ។​ ក្នុងឆ្នាំជាមួយគ្នាដែរ ព្រះចៅតាកស៊ិនបានប្រមូលកងទ័ពប្រយុទ្ធដើម្បីទាមទារឯករាជ្យ ហើយបានប្ដូររាជធានីមកឯក្រុងធនបុរី ដែលជារាជធានីរបស់ជនជាតិថៃ ក្នុងរយៈពេល ១៥ ឆ្នាំជាកំឡុងពេលនៃការធ្វើសង្គ្រាមនិងទាមទារឯករាជ្យជាតិ ព្រះបាទសម្ដេចព្រះពុទ្ធយ៉តហ្វាជុឡាលោក បឋមក្សត្រនៃរាជវង្សចក្រីបានស្ថាបនាក្រុងរតនកោសិន្ទ្រឡើងនៅថ្ងៃទី៦ មេសា ឆ្នាំគ.ស ១៧៨២ ។ ក្នុងកំឡុងដើមសម័យរតនកោសិន្ទ្រ ថៃបានប្រឈមនឹងការវាយលុកពីប្រទេសដទៃ ជាច្រើនលើកច្រើនគ្រារហូតដល់សម័យរជ្ជកាលទី៤ ។ ព្រះរាជនយោបាយរបស់ព្រះមហាក្សត្រក្នុងកំឡុងពេលនោះគឺ ការពារខ្លួនឯងពីមហាអំណាចអាណានិគម តែក៏មានការគាំទ្រឱ្យមានការដាក់ទុនពីបរទេស ការទទួលយកវិទ្យាសាស្រ្ដបច្ចេកទេសពីលោកខាងលិច និងការសិក្សាបែបទាន់សម័យដែរ។ ===ការប្រឈមមុខជាមួយពួកបច្ចិមប្រទេស=== ក្នុងរជ្ជសម័យព្រះបាទសម្ដេចព្រះចមក្លៅចៅយូហួ សឺចន បៅរិង រាជទូតអង់គ្លេស បានចូលមកធ្វើសន្ធិសញ្ញាបៅរិង ដែលនាំឱ្យមានការធ្វើសន្ធិសញ្ញាជាមួយប្រទេសដទៃទៀត ក្នងលក្ខខណ្ឌស្រដៀងគ្នា ហើយក៏បាននាំមកនូវការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចក្នុងទីក្រុងបាងកកនិងពានិជ្ជកម្មអន្ដរជាតិ។ ក្រោយមក ការរុករានរបស់ចក្រពត្ដិនិយម ធ្វើឱ្យសៀមបាត់បង់ទឹកដីឱ្យទៅបារាំង និងអង់គ្លេស ក្នុងរជ្ជសម័យព្រះបាទសម្ដេចព្រះជុនឡាចមក្លៅចៅយូហួ តែថ្វីបើមានគំនាបយ៉ាងខ្លាំងពីប្រទេសមហាអំណាច ក៏សៀមអាចរក្សាខ្លួនមិនឱ្យធ្លាក់ក្រោយអាណានិគមរបស់ពួកអឺរ៉ុប តែត្រូវទទួលឥទ្ធិពលពីលោកខាងលិច រហូតធ្វើឱ្យមានការធ្វើបដិវត្ដសង្គមនិងវប្បធម៌នាពេលក្រោយមក និងរក្សាឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួនជារដ្ឋព្រំដែនរវាងមហាអំណាចអាណានិគមទាំងពីរ។ ព្រះបាទមកុដ្ឋក្លៅចៅយូហួទ្រង់មានព្រះរាជតម្រិះឱ្យប្រទេសសៀមចូលរួមក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទី១ ដោយចូលជាមួយបក្សសម្ព័ន្ធមិត្ដធ្វើឱ្យប្រទេសសៀមត្រូវបានទទួលស្គាល់ជាអន្ដរជាតិ នាំមកនូវការកែខៃសន្ធិសញ្ញាដែលមិនមានយុត្ដិធម៌ទាំងឡាយដើម្បីឱ្យជាតិមានអធិបតេយ្យពិតប្រាកដ តែទន្រាំនឹងទទួលបានជោគជ័យត្រូវចំណាយពេលរហូតដល់រជ្ជសម័យព្រះបាទសម្ដេចព្រះចៅយូហួអានន្ទមហិឌុល។ ===ការផ្លាស់ប្ដូររបបគ្រប់គ្រង=== ====សង្គ្រាមលោកលើកទី២ និងសង្គ្រាមត្រជាក់==== ថ្ងៃទី២៤ មិថុនា ឆ្នាំគ.ស១៩៣២ គណៈរាស្ដ្របានធ្វើបដិវត្ដផ្លាស់ប្ដូររបបគ្រប់គ្រងពីរាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការមកជារបបប្រជាធិបតេយ្យ ធ្វើឱ្យគណៈរាស្រ្ដចូលមកមានឥទ្ធិពលលើនយោបាយក្នុងប្រទេស។ នៅរវាងសម័យសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ប្រទេសថៃបានចុះឈ្មោះចូលធ្វើជាសម្ព័ន្ធមិត្ដយោធាជាមួយជប៉ុន ហើយប្រកាសសង្គ្រាមជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក និងអង់គ្លេស តែដោយសារប្រទេសខាងភាគីបក្សសម្ព័ន្ធមិត្ដទទួលស្គាល់ចលនាថៃសេរី ទើបប្រទេសថៃអាចរួចផុតពីស្ថានភាពជាប្រទេសអ្នកចាញ់សង្គ្រាម។ នៅក្នុងកំឡុងពេលនៃសង្គ្រាមត្រជាក់ ប្រទេសថៃបានដំណើរការនយោបាយជាសម្ព័ន្ធមិត្ដជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ដោយមាននយោបាយក្នុងការទប់ស្កាត់ការរីករាលដាលនៃរបបកុម្មុយនីស្ដនៅក្នុងភូមិភាគ ហើយបញ្ជូនទាហានទៅចូលរួមច្បាំងក្នុងសង្គ្រាមកូរ៉េ និងសង្គ្រាមវៀតណាម ក្រោយមកប្រទេសថៃបានជួបនឹងបញ្ហាការរីករាលដាលនៃចរន្ដកុម្មុនីស្ដក្នុងប្រទេស តែក្រោយមកបក្សកុម្មុយនីស្ដនៃប្រទេសទេសថៃបានធ្លាក់ចុះអំណាចរហូតមិនអាចប្រតិបត្ដិការចលនានយោបាយរបស់ខ្លួនបានទៀត សង្គ្រាមជាមួយពួកកុម្មុនីស្ដត្រូវបានបញ្ចប់ទាំងស្រុងនៅក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៩៨០។ === ការវិវត្ដន៍នៃរបបប្រជាធិបតេយ្យ === ក្រោយពេលមានការប្ដូររបបគ្រប់គ្រង គ.ស ១៩៣២ ប្រទេសថៃនៅចាត់ទុកថា នៅក្រោមរបបយោធាផ្ដាច់ការអស់រយៈពេលជាច្រើនទសវត្ស។ ការបោះឆ្នោតក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៩៧៣ ក្រោយហេតុការ ១៤ តុលា ជំរុញឱ្យមាននាយករដ្ឋមន្រ្ដីស៊ីវិលជាលើកដំបូង។ ក្នុងកំឡុងពេលនោះ ប្រទេសថៃជួបនឹងអស្ថេរភាពនយោបាយ ហើយមានការបន្ដអំណាចរដ្ឋបាលយោធាជាបន្ដបន្ទាប់ជាងដប់ដង តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ មានហេតុការណ៍ទាមទារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសំខាន់ៗ ចំនួន ២ ដង គឺហេតុការណ៍ ៦ តុលា និងហេតុការណ៍ឧសភាទមិឡ ទើបធ្វើឱ្យលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅប្រទេសថៃមានស្ថេរភាពនិងកាន់តែល្អឡើង។ ក្នុងកំឡុងទសវត្សឆ្នាំ ១៩៩០ មានកើតវិបត្ដិហិរញ្ញវត្ថុអាស៊ី ឆ្នាំ ១៩៩៧ ធ្វើឱ្យថៃត្រូវខ្ចីលុយពីបរទេសយ៉ាងច្រើន។ លោកតាក់ស៊ីនស៊ីណាវ៉ាត្រាបានកាន់តំណែកនាយករដ្ឋមន្រ្ដីពីរអាណត្ដិជាប់ៗ គ្នា គាត់ជានាយករដ្ឋមន្រ្ដីដែលធ្វើឱ្យមានការឈ្លោះប្រកែកគ្នាច្រើនបំផុត ដោយបានដំណើរការនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចហើយទទួលបានភាពជោគជ័យច្រើនយ៉ាង តែក៏ធ្លាក់ក្នុងបទចោទប្រកាន់ដ៏ធ្ងន់ធ្ងរដូចគ្នា។ ក្នុងកំឡុងពេលនេះឯងដែលធ្វើឱ្យកើតហេតុការណ៍នយោបាយឡើង ក្នុងឆ្នាំគ.ស ២០០៦ មានរដ្ឋប្រហារផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាលតាក់ស៊ីន។ ការបោះឆ្នោតជាសាកលក្នុងឆ្នាំគ.ស ២០០៧ ធ្វើឱ្យប្រទេសថៃត្រឡប់មករកបរិយាកាសប្រជាធិបតេយ្យដូចដើម។ វិបត្ដិនយោបាយនេះទាក់ទងនឹងក្រុមប្រជាជន ២ ក្រុមគឺ ក្រុមសម្ព័ន្ធមិត្ដប្រជាជនដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ និងក្រុមចលនារួមប្រជាធិបតេយ្យប្រឆាំរបបផ្ដាច់ការថ្នាក់ជាតិ។ ក្រុមទី១ បាតុកម្មប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលតាក់ស៊ីន ជារហូតមក រហូតដល់រដ្ឋាភិបាលលោកសាម៉ាក់ស៊ុនថារ៉ាវេត និងរដ្ឋាភិបាលលោកស៊ុមឆាយវង់សាវ៉ាត ដោយមានបាតុកម្មធំក្នុងកំឡុងឆ្នាំគ.ស ២០០៨ ។ ចំណែកក្រុមទី២ បាតុកម្មប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលលោកអភិសិទ្ធិវេចាជីវ៉ា រវាងឆ្នាំគ.ស ២០០៩-២០១១ ដោយមានការធ្វើបាតុកម្ម មានការបាត់បង់ជីវិតមនុស្សដល់ទៅ ២ លើក ក្នុងឆ្នាំគ.ស ២០០៩ និង ២០១០​ ។ នៅទីបំផុតមានការបោះឆ្នោតជាសាកលម្ដងទៀតក្នុងឆ្នាំគ.ស ២០១១ លទ្ធផលគឺគណបក្សភឿថៃបានឈ្នះការបោះឆ្នោត និងជាអ្នកដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល។ ==នយោបាយ== {{Main|នយោបាយនៅថៃ}} ពីដើមប្រទេសថៃមានការគ្រប់គ្រងតាមបែបរាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ តាំងពីសម័យអាណាចក្រអយុធ្យារហូតមក ថែមទាំងមានការគ្រប់គ្រងក្នុងលក្ខណៈអំណាចប្រមូលផ្ដុំ តាំងពីរជ្ជសម័យរបស់ព្រះបាទសម្ដេចព្រះជុនឡាចមក្លៅចៅយូហួ លុះដល់ថ្ងៃទី២៤ មិថុនា ១៩៣២ គណៈរាស្រ្ដបានធ្វើបដិវត្ដក្នុងរជ្ជសម័យព្រះបាទសម្ដេចព្រះប៉ុកក្លៅចៅយូហួ ហើយផ្លាស់ប្ដូររបបគ្រប់គ្រងមកជារបបប្រជាធិបតេយ្យរហូតដល់បច្ចុប្បន្ន។ បច្ចុប្បន្នប្រទេសថៃមានទម្រង់រដ្ឋជារាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងប្រើប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងបែបរបបប្រជាធិបតេយ្យបែបរដ្ឋសភា ឬដែលរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រថៃហៅជារួមថា របបប្រជាធិបតេយ្យដែលមានព្រះមហាក្សត្រទ្រង់ជាប្រមុខ។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញច្បាប់បច្ចុប្បន្នគឺ រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រថៃ ឆ្នាំគ.ស  ២០០៧ ដែលជាច្បាប់ទី១៨ ដែលកំណត់ទម្រង់អង្គការគ្រប់គ្រងអំណាចទាំង ៣ ផ្នែកដូចជា៖ *'''អំណាចនីតិបញ្ញាត្ដិ''' មានរដ្ឋសភាក្នុងប្រព័ន្ធសភា២ ដែលប្រកបដោយសភាតំណាងរាស្ដ្រ និងព្រឹទ្ធិសភា មានសមាជិករួមទាំងអស់ ៦៣០ រូប ជាអង្គការគ្រប់គ្រងអំណាច មានប្រធានសភាជាប្រមុខ។ សភាតំណាងរាស្ដ្រប្រកបដោយតំណាងរាស្រ្ដចំនួន ៥០០ រូប បានមកពីការបោះឆ្នោតបែបបែងចែកតំបន់ចំនួន ៣៧៥ រូប និងបានមកពីការជ្រើសតំាងចំនួន ១២៥ រូប នៅក្នុងតំណែងនៃអាណត្ដិ ៤ ឆ្នាំ។ ព្រឹទ្ធិសភាប្រកបដោយសមាជិកចំនួន ១៥០ រូប បានមកពីការបោះឆ្នោតមួយខេត្ដ ១រូប (រួមក្រុងបាងកកដែរ) និងបានមកពីការចាត់តាំង ៧៣ រូប ដោយមានគណៈកម្មការចាត់តាំងសមាជិកព្រឹទ្ធិសភា ៧ រូប នៅក្នុងអំណាចមួយអាណត្ដិ ៦ ឆ្នាំ ហើយមិនអាចធ្វើជាសមាជិកព្រឹទ្ធិសភាលើពី ១ អាណត្ដិបានឡើយ។ *'''អំណាចនីតិប្រតិបត្ដិ''' មាននាយករដ្ឋមន្រ្ដីដែលបានទទួលការតែងតាំងពីព្រះមហាក្សត្រតាមពាក្យក្រាបង្គំទូលរបស់ប្រធានរដ្ឋសភា និងគណៈរដ្ឋមន្រ្ដី ដែលព្រះមហាក្សត្រទ្រង់តែងតាំងតាមពាក្យក្រាបបង្គំទូលរបស់នាយករដ្ឋមន្រ្ដី ជាអង្គការគ្រប់គ្រងអំណាច នាយករដ្ឋមន្រ្ដីជាប្រមុខនៃអំណាច។ នាយករដ្ឋមន្ដ្រីកាន់អំណាចមួយអាណត្ដិ ៤ ឆ្នាំ តាមសភាតំណាងរាស្រ្ដ ហើយមិនអាចកាន់អំណាចជាប់គ្នាលើ ៨ ឆ្នាំបានទេ។ នាយករដ្ឋមន្រ្ដីមិនបានទទួលការជ្រើសតាំងដោយផ្ទាល់ពីប្រជាជន តែបានទទួលការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសពីសភាតំណាងរាស្រ្ដ។ គណៈរដ្ឋមន្រ្ដីប្រកបដោយនាយករដ្ឋមន្រ្ដី ១ រូប និងរដ្ឋមន្ដ្រីផ្សេងៗ ទៀតមិនលើស ៣៥ រូប។ *'''អំណាចតុលាការ''' មានប្រព័ន្ធសាលាក្ដី ដែលប្រកបដោយសាលាយុត្ដិធម៌ សាលារដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងសាលាគ្រប់គ្រង ជាអង្គការគ្រប់គ្រងអំណាច មានប្រធានសាលាដីកា ប្រធានសាលាធម្មនុញ្ញ និងប្រធានសាលាគ្រប់គ្រងកំពូល ជាប្រមុខក្នុងផ្នែករបស់ខ្លួន។ == សេដ្ឋកិច្ច== {{Main|សេដ្ឋកិច្ចថៃ}} ប្រទេសថៃមានសេដ្ឋកិច្ចបែបគួបផ្សំ​ មានប្រាក់ចំណូលមូលដ្ឋានមកពីឧស្សាហកម្ម ការនំាចេញទំនិញនិងសេវាកម្ម ទេសចរណ៍ សេវាកម្ម កសិកម្មនិងធនធានធម្មជាតិ។ ប្រទេសថៃជាប្រទេសដែលមានអត្រាការនាំចេញលំដាប់ទី២៤ នៃពិភពលោក និងមានអត្រាការនាំចូលលំដាប់ទី២៣ នៃពិភពលោក។ ផ្សារនាំចូលទំនិញថៃដែលសំខាន់ៗ មានដូចជា ជប៉ុន ចិន អាមេរិក ម៉ាលេស៊ី សហរដ្ឋអារ៉ាបអេមីរ៉េត សិង្ហបូរី តៃវ៉ាន់ កូរ៉េខាងត្បូង អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត និងឥណ្ឌូនេស៊ី។ ទិន្នន័យក្នុងខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០០៩ ប្រទេសថៃនាំចេញទំនិញមានតម្លៃជាង ៤០៦ ៩៩០ លានបាត ដោយទំនិញនាំចេញសំខាន់មានដូចជា គ្រឿងចក្រ ១៤១៤០១ លានបាត អាហារ ៥២៣៣២ លានបាត ទំនិញឧស្សាហកម្ម ៤៥៩៥៩ លានបាត និងមានអត្រាតម្លៃទំនិញនាំចូល ២៨៥៩៦៥ លានបាត ដោយទំនិញនាំចូលសំខាន់មានដូចជា គ្រឿងចក្រ ១១៣៤២១ លានបាត ប្រេងនិងឥន្ធនៈ ៥០៨២៤ លានបាត និងសារធាតុគីមី ៤២៣៧៦ លានបាត មានតម្លៃការធ្វើពានិជ្ជកម្មប្រាក់សុទ្ធ ១២១០២៥ លានបាត។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ កម្លំាងពលកម្មភាគច្រើនរបស់ថៃគឺនៅខាងវិស័យកសិកម្ម ដោយមានស្រូវជាផលិតផលសេដ្ឋកិច្ចមូលដ្ឋានដែលសំខាន់បំផុតនៅក្នុងប្រទេស ហើយអាចចាត់ទុកបានថាជាប្រទេសដែលនាំចេញផលិតផលស្រូវច្រើនជាងគេនៅលើពិភពលោក ដោយអត្រាកំណត់ការនាំចេញមាន​ ៣៦% ក្នុងពិភពលោក ប្រទេសថៃមានផ្ទៃដីសមស្របសម្រាប់ដាំដុះជាង ២៧.២៥%  ដែលក្នុងចំនួននេះមាន ៥០% ប្រើសម្រាប់ដំាស្រូវ។ ចំណែកផលិតផលកសិកម្មផ្សេងៗ មានដូចជា កៅស៊ូ បន្លែ និងផ្លែឈើផ្សេងៗ រួមទាំងមានការចិញ្ចឹមបសុសត្វ ដូចជា មាន់ សត្វទឹកទាំងត្រីទឹកសាប ត្រីទឹកប្រៃក្នុងទ្រុង ការធ្វើស្រែបង្កង ការចិញ្ចឹមខ្យង រួមទាំងការនេសាទសមុទ្រ។ ដោយសារប្រទេសថៃសម្បូរទៅដោយពូជរុក្ខជាតិសម្រាប់ធ្វើអាហារពេញមួយឆ្នាំ ទើបមានឈ្មោះថាជាទីកន្លែងផលិតអាហារដ៏សំខាន់នៃពិភពលោក និងជាប្រទេសនាំចេញអាហារសំខាន់លំដាប់ទី៥ លើពិភពលោក។ ប្រទេសថៃត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាប្រទេសឧស្សាហកម្មថ្មីនៃពិភពលោក ធ្លាប់មានអត្រាលូតលាស់ខ្ពស់បំផុតខាងសេដ្ឋកិច្ចនៅក្នុងចន្លោះឆ្នាំគ.ស ១៩៨៥-១៩៩៦(អត្រាកំណើនជាមធ្យម ៩.៤%ក្នុងមួយឆ្នាំ)។ ទៅជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការលូតលាស់នេះបានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់តម្លៃប្រាក់បាតយ៉ាងគ្រោះថ្នាក់ ក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៩៩៧ ដែលជាឆ្នាំកើតវិបត្ដិហិរញ្ញវត្ថុនៅអាស៊ី សេដ្ឋកិច្ចថៃធ្លាក់ចុះនៅសល់ត្រឹម ១.៩% លោកនាយករដ្ឋមន្រី្ដឆាវលីតយ៉ុងឆាយុត បានប្រកាសភាពអាសន្នតម្លៃប្រាក់បាត ដែលធ្វើឱ្យតម្លៃប្រាក់បាតធ្លាក់ចុះទៅដល់​ ៥៦បាតក្នុង ១ ដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក។ មុនពេលដែលសេដ្ឋកិច្ចថៃចាប់ផ្ដើមងើបឡើងវិញម្ដងទៀតក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៩៩៩ ក្រោយពេលនោះ នៅចន្លោះឆ្នាំគ.ស ២០០២-២០០៤ ក្រោមនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្ដីតាក់ស៊ីនស៊ីណាវ៉ាត្រា សេដ្ឋកិច្ចថៃបានរីកលូតលាស់ឡើងវិញជាង ៥-៧% ក្នុងមួយឆ្នាំ និង ៤-៥% ក្នុងមួយឆ្នាំ នៅចន្លោះឆ្នាំគ.ស ២០០៥-២០០៧ វិបត្ដិនយោបាយប្រទេសថៃបានធ្វើឱ្យមានផលប៉ះពាល់ដល់អត្រាការលូតលាស់សេដ្ឋកិច្ចរបស់ថៃ។ វិបត្ដិសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក និងការខ្វះស្ថេរភាពនយោបាយនៅតែជាឧបសក្គរារាំងការលូតលាស់សេដ្ឋកិច្ចរបស់ថៃ។ ===វិទ្យាសាស្រ្ដ និងបច្ចេកវិទ្យា=== មានការកំណត់ផែនការប្រើ​ និងអភិវឌ្ឍវិទ្យាសាស្រ្ដបច្ចេកទេស​ ចាប់តាំងពីមានផែនការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមថា្នក់ជាតិ រយៈកាលទី៥ (គ.ស ១៩៨២-១៩៨៦) មក តែក្នុងពេលនោះ នៅឃើញមានឧបសគ្គផែ្នកសមត្ថភាពក្នុងប្រទេសក្នុងផ្នែកវិទ្យាសាស្រ្ដបច្ចេកទេសមិនទាន់រឹងមាំ រហូតដល់ផែនការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គមថ្នាក់ជាតិរយៈកាលទី៦ (គ.ស ១៩៨៧-១៩៩១) ទើបបានរៀបចំផែនការអភិវឌ្ឍវិទ្យាសាស្រ្ដបច្ចេកទេសឱ្យក្លាយជា ១ ភាគ ១០ នៃផែនការ ដើម្បីអភិវឌ្ឍកម្រិតសមត្ថភាពផ្នែកការផលិតនិងកែច្នែទំនិញ។ ព្រះបាទសម្ដេចព្រះចមក្លៅចៅយូហួទ្រង់បានទទួលព្រះនាមថាជា “ព្រះបិតានៃវិទ្យាសាស្រ្ដជាតិថៃ” តាមរយៈការដែលទ្រង់បានគណនាដំណើរសូរ្យគ្រាសពេញវង្ស ១៨ សីហា ១៨៦៨ យ៉ាងស្ទាត់ជំនាញ។ ថ្ងៃទី១៤ មេសា ១៩៨២ រដ្ឋាភិបាលថៃបានកំណត់យកថ្ងៃទី១៨ សីហារៀងរាល់ឆ្នាំជាទិវាវិទ្យាសាស្រ្ដជាតិថៃ។ បច្ចុប្បន្នប្រទេសថៃបានចូលមករួមចំណែកក្នុងការអភិវឌ្ឍប្រទេសថៃកាន់តែច្រើនឡើង ជាពិសេសក្នុងរឿងវេជ្ជសាស្រ្ដ គមនាគមន៍ ការសិក្សា និងការទំនាក់ទំនង ធ្វើឱ្យវិទ្យាសាស្រ្ដបច្ចេកទេសនៅប្រទេសថៃមានការរីកចម្រើនយ៉ាងលឿន។ ===ទំនាក់ទំនងអន្ដរជាតិ និងកិច្ចការយោធា=== បច្ចុប្បន្នប្រទេសថៃបានចូលមកមានឥទ្ធិពលកាន់តែខ្លាំងឡើងលើឆាកអន្ដរជាតិដោយបានចូលរួមចំណែកជាមួយអង្គការសហប្រជាជាតិនិងអង្គការក្នុងតំបន់។ ប្រទេសថៃជាសម្ព័ន្ធមិត្ដដ៏សំខាន់របស់អាមេរិក ហើយបានពង្រឹងទំនាក់ទំនងរវាងក្រុមប្រទេសសមាជិកអាស៊ាន ទាំងក្នុងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ពានិជ្ជកម្ម ធនាគារ នយោបាយ និងផ្នែកវប្បធម៌។ ក្រៅពីនេះ ប្រទេសថៃបានធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្ដិការជាមួយអង្គការក្នុងតំបន់ មានដូចជា អង្គការស្ថេរភាពនិងកិច្ចសហប្រតិបត្ដិការនៅអឺរ៉ុប​ ក្រៅពីនេះ ប្រទេសថៃធ្លាប់បានបញ្ជូនទាហានទៅចូលរួមក្នុងកងកម្លាំងអន្ដរជាតិនៅទីម័រខាងកើត អាហ្កានីស្ថាន អ៊ីរ៉ាក់ ប៊ូរុនឌី និងបច្ចុប្បន្ននៅដាហ៊្វូប្រទេសស៊ូដង់ តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសថៃនឹងប្រទេសជិតខាងនៅមានលក្ខណៈទន់ខ្សោយនៅឡើយ។ កងទ័ពថៃត្រូវបានបែងចែកចេញជា ៣ ប្រភេទ គឺ កងទ័ពជើងគោក កងទ័ពជើងទឹក និងកងទ័ពជើងអាកាស។ សព្វថ្ងៃនេះកងទ័ពថៃមានចំនួនសរុប ប្រមាណ ១០២៥៦៤០នាក់ និងមានកម្លាំងត្រៀមជាង ២០០០០០នាក់ ហើយមានកម្លាំងពាក់កណ្ដាលទាហានប្រចាំការប្រមាណ ១១៣៧០០នាក់ ។ ព្រះមហាក្សត្រថៃកាន់តំណែងជាអគ្គមេបញ្ជាការទ័ពដោយនីតិន័យ ដែលបច្ចុប្បន្នគឺព្រះបាទសម្ដេចព្រះបរមិន្រ្ទមហាភូមិពលអាឌុលយ៉ាដេត តែក្នុងកិច្ចប្រតិបត្ដិ កងទ័ពត្រូវនៅក្រោមការគ្រង់គ្រងរបស់ក្រសួងមហាផ្ទៃ មានរដ្ឋមន្រ្ដីក្រសួងមហាផ្ទៃជាមេបញ្ជាការ និងនៅក្រោមការបង្គាប់បញ្ជារបស់កងបញ្ជាការកងទ័ពថៃ មានមេបញ្ជាការរបស់កងទ័ពថៃជាមេបញ្ជាការ នៅឆ្នាំគ.ស ២០១០ ក្រសួងមហាផ្ទៃបានប្រើទឹកប្រាក់សរុប ១៥៤០៣២៤៧៨៦០០បាត សម្រាប់ចំណាយក្នុងវិស័យនេះ។        រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រថៃ បញ្ញាត្ដិថាកិច្ចការពារប្រទេសជាតួនាទីរបស់ប្រជាជនថៃគ្រប់រូប ជនជាតិថៃទាំងអស់មានតួនាទីបម្រើរាជការយោធា។ កងទ័ពនឹងប្រមូលកេណ្ឌបុរសដែលបានអាយុឈានចូល ២១ ឆ្នាំ ដោយអាស្រ័យតាមព្រះរាជបញ្ញាត្ដិ បម្រើរាជការយោធា គ.ស ១៩៥៤ ដោយនឹងត្រូវហៅមកពិនិត្យឈាម ឬចូលបម្រើកងប្រចាំការ។ រយៈពេលធ្វើការហ្វឹកហាត់នៅចន្លោះពេលពី ៦ ខែទៅ ២ ឆ្នាំអាស្រ័យលើកម្រិតការសិក្សាវិទ្យាការទាហាន និងការស្ម័គ្រចូលធ្វើជាទាហានដោយបើអ្នកទទួលការពិនិត្យឈាមចប់ការសិក្សាមិនទាបជាងកម្រិតបរិញ្ញាបត្រ បើចាប់បានស្លាកពណ៌ក្រហម គឺត្រូវបម្រើរាជការ ១ ឆ្នំាពេញ បើស្ម័គ្រដោយមិនចាប់ស្លាក នឹងបម្រើរាជការត្រឹមតែ ៦ ខែ ជាដើម។ អ្នកដែលចាប់បានស្លាកពណ៌ខ្មៅ មិនបាច់ចូលបម្រើរាជការយោធា បើអ្នកសិក្សាវិទ្យាការទាហានបញ្ចប់ការសិក្សាថ្នាក់ឆ្នាំទី១ នឹងត្រូវបម្រើរាជការ ១ ឆ្នាំពេញ បើបញ្ចប់ការសិក្សាថ្នាក់ឆ្នាំទី២ នឹងត្រូវបម្រើរាជការ ៦ ខែ ហើយបើបញ្ចប់ការសិក្សាថ្នាក់ឆ្នំាទី៣-៥ មិនត្រូវបានបញ្ជូលក្នុងកងប្រចាំការ តែអាចហៅថាពលបាន ក្នុងឋានៈជាទាហានកងជំនួយប្រភេទ១។ ចុងក្រោយ ខាងគេហទំព័រ GlobalFirepower បានចាត់លំដាប់ថ្នាក់ភាពរឹងមាំរបស់កងទ័ពថៃនៅក្នុងលំដាប់ទី១៩ លើពិភពលោក។ == ប្រជាសាស្ត្រ== {{Main|ប្រជាសាស្ត្រថៃ}} ស្ថិតិចំនួនប្រជាជនថៃមានភាពខុសគ្នាអាស្រ័យលើប្រភព។ តាមការប្រមាណរបស់ CIA The World Factbook កាលពីឆ្នំាគ.ស២០១០ ប្រជាជនថៃទាំងអស់ក្នុងប្រទេសមានប្រមាណ ៦៦៤០៤៦៨៨នាក់ ប្រកបដោយថៃសៀម ៧៥% ថៃខ្សែស្រឡាយចិន ១៤% ថៃខ្សែស្រឡាយម៉ាឡាយូ ៣% ។ ប្រទេសថៃជួបនឹងបញ្ហាអត្រាកំណើតទាបជាងមាត្រដ្ឋាន ដោយក្នុងឆ្នាំគ.ស ២០០៨ អត្រាកំណើនរបស់ប្រជាជននៅត្រឹមកម្រិត ១.៥% ហើយមានទំនោរប្រុងនឹងធ្លាក់ចុះនៅត្រឹម ១.៤៥% ក្នុងឆ្នាំគ.ស ២០២៥។ មូលហេតុមកពីមានអត្រាការពន្យាកំណើតខ្ពស់ ៨១% ក្នុងឆ្នំាគ.ស ២០០៨ បើប្រៀបធៀបនឹងអត្រាមរណៈដែលធ្លាក់ចុះក្នុងសតវត្សកន្លងមក ធ្វើឱ្យប្រទេសថៃនឹងមានប្រជាជនជាមនុស្សចាស់កាន់តែច្រើនឡើងក្នុងពេលអនាគត។ ប្រទេសថៃជាប្រទេសដែលមានភាពចម្រុះនៃជនជាតិ ដោយមានទាំងជនជាតិថៃ ថៃខ្សែស្រឡាយឡាវ ថៃខ្សែស្រឡាយមន ថៃខ្សែស្រឡាយខ្មែរ រួមទាំងជនជាតថៃខ្សែស្រឡាយចិន ថៃខ្សែស្រឡាយម៉ាឡាយូ ថៃខ្សែស្រឡាយជ្វា ជនជាតិចាម ជនជាតិវៀតណាម ជនជាតិភូមា និងជនជាតិថៃតំបន់ភ្នំជាតិពន្ធុផ្សេងៗ ដូចជា ការៀង លីស​ ម៉ុង កួយ ជាដើម។​ ក្នុងឆ្នាំkគ.ស ២០១០ តាមរយៈទិន្នន័យរបស់សភាជាតិ ប្រទេសថៃមានកម្លាំងពលកម្មបរទេសស្របច្បាប់ ១.៤លាននាក់ ដោយមានបន្ថែមទៀតស្មើដើមដែលនៅមិនទាន់បានចុះបញ្ជី។ តាមរយៈទិន្នន័យការភាសខ្លួនអន្ដរជាតិរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ បានបង្ហាញថា ក្នុងឆ្នាំគ.ស ២០០៥ ប្រទេសថៃមានជនភាសខ្លួនចូលមករស់នៅចំនួន ១.០៥លាននាក់ ស្មើនឹង១.៦% នៃចំនួនប្រជាជនសរុប។ ប្រទេសថៃមានការបែងចែកជនជាតិ និងជាតិពន្ធុកម្រិតទាបពេលប្រៀបធៀបនឹងប្រទេសជិតខាង មានការគាំទ្រនយោបាយឥស្សរៈភាពនៃជនជាតិនីមួយៗ អ្នកជំនាញការបស្ចឹមប្រទេសបានកត់ត្រាទុកថា​ ប្រទេសថៃជា “សង្គមដែលមានគ្រោងសាងធូររលុង”។ ===សាសនា=== {{Main|សាសនានៅថៃ}} តាមរយៈការធ្វើជំរឿនប្រជាជនក្នុងឆ្នាំគ.ស ២០១០ ប្រជាជនថៃជាពុទ្ធសាសនិកមាន ៩៣.៤% ដែលចាត់ទុកថាជាសាសនាប្រចាំជាតិរបស់ថៃដោយន័យប្រយោល ថ្វីបើថានៅមិនទាន់មាន​ការបញ្ញត្ដិក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រថៃនៅឡើយក៏ដោយ ទាំងអស់នេះចាត់ទុកបានថា ប្រទេសថៃមានអ្នកគោរពព្រះពុទ្ធសាសនាលំដាប់ខ្ពស់ដែរក្នុងពិភពលោក។ បន្ទាប់មកមានដូចជាសាសនាឥស្លាម មានអ្នកគោរពប្រមាណ​ ៥.២% ដែលភាគច្រើនអាស្រ័យនៅភូមិភាគខាងត្បូងផ្នែកខាងក្រោម ប្រជាជនក្នុងខេត្ដយ៉ាក់ឡា ប៉ាត់តានី ណារ៉ាធិវ៉ាត តំបន់ខ្លះនៃខេត្ដសុងក្លា និងខេត្ដឈុមផន ភាគច្រើនគោរពសាសនាឥស្លាម។ ក្រៅពីនេះនៅមានអ្នកគោរពសាសនាផ្សេងៗ ទៀត ដូចជា គ្រិស្ដ សិខ និងហិណ្ឌូ សរុបប្រមាណ ១.៤% ចំពោះសហគមន៍ជនជាតិជ្វីបវិញ មានប្រវត្ដិជាយូរមកហើយគឺតាំងពីគ្រិស្ដសតវត្សទី១៧ មកម្ល៉េះ។ ===ភាសា=== {{Main|ភាសានៃថៃ}} ប្រទេសថៃមានភាសាថៃជាភាសាផ្លូវការ និងជាភាសាសំខាន់ដែលប្រើសម្រាប់ទាក់ទងគ្នា សម្រាប់ការសិក្សា និងជាភាសានិយាយដែលប្រើជាទូទៅក្នុងប្រទេស ដោយប្រើអក្សរថៃជាទម្រង់មូលដ្ឋានក្នុងការសរសេរ ដែលប្រឌិតឡើងជាផ្លូវការនៅសម័យក្រុងសុខោទ័យដោយផឃុនរាមកំហែងមហារាជ។ ក្រៅអំពីភាសាថៃនៅភូមិភាគកណ្ដាល ភាសាថៃសំនៀងផ្សេងៗ នៅមានការប្រើសម្រាប់និយាយតាមភូមិភាគនីមួយៗ ដូចជា ភាសាថៃភូមិភាគខាងជើង ភាសាថៃភូមិភាគឥសាន និងភាសាថៃភូមិភាគខាងត្បូងជាដើម។ ក្រៅអំពីភាសាថៃ ក្នុងប្រទេសថៃនៅមានការប្រើភាសារបស់ក្រុមជនជាតិភាគតិច ដូចជា ភាសាចិនជាពិសេសសំនៀងតេជីវ ភាសាឡាវនៅភូមិភាគឥសានដែលជួនកាលគេហៅថាភាសាឡាវសំនៀងថៃ ភាសាម៉ាឡាយូប៉ាត់តានីនៅភូមិភាគខាងត្បូង។ ក្រៅពីនេះនៅមានភាសាផ្សេងៗ ទៀតដូចជា ភាសាកួយ ភាសាកាក់យ៉ាខាងកើត ភាសាផួន ភាសាថៃលឺ ភាសាថៃយ៉ៃ រួមទាំងភាសាដែលគេប្រើក្នុងជនជាតិតំបន់ភ្នំ ប្រកបដោយត្រកូលភាសាមន-ខ្មែរ ភាសាវៀតណាម និងភាសាឡាបរី ត្រកូលភាសាអូស្ដ្រូអាស៊ី ដូចជា ភាសាចាម ត្រកូលភាសាចិន-ទីបេ ដូចជា ភាសាម៉ុង ភាសាការៀង និងភាសាតៃផ្សេងៗ ដូចជាភាសាភូថៃ ភាសាសែក ជាដើម។ ភាសានិងអក្សរអង់គ្លេសមានបង្រៀនក្នុងសាលាចំណេះទូទៅនិងសាកលវិទ្យាល័យ តែចំនួនអ្នកដែលចេះភាសាអង់គ្លេសស្ទាត់ជំនាញក្នុងប្រទេសថៃនៅមានចំនួនតិចតួចណាស់ ហើយភាគច្រើននៅតាមតំបន់ទីក្រុង និងក្នុងគ្រួសារដែលមានការសិក្សាខ្ពស់តែប៉ុណ្ណោះ។ ក្នុងផ្នែកសមត្ថភាពនៃការប្រើភាសាអង់គ្លេស ប្រទេសថៃធ្លាប់នៅលំដាប់នាំមុខក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៩៩៧ តែនៅពាក់កណ្ដាលឆ្នាំគ.ស ២០០៦ ថៃបែរជាដើរក្រោយប្រទេសឡាវនិងប្រទេសវៀតណាម។ ===ការអប់រំ=== ការតម្រូវឱ្យប្រជាជនត្រូវទទួលការសិក្សាអប់រំនៅប្រទេសថៃមានតាំងពីឆ្នាំគ.ស ១៩២១ មកម្ល៉េះ។ រដ្ឋាភិបាលថៃត្រូវរៀបចំឱ្យមានការសិក្សាថ្នាក់មូលដ្ឋានដោយឥតគិតថ្លៃដល់ប្រជាជនក្នុងរយៈពេល ១២ ឆ្នាំ។ ចំណែកការសិក្សាបែបតម្រូវឱ្យប្រជាជនត្រូវទទួលការសិក្សាអប់រំនាពេលបច្ចុប្បន្នត្រូវបានកំណត់ត្រឹម ៩ ឆ្នាំ មានប្រព័ន្ធសាលារៀនដែលបានរៀបចំទុកមានចាប់តាំងពីកម្រិតមតេយ្យសិក្សា បឋមសិក្សា និងមធ្យមសិក្សាបឋមភូមិតាមលំដាប់ តែក្រោយពេលបញ្ចប់ការសិក្សាកម្រិតមធ្យមសិក្សាបឋមភូមិហើយអ្នកសិក្សាអាចជ្រើសរើសបានរវាងការសិក្សាបន្ដទៅមធ្យមសិក្សាទុតិយភូមិ ឬជ្រើសរើសសិក្សាថ្នាក់មុខវិជ្ជាបច្ចេកទេស ឬអាចជ្រើសរើសសិក្សាបន្ដក្នុងស្ថាប័នទាហារ ឬប៉ូលីស។ ក្នុងការសិក្សាបន្ដថ្នាក់ឧត្ដមសិក្សានៅប្រទេសថៃ សិស្សក្នុងកម្រិតមធ្យមសិក្សាទុតិយភូមិត្រូវឆ្លងកាត់ប្រព័ន្ធការទទួលបុគ្គលចូលសិក្សាបន្ដក្នុងកម្រិតឧត្ដមសិក្សា ដែលជាទូទៅត្រូវរៀនចប់ថ្នាក់ទី១២ ។ សាកលវិទ្យាល័យក្នុងប្រទេសថៃត្រូវបានទទួលស្គាល់ក្នុងកម្រិតសាកល មានដូចជា សាកលវិទ្យាល័យមហិឌុល និងសាកលវិទ្យាល័យជុឡាឡុងកន ដែលជាប់ជាសាកលវិទ្យាល័យល្អបំផុតនៅអាស៊ីពី QS Asian University Rankings 2011។ តែទោះជាយ៉ាងណា ក៏នៅមានការព្រួយបារម្ភលើកម្រិតបញ្ញារបស់យុវជនថៃ ដែលតាមរយៈការសិក្សារបស់កាសែតដឺណេសិនបានបញ្ចេញរបាយការណ៍ថា “ក្រមអនាម័យនិងក្រុមសុខភាពចិត្ដនឹងត្រូវទទួលអម្រែកលើសភាពឆ្លាតវៃដែលធ្លាក់ចុះ ក្រោយពេលបានរកឃើញថា កម្រិតបញ្ញាជាមធ្យមនៃក្រុមយុវជនមានទាបជាង ៨០” ។ វជរ ផនរណជេដ្ឋបានធ្វើសេចក្ដីរាយការក្នុងឆ្នាំគ.ស ២០០៦ ថា “អត្រាមធ្យមនៃកម្រិតបញ្ញារបស់ក្មេងថៃនៅរវាងពី ៨៧-៨៨ ដែលស្ថិតនៅក្នុងកម្រិត “ទាបជាងស្ដង់ដា”  បើប្រៀបធៀបនឹងកម្រិតសាកល។ បញ្ហានៃការសិក្សាក្នុងប្រទេសថៃឃើញថា មានការនាំយកនូវវិទ្យាសាស្រ្ដបច្ចេកទេសមកប្រើក្នុងការរៀននិងបង្រៀននៅមានកំណត់។ == វប្បធម៌ == {{Main|វប្បធម៌ថៃ}} វប្បធម៌ថៃបានទទួលឥទ្ធិពលនៃវប្បធម៌ឥណ្ឌា ចិន ខ្មែរនិងដែនដីផ្នែកខ្លះនៃអាស៊ីអាគ្នេយ៍យ៉ាងខ្លាំង។ ពុទ្ធសាសនានិកាយថេរវាទ ដែលជាសាសនាដែលមានគេគោរពច្រើនបំផុតនៅប្រទេសថៃ ឈរនៅលើមូលដ្ឋានអត្ដសញ្ញាណនិងជំនឿរបស់ជនជាតិថៃសម័យថ្មី ធ្វើឱ្យព្រះពុទ្ធសាសនានៅប្រទេសថៃមានការអភិវឌ្ឍតាមកាលវេលា ដែលរួមទៅដល់ការរួមយកជំនឿក្នុងស្រុកដែលមកពីសាសនាហិណ្ឌូ ការគោរពខ្មោច និងការគោរពបូជាបុព្វបុរស។ ចំណែកឯពួកមុស្លីមភាគច្រើនរស់នៅភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសថៃ រួមទាំងជនជាតិចិនឯនាយសមុទ្រដែលចូកមកមានការរួមចំណែកសំខាន់នៅក្នុងសង្គមថៃ ជាពិសេសក្នុងតំបន់ទីក្រុងបាងកកនិងតំបន់ជិតខាង ដែលមានការសម្របខ្លួនចូលជាមួយសង្គមថៃបានយ៉ាងល្អ ធ្វើឱ្យក្រុមជនជាតិចិនបានមានតំណែកក្នុងអំណាចខាងសេដ្ឋកិច្ចនិងនយោបាយ។ វប្បធម៌ថៃមានលក្ខណៈស្រដៀងនឹងវប្បធម៌អាស៊ី ពោលគឺ មានការគោរពបុព្វបុរស ដែលជាការប្រតិបត្ដិតៗ គ្នាជាយូរមកហើយ។ ជនជាតិថៃតែងមានភាពជាម្ចាស់ផ្ទះនិងក្ដីករុណាយ៉ាងល្អ តែក៏មានអារម្មណ៍ក្នុងការបែងចែកវណ្ណៈយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដែរ។ ភាពចាស់ទុំជាផ្នត់គំនិតសំខាន់ម្យ៉ាងក្នុងវប្បធម៌ថៃ មនុស្សចាស់ត្រូវគ្រប់គ្រងមើលថែគ្រួសាររបស់ខ្លួនតាមទំនៀម ហើយប្អូនត្រូវចេះស្ដាប់បង្គាប់បង។ ការរាក់ទាក់តាមប្រពៃណីថៃគឺ ការសំពះ។ អ្នកអាយុតិចតែងតែជាអ្នករាក់ទាក់អ្នកអាយុច្រើនមុន ពេលជួបគ្នា ហើយមនុស្សចាស់សោតក៏នឹងរាក់ទាក់ត្រឡប់ទៅវិញក្នុងលក្ខណៈស្រដៀងៗ គ្នា។ ឋានៈនិងតំណែងក្នុងសង្គមក៏ជាផ្នែកមួយនៃការសម្រេចថាអ្នកណាគួរសំពះអ្នកណាមុន។ ការសំពះចាត់ទុកជាការផ្ដល់សេចក្ដីគោរពនិងការរាប់អាចចំពោះនរណាម្នាក់។ ===សិល្បៈ=== សិល្បៈគំនូរថៃ ជាលក្ខណៈឧត្ដមគតិ ជារូបដែលមាន ២ ករណី ដោយនាំយកវត្ថុនៅជិតទុកខាងក្រោមនៃរូប វត្ថុនៅឆ្ងាយទុកនៅខាងលើរូប ប្រើពណ៌បែបឯករង្គ គឺ​ ប្រើច្រើនពណ៌ តែមានពណ៌លេចធ្លោតែមួយ។ បដិមាកម្មថៃ កាលពីដើមជាងថៃធ្វើរូបបដិមាចំពោះតែវត្ថុសក្ដិសិទ្ធិ ដូចជា ព្រះពុទ្ធរូប ទេវរូប ដោយមានត្រកូលជាងផ្សេងៗ រាប់ចាប់តាំងពីសម័យសុខោទ័យហៅថា ត្រកូលជាងឈៀងសែន ត្រកូលជាងសុខោទ័យ អយុធ្យា និងរតនកោសិន្រ្ទ ដោយប្រើមាសសំរិទ្ធជាវត្ថុសំខាន់ក្នុងការធ្វើរូបបដិមា មុខដំបូងគេឆ្លាក់ដោយក្រមួនឃ្មុំ តុបតែងឱ្យល្អ រួចយកទៅចាក់ពុម្ពលោហៈ បើធៀបនឹងបដិមាធ្វើពីថ្មនៅយុគសម័យមុន បដិមាកម្មសំរិទ្ធមានលក្ខណៈស្រស់ស្អាតជាង។ ស្ថាបត្យកម្មថៃ មានបង្ហាញឱ្យឃើញនៅសម័យក្រោយ មកពីស្នាដៃស្ថាបត្យកម្មភាគច្រើនងាយខូចទ្រុឌទ្រោម ជាពិសេសសំណង់ធ្វើអំពីឈើ ពុំឃើញមានស្លាកស្នាមនៅសម័យបុរាណទេ។ ស្ថាបត្យកម្មថៃបង្ហាញឱ្យឃើញតាមរយៈផ្ទះថៃ វត្ដ វិហារ និងប្រាសាទរាជវាំង ដែលសុទ្ធតែសាងសង់ឡើងឱ្យសមស្របតាមលក្ខណៈអាកាសធាតុ និងការប្រើប្រាស់ជាក់ស្ដែង។   ==ភូមិសាស្ត្រ== ===ចង្វាត (ខេត្ត)=== {{ដើមចំបង|ចង្វាតនៃថៃ}}[[ឯកសារ:Thailand adm location map.svg|ធ្វេង|រូបភាពតូច|351x351ភីកសែល|ផែនទីខេត្តនៃប្រទេសថៃ]] ប្រទេសថៃមាន ៧៥ ខេត្ត​ដែលគេហៅនៅភាសាថៃ ចាំងវ៉ាត់(จังหวัด) (សណ្ដាន​នៃ​ពាក្យ​នេះ មាន​ពាក្យ « ចង្វាត » ដែល​ខ្មែរ​ប្រើប្រាស់​ជា​ធម្មតា​នៅ​សម័យ​មុន​អង្គរ និង​អង្គរ សំរាប់​សំគាល់​សីមា ព្រំ​ប្រទល់ ឬ​ខ្សែ​ក្រវ៉ាត់​នៃ​ព្រំ​ប្រទល់​ដែន ដែល​ជា​កម្មសិទ្ធិ ឬ​ទឹក​ដី​ចំណុះ​របស់​ស្ថាប័ន​ណា​មួយ ឬ​មន្រ្តី​ណា​ម្នាក់ ។ ពាក្យ​នេះ យើង​ឈប់​ប្រើប្រាស់​នៅ​ក្នុង​ភាសា​យើង​ទៅ​ហើយ ប៉ុន្តែ​សៀម​បាន​ខ្ចី​យក​ទៅ​ប្រើ​រហូត​ដល់​សព្វ​ថ្ងៃ ដែល​មាន​ន័យ​សំគាល់ ដែនដី​រដ្ឋបាល​ថ្នាក់ « ខេត្ត » ។) <ref>សិលា​ចារឹក​ថ្មី ka 17 នៅ​ប្រាសាទ​អំពិល ខេត្ត ឧត្ដរមានជ័យ</ref>(จังหวัด) និងមានដែ ពីរទីក្រុងដែលជា ស្វ័យយន្តៈ [[ទីក្រុងបាងកក]]​ និង [[ទីក្រុងផាត់ថាយ៉ា]]។ ចង្វាតចែកទៅ [[ស្រុក]] (អាំភើ) និងស្រុកចែកទៅជា ឃុំ/អនុស្រុក (ដាំប៊ូន[តំបន់]) ។​ នៅឆ្នាំ២០០៦មាន ៨៧៧​សង្កាត់ (อำเภอ) និង ៥០ខេត្ត (ស្មើសង្កាត់ក្នុងខណ្ឌខ្មែរ) ទៀត នៅទីក្រុងបង់កក (เขต, ខេត្ត)។ មានដែ [[មាតុធានីរបស់បង់កក]] គឺជាតំបន់ជុំវិញទីក្រុងបង់កក​ ។ [[ឯកសារ:Thailand location relief map.svg|រូបភាពតូច|390x390ភីកសែល|សណ្ឋានដីប្រទេសថៃ]] ==== ភាគកណ្ដាល ==== # [[ខេត្តអាងទង]] # [[បាងកក|ទីក្រុងបាងកក]]​ (ក្រុងទេពមហានគរ) # [[ខេត្តពិចិត្រ]] (ខេត្តវិចិត្រ) # [[ខេត្តជ័យនាថ]] # [[ខេត្តកញ្ចនបុរី|ខេត្តកាណចាណាបុរី]] # [[ខេត្តលពបុរី]] (លពបុរី) # [[ខេត្តនគរនាយក]] # [[ខេត្តនគរបឋម]] # [[ខេត្តនន្ទបុរី]] # [[ខេត្តបទុមធានី]] # [[ខេត្តពេជ្របូរណ៍]] # [[ខេត្តអយុធ្យា]] # [[ខេត្តរាជបុរី]] # [[ខេត្តសមុទ្រប្រាការ]] # [[ខេត្តសមុទ្រសាគរ]] # [[ខេត្តសមុទ្រសង្គ្រាម]] # [[ខេត្តស្រះបុរី]] # [[ខេត្តសិង្ហបុរី]] # [[ខេត្តសុពណ៌បុរី]] (សុវណ្ណបុរី) # [[ខេត្តកំពែងពេជ្រ]] #[[ខេត្តឧទ័យធានី]] [[ឯកសារ:Grand Palace Chakri Mahaprasad.jpg|right|thumb|200px|[[ព្រះបរមមហារាជវាំង]] [[បាងកក]]]] [[ឯកសារ:Bangkok skytrain sunset.jpg|right|thumb|200px|ទេសភាពទីក្រុងបាងកក នាពេលរាត្រី]] [[ឯកសារ:Wat Pho, Bangkok, Tailandia, 2013-08-22, DD 02.jpg|រូបភាពតូច|300x300ភីកសែល|[[វត្តព្រះជេតុពនវិមលមង្គលារាម]] ([[Wat Pho]]) [[ប្រទេសថៃ|បាងកក]] [[ប្រទេសថៃ]]]] [[ឯកសារ:วัดพระศรีรัตนศาสดาราม วัดพระแก้ว กรุงเทพมหานคร - Wat Phra Kaew, Temple of Emerald Buddha, Bangkok, Thailand.jpg|រូបភាពតូច|200x200ភីកសែល|[[វត្តព្រះកែវ]] នៅទីក្រុង[[បាងកក]]]] [[ឯកសារ:Wat Suthat, Bangkok.jpg|right|thumb|200px|[[វត្ត សូថាត់]] Wat Suthat បាងកក]] [[ឯកសារ:Democracy Monument Bangkok 001.JPG|right|thumb|200px|[[វិមានប្រជាធិបតេយ្យ]]]] ==== ភាគខាងកើត ==== # [[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] (ឆ្ជើងទ្រៅ) # [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ខេត្តចន្ទបុរី]] # [[ខេត្តធនបុរី]] (ជលបុរី) # [[ខេត្តប្រាចិនបុរី]] # [[ខេត្តរយ៉ង]] # [[ខេត្តស្រះកែវ]] # [[ខេត្តត្រាច|ខេត្តត្រាត]] ==== ភាគខាងជើង ==== # [[ខេត្តឈៀងម៉ៃ]] # [[ខេត្តឈៀងរ៉ាយ]] # [[ខេត្តកំពែងពេជ្រ]] (កំផែងពេជ្រ) # [[ខេត្តលំប៉ាង]] # [[ខេត្តលំពូន]] # [[ខេត្តម៉ែហងសន]] # [[ខេត្តនគរសួគ៌]] # [[ខេត្តណាន]] # [[ខេត្តព្យៅ]] # [[ខេត្តពេជ្របុរី]] # [[ខេត្តពិស្ណុលោក]] (វិស្ណុលោក) # [[ខេត្តព្រែ]] # [[ខេត្តសុខោទ័យ]] # [[ខេត្តតាក]] # [[ខេត្តឧត្តរឌិត្ថ]] ==== ភាគឦសាន ==== # [[ខេត្តអំណាចច្រើន]] # [[ខេត្តជ័យភូមិ]] # [[ខេត្តកាលសិន្ធុ]] # [[ខេត្តខនកែន]] # [[ខេត្តលើយ]] # [[ខេត្តមហាសារខាម]] # [[ខេត្តមុក្តាហារ]] # [[ខេត្តនគរភ្នំ]] # [[ខេត្តនគររាជ|ខេត្តនគររាជសីមា]] # ខេត្តហ្នងបួលំភូ # [[ខេត្តហ្នងគាយ]] # [[ខេត្តរយឯត]] # [[ខេត្តសកលនគរ]] # [[ខេត្តស៊ីសាកេត]] # [[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]] # [[ខេត្តឧប្បលរាជធានី]] # [[ខេត្តឧត្តរធានី]] # [[ខេត្តយសោធរ]] # [[ខេត្តបឹងកាល]] ==== ភាគខាងត្បូង ==== # [[ខេត្តជុម្ពរ]] # [[ខេត្តក្របី]] # [[ខេត្តនគរស្រីធម្មរាជ]] # [[ខេត្តនរាធិវាស]] # [[ខេត្តប៉ាត់តានី|ខេត្តប៉័ត្តានី]] (ប៉ាត់តានី, ប៉័ត្តាណី) # [[ខេត្តផាំងង៉ា]] # [[ខេត្តព័ទ្ទលុង]] # [[ខេត្តភូកេត]] # [[ខេត្តរនង]] # [[ខេត្តស្តូល]] # [[ខេត្តសង្ខលា|ខេត្តសងខ្លា]] # [[ខេត្តសុរាស្ត្រធានី]] # [[ខេត្តត្រាំង]] # [[ខេត្តយលា]] {| class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%" {{Largest cities|country=ថៃ|div_15=ខេត្តបទុមធានី{{!}}បទុមធានី|pop_10=120,045|city_11=ព័ទ្យា{{!}}ទីក្រុងផាត់ថាយ៉ា|div_11=ខេត្តជលបុរី{{!}}ជលបុរី|pop_11=117,371|city_12=នគរស្រីធម្មរាជ{{!}}ទេសបាលនគរនគរស្រីធម្មរាជ|div_12=ខេត្តនគរស្រីធម្មរាជ{{!}}នគរស្រីធម្មរាជ|pop_12=104,948|city_13=នគរសួគ៌{{!}}ទេសបាលនគរនគរសួគ៌|div_13=ខេត្តនគរសួគ៌{{!}}នគរសួគ៌|pop_13=84,122|city_14=ឡែមឆ្បាំង{{!}}ទេសបាលនគរឡែមឆ្បាំង|div_14=ខេត្តជលបុរី{{!}}ជលបុរី|pop_14=82,960|city_15=រង្សិត{{!}}ទេសបាលនគររង្សិត|pop_15=81,084|city_10=ខនកែន{{!}}ទេសបាលនគរខនកែន|city_16=ភូកេត{{!}}ទេសបាលនគរភូកេត|div_16=ខេត្តភូកេត{{!}}ភូកេត|pop_16=78,923|city_17=នគរបឋម{{!}}ទេសបាលនគរនគរបឋម|div_17=ខេត្តនគរបឋម{{!}}នគរបឋម|pop_17=77,651|city_18=ឧប្បលរាជធានី{{!}}ទេសបាលនគរឧប្បលរាជធានី|div_18=ខេត្តឧប្បលរាជធានី{{!}}ឧប្បលរាជធានី|pop_18=77,306|city_19=ឈៀងរ៉ាយ{{!}}ទេសបាលនគរឈៀងរ៉ាយ|div_19=ខេត្តឈៀងរ៉ាយ{{!}}ឈៀងរ៉ាយ|pop_19=74,226|city_20=ពិស្ណុលោក{{!}}ទេសបាលនគរពិស្ណុលោក|div_20=ខេត្តពិស្ណុលោក{{!}}ពិស្ណុលោក|div_10=ខេត្តខនកែន{{!}}ខនកែន|pop_9=130,114|kind=ធំ|city_4=រហាតយ៉ៃ{{!}}ទេសបាលនគរហាតយ៉ៃ|stat_ref={{citation needed|date=November 2021}}|div_name=ខេត្ត|city_1=បាងកក (អង្គការរដ្ឋាភិបាលក្នុងតំបន់){{!}}បាងកក|div_1=បាងកក|pop_1=5,686,646|img_1=View from Baiyoke Sky Hotel, Bangkok (7053110333) cropped.jpg|city_2=នន្ទបុរី{{!}}ទេសបាលនគរនន្ទបុរី|div_2=ខេត្តនន្ទបុរី{{!}}នន្ទបុរី|pop_2=255,793|img_2=Nonthaburi - Bangbuathong.jpg|city_3=ប៉ាកក្រេត{{!}}ទេសបាលនគរប៉ាកក្រេត|div_3=ខេត្តនន្ទបុរី{{!}}នន្ទបុរី|pop_3=189,258|img_3=Sunset at pakkred - panoramio.jpg|div_4=ខេត្តសង្ខលា{{!}}សង្ខលា|div_9=ខេត្តសុរាស្ត្រធានី{{!}}សុរាស្ត្រធានី|city_7=ឧត្តរធានី{{!}}ទេសបាលនគរឧត្តរធានី|city_9=សុរាស្ត្រធានី{{!}}ទេសបាលនគរសុរាស្ត្រធានី|pop_8=131,091|div_8=ខេត្តឈៀងម៉ៃ{{!}}ឈៀងម៉ៃ|city_8=ឈៀងម៉ៃ{{!}}ទេសបាលនគរឈៀងម៉ៃ|pop_7=131,192|div_7=ខេត្តឧត្តរធានី{{!}}ឧត្តរធានី|pop_6=131,286|pop_4=159,627|div_6=ខេត្តនគររាជសីមា{{!}}នគររាជសីមា|city_6=នគររាជសីមា{{!}}ទេសបាលនគរនគររាជសីមា|pop_5=132,172|div_5=ខេត្តជលបុរី{{!}}ជលបុរី|city_5=ចៅព្រះយាសុរស័ក្តិ{{!}}ទេសបាលនគរចៅព្រះយាសុរស័ក្តិ|img_4=Skyline of Hat Yai City, June 2012 by.jpg|pop_20=68,898}}<noinclude> == សូមមើលផងដែរ == * [[ភាសាថៃ]] * [[ប្រវត្តិសាស្ត្រថៃ]] == ឯកសារយោង == {{reflist}} == តំណភ្ជាប់ក្រៅ == * [http://en.wikivoyage.org/wiki/Thailand Wikivoyage - Thailand] {{en icon}} * [http://www2.tat.co.th/ Tourism Authority of Thailand] {{th icon}} {{Commons&cat|Thailand|Thailand|ថៃ}} {{Geographic location |Centre={{THA}} |North={{MYA}} {{LAO}} |Northeast={{LAO}} |East={{LAO}}<br>{{CAM}} |Southeast=[[ឈូងសមុទ្រថៃ]] |South= {{MAS}} |Southwest=[[សមុទ្រអង់ដាម៉ង់]] |West={{MYA}} |Northwest={{MYA}} }} {{ASEAN}} {{ប្រទេសនៅទ្វីបអាស៊ី}} {{ប្រទេសនិយាយភាសាម៉ាឡេ}} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ថៃ| ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ព្រះរាជាណាចក្រ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសនៅអាស៊ី]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសឧស្សាហកម្មថ្មី]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រដ្ឋសមាជិកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រដ្ឋសមាជិកអាស៊ាន]] s1qo2vvjy7rq487nt56zno4urt5cvhn 0 10703 282054 281673 2022-07-31T19:30:44Z 117.20.117.73 /* ថោក */ បានកែតម្រូវកំហុសអក្ខរាវិរុទ្ធ wikitext text/x-wiki '''សុភាសិត​ខ្មែរ''' ជា​ឃ្លា​​​ខ្លី​ៗ តែ​មាន​អត្ថន័យ​​ជ្រៅ​ជ្រះ​ ​​ជា​​ឱវាទ​ល្អៗ​​ដែល​មាន​ប្រយោជន៍​គួរ​រៀន​គួរ​ស្តាប់។​ ទំព័រ​នេះគឺ​ជា​កម្រង​ប្រមូល​ផ្តុំ​សុភាសិត​ខ្មែរ ដក​ស្រង់​ចេញ​ពី​សៀវ​ភៅ'''ប្រមូល​ភាសិត​ខ្មែរ​''' ផ្សាយ​ចេញ​ពី​សមាគម​សម្តេច​ [[ជួន ណាត]]​។ {| border=0 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=250 style="margin: 0.5em 0 1em 1em; background: #ffffff; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" | style="background:#ffffff;" align=center colspan=2 | [[ឯកសារ:Khmer Proverb.jpg|250px]] |} kk ==ពាក្យស្លោក== <br /> * គេខុសកុំអាលអរ គេសាទរកុំអាលអួត ។ * គិតមុនគូ * គ្មាន​កម្លាំង​ គ្មាន​បញ្ញា គ្មាន​អាហារ​ គ្មាន​ជិវិត។ * គ្មានពូជ គ្មានកំណើត * គ្នាតិចអន្សមខ្លោច ​គ្នាដូចស្រមោចអន្សមឆៅ។ * គុក​និង​សោ គឺ​ចោរ​បង្កើត​ឱសថល្អ​ឆើត​កើត​ពី​រោគ ដំណេកកើត​ពី​ការ​ងុយងោក មនុស្ស​ក្នុង​លោក​កើត​ពី​កម្ម។ * គ្រូកាចសិស្សខូច។ * គ្រូទាយ ម្តាយថា។ * គួរ​គិត​ជីវិត​ពុំ​ទៀង​ទាត់​ តែង​តែ​បែរ​បត់​កាន់​ក្តី​ស្លាប់ ពុំ​ដែល​បាន​ស្រួល​ប្រែ​ប្រួល​ឆាប់ ក្រឡាប់ស្ងាត់សូន្យ​ចា * គោដំបៅខ្នង​ ក្អែកហើររំលង​ រំសាយកន្ទុយ។ *គ្រឿងញៀនបំផ្លាញអនាគត។ * ឃាត់​កំហឹង​ដោយ​ប្រឹង​អត់​អោយ​បាន​ ឃាត់​ពាល​សាមាន្យ​ដោយ​អាជ្ញាបុគ្គល​ ឃាត់​ចិត្ត​ចាកទោសា ប្រសើរ​ថ្លៃ​ថ្លា​ក្នុង​លោកិយ។ * ឃាត់​ចិត្ត​ចាកក្តី​ស្នេហា ក្នុង​កាមតណ្ហានា​លោកិយ ដូច​យក​អំបោះ​ចង​ដំរី​ ពិបាក​ពេក​ក្រៃ​គួរ * ឃ្លាតកាយ ណាយចិត្ត។ * ឃ្លានឆ្ងាញ់ ស្រលាញ់ល្អ។ * ឃុបឃិត​ជន​ពាល ​រាល​ទុក្ខ​ដល់ខ្លួន។ * ឃុប​ឃិត​បណ្ឌិត​ សុខ​មួយ​ជិវិត​ឥតទុក្ខា​ * ឃើញ​ខ្លា​ដេក​ថា​ខ្លា​ស្លាប់ ឃើញ​ខ្លា​ក្រាប​ថា​ខ្លា​សំពះ។ * ឃើញ​គេ​ទៅ​កុំ​អោយ​ខាន ឃើញ​គេ​បាន​កុំ​អោយ​ទៅ។ * ឃើញ​ឈើ​ពុក​ កុំ​អាល​ដាក់​គូទ​អង្គុយ (ឬ កុំ​អាល​ដាក់​គូទ​លើ)។ * ឃើញ​ដំរី​ជុះ​ កុំ​ជុះ​តាម​ដំរី (ឬ ដំរី​ជុះ​ កុំ​ជុះ​តាម​ដំរី)។ * ឃើញ​ថ្លុក​ថាជា​ថ្នល់ ក្រែង​កំហល់​កំហុស​មាន។ * ឃើញ​ពីនាយ​កុំ​អាល​ទាយ​អាក្រក់​ល្អ លុះ​ឃើញ​ជាក់ជា​ខ្មៅ​ស ទើបថាបាន​ បើ​បណ្តោយ​តាម​គំនិត​ដែល​គិត​ស្មាន​ នឹង​រំខាន​ព្រោះ​ការ​ខុស​កំហុស​ខ្លួន។ * ឃើញ​សម្បក​ថា​ខ្លឹម​រុក្ខា​ យល់​ពួក​បច្ចា​ថា​ជាមិត្រ​ ពាល​ប្រឡំ​ថា​បណ្ឌិត​ ច្រឡំ​លាមក​ពិតថាបុប្ផា។ * ឃ្លាន​កុំអាល​ស៊ី ងងុយ​កុំ​អាល​ដេក​ យប់កុំអាលនិយាយជាមួយស្រី​។ * ឃ្លាន​ក្រៃ​ណា​ឆ្ងាញ់​ ស្រឡាញ់​ក្រៃ​ណា​ល្អ (ឬ ពិសា​ក្រៃ​ណា​នឹង​ឃ្លាន អាក្រក់ប៉ុន្មាន​ក្រៃ​ណា​នឹង​ចិត្ត)។ * ឃ្លេ​មិន​ខ្លាច​ ទៅ​ខ្លាចខ្លា។ (ភួង គូទ ) * ឃ្លោក​លិច​ អម្បែង​អណ្តែត។ * ឃ្វាលក្របី​ជិះ​ក្របី ឃ្វាលគោ​ជិះ​គោ។ * ឃ្វាលចិត្ត​លំបាក​ពេក​ពិត​ ដូចឃ្វាលពពក។ * ឃ្វាលគោ​ក្របី​ដោយ​អាជ្ញា ឃ្វាល​ចិត្តល្អ​ជា​ដោយ​អំណត់។ * ឃ្វាល​ចិត្ត​ឥត​កំណាញ់​ ដោយ​លះ​បង់​កុំ​ប្រណី។ * ឃ្វាល​នគរ​ដោយ​ពលរដ្ឋ​ប្រុសស្រី រួម​សាមគ្គី​តាម​រដ្ឋ​បុរស​ជាតិ។ *ស៊ូយកពេជ្រមិនទាន់ច្នៃប្រសើរជាងមានពេជ្រនៅក្នុងដៃតែមិនមែនជារបស់ពិត។ == ង == * ងប់​នឹង​កូន​ប្រពន្ធ​ទ្រព្យ ​ ព្រះ​ថា​អភ័ព្វ​ព្រោះ​ជាប់​ចំណង។ * ងប់​នឹង​ញាតិ​ ឃ្លាត​ច្បាប់។ * ងប់​នឹង​មាស​ប្រាក់ ​ខូច​យសសក្តា។ * ងប់​នឹង​ប្រុ​ស​ ខូច​ព្រហ្មចារី។ * ងប់នឹងប្រុស ខូចឈ្មោះមួយជាតិ។ * ងប់​នឹង​ស្រី ​ចំណី​ទុក្ខ។ * ងប់នឹង​ល្បែង ​តែង​ហិនហោច។ * ងប់នឹងល្បែង​ តែងវិនាស។ * ងប់នឹង​ស្រា​ ខូច​ស្មារតី។ * ងប់​នឹង​ពាក្យ​សរសើរ ​គេ​ថា​ភ្លើ។ * ងប់នឹង​ពាក្យ​បង្អាប់ ស្លាប់​គំនិត។ * ងប់​នឹង​ស័ក្តិយស​ ស្អុយ​ទាំង​អស់​ក្នុង​លោកិយ។ * ងប់នឹង​ជំនឿ​ រឿគំនិត។ *ងប់នឹងសម្រស់ អស់តម្លៃ * ងាប់​ដើម្បី​ជាតិ​មាតុភូមិ ទេវតា​ឥន្ទ្រព្រហ្ម​ចោមឲ្យ​ពរ។ * ងាប់​ខ្លួន​ សមសួន​ជាង​ងាប់​កេរ្តិ៍​ឈ្មោះ។ * ងាប់​គំនិត ​ ងងឹត​ដល់ស្លាប់។ * ងាប់​ទាំង​រស់ ស្អុយ​ទាំង​ស្រស់។ * ងា​ប់ដៃ​ជើង​ ថ្កើង​ជាង​ងាប់​ពាក្យសម្តី។ * ងាប់នឹង​ស្រី​ ចង្រៃ​មួយ​ជាតិ។ * ងាប់​នឹង​សំដី ដូច​ត្រី​កំភ្លាញ។ * ងា​ប់នឹង​អាចម៍​ឯង​ ជាក់​ស្តែង​ដូច​ខ្វែក។ * ងាប់​ព្រោះ​គំនិត ​ ដូច​កាំ​បិត​ចិត​ដង​ឯង។ * ងា​ប់​ជាតិ​ ព្រោះ​ឃ្លាត​សាមគ្គី។ * ងាប់នយោបាយ​ ព្រោះ​ស្តាយ​លាភ។ * ងាប់​ស្តួក​ ដូច​ឃ្លោក​ទុំ។ * ងាយ​មិន​ក្រៃ​ណា​នឹង​បាន​ មានមិនក្រៃ​ណានឹង​អ្នក​បាន​សុខ​ ចេះ​ក្តី​មិន​ក្រៃ​ណា​នឹង​ម្ចាស់​ស្រុក។ * ងើយ (ឬ ងើប)​ ស្កក​ ឱនដាក់គ្រាប់។ == ច == * ចង់ធំខំពីតូច បើខ្លាចខួចកុំឆាប់ខឹង ការអ្វីឲ្យចេះថ្លឹង កុំប្រឹងជុះតាមដំរី ។ * ចង់ប្រាជ្ញឲ្យខំប្រឹង ចងក្បិនតឹងរកស៊ីធូរ គំនិតមុនគំនo រៀនធ្វើគ្រូមានគេរាប់ ។ * ចង់ឲ្យមានជួញអង្ករ​ចង់ឲ្យក្រជួញឡាន។ * ចង់ចេះឲ្យធ្វើល្ងង់។ * ចង់ស្រួចដូចបន្លា ត្រូវឧស្សាហ៍ដុសដែកដុល។ * ច្របាច់កចិន លៀនអណ្តាតខែ្មរ។ * ចម្ងល់គឺជាបិតានៃការចៃ្នប្រឌិត។ * ចម្ងល់គឺជាការចាប់ផ្តើមមិនមែនជាចុងបញ្ចប់នៃបញ្ញាទេ។ * ចង្អៀតផ្ទះនៅបាន ចង្អៀតចិត្តនៅពុំបាន។ * ចាក់អង្ករយកអង្កាម។ * ចានមួយរាវ លែងអីរណ្តំគ្នា។ * ចាញ់ចត្រង្គអស់ប្រាជ្ញា ចាញ់តណ្ហា​អស់កុសល។ * ចាញ់បានជាព្រះ ឈ្នះបានជាមារ។ * ចាប់ក្ដាមដាក់ចង្អេរ។ * ចាប់នេះចាប់នោះ មិនឆ្ពោះត្រង់ណា។ * ចាប់ច្រវាក្រាក សំឡឹងជ្រោយ។ * ចាប់ត្រីបាន កុំឲ្យល្អក់ទឹក។ * ចាប់ត្រីដៃពីរតម្រាហាម ចាក់អង្ករយកអង្កាមហាមមិនឈ្នះ អុំទូកឡើងភ្នំខំមានៈ បង់ព្រះទៅសំពះឯបាយាប (អារក្ស)។ * ចាប់វល្លិមួយ រញ្ជួយរាល់ដើម។ * ចាស់អាងស្លាប់ ពាលអាងកាប់ កេ្មងអាងយំ។ * ចិត្ត​ដាច់​នៅ​ស្រី ។ * ចិត្តល្អ ក្រខ្លួន។ * ចិត្តល្អ ក្រមិនយូរ។ * ចិត្តជាទេវទត្ត មាត់ជាទេវតា។ * ចិញ្ចឹមកូនខ្លា វាសងគុណ។ * ចិញ្ចឹមមនុស្សខូច ដូចចិញ្ចឹមខ្លា។ * ចូល​ព្រៃ​សត្វ​សាហាវ រក​អំពាវ​គ្នា​មក​ជុំ ដល់​បាន​ស្ករ​​និង​ទឹក​ឃ្មុំ ពួន​សម្ងំ​​ឆី​​ម្នាក់​ឯង ។ * ចូលព្រៃទាន់ព្រឹក ​ចង់សឹកទាន់ក្មេង។ * ចូលស្ទឹងតាមបទ ​ចូលស្រុកតាមប្រទេស។ * ចូរមើលកាលវែង កុំមើលកាលខ្លី។ * ចូរសេពអ្នកប្រាជ្ញ កុំត្រាប់មនុស្សពាល។ * ចេះ​ច្បាប់​មិន​ខ្លាច​ក្ដី ចេះ​វិន័យ​មិន​ខ្លាច​សង្ឃ ។ * ចេះដប់មិនស្មើប្រសប់មួយ។ * ចេះឯង ឲ្យក្រែងចេះគេ។ * ចេះ​មិន​ដែល​ចាញ់ ។ * ចេះពីរៀន មានពីរក ក្រពីខ្ជិល។ * ចេះមកពីរៀន​ មានមកពីរក។ * ចោល​សាច់​ស្រវ៉ា​ឆ្អឹង ទំពារ​ទៅ​រឹង​រាវ​រក​សាច់ ។ * ចំណេះបានពីរៀន មានបានមកពីរក។ * ចំណេះ​ជិះ​ក​ឯង ។ * ចំណេះវិជ្ជាលោកចែងចាត់ ទុកជាសម្បត្តិសម្បូរបាន ទោះបីក្រខ្សត់អត់ប៉ុន្មាន គង់តែបានគ្រាន់អាស្រ័យ ។ * ចំណីឆ្ងាញ់កុំទុកចាំស្អែក ប្រពន្ធ​គាប់​ភ្នែក​កុំ​ឲ្យ​ដើរ​ក្រោយ ។ * ចំណីច្រើនមុខច្រើនពិសា កូនច្រើនបាច្រើនល្អ ។ * ចុះទឹកក្រពើ ឡើងលើខ្លា។ ចរិយា == ឆ == * ឆ្មាមិននៅ កណ្តុរឡើងរាជ្យ។ * ឆ្ងាយកាយ ណាយចិត្ត។ * ឆ្ងាញ់មាត់មិនស្អិត ដូចចិត្តឆ្ងាញ់។ * ឆ្អិនគំនិតពិតជាឆ្អិនគ្រប់យ៉ាងឆ្អិន ព្រេងសំណាងផុតទុក្ខា។ * ឆ្អិនក្បាលស៊ីក្បាល ឆ្អិនកន្ទុយស៊ីកន្ទុយ។ * ឆែ្កខាំឲ្យរកម្ចាស់ គោឆ្កឹះឲ្យរកនាយ។ * ឆ្កែខាំ​កុំខាំឆ្កែវិញ។ * ឆែ្កទាល់ច្រក រលកទាល់ច្រាំង។ * ឆែ្កព្រូសមិនដែលខាំ ផ្គរលាន់រអាំមិនដែលភ្លៀង។ * ឆ្កែខាំឲ្យរកម្ចាស់ គោឆ្កឹះឲ្យរកនាយ ។ * ឆ្នាំងណាគ្របនឹង។ * ឆ្លុះកញ្ចក់ ធេ្មចនេត្រា * ឆ្មើងឆ្មៃ ចង្រៃខ្លួន។ She was going through my email ii and a។ * ជាការងាយក្នុងការធើ្វការងារមួយបានល្អ ជាងពន្យល់គេពីរបៀបធ្វើការងារនោះ។ * ជាតិទាពូជទាប ចង់នៅទីរាប មិនចង់ឡើងធ្នើរ។ * ជាតិជាអ្នកជា ស្ងាត់ស្ងៀមកិរិយា មិនចេញក្អេងក្អាង ឯសន្តានពាលចេញឫកអាងយ៉ាង ភ្លាត់ស្នៀតស្រទាង ព្រោះព្រុយមិនឈប់ ។ *ជាតិស្លាប់រស់ ព្រោះនយោបាយ។ * ជាងទងស៊ីរងកំបែក​ ជាងដែកស៊ីហែកនឹងដៃ។ * ជាងមិនកើតបន្ទោសដែក។ * ជ្រងោប៉ុនគល់ មិនយល់ប៉ុនសក់។ * ជ្រាយរអៀច ដូចបបរឈ្មោល។ * ជ្រូកស្លាប់ ព្រោះសាច់។ * ជួញខាតកុំឈប់ខាន បើចង់បានកុំខ្លាចបង់។ * ជំពប់ជើងគង់បាក់ ជំពប់មាត់បង់ប្រាក់។ * ជ្រើមដូចមហាត។ * ជ្រៃលោមស្រឡៅ ត្រាវលោមបឹង។ * ជ្រៅដូច ក្តិតចាន។ * ជ្រៅតែមាត់ គំនិតរាក់កំផែល។ * ជួយខ្លួនឯងបានទើបទេវតាជួយតាមក្រោយ == ឈ == * ឈើបៀមទឹកឆាប់ពុក មនុស្សបៀមទុក្ខឆាប់ស្លាប់ ឈើវៀចធ្វើកង់ឈើត្រង់ធ្វើទូក * * ឈឺធ្ងន់យកដំរីទៅបន់ ដល់ជំងឺស្រន់យកពងមាន់ទៅថ្វាយ។ * ឈឺជើងធាត់ ឈឺមាត់ស្គម។ * ឈើពុក កុំដាក់គូថអង្គុយ។ * ឈើកោងវល្លិព័ទ្ធ​ មនុស្សខ្ចាត់ព្រាត់កុំយកខ្លួនបៀត។ * ឈ្នះអ្នកខ្ពស់ដោយបន្ទន់ប្រាណ ឈ្នះអ្នកក្លាហានដោយទំលាយ ឈ្នះអ្នកខ្សោយដោយសម្លបាយ ឈ្នះអ្នកស្មើកាយដោយការព្យាយាម ។ * ឈ្មោះខ្លួនបែបណា ខំធ្វើការឲ្យដូចឈ្មោះ។ * ឈ្លោះនឹងស្រីនាំឲ្យហិន ក្តីនឹងចិននាំឲ្យថោក។ * ឈ្លោះនឹងបរទេស កុំធេ្វសគំនិត។ == ញ == * ញញឹមស្មើ សើចស្ទើរ សំដីពីរោះ ការណ៍ទាំងនោះចូរប្រយ័ត្ន ។ * ញ៉ាមដូចក្តាម ស៊ីអាចម៍។ * ញាតិផ្ទាល់ បើមិនស្គាល់គឺអ្នកដទៃ។ * ញាតិនិងមិត្រ បើញាតិមិនគិត មិត្រប្រសើរជាង។ * ញៀននឹងស្រីចំណីទុក្ខ។ * ញៀននឹងលែ្បងតែងហិនហោច។ * ញៀននឹងបៀប៉ោ អស់ខោអស់អាវ។ * ញៀននឹងបៀ គឃៀរស្លៀកពាង។ * ញៀននឹងលាភ ថោកទាបដូចសត្វ។ * ញៀននឹងស្រា ដេកផ្ងាក្នុងផ្លូវ។ * ញៀននឹងលែ្បងតែងបង់យស។ == ដ == * ដាវមុតៗមែនក្នុងស្រោម វិជ្ជាចេះព្រមនៅក្នុងក្បួន ប្រពន្ធគាប់ចិត្តនៅឆ្ងាយខ្លួន ដល់ជូនត្រូវការរអារចិត្ត ។ * ដល់ត្រើយ សើយគូថ។ * ដង្កូវចេញពីសាច់ ច្រែះចេញពីដែក។ * ដាក់ទុកកូនចៅ ឲ្យមើលផៅសន្តាន។ * ដឹកគោញី បន្សីគោលឈ្មោល។ * ដឹងឆ្លើយព្រោះដង កូនឆ្គងព្រោះមេបា។ * ដឹងរង្គោះ បោះបណ្តោយ។ * ដឹងថាខ្លួនល្ងង់ គង់បានជាប្រាជ្ញ។ * ដឹងបាំងតាមសាប់ ច្បាប់កាត់តាមពាក្យ។ * ដុតឲ្យខ្លោច រោចឲ្យឆៅ។ * ដូចដេកផ្ងាស្តោះដាក់ទ្រូងឯង។ * ដូច(ជាគេ)អូសឆែ្កឲ្យចុះទឹក។ * ដូចខ្វៀនកន្ទុយឆែ្ក ទោះនៅប្រែពត់ពុំត្រង់។ * ដូចក្រពើ វងេ្វងបឹង។ * ដួលត្មោល ដូចគ្មានអីទប់។ * ដួលមិនបាច់ច្រាន បានមិនបាច់ខំ។ * ដើមនៅឯស្រែ ផែ្លនៅឯផ្សារ។ * ដើរដោយផ្លូវគន្លង តម្រាយអ្នកចាស់បុរាណ។ * ដើរឲ្យរំពៃ អង្គុយឲ្យរំពឹង។ * ដើរឲ្យមានបី ស្រដីឲ្យមានបួន។ * ដើម្បីធើ្វរឿងធំមួយត្រូវគិតជាមុនសិនចាំធ្វើជាក្រោយ។ * ដេកយប់កុំដេកយូរ ខ្លាចក្តីទុជ៌‌នដល់ប្រាណ។ * ដេកមិនលក់កុំខំដេក។ * ដេកដល់ថៃ្ង នាំចង្រៃខ្លួន។ * ដេកផ្ងាស្តោះលើទ្រូងឯង។ * ដេកលើភ្លៅ ទៅបៅដោះអ្នកដទៃ។ * ដេកយប់ កុំនិយាយនឹងស្រី។ * ដេកទាល់ថៃ្ង យកកំជិលដែលគេ។ * ដេកមិនលក់ បក់មិនល្អើយ។ * ដេកផ្សំដួល រមួលផ្សំគ្រេច។ * ដេញទាន់កុំជាន់កែង។ * ដៃតូច ខ្លួនទាប ចង់ឈោងចាប់ផ្កាយ។ * ដៃភ្លើងជើងមាន់។ * ដាំដូងឲ្យខំថែ ចង់ស៊ីផែ្លឲ្យដុតគល់។ * ដាំជើងក្រាន​ មិនប្រមាណឆ្នាំង។ * ដំរីខ្វាក់ ទ្រមាក់ឆ្កួត។ * ដំរីជល់គ្នា ​ងាប់ស្មៅចិញ្ចៀន។ * ដំរីសាស្លាប់ ​យកចង្អេរបាំង។ * ដំបៅ​មិន​ឈឺ យកឈើទៅចាក់។ * ដោះស្រាយប្រស្នា ថ្កើងអ្នកប្រាជ្ញ។ * ដោះកនែ្ទក អារឹសកូន។ == ឋ == * ឋិតនៅក្នុងសេចក្តីប្រមាទ ឈ្មោះថាស្លាប់។ == ឌ == * ឌម​ជន​គឺ​អ្នក​ថោក អាច​ប្រែក្លាយ​ភាព​ជា​ខ្ពង់​ខ្ពស់ ដោយ​ការ​សេពគប់​នឹង​សប្បុរស ដង្កូវ​បាន​ខ្ពស់​ព្រោះ​បុប្ផា។ == ឍ == * ឍាលិន​ប្រែ​ថា​អ្នក​កាន់​ខែល​ ចេះកាប់​ប្រហែល​ចេះ​ការពារ​ ដូច​អ្នក​ចេះ​ដឹង​មិន​ខ្លាច​រា ឧបស័គ្គនានា​ការពារ​បាន។ ខែល​និង​អាវុធ​គឺ​វិជ្ជា​ នៃ​ប្រុស​និង​នារីគ្រប់​ប្រាណ ដែល​បាន​រៀន​សូត្រ​យ៉ាង​ចំណាន ក្នុង​ភូមិភព​ឋាននា​លោកិយ។ == ណ == * ណាយកាយ ឆ្ងាយចិត្ត។ * ណែនាំខុសផ្លូវ តែងទៅអបាយមុខ។ * ណែនាំកូន ត្រូវប្រដៅខ្លួនទុកជាគំរូ។ == ត ==ង * តសំពៅ មិនត្រូវស្តាយដែក។ * តវាសនា ឲ្យខំសន្សំបុណ្យ។ * តដងរែក ឲ្យល្មមនឹងស្មា។ * តកម្លាំងឲ្យ​សេពអាហារ។ * តក់ៗពេញបំពង់ ឆុង​ៗ​កំពប់​អស់ ។ * តមមេស៊ីពង ស៊ីរងសម្បុក។ * ត្រង់​មិនឈ្នះទាល់។ * ត្រីឆ្តោរស៊ីកូនឯង។ * ត្រីងៀត ឆ្លៀតពង ត្រី​ជាប់ក្នុង​មង​ ឆ្លៀត​ពន្លាក ។ * ត្រីមួយត្រកតែស្អុយមួយ ស្អុយទាំងអស់។ * ត្រុកៗ​អ្នក​ស្រុក​មើល​ងាយ រលាស់​គូថ​ខ្ចាយ​មាន​ឱត​មាន​ភាន់ ។ * តឹងគិតឲ្យធូរ យូរគិតឲ្យឆាប់។ * តឹងព្អឹះដូចអូសឫស្សីច្រាសចុង។ * ត្រឹកៗដល់ផ្ទះ តូងតាងដេកផ្លូវ។ * ត្រកូលសជាតិ មាយាទសពូជ។ * ត្រួសត្រាយទុក ស្រណុកជាងកែកុន។ * ត្រូវសន្សំទ្រព្យ តិចៗត្រឡប់ ចំរើនធាត់ធំ។ * ត្រៀមទុកមុន មិនស្កុនការ។ * ត្រេកអរមុន ទុក្ខក្រោយ។ * ថយយស ព្រោះព្រហើន។ * ថិតថេរតែខ្លួន ចិត្តផ្ទួនតែទុក្ខ។ តក់ៗពេញបំពុងឆុងៗកន្លះក្រហែត * ថោកអីនៅដៃថៃ្លអីនៅមាត់។ == ទ == * ទាហានថ្កើងដ្បិតសឹក ធ្វើស្រែដ្បិតទឹក ត្រឹកពលព្រោះបាយ សិស្សប្រាជ្ញដ្បិតគ្រូ ជេរពោលដំវាយ ពលថ្កើងដ្បិតនាយ ហ្វឹកហ្វឺនខះខំ ។ * ទម្ពក់វាទៅ​ ទើបព្នៅវាមក។ * ទ្រព្យច្រើនព្រួយរក្សា ទ្រព្យតិចណាព្រួយរិះរក។ * ទ្រព្យធនទោះថោកថៃ្ល រួមរក្សាកុំបីធ្លោយ។ * ទនេ្លដប់ មិនស្កប់សមុទ្រមួយ។ * ទឹកថ្លាល្គឹកបើល្អក់ ដ្បិតរលកបោកសោះសា។ * ទឹកជន់ បុណ្យសេ្តច ។ * ទឹករាក់ត្រឹមភ្លៅ ទឹកជ្រៅ ត្រឹមជង្គង់។ * ទឹកត្រជាក់ត្រីកុម ទឹកក្តៅត្រីរត់ចេញ។ * ទឹកបាក់ទៅទាប ដីខ្ពស់កណ្តៀរពូន។ * ទឹកហូរមិនដែលហត់ ព្រះពុទ្ធមិនដែលខឹង។ * ទឹកហូរមិនដែលហត់ ប្រុសស្បថកុំឲ្យជឿ។ * ទឹកថ្លាលាងសក់ ទឹកល្អក់លាងជើង។ * ទុកចោលវាចាស់ ប្រើណាស់វាថ្មី។ * ទូកទៅ កំពង់នៅ។ * ទូកយើងវែង ទូកគេខ្លីតាមគេមេ្តចទាន់។ * ទូកដាច់យកទូកតាម។ * ទូកបែកជាទូកគត់ ទូកកំបុតជាទូកកង។ * ទាំងអ្នកមាននិងអ្នកក្រគឺជាកូនចៅនៃគំនិត។ * ទៅឥតគេរក មកឥតគេហៅ។ * ទើមៗដល់ផ្ទះ រូតរះដេកផ្លូវ == ធ្វើផ្ទះកុំធ្វើជណ្ដើរ លស់ខ្ញុំបម្រើកុំឱ្យបាយស៊ី។ == * ធ្ងន់នៅថ្ម ក្រនៅក្តី។ * ធ្វើមិនបាច់ភ្ជួរ រក្សាតែមួរ ស៊ីស្រូវមិនអស់។ * ធ្វើគុណបានទោស ដូចប្រោះខ្លាស្លាប់។ * ធ្វើបាបមិនធ្វើបុណ្យ លែងជាតិទៅនៅនរក។ * ធ្វើស្រែទាន់ក្តៅដី ចង់ស្រីទាន់ក្តៅចិត្ត។ * ធ្វើស្រែនឹងទឹក ​ធ្វើសឹកនឹងបាយ។ * ធ្វើស្រែឲ្យមើលស្មៅ​ ទុកដាក់កូនចៅឲ្យមើលផៅសន្ដាន។ * ធ្វើល្អបានល្អ​ ធ្វើអាក្រក់បានអាក្រក់។ * ធ្វើចេះត្រូវគេប្រើ ធ្វើល្ងីល្ងើស្រណុកខ្លួន។ * ធ្វើការតិចចាយច្រើនចម្រើនក្រ។ * ធ្វើគុណ១០០ សំពៅទោស១ចូលទៅរលាយគុណអស់។ * ធុងទទេឮខ្លាំងណាស់។ * ធ្នូស្នាបង់បាញ់ ​ធម៌បង់ទន្ទេញ​​ ស្រ្ដីបង់ភស្ដា របាំបង់លេងវង្វេងតម្រាចាត់ក្នុងមលាមន្ទិលសៅហ្មង។ * ធំតែខ្លួន ដូចឃ្លោក។ *ធ្វើផ្ទះកុំធ្វើជណ្ដើរ លស់ខ្ញុំបម្រើកុំឱ្យបាយស៊ី។ == ន == * នំមិនធំជាងនាឡិ * នឿយមុន ស្រណុកក្រោយ។ * នារីមានប្តីពីរបីដង ភិក្ខុផងនៅវត្តពីរបីវ៉ា បក្សីជាប់ជង់ពីរបីគ្រា មាយាពួកនេះធ្វើច្រើនក្រៃ ។ * និយាយបាតដៃជាខ្នងដៃ។ * និយាយច្រើនគេមិនស្តាប់ អាប់ប្រាជ្ញា។ * និយាយបែកជាអូរ ហូរជាស្ទឹង។ * និយាយយប់ផ្ទប់ព្រៃ និយាយថៃ្ងព្រៃមានត្រចៀក។ * និរាសកុំមេ្នញ ខឹងកុំទនេ្ទញ ស្អប់កុំព្យាបាទ។ * នឹងលេបវាស្លាក់ នឹងខ្ជាក់វាសែ្លង។ * នឹងឆីចង់ពិសា ខ្ជិលទំពាឲ្យម៉ដ្ឋហ្មង។ * នឿយណាយកុំដេក យកប្រពន្ធឲ្យមើលម្តាយកេ្មក ចូលដំណេកកុំនិយាយនឹងប្រពន្ធ។ * នៅផ្ទះម្តាយទីទៃ នៅព្រៃម្តាយតែមួយ។ * នៅពេលដែលបុគ្គលម្នាក់មានចរិតមិនច្បាស់លាស់ចំពោះអ្នក ត្រូវរកមិត្តផេ្សង។ #បញ្ជូនបន្ត [[ទំព័រគោលដៅ]] == ប == * ប្រលងមើលកំណែរ ដូចឆ្កែអត់គំនិត * បន់ព្រះទៅសំពះឯបាយាប។ * បង់បោយមិនមើលប្រាណ ដាំជើងក្រានមិនប្រមាណឆ្នាំង។ * បន់ព្រះ សំពះទេព្តា។ * បណ្ឌិតមានការមិនរករឿងជាកម្លាំង។ * បណ្ឌិតស្ងៀមស្ងាត់ ចាំស្តាប់គ្រប់ម៉ាត់ អ្នកពោលប្រាស្រ័យ ប្រើស្មារតីគិតគំនិតកែខៃ ឲ្យបានជោគជ័យ ជាងពោលប៉ប៉ាច់ ។ * បញ្ញើទុក ស្មើបំណុល។ * ប្រពន្ធពីរ គោបី ដំរីមួយ នាំឲ្យព្រួយចិត្ត។ * ប្រហែសបាត់ ប្រយ័ត្នគង់។ * ប្រមាថម្តាយ រំលាយព្រះ។ * ប្រមាថព្រៀងលាន តែងមានក្តីទុក្ខ។ * ប្រមាថចាស់ អាយុខ្លី។ * ប្រមាត់ដី អួតចង់ឡើងទ្រើង។ * ប្រញាប់ពេកដេកផ្លួវ។ * ប្រើខ្ញុំមើលមុខវា ទោះកាចជាមើលឲ្យសែ្តង។ * បាតដៃជាខ្នងដៃ។ * បានតែបាប មិនឆ្អាបមាត់។ * បានពីកែ្អក ចែកទៅតាវ៉ៅ។ * បានមាស ក្រអីនឹងក្រដាស់ខ្ចប់។ * បាបកម្មកុំបីមាន សីលនិងទានឲ្យរិះគិត។ * បា្រក់ក៏បង់​ ថង់ក៏ដាច់។ * ប្រាជ្ញាបុណ្យផងកើតដោយប្រតិបត្តិ។ * ប្រះដេកឆាប់លក់ ត្បិតឥតបើគិត។ * បុណ្យបាត់ដ្បិតបាប លាបបាត់ដ្បិតឃោរ។ * បុណ្យក៏ធ្វើ ​ឈើក៏កាប់។ * បុរសទុកដូចមាស ស្រីទុកដូចទង់ដែង។ * បួសដោយវត្ត ចិត្តដោយខ្លួន។ * បំណាច់នឹងបាប ឲ្យឆ្អាបមាត់។ * បើត្រាប់ឯតាំងយូ ក្រឯគ្រូពុំគួរត្រាប់។ * បើនឹងរស់ឲ្យគាប់ បើនឹងងាប់ឲ្យគួរ។ * បើមិនជួយចូកជួយចែវ កុំយកជើងរាទឹក។ * បើប្រឹងនឹងស្រួច បាច់អីសម្រួចដូចបន្លា។ * បើឆីកុំតាមឃ្លាន មើលប្រមាណគ្រប់គ្នីគ្នា។ * បើកាចៗឲ្យគេកោត បើឆោតៗឲ្យគេអាណិត។ * បើក្រទ្រព្យក៏ក្រចុះ កុំឲ្យតែទាល់គំនិត។ * បើខឹងឲ្យខំអត់ បើខ្សត់ឲ្យខំរក។ * បើត្រាប់សត្វក្ងោក កុំបីត្រាប់ពុតទន្សាយ។ * បើមិត្តមិនល្អ កុំយកជាមិត្ត។ * បើឮសូរផ្គរ កុំអាលចាក់ទឹកចោល។ * បើស្តីឲ្យពិនិត្យ ពាក្យណាពិតសឹងចរចា។ * បើកក្តោងទាន់ត្រូវខ្យល់។ * បើចង់ឈ្នះត្រូវធ្វើចាញ់។ == ផ == * ផឹកស្រាក្លាសំដី។ * ផ្ទុករទេះតាមចំណុះ។ * ផែ្លឈើមិនដែលជ្រុះឆ្ងាយពីគល់។ * ផ្លស់យស ព្រោះប្រមាថ។ * ផ្លូវ​វៀច​កុំ​បោះបង់ ផ្លូវ​ណា​ត្រង់​កុំ​ដើរ​ហោង ដើរ​ដោយ​ផ្លូវ​គន្លង តម្រាយ​ចាស់​បុរាណ ។ * ផ្ទះធំស្រណុក ដ្បិតភរិយាជា។ * ផ្ទះបាក់បែក ឆាប់ទល់ទ្រ។ * ផោមក្នុងទឹកមេ្តចគង់ស្អុយ។ == ព == * ពងមាន់កុំផ្ញើនឹងកែ្អក។ * ពាក្យគ្រូរែងរឹង ស្រារែងស្រវឹង ពុំដែលពិសា។ * ពាក្យអប្រិយចាញ់អាត្មា។ * ពាក្យច្រើនភូត ចាញ់អាត្មា។ * ពាក្យសែ្លងកុំស្អប់ ពាក្យគាប់ឲ្យយក។ * ពាក្យម្តាយ ទំនាយគ្រូ។ * ពិបាក​ត្រូវ​គិត​ឲ្យ​ធូរ យូរ​ត្រូវ​គិត​ឲ្យ​ឆាប់ ។ * ពុតគ្រូកុំត្រាប់ ច្បាប់គ្រូឲ្យយក។ * ពូជទានៅតែទា ពូជមាន់នៅតែមាន់។ * ពូកែឯង ឲ្យក្រែងពូកែគេ។ * ពួនតែមុខ គូថនៅកណ្តាលវាល។ * ពេលវេលាជាវត្ថុមានតមៃ្លបំផុតសម្រាប់មនុស្សម្នាក់ៗ។ * ពេជ្រកើតពីថ្ម តែងទំពាស៊ីថ្មវិញ។ * ព្នៅនៅថ្នក់ ទម្ពក់នៅដៃ។ * ព្រះមិនសម ព្រហ្មមិនជួយ។ * ព្រះរាជាមាន ឥស្សរិយៈជាកម្លាំង។ == ភ == * ភ័ព្វសំណាងផ្តល់ឲ្យតែមនុស្សណាដែលចេះ លួង លោមវាប៉ុណ្ណោះ។ * ភរិយាល្អក្ររកបាន បើជាមានទុកធ្វើគំរូ។ * ភរិយា​ស្អាត​នៅ​ឆ្ងាយ​ពី​ខ្លួន ដាវ​មុត​នៅ​មែន​តែ​នៅ​ក្នុង​ស្រោម ចំណេះ​ចេះ​ព្រម​នៅ​តែ​ក្នុង​ក្បួន ចួន​ជា​ត្រូវការ​រអា​ចិត្ត ។ * ភាពក្រីក្រនិងការមានទ្រព្យសម្បត្តិគឺជាពន្លកនៃគំនិត។ * ភូតនៅហោរ ចោរនៅជាង។ * ភ្លើងឆេះមកពីសម្រាម។ == ម == * មនុស្សពាលមានការរករឿងជាកម្លាំង។ * មនុស្សចេះគេថាកាច មនុស្សប្រាជ្ញគេថាព្រើល។ * មនុស្សកុំមើលងាយមនុស្ស។ * មនុស្សឆ្លាតគេថាឆោត មនុស្សប្រាជ្ញគេថាល្ងង់។ * មនុស្សកាចកុំប្រសព្វ កុំទៅគប់នឹងចោរក្មួញ។ * មនុស្សបាក់ត្រង់ណា ល្អិតស្មៅត្រង់ណោះ។ * មនុស្សស្លាប់ ព្រោះវាចា។ * មនុស្សជាគេថាឆោត មនុស្សស្លូតគេថាល្ងង់។ * មនុស្សនឹងបា្រក់​ យក្សនឹងសាច់។ * មនុស្សជាតិទាំងអស់ដែលកើតឡើងតាមធម្មជាតិតែងតែប្រាថ្នាចង់ដឹង។ * មានល្អព្រោះរោម រូបឆោមល្អព្រោះតែង។ * មានផ្ទះឥត​មនុស្សនៅ មានផ្លូវឥតមនុស្សដើរ។ * មានគំនិត ឥតកំណើត។ * មានដំបៅ​ទើបរុយវារោម។ * មាត់តែប្រកែក អម្រែកតែទទួល។ * មនុស្សចាប់ផ្តើមរស់ពិតប្រាកដ នៅពេលគេអាចរស់នៅក្រៅខ្លួនឯង។ * ម្រឹកទាំងឡាយមិនដែលបោលចូលមាត់សីង្ហដែលកំពុងដេកលក់ស្ងៀម ។ == យ == * យកពងមាន់ទៅផ្ញើនឹងក្អែក។ * * យប់មើលនឹងដៃ ​ថ្ងៃមើលនឹងភ្នែក។ * យល់ទោសថាជាគុណ យល់ឯបុណ្យថាជាបាប។ * យើងធ្វើគេ គេធ្វើយើងវិញដូចគ្នា។ * យកសំផឹងធ្វើប្រពន្ធ យកប្រពន្ធធ្វើសំផឹង។ == រ == * រកព្រឹកខ្វះល្ងាច រកល្ងាចខ្វះព្រឹក។ * រកស៊ីនិងក្តិត ដូចពឹងពាង។ * រកអុសប្រទះឈើងាប់។ * រស់ក៏គាប់ ងាប់ក៏គួរ។តែងសេក្តីបែបពន្យ * រស់នៅថាអាក្រក់ ស្លាប់បាត់មុខថាល្អ។ * រត់ឥតអំពើ ដើរអំណត់ចម្រើនជាង។ * រទេះបាក់មិនគិត ទៅគិតឯគោលួចដាំង។ * រទីសរទាស ដូចរាស្រ្តឥតសេ្តច។ * រលំមិនបាច់ច្រាន បានមិនបាច់ខំ។ * រហ័សតែពាក្យ ត្រគាកស្លាប់ស្តូក។ * រឿងដ៏កម្របំផុតដែលមនុស្សមិនដែលធ្វើ គឺត្រូវខំធ្វើតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន។ * រៀនរិះរក្សាគ្រង យកចេញចាយដោយរដូវ។ * រោគរោមកាយា ថ្កើងឯគ្រូពេទ្យ។ == ល == * លាក់តែមុខ គូទនៅកណ្តាលវាល។ * លិចសឹមលោត ដល់កំប៉ូតសឹមតោង។ * លិចកញ្ជង់ លង់កញ្ជើ។ * លូកប្រហុក លូកឲ្យកប់ក្លៀក។ * លួចគេវាគ្រាន់ ដល់ពេលគេទាន់វាក្រែល។ * លួចគេវាធ្លាប់ដៃ ដេកថៃ្ងវាធ្លាប់ភែ្នក។ * លួចណាមិនលួច លួចំអ្នកក្រ។ * លឺផ្គរឲ្យមើលខ្យល់ ក្តីពុំយល់កុំអាលក្រោធ។ * លឿន​លៃមិនទាន់។ * លេងក្មេងអាប់យស ​លេងពស់ៗខាំ។ * លេបទៅវាស្លាក់ ខ្ជាក់ទៅវាសែ្លង។ * លោភពេក វាបែកពោះ។ * លំបាក​ត្រូវ​គិត​ឲ្យ​ធូរ យូរ​ត្រូវ​គិត​ឲ្យ​ឆាប់ ។ វែងផតុត្រឹមពាក្ឍសំដី ខ្លីផតុត្រឹមមិននិយាយ * វក់នឹងអាភៀន តែងញៀនជាប់។ * វេចសំពាយចាំព្រេងសំណាង អាងតែដុតធូប។ == ស្រមោចហើយនឹងស្ករ== * ស្រលាញ់កុំទៅញឹក​ បើរលឹកសឹមទៅម្ដងៗ។ * សង្ឃផ្គង់វិន័យ ស្រីផ្គង់មារយាទ។ * សត្វតុកកែស្លាប់ ដោយសារប្រើស។ * សង់ផ្ទះតាមចិត្តអ្នកនៅ។ * សប្បាយមានទុក្ខ ស្រណុកមានភ័យ។ * សប្បុរសជនចង់ដឹងពីសេចក្តីត្រូវការមិនមែនចង់ដឹងពីមូលហេតុទេ។ * សព្វថៃ្ងនេះប្រភពធនធានធំបំផុតតែមួយគត់គឺនៅចន្លោះត្រចៀកអ្នក។ * សរសើរតែមាត់ ចិត្តផ្ដន្ទា។ * សាងល្អបានល្អ។ * សាងបាបបានបាប ​សាងបុណ្យបានបុណ្យ។ * សាបមួយដៃ ប្រៃមួយចឹប។ * ស្លាប់ដូចពស់ រស់ដូចកង្កែប។ * ស្ថិតសេ្ថរឥតអំពើ បើមិនធើ្វអំពើល្អ។ * សីលជាស្ពាន ទានជាស្បៀង។ * សូវទូលក្តីតបាវ កុំឲ្យទូលក្តីតកញ្ជើ។ * សេរីភាពគ្មានអ្វីក្រៅពីជួយឲ្យមនុស្សមានឱកាសល្អប្រសើរទេ។ * សំដីជាឯក លេខជាទោ អក្សរជាត្រី។ * ស៊ីនឹងអ្នកណា ត្រូវយកអាសាអ្នកនោះ។ * សែ្វងរករៀនច្បាប់ ពុំស្មើចិត្តជា។ *​ សំណាបយោងដី ស្រីយោងប្រុស។ *​ សម្ភារបញ្ជាក់សតិអារម្មណ៍ ស៊ូស្លាប់បារកុំអោយស្លាប់មេ ស៊ូលិចទូកកណ្ដាលទន្លេរកុំអោយភ្លើងឆេះផ្ទះ *ស៊ូយកពេជ្រមិនទាន់ច្នៃប្រសើរជាងមានពេជ្រនៅក្នុងដៃតែមិនមែនជារបស់ពិត (ស៊ីម បាស) ៚ ហ ៚ * ហាឡើងវាស្លាក់ ខ្ជាក់ទៅវាសែ្លង។ * ហាហួសចង្កា ថាហួសសេចក្តី។ * ហ៊ានសែ្បកដាច ខ្លាចសែ្បកស្វិត។ * ហុច​អំបោះ មិន​ឲ្យ​ស្រណោះ​ដៃ ។ == ឡ == * ឡេះឡោះ ដូចទឹកកន្លះក្អម។ == អំពើហិង្សានាំអោយបាត់បង់សុភមង្គល == * អន្ទង់វែងឆ្នាំងវែង។ * អ្នកខ្ពស់រក្សាទាប ដោយសុភាពធម៌បុរាណ។ * អ្នកចេះដប់ មិនស្មើអ្នកប្រសប់មួយ។ * អ្នកដំកុំផ្ញើដែក អ្នកប្រមឹកកុំផ្ញើស្រា។ * អាងតែមានអណ្តាត ចេះតែផ្ទាត់ទៅq។ * អាងតែអណ្តាតឥតឆ្អឹង ចេះតែគ្រលាស់ទៅ។ * អាគកណា ក៏ស៊ីស្រូវដែរ។ *អាវសម្រាប់ខ្លួន ពូនសម្រាប់ជួយ។ == ឥ == * ឥតដំបៅហៅជម្ងឺ ដំបៅមិនឈឺយកឈើចាក់។ = ឯក​សារយោង = * សៀវ​​ភៅ​ '''ប្រមូល​ភាសិត​ខ្មែរ​''' ផ្សាយ​ចេញ​ពី​សមាគម​សម្តេច​ [[ជួន ណាត]] * ​ ប្រភព​ផ្សេង​ទៀត * ​ ពេលវេលាប្រៀបដូចជាផ្លែដាវបើយើងមិនសម្លាប់វាទេវានឹងសម្លាប់យើងវិញមិនខាន [[ចំនាត់ថ្នាក់ក្រុម:អក្សរសាស្ត្រខ្មែរ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ការអប់រំ]] 7imhx6k2twrgzwnyvk7f6rrlkcye6tt 282055 282054 2022-07-31T19:34:14Z 117.20.117.73 /* ពាក្យស្លោក */ បានកែតម្រូវកំហុសអក្ខរាវិរុទ្ធ wikitext text/x-wiki '''សុភាសិត​ខ្មែរ''' ជា​ឃ្លា​​​ខ្លី​ៗ តែ​មាន​អត្ថន័យ​​ជ្រៅ​ជ្រះ​ ​​ជា​​ឱវាទ​ល្អៗ​​ដែល​មាន​ប្រយោជន៍​គួរ​រៀន​គួរ​ស្តាប់។​ ទំព័រ​នេះគឺ​ជា​កម្រង​ប្រមូល​ផ្តុំ​សុភាសិត​ខ្មែរ ដក​ស្រង់​ចេញ​ពី​សៀវ​ភៅ'''ប្រមូល​ភាសិត​ខ្មែរ​''' ផ្សាយ​ចេញ​ពី​សមាគម​សម្តេច​ [[ជួន ណាត]]​។ {| border=0 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=250 style="margin: 0.5em 0 1em 1em; background: #ffffff; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" | style="background:#ffffff;" align=center colspan=2 | [[ឯកសារ:Khmer Proverb.jpg|250px]] |} kk ==ពាក្យស្លោក== # គ * គេខុសកុំអាលអរ គេសាទរកុំអាលអួត ។ * គិតមុនគូ * គ្មាន​កម្លាំង​ គ្មាន​បញ្ញា គ្មាន​អាហារ​ គ្មាន​ជិវិត។ * គ្មានពូជ គ្មានកំណើត * គ្នាតិចអន្សមខ្លោច ​គ្នាដូចស្រមោចអន្សមឆៅ។ * គុក​និង​សោ គឺ​ចោរ​បង្កើត​ឱសថល្អ​ឆើត​កើត​ពី​រោគ ដំណេកកើត​ពី​ការ​ងុយងោក មនុស្ស​ក្នុង​លោក​កើត​ពី​កម្ម។ * គ្រូកាចសិស្សខូច។ * គ្រូទាយ ម្តាយថា។ * គួរ​គិត​ជីវិត​ពុំ​ទៀង​ទាត់​ តែង​តែ​បែរ​បត់​កាន់​ក្តី​ស្លាប់ ពុំ​ដែល​បាន​ស្រួល​ប្រែ​ប្រួល​ឆាប់ ក្រឡាប់ស្ងាត់សូន្យ​ចា * គោដំបៅខ្នង​ ក្អែកហើររំលង​ រំសាយកន្ទុយ។ *គ្រឿងញៀនបំផ្លាញអនាគត។ # ឃ * ឃាត់​កំហឹង​ដោយ​ប្រឹង​អត់​អោយ​បាន​ ឃាត់​ពាល​សាមាន្យ​ដោយ​អាជ្ញាបុគ្គល​ ឃាត់​ចិត្ត​ចាកទោសា ប្រសើរ​ថ្លៃ​ថ្លា​ក្នុង​លោកិយ។ * ឃាត់​ចិត្ត​ចាកក្តី​ស្នេហា ក្នុង​កាមតណ្ហានា​លោកិយ ដូច​យក​អំបោះ​ចង​ដំរី​ ពិបាក​ពេក​ក្រៃ​គួរ * ឃ្លាតកាយ ណាយចិត្ត។ * ឃ្លានឆ្ងាញ់ ស្រលាញ់ល្អ។ * ឃុបឃិត​ជន​ពាល ​រាល​ទុក្ខ​ដល់ខ្លួន។ * ឃុប​ឃិត​បណ្ឌិត​ សុខ​មួយ​ជិវិត​ឥតទុក្ខា​ * ឃើញ​ខ្លា​ដេក​ថា​ខ្លា​ស្លាប់ ឃើញ​ខ្លា​ក្រាប​ថា​ខ្លា​សំពះ។ * ឃើញ​គេ​ទៅ​កុំ​អោយ​ខាន ឃើញ​គេ​បាន​កុំ​អោយ​ទៅ។ * ឃើញ​ឈើ​ពុក​ កុំ​អាល​ដាក់​គូទ​អង្គុយ (ឬ កុំ​អាល​ដាក់​គូទ​លើ)។ * ឃើញ​ដំរី​ជុះ​ កុំ​ជុះ​តាម​ដំរី (ឬ ដំរី​ជុះ​ កុំ​ជុះ​តាម​ដំរី)។ * ឃើញ​ថ្លុក​ថាជា​ថ្នល់ ក្រែង​កំហល់​កំហុស​មាន។ * ឃើញ​ពីនាយ​កុំ​អាល​ទាយ​អាក្រក់​ល្អ លុះ​ឃើញ​ជាក់ជា​ខ្មៅ​ស ទើបថាបាន​ បើ​បណ្តោយ​តាម​គំនិត​ដែល​គិត​ស្មាន​ នឹង​រំខាន​ព្រោះ​ការ​ខុស​កំហុស​ខ្លួន។ * ឃើញ​សម្បក​ថា​ខ្លឹម​រុក្ខា​ យល់​ពួក​បច្ចា​ថា​ជាមិត្រ​ ពាល​ប្រឡំ​ថា​បណ្ឌិត​ ច្រឡំ​លាមក​ពិតថាបុប្ផា។ * ឃ្លាន​កុំអាល​ស៊ី ងងុយ​កុំ​អាល​ដេក​ យប់កុំអាលនិយាយជាមួយស្រី​។ * ឃ្លាន​ក្រៃ​ណា​ឆ្ងាញ់​ ស្រឡាញ់​ក្រៃ​ណា​ល្អ (ឬ ពិសា​ក្រៃ​ណា​នឹង​ឃ្លាន អាក្រក់ប៉ុន្មាន​ក្រៃ​ណា​នឹង​ចិត្ត)។ * ឃ្លេ​មិន​ខ្លាច​ ទៅ​ខ្លាចខ្លា។ (ភួង គូទ ) * ឃ្លោក​លិច​ អម្បែង​អណ្តែត។ * ឃ្វាលក្របី​ជិះ​ក្របី ឃ្វាលគោ​ជិះ​គោ។ * ឃ្វាលចិត្ត​លំបាក​ពេក​ពិត​ ដូចឃ្វាលពពក។ * ឃ្វាលគោ​ក្របី​ដោយ​អាជ្ញា ឃ្វាល​ចិត្តល្អ​ជា​ដោយ​អំណត់។ * ឃ្វាល​ចិត្ត​ឥត​កំណាញ់​ ដោយ​លះ​បង់​កុំ​ប្រណី។ == ង == * ងប់​នឹង​កូន​ប្រពន្ធ​ទ្រព្យ ​ ព្រះ​ថា​អភ័ព្វ​ព្រោះ​ជាប់​ចំណង។ * ងប់​នឹង​ញាតិ​ ឃ្លាត​ច្បាប់។ * ងប់​នឹង​មាស​ប្រាក់ ​ខូច​យសសក្តា។ * ងប់​នឹង​ប្រុ​ស​ ខូច​ព្រហ្មចារី។ * ងប់នឹងប្រុស ខូចឈ្មោះមួយជាតិ។ * ងប់​នឹង​ស្រី ​ចំណី​ទុក្ខ។ * ងប់នឹង​ល្បែង ​តែង​ហិនហោច។ * ងប់នឹងល្បែង​ តែងវិនាស។ * ងប់នឹង​ស្រា​ ខូច​ស្មារតី។ * ងប់​នឹង​ពាក្យ​សរសើរ ​គេ​ថា​ភ្លើ។ * ងប់នឹង​ពាក្យ​បង្អាប់ ស្លាប់​គំនិត។ * ងប់​នឹង​ស័ក្តិយស​ ស្អុយ​ទាំង​អស់​ក្នុង​លោកិយ។ * ងប់នឹង​ជំនឿ​ រឿគំនិត។ *ងប់នឹងសម្រស់ អស់តម្លៃ * ងាប់​ដើម្បី​ជាតិ​មាតុភូមិ ទេវតា​ឥន្ទ្រព្រហ្ម​ចោមឲ្យ​ពរ។ * ងាប់​ខ្លួន​ សមសួន​ជាង​ងាប់​កេរ្តិ៍​ឈ្មោះ។ * ងាប់​គំនិត ​ ងងឹត​ដល់ស្លាប់។ * ងាប់​ទាំង​រស់ ស្អុយ​ទាំង​ស្រស់។ * ងា​ប់ដៃ​ជើង​ ថ្កើង​ជាង​ងាប់​ពាក្យសម្តី។ * ងាប់នឹង​ស្រី​ ចង្រៃ​មួយ​ជាតិ។ * ងាប់​នឹង​សំដី ដូច​ត្រី​កំភ្លាញ។ * ងា​ប់នឹង​អាចម៍​ឯង​ ជាក់​ស្តែង​ដូច​ខ្វែក។ * ងាប់​ព្រោះ​គំនិត ​ ដូច​កាំ​បិត​ចិត​ដង​ឯង។ * ងា​ប់​ជាតិ​ ព្រោះ​ឃ្លាត​សាមគ្គី។ * ងាប់នយោបាយ​ ព្រោះ​ស្តាយ​លាភ។ * ងាប់​ស្តួក​ ដូច​ឃ្លោក​ទុំ។ * ងាយ​មិន​ក្រៃ​ណា​នឹង​បាន​ មានមិនក្រៃ​ណានឹង​អ្នក​បាន​សុខ​ ចេះ​ក្តី​មិន​ក្រៃ​ណា​នឹង​ម្ចាស់​ស្រុក។ * ងើយ (ឬ ងើប)​ ស្កក​ ឱនដាក់គ្រាប់។ == ច == * ចង់ធំខំពីតូច បើខ្លាចខួចកុំឆាប់ខឹង ការអ្វីឲ្យចេះថ្លឹង កុំប្រឹងជុះតាមដំរី ។ * ចង់ប្រាជ្ញឲ្យខំប្រឹង ចងក្បិនតឹងរកស៊ីធូរ គំនិតមុនគំនo រៀនធ្វើគ្រូមានគេរាប់ ។ * ចង់ឲ្យមានជួញអង្ករ​ចង់ឲ្យក្រជួញឡាន។ * ចង់ចេះឲ្យធ្វើល្ងង់។ * ចង់ស្រួចដូចបន្លា ត្រូវឧស្សាហ៍ដុសដែកដុល។ * ច្របាច់កចិន លៀនអណ្តាតខែ្មរ។ * ចម្ងល់គឺជាបិតានៃការចៃ្នប្រឌិត។ * ចម្ងល់គឺជាការចាប់ផ្តើមមិនមែនជាចុងបញ្ចប់នៃបញ្ញាទេ។ * ចង្អៀតផ្ទះនៅបាន ចង្អៀតចិត្តនៅពុំបាន។ * ចាក់អង្ករយកអង្កាម។ * ចានមួយរាវ លែងអីរណ្តំគ្នា។ * ចាញ់ចត្រង្គអស់ប្រាជ្ញា ចាញ់តណ្ហា​អស់កុសល។ * ចាញ់បានជាព្រះ ឈ្នះបានជាមារ។ * ចាប់ក្ដាមដាក់ចង្អេរ។ * ចាប់នេះចាប់នោះ មិនឆ្ពោះត្រង់ណា។ * ចាប់ច្រវាក្រាក សំឡឹងជ្រោយ។ * ចាប់ត្រីបាន កុំឲ្យល្អក់ទឹក។ * ចាប់ត្រីដៃពីរតម្រាហាម ចាក់អង្ករយកអង្កាមហាមមិនឈ្នះ អុំទូកឡើងភ្នំខំមានៈ បង់ព្រះទៅសំពះឯបាយាប (អារក្ស)។ * ចាប់វល្លិមួយ រញ្ជួយរាល់ដើម។ * ចាស់អាងស្លាប់ ពាលអាងកាប់ កេ្មងអាងយំ។ * ចិត្ត​ដាច់​នៅ​ស្រី ។ * ចិត្តល្អ ក្រខ្លួន។ * ចិត្តល្អ ក្រមិនយូរ។ * ចិត្តជាទេវទត្ត មាត់ជាទេវតា។ * ចិញ្ចឹមកូនខ្លា វាសងគុណ។ * ចិញ្ចឹមមនុស្សខូច ដូចចិញ្ចឹមខ្លា។ * ចូល​ព្រៃ​សត្វ​សាហាវ រក​អំពាវ​គ្នា​មក​ជុំ ដល់​បាន​ស្ករ​​និង​ទឹក​ឃ្មុំ ពួន​សម្ងំ​​ឆី​​ម្នាក់​ឯង ។ * ចូលព្រៃទាន់ព្រឹក ​ចង់សឹកទាន់ក្មេង។ * ចូលស្ទឹងតាមបទ ​ចូលស្រុកតាមប្រទេស។ * ចូរមើលកាលវែង កុំមើលកាលខ្លី។ * ចូរសេពអ្នកប្រាជ្ញ កុំត្រាប់មនុស្សពាល។ * ចេះ​ច្បាប់​មិន​ខ្លាច​ក្ដី ចេះ​វិន័យ​មិន​ខ្លាច​សង្ឃ ។ * ចេះដប់មិនស្មើប្រសប់មួយ។ * ចេះឯង ឲ្យក្រែងចេះគេ។ * ចេះ​មិន​ដែល​ចាញ់ ។ * ចេះពីរៀន មានពីរក ក្រពីខ្ជិល។ * ចេះមកពីរៀន​ មានមកពីរក។ * ចោល​សាច់​ស្រវ៉ា​ឆ្អឹង ទំពារ​ទៅ​រឹង​រាវ​រក​សាច់ ។ * ចំណេះបានពីរៀន មានបានមកពីរក។ * ចំណេះ​ជិះ​ក​ឯង ។ * ចំណេះវិជ្ជាលោកចែងចាត់ ទុកជាសម្បត្តិសម្បូរបាន ទោះបីក្រខ្សត់អត់ប៉ុន្មាន គង់តែបានគ្រាន់អាស្រ័យ ។ * ចំណីឆ្ងាញ់កុំទុកចាំស្អែក ប្រពន្ធ​គាប់​ភ្នែក​កុំ​ឲ្យ​ដើរ​ក្រោយ ។ * ចំណីច្រើនមុខច្រើនពិសា កូនច្រើនបាច្រើនល្អ ។ * ចុះទឹកក្រពើ ឡើងលើខ្លា។ ចរិយា == ឆ == * ឆ្មាមិននៅ កណ្តុរឡើងរាជ្យ។ * ឆ្ងាយកាយ ណាយចិត្ត។ * ឆ្ងាញ់មាត់មិនស្អិត ដូចចិត្តឆ្ងាញ់។ * ឆ្អិនគំនិតពិតជាឆ្អិនគ្រប់យ៉ាងឆ្អិន ព្រេងសំណាងផុតទុក្ខា។ * ឆ្អិនក្បាលស៊ីក្បាល ឆ្អិនកន្ទុយស៊ីកន្ទុយ។ * ឆែ្កខាំឲ្យរកម្ចាស់ គោឆ្កឹះឲ្យរកនាយ។ * ឆ្កែខាំ​កុំខាំឆ្កែវិញ។ * ឆែ្កទាល់ច្រក រលកទាល់ច្រាំង។ * ឆែ្កព្រូសមិនដែលខាំ ផ្គរលាន់រអាំមិនដែលភ្លៀង។ * ឆ្កែខាំឲ្យរកម្ចាស់ គោឆ្កឹះឲ្យរកនាយ ។ * ឆ្នាំងណាគ្របនឹង។ * ឆ្លុះកញ្ចក់ ធេ្មចនេត្រា * ឆ្មើងឆ្មៃ ចង្រៃខ្លួន។ She was going through my email ii and a។ * ជាការងាយក្នុងការធើ្វការងារមួយបានល្អ ជាងពន្យល់គេពីរបៀបធ្វើការងារនោះ។ * ជាតិទាពូជទាប ចង់នៅទីរាប មិនចង់ឡើងធ្នើរ។ * ជាតិជាអ្នកជា ស្ងាត់ស្ងៀមកិរិយា មិនចេញក្អេងក្អាង ឯសន្តានពាលចេញឫកអាងយ៉ាង ភ្លាត់ស្នៀតស្រទាង ព្រោះព្រុយមិនឈប់ ។ *ជាតិស្លាប់រស់ ព្រោះនយោបាយ។ * ជាងទងស៊ីរងកំបែក​ ជាងដែកស៊ីហែកនឹងដៃ។ * ជាងមិនកើតបន្ទោសដែក។ * ជ្រងោប៉ុនគល់ មិនយល់ប៉ុនសក់។ * ជ្រាយរអៀច ដូចបបរឈ្មោល។ * ជ្រូកស្លាប់ ព្រោះសាច់។ * ជួញខាតកុំឈប់ខាន បើចង់បានកុំខ្លាចបង់។ * ជំពប់ជើងគង់បាក់ ជំពប់មាត់បង់ប្រាក់។ * ជ្រើមដូចមហាត។ * ជ្រៃលោមស្រឡៅ ត្រាវលោមបឹង។ * ជ្រៅដូច ក្តិតចាន។ * ជ្រៅតែមាត់ គំនិតរាក់កំផែល។ * ជួយខ្លួនឯងបានទើបទេវតាជួយតាមក្រោយ == ឈ == * ឈើបៀមទឹកឆាប់ពុក មនុស្សបៀមទុក្ខឆាប់ស្លាប់ ឈើវៀចធ្វើកង់ឈើត្រង់ធ្វើទូក * * ឈឺធ្ងន់យកដំរីទៅបន់ ដល់ជំងឺស្រន់យកពងមាន់ទៅថ្វាយ។ * ឈឺជើងធាត់ ឈឺមាត់ស្គម។ * ឈើពុក កុំដាក់គូថអង្គុយ។ * ឈើកោងវល្លិព័ទ្ធ​ មនុស្សខ្ចាត់ព្រាត់កុំយកខ្លួនបៀត។ * ឈ្នះអ្នកខ្ពស់ដោយបន្ទន់ប្រាណ ឈ្នះអ្នកក្លាហានដោយទំលាយ ឈ្នះអ្នកខ្សោយដោយសម្លបាយ ឈ្នះអ្នកស្មើកាយដោយការព្យាយាម ។ * ឈ្មោះខ្លួនបែបណា ខំធ្វើការឲ្យដូចឈ្មោះ។ * ឈ្លោះនឹងស្រីនាំឲ្យហិន ក្តីនឹងចិននាំឲ្យថោក។ * ឈ្លោះនឹងបរទេស កុំធេ្វសគំនិត។ == ញ == * ញញឹមស្មើ សើចស្ទើរ សំដីពីរោះ ការណ៍ទាំងនោះចូរប្រយ័ត្ន ។ * ញ៉ាមដូចក្តាម ស៊ីអាចម៍។ * ញាតិផ្ទាល់ បើមិនស្គាល់គឺអ្នកដទៃ។ * ញាតិនិងមិត្រ បើញាតិមិនគិត មិត្រប្រសើរជាង។ * ញៀននឹងស្រីចំណីទុក្ខ។ * ញៀននឹងលែ្បងតែងហិនហោច។ * ញៀននឹងបៀប៉ោ អស់ខោអស់អាវ។ * ញៀននឹងបៀ គឃៀរស្លៀកពាង។ * ញៀននឹងលាភ ថោកទាបដូចសត្វ។ * ញៀននឹងស្រា ដេកផ្ងាក្នុងផ្លូវ។ * ញៀននឹងលែ្បងតែងបង់យស។ == ដ == * ដាវមុតៗមែនក្នុងស្រោម វិជ្ជាចេះព្រមនៅក្នុងក្បួន ប្រពន្ធគាប់ចិត្តនៅឆ្ងាយខ្លួន ដល់ជូនត្រូវការរអារចិត្ត ។ * ដល់ត្រើយ សើយគូថ។ * ដង្កូវចេញពីសាច់ ច្រែះចេញពីដែក។ * ដាក់ទុកកូនចៅ ឲ្យមើលផៅសន្តាន។ * ដឹកគោញី បន្សីគោលឈ្មោល។ * ដឹងឆ្លើយព្រោះដង កូនឆ្គងព្រោះមេបា។ * ដឹងរង្គោះ បោះបណ្តោយ។ * ដឹងថាខ្លួនល្ងង់ គង់បានជាប្រាជ្ញ។ * ដឹងបាំងតាមសាប់ ច្បាប់កាត់តាមពាក្យ។ * ដុតឲ្យខ្លោច រោចឲ្យឆៅ។ * ដូចដេកផ្ងាស្តោះដាក់ទ្រូងឯង។ * ដូច(ជាគេ)អូសឆែ្កឲ្យចុះទឹក។ * ដូចខ្វៀនកន្ទុយឆែ្ក ទោះនៅប្រែពត់ពុំត្រង់។ * ដូចក្រពើ វងេ្វងបឹង។ * ដួលត្មោល ដូចគ្មានអីទប់។ * ដួលមិនបាច់ច្រាន បានមិនបាច់ខំ។ * ដើមនៅឯស្រែ ផែ្លនៅឯផ្សារ។ * ដើរដោយផ្លូវគន្លង តម្រាយអ្នកចាស់បុរាណ។ * ដើរឲ្យរំពៃ អង្គុយឲ្យរំពឹង។ * ដើរឲ្យមានបី ស្រដីឲ្យមានបួន។ * ដើម្បីធើ្វរឿងធំមួយត្រូវគិតជាមុនសិនចាំធ្វើជាក្រោយ។ * ដេកយប់កុំដេកយូរ ខ្លាចក្តីទុជ៌‌នដល់ប្រាណ។ * ដេកមិនលក់កុំខំដេក។ * ដេកដល់ថៃ្ង នាំចង្រៃខ្លួន។ * ដេកផ្ងាស្តោះលើទ្រូងឯង។ * ដេកលើភ្លៅ ទៅបៅដោះអ្នកដទៃ។ * ដេកយប់ កុំនិយាយនឹងស្រី។ * ដេកទាល់ថៃ្ង យកកំជិលដែលគេ។ * ដេកមិនលក់ បក់មិនល្អើយ។ * ដេកផ្សំដួល រមួលផ្សំគ្រេច។ * ដេញទាន់កុំជាន់កែង។ * ដៃតូច ខ្លួនទាប ចង់ឈោងចាប់ផ្កាយ។ * ដៃភ្លើងជើងមាន់។ * ដាំដូងឲ្យខំថែ ចង់ស៊ីផែ្លឲ្យដុតគល់។ * ដាំជើងក្រាន​ មិនប្រមាណឆ្នាំង។ * ដំរីខ្វាក់ ទ្រមាក់ឆ្កួត។ * ដំរីជល់គ្នា ​ងាប់ស្មៅចិញ្ចៀន។ * ដំរីសាស្លាប់ ​យកចង្អេរបាំង។ * ដំបៅ​មិន​ឈឺ យកឈើទៅចាក់។ * ដោះស្រាយប្រស្នា ថ្កើងអ្នកប្រាជ្ញ។ * ដោះកនែ្ទក អារឹសកូន។ == ឋ == * ឋិតនៅក្នុងសេចក្តីប្រមាទ ឈ្មោះថាស្លាប់។ == ឌ == * ឌម​ជន​គឺ​អ្នក​ថោក អាច​ប្រែក្លាយ​ភាព​ជា​ខ្ពង់​ខ្ពស់ ដោយ​ការ​សេពគប់​នឹង​សប្បុរស ដង្កូវ​បាន​ខ្ពស់​ព្រោះ​បុប្ផា។ == ឍ == * ឍាលិន​ប្រែ​ថា​អ្នក​កាន់​ខែល​ ចេះកាប់​ប្រហែល​ចេះ​ការពារ​ ដូច​អ្នក​ចេះ​ដឹង​មិន​ខ្លាច​រា ឧបស័គ្គនានា​ការពារ​បាន។ ខែល​និង​អាវុធ​គឺ​វិជ្ជា​ នៃ​ប្រុស​និង​នារីគ្រប់​ប្រាណ ដែល​បាន​រៀន​សូត្រ​យ៉ាង​ចំណាន ក្នុង​ភូមិភព​ឋាននា​លោកិយ។ == ណ == * ណាយកាយ ឆ្ងាយចិត្ត។ * ណែនាំខុសផ្លូវ តែងទៅអបាយមុខ។ * ណែនាំកូន ត្រូវប្រដៅខ្លួនទុកជាគំរូ។ == ត ==ង * តសំពៅ មិនត្រូវស្តាយដែក។ * តវាសនា ឲ្យខំសន្សំបុណ្យ។ * តដងរែក ឲ្យល្មមនឹងស្មា។ * តកម្លាំងឲ្យ​សេពអាហារ។ * តក់ៗពេញបំពង់ ឆុង​ៗ​កំពប់​អស់ ។ * តមមេស៊ីពង ស៊ីរងសម្បុក។ * ត្រង់​មិនឈ្នះទាល់។ * ត្រីឆ្តោរស៊ីកូនឯង។ * ត្រីងៀត ឆ្លៀតពង ត្រី​ជាប់ក្នុង​មង​ ឆ្លៀត​ពន្លាក ។ * ត្រីមួយត្រកតែស្អុយមួយ ស្អុយទាំងអស់។ * ត្រុកៗ​អ្នក​ស្រុក​មើល​ងាយ រលាស់​គូថ​ខ្ចាយ​មាន​ឱត​មាន​ភាន់ ។ * តឹងគិតឲ្យធូរ យូរគិតឲ្យឆាប់។ * តឹងព្អឹះដូចអូសឫស្សីច្រាសចុង។ * ត្រឹកៗដល់ផ្ទះ តូងតាងដេកផ្លូវ។ * ត្រកូលសជាតិ មាយាទសពូជ។ * ត្រួសត្រាយទុក ស្រណុកជាងកែកុន។ * ត្រូវសន្សំទ្រព្យ តិចៗត្រឡប់ ចំរើនធាត់ធំ។ * ត្រៀមទុកមុន មិនស្កុនការ។ * ត្រេកអរមុន ទុក្ខក្រោយ។ * ថយយស ព្រោះព្រហើន។ * ថិតថេរតែខ្លួន ចិត្តផ្ទួនតែទុក្ខ។ តក់ៗពេញបំពុងឆុងៗកន្លះក្រហែត * ថោកអីនៅដៃថៃ្លអីនៅមាត់។ == ទ == * ទាហានថ្កើងដ្បិតសឹក ធ្វើស្រែដ្បិតទឹក ត្រឹកពលព្រោះបាយ សិស្សប្រាជ្ញដ្បិតគ្រូ ជេរពោលដំវាយ ពលថ្កើងដ្បិតនាយ ហ្វឹកហ្វឺនខះខំ ។ * ទម្ពក់វាទៅ​ ទើបព្នៅវាមក។ * ទ្រព្យច្រើនព្រួយរក្សា ទ្រព្យតិចណាព្រួយរិះរក។ * ទ្រព្យធនទោះថោកថៃ្ល រួមរក្សាកុំបីធ្លោយ។ * ទនេ្លដប់ មិនស្កប់សមុទ្រមួយ។ * ទឹកថ្លាល្គឹកបើល្អក់ ដ្បិតរលកបោកសោះសា។ * ទឹកជន់ បុណ្យសេ្តច ។ * ទឹករាក់ត្រឹមភ្លៅ ទឹកជ្រៅ ត្រឹមជង្គង់។ * ទឹកត្រជាក់ត្រីកុម ទឹកក្តៅត្រីរត់ចេញ។ * ទឹកបាក់ទៅទាប ដីខ្ពស់កណ្តៀរពូន។ * ទឹកហូរមិនដែលហត់ ព្រះពុទ្ធមិនដែលខឹង។ * ទឹកហូរមិនដែលហត់ ប្រុសស្បថកុំឲ្យជឿ។ * ទឹកថ្លាលាងសក់ ទឹកល្អក់លាងជើង។ * ទុកចោលវាចាស់ ប្រើណាស់វាថ្មី។ * ទូកទៅ កំពង់នៅ។ * ទូកយើងវែង ទូកគេខ្លីតាមគេមេ្តចទាន់។ * ទូកដាច់យកទូកតាម។ * ទូកបែកជាទូកគត់ ទូកកំបុតជាទូកកង។ * ទាំងអ្នកមាននិងអ្នកក្រគឺជាកូនចៅនៃគំនិត។ * ទៅឥតគេរក មកឥតគេហៅ។ * ទើមៗដល់ផ្ទះ រូតរះដេកផ្លូវ == ធ្វើផ្ទះកុំធ្វើជណ្ដើរ លស់ខ្ញុំបម្រើកុំឱ្យបាយស៊ី។ == * ធ្ងន់នៅថ្ម ក្រនៅក្តី។ * ធ្វើមិនបាច់ភ្ជួរ រក្សាតែមួរ ស៊ីស្រូវមិនអស់។ * ធ្វើគុណបានទោស ដូចប្រោះខ្លាស្លាប់។ * ធ្វើបាបមិនធ្វើបុណ្យ លែងជាតិទៅនៅនរក។ * ធ្វើស្រែទាន់ក្តៅដី ចង់ស្រីទាន់ក្តៅចិត្ត។ * ធ្វើស្រែនឹងទឹក ​ធ្វើសឹកនឹងបាយ។ * ធ្វើស្រែឲ្យមើលស្មៅ​ ទុកដាក់កូនចៅឲ្យមើលផៅសន្ដាន។ * ធ្វើល្អបានល្អ​ ធ្វើអាក្រក់បានអាក្រក់។ * ធ្វើចេះត្រូវគេប្រើ ធ្វើល្ងីល្ងើស្រណុកខ្លួន។ * ធ្វើការតិចចាយច្រើនចម្រើនក្រ។ * ធ្វើគុណ១០០ សំពៅទោស១ចូលទៅរលាយគុណអស់។ * ធុងទទេឮខ្លាំងណាស់។ * ធ្នូស្នាបង់បាញ់ ​ធម៌បង់ទន្ទេញ​​ ស្រ្ដីបង់ភស្ដា របាំបង់លេងវង្វេងតម្រាចាត់ក្នុងមលាមន្ទិលសៅហ្មង។ * ធំតែខ្លួន ដូចឃ្លោក។ *ធ្វើផ្ទះកុំធ្វើជណ្ដើរ លស់ខ្ញុំបម្រើកុំឱ្យបាយស៊ី។ == ន == * នំមិនធំជាងនាឡិ * នឿយមុន ស្រណុកក្រោយ។ * នារីមានប្តីពីរបីដង ភិក្ខុផងនៅវត្តពីរបីវ៉ា បក្សីជាប់ជង់ពីរបីគ្រា មាយាពួកនេះធ្វើច្រើនក្រៃ ។ * និយាយបាតដៃជាខ្នងដៃ។ * និយាយច្រើនគេមិនស្តាប់ អាប់ប្រាជ្ញា។ * និយាយបែកជាអូរ ហូរជាស្ទឹង។ * និយាយយប់ផ្ទប់ព្រៃ និយាយថៃ្ងព្រៃមានត្រចៀក។ * និរាសកុំមេ្នញ ខឹងកុំទនេ្ទញ ស្អប់កុំព្យាបាទ។ * នឹងលេបវាស្លាក់ នឹងខ្ជាក់វាសែ្លង។ * នឹងឆីចង់ពិសា ខ្ជិលទំពាឲ្យម៉ដ្ឋហ្មង។ * នឿយណាយកុំដេក យកប្រពន្ធឲ្យមើលម្តាយកេ្មក ចូលដំណេកកុំនិយាយនឹងប្រពន្ធ។ * នៅផ្ទះម្តាយទីទៃ នៅព្រៃម្តាយតែមួយ។ * នៅពេលដែលបុគ្គលម្នាក់មានចរិតមិនច្បាស់លាស់ចំពោះអ្នក ត្រូវរកមិត្តផេ្សង។ #បញ្ជូនបន្ត [[ទំព័រគោលដៅ]] == ប == * ប្រលងមើលកំណែរ ដូចឆ្កែអត់គំនិត * បន់ព្រះទៅសំពះឯបាយាប។ * បង់បោយមិនមើលប្រាណ ដាំជើងក្រានមិនប្រមាណឆ្នាំង។ * បន់ព្រះ សំពះទេព្តា។ * បណ្ឌិតមានការមិនរករឿងជាកម្លាំង។ * បណ្ឌិតស្ងៀមស្ងាត់ ចាំស្តាប់គ្រប់ម៉ាត់ អ្នកពោលប្រាស្រ័យ ប្រើស្មារតីគិតគំនិតកែខៃ ឲ្យបានជោគជ័យ ជាងពោលប៉ប៉ាច់ ។ * បញ្ញើទុក ស្មើបំណុល។ * ប្រពន្ធពីរ គោបី ដំរីមួយ នាំឲ្យព្រួយចិត្ត។ * ប្រហែសបាត់ ប្រយ័ត្នគង់។ * ប្រមាថម្តាយ រំលាយព្រះ។ * ប្រមាថព្រៀងលាន តែងមានក្តីទុក្ខ។ * ប្រមាថចាស់ អាយុខ្លី។ * ប្រមាត់ដី អួតចង់ឡើងទ្រើង។ * ប្រញាប់ពេកដេកផ្លួវ។ * ប្រើខ្ញុំមើលមុខវា ទោះកាចជាមើលឲ្យសែ្តង។ * បាតដៃជាខ្នងដៃ។ * បានតែបាប មិនឆ្អាបមាត់។ * បានពីកែ្អក ចែកទៅតាវ៉ៅ។ * បានមាស ក្រអីនឹងក្រដាស់ខ្ចប់។ * បាបកម្មកុំបីមាន សីលនិងទានឲ្យរិះគិត។ * បា្រក់ក៏បង់​ ថង់ក៏ដាច់។ * ប្រាជ្ញាបុណ្យផងកើតដោយប្រតិបត្តិ។ * ប្រះដេកឆាប់លក់ ត្បិតឥតបើគិត។ * បុណ្យបាត់ដ្បិតបាប លាបបាត់ដ្បិតឃោរ។ * បុណ្យក៏ធ្វើ ​ឈើក៏កាប់។ * បុរសទុកដូចមាស ស្រីទុកដូចទង់ដែង។ * បួសដោយវត្ត ចិត្តដោយខ្លួន។ * បំណាច់នឹងបាប ឲ្យឆ្អាបមាត់។ * បើត្រាប់ឯតាំងយូ ក្រឯគ្រូពុំគួរត្រាប់។ * បើនឹងរស់ឲ្យគាប់ បើនឹងងាប់ឲ្យគួរ។ * បើមិនជួយចូកជួយចែវ កុំយកជើងរាទឹក។ * បើប្រឹងនឹងស្រួច បាច់អីសម្រួចដូចបន្លា។ * បើឆីកុំតាមឃ្លាន មើលប្រមាណគ្រប់គ្នីគ្នា។ * បើកាចៗឲ្យគេកោត បើឆោតៗឲ្យគេអាណិត។ * បើក្រទ្រព្យក៏ក្រចុះ កុំឲ្យតែទាល់គំនិត។ * បើខឹងឲ្យខំអត់ បើខ្សត់ឲ្យខំរក។ * បើត្រាប់សត្វក្ងោក កុំបីត្រាប់ពុតទន្សាយ។ * បើមិត្តមិនល្អ កុំយកជាមិត្ត។ * បើឮសូរផ្គរ កុំអាលចាក់ទឹកចោល។ * បើស្តីឲ្យពិនិត្យ ពាក្យណាពិតសឹងចរចា។ * បើកក្តោងទាន់ត្រូវខ្យល់។ * បើចង់ឈ្នះត្រូវធ្វើចាញ់។ == ផ == * ផឹកស្រាក្លាសំដី។ * ផ្ទុករទេះតាមចំណុះ។ * ផែ្លឈើមិនដែលជ្រុះឆ្ងាយពីគល់។ * ផ្លស់យស ព្រោះប្រមាថ។ * ផ្លូវ​វៀច​កុំ​បោះបង់ ផ្លូវ​ណា​ត្រង់​កុំ​ដើរ​ហោង ដើរ​ដោយ​ផ្លូវ​គន្លង តម្រាយ​ចាស់​បុរាណ ។ * ផ្ទះធំស្រណុក ដ្បិតភរិយាជា។ * ផ្ទះបាក់បែក ឆាប់ទល់ទ្រ។ * ផោមក្នុងទឹកមេ្តចគង់ស្អុយ។ == ព == * ពងមាន់កុំផ្ញើនឹងកែ្អក។ * ពាក្យគ្រូរែងរឹង ស្រារែងស្រវឹង ពុំដែលពិសា។ * ពាក្យអប្រិយចាញ់អាត្មា។ * ពាក្យច្រើនភូត ចាញ់អាត្មា។ * ពាក្យសែ្លងកុំស្អប់ ពាក្យគាប់ឲ្យយក។ * ពាក្យម្តាយ ទំនាយគ្រូ។ * ពិបាក​ត្រូវ​គិត​ឲ្យ​ធូរ យូរ​ត្រូវ​គិត​ឲ្យ​ឆាប់ ។ * ពុតគ្រូកុំត្រាប់ ច្បាប់គ្រូឲ្យយក។ * ពូជទានៅតែទា ពូជមាន់នៅតែមាន់។ * ពូកែឯង ឲ្យក្រែងពូកែគេ។ * ពួនតែមុខ គូថនៅកណ្តាលវាល។ * ពេលវេលាជាវត្ថុមានតមៃ្លបំផុតសម្រាប់មនុស្សម្នាក់ៗ។ * ពេជ្រកើតពីថ្ម តែងទំពាស៊ីថ្មវិញ។ * ព្នៅនៅថ្នក់ ទម្ពក់នៅដៃ។ * ព្រះមិនសម ព្រហ្មមិនជួយ។ * ព្រះរាជាមាន ឥស្សរិយៈជាកម្លាំង។ == ភ == * ភ័ព្វសំណាងផ្តល់ឲ្យតែមនុស្សណាដែលចេះ លួង លោមវាប៉ុណ្ណោះ។ * ភរិយាល្អក្ររកបាន បើជាមានទុកធ្វើគំរូ។ * ភរិយា​ស្អាត​នៅ​ឆ្ងាយ​ពី​ខ្លួន ដាវ​មុត​នៅ​មែន​តែ​នៅ​ក្នុង​ស្រោម ចំណេះ​ចេះ​ព្រម​នៅ​តែ​ក្នុង​ក្បួន ចួន​ជា​ត្រូវការ​រអា​ចិត្ត ។ * ភាពក្រីក្រនិងការមានទ្រព្យសម្បត្តិគឺជាពន្លកនៃគំនិត។ * ភូតនៅហោរ ចោរនៅជាង។ * ភ្លើងឆេះមកពីសម្រាម។ == ម == * មនុស្សពាលមានការរករឿងជាកម្លាំង។ * មនុស្សចេះគេថាកាច មនុស្សប្រាជ្ញគេថាព្រើល។ * មនុស្សកុំមើលងាយមនុស្ស។ * មនុស្សឆ្លាតគេថាឆោត មនុស្សប្រាជ្ញគេថាល្ងង់។ * មនុស្សកាចកុំប្រសព្វ កុំទៅគប់នឹងចោរក្មួញ។ * មនុស្សបាក់ត្រង់ណា ល្អិតស្មៅត្រង់ណោះ។ * មនុស្សស្លាប់ ព្រោះវាចា។ * មនុស្សជាគេថាឆោត មនុស្សស្លូតគេថាល្ងង់។ * មនុស្សនឹងបា្រក់​ យក្សនឹងសាច់។ * មនុស្សជាតិទាំងអស់ដែលកើតឡើងតាមធម្មជាតិតែងតែប្រាថ្នាចង់ដឹង។ * មានល្អព្រោះរោម រូបឆោមល្អព្រោះតែង។ * មានផ្ទះឥត​មនុស្សនៅ មានផ្លូវឥតមនុស្សដើរ។ * មានគំនិត ឥតកំណើត។ * មានដំបៅ​ទើបរុយវារោម។ * មាត់តែប្រកែក អម្រែកតែទទួល។ * មនុស្សចាប់ផ្តើមរស់ពិតប្រាកដ នៅពេលគេអាចរស់នៅក្រៅខ្លួនឯង។ * ម្រឹកទាំងឡាយមិនដែលបោលចូលមាត់សីង្ហដែលកំពុងដេកលក់ស្ងៀម ។ == យ == * យកពងមាន់ទៅផ្ញើនឹងក្អែក។ * * យប់មើលនឹងដៃ ​ថ្ងៃមើលនឹងភ្នែក។ * យល់ទោសថាជាគុណ យល់ឯបុណ្យថាជាបាប។ * យើងធ្វើគេ គេធ្វើយើងវិញដូចគ្នា។ * យកសំផឹងធ្វើប្រពន្ធ យកប្រពន្ធធ្វើសំផឹង។ == រ == * រកព្រឹកខ្វះល្ងាច រកល្ងាចខ្វះព្រឹក។ * រកស៊ីនិងក្តិត ដូចពឹងពាង។ * រកអុសប្រទះឈើងាប់។ * រស់ក៏គាប់ ងាប់ក៏គួរ។តែងសេក្តីបែបពន្យ * រស់នៅថាអាក្រក់ ស្លាប់បាត់មុខថាល្អ។ * រត់ឥតអំពើ ដើរអំណត់ចម្រើនជាង។ * រទេះបាក់មិនគិត ទៅគិតឯគោលួចដាំង។ * រទីសរទាស ដូចរាស្រ្តឥតសេ្តច។ * រលំមិនបាច់ច្រាន បានមិនបាច់ខំ។ * រហ័សតែពាក្យ ត្រគាកស្លាប់ស្តូក។ * រឿងដ៏កម្របំផុតដែលមនុស្សមិនដែលធ្វើ គឺត្រូវខំធ្វើតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន។ * រៀនរិះរក្សាគ្រង យកចេញចាយដោយរដូវ។ * រោគរោមកាយា ថ្កើងឯគ្រូពេទ្យ។ == ល == * លាក់តែមុខ គូទនៅកណ្តាលវាល។ * លិចសឹមលោត ដល់កំប៉ូតសឹមតោង។ * លិចកញ្ជង់ លង់កញ្ជើ។ * លូកប្រហុក លូកឲ្យកប់ក្លៀក។ * លួចគេវាគ្រាន់ ដល់ពេលគេទាន់វាក្រែល។ * លួចគេវាធ្លាប់ដៃ ដេកថៃ្ងវាធ្លាប់ភែ្នក។ * លួចណាមិនលួច លួចំអ្នកក្រ។ * លឺផ្គរឲ្យមើលខ្យល់ ក្តីពុំយល់កុំអាលក្រោធ។ * លឿន​លៃមិនទាន់។ * លេងក្មេងអាប់យស ​លេងពស់ៗខាំ។ * លេបទៅវាស្លាក់ ខ្ជាក់ទៅវាសែ្លង។ * លោភពេក វាបែកពោះ។ * លំបាក​ត្រូវ​គិត​ឲ្យ​ធូរ យូរ​ត្រូវ​គិត​ឲ្យ​ឆាប់ ។ វែងផតុត្រឹមពាក្ឍសំដី ខ្លីផតុត្រឹមមិននិយាយ * វក់នឹងអាភៀន តែងញៀនជាប់។ * វេចសំពាយចាំព្រេងសំណាង អាងតែដុតធូប។ == ស្រមោចហើយនឹងស្ករ== * ស្រលាញ់កុំទៅញឹក​ បើរលឹកសឹមទៅម្ដងៗ។ * សង្ឃផ្គង់វិន័យ ស្រីផ្គង់មារយាទ។ * សត្វតុកកែស្លាប់ ដោយសារប្រើស។ * សង់ផ្ទះតាមចិត្តអ្នកនៅ។ * សប្បាយមានទុក្ខ ស្រណុកមានភ័យ។ * សប្បុរសជនចង់ដឹងពីសេចក្តីត្រូវការមិនមែនចង់ដឹងពីមូលហេតុទេ។ * សព្វថៃ្ងនេះប្រភពធនធានធំបំផុតតែមួយគត់គឺនៅចន្លោះត្រចៀកអ្នក។ * សរសើរតែមាត់ ចិត្តផ្ដន្ទា។ * សាងល្អបានល្អ។ * សាងបាបបានបាប ​សាងបុណ្យបានបុណ្យ។ * សាបមួយដៃ ប្រៃមួយចឹប។ * ស្លាប់ដូចពស់ រស់ដូចកង្កែប។ * ស្ថិតសេ្ថរឥតអំពើ បើមិនធើ្វអំពើល្អ។ * សីលជាស្ពាន ទានជាស្បៀង។ * សូវទូលក្តីតបាវ កុំឲ្យទូលក្តីតកញ្ជើ។ * សេរីភាពគ្មានអ្វីក្រៅពីជួយឲ្យមនុស្សមានឱកាសល្អប្រសើរទេ។ * សំដីជាឯក លេខជាទោ អក្សរជាត្រី។ * ស៊ីនឹងអ្នកណា ត្រូវយកអាសាអ្នកនោះ។ * សែ្វងរករៀនច្បាប់ ពុំស្មើចិត្តជា។ *​ សំណាបយោងដី ស្រីយោងប្រុស។ *​ សម្ភារបញ្ជាក់សតិអារម្មណ៍ ស៊ូស្លាប់បារកុំអោយស្លាប់មេ ស៊ូលិចទូកកណ្ដាលទន្លេរកុំអោយភ្លើងឆេះផ្ទះ *ស៊ូយកពេជ្រមិនទាន់ច្នៃប្រសើរជាងមានពេជ្រនៅក្នុងដៃតែមិនមែនជារបស់ពិត (ស៊ីម បាស) ៚ ហ ៚ * ហាឡើងវាស្លាក់ ខ្ជាក់ទៅវាសែ្លង។ * ហាហួសចង្កា ថាហួសសេចក្តី។ * ហ៊ានសែ្បកដាច ខ្លាចសែ្បកស្វិត។ * ហុច​អំបោះ មិន​ឲ្យ​ស្រណោះ​ដៃ ។ == ឡ == * ឡេះឡោះ ដូចទឹកកន្លះក្អម។ == អំពើហិង្សានាំអោយបាត់បង់សុភមង្គល == * អន្ទង់វែងឆ្នាំងវែង។ * អ្នកខ្ពស់រក្សាទាប ដោយសុភាពធម៌បុរាណ។ * អ្នកចេះដប់ មិនស្មើអ្នកប្រសប់មួយ។ * អ្នកដំកុំផ្ញើដែក អ្នកប្រមឹកកុំផ្ញើស្រា។ * អាងតែមានអណ្តាត ចេះតែផ្ទាត់ទៅq។ * អាងតែអណ្តាតឥតឆ្អឹង ចេះតែគ្រលាស់ទៅ។ * អាគកណា ក៏ស៊ីស្រូវដែរ។ *អាវសម្រាប់ខ្លួន ពូនសម្រាប់ជួយ។ == ឥ == * ឥតដំបៅហៅជម្ងឺ ដំបៅមិនឈឺយកឈើចាក់។ = ឯក​សារយោង = * សៀវ​​ភៅ​ '''ប្រមូល​ភាសិត​ខ្មែរ​''' ផ្សាយ​ចេញ​ពី​សមាគម​សម្តេច​ [[ជួន ណាត]] * ​ ប្រភព​ផ្សេង​ទៀត * ​ ពេលវេលាប្រៀបដូចជាផ្លែដាវបើយើងមិនសម្លាប់វាទេវានឹងសម្លាប់យើងវិញមិនខាន [[ចំនាត់ថ្នាក់ក្រុម:អក្សរសាស្ត្រខ្មែរ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ការអប់រំ]] 7a14iurmgpx17q5uqi59l9nrhnwuyua 0 15152 282063 276842 2022-08-01T03:19:35Z Sggt76 KH 31983 Sggt76 KH បានប្ដូរទីតាំង ទំព័រ [[អ៊ុយក្រែន]] ទៅ [[ប្រទេសអ៊ុយក្រែន]] តាមរយៈការបញ្ជូនបន្ត wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន ប្រទេស | conventional_long_name = អ៊ុយក្រែន | common_name = អ៊ុយក្រែន | native_name = {{nobold|Україна ([[ភាសាអ៊ុយក្រែន]])}} | image_flag = Flag of Ukraine.svg | flag_type = [[ទង់ជាតិអ៊ុយក្រែន|ទង់ជាតិ]] | image_coat = Lesser Coat of Arms of Ukraine.svg | symbol_width = | symbol_type = [[វរលញ្ឆករអ៊ុយក្រែន|វរលញ្ឆករ]] | national_motto = | national_anthem = ''[[ភ្លេងជាតិអ៊ុយក្រែន|Державний Гімн України]]''<br/>"ភ្លេងជាតិអ៊ុយក្រែន"<br /><div style="display:inline-block;margin-top:0.4em;">[[File:National anthem of Ukraine, instrumental.oga|center]]</div> | image_map = Ukraine (-claims) on the globe (Europe centered).svg | image_map_caption = ទីតាំងប្រទេសអ៊ុយក្រែន (ក្រហម) នៅលើភូគោល | capital_type = រដ្ឋធានី | capital = [[កៀវ]] | coordinates = {{coord|49|N|32|E|scale:10000000_source:GNS|display=inline,title}} | largest_city = capital | languages_type = ភាសាផ្លូវការ<br/>{{nobold|និងភាសាជាតិ}} | languages = [[ភាសាអ៊ុយក្រែន]]<ref>{{Cite web|url=https://ukrainian-studies.ca/2020/10/20/the-official-act-on-the-state-language-entered-into-force-on-16-july-2019-the-status-of-ukrainian-and-minority-languages/|title=Law of Ukraine "On ensuring the functioning of Ukrainian as the state language": The status of Ukrainian and minority languages|date=20 October 2020}}</ref> | ethnic_groups = {{unbulleted list |៧៧.៨% [[ជនជាតិអ៊ុយក្រែន|អ៊ុយក្រែន]] |១៧.៣% [[ជនជាតិរុស្ស៊ីនៅអ៊ុយក្រែន|រុស្ស៊ី]] |៤.៩% [[ប្រជាសាស្ត្រអ៊ុយក្រែន|ជនជាតិផ្សេងៗទៀត]] }} | ethnic_groups_year = ២០០១ | ethnic_groups_ref = <ref name="Ethnic composition of the population of Ukraine, 2001 Census"/> | religion = {{unbulleted list |៨៧.៣% [[គ្រិស្តសាសនានៅអ៊ុយក្រែន|គ្រិស្តសាសនា]] |១១.០% គ្មានជំនឿសាសនា |០.៨% សាសនាផ្សេងៗទៀត |០.៩% គ្មានចម្លើយ }} | religion_year = ២០១៨ | religion_ref = <ref>{{citation|url=http://razumkov.org.ua/uploads/article/2018_Religiya.pdf|title=(ភាសាអ៊ុយក្រែន) Особливості Релігійного І Церковно-Релігійного Самовизначення Українських Громадян: Тенденції 2010-2018|date=22 April 2018|publisher=Razumkov Center in collaboration with the All-Ukrainian Council of Churches|pages=12, 13, 16, 31|archive-url=https://web.archive.org/web/20180426194313/http://razumkov.org.ua/uploads/article/2018_Religiya.pdf|archive-date=26 មេសា 2018 |url-status = live|place=Kyiv}}<br />សំណាកចម្លើយពីមនុស្សចំនួន ២,០១៨ នាក់ដែលមានអាយុចាប់ពី ១៨ ឆ្នាំឡើងទៅ ដែលបានសម្ភាសន៍នៅថ្ងៃទី២៣–២៨ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៨ នៅគ្រប់តំបន់នៃប្រទេសអ៊ុយក្រែន លើកលែងតែតំបន់គ្រីមៀ និងដែនដីកាន់កាប់ដូណេតស្ក៍ និងលូហ្កានស្ក៍។</ref> | government_type = [[សាធារណរដ្ឋ]][[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី|ពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតីនិយម]][[រដ្ឋឯកភូត|អាស្រ័យសភាឯកភូត]] | leader_title1 = [[ប្រធានាធិបតីអ៊ុយក្រែន|ប្រធានាធិបតី]] | leader_name1 = [[វ៉ូឡូឌីមៀរ ហ្សេឡេនស្គី]] | leader_title2 = [[នាយករដ្ឋមន្ត្រីអ៊ុយក្រែន|នាយករដ្ឋមន្ត្រី]] | leader_name2 = [[ដេនីស ស្មីហាល]] | leader_title3 = [[នាយករដ្ឋមន្ត្រីប្តូរវេនអ៊ីស្រាអែល|ប្រធានសភា]] | leader_name3 = [[រូស្លង់ ស្តេហ្វានឈូគ]] | leader_title4 = | leader_name4 = | leader_title5 = | leader_name5 = | legislature = [[វែរឃូវណារ៉ាដា]] | upper_house = | lower_house = | sovereignty_type = [[ប្រវត្តិសាស្ត្រអ៊ុយក្រែន|និម្មិតកម្ម]] | sovereignty_note = | established_event2 = [[រូសកៀវ]] | established_date2 = ៨៧៩ | established_event3 = [[ព្រះរាជាណាចក្រហ្កាលីស៊ី–វ៉ុលហ៊ីនី]] | established_date3 = ១១៩៩ | established_event4 = [[ហេតម៉ាណាកខូសាក់]] | established_date4 = ១៨ សីហា ១៦៤៩ | established_event5 = [[សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតអ៊ុយក្រែន]] | established_date5 = ១០ មិថុនា ១៩១៧ | established_event6 = [[សេចក្តីប្រកាសឯករាជ្យនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតអ៊ុយក្រែន]] | established_date6 = ២២ មករា ១៩១៨ | established_event7 = [[សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតអ៊ុយក្រែនខាងលិច]] | established_date7 = ១ វិច្ឆិកា ១៩១៨ | established_event8 = [[ច្បាប់បង្រួបបង្រួម (អ៊ុយក្រែន)|ច្បាប់បង្រួបបង្រួម]] | established_date8 = ២២ មករា ១៩១៩ | established_event9 = [[សេចក្តីប្រកាសឯករាជ្យនៃអ៊ុយក្រែន|ប្រកាសឯករាជ្យចេញពីសហភាពសូវៀត]] | established_date9 = ២៤ សីហា ១៩៩១ | established_event10 = [[ប្រជាមតិឯករាជ្យភាពអ៊ុយក្រែនឆ្នាំ១៩៩១|ប្រជាមតិឯករាជ្យភាព]] | established_date10 = ១ ធ្នូ ១៩៩១ | established_event11 = [[រដ្ឋធម្មនុញ្ញអ៊ុយក្រែន|រដ្ឋធម្មនុញ្ញបច្ចុប្បន្ន]] | established_date11 = ២៨ មិថុនា ១៩៩៦ | established_event12 = [[បដិវត្តន៍កិត្តិយស]]<ref>{{Cite web|url=https://zakon.rada.gov.ua/go/1240-20|title=Про Заяву Верховної Ради України у зв'язку з сьомою річницею початку Євромайдану та подій Революції Гідності|website=Офіційний вебпортал парламенту України}}</ref> | established_date12 = ១៨–២៣ កុម្ភៈ ២០១៤ | area_size = 1 E7 | area_km2 = ៦០៣,៦២៨ | area_rank = ទី៤៥ | area_footnote = | percent_water = ៣.៨ <ref name="Jhariya Meena Banerjee 2021 p. 40">{{cite book | last1=Jhariya | first1=M.K. | last2=Meena | first2=R.S. | last3=Banerjee | first3=A. | title=Ecological Intensification of Natural Resources for Sustainable Agriculture | publisher=Springer Singapore | isbn=978-981-334-203-3 | url=https://books.google.com/books?id=Bf4hEAAAQBAJ&pg=PA40 | access-date=19 មេសា 2022 | page=40}}</ref> | population_estimate = {{decrease}} ៤១,១៦៧,៣៣៦<ref name="auto">{{cite web|url=https://ukrstat.org/en/operativ/operativ2020/ds/kn/xls/kn1220_ue.xls|title=Population (by estimate) as of 1 January 2022.|website=ukrcensus.gov.ua|access-date=19 មេសា 2022}}</ref><br />(ដោយមិនរាប់បញ្ចូលតំបន់[[គ្រីមៀ]]) | population_estimate_year = ២០២២ | population_estimate_rank = ទី៣៦ | population_census = ៤៨,៤៥៧,១០២<ref name="Ethnic composition of the population of Ukraine, 2001 Census"/> | population_census_year = ២០០១ | population_census_rank = | population_density_km2 = ៧៣.៨ | population_density_rank = ទី១១៥ | GDP_PPP = {{increase}} ៥៨៤&nbsp;ពាន់លានដុល្លារ<ref name="IMFWEOUA">{{cite web |url=https://www.imf.org/external/datamapper/profile/UKR|title=WORLD ECONOMIC OUTLOOK (OCTOBER 2021) |publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ]] |website=IMF.org}}</ref> | GDP_PPP_year = ២០២១ | GDP_PPP_rank = ទី៤៨ | GDP_PPP_per_capita = {{increase}} ១៤,១៥០ ដុល្លារ<ref name="IMFWEOUA"/> | GDP_PPP_per_capita_rank = ទី១០៨ | GDP_nominal = {{increase}} ១៨១ ពាន់លានដុល្លារ<ref name="IMFWEOUA"/> | GDP_nominal_year = ២០២១ | GDP_nominal_rank = ទី៥៦ | GDP_nominal_per_capita = {{increase}} ៤,៣៨០ ដុល្លារ<ref name="IMFWEOUA"/> | GDP_nominal_per_capita_rank = ទី១១៩ | Gini = ២៦.៦ | Gini_year = ២០១៩ | Gini_change = | Gini_ref = <ref>{{cite web|url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI |title=GINI index (World Bank estimate) - Ukraine |publisher=[[ធនាគារពិភពលោក]] |website=data.worldbank.org |access-date=19 មេសា 2022}}</ref> | Gini_rank = | HDI = ០.៧៧៩ | HDI_year = ២០១៩ | HDI_change = increase<!--increase/decrease/steady--> | HDI_ref = <ref name="UNHDR">{{cite book|title=Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene|date=15 December 2020|publisher=កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ|isbn=978-92-1-126442-5|pages=343–346|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf|access-date=19 មេសា 2022}}</ref> | HDI_rank = ទី៧៤ | currency = [[ហរីវីញ្ញាអ៊ុយក្រែន|ហរីវីញ្ញា]] (₴) | currency_code = UAH | time_zone = [[ម៉ោងអឺរ៉ុបខាងកើត|EET]] | utc_offset = +២ | utc_offset_DST = +៣ | DST_note = | time_zone_DST = [[ម៉ោងរដូវក្តៅអឺរ៉ុបខាងកើត|EEST]] | date_format = | drives_on = ស្ដាំ | calling_code = [[លេខទូរស័ព្ទនៅអ៊ុយក្រែន|+៣៨០]] | iso3166code = UA | cctld = [[.ua]]<br/>[[.укр]] | today = | footnote_a = }} '''ប្រទេសអ៊ុយក្រែន''' ([[ភាសាអ៊ុយក្រែន]]៖ Україна, ប្រកបថា៖ អ៊ុយ-ក្រា-យី-ណា) គឺជាប្រទេសមួយស្ថិតនៅតំបន់[[អឺរ៉ុបខាងកើត]]។ បច្ចុប្បន្ន អ៊ុយក្រែនគឺជា[[បញ្ជីរាយប្រទេសនៅអឺរ៉ុបតាមក្រឡាផ្ទៃសរុប|ប្រទេសធំបំផុតទីពីរនៅទ្វីបអឺរ៉ុប]] ដោយនៅពីក្រោយតែ[[រុស្ស៊ី|ប្រទេសរុស្ស៊ី]]ប៉ុណ្ណោះ។ អ៊ុយក្រែនមានព្រំប្រទល់ជាប់ជាមួយប្រទេសរុស្ស៊ីនៅភាគខាងកើតនិងឦសាន្ត [[បេឡារុស]]នៅភាគខាងជើង [[ប៉ូឡូញ]] [[ស្លូវ៉ាគី]] និង[[ហុងគ្រី]]នៅភាគខាងលិច [[រូម៉ានី]] និង[[ម៉ុលដាវី]]នៅភាគខាងត្បូង និងមានឆ្នេរតាមបណ្តោយ[[សមុទ្រអាសូវ]] និង[[សមុទ្រខ្មៅ]]។ ប្រទេសនេះបានលាតសន្ធឹងលើផ្ទៃដីសរុប ៦០៣,៦២៨ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ដែលមានប្រជាជនរស់នៅជាង ៤០ លាននាក់។<ref>{{Cite web |date=3 March 2022 |title=UN refugee agency: 1 million flee Ukraine in under a week |url=https://apnews.com/article/russia-ukraine-europe-middle-east-migration-united-nations-6d6d91e8824d6c6fee2983c71f7a53fe |access-date=19 មេសា 2022 |website=AP NEWS}}</ref><ref>{{Cite web |title=Situation Ukraine Refugee Situation |url=https://data2.unhcr.org/en/situations/ukraine |access-date=19 មេសា 2022 |website=data2.unhcr.org}}</ref> [[កៀវ]]គឺជារដ្ឋធានី និងជាទីក្រុងធំបំផុតនៃប្រទេសអ៊ុយក្រែន។ [[ភាសាអ៊ុយក្រែន]]គឺជាភាសាផ្លូវការ និងភាសាជាតិរបស់ប្រទេស ហើយមិនតែប៉ុណ្ណោះ ប្រជាជនអ៊ុយក្រែនមួយភាគធំក៏អាចនិយាយ[[ភាសារុស្ស៊ី]]បានយ៉ាងស្ទាត់ផងដែរ។<ref>{{Cite web |last=Armitage |first=Susie |date=2022-04-08 |title=‘Ukrainian has become a symbol’: interest in language spikes amid Russia invasion |url=https://www.theguardian.com/education/2022/apr/08/ukrainian-langauge-interest-spikes-support-country-war |access-date=19 មេសា 2022 |website=the Guardian }}</ref> == ឯកសារយោង == {{reflist}} {{ខ្លីមិនពេញលេញ}} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អ៊ុយក្រែន]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសនៅទ្វីបអឺរ៉ុប]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសអឺរ៉ុបខាងកើត]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រដ្ឋសមាជិកនៃក្រុមប្រឹក្សាអឺរ៉ុប]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រដ្ឋសមាជិកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:សាធារណរដ្ឋ]] cwo5c2i8lmriz9y3pom5mnrhyt5tokx 282068 282063 2022-08-01T03:23:40Z Sggt76 KH 31983 wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន ប្រទេស | conventional_long_name = អ៊ុយក្រែន | common_name = អ៊ុយក្រែន | native_name = {{nobold|Україна ([[ភាសាអ៊ុយក្រែន]])}} | image_flag = Flag of Ukraine.svg | flag_type = [[ទង់ជាតិអ៊ុយក្រែន|ទង់ជាតិ]] | image_coat = Lesser Coat of Arms of Ukraine.svg | symbol_width = | symbol_type = [[វរលញ្ឆករអ៊ុយក្រែន|វរលញ្ឆករ]] | national_motto = | national_anthem = ''[[ភ្លេងជាតិអ៊ុយក្រែន|Державний Гімн України]]''<br/>"ភ្លេងជាតិអ៊ុយក្រែន"<br /><div style="display:inline-block;margin-top:0.4em;">[[File:National anthem of Ukraine, instrumental.oga|center]]</div> | image_map = Ukraine (-claims) on the globe (Europe centered).svg | image_map_caption = ទីតាំងប្រទេសអ៊ុយក្រែន (ក្រហម) នៅលើភូគោល | capital_type = រដ្ឋធានី | capital = [[កៀវ]] | coordinates = {{coord|49|N|32|E|scale:10000000_source:GNS|display=inline,title}} | largest_city = capital | languages_type = ភាសាផ្លូវការ<br/>{{nobold|និងភាសាជាតិ}} | languages = [[ភាសាអ៊ុយក្រែន]]<ref>{{Cite web|url=https://ukrainian-studies.ca/2020/10/20/the-official-act-on-the-state-language-entered-into-force-on-16-july-2019-the-status-of-ukrainian-and-minority-languages/|title=Law of Ukraine "On ensuring the functioning of Ukrainian as the state language": The status of Ukrainian and minority languages|date=20 October 2020}}</ref> | ethnic_groups = {{unbulleted list |៧៧.៨% [[ជនជាតិអ៊ុយក្រែន|អ៊ុយក្រែន]] |១៧.៣% [[ជនជាតិរុស្ស៊ីនៅអ៊ុយក្រែន|រុស្ស៊ី]] |៤.៩% [[ប្រជាសាស្ត្រអ៊ុយក្រែន|ជនជាតិផ្សេងៗទៀត]] }} | ethnic_groups_year = ២០០១ | ethnic_groups_ref = <ref name="Ethnic composition of the population of Ukraine, 2001 Census"/> | religion = {{unbulleted list |៨៧.៣% [[គ្រិស្តសាសនានៅអ៊ុយក្រែន|គ្រិស្តសាសនា]] |១១.០% គ្មានជំនឿសាសនា |០.៨% សាសនាផ្សេងៗទៀត |០.៩% គ្មានចម្លើយ }} | religion_year = ២០១៨ | religion_ref = <ref>{{citation|url=http://razumkov.org.ua/uploads/article/2018_Religiya.pdf|title=(ភាសាអ៊ុយក្រែន) Особливості Релігійного І Церковно-Релігійного Самовизначення Українських Громадян: Тенденції 2010-2018|date=22 April 2018|publisher=Razumkov Center in collaboration with the All-Ukrainian Council of Churches|pages=12, 13, 16, 31|archive-url=https://web.archive.org/web/20180426194313/http://razumkov.org.ua/uploads/article/2018_Religiya.pdf|archive-date=26 មេសា 2018 |url-status = live|place=Kyiv}}<br />សំណាកចម្លើយពីមនុស្សចំនួន ២,០១៨ នាក់ដែលមានអាយុចាប់ពី ១៨ ឆ្នាំឡើងទៅ ដែលបានសម្ភាសន៍នៅថ្ងៃទី២៣–២៨ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៨ នៅគ្រប់តំបន់នៃប្រទេសអ៊ុយក្រែន លើកលែងតែតំបន់គ្រីមៀ និងដែនដីកាន់កាប់ដូណេតស្ក៍ និងលូហ្កានស្ក៍។</ref> | government_type = [[សាធារណរដ្ឋ]][[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី|ពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតីនិយម]][[រដ្ឋឯកភូត|អាស្រ័យសភាឯកភូត]] | leader_title1 = [[ប្រធានាធិបតីអ៊ុយក្រែន|ប្រធានាធិបតី]] | leader_name1 = [[វ៉ូឡូឌីមៀរ ហ្សេឡេនស្គី]] | leader_title2 = [[នាយករដ្ឋមន្ត្រីអ៊ុយក្រែន|នាយករដ្ឋមន្ត្រី]] | leader_name2 = [[ដេនីស ស្មីហាល]] | leader_title3 = [[នាយករដ្ឋមន្ត្រីប្តូរវេនអ៊ីស្រាអែល|ប្រធានសភា]] | leader_name3 = [[រូស្លង់ ស្តេហ្វានឈូគ]] | leader_title4 = | leader_name4 = | leader_title5 = | leader_name5 = | legislature = [[វែរឃូវណារ៉ាដា]] | upper_house = | lower_house = | sovereignty_type = [[ប្រវត្តិសាស្ត្រអ៊ុយក្រែន|និម្មិតកម្ម]] | sovereignty_note = | established_event2 = [[រូសកៀវ]] | established_date2 = ៨៧៩ | established_event3 = [[ព្រះរាជាណាចក្រហ្កាលីស៊ី–វ៉ុលហ៊ីនី]] | established_date3 = ១១៩៩ | established_event4 = [[ហេតម៉ាណាកខូសាក់]] | established_date4 = ១៨ សីហា ១៦៤៩ | established_event5 = [[សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតអ៊ុយក្រែន]] | established_date5 = ១០ មិថុនា ១៩១៧ | established_event6 = [[សេចក្តីប្រកាសឯករាជ្យនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតអ៊ុយក្រែន]] | established_date6 = ២២ មករា ១៩១៨ | established_event7 = [[សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតអ៊ុយក្រែនខាងលិច]] | established_date7 = ១ វិច្ឆិកា ១៩១៨ | established_event8 = [[ច្បាប់បង្រួបបង្រួម (អ៊ុយក្រែន)|ច្បាប់បង្រួបបង្រួម]] | established_date8 = ២២ មករា ១៩១៩ | established_event9 = [[សេចក្តីប្រកាសឯករាជ្យនៃអ៊ុយក្រែន|ប្រកាសឯករាជ្យចេញពីសហភាពសូវៀត]] | established_date9 = ២៤ សីហា ១៩៩១ | established_event10 = [[ប្រជាមតិឯករាជ្យភាពអ៊ុយក្រែនឆ្នាំ១៩៩១|ប្រជាមតិឯករាជ្យភាព]] | established_date10 = ១ ធ្នូ ១៩៩១ | established_event11 = [[រដ្ឋធម្មនុញ្ញអ៊ុយក្រែន|រដ្ឋធម្មនុញ្ញបច្ចុប្បន្ន]] | established_date11 = ២៨ មិថុនា ១៩៩៦ | established_event12 = [[បដិវត្តន៍កិត្តិយស]]<ref>{{Cite web|url=https://zakon.rada.gov.ua/go/1240-20|title=Про Заяву Верховної Ради України у зв'язку з сьомою річницею початку Євромайдану та подій Революції Гідності|website=Офіційний вебпортал парламенту України}}</ref> | established_date12 = ១៨–២៣ កុម្ភៈ ២០១៤ | area_size = 1 E7 | area_km2 = ៦០៣,៦២៨ | area_rank = ទី៤៥ | area_footnote = | percent_water = ៣.៨ <ref name="Jhariya Meena Banerjee 2021 p. 40">{{cite book | last1=Jhariya | first1=M.K. | last2=Meena | first2=R.S. | last3=Banerjee | first3=A. | title=Ecological Intensification of Natural Resources for Sustainable Agriculture | publisher=Springer Singapore | isbn=978-981-334-203-3 | url=https://books.google.com/books?id=Bf4hEAAAQBAJ&pg=PA40 | access-date=19 មេសា 2022 | page=40}}</ref> | population_estimate = {{decrease}} ៤១,១៦៧,៣៣៦<ref name="auto">{{cite web|url=https://ukrstat.org/en/operativ/operativ2020/ds/kn/xls/kn1220_ue.xls|title=Population (by estimate) as of 1 January 2022.|website=ukrcensus.gov.ua|access-date=19 មេសា 2022}}</ref><br />(ដោយមិនរាប់បញ្ចូលតំបន់[[គ្រីមៀ]]) | population_estimate_year = ២០២២ | population_estimate_rank = ទី៣៦ | population_census = ៤៨,៤៥៧,១០២<ref name="Ethnic composition of the population of Ukraine, 2001 Census"/> | population_census_year = ២០០១ | population_census_rank = | population_density_km2 = ៧៣.៨ | population_density_rank = ទី១១៥ | GDP_PPP = {{increase}} ៥៨៤&nbsp;ពាន់លានដុល្លារ<ref name="IMFWEOUA">{{cite web |url=https://www.imf.org/external/datamapper/profile/UKR|title=WORLD ECONOMIC OUTLOOK (OCTOBER 2021) |publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ]] |website=IMF.org}}</ref> | GDP_PPP_year = ២០២១ | GDP_PPP_rank = ទី៤៨ | GDP_PPP_per_capita = {{increase}} ១៤,១៥០ ដុល្លារ<ref name="IMFWEOUA"/> | GDP_PPP_per_capita_rank = ទី១០៨ | GDP_nominal = {{increase}} ១៨១ ពាន់លានដុល្លារ<ref name="IMFWEOUA"/> | GDP_nominal_year = ២០២១ | GDP_nominal_rank = ទី៥៦ | GDP_nominal_per_capita = {{increase}} ៤,៣៨០ ដុល្លារ<ref name="IMFWEOUA"/> | GDP_nominal_per_capita_rank = ទី១១៩ | Gini = ២៦.៦ | Gini_year = ២០១៩ | Gini_change = | Gini_ref = <ref>{{cite web|url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI |title=GINI index (World Bank estimate) - Ukraine |publisher=[[ធនាគារពិភពលោក]] |website=data.worldbank.org |access-date=19 មេសា 2022}}</ref> | Gini_rank = | HDI = ០.៧៧៩ | HDI_year = ២០១៩ | HDI_change = increase<!--increase/decrease/steady--> | HDI_ref = <ref name="UNHDR">{{cite book|title=Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene|date=15 December 2020|publisher=កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ|isbn=978-92-1-126442-5|pages=343–346|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf|access-date=19 មេសា 2022}}</ref> | HDI_rank = ទី៧៤ | currency = [[ហរីវីញ្ញាអ៊ុយក្រែន|ហរីវីញ្ញា]] (₴) | currency_code = UAH | time_zone = [[ម៉ោងអឺរ៉ុបខាងកើត|EET]] | utc_offset = +២ | utc_offset_DST = +៣ | DST_note = | time_zone_DST = [[ម៉ោងរដូវក្តៅអឺរ៉ុបខាងកើត|EEST]] | date_format = | drives_on = ស្ដាំ | calling_code = [[លេខទូរស័ព្ទនៅអ៊ុយក្រែន|+៣៨០]] | iso3166code = UA | cctld = [[.ua]]<br/>[[.укр]] | today = | footnote_a = }} '''ប្រទេសអ៊ុយក្រែន''' ([[ភាសាអ៊ុយក្រែន]]៖ Україна, ''អ៊ុក្រាយីណា'') គឺជាប្រទេសមួយស្ថិតនៅតំបន់[[អឺរ៉ុបខាងកើត]]។ បច្ចុប្បន្ន អ៊ុយក្រែនគឺជា[[បញ្ជីរាយប្រទេសនៅអឺរ៉ុបតាមក្រឡាផ្ទៃសរុប|ប្រទេសធំបំផុតទីពីរនៅទ្វីបអឺរ៉ុប]] ដោយនៅពីក្រោយតែ[[រុស្ស៊ី|ប្រទេសរុស្ស៊ី]]ប៉ុណ្ណោះ។ អ៊ុយក្រែនមានព្រំប្រទល់ជាប់ជាមួយប្រទេសរុស្ស៊ីនៅភាគខាងកើតនិងឦសាន្ត [[បេឡារុស]]នៅភាគខាងជើង [[ប៉ូឡូញ]] [[ស្លូវ៉ាគី]] និង[[ហុងគ្រី]]នៅភាគខាងលិច [[រូម៉ានី]] និង[[ម៉ុលដាវី]]នៅភាគខាងត្បូង និងមានឆ្នេរតាមបណ្តោយ[[សមុទ្រអាសូវ]] និង[[សមុទ្រខ្មៅ]]។ ប្រទេសនេះបានលាតសន្ធឹងលើផ្ទៃដីសរុប ៦០៣,៦២៨ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ដែលមានប្រជាជនរស់នៅជាង ៤០ លាននាក់។<ref>{{Cite web |date=3 March 2022 |title=UN refugee agency: 1 million flee Ukraine in under a week |url=https://apnews.com/article/russia-ukraine-europe-middle-east-migration-united-nations-6d6d91e8824d6c6fee2983c71f7a53fe |access-date=19 មេសា 2022 |website=AP NEWS}}</ref><ref>{{Cite web |title=Situation Ukraine Refugee Situation |url=https://data2.unhcr.org/en/situations/ukraine |access-date=19 មេសា 2022 |website=data2.unhcr.org}}</ref> [[កៀវ]]គឺជារដ្ឋធានី និងជាទីក្រុងធំបំផុតនៃប្រទេសអ៊ុយក្រែន។ [[ភាសាអ៊ុយក្រែន]]គឺជាភាសាផ្លូវការ និងភាសាជាតិរបស់ប្រទេស ហើយមិនតែប៉ុណ្ណោះ ប្រជាជនអ៊ុយក្រែនមួយភាគធំក៏អាចនិយាយ[[ភាសារុស្ស៊ី]]បានយ៉ាងស្ទាត់ផងដែរ។<ref>{{Cite web |last=Armitage |first=Susie |date=2022-04-08 |title=‘Ukrainian has become a symbol’: interest in language spikes amid Russia invasion |url=https://www.theguardian.com/education/2022/apr/08/ukrainian-langauge-interest-spikes-support-country-war |access-date=19 មេសា 2022 |website=the Guardian }}</ref> == ឯកសារយោង == {{reflist}} {{ខ្លីមិនពេញលេញ}} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អ៊ុយក្រែន]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសនៅទ្វីបអឺរ៉ុប]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសអឺរ៉ុបខាងកើត]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រដ្ឋសមាជិកនៃក្រុមប្រឹក្សាអឺរ៉ុប]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រដ្ឋសមាជិកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:សាធារណរដ្ឋ]] nlrdeam5bvaf1axt1ok6cfl2rg51n2c 0 21110 282040 281361 2022-07-31T12:05:21Z 117.20.113.123 dsk wikitext text/x-wiki SJD == ពិធីបុណ្យចូលព្រះវស្សា == : តាមទំនៀមជាប្រពៃណីនៃព្រះពុទ្ធសាសនាព្រះសង្ឃទាំងឡាយគ្រប់អារាមក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាត្រូវនិមន្តចូលកាន់ព្រះវស្សាអស់ថេរវេលា ៣ខែ ចាប់តាំងពីថ្ងៃ ១រោចខែអាសាធតទៅ ។ [[File:Pagoda in Cambodia1.jpeg|thumb|វត្តអារាមនៅកម្ពុជា]] : ពាក្យថា “វស្សា” មកពីពាក្យបាលីថា “វស្ស” ប្រែថា “ភ្លៀង” ឬ “រដូវភ្លៀង” ដែលមានកំណត់ ៤ខែ (រាប់ពីថ្ងៃ១រោចខែអាសាធដល់ ១៥កើតខែកត្តិក)។ ព្រះបរមសាស្រ្តាយើងទ្រង់បានបញ្ញត្តិឲ្យមានកិច្ចចូលព្រះវស្សានេះ ប៉ុន្តែសព្វថ្ងៃនៅប្រទេសកម្ពុជាការចូលព្រះវស្សាមានកណត់ត្រឹមតែ ៣ខែទេ (រាប់ពីថ្ងៃ ១រោចខែអាសាធដល់ ១៥កើតខែអស្សុជ) ។ ក្នុងរយៈវេលា៣ខែនេះនៅគ្រប់ព្រះវហារនៃទីវត្តទាំងឡាយ គេតែងរក្សាភ្លើងទៀនព្រះវស្សាឲ្យនៅឆេះជានិច្ច ។ តួទៀនធ្វើអំពីឈើមានទំហំប្រមាណ ២ចាប់ កំពស់២ហត្ថ មានរចនាក្បាច់យ៉ាងល្អ និង រំលេចពណ៌ដ៏ប្រណិតផង ។ ខាងក្នុងតួពុម្ពទៀនមានដោតអំបោះឆៅជាប្រឆេះហើយគេបង្ហូរក្រមួនឃ្មុំចូលទៅក្នុងពុម្ពនោះ ប៉ុន្តែដោយក្រមួនពុំសូវសំបូរ គេនិយមប្រើប្រេងជំនួសវិញហើយចាក់ក្រមួនឲ្យមានកំរាស់តែ៥ធ្នាប់ខាងលើទេ។ លុះឆេះអស់សាច់ក្រមួនហើយទើបឆេះដល់ប្រេងគេធ្វើ ដូច្នេះដើម្បីឲ្យទៀននោះឆេះជាប់ដរាបគ្រប់ ៣ខែ។ : កាលដល់ថ្ងៃកំណត់ចូលព្រះវស្សាហើយ ព្រះករុណា ឬ ព្រះរាជវង្សានុវង្សមួយអង្គ ទ្រង់យាងចេញអុជទៀនវស្សាទាំង ៤ យ៉ាងឧឡារិកជារៀងរាល់ ឆ្នាំ ។ បណ្តាទៀនវស្សាទាំង ៤នោះទៀន១ត្រូវតំកល់នៅហោព្រះរូប ក្នុងព្រះបរមរាជវាំង ដែលជាកន្លែងតំកល់ ព្រះពុទ្ធរូប ។ ទៀន ១ទៀតតំកល់នៅក្នុងហោព្រះអដ្ឋ នៅក្នុងព្រះទីនាំងទេវិនិច្ឆ័យ ដែលជាទីតំកល់នូវកោដ្ឋអដ្ឋធាតុរបស់ក្រុមព្រះរាជវង្សានុវង្ស ។ ទៀនទី៣តំកល់នៅក្នុងហោព្រះខាន់ ទៀនទី៤ តំកល់នៅក្នុងវិហារព្រះកែវមរកត ។ : ម្យ៉ាងទៀត ព្រះករុណាទ្រង់តម្រូវឲ្យធ្វើទៀនទៅតំកល់នៅទីវត្ត ក្នុងព្រះរាជធានី និងទីវត្តជិតៗ នាទីក្រុងផងដែរ។ ហេតុនេះហើយទើបទៀនវស្សាព្រះរាជទ្រព្យមានដល់ទៅ១៩ដើម។ នៅថ្ងៃដែលធ្វើពិធីអុជទៀនព្រះវស្សានៅព្រះបរមរាជវាំងក្រុមបារគូបុរោហិតក៏រៀបធ្វើពិធីអញ្ជើញព្រះមហាក្សត្រឲ្យចូលទៅកាន់ព្រះវស្សាដែរ។ : ចាប់តាំងពីថ្ងៃពេញបរមីខែអាសាធគឺមុនថ្ងៃចូលព្រះវស្សា ១ថ្ងៃ គេសង្គេតឃើញភាពអ៊ូអរស្ទើរតែគ្រប់វត្តអារាម។​ពីព្រលឹមព្រះសង្ឃទាំងឡាយដែលនៅក្នុងវត្ត និមន្តចូលទៅក្នុងព្រះវហារ ដើម្បីថ្វាយបង្គំព្រះរតនត្រ័យនិងស្វាធ្យាយធម៌ដារបញ្ជផលានិសង្ឃ ដល់វិញ្ញាណក្ខន្នដែលធ្វើមរណកាលទៅហើយ។ ដល់ថ្ងៃត្រង់ពួកទាយកទាយិការៀបចំចង្ហាន់ប្រគេនព្រះសង្ឃឆាន់ពេលល្ងាចព្រះសង្ឃសម្តែងធម៌ទេសនាជាការស្រេច។ ថ្ងៃជាបន្ទាប់មកជាថ្ងៃចូលព្រះវស្សា នៅវេលារសៀលគេធ្វើពិធីហែទៀន ព្រះវស្សា និងគ្រឿងបរិក្ខាផ្សេងៗ មានសំពត់វស្សិកសាដកជាដើម ប្រទក្សិណព្រះវិហារ ៣ជុំជាមុន ទើបនាំទៀនចូលទៅ គេវេរទៀនរួចទើបអុជទៀននោះជាក្រោយ ។ : នៅឪកាសនេះគេនិមន្តព្រះសង្ឃឲ្យគង់តាមលំដាប់វស្សា ចាស់-ខ្ចី។ ព្រះសង្ឃដែលចាស់វស្សាជាងគេប្រកាសប្រាប់ទីប្រជុំថា ថ្ងៃនេះជាថ្ងៃចូលព្រះវស្សា ដែលមានថេរវេលា៣ខែនោះព្រះសង្ឃពុំអាចនិមន្តទៅផ្ទះឯកជនបាន បើប្រសិនជាគេនមន្ត ឬ បើមានធុរៈ ញោម ឈឺ ឬ ក៏ ឧបជ្ឃាយ៍អាចារ្យឈឺ លោកអាចចេញទៅគង់ក្រៅអារាមបានប៉ុន្តែត្រូវកុំឲ្យហួសពីប្រាំពីរថ្ងៃ ។ មុននឹងចេញទៅលោកត្រូទៅទូលលោកគ្រូជាមេវត្តសិនដោយសន្យានឹងលោកថា នឹងវិលមកវិញឲ្យទាន់អរុណរះនៃថ្ងៃទី៧ ជាមិនខាន ។ ដល់ពេលត្រលប់ចូលទីអារាមវិញភ្លាមត្រូវចូលទៅបង្ហាញខ្លួនដល់លោកគ្រូមេវត្តជាដំណឹង។ : ជួនកាលមានព្រះសង្ឃខ្លះពុំបានចូលព្រះវស្សាតាមកំណត់កាលវេលា ដោយមានធុរៈអ្វីមួយ ឬ ដោយរោគាពាធនោះលោកអាដចចូលបច្ឆិមិកវស្សាបានគឺលោកចូលនៅថ្ងៃ ១រោជ ខែ ស្រាពណ៌ ហើយត្រូវគិតវស្សា ឲ្យគ្រប់៣ខែ ដូចលោកដែលចូលមុនគឺត្រូវចេញវិញនៅថ្ងៃ១រោជខែ កត្តិក។ [[ពិធីចូលវស្សា]] : ដកស្រង់ពីសៀវភៅ ពិធីប្រចាំដប់ពីរខ្មែរ(ក្រុមជំនុំ ទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ) : --[[អ្នកប្រើប្រាស់:Eeng Kiaheng|Eeng Kiaheng]] ([[ការពិភាក្សារបស់អ្នកប្រើប្រាស់:Eeng Kiaheng|ការពិភាក្សា]]) ម៉ោង០៩:០៨ ថ្ងៃច័ន្ទ ទី០៣ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១២ (UTC) [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពិធីបុណ្យ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពិធីបុណ្យខ្មែរ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពិធីបុណ្យនៅស្រុកខ្មែរ]] blhnu4tcqpv9xanfrtnpq90qy04rlu1 2 34350 282059 281871 2022-08-01T01:40:25Z Xqbot 1605 Bot: Fixing broken redirect to moved target page [[អ្នកប្រើប្រាស់:G(x)-former]] wikitext text/x-wiki #បញ្ជូនបន្ត [[អ្នកប្រើប្រាស់:G(x)-former]] b0hx34qbgxazjs5qgypcd17mupdw3lb 0 34867 282069 272888 2022-08-01T03:24:19Z Sggt76 KH 31983 wikitext text/x-wiki {{មិនមែនភាសាខ្មែរ}} {{about|ប្រទេស}} {{ប្រអប់ព័ត៌មាន ប្រទេស |conventional_long_name = សាធារណរដ្ឋបារាំង |native_name = {{nobold|''République française'' ([[ភាសាបារាំង]])}} |common_name = បារាំង |image_flag = Flag of France.svg |image_coat = Armoiries république française.svg |symbol_type = [[វរលញ្ឆករបារាំង|វរលញ្ឆករ]] |symbol_width = 75px |national_motto = "''[[សេរីភាព សមភាព ភាតរភាព|Liberté, égalité, fraternité]]''"<br/>"សេរីភាព សមភាព ភាតរភាព" |other_symbol = <div style="padding:0.3em;">[[File:Great Seal of France.svg|100px|Obverse]] [[File:Great Seal of France (reverse).svg|100px|Reverse]]</div> |other_symbol_type = [[មហាត្រានៃបារាំង|មហាត្រា]] |national_anthem = "[[ឡាម៉ាស៊ីលេស|La Marseillaise]]"<br /><center>[[File:La Marseillaise.ogg]]</center> |image_map = France in the European Union on the globe (Europe centered).svg |map_caption = ទីតាំងប្រទេសបារាំង (ក្រហម) នៅលើភូគោល |capital_type = រដ្ឋធានី |capital = [[ប៉ារីស]] |coordinates = {{Coord|48|51|N|2|21|E|type:city}} |largest_city = capital |official_languages = [[ភាសាបារាំង]]{{refn|group=សម្គាល់|name=one|សម្រាប់ព័ត៌មានអំពីភាសាតាមតំបន់, សូមមើល [[ភាសានៃបារាំង]]។}} |religion_year = ២០២២ |religion = {{ublist|item_style=white-space:nowrap; |៤៧% [[ព្រះសហគមន៍កាតូលិកនៅបារាំង|កាតូលិក]] |២% [[និកាយប្រូតេស្តង់នៅបារាំង|ប្រូតេស្តង់]] |១% [[និកាយអូស្សូដក់ខាងលិចនៅបារាំង|អូស្សូដក់]] |៣៣% គ្មានជំនឿសាសនា |៤% [[ឥស្លាមសាសនានៅបារាំង|ឥស្លាមសាសនា]] |២% [[ព្រះពុទ្ធសាសនានៅបារាំង|ព្រះពុទ្ធសាសនា]] |១% សាសនាផ្សេងៗ |៩% មិនបានបញ្ជាក់<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/france/#people-and-society |title=CIA World Factbook: France |author=[[ទីភ្ញាក់ងារស៊ើបការណ៍កណ្តាល]] |date=19 January 2022 |website=Cia.gov |publisher=CIA |access-date=1 កុម្ភៈ 2022}}</ref> }} |government_type = [[រដ្ឋឯកភូត]] [[សាធារណរដ្ឋ|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]]ប្រកាន់[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្តាលប្រធានាធិបតីនិយម]] |leader_title1 = [[ប្រធានាធិបតីបារាំង|ប្រធានាធិបតី]] |leader_name1 = [[​អេម៉ានុយអែល ម៉ាក្រុង​]] |leader_title2 = [[នាយករដ្ឋមន្ត្រីបារាំង|នាយករដ្ឋមន្ត្រី]] |leader_name2 = [[ហ្សង់ កាស្តិច]] |legislature = [[សភាតំណាងរាស្ត្របារាំង|សភាតំណាងរាស្ត្រ]] |upper_house = [[ព្រឹទ្ធសភា (បារាំង)|ព្រឹទ្ធសភា]] |lower_house = [[រដ្ឋសភា (បារាំង)|រដ្ឋសភា]] |sovereignty_type = [[ប្រវត្តិសាស្ត្របារាំង|និម្មិតកម្ម]] |established_event2 = [[ហ្វ្រង់ស៊ា|រាជាណាចក្រហ្វ្រង់ស៊ា]]<br/>{{small|(បង្រួបបង្រួមដោយស្តេច[[ក្លូវីសទី១]])}} |established_date2 = ៤៨១ |established_event3 = [[សន្ធិសញ្ញាវែរដុង]] |established_date3 = សីហា ៨៤៣ |established_event4 = [[ព្រះរាជាណាចក្របារាំង|ព្រះរាជាណាចក្រ]] |established_date4 = ៣ កក្កដា ៩៨៧ |established_event5 = ប្រកាសជា[[សាធារណរដ្ឋបារាំងទីមួយ|សាធារណរដ្ឋ]] |established_date5 = ២២ កញ្ញា ១៧៩២ |established_event6 = [[រដ្ឋធម្មនុញ្ញបារាំង|រដ្ឋធម្មនុញ្ញបច្ចុប្បន្ន]] |established_date6 = ៤ តុលា ១៩៥៨ | area_size = 1 E7 | area_km2 = ៦៤០,៦៧៩ | area_rank = ទី៤២ | percent_water = ០.៨៦ (ត្រឹមឆ្នាំ២០១៥)<ref>{{cite web|title=Surface water and surface water change|access-date=13 តុលា 2021|publisher=Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) |url=https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=SURFACE_WATER#}}</ref> | area_label2 = [[បារាំងដីគោក]] ([[វិទ្យាស្ថានភូមិសាស្ត្រជាតិ|IGN]]) | area_data2 = ៥៥១,៦៩៥ គម^២{{#tag:ref|ទិន្នន័យរបស់[[វិទ្យាស្ថានភូមិសាស្ត្រជាតិ]] (IGN) ដោយរាប់បញ្ចូលទាំងផ្ទៃទឹកដែរ|group="សម្គាល់"}} ([[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមក្រឡាផ្ទៃសរុប|ទី៥០]]) | area_label3 = បារាំងដីគោក ([[កាដាស្ត្រេ]]) | area_data3 = ៥៤៣,៩៤០ គម^២{{#tag:ref|ទិន្នន័យចុះបញ្ជីទឹកដីរបស់បារាំងដែលមិនរាប់បញ្ចូលបឹង ស្រះ និងផ្ទាំងទឹកកកធំជាង ១ គម^២ (២៤៧ ហិចតា) ក៏ដូចជាមាត់ទន្លេផងដែរ។|group="សម្គាល់"}}<ref>{{cite journal|url=http://www.insee.fr/fr/themes/comparateur.asp?codgeo=METRODOM-1|title=France Métropolitaine|publisher=INSEE|year=2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20150828051307/http://www.insee.fr/fr/themes/comparateur.asp?codgeo=METRODOM-1|archive-date=28 សីហា 2015}}</ref> ([[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមក្រឡាផ្ទៃសរុប|ទី៥០]]) |population_estimate = {{IncreaseNeutral}} ៦៧,៤១៣,០០០<ref>{{cite web|url=https://www.insee.fr/en/statistiques/serie/001641607|title=Demography – Population at the beginning of the month – France|year=2019 |website=Insee|access-date=13 តុលា 2021}}</ref> |population_estimate_year = ២០២១ |population_estimate_rank = ទី២០ |population_density_km2 = ១១៦ |population_density_rank = ទី៨៩ |GDP_nominal = {{increase}} ២.៩៣៨ ទ្រីលានដុល្លារ<ref name="IMFWEOFR">{{cite web|url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2021/April/weo-report?c=132,&s=NGDP_RPCH,NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2016&ey=2026&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1|title=(អង់គ្លេស) World Economic Outlook Database, April 2021|publisher=មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ |website=imf.org|access-date=13 តុលា 2021}}</ref> |GDP_nominal_rank = ទី៧ |GDP_nominal_year = ២០២១ |GDP_nominal_per_capita = {{increase}} ៤៤,៩៩៥ ដុល្លារ<ref name="IMFWEOFR"/> |GDP_nominal_per_capita_rank = ទី២៤ |GDP_PPP_year = ២០២១ |GDP_PPP = {{increase}} ៣.២៣២ ទ្រីលានដុល្លារ<ref name="IMFWEOFR"/> |GDP_PPP_rank = ទី៩ |GDP_PPP_per_capita = {{increase}} ៤៩,៤៩២ ដុល្លារ<ref name=imf2/> |GDP_PPP_per_capita_rank = ទី២៥ |Gini_year = ២០១៩ |Gini_change = increase <!-- increase/decrease/steady --> |Gini = 29.2 <!--អនុញ្ញាតតែលេខបារាំងប៉ុណ្ណោះ--> |Gini_ref = <ref name=eurogini>{{cite web |url=https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/tessi190/default/table?lang=en |title=Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey|publisher=[[Eurostat]] |website=ec.europa.eu |access-date=14 តុលា 2021}}</ref> |Gini_rank = |HDI_year = ២០១៩ |HDI_change = increase <!--increase/decrease/steady--> |HDI = 0.901 <!--អនុញ្ញាតតែលេខបារាំងប៉ុណ្ណោះ--> |HDI_ref = <ref name="UNHDR">{{cite web|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf|title=Human Development Report 2020|language=en|publisher=[[United Nations Development Programme]]|date=15 December 2020|access-date=14 តុលា 2021}}</ref> |HDI_rank = ទី២៦ |currency = {{unbulleted list | [[អឺរ៉ូ]] ([[និមិត្តសញ្ញាអឺរ៉ូ|€]]) ([[ISO ៤២១៧|EUR]]){{#tag:ref|ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុងសាធារណរដ្ឋបារាំងទាំងមូលលើកលែងតែទឹកដីក្រៅស្រុកនៅឯមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក|group="សម្គាល់"}} | [[ហ្វ្រង់ប៉ាស៊ីហ្វិក|ហ្វ្រង់]] (XPF){{#tag:ref|ទឹកដីក្រៅស្រុករបស់បារាំងនៅឯមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក|group="សម្គាល់"}} }} |time_zone = [[ម៉ោងអឺរ៉ុបកណ្តាល]] |utc_offset = +១ |utc_offset_DST = +២ |time_zone_DST = [[ម៉ោងរដូវក្តៅអឺរ៉ុបកណ្តាល]] |date_format = dd/mm/yyyy ([[គ្រិស្តសករាជ|គ.ស.]]) |drives_on = ស្តាំ |calling_code = [[លេខទូរស័ព្ទនៅបារាំង|៣៣]] |sport_code = FRA |vehicle_code = F | electricity = 230 V–50 Hz |cctld = [[.fr]] }} '''ប្រទេសបារាំង''' ({{lang-fr|France}} ''ហ្វ្រង្សិ៍'') ដោយមានឈ្មោះផ្លូវការថា '''សាធារណរដ្ឋបារាំង''' គឺជា[[ប្រទេសឆ្លងទ្វីប]]មួយដែលមានទឹកដីចម្បងស្ថិតនៅតំបន់[[អឺរ៉ុបខាងលិច]]​និងមានទឹកដីក្រៅស្រុកមួយចំនួនស្ថិតនៅតាមទ្វីប[[អាមេរិកខាងត្បូង]] និងរួមទាំង[[មហាសមុទ្រអាត្លង់ទិក]] [[មហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក]] និង[[មហាសមុទ្រឥណ្ឌា]]។ [[បារាំងមាតុបុរៈ|តំបន់មាតុបុរៈ]]របស់ប្រទេសនេះលាតសន្ធឹងពីតំបន់[[រ៉ាំង (តំបន់)|រ៉ាំង]]នៅភាគខាងកើតទៅដល់[[មហាសមុទ្រអាត្លង់ទិក]]នៅភាគខាងលិច និងពី[[សមុទ្រ មេឌីទែរ៉ានេ|សមុទ្រមេឌីទែរ៉ានេ]]នៅភាគខាងត្បូងដល់[[ផ្លូវទឹកអង់គ្លេស]] និង[[សមុទ្រខាងជើង]]។ ទឹកដីក្រៅប្រទេសរួមមាន៖ [[គុយយ៉ានបារាំង]]នៅ[[អាមេរិកខាងត្បូង]] [[សង់ព្យែរនិងមីកូឡុង]]នៅសមុទ្រអាត្លង់ទិកខាងជើង [[ឥណ្ឌីបារាំងខាងលិច]] និងបណ្តុំកោះជាច្រើនទៀតនៅទ្វីប[[អូសេអានី]] និង[[មហាសមុទ្រឥណ្ឌា]]។ ដោយសារតែមានទឹកដីជាប់មាត់សមុទ្រច្រើន ប្រទេសបារាំងមាន[[តំបន់សេដ្ឋកិច្ចផ្តាច់មុខ]]ដ៏ធំបំផុតលើពិភពលោក។ នៅប៉ែកអឺរ៉ុប បារាំងមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងប្រទេស[[បែលហ្សិក]] [[លុចសំបួ]] [[អាល្លឺម៉ង់]] [[ស្វីស]] [[ម៉ូណាកូ]] [[អ៊ីតាលី]] [[អង់ដូរ៉ា]] និងប្រទេស[[អេស្ប៉ាញ]] រីឯនៅ[[ទ្វីបអាមេរិក]]វិញ វាមានព្រំប្រទល់ជាប់ប្រទេស[[ហុល្លង់]] [[ស៊ូរីណាម]] និងប្រទេស[[ប្រេស៊ីល]]។ បារាំងមាន[[តំបន់នៃបារាំង|តំបន់អាំងតេក្រាលចំនួនដប់ប្រាំបី]] (ប្រាំនៅក្រៅប្រទេស) ដែលលាតសន្ធឹងលើផ្ទៃដីសរុប ៦៤៣,៨០១ គីឡូម៉ែត្រក្ររ៉េ និងមានប្រជាជនជាង ៦៧ លាននាក់ (គិតត្រឹមខែឧសភា ឆ្នាំ២០២១)។<ref>{{cite web|website=The World Factbook|title=Field Listing :: Area|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2147.html|publisher=CIA|access-date=2 កុម្ភៈ 2022|archive-date=31 មករា 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140131115000/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2147.html|url-status=dead}} {{PD-notice}}</ref> ប្រទេសបារាំងគឺជា[[សាធារណរដ្ឋ]][[រដ្ឋឯកភូត|ឯកភូត]]ប្រកាន់[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្តាលប្រធានាធិបតីនិយម]] ដែលមានរដ្ឋធានីឈ្មោះថា[[ប៉ារីស]]ដោយវាត្រូវជាទីក្រុងធំបំផុតក្នុងប្រទេស និងជាមជ្ឈមណ្ឌលវប្បធម៌ និងពាណិជ្ជកម្មដ៏សំខាន់។ តំបន់ទីក្រុងសំខាន់ៗផ្សេងទៀតរួមមាន៖ [[លីយ៉ុង]] [[ម៉ាសែល]] [[ធូលូស]] [[ប័រដូ]] [[លីល]] និង[[នីស]]។ ទឹកដីបារាំងសព្វថ្ងៃបានទទួលវត្តមានមនុស្សដំបូងៗតាំងពីស័ក[[ប៉ាលេអូលីកទិកលើ|ប៉ាលេអូលីទិក]]មកម្លេះ ហើយទឹកដីមាតុបុរៈបារាំងត្រូវកុលសម្ព័ន្ធសែលតិកមួយក្រុមដែលគេស្គាល់ថា"[[ហ្គោល|ហ្គោល]]"ចូលមកតាំងទីលំនៅក្នុងអំឡុង[[យុគដែក]]។ ពួករ៉ូមបាន[[ហ្គោលរ៉ូម|កាត់តំបន់នេះបញ្ចូលជាផ្នែកមួយនៃទឹកដីខ្លួន]]នៅក្នុងឆ្នាំ ៥១ មុន គ.ស ដែលជាហេតុនាំឱ្យ[[វប្បធម៌ហ្កាល់ឡូ-រ៉ូម៉ាំង]]លេចឡើង និងត្រូវជាមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃ[[ភាសាបារាំង]]។ ពួក[[ហ្វ្រង់]]ដែលជាក្រុន[[ជនជាតិជឺម៉ាំង]]មួយបានបង្កើត[[ព្រះរាជាណាចក្រហ្វ្រង់ស៊ា]] ហើយបានក្លាយជាមាតុបេះដូងនៃ[[ចក្រភពការអូលីនជាន]]។ [[សន្ធិសញ្ញាវ៉ែដុង]]នៃឆ្នាំ ៨៤៣ បានបែងចែកចក្រភពនោះដោយមានរដ្ឋ[[ហ្វ្រង់ស៊ាខាងលិច]]ក្លាយទៅជា[[ព្រះរាជាណាចក្របារាំង]]នៅក្នុងឆ្នាំ៩៨៧។ នៅ[[យុគសម័យកណ្តាល]] បារាំងបានក្លាយជាអាណាចក្រសក្តិភូមិដ៏មានឥទ្ធិពលមួយ ហើយមានវិមជ្ឈការខ្ពស់។ ស្តេច[[ហ្វីលីពទី២ (ព្រះមហាក្សត្របារាំង)|ហ្វីលីពទី២]] បានពង្រឹងអំណាចរាជវង្សប្រកបដោយជោគជ័យ ហើយបានកម្ចាត់ចោលនូវគូប្រជែងរបស់ទ្រង់ដើម្បីបង្កើនវិសាលភាពរាជ្យទឹកដីបារាំង។ នៅចុងរជ្ជកាលរបស់ព្រះអង្គ ប្រទេសបារាំងបានក្លាយទៅជារដ្ឋដ៏មានឥទ្ធិពលបំផុតនៅទ្វីបអឺរ៉ុប។ ចាប់ពីពាក់កណ្តាលសតវត្សទី១៤ ដល់ពាក់កណ្តាលសតវត្សទី១៥ ប្រទេសបារាំងបានធ្លាក់ចូលទៅក្នុងជម្លោះរាជវង្សជាបន្តបន្ទាប់ដែលមានប្រទេស[[ព្រះរាជាណាចក្រអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]]ជាប់ពាក់ព័ន្ធ គេតែងសម្តៅលើជម្លោះនេះថា[[សង្រ្គាមមួយរយឆ្នាំ]] ហើយអត្តសញ្ញាណរបស់បារាំងថ្មីបានលេចឡើងជាលទ្ធផល។ នៅក្នុង[[សម័យបុនវុឌ្ឍិសិល្បៈ]] (''Renaissance'') ប្រទេសបារាំងបានឆ្លងកាត់វឌ្ឍនភាពសិល្បៈនិងវប្បធម៌ ជម្លោះជាមួយ[[រាជត្រកូលហាបស្បួក]] និងនិម្មិតកម្មនៃ[[ចក្រភពអាណានិគមបារាំង|ចក្រភពអាណានិគមលំដាប់ពិភពលោក]]ដែលដល់សតវត្សទី២០ វាក៏ក្លាយជាចក្រភពមហាអំណាចធំទីពីរនៅលើភពផែនដី។<ref>{{cite book |editor=Hargreaves, Alan G. |title=Memory, Empire, and Postcolonialism: Legacies of French Colonialism |publisher=Lexington Books |year=2005 |isbn=978-0-7391-0821-5 |page=1 |url=https://books.google.com/books?id=UX8aeX_Lbi4C&pg=PA1}}</ref> នៅពាក់កណ្តាលទីពីរនៃសតវត្សទី១៦ បារាំងត្រូវប្រឈមនឹង[[សង្គ្រាមសាសនាបារាំង|សង្រ្គាមស៊ីវិលសាសនា]]រវាងអ្នកកាន់[[ព្រះសហគមន៍កាតូលិក|និកាយកាតូលិក]]និងពួក[[ហ៊ូហ្គូណូ]]ដែលជាហេតុនាំឱ្យប្រទេសចុះទន់ខ្សោយយ៉ាងខ្លាំង។ ប្រទេសបារាំងបានលេចចេញជាមហាអំណាចសារជាថ្មីនៅអឺរ៉ុបក្នុងសតវត្សទី១៧ ក្រោមការដឹកនាំរបស់ស្តេចនាម[[ល្វីទី១៤]] បន្ទាប់ពីទ្រង់បានបិទបញ្ចប់ឆាក[[សង្រ្គាមសាមសិបឆ្នាំ]]។<ref>{{cite book |author=R.R. Palmer |author2=Joel Colton |title=A History of the Modern World |url=https://archive.org/details/historyofmodernw00palm |url-access=registration |edition=5th |year=1978 |page=[https://archive.org/details/historyofmodernw00palm/page/161 161]}}</ref> កង្វះគោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ច ពន្ធវិសមភាព និងសង្រ្គាមជាញឹកញាប់ (ជាពិសេសការបរាជ័យនៅក្នុង[[សង្គ្រាមប្រាំពីរឆ្នាំ]] និងការ[[បារាំងនៅក្នុងសង្គ្រាមឯករាជ្យអាមេរិក|ចូលធ្វើអន្តរាគមន៍]]នៅក្នុង[[សង្គ្រាមឯករាជ្យអាមេរិក]]) បាននាំឱ្យព្រះរាជាណាចក្រធ្លាក់ក្នុងស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចមិនជាក់លាក់នៅចុងសតវត្សទី១៨។ បញ្ហាទាំងនេះបានធ្វើឱ្យ[[បដិវត្តន៍បារាំង]]ផ្ទុះឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ១៧៨៩ ដែលជាលទ្ធផល [[របបចាស់ (បារាំង)|របបចាស់]] (''Ancien Régime'') ត្រូវបានគេផ្តួលរំលំ និងការបង្កើតនូវ[[សេចក្តីប្រកាសស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស និងសិទ្ធិពលរដ្ឋ|សេចក្តីប្រកាសសិទ្ធិមនុស្ស]] ដែលបង្ហាញពីឧត្តមគតិរបស់ប្រទេសនេះរហូតមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ន។ ប្រទេសបារាំងបានឈានដល់ចំណុចកំពូលខាងផ្នែកនយោបាយ និងយោធានៅដើមសតវត្សទី១៩ ក្រោមការដឹកនាំរបស់[[ណាប៉ូលេអុងបូណាប៉ារត៍]] ដោយពេលនោះបារាំងបានដណ្តើមកាន់កាប់ទឹកដីមួយភាគធំនៃទ្វីបអឺរ៉ុប ហើយបានបង្កើត[[ចក្រភពបារាំងទីមួយ]]ឡើង។ [[បដិវត្តន៍បារាំង]] និង[[សង្គ្រាមណាប៉ូលេអូនិក]]បានផ្លាស់ប្តូររូបរាងដំណើរប្រវត្តិសាស្ត្រអឺរ៉ុប និងពិភពលោកទាំងមូល។ ការដួលរលំនៃចក្រភពទីមួយបាននាំឱ្យឥទ្ធិពលបារាំងធ្លាក់ចុះជាបន្តបន្ទាប់ ដែលក្នុងនោះប្រទេសបារាំងត្រូវប្រឈមនឹងវិបត្តិរដ្ឋាភិបាលរហូតដល់ការបង្កើតឡើងនៃ[[សាធារណរដ្ឋបារាំងទីបី]]នៅក្រោយ[[សង្គ្រាមបារាំង-ព្រុស]]ក្នុងឆ្នាំ១៨៧០។ នៅក្នុងទសវត្សរ៍បន្ទាប់ៗ គេបានឆ្លងកាត់សម័យសុទិដ្ឋិនិយមនៅបារាំងដូចជា ការរីកចម្រើនផ្នែកវប្បធម៌ និងវិទ្យាសាស្ត្រ ក៏ដូចជាភាពចម្រុងចម្រើនផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចដែលគេនិយមស្គាល់ថា "[[សម័យសោភ័ណ]]" (''Belle Époque'')។ ប្រទេសបារាំងគឺជាប្រទេសមួយក្នុងចំណោមប្រទេសដែលចូលរួមក្នុង[[សង្គ្រាមលោកលើកទី១]] ដោយជាលទ្ធផល វាបានទទួលបានជ័យជម្នះតែត្រូវបាត់បង់ជីវិតមនុស្ស និងសេដ្ឋកិច្ចជាច្រើន។ ប្រទេសនេះក៏ជាប្រទេសមួយក្នុងចំណោម[[សម្ព័ន្ធមិត្តនៃសង្គ្រាមលោកលើកទី២|មហាអំណាចសម្ព័ន្ធមិត្ត]]នៃ[[សង្គ្រាមលោកលើកទី២]] ផងដែរប៉ុន្តែមិនយូរប៉ុន្មានវាក៏ត្រូវទទួលរងការត្រួតត្រាពីសំណាក់សត្រូវរបស់ខ្លួនហៅ [[មហាអំណាចអ័ក្ស]] នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៤០។ បន្ទាប់ពីបានរំដោះនៅឆ្នាំ១៩៤៤ [[សាធារណរដ្ឋបារាំងទីបួន|សាធារណរដ្ឋទីបួន]]ដែលមានអត្ថិភាពដ៏ខ្លីត្រូវបានបង្កើតឡើង ហើយក្រោយមកត្រូវបានរំលាយនៅក្នុងដំណើរនៃ[[សង្គ្រាមអាល់ហ្សេរី]]។ [[សាធារណរដ្ឋបារាំងទីប្រាំ|សាធារណរដ្ឋទីប្រាំ]]បច្ចុប្បន្នត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៥៨ ដោយមហាវីរបុរសបារាំងគឺលោក[[សាល ដឺ ហ្គោល]]។ អាល់ហ្សេរី និងរួមទាំងទឹកដីអាណានិគមបារាំងភាគច្រើនបានទទួលឯករាជ្យនៅទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០ ដោយភាគច្រើនបានរក្សាទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ច និងយោធាយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយបារាំងមកដល់សព្វថ្ងៃ។ ប្រទេសបារាំងរក្សាបាននូវឋានៈជាមជ្ឈមណ្ឌល[[សិល្បៈបារាំង|សិល្បៈ]] [[បញ្ជីរាយនាមអ្នកវិទ្យាសាស្ត្របារាំង|វិទ្យាសាស្ត្រ]] និង[[បញ្ជីរាយនាមទស្សនវិទូបារាំង|ទស្សនវិជ្ជាសកល]]។ វាជាប្រទេសដែលមានចំនួន[[បេតិកភណ្ឌពិភពលោកអង្គការយូណេស្កូ|បេតិកភណ្ឌពិភពលោកច្រើនបំផុតទីប្រាំ]]របស់អង្គការ[[យូណេស្កូ]] និងជាគោលដៅទេសចរណ៍ឈានមុខគេរបស់ពិភពលោកដោយទទួលបានភ្ញៀវទេសចរបរទេសជាង ៨៩ លាននាក់នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៨។<ref>{{Cite web|url=https://www.france24.com/en/20190517-france-tourism-record-number-visitors-tourists-despite-yellow-vests-paris|title=(អង់គ្លេស) France posts new tourist record despite Yellow Vest unrest|date=17 May 2019|website=France 24}}</ref> ប្រទេសបារាំងគឺជា[[ប្រទេសអភិវឌ្ឍ]]មួយដែលមាន[[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (មធ្យម)|សេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេទី ៧ នៅលើពិភពលោក]]បើគិតតាមផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបជាមធ្យម និង[[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (យអទ)|ធំជាងគេទី ៩]] បើគិតតាមយុគភាពនៃអំណាចទិញ។ បើ​និយាយ​ពី​ទ្រព្យ​សម្បត្តិ​សរុប​តាម​គ្រួសារ វា​ជាប់​ចំណាត់​ថ្នាក់​ទី​បួន​នៅលើ​ពិភពលោក។<ref>{{cite web |date=October 2010 |url=http://piketty.pse.ens.fr/fichiers/enseig/ecoineg/EcoIneg_fichiers/DaviesShorrocks2010(CSGlobalWealthReport).pdf |title=Global Wealth Report |publisher=Credit Suisse |access-date=3 កុម្ភៈ 2022 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141109055804/http://piketty.pse.ens.fr/fichiers/enseig/ecoineg/EcoIneg_fichiers/DaviesShorrocks2010%28CSGlobalWealthReport%29.pdf |archive-date=9 វិច្ឆិកា 2014}}</ref> ប្រទេសបារាំងមានកម្រិត[[សន្ទស្សន៍អប់រំ|អប់រំ]] [[វិស័យសុខាភិបាលនៅបារាំង|ការថែទាំសុខភាព]] [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមអាយុសង្ឈឹមរស់|អាយុសង្ឃឹមរស់]] និង[[សន្ទស្សន៍អភិវឌ្ឍន៍មនុស្ស|ការអភិវឌ្ឍមនុស្ស]]ខ្ពស់។<ref>{{cite web |url=https://www.who.int/whr/2000/media_centre/press_release/en/ |title=(អង់គ្លេស) World Health Organization Assesses the World's Health Systems |publisher=អង្គការសុខភាពពិភពលោក |date=8 December 2010 |access-date=3 កុម្ភៈ 2022}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.un.org/esa/population/publications/wpp2006/WPP2006_Highlights_rev.pdf |title=World Population Prospects&nbsp;– The 2006 Revision |access-date=3 កុម្ភៈ 2022 |publisher=អសប}}</ref> បារាំងនៅតែអាចរក្សាតំណែងជា[[មហាអំណាច]]មួយបាននៅក្នុងកិច្ចការពិភពលោក<ref>Jack S. Levy, ''War in the Modern Great Power System, 1495–1975'', (2014) p. 29</ref> ដោយជាសមាជិកអចិន្ត្រៃយ៍មួយក្នុងចំណោម[[សមាជិកអចិន្ត្រៃយ៍នៃក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ|សមាជិកអចិន្ត្រៃយ៍ទាំងប្រាំ]]នៃ[[ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ]] និងជា[[បញ្ជីរដ្ឋមានអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ|រដ្ឋអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ]]ផ្លូវការមួយផងដែរ។ ប្រទេសបារាំងគឺជាសមាជិកស្ថាបនិក និងឈានមុខគេនៃ[[សហភាពអឺរ៉ុប]] និង[[តំបន់អឺរ៉ូ]]<ref name="superficy" /> ក៏ដូចជាសមាជិកសំខាន់នៃ[[ក្រុមប្រាំពីរ]] (G7) [[អង្គការសន្ធិសញ្ញាអាត្លង់ទិកខាងជើង]] (អូតង់ ឬណាតូ) [[អង្គការសម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច]] (OECD) និង [[អង្គការអន្តរជាតិនៃក្រុមប្រទេសនិយាយភាសាបារាំង|ហ្វ្រង់កូហ្វូនី]] (''Francophonie'')។ == និរុត្តិសាស្ត្រ == {{Main|ឈ្មោះនៃបារាំង}} The name "France" comes from the [[Latin]] ''{{lang|la|[[Francia]]}}'', which means "country of the [[Franks]]".<ref>{{cite web|url=http://www.discoverfrance.net/France/History/DF_history.shtml |title=History of France |publisher=Discoverfrance.net |accessdate=17 July 2011}}</ref> There are various theories as to the origin of the name Franks: one is that it is derived from the [[Proto-Germanic language|Proto-Germanic]] word ''frankon'' which translates as ''javelin'' or ''lance'' as the throwing axe of the Franks was known as a [[francisca]].<ref>{{cite book |last2=Blair |first2=Claude |last1=Tarassuk |first1=Leonid |url=http://books.google.com/?id=UJbyPwAACAAJ |year=1982 |title=The Complete Encyclopedia of Arms and Weapons: the most comprehensive reference work ever published on arms and armor from prehistoric times to the present with over 1,250 illustrations |page=186 |publisher=[[Simon & Schuster]] |isbn=0-671-42257-X |accessdate=5 July 2011}}</ref> Another proposed etymology is that in an ancient [[Germanic languages|Germanic language]], Frank means ''[[Liberty|free]]'' as opposed to ''[[Slavery|slave]]''.{{citation needed|date=October 2013}} == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == {{Main|ប្រវត្តិសាស្ត្របារាំង}} === សម័យបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រ === {{Main|ប្រវត្តិសាស្ត្របារាំងនៅសម័យបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រ}} [[File:Lascaux2.jpg|thumb|left|One of the [[Lascaux]] paintings of which depicts a horse ([[Dordogne]], approximately 18,000 BC).]] The oldest traces of human life ([[homo]]) in what is now France date from approximately 1.8 million years ago.<ref name="Jean Carpentier 1987 p.17">Jean Carpentier (dir.), François Lebrun (dir.), Alain Tranoy, Élisabeth Carpentier et Jean-Marie Mayeur (préface de Jacques Le Goff), Histoire de France, Points Seuil, coll. « Histoire », Paris, 2000 (1re éd. 1987), p. 17 ISBN 2-02-010879-8</ref> Humans were then confronted by a hard and variable climate, marked by several glacial eras which led them to a [[nomad]]ic [[hunter-gatherer]] life.<ref name="Jean Carpentier 1987 p.17"/> France has a large number of decorated caves from the [[upper Paleolithic]] era, including one of the most famous and best preserved: [[Lascaux]]<ref name="Jean Carpentier 1987 p.17"/> (approximately 18,000 BC). At the end of the [[last glacial period]] (10,000 BC), the climate softened<ref name="Jean Carpentier 1987 p.17"/> and from approximately 7,000 BC, this part of Western Europe entered the [[Neolithic]] era and its inhabitants became [[Sedentary lifestyle|sedentary]]. After strong demographic and agricultural development between the 4th and 3rd millennia, metallurgy appeared at the end of the 3rd millennium, initially working gold, copper and bronze, and later iron.<ref>Carpentier et al 2000, pp. 20–24</ref> France has numerous [[megalith]]ic sites from the Neolithic period, including the exceptionally dense [[Carnac stones]] site (approximately 3,300 BC). === ហ្គូល === {{main|Gaul|Celts|Roman Gaul}} In 600 BC, [[Ionia]]n [[Greeks in pre-Roman Gaul|Greeks]], originating from [[Phocaea]], founded the [[Greek colonies|colony of Massalia]] (present-day [[Marseille]]), on the shores of the [[Mediterranean Sea]]. This makes it France's oldest city.<ref name="The Cambridge ancient history">{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=n1TmVvMwmo4C&pg=RA1-PA754 |title=The Cambridge ancient history|page=754 |publisher=Cambridge University Press |accessdate=23 January 2011|isbn=978-0-521-08691-2|year=2000}}</ref><ref name="Orrieux">{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=b8cA8hymTw8C&pg=PA62 |title=A history of ancient Greece|author=Claude Orrieux |page=62 |publisher=John Wiley & Sons |year= 1999|accessdate=23 January 2011|isbn=978-0-631-20309-4}}</ref> At the same time, some Gallic Celtic tribes penetrated parts of the current territory of France, and this occupation spread to the rest of France between the 5th and 3rd century BC.<ref>Carpentier et al 2000, p. 29</ref> [[File:MaisonCarrée.jpeg|thumb|The [[Maison Carrée]] was a temple of the [[Gallo-Roman culture|Gallo-Roman]] city of Nemausus (present-day [[Nîmes]]) and is one of the best preserved vestiges of the [[Roman Empire]].]] The concept of [[Gaul]] emerged at that time; it corresponds to the territories of Celtic settlement ranging between the [[Rhine]], the [[Atlantic Ocean]], the [[Pyrenees]] and the Mediterranean. The borders of modern France are roughly the same as those of ancient Gaul, which was inhabited by Celtic ''Gauls''. Gaul was then a prosperous country, of which the southernmost part was heavily subject to Greek and Roman influences. However, around 390 BC, the Gallic [[Tribal chief|chieftain]] [[Brennus (4th century BC)|Brennus]] and his troops made their way to Italy through the [[Alps]], defeated the Romans in the [[Battle of the Allia]], and besieged and [[ransom]]ed Rome. The Gallic invasion left Rome weakened and the Gauls continued to harass the region until 345 BC, when they entered into a formal peace treaty with Rome. But the Romans and the Gauls would maintain an adversarial relationship for the next several centuries and the Gauls would remain a threat in [[Italy (Roman Empire)|Italia]]. Around 125 BC, the south of Gaul was conquered by the Romans, who called this region ''{{lang|la|Provincia Romana}}'' ("Roman Province"), which over time evolved into the name [[Provence]] in French.<ref>{{cite book|url=http://books.google.com/?id=ZEIEAAAAMBAJ&pg=PA76 |title=Life magazine, 13&nbsp;July 1953, p. 76 |publisher=Google Books |date=13 July 1953 |accessdate=23 January 2011}}</ref> [[Julius Caesar]] conquered the remainder of Gaul and overcame a revolt carried out by the Gallic chieftain [[Vercingetorix]] in 52 BC.<ref>Carpentier et al 2000, p.44-45</ref> Gaul was divided by [[Augustus]] into Roman provinces.<ref name=c53>Carpentier et al 2000, pp. 53–55</ref> Many cities were founded during the [[Roman Gaul|Gallo-Roman period]], including [[Lugdunum]] (present-day [[Lyon]]), which is considered to be the capital of the Gauls.<ref name=c53/> These cities were built in traditional Roman style, with a [[Roman Forum|forum]], a theatre, a [[circus]], an [[amphitheatre]] and [[thermal bath]]s. The Gauls mixed with Roman settlers and eventually adopted [[Romance languages|Roman]] speech ([[Latin]], from which the French language evolved) and Roman culture. The [[Religion in ancient Rome|Roman polytheism]] merged with the [[Celtic polytheism|Gallic paganism]] into the same [[syncretism]]. From the 250s to the 280s AD, Roman Gaul suffered a serious crisis with its "[[limes]]" or fortified borders protecting the Empire being attacked on several occasions by [[barbarian]]s.<ref name=c77>Carpentier et al 2000, pp. 76–77</ref> Nevertheless, the situation improved in the first half of the 4th century, which was a period of revival and prosperity for Roman Gaul.<ref>Carpentier et al 2000, pp. 79–82</ref> In 312, the emperor [[Constantine the Great|Constantin I]] converted to Christianity. Christians, persecuted until then, increased rapidly across the entire Roman Empire.<ref>Carpentier et al 2000, p. 81</ref> But, from the beginning of the 5th century, the [[Migration Period|Barbarian Invasions]] resumed,<ref>Carpentier et al 2000, p. 84</ref> and [[Germanic peoples|Germanic tribes]], such as the [[Vandals]], [[Suebi]] and [[Alans]] crossed the Rhine and settled in Gaul, Spain and other parts of the [[Decline of the Roman Empire|collapsing Roman Empire]].<ref>Carpentier et al 2000, pp. 84–88</ref> === Kingdom of Francia (3rd century–843) === {{Main|Francia|Merovingian dynasty|Carolingian dynasty}} {{See also|List of French monarchs|France in the Middle Ages}} At the end of the [[Late Antiquity|Antiquity]] period, ancient Gaul was divided into several Germanic kingdoms and a remaining Gallo-Roman territory, known as the [[Domain of Soissons|Kingdom of Syagrius]] (West). Simultaneously, [[Britons (historical)|Celtic Britons]], fleeing the [[Anglo-Saxon settlement of Britain]], settled the western part of [[Armorica]]. As a result, the Armorican [[peninsula]] was renamed [[Brittany]], [[Celts|Celtic culture]] was revived and independent [[petty kingdom]]s arose in this region. [[File:Chlodwigs taufe.jpg|thumb|left|upright|With [[Clovis I|Clovis]]' conversion to Catholicism in 498, the [[List of Frankish kings|Frankish monarchy]], [[Elective monarchy|elective]] and [[Secular state|secular]] until then, became [[Hereditary monarchy|hereditary]] and of [[Divine right of kings|divine right]].]] The pagan [[Franks]], from whom the ancient name of "Francie" was derived, originally settled the north part of [[Gaul]], but under [[Clovis I]] conquered most of the other kingdoms in northern and central Gaul. In 498, Clovis I was the first Germanic conqueror after the fall of the Roman Empire to convert to Catholic Christianity, rather than [[Arianism]]; thus France was given the title "Eldest daughter of the Church" (''{{lang-fr|La fille aînée de l’Église}}'') by the papacy,<ref>{{cite web|url=http://www.wf-f.org/03-1-France.html |title=Faith of the Eldest Daughter – Can France retain her Catholic heritage? |publisher=Wf-f.org |accessdate=17 July 2011}}</ref> and French kings would be called "the Most Christian Kings of France" (''{{lang|und|Rex Christianissimus}}''). The Franks embraced the Christian [[Gallo-Roman culture]] and ancient Gaul was eventually renamed ''[[Francia]]'' ("Land of the Franks"). The Germanic Franks adopted [[Romance languages|Romanic languages]], except in north Gaul where Roman settlements were less dense and where [[Germanic languages]] emerged. Clovis made Paris his capital and established the [[Merovingian dynasty]], but his kingdom would not survive his death. The Franks treated land purely as a private possession and divided it among their heirs, so four kingdoms emerged from Clovis's: Paris, [[Orléans]], [[Soissons]], and [[Reims|Rheims]]. The [[Roi fainéant|last Merovingian kings]] [[Power behind the throne|lost power]] to their [[Mayor of the Palace|mayors of the palace]] (head of household). One mayor of the palace, [[Charles Martel]], defeated an [[Islamic invasion of Gaul]] at the [[Battle of Tours]] (732) and earned respect and power within the Frankish kingdoms. His son, [[Pepin the Short]], seized the crown of Francia from the weakened Merovingians and founded the [[Carolingian dynasty]]. Pepin's son, [[Charlemagne]], reunited the Frankish kingdoms and built a vast empire across [[Western Europe|Western]] and Central Europe. Proclaimed [[Holy Roman Emperor]] by [[Pope Leo III]] and thus establishing in earnest the French government's longtime [[History of Roman Catholicism in France|historical association]] with the [[Catholic Church]],<ref name="georgetown1">{{cite web |url= http://berkleycenter.georgetown.edu/resources/countries/france |title=France|publisher=[[Berkley Center for Religion, Peace, and World Affairs]] |accessdate=14 December 2011}} See drop-down essay on "Religion and Politics until the French Revolution"</ref> Charlemagne tried to revive the [[Western Roman Empire]] and its cultural grandeur. [[File:French borders from 985 to 1947.gif|thumb|[[Territorial evolution of France|French territorial evolution]] from 985 to 1947]] Charlemagne's son, [[Louis the Pious|Louis I]] (emperor 814–840), kept the empire united; however, this Carolingian Empire would not survive his death. In 843, under the [[Treaty of Verdun]], the empire was divided between Louis' three sons, with [[East Francia]] going to [[Louis the German]], [[Middle Francia]] to [[Lothair I]], and [[West Francia]] to [[Charles the Bald]]. West Francia approximated the area occupied by, and was the precursor, to modern France.<ref>{{cite web|url=http://history.howstuffworks.com/european-history/treaty-of-verdun.htm |title=Treaty of Verdun |publisher=History.howstuffworks.com |date=27 February 2008 |accessdate=17 July 2011}}</ref> During the 9th and 10th centuries, continually threatened by [[Viking expansion|Viking invasions]], France became a very decentralised state: the nobility's titles and lands became hereditary, and the authority of the king became more religious than secular and thus was less effective and constantly challenged by powerful noblemen. Thus was established [[feudalism]] in France. Over time, some of the king's vassals would grow so powerful that they often posed a threat to the king. For example, after the [[Battle of Hastings]] in 1066, [[William the Conqueror]] added "King of England" to his titles, becoming both the vassal to (as Duke of [[Normandy]]) and the equal of (as king of England) the king of France. === Kingdom of France (843–1791) === {{main|Kingdom of France|Capetian dynasty|Valois dynasty|Bourbon dynasty}} {{see also|List of French monarchs|France in the Middle Ages|Early modern France|Ancien Régime}} [[File:Joan of Arc miniature graded.jpg|thumb|upright|[[Joan of Arc]] led the French army to several important victories during the [[Hundred Years' War]] which paved the way for the final victory.]] The Carolingian dynasty ruled France until 987, when [[Hugh Capet]], Duke of France and Count of Paris, was crowned [[List of French monarchs|King of the Franks]].<ref>{{cite web|url=http://www.historyworld.net/wrldhis/PlainTextHistories.asp?groupid=1008&HistoryID=ab03&gtrack=pthc |title=History of France : The Capetian kings of France: AD 987–1328 |publisher=Historyworld.net |accessdate=21 July 2011}}</ref> His descendants {{ndash}} the [[House of Capet|Capetians]], the [[House of Valois]], and the [[House of Bourbon]] {{ndash}} progressively unified the country through wars and dynastic inheritance into the Kingdom of France, which was fully declared in 1190 by [[Philip II of France|Philip II Augustus]]. Gerbert d'Aurillac (Gerbert of Aurillac) was the first French pope; his reign as [[Pope Sylvester II]] lasted from 999 to 1003. The [[Albigensian Crusade]] was launched in 1209 to eliminate the heretical [[Catharism|Cathars]] in the south-western area of modern-day France. In the end, the Cathars were exterminated and the autonomous [[Counts of Toulouse|County of Toulouse]] was annexed into the kingdom of France.<ref>{{cite news | title = Massacre of the Pure | url = http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,897752-2,00.html | newspaper=Time | location = New York | date = 28 April 1961 }}</ref> Later Kings expanded their territory to cover over half of modern continental France, including most of the North, Centre and West of France. Meanwhile, the royal authority became more and more assertive, centred around a [[Estates of the realm|hierarchically conceived society]] distinguishing [[French nobility|nobility]], clergy, and [[Estates General (France)|commoners]]. [[Charles IV of France|Charles IV the Fair]] died without an heir in 1328.<ref name="guerard">Albert Guerard, ''France: A Modern History'' ([[University of Michigan Press]]: Ann Arbor, 1959) pp. 100, 101.</ref> Under the rules of the [[Salic law]] the crown of France could not pass to a woman nor could the line of kingship pass through the female line.<ref name="guerard"/> Accordingly, the crown passed to Philip of Valois, a cousin of Charles, rather than through the female line to Charles' nephew, Edward, who would soon become [[Edward III of England]]. During the reign of [[Philip IV of France|Philip of Valois]], the French monarchy reached the height of its medieval power.<ref name="guerard"/> However, Philip's seat on the throne was contested by Edward III of England and in 1337, on the eve of the first wave of the [[Black Death]],<ref name = Encarta>{{cite web|url=http://www.webcitation.org/5kwcLOXgw |title=France VII|work=Microsoft Encarta Online Encyclopedia 2009 |publisher=Webcitation.org |date= |accessdate=22 June 2012}}</ref> England and France went to war in what would become known as the [[Hundred Years' War]].<ref>Don O'Reilly. "[https://web.archive.org/web/20061109043743/http://www.historynet.com/magazines/military_history/3031536.html Hundred Years' War: Joan of Arc and the Siege of Orléans]". ''TheHistoryNet.com''.</ref> The exact boundaries changed greatly with time, but French landholdings of the [[List of English monarchs|English Kings]] remained extensive for decades. With charismatic leaders, such as [[Joan of Arc]] and [[La Hire]], strong French counterattacks won back English continental territories. Like the rest of Europe, France was struck by the Black Death. Around 1340, France had a population of approximately 17 million,<ref>Emmanuel Le Roy Ladurie (1987). "''[http://books.google.com/books?id=VT9rIMQFt2MC&pg=PA32 The French peasantry, 1450–1660]''". University of California Press. p. 32. ISBN 0-520-05523-3</ref> which by the end of the [[pandemic]] had declined by about one-half.<ref>Peter Turchin (2003). "''[http://books.google.com/books?id=mUoCrTUo-eEC&pg=PA179 Historical dynamics: why states rise and fall]''". Princeton University Press. p. 179. ISBN 0-691-11669-5</ref> [[File:Francois Dubois 001.jpg|thumb|left|The [[St. Bartholomew's Day massacre]] (1572) was the climax of the [[French Wars of Religion]], which were brought to an end by the [[Edict of Nantes]] (1598).]] The [[French Renaissance]] saw a long set of wars, known as the [[Italian Wars]], between the Kingdom of France and the powerful [[Holy Roman Empire]]. It also saw the first standardization of the French language, which would become the official language of France and the language of Europe's aristocracy. French explorers, such as [[Jacques Cartier]] or [[Samuel de Champlain]], claimed lands in the Americas for France, paving the way for the expansion of the [[French colonial empire#First French colonial empire|First French colonial empire]]. The rise of Protestantism in Europe led France to a civil war known as the French Wars of Religion, where, in the most notorious incident, thousands of [[Huguenot]]s were murdered in the [[St. Bartholomew's Day massacre]] of 1572.<ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/516821/Massacre-of-Saint-Bartholomews-Day |title=Massacre of Saint Bartholomew’s Day |publisher=Britannica.com |accessdate=21 July 2011}}</ref> The Wars of Religion were ended by [[Henry IV of France|Henry IV]]'s [[Edict of Nantes]], which granted some freedom of religion to the Huguenots. Under [[Louis XIII of France|Louis XIII]], the energetic [[Cardinal Richelieu]] reinforced the centralization of the state, royal power and French dominance in Europe, foreshadowing the reign of [[Louis XIV]]. During Louis XIV's minority and the regency of [[Anne of Austria|Queen Anne]] and [[Cardinal Mazarin]], a period of trouble known as the [[Fronde]] occurred in France, which was at that time [[Franco-Spanish War (1635)|at war with Spain]]. This rebellion was driven by the great feudal lords and [[sovereign court]]s as a reaction to the [[Absolutism (European history)|rise of royal power]] in France. [[File:Louis le Grand; Rigaud Hyacinthe.jpg|thumb|upright|[[Louis XIV of France|Louis XIV]], the "sun king" was the [[Absolute monarchy in France|absolute monarch of France]] and made France the leading European power.]] The monarchy reached its peak during the 17th century and the reign of Louis XIV. By turning powerful feudal lords into [[courtier]]s at the [[Palace of Versailles]], Louis XIV's personal power became unchallenged. Remembered for his numerous wars, he made France the leading European power. France possessed the largest population in Europe (see [[Demographics of France]]) and had tremendous influence over European politics, economy, and culture. French became the most-used language in diplomacy, science, literature and international affairs, and remained so until the 20th century.<ref name="Language and Diplomacy">{{cite web|url=http://www.nakedtranslations.com/en/2004/language-and-diplomacy/ |title=Language and Diplomacy |publisher=Nakedtranslations.com |accessdate=21 July 2011}}</ref> France obtained many overseas possessions in the Americas, Africa and Asia. Louis XIV [[Edict of Fontainebleau|revoked the Edict of Nantes]], forcing thousands of Huguenots into exile. Under [[Louis XV of France|Louis XV]], France lost [[New France]] and most of its [[French India|Indian possessions]] after its defeat in the [[Seven Years' War]], which ended in 1763. Its [[Metropolitan France|continental territory]] kept growing, however, with notable acquisitions such as [[Lorraine (region)|Lorraine]] (1766) and [[Corsica]] (1770). An unpopular king, Louis XV's weak rule, his ill-advised financial, political and military decisions, and his debauchery discredited the monarchy and arguably led to the French Revolution 15 years after his death.<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/louis_xv.shtml |title=BBC History : Louis XV (1710–1774) |publisher=BBC |accessdate=21 July 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://webspace.qmul.ac.uk/cdhjones/documents/gn_pdf.pdf |title=Scholarly bibliography by Colin Jones (2002) |format=PDF |accessdate=21 July 2011}}</ref> [[Louis XVI of France|Louis XVI]], Louis XV's grandson, actively [[France in the American Revolutionary War|supported the Americans]], who were seeking their [[American Revolutionary War|independence from Great Britain]] (realized in the [[Treaty of Paris (1783)]]). The example of the [[American Revolution]] and the financial crisis which followed France's involvement in it were two of many contributing factors to the French Revolution. Much of the [[Age of Enlightenment|Enlightenment]] occurred in French intellectual circles, and major scientific breakthroughs and inventions, such as the [[Antoine Lavoisier|discovery of oxygen]] (1778) and the first [[Montgolfier brothers|hot air balloon carrying passengers]] (1783), were achieved by French scientists. French explorers, such as [[Louis Antoine de Bougainville|Bougainville]] and [[Jean-François de Galaup, comte de Lapérouse|Lapérouse]], took part in the [[European and American voyages of scientific exploration|voyages of scientific exploration]] through maritime expeditions around the globe. The Enlightenment philosophy, in which [[rationalism|reason]] is advocated as the primary source for [[Legitimacy (political)|legitimacy]] and [[authority]], undermined the power of and support for the monarchy and helped pave the way for the French Revolution. === Republics and Empires (1792–) === {{Main|French Revolution|First French Empire|Second French Empire|French colonial empire}} {{See also|France in the 19th century|France in the 20th century}} [[File:Prise de la Bastille.jpg|thumb|The [[Storming of the Bastille]] on 14 July 1789 was the starting event of the [[French Revolution]].]] After the [[storming of the Bastille]] on 14 July 1789, the absolute monarchy was abolished and France became a [[Kingdom of France (1791–1792)|constitutional monarchy]]. Through the [[Declaration of the Rights of Man and of the Citizen]], France established fundamental rights for French citizens (who could only be male). The Declaration affirms "the natural and imprescriptible rights of man" to "liberty, property, security and resistance to oppression". It called for the destruction of aristocratic privileges and proclaimed freedom and equal rights for all men, as well as access to public office based on talent rather than birth. The monarchy was restricted, and all citizens were to have the right to take part in the legislative process. Freedom of speech and press were declared, and arbitrary arrests outlawed. The Declaration also asserted the principles of popular sovereignty, in contrast to the divine right of kings that characterized the French monarchy, and social equality among citizens, eliminating the privileges of the nobility and clergy. While Louis XVI, as a [[Kingdom of France (1791–92)|constitutional king]], enjoyed popularity among the population, his disastrous [[flight to Varennes]] seemed to justify rumours he had tied his hopes of political salvation to the prospects of foreign invasion. His credibility was deeply undermined to the extent that the [[Abolished monarchy|abolition of the monarchy]] and establishment of a republic became an increasing possibility. European [[Declaration of Pillnitz|monarchies gathered]] against the new régime, to restore the French absolute monarchy. The foreign threat exacerbated France's political turmoil and deepened the sense of urgency among the various factions and [[War of the First Coalition|war was declared against Austria]] on 20 April 1792. [[Riot|Mob violence]] occurred during the [[10 August (French Revolution)|insurrection of 10 August 1792]]<ref>Censer, Jack R. and Hunt, Lynn. ''Liberty, Equality, Fraternity: Exploring the French Revolution.'' University Park, Pennsylvania: Pennsylvania State University Press, 2004.</ref> and the [[September Massacres|following month]].<ref>Doyle, William. ''The Oxford History of The French Revolution.'' Oxford: Oxford University Press, 1989. pp 191–192.</ref> As a result of this violence and the political instability of the constitutional monarchy, the [[French First Republic|Republic was proclaimed]] on 22 September 1792. [[File:Napoleon in 1806.PNG|thumb|left|upright|[[Napoleon]], [[Emperor of the French]], and his ''[[Grande Armée]]'' built a [[First French Empire|vast Empire]] across Europe. He helped spread the French revolutionary ideals and his legal reforms had a major influence worldwide.]] [[Louis XVI of France|Louis XVI]] was [[Trial of Louis XVI|convicted]] of [[treason]] and [[Execution of Louis XVI|guillotined]] in 1793. Facing increasing pressure from European monarchies, internal guerrilla wars and [[Counter-revolutionary|counterrevolution]]s (such as the [[War in the Vendée]] or the [[Chouannerie]]), the [[National Convention|young Republic]] fell into the [[Reign of Terror]]. Between 1793 and 1794, between 16,000 and 40,000 people were executed. In Western France, the civil war between the ''Bleus'' ("Blues", supporters of the Revolution) and the ''Blancs'' ("Whites", supporters of the Monarchy) lasted from 1793 to 1796 and led to the loss of between 200,000 and 450,000 lives.<ref>{{cite news | title = The Terror in the French Revolution | first = Marisa | last = Dr Linton | url = http://www.port.ac.uk/special/france1815to2003/chapter1/interviews/filetodownload,20545,en.pdf | newspaper=Kingston University }}</ref><ref name="hussenet">Jacques Hussenet (dir.), ''« Détruisez la Vendée ! » Regards croisés sur les victimes et destructions de la guerre de Vendée'', La Roche-sur-Yon, Centre vendéen de recherches historiques, 2007</ref> Both foreign armies and French counterrevolutionnaries were crushed and the French Republic survived. Furthermore, it extended greatly its boundaries and established "[[French client republic|Sister Republics]]" in the surrounding countries. As the threat of a foreign invasion receded and France became mostly pacified, the [[Thermidorian Reaction]] put an end to [[Maximilien Robespierre|Robespierre]]'s rule and to the Terror. The [[Abolitionism in France|abolition of slavery]] and male [[universal suffrage]], enacted during this radical phase of the revolution, were cancelled by subsequent governments. After a [[French Directory|short-lived governmental scheme]], [[Napoleon|Napoleon Bonaparte]] [[18 Brumaire|seized control of the Republic]] in 1799 becoming [[French Consulate|First Consul]] and later [[Constitution of the Year XII|Emperor]] of the [[First French Empire|French Empire]] (1804–1814/1815). As a continuation of [[French Revolutionary Wars|the wars]] sparked by the European monarchies against the French Republic, changing sets of [[Napoleonic Wars|European Coalitions]] declared wars on Napoleon's Empire. His armies conquered most of continental Europe, while members of the [[House of Bonaparte|Bonaparte]] family were appointed as monarchs in some of the newly established kingdoms.<ref name="Blanning">{{cite news | title = Napoleon and German identity | first = Tim | last = Blanning | url = http://www.questia.com/googleScholar.qst?docId=5001329960 | newspaper=History Today | location = London | date = April 1998 | volume = 48}}</ref> These victories led to the worldwide expansion of French revolutionary ideals and reforms, such as the [[Metric system]], the [[Napoleonic Code]] and the Declaration of the Rights of Man. After the catastrophic [[French invasion of Russia|Russian campaign]], Napoleon was [[War of the Sixth Coalition|defeated]] and the Bourbon monarchy [[Bourbon Restoration#First Restoration (1814)|restored]]. About a million Frenchmen died during the Napoleonic Wars.<ref name="Blanning"/> [[File:Douaumont Ossuary cemetery.JPG|thumb|[[Douaumont ossuary]]. With 4.3 million wounded from a population of only 39.6 million at the time, the Third French Republic sustained the highest [[World War I casualties|number of total casualties]] among the Allies during [[World War I]].]] After his [[Hundred Days|brief return]] from exile, Napoleon was finally defeated in 1815 at the [[Battle of Waterloo]], the monarchy was [[Bourbon Restoration#Second Restoration (1815)|re-established]] (1815–1830), with new constitutional limitations. The discredited Bourbon dynasty was overthrown by the [[July Revolution]] of 1830, which established the constitutional [[July Monarchy]], which lasted until 1848, when the [[French Second Republic]] was proclaimed, in the wake of the European [[Revolutions of 1848]]. The abolition of slavery and male [[universal suffrage]], both briefly enacted during the French Revolution were re-enacted in 1848. In 1852, the [[President of France|president of the French Republic]], [[Napoleon III|Louis-Napoléon Bonaparte]], Napoleon I’s nephew, was proclaimed emperor of the [[Second French Empire|second Empire]], as Napoleon III. He multiplied French interventions abroad, especially in [[Crimean War|Crimea]], in [[French intervention in Mexico|Mexico]] and [[Second Italian War of Independence|Italy]]. Napoleon III was unseated following defeat in the [[Franco-Prussian War]] of 1870 and his regime was replaced by the [[French Third Republic|Third Republic]]. France had [[French colonial empire|colonial possessions]], in various forms, since the beginning of the 17th century. In the 19th and 20th centuries, its [[List of largest empires|global overseas colonial empire]] extended greatly and became the second largest in the world behind the [[British Empire]]. Including [[metropolitan France]], the total area of land under French [[sovereignty]] almost reached 13 million square kilometres in the 1920s and 1930s, 8.6% of the world's land. [[File:De Gaulle-OWI.jpg|thumb|upright|[[Charles de Gaulle]] took an active part in all major events of the 20th century: a hero of World War I, leader of the [[Free French Forces|Free French]] during [[World War II]], he then became [[President of France|President]], where he facilitated decolonization, maintained France as a major power and overcame the [[May 1968 in France|revolt of May 1968]].]] France was a member of the [[Triple Entente]] when World War I broke out. A small part of Northern France was occupied, but France and its allies emerged victorious against the [[Central Powers]], at a tremendous human and material cost. World War I left 1.4&nbsp;million French soldiers dead, 4% of its population,<ref>{{cite news | title = France's oldest WWI veteran dies | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7199127.stm |work=BBC News | location = London | date = 20 January 2008 }}</ref> between 27 and 30% of the conscript classes of 1912–1915.<ref>Spencer C. Tucker, Priscilla Mary Roberts (2005). "''[http://books.google.cz/books?id=2YqjfHLyyj8C&pg=PR25 Encyclopedia Of World War I: A Political, Social, And Military History]''". ABC-CLIO. ISBN 1851094202</ref> The interbellum years were marked by [[Events preceding World War II in Europe|intense international tensions]] and a variety of social reforms introduced by the [[Popular Front (France)|Popular Front government]] ([[Annual leave]], [[Eight-hour day|working time reduction]], women in Government among others). France was occupied following the [[Nazi Germany|German]] ''[[Blitzkrieg]]'' campaign in World War II, with metropolitan France divided into a [[German military administration in occupied France during World War II|German occupation zone in the north]] and [[Vichy France]], a newly established authoritarian regime collaborating with Germany, in the south.<ref>"''[http://books.google.com/books?id=Q7ORlIpHKLEC&pg=PA368 Vichy France and the Jews]''". Michael Robert Marrus, Robert O. Paxton (1995). [[Stanford University Press]]. p. 368. ISBN 0-8047-2499-7</ref> The [[Allies]] and the [[French Resistance]] eventually emerged victorious from the [[Axis powers]] and French sovereignty was restored. The [[French Fourth Republic|Fourth Republic]] was established after World War II and saw spectacular economic growth (''les [[Trente Glorieuses]]''). Suffrage was extended to women in 1944. France was one of the founding members of [[NATO]] (1949). France attempted to [[First Indochina War|regain control of French Indochina]] but was defeated by the [[Viet Minh]] in 1954. Only months later, France faced a new [[Algerian War|conflict in Algeria]]. The debate over whether or not to keep control of [[French Algeria|Algeria]], then home to over one million [[Pied-Noir|European settlers]],<ref>{{cite news | title = In France, a War of Memories Over Memories of War | first = Michael | last = Kimmelman | url = http://www.nytimes.com/2009/03/05/arts/design/05abroad.html?_r=1 | newspaper=The New York Times | date = 4 March 2009 }}</ref> wracked the country and nearly led to civil war. In 1958, the weak and unstable Fourth Republic gave way to the [[French Fifth Republic|Fifth Republic]], which contained a strengthened Presidency.<ref>[http://seacoast.sunderland.ac.uk/~os0tmc/contem/fifth.htm From Fourth to Fifth Republic]{{dead link|date=September 2013}} – [[University of Sunderland]]</ref> In the latter role, Charles de Gaulle managed to keep the country together while taking steps to end the war. The Algerian War was concluded with the [[Évian Accords]] in 1962 that led to Algerian independence. France granted independence progressively to its colonies. A vestige of the colonial empire are the [[Overseas departments and territories of France|French overseas departments and territories]]. In the wake of the series of worldwide [[protests of 1968]], the [[May 1968 in France|revolt of May 1968]] had an enormous social impact. In France, it is considered to be the watershed moment when a conservative moral ideal (religion, patriotism, respect for authority) shifted towards a more liberal moral ideal. France has been at the forefront of the European Union member states seeking to capitalise on the momentum of monetary union to create a more unified and capable European Union political, defence, and security apparatus.<ref>{{cite web|url=http://www.elysee.fr/elysee/anglais/speeches_and_documents/2004/declaration_by_the_franco-german_defence_and_security_council.1096.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20051025215249/http://www.elysee.fr/elysee/anglais/speeches_and_documents/2004/declaration_by_the_franco-german_defence_and_security_council.1096.html|archivedate=25 October 2005|title=Declaration by the Franco-German Defense and Security Council |publisher=Elysee.fr |accessdate=21 July 2011}}</ref> {{anchor|Climate}} == ភូមិសាស្ត្រ == {{Main|Geography of France}} [[File:France cities.png|thumb|350px|A relief map of Metropolitan France, showing cities with over 100,000 inhabitants.]] [[Metropolitan France]] is situated mostly between latitudes [[41st parallel north|41°]] and [[51st parallel north|51° N]], and longitudes [[6th meridian west|6° W]] and [[10th meridian east|10° E]], on the western edge of Europe, and thus lies within the northern [[temperateness|temperate]] zone. From northeast to southwest, France shares borders with [[Belgium]], [[Luxembourg]], [[Germany]], [[Switzerland]], [[Italy]], [[Monaco]], [[Spain]] and [[Andorra]]. France also borders [[Suriname]] to its west and [[Brazil]] to its east and south, by way of the overseas region of [[French Guiana]], which is considered an integral part of the Republic.<ref name=France/> [[Corsica]] and the French mainland form [[Metropolitan France]]; [[Guadeloupe]], [[Martinique]], [[Réunion]], and [[Mayotte]] form, with French Guiana, the overseas regions. These two integral groupings, along with several [[overseas collectivity|overseas collectivities]] and [[French Southern and Antarctic Lands|one territory]], comprise the French Republic. The European territory of France covers {{convert|547030|km2|sqmi|0}},<ref name=France/> the largest among [[European Union]] members.<ref name = superficy>[http://europa.eu/about-eu/countries/member-countries/france/index_en.htm France] on Europa Official Site</ref> France possesses a wide variety of landscapes, from coastal plains in the north and west to mountain ranges of the [[Alps]] in the south-east, the [[Massif Central]] in the south-central and [[Pyrenees]] in the south-west. At {{convert|4810.45|m|ft|0}}<ref>{{cite news|url=http://www.smh.com.au/environment/mont-blanc-shrinks-by-45cm-in-two-years-20091106-i0kk.html |title=Mont Blanc shrinks by {{convert|45|cm|2|abbr=on}} in two years |work=Sydney Morning Herald |date=6 November 2009 |accessdate=9 August 2010}}</ref> above sea level, the highest point in Western Europe, [[Mont Blanc]], is situated in the Alps on the border between France and Italy. France also has extensive river systems such as the [[Seine]], the [[Loire]], the [[Garonne]], and the [[Rhone]], which divides the Massif Central from the Alps and flows into the Mediterranean Sea at the [[Camargue]]. Corsica lies off the Mediterranean coast. France's total land area, with its overseas departments and territories (excluding [[Adélie Land]]), is {{convert|674843|km2|sqmi|0|abbr=on}}, 0.45% of the total land area on Earth. France possesses the second largest [[exclusive economic zone]] (EEZ) in the world,<ref>{{fr icon}} [http://www.developpementdurable.com/economie/2010/07/A2769/mediterranee-la-france-prend-le-controle-en-creant-une-zone-economique-exclusive.html Méditerranée : la France prend le contrôle en créant une zone économique exclusive]</ref> covering {{convert|11035000|km2|sqmi|0|abbr=on}}, approximately 8% of the total surface of all the EEZs of the world, just behind the US ({{convert|11351000|km2|sqmi|0|abbr=on|disp=or}}).<ref>According to a different calculation cited by the [[Pew Research Center]], the EEZ of France would be {{convert|10084201|km2|sqmi|0|abbr=on}}, still behind the US ({{convert|12174629|km2|sqmi|0|abbr=on|disp=or}}), and still ahead of Australia ({{convert|8980568|km2|sqmi|0|abbr=on|disp=or}}) and Russia ({{convert|7566673|km2|sqmi|0|abbr=on|disp=or}}).</ref> === Climate === The north and northwest have a temperate climate, while a combination of maritime influences, [[latitude]] and altitude produce a varied climate in the rest of Metropolitan France.<ref name="climate">{{cite web |author=Ministry of Foreign Affairs |year=2005 |url=http://www.diplomatie.gouv.fr/en/france_159/discovering-france_2005/france-from-to-z_1978/country_2004/geography_4405/geography_1507.html |title=Discovering France: Geography |accessdate=29 December 2006 |authorlink=Minister of Foreign Affairs (France)}}</ref> In the south-east a [[Mediterranean climate]] prevails. In the west, the climate is predominantly [[oceanic climate|oceanic]] with a high level of rainfall, mild winters and cool to warm summers. Inland the climate becomes more [[continental climate|continental]] with hot, stormy summers, colder winters and less rain. The [[climate of the Alps]] and other mountainous regions is mainly [[alpine climate|alpine]], with the number of days with temperatures below freezing over 150 per year and snow cover lasting for up to six months. {{-}} <gallery> File:Aiguille1.jpg|[[Limestone]] cliffs of [[Normandy]] near [[Étretat]] File:Lavender field.jpg|[[Mediterranean Sea|Mediterranean]] vegetation ([[lavender]]) in [[Provence]] File:Beauce 3.jpg| The plains of the [[Beauce]] File:Aiguille du Dru 3.jpg|[[Alpine climate]] in the [[French Alps]] File:Verdon Trescaire.jpg|[[Verdon Gorge]] in Provence File:Weinberg Cote de Nuits.jpg | [[French wine|Vineyards]] in [[Côte de Nuits]], [[Burgundy (French region)|Burgundy]] File:Lac Vert de Fontanalbe.jpg|[[Alpine climate]] in [[Mercantour National Park]] File:Bora Bora - Mt Otemanu.jpg|[[Tropical climate]] in [[Bora Bora]] ([[French Polynesia]]) File:Pointe du van.jpg|[[Heathland]] in [[Pointe du Van]], Western [[Brittany]] File:PassesBassin.JPG|[[Oceanic climate]] and sandy beach in [[Arcachon Bay]] File:Piana Dardo dans les Calanche.jpg|Semi-arid climate in [[Corsica]] </gallery> === Environment === {{See also|Ministry of Ecology, Sustainable Development and Energy|National parks of France|Regional natural parks of France}} [[File:Parcs naturels français.svg|thumb|[[Regional natural parks of France|Regional]] (green) and [[National parks of France|National (pink) natural parks]] in France. Indicated in green and purple colour respectively.]] France was one of the first countries to create an environment ministry, in 1971.<ref>[http://www.ambafrance-ca.org/kid/pages_en/eco6.htm Protection of the Environment] on the [http://www.ambafrance-ca.org/spip.php?rubrique2 Official Site of the French Ambassy in Canada]</ref> Although France is one of the most industrialised countries, it is ranked [[List of countries by carbon dioxide emissions|only seventeenth]] by carbon dioxide emissions, behind less populous nations such as Canada or Australia. This situation results from the France's decision to invest in [[nuclear power]] in 1974 after the [[1973 oil crisis]],<ref>{{cite web|url=http://www.world-nuclear.org/info/inf40.html |title=Nuclear Power in France |publisher=World-nuclear.org |accessdate=17 July 2011}}</ref> which now accounts for 75% of France's electricity production<ref>{{cite web|url=http://www.eoearth.org/article/Energy_profile_of_France |title=Energy profile of France |publisher=Eoearth.org |accessdate=17 July 2011}}</ref> and explains why France pollutes less than comparable countries.<ref>{{fr icon}} [http://www.usinenouvelle.com/article/co2-la-france-moins-pollueuse-grace-au-nucleaire.N133933 CO2 : la France mois pollueuse grâce au nucléaire]</ref><ref>{{fr icon}} [http://www.ambafrance-cn.org/L-energie-nucleaire-en-France.html L'énergie nucléaire en France] – Ambassade française en Chine</ref> Like all European Union members, France agreed to cut carbon emissions by at least 20% of 1990 levels by the year 2020,<ref>{{cite news|author=Ian Traynor and David Gow in Brussels |url=http://www.guardian.co.uk/environment/2007/feb/21/climatechange.climatechangeenvironment |title=EU promises 20% reduction in carbon emissions by 2020 |work=The Guardian |location=London |date= 21 February 2007|accessdate=21 July 2011 }}</ref> in comparison the US agreed to a cut of 4% of its emissions.<ref name="Les quatre enjeux de Copenhague">{{fr icon}} [http://www.la-croix.com/Actualite/S-informer/Sciences/Les-quatre-enjeux-de-Copenhague-_NG_-2009-12-06-569870 Les quatres enjeux de Copenhague] – [[La Croix]]</ref> In 2009, French carbon dioxide emissions per capita was lower than the Chinese.<ref>{{cite news|last=Kanter |first=James |url=http://green.blogs.nytimes.com/2010/07/01/emissions-soar-in-china-and-india/ |title=Per-Capita Emissions Rising in China |location=Beijing (China);China;Copenhagen (Denmark);France;India;Russia;United States |publisher=Green.blogs.nytimes.com |date=1 July 2010 |accessdate=21 July 2011}}</ref> France was set to impose a [[carbon tax]] in 2009 at 17 Euros per tonne of carbon emitted.<ref>{{cite news|author=By Reuters |url=http://www.nytimes.com/2009/09/11/business/global/11carbon.html |title=France Sets Carbon Tax at 17 Euros a Ton |location=France |work=The New York Times |date=10 September 2009 |accessdate=21 July 2011}}</ref> The carbon tax would have brought in 4&nbsp;billion Euros of revenue per year.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/8248392.stm |title=France set to impose carbon tax |publisher=BBC News |date=10 September 2009 |accessdate=21 July 2011}}</ref> But the tax was abandoned for various reasons, including that French companies would have difficulty competing with companies in neighbouring countries that would not have to pay such steep taxes on carbon emissions. Instituting a carbon tax was an unpopular political move for President Sarkozy.<ref>{{cite news|last=Saltmarsh |first=Matthew |url=http://www.nytimes.com/2010/03/24/business/global/24iht-carbon.html |title=France Abandons Plan for Carbon Tax |location=France |work=The New York Times |date=23 March 2010 |accessdate=21 July 2011}}</ref> In 2010, a study at Yale and [[Columbia University|Columbia]] universities ranked France the seventh most environmentally conscious country in the world.<ref>{{cite web|url=http://epi.yale.edu/dataexplorer/countryprofiles|title=Country Profiles -starts at Switzerland, click for France|publisher=Epi.yale.edu |accessdate=9 August 2010}}</ref><ref>{{fr icon}} [http://www.lemonde.fr/cgi-bin/ACHATS/acheter.cgi?offre=ARCHIVES&type_item=ART_ARCH_30J&objet_id=1125478&clef=ARC-TRK-NC_01 La France au 7ème rang mondial pour l'environnement]. [[Le Monde]]. 30 May 2010</ref> Forests account for 28% of the land area of France.<ref>{{cite web|url=http://www.nationmaster.com/red/graph/env_for_are_of_lan_are-environment-forest-area-of-land&date=2005&b_map=1 |title=Forest area by country |publisher=Nationmaster.com |accessdate=9 August 2010}}</ref><ref>[http://www.ifn.fr/spip/?rubrique83&lang=en Evolution of the French forest from 1984 to 1996] – French National Forest Inventory</ref> French forests are some of the most diversified of Europe, with more than 140 differents varieties of trees.<ref>{{fr icon}} [http://www.lepapier.fr/foret_france.htm Une situation privilégiée en France et en Europe] – Papier, bois et forêt</ref> There are nine [[national park]]s<ref>[http://www.parks.it/world/FR/Eindex.html Parks, Reserves, and Other Protected Areas in France] – [http://www.parks.it/indice/Epremessa.html The portal about parks in Italy]</ref> and 46 [[Protected area|natural park]]s in France.<ref>{{fr icon}} [http://www.parcs-naturels-regionaux.tm.fr/fr/accueil/ Fédération des parcs naturels régionaux de France]</ref> France wants to convert 20% of its [[Exclusive economic zone|Exclusive Economic Zone]] to a [[Marine protected area|Marine Protected Area]] by 2020.<ref>{{fr icon}} [http://www.actu-environnement.com/ae/news/mer_grenelle_zee_meditarrane_borloo_aire_marine_8120.php4 La France veut créer une Zone Économique Exclusive en Méditérannée] – Actu-Environnement</ref> == លក្ខណៈទូទៅរបស់ប្រទេសបារាំង == [[ឯកសារ:Lavender field.jpg|thumb|left|180px|]] [[ឯកសារ:Bora Bora - Mt Otemanu.jpg|thumb|left|180px|]] [[ឯកសារ:Toulouse Capitole Night Wikimedia Commons.jpg|thumb|left|180px|Place du Capitole]] [[ឯកសារ:France Loir-et-Cher Chambord Chateau 03.jpg|thumb|left|180px| Château de Chambord]] === ផ្ទៃដី === មានផ្ទៃដីចំនួន ៥៥០០០០ គីឡូម៉ែត្រការេ។ ប្រទេសបារាំងលាតសន្ធឹងលើទឹកដីនៃទ្វីបអឺរ៉ុបភាគខាងលិច ប្រហែល១ភាគ១៥នៃផ្ទៃ ដីសហភាពអឺរ៉ុប ទាំងមូល ហើយជា ប្រទេសមួយដែលមានតំបន់សមុទ្រធំទូលាយ (ជា តំបន់សេដ្ឋកិច្ច ផ្ដាច់មុខលាតសន្ឋឹងលើផ្ទៃ១១លាន គម២)។ === ស្ថានភាពដី === * តំបន់ទំនាប ៖ ២/៣ នៃផ្ទៃដីទាំងមូល. * ប្រជុំភ្នំសំខាន់ៗ: ភ្នំអាល់ (Alpes) ភ្នំដែលមានកំពស់ខ្ពស់ជាងគេនៅអឺរ៉ុបភាគខាងលិច គឺភ្នំម៉ុងប្លង់ ដែលមានកំពស់ ៤៨០៧ម៉ែត្រ ភ្នំពីរេណ៉េ ភ្នំហ៊្សុយរ៉ា ភ្នំអាកឌែន ភ្នំម៉ាស៊្សីស សង់ត្រាល់ និងភ្នំវ៉ូហ្សឺ។ * តំបន់មាត់សមុទ្រ: ដោយមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងសមុទ្រចំនួន៤ សមុទ្រខាងជើង សមុទ្រឡាម៉ង់ មហាសមុទ្រ អាត្លង់ទិច និងសមុទ្រម៉េឌីទែរ៉ាណេ ប្រទេសបារាំងមាន ឆ្នេរសរុបប្រវែង ៥៥០០គីឡូម៉ែត្រ។ * ដែនដីសំខាន់ហ៊ុំព័ទ្ឋដោយ [[មហាសមុទ្រអាត្លង់ទិក]]នៅខាងលិច [[សមុទ្រម៉ង់]] និង [[សមុទ្រខាងជើង]](la mer du Nord)នៅខាងជើង ប្រទេស[[បែលហ្ស៊ីក]] [[លុចហ្សំបួរ]] [[អាលឺម៉ង់]] [[ស្វីស]]និង[[អ៊ីតាលី]] នៅខាងកើត និងដោយ [[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ានេ]] ប្រទេស[[អង់ដូរ៉ា]] [[ម៉ូណាកូ]] និង[[អេស្បាញ]]នៅខាងត្បូង។ * ដែនដីឯនាយសមុទ្រមាន [[ហ្គុយយ៉ាន]](la Guyane)និង[[កោះសាំងម៉ាតាំង]]( l’île de Saint-Martin)នៅ[[ទ្វីបអាមេរិកខាងត្បូង]] , [[ប៉ូលីនេស៊ីបារាំង]]( la Polynésie française) [[វ៉ាលីនិងហ្វុទុណា]](Wallis-et-Futuna) [[ណូវ៉ែលកាលេដូនី]](la Nouvelle-Calédonie) និងកោះ[[ខ្លីបពឺតុង]](l’Île Clipperton) នៅ[[មហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក]] , [[ឡារ៉េអ៊ុយនីញ៉ុង]](La Réunion) [[ម៉ាយ៉ុត]](Mayotte) និងកោះ[[អេប៉ាស]](Îles Éparses)នៅ[[មហាសមុទ្រឥណ្ឌា]] , [[ដែនដែអូស្ត្រាល់និងអង់តាទិកបារាំង]] (les Terres australes et antarctiques françaises)​នៅ[[ទ្វីបអូសេអានី]]និង[[មហាសមុទ្រអង់តាទិក]] , [[ហ្គាដឺលូប]](la Guadeloupe) [[ម៉ាទីនីក]](la Martinique) [[កោះសាំងម៉ាតាំង]](l’île Saint-Martin)​[[កោះសាំងបេទេលេមី]](l’île Saint-Barthélemy) នៅ[[សមុទ្រការ៉ាអ៊ីប]]។ === អាកាសធាតុ === ប្រទេសបារាំងស្ថិតក្រោមឥទ្ធិពលអាកាសធាតុ៣ប្រភេទ៖ * ផ្នែកខាងលិចនៃប្រទេសបារាំងទទួលរងឥទ្ធិពលអាកាសធាតុមហាសមុទ្រ * ផ្នែកខាងត្បូងទទួលរងឥទ្ធិពលអាកាសធាតុម៉េឌីទេរ៉ាណេ * ភាគកណ្ដាល និងខាងកើតទទួលរងឥទ្ធិពលអាកាសធាតុពីដែនទ្វីបជាអាកាសធាតុក្ដៅ ត្រជាក់ខ្លាំង ។ === បរិស្ថាន === [[ឯកសារ:Louis XIV of France.jpg|thumb|right|180px|Louis XIV of France]] [[ឯកសារ:Versailles Garden.jpg|thumb|right|180px|Château de Versailles]] [[ឯកសារ:Declaration of Human Rights.jpg|thumb|right|180px|Declaration of Human Rights]] តំបន់ផលិតផលកសិកម្ម និងព្រៃឈើគ្របដណ្ដប់លើផ្ទៃដី៤៨លានហិកតា គឺស្មើនឹង៨២%នៃផ្ទៃដីគោក។ ព្រៃ​ក្រាស់​លាត​សន្ធឹង​លើ​២៦%​នៃ​ផ្ទៃ​ដី​ហើយ​ជាប់​ចំណាត់​ថ្នាក់​លេខ​៣នៅអឺរ៉ុប បន្ទាប់ពី ស៊ុយអែដ និងហ្វាំងឡង់ ។ ផ្ទៃដីព្រៃឈើនៅប្រទេសបារាំងបានកើន៤៦%ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៤៥ ហើយនឹងកើន​ឡើង​ទ្វេ​ដង​ក្នុង​រយៈពេល២០០ឆ្នាំ។ លើលពីនេះ គេឃើញមាន ដើមឈើចំនួន១៣៦ប្រភេទផ្សេងគ្នានៅក្នុងប្រទេសបារាំង ដែលនេះគឺជាករណីពិសេសមួយសំរាប់​ប្រទេស​​នៅ​ក្នុងទ្វីបអឺរ៉ុប។<br /><br /> ចំនួនសត្វព្រៃមាន ការកើនឡើង ក្នុងរយៈពេលតែ២០ឆ្នាំ សត្វប្រើសមានចំនួនកើន ឡើងទ្វេ ដង រីឯពពួកសត្វឈ្លូសវិញកើនឡើងបីដង។<br /><br /> ដើម្បីថែរក្សា និងលើកតំកើងបេតិកភណ្ឌធម្មជាតិរបស់ប្រទេសបារាំង រដ្ឋបានបង្កើត ៖ * ឧទ្យានជាតិចំនួន៧ * តំបន់ការពារធម្មជាតិ១៥៦កន្លែង * តំបន់ការពាររុក្ខជាតិ និងសត្វចំនួន៥១៦កន្លែង * តំបន់រមណីដ្ឋាន ៤២៩កន្លែង ស្ថិតក្រោមការការពាររបស់ការិយាល័យការពារដែន សមុទ្រ * រាប់បញ្ចូលផងដែរនូវឧទ្យានធម្មជាតិ៤៣កន្លែង។<br /> នៅលើឆាកអន្ដរជាតិ ប្រទេសបារាំងជាភាគីនៃសន្ធិសញ្ញា និងអនុសញ្ញាជាច្រើនក្នុងនោះ មានទាំង អនុសញ្ញា អង្គការសហប្រជាជាតិស្ដីអំពីអា-កាសធាតុ ជីវៈចំរុះ និងការប្រែក្លាយ ជាតំបន់រហស្ថាន។ == ប្រជាសាស្ត្រ == {{Main|Demographics of France|French people}} [[File:France population density 40pc.png|thumb|Population density in the French Republic at the 1999 census.]] With an estimated population of 66&nbsp;million people in July 2013, France is the [[List of countries by population#List|21st most populous country in the world]].<ref name=France/> In 2004, the Institut Montaigne estimated there were 51 million (85%) white people, 6 million (10%) North African people, 2 million (3.5%) black people and 1 million (1.5%) people of Asian origin in Metropolitan France.<ref>[[Yazid Sabeg]] et Laurence Méhaignerie, [http://www.conventioncitoyenne.com/documents/oubliesdelegalite.pdf Les oubliés de l'égalité des chances], [[Institut Montaigne]], January 2004</ref><ref>{{cite news|url=http://www.economist.com/node/13377324 |title=France's ethnic minorities: To count or not to count |publisher=The Economist |date=26 March 2009 |accessdate=25 April 2013}}</ref> In 2003, France's natural population growth (excluding immigration) was responsible for almost all natural population growth in the European Union. The natural growth rate (excess of births over deaths) rose to 300,000 in 2006,<ref name=evol>{{fr icon}} {{cite web|url=http://www.insee.fr/fr/themes/detail.asp?reg_id=0&ref_id=bilan-demo&page=donnees-detaillees/bilan-demo/pop_age3.htm#evol-gen-sit-demo-fe|title=Évolution générale de la situation démographique, France|first=Government of France|last=INSEE|accessdate=20 January 2011}}</ref> its highest since the end of the [[baby boom]] in 1973. The [[total fertility rate]] rose to 2 in 2010,<ref name=population>{{fr icon}} {{cite web|url=http://www.insee.fr/fr/themes/document.asp?ref_id=ip1332|title=Bilan démographique 2010|first=[[Government of France]]|last=[[INSEE]]|accessdate=20 January 2011}}</ref> from a nadir of 1.7 in 1994.<ref>{{fr icon}} {{cite web|url=http://www.insee.fr/fr/ppp/bases-de-donnees/irweb/sd2008/dd/excel/sd2008_t44_fe.xls|title=Tableau 44 – Taux de fécondité générale par âge de la mère|first=Government of France|last=INSEE|accessdate=20 January 2011}}</ref> From 2006 to 2011 population growth was on average +0.6% per year.<ref name=evol /> In 2010, 27% of newborns in metropolitan France had at least one [[Immigration to France#Immigration per region|foreign-born]] parent and 24% had at least one parent born outside of Europe (parents born in overseas territories are considered as born in France).<ref>{{cite web|url=http://www.insee.fr/fr/themes/detail.asp?ref_id=ir-sd20101 |title=Naissances selon le pays de naissance des parents 2010 |publisher=Insee.fr |date= |accessdate=1 October 2013}}</ref> In 2008, the French national institute of statistics [[INSEE]] estimated that 11.8 million foreign-born immigrants and their direct descendants (born in France) lived in France, representing 19% of the country's population. More than 5 million are of European origin and 4 million of [[Maghrebis|Maghrebi]] origin. There are 2.7 million immigrants aged 18–50 (accounting for 10% of the population aged 18–50) and 5 million altogether (8% of the entire population). The second generation aged 18–50 make up 3.1 million (12% of 18–50) and 6.5 million for all ages (11% of population)<ref>[http://www.insee.fr/fr/themes/document.asp?reg_id=0&ref_id=ip1287 Être né en France d’un parent immigré], [[Insee Première]], n°1287, mars 2010, Catherine Borrel et Bertrand Lhommeau, Insee</ref><ref name="Insee_1">[http://www.insee.fr/fr/themes/tableau.asp?reg_id=0&ref_id=immigrespaysnais Répartition des immigrés par pays de naissance 2008], Insee, October 2011</ref><ref name="INSEE1">{{fr icon}} {{cite web |author=INSEE |url=http://www.insee.fr/fr/ffc/ipweb/ip1098/ip1098.html#encadre1 |title=Enquêtes annuelles de recensement 2004 et 2005 |date=25 January 2005|accessdate=14 December 2006|archiveurl = https://web.archive.org/web/20061212212050/http%3A//www.insee.fr/fr/ffc/ipweb/ip1098/ip1098.html#encadre1 |archivedate = 12 December 2006|deadurl=yes}}</ref> In 2008, France granted citizenship to 137,000 persons, mostly to people from Morocco, Algeria and Turkey.<ref>{{cite news | title = Turks and Moroccans top list of new EU citizens | first = Andrea | last = Swalec | url = http://in.reuters.com/article/2010/07/06/idINIndia-49921620100706 | agency=Reuters | date = 6 July 2010 }}</ref> Although it is illegal for the French state to collect data on ethnicity and ancestry, a law with its origins in the 1789 revolution and reaffirmed in the [[French Constitution]] of 1958, some surveys, like the TeO ("Trajectories and origins") survey conducted jointly by [[INED]] and [[INSEE]] in 2008, are allowed to.<ref>[http://teo_english.site.ined.fr/ "TRAJECTORIES AND ORIGINS" Survey on population diversity in France], Insee 2008</ref><ref name="Oppenheimer">{{cite journal |last=Oppenheimer |first=David B. |year=2008| title=Why France needs to collect data on racial identity...in a French way |journal=Hastings International and Comparative Law Review |volume=31 |issue=2 |pages=735–752 |url=http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1236362}}</ref> Before this survey, it was estimated that 5 million people were of [[Italian people|Italian]] ancestry (the most numerous immigrant community),<ref name="amazon.com">Roben Cohen [http://www.amazon.com/The-Cambridge-Survey-World-Migration/dp/0521444055 The Cambridge survey of world Migration] 24 November 1995</ref> between 3 million<ref>{{cite news| url=http://www.independent.co.uk/news/world/europe/frances-crisis-of-national-identity-1826942.html |location=London |work=The Independent | title=France's crisis of national identity | date=25 November 2009}}</ref> and 6 million<ref>"Les personnes d'origine maghrébine y sont également au nombre de 5 à 6 millions; 3,5 millions ont la nationalité française (dont 500 000 harkis)", Évelyne Perrin, ''Identité Nationale, Amer Ministère'', L'Harmattan, 2010, p. 112 ISBN 2-296-10839-3</ref> people are of [[Maghrebis|North African]] ancestry, 2.5&nbsp;million people are of [[Afro-French|Sub-Saharan Africa]]n ancestry, 200,000 people are of [[Turks in France|Turkish]] ancestry,<ref>{{cite web|author=Falila Gbadamassi |url=http://www.afrik.com/article16248.html |title=Les personnes originaires d'Afrique, des Dom-Tom et de la Turquie sont 5,5 millions dans l'Hexagone |publisher=Afrik.com |date= |accessdate=30 September 2013}}</ref> and many more are of other [[European ethnic groups|European ethnic ancestry]], such as [[Spaniards]], [[Portuguese people|Portuguese]], [[Poles]], and [[Greeks]].<ref name="amazon.com"/><ref>{{cite news | title = Europe's Minority Politicians in Short Supply | first = Keith B. | last = Richburg | url = http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A12396-2005Apr23.html | newspaper=The Washington Post | date = 24 April 2005 }}</ref><ref>{{cite news | title = In officially colorblind France, blacks have a dream – and now a lobby | first = Susan | last = Sachs | url = http://www.csmonitor.com/2007/0112/p01s04-woeu.html | newspaper=The Christian Science Monitor | location = Boston, MA | date = 12 January 2007 }}</ref> It is currently estimated that 40% of the French population is descended at least partially from the different waves of immigration the country has received.<ref>{{cite news | title = Paris Riots in Perspective | url = http://abcnews.go.com/International/story?id=1280843 | work=ABC News | location = New York | date = 4 November 2005 }}</ref> Between 1921 and 1935 about 1.1&nbsp;million net immigrants came to France.<ref>"''[http://books.google.com/books?id=uUsLAAAAIAAJ&pg=PA22 Transactions of the American Philosophical Society. III. French Government and the Refugees]''". American Philosophical Society, James E. Hassell (1991). p. 22. ISBN 0-87169-817-X</ref> An estimated 1.6&nbsp;million ''[[pieds noirs]]'' returned to France as the country's North African possessions gained independence.<ref>{{cite news | title = For Pieds-Noirs, the Anger Endures | first = James M. | last = Markham | url = http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=940DEFDE1539F935A35757C0A96E948260&sec=&spon=&pagewanted=all | newspaper=The New York Times | date = 6 April 1988 }}</ref><ref>Raimondo Cagiano De Azevedo (1994). ''"[http://books.google.com/books?id=N8VHizsqaH0C&pg=PA25 Migration and development co-operation.]"''. p. 25.</ref> France accepts about 200,000 legal immigrants each year.<ref>[http://www.ined.fr/fr/pop_chiffres/france/flux_immigration/depuis_1994/ Statistiques détaillées sur les flux d'immigration]{{dead link|date=September 2013}}, Ined, 2011</ref> France is the leading [[refugee|asylum]] destination in Western Europe with an estimated 50,000 applications in 2005 (a 15% decrease from 2004).<ref name="UNHCR">{{cite web |publisher=[[UNHCR]] |year=2006 |url=http://www.unhcr.org/publ/PUBL/4492677f0.pdf |title=UNHCR Global Report 2005: Western Europe |accessdate=14 December 2006 |format=PDF}}</ref> The European Union allows free movement between the member states, France however put in place controls to curb [[Eastern European]] migration. The [[List of cities in France over 20,000 population (1999 census)|largest cities]] in France, in terms of metropolitan area population, are Paris (11,836,970), [[Lyon]] (1,757,180), [[Marseille]] (1,618,369), [[Lille]] (1,163,934), [[Toulouse]] (1,118,472), [[Bordeaux]] (1,009,313), [[Nice]] (999,678), [[Nantes]] (768,305). A perennial political issue concerns [[rural flight]]. === Language === {{main|French language|Languages of France}} {{See also|Language policy in France|Organisation internationale de la Francophonie}} [[File:New-Map-Francophone World.svg|thumb|350px|France's legacy: a map of the [[French language|Francophone]] world {{legend|#0c5eb1|native language}} {{legend|#0080ff|administrative language}} {{legend|#9fceff|secondary or non-official language}} {{legend|#00ff00|francophone minorities}}]] According to Article 2 of the Constitution, the official language of France is French,<ref>{{fr icon}} [https://web.archive.org/web/20110604145028/http://www.legifrance.gouv.fr/html/constitution/constitution2.htm#titre2 La Constitution- La Constitution du 4 Octobre 1958] – Légifrance</ref> a [[Romance language]] derived from [[Latin]]. Since 1635, the [[Académie française]] has been France's official authority on the French language, although its recommendations carry no legal power. The French government does not regulate the choice of language in publications by individuals but the use of French is required by law in commercial and workplace communications. In addition to mandating the use of French in the territory of the Republic, the French government tries to promote French in the European Union and globally through institutions such as [[La Francophonie]]. The perceived threat from [[anglicisation]] has prompted efforts to safeguard the position of the French language in France. Besides French, there exist 77 vernacular minority languages of France, eight spoken in French metropolitan territory and 69 in the French [[Overseas departments and territories of France|overseas territories]]. From the 17th to the mid-20th century, French served as the pre-eminent international language of diplomacy and international affairs as well as a [[lingua franca]] among the educated classes of Europe.<ref name=exception>Joffre Agnes [http://www.franceinlondon.com/en-Article-335-Is-the-French-obsession-with-cultural-exception-declining-Culture--london-language.html ls the French obsession with "cultural exception" declining?]. France in London. 5 October 2008</ref> The dominant position of French language in international affairs was overtaken by English, since the emergence of the US as a major power.<ref name="Language and Diplomacy"/><ref>{{cite web|url=http://www.diplomacy.edu/language/Translation/default.htm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110719183516/http://www.diplomacy.edu/language/Translation/default.htm |archivedate=19 July 2011 |title=Language and Diplomacy – Translation and Interpretation |publisher=Diplomacy.edu |accessdate=10 September 2010}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.legallanguage.com/legal-articles/language-of-diplomacy/ |title=Why Is French Considered the Language of Diplomacy? |publisher=Legallanguage.com |accessdate=23 January 2011}}</ref> Though for most of the time in which French served as an international lingua franca, it was not the native language of most Frenchmen: a report in 1794 conducted by [[Henri Grégoire]] found that of the country's 25 million people, only three million spoke French natively; the rest spoke one of the country's many regional languages, such as [[Alsatian language|Alsatian]], [[Breton language|Breton]] or [[Occitan language|Occitan]].<ref>[http://www.languefrancaise.net/dossiers/dossiers.php?id_dossier=66 Rapport Grégoire an II]{{dead link|date=April 2013}}</ref> Through the expansion of public education, in which French was the sole language of instruction, as well as other factors such as increased urbanization and the rise of mass communication, French gradually came to be adopted by virtually the entire population, a process not completed until the 20th century. As a result of France's extensive [[French colonial empire|colonial ambitions]] between the 17th and 20th centuries, French was introduced to America, Africa, Polynesia, South-East Asia, and the Caribbean. French is the second most studied foreign language in the world after English,<ref>{{cite web|url=http://www.intstudy.com/articles/practicalfrench.htm |title=The International Education Site |publisher=Intstudy.com |accessdate=23 January 2011}}</ref> and is a lingua franca in some regions, notably in Africa. The legacy of French as a living language outside Europe is mixed: it is nearly extinct in some former French colonies (South-east Asia), while creoles and pidgins based on French have emerged in the French departments in the [[West Indies]] and the South Pacific ([[French Polynesia]]). On the other hand, many former French colonies have adopted French as an official language, and the total number of French speakers is increasing, especially in Africa. It is estimated that between 300 million<ref>{{cite web|url=http://about-france.com/french/french-language.htm |title=French: one of the world's main languages |publisher=About-france.com |accessdate=21 July 2011}}</ref> and 500 million<ref>{{fr icon}} [http://www.tlfq.ulaval.ca/axl/francophonie/francophonie.htm Qu'est-ce que la Francophonie ?] – [[Organisation internationale de la Francophonie]]</ref> people worldwide can speak French, either as a [[mother tongue]] or a [[second language]]. === Religion === {{Main|Religion in France}} [[File:Facade de la Cathédrale de Reims - Parvis.jpg|thumb|upright|[[Notre-Dame de Reims]] is the Roman Catholic cathedral where the [[Coronation of the French monarch|kings of France were crowned]] until 1825.<ref>The last ''sacre'' was that of [[Charles X of France|Charles X]], 29 May 1825.</ref> ]] France is a [[secular]] country, and [[freedom of religion]] is a constitutional right. French religious policy is based on the concept of ''[[laïcité]]'', a strict [[separation of church and state]] under which public life is kept completely secular. [[Catholicism]] has been the predominant religion in France for more than a millennium, though it is not as actively practised today as it was. Among the 47,000 religious buildings in France, 94% are [[Roman Catholic]].<ref>{{cite web|title=Observatoire du patrimoine religieux|url=http://www.patrimoine-religieux.fr/rubriques/gauche/actualites/actualites-de-la-base-de-donnees|date=1 February 2012|quote=94 % des édifices sont catholiques (dont 50 % églises paroissiales, 25 % chapelles, 25 % édifices appartenant au clergé régulier)}}</ref> Whilst in 1965, 81% of the French declared themselves to be Catholics, in 2009 this proportion was 64%. Moreover, whilst 27% of the French went to Mass once a week or more in 1952, only 5% did so in 2006.<ref name=catho>{{fr icon}} [http://www.la-croix.com/Religion/S-informer/Actualite/La-France-reste-catholique-mais-moins-pratiquante-_NG_-2009-12-29-570979 La France reste catholique mais moins pratiquante] – La Croix. 29 December 2009</ref> The same survey found that [[Protestantism|Protestants]] accounted for 3% of the population, an increase from previous surveys, and 5% adhered to other religions, with the remaining 28% stating they had no religion.<ref name=catho/> Evangelical Christianity may be the fastest growing religion in France.<ref>{{cite web|author=Robert Marquand |url=http://www.csmonitor.com/World/2012/0712/In-a-France-suspicious-of-religion-evangelicalism-s-message-strikes-a-chord |title=In a France suspicious of religion, evangelicalism's message strikes a chord|publisher=Christian Science Monitor|date=12 July 2012 |accessdate=25 April 2013}}</ref> The [[French Revolution]] saw a radical shift in the status of the Catholic Church with the launch of a brutal [[Dechristianisation of France during the French Revolution|campaign of de-Christianization]]. After the back and forth of Catholic royal and secular republican governments over the 19th century, ''laïcité'' was established with the [[1905 French law on the Separation of the Churches and the State|1905 law on the Separation of the Churches and the State]].<ref name="georgetown2">{{cite web |url= http://berkleycenter.georgetown.edu/resources/countries/france |title=France |publisher=[[Berkley Center for Religion, Peace, and World Affairs]] |accessdate=14 December 2011}}</ref> According to a poll in January 2007,<ref>{{cite web |author=Catholic World News |year=2003 |url=http://www.catholicculture.org/news/features/index.cfm?recnum=48547 |title=France is no longer Catholic, survey shows |accessdate=19 December 2009}}</ref> only 5% of the French population attended church regularly (10% attend church services regularly among the respondents who did identify themselves as Catholics). The poll showed<ref name="religion">{{ro icon}} [http://old.cotidianul.ro/franta_nu_mai_e_o_tara_catolica-20395.html Franţa nu mai e o ţară catolică], ''[[Cotidianul]]'' 11 January 2007</ref> 51% identified as being Catholics, 31% identified as being agnostics or [[atheism|atheists]] ''(another poll<ref>La Vie, issue 3209, 1 March 2007 {{Fr icon}}</ref> sets the proportion of atheists equal to 27%)'', 10% identified as being from other religions or being without opinion, 4% identified as Muslim, 3% identified as Protestant, 1% identified as [[Buddhism|Buddhist]], 1% identified as Jewish. Meanwhile, an independent estimate by the politologist Pierre Bréchon in 2009 concluded that the proportion of Catholics had fallen to 42% while the number of atheists and agnostics had risen to 50%.<ref>{{cite web|url=http://www.la-croix.com.prd-jsp.bayardweb.com/documents/doc.jsp?docId=2389007&rubId=786 |title=" Sur la religion, les Français restent dubitatifs " – A la Une |work=La Croix |location=France |date=14 August 2009 |accessdate=30 October 2010}}</ref> Estimates of the number of [[Islam in France|Muslims in France]] vary widely. In 2003, the French Ministry of the Interior estimated the total number of people of Muslim background to be between 5 and 6 million (8–10%).<ref>[http://www.guardian.co.uk/world/2004/apr/23/france.islam France to train imams in 'French Islam'], The Guardian</ref><ref>{{cite web|url=http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2005/51552.htm |title=France – International Religious Freedom Report 2005 |publisher=State.gov |accessdate=30 October 2010}}</ref> According to the Pewforum, "In France, proponents of a 2004 law banning the wearing of religious symbols in schools say it protects Muslim girls from being forced to wear a headscarf, but the law also restricts those who want to wear headscarves – or any other “conspicuous” religious symbol, including large Christian crosses and Sikh turbans – as an expression of their faith"<ref>{{cite web|url=http://pewforum.org/uploadedFiles/Topics/Issues/Government/restrictions-fullreport.pdf |title=Global Restrictions on Religion. Pew Forum on Religion & Public Life. Washington. 2009 |format=PDF |date= |accessdate=1 October 2013}}</ref> The current [[Jews in France|Jewish community in France]] numbers around 600,000 according to the [[World Jewish Congress]] and is the largest in Europe. Since 1905 the French government has followed the principle of ''[[laïcité]]'', in which it is prohibited from recognising any specific right to a religious community (except for legacy statutes like that of military chaplains and the [[local law in Alsace-Moselle]]). Instead, it merely recognises ''religious organisations'', according to formal legal criteria that do not address religious doctrine. Conversely, religious organizations should refrain from intervening in policy-making.<ref>Joy of Sects, Sam Jordison, 2006, p. 166</ref> Certain bodies of beliefs such as [[Scientology]], [[Children of God (New Religious Movement)|Children of God]], the [[Unification Church]], or the [[Order of the Solar Temple]] are considered [[cult]]s ("''[[sect#Corresponding words in other European languages|sectes]]''" in French),<ref>{{cite web|url=http://www.assemblee-nationale.fr/rap-enq/r2468.asp |title=Commission d’enquête sur les sectes |publisher=Assemblee-nationale.fr |accessdate=30 October 2010}}</ref> and therefore do not have the same status as religions in France. ''Secte'' is considered a pejorative term in France.<ref>{{cite web|url=http://www.understandfrance.org/France/Society2.html |title=Society2 ; religion in France ; beliefs ; secularism (laicité) |publisher=Understandfrance.org |accessdate=20 September 2009}}</ref> === Health === {{Main|Health in France}} [[File:P1000513 Paris XIII Salpetrière reductwk.JPG|thumb|The [[Pitié-Salpêtrière Hospital]], a teaching hospital in Paris, one of Europe's largest hospitals.<ref>[https://web.archive.org/web/20070117112822/http://www.paris-region.com/ard_uk/upload/document/D176.pdf How to conduct European clinical trials from the Paris Region ?] Clinical Trials. Paris. February 2003</ref>]] The [[Health in France|French healthcare system]] was ranked first worldwide by the [[World Health Organization]] in 1997<ref>[http://www.photius.com/rankings/healthranks.html The ranking, see spreadsheet details for a whole analysis] photius.com</ref> and then again in 2000.<ref>{{cite web|url=http://www.who.int/healthinfo/paper30.pdf |title=Measuring Overall Health System Performance for 191 Countries |format=PDF |accessdate=21 July 2011}}</ref> Care is generally free for people affected by [[chronic disease]]s (''affections de longues durées'') such as cancer, AIDS or [[Cystic Fibrosis]]. Average life expectancy at birth is 78 years for men and 85 years for women, one of the highest of the European Union.<ref>{{fr icon}} [http://www.insee.fr/fr/themes/tableau.asp?reg_id=98&ref_id=CMPTEF02216 Espérance de vie, taux de mortalité et taux de mortalité infantile dans le monde], [http://www.insee.fr/fr/themes/tableau.asp?reg_id=0&ref_id=NATnon02229 Evolution de l'espérance de vie à divers âges] – [[INSEE]]</ref> There are 3.22 physicians for every 1000 inhabitants in France,<ref>{{fr icon}} [http://www.statistiques-mondiales.com/medecins.htm Nombre de médecins pour 1000 habitants] – Statistiques mondiales</ref> and average health care spending per capita was US$4,719 in 2008.<ref>{{fr icon}} [http://www.statistiques-mondiales.com/sante.htm Dépenses de santé par habitants] – Statistiques mondiales</ref> As of 2007, approximately 140,000 inhabitants (0.4%) of France are living with HIV/AIDS.<ref name =France/> Even if the [[Frenchmen|French]] have the reputation of being one of the thinnest peoples in developed countries, <ref name = obesity>[http://www.nytimes.com/2005/05/03/world/europe/03iht-obese.html Even the French are fighting obesity] – The NY Times</ref><ref name=daily>{{cite web|last=Wahlgren |first=Eric |url=http://www.dailyfinance.com/2009/11/14/frances-obesity-crisis-all-those-croissants-really-do-add-up/|date=14 November 2009 |title=France's obesity crisis: All those croissants really do add up, after all |publisher=Dailyfinance.com |accessdate=21 July 2011}}</ref><ref name = Telegraph>{{cite news|last=Lambert |first=Victoria |url=http://www.telegraph.co.uk/health/dietandfitness/3353715/The-French-children-learning-to-fight-obesity.html |title=The French children learning to fight obesity |work=The Daily Telegraph |location=London |date=8 March 2008 |accessdate=9 August 2010 }}</ref><ref name = bloomberg>[http://www.businessweek.com/bwdaily/dnflash/jul2001/nf2001073_981.htm Why So Few French Are Fat] – Bloomberg Businessweek</ref><ref>{{cite news|author=Mimi Spencer |url=http://www.guardian.co.uk/lifeandstyle/2004/nov/07/foodanddrink.features11 |title=Let them eat cake |work=The Guardian |location=London |date= 7 November 2004|accessdate=21 July 2011 }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.streetdirectory.com/travel_guide/24041/e_diet/the_french_diet___eat_drink_and_be_thin.html |title=The French diet : Eat, Drink, and be Thin |publisher=Streetdirectory.com |accessdate=9 August 2010}}</ref> France—like other rich countries—faces an increasing and recent epidemic of [[obesity]], due mostly to the replacement of traditional healthy French cuisine by [[junk food]] in French eating habits.<ref name=obesity/><ref name=daily/><ref name = obesity2>[http://www.foodnavigator.com/Science-Nutrition/France-heading-for-US-obesity-levels-says-study France heading for US obesity levels says study] – Food Navigator</ref> Nevertheless, the French obesity rate is far below that of the USA (for instance, obesity rate in France is the same that the American once was in the 1970s<ref name = daily/>), and is still the lowest of Europe,<ref name = bloomberg/><ref name = obesity2/> but it is now regarded by the authorities as one of the main public health issues<ref>{{cite web|url=http://www.nutraingredients.com/Regulation/New-French-food-guidelines-aimed-at-tackling-obesity |title=New French food guidelines aimes at tabkling obesity |publisher=Nutraingredients.com|date=14 September 2006 |accessdate=9 August 2010}}</ref> and is fiercely fought; rates of childhood obesity are slowing in France, while continuing to grow in other countries.<ref>{{cite web|author=Petah Marian |url=http://www.just-food.com/analysis/france-urged-to-get-tough-on-child-obesity_id102509.aspx |title=France urged to get tough on child obesity |publisher=Just-food.com |date=23 May 2008 |accessdate=9 August 2010}}</ref> === Education === [[File:Absolute BNUS 01.JPG|thumb|The [[Bibliothèque nationale et universitaire|National and University Library]] on the campus of the [[University of Strasbourg]].]] {{main|Education in France}} {{See also|History of education in France|Baccalauréat}} In 1802, [[Napoleon]] created the [[lycée]].<ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/352505/lycee |title=Lycée |publisher=Britannica.com |accessdate=22 July 2011}}</ref> Nevertheless it is [[Jules Ferry]] who is considered to be the father of the French modern school, which is free, secular, and compulsory until the age of 13 since 1882<ref>{{fr icon}} [https://web.archive.org/web/20110605080546/http://www.assemblee-nationale.fr/site-jeunes/laicite/fiche-dates/fiche-1881-1882/fiche.pdf 1881–1882 : Lois Ferry École publique gratuite, laïque et obligatoire]. Assemblé Nationale</ref> (school attendance in France is now compulsory until the age of 16<ref>{{fr icon}} [http://www.senat.fr/rap/l97-504/l97-5041.html II. L'évolution du contenu de l'obligation scolaire]. Sénat.fr</ref>). Nowadays, the schooling system in France is centralized, and is composed of three stages, primary education, secondary education, and higher education. The [[Programme for International Student Assessment]], coordinated by the [[OECD]], currently ranks France's education as the 25th best in the world, being neither significantly higher nor lower than the OECD average.<ref>{{cite web|url=http://www.oecd.org/dataoecd/42/8/39700724.pdf |title=Range of rank on the PISA 2006 science scale |format=PDF |accessdate=22 July 2011}}</ref> Primary and secondary education are predominantly public, run by the [[Minister of National Education (France)|Ministry of National Education]]. [[Education in France#Higher education|Higher education in France]] is divided between [[Universities in France|public universities]] and the prestigious and selective ''[[Grandes écoles]]'', such as [[Sciences Po Paris|Science Po Paris]] for Political studies, [[HEC Paris]] for Economics, [[Polytechnique]] and the [[École nationale supérieure des mines de Paris]] that produces high-profile engineers, or the [[École nationale d'administration]] for careers in the great corps of the State. The ''Grandes écoles'' have been criticised for alleged [[elitism]],<ref name="gécoles">{{fr icon}} [http://www.lefigaro.fr/formation/2010/01/08/01015-20100108ARTFIG00525-les-grandes-ecoles-dans-la-tourmente-.php Les grandes écoles dans la tourmente] – [[Le Figaro]]</ref> nevertheless they have produced many if not most of France's high-ranking civil servants, CEOs, and politicians. === ប្រជាជន === [[ឯកសារ:Andrea Appiani 002.jpg|thumb|right|180px|[[ណាប់ប៉ូឡេអុងទី១]] ]] មានប្រជាជនរស់នៅ៦៣,៨ លាននាក់ (២០០៨)។ ដង់សីតេប្រជាជន: ៩៨,១ នាក់/គម^២។ទីក្រុងដែលមានប្រជាជនរស់នៅលើសពី ១០០ ០០០នាក់ មានចំនួន៥៧។ ក្នុងនោះមានទីក្រុង៥ ដែលមានប្រជាជន រស់នៅច្រើនជាងគេ ៖ {| class="wikitable" |- ! ទីក្រុង !ប្រជាជនក្នុងឆ្នាំ២០០៦ |- | 1. បារីស | ៩,៦ លាន |- | 2. លីល | ១,៧ លាន |- | 3. លីយ៉ុង | ១,៤ លាន |- | 4. ម៉ាកសី | ១,៣ លាន |- | 5. ទូលូ | ១ លាន |} == Administrative divisions == {{Main|Administrative divisions of France|Regions of France|Departments of France}} {{See also|Metropolitan Area (France)|List of communes in France with over 20,000 inhabitants (2006 census)}} France is divided into 27 administrative [[Regions of France|regions]].<ref name=France/> 22 are in [[metropolitan France]] (21 are on the continental part of metropolitan France; one is the territorial collectivity of [[Corsica]]), and five are [[overseas region]]s. The regions are further subdivided into 101 [[Departments of France|departments]]<ref>{{cite web|url=http://www.myfrenchproperty.com/departments/departments.php |title=Departments of France |language= {{fr icon}} |publisher=Myfrenchproperty.com |accessdate=21 July 2011}}</ref> which are numbered (mainly alphabetically). This number is used in postal codes and vehicle number plates amongst others. The 101 departments are subdivided into 341 [[Arrondissements of France|arrondissements]] which are, in turn, subdivided into 4,051 [[Cantons of France|cantons]]. These cantons are then divided into 36,697 [[Communes of France|communes]], which are municipalities with an elected municipal council. There are 2,588 [[Communes in France#Intercommunality|intercommunal]] entities grouping 33,414 of the 36,697 communes (i.e. 91.1% of all the communes). Three communes, Paris, Lyon and Marseille are subdivided into 45 [[Municipal arrondissements of France|municipal arrondissements]]. The regions, departments and communes are all known as [[territorial collectivity|territorial collectivities]], meaning they possess local assemblies as well as an executive. Arrondissements and cantons are merely administrative divisions. However, this was not always the case. Until 1940, the arrondissements were territorial collectivities with an elected assembly, but these were suspended by the [[Vichy France|Vichy regime]] and definitely abolished by the [[French Fourth Republic|Fourth Republic]] in 1946. === Metropolitan regions === [[File:France departements regions narrow.jpg|thumb|The 22 [[regions of France|regions]] and 96 [[departments of France|departments]] of metropolitan France includes Corsica (''Corse'', lower right). Paris area is expanded (inset at left)]] {| class="wikitable" style="font-size:90%;" |- ! Region ! Departments ! [[Prefectures in France|Capital]] |- | {{Coat of arms|Alsace}} | [[Bas-Rhin]], [[Haut-Rhin]] | {{Coat of arms|Strasbourg}} |- | {{Coat of arms|Aquitaine}} | [[Dordogne]], [[Gironde]], [[Landes (department)|Landes]], [[Lot-et-Garonne]], [[Pyrénées-Atlantiques]] | {{Coat of arms|Bordeaux}} |- | {{Coat of arms|Auvergne (region)|text=[[Auvergne (region)|Auvergne]]}} | [[Allier]], [[Cantal]], [[Haute-Loire]], [[Puy-de-Dôme]] | {{Coat of arms|Clermont-Ferrand}} |- | {{Coat of arms|Brittany|text=[[Brittany (administrative region)|Brittany]]}} | [[Côtes-d'Armor]], [[Finistère]], [[Ille-et-Vilaine]], [[Morbihan]] | {{Coat of arms|Rennes}} |- | {{Coat of arms|Burgundy (French region)|text=[[Burgundy]]}} | [[Côte-d'Or]], [[Nièvre]], [[Saône-et-Loire]], [[Yonne]] | {{Coat of arms|Dijon}} |- | {{Coat of arms|Centre (French region)|text=[[Centre (French region)|Centre]] }} | [[Cher (department)|Cher]], [[Eure-et-Loir]], [[Indre]], [[Indre-et-Loire]], [[Loiret]], [[Loir-et-Cher]] | {{Coat of arms|Orléans}} |- | {{Coat of arms|Champagne-Ardenne}} | [[Ardennes (department)|Ardennes]], [[Aube]], [[Haute-Marne]], [[Marne]] | {{Coat of arms|Châlons-en-Champagne}} |- | {{Coat of arms|Corsica}} | [[Corse-du-Sud]], [[Haute-Corse]] | {{Coat of arms|Ajaccio}} |- | {{Coat of arms|Franche-Comté}} | [[Doubs]], [[Haute-Saône]], [[Jura (department)|Jura]], [[Territoire de Belfort]] | {{Coat of arms|Besançon}} |- | {{Coat of arms|Île-de-France (region)|text=[[Île-de-France (region)|Île-de-France]]}} | [[Essonne]], [[Hauts-de-Seine]], [[Paris]], [[Seine-et-Marne]], [[Seine-Saint-Denis]], [[Val-de-Marne]], [[Val-d'Oise]], [[Yvelines]] | {{Coat of arms|Paris}} |- | {{Coat of arms|Languedoc-Roussillon}} | [[Aude]], [[Gard]], [[Hérault]], [[Lozère]], [[Pyrénées-Orientales]] | {{Coat of arms|Montpellier}} |- | {{Coat of arms|Limousin (region)|text=[[Limousin (region)|Limousin]]}} | [[Corrèze]], [[Creuse]], [[Haute-Vienne]] | {{Coat of arms|Limoges}} |- | {{Coat of arms|Lorraine (region)|text=[[Lorraine (region)|Lorraine]]}} | [[Meurthe-et-Moselle]], [[Meuse]], [[Moselle]], [[Vosges]] | {{Coat of arms|Metz}} |- | {{Coat of arms|Lower Normandy}} | [[Calvados]], [[Manche]], [[Orne]] | {{Coat of arms|Caen}} |- | {{Coat of arms|Midi-Pyrénées}} | [[Ariège]], [[Aveyron]], [[Gers]], [[Haute-Garonne]], [[Hautes-Pyrénées]], [[Lot (department)|Lot]], [[Tarn (department)|Tarn]], [[Tarn-et-Garonne]] | {{Coat of arms|Toulouse}} |- | {{Coat of arms|Nord-Pas-de-Calais}} | [[Nord (French department)|Nord]], [[Pas-de-Calais]] | {{Coat of arms|Lille}} |- | {{Coat of arms|Pays de la Loire}} | [[Loire-Atlantique]], [[Maine-et-Loire]], [[Mayenne]], [[Sarthe]], [[Vendée]] | {{Coat of arms|Nantes}} |- | {{Coat of arms|Picardy}} | [[Aisne]], [[Oise]], [[Somme]] | {{Coat of arms|Amiens}} |- | {{Coat of arms|Poitou-Charentes}} | [[Charente]], [[Charente-Maritime]], [[Deux-Sèvres]], [[Vienne]] | {{Coat of arms|Poitiers}} |- | {{Coat of arms|Provence-Alpes-Côte d'Azur}} | [[Alpes-de-Haute-Provence]], [[Alpes-Maritimes]], [[Bouches-du-Rhône]], [[Hautes-Alpes]], [[Var (department)|Var]], [[Vaucluse]] | {{Coat of arms|Marseille}} |- | {{Coat of arms|Rhône-Alpes}} | [[Ain]], [[Ardèche]], [[Drôme]], [[Haute-Savoie]], [[Isère]], [[Loire]], [[Rhône (department)|Rhône]], [[Savoie]] | {{Coat of arms|Lyon}} |- | {{Coat of arms|Upper Normandy}} | [[Eure]], [[Seine-Maritime]] | {{Coat of arms|Rouen}} |} === Overseas regions === {{Main|Overseas departments and territories of France}} Among the 101 departments of France, five ([[French Guiana]], [[Guadeloupe]], [[Martinique]], [[Mayotte]], and [[Réunion]]) are in overseas regions (ROMs) that are also simultaneously overseas departments (DOMs) and are an integral part of France (and the European Union) and thus enjoy exactly the same status to metropolitan departments. {| class="wikitable" style="font-size:90%;" |- ! Name ! Constitutional status ! Capital |- | {{Flag|French Guiana|local}} | Overseas region (''régions d'outre-mer'') and simultaneously overseas department (''département d'outre-mer'' or DOM) ! [[Cayenne]] |- | {{Flag|Guadeloupe|local}} | Overseas region (''régions d'outre-mer'') and simultaneously overseas department (''département d'outre-mer'' or DOM) ! [[Basse-Terre]] |- | {{Flag|Martinique|local}} | Overseas region (''régions d'outre-mer'') and simultaneously overseas department (''département d'outre-mer'' or DOM) ! [[Fort-de-France]] |- | {{Flag|Mayotte|local}} | Overseas region (''régions d'outre-mer'') and simultaneously overseas department (''département d'outre-mer'' or DOM) ! [[Mamoudzou]] |- | {{Flag|Réunion|local}} | Overseas region (''régions d'outre-mer'') and simultaneously overseas department (''département d'outre-mer'' or DOM) ! [[Saint-Denis, Réunion|Saint-Denis]] |} === Overseas territories and collectivities === In addition to the 27 regions and 101 departments, the French Republic has five [[overseas collectivity|overseas collectivities]] ([[French Polynesia]], [[Saint Barthélemy]], [[Collectivity of Saint Martin|Saint Martin]], [[Saint Pierre and Miquelon]], and [[Wallis and Futuna]]), one ''[[sui generis]]'' collectivity ([[New Caledonia]]), one [[overseas territory (France)|overseas territory]] ([[French Southern and Antarctic Lands]]), and one island possession in the Pacific Ocean ([[Clipperton Island]]). [[File:France-Constituent-Lands.png|thumb|The lands making up the French Republic, shown at the same [[scale (map)|geographic scale]].]] Overseas collectivities and territories form part of the French Republic, but do not form part of the European Union or its fiscal area (with the exception of St. Bartelemy, which seceded from Guadeloupe in 2007). The Pacific Collectivities (COMs) of French Polynesia, Wallis and Fortuna, and New Caledonia continue to use the [[CFP franc]]<ref>{{cite web|url=http://www.thetahititraveler.com/touristinfo/moneycurr.asp |title=Currency and Exchange Rate |publisher=Thetahititraveler.com |accessdate=21 July 2011}}</ref> whose value is strictly linked to that of the euro. In contrast, the five overseas regions used the French franc and now use the euro.<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2085rank.html?countryName=France&countryCode=fr&regionCode=eu&rank=7#fr |title=CIA – The World Factbook |publisher=Cia.gov |date= |accessdate=22 June 2012}}</ref> {| class="wikitable" style="font-size:90%;" |- ! Name ! Constitutional status ! Capital |- | {{Flag|Clipperton Island}} | State private property under the direct authority of the [[Minister of Overseas France|French government]] ! ''[[Uninhabited]]'' |- | {{Flag|French Polynesia}} | Designated as an overseas land (''pays d'outre-mer'' or POM), the status is the same as an overseas collectivity. ! [[Papeete]] |- | {{Flag|French Southern and Antarctic Lands}} | Overseas territory (''territoire d'outre-mer'' or TOM) ! [[Port-aux-Français]] |- | {{Flag|New Caledonia}} | ''[[Sui generis]]'' collectivity ! [[Nouméa]] |- | {{Flag|Saint Barthélemy|local}} | Overseas collectivity (''collectivité d'outre-mer'' or COM) ! [[Gustavia, Saint Barthélemy|Gustavia]] |- | {{Flag|Saint Martin|local}} | Overseas collectivity (''collectivité d'outre-mer'' or COM) ! [[Marigot, Saint Martin|Marigot]] |- | {{Flag|Saint Pierre and Miquelon|local}} | Overseas collectivity (''collectivité d'outre-mer'' or COM). Still referred to as a ''collectivité territoriale''. ! [[Saint-Pierre, Saint Pierre and Miquelon|Saint-Pierre]] |- | {{Flag|Wallis and Futuna|local}} | Overseas collectivity (''collectivité d'outre-mer'' or COM). Still referred to as a ''territoire''. ! [[Mata-Utu]] |} === ការគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាល === ទឹកដីនៃសាធារណរដ្ឋបារាំងចែកជា ៖ * មេត្រូប៉ូល រួមមានទាំងអស់២២តំបន់ និង៩៦ខេត្ដ * ខេត្ដឯនាយសមុទ្រចំនួន៤ (DOM) ហ្គាដឺឡុប ម៉ាកទីនិក ហ្គីយាន ឡារ៉េអ៊ុយនីញុង * ដែនដីឯនាយសមុទ្រចំនួន៧: Polynésie française, Wallis et Futuna, Mayotte, Saint-Pierre និងMiquelon, les Terres australes និងantarctiques françaises, Saint-Barthélémy, Saint-Martin, * និង La Nouvelle Calédonie. == Governance == {{Main|Politics of France}} === Government === {{Main|Government of France|Constitution of France}} [[File:Logo de la République française.svg|thumb|left|Logo of the French Republic|តំនភ្ជាប់=Special:FilePath/Logo_de_la_République_française.svg]] The French Republic is a [[unitary state|unitary]] [[semi-presidential system|semi-presidential]] republic with strong democratic traditions.<ref>{{cite web|url=http://www.democracyweb.org/limits/france.php |title=Comparative studies in Freedom – France |publisher=Democracy Web |date= |accessdate=30 September 2013}}</ref> The constitution of the Fifth Republic was approved by [[referendum]] on 28 September 1958.<ref>[http://www.oecd.org/home/0,3305,en_2649_201185_1_1_1_1_1,00.html France: Fifth Republic]{{dead link|date=September 2013}} – [http://flagspot.net/flags/index.html Flags of the World]</ref> It greatly strengthened the authority of the executive in relation to parliament. The executive branch itself has two leaders: the [[President of France|President of the Republic]], currently [[François Hollande]], who is [[head of state]] and is elected directly by universal adult suffrage for a 5-year term (formerly 7 years),<ref>{{fr icon}} [http://www.ladocumentationfrancaise.fr/dossiers/quinquennat/chronologie.shtml Le quinquennat : le référendum du 24 Septembre 2000]</ref> and the Government, led by the president-appointed [[Prime Minister of France|Prime Minister]], currently [[Jean-Marc Ayrault]]. [[File:François Hollande (Journées de Nantes 2012).jpg|thumb|140px|upright|[[François Hollande]], elected [[President of France|President of the French Republic]] in April 2012.]] The French [[French Parliament|parliament]] is a [[Bicameralism|bicameral]] legislature comprising a [[National Assembly (France)|National Assembly]] (''Assemblée Nationale'') and a [[Senate (France)|Senate]].<ref>[https://web.archive.org/web/20081205055025/http://www.assemblee-nationale.fr/english/synthetic_files/file_4.asp The National Assembly and the Senate – General Characteristics of the Parliament]. Official Site of the French National Assembly</ref> The National Assembly deputies represent local constituencies and are directly elected for 5-year terms.<ref>[https://web.archive.org/web/20110704054719/http://www.assemblee-nationale.fr/english/election.asp#election Election of deputies]. Official Site of the National Assembly</ref> The Assembly has the power to dismiss the cabinet, and thus the majority in the Assembly determines the choice of government. Senators are chosen by an electoral college for 6-year terms (originally 9-year terms), and one half of the seats are submitted to election every 3 years starting in September 2008.<ref>[https://web.archive.org/web/20110615001205/http://www.senat.fr/lng/en/election_senateurs.html The senatorial elections]. Official Site of the Senate</ref> The Senate's legislative powers are limited; in the event of disagreement between the two chambers, the National Assembly has the final say.<ref>{{fr icon}} [http://www.politique.net/2007081801-le-role-du-senat.htm Le role du Sénat]</ref> The government has a strong influence in shaping the agenda of Parliament. French politics are characterised by two politically opposed groupings: one left-wing, centred around the [[Socialist Party (France)|French Socialist Party]], and the other right-wing, centred previously around the [[Rally for the Republic|Rassemblement pour la République (RPR)]] and now its successor the [[Union for a Popular Movement|Union for a Popular Movement (UMP)]].<ref>{{fr icon}} {{cite book |title=La France vers le bipartisme ? : La présidentialisation du PS et de l'UMP|last=Grunberg |first=Gérard |year=2007 |isbn=2-7246-1010-5|url=http://www.pressesdesciencespo.fr/fr/livre/?GCOI=27246100617740}}</ref> Since the 2012 elections, the executive branch is currently composed mostly of the Socialist Party. === Law === {{Main|Law of France}} France uses a [[civil law (legal system)|civil legal]] system;<ref name=France/> that is, law arises primarily from written statutes; judges are not to make law, but merely to interpret it (though the amount of judicial interpretation in certain areas makes it equivalent to [[case law]]). Basic principles of the [[rule of law]] were laid in the [[Napoleonic Code]] (which was, in turn, largely based on the royal law codified under [[Louis XIV of France|Louis XIV]]). In agreement with the principles of the Declaration of the Rights of Man and of the Citizen, law should only prohibit actions detrimental to society. As [[Guy Canivet]], first president of the [[Court of Cassation (France)|Court of Cassation]], wrote about the management of prisons: ''Freedom is the rule, and its restriction is the exception; any restriction of Freedom must be provided for by Law and must follow the principles of necessity and proportionality.'' That is, Law should lay out prohibitions only if they are needed, and if the inconveniences caused by this restriction do not exceed the inconveniences that the prohibition is supposed to remedy. [[File:Declaration of Human Rights.jpg|thumb|upright|The basic principles that the French Republic must respect are found in the 1789 [[Declaration of the Rights of Man and of the Citizen]]]] French law is divided into two principal areas: [[private law]] and [[public law]]. Private law includes, in particular, [[civil law (common law)|civil law]] and [[criminal law]]. Public law includes, in particular, [[administrative law]] and [[constitutional law]]. However, in practical terms, French law comprises three principal areas of law: civil law, criminal law, and administrative law. Criminal laws can only address the future and not the past (criminal ''[[Ex post facto law|ex post facto]]'' laws are prohibited). While administrative law is often a subcategory of civil law in many countries, it is completely separated in France and each body of law is headed by a specific supreme court: ordinary courts (which handle criminal and civil litigation) are headed by the [[Court of Cassation (France)|Court of Cassation]] and administrative courts are headed by the [[Conseil d'Etat (France)|Council of State]]. To be applicable, every law must be officially published in the ''[[Journal officiel de la République française]]''. France does not recognize [[religious law]] as a motivation for the enactment of prohibitions. France has long had neither [[blasphemy]] laws nor [[sodomy law]]s (the latter being abolished in 1791). However, "offenses against [[Decency|public decency]]" (''contraires aux bonnes mœurs'') or [[breach of the peace|disturbing public order]] (''trouble à l'ordre public'') have been used to repress public expressions of homosexuality or street prostitution. Laws prohibiting discriminatory speech in the press are [[Law on the Freedom of the Press of 29 July 1881|as old as 1881]]. Some consider however that [[hate speech laws in France]] are too broad or severe and damage [[freedom of speech]].{{citation needed|date=October 2013}} France has laws against [[racism]] and [[antisemitism]].<ref>{{fr icon}} [https://web.archive.org/web/20101205103557/http://www.ambafrance-dz.org/ambassade/IMG/Lutte_racisme_et_antisemitisme.pdf La lutte contre le racisme et l'antisémintisme en France]. AmbaFrance</ref> France's attitude towards [[freedom of religion in France|freedom of religion]] is complex. Freedom of religion is guaranteed by the constitutional rights set forth in the 1789 ''Declaration of the Rights of Man and of the Citizen''. However, since the [[1905 French law on the Separation of the Churches and the State]], the State tries to prevent its policy-making from being influenced by religion and became suspicious in recent decades towards new religious tendencies of the French society: the Parliament has [[Groups referred to as cults in government reports#France|listed many religious movements as dangerous cults]] since 1995, and has [[French law on secularity and conspicuous religious symbols in schools|banned wearing conspicuous religious symbols in schools]] since 2004. In 2010, it banned the [[French ban on face covering|wearing of face-covering Islamic veils in public]]. As some have complained that they have suffered from discrimination thus, and after criticism by human rights groups such as [[Amnesty International]] and [[Human Rights Watch]],<ref>{{cite web|author=Kenneth Roth Executive Director |url=http://hrw.org/english/docs/2004/02/26/france7666.htm |title=Human Rights Watch |publisher=Hrw.org |date=26 February 2004 |accessdate=31 January 2009}}</ref><ref>{{Cite news|title=France votes to ban full-face veils|url=http://www.amnesty.org/en/news-and-updates/france-votes-ban-full-face-veils-2010-07-13|publisher=[[Amnesty International]]|date=13 July 2010}}</ref> these laws remain controversial, although they are supported by most of the population.<ref name='Pew'>{{Cite news| first = Frederic | last = Dumoulin | title = French parliament adopts ban on full-face veil | date = 14 September 2010 | publisher=Agence France-Presse | url = http://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5gNCFdNZ4r-9aDEBG0G_OUSMKoASw |publisher=Google News | accessdate = 14 September 2010|archiveurl=http://web.archive.org/web/20130518083647/http://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5gNCFdNZ4r-9aDEBG0G_OUSMKoASw|archivedate=18 May 2013}}</ref> France is tolerant of the [[LGBT community]]. Since 1999, [[Pacte civil de solidarité|civil unions]] for homosexual couples are permitted, and since May 2013, [[same-sex marriage]] and [[LGBT adoption]] are legal in France.<ref>{{cite news|last=|first=|title=François Hollande signs same-sex marriage into law|url=http://www.france24.com/en/20130518-france-gay-marriage-law-adoption|accessdate=27 June 2013|newspaper=France 24|date=18 May 2013}}</ref> === Foreign relations === {{Main|Foreign relations of France}} {{See also|European Union|Organisation internationale de la Francophonie|Latin Union|United Nations Security Council|NATO}} France is a member of the United Nations and serves as one of the permanent members of the UN Security Council with veto rights.<ref>[http://www.un.org/sc/members.asp Membership of the Security Councils of the UN]{{dead link|date=September 2013}} on the [http://www.un.org/en/index.shtml Official Site of the UN]</ref> It is also a member of the [[G8]], [[World Trade Organization]] (WTO),<ref>{{cite web|url=http://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/tif_e/org6_e.htm |title=Understanding the WTO – Members |publisher=Wto.org |accessdate=30 October 2010}}</ref> the [[Secretariat of the Pacific Community]] (SPC)<ref>[http://www.spc.int/en/about-spc/history.html History] on the [http://www.spc.int/ Official Site of the SPC]</ref> and the [[Indian Ocean Commission]] (COI).<ref>{{fr icon}} [http://www.coi-ioc.org/index.php?id=36 Pays membres]{{dead link|date=September 2013}} – [http://www.coi-ioc.org/index.php?id=72 Site officiel de la COI]{{dead link|date=September 2013}}</ref> It is an associate member of the [[Association of Caribbean States]] (ACS)<ref>{{cite web|url=http://www.acs-aec.org/index.php?q=about-the-acs |title=About the Association of Caribbean States |publisher=Acs-aec.org |date=24 July 1994 |accessdate=22 June 2012}}</ref> and a leading member of the [[Organisation internationale de la Francophonie|International Francophone Organisation]] (OIF) of fifty-one fully or partly French-speaking countries.<ref>{{fr icon}} [http://www.francophonie.org/-Etats-et-gouvernements-.html États et gouvernements : le monde de la Francophonie] – [http://www.francophonie.org/ Site officiel de l'OIF]</ref> [[File:Bundesarchiv B 145 Bild-F076314-0006, Manching, Manöver Frankreich-Deutschland.jpg|thumb|right|French President [[François Mitterrand]] and German Chancellor [[Helmut Kohl]], in 1987.]] [[File:President Barack Obama and President Nicolas Sarkozy of France.jpg|thumb|Former French President [[Nicolas Sarkozy]] and United States President [[Barack Obama]], before NATO summit, in [[Strasbourg]], on 3 April 2009]] France hosts the headquarters of the [[Organisation for Economic Co-operation and Development|OECD]],<ref>[http://www.oecd.org/document/8/0,3343,en_2649_201185_1956607_1_1_1_1,00.html History of the Château de la Muette, OECD headquarters, Paris] – [http://www.oecd.org/home/0,3305,en_2649_201185_1_1_1_1_1,00.html Official Site of the OECD]{{dead link|date=September 2013}}</ref> [[UNESCO]],<ref>[http://www.unesco.org/new/en/unesco/about-us/who-we-are/history/paris-headquarters/ Paris Headquarters] on the [http://en.unesco.org/ Official Site of UNESCO]</ref> [[Interpol]],<ref>{{cite web|author=Interpol |url=http://www.interpol.int/ |title=Official Site of Interpol |publisher=Interpol.int |accessdate=9 August 2010}}</ref> [[Alliance Base]]<ref>{{fr icon}} [http://www.lexpress.fr/actualite/politique/alliance-base-existe-bien_460124.html "Alliance Base" existe bien] – [[L'Express (France)|L'Express]]</ref> and the [[International Bureau of Weights and Measures|International Bureau for Weights and Measures]].<ref>{{cite web|url=http://www.bipm.org/en/home/ |title=Home page of the IBWM |publisher=Bipm.org |accessdate=9 August 2010}}</ref> France has the [[List of diplomatic missions of France|second largest network]] of [[diplomatic mission]]s in the world, second only to the USA.<ref>[http://www.diplomatie.gouv.fr/en/ministry_158/embassies-and-consulates_2052/bilateral-embassies_1580.html Embassies and consulates] on the [http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/ Official Site of the Ministry of Foreign Affairs of France]</ref> In 1953, France received a request from the United Nations to pick a [[coat of arms]] that would represent it internationally. Thus the [[National emblem of France|French emblem]] was adopted and is currently used on passports.<ref>{{fr icon}} [http://www.elysee.fr/president/la-presidence/les-symboles-de-la-republique-francaise/le-faisceau-de-licteur/le-faisceau-de-licteur.5979.html Le faisceau de licteur]{{dead link|date=September 2013}} – Présidence de la République</ref> Postwar French foreign policy has been largely shaped by membership of the European Union, of which it was a [[Inner Six|founding member]]. Since the [[Élysée Treaty|1960s]], France has developed close ties with reunified Germany to become the [[France–Germany relations|most influential driving force of the EU]].<ref>{{fr icon}} [http://www.oftt.eu/perspectives/article/l-alliance-franco-allemande-au-coeur-de-la-puissance-europeenne L'alliance franco-allemande au coeur de la puissance européenne]</ref> In the 1960s, France sought to exclude the British from the European unification process,<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/27/newsid_4187000/4187714.stm |title=De Gaulle says 'non' to Britain – again |publisher=BBC News |date= 27 November 1967|accessdate=21 July 2011}}</ref> seeking to build its own standing in continental Europe. However, since 1904, France has maintained an "[[Entente cordiale]]" with the United Kingdom, and there has been a strengthening of links between the countries, especially [[Defence and Security Co-operation Treaty|militarily]]. France is a member of the North Atlantic Treaty Organisation (NATO), but under President de Gaulle, it excluded itself from the joint military command to protest the [[Special Relationship|special relationship]] between the United States and Britain and to preserve the independence of French foreign and security policies.<ref>{{fr icon}} [http://www.lefigaro.fr/international/2009/03/11/01003-20090311ARTFIG00073-quand-mitterrand-deja-negociait-le-retour-dans-l-otan-.php Quand Mitterrand, déjà, négociait le retour de la France dans l'OTAN] – ''Le Figaro''</ref> France vigorously opposed the [[2003 invasion of Iraq]],<ref>{{cite news|url=http://edition.cnn.com/2003/WORLD/asiapcf/east/01/23/sprj.irq.china/index.html |title=China adds voice to Iraq war doubts |publisher=CNN |date= 23 January 2003|accessdate=21 July 2011}}</ref><ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/2683409.stm |title=EU allies unite against Iraq war |publisher=BBC News |date=22 January 2003 |accessdate=21 July 2011}}</ref> straining bilateral relations with the US<ref>{{cite web|url=http://usforeignpolicy.about.com/od/newsiss3/tp/iraqwarrelations.htm |title=Foreign Policy Implications of the Iraq War |publisher=Usforeignpolicy.about.com |date=11 March 2004 |accessdate=9 August 2010}}</ref><ref>{{cite news|author=Sean Loughlin CNN Washington Bureau |url=http://edition.cnn.com/2003/ALLPOLITICS/03/11/sprj.irq.fries/ |title=House cafeterias change names for 'french' fries and 'french' toast |publisher=CNN |date=12 March 2003 |accessdate=21 July 2011}}</ref> and the UK.<ref>{{fr icon}} [http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/pays-zones-geo_833/royaume-uni_202/index.html France-Diplomatie : Royaume-Uni] – [[Minister of Foreign Affairs (France)|Ministère des Affaires Étrangères]]</ref> However, as a result of Nicolas Sarkozy's ''pro-American'' politics (much criticised in France by the leftists and by a part of the right),<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7937666.stm |title=France ends four-decade Nato rift |publisher=BBC News |date=12 March 2009 |accessdate=21 July 2011}}</ref><ref>{{fr icon}} {{cite news | title = Le retour de la France dans l'OTAN suscite un malaise dans les rangs de la Droite | first = Patrick | last = Roger | url = http://www.lemonde.fr/politique/article/2009/03/11/le-retour-de-la-france-dans-l-otan-suscite-un-malaise-dans-les-rangs-de-la-droite_1166352_823448.html | newspaper=Le Monde | location = Paris | date = 11 March 2009 }}</ref> France rejoined the NATO joint military command on 4 April 2009. In the early 1990s, the country drew considerable criticism from other nations for its underground nuclear tests in [[French Polynesia]].<ref>{{cite news|url=http://edition.cnn.com/WORLD/9512/france_nuclear/ |title=Fifth French nuclear test sparks international outrage |publisher=CNN |date=28 December 1995 |accessdate=21 July 2011}}</ref> France retains strong political and economic influence in its [[Second French colonial empire|former African colonies]] ([[Françafrique]])<ref>{{fr icon}} [http://www.memo.fr/article.asp?ID=CON_COL_009 L'empire colonial français]</ref> and has supplied economic aid and troops for peace-keeping missions in [[Ivory Coast]] and [[Chad]].<ref>{{cite web|url=http://www.delegfrance-onu-geneve.org/spip.php?article417 |title=France involvement in peace-keeping operations |publisher=Delegfrance-onu-geneve.org |accessdate=9 August 2010}}{{dead link|date=September 2013}}</ref> Recently, after the unilateral declaration of independence of northern [[Mali]] by the [[Tuareg rebellion (2012)|Tuareg]] [[National Movement for the Liberation of Azawad|MNLA]] and the subsequent regional [[Northern Mali conflict]] with several Islamist groups including [[Ansar Dine]] and [[Movement for Oneness and Jihad in West Africa|MOJWA]], France and other African states intervened to help the Malian Army to retake control. In 2009, France was the second largest (in absolute numbers) donor of [[development aid]] in the world, behind the US, and ahead of Germany, Japan and the UK.<ref>[http://www.oecd.org/dataoecd/17/9/44981892.pdf Net Official Development Assistance 2009] OECD</ref> This represents 0.5% of its GDP, in this regard rating France as tenth largest donor on the list.<ref>{{cite web|url=http://www.diplomatie.gouv.fr/en/france_159/france-in-the-world_6820/development-assistance-and-humanitarian-action_6908/index.html |title=Development assistance and humanitarian action |publisher=Diplomatie.gouv.fr |accessdate=21 July 2011}}</ref> The organisation managing the French help is the [[French Development Agency]], which finances primarily humanitarian projects in [[sub-Saharan Africa]].<ref name = aid/> The main goals of this help are "developing infrastructure, access to health care and education, the implementation of appropriate economic policies and the consolidation of the rule of law and democracy."<ref name = aid>[http://www.diplomatie.gouv.fr/en/france-priorities_1/index.html France priorities] – France Diplomatie</ref> === Military === {{Main|French Armed Forces}} {{See also|Military history of France|Deployments of the French military}} [[File:French military images.jpg|thumb|300px|Examples of France's military. Clockwise from top left: Nuclear aircraft carrier ''Charles de Gaulle''; A [[Dassault Rafale|Rafale]] [[fighter aircraft]]; French [[Chasseurs Alpins]] patrolling the valleys of Kapisa province in Afghanistan; a [[AMX-56 Leclerc|Leclerc tank]] in Paris for the [[Bastille Day|14 July]] [[Bastille Day Military Parade]].]] The French Armed Forces (''Armées françaises'') are the military and paramilitary forces of France, under the [[President of France|president]] as supreme commander. They consist of the [[French Army]] (''Armée de Terre''), [[French Navy]] (''Marine Nationale''), the [[French Air Force]] (''Armée de l'Air'') and the auxiliary paramilitary force, the [[National Gendarmerie]] (''Gendarmerie nationale'') and are among the [[List of countries by number of troops|largest armed forces]] in the world. While administratively a part of the French armed forces, and therefore under the purview of the [[Minister of Defense (France)|Ministry of Defence]], the Gendarmerie is operationally attached to the [[Minister of the Interior (France)|Ministry of the Interior]]. The gendarmerie is a military police force which serves for the most part as a rural and general purpose police force. It encompasses the counter terrorist units of the [[Parachute Intervention Squadron of the National Gendarmerie]] (''Escadron Parachutiste d'Intervention de la Gendarmerie Nationale'') and the [[National Gendarmerie Intervention Group]] (''Groupe d'Intervention de la Gendarmerie Nationale''). One of the French intelligence units, the [[Directorate-General for External Security]] (''Direction Générale de la Sécurité Extérieure'') reports to the Ministry of Defence. The other, the [[Direction centrale du renseignement intérieur|Central Directorate of Interior Intelligence]] (''Direction Centrale du Renseignement Intérieur''), reports directly to the Ministry of the Interior. There has been no national [[conscription]] since 1997.<ref>{{fr icon}} [http://www.ladocumentationfrancaise.fr/dossiers/service-civil/fin-service-militaire-obligatoire.shtml La fin du service militaire obligatoire] – La documentation française</ref> France is a [[Big Five (United Nations)|permanent member of the Security Council of the UN]], and a [[List of states with nuclear weapons#Five nuclear-weapon states under the NPT|recognised nuclear state]] since 1960. France has signed and ratified the [[Comprehensive Nuclear-Test-Ban Treaty]] (CTBT)<ref name="status">{{cite web |url=http://www.ctbto.org/the-treaty/status-of-signature-and-ratification/ |title=Status of signature and ratification: CTBTO Preparatory Commission |work=CTBTO Preparatory Commission |date=26 May 2010 |accessdate=27 May 2010}}</ref> and acceeded to the [[Nuclear Non-Proliferation Treaty]]. France's annual military expenditure in 2011 was US$62.5 billion, or 2.3%, of its GDP making it the [[List of countries by military expenditures|fifth biggest military spender in the world]] after the United States, China, Russia, and the United Kingdom.<ref name="SIPRI Yearbook 2012"/> French nuclear deterrence, (formerly known as “''[[Force de Frappe]]''”), relies on complete independence. The current French nuclear force consists of four [[Triomphant class submarine|''Triomphant'']] class submarines equipped with [[submarine-launched ballistic missile]]s. In addition to the submarine fleet, it is estimated that France has about 60 [[Air-Sol Moyenne Portée|''ASMP'']] medium-range [[Air-to-surface missile|air-to-ground missile]]s with [[Nuclear weapon|nuclear warhead]]s,<ref>{{fr icon}} Centre de Documentation et de Recherche sur la Paix et les Conflits, [http://obsarm.org/obsnuc/puissances-mondiales/france-forces.html ''Etat des forces nucléaires françaises au 15 août 2004'']</ref> of which around 50 are deployed by the Air Force using the [[Dassault Mirage 2000N/2000D|Mirage 2000N]] long-range nuclear strike aircraft, while around 10 are deployed by the French Navy's [[Dassault-Breguet Super Étendard|Super Étendard Modernisé (SEM)]] attack aircraft which operate from the nuclear-powered [[aircraft carrier]] [[French aircraft carrier Charles de Gaulle (R91)|''Charles de Gaulle'']]. The new [[Dassault Rafale|Rafale F3]] aircraft will gradually replace all Mirage 2000N and SEM in the nuclear strike role with the improved ''ASMP-A'' missile with a nuclear warhead. France has major military industries with one of the largest [[Aerospace manufacturer|aerospace industries]] in the world.<ref>{{cite web|url=http://www.yale.edu/ynhti/curriculum/units/1990/7/90.07.06.x.html |title=90.07.06: The Aerospace Industry: Its History and How it Affects the U.S. Economy |publisher=Yale.edu |accessdate=21 July 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.bbfrenchtranslation.com/aerospace-industry-of-france.html |title=Aerospace industry of France |publisher=Bbfrenchtranslation.com |accessdate=9 August 2010}}{{dead link|date=September 2013}}</ref> Its industries have produced such equipment as the Rafale fighter, the ''Charles de Gaulle'' aircraft carrier, the [[Exocet]] missile and the [[AMX-56 Leclerc|Leclerc]] tank amongst others. Despite withdrawing from the [[Eurofighter Typhoon|Eurofighter]] project, France is actively investing in European joint projects such as the [[Eurocopter Tiger]], [[FREMM multipurpose frigate|multipurpose frigates]], the [[Unmanned combat air vehicle|UCAV]] demonstrator [[Dassault nEUROn|nEUROn]] and the [[Airbus A400M]]. France is a major arms seller,<ref>"En 2001, la France a vendu pour 1,288 milliard de dollars d'équipements militaires, ce qui la met au troisième rang mondial des exportateurs derrière les États-Unis et la Russie." " In 2001, France sold $1,288&nbsp;billion of military equipment, ranking 3rd in the world for arms exportations behind the USA and Russia" [http://lexpansion.lexpress.fr/entreprise/la-france-demeure-un-fournisseur-d-armes-de-premier-plan_95084.html La France demeure un fournisseur d'armes de premier plan (France stays one of the biggest arms supplier)] – L'express. 13 June 2002</ref><ref>"La France est au 4ème rang mondial des exportateurs d'armes, derrière les Etats-Unis, le Royaume-Uni et la Russie, et devant Israël, selon un rapport du ministère de la Défense publié l'an dernier." "France is 4th biggest arms exportator, behind the USA, the UK and Russia, and ahead of Israel, according to a report of the Ministry of Defense published a year ago" [http://www.20minutes.fr/article/551139/Economie-Les-ventes-d-armes-explosent-en-2009.php Arms sellings explode in 2009] – 20 minutes</ref> with most of its arsenal's designs available for the export market with the notable exception of nuclear-powered devices. The [[Bastille Day Military Parade|military parade]] held in Paris each 14 July for [[Bastille Day|France's national day]] is the oldest and largest regular military parade in Europe.<ref>Mail Online, ''Harrowing loss of Afghanistan troops overshadows France's Bastille Day military parade'', 14 July 2011. [http://www.dailymail.co.uk/news/article-2014729/France-proudly-celebrates-Bastille-Day-despite-deaths-soldiers-Afghanistan-overshadowing-annual-parade.html]. Retrieved 5 January 2012</ref> === Government finance === {{See also|Taxation in France}} [[File:Public Deficit of France.png|thumb|350px|French government borrowing ([[budget deficits]]) as a percentage of GNP, 1960–2009]] In April and May 2012, France held a [[French presidential election, 2012|presidential election]] in which the winner, [[François Hollande]], had opposed [[austerity]] measures, promising to eliminate France's budget deficit by 2017. The new government stated that it aimed to cancel recently enacted tax cuts and exemptions for the wealthy, raising the top tax bracket rate to 75% on incomes over a million euros, restoring the retirement age to 60 with a full pension for those who have worked 42 years, restoring 60,000 jobs recently cut from public education, regulating rent increases; and building additional public housing for the poor. In June, Hollande's [[Socialist Party (France)|Socialist Party]] won a supermajority in [[French legislative election, 2012|legislative elections]] capable of amending the [[Constitution of France|French Constitution]] and enabling the immediate enactment of the promised reforms. French government bond interest rates fell 30% to record lows,<ref name="bloomberg.com">Bloomberg (2012) [http://www.bloomberg.com/quote/GFRN10:IND French government bond interest rates] (graph)</ref> less than 50 [[basis point]]s above German government bond rates.<ref name="Bloomberg 2012">Bloomberg (2012) [http://www.bloomberg.com/quote/GDBR10:IND German government bond interest rates] (graph)</ref> ==== Government debt ==== Under European Union rules, member states are supposed to limit their debt to 60% of output or be reducing the ratio structurally towards this ceiling, and run public deficits of no more than 3% of GDP. The French government has run a [[budget deficit]] each year since the early 1970s. In 2012, French government debt levels reached 1.8 trillion euros, the equivalent of 90% of French GDP.<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2186rank.html |title=The World Factbook |publisher=Cia.gov |date= |accessdate=1 October 2013}}</ref> In late 2012, [[credit rating agencies]] warned that growing French government debt levels risked [[List of countries by credit rating|France's AAA credit rating]], raising the possibility of a future downgrade and subsequent higher borrowing costs for the French government.<ref>{{cite web|last=John |first=Mark |url=http://www.reuters.com/article/2012/10/26/us-france-debt-idUSBRE89P0SO20121026 |title=Analysis: Low French borrowing costs risk negative reappraisal |publisher=Reuters |date= |accessdate=27 November 2012}}</ref> == ស្ថាប័ននានារបស់បារាំង == === រដ្ឋធម្មនុញ្ញ === '''រដ្ឋធម្មនុញ្ញ'''ថ្ងៃទី ៤ តុលា ឆ្នាំ១៩៥៨ ចែងពីដំណើរការស្ថាប័ននានានៃសាធារណរដ្ឋទី៥។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញត្រូវបានគេសើរើ ពិនិត្យឡើងវិញជាច្រើនដងទាក់ទងនឹង ៖ * ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីជាសកល និងដោយចំពោះ (១៩៦២) * ការដាក់បញ្ចូលជំពូកថ្មីមួួយស្ដីការទទួលខុសត្រូវខាងព្រហ្មទណ្ឌរបស់សមាជិករដ្ឋាភិបាល(១៩៩៣) * ការបង្កើតសម័យប្រជុំរួមមួយរវាងស្ថាប័នសភា * ការពង្រីកដែនធ្វើប្រជាមតិ(១៩៩៥) * អន្ដរបញ្ញត្ដិស្ដីពីលក្ខន្ដិកៈរបស់កោះណូវែលកាលេដូនី ( Nouvelle-Calédonie ) (១៩៩៨) * ការបង្កើតសហព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ចនិងរូបិយវត្ថុ * ភាពស្មើគ្នារវាងបុរសនិងស្ដ្រីនៅក្នុងការទទួលអណត្ដិបោះឆ្នោតនានា និងទទួលនូវដែលគេជ្រើសរើស * ការទទួលស្គាល់យុត្ដាធិការនៃតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្ដរជាតិ(១៩៩៩) * ការកាត់បន្ថយអាណត្ដិប្រធានាធិបតី(២០០០) * កែទំរង់ការទទួលខុសត្រូវខាងព្រហ្មទណ្ឌរបស់ប្រមុខរដ្ឋ * បញ្ចូលការហាមឃាត់់ទោសប្រហារជីវិតក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ * កំណែទំរង់ភាពស្វយ័តរបស់កោះណូវែលកាឡេដូនី(២០០៧) === ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ === [[ឯកសារ:Logo de la République française.svg|thumb|right|180px|French Republic|តំនភ្ជាប់=Special:FilePath/Logo_de_la_République_française.svg]] [[ឯកសារ:Nicolas Sarkozy - Sarkozy meeting in Toulouse for the 2007 French presidential election 0299 2007-04-12 cropped further.jpg|thumb|right|180px|President Nicolas Sarkozy]] [[ឯកសារ:Palais Luxembourg Sunset Edit.JPG|thumb|right|180px|Palace of Luxembourg]] '''ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ'''មានសមាជិក៩រូប និងមានសមត្ថកិច្ចត្រួតពិនិត្យជាពិសេសនៃ ភាពត្រឹម ត្រូវ តាមច្បាប់ នៃការបោះឆ្នោតនានា និងពិនិត្យធម្មនុញ្ញភាពនៃច្បាប់រៀបចំអង្គការ ព្រម ទាំងច្បាប់ ដែលដាក់មកអនុម័ត។ === ប្រធានាធិបតីនៃសារធារណរដ្ឋ === ប្រមុខរដ្ឋត្រូវបានជ្រើសរើសសំរាប់រយៈពេល៥ឆ្នាំតាមរយៈការបោះឆ្នោតជាសកល និង ដោយចំពោះ (អណត្ដិ​​រយៈ​ពេល​៥​ឆ្នាំ​នេះ​បាន​បង្កើត​ឡើង​បន្ទាប់​ពី​ការ​ធ្វើ​ប្រជាមតិ​នៅ​ថ្ងៃទី ២៤ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០០០)។ លោក នីកូឡា សាកូហ្ស៊ី ជាប្រធានាធិបតីទី៦នៃសាធារណរដ្ឋ ទី៥ លោកបានជាប់ឆ្នោតនៅថ្ងៃទី៧ឧសភា ឆ្នាំ​២០០៧ ។ ប្រធានាធិបតីតែងតាំងនាយករដ្ឋមន្ដ្រី និងសមាជិករដ្ឋាភិបាលតាមសំណើររបស់នាយក រដ្ឋមន្ដ្រី (មាត្រា ទី៨នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ)។ ប្រធានាធិបតីដឹកនាំគណៈរដ្ឋមន្ដ្រី ប្រកាសអោយប្រើច្បាប់នានា ជាបញ្ជាការនៃកងកម្លាំង ប្រដាប់អាវុធ។ ប្រធានាធិបតីអាចរំលាយរដ្ឋសភា ហើយ​ក្នុង​ករណី​ធ្ងន់​ធ្ងរ​ ប្រធានាធិបតីមានអំណាចពិសេស (មាត្រាទី១៦)។ === នាយករដ្ឋមន្ដ្រី និងរដ្ឋាភិបាល === ក្រោមការដឹកនាំរបស់នាយករដ្ឋមន្ដ្រី រដ្ឋាភិបាលកំណត់ និងដឹកនាំនយោបាយជាតិ។ នាយករដ្ឋមន្ដ្រី ទទួល ខុសត្រូវចំពោះរដ្ឋសភា (មាត្រាទី២០)។ នាយក​រដ្ឋ​មន្ដ្រី​ដឹក​នាំ​សកម្មភាពរដ្ឋាភិបាលនិងធានានូវការអនុវត្ដច្បាប់ (មាត្រាទី២១)។ លោក François Fillon ត្រូវ បានតែងតាំងជានាយក រដ្ឋមន្ដ្រីនៅថ្ងៃទី១៧ ឧសភា ឆ្នាំ២០០៧។ === សភា === សភាមានពីរថ្នាក់ ៖<br /> - '''ព្រឹទ្ធសភា''' ៖ ព្រឹទ្ធសមាជិកត្រូវជ្រើសតាំងសំរាប់រយៈពេល៦ឆ្នាំ(ពីមុនមានរយៈពេល៩ឆ្នាំ) ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០០៣ ដោយការបោះឆ្នោតជាសកល និងមិនចំពោះ ហើយត្រូវបានផ្លាស់ ប្ដូរសមាជិក ៣០% ក្នុងរយៈ ពេលបីឆ្នាំម្ដង។ ការបោះឆ្នោតលើកចុងក្រោយ បានប្រព្រឹត្ដ ទៅនៅខែ កញ្ញាឆ្នាំ២០០៤។<br /> - '''រដ្ឋភាជាតិ''' ៖ តំណាងរាស្ដ្រត្រូវបានជ្រើសតាំងសំរាប់រយៈពេល៥ឆ្នាំដោយការបោះឆ្នោត ជាសកល និង ដោយចំពោះ។ ការបោះឆ្នោតលើកចុងក្រោយបាន ប្រព្រឹត្ដទៅនៅខែមិថុ- នា ឆ្នាំ២០០៧។<br /> ក្រៅពីត្រួតពិនិត្យរដ្ឋាភិបាល សភាទាំងពីរថ្នាក់មានតួនាទីរៀបចំ និងអនុម័តច្បាប់។ ក្នុងករណីមិនមានការយល់ព្រម រដ្ឋសភាជាតិធ្វើការសំរេចជាស្ថាពរ។ ==== ព្រឹទ្ធសភា ==== ក្រោយ​ការបោះឆ្នោតខែកញ្ញឆ្នាំ២០០៤ ព្រឹទ្ធសភាមានសមាជិក៣៣១នាក់ដែលមកពី ៖ * គណបក្សសហព័ន្ធសំរាប់ចលនាប្រជាជន ( UMP ) ៖ ១៥៨នាក់ * គណបក្សសង្គមនិយម ៖ ៩៦នាក់ * ក្រុមគណបក្សកណ្ដាលនិយម ៖ ៣០នាក់ * គណបក្សកុម្មុយនិស្ដ គណបក្សសាធារណរដ្ឋ និងគណបក្សពលរដ្ឋ ៖ ២៣នាក់ * គណបក្សសម្ព័ន្ធភាពប្រជាធិបតី និងសង្គមអឺរ៉ុប ៖១៦នាក់ * បេក្ខជនឯករាជ្យ ៖ ៦នាក់ ។ ==== រដ្ឋសភាជាតិ ==== [[ឯកសារ:France national assembly.JPG|right|thumb|180px|រដ្ឋសភាជាតិ]] បន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោតថ្ងៃទី១០ និង១៧ឆ្នាំ២០០៧មិថុនា រដ្ឋសភាជាតិមានតំណាងរាស្ដ្រ៥៧៧នាក់ មកពី ៖ * គណបក្សសហព័ន្ធសំរាប់ចលនាប្រជាជន (UMP) ៖ ៣១៤នាក់ (សម្ព័ន្ធភាព៦គណបក្ស) * ក្រុមសង្គមនិយម និងប្រជាជនៈ ១៨៦នាក់(សម្ព័ន្ធ១៨គណបក្ស) * ក្រុមប្រជាធិបតីឆ្វេងនិយម និងសាធារណរដ្ឋ ៖ ២៤នាក់ (គ្មានសម្ព័ន្ធភាព) * ក្រុមគណបក្សកណ្ដាលនិយមថ្មី ៖ ២០នាក់(សម្ព័ន្ធភាព២គណបក្ស) * តំណាងរាស្ដ្រមិនស្ថិតក្នុងក្រុមណាមួយ ៖ ២០នាក់ === តុលាការ === តុលាការជាអ្នកការពារសេរីភាពបុគ្គល (មាត្រា៦៦នៃ រដ្ឋធម្មនុញ្ញ)។ អំណាចតុលាការបា- រាំងបានរៀបចំ ទៅតាមភាពខុសគ្នាជាមូលដ្ឋានរវាង ៖ # តុលាការយុត្ដិធម៌ត្រូវទទួលខុសត្រូវជំលោះរវាងបុគ្គល និងបុគ្គល។ # តុលាការរដ្ឋបាលដោះស្រាយជំលោះរវាងប្រជាជននិងអំណាចសាធារណៈ។ តុលាការមានពីរលំដាប់ថ្នាក់ ៖<br /> 1. '''យុត្ដាធិការរដ្ឋប្បវេណី''' តុលាការនីតិរួម (តុលាការជាន់ខ្ពស់) រឺនីតិពិសេសផ្សេងៗ (សាលាតំបូង តុលាការពាណិជ្ជ កម្ម តុលាការកិច្ចការសន្ដិសុខសង្គម និងក្រុមតុលាការការងារដែលដោះស្រាយជំលោះ រវាងបុគ្គលិក និយោជិក និងនិយោជក។<br /> 2. '''យុត្ដិធិការព្រហ្មទណ្ឌ'''ទទួលបន្ទុកវិនិច្ឆ័យលើបទល្មើស៣ប្រភេទ ៖ * បទលហុដែលវិនិច្ឆ័យដោយតុលាការនគរបាល * បទល្មើសដែលវិនិច្ឆ័យដោយតុលាការលហុ * បទឧក្រិដ្ឋដោយសាលាឧក្រិដ្ឋ<br /> មានតុលាការដោយឡែកសំរាប់រដ្ឋប្បវេណី និងព្រហ្មទណ្ឌតុលាការកុមារ។ '''សាលាវិនិច្ឆ័យ''' ៖គឺជាតុលាខ្ពស់ជាងគេ ហើយទទួលខុសត្រូវពិនិត្យបណ្ដឹងសារទុក្ខលើអង្គច្បាប់ប្រឆាំងនឹងសាលដីការបស់សាលាឧទ្ធរណ៍។យុត្ដាធិការ​​​​ខ្ពស់​ជាង​គេក្នុង​តុលាការរដ្ឋបាលគឺក្រុមប្រឹក្សារដ្ឋដែលមានសមត្ថកិច្ចធ្វើការវិនិច្ឆ័យចុងក្រោយ គេបង្អស់លើភាពត្រឹមត្រូវនៃលិខិតរដ្ឋបាលតាមច្បាប់។ ក្រុម​ប្រឹក្សា​រដ្ឋ​នេះ​ក៏ផ្ដល់​ការពិគ្រោះផងដែរដល់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការផ្ដល់ជាគំនិតស្ដីពីសេចក្ដី ព្រាងច្បាប់និង សេចក្ដីព្រាងក្រឹត្យមួយចំនួន។ === ភ្លេង និងបាវចនាជាតិ === [[ឯកសា|thumb|right|180px|La Defense]] [[ឯកសារ:French Armed Forces2.JPEG|thumb|right|180px|]] [[ឯកសារ:ESM St Cyr cadets DSC03272.JPG|thumb|right|180px|]] [[ឯកសារ:TourDeFrance 2005 07 09.jpg|thumb|right|160px|Tour de France]] បទចំរៀងសំរាប់កងទ័ពនៅទីក្រុង Rhin ដែលត្រូវបានតែងឡើងនៅទីក្រុងស្ដ្រាសបួ ឆ្នាំ ១៧៩២ បានក្លាយជាបទ Marseillaise ហើយចុងបញ្ចប់់ត្រូវបាន ប្រើជាភ្លេងជាតិនៅ ថ្ងៃទី១៤ កក្កដា ឆ្នាំ១៧៩៥។ បាវវចនារបស់សាធារណៈរដ្ឋបារាំងគឺ “សេរីភាព សមភាព ភាតរភាព“។ === ទង់ជាតិបារាំង === នៅឆ្នាំ១៧៨៩ លោកឧត្ដមសេនីយ Fayette បាន បន្ថែមពណ៌សដែលជានិមិត្ដរូបនៃរាជា និយម ទៅលើ សញ្ញាទង់ជាតិដែលមានពណ៌ខៀវ និង ពណ៌ក្រហម របស់កងទ័ពជាតិទីក្រុង ប៉ារីស ។ ទង់ជាតិបីពណ៌ជា និមិត្ដរូបផ្លូវការរបស់ សាធារណរដ្ឋបារាំង។ === ការពារជាតិ === នៅឆ្នាំ២០០៧ ថវិកាការពារជាតិឡើងដល់ ៣៦,២៥ពាន់លានអឺរ៉ូ គឹស្មើនឹង២,០២%នៃ ផលិតផល ក្នុងស្រុកសរុប និងថវិកាជាតិ១០,៨២%។ ច្បាប់ស្ដីពីការរៀបចំកម្មវិធីផ្នែកយោធាឆ្នាំ២០០៣-២០០៨កំនត់ពីមធ្យោបាយ និងចំនួនទ័ព ដើម្បី ឆានាទៅ សំរេចគោលបំណងរបស់ប្រធានាធិបតី និង​រដ្ឋា​ភិបាល​ក្នុងការផ្ដល់អោយ ប្រទេសបារាំងការ ការពារមួយ ដោយស្របទៅតាមតំរូវការរបស់ខ្លួន។ច្បាប់​នេះ​មាន​គោល​ដៅ​បង្កើត​កិច្ច​ខំ​ប្រឹង​ប្រែង​ក្នុង​ការ​ធ្វើ​អោយ​ឧបករណ៍ការពារជាតិ របស់យើងអាចឆ្លើយ តបទៅនឹងបញ្ហាចំពោះមុខនានា។ កិច្ចខំប្រឹងប្រែងខាងលើស្ដែងអោយឃើញតាមរយៈ ៖ * ការពង្រឹងមធ្យោបាយប្រយុទ្ធប្រឆាំង នឹងភេវរកម្ម។ * សុវត្ថិភាព និងភាពទុកចិត្ដនៃការទប់ស្កាត់អាវុធនុយក្លេអ៊ែររបស់ប្រទេសបារាំង។ * ការចូលរួមរបស់ប្រទេសបារាំងក្នុងការបង្ការ និងដោះស្រាយជលោះផ្សេងៗ (ចំនួនទ័ព ប្រមាណពី១៥ ទៅ២០ ០០០នាក់ត្រូវបានដាក់ពង្រាយក្នុងប្រតិបត្ដិការ )។ * សហប្រតិបត្ដិការយោធាក្នុងអង្គការអូតង់ និងសហគមអឺរ៉ុប។ នៅឆ្នាំ២០០៦ ទ័ពកងកំលាំងប្រដាប់អាវុធកើនឡើងដល់៣៤៧ ៩០៣នាក់ គិតទាំងយោធា និងជន ស៊ីវិល ហើយបែងចែកដូចខាងក្រោម ៖ * កងទ័ពជើងគោកមាន ១៣៣ ៦២៧នាក់ * កងទ័ពអាកាសមាន ៥៩ ១១៨នាក់ * កងទ័ពជើងទឹកមាន ៤២ ៧៥២នាក់ * កងអាវុធហត្ថមាន ៩៧ ៧២៣នាក់ * ក្នុងសេវាសាធារណៈ (សុខភាព ការងារសង្គមកិច្ច)មាន១៤ ៦៨៣នាក់ == សេដ្ឋកិច្ច == បារាំងជាប្រទេសមានអនុភាពសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកលំដាប់ទី៦បន្ទាប់ពី [[សហរដ្ឋអាមេរិក]] [[ជប៉ុន]] [[អាលឺម៉ង់]] [[ចិន]] និង [[អង់គ្លេស]]។​ {{Main|Economy of France|Energy in France}} {{Further|List of companies of France|Economic history of France}} A member of the [[G8]] group of leading industrialised countries, it is ranked as the world's [[List of countries by GDP (PPP)|seventh largest]] and the EU's [[List of sovereign states in Europe by GDP (nominal)|second largest]] economy by [[purchasing power parity]].<ref name="data.worldbank.org">[http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.PP.CD?order=wbapi_data_value_2012+wbapi_data_value+wbapi_data_value-last&sort=desc GDP, PPP (current international $) | Data | Table<!-- Bot generated title -->]</ref> With 39 of the 500 biggest companies in the world in 2010, France ranks fourth in the [[Fortune Global 500]], ahead of Germany and the UK.<ref>{{cite news|url=http://money.cnn.com/magazines/fortune/global500/2010/countries/France.html|title=Global 500 by Country |publisher=CNN |date=26 July 2010 |accessdate=21 July 2011}}</ref> France joined 11 other EU members to launch the euro in 1999, with [[euro coins]] and [[euro banknotes|banknotes]] completely replacing the [[French franc]] (₣) in 2002.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/hi/english/static/in_depth/business/2001/euro_cash/history/ |title=History of the Euro |publisher=BBC News |accessdate=30 October 2010}}</ref> [[File:Golfech NPP cropped.jpg|thumb|France derives [[Nuclear power in France|75% of its electricity from nuclear power]], the highest percentage in the world.<ref name="energy profile">{{Cite news | last = EnerPub | title = France: Energy profile | work=Spero News | accessdate =25 August 2007 | date = 8 June 2007 | url = http://www.speroforum.com/site/article.asp?idarticle=9839&t=France%3A+Energy+profile }}</ref> ]] France has a [[mixed economy]] which combines extensive private enterprise<ref>{{fr icon}} {{cite web|url=http://www.insee.fr/fr/themes/tableau.asp?reg_id=0&ref_id=NATTEF09203|title=Entreprises selon le nombre de salariés et l'activité|publisher=[[INSEE]]|date=July 2008}}</ref><ref>{{fr icon}} {{cite web|url=http://www.insee.fr/fr/themes/tableau.asp?reg_id=0&ref_id=NATTEF9303|title=Entreprises publiques selon l'activité économique|publisher=INSEE|date=March 2009}}</ref> with substantial state enterprise and government intervention. The government retains considerable influence over key segments of infrastructure sectors, with majority ownership of railway, electricity, aircraft, nuclear power and telecommunications.<ref name=France/> It has been relaxing its control over these sectors since the early [[1990s in economics|1990s]].<ref name=France/> The government is slowly [[Corporatization|corporatising]] the state sector and selling off holdings in [[Orange S.A.|France Télécom]], [[Air France]], as well as in the insurance, banking, and defence industries.<ref name=France/> France has an important aerospace industry led by the European consortium [[Airbus]], and has its own national [[spaceport]], the ''[[Centre Spatial Guyanais]]''. [[File:Eurozone.svg|thumb|France is part of a monetary union, the [[Eurozone]] (dark blue), and of the [[Internal Market (European Union)|EU single market]].]] According to the [[World Trade Organization]] (WTO), in 2009 France was the world's sixth largest exporter and the fourth largest importer of manufactured goods.<ref>{{cite web|url=http://www.wto.org/english/res_e/statis_e/its2008_e/its2008_e.pdf |title=International Trade Statistics 2008|page=12|year=2009|publisher=[[World Trade Organization]] (WTO)|accessdate=5 July 2011}}</ref> In 2008, France was the third largest recipient of [[foreign direct investment]] among OECD countries at $118 billion, ranking behind Luxembourg (where foreign direct investment was essentially monetary transfers to banks located there) and the US ($316&nbsp;billion), but above the UK ($96.9&nbsp;billion), Germany ($25&nbsp;billion), or Japan ($24&nbsp;billion).<ref name=FDI>{{cite web|url=http://www.unctad.org/sections/dite_dir/docs/wir09_fs_fr_en.pdf|publisher=[[United Nations Conference on Trade and Development]] (UNCTAD)|format=PDF|work=World Investment Report 2009|title=Country fact sheet: France|accessdate=7 October 2010}}</ref><ref name=FDI2>{{cite web|url=http://www.unctad.org/sections/dite_dir/docs/wir09_fs_jp_en.pdf|publisher=UNCTAD|format=PDF|work=World Investment Report 2009|title=Country fact sheet: Japan|accessdate=7 October 2010}}</ref> In the same year, French companies invested $220&nbsp;billion outside France, ranking France as the second largest outward direct investor in the OECD, behind the US ($311&nbsp;billion), and ahead of the UK ($111&nbsp;billion), Japan ($128&nbsp;billion) and Germany ($157&nbsp;billion).<ref name=FDI/><ref name=FDI2/> Financial services, banking and the insurance sector are an important part of the economy. The Paris stock exchange ({{lang-fr|link=no|La Bourse de Paris}}) is an old institution, created by [[Louis XV of France|Louis XV]] in 1724.<ref>{{fr icon}} [http://www.gralon.net/articles/economie-et-finance/bourse/article-la-bourse-de-paris---une-institution-depuis-1724-981.htm La Bourse de Paris : une institution depuis 1724]</ref> In 2000, the stock exchanges of Paris, Amsterdam and Bruxelles merged into [[Euronext]].<ref name = banque>{{cite web|author=Embassy of France |url=http://www.ambafrance-us.org/spip.php?article511 |title=Embassy of France in Washington: Economy of France |publisher=Ambafrance-us.org |accessdate=16 July 2011}}</ref> In 2007, Euronext merged with the [[New York stock exchange]] to form [[NYSE Euronext]], the world's largest stock exchange.<ref name = banque/> [[Euronext Paris]], the French branch of the NYSE Euronext group is Europe's 2nd largest stock exchange market, behind the [[London Stock Exchange]]. French companies have maintained key positions in the insurance and banking industries: [[AXA]] is the world's largest insurance company. The leading French banks are [[BNP Paribas]] and the [[Crédit Agricole]], ranking as the world's first and sixth largest banks in 2010<ref>{{cite web|url=http://www.doughroller.net/banking/largest-banks-in-the-world/ |title=The 10 Largest Banks in the World |publisher=Doughroller.net |date=15 June 2010 |accessdate=16 July 2011}}</ref> (by assets), while the [[Société Générale]] group was ranked the world's eighth largest in 2009. France is the smallest emitter of [[Greenhouse gas|carbon dioxide]] among the [[G8]], due to its heavy investment in [[nuclear power]].<ref>{{cite web|url=http://unstats.un.org/unsd/environment/air_co2_emissions.htm|title=CO₂ emissions per capita in 2006|publisher=United Nations|date=August 2009|work=Environmental Indicators |title=Greenhouse Gas Emissions}}</ref> As a result of large investments in nuclear technology, most electricity produced by France is generated by 59 nuclear power plants (75% in 2012).<ref>{{cite web|url=http://www.world-nuclear.org/info/Facts-and-Figures/Nuclear-generation-by-country/#.UkrawYakrOM |title=Nuclear shares of electricity generation |publisher=World-nuclear.org |date= |accessdate=1 October 2013}}</ref> In this context, renewable energies are having difficulty taking off. === Agriculture === [[File:Carcassonne-vignes-2.jpg|thumb|[[French wine|Vineyards]] near [[Carcassonne]]]] France has historically been a large producer of agricultural products.<ref name = agriculture>[http://www.nationsencyclopedia.com/economies/Europe/France-AGRICULTURE.html France – Agriculture] – Encyclopedia of the Nations</ref> Large tracts of fertile land, the application of modern technology, and [[Common agricultural policy|EU subsidies]] have combined to make France the leading agricultural producer and exporter in Europe<ref>{{cite web|url= http://www.diplomatie.gouv.fr/en/france_159/economy_6815/overview-of-the-french-economy_6831/key-figures-of-the-french-economy_1402.html#sommaire_1 |publisher=[[Minister of Foreign Affairs (France)|French Ministry of Foreign and European Affairs]]|title=Key figures of the French economy|quote=France is the world’s fifth largest exporter of goods (mainly durables). The country ranks fourth in services and third in agriculture (especially in cereals and the agri-food sector). It is the leading producer and exporter of farm products in Europe.}}</ref> (representing 20% of the EU's agricultural production<ref name="ministère">[http://agriculture.gouv.fr/IMG/pdf/panorama_agriculture_ed2008EN.pdf A panorama of the agriculture and agri-food industries] – Ministère de l'Alimentation, de l'Agriculture et de la Pêche</ref>) and the world's third biggest exporter of agricultural products.<ref>{{fr icon}} [http://agriculture.gouv.fr/un-ministere-au-service-de-votre Un ministère au service de votre alimentation] – Ministère de l'Alimentation, de l'Agriculture et de la Pêche</ref> Wheat, poultry, dairy, beef, and pork, as well as internationally recognized processed foods are the primary French agricultural exports. [[Rosé|Rosé wines]] are primarily consumed within the country, but [[champagne (wine)|champagne]] and [[Bordeaux wine|Bordeaux]] wines are major exports, being known worldwide. EU agriculture subsidies to France have decreased in recent years, but still amounted to $8&nbsp;billion in 2007.<ref>{{cite web|url= http://ec.europa.eu/agriculture/fin/directaid/2007/annex1_en.pdf|title=Financial year 2007|work=Distribution of direct aid to farmers |format=PDF |publisher=[[European Commission]]|date=22 April 2009|accessdate=7 October 2010}}</ref> That same year, France sold 33.4&nbsp;billion euros of transformed agricultural products.<ref>{{fr icon}} [http://panorama-iaa.alimentation.gouv.fr/ Les enjeux des industries agroalimentaires françaises] – Panorama des Industries Agroalimentaires</ref> Agriculture is thus an important sector of France's economy: 3.8% of the active population is employed in agriculture, whereas the total agri-food industry made up 4.2% of French GDP in 2005.<ref name="ministère"/> === Labour market === French GDP per capita is similar to comparable European countries such as Germany and the UK.<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2004rank.html|title=Rank Order – GDP – per capita (PPP)|year=2012|publisher=The World Factbook|accessdate=5 July 2013}}</ref> GDP per capita is determined by (i) productivity per hour worked, (ii) the number of hours worked, which is one of the lowest of developed countries,<ref>{{cite web|url=http://www.conference-board.org/data/economydatabase/#GDP_perHourWorked |title=France is at 1480 hours, compared to an average of 1650 in European countries |publisher=Conference-board.org |date= |accessdate=30 September 2013}}</ref> and (iii) the employment rate. France has one of the lowest 15–64 years employment rates of the OECD countries: in 2012, only 71% of the French population aged 15–64 years were in employment, compared to 74% in Japan, 77% in the UK, 73% in the US and 77% in Germany.<ref name="Employment2004">{{cite web |author=Organisation for Economic Co-operation and Development |year=2012 |url=http://www.oecd.org/els/emp/employmentoutlookstatisticalannex.htm |title=OECD Employment Outlook 2012 – Statistical Annex |format=PDF |accessdate=29 June 2013}}</ref> This gap is due to the low employment rate for 15–24 years old: 38% in 2012, compared to 47% in the OECD. This low rate is explained by the high [[minimum wage]]s which prevent low productivity workers – such as young people – from easily entering the labour market,<ref>{{fr icon}} {{cite book |authorlink=Philippe Aghion|author=Philippe Aghion|coauthors=Gilbert Cette, Élie Cohen and [[Jean Pisani-Ferry]]|publisher=Conseil d'analyse économique|year=2007|url=http://www.cae.gouv.fr/IMG/pdf/072.pdf |title=Les leviers de la croissance française |accessdate=1 September 2008|page=55|format=PDF|isbn=978-2-11-006946-7|place=Paris}}</ref> ineffective university curricula that fail to prepare students adequately for the labour market.<ref>{{cite web|url=http://www.olis.oecd.org/olis/2007doc.nsf/LinkTo/NT00002ECA/$FILE/JT03230693.PDF|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090310212706/http://www.olis.oecd.org/olis/2007doc.nsf/LinkTo/NT00002ECA/$FILE/JT03230693.PDF|archivedate=10 March 2009|title=Enhancing Incentives to Improve Performances in the Education System in France|publisher=OECD|date=1 August 2007|quote=Initial education, especially secondary education and the universities, along with labour market policies themselves, do not always succeed in improving labour market entry for a significant proportion of young people.|format=PDF|accessdate=26 December 2011}}</ref> It has been argued that French laws that protect full-time workers have the effect of trapping highly educated youth into temporary and informal employment, because of the difficulty and expense of dealing with formal full-time employees.<ref>[http://www.nytimes.com/2012/12/03/world/europe/young-and-educated-in-france-find-employment-elusive.html "Young, Educated and Jobless in France."]</ref> In July 2013, the unemployment rate for France was 11%.<ref>{{cite web|url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&language=en&pcode=teilm020&tableSelection=1&plugin=1 |title=Harmonised unemployment rate by gender – total – % (SA) |publisher=Epp.eurostat.ec.europa.eu |date=11 March 2011 |accessdate=21 July 2011}}</ref> Shorter working hours and the reluctance to reform the labour market are mentioned as weak spots of the French economy in the view of [[Right-wing politics|right-wing]] commentators, whilst the [[Left-wing politics|left]] claims lack of government policies fostering social justice. [[Economic liberalism|Liberal economists]] have stated repeatedly that the main problem in the French economy is the issue of structural reforms, in order to increase the size of the working population in the overall population, reduce the taxation level and the administrative burden. [[Keynesian economics|Keynesian economists]] have different answers to the unemployment issue, and their theories led to the [[35-hour workweek]] law in the 2000s (decade), which turned out to be a failure in reducing unemployment. Afterwards, between 2004 and 2008, the government made some supply-side reforms to combat unemployment but met with fierce resistance,<ref>{{cite news|url=http://edition.cnn.com/2006/WORLD/europe/04/04/france.jobslaw/index.html |title=More than 1 million protest French jobs law |publisher=CNN |accessdate=21 July 2011}}</ref> especially with the ''[[contrat nouvelle embauche]]'' and the ''[[First Employment Contract|contrat première embauche]]'' which both were eventually repealed.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/4816306.stm |title=Q&A: French labour law row |publisher=BBC News |date=11 April 2006 |accessdate=21 July 2011}}</ref> The Sarkozy government used the ''[[revenu de solidarité active]]'' to redress the negative effect of the ''[[revenu minimum d'insertion]]'' on the incentive to work.<ref>{{cite web|url=http://www.rsa.gouv.fr/-English-version-.html |title=Le Revenu de Solidarité active |publisher=Rsa.gouv.fr |accessdate=9 August 2010}}</ref> === Tourism === {{Main|Tourism in France}} [[File:Versailles-Chateau-VueJardins1.jpg|thumb|The [[Palace of Versailles]] is one of the most popular tourist destinations in France.]] With 83&nbsp;million foreign tourists in 2012,<ref name="tourism.stat" /> France is [[World Tourism rankings|ranked]] as the first tourist destination in the world, ahead of the US (67&nbsp;million) and China (58&nbsp;million). This 83&nbsp;million figure excludes people staying less than 24 hours, such as North Europeans crossing France on their way to Spain or Italy. It is third in income from tourism due to shorter duration of visits.<ref>{{Cite news | first=Sarah | last=Dilorenzo | title=France learns to welcome, to speak 'touriste'| url=http://bigstory.ap.org/article/france-learns-speak-touriste-0| newspaper=[[The Burlington Free Press]] | location=[[Burlington, Vermont]] | pages= 5A | date=20 July 2013| accessdate=20 July 2013}}</ref><!---sources for hard and soft copy differ but are identical articles---> [[File:Mont Saint-Michel France.jpg|thumb|left|The [[Mont Saint-Michel]] is one of the most visited sites of France]] France has 37 sites inscribed in [[List of World Heritage Sites in France|UNESCO's World Heritage List]] and features cities of high cultural interest, beaches and seaside resorts, [[ski]] resorts, and rural regions that many enjoy for their beauty and tranquillity ([[Ecotourism|green tourism]]). Small and picturesque French villages are promoted through the association ''[[Les Plus Beaux Villages de France]]'' (litt. "The Most Beautiful Villages of France"). The "[[Remarkable Gardens of France|Remarkable Gardens]]" label is a list of the over 200 gardens classified by the [[Minister of Culture (France)|French Ministry of Culture]]. This label is intended to protect and promote remarkable gardens and [[park]]s. France attracts many religious pilgrims on their [[Way of St. James|way to St. James]], or to [[Lourdes]], a town in the [[Hautes-Pyrénées]] that hosts several million visitors a year. France, especially Paris, has some of the world's largest and renowned museums, including the [[Musée du Louvre|Louvre]], which is the [[List of most visited art museums in the world|most visited art museum in the world]], the [[Musée d'Orsay]], mostly devoted to [[impressionism]], and [[Centre Georges Pompidou|Beaubourg]], dedicated to [[Contemporary art]]. [[File:France Loir-et-Cher Chambord Chateau 03.jpg|thumb|The [[Château de Chambord]] is one of the many [[List of French monarchs|French royal]] residences of the [[Loire Valley]].]] [[Disneyland Paris]] is Europe's most popular theme park, with 15 million combined visitors to the resort's [[Disneyland Park (Paris)|Disneyland Park]] and [[Walt Disney Studios Park]] in 2009.<ref>{{cite web|format=PDF|url=http://www.themeit.com/etea/2009report.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100602032710/http://www.themeit.com/etea/2009report.pdf|archivedate=2 June 2010|publisher=Themed Entertainment Association|title=2009 Theme Index. The Global Attractions Attendance Report, 2009|accessdate=7 October 2010}}</ref> With more than 10 millions tourists a year, the [[French Riviera]] (or ''Côte d'Azur''), in south-east France, is the second leading tourist destination in the country, after the [[Île-de-France (region)|Paris region]].<ref>{{cite web|url=http://www.frenchriviera-tourism.com/regional-tourism-organization/the-french-riviera-tourist-board-06_191.html |title=The French Riviera Tourist Board |publisher=Frenchriviera-tourism.com |accessdate=23 January 2011}}</ref> It benefits from 300 days of sunshine per year, {{convert|115|km}} of coastline and beaches, 18 golf courses, 14 ski resorts and 3,000 restaurants.<ref>Côte d'Azur Economic Development Agency. [http://www.crdp-nice.net/dp/IMG/pdf/Kit_Info_Cote_d_Azur_FR_Version_sept_07.pdf p. 31 CRDP-Nice.net]{{dead link|date=September 2013}}</ref> Each year the ''Côte d'Azur'' hosts 50% of the world's [[Luxury yacht|superyacht]] fleet.<ref>Côte d'Azur Economic Development Agency, [http://www.crdp-nice.net/dp/IMG/pdf/Kit_Info_Cote_d_Azur_FR_Version_sept_07.pdf p. 66]{{dead link|date=September 2013}}</ref> Another major destination are the ''Châteaux'' of the [[Loire Valley]], this [[World Heritage Site]] is noteworthy for its architectural heritage, in its historic towns but in particular its castles (''châteaux''), such as the [[Château]]x d'[[Château d'Amboise|Amboise]], de Chambord, d'[[Château d'Ussé|Ussé]], de [[Château de Villandry|Villandry]] and [[Château de Chenonceau|Chenonceau]]. The most popular tourist sites include: (according to a 2003 ranking<ref>{{fr icon}} {{cite web|url=http://www2.culture.gouv.fr/deps/mini_chiff_03/fr/musee.htm|title=Fréquentation des musées et des bâtiments historiques}}</ref> visitors per year): [[Eiffel Tower]] (6.2&nbsp;million), Louvre Museum (5.7&nbsp;million), Palace of Versailles (2.8&nbsp;million), Musée d'Orsay (2.1&nbsp;million), [[Arc de Triomphe]] (1.2&nbsp;million), [[Centre Georges Pompidou|Centre Pompidou]] (1.2&nbsp;million), [[Mont Saint-Michel]] (1&nbsp;million), Château de Chambord (711,000), [[Sainte-Chapelle]] (683,000), [[Château du Haut-Kœnigsbourg]] (549,000), [[Puy de Dôme]] (500,000), [[Musée Picasso]] (441,000), [[Carcassonne]] (362,000). === Transport === {{Main|Transport in France|Rail transport in France}} [[File:TGV-Duplex Paris.jpg|thumb|A [[TGV Duplex]], which can reach a maximum speed of {{convert|320|km/h|2|abbr=on}}.]] The railway network of France, which {{as of|lc=y|2008}} stretches {{convert|29473|km|mi|0}}<ref>{{fr icon}} {{cite web|format=PDF|url=http://www.developpement-durable.gouv.fr/IMG/pdf/Chiffres_transport-pdf.pdf|title=Chiffres clés du transport 2010|accessdate=7 October 2010}} – [http://www.developpement-durable.gouv.fr/ Site officiel] du [[Ministry of Ecology, Energy, Sustainable Development and Sea|Ministère de l'Écologie, de l'Énergie, du Développement Durable et de la Mer]]</ref> is the second most extensive in Western Europe after the German one.<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2121rank.html?countryName=France&countryCode=fr&regionCode=eu&rank=9#fr |title=Country comparison : railways – The World Factbook |publisher=Cia.gov |date= |accessdate=1 October 2013}}</ref> It is operated by the [[SNCF]], and high-speed trains include the [[Thalys]], the [[Eurostar]] and [[TGV]], which travels at {{convert|320|km/h|mph|0|abbr=on}} in commercial use.<ref>{{cite web|url=http://www.railway-technology.com/projects/frenchtgv/ |title=TGV High-Speed Rail Network, France |publisher=Railway-technology.com |accessdate=21 July 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://h2g2.com/dna/h2g2/A711785 |title=h2g2 – TGV – The French High-speed Train Service |publisher=BBC |accessdate=21 July 2011}}</ref> The Eurostar, along with the [[Eurotunnel Shuttle]], connects with the United Kingdom through the [[Channel Tunnel]]. Rail connections exist to all other neighbouring countries in Europe, except [[Andorra]]. Intra-urban connections are also well developed with both [[Rapid transit|underground services]] and tramway services complementing bus services. There are approximately {{convert|1027183|km|mi|0}} of serviceable roadway in France, ranking it the most extensive network of the European continent.<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2085rank.html?countryName=France&countryCode=fr&regionCode=eu&rank=7#fr |title=Country Comparison : roadways – The World Factbook |publisher=Cia.gov |date= |accessdate=1 October 2013}}</ref> The Paris region is enveloped with the most dense network of roads and highways that connect it with virtually all parts of the country. French roads also handle substantial international traffic, connecting with cities in neighbouring Belgium, Spain, Andorra, Monaco, Switzerland, Germany and Italy. There is no annual registration fee or [[road tax]]; however, motorway usage is through tolls except in the vicinity of large communes. The new car market is dominated by domestic brands such as [[Renault]] (27% of cars sold in France in 2003), [[Peugeot]] (20.1%) and [[Citroën]] (13.5%).<ref>{{fr icon}} L'automobile magazine, hors-série 2003/2004 page 294</ref> Over 70% of new cars sold in 2004 had [[diesel engine]]s, far more than contained petrol or [[Liquified petroleum gas|LPG]] engines.<ref>{{cite web|url=http://www.ademe.fr/particuliers/fiches/voiture/rub3.htm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081006095330/http://www.ademe.fr/particuliers/fiches/voiture/rub3.htm |archivedate=6 October 2008 |title=Guide pratique de l' ADEME, la voiture |publisher=Ademe.fr |accessdate=22 October 2008}}</ref> France possesses the [[Millau Viaduct]], the world's tallest bridge,<ref>{{cite news|last=Bockman |first=Chris |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/3237329.stm |title=France builds world's tallest bridge |publisher=BBC News |date=4 November 2003 |accessdate=21 July 2011}}</ref> and has built many important bridges such as the [[Pont de Normandie]]. There are 475 [[List of airports in France|airports]] in France.<ref name=France>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fr.html |title=The World Factbook: France |publisher=Central Intelligence Agency |accessdate=23 January 2013}}</ref> [[Charles de Gaulle Airport]], located in the vicinity of Paris, is the largest and busiest airport in the country, handling the vast majority of popular and commercial traffic and connecting Paris with virtually all major cities across the world. [[Air France]] is the national carrier airline, although numerous private airline companies provide domestic and international travel services. There are ten major ports in France, the largest of which is in [[Marseille]],<ref>[https://web.archive.org/web/20080517035156/http://www.bdpinternational.com/news/StrikesblockFrenchports.asp Strikes block French ports]. The Journal of Commerce Online (via BDP International). 23 April 2008</ref> which also is the largest bordering the Mediterranean Sea.<ref>{{fr icon}} [http://www.laprovence.com/article/region/marseille-un-grand-port-maritime-qui-ne-demande-qua-se-montrer Marseille : un grand port maritime qui ne demande qu'à se montrer] – La Provence</ref><ref>{{cite web|url=http://blog.hotelclub.com/marseille/ |title=Marseille – A French Pearl in the Mediterranean Sea |publisher=Blog.hotelclub.com |date=22 February 2010 |accessdate=21 July 2011}}</ref> {{convert|12261|km|mi|0}} of waterways traverse France including the [[Canal du Midi]] which connects the Mediterranean Sea to the Atlantic Ocean through the [[Garonne]] river.<ref name =France/> == វប្បធម៌ == {{Main|វប្បធម៌បារាំង}} France has been a center of Western cultural development for centuries. Many French artists have been among the most renowned of their time, and France is still recognized in the world for its rich cultural tradition. The successive political regimes have always promoted artistic creation, and the creation of the [[Minister of Culture (France)|Ministry of Culture]] in 1959 helped preserve the cultural heritage of the country and make it available to the public. The Ministry of Culture has been very active since its creation, granting subsidies to artists, promoting French culture in the world, supporting festivals and cultural events, protecting [[Monument historique|historical monuments]]. The French government also succeeded in maintaining a [[cultural exception]] to defend audiovisual products made in the country. France receives the highest number of tourists per year, largely thanks to the numerous cultural establishments and historical buildings implanted all over the territory. It counts 1,200 [[List of museums in France|museums]] welcoming more than 50&nbsp;million people annually.<ref>Ministère de la Culture et de la Communication, "Cultura statistics", [http://www2.culture.gouv.fr/culture/deps/2008/pdf/minichiffrescles2010-en.pdf Key figures]</ref> The most important cultural sites are run by the government, for instance through the public agency [[Centre des monuments nationaux]], which is responsible for approximately 85 national historical monuments. The 43,180 buildings protected as historical monuments include mainly residences (many [[List of castles in France|castles]], or ''[[château]]x'' in French) and religious buildings ([[List of cathedrals in France|cathedrals]], [[List of basilicas in France|basilicas]], churches, etc.), but also statutes, memorials and [[Gardens of France|gardens]]. The [[UNESCO]] inscribed 38 sites in [[Table of World Heritage Sites by country|France on the World Heritage List]].<ref>{{cite web|url=http://whc.unesco.org/en/statesparties/fr|title=Official properties inscribed on the UNESCO World Heritage List in France |publisher=Whc.unesco.org |accessdate=31 December 2012}}</ref> === Art === {{Main|French art}} [[File:Claude Monet 023.jpg|thumb|upright|[[Claude Monet]] founded the [[Impressionist]] movement (''Femme avec un parasol'', 1886, [[Musée d'Orsay]]).]] The origins of French art were very much influenced by [[Flemish art]] and by [[Italian art]] at the time of the Renaissance. [[Jean Fouquet]], the most famous medieval French painter, is said to have been the first to travel to Italy and experience the Early Renaissance at first hand. The Renaissance painting [[School of Fontainebleau]] was directly inspired by Italian painters such as [[Primaticcio]] and [[Rosso Fiorentino]], who both worked in France. Two of the most famous French artists of the time of [[Baroque era]], [[Nicolas Poussin]] and [[Claude Lorrain]], lived in Italy. The 17th century was the period when French painting became prominent and individualized itself through classicism. Louis XIV's prime minister [[Jean-Baptiste Colbert]] founded in 1648 the [[Royal Academy of Painting and Sculpture]] to protect these artists, and in 1666 he created the still-active [[French Academy in Rome]] to have direct relations with Italian artists. French artists developed the [[rococo]] style in the 18th century, as a more intimate imitation of old baroque style, the works of the court-endorsed artists [[Antoine Watteau]], [[François Boucher]] and [[Jean-Honoré Fragonard]] being the most representative in the country. The French Revolution brought great changes, as [[Napoleon]] favoured artists of [[neoclassicism|neoclassic style]] such as [[Jacques-Louis David]] and the highly influential [[Académie des Beaux-Arts]] defined the style known as [[Academism]]. At this time France had become a centre of artistic creation, the first half of the 19th century being dominated by two successive movements, at first [[Romanticism]] with [[Théodore Géricault]] and [[Eugène Delacroix]], and [[Realism (arts)|Realism]] with [[Camille Corot]], [[Gustave Courbet]] and [[Jean-François Millet]], a style that eventually evolved into [[Naturalism (arts)|Naturalism]]. [[File:LE PENSEUR - Museo Rodin- PARIS.jpg|thumb|left|upright|''[[The Thinker|Le Penseur]]'' by [[Auguste Rodin]] (1902), [[Musée Rodin]], Paris.]] In the second part of the 19th century, France's influence over painting became even more important, with the development of new styles of painting such as [[Impressionism]] and [[Symbolism (arts)|Symbolism]]. The most famous impressionist painters of the period were [[Camille Pissarro]], [[Édouard Manet]], [[Edgar Degas]], Claude Monet and [[Auguste Renoir]].<ref>{{cite web|url=http://www.nationalgallery.org.uk/paintings/learn-about-art/guide-to-impressionism/guide-to-impressionism |title=Guide to Impressionism |publisher=Nationalgallery.org.uk |accessdate=22 July 2011}}</ref> The second generation of impressionist-style painters, [[Paul Cézanne]], [[Paul Gauguin]], [[Toulouse-Lautrec]] and [[Georges Seurat]], were also at the avant-garde of artistic evolutions,<ref>{{fr icon}} RFI, [http://www.rfi.fr/actufr/articles/063/article_34792.asp Le néo-impressionnisme de Seurat à Paul Klee] 15 March 2005</ref> as well as the [[fauvism|fauvist artists]] [[Henri Matisse]], [[André Derain]] and [[Maurice de Vlaminck]].<ref>National Gallery of Art (United States), [http://www.nga.gov/feature/artnation/fauve/index.shtm The Fauves (dossier)]</ref><ref>{{fr icon}} RFI, [http://www.rfi.fr/culturefr/articles/098/article_63189.asp Vlaminck, version fauve], 25 February 2008</ref> At the beginning of 20th century, Cubism was developed by [[Georges Braque]] and the Spanish painter [[Pablo Picasso]], living in Paris. Other foreign artists also settled and worked in or near Paris, such as [[Vincent van Gogh]], [[Marc Chagall]], [[Amedeo Modigliani]] and [[Wassily Kandinsky]]. Many museums in France are entirely or partly devoted to sculptures and painting works. A huge collection of old masterpieces created before or during the 18th century are displayed in the state-owned [[Musée du Louvre]], such as [[Mona Lisa]], also known as La Joconde. While the [[Louvre Palace]] has been for a long time a museum, the Musée d'Orsay was inaugurated in 1986 in the old railway station [[Gare d'Orsay]], in a major reorganization of national art collections, to gather French paintings from the second part of the 19th century (mainly Impressionism and Fauvism movements).<ref>Musée d'Orsay (official website), History of the museum – [http://www.musee-orsay.fr/en/collections/history-of-the-museum/home.html From station to museum]</ref><ref>{{cite web|url=http://www.musee-orsay.fr/en/collections/history-of-the-collections/painting.html |title=History of the painting collection |publisher=Musee-orsay.fr |date=31 July 2007 |accessdate=22 July 2011}}</ref> Modern works are presented in the [[Musée National d'Art Moderne]], which moved in 1976 to the [[Centre Georges Pompidou]]. These three state-owned museums welcome close to 17&nbsp;million people a year.<ref name=sites>{{fr icon}} Ministry of Tourism, [http://www.tourisme.gouv.fr/stat_etudes/memento/2009/sites.pdf Sites touristiques en France] page 2 "Palmarès des 30 premiers sites culturels (entrées comptabilisées)" [Ranking of 30 most visited cultural sites in France]</ref> Other national museums hosting paintings include the [[Grand Palais]] (1.3&nbsp;million visitors in 2008), but there are also many museums owned by cities, the most visited being the [[Musée d'Art Moderne de la Ville de Paris]] (0.8&nbsp;million entries in 2008), which hosts contemporary works.<ref name=sites/> Outside Paris, all the large cities have a Museum of Fine Arts with a section dedicated to European and French painting. Some of the finest collections are in [[Musée des Beaux-Arts de Lyon|Lyon]], [[Palais des Beaux-Arts de Lille|Lille]], [[Musée des Beaux-Arts de Rouen|Rouen]], [[Musée des Beaux-Arts de Dijon|Dijon]], [[Musée des Beaux-Arts de Rennes|Rennes]] and [[Museum of Grenoble|Grenoble]]. === Architecture === {{Main|French architecture}} [[File:Sainte chapelle - Upper level.jpg|thumb|[[Louis IX of France|Saint Louis']] [[Sainte Chapelle]] represents the French impact on religious architecture.]] [[File:Palais Garnier's grand salon, 12 February 2008.jpg|thumb|[[Opéra Garnier]], Paris, a symbol of the French [[Second Empire (architecture)|Second Empire]] style]] [[File:Tour eiffel at sunrise from the trocadero.jpg|thumb|upright|The world's most visited paid monument,<ref>{{fr icon}} [http://www.lemonde.fr/cgi-bin/ACHATS/acheter.cgi?offre=ARCHIVES&type_item=ART_ARCH_30J&objet_id=998920&clef=ARC-TRK-D_01 Tour Eiffel et souvenirs de Paris]</ref> the [[Eiffel Tower]] is an icon of both Paris and France.]] During the Middle Ages, many fortified [[castle]]s were built by feudal nobles to mark their powers. Some French castles that survived are [[Chinon (castle)|Chinon]], [[Château d'Angers]], the massive [[Château de Vincennes]] and the so-called [[Cathar castles]]. During this era, France had been using [[Romanesque architecture]] like most of Western Europe. Some of the greatest examples of Romanesque churches in France are the [[Basilique de Saint-Sernin, Toulouse|Saint Sernin Basilica]] in [[Toulouse, France|Toulouse]], the largest romanesque church in Europe,<ref>{{cite web|url=http://www.europeupclose.com/article/toulouses-saint-sernin-largest-romanesque-church-in-europe/ |title=Toulouse’s Saint Sernin, Largest Romanesque Church in Europe |publisher=Europeupclose.com |date=22 February 1999 |accessdate=22 July 2011}}</ref> and the remains of the [[Cluny Abbey|Cluniac Abbey]]. The [[Gothic architecture]], originally named ''Opus Francigenum'' meaning « French work »,<ref>{{cite web|url=http://www.answers.com/topic/opus-francigenum-art |title=Opus Francigenum |publisher=Answers.com |accessdate=22 July 2011}}</ref> was born in [[Île-de-France]] and was the first French style of architecture to be copied in all Europe.<ref>{{cite web|url=http://www.justfrance.org/france/architecture/001.asp |title=The Gothic Period |publisher=Justfrance.org |accessdate=22 July 2011}}</ref> Northern France is the home of some of the most important Gothic [[cathedral]]s and basilicas, the first of these being the [[Saint Denis Basilica]] (used as the royal necropolis); other important French Gothic cathedrals are [[Cathedral of Chartres|Notre-Dame de Chartres]] and [[Amiens Cathedral|Notre-Dame d'Amiens]]. The kings were crowned in another important Gothic church: [[Notre-Dame de Reims]].<ref>{{fr icon}} [http://www.cathedrale-reims.culture.fr/histoire.html Histoire et Architecture] – [http://www.cathedrale-reims.culture.fr/ Site officiel de la Cathedrale de Notre-Dame de Reims]</ref> Aside from churches, Gothic Architecture had been used for many religious palaces, the most important one being the [[Palais des Papes]] in Avignon. The final victory in the Hundred Years' War marked an important stage in the evolution of French architecture. It was the time of the [[French Renaissance]] and several artists from Italy were invited to the French court; many residential palaces were built in the [[Loire Valley]]. Such residential castles were the [[Château de Chambord]], the [[Château de Chenonceau]], or the [[Château d'Amboise]]. Following the renaissance and the end of the Middle Ages, [[French Baroque architecture|Baroque architecture]] replaced the traditional Gothic style. However, in France, baroque architecture found a greater success in the secular domain than in a religious one.<ref>{{fr icon}} Claude Lébedel – Les Splendeurs du Baroque en France: ''Histoire et splendeurs du baroque en France'' page 9: “Si en allant plus loin, on prononce les mots ‘art baroque en France’, on provoque alors le plus souvent une moue interrogative, parfois seulement étonnée, parfois franchement réprobatrice: Mais voyons, l'art baroque n'existe pas en France!”</ref> In the secular domain, the [[Palace of Versailles]] has many baroque features. [[Jules Hardouin Mansart]], who designed the extensions to Versailles, was one of the most influential French architect of the baroque era; he is famous for his dome at [[Les Invalides]].<ref>{{cite book|url=http://books.google.com/?id=jLmFbEdqBDUC&pg=PA86&dq=Mansart+influential#v=onepage&q=influential&f=false |title=Architecture and the Politics of Gender in Early Modern Europe |first=Helen|last= Hills|page=86 |isbn=9780754603092|publisher=Ashgate Publishing |year=2003}}</ref> Some of the most impressive provincial baroque architecture is found in places that were not yet French such as the [[Place Stanislas]] in [[Nancy, France|Nancy]]. On the military architectural side, [[Vauban]] designed some of the most efficient fortresses in Europe and became an influential military architect; as a result, imitations of his works can be found all over Europe, the Americas, Russia and Turkey.<ref>{{cite web|url=http://whc.unesco.org/en/list/1283 |title=Fortifications of Vauban |publisher=Whc.unesco.org |date=8 July 2008 |accessdate=9 August 2010}}</ref><ref>{{cite web|url=http://en.unesco.org/ |title=Official site of the UNESCO |publisher=Unesco.org |accessdate=9 August 2010}}</ref> After the Revolution, the [[Republicanism|Republicans]] favoured [[Neoclassicism]] although neoclassicism was introduced in France prior to the revolution with such building as the [[Panthéon, Paris|Parisian Pantheon]] or the [[Capitole de Toulouse]]. Built during the first French Empire, the [[Arc de Triomphe]] and [[Église de la Madeleine|Sainte Marie-Madeleine]] represent the best example of [[Empire style]] architecture.<ref>{{cite book |title= Paris: City Guide |year= 2008 |publisher=Lonely Planet |isbn=1-74059-850-4|page= 48 |url=http://books.google.com/?id=OtabdzMdbboC&pg=PA48}}</ref> Under [[Napoleon III]], a new wave of urbanism and architecture was given birth; extravagant buildings such as the neo-baroque [[Palais Garnier]] were built. The urban planning of the time was very organised and rigorous; for example, [[Haussmann's renovation of Paris]]. The architecture associated to this era is named [[Second Empire (architecture)|Second Empire]] in English, the term being taken from the [[Second French Empire]]. At this time there was a strong Gothic resurgence across Europe and in France; the associated architect was [[Eugène Viollet-le-Duc]]. In the late 19th century, [[Gustave Eiffel]] designed many bridges, such as [[Garabit viaduct]], and remains one of the most influential bridge designers of his time, although he is best remembered for the iconic [[Eiffel Tower]]. In the 20th century, French-Swiss architect [[Le Corbusier]] designed several buildings in France. More recently, French architects have combined both modern and old architectural styles. The [[Louvre Pyramid]] is an example of modern architecture added to an older building. The most difficult buildings to integrate within French cities are skyscrapers, as they are visible from afar. For instance, in Paris, since 1977, new buildings had to be under 37 meters, or 121 feet.<ref>[http://lci.tf1.fr/posez-vos-questions/2008-07/gratte-ciel-paris-pensez-vous-4872555.html Des gratte-ciel à Paris : qu'en pensez-vous ?] – [[La Chaîne Info|LCI]]</ref> France's largest financial district is [[La Defense]], where a significant number of skyscrapers are located.<ref>[http://www.groupenci.com/uk/ile-de-france/defense.com-square.html In the heart of the main European Business area] – NCI Business Center</ref> Other massive buildings that are a challenge to integrate into their environment are large bridges; an example of the way this has been done is the [[Millau Viaduct]]. Some famous modern French architects include [[Jean Nouvel]], [[Dominique Perrault]], [[Christian de Portzamparc]] or [[Paul Andreu]]. === Literature === {{Main|French literature}} [[File:French literary figures.jpg|thumb|French literary figures. Clockwise from top left: [[Molière]] is the most played author in the [[Comédie-Française]];<ref>{{fr icon}} [http://www.comedie-francaise.fr/histoire-et-patrimoine?id=525 Auteurs et répertoires] – Official site of the Comédie Française</ref> [[Victor Hugo]] is one of the most important French novelists and poets, and is sometimes seen as the greatest French writer of all time.<ref name = victor>{{cite web|url=http://www.lecavalierbleu.com/images/30/extrait_75.pdf |title=Victor Hugo est le plus grand écrivain français |format=PDF |date= |accessdate=29 September 2013}}</ref> 19th-century poet, writer, and translator [[Charles Baudelaire]]; 20th-century philosopher and novelist [[Jean-Paul Sartre]]. |តំនភ្ជាប់=Special:FilePath/French_literary_figures.jpg]] The earliest French literature dates from the [[Middle Age]]s, when what is now known as modern France did not have a single, uniform language. There were several languages and dialects and writers used their own spelling and grammar. Some authors of French mediaeval texts are unknown, such as ''[[Tristan and Iseult]]'' and ''[[Lancelot-Grail]]''. Other authors are known, for example [[Chrétien de Troyes]] and [[William IX of Aquitaine|Duke William IX of Aquitaine]], who wrote in [[Occitan]]. Much mediaeval French poetry and literature were inspired by the legends of the [[Matter of France]], such as ''[[The Song of Roland]]'' and the various [[chansons de geste]]. The ''Roman de Renart'', written in 1175 by Perrout de Saint Cloude, tells the story of the mediaeval character [[Reynard]] ('the Fox') and is another example of early French writing. An important 16th-century writer was [[François Rabelais]], whose novel ''[[Gargantua and Pantagruel]]'' has remained famous and appreciated until now. [[Michel de Montaigne]] was the other major figure of the French literature during that century. His most famous work, ''[[Essays (Montaigne)|Essais]]'', created the literary genre of the essay.<ref>{{cite web|url=http://www.humanistictexts.org/montaigne.htm |title=Montaigne |publisher=Humanistictexts.org |accessdate=22 July 2011}}</ref> [[French poetry]] during that century was embodied by [[Pierre de Ronsard]] and [[Joachim du Bellay]]. Both writers founded the [[La Pléiade]] literary movement. During the 17th century, [[Madame de La Fayette]] published anonymously ''[[La Princesse de Clèves]]'', a novel that is considered to be one of the very first [[psychological novel]]s of all times.<ref>{{cite web|url=http://www.radiodramareviews.com/id438.html |title=La Princesse de Cleves by Madame de Lafayette, adapted by Jo Clifford |publisher=Radiodramareviews.com |date=28 February 2010 |accessdate=22 July 2011}}</ref> [[Jean de La Fontaine]] is one of the most famous [[fabulist]] of that time, as he wrote hundreds of fables, some being far more famous than others, such as ''[[The Ant and the Grasshopper]]''. Generations of French pupils had to learn his fables, that were seen as helping teaching [[wisdom]] and [[common sense]] to the young people. Some of his verses have entered the popular language to become proverbs.<ref>{{cite web|url=http://www.newworldencyclopedia.org/entry/Jean_de_La_Fontaine |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090618002516/http://www.newworldencyclopedia.org/entry/Jean_de_La_Fontaine |archivedate=18 June 2009 |title=Jean de la Fontaine |publisher=Newworldencyclopedia.org |accessdate=22 July 2011}}</ref> [[Jean Racine]], whose incredible mastery of the [[alexandrine]] and of the French language has been praised for centuries, created plays such as ''[[Phèdre]]'' or ''[[Britannicus]]''. He is, along with [[Pierre Corneille]] (''[[Le Cid]]'') and Molière, considered as one of the three great dramatists of the France's [[Louis XIV of France#Patronage o the arts|golden age]]. Molière, who is deemed to be one of the greatest masters of comedy of the [[Western literature]],<ref>"Author of some of the finest comedies in the history of the theater." Hartnoll, Phyllis (ed.). The Oxford Companion to the Theatre, 1983, Oxford University Press, p. 554</ref> wrote [[Molière#List of major works|dozens of plays]], including ''[[Le Misanthrope]]'', ''[[L'Avare]]'', ''[[Le Malade imaginaire]]'', and ''[[Le Bourgeois Gentilhomme]]''. His plays have been so popular around the world that French language is sometimes dubbed as "the language of Molière" (''la langue de Molière''),<ref>{{cite news|last=Randall |first=Colin |url=http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/france/1475046/France-looks-to-the-law-to-save-the-language-of-Moliere.html |title=France looks to the law to save the language of Molière |work=The Daily Telegraph |location=London |date=25 October 2004 |accessdate=22 July 2011 }}</ref> just like English is considered as "the language of [[Shakespeare]]". French literature and poetry flourished even more in the 18th and 19th centuries. [[Denis Diderot]]'s best-known works are ''[[Jacques the Fatalist]]'' and ''[[Rameau's Nephew]]''. He is however best known for being the main redactor of the ''[[Encyclopédie]]'', whose aim was to sum up all the knowledge of his century (in fields such as arts, sciences, languages, philosophy) and to present them to the people, in order to fight ignorance and [[obscurantism]]. During that same century, [[Charles Perrault]] was a prolific writer of famous children's fairy tales including ''[[Puss in Boots]]'', ''[[Cinderella]]'', ''[[Sleeping Beauty]]'' and ''[[Bluebeard]]''. At the start of the 19th century, [[symbolist poetry]] was an important movement in French literature, with poets such as Charles Baudelaire, [[Paul Verlaine]] and [[Stéphane Mallarmé]].<ref>{{fr icon}} [http://users.skynet.be/litterature/symbolisme/symbolismefrancais.htm Le symbolisme français]</ref> The 19th century saw the writings of many renowned French authors. Victor Hugo is sometimes seen as "the greatest French writer of all times"<ref name = victor/> for excelling in all [[literary genre]]s. The preface of his play ''[[Cromwell (play)|Cromwell]]'' is considered to be the manifesto of the [[Romanticism|Romantic movement]]. ''[[:fr:Les Contemplations|Les Contemplations]]'' and ''[[La Légende des siècles]]'' are considered as "poetic masterpieces",<ref name = hugo>{{cite web|url=http://www.enotes.com/victor-hugo-criticism/hugo-victor |title=Victor Hugo 1802–1885 |publisher=Enotes.com |accessdate=16 July 2011}}</ref> Hugo's verse having been compared to that of Shakespeare, [[Dante]] and [[Homer]].<ref name = hugo/> His novel ''[[Les Misérables]]'' is widely seen as one of the greatest novel ever written<ref>{{cite web|url=http://www.adherents.com/people/100_novel.html |title=All-Time 100 Best Novels List |publisher=Adherents.com |accessdate=22 July 2011}}</ref> and ''[[The Hunchback of Notre-Dame|The Hunchback of Notre Dame]]'' has remained immensely popular. Other major authors of that century include [[Alexandre Dumas]] (''[[The Three Musketeers]]'' and ''[[The Count of Monte-Cristo]]''), [[Jules Verne]] (''[[Twenty Thousand Leagues Under the Sea]]''), [[Émile Zola]] (''[[Les Rougon-Macquart]]''), [[Honoré de Balzac]] (''[[La Comédie humaine]]''), [[Guy de Maupassant]], [[Théophile Gautier]] and [[Stendhal]] (''[[The Red and the Black]]'', ''[[The Charterhouse of Parma]]''), whose works are amongst the most well known in France and the world. The [[Prix Goncourt]] is a French literary prize first awarded in 1903.<ref>{{fr icon}} [http://www.academie-goncourt.fr/?article=1229174089 La première Académie Goncourt]&nbsp;– [http://www.academie-goncourt.fr/? Site officiel de l'Académie Goncourt]</ref> Important writers of the 20th century include [[Marcel Proust]], [[Louis-Ferdinand Céline]], [[Albert Camus]], and [[Jean-Paul Sartre]]. [[Antoine de Saint Exupéry]] wrote ''[[The Little Prince|Little Prince]]'' which has remained popular for decades with children and adults around the world.<ref>{{cite web|url=http://www.completelynovel.com/books/50599 |title=The Little Prince |publisher=Completelynovel.com |accessdate=22 July 2011}}</ref> As of 2010, French authors had more [[Nobel Prize in Literature|Literature Nobel Prizes]] than [[List of Nobel laureates in Literature#Laureates per country|those of any other nation]].<ref>National Literature Nobel Prize shares 1901–2009 [http://www.idsia.ch/~juergen/lit.html by citizenship at the time of the award] and [http://www.idsia.ch/~juergen/litnat.html by country of birth]. From [[Jürgen Schmidhuber|J. Schmidhuber]] (2010), [http://www.idsia.ch/~juergen/nobelshare.html Evolution of National Nobel Prize Shares in the 20th century] at [http://arxiv.org/abs/1009.2634 arXiv:1009.2634v1]</ref> === Philosophy === {{main|French philosophy}} Medieval philosophy was dominated by [[Scholasticism]] until the emergence of [[Humanism in France|Humanism]] in the Renaissance. [[Modern philosophy]] began in France in the 17th century with the philosophy of [[René Descartes]], [[Blaise Pascal]], and [[Nicolas Malebranche]]. Descartes revitalised [[Western philosophy]], which had been declined after the Greek and Roman eras.<ref>{{cite web|url=http://www.friesian.com/hist-2.htm |title=The Beginning of Modern Sciences |publisher=Friesian.com |accessdate=16 July 2011}}</ref> His ''[[Meditations on First Philosophy]]'' changed the primary object of philosophical thought and raised some of the most fundamental problems for foreigners such as [[Spinoza]], [[Gottfried Wilhelm Leibniz|Leibniz]], [[David Hume|Hume]], [[George Berkeley|Berkeley]], and [[Immanuel Kant|Kant]]. [[File:Frans Hals - Portret van René Descartes.jpg|thumb|upright|left|[[René Descartes]], founder of modern philosophy.]] During the 18th century, French philosophers produced one of the most important works of the [[Age of Enlightenment]]. In ''[[The Spirit of the Laws]]'', [[Baron de Montesquieu]] theorized the principle of [[separation of powers]], which has been implemented in all [[liberal democracy|liberal democracies]] since [[Separation of powers under the United States Constitution|it was first applied in the United States]]. In ''[[Du contrat social ou Principes du droit politique|The Social Contract]]'', [[Jean-Jacques Rousseau]] openly criticized the European [[Divine right monarchy|divine right monarchies]] and strongly affirmed the principle of the [[sovereignty of the people]]. [[Voltaire]] came to embody the Enlightenment with his defence of civil liberties, such as the right to a free trial and freedom of religion. 19th-century French thought was targeted at responding to the social malaise following the French Revolution. Rationalist philosophers such as [[Victor Cousin]] and [[Auguste Comte]], who called for a new social doctrine, were opposed by reactionnary thinkers such as [[Joseph de Maistre]], [[Louis Gabriel Ambroise de Bonald|Louis de Bonald]] and [[Hugues Felicité Robert de Lamennais|Lamennais]], who blamed the rationalist rejection of traditional order. De Maistre is considered, together with the Englishman [[Edmund Burke]], one of the founders of European conservatism, while Comte is regarded as the founder of [[positivism]] and [[sociology]]. In the early 20th century, French [[Spiritualism (philosophy)|spiritualist]] thinkers such as [[Maine de Biran]], [[Henri Bergson]] and [[Louis Lavelle]] influenced Anglo-Saxon thought, including the Americans [[Charles Sanders Peirce]] and [[William James]], and the Englishman [[Alfred North Whitehead]]. In the late 20th century, partly influenced by German [[Phenomenology (philosophy)|phenomenology]] and [[existentialism]], [[postmodern philosophy]] began in France, with notable [[post-structuralism|post-structuralist]] thinkers including [[Jean-François Lyotard]], [[Jean Baudrillard]], [[Jacques Derrida]], [[Jacques Lacan]], [[Michel Foucault]] and [[Gilles Deleuze]]. === Sciences === {{Main|List of French inventions and discoveries}} [[File:Ariane4.jpg|thumb|upright|right|[[Ariane 4]] launched from [[Kourou]], [[French Guiana]] (1988)]] France has been since the [[Middle Ages]] a major focus of knowledge and discoveries. Around the beginning of the 11th century [[Pope Sylvester II]] reintroduced the [[abacus]] and [[armillary sphere]], and introduced [[Arabic numerals]] and [[clock]]s to northern and western Europe.<ref>{{cite web|url=https://archive.org/details/livesnecromance04godwgoog|title=Lives of the Necromancers|author=William Godwin|year=1876|page=232}}</ref> The [[University of Paris]], founded in the mid-12th century, is still one of the most important universities of the Western world.<ref>André Thuilier, Histoire de l’université de Paris et de la Sorbonne, Paris, Nouvelle librairie de France, 1994</ref> In the 17th century, [[René Descartes]] defined a [[Rationalism|method for the acquisition of scientific knowledge]], while [[Blaise Pascal]] became famous for his work on [[probability]] and [[fluid mechanics]]. They were both key figures of the [[Scientific revolution]] which erupted in Europe during this period. The [[French Academy of Sciences|Academy of Sciences]] was founded by [[Louis XIV]] to encourage and protect the spirit of [[French people|French]] [[Scientific method|scientific research]]. It was at the forefront of scientific developments in Europe in the 17th and 18th centuries. It is one of the earliest [[academy of sciences|academies of sciences]]. The [[Age of Enlightenment]] was marked by the work of biologist [[Georges-Louis Leclerc, Comte de Buffon|Buffon]] and chemist [[Antoine Lavoisier|Lavoisier]], who discovered the role of [[oxygen]] in [[combustion]], while [[Denis Diderot|Diderot]] and [[Jean le Rond d'Alembert|D'Alembert]] published the ''[[Encyclopédie]]'' which aimed to give access to "useful knowledge" to the people, a knowledge that they can apply to their everyday life.<ref>Burke, Peter, A social history of knowledge: from Gutenberg to Diderot, Malden: Blackwell Publishers Inc., 2000, p.17</ref> With the [[Industrial Revolution]], the 19th century saw spectacular scientific developments in France with scientists such as [[Augustin Fresnel]], founder of modern [[optics]], [[Nicolas Léonard Sadi Carnot|Sadi Carnot]] who laid the foundations of [[thermodynamics]], or [[Louis Pasteur]], a pioneer of [[microbiology]]. Other eminent French scientists of the 19th century have their [[List of the 72 names on the Eiffel Tower|names inscribed on the Eiffel Tower]]. Famous French scientists of the 20th century include the mathematician and physicist [[Henri Poincaré]], physicists [[Henri Becquerel]], [[Pierre Curie|Pierre]] and [[Marie Curie]], remained famous for their work on [[radioactivity]], the physicist [[Paul Langevin]] or virologist [[Luc Montagnier]], co-discoverer of [[HIV AIDS]]. As of 2012, [[List of Nobel laureates by country|65 French]] people have been awarded a [[Nobel Prize]]<ref>{{cite web |url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/lists/all/ |title=All Nobel Prizes |publisher=Nobel Media |accessdate=10 October 2012}}</ref> and 11 have received the [[Fields Medal]].<ref>{{cite web |url=http://www.mathunion.org/general/prizes/fields/prizewinners/ |title=List of Fields Medallists |publisher=International Mathematical Union |accessdate=10 October 2012}}</ref> === Music === {{Main|Music of France}} [[File:Gainsbourgb.jpg|thumb|upright|[[Serge Gainsbourg]], one of the world's most influential popular musicians.<ref>{{cite web|author=2003年4月21日 (月) |url=http://www.hmv.co.jp/news/newsDetail.asp?newsnum=304080038 |title=The 100 Greatest Artists – No. 62 |publisher=Hmv.co.jp |date= |accessdate=25 January 2011}}</ref>]] France has a long and varied musical history. It experienced a golden age in the 17th century thanks to Louis XIV, who employed several musicians and composers in the royal court. The most renowned composers of this period include [[Marc-Antoine Charpentier]], [[François Couperin]], [[Michel-Richard Delalande]], [[Jean-Baptiste Lully]] and [[Marin Marais]], all of them composers at the court. After the death of the "Roi Soleil", French musical creation lost dynamism, but in the next century the music of [[Jean-Philippe Rameau]] reached some prestige, and today he is still one of the most renowned French composers. French classical music knew a revival in the 19th and 20th century, at the end of the romantic movement, at first with opera composers [[Hector Berlioz]], [[Georges Bizet]], [[Gabriel Fauré]], [[Charles Gounod]], [[Jacques Offenbach]], [[Édouard Lalo]], [[Jules Massenet]] and [[Camille Saint-Saëns]]. This period was a golden age for operas, being popular in the country the [[opéra bouffon]], the [[opera-ballet]] and the [[opéra comique]] genres. Later came precursors of modern classical music [[Érik Satie]], [[Francis Poulenc]], and above all [[Maurice Ravel]] and [[Claude Debussy]], who invented new musical forms.<ref>{{cite web|last=Huizenga |first=Tom |url=http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=4957580 |title=Debussy's 'La Mer' Marks 100th Birthday |publisher=Npr.org |date=14 October 2005 |accessdate=22 July 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=92338564 |title=Debussy's Musical Game of Deception |publisher=Npr.org |date=12 July 2008 |accessdate=22 July 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.classicfm.co.uk/music/composers/c-g/claude-debussy/ |title=Biography of Claude Debussy |publisher=Classicfm.co.uk |accessdate=22 July 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.classicfm.co.uk/music/composers/n-r/maurice-ravel/ |title=Biography of Maurice Ravel |publisher=Classicfm.co.uk |accessdate=22 July 2011}}</ref> More recently, at the middle of the 20th century, [[Maurice Ohana]], [[Pierre Schaeffer]] and [[Pierre Boulez]] contributed to the evolutions of [[contemporary classical music]].<ref>{{cite web|last=Boulez |first=Pierre |url=http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=126668117 |title=Composer-Conductor Pierre Boulez At 85 |publisher=Npr.org |accessdate=22 July 2011}}</ref> [[File:DaftAlive.jpeg|thumb|[[Daft Punk]], pioneers of the [[French house]].]] French music then followed the rapid emergence of pop and rock music at the middle of the 20th century. Although English-speaking creations achieved popularity in the country, [[French popular music|French pop music]], known as ''[[chanson française]]'', has also remained very popular. Among the most important French artists of the century are [[Édith Piaf]], [[Georges Brassens]], [[Léo Ferré]], [[Charles Aznavour]] and [[Serge Gainsbourg]]. Although there are very few rock bands in France compared to English-speaking countries,<ref>[[Radio France Internationale|RFI Musique]], [http://www.rfimusic.com/artist/rock/noir-desir/biography Biography of Noir Désir], March 2009 : “Rock music doesn't come naturally to the French. A Latin country, with more affinity to poetry and melody, France has very rarely produced talented rock musicians. Rock music has other, more Anglo-Saxon ingredients”</ref> bands such as [[Noir Désir]], [[Mano Negra]], [[Niagara (band)|Niagara]], [[Les Rita Mitsouko]] and more recently [[Superbus (band)|Superbus]], [[Phoenix (band)|Phoenix]] and [[Gojira (band)|Gojira]]<ref name=frmusic>France Diplomatie, [http://www.diplomatie.gouv.fr/en/france_159/culture-and-media_6819/culture_6874/music_5335/french-music-has-the-whole-planet-singing_13031.html French music has the whole planet singing], June 2009</ref> have reached worldwide popularity. Other French artists with international careers have been popular in several countries, for example female singers [[Dalida]], [[Mireille Mathieu]] and [[Mylène Farmer]],<ref name=frmusic/> electronic music pioneers [[Jean-Michel Jarre]], [[Laurent Garnier]] and [[Bob Sinclar]], and later [[Martin Solveig]] and [[David Guetta]]. In the 1990s and 2000s (decade), electronic duos [[Daft Punk]], [[Justice (French band)|Justice]] and [[Air (French band)|Air]] also reached worldwide popularity and contributed to the reputation of modern electronic music in the world.<ref name=frmusic/><ref>The Telegraph, [http://www.telegraph.co.uk/culture/music/3669339/Daft-Punk-Behind-the-robot-masks.html Daft Punk: Behind the robot masks], 17 November 2007 : "Daft Punk were in many ways responsible for turning the spotlight on a new, cool underground of French music in the late 1990s, including bestselling acts such as Air, and have been a huge influence on the current generation of international star DJs"</ref><ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/1721450.stm |title=The return of French pop music |publisher=BBC News |date=20 December 2001 |accessdate=22 July 2011}}</ref> Among current musical events and institutions in France, many are dedicated to classical music and operas. The most prestigious institutions are the state-owned [[Paris National Opera]] (with its two sites [[Palais Garnier]] and [[Opéra Bastille]]), the [[Opéra National de Lyon]], the [[Théâtre du Châtelet]] in Paris, the [[Théâtre du Capitole]] in [[Toulouse]] and the [[Grand Théâtre de Bordeaux]]. As for music festivals, there are several events organized, the most popular being the [[Eurockéennes]] and [[Rock en Seine]]. The [[Fête de la Musique]], imitated by many foreign cities, was first launched by the French government in 1982.<ref>Ministry of Culture of France, [http://www.fetedelamusique.culture.fr/site-2010/?page_id=550 About « Fête de la Musique »]</ref><ref>France Diplomatie, [http://www.diplomatie.gouv.fr/en/france_159/culture-and-media_6819/culture_6874/music_5335/fete-musique-21 June 2007_9392.html Fête de la Musique], 21 June 2007</ref> Major music halls and venues in France include [[Le Zénith]] sites present in many cities and other places in Paris ([[Paris Olympia]], [[Théâtre Mogador]], [[Élysée Montmartre]], etc.). === Cinema === {{Main|Cinema of France}} [[File:Palmed'or.jpg|thumb|A ''[[Palme d'Or]]'' from the [[Cannes Film Festival]], the world's most prestigious and publicized film festival.<ref>{{cite news|url = http://topics.nytimes.com/top/reference/timestopics/subjects/c/cannes_international_film_festival/index.html|title = Cannes International Film Festival|work=New York Times | first=Manohla|last=Dargis}}</ref><ref>{{cite news|url = http://www.nytimes.com/2012/05/16/arts/16iht-lim16.html?_r=1&ref=movies|title = They'll Always Have Cannes|work=New York Times | first=Dennis|last=Lim}}</ref><ref>{{cite news|url = http://www.forbes.com/2008/05/14/cannes-properties-luxury-forbeslife-cx_mw_0514realestate_slide.html?thisSpeed=15000|title = In Pictures: Chic Cannes Hideaways|work=Forbes | first=Matt|last=Woolsey}}</ref>]] France has historical and strong links with [[Filmmaking|cinema]], with two [[Frenchmen]], Auguste and Louis Lumière (known as the [[Auguste and Louis Lumière|Lumière Brothers]]) having created cinema in 1895.<ref>{{fr icon}} [http://www.larousse.fr/encyclopedie/personnage/Lumière/130661 Les frères Lumière]</ref> France remains a leader in filmmaking, as of 2006 producing more films than any other European country.<ref>{{cite web|url=http://stats.uis.unesco.org/unesco/TableViewer/tableView.aspx |title=Cinema: production of feature films |publisher=Stats.uis.unesco.org |accessdate=22 July 2011}}</ref> The nation also hosts the [[Cannes Festival]], one of the most important and famous film festivals in the world.<ref>{{cite web|url=http://www.cannesguide.com/basics/ |title=Cannes&nbsp;– a festival virgin's guide |publisher=Cannesguide.com |date=15 Februatype_item=ART_ARCH_30Jry 2007 |accessdate=22 July 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.whatsonwhen.com/sisp/index.htm?fx=event&event_id=21731 |title=Cannes Film Festival &#124; Palais des Festivals, Cannes, France |publisher=Whatsonwhen.com |date= |accessdate=22 June 2012}}</ref> Although the French film market is dominated by [[Hollywood]], France is the only nation in the world where American films make up the smallest share of total film revenues, at 50%, compared with 77% in Germany and 69% in Japan.<ref name = erudit>{{fr icon}} Damien Rousselière [http://www.erudit.org/revue/hphi/2005/v15/n2/801295ar.pdf Cinéma et diversité culturelle: le cinéma indépendant face à la mondialisation des industries culturelles]. ''Horizons philosophiques'' Vol. 15 No. 2 2005</ref> French films account for 35% of the total film revenues of France, which is the highest percentage of national film revenues in the developed world outside the United States, compared to 14% in Spain and 8% in the UK.<ref name = erudit/> Until recently, France had for centuries been the cultural center of the world,<ref name=exception/> although its dominant position has been surpassed by the [[American culture|United States]]. Subsequently, France takes steps in protecting and promoting its culture, becoming a leading advocate of the [[cultural exception]].<ref>Joëlle Farchy (1999) [http://www.scienceshumaines.com/la-fin-de-l-exception-culturelle_fr_10912.html La Fin de l'exception culturelle ?] [[CNRS]] ISBN 978-2-271-05633-7</ref> The nation succeeded in convincing all EU members to refuse to include culture and audiovisuals in the list of liberalized sectors of the WTO in 1993.<ref>[http://www.culture.gouv.fr/culture/actualites/politique/diversite/wto-en2.htm The cultural exception is not negotiable by Catherine Trautmann] – Ministry of Culture</ref> Moreover, this decision was confirmed in a voting in the [[UNESCO]] in 2005, and the principle of "cultural exception" won an overwhelming victory: 198 countries voted for it, only 2 countries, the U.S and Israel, voted against it.<ref>{{fr icon}} [http://www.fnsac-cgt.com/administration/upload/ARTICLE%20UNESCO%20CONF%201602_06%20(3).pdf La Convention UNESCO pour la diversité culturelle : vers un droit international culturel contraignant ?] – www.fnsac-cgt.com</ref> === Fashion === {{main|French fashion}} [[File:Channel headquarters bordercropped.jpg|thumb|[[Chanel]]'s headquarters on the [[Place Vendôme]], Paris.]] Fashion has been an important industry and cultural export of France since the 17th century, and modern "haute couture" originated in Paris in the 1860s. Today, Paris, along with London, Milan, and New York City, is considered one of the world's fashion capitals, and the city is home or headquarters to many of the premier fashion houses. The expression [[Haute couture]] is, in France, a legally protected name, guaranteeing certain quality standards. The association of France with fashion and style ({{lang-fr|link=no|la mode}}) dates largely to the reign of [[Louis XIV of France|Louis XIV]]<ref>Kelly, 181. DeJean, chapters 2–4.</ref> when the luxury goods industries in France came increasingly under royal control and the French royal court became, arguably, the arbiter of taste and style in Europe. But France renewed its dominance of the high fashion ({{lang-fr|link=no|couture or haute couture}}) industry in the years 1860–1960 through the establishing of the great [[couturier]] houses such as Chanel, [[Christian Dior S.A.|Dior]], and [[Givenchy]]. The French perfume industry is world leader in its sector and is centered around the town of [[Grasse]].<ref>http://about-france.com/tourism/french-perfume.htm</ref> In the 1960s, the elitist "Haute couture" came under criticism from France's [[May 1968 in France|youth culture]]. In 1966, the designer [[Yves Saint Laurent (designer)|Yves Saint Laurent]] broke with established Haute Couture norms by launching a [[prêt-à-porter]] ("ready to wear") line and expanding French fashion into mass manufacturing. With a greater focus on marketing and manufacturing, new trends were established by [[Sonia Rykiel]], [[Thierry Mugler]], [[Claude Montana]], [[Jean-Paul Gaultier]] and [[Christian Lacroix]] in the 1970s and 1980s. The 1990s saw a conglomeration of many French couture houses under luxury giants and multinationals such as [[LVMH]]. === Media === {{Main|Telecommunications in France}} Compared to other developed countries, the French do not spend much time reading newspapers, due to the popularity of broadcast media. Best-selling daily national newspapers in France are ''[[Le Monde]]'' and ''[[Le Figaro]]'', with around 300,000 copies sold daily, but also ''[[L'Équipe]]'', dedicated to sports coverage.<ref>{{fr icon}} OJD, "Observatoire de la Presse", [http://observatoire.ojd.com/report/visu/obs/20/do/GP_PQN/ Presse Quotidienne Nationale]</ref> In the past years, free dailies made a breakthrough, with ''[[Metro International|Metro]]'', ''[[20 minutes (France)|20 Minutes]]'' and ''Direct Plus'' distributed at more than 650,000 copies respectively.<ref>{{fr icon}} OJD, [http://www.ojd.com/pgi/section/ Presse Gratuite d'Information]. November 2011</ref> However, the widest circulations are reached by regional daily ''[[Ouest France]]'' with more than 750,000 copies sold, and the 50 other regional papers have also high sales.<ref>{{fr icon}} Observatoire de la Presse, [http://observatoire.ojd.com/report/visu/obs/20/do/GP_PQRD/ Presse Quotidienne Régionale et Départementale]</ref><ref>{{fr icon}} OJD, "Bureau Presse Payante Grand Public", [http://www.ojd.com/chiffres/section/PPGP/print?submitted=1&section=PPGP&famille=2&thema=&search=&go=Lancer+la+recherche Presse Quotidienne Régionale et Départementale]</ref> The sector of weekly magazines is stronger and diversified with more than 400 specialized weekly magazines published in the country.<ref>{{fr icon}} Observatoire de la Presse, [http://observatoire.ojd.com/report/visu/obs/20/do/GP_PMAG/ Presse Magazine – Synthèse]</ref> The most influential news magazine are left-wing ''[[Le Nouvel Observateur]]'', centrist ''[[L'Express (France)|L'Express]]'' and right-wing ''[[Le Point]]'' (more than 400.000 copies),<ref>{{fr icon}} Observatoire de la Presse, [http://observatoire.ojd.com/report/visu/obs/20/do/GP_NEWS/ Presse News]</ref> but the highest circulation for weeklies is reached by TV magazines and by women’s magazines, among them ''[[Marie Claire]]'' and ''[[ELLE]]'', which have foreign versions. Influential weeklies also include investigative and satirical papers ''[[Le Canard Enchaîné]]'' and ''[[Charlie Hebdo]]'', as well as ''[[Paris Match]]''. Like in most industrialized nations, the print media have been affected by a [[Newspaper crisis|severe crisis]] in the past decade. In 2008, the government have launched a major initiative to help the sector reform to be financially independent,<ref>''[[The Daily Telegraph|The Telegraph]]'', [http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/france/3125110/Nicolas-Sarkozy-French-media-faces-death-without-reform.html Nicolas Sarkozy: French media faces 'death' without reform] 2 October 2008</ref><ref>French government portal, [http://www.gouvernement.fr/gouvernement/lancement-des-etats-generaux-de-la-presse Lancement des états généraux de la presse] 2 October 2008 [Launching of General State of written media]</ref> but in 2009 it had to give 600.000 euros to help the print media cope with the [[Global financial crisis of 2008-2009|economic crisis]], in addition to existing subsidies.<ref>{{cite web|author=Angelique Chrisafis in Paris |url=http://www.guardian.co.uk/media/2009/jan/23/sarkozy-pledges-state-aid-to-newspapers |title=Sarkozy pledges €600m to newspapers |publisher=Guardian |date= |accessdate=21 June 2012}}</ref> In 1974, after years of centralized monopoly on radio and television, the governmental agency [[ORTF]] was split into several national institutions, but the three already-existing TV channels and four national radio stations<ref>Radio France, "L'entreprise", [https://web.archive.org/web/20110722004341/http://www.radiofrance.fr/lentreprise/reperes/statuts/ Repères]. Landmarks of Radio France company</ref><ref name=mediapol>{{fr icon}} Vie Publique, [http://www.vie-publique.fr/politiques-publiques/politique-audiovisuel/chronologie/ Chronologie de la politique de l’audiovisuel] 20 August 2004 [Chronology of policy for audiovisual]</ref> remained under state-control. It was only in 1981 that the government allowed free broadcasting in the territory, ending state monopoly on radio.<ref name=mediapol/> French television was partly liberalized in the next two decade with the creation of several commercial channels, mainly thanks to cable and satellite television. In 2005 the national service [[Télévision Numérique Terrestre]] introduced digital television all over the territory, allowing the creation of other channels. The four existing national channels are now owned by state-owned consortium [[France Télévisions]], while public broadcasting group [[Radio France]] run five national radio stations. Among these public media are [[Radio France Internationale]], which broadcasts programs in French all over the world, and Franco-German TV channel [[TV5 Monde]]. In 2006, the government created global news channel [[France 24]]. Long-established TV channels [[TF1]] (privatized in 1987), [[France 2]] and [[France 3]] have the highest shares, while radio stations [[RTL (French radio)|RTL]], [[Europe 1]] and state-owned [[France Inter]] are the least listened to. === Society === [[File:Delacroix - La liberte.jpg|thumb|right|[[Marianne]], in a painting by [[Eugène Delacroix]], ''La Liberté guidant le peuple'' ([[Liberty Leading the People]]) (1830)]] According to a BBC poll in 2010, based on 29,977 responses in 28 countries, France is globally seen as a positive influence in the world's affairs: 49% have a positive view of the country's influence, whereas 19% have a negative view.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/8626041.stm |title=World warming to US under Obama, BBC poll suggests |publisher=BBC News |date=19 April 2010 |accessdate=21 July 2011}}</ref><ref>{{cite news| url=http://news.bbc.co.uk/2/shared/bsp/hi/pdfs/160410bbcwspoll.pdf|title=Global Views of United States Improve While Other Countries Decline|format=PDF|date=18 April 2010 |work=BBC News |accessdate=26 December 2011 }}</ref> The [[Nation Brands Index|Nation Brand Index]] of 2008 suggested that France has the second best international reputation, only behind [[Germany#Society|Germany]].<ref>{{cite web|url=http://www.gfk.com/group/press_information/press_releases/003055/index.en.html |title=Germany on Top, U.S. Seventh in Nation Brands IndexSM |publisher=Gfk.com |accessdate=9 August 2010}}</ref> According to a poll in 2011, the French were found to have the highest level of religious tolerance and to be the country where the highest proportion of the population defines its identity primarily in term of nationality and not religion.<ref name=pewmwtp>{{cite web|title=Muslim-Western tensions persist|url=http://www.pewglobal.org/files/2011/07/Pew-Global-Attitudes-Muslim-Western-Relations-FINAL-FOR-PRINT-July-21-2011.pdf|format=PDF|publisher=Pew Research Center|accessdate=17 November 2011}}</ref> 69% of French have a favourable view of the US, making France one of the most pro-American countries in the world.<ref>{{cite web|title=Opinion of the United States|url=http://www.pewglobal.org/database/?indicator=1 |publisher=Pew Research Center|year=2012}}</ref> In January 2010, the [[magazine]] [[International Living]] ranked France as "best country to live in", ahead of 193 other countries, for the fifth year running.<ref>{{cite web|author=Peter Allen |url=http://www.dailymail.co.uk/news/article-1240988/France-tops-list-best-places-live-world-fifth-year-row--Britain-languishes-25th.html |title=Britain falls to 25th best place to live in the world... behind Lithuania, the Czech Republic and Hungary |publisher=Dailymail.co.uk |date=7 January 2010 |accessdate=1 October 2013}}</ref><ref name = quality>{{cite web|author=By Daniela Deane for CNN |url=http://edition.cnn.com/2010/WORLD/europe/02/11/france.quality.life/index.html |title=Why France is best place to live in world |publisher=Edition.cnn.com |date= |accessdate=1 October 2013}}</ref> The four official symbols of the Republic, as stated by the [[Constitution of the French Fifth Republic|Constitution]],<ref>Conseil Constitutionnel, [http://www.conseil-constitutionnel.fr/conseil-constitutionnel/root/bank_mm/anglais/constiution_anglais_oct2009.pdf Constitution of 4 October 1958] (page 4) "Title I – Of Sovereignty"</ref> all commemorate events from the French Revolution. [[Bastille Day]], the national holiday, commemorates the [[Fête de la Fédération]], held on 14 July 1790 to celebrate the [[storming of the Bastille]].<ref>Ministry of Foreign Affairs of France, "The symbols of the Republic", [http://www.diplomatie.gouv.fr/en/france_159/institutions-and-politics_6814/the-symbols-of-the-republic_2002/the-14th-of-july-the-bastille-day_13113.html The 14th&nbsp;of July: Bastille day]</ref> The origins of the [[Flag of France|Tricolour flag]] date to the Revolution, as the [[cockade]] was the symbols adopted by the revolutionaries in 1789.<ref>Ministry of Foreign Affairs of France, "The symbols of the Republic", [http://www.diplomatie.gouv.fr/en/france_159/institutions-and-politics_6814/the-symbols-of-the-republic_2002/the-french-flag_1504.html The French Flag]</ref> The national anthem, [[La Marseillaise]], was written in 1792 as a war song for the French Army.<ref>Assemblée Nationale, "History and heritage : La Marseillaise, [http://www.assemblee-nationale.fr/english/la_marseillaise.asp Rouget de Lisle (1760–1836) and La Marseillaise]</ref><ref>Ministry of Foreign Affairs of France, "The symbols of the Republic", [http://www.diplomatie.gouv.fr/en/france_159/institutions-and-politics_6814/the-symbols-of-the-republic_2002/the-national-anthem-the-marseillaise_1502.html The national anthem : The Marseillaise]</ref> The official motto of the French Republic, "[[Liberté, égalité, fraternité]]" (Liberty, equality, brotherhood), also appeared during the Revolution.<ref>Ministry of Foreign Affairs of France, "The symbols of the Republic", [http://www.diplomatie.gouv.fr/en/france_159/institutions-and-politics_6814/the-symbols-of-the-republic_2002/liberty-equality-fraternity_1503.html Liberty, Equality, Fraternity]</ref> [[Marianne]], an unofficial symbol, is an allegorical figure of liberty and the Republic, and appeared at the time of the Revolution.<ref>{{cite web|url=http://www.diplomatie.gouv.fr/en/france_159/institutions-and-politics_6814/the-symbols-of-the-republic_2002/marianne_1506.html?var_recherche=Marianne |title=The Symbols of the Republic : Marianne on the Official Site of the Foreign Affairs Ministry of France |publisher=Diplomatie.gouv.fr |date= |accessdate=1 October 2013}}</ref> A common and traditional symbol of the French people is the [[Gallic rooster]]. Its origins date back to Antiquity, since the Latin word Gallus meant both "[[rooster]]" and "inhabitant of Gaul". Then this figure gradually became the most widely shared representation of the French, used by French monarchs, then by the Revolution and under the successive republican regimes as representation of the national identity, used for some stamps and coins.<ref>{{fr icon}} French Presidency, "Les symboles de la République française", [http://www.elysee.fr/president/la-presidence/les-symboles-de-la-republique-francaise/le-coq/le-coq.6052.html Le coq]{{dead link|date=September 2013}}</ref> === Gastronomy === {{Main|French cuisine}} [[File:Foie gras en cocotte.jpg|thumb|''[[Foie gras]]'' with mustard seeds and green onions in duck [[Au jus|jus]]. Foie gras belongs to the protected gastronomical heritage of France.<ref>French rural code [http://www.legifrance.gouv.fr/WAspad/UnArticleDeCode?commun=&code=CRURALNL.rcv&art=L654-27-1 L654-27-1]{{dead link|date=September 2013}}</ref>]] French cuisine is renowned for being one of the finest in the world.<ref>{{fr icon}} [http://www.ladepeche.fr/article/2008/02/24/436892-cuisine-sommes-nous-les-meilleurs-du-monde.html Cuisine : sommes-nous les meilleurs du monde ?]. La Dépêche. 24 February 2008</ref><ref>[http://www.discoverfrance.net/France/Food/DF_cuisine.shtml French Cuisine] – Discover France</ref><ref>[http://blog.hotelclub.com/top-10-international-cuisine/ Top 10 Most Tasty Cuisines in the World] – Hotel Club Travel Blog</ref><ref>{{fr icon}} [https://web.archive.org/web/20110721024114/http://www.vbartdevivre.fr/fr/ateliers-de-cuisine-francaise Ateliers de cuisine française] – Art de vivre à Paris</ref><ref>{{fr icon}} [http://www.amour-de-france.com/contenu.php?page=article-51 La Gastronomie Française] – Chinese Lovers of France</ref><ref>[http://www.theinternationalkitchen.com/cooking-vacations/france About our vacations in France] -Cooking Vacations to France</ref> French cuisine is extremely diverse and has exerted a major influence on other western cuisines.<ref name=cuisine>{{fr icon}} {{cite web|url=http://www.delices-du-monde.fr/recettes-francaise.html|title=Recettes françaises}} – Delices du Monde</ref> According to the regions, traditional recipes are different, the North of the country prefers to use butter as the preferred fat for cooking, whereas [[olive oil]] is more commonly used in the South.<ref>{{fr icon}} [http://web.archive.org/web/20110425112349/http://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5jvmxWfyZ2tFVA3qcmC7DkX6SMi5g La France du beurre et celle de l'huile d'olive maintiennent leurs positions] – [[Agence France Presse]]</ref> Moreover, each region of France has iconic traditional specialities : [[Cassoulet]] in the Southwest, [[Choucroute]] in Alsace, [[Quiche]] in the [[Lorraine (region)|Lorraine region]], [[Beef bourguignon]] in the [[Burgundy|Bourgogne]], [[Provence|provençal]] [[Tapenade]], etc. France's most renowned products are [[French wine|wines]],<ref>{{cite web|url=http://www.cs.utexas.edu/users/walter/wine/france.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100211145428/http://www.cs.utexas.edu/users/walter/wine/france.html |archivedate=11 February 2010 |title=Wines of France |publisher=Userweb.cs.utexas.edu |accessdate=9 August 2010}}</ref> including Champagne, [[Bordeaux wine|Bordeaux]], [[Burgundy wine|Bourgogne]], and [[Beaujolais]] as well as a large variety of different [[List of French cheeses|cheeses]], such as [[Camembert]], [[Roquefort (cheese)|Roquefort]] and [[Brie cheese|Brie]]. There are more than 400 different varieties.<ref>{{cite web|url=http://www.goodcooking.com/frcheese.htm |title=French Cheese |publisher=Goodcooking.com |accessdate=22 July 2011}}</ref><ref>[http://www.franceway.com/cheese/ French Cheese] on [http://www.traditionalfrenchfood.com/index.html Traditional French Food]</ref> French cuisine is also regarded as a key element of the [[quality of life]] and the attractiveness of France.<ref name =quality/> A French publication, the [[Michelin guide]], had by 2006 awarded 620 stars to French restaurants, at that time more than any other country, although the guide also inspects more restaurants in France than in any other country (by 2010, Japan was awarded as many Michelin stars as France, despite having half the number of Michelin inspectors working there).<ref>{{cite web|url=http://www.3starrestaurants.com/michelin-restaurants-star-guide.asp |title=Michelin 3 Star Restaurants around the world |publisher=3starrestaurants.com |date=14 December 2006 |accessdate=30 October 2010}}</ref><ref>''Japan overtakes France with more Michelin-starred restaurants'', Gilles Campion | Agence France-Presse | Thu 25 November 2010</ref> === Sports === {{Main|Sport in France}} [[File:TourDeFrance 2005 07 09.jpg|thumb|The [[Tour de France]] is the oldest and most prestigious of [[Grand Tour (cycling)|Grands Tours]], and the world's most famous cycling race.<ref>http://www.uciprotour.com/Modules/BUILTIN/getObject.asp?MenuId=MTcxNw&ObjTypeCode=FILE&type=FILE&id=34028&LangId=1</ref>]] Popular sports played in France include [[Association football|football]], [[judo]], tennis<ref>{{fr icon}} [http://www.insee.fr/fr/themes/tableau.asp?ref_id=NATTEF05401&reg_id=0 Les licences sportives en France] – Insee</ref> and [[basketball]].<ref>{{cite web|url=http://www.france-pub.com/esport.htm |title=All you need to know about sport in France |accessdate=11 February 2012}}</ref> France has hosted events such as the [[1938 FIFA World Cup|1938]] and [[1998 FIFA World Cup]]s,<ref>{{cite web|url=http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mcwc/ip-201_10e_fwcdraw-history_8842.pdf |title=History of the World Cup Final Draw |format=PDF |accessdate=22 July 2011}}</ref> and the [[2007 Rugby World Cup]].<ref>[https://web.archive.org/web/20110606170717/http://www.rugby.com.au/news/2003_april/france_wins_right_to_host_the_2007_rugby_wor_15381,3851.html France wins right to host the 2007 rugby world cup]. Associated Press. 11 April 2003</ref> [[Stade de France]] in [[Saint-Denis]] is France's largest stadium and was the venue for the 1998 FIFA World Cup and 2007 Rugby World Cup finals. France hosts the annual [[Tour de France]], the most famous [[road bicycle race]] in the world.<ref>{{cite web|url=http://www.weightlossdietinformation.com/the-tour-de-france-the-most-famous-bicycle-race-in-the-world.html |title=The Tour De France: The Most Famous Bicycle Race In The World |publisher=Weightlossdietinformation.com |date=3 January 2010 |accessdate=22 July 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.faqs.org/sports-science/Ce-Do/Cycling-Tour-de-France.html |title=Cycling: Tour de France |publisher=Faqs.org |accessdate=9 August 2010}}</ref> France is famous for its [[24 Hours of Le Mans]] [[sports car racing|sports car]] [[endurance racing (motorsport)|endurance race]].<ref>{{fr icon}} [http://www.lemans.org/fr/courses/24h/histoire.html Une course légendaire]{{dead link|date=September 2013}} – [http://www.lemans.org/ Site officiel du 24 heures du Mans]</ref> Several major tennis tournaments take place in France, including the [[Paris Masters]] and the French Open, one of the four [[Grand Slam (tennis)|Grand Slam]] tournaments. French [[martial arts]] include [[Savate]] and [[Fencing]]. France has a close association with the Modern Olympic Games; it was a French aristocrat, Baron [[Pierre de Coubertin]], who suggested the Games' revival, at the end of the 19th century.<ref>{{Cite book | last = Hill | first = Christopher R. | title = Olympic Politics | page = 5 |publisher=Manchester University Press ND | year = 1996 | url = http://books.google.com/?id=0o-9AAAAIAAJ| isbn = 0-7190-4451-0 | accessdate =5 July 2011}}</ref><ref name=Olympic>[http://www.worldatlas.com/aatlas/infopage/olympic.htm Olympic History] – World Atlas of Travel</ref> After [[Athens]] was awarded the first Games, in reference to the Olympics' Greek origins, Paris hosted the second Games [[1900 Summer Olympics|in 1900]].<ref>{{cite web|url=http://www.olympic.org/paris-1900-summer-olympics |title=Paris 1900 Summer Olympics. Official Site of the Olympic Movement |publisher=Olympic.org |date= |accessdate=30 September 2013}}</ref> Paris was the first home of the [[International Olympic Committee]], before it moved to [[Lausanne]].<ref>[http://www.lausanne-tourisme.ch/view.asp?DomID=63416&Language=E Lausanne, olympic capital]{{dead link|date=September 2013}} – Tourism in Lausanne</ref> Since 1900, France has hosted the Olympics on 4 further occasions: the [[1924 Summer Olympics]], again in Paris<ref name=Olympic/> and three [[Winter Olympic Games|Winter Games]] ([[1924 Winter Olympics|1924]] in [[Chamonix]], [[1968 Winter Olympics|1968]] in [[Grenoble]] and [[1992 Winter Olympics|1992]] in [[Albertville]]).<ref name=" Olympic"/> [[File:Finale Coupe de France 2010-2011 (Lille LOSC vs Paris SG PSG).jpg|thumb|right|The [[Stade de France]] was built for the [[1998 FIFA World Cup]], and is listed as a [[UEFA stadium categories|UEFA category four stadium]].]] Both the [[France national football team|national football team]] and the [[France national rugby union team|national rugby union team]] are nicknamed “''Les Bleus''” in reference to the team’s shirt color as well as the national French tricolor flag. Football is the most popular sport in France, with over 1,800,000 registered players, and over 18,000 registered clubs.<ref>[http://www.fff.fr/common/ressources/217361.pdf Licenses of the French Football Federation]</ref> The football team is among the most successful in the world, particularly at the start of the 21st century, with one [[FIFA World Cup]] victory in 1998,<ref>{{cite news|url=http://sportsillustrated.cnn.com/soccer/world/events/1998/worldcup/ |title=CNN/SI – World Cup |work=Sports Illustrated |date=1 December 1998 |accessdate=22 July 2011}}</ref> one FIFA World Cup second place in 2006,<ref>{{cite news|last=Stevenson |first=Jonathan |url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/world_cup_2006/4991652.stm |title=Zidane off as Italy win World Cup |publisher=BBC News |date=9 July 2006 |accessdate=21 July 2011}}</ref> and two [[UEFA European Championship]]s in [[UEFA Euro 1984|1984]]<ref>[http://www.uefa.com/uefaeuro/history/season=1984/index.html 1984: Platini shines for flamboyant France]{{dead link|date=September 2013}}. UEFA</ref> and [[UEFA Euro 2000|2000]].<ref>[http://www.uefa.com/uefaeuro/history/season=2000/index.html 2000: Trezeguet strikes gold for France]{{dead link|date=September 2013}}. UEFA</ref> The top national football club competition is [[Ligue 1]]. France has produced some of the greatest players in the world, including three time [[FIFA World Player of the Year]] [[Zinedine Zidane]], three time [[Ballon d'Or]] recipient [[Michel Platini]], record holder for most goals scored at a World Cup [[Just Fontaine]], first football player to receive the [[Légion d'honneur]] [[Raymond Kopa]], and the all-time leading goalscorer for the French national team [[Thierry Henry]]. [[Rugby union]] is popular, particularly in Paris and the southwest of France.<ref>[https://web.archive.org/web/20090615002946/http://www.123voyage.com/realsw/tosee/rugby.htm Rugby]. 123 Voyage</ref> The national rugby union team has competed at every [[Rugby World Cup]], and takes part in the annual [[Six Nations Championship]]. Stemming from a [[Top 14|strong domestic league]], the French rugby team has won 16 Six Nations Championships, including 8 [[Grand Slam (rugby union)|grand slam]]s; and has reached the semi-final of the Rugby World Cup 6 times and the final 3 times. [[Rugby league in France]] is a sport that is most popular in the south, in cities such as [[Perpignan]] and [[Toulouse]]. The [[Catalans Dragons]] currently play in the [[Super League]], which is the top tier rugby league competition in Europe. The [[Elite One Championship]] is the professional competition for rugby league clubs in France. In recent decades, France has produced world-elite basketball players, most notably [[Tony Parker]]. The [[France national basketball team|French National Basketball Team]] won gold at the [[FIBA EuroBasket 2013]]. The national team has won two Olympic Silver Medals: in [[Basketball at the 2000 Summer Olympics|2000]] and [[Basketball at the 1948 Summer Olympics|1948]]. == កំណត់សម្គាល់ == {{Reflist|30em|group=សម្គាល់}} == ឯកសារយោង == {{Reflist|30em}} == តំណភ្ជាប់ក្រៅ == {{Wikibooks|Wikijunior:Countries A-Z|France}} {{Sister project links|France}} * [http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-17298730 France] from the [[BBC News]] * [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/france.htm France] at ''UCB Libraries GovPubs'' *{{dmoz|Regional/Europe/France}} * [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/215768/France France] ''Encyclopædia Britannica'' entry * [http://europa.eu/about-eu/countries/member-countries/france/index_en.htm France] at the [[European Union|EU]] *{{Wikiatlas|France}} *{{osmrelation-inline|1403916}} * [http://www.ifs.du.edu/ifs/frm_CountryProfile.aspx?Country=FR Key Development Forecasts for France] from [[International Futures]] ;Economy *{{INSEE|National Institute of Statistics and Economic Studies}} * [http://stats.oecd.org/Index.aspx?QueryId=14594 OECD France statistics] ;Government * [http://www.france.fr/en France.fr (in English)] Official French tourism website *{{fr icon}} [http://www.gouvernement.fr/ Official Site of the Government] * [http://www.service-public.fr/langue/english/ Official site of the French public service] – Links to various administrations and institutions * [https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-f/france.html Chief of State and Cabinet Members] on ''[[The World Factbook]]'' * [http://www.assemblee-nationale.fr/english/index.asp Official site of the National Assembly] ;Culture *{{en-icon}} [http://www.french.uiuc.edu/cfc/ ''Contemporary French Civilization''], journal, University of Illinois. * [http://us.franceguide.com/ FranceGuide] – Official website of the French Government Tourist Office {{France topics |titlestyle=background:#ddf;}} {{Navboxes |title=[[File:Gnome-globe.svg|25px]]{{nbsp}}Geographic locale |list={{Coord|47|N|2|E|type:country_region:FR|display=inline}} {{Geographic location | Centre = {{flag|France}} | North = {{flag|United Kingdom}} | Northeast = {{flag| Belgium}}{{flag|Luxembourg}} | East = {{flag|Germany}}{{flag| Switzerland}}{{flag|Italy}} | Southeast = [[Mediterranean Sea]] | South = {{flag|Algeria}} | Southwest = {{flag|Spain}}{{flag|Andorra}} | West = [[Atlantic Ocean]] | Northwest = {{flag|United Kingdom}} }} {{Sovereign states of Europe}} {{Countries of North America}} {{Countries of South America}} {{Countries of Africa}} {{Countries and territories of Oceania}} {{Countries and territories bordering the Mediterranean Sea}} }} {{Navboxes |title = International organisations |list = {{EU members}} {{G8 nations}} {{G20}} {{UN Security Council}} {{Council of Europe members}} {{Organisation for Economic Co-operation and Development}} {{North Atlantic Treaty Organisation (NATO)}} {{La Francophonie}} }} {{Coord|47|N|2|E|type:country_region:FR|display=title}} == ប្រភពពត៌មាន == * [http://www.ambafrance-kh.org/spip.php?rubrique141 ស្ថានទូតបារាំងប្រចាំព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា] * [http://meteo.15.growiktionary.org ការទស្សទាយអាកាសធាតុ] {{បណ្តាប្រទេសនៅ​ទ្វីបអឺរ៉ុប}} {{G8}} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:បារាំង| ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសនៅអឺរ៉ុប]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រជាជាតិក្រុមប្រាំពីរ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រជាជាតិក្រុមម្ភៃ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រដ្ឋសមាជិកអង្គការណាតូ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រដ្ឋសមាជិកនៃសហភាពអឺរ៉ុប]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រដ្ឋសមាជិកនៃអង្គការអន្តរជាតិនៃក្រុមប្រទេសនិយាយភាសាបារាំង]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រដ្ឋសមាជិកនៃអង្គការសម្រាប់មេឌីទែរ៉ានេ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រដ្ឋសមាជិកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:សាធារណរដ្ឋ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសអឺរ៉ុបនិរតី]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសអឺរ៉ុបខាងលិច]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសឆ្លងទ្វីប]] iyn01jbe2e4cskpt32xexuiotph99gl 0 41748 282053 281466 2022-07-31T17:15:02Z Camhistory 36281 /* ចក្រភពខ្មែរ (គ.ស ៨០២-១៤២០) */ wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #FFD700;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> រាជានិយមកម្ពុជា </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="5" | King Norodom Sihamoni Ascended the throne in Cambodia 2004-Present. |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''រាជសម័យ''' | ព្រះរាជាណាចក្រ​កម្ពុជាទី២ (1993-Present) |- style="vertical-align:center;" |'''របបដឹកនាំជាតិ''' | រាជានិយម​អាស្រ័យ​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ (Constitutional monarchy) |- style="vertical-align:center;" |'''និមិត្តសញ្ញាព្រះរាជា''' [[File:Royal Standard of the King of Cambodia.svg|50px]] |​ ទង់ព្រះមហាក្សត្រនៃកម្ពុជា Royal Standard of the King of Cambodia |- style="vertical-align:center;" |'''ស្ដេចនៃប្រទេសកម្ពុជា''' |​ [[នរោត្ដម សីហមុនី]]​ |- style="vertical-align:center;" |'''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' | (គ.សករាជ ២០០៤ - បច្ចុប្បន្ន​) |- style="vertical-align:center;" |'''សន្តិវង្ស''' | ខ្សែររាជ្យវង្ស "[[នរោត្ដម]]" (Norodom) |- style="vertical-align:center;" |'''ព្រះនាមទូលហៅ''' | ព្រះករុណា (Preah Karona) |- style="vertical-align:center;" |'''ពង្សាវតារ''' | ស្វ័យកម្ពុជ និង ម្ចាស់ក្សត្រី ស្រីមេរ៉ា |- style="vertical-align:center;" |'''រាជ្យវង្សចាប់ផ្ដើម''' | ដើមសតវត្សទី១ គ.សករាជ ៥២ |} '''រាជានិយម​កម្ពុជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Monarchy of Cambodia) គឺជាប្រវត្តិសាស្ត្រនៃស្ដេចប្រទេសកម្ពុជា ដែលបានដឹកនាំរដ្ឋ [[ប្រទេសកម្ពុជា]] បន្តពីសម័យកាលមួយ ទៅសម័យកាលមួយទៀត តាមព្រះរាជវង្សពង្សាវតារ ដែលកត់សម្គាល់ជាព្រះប្រមុខរដ្ឋ កាន់កាប់រាល់កិច្ចការជាតិទាំងឡាយ ទាំងនយោបាយ សង្គមកិច្ច និង សេដ្ឋកិច្ច​ជាតិ ដែលជារបបស្វ័យភាពដែលគ្រប់គ្រងដោយព្រះមហាក្សត្រ ដែលជាធម្មតាទទួលមរតក និងអំណាចគ្រប់គ្រង ពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់ ។​<ref> KHMER.ENGLISH-DICTIONARY.HELP © (2018) [https://khmer.english-dictionary.help/khmer-to-english-meaning-%E1%9E%9A%E1%9E%94%E1%9E%94%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%99%E1%9E%98 Khmer to English Meaning :: របបរាជានិយម: Monarchy], Publisher: All Rights Reserved by KHMER.ENGLISH-DICTIONARY.HELP </ref> == អាណាចក្រ [[នគរភ្នំ]] (គ.ស ៥២-៥៥០) == '''Funan Kingdom (AD 52-550)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​ ០១ | align="center" | [[ស្វ័យកម្ពុជ]] និងនាងស្រី [[មេរ៉ា]] | align="center" | មិនស្គាល់ | align="center" | គ.ស ០១-៥២ |- | align="center" |​​ ០២ | align="center" | [[នាងសោម៉ា]] | align="center" | [[នាងនាគ]] - កំណត់ត្រាចិន [[នាងលុីវយុី]] | align="center" | គ.ស ៥២-៦៨ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | សន្តិវង្ស ជ្វា [[កោណ្ឌិន្យ]] លើកទ័ពតាមសំពៅមកវាយ ស្ដេចស្រី [[នាងសោម៉ា]]​​ ​​ |- | align="center" |​​ ០៣ | align="center" | [[កោណ្ឌិន្យទី១]] | align="center" | [[ព្រះថោង]] - កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ [[ហ៊ុនទៀន]] | align="center" | គ.ស ៦៨-ស.វទី១ |- | align="center" |​​ ០៤ | align="center" | ប្រហែល កៅណ្ឌិន្យទី២ | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ប្រហែល គ.ស ១២៧-ស.វទី២ |- | align="center" |​​ ០៥ | align="center" | ប្រហែល កៅណ្ឌិន្យទី៤ | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ៊ុនប៉ានហួង | align="center" | ប្រហែល គ.ស ១៧៧-១៨០ |- | align="center" |​​ ០៦ | align="center" | ប្រហែល កៅណ្ឌិន្យទី៦ | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ [[ផានផាន]] | align="center" | ប្រហែល គ.ស ១៨០-២០៥ |- | align="center" |​​ ០៧ | align="center" | វ្នំ ជ័យវរ្ម័ន | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានចេម៉ាន់ | align="center" | ប្រហែល គ.ស ២០៥-២១៧ |- | align="center" |​​ ០៨ | align="center" | វ្នំ សូរ្យវរ្ម័ន | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានជីនសេង | align="center" | ប្រហែល គ.ស ២១៧-២២៥ |- | align="center" |​​ ០៩ | align="center" | វ្នំ ធរណិន្ទ្រ | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានឆាង | align="center" | ប្រហែល គ.ស ២២៥-២៤០ |- | align="center" |​​ ១០ | align="center" | វ្នំ ទិត្យវរ្ម័ន | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានសុីឈុន | align="center" | ប្រហែល គ.ស ២៤០-២៨៧ |- | align="center" |​​ ១១ | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា |- | align="center" |​​ ១២ | align="center" | ចន្ទ្រា (កម្ពុជសូរីយា) | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ទៀនឈូ ឆានតាន | align="center" | គ.ស ៣៥៧ |- | align="center" |​​ ១៣ | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា |- | align="center" |​​ ១៤ | align="center" | កៅណ្ឌិន្យវរ្ម័ន | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ កៅឆេយុន | align="center" | គ.ស ៤២០-៤៣៤ |- | align="center" |​​ ១៥ | align="center" | ស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន | align="center" | | align="center" | គ.ស ៤៣៤-៤៧០ |- | align="center" |​​ ១៦ | align="center" | កៅណ្ឌិន្យជ័យវរ្ម័ន | align="center" | | align="center" | គ.ស ៤៧០-៥១៤ |- | align="center" |​​ ១៧ | align="center" | រុទ្រវរ្ម័ន | align="center" | | align="center" | គ.ស ៥១៤-៥៣៩ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | សន្តិវង្ស '''[[នគរភ្នំ]]''' បែកបាក់ជា ជានគរ '''[[ចេនឡា]]''' |} == អាណាចក្រ [[ចេនឡា]] (គ.ស ៥៥០-៨០២) == ''' Chenla Kingdom (AD 550-802)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ១៨ | align="center" | ភរវរ្ម័នទី១ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៥៥០-៦០០ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | '''[[នគរភ្នំ]]''' ធ្វើសង្គ្រាមជាមួយ នគរ '''[[ចេនឡា]]''' '''(គ.ស ៥៥០-៦២៧)''' |- | align="center" |​​ ១៩ | align="center" | មហិន្ទ្រវរ្ម័នទី១ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៦០០-៦១៥ |- | align="center" |​​ ២០ | align="center" | ឥសានរវរ្ម័នទី១ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៦១៥-៦៣៩ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | '''[[នគរភ្នំ]]''' ក្លាយជាចេនឡាដីគោក នគរ '''[[ចេនឡា]]''' ''' ក្លាយជាចេនឡាទឹកឡិច (គ.ស ៦២៧) |- | align="center" |​​ ២១ | align="center" | ភរវរ្ម័នទី២ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៦៣៩-៦៥៥ |- | align="center" |​​ ២២ | align="center" | ជ័យវរ្ម័នទី១ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៦៥៥-៦៨១ |- | align="center" |​​ ២៣ | align="center" | ក្សត្រី ជ័យទេវី | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៧១៣ (ទ្វារវតី) |- | align="center" |​​ ២៤ | align="center" | ទេវៈទិត្យ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៧១៣-៧៣០ |- | align="center" |​​ ២៥ | align="center" | រាជឥន្ទ្រលោក | align="center" | រាជធានី វ្យាធៈបុរៈ ([[ខេត្តតាកែវ]]) | align="center" | គ.ស ៧៣០-៧៥៤ |- | align="center" |​​ ២៦ | align="center" | បុស្កៈរាជ | align="center" | រាជធានី គុម្ភពបុរៈ ([[ខេត្តក្រចេះ]]) | align="center" | គ.ស ៧៥៤-៧៧០ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ពួកជ្វានៃរាជវង្ស សៃលេន្ត្រៈ លើកទ័ពជើងទឹកវាយចូលរាជធានី គុម្ភពបុរៈ [[ខេត្តក្រចេះ]] ត្រួត្រារយៈពេល ២០ឆ្នាំ (៧៨០-៨០០ នៃគ.ស) |- | align="center" |​​ ២៧ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី២]] | align="center" | សន្តិវង្ស បុស្កៈរាជ | align="center" | គ.ស ៨០២-៨៣៥ |} == [[ចក្រភពខ្មែរ]] (គ.ស ៨០២-១៤២០) == '''Khmer Empire (AD 802-1420)''' យោងតាមកំណត់ត្រារាជទូត[[ចិន]] របស់រាជវង្សយ័ន្ត គឺលោក ចូវតាក្វាន់ ([[អង់គ្លេស]]: Zhou Daguan) ដែលមកដល់[[ចក្រភពខ្មែរ]] នាសម័យអង្គរ ឆ្នាំ១២៩៦ នៃគ.ស បានសរសេរក្នុងកំណត់ហេតុរបស់លោកថា "ចក្រភពអង្គរ" មានខេត្តចំនួនជាង៩០ ។ <ref> Buddhasāsnapaṇḍity (1996) [https://books.google.com.kh/books?id=AEYvRguRPBUC&q Kambuja suriyā: dassanāvattī phsāy qaksarsāstr niṅ qaksarsāstr dūdau, Volume 50, Issue 2], Publisher: University of California, Berkeley </ref> '''[[ចក្រភពខ្មែរ]]''' ឬ '''មហាអាណាចក្រខ្មែរ''' ដែលត្រួតត្រា [[អាស៊ីអាគ្នេយ៍]] ដីគោកមួយភាគធំអស់រយៈពេលជាងប្រាំមួយរយឆ្នាំដែលគេស្គាល់ថាជាសម័យកាលដ៏មានឥទ្ធិពលនិងខ្លាំងពូកែរបស់ប្រជារាស្ត្រខ្មែនាសម័យកាល ចក្រភពអង្គរ (គ.ស ៨០២-១៤៣១) ដែលលាតសន្ធឹង លើប្រទេស[[ឡាវ]] ប្រទេស[[ថៃ]] ផ្នែកខ្លះនៃប្រទេស[[វៀតណាម]] និងប្រទេស[[ភូមា]]។ <ref> Buddhasāsnapaṇḍity (1998) [https://books.google.com.kh/books?id=Vc3wik82cQsC&q Kambuja suriyā: dassanāvattī phsāy qaksarsāstr niṅ qaksarsāstr dūdau, Volume 52], Publisher: the University of Wisconsin - Madison </ref> {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ២៧ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី២]] (Jeyvaraman II) | align="center" | បង្កើតឬសគល់ '''[[ចក្រភពខ្មែរ]]''' គ.ស ៨០២ | align="center" | គ.ស ៨០២-៨៣៥ |- | align="center" |​​ ២៨ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៣]] (Jeyvaraman III) | align="center" | រាជធានី "ហៈរិហៈរាល័យ"​ នៅតំបន់រលួស [[ខេត្តសៀមរាប]] | align="center" | គ.ស ៨៣៥-៨៧៧ |- | align="center" |​​ ២៩ | align="center" | [[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី១]] (Indra Varaman I) | align="center" | ស្ថាបនិករាជធានីអង្គរធំ | align="center" | គ.ស ៨៧៧-៨៨៩ |- | align="center" |​​ ៣០ | align="center" | [[យសោវរ្ម័នទី១]] (Yasoa Varaman I) | align="center" | ស្ថាបនិករាជធានី "[[យៈសោធរៈបុរៈ]]" លទ្ធិជំនឿ: ជំនឿសែនដូនតា | align="center" | គ.ស ៨៨៩-៩១០ |- | align="center" |​​ ៣១ | align="center" | [[ហស៌វរ្ម័នទី១]] (Hors Varaman I) | align="center" | "ស្ដេចនៃស្នាមញញឹមទី១" | align="center" | គ.ស ៩១០-៩២២ |- | align="center" |​​ ៣២ | align="center" | [[ឥសានវរ្ម័នទី២]] (Eysan Varaman II) | align="center" | [[ហិណ្ឌូសាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿអរូបី គោរពលើ ព្រះយមរាជ | align="center" | គ.ស ៩២៣-៩២៨ |- | align="center" |​​ ៣៣ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៤]] (Jeyvaraman IV) | align="center" | ស្ថាបនិកក្រុងថ្មី នៃ "[[រាជធានីកោះកេរ្តិ៍]]" | align="center" | គ.ស ៩២៨-៩៤២ |- | align="center" |​​ ៣៤ | align="center" | [[ហស៌វរ្ម័នទី២]] (Hors Varaman II) | align="center" | "ស្ដេចនៃស្នាមញញឹមទី២" ចម្បាំងជាមួយ រាជវង្ស "សៃលេន្ត្រៈ" នៃអាណាចក្រចូឡា | align="center" | គ.ស ៩៤២-៩៤៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |កងទ័ព អាណាចក្រចូឡា វាយចូល​រាជធានី​កោះកេរ្តិ៍ ចាប់យក [[ហស៌វរ្ម័នទី២]] ទៅកាត់ក្បាលនៅក្រុង "ស្រីវិជ័យ" (Srivijaya) នាឧបទ្វីបម៉ាឡេ ឆ្នាំ៩៤៤ នៃគ​.សករាជ​ |- | align="center" |​​ ៣៥ | align="center" | [[រាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២]] (Reajendra Varaman II) | align="center" | លើកទ័ពឡោមព័ទរឹបយករាជធានី "ស្រីវិជ័យ" បានទាំងស្រុងក្នុងឆ្នាំ ៩៥២ នៃគ​.សករាជ | align="center" | គ.ស ៩៤៤-៩៦៨ |- | align="center" |​​ ៣៦ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៥]] (Jeyvaraman V) | align="center" | បង្កើតសិល្បៈ "[[ល្ខោនខោល]]"​​ | align="center" | គ.ស ៩៦៨-១០០១ |- | align="center" |​​ ៣៧ | align="center" | [[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី១]] (Utey Tityavaraman I) | align="center" | សង្គ្រាម​នៅ "លប់បុរី" | align="center" | គ.ស ១០០១-១០០២ |- | align="center" |​​ ៣៨ | align="center" | [[ជ័យវីរៈវរ្ម័ន]] (Jeyvireak Varaman) | align="center" | សង្គ្រាម​ដណ្ដើមរាជ្យ [[យៈសោធរៈបុរៈ]] | align="center" | គ.ស ១០០២-១០១០ |- | align="center" |​​ ៣៩ | align="center" | [[សូរ្យវរ្ម័នទី១]] (Sorya Varaman I) | align="center" | ស្រង់បាន [[ព្រះកែវមរកត]] និង បង្កើតសម័យកាល អង្គរទី២ | align="center" | គ.ស ១០១១-១០៥០ |- | align="center" |​​ ៤០ | align="center" | [[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២]] (Utey Tityavaraman II) | align="center" | បង្ក្រាបការបះបោរ ចំនួន៣លើក ប៉ាន់តុរាំង សម្ភពបុរៈ លប់បុរី | align="center" | គ.ស ១០៥០-១០៦៦ |- | align="center" |​​ ៤១ | align="center" | [[ហស៌វរ្ម័នទី៣]] (Hors Varaman III) | align="center" | ទឹកជំនន់ធំលិចក្រុងអង្គរ ស្ដេចចម្ប៉ា (ហៈរិវរ្ម័នទី៤/សេនកៈរាជ) លើកទ័ពជើងទឹកមកឈ្លានពានក្រុងអង្គរ | align="center" | គ.ស ១០៦៦-១០៨០ |- | align="center" |​​ ៤២ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៦]] (Jeyvaraman VI) | align="center" | ស្ថាបនិករាជធានីថ្មី "មហិធរៈបុរៈ" និង ចម្បាំងខ្មែរចាម | align="center" | គ.ស ១០៨០-១១០៧ |- | align="center" |​​ ៤៣ | align="center" | [[ធរណីន្ទ្រវរ្ម័នទី១]] | align="center" | សង្គ្រាមដណ្ដើមរាជបងប្អូន [[ជ័យវរ្ម័នទី៦]] | align="center" | គ.ស ១១០៧-១១១៣ |- | align="center" |​​ ៤៤ | align="center" | [[សូរ្យវរ្ម័នទី២]] | align="center" | សូរ្យវង្សទី២ កសាងអច្ឆៈរិយៈវត្ថុពិភពលោក គឺ '''[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]''' | align="center" | គ.ស ១១១៣-១១៥០ |- | align="center" |​​ ៤៥ | align="center" | [[ធរណីន្ទ្រវរ្ម័នទី២]] | align="center" | | align="center" | គ.ស ១១៥០-១១៦០ |- | align="center" |​​ ៤៥ | align="center" | [[យៈសោវរ្ម័នទី២]] | align="center" | ត្រូវមន្ទ្រីឈ្មោះ ត្រីភូវនាទិត្យ ធ្វើឃាត​ ហើយមិនមានឯកសារណាមួយកត់ត្រាអំពីរាជវង្សរបស់ទ្រង់ឡើយ ។ | align="center" | គ.ស ១១៦០-១១៦៥ |- | align="center" |​​ ៤៦ | align="center" | [[ត្រីភូវនាទិត្យវរ្ម័ន]] | align="center" | ត្រូវទ័ពស្ដេចចាម មកពីនគរចម្ប៉ា​ព្រះនាម ឥន្ត្រវរ្ម័នទី៤ បរសំពៅបញ្ច្រាសទន្លេវាយចូលក្នុងក្រុងអង្គរ ហើយធ្វើឃាតក្នុងឆ្នាំ ១១៧៧ នៃគ.ស | align="center" | គ.ស ១១៦៥-១១៧៧ |- | align="center" |​​ ៤៧ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៧]] | align="center" | ព្រះអង្គជាស្តេចខ្លាំងពូកែវាយចាមរំដោះ[[ក្រុងអង្គរ]] ឆ្នាំ ១១៨១ និងវាយត្រួតត្រាប្រទេសចាម្ប៉ាទាំងស្រុងឆ្នាំ ១២០៣។ | align="center" | គ.ស ១១៨១-១២១៥ |- | align="center" |​​ ៤៨ | align="center" | [[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី២]] | align="center" | ការបាត់បង់ទឹកដីបួនចំណែកធំ ([[ចម្ប៉ា]]ប្រកាសឯករាជឆ្នាំ ១២២៣) (ស្យាមសៀម រួមគ្នាប្រកាសឯករាជ [[សុខោទ័យ]] ឆ្នាំ ១២៣៨) (ជនជាតិតៃ ប្រកាសកាត់យក លួងព្រះបាង ឆ្នាំ ១២៣៨) (ជនជាតិមន ប្រកាសរដ្ឋឯករាជ ដាវ៉ូ លប់បុរី ឆ្នាំ ១២៣៩) | align="center" | គ.ស ១២១៩-១២៤៣ |- | align="center" |​​ ៤៩ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៨]] | align="center" | ឆ្នាំដែលព្រះអង្គគ្រប់គ្រងបានកើតនូវសង្គ្រាមសាសនា [[ហិណ្ឌូ]] និង [[ពុទ្ធសាសនា]] (សៀមលើកទ័ពឈ្លានពានឆ្នាំ ១២៥៧) (ម៉ុងហ្គោល លើកទ័ពវៀតទីមកទល់និងចម្ប៉ាសាក់ ឆ្នាំ ១២៨៣) | align="center" | គ.ស ១២៤៣-១២៩៥ |- | align="center" |​​ ៥០ | align="center" | [[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣]] | align="center" | បុត្រីទ្រង់នាម ត្រីឥន្ទ្រភូកេតត្រៈចិន្តា បានលួចព្រះខ័នមាសទៅឲស្វាមីខ្លួនហើយប្រកាសរាជសារក្លែងបន្លំឲប្ដីរបស់ខ្លួន គ្រងរាជក្នុងឆ្នាំ ១២៩៦ ក្នុងកំណត់ត្រាលោក [[ចូវតាក្វាន់]] (Zhou Daguan) | align="center" | គ.ស ១២៩៦-១៣០៨ |- | align="center" |​​ ៥១ | align="center" | [[ឥន្ទ្រជ័យវរ្ម័ន]] | align="center" | | align="center" | គ.ស ១៣០៨-១៣២៧ |- | align="center" |​​ ៥២ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៩]] | align="center" | | align="center" | គ.ស ១៣២៧-១៣៣៦ |- | align="center" |​​ ៥៣ | align="center" | [[និពា្វនបទ]] | align="center" | | align="center" | គ.ស ១៣៣៧-១៣៤៦ |- | align="center" |​​ ៥៤ | align="center" | [[លំពែងរាជា]] | align="center" | (នាម ពញ្ញាជ័យ) មិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំងប្រាំសោយរាជ្យ និងបានធ្វើ រតនៈបល្ល័ង្កទាំងប្រាំថ្មី និងប្រកាសសោយរាជឆ្នាំ ១៣៤៨ | align="center" | គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២ |- | align="center" |​​ ៥៥ | align="center" | [[ព្រះស្រីសុរិយោវង្ស]] (Srei Soriyoavong) | align="center" | (នាម ស្រីសុរិយោវង្ស) បានលើកទ័ពដោយមានជំនួយពីកងទ័ពនគរ "ឡានឆាង" បានបណ្តេញកងទ័ពសៀមនៅឆ្នាំ ១៣៥៧ ។ | align="center" | គ.ស ១៣៥២-១៣៦៦ |- | align="center" |​​ ៥៦ | align="center" | [[ព្រះបរមរាមាទី១]] (Boromreamea I) | align="center" | (នាម បរមរាមាធិរាជ) | align="center" | គ.ស ១៣៦៦-១៣៧២ |- | align="center" |​​ ៥៧ | align="center" | [[ព្រះធម្មារាជាទី១]] (Thamma Reachea I) | align="center" | (នាម ធម្មាសោករាជ) សមរភូមិអង្គរដែល ស្តេចសៀមមានឈ្មោះថា "បរមរាមាធិបតី"​​ បានលើកកងទ័ពសៀម ១០,០០០០ ជាមួយនិងកាំភ្លើងធំវាយប្រហារ ក្រុងអង្គរ មានរយៈពេល (៧ ឆ្នាំ) ក៏បំបែកទីក្រុងអង្គរបាន ហើយសំលាប់រាជវង្សស្តេចខ្មែរទាំងអស់ហើយយក [[ព្រះកែវមរកត]] ទៅកាន់ក្រុង "ទេពបុរីមហានគរ" (លពបុរី) | align="center" | គ.ស ១៣៧៣-១៣៨០ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ស្ដេចសៀម នាម "បរមរាមាធិបតី"​​ ប្ដូរឈ្មោះជា "ព្រះឥន្ទ្ររាជា" ហើយបានរស់នៅអង្គរ ២ ឆ្នាំ បន្ទាប់ពីស្តេចខ្មែរតែមួយគត់ដែលមានឈ្មោះថា "ពញាយ៉ាត" បានសម្លាប់ស្ដេចសៀមនោះ និងបណ្ដេញកងទ័ពសៀមឲ្យចេញពីអង្គរឆ្នាំ ១៣៨២ ។ |- | align="center" |​​ ៥៨ | align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី១]] (Borom Reachea I) | align="center" | (នាម ពញ្ញាយ៉ាត) បណ្ដេញទ័ពសៀមឲ្យចេញពីតំបន់អង្គរ ឆ្នាំ ១៣៨២ និងបានផ្លាសរាជធានីពីតំបន់អង្គរនៅឆ្នាំ ១៣៨៧ ទៅ "ទួលបាសាន" នៅ [[ខេត្តកំពង់ចាម]] និងបន្តជាមួយតំបន់ "ចតុមខ" ([[ក្រុងភ្នំពេញ]] បច្ចុប្បន្ននេះ) | align="center" | គ.ស ១៣៨២-១៤២៩ |} == សម័យកាលចតុមុខទី១ (គ.ស ១៤២០-១៥២៨) == '''Chaktomok I Period (AD 1420-1528)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ៥៨ | align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី១]] (Borom Reachea I) | align="center" | (នាម ពញ្ញាយ៉ាត) ប្រកាសសម័យកាលចតុមុខទី១ | align="center" | គ.ស ១៣៨២-១៤២៩ |- | align="center" |​​ ៥៩ | align="center" | [[ព្រះនរាយ៍រាជា]] (Noreay Reachea) | align="center" | (នាម នរាយ៍រាជា) | align="center" | គ.ស ១៤៣០-១៤៣៣ |- | align="center" |​​ ៦០ | align="center" | [[ព្រះស្រីរាជា]] (Srei Reachea) | align="center" | (នាម ស្រីរាជា) | align="center" | គ.ស ១៤៣៣-១៤៧១ |- | align="center" |​​ ៦១ | align="center" | [[ព្រះស្រីសុរិយោទ័យ]] (Srei Soriyoatey) | align="center" | (នាម ស្រីសុរិយោទ័យ) | align="center" | គ.ស ១៤៧១-១៤៧៨ |- | align="center" |​​ ៦២ | align="center" | [[ព្រះធម្មរាជាទី២]] (Thamma Reachea II) | align="center" | (នាម ស្រីធម្មរាជា) | align="center" | គ.ស ១៤៧៨-១៥០៤ |- | align="center" |​​ ៦៣ | align="center" | [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] (Srei Sokuntbot) | align="center" | ទឹកជំនន់ធំលិចក្រុងចតុមុខ ផ្លាសរាជធានីទៅ ស្រីសឈរ [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ១៥០៨ | align="center" | គ.ស ១៥០៤-១៥១៤ |- | align="center" |​​ ៦៤ | align="center" | [[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]] (Srei Chedtha) | align="center" | (នាម ហ្លួងព្រះស្ដេចកន) ចងសម្ព័នជាមួយ អណ្ណាម កាត់យកភាគកើតឆ្នាំ ១៥១២ មានរាជធានីឈ្មោះ (ស្រឡប់ដូនតីពិជ័យព្រៃនគរ) ប្រកាសរាជឆ្នាំ ១៥១៦ ក្រោយដណ្ដើមបានពី "ព្រះស្រីសុគន្ធបទ ។ | align="center" | គ.ស ១៥១៦-១៥២៥ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | អង្គចន្ទ មករួមគ្នា និងទ័ពចៅហ្វាយស្រុកឃ្លាំងមឿងនៅបន្ទាយ [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] ប្រកាសសង្គ្រាមនិងស្ដេចកន ឆ្នាំ១៥២០ ។ អង្គចន្ទ លើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយ មេទ័ពរបស់ស្ដេចកន នាមពញ្ញាកៅ ឲ្យថយចេញពីកំពង់ឆ្នាំង ឆ្នាំ ១៥២៣ ។ អង្គចន្ទលើកទ័ពវាយបន្ទាយ ស្រឡប់ពិជ័យ និងបានធ្វើឃាតស្ដេចកន ឆ្នាំ១៥២៥ ។ |- | align="center" |​​ ៦៥ | align="center" | [[ព្រះចន្ទរាជា]] (Chan Reachea) | align="center" | (នាម អង្គចន្ទ) ក្រោយទទួលជ័យជំនះលើស្ដេចកន ឆ្នាំ ១៥២៥ ស្ដេចដាយវៀត (នាម ម៉ាកដាងដុង) លើកទ័ពមកវាតទី [[កម្ពុជាក្រោម]] ត្រង់ខេត្ត ព្រះត្រពាំង ឆ្នាំ១៥២៨ ។ ឆ្នាំ១៥២៩ ទើបទ្រង់ប្រកាសរាជ និងប្ដូររាជសម័យមក [[អាណាចក្រកម្ពុជា]] នៃ សម័យកាលលង្វែក ។ | align="center" | គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦ |} == អាណាចក្រលង្វែក (គ.ស ១៥២៩-១៥៩៣) == '''Longvek Kingdom (Period: AD 1529-1593)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ៦៥ | align="center" | [[ព្រះចន្ទរាជា]] (Chan Reachea) | align="center" | (នាម អង្គចន្ទ) ប្រកាសសម័យកាលលង្វែក ឆ្នាំ១៥២៩ | align="center" | គ.ស ១៥២៩-១៥៦៦ |- | align="center" |​​ ៦៦ | align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី២]] (Borom Reachea II) | align="center" | (នាម បរមិន្ទរាជា) | align="center" | គ.ស ១៥៦៦-១៥៧៦ |- | align="center" |​​ ៦៦ | align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី៣]] | align="center" | (នាម សត្ថាទី១) | align="center" | គ.ស ១៥៧៧-១៥៨៦ |- | align="center" |​​ ៦៧ | align="center" | [[ព្រះជ័យជេដ្ឋា]] | align="center" | (នាម ជ័យជេដ្ឋា) | align="center" | គ.ស ១៥៨៦-១៥៩៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ស្ដេចសៀម នរាសួន លើកទ័ព ២សែននាក់ វាយបែករាជធានីលង្វែក ១៥៩៣ |} == អាណាចក្រកម្ពុជា សម័យកាល​ស្រីសន្ធរ (គ.ស ១៥៩៤-១៦១៨) == '''Kampuchea Kingdom (Srei Santhor Period: AD 1594-1618)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ៦៨ | align="center" | [[ព្រះបរមរាមាទី២]] | align="center" | (នាម ព្រះរាមាជើងព្រៃ) | align="center" | គ.ស ១៥៩៤-១៥៩៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ស្ដេចរាមាជើងព្រៃ ត្រូវទាហ៊ានពួកអេស្ប៉ាញ ([[អង់គ្លេស]] Spain) លួចធ្វើឃាតដោយគ្រាប់កាំភ្លើង ឆ្នាំ ១៥៩៦ |- | align="center" |​​ ៦៩ | align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី៤]] | align="center" | (នាម ពញ្ញាអន) | align="center" | គ.ស ១៥៩៦-១៥៩៩ |- | align="center" |​​ ៧០ | align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី៥]] | align="center" | (នាម ពញ្ញាញោម) | align="center" | គ.ស ១៦០០-១៦០២ |- | align="center" |​​ ៧១ | align="center" | [[ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌]] | align="center" | (នាម ស្រីសុរិយោពណ៌) | align="center" | គ.ស ១៦០២-១៦២០ |} == អាណាចក្រកម្ពុជា​ សម័យកាលឧដុង្គ (គ.ស ១៦២០-១៨៦៣) == '''Kampuchea Kingdom ([[Oudong]] Period: AD 1620-1863)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=3% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ៧២ | align="center" | [[ជ័យជេដ្ឋាធិរាជ]] | align="center" | (នាម ជ័យជេស្ដា) | align="center" | គ.ស ១៦២០-១៦២៧ |- | align="center" |​​ ៧៣ | align="center" | [[ឧទ័យរាជា]] | align="center" | (នាម ពញ្ញានូរ) | align="center" | គ.ស ១៦២៨-១៦២៩ |- | align="center" |​​ ៧៤ | align="center" | [[បរមរាជសម្ភារ]] | align="center" | (នាម ពញ្ញាតូ) | align="center" | គ.ស ១៦២៩-១៦៣៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ទាហ៊ាន ព័រទុយហ្កាល់ ([[អង់គ្លេស]]: [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Portugal Portugal] បាញ់និងគ្រាប់កាំភ្លើង សោយទីវង្គត់លើចុង[[ដើមត្នោត]] ឆ្នាំ១៦៣៤ នៃគ.ស ។ |- | align="center" |​​ ៧៥ | align="center" | [[អង្គទងរាជាធិរាជ]] | align="center" | (នាម ពញ្ញាសូរ) | align="center" | គ.ស ១៦៣៤-១៦៣៩ |} == '''ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជា (កម្ពុជាក្រោមអណាព្យាបាល[[បារាំង]]) | Royal Arm of Cambodia (Cambodge under French protectorate)''' (គ.ស ១៨៦៣-១៩៤១) == == '''កម្ពុជាក្រោមអណានិគម[[ជប៉ុន]] | Cambodge under Japanese colonization''' (គ.ស ១៩៤១-១៩៤៥) == == '''កម្ពុជាក្រោមអណានិគម[[បារាំង]] | Cambodge under French colonization''' (គ.ស ១៩៤៦-១៩៥២) == == '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] | Kingdom of Cambodia''' (គ.ស ១៩៥៣-១៩៧០) == == '''កម្ពុជានៃសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុង | Cambodia of Civil War''' (គ.ស ១៩៧០-១៩៩២) == == '''កម្ពុជាក្រោមកិច្ចការពារ ដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ |Cambodia under the protection of the United Nations''' (១៩៩២-១៩៩៣) == == '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] រាជាណាចក្រអច្ឆរិយ: | Cambodia Kingdom of Wonder''' (គ.ស ១៩៩៣-បច្ចុប្បន្ន) == == '''បាវចនាព្រះមហាក្សត្រ ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជា''' == <center><gallery> Image:Royal Standard of the King of Cambodia.svg|ទង់ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា Image:Royal Arms of Cambodia.svg|ព្រះរាជសិង្ហាកម្ពុជា </gallery></center> == ឯកសារយោង == 2iwg0xl7z1a8bda7kdtecp8j7xfzoo1 0 42512 282041 281984 2022-07-31T13:36:52Z Camhistory 36281 /* ពិធីលេងជះទឹក និង ប៉ាតម៉្សៅ */ wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:2em;" |-style="text-align:center;" |style="background: #008000;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> កិរិណីទេវី </p> |- style="text-align:center;" |colspan="3"| |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="5"|'''[[កិរិណីទេវី]] យាងចុះមកជម្ពូទ្វីប វេលាម៉ោង ១០:០០ ព្រឹក គង់ឈរលើខ្នង [[គជសារ]] ជាយាន្តជំនិះ​ គ.សករាជ ឆ្នាំ ២០២២''' |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''ឈ្មោះ​ផ្លូវការណ៍''' |colspan="2"|'''[[ចូលឆ្នាំខ្មែរ]]''' |- style="vertical-align:top;" |'''សៀវភៅតម្រា''' '''Astronomie Cambodgienne''' |colspan="2"|សុរិយាត្រីឡើងស័ក Félix Gaspard Faraut (1910) |- style="vertical-align:top;" |'''ប្រភេទបុណ្យ''' |colspan="2"|បុណ្យចូលឆ្នាំថ្មី |- style="vertical-align:top;" |'''ប្រារព្ធដោយ''' |colspan="2"|ជនជាតិខ្មែរ |- style="vertical-align:top;" |'''រយៈពេល''' |colspan="2"|៣ ឬ ៤ ថ្ងៃ |- style="vertical-align:top;" |'''ថ្ងៃចាប់ផ្ដើម''' |colspan="2"|១៣ ឬ​ ១៤​ រៀងរាល់ខែមេសា |- style="vertical-align:top;" |'''ថ្ងៃបញ្ចប់''' |colspan="2"|១៥ ឬ​ ១៦ រៀងរាល់ខែមេសា |- style="vertical-align:top; |'''ព្រេងនិទាន ចូលឆ្នាំខ្មែរ''' |colspan="2"|ភាពទាក់ទងនិង [[ហិណ្ឌូសាសនា]] និង [[ពុទ្ធសាសនា]] |- style="vertical-align:top; |'''និពន្ធដោយ''' |colspan="2"|លោកឧកញ៉ា ហោរាធិបតី '''(ញឹមប៉ែន)''' ព្រះរាជបណ្ណាល័យជាតិកម្ពុជា |- style="vertical-align:top; |'''ចុះកាលបរិច្ឆេទ:''' |colspan="2"|'''គ.សករាជ ឆ្នាំ ១៩៤៥''' |} '''[[ចូលឆ្នាំខ្មែរ]]''' ([[អង់គ្លេស]]: Khmer New Year) គឺជាពិធីបុណ្យ​ចូលឆ្នាំថ្មីរបស់កម្ពុជា ដែលកំណត់តាម ប្រតិទិនពុទ្ធសាសនា (Buddhist calendar) តាមដំណើរគោលចររបស់ [[ព្រះចន្ទ]] ដែលរាប់តាមរង្វាស់នៃឆ្នាំ [[ចន្ទគតិ]] (Lunar calendar) នៅក្នុងវប្បធម៌របស់កម្ពុជា ពិធីបុណ្យនេះត្រូវបានគេហៅថា ពិធីបុណ្យ គិម្ហៈរដូវ "បុណ្យរដូវក្ដៅ" (The Hot Season) នៃវិស្សមកាលតូច (Small vacations) ដែលបានមកពីអរិយធម៌ នៃវប្បធម៌ [[ប្រទេសឥណ្ឌា]] ដែលហៅថ្ងៃចូលឆ្នាំថ្មីថា "សង្ក្រាន្ត" (Sangkranta) ដែលពាក្យ សង្ក្រាន្ត ជាភាសាដើម នៃពាក្យ ([[សំស្ក្រឹត]]-Sanskrit) ដែលត្រូវបានប្រជាជនកម្ពុជា ឱ្យនិយមន័យថា (សង្ក្រាន្ត​ខ្មែរ​-Sangkrant Khmer) គឺជាថ្ងៃចូលឆ្នាំថ្មី ដែលប្រារព្ធ​ឡើងរៀងរាល់ ថ្ងៃទី១៣ ឬ ថ្ងៃទី១៤ ខែមេសា (April) ជារៀងរាល់ឆ្នាំ ប្រជាពលរដ្ឋ​កម្ពុជា​គ្រប់រូប និងត្រូវបានឈប់សំរាកពីការងារដើម្បីចូលរួមអបអរថ្ងៃចូលឆ្នាំថ្មីរបស់ពួកគេ ដែលមានរយៈពេលពេញមួយសប្ដាហ៍ ។​<ref> Vappadharm Khmaer (1981) [https://books.google.com/books/about/Vappadharm_Khmaer.html?id=RNAbinEhNt4C Khmer Family Culture], Publisher: Rungsin Kānphim, Original from the University of Michigan, OCLC Number: 54221527 </ref> == ទំនៀមមុនចូលឆ្នាំខ្មែរ == '''Traditions Before Khmer New Year''' មុនថ្ងៃចំនូលឆ្នាំខ្មែរមកដល់ ប្រជាជនខ្មែរគ្រប់រូបនិងធ្វើដំណើរនិវត្តគ្រប់ទិសទីមកស្រុកកំណើតរបស់ពួកគេវិញ ដើម្បីជួបជុំក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគេ រៀងរាល់មួយឆ្នាំម្ដង បន្ទាប់មក ពួកគេនិងរៀបចំសំអាតផ្ទះសម្បែង និងតុបតែង លម្អផ្ទះសម្បែងផងដែរ ជាមួយនិង ប្រពៃណីព្យួគោមផ្កាយ (Star Lantern) ដែលពួកគេមានជំនឿថា ពន្លឺគោមផ្កាយ និងនាំមកនូវ សិរីសួស្ដី លាភសំណាង និង ភាពមានបានផងដែរ ក្រៅពីនេះទៀតមានលេងល្បែងកំសាន្តប្រជាប្រិយខ្មែរ នៅតាមភូមិស្រុករបស់ពួកគេផងដែរ ដូចជា៖ ចោលឈូង លាក់កន្សែង ទាញព្រ័ត្យ បោះអង្គុញ ស្ដេចចង់ ពង្រាត់សង្សា ក្លែងចាប់កូនមាន់ ផ្សេងៗ ក្រៅពីល្បែងកំសាន្តទាំងនេះ ក៏មានល្បែងកំសាន្តមួយប្រភេទទៀតហៅថា ពិធីលេងជះទឹក តាមទីលំនៅនីមួយៗ តែងមានធុងទឹកនៅពីមុខផ្ទះរបស់ពួកគេ ដើម្បីជះទឹកទៅលើអ្នកដំណើរ ដែលពួកគេមានជំនឿថា ភាពមិនល្អដែលតោងទាមយើងគ្រប់គ្នាតាំងពីឆ្នាំចាស់ និងត្រូវលាងសំអាតជម្រះចេញក្នុងឆ្នាំថ្មីនេះ ដែលជាទំនៀមមួយមិនអាចចោលបាននូវក្នុងវប្បធម៌ប្រពៃណីខ្មែរ ដែលទាក់ទងនិង កិច្ចពិធីស្រង់ព្រះពុទ្ធអង្គ និង ស្រង់ព្រះរស់ដែលជាឪពុកម្ដាយ យាយតា របស់យើងផងដែរ ។​<ref> Robert Headley, Rath Chim (1998) [https://books.google.com.kh/books?id=VypnAAAAMAAJ&q=%E1%9E%9F%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A&dq=%E1%9E%9F%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiC8OnWj-71AhURyYsBHZB1BjMQ6AF6BAgGEAM Cambodian Advanced Reader], Publisher: Dunwoody Press, Original from the University of Michigan p.309 [[ISBN]]: 188126565X </ref> * កំណត់ចំណាំ ៖ ពិធីលេងជះទឹក នៅកម្ពុជាមានប្រវត្តិមកយូលង់ណាស់មកហើយ តាំងពីសម័យសង្គមរាស្ត្រនានិយមមកម៉្លេះ ហើយត្រូវបានខូចរូបរាង្គដោយជនខិលខូចមួយចំនួន លេងដោយអសីលធម៌ ដោយការចងថង់ទឹកគប់ទៅលើអ្នកដំណើរ បង្ករជារបួសស្នាម ដួលគ្រោះថ្នាក់ពេលកំពុងធ្វើដំណើរថែមទៀតផង ដូចនេះហើយ បង្កើតបានការវែកញែកទៅដល់ពលរដ្ឋទូទៅ អំពីការហាមប្រាម និង ចង់លុបចោលនៅពិធីដ៏ល្អនេះ រហូតដល់ប្រទេសជិតខាង ដាក់ចូលជាពិធីលេងជះទឹកយ៉ាងធំក្នុងប្រទេសរបស់ពួកគេទៀតផង ដូចនេះសូមកុំបោះបង់ពិធីនេះអី ហើយសូមលេងដោយមានការគោរពទៅលើសីលធម៌ របស់អ្នកដ៍ទៃផងដែរ សូមអរគុណ ។ == ពិធីលេងជះទឹក និង ប៉ាតម៉្សៅ == '''Water Throwing and Powder Ceremony''' [[File:Khmer New Year throw water 1968.jpg|thumb|Khmer New Year throw water 1968 at Phnom Penh]] [[File:Khmer New Year Water throwing.jpg|thumb|Khmer New Year Water throwing at Siem Reap province 2005]] ក្នុងតំណាលនិទានអំពី មហាសង្ក្រាន្តសូត្រ បានបរិយាយអំពី ទឹក ជាគ្រឿង នាំមកនូវ សិរីមង្គល ទាំង បីប្រការ សម្រាប់ជាមង្គលដល់ មនុស្សលោកទាំងពួង "ពេលព្រឹក លាងមុខ" "ពេលថ្ងៃ លាងទ្រូង" និង "ពេលល្ងាច លាងជើង" ។ ក្នុង ឱកាសសង្រ្កាន្តឆ្នាំថ្មី នេះផងដែរ ប្រជាជនខ្មែរ ក៏មាននូវកិច្ចពិធី ស្រង់ព្រះរស់ (ឪពុកម្តាយ) ចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ ព្រះសង្ឃ និង ពុទ្ធបដិមា ផងដែរ ។ ការលេងបាចទឹក ដាក់គ្នា ក្នុងថ្ងៃចូលឆ្នាំថ្មីនេះ មានក្នុងកំណត់ត្រាលោក ចូវតាក្វាន់ ([https://en.wikipedia.org/wiki/Zhou_Daguan Zhou Daguan]) ដែលជារាជ្យទូត នគរយ័ន ([https://en.wikipedia.org/wiki/Yuan_dynasty Yuan dynasty]) មកពីប្រទេសចិនបច្ចុប្បន្ន ដែលបានកត់ត្រាអំពីពិធីចូលឆ្នាំខ្មែរ នាសម័យកាលអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១២៩៧ នៃគ.សករាជ ដែលពណ៌នាអំពី អ្នកស្រុកតំបន់អង្គរបានប្រមូលទឹកមកពីគ្រប់ទិសទី ដើម្បីជំរះលាងស្រោចស្របលើព្រះពុទ្ធបដិមារដែលមានចំនួន ២៥ អង្គដែលគេបានយកមកដង្ហែរនាពេលនោះ មនុស្សម្នាជាច្រើនបានជះទឹកដាក់គ្នាទៅវិញទៅមកយ៉ាងសប្បាយរីករាយ និង តាមរយៈកំណត់ត្រានៃ ការបកប្រែរបស់លោក លី ធាមតេង ស្ដីពី [[កំណត់ហេតុរបស់ ជីវ តាក្វាន់]] ដែលបានចុះផ្សាយក្នុងឆ្នាំ 1973 ។<ref> Tore Ahlbäck (1996) [https://books.google.com/books/about/Dance_Music_Art_and_Religion.html?id=T1XXAAAAMAAJ Dance, Music, Art, and Religion: Based on Papers Read at the Symposium on Dance, Music, and Art in Religions Held at Åbo, Finland, on the 16th-18th August 1994], Publisher: Donner Institute for Research in Religious and Cultural History, Original from the University of Michigan, p.380 [[ISBN]]: 9516508340 </ref> === អត្ថន័យនៃការលេងប៉ាតម៉្សៅ === '''The Meaning of Playing Powder''' [[File:Hindukailash.JPG|thumb|The Meaning of Playing Powder of Khmer New Year from An illustration of the Hindu significance of Mount Kailash. It shows the holy family of Shiva and Ganesha celebration the Holi powder From the 18th century.]] ការលេងប៉ាតម៉្សៅ ក្នុងថ្ងៃចូលឆ្នាំខ្មែរ ទំនងជាទទួលឥទ្ធិពលពីវប្បធម៌ឥណ្ឌា នៃពិធីប៉ាតម៉្សៅពណ៌ ឬ ប៉ាតល័ក្ស ក្នុងពិធីបុណ្យ "ហូលី"([https://en.wikipedia.org/wiki/Holi Holi]) គឺជាពិធីបុណ្យមួយនៅក្នុងសាសនាហិណ្ឌូ ដែលគេស្គាល់ថាជាពិធីបុណ្យពណ៌ (Festival of Colors) ។ ដែលជាពិធីបុណ្យប្រារព្ធនូវសេចក្តីស្រឡាញ់ដ៏អស់កល្ប និងដ៏ទេវភាពរបស់ ព្រះគ្រឹស្នា (Radha Krishna) វាក៏បង្ហាញពីជ័យជំនះដែលអំពើល្អយកឈ្នះទៅលើអំពើអាក្រក់ផងដែរ តាមរយៈព្រេងកថានៃ [[អវតារ]] [[ព្រះវិស្ណុ]] ដែលបានក្រឡាខ្លួនជា នរៈសិង្ហ (Narasimha Narayana) ដែលយកឈ្នះ "ហិរណយក្សសិបុ" (Hiranyakashipu) ភាពល្បីល្បាញនៃពិធីបុណ្យនេះបានហូរចូលមកតំបន់អាសុីគ្នេយ៍ផងដែរ ព្រោះពិធីបុណ្យនេះប្រារព្ធខុសពេលវេលា និង ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ តែមួយខែ ប៉ុនណោះ ដែលពិធីបុណ្យនេះប្រារព្ធនៅខែមីនា ។ ដោយម៉្សៅពណ៌ប្រហែលជាអាចប៉ះពាល់ដល់សុខភាព ទើបពលរដ្ឋកម្ពុជាពីមុនៗមក លេងត្រឹមការប៉ាតម្ស៉ៅស ដែលមិនប៉ះពាល់ដល់សុខភាព ការលេងប៉ាតម្ស៉ៅក្នុងថ្ងៃចូលឆ្នាំខ្មែរ របស់កម្ពុជាមានការពេញនិយមលេងខ្លាំងអំឡុងឆ្នាំ ២០០០ មកម៉្លេះបើគិតមកដល់ពេលនេះមានរយៈពេលជាង ២០ ឆ្នាំហើយ ដោយចាស់ពីដើមលោកយល់ថា មនុស្សមិនស្គាល់គ្នាសោះ ពួកគេអាចលេងប៉ាតម្សៅជាមួយគ្នា បង្កើតភាពស្និតស្នាល និង ក្ដីស្រលាញ់ ហើយអាចនាំពួកគេចាកឆ្ងាយពីល្បែងពាលាមួយចំនួន ក្នុងថ្ងៃចូលឆ្នាំខ្មែរនេះផងដែរ ។<ref> Kaev Bhuan (2004) [https://books.google.com/books/about/Tourism_Sites_of_Cambodia.html?id=4mm7AAAAIAAJ Tourism Sites of Cambodia], Publisher: Ponleu Khmer, Original from the University of California p.295 </ref> <ref> Matt Jacobson (2004) [https://books.google.com/books/about/Adventure_Cambodia.html?id=RWq7AAAAIAAJ Adventure Cambodia: An Explorer's Travel Guide], Publisher: Silkworm Books, Original from the University of California p.393 [[ISBN]]: 9749575539 </ref> === ប្រការយល់ខុស === * ការលេងជះទឹក និង ប៉ាតម៉្សៅ ប្រជាពលរដ្ឋចូលរួមលេងកំសាន្តរាប់សែននាក់ មិនមានករណីស្លាប់ដោយការលេងបែបនេះទេ បើសិនជាមានផលប៉ះពាល់ បង្កើតជារបួសស្នាមផ្សេងៗក៏មាន មិនដល់ 1% នៃប្រជាជនដែលបានចូលរួមលេងកំសាន្តនោះដែរ ។ * អ្នកមិនចូលចិត្តលេងបែបនេះ ពួកគេអាចវាងផ្លូវ ពាក់អាវភ្លៀង មុនពេលផ្ដើមចូលឆ្នាំខ្មែរ និង ក្រោយពេលចូលឆ្នាំខ្មែរ ១ថ្ងៃ ទៅ២ថ្ងៃ ឬ មិនឆ្លងកាត់តំបន់ដែលគេលេងនេះ ហើយការលេងកំសាន្តបែបនេះ មានរៀងរាល់មួយឆ្នាំម្ដងប៉ុនណោះ ។ * ការយករូបភាព នៃការលេងជះទឹក និង ប៉ាតម៉្សៅអសីលធម៌ នៃក្រុមបុគ្គលមួយចំនួនតូច មកវាយប្រហារពិធីលេងជះទឹករបស់ខ្លួនទាំងមូល ។ * ប្រជាជនថៃ និង ឡាវ ដែលមាន ពិធីលេងជះទឹក និង ប៉ាតម៉្សៅ ដូចគ្នាទៅនិងកម្ពុជា ហើយក៏មានរូបភាព អសីលធម៌ និង ការបង្កររបួស្នាមផងដែរ តែពួកគេនៅតែលេងកំសាន្ត ផ្ទុយនិងផ្នត់គំនិតនៃបុគ្គលខ្មែរមួយចំំំនួន ដែលពួកគេប្រើពាក្យវាយប្រហារ ពិធីរបស់ខ្លួន ហើយចោទថាពិធីរបស់ខ្លួនចម្លងបរទេសថែមទៀតផង ។ * ផ្នត់គំនិតនៃការយល់ខុស ក្នុងពិធីជះទឹកនៅកម្ពុជា ក្នុងអំឡុងថ្ងៃចូលឆ្នាំ មនុស្សចំនួន 100% បានលេងនូវពិធីជះទឹកនេះ ក្នុងនោះមានមនុស្ស 5% បានរងគ្រោះ ដោយការបៀតបៀន ការកេងបន្លំលួចរបស់ គ្រោះថ្នាក់រអិលដួល ការជះទឹកកខ្វក់ដាក់ផ្សេងៗ ក្នុងចំនោមមនុស្ស 5% ដែលរងគ្រោះនេះពួកគេបានផុសលើបណ្ដាញសង្គមវាយប្រហារមកលើអ្នកលេងជះទឹក ចំនួន 95% ផ្សេងទៀតដោយចោទបែបនេះ ឬ បែបនោះ ទាំងអ្នកដែលលេងជះទឹក 95% នេះលេងដោយសប្បាយរីករាយ មិនមានហេតុប៉ះពាល់អ្វីកើតឡើងនោះទេ ដូចនេះមិនគួរប្រកាន់ច្រើនអំពីពិធីជះទឹកនេះឡើយ ហើយវាមិនមានផលចំណេញអីដល់ថ្ងៃរីករាយក្នុងពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរនោះទេ ។ * ផ្នត់គំនិតនៃការយល់ខុស អំពីការលេងប៉ាតម៉្សៅក្នុង ថ្ងៃចូលឆ្នាំខ្មែរ ឧទាហរណ៍ មានការលេងប៉ាតម៉្សៅជាង 1000 តំបន់នៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ក្នុងនោះ មានរូបភាព អសីលធម៌នៃការលេងប៉ាតម៉្សៅ ដោយការបន្លំស្ទាប បន្លំលួចរបស់ផ្សេងៗ 2 ទៅ 3 តំបន់ ក្នុងរូបភាពដូចគ្នានេះ ហើយជនរងគ្រោះក្នុងតំបន់តិចតួចនេះ ពួកគេបានលើកយកបញ្ហានេះទៅផុសវាយប្រហារការលេងប៉ាតម្ស៉ៅជារួម ក៏ដូចជាតំបន់ដែលបានលេង 900 ផ្សេងទៀត នៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ដែលមិនមានករណីដូចនេះ ហើយពិធីសប្បាយៗរបស់ជាតិធំៗ ត្រូវដួលរំលំ និង អាចបាត់រូបរាង្គទាំងស្រុង នៃគំនិតអត្មានិយមរបស់ពួកគេ ។ * ហេតុអ្វីពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួនចូលចិត្តលេងជះទឹក នៅតាមដងផ្លូវ ឬ តាមផ្លូវក្នុងភូមិរបស់ពួកគេ ជាការពិតណាស់ នេះប្រហែលជាពួកគេ មានវិបិត្តលុយកាក់ ឬ ប្រជាជនដែលមានជីវភាពខ្វះខាត មិនអាចដើរលេងតាមរម្មណីយ៍ដ្ឋានផ្សេងៗបាន ហើយពួកគេបានប្រមូលផ្ដុំគ្នា លេងជះទឹក នៅតាមដងផ្លូវដើម្បីបង្កើតបរិយាកាសរីករាយក្នុងថ្ងៃចូលឆ្នាំរបស់ខ្លួនប៉ុនណោះ ប្រការដែលសំខាន់នោះ គឺការយោគយល់គ្នា មនុស្សមួយចំនួនដែលប្រកាន់ខ្លួនមិនចង់ប៉ះពាល់ទឹកក្នុងពេលដែលពលរដ្ឋលេងពិធីជះទឹក ពួកគេច្រើនជាមនុស្សវាយរិក ឬ ជាមនុស្សប្រកាន់ច្រើន ហើយភាគច្រើនជាអ្នកមានជីវភាពធូរធារ ហើយពួកគេអាចធ្វើដំណើរគ្រប់រម្មណីយដ្ឋានសប្បាយៗដែលពួកគេចង់ទៅ ។ * រីករាយចូលឆ្នាំខ្មែរ (Happy Khmer New Year) * សួស្ដីចូលឆ្នាំខ្មែរ (Hello Khmer New Year) * រីករាយឆ្នាំថ្មី (Happy New Year) * សួស្ដីឆ្នាំថ្មី (Hello New Year) * Songkran (សង់ក្រាន) Thai pronounciation * Sangkran (សាំងក្រាន) Khmer pronounciation from official 1896 === វិចារណកថា === * នៅពេលដែលពិធីលេងជះទឹក ដែលមានតាំងពីសម័យអង្គរត្រូវដួលរំលំ រលត់រលាយ ជាមួយនិងពិធីលេងប៉ាតម៉្សៅ ក្នុងសម័យកាលបច្ចុប្បន្ន ដោយភាពអត្មានិយមរបស់អ្នកមួយចំនួនតូចដែលចូលរួមតិះដៀលមកលើទំនៀមនេះ ក្រោយមកពិធីនេះត្រូវបានធ្លាក់ចូលក្នុងដៃប្រទេសជិតខាង អនគតនៃចូលឆ្នាំខ្មែរ មានតែពលរដ្ឋផឹកគ្រឿងស្រវឹង ស្រែកច្រៀងរាំលេងកំសាន្ត អង្គុយលេងបៀរ ចាក់អាប៉ោងគ្រប់ៗផ្ទះ ហើយបរទេសដែលមើលមកក្នុងរូបភាពបែបនេះ និងយល់ថា ជាជនជាតិមួយដែលពោពេញទៅដោយវប្បធម៌ពាលាអាវ៉ាសែ នោះហើយដែលឈានទៅរកនៃការរលាយរលត់នៃទំនៀមដូនតាយ៉ាងពិតប្រាកដ ។ === ប្រការមិនគួរលេង ក្នុងពិធីជះទឹក និង ប៉ាតម៉្សៅ === [[File:Khmer New Year should not be played.jpg|thumb|Khmer New Year should not be played]] * ការលេងគប់ថង់ទឹក * ការលេងគប់ប៉េងប៉ោងទឹក * ការលេងបាញ់ទឹកទៅរកផ្ទៃមុខអ្នកដំណើរ * ការលេងជះទឹកសាប៊ូលើអ្នកដំណើរ * ការលេងបាញ់ទឹក និង ជះទឹកទៅលើអ្នកដំណើរ ដែលបានលើកដៃជាសញ្ញា បញ្ចាក់ពីការមិនយល់ព្រម * ការលេងបាញ់ទឹក និង ជះទឹក ទៅលើអ្នកដំណើរដែល ស្លៀកសំលៀកពាក់ទៅវត្ត ជាពិសេសប្រការលេងខុសឆ្គង ទៅលើអ្នកស្លៀកហូលផាមួង * ការចាប់ប៉ាតម៉្សៅហួសហេតុ បណ្ដាលឱ្យចូលបំពង់ខ្យល់ ដកដង្ហើម * ការប៉ាតម៉្សៅប៉ះពាល់ភ្នែក * ការលេងប៉ាតធ្យូង ប៉ះពាល់ទៅដល់សុខភាពស្បែក ដូចនេះ មិនគួរលេងបាញ់ទឹក ជះទឹក ឬ ប៉ាតម៉្សៅ ក្នុងប្រការហាមប្រាមដែលបានរៀបរាប់នៅខាងលើនេះទេ សូមលេងដោយក្រមសីលធម៌ និង សេចក្តីថ្លៃថ្នូរ ។ === ស្រាយចម្ងល់ === * រាប់ចាប់ពីសមញ្ញជន ព្រះសង្ឃ រហូតដល់គ្រូ បណ្ឌិតដេប៉ាតឺម៉ង់ មួយចំនួន ពួកគាត់តែងលើកឡើងថា មិនគួរលេងជះទឹកប៉ាតម៉្សៅទេ នាំឱ្យបាត់បង់ ល្បែងប្រជាប្រិយខ្មែរ មានជាអាថ៍ បោះអង្គុញ លាក់កន្សែង ចោលឈូង ទាញព្រ័ត្យ ល-។ !! ចំណារពន្យល់ ល្បែងប្រជាប្រិយខ្មែរ មិនបានបាត់បង់ទៅណាតាមការយល់ឃើញរបស់អ្នកមួយចំនួននោះឡើយ ព្រោះរបៀបលេងទាំងអស់មានការចងក្រងក្នុងសៀវភៅឯកសាររួចរាល់អស់ហើយ របស់ក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ កត្តា ដែលអ្នកមួយចំនួននោះយល់ថា ល្បែងប្រជាប្រិយខ្មែរ មិនសូវឃើញលេង ក្នុងថ្ងៃចូលឆ្នាំ ពីព្រោះ មនុស្សរាប់លាននាក់មិនអាចប្រមូលផ្ដុំគ្នាលេងតែល្បែងប្រជាប្រិយតែមួយមុខនោះទេ ត្បិតមនុស្សម្នាក់ៗមានចិត្តលេងអ្វីដែលខ្លួនពួកគេចង់លេង ដោយគ្មានការបង្ខិតបង្ខំ ប៉ុន្តែប្រសិនជាពួកគេលេងនៅល្បែងសុីសងក្នុងថ្ងៃចូលឆ្នាំខ្មែរ នោះទើបជាទង្វើរខុសច្បាប់ ។ '''ប្រសិនបើ គ្មានសោះនៃពិធីលេងជះទឹក និង ប៉ាតម្សៅ ក្នុងថ្ងៃចូលឆ្នាំខ្មែរចំនួន 3ថ្ងៃនេះ តើនិងមានផលប៉ះពាល់អ្វីខ្លះ ?''' ឧទាហរណ៍៖ វត្តមួយបង្កើតឱ្យមានល្បែងប្រជាប្រិយខ្មែរ ប៉ុន្តែទីធ្លាវត្តនោះ បង្កើតល្បែងប្រជាប្រិយបានតែ 2 ទៅ 3 មុខប៉ុនណោះ ហើយក្នុងមួយមុខអាចលេងលើសពី 10នាក់ បើធៀបនិងការចូលរួមលេងសរុបគឺ 50 ទៅ 100 នាក់អីចឹងទៅ ក្នុងមួយវត្ត តើមនុស្សចំនួន 1ពាន់នាក់ផ្សេងទៀតដែលគាត់កំពុងឈរមើល ហើយចង់លេងដែរនោះ គាត់បានអ្វីលេង ? ស្របពេលដែលពេលវេលារកំពុងដើរទៅមុខ ? ចុះបើចំនួនដល់រាប់មុឺននាក់កំពុងឈរមើល តើពួកគាត់បានអ្វីលេង ? ចុះបើចំនួនដល់រាប់លាននាក់កំពុងឈរមើល តើពួកគាត់បានអ្វីលេង ? * ការិះគន់ដែលគ្មាន សតិវិចារណា បុរាណាចារ្យ មិនអាចទទួលយកបាន នៅតាមភូមិមួយចំនួនធំក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ផ្ទះរបស់ពួកគេចាប់ផ្ដើមធ្វើរបងខណ្ឌព្រុំដី ដើម្បីសំគាល់ ភាពស្របច្បាប់នៃដីធ្លីរបស់ពួកគេ ដូចនេះតាមភូមិបច្ចុប្បន្ន មិនមានទីធ្លាសម្រាប់លេងល្បែងប្រជាប្រិយខ្មែរនោះទេ តើក្មេងៗក្នុងភូមិទាំងនោះលេងបានដោយរបៀបណា ? តើឱ្យពួកគេលេងតាមចិញ្ចើមផ្លូវ ឬយ៉ាងណា ? ពួកគេអាចប្រឈមមុខនិង គ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ខ្ពស់ផងដែរ ។ * '''បំណកស្រាយ''' គ្រប់វត្តអារ៉ាម នៅតែបង្កើតឱ្យមានល្បែងប្រជាប្រិយខ្មែរ នៅមុនថ្ងៃចូលឆ្នាំខ្មែរមួយសប្ដាហ៍ ឬ បង្កើតឱ្យមានក្នុងវេលា ៣ថ្ងៃនេះដដែល ជាពិសេស ពន្យល់ពីរបៀបលេង ឬ ពិធីលេងទៅកាន់ក្មេងៗជំនាន់ក្រោយ ហើយពលរដ្ឋដែលបានចូលរួមលេង ក៏លេងទៅ ហើយបើអត់ក៏អត់ទៅ ល្បែងប្រជាប្រិយខ្មែរ អត់មានបាត់ និង រត់ទៅណាទេ សូមអរគុណ ។ * '''ប្រសិនជាបាត់ ទំនៀមលេងជះទឹក និង ប៉ាតម៉្សៅវិញ''' មានផលប៉ពាល់ជាច្រើនដែលមិនអាចនឹកស្មានដល់ មនុស្សរាប់លាននាក់ ចូលឆ្នាំមិនដឹងលេងអ្វី ដូចនេះ ពលរដ្ឋមួយភាគធំដែលមានជីវភាពធូរធារ គាត់និងធ្វើទេសចរណ៍ ទៅលេងជះទឹកក្នុងប្រទេសដទៃ លំហូរលុយចេញទៅក្រៅប្រទេស ធ្វើឱ្យចរន្តសេដ្ឋកិច្ចបានបែកចេញមួយផ្នែក ចំណែកទេសចរណ៍បរទេស គាត់មិនឃើញមានអ្វីលេងដូចនេះមិនធ្វើដំណើរកំសាន្តចូលមក ប៉ះពាល់ដល់ វិស័យជើងហោះហើរ វិស័យសណ្ឋាគារ រម្យណីយដ្ឋានផ្សេងៗ មិនមានទេសចរណ៍អន្តរជាតិទៅលេង ប៉ះពាលសេដ្ឋកិច្ចជាតិមួយភាគធំ គ្មានចរន្តលុយវិល សម្រាប់ការចាយវាយក្នុងប្រទេស ប៉ះពាល់ទៅដល់ការលក់ទំនិញអាហារ តាមតំបន់ទេសចរណ៍ថែមទៀត ។ មនុស្សរាប់លានអត់អីលេង ក៏អង្គុយលេងល្បែងសុីសងក្នុងផ្ទះរបស់ពួកគេរៀងខ្លួនៗ ចូលឆ្នាំក្លាយជាវប្បធម៌ពាលាអាវ៉ាសែ តាមផ្នត់គំនិតដ៏សំរាម របស់ជនអគតិមួយចំនួននោះ ។ សេចក្ដីពិរោធ៖ រាប់ចាប់ពី សមញ្ញជន ព្រះសង្ឃ រហូតដល់គ្រូ បណ្ឌិតដេប៉ាតឺម៉ង់ មួយចំនួន ដែលតិះដៀលពិធីលេងជះទឹក របស់ដូនតាអង្គរ គំនិតរបស់ពួកគេមិនបានមួយជំនិតនៃយុវជនជាតិនិយមសៀមម្នាក់ផងនោះទេ ។ == ព្រេងនិទាន គោមផ្កាយ == '''The Legend of Star Lantern''' [[File:Linteau Musée Guimet 25974.jpg|left|thumb|Cambodia The Legend of Star Lantern [[កិត្តិមុខ]] swallow all of Star planet symbols of [https://en.wikipedia.org/wiki/Black_hole Black hole] in the story of Skanda Purāna.]] [[File:Cambodian Star Lantern.jpg|left|thumb|Cambodian Star Lantern are always celebrated during the Khmer New Year April which is meaningful in the Hindu mythology.]] ព្រេងនិទាន គោមផ្កាយ ដែលដកស្រង់ចេញពីគម្ពីរ Skanda Purāna ដ៏ធំរបស់ [[សាសនាហិណ្ឌូ]] ដែលនិទានពី ការកកើតនៅ សភាវៈសុីមិនចេះឆ្អែត "កាឡា" (Kala) ដែលជានិមិត្តសញ្ញានៃ ប្រហោងខ្មៅ (Black Hole) នៅក្នុងចក្រវាឡ (In the universe) ដែលត្រូវបានប្រសិទ្ធនាមថា "កិត្តិមុខ" (Kirtimukha) ដែលមានឆ្លាក់ជាប់នៅតាមផ្ដែរនៃប្រាសាទមួយចំនួនរបស់កម្ពុជា ។<ref> Ananthacharya Indological Research Institute series (1982) [https://books.google.com/books/about/Proceedings_of_the_Seminar_on_Symbolism.html?id=aOfVAAAAMAAJ Proceedings of the Seminar on "Symbolism In Temple Art and Architecture", Held in February 1981], Editor: K. K. A. Venkatachari, Publisher: Ananthacharya Indological Research Institute, Original from the University of Michigan p.94 </ref> នាថ្ងៃមួយដែល "[[ព្រះឥន្ទ្រ]]" (Indra) និង [[ព្រះហស្បាទី]] (Brihaspati) ដែលជាតារានិករ នៃ [[ភពព្រហស្បតិ៍]] បានធ្វើដំណើរទៅភ្នំកៃឡាសដើម្បីទៅជួបព្រះនាងគង្គា ដោយល្បីថាទ្រង់មានសម្រស់ស្អាតដាច់គេនាជម្ពូទ្វីប និងចង់ទៅប្រឡោមស្នេហ៍មកធ្វើជាប្រពន្ធរបស់ខ្លួន ធ្វើដំណើបានពាក់កណ្តាលផ្លូវ ព្រះឥសូរ បានក្រឡាខ្លួនជាឥសីម្នាក់មករារាំងផ្លូវដើម្បីសាកល្បងជាមួយព្រះឥន្ទ និង ព្រះហស្បាទី ។ ព្រះឥន្ទបានឱ្យ ឥសីនោះចេញពីផ្លូវ តែឥសីពុំព្រមចេញ ព្រះឥន្ទក៏គំរាមឥសីដោយអាវុធ [[វជ្រ]] ដែលជាសិល៍កាំរន្ទះរបស់ខ្លួន និងបានចោលវាត្រូវដៃរបស់ព្រះឥសូរ ដោយសេចក្ដីគ្រោធខឹង ឥសីនោះក៏បើកភ្នែកទីបីអគ្គីនេត្រ បាញ់ប្រហារទៅ ព្រះឥន្ទ្រ ឯព្រះហស្បាទី ឃើញដូចនេះបានហក់ទៅជួយ ព្រះឥន្ទ្រ គេចចេញពីថាមពលភ្នែកទី៣ របស់ឥសីនោះ ថាមពលភ្នែកទីបីរបស់ឥសីនោះ បានរត់ទៅប៉ះនិងស្រទាប់ចក្រវាឡ បង្កើតបានជា សភាវៈសុីមិនចេះឆ្អែត "កាឡា" ។ កាឡា បានលេបយកដួងតារានិករទាំងអស់នៅក្នុងចក្រវាឡ ព្រះហស្បាទី ឃើញដូចនេះក៏ពោលថា បើសភាវៈនេះលេបយក ដួងផ្កាយទាំងអស់ នោះចក្រវាឡ ទាំងមូល និងប្រែជាខ្មៅងងឹតអន្ធកាល រីឯឥសីនោះ បានក្រឡាខ្លួនជា ព្រះឥសូរវិញ ព្រះឥន្ទ្រ និង ព្រហស្បាទី ក៏ស្គាល់ថា នេះគឺជាមហាទេវៈ ក៏លត់ជង្គង់សូមឱ្យព្រះឥសូរអភ័យទោស និង សូមឱ្យបញ្ឈប់សភាវៈកាឡា ព្រះឥសូរក៏យល់ព្រម និងបានហាម "កាឡា" មិនឱ្យលេបដួងផ្កាយបន្តទៀត តែកាឡាបានពោលទៅវិញថា ខ្ញុំសុីមិនឆ្អែតសោះ តើធ្វើដូចម្ដេចទើបខ្ញុំឈប់ឃ្លានបាន ? ព្រះឥសូរ ក៏មានបន្ទូលថា ចូលឯងសុីកន្ទុយខ្លួនឯងចុះ ឯងនិងឆ្អែត "កាឡា" បានសុីកន្ទុយរបស់ខ្លួនព័ទ្ធមួយជុំដល់មុខរបស់ខ្លួនវិញ ក៏រលត់សង្ខារស្លាប់ទៅ ដោយ "កាឡា" ជាសភាវៈដ៏ស្មោះត្រង់ ព្រះឥសូរ បានប្រសិទ្ធនាមវាថា "[[កិត្តិមុខ]]" មុខដ៏មានកិត្តិនាម ។ ព្រេងនិទាន ដ៏មានអត្ថន័យនេះ ដែលជាការប្រែសម្រួលរបស់កម្ពុជា បានផ្សារភ្ជាប់និងទំនៀមទម្លាប់ ប្រពៃណីវប្បធម៌ នៃការផ្ជួរគោមផ្កាយ ក្នុងរដូវកាលបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ចំណែកឯការនិពន្ធបន្ថែមប្រែសម្រួលផ្សេងទៀតមានទៅតាមបែបផែនផ្សេងគ្នារបស់អ្នកពិន្ធផ្សេងៗផងដែរ ។ == ការសម្ដែងរបាំត្រុដិ == '''Trod Dance Performance''' យោង​តាម​សៀវភៅ ​(​របាំ​ប្រជាប្រិយ​ខ្មែរ​) នៃ​ក្រុម​ជំនុំ​ទំនៀមទម្លាប់​ខ្មែរ លើក​ឡើង​ថា របាំ​ត្រុដិ​ជារបាំប្រជាប្រិយ​មួយ​បែប ​ដែលគេសម្ដែងលេង​ដើម្បី​ប្រសិទ្ធពរ​ជ័យ សិរី​សួស្តី​ជូន​ដល់​អ្នកស្រុក​ក្នុង​ឱកាស​ចូល​ឆ្នាំ​ថ្មី ប្រពៃណីជាតិខ្មែរ ។ ឈ្មោះ​ថា «​ត្រុដិ​» ជា​ពាក្យ​ដើម​មក​ពី​ភាសាសំស្ក្រឹត​ប្រែ​ថា «​ផ្តាច់ ឬ កាត់​ផ្តាច់​» គឺ​សំដៅ​ដល់​ការ​ផ្តាច់​ឆ្នាំ ឬ​ការ​កាត់​ផ្តាច់​ឆ្នាំ​ចាស់​ចូល​ឆ្នាំ​ថ្មី ហើយ​ដែល​នៅ​មាន​ជាប់​នាម​ព្រះរាជ​ពិធី​មួយ​ហៅ​ថា «​ត្រស្តិ​សង្ក្រាន្ត​» មកដល់សព្វថ្ងៃ ។ ដូចនេះ​ឃើញ​ថា ឈ្មោះ​របាំ​ត្រុដិ​បញ្ជាក់​ថា សម្រាប់​ប្រកប​ឡើង​នៅ​ពេល​ដំណាច់ឆ្នាំ នីមួយ​ៗ ។ "ប្រដាប់ប្រដារ​និង​របៀប​លេង" តាម​ធម្មតា​វង់​របាំ​ត្រុដិ​មាន​ក្រុម​តូច ក្រុម​ធំ​យោង​ទៅ​តាម​ការ​និយម​របស់​អ្នកស្រុក និង​និយម​តាម​ចំនួន​មនុស្ស​ដែល​ស្ម័គ្រចិត្ត​ចូល​លេង ។ ឯ​ប្រដាប់ប្រដារ​សោត​ក៏​និយម​ទៅ​តាម​នោះ​ដែរ ប៉ុន្តែ​យើង​អាច​រក​មើល​ទាំងអស់​ឲ្យ​ឃើញ​ថា តើ​វង់​ត្រុដិ​ពេញលេញ​នោះ​ប្រដាប់​មានឈ្មោះ​អ្វីខ្លះ គឺ​មាន គ្រឿង​ភ្លេង ៖ * «​ក​ញ្ចា​រ​» ដង​ធ្វើ​ពី​ពីងពង់​ប្រវែង​២ ម៉ែត្រ មាន​បន្ទះ​រនាប​តូចឆ្មារ​ភ្ជាប់​នៅ​ចុង ហើយ​ខ្វែងគ្នា​ពត់​ង​ទន្ទាំ​មាន​សណ្ឋាន​ដូច​ស្នែង​៤ ។ នៅ​ចុង​បន្ទះ​រនាប​មាន​ចងខ្សែ​ខ្វែង​ពី​ចុង​មួយ​ទៅ​ចុង​មួយ ហើយ​ត្រង់​កណ្តាល​ខ្សែ​ខ្វែង​នេះ​មាន​បណ្តោយ​ផ្លែ​អង្គញ់​ដែល​ចោះ​យក​គ្រាប់​ចេញ​អស់ ហើយ​ដាក់​គ្រាប់​ក្រួស ឬ​កម្ទេច​ដែក​ទៅ​ក្នុង​នោះ​ប្រយោជន៍​ឲ្យ​ឮ​សូរ កាលណា​គេ​បុក​ដង​វា​នឹង​ដី​តាម​ចង្វាក់​ស្គរ ។ * «​ចង្ក្រង់​ដំបែ​» ៖ ចង្ក្រង់​ចង​បន្តោង​នឹង​ខ្សែទាម​គោ ហើយ​ចង​ភ្ជាប់​នឹង​ដង​ឫស្សី​ដែរ ។ កាលណា​គេ​បុក​នឹង​ដី​ក៏​មាន​សូរ ប្រាវ​ៗ តាម​ចង្វាក់ ។ * «​ចង្ក្រង់​រ៉ូង​» ៖ ចង្ក្រង់​នេះ​ចង​ព្យួរ​នឹង ចង្កេះ​មនុស្ស​តែ​ម្តង ដោយ​ចង​គួប​គ្នា​ជា ចង្កោម​ៗ ។ * «​ស្គរ​» ៖ ស្គរអារក្ស គឺ​ស្គរ​ដែល​ធ្វើ​ពី​ដី​ដុត​ពាស​ស្បែក​ថ្លាន់ ។ * «​ប៉ីពក​» ៖ មាន​តែ​១​ប៉ុណ្ណោះ​។ * «​ទ្រអ៊ូ ឬ​ទ្រសោ​» ៖ ត្រូវ​មាន​ទាំង​ពីរ ។ * «​សន្ទូច​» ៖ ដង​ពីងពង់​វែង​មាន​សណ្ឋាន ដូច​សន្ទូច​ចង​ចុង​ដូច​ចន្ទោល​រទេះ ដោយ​មាន ព្យួរ​ថង់​មួយ​នៅ​ចុង​សម្រាប់​ទទួល​វត្ថុ​ជា​ទាន ។ គ្រឿង​តែង ៖ * មុខ​ត្លុក ៖ ធ្វើ​ពី​ឆ្អឹង​ឫស្សី​ពាស​ក្រដាស ឬ​ស្មាច់ ឬ​ខ្មុក ។ * មកុដ ៖ គេ​ធ្វើ​ពី​ក្រដាស​លាប​កាវ និង​បិទ ឲ្យ​ក្រាស់​តម្រួត​គ្នា​ទៅ​ជា​រឹង គឺ​ស្មាច់ ឬ​ខ្មុក ហើយ​ផាត់​ពណ៌ ។ * ​ស្នែង​ប្រើស ៖ គេ​យក​ផ្តៅ​មក​ព័ទ្ធ​ធ្វើ​ឆ្អឹង ហើយ​យក​ក្រដាស​បិទ​ពី​ក្រៅ​ឲ្យ​ក្រាស់​ព័ទ្ធ​ឲ្យ​មាន​រាង​ដូច​ស្នែង ឬ​ជួនកាល​គេ​យក​ស្នែង​ប្រើស​មែនទែន​មក​ស៊ក​ភ្ជាប់​នឹង​ផ្តៅ​ពាក់​ឲ្យ​ជាប់​នឹង​ក្បាលមនុស្ស​ក៏​មាន ។ * ​ស្នែងទន្សោង​៖ ស្នែងទន្សោង​គេ​ធ្វើ​ប្រហែល​គ្នា​នឹង​ស្នែង​ប្រើស​ដែរ គឺ​ជួន​គេ​យក​ស្នែង​មែនទែន​មក​ធ្វើ ជួន​គេ​ស្មាច់​ក្រដាស​ឲ្យ​ក្រាស់ ។ * កន្ទុយក្ងោក ៖ យក​កន្ទុយក្ងោក​មែនទែន​មក​កាន់ ហើយ​កាច់​កែ​ឲ្យ​មាន​សណ្ឋាន​ដូច​សត្វ​ក្ងោក​មែនទែន ។ * ​ក្រចក ៖ យក​ផ្តៅ​ប្រវែង​០,២០​ម៉ែត្រ ទៅ​បិត​ចុង​ឲ្យ​ស្រួច រោល​ភ្លើង​ពត់​ឲ្យ​ង ហើយ​យក​អំបោះ​ចង​គល់​ភ្ជាប់​នឹង​ម្រាម​៤ ឯ​មេដៃ​មិន​ពាក់​ទេ ។<ref> Khmer Tradition Church Customs (1964) [https://books.google.com/books/about/Rap%C4%81%E1%B9%83_praj%C4%81priy_khmaer.html?id=SSc7AAAAMAAJ Khmer folk dance], Publisher: Cambodia Buddhist Academy Original from the University of Michigan p.155 </ref> == ព្រះរាជពិធី ត្រស្តិសង្ក្រាន្ត == '''Royal cut off the old year ceremony''' ព្រះរាជពិធី '''ត្រស្តិសង្ក្រាន្ត''' (អ.ថ.ត្រស់តិ សង់ក្រានតៈ) គឺជាពិធី ព័ទ្ធ​ខ្សែសីម៉ា សូត្របាលីគាថា ភាណៈយក្ស ហៅអន្ទងស្ដេចយក្ស សម្ដេចព្រះវេស្សវ័ន្ត ស្ដេចនៃពួកអាសុរា ឱ្យមកបណ្ដេញ​ខ្មោចព្រាយបីសាច ឱ្យចេញពី ព្រះបរមរាជវាំង ដែលប្រព្រឹត្តទៅវេលា ចំនួន ៤ថ្ងៃ ដែលគិតចាប់ពីថ្ងៃ ១២រោច ១៣រោច ១៤រោច និង ១៥រោច ខែផល្គុន ជារៀងរាល់ឆ្នាំ ។ ព្រះរាជពិធី​នេះ តែងធ្វើឡើងក្នុងព្រះទីនាំង ទេវានិច្ឆ័យ នៅក្នុងរោងមណ្ឌលទាំង៥ ដែលនៅខាងក្រៅកំពែងព្រះបរមរាជវាំង មានអំបោះឆៅ ពណ៌ស ព័ទ្ធជុំវិញ​កំពែងរាជវាំង និងព័ទ្ធគ្រប់រោងមណ្ឌលទាំង៥ រហូតដល់ក្នុង ព្រះទីនាំង ទេវានិច្ឆ័យ ដែលយកទៅព័ទ្ធដល់គ្រែសូត្ររបស់ ព្រះសង្ឃ និង ចេញព័ទ្ធដល់រាជវង្សានុវង្សរបស់ អង្គព្រះមហាក្សត្រ ក្រៅពីនេះមានបន្ថែមនៅអំបោះ ភ្លុកចំនួន២បែប បែបទី១ ដាក់ព័ទ្ធជារង្វង់មូលជុំវិញអង្គព្រះមហាក្សត្រ ដើម្បីជាកិច្ចការពារ និង ដាក់ព័ទ្ធ ជុំវិញសិរសា របស់ពួកនាហ្មឺនសព្វមុខមន្ត្រី បែបទី២ ហៅថា ខ្សែរអភិសមរៈ សម្រាប់ព្រះរាជាទ្រង់ពាក់ឈៀងអង្សាម្ខាង និង ពួកនាហ្មឺនសព្វមុខមន្ត្រីពាក់ឈៀង ស្មាម្ខាង គេមានដាក់ដង្វាយ "ដំបងពេជ្រ" ជាតំណាងឱ្សសម្ដេចព្រះវេស្សវ័ន្តផងដែរ ដើម្បីបង្ការ ពួកខ្មោចព្រាយបិសាច បច្ចុប្បន្ន​គេអាចធ្វើពិធីកាត់ៗ សង្ខេបមកត្រឹម១ថ្ងៃ ត្រូវនិងថ្ងៃ១៥រោច ខែផល្គុន ។ នៅថ្ងៃ១៥រោច ខែផល្គុន ព្រះរាជា ឬ ប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាល ត្រូវរៀបចំពិធី និមន្ត​ព្រះ​ភិក្ខុ​សង្ឃ​រាជ ទាំង៣ គណៈនិកាយ សូត្រ​បាលី​អាដានាដិយ: ​សូត្រ តាំង​ពី​បើកកិច្ចពិធីបញ្ជាន់ឆ្នាំថ្មី រហូតដល់បញ្ចប់ពិធី (សូត្រ​ផ្លាស់​គ្នា) មាន​បាញ់​កាំភ្លើង​ធំ​ៗ​​គ្រប់​ទិស​ធំ​ទាំង ៤ គ្រប់ខេត្តក្រុងស្រុកត្រូវទូងស្គរជ័យ អុចធូប​សំបូងរូង ២១សសៃ តំណាងឱ្យការប្រកាសប្រាប់អស់ទេវតា ទាំង ២១ ច្រក ឲ្យដឹងលឺពីការកាត់ផ្ដាច់ឆ្នាំចាស់នេះ ។<ref> Chab Pin (1969) [http://www.elibraryofcambodia.org/preah-reach-pithi-thvea-tor-sor-meas-pheak-ti-3-ebook/ The 12-Month Royal Ceremony-Volume 3] Khmer Tradition Church of the Buddhist Academy of Cambodia p.157 </ref> == ទំនៀមចូលឆ្នាំខ្មែរ == '''Khmer New Year Tradition''' [[File:Khmer New Year Devata Sangkran Worshipping.jpg|thumb|Khmer New Year Devata Sangkran Worshipping always celebration 14 April.]] តាមទំនៀមចូលឆ្នាំខ្មែរ គេចែកវេលាចូលឆ្នាំជា ៣ថ្ងៃ ថ្ងៃទី១ ហៅថា៖ ថ្ងៃ [[មហាសង្ក្រាន្ត]] (Maha Sangkran Day), ថ្ងៃទី២ ហៅថា៖ ថ្ងៃ [[វារៈវ័នបត]] (Vonnabat Day), ថ្ងៃទី៣ ហៅថា៖ ថ្ងៃ [[វារៈឡើងស័ក]] (Leungsak Day), រីឯការកំណត់ថ្ងៃ ម៉ោង នាទីដែលឆ្នាំចាស់ត្រូវផុតកំណត់ ហើយទេវតាឆ្នាំថ្មីត្រូវចុះមកទទួលតំណែងពីទេវតាឆ្នាំចាស់នោះ គេអាចដឹងបានដោយប្រើក្បួន ហោរាសាស្ត្រខ្មែរបុរាណ ([[អង់គ្លេស]]: Zodiac Khmer) គឺក្បួនមហាសសង្ក្រាន្ត តាមរយៈក្រុមព្រា្មណ៍ [[បាគូ]] ប្រចាំនៅក្នុង [[ព្រះបរមរាជវាំង]] ។ ប្រសិនបើថ្ងៃចូលឆ្នាំនាឆ្នាំបន្ទាប់ ជាន់គ្នានិងឆ្នាំចាស់ គេត្រូវបន្ថែមថ្ងៃវ័នបត មួយថ្ងៃទៀត ដែលធ្វើឱ្យថ្ងៃវ័នបតមានចំនួនដល់ទៅ ២ថ្ងៃ ហើយថ្ងៃទី២ នៃថ្ងៃវ័នបត ត្រូវបានចាត់ទុក ជាថ្ងៃខ្វាក់ (Blind Vonnabat Day) ដែលធ្វើឱ្យទំនៀមនៃថ្ងៃចូលឆ្នាំ មានរហូតដល់ ៤ថ្ងៃ ។ ថ្ងៃចាប់ផ្ដើម នៃពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ ត្រូវបានចាត់ទុកជាថ្ងៃពិសេសមួយ នៃកិច្ចពិធីសែនទទួលទេវតាឆ្នាំថ្មី ដែលកំណត់ការសែនព្រេន តាមម៉ោងកំណត់យាងមករបស់ទេវតា ដែលពលរដ្ឋខ្មែរគ្រប់រូប បានរៀបចំនូវគ្រឿងរណ្ដាប់ទទួលទេវតា ផងដែរ ។<ref> Professor Miech Pon (2007) [https://books.google.com/books/about/Kamran_ekas%C4%81r_st%C4%ABb%C4%AB_prabain%C4%AB_nin_dam.html?id=YhBBzgEACAAJ Documentary on Khmer Traditions and Customs Volume 1; Volume 3], Publisher: Center for Khmer Studies Library, [[ISBN]]: 9995059983 </ref> === រណ្ដាប់ទទួលទេវតា === យោង​តាម​ក្បួន​នៃ​ព្រះ​រាជពិធី​សង្ក្រាន្ត​ចូល​ឆ្នាំ​ថ្មី ដែល​មាន​ចែង​នៅ​ក្នុង​សៀវភៅ​ព្រះ​រាជពិធី​ទ្វាទសមាស ភាគ​ទី​១ របស់ក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ចេញផ្សាយដោយ ពុទ្ធសនបណ្ឌិត្យកម្ពុជា ឆ្នាំ ១៩៥២ បានរៀបរាប់ពីរឿងពលីការ នៃរណ្ដាប់​ទទួល​ទេវតាដូចតទៅ៖ មាន​រាន​ទេវតា​៧​ថ្នាក់​មួយ សម្រាប់​តាំង​គ្រឿង​ដង្វាយ និង​មាន​ភ្លេងពិណពាទ្យ ១​វង់ សម្រាប់​លេង​ទទួល ។ គេ​ត្រូវ​ក្រាល​កំរាលតុ​តាមពណ៌មង្គល របស់ទេវតាដែលយាងមក និង មានក្រាលសំពត់ស សម្រាប់ថ្វាយបង្គំទទួលទេវតាផងដែរ ។ គ្រឿងពលីការ មានកូនចេកកន្ទុយប្រឺស១ ផ្ទិលមាស១ ឬ ផ្ទិលប្រាក់១ សម្រាប់ទេវតាលោកប្រោះព្រំ បាយ​សី​ធំ ១​គូ ស្លាធម៌ ១​គូ ទឹក​អប់ ១​គូ ទៀន ៥ ធូប ៥ ១​គូ លាជ ៥​កែវ ផ្កា ៥​កែវ ស្លា​បារី​ដាក់​ជើង​ពាន ១​គូ ចេកនួន ឬ​ចេក​ណាំវ៉ា ១​គូ ពែ​ព្រះ​ភូមិ​១ ពែ​ព្រះ​កេតុ​១ មានផ្លែឈើ នំចំនី និង ភេសជ្ជៈ ផងដែរ ។ រីឯព្រះដង្វាយដែលចាំបាច់បំផុតនោះ គឺ ព្រះដង្វាយតាម ភក្សាហារ របស់ទេវតា ដែលកំណត់ដោយព្រាហ្មណ៍បាគូ ។ === [[មហាសង្ក្រាន្ត]] === '''Maha Sangkran''' [[File:Songkrant Khmer.jpg|thumb|ព្រះសូរិយា នាំព្រះទិត្យរបស់ខ្លួនមកផ្លាសប្ដូរស័ករាជថ្មីនាជម្ពូទ្វីប]] ថ្ងៃទី១ ហៅថា "មហាសង្ក្រាន្ត" មានន័យថា ឆ្នាំថ្មីដ៏ប្រសើរ (The Great New Year) ដែលសម្គាល់ទៅលើការប្រារព្ធពិធីចូលឆ្នាំថ្មីដ៏ធំ ដែលរាប់បញ្ចូលគ្នា នៃការផ្លាសឆ្នាំ របស់ មហាសករាជ ចុល្លសករាជ ពុទ្ធសករាជ ក្នុងថ្ងៃតែមួយតាងដោយ ពិធីត្រុដិ ដែលជាកិច្ចពិធីផ្ដាច់ឆ្នាំចាស ។<ref> Scientifique (1896) [https://books.google.com/books/about/Revue_scientifique.html?id=iexEAQAAMAAJ Revue scientifique], Publisher: Original from University of Illinois at Urbana-Champaign. </ref> ដោយពាក្យថា "សង្ក្រាន្ត" ( ន. ) សង់ក្រាន or សង្ក្រាន្ត or សង្រ្កាន្តិ ( សំ. ) (សង្រ្កាន្តិ) មានន័យថា៖ ដំណើរ​ឃ្លាត​ចាក​ទី; ការ​ឈាន​ចូល​ដល់; ដំណើរ​ដែល​ព្រះ​អាទិត្យ​ចរ​ចូល​ដល់​ទី​ជួបមួយ​ជុំ​រាសី​ចក្រ គឺ​ដំណើរ​ដែល​ដើម​និង​ចុង​នៃ​រាសី​ចក្រ​ជួបគ្នា ពេញ​គ្រប់​ជា​មួយ​ឆ្នាំ (ដំណើរ​ដាច់​ឆ្នាំ​ចាស់​ផ្លាស់​ឆ្នាំ​ថ្មី), ពិធី​ចូល​ឆ្នាំ​ថ្មី សង្រ្កាន្ត​មាន​បី​ថ្ងៃ​គឺ​ថ្ងៃ​ទី ១ ជា​ថ្ងៃ​ចូល​ឆ្នាំ, ថ្ងៃ​ទី ២ ជា ពារ​កណ្ដាល ឬ​ហៅ​ថា វ័នបត (ថ្ងៃ​ខ្វាក់), ថ្ងៃ​ទី ៣ ជា ពារ​ឡើង​ស័ក គឺ​ផ្លាស់​ស័ក​ថ្មី​នៅ​ថ្ងៃ​នេះ​ឯង : ថ្ងៃ​សង្រ្កាន្ត, ពិធី​សង្រ្កាន្ត ។<ref> Chuon Nath's Khmer-Khmer Dictionary (1993) [http://dictionary.tovnah.com/word/%E1%9E%9F%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%8F Khmer Dictionary: សង្ក្រាន្ត], Website: dictionary.tovnah.com, Publication: Prohok Solutions @ 2017 Learn Khmer Calendar </ref> === សិទ្ធិការ្យ ទេវតាមហាសង្ក្រាន្ត === '''The power journey of Devata Maha Sangkran''' '''សិទ្ធិការ្យ ដែលមានន័យថា ដំណើរប្រកបដោយអំណាច''' * បើទេវតាថ្ងៃអាទិត្យ ព្រះនាម [[ទុង្សាទេវី]] យាងចុះមក ដោយកិរិយាចេញច្បាំង នៃវេលាណាមួយក្នុង វេលាទាំង ៤ នោះ ព្រះនគរច្រើនមានវិបត្តិអំពី ទិន្នផលកសិកម្ម កើតឡើងបណ្ដាលអំពីគ្រោះរាំងស្ងួត ។ * បើទេវតាថ្ងៃច័ន្ទ ព្រះនាម [[គោរាគៈទេវី]] យាងចុះមក ដោយកិរិយាចេញច្បាំង នៃវេលាណាមួយក្នុង វេលាទាំង ៤ នោះ បណ្ដាលមន្ត្រីអ្នកមុខអ្នកការ ច្រើនអស់បុណ្សស័ក្ដិ និង អាប់យ័ស្ត ។ * បើទេវតាថ្ងៃអង្គារ ព្រះនាម [[រាក្យៈសាទេវី]] យាងចុះមក ដោយកិរិយាចេញច្បាំង នៃវេលាណាមួយក្នុង វេលាទាំង ៤ នោះ ព្រះនគរ និង កើតចម្បាំងរាំងជល់ និង បញ្ចាមិត្ត កើតកលយុគ្គសង្គ្រាម ឬ មានទំនាស់និង ប្រទេសដ៍ទៃ និង សំបូរទៅដោយជំងឺរាតត្បាតជាអនេក ។ * បើទេវតាថ្ងៃពុធ ព្រះនាម [[មណ្ឌាទេវី]] យាងចុះមក ដោយកិរិយាចេញច្បាំង នៃវេលាណាមួយក្នុង វេលាទាំង ៤ នោះ តាងអំពីព្រះមហាក្សត្រ និង តាងអំពីក្រុមមន្ត្រី ច្រើនទទួលបាន គ្រឿងបណ្ដាការ និង ការលើកសរសើរយ័ស្តពីប្រទេសដទៃ ប៉ុន្តែក្មេងៗតូច ច្រើនកើតជំងឺតម្កាត់ផ្សេងៗរងគ្រោះជាអនេក ។ * បើទេវតាថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ព្រះនាម [[កិរិណីទេវី]] យាងចុះមក ដោយកិរិយាចេញច្បាំង នៃវេលាណាមួយក្នុង វេលាទាំង ៤ នោះ ព្រះពិក្ខុសង្ឃ គណៈសង្ឃ និង ជនចាស់ជរាទាំងឡាយ ច្រើនមានសេចក្ដីទោម្នេញក្ដៅក្រហាយចិត្តជាច្រើនអនេក ផ្ទៃមេឃពោពេញ ដោយព្យុះភ្លៀងផ្គររន្ទះ ។ * បើទេវតាថ្ងៃសុក្រ ព្រះនាម [[កិមិរាទេវី]] យាងចុះមក ដោយកិរិយាចេញច្បាំង នៃវេលាណាមួយក្នុង វេលាទាំង ៤ នោះ ដំណាំផល្លានុផល ស្រូវអង្ករ ប្រកបដោយភាពបរិបូរណ៌ ប៉ុន្តែផ្ទៃមេឃពោពេញ ដោយខ្យល់ច្រើន បណ្ដាលឱ្យមាននូវព្យុះសង្ឃរាធំៗ ។ * បើទេវតាថ្ងៃសៅរ៍ ព្រះនាម [[មហោទរាទេវី]] យាងចុះមក ដោយកិរិយាចេញច្បាំង នៃវេលាណាមួយក្នុង វេលាទាំង ៤ នោះ ព្រះនគរនិងមានគ្រោះអន្តរាយ បណ្ដាលហេតុមកពីភ្លើង កើតមានវិបត្តិប្រាក់កាក់ និងកើតមានចោរកម្មច្រើន ។ ប្រការ៖ សិទ្ធិការ្យ ទេវតាមហាសង្ក្រាន្ត នៃកិរិយាចេញច្បាំង របសទេវតាមហាសង្ក្រាន្តទាំង៧អង្គ បុរាណចារ្យមិនឱ្យធ្វើសេចក្ដី ព្យាករណ៍ទំលាយឱ្យមហាជនដឹងឡើយ នាំឱ្យកើតមានចលាចលក្នុងព្រះនគរ ។<ref> Cambodia Royal Library (1943) [https://www.worldcat.org/title/prajum-horasastr/oclc/54822442 Prajuṃ horāsāstr], Publisher: Buddist Academy of Cambodia p.2,162 </ref> == គ្រឿងរណ្ដាប់ហែរទេវតា មហាសង្ក្រាន្ត == '''Devata Maha Sangkrant Parade Accessories''' ពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួនធំ តែងឆ្ងង់ថា ហេតុអ្វីកម្ពុជាមិនមានរូភាព ឬ វីដេអូ ឯកសារអំពីការហែរទេវតា មហាសង្ក្រាន្ត ពីអតីតកាល ក៏ដូចជា ពីសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ក៏ដូចជាសម័យសាធារណៈរដ្ឋខ្មែរ !! នោះក៏ដោយសារតែ កាហែរក្បួនតំណាងទេវតា មហាសង្ក្រាន្ត បុរាណចារ្យ ចាត់ទុកជាភាពមុឺងម៉ាត់ ម៉ត់ចត់ មិនអាចធ្វើលេងសើច និង ធ្វើឱ្យរួចពីដៃបានឡើយ បើថវិកាមិនដល់សម្រេចមិនធ្វើតែម្ដង ។ '''អំពីគ្រឿងទេវតា''' * ប្រការទី១៖ បុរាណចារ្យ ត្រូវជ្រើសរើសយកមនុស្សស្រីរូបណា ដែលមានរូបសម្បត្តិល្អស្អាត និង ត្រូវមាន កិរិយាមាយាទល្អ ។ * ប្រការទី២៖ សម្លៀកបំពាក់ទេវតាត្រូវធ្វើពីតម្បាញសូត្រល្អបំផុត ជាមួយនិងការចាក់ខ្សែរមាស ប្រដេញជាមួយគ្រាប់អង្កាំយ៉ាងសម្រិតសម្រាង ។ * ប្រការទី៣៖ គ្រឿងអភរណៈ រឺយើងស្គាល់ថា ត្បូងលម្អកាយរបស់ទេវតា ត្រូវគ្រងដោយត្បូងមានតម្លៃពិតប្រាកដ និង ប្រើប្រាសដោយចំនួនច្រើន មានជាអាថ៍ ខ្សែរក ខ្សែរដៃ ជញ្ជៀន ការដាំនៅលើស្បៃឆៀង ការដាំនៅលើមកុដ ផងដែរ ។ * ប្រការទី៤៖ ព្រះមកុដរបស់ទេវតាសង្ក្រាន្ត ត្រូវធ្វើពីមាសសុទ្ធ និង មានដាំនូវត្បូងជាច្រើន និង មានដាំនៅគ្រាប់ពេជ្រផងដែរ ។ * ប្រការទី៥៖ គ្រឿងសាស្ត្រាវុធ របស់ទេវតាសង្ក្រាន្ត ត្រូវធ្វើពីឈើខ្លឹមល្អៗ ការសិតដោយមានខ្នាតច្បាស់លាស់ អមទៅដោយការស្រោបគ្រឿងមាស និង គ្រឿងប្រាក់ ឬ ធ្វើចេញមកពីភ្លុកដំរីផងដែរ ។ * ប្រការទី៦៖ ទេវតាសង្ក្រាន្ត ត្រូវយាងប្រថាប់លើរាជរថ ដែលមានក្បាលសត្វពាហណៈ ដែលតំណាងឱ្យយានជំនិះរបស់ទេវតានីមួយៗផងដែរ ។ នៅពីលើរាជរថ ត្រូវបាំងដោយ ឆត្រអភិរម្យ និង ត្រូវមានព្រះមន្ត្រីឆ្មាំ ចំនួន ២៧ អង្គ ចែកចេញជា ៣ ជួរតាមហែរហម រាជរថនេះផងដែរ ។ នៅក្នុង រាជរថនេះដដែល ត្រូវមានព្រះភីលៀង ២ អង្គឈរកាន់ផ្លិតសែនត្វ័ននៃជំហៀងម្ខាងៗ សម្រាប់បាំងខ្យល់ឱ្យតួឯកទេវតា និង ៤ អង្គទៀតផ្នែកខាងក្រោយត្រូវកាន់ផ្លិត បាំងសែង បាំងសូន សម្រាប់ការបាំងកាំរស្មីពន្លឺដល់ទេវតា និង ២ អង្គទៀតត្រូវកាន់ផ្លិត វិជនី សម្រាប់បក់នាំនូវវាយោដល់តួឯកទេវតា ។ * ប្រការទី៧៖ ព្រះសិរសា កុបិលមហាព្រហ្មត្រូវមានព្រះភ័ក្រ ធ្មេចព្រះនេត្រ រលត់ខន្ធ (khandha) គឺ​ជាពាក្យបាលី ដែល​ត្រូវ​​នឹង​ពាក្យ​ថា​ ស្កន្ធ (skandha) នៅ​ក្នុង​ភាសា​សំស្រ្កឹត ។ ខន្ធ​ គឺជា​បាតុភូត នៃញាណ ទាំង៥ យ៉ាង ដែល​ជាមូលដ្ឋាននៃវិញ្ញាណ​ឲ្យដឹងអំពីខ្លួន​ ។ នៅ​ក្នុងបញ្ចក្ខន្ធ​គ្មានអ្វីជា ​របស់​អញទេ ចំណែកទ្រឹស្តី ​​​ពុទ្ធសាសនា​ថេរវាទ អះអាង​ថា​ សេចក្តី​ទុក្ខកើតឡើង​នៅ​ពេល​​ណា​ចិត្ត​មនុស្ស​​ជាប់ជំពាក់ (ឧបាទាន) ជាមួយនឹងខន្ធ ៥ ឬ ញាណទាំង៥ របស់មនុស្ស ដូចនេះហើយទើបពលរដ្ឋខ្មែរបច្ចុប្បន្ន ផ្សារភ្ជាប់និង [[ជំនឿការអុជធូប]] ៥សរសៃ ដើម្បីឧទ្ទិសដល់អរុក្ខ អារ័ក្ស អ្នកតា ទេវតា មកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ។ * ប្រការទី៨៖ ព្រះសិរសា កុបិលមហាព្រហ្ម ត្រូវដាក់នៅលើ រាជរថបុស្បុក ដែលមានក្បាលនាគចំនួន ៣៨ តំណាងឱ្យ អភិប្រាយ​មង្គលសូត្រ ៣៨ ប្រការ ផងដែរ ។ គេត្រូវជ្រើសយក មនុស្សប្រុសមានមាឌធំតែងជាទេវតា រក្សាទិសធំទាំង៤ ដើរអមនៅក្បួនរាជរថ ជាមួយនិង ព្រះមន្ត្រី ដែលស្លៀកពាក់ជាមន្ត្រីកងទ័ពទេវតាតាមដង្ហែរក្បួន ចំនួន ២៧ អង្គផងដែរ ។ * ប្រការទី៩៖ ដែលជាប្រការចុងក្រោយ ត្រូវមានក្រុមភ្លេងទេវតា ប្រដាប់ទៅដោយ គ្មោះ ស្គរ និង ក្រុមភ្លេងពិណពាទ្យ ជាមួយនិង ទេវតាកាន់ជ័យទង់ ផងដែរ ។ === [[វារៈវ័នបត]] === '''Vonnabat Day''' [[File:Khmer New Year Sand Hill Ceremony.jpg|thumb|Khmer New Year Sand Hill Ceremony in seconds day of Veareak Vonnabat It means the day of giving]] ថ្ងៃទី២ ហៅថា "វារៈវ័នបត" មានន័យថា ថ្ងៃផ្ដល់ផល្លានុផល ឬ ការផ្ដល់ជូន នូវអំណោយបន្តិចបន្តួច ដើម្បីជួយទៅដល់ ជនក្រីក្រ អ្នកបម្រើ អ្នកដែលគ្មានផ្ទះ សំបែង និង ជនក្រីក្រជាច្រើនទៀត ​ក្រុមគ្រួរសារ​ យកចិត្តទុកដាក់ ទៅលើការឧទិ្ទស ផល្លានុផលទៅដល់ ជីដូនជីតា ឬ អ្នកមានគុណរបស់ពួកគេ ដើម្បីទទួលបាននូវអានិសង្ស ។ * ថ្ងៃទី ២ នៃថ្ងៃវ័នបត ម្នាក់ ៗ ភ្ញាក់ពីព្រលឹម ខុសពីធម្មតា កូនចៅរៀបចំវត្ថុជាច្រើនមុខ យ៉ាងសមរម្យ មានសំលៀកបំពាក់ថ្មីថ្មោងនិងចំណីអាហារ យកទៅជូនដល់មាតាបិតា ជីដូនជីតា និង គ្រូបាធ្យាយ ។ ការធ្វើ​រ​បៀបនេះ បង្ហាញ់ឲ្យឃើញនូវការគោរពនិងការដឹងគុណរបស់កូនចៅចំពោះអ្នកមានគុណ និង ចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ ។ គ្រួសារបរិច្ចាកលុយ​កាក់ដាក់ទានដល់ជនក្រីក្រ ដល់អ្នកបម្រើ និងគ្រួសារទុគ៌តទាំងឡាយ រួចហើយគេនាំគ្នាទៅវត្ត ដើម្បីធ្វើបុណ្យ​ឧទ្ទិសកុសលដល់បុព្វការីជន ។ ក្នុងថ្ងៃទី ២ នេះ ពុទ្ធបរិស័ទនិយមធ្វើពិធីពូនភ្នំខ្សាច់ គេពូនភ្នំធំមួយចំកណ្ដាល និងភ្នំតូចៗ បួនសង្ខាង ធ្វើរាជវ័តព័ទ្ធជុំវិញ មានទ្វារចេញចូលបានទាំងបួនទិស​ ដែលហៅថា វាលុកចេតិយ ។ វាលុក​ចេតិយ គឺជាតំណាង ចុឡាមណីចេតិយ ជាទីដែលពួកទេព្ដាសាងបញ្ចុះព្រះមោលី (ព្រះកេសធាតុ) និង ព្រះទាឋាធាតុ (ព្រះចង្កូមកែវ) របស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាម្ចាស់ នៅឯឋានត្រៃត្រឹង្ស ដោយសំគាល់ថា បានផលានិ​សង្សច្រើនផង បានរួចរំដោះអំពីគ្រោះចង្រៃ ក្នុងឆ្នាំចាស់ចេញស្រឡះផង និងបានទទួលសិរីសួស្ដី ក្នុងឆ្នាំថ្មីពេញមួយឆ្នាំ ម្យ៉ាងទៀត ខ្មែរយើងតែងមានជំនឿថា គ្រាប់ខ្សាច់មួយ​គ្រាប់ៗ ដែលចាក់ពូននោះ អាចផ្ដល់អានិសង្សដល់អ្នកដែលបានពូននោះឲ្យបានរួចរំដោះនូវបាបគ្រោះនិងកម្ម​ពៀរវេរាទាំងពួងទៀតផង ។ មហាសង្ក្រាន្តសូត្រ ក៏បានបញ្ជាក់ អំពីអានិសង្សនៃការពូនភ្នំខ្សាច់នោះថា "ពេលសង្ក្រាន្តថ្មីចូលមកដល់ ព្រះបាទ​"បសេនទិកោសល" បានចូលទៅទូលសួរ ព្រះដ៏មានព្រះភាគថា (ព្រះដ៏ចម្រើន) មុនពេលព្រះអង្គទ្រង់បរិនិព្វានទៅ បើដល់សង្ក្រាន្ត​ចូលឆ្នាំថ្មីម្ដងៗ តើខ្ញុំព្រះអង្គគួរបំពេញបុញ្ញកម្មអ្វីខ្លះ? "ព្រះដ៏ចម្រើនត្រាស់ថា" បពិត្រមហារាជ! គួរសាងវាលុកចេតិយនៅឆ្នេរស្ទឹង ឬ ទន្លេហើយនាំយកគ្រឿង​សក្ការៈមានទៀន ធូប គ្រឿងក្រអូប ផ្កាភ្ញីជាដើម មកបូជាថ្វាយចុះ​ ព្រះអង្គក៏បានត្រាស់បញ្ជាក់អំពីអានិ​សង្សនៃការកសាងវាលុកចេតិយ ជាព្រះបាលីគាថាយ៉ាង ដូច្នេះថា៖ "វាលុកចេតិយំ កត្វា យេ​ នរា អថ នារិយា អន្នំ បានំ វត្ថំ បប្ផំ គន្ធវិលេបនាទីនិ អាហរិត្វា ចេតិយំ បូជំ កត្វា​ សទ្ធាយ ច អានិសំសំ មហប្ផលំ ទ្វេ កុលេ ឧប្បជ្ជតិ ខត្តិយេ ចាបិ ព្រាហ្មណេ ហីនេ កុលេ ន ជាយន្តិ ពាលុកស្ស ឥទំ​ ផលំ " ប្រែថា៖ នរៈនារីណាដែលបានសាង វាលុកចេតិយ ហើយបានយកនូវបាយ ទឹក សំពត់ ផ្កា គ្រឿងក្រអូប គ្រឿង​លាប ជាដើម បូជាព្រះចេតិយនោះ ដោយសទ្ធាជ្រះថ្លា នរៈនារីនោះ រមែងបានទទួលនូវផលានិសង្សច្រើន រមែង​ទៅកើតក្នុងត្រកូលពីរគឺ ខត្តិយត្រកូល និងព្រាហ្មណត្រកូល មិនទៅកើតក្នុងត្រកូលថោកទាបឡើយ ។<ref> United States. State Department (1974) [https://books.google.com/books/about/Contemporary_Cambodian_the_Social_Instit.html?id=LclIAQAAMAAJ Contemporary Cambodian, the Social Institutions, a Joint Project of the Foreign Service Institute and the Defense Language Institute, 1974], Publisher: Original from University of Minnesota p.379 </ref> <ref> Olivier de Bernon, Kun Sopheap, Leng Kok-An (2004) [https://books.google.com/books/about/Inventaire_provisoire_des_manuscrits_du.html?id=oGTgAAAAMAAJ Inventaire provisoire des manuscrits du Cambodge, Part 1], Publisher: École française d'Extrême-Orient, Original from the University of Michigan p.405 [[ISBN]]: 9741332912 </ref> === ការលេងល្បែងប្រជាប្រិយខ្មែរ ក្នុងថ្ងៃវារៈវ័នបត === '''Khmer Folk Games in Vonnabat Day''' ក្នុងថ្ងៃវារៈវ័នបត នៃពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ ពលរដ្ឋក្មេងចាស់ងើបពីព្រលឹម រៀបចំម្ហូបអាហារ ទៅវត្តដើម្បើចូលរួមក្នុងពិធីពូនភ្នំខ្សាច់ ដើម្បីធ្វើកិច្ចរំដោះកម្មពៀរផង និង ជាថ្ងៃផ្ដល់ផល្លានុផល ទៅឱ្យជនទីទាល់ក្រដែលបានទៅប្រមូលផ្ដុំតាមវត្ត អារាមនីមួយៗផង ការទទួលបាននូវអានិសង្សនេះហើយ ដែលបុរាណាចារ្យលោកសម្គាល់ហៅថាជា "ថ្ងៃត្រាសបុណ្យ" ក្រោយពេលដែលបញ្ចប់ពិធីពូនភ្នំខ្សាច់ នាពេលព្រឹក ពលរដ្ឋក៏បន្តលេងល្បែងប្រជាប្រិយខ្មែរក្នុងពេលនោះ លេងរហូតដល់ថ្ងៃរសៀល ឬ បញ្ឈប់ត្រឹមព្រះអាទិត្យអស់សុដង្គត ហើយពលរដ្ឋខ្លះអាចនៅបន្តដើម្បីបន្តធ្វើពិធីសូត្រឆ្លងភ្នំខ្សាច់ នាពេលព្រលប់ផងដែរ ។<ref> Sākalvidyālay Bhūmin Bhnaṃ Beñ (2002) [https://books.google.com/books/about/4th_Socio_Cultural_Research_Congress_on.html?id=41pQAQAAMAAJ 4th Socio-Cultural Research Congress on Cambodia, 6-8 November 2001 : papers of the congress], Publisher: Royal University of Phnom Penh Original from University of California, Berkeley p.541 </ref> ល្បែងប្រជាប្រិយខ្មែរ ដែលបានដកស្រង់ចេញពីឯកសារ នៃក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ រៀបរៀងដោយ លោក ចាប ពិន អធិបតីក្រុមជំនុំ អ្នកស្រី ពេជ្រ សល់, លោក លី ធាមតេង, លោក ស្ដើងធូរ និង ផ្នែកគំនូរដោយលោក ចាប នូ ដែលបានចុះផ្សាយក្នុងឆ្នាំ 1964 ចេញផ្សាយដោយ ពុទ្ធសនបណ្ឌិត្យកម្ពុជា ។<ref> Chap Pin, Pich Sal, Ly Theamteng, Sdeung Thou, Chap Nou (1964) [https://books.google.com/books/about/%E1%9E%9B%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9F%82%E1%9E%84%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A.html?id=JCMcygEACAAJ Khmer Traditional Games], Publisher: Krumjaòmnuòm Daòmniamdamlâap Khmaer, Khmer Buddhist Academy Tradition Church of Cambodia p.105 </ref> === ល្បែងប្រជាប្រិយខ្មែរមានដូចតទៅ៖ === * '''ល្បែងស្ដេចចង់''' មាន័យថា អ្នកធ្វើស្ដេចមិនត្រូវមានចិត្តលំអៀងនោះទេ គេចែកក្រុមលេងជា២ផ្នែក ប្រុស និង ស្រី ដែលជ្រើសយកចំនួនគូ ឱ្យឈរម្ខាងគ្នា ហើយស្ដេចចង់ត្រូវ អង្គុយកណ្ដាល ក្រុមស្រី ត្រូវឡើង មកខ្សឹបប្រាប់ស្ដេចជាមុន នៃការស្រលាញ់ទៅកាន់ក្រុមប្រុស ហើយក្រុមប្រុសត្រូវឡើងខ្សឹបបន្ត កាលណាពួកគេខ្សឹបការស្រលាញ់ឈ្មោះដូចគ្នា ស្ដេចចង់និងស្រែកថា អៀវ ដែលតម្រូវឱ្យអ្នកខ្សឹបលើកទី២ នៃគូរទី១ ត្រូវអៀវដៃគូររបស់គេទៅម្ខាងទៀត គេធ្វើការចូលខ្សឹបឆ្លាសគ្នាទៅវិញទៅមករហូតដល់រកឃើញអ្នកឈ្នះនៃគូរចុងក្រោយ ភាគីដែលចាញ់ ត្រូវចូលមកអៀវភាគគីដែលឈ្នះទាំងអស់ព្រមគ្នា ទៅផ្នែកម្ខាងទៀតនៃទីរបស់ខ្លួនដែលចាញ់ អ្នកដែលត្រូវបានគេអៀវ និង ស្រែកបន្តថាអៀវៗ អៀវៗ រហូតដលទីនៃភាគីខាងចាញ់ ទើបសន្មតថាបញ្ចប់ល្បែង ។ * '''ល្បែងចោលឈូង''' មានន័យថា ល្បែងផ្សងគូ គេចែកក្រុមលេងជា២ផ្នែក ប្រុស និង ស្រី ដែលជ្រើសយកចំនួនគូ ឱ្យឈរម្ខាងគ្នា ដែលឃ្លាតពីគ្នាទាំងសងខាងប្រហែល ៨ ទៅ ១០ ម៉ែត្រ គេយកក្រមារឺ កន្សែងមកឆ្នូលអោយមូលចងរឹតអោយតឹងណែនល្អ ទុកអោយមានកន្ទុយបន្ដិចហៅថា «ឈូង» សំរាប់កាន់បោះរឺចោលទៅមករកគ្នា ។ ការលេងល្បែងចោលឈូងមាន ២ បែប ទី១ហៅថា "ឈូងច្រៀងរាំ" ដែលតម្រូវឱ្យខាងប្រុស ឬ ខាងស្រី ច្រៀងនូវឃ្លាបោះឈូង ប្រកបដោយពាក្យចុងជួន (ស្រៈ ា ិ ី ុ អូ -ល-) រួចហើយគេលេបខាយពាក្យជួននោះទៅលើខាងប្រុស រួចគេពោលថា ចាំទទួលឈូងអូន ឬ ឈូងបង នៅពេលដែលខាងប្រុស ឬ ខាងស្រីចាប់បាននូវឈូងនោះ គេនិងចោលឈូងនោះទៅរកនរណាម្នាក់ បើចោលខុសចាត់ទុកជាឈូងស្អុយ បើចោលត្រូវ ម្នាក់ណាហើយត្រូវចាត់ទុកជា គូដែលគេផ្សង ដែលម្នាក់នោះត្រូវច្រៀងផងរាំផង យកឈូងនោះមកឱ្យភាគីដែលបានចោលត្រូវនេះ ដែលគេសន្មតហៅថា ច្រៀងរាំជូនឈូង ហើយអ្នកដែលមិនត្រូវបានគេចោលឈូងត្រូវមិនចាំបាច់ ច្រៀងរាំយកឈូងមកនោះទេ ។ បែប ទី២ហៅថា "ឈូងលោះខ្ញុំ" លេងដូចឈូងបែបទី១ដែរ ខុសត្រង់ ភាគីដែលចោលឈូងត្រូវនរណាម្នាក់នៃភាគីម្ខាងទៀត ត្រូវចាប់យកម្នាក់នោះមកឃាត់ទុក រួចតម្រូវឱ្យភាគីម្ខាងទៀតចោលឈូង ដើម្បីលោះគ្នីគ្នាមកវិញ បើភាគីម្ខាងទៀតមិនអាចលោះគ្នីគ្នារបស់ខ្លួនមកវិញបានទេ និង ត្រូវចាត់ទុកថាចាញ់ ហើយអ្នកដែលត្រូវបានគេឃាត់ទុកតម្រូវឱ្យចងបិទភ្នែក រួចប្រលែងឱ្យដេញចាប់ភាគីដែលជាអ្នកឈ្នះ បើចាប់បានសមាជិកណាម្នាក់ក្នុងពេលកំពុងចងបិទភ្នែក នោះនិងត្រូវបានរួចខ្លួន ហើយសន្មតថាបញ្ចប់ល្បែង ។ * '''ល្បែងខ្លែងចាប់កូនមាន់''' មានន័យថា ល្បែងការពារសមាជិក គេចាត់ម្នាក់ដែលមានមាឌធំឡើងធ្វើជាមេហ្វូងហៅថា "មេមាន់" សមាជិកជាច្រើនចាត់ធ្វើកូនមាន់ ហើយចាត់ម្នាក់ទៀត ឱ្យធ្វើជាខ្លែង ចាំចាប់កូនមាន់ ។ ម្នាក់ៗ ត្រូវចងក្រម៉ាក្រវ៉ាត់ចង្កេះឱ្យតឹងណែន ដើម្បីការពារកុំឱ្យរបូតសម្លៀកបំពាក់ គេត្រូវយកឈើមកគងលើគ្នា រួចឧបកិច្ចថា ភ្នក់ភ្លើង រួចមេមាន់ប្រាប់ឱ្យកូនមាន់តោងចង្កេះបន្តគ្នាជាជួរ រួចដើរក្រវែលៗជុំវិញ ទៅលេបខាយចំអក ឱ្យអ្នកតាងជាសត្វខ្លែងថា៖ ចាប់កូនខ្លែងប្រឡែងកូនអក ពពេចញ៉ែកញ៉កកូនអញតែមួយ ។ ជីកអន្លុងដាំត្រកួន ទន្សាយរត់ពួន ត្រកួនឡើងលាស់ ទៀន១គូតាំងយូបាំងព្រះ វារៈបីដងដល់ផ្ទះតានៅ ឬ ដល់ផ្ទះដូននៅ ? បន្ទាប់មកមេមាន់ស្រែកប្រាប់ថាដល់ហើយ មកដល់មុខខ្លែង មេមាន់សួរថា តាៗសុំភ្លើង ឬ ដូនៗសុំភ្លើង ខ្លែងសួរថា យកធ្វើអី យកមកដុតខ្យង ឱ្យតាសុីផង យកសំបក បើតាមិនសុីហើយចាប់កូនមុខ ឪពុកមិនឱ្យ ចាប់បានកូនក្រោយ សូមតាឬដូនយកចុះ រួចខ្លែងត្រូវយកដុំឈើឱ្យមេមាន់ បោះរមៀលខាងក្រោមប្រឡោះជួរជើង បើត្រូវសមាជិកណាម្នាក់ត្រូវដកហូតយកចុះ រួចមេមាន់ត្រូវដើរ ក្រវែលម្ដងទៀត ហើយប្ដូរចម្រៀងថា ចាប់កូនខ្លែងប្រឡែងកូនមាន់ បើមេមកទាន់យកកូនទៅលាក់ លាក់ឯណាលាក់ក្បាលដំណេក ភ្ញាក់ពីដេកវាយកូនទូងតាំង វារៈបីដងដល់ផ្ទះតានៅ ឬ ដល់ផ្ទះដូននៅ ? ក្នុងការសុំភ្លើងដដែល បើសិនជាដុំឈើនៅតែរមៀលត្រូវកូនមាន់ ខ្លែងនៅតែមានសិទ្ធដកសមាជិករហូតដល់អស់ បើដុំឈើមិនរមៀលត្រូវទេ ខ្លែងត្រូវចេញមកឆាបកូនមាន់ កាលណាខ្លែងចាប់បានសមាជិកណាមួយដែលបានបែកចេញពីជួរ កូនមាន់ដែលចាប់បានក្ដី កូនមាន់ដែលឃាត់ទុកក្ដី នោះត្រូវខ្លែងដាក់ទោស ឱ្យដើរដំណើរសត្វផ្សេងៗ ជុំវិញខ្លែងចំនួន៣ជុំ ហើយត្រូវសន្មតថាបញ្ចប់ល្បែង ។ * '''ល្បែងលាក់កន្សែង''' មានន័យថា ល្បែងរវាសរវៃ គេបបួលគ្នាពី ៦ - ទៅ ១២ នាក់ ឬ ច្រើនជាងនេះ រួចគេឱ្យអង្គុយចោងហោងជាកងរង្វង់ នាក់អង្គុយត្រូវដាក់ដៃម្ខាង ឆ្វេង ឬ ស្ដាំ បោះមកខាងក្រោយ ។ ទើបគេយកកន្សែង មកបត់ជាពីរពួតធ្វើជារំព័ត បន្ទាប់មកគេចាត់អ្នកលេងម្នាក់ ត្រូវកាន់លាក់កន្សែងនេះ ដើរជារង្វង់ពីក្រោយដោយស្រែកច្រៀងពោលថា លាក់កន្សែង ឆ្មាខាំកែងអូសលោងៗ គេលាក់បណ្ដើរ ច្រៀងបណ្ដើរ ហើយក្រឡេកទៅមើលអ្នកអង្គុយ បើមានអ្នកណាម្នាក់ ងៀកក្រោយលួយមើល ត្រូវចាប់បានគេនិងពិន័យ ដោយដាក់ឱ្យអង្គុយនៅកណ្ដាលវង់មិនឱ្យកាន់កន្សែងចំនួន ៣ លើក ។ រួចហើយគេលាក់ទៅឱ្យអ្នកអង្គុយម្នាក់នៅក្នុងដៃ អ្នកអង្គុយនោះត្រូវដេញវាយអ្នកអង្គុយបន្ទាប់ដែលមិនដឹងខ្លួននិងមិនបានត្រៀមជាមុន ឱ្យរត់ព័តមួយជុំមកទីអង្គុយរបស់ខ្លួនវិញទើបរួចខ្លួន ទើបគេបន្តបែបនេះរហូតដល់គ្រប់សមាជិកដែលបានលេងទើបសន្មតថាបញ្ចប់ល្បែង ។ === [[វារៈឡើងស័ក]] === '''Leungsak Day''' ថ្ងៃទី៣ ហៅថា "វារៈឡើងស័ក" មានន័យថា ការផ្លាសប្ដូរ លំដាប់ស័ក នៃឆ្នាំសករាជ ([https://en.wikipedia.org/wiki/Shaka_era Saka Era]) ដែលមានស័កទាំង១០ ដូចជា៖ ឯក​ស័ក, ទោស័ក, ត្រី​ស័ក, ចត្វាស័ក, បញ្ចស័ក, ឆស័ក, សប្តស័ក, អដ្ឋស័ក, នព្វស័ក, សំរឹទ្ធិស័ក ដើម្បីសម្គាល់ឆ្នាំ នៃក្បួនហោរាសាស្ត្រក្នុងការគណនា [[ចុល្លសករាជ]] និង [[មហាសករាជ]] ចងក្រងដោយលោក '''[https://fr.m.wikipedia.org/wiki/F%C3%A9lix_Faraut Félix Gaspard Faraut]''' ក្នុងឆ្នាំ ១៩១០ ដោយសៀវភៅនោះមានឈ្មោះថា (Astronomie Cambodgienne) លោកបានរៀនក្បួនតម្រាតារាសាស្ត្រខ្មែរនេះ ពីលោកឧកញ៉ាធិបតី ចាងហ្វាងដួង ។<ref> Félix Gaspard (1910) [https://www.worldcat.org/title/astronomie-cambodgienne/oclc/1123570023 Astronomie cambodgienne], Publisher: Imprimerie F.-H. Schneider, p.283 [[ISBN]]: 1123570023 </ref> * ថ្ងៃទី ៣ នៃថ្ងៃឡើងស័ក មានការស្រង់ ព្រះពុទ្ធបដិមាករ និង ព្រះរស់ ដែលមានន័យថា មាតា​បិតា ឬ ជីដូនជីតា ។ ការងូតទឹកជម្រះកាយជូនចំពោះ មាតាបិតា ឬ ជីដូនជីតា កូនចៅបានទទួលនូវពរសព្វសាធុ​ការ ក៏ដូចជាការដឹងគុណ ចំពោះពួកគាត់ក្នុងការផ្ដល់កំណើត និង កិច្ចខិតខំបីបាច់ថែរក្សា ដែលពួកគាត់មានចំពោះកូនៗ កិច្ចតបស្នងនេះហើយ ដែលកូនចៅទទួលបានដំបូន្មានល្អៗ សម្រាប់អប់រំខ្លួន ក៏ដូចជាសាបព្រួសនូវទង្វើរដ៏ល្អនេះចំពោះកូនចៅជំនាន់ក្រោយរបស់ពួកគេផងដែរ ។ មហាសង្ក្រាន្តសូត្រ ក្នុងគម្ពីរ សុត្តជាតក បញ្ជាក់ថាអានិសង្សនៃការស្រង់ទឹក ព្រះសង្ឃ និង មាតាបិតា កាល​ថ្ងៃ​សង្ក្រាន្តចូលមកជិតដល់ព្រះបាទ "បសេនទិកោសល" បានរៀបចំឆាកយ៉ាងស្អាត នៅឆ្នេរស្ទឹងមួយរួចហើយក៏និមន្ត​ព្រះពុទ្ធ និង ព្រះសង្ឃស្រង់ទឹក ដោយមានសមាទានសីល ប្រគេនភត្តាហារចំពោះព្រះពុទ្ធ និង ព្រះសង្ឃទាំងអស់ ក្នុងទីនោះផង ។ ដោយមានក្នុងពំនោលថា៖ អ្នកណាបានស្រង់ទឹកព្រះសង្ឃ មាតាបិតា និង គ្រូឧបជ្ឈាយ៍ និងបាន​ទទួលអានិសង្សច្រើនណាស់ លុះដល់អនាគតជាតិនិងបានទៅកើតក្នុងទេវលោកឋាននិងបានជាស្ដេចចក្រ​ពត្តិ​ មានបុណ្យបារមីច្រើន មានរូបសម្បត្តិល្អ មានទ្រព្យសម្បត្តិច្រើន មានសេចក្ដីសុខគ្រប់បែបយ៉ាង ។<ref> Lim Hak Kheang, Madeline Elizabeth Ehrman, Kem Sos, Foreign Service Institute (États-Unis) (1974) [https://books.google.com/books/about/Contemporary_Cambodian.html?id=-1Do7L7GrlkC Contemporary Cambodian: The Social Institutions], Publisher: Foreign Service Institute, Original from the University of California p.379 </ref> * ក៏ដូចជាតាមរយៈកំណត់ត្រាលោក [[ទេពពិទូរ ឈឹម ក្រសេម]] ការស្រង់បានបដិមា [[ព្រះកែវមរកត]] ក្នុងរាជព្រះបាទ [[សូរ្យវរ្ម័នទី១]] ទ្រង់សោមនស្សណាស់ឱ្យទទួលទុកក្នុងព្រះបរមរាជវាំង ក្នុងរវាងឆ្នាំ ១០៤០ នៃគ​.សករាជ ជាមួយនិងកិច្ចពិធីស្រង់ព្រះផងដែរ ហើយភាពល្បីល្បាញនៃកិច្ចពិធីបានដឹងដល់ ព្រះបាទ អនុរុទ្ធ ដែលសោយរាជ្យសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ នៃអាណាចក្របាកាន បានជ្រាបដឹងដំណឹងនេះទ្រង់បានត្រាសបញ្ជារ ឱ្យរាជបំរើនាំរាជសារមកស្នើសុំយកព្រះកែវមរកត ត្រឡប់ទៅកាន់ប្រទេសភូមាវិញផងដែរ តាមរយៈកំណត់ត្រានេះ យើងអាចយល់បានថា កិច្ចពិធីស្រង់ព្រះពុទ្ធអង្គ អាចនិងកើតមានតាំងពីសម័យកាលអង្គរមកម៉្លេះ ។<ref> Tep pitur Chim-Krasem (1950) [https://m.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AKambuja_Suriya_1950_Issue_9.pdf&page=1 Kambuja Suriya Issue 9] Publisher: Church of the Trinity Buddhist University of Cambodia p.82 </ref> === ការលេងល្បែងប្រពៃណីខ្មែរ ក្នុងថ្ងៃវារៈឡើងស័ក === '''Khmer Traditional Games in Leungsak Day''' បងប្អូនខ្មែរមួយចំនួន តែងយល់ច្រឡំពាក្យ ល្បែងប្រជាប្រិយខ្មែរ ទៅនិងពាក្យ ល្បែងប្រពៃណីខ្មែរ ដែលបុរាណាចារ្យ លោកបានបញ្ចាក់ពីភាពខុសគ្នានៃឈ្មោះរួចទៅហើយ គ្រាន់តែបងប្អូនមួយចំនួនយល់ច្រឡំប៉ុនណោះ ល្បែងប្រពៃណីខ្មែរ ជាល្បែងដែលគេតម្រូវឱ្យមានការប្រកួតប្រជែងគ្នា ដោយការល្បងប្រាជ្ញា ឬ ល្បងកម្លាំង ដោយសន្មតថា ជាកីឡាល្បែងបែបប្រពៃណី ដែលឈានទៅរកជាម្ចាស់ជើងឯក ដែលបុរាណាចារ្យលោកឱ្យកំណត់លេងជាការសម្គាល់នៃថ្ងៃឡើងស័ក ថ្ងៃដែលថ្នាក់ដឹកនាំតាមតំបន់បានប្រគល់រង្វាន់ជ័យលាភី តែងតាំងដល់អ្នកដែលបានឈ្នះក្នុងកម្មវីធីប្រកួតផ្សេងៗ ក្នុងថ្ងៃបង្ហើយថ្ងៃទី៣ នៃថ្ងៃវារៈឡើងស័កនេះ ។<ref> Mary Benton Smith (1968) [https://books.google.com/books/about/Southeast_Asia.html?id=4z9uAAAAMAAJ Southeast Asia], Publisher: Lane Books, Original from the University of Michigan p.159 </ref> * ការប្រកួតលេងអុក * ការប្រជល់មាន់ * ប្រដាល់គុនខ្មែរ (Kun Khmer Boxing) * ការសម្ដែងគុនល្បុកតោ (Bokator Performance) * ការប្រកួតបាញ់ព្រួញ * ការប្រណាំរទេះគោ * ការប្រណាំងរទេះសេះ * ការប្រណាំងរទេះក្របី * ការប្រមូលទឹកយក មកលេងជះទឹក និង បាតម៉្សៅ ធំបំផុតនៃថ្ងៃចុងក្រោយ ។ == ទំនៀមក្រោយចូលឆ្នាំខ្មែរ == '''Traditions after Khmer New Year''' [[File:Angkor sculpture Battle of Deva.jpg|thumb|Angkor sculpture Deva open the gates of heaven 21 portal battle with Asura]] [[File:Cambodian monks 17 April glory watering.jpg|thumb|Monks glory watering 17 April day]] ក្រោយចូលឆ្នាំខ្មែរមួយថ្ងៃ ពោលគឺថ្ងៃទី១៧ គណៈសង្ឃទាំង៣និកាយ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា និង ប្រាប់ឱ្យ ព្រះសងរាជ្យគ្រប់វត្ត នាំព្រះសង្ឃគ្រប់ៗអង្គ ចេញមកប្រស់ព្រំ ទឹកមន្តតាមភូមិស្រុករបស់ប្រជាជនខ្មែរ ដើម្បីបោសសំអាតនៅអំពើអាក្រក់ដែលកើតមាននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាពីមុនមក រំលឹកនៃការចងចាំ ថ្ងៃ១៧ មេសា ដែលពួក [[ខ្មែរក្រហម]] បានចូលមកកាន់កាប់ដឹកនាំប្រទេសកម្ពុជាទាំងស្រុងរហូតដល់មានការកាប់សម្លាប់ប្រជាពលរដ្ឋអស់រាប់លាននាក់ ។ ព្រះសង្ឃគ្រប់អង្គ នាថ្ងៃរសៀលនេះ និង ចេញមកដង្ហែរ ព្រះពុទ្ធបដិមារ ជាមួយទេវរូបរបស់ សាសនាព្រហ្មញ្ញ មាន [[ព្រះវិស្ណុ]] [[ព្រះព្រហ្ម]] [[ព្រះឥសូរ]] [[ព្រះគណេស]] ជាមួយនិងការ សូត្រមន្តប្រស់ព្រំទឹក ដើម្បីបណ្ដេញ ពពួកបិសាច ដែលនាំយកភាពមិនល្អ មកថ្ងៃទី១៧នេះ ។<ref> Heinrich-Böll-Stiftung (2005) [https://books.google.com/books/about/7th_Socio_Cultural_Research_Congress_on.html?id=x2K1s6ZQh1QC 7th Socio-Cultural Research Congress on Cambodia, 15-17 November 2004] Publisher: Royal University of Phnom Penh Original from University of California, Berkeley p.1035 </ref> '''តំណាលនិទាន''' មាននិទានអំពីថ្ងៃទី១៧ មេសា ដែលឆ្លងសករាជរួច ដែលច្រកទ្វារបិសាច និង ច្រកទ្វារទេវតាបានបើកដំណាលគ្នា បង្កើតបានជាចម្បាំងរវាងពួកទេវតា និង ពួកបីសាច ពួកទេវតាបានបើកច្រទ្វារទាំង២១ ដើម្បីចេញធ្វើចម្បាំងនិងពួកបីសាច ដូចនេះហើយទើបពលរដ្ឋខ្មែរមាននូវកិច្ច [[ជំនឿការអុជធូប]] ទាំង២១សសៃ ដើម្បីឧទ្ទិសសំបូងរូង មកដល់បញ្ចុប្បន្ននេះ ។ នៅក្នុងព្រះគុម្គីរពុទ្ធសាសនាមហាយាន នាប្រទេសចិន បាននិទានអំពីពួកបីសាច ដែលដឹកនាំដោយស្ដេចបីសាចឈ្មោះ "អូធាន" បានច្បាំងដណ្ដើមកាន់កាប់ឋានសួគ៌របស់ព្រះឥន្ទនាពេលនោះ ខាងទេវតាបានច្បាំងចាញ់ ហើយពួកបីសាចបានគ្រប់គ្រងនៅឋានទាំង៣ ដើម្បីបង្ក្រាបពួកបីសាចបាន ព្រះពុទ្ធ បានទៅចាប់បដិសន្ធិជា មនុស្សលោក មករួមនិងពួកទេវតា ចេញមកប្រយុទ្ធជាមួយនិងពួកបីសាច ទើបអាចយកឈ្នះពួកបីសាចបាន និទានចង់ពន្យល់ថា ព្រោះបើព្រះពុទ្ធ សម្លាប់ពួកបិសាច ក្នុងទម្រង់ជាព្រះ នោះទ្រង់និងដាច់អបត្តិដោយការសម្លាប់សត្វ មិនអាចក្លាយជាព្រះអរហន្តឡើយ ។ និទាននៅក្នុងគម្ពីរគ្រឹស្តសាសនា របស់ពួកអុឺរ៉ុប ថ្ងៃទី១៧ មេសា ដូចគ្នា ជាថ្ងៃដែលព្រះយេស៊ូគ្រឹស្ត លោករស់ឡើងវិញម្ដងទៀត ។ តឹកតាងនៃចម្លាក់ ព្រះទេវៈទាំងអស់ដែលជិះលើសត្វយាន្តជំនិះរបស់ខ្លួន គ្រប់ព្រះហត្ថកាន់ទៅដោយគ្រប់សាស្ត្រាវុធ ដែលឆ្លាក់ នៅជ្រុងថែវខាងលិចចំហៀងខាងជើង នៃ [[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] ពណ៌នាអំពីព្រឹត្តិការណ៍នៃការបើកច្រកទ្វារទេវតាទាំង២១ ដើម្បីធ្វើចម្បាំងរវាងពួកទេវៈ និង ពួកបិសាច ។ ក្នុងនោះ មានព្រះសូរិយា បរនូវរាជរថចម្បាំងរបស់ខ្លួនអូសដោយ អស្សតរ ៧ ក្បាល នៅខាងក្រោមព្រះ សូរិយា មានទេពនិករទាំង ៩ ចេញមកធ្វើចម្បាំងផងដែរ ។ មានរូបចម្លាក់ ទេវតារក្សាទិសទាំង៨ ផងដែរ ដែលលោកគង់លើយាន្តជំនិះរបស់ខ្លួន និង ប្រដាប់ទៅដោយគ្រឿងសាស្ត្រាបវុធក្នុងព្រះហត្ថ ដូចជា៖ * ១. ព្រះគុវេរៈ គង់លើយក្ស ថែករក្សាទិសឧត្ដរ លោកជាអធិបតីលើពួក យក្ស លោកមានឈ្មោះមួយទៀតថា សម្ដេចព្រះវេស្សវ័ណ ។ * ២. ព្រះវារុណ គង់លើហង្ស ថែករក្សាទិសបស្ចឹម លោកជាអាទិទេពតំណាងឱ្យគង្គា ដែលមានន័យថា ទឹក មានជាអាថ៍ ភ្លៀង ស្ទឹង ទន្លេ សមុទ្រ ។ * ៣. ព្រះស្កន្តៈ គង់លើមយូរា (ក្ងោក) ថែរក្សាទិសនារតី លោកជាបុត្ររបស់ [[ព្រះឥសូរ]] ។ * ៤. ព្រះវាយុ គង់លើសេះ ថែរក្សាទិសពាយ័ព្យ លោកជាអាទិទេពតំណាងឱ្យខ្យល់ ឬ ព្យុះ ។ * ៥. ព្រះឥន្រ្ទ គង់លើដំរីក្បាលបី ថែរក្សាទិសបូព៌ា លោក ជាស្ដេចគ្រប់គ្រងពួកទេវតា ទាំង៣៣ពួក ។ * ៦. ព្រះយមរាជ គង់លើក្របី ថែរក្សាទិសទក្សិណ លោកជាស្ដេចដែលគ្រប់គ្រង ឋាននរក និងជាអ្នកកាន់ច្បាប់ ក្ដោបក្ដាប់នៃព្រលឹងវិញាណខ្មោចទាំងអស់ ព្រះយមរាជ មានសៀវភៅកំណត់ហេតុជីវិតរបស់មនុស្សទាំងអស់នៅលើផែនដី ហើយនៅពេលដែលមនុស្សណាអស់ជីវិត ព្រះយមរាជ នឹងបញ្ជូនកូនចៅរបស់ខ្លួន ឱ្យទៅយកព្រលឹងវិញ្ញាណមនុស្សនោះ មកឋាននរកដើម្បីកាត់ក្តី ។ * ៧. ព្រះអគ្គី គង់លើរមាស ថែរក្សាទិសអគ្នេយ៍ លោកជាអាទិទេពតំណាងឱ្យភ្លើង លោកជាកូនច្បងរបស់ [[ព្រះព្រហ្ម]] លោកមានមុខ២ តំណាងឱ្យថាមពល២ គឺ ពន្លឺ និង កំដៅ ។ * ៨. ព្រះឥសានៈ គង់លើរាជសីហ៍ ថែរក្សាទិសឥសានលោកជាអាទិទេពតំណាងឱ្យអាកាស និងជាព្រះដែលតំណាងឲ្យថាមពល ដែលមើលមិនឃើញនោះគឺ "សម្លេង" ។ == តើសហគមន៍ពលរដ្ឋខ្មែរ អាមេរិកកាំង គួរចូលឆ្នាំខ្មែរយ៉ាងដូចម្ដេច? == '''How should the Cambodian-American community celebration Khmer New Year?''' * រៀងរាល់មួយឆ្នាំម្ដង នៃថ្ងៃចូលឆ្នាំខ្មែរ យើងតែងសង្កេតឃើញថា ពលរដ្ឋខ្មែរអាមេរិកាំង តែងតែមានសេចក្ដីនឹករលឹកទៅដល់ថ្ងៃចូលឆ្នាំរបស់ខ្លួន ហើយពួកគេនិងបង្កើតឱ្យមានក្បួនព្យុហយាត្រា (Parade Khmer New Year) ជាប្រចាំឆ្នាំ ដែលជារឿងល្អប្រពៃណាស់ ក៏ប៉ុន្តែ ក្បួនព្យុហយាត្រា របស់ពួកគេជារៀងរាល់ឆ្នាំមើលទៅហាក់បីដូចជាដំណើរធម្មតា មិនមានអ្វីដែលធ្វើឱ្យសារទររំភើបសោះ មិនមានការលើកយកអត្ថន័យណាមួយក្នុងនិទានចូលឆ្នាំយកទៅបង្ហាញដល់ជនបរទេសសោះ គួរមានក្បួនដង្ហែរ គោមផ្កាយ ក្បួនដង្ហែរទេវតាសង្ក្រាន្ត ក្បួនដង្ហែរក្បាលព្រហ្ម ក្បួនដង្ហែបដិមារព្រះពុទ្ធធំៗគង់លើរតនបល្ល័ងផ្កាឈូក ដូចជាមិនឃើញមានសោះ (រកអត្ថន័យ នៃពាក្យចូលឆ្នាំមិនឃើញនោះទេ) ហើយពួកគេប្រមូលផ្ដុំគ្នាទៅវត្ត ក្រៅពីចូលវត្តរួចមានលេងល្បែងប្រជាប្រិយតិចតួច ហើយអង្គុយញាំអីធម្មតា លក្ខណៈបែប (Picnic) គ្រួសារដោយឡែកៗពីគ្នា មិនមានអ្វីសម្គាល់ជាភាពធំដុំក្នុងថ្ងៃចូលឆ្នាំខ្មែរនោះទេ !! ពលរដ្ឋខ្មែរអាមេរិកកាំង គួរបង្កើតឱ្យមានក្បួនព្យុហយត្រាពេលល្ងាច មានដង្ហែរគោមរូបផ្កាយ រូបព្រះផ្សេងៗ តំណាងឱ្យ ក្បួនហែរទេវតា បង្កើតឱ្យមានពិធីប៉ាតម៉្សៅ ក្នុងពេលប្រារព្ធពិធីហែរក្បួន ជាកិច្ចទទួលនូវសេចក្ដីក្រអូប ជាងនោះទៅទៀតគួរមានបាញ់នៅភ្លើងកាំជ្រួចផងដែរ គម្ពីរពុទ្ធសាសនានៅកម្ពុជា បានបញ្ចាក់ថា វត្តអារាម ជាទីស្ងប់ស្ងាត់ផងដែរ តាមរយៈ លោកទេព ពិទូរឈឹមក្រសេម មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃពុទ្ធសនបណ្ឌិត្យកម្ពុជា ធ្លាប់លើកឡើងថា មិនគួរឱ្យមានការរាំរែកវក់វីនៅពីមុខព្រះពុទ្ធបដិមាករនោះទេ វាជាអំពើបាប យើងក្រឡេកទៅមើលវត្តអារាមជាច្រើននៅកម្ពុជាបានធ្លាក់ចុះនៅក្រមសីលធម៌ជាខ្លាំងការចាក់ធុងបាសដម្លង់នៅតាមវត្តអារាម ដោយញាក់ញ័រ កន្ត្រាក់ៗចាក់សុទ្ធតែបទ Remix នៅពីមុខព្រះវិហារ នៅចំពីមុខព្រះពុទ្ធអង្គថែមទៀត ហើយមានអ្នកខ្លះក៏ឈានទៅដល់ការវាយតប់គ្នាក្នុងវត្តអារាមផងដែរ នេះហើយជាអំពើអន្តរាយនៃសីលធម៌ទំនៀមវប្បធម៌ជាតិ ។ ព្រះសង្ឃមួយចំនួនដែលគាត់រៀនព្រះគម្ពីពុទ្ធសាសនាបានតិច ក៏កើតជាក្ដីទោម្នេញមិនដឹងទាក់ទាញក្មេងៗយុវជនបែបណាមកវត្តលេងកំសាន្ត មានតែចាក់ធុងបាសតម្លង់ក្នុងវត្តអារាម យ៉ាងអនាធិបតេយ្យ ទាំងដែលគ្រប់វត្តអារាមជាទីស្ងប់ស្ងាត់នៃព្រះធម៌ ។ ព្រះសង្ឃមួយចំនួនដែលបួសជំពាក់ដោយគលេស នៃតណ្ហាកាមគុណ បានបង្កើតឱ្យមានការរាំរែក ពាសពេញវត្ត ប្រាសចាកពីពាក្យថា វត្តជាទីសំណាក់ធម៌ និង ជាទីស្ងប់ស្ងាត់ ព្រះសង្ឃមួយចំនួននៅមិនទាន់យល់ពីវដ្តរបស់មនុស្ស ដែលសប្បាយ ក្នុងរូបភាពជា កុមារតូច កុមារជំទង់ កុមារពេញវ័យ ចូលដល់វ័យមនុស្សធំ វ័យមនុស្សចាស់ ក៏ធ្លាក់ចុះនៃការសប្បាយជាបន្តបន្ទាប់ ហើយធុញទ្រាន់និងការសប្បាយរបស់ក្មេងៗដែលកើតឡើងជាបន្តបន្ទាប់រហូតដែលយើងថា វដ្តនៃមនុស្ស (ភាពសប្បាយជាកង់រង្វង់) * បុរាណចារ្យ លោកខំសយោគសាសនាទាំងពីរបញ្ជូលគ្នា ដែលចាត់ទុក ព្រហ្មញ្ញសាសនា ជាឪពុក ចាត់ទុកពុទ្ធសាសនា ជាម្ដាយ សាសនាទាំងពីរបានចូលគ្នាជាធ្លុងមួយ បង្កើតបានជាទំនៀមខាងផ្នែកអាណាចក្រ និង ទំនៀមខាងផ្នែកពុទ្ធចក្រ ដើម្បីឱ្យប្រទេសជាតិរីកចម្រើនរុងរឿង ដូចបណ្ដាលប្រទេសដទៃ ផ្នត់គំនិតដ៏ល្អឯកនេះហើយ នៅទទួលរងនូវការលាបពណ៌គ្នាគ្រប់រូបភាព ។ == ព្រេងនិទាន ចូលឆ្នាំខ្មែរ == '''Khmer New Year Legends''' [[File:Cambodian - The Hindu God Brahma - Walters 542734.jpg|thumb|Brahma Avatar Lokesvara cut his head scarifice to Dhamabal Kumar]] តាមរយៈមហាសង្ក្រាន្តសូត្រ ឆ្នាំ 1892 របស់លោក ឧកញ៉ា ហោរ៉ាធិបតី ទិព្វនៃ្យ នេត្យដួង ជាសម្ដេចហោរា ទីប្រឹក្សាផ្ទាល់ របស់ព្រះបាទនរោត្ដម បាននិទានអំពី ទេវៈ [[ព្រះព្រហ្ម|មហាព្រហ្ម]] បានបែងភាគជា [[អវតារ]] លោកកេរ្តិ៍ស្វារៈ ជាសក្កទេវរាជនៃឋានទេវតា បានកាត់ផ្ដាច់ សិរសារបស់ខ្លួនហៅថា កុបិល ដែលបានមកពីពាក្យ "ក្បិល" មានន័យថា ការកាត់ផ្ដាច់ ។ មហាព្រហ្ម ដែលជា អវតារ លោកកេរ្ត៍ស្វារៈ (Avatar Lokesvara) មានព្រះភ័ក្រ មុខបួន តំណាងឱ្យ ព្រហ្មវិហារធម៌ទាំង៤ មាន៖ មេត្តា ករុណា មុទិតា និង ឧបេក្ខា ។ តាមរយៈរឿងអក្សរសិល៍ខាងលើ យើងមានភស្តុតាងជាច្រើនទៀត តាមរយៈ [[ប្រាសាទបាយ័ន]] ដែលសាងសង់ ដោយព្រះបាទ [[ជ័យវរ្ម័នទី៧]] ឧទ្ទិសចំពោះ អវតារ លោកកេរ្ត៍ស្វារៈ ក្នុងគោលគំនិតនៃការបង្រួម [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] និង [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] ឱ្យក្លាយជាសាសនាតែមួយ ដើម្បីបង្កើតបានអរិយធម៌សាសនាដ៏រុងរឿងសម្រាប់មហានគររបស់ព្រះអង្គ ។<ref> Frank Webster Price (1950) [https://books.google.com/books/about/Collier_s_Encyclopedia.html?id=3H9VmUWdIOsC Collier's Encyclopedia: With Bibliography and Index, Volume 18], Publisher: Collier, Original from The Ohio State University </ref> === ព្រហ្មវិហារធម៌ទាំង៤ === '''4 Brahma-vihara''' === មេត្តា === '''Mettā''' មេត្តា ឬ មេត្រី ([[សំស្ក្រឹត]]: मैत्री) សេចក្តីស្រលាញ់ សេចក្តីរាប់អានគ្នា សេចក្តីសណ្ដោសប្រណី បំណងឲ្យអ្នក​ដទៃ​បាននូវសេចក្តីសុខ ។ === ករុណា === '''Karuṇā''' ករុណា ([[សំស្ក្រឹត]]: करुणा) សេចក្តីអាណិតអាសូរចំពោះខ្លួនឯង និង អ្នកដ៏ទៃ ដោយមិនចង់ឃើញនូវសេចក្ដីទុក្ខ របស់អ្នកដ៏ទៃ និង មានចិត្តប្រាថ្នាចង់ឱ្យអ្នកដ៏ទៃ ឆាប់រួចចាកសេចក្តីទុក្ខនោះ ។ === មុទិតា === '''Muditā''' មុទិតា ([[សំស្ក្រឹត]]: मुदिता) សេចក្តីរីករាយត្រេកអរ នៅពេលឃើញអ្នកដទៃ បានទទួលសេចក្តីសុខចម្រើន មានចិត្តត្រេកអរ និងអ្នកដទៃ ពេលឃើញអ្នកដទៃបានល្អ មិនមានចិត្តច្រណែន​និន្ទា​ឈ្នានីសឡើយ ។ === ឧបេក្ខា === '''Upekṣā''' ឧបេក្ខា ([[សំស្ក្រឹត]]: उपेक्षा) សេចក្តីមិនលម្អៀងចិត្ត ការរក្សាចិត្តជាកណ្ដាល មានទស្សនៈវិស័យវែងឆ្ងាយ ប្រកបដោយសេចក្ដីត្រិះរិះ និង ពិចារណា តាមរយៈការប្រតិបត្តិនៃចក្ខុ ។ === មហាសង្ក្រាន្តសូត្រ === '''Maha Sangkran Sutra''' === និទានអំពី សិរីមង្គលទាំង៣ប្រការ === '''Tales about the three kinds of glory''' [[File:Khmer New Year – Sangkran.jpg|thumb|[https://en.wikipedia.org/wiki/Mahabrahma Kobil Maha Brahma] and his seven daughter of the week]] [[File:Kailash north.JPG|thumb|[https://en.wikipedia.org/wiki/Mahabrahma Kobil Maha Brahma] cut his head worshiping to Dhammabal Kumar and keep his head in cave of Mount Kailas.]] មានតំណាលនិទានថា នៅដើមនៃភទ្ទកប្ប មានសេដ្ឋីម្នាក់លោកមានកូនប្រុសម្នាក់ឈ្មោះថា "ធម្មបាលកុមារ" (Dhamabal Kumar) ដែលមាននូវចំណេះវិជ្ជាដ៏វិសេស ចេះភាសាសត្វ ​និងបានរៀនចេះចប់គម្ពីរត្រៃវេទតាំងពីអាយុបាន ៧ឆ្នាំ ។ សេដ្ឋីបិតាបានសាងប្រាសាទមួយ នាឆ្នេរទន្លេជាប់ដើមជ្រៃធំមួយ ដែលជាទីលំនៅរបស់បក្សីទាំងពួង ដើម្បីធ្វើការសម្មាធិ និងហាត់រៀន "ធម្មបាលកុមារ"បានក្លាយជាអាចារ្យក្មេងសមែ្តងមង្គលទេសនាផេ្សងៗដល់មនុស្សទាំងពួងផងក្នុងលិទ្ធិ [[ពុទ្ធសាសនា]] ។ គ្រានោះការសាបព្រោះព្រះពុទ្ធសាសនារបស់ធម្មបាលកុមារបានល្បីរន្ទឺដល់ "[[ព្រះព្រហ្ម|កុបិលមហាព្រហ្ម]]" ([https://en.wikipedia.org/wiki/Mahabrahma Kobil Maha Brahma]) or ([[អង់គ្លេស]]: Avatar Lokesvara) ជាទេពនៃ "ទេវៈមុខ៤" ដែលជាអ្នកសមែ្តងមង្គលដល់មនុស្សទាំងពួងក្នុងលទ្ធិ [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] ។ ពេលនោះ[[ស្តេចមហាព្រហ្ម|កុបិលមហាព្រហ្ម ]]បានប្រមើរមើលហើយឆ្ងល់ថាហេតុអ្វីបានជា[[ព្រះពោធិសត្វ]] (Bodhisattva) ទៅចាប់កំណើតជាធម្មបាលកុមារហើយប៊ែរជាចង់លើកពុទ្ធសាសនាឱ្យល្បីរន្ទឺជាង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] របស់អត្មាអញទៅវិញ!? ដើម្បីចង់ផ្ចាញ់[[ព្រះពោធិសត្វ]] ដែលចាប់កំណើតជាធម្មបាលកុមារ កុបិលមហាព្រហ្មក៏ក្រឡាខ្លួនជា "សមនៈព្រាហ្មណ៍" (Brahmanism) យាងចុះមកសួរនៅចំនោទប្រស្នា "៣ប្រការ" ដល់ធម្មបាលកុមារ ដោយសន្យាទុកថា បើដោះប្រស្នាបានអត្មាដែលជាសមនៈព្រាហ្មណ៍ នេះបាន អត្មាអញនិងកាត់ក្បាលបូជា ចំពោះធម្មបាលកុមារ តែបើធម្មបាលកុមារដោះប្រស្នានេះមិនរួចទេ អត្មាអញនិងកាត់ក្បាលធម្មបាលកុមារ ដើម្បីបូជាចំពោះព្រហ្មញ្ញសាសនាវិញ ។ ធម្មបាលកុមារសុំឱ្យពន្យារពេលចំនួន ៧ថៃ្ងសិន ដើម្បីគិតប្រស្នា លុះកន្លងទៅ ៦ថៃ្ងហើយក៏នៅតែគិតមិនឃើញដឹងខ្លួនថាព្រឹកនេះនឹង ត្រូវស្លាប់ដោយអាជ្ញាកុបិលមហាព្រហ្មជាប្រាកដហើយដូចេ្នះ គួរតែរត់ ទៅលាក់ខ្លួន ពួនអាត្មាឱ្យឆ្ងាយប្រសើរជាង ។ ការគេចវេសរបស់ធម្មបាលកុមារបានទៅសំរាកនៅ [[ដើមត្នោត]] មួយដែលជាសំបុកសត្វឥន្រី្ទញីឈ្មោលមួយគូអាស្រ័យនៅ ។ ** ឥន្ទ្រីទាំងនោះធ្វើជាជជែកគ្នាថា៖ ** ឥន្ទ្រីញីសួរថា :តើព្រឹកនេះយើងបានអាហារអ្វីស៊ី? ** ឥន្រី្ទឈ្មោលឆ្លើយថា : យើងនឹងស៊ីសាច់ ធម្មបាលកុមារ ដែលត្រូវ[[ស្តេចមហាព្រហ្ម|កុបិលមហាព្រហ្ម ]]មសម្លាប់ ព្រោះដោះប្រស្នាមិនរួច។ ** ឥន្រី្ទញីសួរថា តើប្រស្នានោះដូចមេ្តច ? ** ឥន្រី្ទឈ្មោលឆ្លើយថា : តើវេលាព្រឹកសិរីសួសី្តស្ថិតនៅត្រង់ណានៃមនុស្ស ? "ប្រស្នាទី១ ត្រូវឆ្លើយថា នៅមុខ"ហេតុនេះទើបមនុស្សទាំងឡាយត្រូវយកទឹកលប់មុខ ដើម្បីជាមង្គលនៅ ពេលព្រឹក ។​ ** ឥន្ទ្រីឈ្មោលបន្ត តើថៃ្ងត្រង់សិរីសួស្ដីស្ថិតនៅត្រង់ណា នៃមនុស្ស ? "ប្រស្នាទី២ ត្រូវឆ្លើយថា នៅដើមទ្រូង" ដែលហេតុនោះពេលថ្ងៃត្រង់ក្ដៅខ្លាំងទើបមនុស្សត្រូវយកទឹកលាងទ្រូងដើម្បីជាមង្គលនៅពេលថ្ងៃ ។ ** ឥន្ទ្រីឈ្មោលបន្តទៀត តើវេលាព្រលប់ចូលដេកសិរីសួស្ដីស្ថិតនៅត្រង់ណា នៃមនុស្ស? "ប្រស្នាទី៣ ត្រូវឆ្លើយថា នៅជើងហេតុនេះ ទើបមនុស្សទាំងឡាយត្រូវយកទឹកលាងជើងមុននិងចូលដេកដើម្បីជាមង្គល នៅពេលយប់ ។ ធម្មបាលកុមារបានលឺដូចេ្នះ មានចិត្តសប្បាយរីករាយយ៉ាងខ្លាំង ក៏ត្រឡប់ទៅអាស្រមវិញដើម្បីដោះប្រស្នានៅថៃ្ងទី៧ជាថ្ងៃចុងក្រោយដែលជា ថ្ងៃអាទិត្យ ។ ក្រោយមកធម្មបាលកុមារបានឆ្លើយដោះស្រាយប្រស្នានោះរួចពី "សមនៈព្រាហ្មណ៍" នោះ ព្រាហ្មណ៍នោះក៏សុខចិត្តចាញ់និងកាត់ក្បាលដើម្បីបូជា ។ ព្រាហ្មណ៍នោះមុននិងកាត់ក្បាលរបស់ខ្លួន បានក្រឡាខ្លួនជា កុបិលមហាព្រហ្មវិញ រួចហៅបុត្រីខ្លួនទាំង៧អង្គ មកប្រាប់ថា ឥឡូវបិតាត្រូវកាត់ក្បាលបូជាចំពោះធម្មបាលកុមារ ដែលចាញ់ភ្នាល់ប្រស្នានោះ តែបើដាក់ក្បាលបិតានៅលើផែនដី ក៏នឹងកើតជាភ្លើងឆេះទាំងលោកធាតុ ហើយបើបោះទៅលើអាកាសនិងគ្មានភ្លៀងរាំងស្ងួត បើចោលក្នុងមហាសមុទ្រទឹកនិងរីងស្ងួតហួតអស់ ចូលបុត្រីយកក្បាលបិតាទៅតម្កល់នារូងភ្នំកៃឡាស ([[អង់គ្លេស]]: [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Mount_Kailash Mount Kailash]) ដូចេ្នះសូមបុត្រីទាំង៧ យកពានមកទទួលក្បាលរបស់បិតា បណ្ដាំចប់ហើយ កុបិលមហាព្រហ្មក៏កាត់ក្បាលហុច ទៅយឱ្យនាង "ទុង្សាទេវី" ដែលជាកូនច្បង ។ នាង [[ទុង្សាទេវី]] ក៏យកពានមាសទៅទទួលក្បាលបិតារួចហោះ ហែរប្រទក្សិណភ្នំព្រះសុម៉ែរុរាជ ជុំចក្រវាឡ តាមផ្លូវព្រះអាទិត្យចរណ៍ គំរប់ចំនួន ៦០នាទី ហើយក៏ដង្ហែរព្រះសិរសាបិតា ទៅប្រតិស្ឋានទុក ក្នុងមណ្ឌលនៅក្នុងគុហាគន្ធៈមាលី នាភ្នំនៃភំ្នកៃឡាស រួចបូជានៅគឿ្រងទិព្វផេ្សងៗ រួចហើយក៏ជុំនំអស់ទេវតា និងទេពនិករ ([https://en.m.wikipedia.org/wiki/Theravada Teravada]) នៃលទ្ធិវេទ ([[អង់គ្លេស]]: [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Vedas Ved]) ទាំងមួយសែនកោដិទៅស្រង់ទឹក អនន់តៈ មហាស្រះ ដែលមានទឹកហូរចេញពីបំពង់ថ្មកែវ នៃមាត់ ព្រះគោឧសភារាជ ដែលជាយាន្តជំនិះរបស់ "[[ព្រះឥសូរ]]" ដោយភាពត្រជាក់ត្រជុំក្សេមក្សាន ព្រះហរទ័យ ទើបនាំគ្នាសមទានសីលដោយសេចក្ដីសមនស្សរីករាយគ្រប់ៗព្រះអង្គក្នុង "ភៈគៈវតីសភា" ដែល "ព្រះវិស្វៈកម្មទេវបុត្រ" ជាជាងវិស្វករ នៃឋានសួគ៌ និមត្តថ្វាយ ហើយបន្ទោរបង់នូវអពមង្គលឱ្យជ្រះស្រឡះដើម្បីចំរើននូវសុភមង្គល សិរីសួស្ដីជន្មាយុយុឺនយូរ ដល់មនុស្សសត្វលោកទាំងឡាយ ឱ្យទទួលបាននូវសេចក្ដីសុខតរៀងទៅ ។ លុះ​ដល់​គម្រប់ ១ឆ្នាំជា សង្ក្រាន្ត ​នាងទេវតា​ទាំង ៧ អង្គ ​ក៏​ផ្លាស់​វេនគ្នា មក​អញ្ជើញ ព្រះសិរ​សា[[ស្តេចមហាព្រហ្ម|កុបិលមហាព្រហ្ម ]] ដែលរក្សាទុកក្នុងរូងភ្នំទឹកកកនាភ្នំកៃឡាស ខេត្តហេមពាន នាំចេញមកដំកល់លើពានមាសហោះហើរប្រទក្សិណ ភ្នំព្រះសុម៉ែរុរាជ ចំនួន ៦០នាទី ទើបយាងត្រឡប់ទៅដំកល់ទុក ព្រះសិរសា បិតា នៅកន្លែងដើមវិញ រួចទើប​​ត្រឡប់ទៅស្ថានទេវលោកវិញ ។ <ref> Astrologer Nhim Pen (1947) [https://books.google.com/books/about/Prakratidin_kambuj%C4%81.html?id=yODnAAAAMAAJ Cambodia Calendar], Contributor: William J. Gedney, Publisher: Association Sutharot, Original from the University of Michigan p.118 </ref> === ពន្យល់និទាន === * តួអង្គ កុបិលមហាព្រហ្ម គឺជា អវតារ លោកកេរ្តិ៍ស្វារៈ (Avatar Lokesvara) តំណាងឱ្យ ព្រហ្មវិហារធម៌ទាំង៤ មាន៖ មេត្តា ករុណា មុទិតា និង ឧបេក្ខា ។ * តួអង្គ ធម្មបាលកុមារ គឺជា តួអង្គ ព្រះពោធិសត្វ (Bodhisattva) ក្នុងពុទ្ធសាសនាមហាយាន បុគ្គលដែលអាចដល់ព្រះនិព្វានបាន ប៉ុន្តែពន្យារពេលធ្វើសេចក្ដីប្រស់មេត្តាដល់សត្វលោកដែលរងទុក្ខ ។ * នៅពេលដែល កុបិលមហាព្រហ្ម កាត់ព្រះសិរសាររបស់ខ្លួន ទ្រង់បានធ្មេចព្រះនេត្រ (បិទភ្នែក) រលត់ខន្ធ (khandha) គឺជា​បាតុភូត នៃញាណ ទាំង៥ របស់មនុស្ស ដូចនេះហើយទើបពលរដ្ឋខ្មែរបច្ចុប្បន្ន ផ្សារភ្ជាប់និង [[ជំនឿការអុជធូប]] ៥សរសៃ ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ អរុក្ខ អារ័ក្ស អ្នកតា ទេវតា មកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ។ * ហេតុអ្វី ព្រះកេស កុបិលមហាព្រហ្ម មិនអាចបោះចោលនៅលើអាកាស លើដី និងក្មុងសមុទ្រ ដែលបណ្ដាលឱ្យលោកធាតុទាំងអស់ឆេះវិនាស នោះដោយសារតែ ព្រះកេសរបស់ទ្រង់បានស្រូបយកថាមពលភ្នែកទី៣ របស់ព្រះឥសូរ នៅពេលដែលព្រះឥសូរបានប្រើថាមពលភ្នែកទី៣ ដែលមានសីតុណ្ហភាពជាង ១លានអង្សារ ដុតបំផ្លាញព្រះកេសទី៥ របស់មហាព្រហ្ម ហើយកម្ដៅដែលសេសសល់ក្នុងព្រះកេសរបសមហាព្រហ្មទាំង៤ មានកម្ដៅរហូតដល់ ៥០០០ (៥ពាន់) ទៅ ១០០០០ (១មុឺន) អង្សាសេរ ទើបនិទានឱ្យយកព្រះកេសរបស់ទ្រង់តម្កល់នៅរូងភ្នំទឹកកក ដែលជាភាពត្រជាក់ នាភ្នំកៃឡាស (Mount Kailash) ។ * តួអង្គ ទេវតាមហាសង្ក្រាន្ត ទាំង៧ ដែលជាបុត្រី ទាំង៧របស់ កុបិលមហាព្រហ្ម គឺតំណាងឱ្យថ្ងៃទាំង៧ នៅលើផែនដី ដែលរាប់ចាប់ពីកូនច្បង តំណាងឱ្យថ្ងៃអាទិត្យ រហូតដល់ថ្ងៃសៅរ៍ ដែលជារង្វាស់នៃឯក្កតាប្រចាំសប្ដាហ៍ផងដែរ ។ * តួអង្គ ព្រះវិស្វៈកម្មទេវបុត្រ គឺជាតួអង្គ តំណាងឱ្យ ព្រះពិស្ណុការ ជាជាងវិស្វៈករ នៃឋានសួគ៌ ដែលគ្រប់ការសាសង់ទាំងអស់នៅកម្ពុជា ត្រូវសែនព្រេនឧទ្ទិសបួងសួងដល់ទ្រង់ ដើម្បីជាសេចក្ដីសុខក្នុងការងារសាងសង់នេះ ។ == ទេវតាសង្ក្រាន្តទាំង៧ == '''The 7 Devata Sangkran''' ទេវតាសង្ក្រាន្តទាំង៧ សម្ដែងកិរិយា អំពីការចេញហែរ សិរសា កុបិលមហាព្រហ្ម ដោយកំណត់ទៅតាមពេលវេលាច្បាស់លាស់ ជាមួយនិង ឈ្មោះទេវតាសង្ក្រាន្តទាំង ៧ និង គ្រឿងអាភរណៈ នៃដំណើរមកដល់ដែលបានចងក្រងដោយក្រុម កិច្ចការនៃ ក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ពុទ្ធសនបណ្ឌិត្យកម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ ១៩៦០ ។ <ref> [[ទេពពិទូរ ឈឹម ក្រសេម]], ចាប ពិន (1960) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=3382%20thumbnail-shelfbrowser ព្រះរាជពិធីទ្វាទសមាស ភាគ១, ភាគ២ និងភាគ៣], Publisher: កិច្ចការនៃក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ពុទ្ធសនបណ្ឌិត្យកម្ពុជា ព.ស.២៥១២ Original From: The CKS Library is free to visit, Website: library.khmerstudies.org </ref> * បេីចេញហែរនៅវេលាព្រឹកព្រលឹម ដល់ថ្ងៃត្រង់ (ទ្រង់ឈរ) មិនកាន់ខ្សែរបង្ហៀរ ៦ : ០០ ព្រឹក > ១២ : ០០ ថ្ងៃត្រង់ * បេីចេញហែរវេលាថ្ងៃត្រង់ ទល់នឹងព្រលប់ (ទ្រង់អង្គុយពាក់ឆៀង) ១២ : ០០ ថ្ងៃត្រង់ > ៦ : ០០ ល្ងាច * បើចេញហែរនៅវេលាព្រលប់ ទៅទល់អធ្រាត្រ (ទ្រង់ផ្ទំបេីកព្រះនេត្រ) ៦ : ០០ ល្ងាច > ១២ : ០០ អាធ្រាត * បេីចេញហែរនៅវេលាអធ្រាត្រ ទៅទល់ភ្លឺ (ទ្រង់ផ្ទំបិទព្រះនេត្រ) ១២ : ០០ រំលងអាធ្រាត > ៦ : ០០ ព្រឹក {| class="wikitable" ! style="background-color:#C0C0C0" width=10% | ពណ៌អម្ពរពស្ត្រា តំណាងថ្ងៃ ! style="background-color:#C0C0C0" width=15% | ព្រះនាម ! style="background-color:#C0C0C0" width=15% | លម្អរព្រះកាណ៌ ! style="background-color:#C0C0C0" width=15% | គ្រឿងអាភរណៈ អលង្ការត្បូង ! style="background-color:#C0C0C0" width=20% | ភក្សាហារ ! style="background-color:#C0C0C0" width=20% | គ្រឿងសាស្ត្រាវុធ ក្នុងព្រះហត្ថ ! style="background-color:#C0C0C0" width=20% | យាន្តជំនិះ ជាសំស្ក្រឹត |- | align="center" style="background:#FF0000;" | {{font color | White | ថ្ងៃអាទិត្យ}} | align="center" | [[ទុង្សាទេវី]] | align="center" | សៀត [[ផ្កាទទឹម]] | align="center" | [[បទុមរាគ]] <br/> "ត្បូងទទឹម" (Ruby) | align="center" | សោយផ្លែឧទុម្ពរ (ផ្លែល្វា) | align="center" | ឆ្វេង-[[ខ្យងស័ង្ខ]] | ស្តាំ-[[កងចក្រ]] | align="center" | ហ្គារូដា गरुड (គ្រុឌ) |- | align="center" style="background:#FFAA1D;" | {{font color | White | ថ្ងៃច័ន្ទ}} | align="center" | [[គោរាគៈទេវី]] | align="center" | សៀត [[ផ្កាអង្គាបុស្ប]] | align="center" | [[កែវមុក្តា]] <br/> "គជ់ខ្យង" (Pearl) | align="center" | សោយតេលំ तैल <br/> (ប្រេងល្ង ឬ ប្រេងសណ្ដែក) | align="center" | ឆ្វេង-[[ឈើច្រត់]] | ស្តាំ-[[ព្រះខ័ន]] | align="center" | វ្យាឃ្រ व्याघ्र (ខ្លាធំ) |- | align="center" style="background:#7851A9;" | {{font color | White | ថ្ងៃអង្គារ}} | align="center" | [[រាក្យៈសាទេវី]] | align="center" | សៀត [[ឈូក|ផ្កាឈូក]] | align="center" | [[កែវមោរ៉ា]] <br/> "ត្បូងសមុទ្រ​" (Coral) | align="center" | សោយលោហិត (ឈាម) | align="center" | ឆ្វេង-[[ដងធ្នូ|ធ្នូ]] |ស្តាំ- [[ត្រីសូល៍]] | align="center" | អស្សតរ अश्व (សេះ) |- | align="center" style="background:#6B8E23;" | {{font color | White | ថ្ងៃពុធ}} | align="center" | [[មណ្ឌាទេវី]] | align="center" | សៀត [[ផ្កាចម្ប៉ា]] | align="center" | [[កែវពិទូរ្យ]] <br/> "ត្បូងភ្នែកឆ្មា" <br/> (Cat'S Eye Gem) | align="center" | សោយទឹកដោះសប្បិ <br/> (ទឹកដោះគោច្អិន) | align="center" | ឆ្វេង-[[ឈើច្រត់]] | ស្តាំ-[[ម្ជុល]] | align="center" | គទ្រភៈ गर्दभ (លា) |- | align="center" style="background:#008000;" | {{font color | White | ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍}} | align="center" | [[កិរិណីទេវី]] | align="center" | សៀត ផ្កាមណ្ឌា ([[ផ្កាមន្ទារ]]) | align="center" | [[កែវមរកត|មរកត]] <br/> "ត្បូងពណ៌បៃតង" <br/> (Emerald) | align="center" | សោយសណ្ដែក ល្ង | align="center" | ឆ្វេង-កាំភ្លើង [[វិជ្រៈ|វជ្រ]]<br/>( ឬ [[កាំភ្លើង]] ឬ [[កាំភ្លើងឈើ]]) | ស្តាំ-[[កង្វេរដំរី]] | align="center" | [[គជសារ]]​ कुञ्चर ([[គជសារ|ដំរី]]) |- | align="center" style="background:#0000FF;" | {{font color | White | ថ្ងៃសុក្រ}} | align="center" | [[កិមិរាទេវី]] | align="center" | សៀត [[ផ្កាចង្កុលណី|ផ្កាចង្កុលណី]] <br/> ([[ផ្កាចង្កុលណី|ផ្ការំចង់]]) | align="center" | [[ផុស្សរាគ]] புஷ்பராகம் <br/> "ត្បូងពណ៌លឿង" (Topaz) | align="center" | សោយចេកណាំវ៉ា | align="center" | ឆ្វេង-[[ពិណ]] | ស្តាំ-[[ព្រះខ័ន]] | align="center" | មហឹសា महिष (ក្របី) |- | align="center" style="background:#301934;" | {{font color | White | ថ្ងៃសៅរ៍}} | align="center" | [[មហោទរាទេវី]] | align="center" | សៀត [[ត្រកៀត| ផ្កាត្រកៀត]]<br/> ([[ត្រកៀត|ផ្កាកំប្លោក]]) | align="center" | [[និលរ័ត្ន |និលរ័តន៍]] <br/> "ត្បូងពណ៌ខៀវ ឬ ត្បូងកណ្ដៀង" <br/> (Sapphire) | align="center" | សោយសាច់ទ្រាយ ពពួក ក្ដាន់ ឈ្លូស | align="center" | ឆ្វេង-[[ត្រីសូល៍]] | ស្តាំ-[[កងចក្រ]] | align="center" | មយូរ៉ា मयूर (ក្ងោក) |} === អត្ថន័យនៃពណ៌មង្គលប្រចាំថ្ងៃទាំង៧ === '''The meaning of 7 color glory of daily happiness''' អត្ថន័យនៃសំលៀកបំពាក់ ពណ៌មង្គលប្រចាំថ្ងៃ នៃសប្ដាហ៍របស់កម្ពុជា ដែលបានដកស្រង់ចេញពីពណ៌មង្គលរបស់ទេវតាសង្ក្រាន្តទាំង៧ ដែលជាពណ៌តំណាងឱ្យថ្ងៃកំណើតរបស់ពួកគេ បុរាណខ្មែរលោកមានជំនឿយ៉ាងមុតមាំថា ប្រសិនបើពួកគេអនុវត្តដោយស្លៀកពាក់ តាមពណ៌នៃថ្ងៃកំណើតរបស់ពួកគេ នោះពួកគេនិង ជួបនូវភាពជោគជ័យ សុភមង្គល ភាពសុខដុមរមនា សុខភាពល្អ និងសំណាងល្អ, ពណ៌តំណាងថ្ងៃនិមួយៗមានអត្ថន័យដូចតទៅ៖ <ref> Michael Freeman, Gillian Green (2003) [https://books.google.com/books/about/Traditional_Textiles_of_Cambodia.html?id=DYXWAAAAMAAJ Traditional Textiles of Cambodia: Cultural Threads and Material Heritage River Books guides], Publisher: River Books, Original from the University of Michigan p.320 [[ISBN]]: 9748225399 </ref>​ * '''[[ថ្ងៃអាទិត្យ]]''' {{colorbox|red}} (Red) ពណ៌ក្រហម តំណាងអោយថ្ងៃវីរៈភាព ភាពអង់អាចក្លាហាន ។ ថ្ងៃអាទិត្យ ជាក្រុមមនុស្សដែលមិនចេះអែបអបអ្នកដ៏ទៃ បើមានចិត្តពិរោធ (ខឹង) និងកើតជាភ្លើងខ្លាំង ដូចនេះរមែងធ្វើឱ្យកិច្ចការរបស់ខ្លួនតែង ខូចខាតអាសាបង់ឥតការ និង ស្ដាយក្រោយជានិច្ច បុរាណចារ្យ លោកឱ្យប្រើពណ៌ក្រហមដើម្បីជាមង្គល ចេះគ្រប់គ្រងអារម្មណ៍ ដែលធ្វើឱ្យខ្លួនគេយល់ថា ខ្លួនរបស់គេនិងធ្វើតែកាងារចាំបាច់ សម្រាប់រូបគេផ្ទាល់ប៉ុនណោះ ។ * '''[[ថ្ងៃច័ន្ទ]]''' {{colorbox|#FFAA1D}} (Bright yellow) ពណ៌លឿងទុំ តំណាងអោយថ្ងៃសមនោស ភាពរីករាយ ។ ថ្ងៃច័ន្ទ ជាក្រុមមនុស្ស ដែលសេពគប់មិត្តភ័ក្ត បានល្អតែដំបូងប៉ុនណោះ លុះយូរទៅច្រើនព្រងើយៗដាក់គ្នា ហើយក៏បាត់បង់ទំនាក់ទំនងដែលអាចបង្កើតជាឱ្យកាស និង ប្រយោជន៍ដល់រូបគេ បុរាណចារ្យ លោកឱ្យប្រើពណ៌លឿងទុំដើម្បីជាមង្គល ចេះធ្វើសេចក្ដីសមនោស ចេះរក្សាទំនាក់ទំនង ការប្រាស្រ័យទាក់ទង ដើម្បីបានជាប្រយោជន៍តទៅមុខទៀត ។ * '''[[ថ្ងៃអង្គារ]]''' {{colorbox|#7851A9}} (Royal Purple) ពណ៌ស្វាយ តំណាងអោយថ្ងៃអាថ៍កំបាំង ភាពជឿជាក់លើខ្លួនឯង ។ ថ្ងៃអង្គារ ជាក្រុមមនុស្ស ដែលពោពេញទៅដោយហេតុផលច្រើន គេច្រើនមានសេចក្ដីភ័យព្រួយច្រើនទៅលើរឿងកាងារអ្វីមួយ ជាមនុស្សខ្លាចមុខខ្លាចក្រោយ ធ្វើកិច្ចការអ្វីមួយច្រើនអែអង់ និងពឹងពាក់ទៅលើអ្នកដទៃ បុរាណចារ្យ លោកឱ្យប្រើពណ៌ស្វាយ ដើម្បីជាមង្គល បង្កើនសេចក្ដីក្លាហាន និងភាពជឿជាក់លើខ្លួនឯង នោះកិច្ចការអ្វីៗក៏បានសម្រេចផងដែរ ។ ​​* '''[[ថ្ងៃពុធ]]''' {{colorbox|#6B8E23}} (Olive drab ) ​ពណ៌សុីលៀប តំណាងអោយថ្ងៃសុទិដ្ឋិនិយម ភាពជាអ្នកដឹកនាំ ។ ថ្ងៃពុធ ជាក្រុមមនុស្ស ដែលច្រើនតែមើលងាយការងារ និង ស្ថានកាល ហើយចូលចិត្តនិយាយអួតអាងទៅអ្នកដ៏ទៃ និងមិនចេះខ្លាចអ្នកណាឡើយ ដូចនេះហើយរូបគេផ្ទាល់ច្រើនសម្បូរគេស្អប់ បុរាណចារ្យ លោកឱ្យប្រើពណ៌សុីលៀប ជាមង្គលដើម្បីឱ្យមានគំនិតសុទិដ្ឋិនិយម ការយល់ល្អគិតល្អចំពោះអ្នកដទៃ ទើបអាចដឹកនាំខ្លួនឯងបានល្អគេចចេញពីការស្អប់ខ្ពើមផងដែរ ។ * '''[[ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍]]''' {{colorbox|green}} (Green) ពណ៌បៃតង តំណាងអោយថ្ងៃវិនិច្ឆ័យ ​ភាពរីកចម្រើនរុងរឿង ។ ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ជាក្រុមមនុស្ស ដែលមិនចូលចិត្តការនិយាយស្ដីច្រើន ហើយការងាររបស់គេច្រើនមានប្រសិទ្ធភាព ព្រោះគេជាមនុស្សម៉ត់ចត់ចំពោះការងារផងដែរ តែគេច្រើនមានសេចក្ដីថ្នាំងថ្នាក់ចំពោះអ្នកជុំវិញខ្លួន ដោយការគិតអវិជ្ជមានទៅលើអ្នកដ៏ទៃ និងការចាប់កំហុសរបស់អ្នកដ៏ទៃ បុរាណចារ្យ លោកឱ្យប្រើពណ៌បៃតង ជាមង្គលដើម្បីឱ្យរូបគេចេះវិនិច្ឆ័យ ថ្លឹងថ្លែង ព្រោះការចាប់កំហុសអ្នកដ៏ទៃ បង្កើតបានតែការមិនចុះសំរុងគ្នា និងមិនធ្វើឱ្យរូបគេមានភាពរីកចម្រើនរុងរឿងនោះទេ ។ * '''[[ថ្ងៃសុក្រ]]''' {{colorbox|blue}} (Blue) ពណ៌ខៀវ តំណាងអោយថ្ងៃប្ដេជ្ញាចិត្ត ភាពអំណត់ព្យយាម ។ ថ្ងៃសុក្រ ជាក្រុមមនុស្ស ដែលមិនទុកចិត្តអ្នកដ៏ទៃជាងរូបគេផ្ទាល់នោះទេ ទោះក្នុងសភាពណា ការណ៍ណាក៏ដោយ រូបគេចូលចិត្តសួរដេញដោល បញ្ជាក់សំដីគ្នាណាស់ បុរាណចារ្យ លោកឱ្យប្រើពណ៌ខៀវ ជាមង្គល ព្រោះភាពអំណត់ព្យាយាម និងការប្ដេជ្ញាចិត្តរបស់អ្នក សុទ្ធតែកើតមានបានដោយសារថ្វីដៃរបស់ខ្លួនផ្ទាល់ ។ * '''[[ថ្ងៃសៅរ៍]]''' {{colorbox|#301934}} (Dark Purple) ពណ៌ព្រីងទុំ តំណាងអោយថ្ងៃរាក់ទាក់ ​ភាពប្រាកដនិយម ។ ថ្ងៃសៅរ៍ ជាក្រុមមនុស្ស ដែលចូលចិត្តជួយអ្នកដទៃ ច្រើនជាទីទុកចិត្តដល់អ្នកដ៏ទៃ ដោយបែបនេះហើយ ទើបរូបគេទទួលបានអំណោយជារឿយៗ ពីអ្នកដ៏ទៃ ហើយជាអ្នកពូកែរៀបពាក្យពេចន៍ច្រើនចាក់បណ្ដោយ ហើយចេះប្រើពាក្យផ្អែមគ្រប់កាលៈទេសៈ បុរាណចារ្យ លោកឱ្យប្រើពណ៌ព្រីងទុំ ឬ ស្វាយក្រម៉ៅ ជាមង្គល ព្រោះភាពរាក់ទាក់របស់អ្នក និងបង្កើនភាពប្រាកដនិយមទៅលើផ្នត់គំនិតរបស់អ្នកដ៏ទៃ ដែលមានគំនិតមិនល្អទៅលើរូបអ្នក ។ == អត្ថន័យ នៃពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ == '''The meaning of Khmer New Year''' ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ (Khmer New Year) មានន័យថា ពិធីបុណ្យឆ្លងឆ្នាំថ្មី របស់ប្រជាជាតិខ្មែរ ដែលផ្សារភ្ជាប់ ទៅនិងវប្បធម៌ចំរុះរបស់ពួកគេ ។ បុរាណចារ្យ លោកឱ្យប្រើពាក្យ "ចូលឆ្នាំខ្មែរ" ជាផ្លូវការណ៍ ដើម្បីសម្គាល់ថា នេះជាពិធីចូលឆ្នាំថ្មីរបស់ជាតិសាសន៍ខ្មែរ ដែលមានតាំងពីការរាប់ឆ្នាំ តាមប្រតិទិន ចុល្លសករាជ (Chulasakaraj) ដែលកម្ពុជាចាប់ផ្ដើមរាប់ក្នុងឆ្នាំ ៦៣៧ នៃគ.សករាជ ដែលគិតចាប់ពី ស.វទី៧ មកម៉្លេះ ដែលគេបានតាំងវេលា តាមផ្កាយនក្ខត្តឬក្ស ចូលមកកាន់មេសៈរាសី ដែលមានស័កចំនួន ១០ ប៉ុនណោះដូចជា៖ ឯក​ស័ក, ទោស័ក, ត្រី​ស័ក, ចត្វាស័ក, បញ្ចស័ក, ឆស័ក, សប្តស័ក, អដ្ឋស័ក, នព្វស័ក, សំរឹទ្ធិស័ក ។ === កតព្វកិច្ចចូលរួមរបស់ប្រជាជនខ្មែរ === ក្នុងនាមជាប្រជាជាតិខ្មែរ ត្រូវចូលរួមថែរក្សា ការពារ លើកស្ទួយ ទំនៀមចូលឆ្នាំខ្មែរ របស់យើងដូចម្ដេចខ្លះ ? '''ការរក្សានូវអត្ថន័យចូលឆ្នាំខ្មែរ''' * ការតែងដេគ័រលម្អផ្ទះ នៅថ្ងៃចូលឆ្នាំ ។ * ថែរក្សាវប្បធម៌នៃការព្យួរគោមផ្កាយ ។ * មានធុងទឹកនៅពីមុខផ្ទះ សម្រាប់ជះទៅលើអ្នកដំណើរ ទំនៀមមិនអាចកែប្រែ និង លុបចោលបាន របស់ដូនតាអង្គរ តំណាងឱ្យសិរីសួស្ដីបីប្រការ ។ * នូវតែរក្សាការលេងជះទឹក និង ប៉ាតម៉្សៅ នាំប្រជាជនចាកឆ្ងាយ អំពីល្បែងសុីសងពាលា នៅថ្ងៃចូលឆ្នាំ ។ * រាជការទៅប៉ូលិសមានសមត្ថកិច្ច ឬ មន្ត្រីអាជ្ញាធរ នៅពេលឃើញអ្នកណាម្នាក់ បានលេងជះទឹក និង ប៉ាតម៉្សៅ ដោយខ្វះក្រមសីលធម៌ ដូចជា៖ ការជះទឹកកខ្វក់ ការគប់ថង់ទឹក ការបន្លំស្ទាបប្រដាប់ភេទផ្សេងៗ អាជ្ញាធរត្រូវចុះចាប់ពួកគេយកទៅអប់រំ បើមាននូវការរាជការណាមួយ ក្នុងរូបភាពបែបនេះពិតមែន ។ * គ្រប់វត្តអារ៉ាម មានបង្ហាញនូវទស្សនីយភាពរបាំប្រជាប្រិយ ដូចជា៖ របាំគោះត្រឡោក របាំគោះអង្រែ របាំក្ងោកប់ៃលិន ការសម្ដែងល្ខោន និង ការសម្ដែងយុីកេរ ផ្សេង ល-។ == ថ្ងៃនៃមហាសង្ក្រាន្ត == '''Date of Great Maha Sangkran''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#BEBEBE" width=10% | ឆ្នាំ ! style="background-color:#BEBEBE" width=20% | ថ្ងៃចូលឆ្នាំ ! style="background-color:#BEBEBE" width=20% | ទេវតាសង្ក្រាន្ត ! style="background-color:#BEBEBE" width=10% | ពណ៌មង្គល ! style="background-color:#BEBEBE" width=20% | ម៉ោងមកដល់ ! style="background-color:#BEBEBE" width=20% | សត្វតំណាងឆ្នាំ |- | align="center" | 2020 | align="center" | 13 មេសា | align="center" | [[គោរាគៈទេវី]] | align="center" style="background:#FFAA1D;" |{{font color | White | ពណ៌លឿងទុំ }} | align="center" | 20:48 PM | align="center" | ឆ្នាំជូត (កណ្ដុរ) |- | align="center" | 2021 | align="center" | 14 មេសា | align="center" | [[មណ្ឌាទេវី]] | align="center" style="background:#6B8E23;" |{{font color | White | ពណ៌សុីលៀប }} | align="center" | 04:00 AM | align="center" | ឆ្នាំឆ្លូវ (គោ) |- | align="center" | 2022 | align="center" | 14 មេសា | align="center" | [[កិរិណីទេវី]] | align="center" style="background:#008000;" | {{font color | White | ពណ៌បៃតង }} | align="center" | 10:00 AM | align="center" | ឆ្នាំខាល (ខ្លា) |- | align="center" | 2023 | align="center" | 14 មេសា | align="center" | [[កិមិរាទេវី]] | align="center" style="background:#0000FF;" |{{font color | White | ពណ៌ខៀវ }} | align="center" | 16:00 PM | align="center" | ឆ្នាំថោះ (ទន្សាយ) |- | align="center" | 2024 | align="center" | 13 មេសា | align="center" | [[មហោទរាទេវី]] | align="center" style="background:#301934;" |{{font color | White | ពណ៌ព្រីងទុំ }} | align="center" | 22:24 PM | align="center" | ឆ្នាំរោង (នាគ) |- | align="center" | 2025 | align="center" | 14 មេសា | align="center" | [[គោរាគៈទេវី]] | align="center" style="background:#FFAA1D;" |{{font color | White | ពណ៌លឿងទុំ }} | align="center" | 04:48 AM | align="center" | ឆ្នាំម្សាញ់ (ពស់) |- | align="center" | 2026 | align="center" | 14 មេសា | align="center" | [[រាក្យៈសាទេវី]] | align="center" style="background:#7851A9;" |{{font color | White | ពណ៌ស្វាយ }} | align="center" | 10:48 AM | align="center" | ឆ្នាំមមី (សេះ) |- | align="center" | 2027 | align="center" | 14 មេសា | align="center" | [[មណ្ឌាទេវី]] | align="center" style="background:#6B8E23;" |{{font color | White | ពណ៌សុីលៀប }} | align="center" | 16:48 PM | align="center" | ឆ្នាំមមែ (ពពែ) |- | align="center" | 2028 | align="center" | 13 មេសា | align="center" | [[កិរិណីទេវី]] | align="center" style="background:#008000;" | {{font color | White | ពណ៌បៃតង }} | align="center" | 23:12 PM | align="center" | ឆ្នាំវក (ស្វា) |- | align="center" | 2029 | align="center" | 14 មេសា | align="center" | [[មហោទរាទេវី]] | align="center" style="background:#301934;" |{{font color | White | ពណ៌ព្រីងទុំ }} | align="center" | 05:36 AM | align="center" | ឆ្នាំរកា (មាន់) |- | align="center" | 2030 | align="center" | 14 មេសា | align="center" | [[ទុង្សាទេវី]] | align="center" style="background:#FF0000;" |{{font color | White | ពណ៌ក្រហម }} | align="center" | 11:36 AM | align="center" | ឆ្នាំច (ឆ្កែ) |- | align="center" | 2031 | align="center" | 14 មេសា | align="center" | [[គោរាគៈទេវី]] | align="center" style="background:#FFAA1D;" |{{font color | White | ពណ៌លឿងទុំ }} | align="center" | 17:36 PM | align="center" | ឆ្នាំកុរ (ជ្រូក) |} == ប្រវត្តិចូលឆ្នាំខ្មែរ == '''Khmer New Year History''' ប្រវត្តិចូលឆ្នាំខ្មែរ ត្រូវបានគេយល់ឃើញថាបានប្រារព្ធលើកដំបូងតាំងពី ស.វទី៧ មកម៉្លេះ ដោយការចាប់ផ្ដើមរាប់នៅប្រតិទិនជាលើកដំបូងរបស់កម្ពុជានោះគឺ ចុល្លសករាជ (ច.សក) ចាប់ផ្ដើមរាប់ចាប់ពីថ្ងៃចន្ទ ១២កើត ខែចេត្រ ឆ្នាំកុរ ឯកស័ក ពុទ្ធសករាជ ១១៨១, នេះបើយោងតាមវចនានុក្រមខ្មែរ ភាគ ១ ទំព័រ ១៥២ ។ រីឯព្រះរាជពង្សាវតាក្រុងកម្ពុជា ដែលរៀបរៀងដោយលោក [[ទេពពិទូរ ឈឹម ក្រសេម]] នោះ ក៏បានឱ្យដឹងដែរថាព្រះបាទ ជ័យវរ្ម័នទី១ ទ្រង់បានចេញព្រះរាជឱង្ការឱ្យប្រើប្រាស់ចុល្លសករាជជាលើកដំបូង ក្នុងពុទ្ធសករាជ ១១៨១ ត្រូវនឹងគ្រិស្ដសករាជ ៦៣៧ ពោលគឺក្នុងពេលដែលទ្រង់ឡើងសោយរាជ្យសម្បត្តិនៅរាជធានីឦសានបុរៈ គឺនៅតំបន់ប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក [[ខេត្តកំពង់ធំ]] បច្ចុប្បន្ន ។ ចុល្លសករាជ (Chulasakaraj) ដែលកម្ពុជាហៅថា សករាជតូច ព្រោះមានការសម្គាល់ឆ្នាំតែ ១០ ប៉ុនណោះ ដូចជា៖ ឯកស័ក (១) ទោស័ក (២) ត្រីស័ក (៣) ចត្វាស័ក (៤) បញ្ចស័ក (៥) ឆស័ក (៦) សប្តស័ក (៧) អដ្ឋស័ក (៨) នព្វស័ក (៩) សំរឹទ្ធស័ក (១០) ។<ref> Prince Varacakraraṇariddhi (1935) [https://books.google.com/books/about/Pakkhaga%E1%B9%87an%C4%81vidh%C4%AB_n%E1%BA%8F%E1%B9%85_pakkhasamr.html?id=BzjRAAAAMAAJ Pakkhagaṇanāvidhī nyn pakkhasamrec], Publisher: Cambodia. Bibliothèque Royale, Braḥ Rajapaṇṇālǎy, Original from the University of Michigan p.108 </ref> ក្រោយមកដោយសារ ចុល្លសករាជ ជាសករាជតូច មិនអាចកំណត់ខែឆ្នាំ តាមឯក្កតា ជាក់លាក់បាន កម្ពុជាក៏ផ្លាសប្ដូរមកប្រើប្រតិទិន "មហាសករាជ" (Mahasakaraj) ដែលកម្ពុជាហៅថា សករាជធំ ដោយចាប់ផ្ដើមរាប់ជាលើកដំបូង នាស.វទី៩ គ.សករាជ ៨៨៩ ត្រូវនិងរជ្ជកាលព្រះបាទ [[យសោវរ្ម័នទី១]] ដែលមហាសករាជ បានចាប់កំណើតនៅ [[ប្រទេសឥណ្ឌា]] នៅថ្ងៃ១កើតខែចេត្រ គ.សករាជ ៧៨ ត្រូវនិងថ្ងៃទី១៤ ខែមីនា ដែលយកឈ្មោះតាមព្រះបាទ (សក/សៈកៈ) ។ ប្រតិទិនរបស់ មហាសករាជ គិតតាមដំណើរគោលចរ របស់ព្រះច័ន្ទ នៃរង្វាស់ឆ្នាំ "ចន្ទគតិ" ដូច្នេះ ការរាប់មហាសករាជ គេត្រូវគិតតាមថ្ងៃខែ របស់ចន្ទគតិ មិនគិតតាមសុរិយាគតិឡើយ មហាសករាជថ្មី គេរមែងរាប់ចាប់ពីថ្ងៃ១កើត ខែចេត្រ ជារៀងរាល់ឆ្នាំ ទើបព្រះបរមរាជវាំងមាននូវកិច្ចពិធី ត្រស្តិសង្ក្រាន្ត ដែលធ្វើឡើង៣ថ្ងៃ មុនថ្ងៃ១កើត ខែចេត្រជារៀងរាល់ឆ្នាំ ធ្វើនៅថ្ងៃទី ១៣.១៤.១៥ រោចខែផល្គុន ។ មហាសករាជ មានការរាប់សម្គាល់ខែទាំង១២ នៃចន្ទគតិ ដូចជា៖ ១.បុស្ស (Bŏss) ២.មាឃ (Méakh) ៣.ផល្គុន (Phâlkŭn) ៤.ចេត្រ (Chêtr) ៥.ពិសាខ (Pĭsakh) ៦.ជេស្ឋ (Chésth) ៧.អាសាឍ (Asath) ៨.ស្រាពណ៍ (Srapôn) ៩.ភទ្របទ (Phôtrôbât) ១០.អស្សុជ (Âssŏch) ១១.កត្តិក (Kâtdĕk) ១២.មិគសិរ (Mĭkôsĕr) ។<ref> Q́um Būv (1970) [https://books.google.com/books/about/S%C5%ABryay%C4%81tra_%E1%B8%B7oe%E1%B9%85_s%C4%83k_prakratidin.html?id=YODKrbHKG-EC Sorya Trei Leung Sak], Publisher: Cambodian Buddhist Academy Original from the University of Michigan p.138 </ref> រហូតដល់ចុងសម័យអង្គរ យោងតាមកំណត់ត្រាលោក ចូវតាខ្វាន់ (Zhou Daguan) ដែលមកដល់អាណាចក្រខ្មែរ ក្នុងឆ្នាំ ១២៩៦ នៃគ.សករាជ លោកបានធ្វើដំណើរចេញពីតំបន់អ្នកស្រុកចេនឡា មកតាមបឹងទន្លេសាប មកដល់តំបន់អង្គរ ក្នុងខែសីហា លោកអាចយល់ច្រឡំនៅ [[ពិធីបុណ្យអុំទូក]] ថាជាពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំ របស់កម្ពុជាដែលធ្វើឡើងនៅខែ មិគសិរ ត្រូវនិងខែទី១១ របស់ចិន ដែលលោកបានពណ៌នាអំពីការប្រកួតអុំទូក មានបណ្ដែតគោម និង អុចកាំជ្រួច ផងដែរ រហូតលោកបន្តស្នាក់នៅអស់ពេល ៨ខែ លោកបានកត់ត្រាអំពីពិធីបុណ្យរដូវក្ដៅរបស់កម្ពុជា ដែលអ្នកស្រុកនាតំបន់អង្គរបានលេងជះទឹកដាក់គ្នារយៈពេលជាច្រើនថ្ងៃ និងបានប្រមូលទឹកមកពីគ្រប់ទិសទីនាថ្ងៃចុងក្រោយ យកមកស្រោចស្រពបដិមារព្រះពុទ្ធដែលគេបានយកមកដង្ហែរចំនួន ២៥អង្គ ផងដែរ ។ អរិយធម៌កម្ពុជា បានប្រារព្ធពិធីចូលឆ្នាំរបស់ខ្លួនតាំងពីខែចេត្រ ដែលត្រូវជាខែទី៤ នៃខែមេសា តាំងពីស.វទី៧ មកម៉្លេះ តែដោយភាពល្អៀងនៃប្រតិទិនចន្ទគតិ ខែទី១២ មិគសិរ អាចល្អៀងមកខែទី១ ហើយខែចេត្រទី៤ អាចល្អៀងមកខែទី៥ ហើយខែបន្តបន្ទាប់ទៀតមានការល្អៀងចូលគ្នាជាបន្តបន្ទាប់ ទើបកម្ពុជាសំរេចប្ដូរមករាប់ សុរិយាគតិវិញ ក្នុងសម័យអណាព្យាបាលបារាំង រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ មានន័យថាយើងចូលឆ្នាំ នៅមេសៈរាសី តាមប្រតិទិនពុទ្ធសាសនាដដែល គ្រាន់តែយើងផ្លាសប្ដូរឯក្កតានៃការរាប់លំដាប់ខែប៉ុនណោះ ដោយប្ដូរពីចន្ទគតិ ទៅសុរិយាគតិ វិញដើម្បីភាពជាក់លាក់នៃរង្វាស់ខែក្នុងមួយឆ្នាំ ។ ដោយសុរិយាគតិ គេគិតតាមក្បួនរាសីចក្រ ដែលព្រះអាទិត្យធ្វើដំណើរចេញពី មីនរាសី (Pisces) គឺជាសញ្ញាហោរាសាស្ត្រទីដប់ពីរ និងចុងក្រោយនៅក្នុងរាសីចក្រ វាលាតសន្ធឹងពី 330° ទៅ 360° នៃរយៈបណ្តោយលំហអាកាស នៅក្រោមរាសីចក្រត្រូពិច ព្រះអាទិត្យឆ្លងកាត់តំបន់នេះនៅចន្លោះថ្ងៃទី 19 ខែកុម្ភៈ ដល់ថ្ងៃទី 20 ខែមីនា ហើយធ្វើដំណើរចូលដល់ មេសរាសី (Aries) ទីតាំងនៅអឌ្ឍគោលលំហអាកាសខាងជើង ដោយព្រះអាទិត្យនិងដើរត្រង់ពីលើក្បាល ហៅថា "សាមញ្ញសង្ក្រាន្ត" កំដៅព្រះអាទិត្យឡើងក្ដៅជាងខែទាំងពួង ប្រជាប្រុសស្រីនិងបានសំរាកពីស្រែចម្ការរបស់ពួកគេ បន្ទាប់មកពួកគេអាចប្រមូលទិន្នផលក្នុងខែនេះផងដែរសម្រាប់ការត្រៀមអបអរពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មីរបស់ខ្លួន ដោយសារតែអាកាសធាតុក្ដៅនេះហើយទើបកើតមានទំនៀមលេងជះទឹករបស់ដូនតាខ្មែរបុរាណ មកដល់បញ្ចុប្បន្ននេះ ។<ref> Bejr Sál (1966) [https://books.google.com/books/about/Bidh%C4%AB_prac%C4%81%E1%B9%83_%E1%B9%AD%C3%A1p_b%C4%ABr_khae.html?id=8Eis4PLIPp0C Bidhī pracāṃ ṭáp bīr khae], Publisher: Buṭdh Sāsanapaṇḍity, Original from University of California, Berkeley p.76 </ref> === ចន្ទគតិ === ចន្ទគតិ បា. ( ន. ) ដំណើរព្រះចន្ទ : លើកខែតាមចន្ទគតិ, កំណត់ថ្ងៃខែតាមចន្ទគតិ ។ ចន្ទគតិកាល បា. ( ន. ) កាលរដូវដែលកំណត់តាមដំណើរព្រះចន្ទក្នុងឆ្នាំមួយៗ ចែកជារដូវមាន ៣ គឺ ហេមន្តៈ រដូវរងា មាន ៤ ខែ រាប់តាំងពីថ្ងៃ ១ រោច ខែកត្ដិក ទៅដល់ថ្ងៃពេញបូណ៌មីខែផល្គុន, គិម្ហៈ រដូវក្ដៅមាន ៤ ខែ រាប់ពីថ្ងៃ ១ រោចខែផល្គុន ទៅដល់ថ្ងៃពេញបូណ៌មីខែអាសាឍ, វស្សា រដូវភ្លៀងមាន ៤ ខែ រាប់ពីថ្ងៃ ១ រោចខែអាសាឍ ទៅដល់ថ្ងៃពេញបូណ៌មីខែកត្ដិក, រួមទាំងបីរដូវជា ១២ខែ ត្រូវជា គម្រប់១ឆ្នាំ, តែបើឆ្នាំ ដែលមានអធិកមាសលើស ខែអាសាឍ ២ ដង នោះ ត្រង់គិម្ហៈរដូវ មាន ៥ខែ គឺរាប់ពីត្រឹមថ្ងៃ ១រោច ខែផល្គុន ទៅដល់ថ្ងៃពេញបូណ៌មី ខែទុតិយាសាឍ, ឆ្នាំនោះមាន ១៣ ខែ, ហៅថា ឆ្នាំមានអធិកមាស ។ បើឆ្នាំមានអធិកវារៈ ត្រង់ខែជេស្ឋត្រូវមាន ៣០ថ្ងៃ ខុសពីធម្មតា ខែអាសាឍ ជួនកាលមាន ២ដង * មុនឈ្មោះ – បឋមាសាឍ * ក្រោយឈ្មោះ – ទុតិយាសាឍ បើយកលេខប្រើជាជំនួសខែ បឋមាសាឍ ត្រូវដាក់លេខ ៨ ក្រោមសូន្យ ( ᧠ ), ខែ ទុតិយាសាធ ត្រូវដាក់លេខ ៨ ពីរតម្រួតលើគ្នា ( ᧰ ) ចន្ទមណ្ឌល ក្នុងអាកាសក៏ហៅថា ខែដែរ : សំពះព្រះខែ, ខែរះ, និង ខែលិច ។ ទុតិយាសាឍ –យ៉ាសាត បា.; សំ. ( ន. ) (ទុតិយាសាឡ្ហ; ទ្វិតីយាសាឍ) ឈ្មោះខែអាសាឍទី ២ គឺខែអាសាឍក្រោយ ជាគូគ្នានឹងខែអាសាឍទី ១ គឺខែអាសាឍមុនដែលហៅថា បឋមាសាឍ (មានតែក្នុងឆ្នាំណាដែលមានអធិកមាស គឺឆ្នាំដែលត្រូវលើកខែអាសាឍ ២ ដងបំពេញតាមចន្ទគតិ) ហៅខែ ទុតិយាសាឍ ។ == កំណត់ត្រា ពាក្យ សង្ក្រាន្ត == [[File:Songkran in Khmer inscription.png|thumb|Songkrant in Khmer inscription]] * សិលាចារឹក [[ប្រាសាទទេពប្រណម]] K.290 <ref> Tep Pranam temple stone inscription K.290 in (Saka 937 = A.D. 1015), Angkor Database.Asia [https://books.google.com.kh/books?id=_0N5tAEACAAJ&dq=Tep+Pranam+temple+stone+inscription+K.290&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwju_fKmyJXuAhVigtgFHXymBx0Q6AEwAXoECAIQAg Vibrancy in Stone: Masterpieces of the Danang Museum of Cham Sculpture], Publisher: River Books, p.287 [[ISBN]]: 6167339996 </ref>​ * សិលាចារឹក [[ប្រាសាទភិមានអាកាស]] K.291 និយាយពីការ សែនដង្វាយក្នុងឆ្នាំថ្មី <ref> Phimeanakas temple stone inscription K.291 Speaking of offerings in the new year in (Saka 832 = A.D. 910) Sachchidanand Sahai (2012)[https://books.google.com.kh/books?id=rgaVIEbNQVQC&q=Phimeanakas+temple+stone+inscription+K.291&dq=Phimeanakas+temple+stone+inscription+K.291&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiyqJTdypXuAhXOAnIKHXn-BI8Q6AEwAHoECAMQAg The Hindu Temples in Southeast Asia: Their Role in Social, Economic and Political Formations], Publisher: Indian Institute of Advanced Study, University of Minnesota p.368 [[ISBN]]: 8173054282 </ref>​ * សិលាចារឹក [[ប្រាសាទបឹងមាលា]] K.989 និយាយពីការ រៀបដង្វាយថ្វាយគ្រូបុរោហិត ក្នុងឆ្នាំថ្មី <ref> [https://books.google.com.kh/books?id=rgaVIEbNQVQC&q=Phimeanakas+temple+stone+inscription+K.291&dq=Phimeanakas+temple+stone+inscription+K.291&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiyqJTdypXuAhXOAnIKHXn-BI8Q6AEwAHoECAMQAg Beng Mealea temple stone inscription K.989 Talk about the New Year's Eve offering​ to Astrologer​ of the rules.] The University of Minnesota </ref>​ * សិលាចារឹក ភ្នំសណ្ដក [[ខេត្តព្រះវិហារ]] K.195 បានចារឹកថា គប្បីរក្សាគ្រឿងដង្វាយដល់ព្រះ ប្រចាំថ្ងៃសង្ក្រាន្ត <ref> Phnom Sondok in Preah Vihear Province stone inscription K.195 Talk about one should keep the offering to God in the day of Songkran [https://books.google.com.kh/books?id=iKM0AQAAIAAJ&q=Vihear+Province+stone+inscription&dq=Vihear+Province+stone+inscription&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjDrPL30pXuAhVc_XMBHWasACsQ6AEwCHoECAcQAg Khmer: History and Treasures of an Ancient Civilization] the University of California </ref>​ == សេចក្តីប្រតិកម្ម == * មានការផុសនិយាយពីវប្បធម៌ចូលឆ្នាំខ្មែរ របស់បងប្អូនមួយចំនួនលើបណ្ដាញសង្គម Facebook និង Youtube ដែលប្រាសចាកពី កំណត់ត្រានៃឯកសារយោងទាំងស្រុង ការលើកឡើងដោយគ្មានប្រភពច្បាស់លាស់ ដោយផុសថា ទេវតាទាំង៧អង្គ ជាប្រពន្ធរបស់ ព្រះឥន្ទ្រ ពិធីលេងជះទឹក ជារបស់បរទេសជាដើម និង តាមរយៈសារព័ត៌មានមួយចំនួន ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យមានការយល់ច្រឡំដល់ពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួនធំ ។ អត្ថបទនៃ ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ ដែលរៀបរាប់ខាងលើនេះ បានធ្វើការស្រាវជ្រាវអស់រយៈពេល 4 ឆ្នាំ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ 2018 មក ដែលឯកសារមួយចំនួនធំ បានរកឃើញនៅបណ្ណាល័យអន្តរជាតិធំៗ នាក្រៅប្រទេស ដូចនេះសូមធ្វើការកែតម្រូវ ខ្លឹមសាររបស់បងប្អូន ដែលផុសអំពីទំនៀមចូលឆ្នាំខ្មែរ ឱ្យបានច្បាស់លាស់ សូមអរគុណ ។ * អត្ថបទទាំងមូល មិនដាក់ប្រភពឯកសារ តាមសៀវភៅមហាសង្ក្រាន្តរបស់លោក អុឹម បុរិន្ទ នោះទេ ព្រោះប្រភពមួយចំនួនធំក្នុងសៀវភៅនេះ ដាក់ Credit យកមកពីតម្រាសង្ក្រានរបស់ថៃ ដែលប្រាសចាកតាមតម្រារបស់ខ្មែរ ។ ដូចជា៖ ការផ្លាសប្ដូរឈ្មោះ ទេវតា ក្នុងសៀវភៅមហាសង្ក្រាន្ត ដែលនាំឱ្យមានភាពច្របូលច្របល់ជាច្រើនលើកច្រើនសារ ទុង្សាទេវី ទៅជា ទុង្សទេវី ទៅជា ធុង្សៈទេវី រាក្យសាទេវី ទៅជា រាក្សសាទេវី, មហោទរាទេវី ទៅជា មហោធរៈទេវី រូបគ្របមុខ កាយវិការយាងមករបស់ទេវតា ខុសក្បួនតម្រា យកគ្រឿងពណ៌ត្បូងប្រដាប់កាយ ទៅធ្វើជាពណ៌មង្គលផ្សេងៗ ល ។ == សេចក្តីប្រតិកម្ម លើកទី 2 == * ការលើកឡើងចំពោះ បណ្ឌិតសភាអក្សរសាស្ត្រមួយរូបចំពោះពិធីលេងជះទឹកនៅកម្ពុជា ហាក់ដូចជាឆ្ងាយពីជំនាញរបស់លោកម្នាក់នោះ ចំពោះវប្បធម៌ប្រពៃណីជាតិកម្ពុជា តាមរយៈ ការលើកឡើងជាបន្តបន្ទាប់ដែលខុសពីជំនាញរបស់ពួកគេ ។ មានដូចជា៖ គ្រូបង្រៀន ដេប៉ាតឺម៉ង់ ផ្នែកគណិតវិទ្យា បណ្ឌិតសភាផ្នែកអក្សរសាស្ត្រ មន្ត្រីជំនាញផ្នែក សារពត៌មាន ព្រះសង្ឃផ្នែកធម្មទាន បុគ្គលផ្នែកអចលនទ្រព្យ ផ្សេងៗ ពួកគេគ្មានការងារធ្វើ ឬ យ៉ាងណា ចាំមកអង្គុយតែទើសឆ្កឹះឆ្កៀល វប្បធម៌ទំនៀមរបស់កម្ពុជាតាមការយល់ឃើញ របស់ពួកគេ ពេលខ្លះពួកគេ ចង់កែប្រែ ឬ ចង់លុបបំបាត់នៅទំនៀមវប្បធម៌របស់កម្ពុជាថែមទៀត ។ * ពិធីលេងជះទឹក ដែលផ្លាសប្ដូរពីការលេងដោយជះទឹក តាមរយៈ ត្រឡោកដូង វិវត្តន៍មក កាធុនដាក់ទឹក បន្តមកផ្ទិលទឹក រហូតជឿនលឿនដល់ មានកាំភ្លើងជ័រ បាញ់ទឹក ដើម្បីជាភាពងាយស្រួលក្នុងការរក្សាបរិមាណទឹកដាក់នៅតាមខ្លួនរបស់ពួកគេ អ្វីដែលសំខាន់កុំបោះបង់នៃការលេង ព្រោះនិងបណ្ដាលឱ្យទំនៀមរបស់យើងធ្លាក់ទៅដៃប្រទេសជិតខាង យើងនិងគ្មានឬសគល់នៃការតតាំង រហូតដល់រាប់រយជំនាន់ឯណោះ ។ * វាគួរតែមន្ត្រីជំនាញផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ជាអ្នកបកស្រាយពីផលប៉ះពាល់ មើលទៅដូចគ្មានឃើញប៉ះពាល់អ្វីសោះ បើតាមបុរាណចារ្យ ក្ដាប់បាន មានតែជនបរទេសគាត់ពោលសរសើរ ពីការលេងជះទឹក បាញ់ទឹកនៅសៀមរាប ហើយពួកគេចង់មកលេងបែបនេះនៅឆ្នាំបន្ទាប់នេះទៀត ភ្ញៀវទេសចរណ៍អន្តរជាតិ អាចថានិងសម្រុកមកច្រើនជាងនេះទៀត នៅពេលដែលពលរដ្ឋខ្មែរលេងកាំភ្លើងជ័របាញ់ទឹកកាន់តែច្រើន ប្រាកដជាមានអ្នកវិនិយោគ មកបើករោងចក្រផលិតកាំភ្លើងជ័រនេះបន្ថែមទៀត កម្ពុជាចំណេញពី ទេសចរណ៍ជាតិ និង អន្តរជាតិផង ចំណេញទាំងកំណើនការងារក្នុងស្រុកផង ដូចជាមិនឃើញចំនុចដែលមើលទៅគួរឱ្យខាំធ្មេញដាក់សោះ !!។ === ចុះបើយើងប្រើក្អមជះទឹកវិញ និងមានផលប៉ះពាល់អ្វីខ្លះ ? === * ក្អមទឹក ជាវត្ថុដែលមានកស្តួច សម្រាប់ដាក់ទឹក គេអាចត្រឹមយក មកចាក់ទឹក ឬ ច្រូចទឹកបាន តើយើងជះទឹកយ៉ាងដូចម្ដេច បើវាមានបរិមាណធ្ងន់ ? ភាគច្រើនខ្មែរពីបុរាណ ប្រើវាដោយការកណ្ដៀត និង ទូលក្អម ប៉ុនណោះ គិតចាប់ពី សម័យអង្គរ មកដល់សង្គមរាស្ត្រនិយម រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ មិនដែលជួបសោះការយកក្អមដាក់ទឹកមកជះគ្នានេះ តើលោកបណ្ឌិតនោះបាន រកឃើញរបកគំហើញនេះពីណាដែរ ? បើតាមបុរាណចារ្យ យល់ឃើញ ការយកក្អមទឹកមកជះគ្នា មានហានិភ័យណាស់ អាចបង្ករជាអំពើហិង្សា គប់គ្នារបួសស្លាប់ដោយក្អម បង្ករតែសេចក្ដីអន្តរាយដល់ទំនៀមខ្មែរប៉ុនណោះ ។ មានតែល្បែងប្រប្រិយមួយគត់ដែលគេប្រើក្អម នោះគឺ ល្បែងវាយក្អម ហើយមិនមានកំណត់ត្រាណាផ្សេងដែលខ្មែរបុរាណបានកត់ត្រាទុក អំពីបែបផែននៃការលេងក្អមបែបផ្សេងពីនេះទៀតនោះទេ សូមអរគុណ ។ == សេចក្តីស្នើសុំ ចំពោះបងប្អូនសារពត៌មាន == * នៅក្នុងថ្ងៃដ៏វិសេស នាថ្ងៃចូលឆ្នាំខ្មែរ បុរាណចារ្យ សូមស្នើសុំ ចំពោះបងប្អូនសារពត៌មានមួយចំនួន សូមកុំបង្ហោះ សេចក្ដីមិនល្អនៅក្នុងបណ្ដាញសង្គមនាថ្ងៃចូលឆ្នាំប្រពៃណីជាតិរបស់ខ្លួនអី វាធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់សេចក្ដីរីករាយ និងបង្កើតបានផ្នត់គំនិត នៃរូបភាពភ័យខ្លាច ធ្វើឱ្យឪពុកម្ដាយនៃពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួន សម្រេចចិត្តខុស នៃការបិទសិទ្ធសេរីភាពរបស់កូន មិនឱ្យលេងទៅតាមទំនៀមរបស់ដូនតាខ្លួន ធ្វើឱ្យកូនៗរបស់ពួកគេរងនូវសម្ពាធផ្លូវចិត្តឈានដល់ការប្រព្រឹត្តនូវអបាយមុខផ្សេងៗ ដូចជា៖ សេពគ្រឿងញៀន លេងល្បែងសុីសង ផ្សេងៗ ដោយសាររូបភាព ឬ Video របស់បងប្អូនសារពត៌មានមួយចំនួន ដែលបានយករូបភាពគ្រោះថ្នាក់ផ្សេងៗនៃប្រទេសដ៏ទៃមកធ្វើការផុសចាក់ដោតដល់អារម្មណ៍របស់ពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួន បង្កើតឱ្យមានការតិះដៀលដល់ជាតិសាសន៍ខ្លួនគ្រប់រូបភាព គិតចាប់ពីសមញ្ញជន ព្រះសង្ឃរហូតដល់គ្រូ បណ្ឌិតដេប៉ាតឺម៉ង់ ផងដែរ សូមអរគុណ និង អរព្រះគុណ ។ === ក្រមសីលធម៌ពត៌មាន ក្នុងថ្ងៃចូលឆ្នាំខ្មែរ === * មិនគួរផុសពីពត៌មាន លាបពណ៌នយោបាយណាមួយក្នុងថ្ងៃចូលឆ្នាំខ្មែរ ចំនួន 3ថ្ងៃ ។ (មិនថាបក្សនយោបាយទាំងអស់នៅកម្ពុជា) * មិនគួរផុសសេចក្ដីកើតទុក្ខ ណាមួយក្នុងថ្ងៃចូលឆ្នាំខ្មែរ ចំនួន 3 ថ្ងៃ ។ * មិនគួរផុសរូបភាពចលាចលណាមួយ ក្នុងថ្ងៃចូលឆ្នាំខ្មែរ ចំនួន 3 ថ្ងៃ ។ * មិនគួរផុស ពីចេទនាបុគ្គលណាមួយ ក្នុងការបង្អាក់ វប្បធម៌ និង ទំនៀមនៃការលេង ជះទឹក និង ប៉ាតម៉្សៅ ។ * សូមចូលរួមផ្សព្វផ្សាយ កន្លែងទេសចរណ៍ សំខាន់ៗ ឬ ភាពសប្បាយរីករាយណាមួយ ដើម្បីជួយជម្រុញវិស័យទេសចរណ៍ជាតិ ។ (មានន័យថាសារពត៌មានរួមចំណែកជួយដល់សេដ្ឋកិច្ចជាតិ) * មិនគួរផុសសេចក្ដីអន្តរាយ នៃបណ្ដាលប្រទេសផ្សេងៗនៅលើពិភពលោកក្នុងថ្ងៃចូលឆ្នាំខ្មែរ ចំនួន 3 ថ្ងៃ ។ == សេចក្ដីសង្វែគ == * រាល់ពេលចូលឆ្នាំខ្មែរម្ដងៗ យើងតែងតែទទួលបានការលាបពណ៌ពីជនអគតិមួយចំនួន អំពីទំនៀម លេងជះទឹក និង ប៉ាតម្ស៉ៅ ហើយកង្វះការយល់ដឹងរបស់ពួកគេសឹងតែរំលាយ ទំនៀមនេះចោលទៀតផង ។ឧទាហរណ៍៖ ពេលចូលឆ្នាំម្ដងៗ នៅតំបន់ ក មានពិធីលេងសប្បាយៗទៅតាមទំនៀម 30 ទៅ 40 ប្រភេទឯណោះ ហើយ តំបន់ ខ មានលេងទៅតាមទំនៀម 20 ទៅ 30 ប្រភេទប៉ុនណោះ រីឯតំបន់ គ មានលេងទៅតាមទំនៀមក្រោម 20 ប្រភេទអីចឹងទៅ ហើយតំបន់ ឃ មានទំនៀមលេងសប្បាយតែ 4 ទៅ 5 ប្រភេទតែប៉ុនណោះ ស្របពេលដែលប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយតាមទូរសព្ទដៃចាប់ផ្ដើមបើកទូលាយ មនុស្សតំបន់ ឃ ដែលគាត់មានទំនៀមលេងតិចតួច ក៏បង្ហោះលាបពណ៌ ឌឺដងជេរដៀល ទៅតំបន់ ក ដែលគេមាន មានពិធីលេងសប្បាយៗទៅតាមទំនៀម 30 ទៅ 40 ប្រភេទឯណោះ ដូចនេះ មនុស្សក្នុងតំបន់ ឃ ពួកគាត់មិនបានស្វ័យសិក្សា ទៅលើមនុស្ស ក្នុងតំបន់ ក នោះទេ គាត់ប្រឹងវាយប្រហារមួយឈ្នះដៃ ដើម្បីឱ្យអ្នកដទៃមើលឃើញថា មានតែពួកគាត់ទេ ជាអ្នកការពារថែរក្សានៅទំនៀមវប្បធម៌ខ្មែរកន្លងមក ។ ចុះតំបន់ ក ដែលគេខំប្រឹងប្រែងរក្សាទំនៀមពីដើមរៀងមក ពួកគេមិនចេះឈឺចាប់ឬយ៉ាងណា ដែលទ្រាំមើល ពួកដង្កូវដូចអ្នកមកបំផ្លាញតែខ្មែរគ្នាឯងឱ្យរលាយ សឹងគ្រប់ជំនាន់ ។ យូរៗទៅ ទៅជាពួករៀនបានតិច ពួកអក្ខរកម្ម និង ពួករៀនជំនាញផ្នែកផ្សេងសោះ ចេះមកបកស្រាយ ទំនៀមវប្បធម៌ខ្មែរ ប៉ាតណាប៉ាតណី នាំឱ្យច្របល់សង្គមខ្មែរម្ដងហើយម្ដងទៀត តាមផ្នត់គំនិតដ៏សំរាមរបស់ពួកគេ ដែលក្រុមបុរាណចារ្យ មិនអាចទទួលយកបាន ក្នុងបរិបទនេះ ។ == សេចក្តីថ្កល់ទោស == * សូមអំពាវនាវ ឱ្យអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចទាំងអស់ ក៏ដូចជាថ្នាក់ដឹកនាំជាន់ខ្ពស់នៃក្រសួងវប្បធម៌ និង ក្រសួងពត៌មាន សូមចូលរួមបញ្ឈប់ដាច់ខាត រាល់ជន់ទាំងឡាយណាដែលស្លៀកពាក់តែងកាយ ជាពួកទេវតា ហើយយកទៅធ្វើជាសេចក្ដីលេងសើចបង្ហោះជាការលេងកំប្លុកកំប្លែង ផុសនៅតាមបណ្ដាញសង្គមផ្សេងៗ ដែលប្រាសចាកពីសេចក្ដីគោរពរបស់ដូនតាខ្មែរទាំងស្រុង ដែលសំលៀកបំពាក់ទាំងនេះត្រូវបានចាត់ទុកជា សំលៀកបំពាក់ថ្លៃថ្នូរ និងជានិមិត្តរូបតំណាងឱ្យរបាំទេវៈរបស់កម្ពុជាផងដែរ ដែលយើងគ្រប់គ្នាសម្គាល់ថា ជាសំលៀកបំពាក់នៃរបាំព្រះរាជទ្រព្យ ។ == កិច្ចពិធីទាក់ទងនិងគោម នៅកម្ពុជា == '''Lantern Ceremony in Cambodia''' * '''ពិធីព្យួរគោម''' ប្រារព្ធនៅក្នុងពិធីបុណ្យ [[ចូលឆ្នាំខ្មែរ]] ។ English: Lantern hanging ceremony held in the festival Khmer New Year.(April) * '''ពិធីបង្ហោះគោម''' ប្រារព្ធនៅក្នុងពិធីបុណ្យ [[វិសាខបូជា]] ។ English: Lantern launching ceremony held in the festival Vaisak Worship Day.(May) Worshipping to Buddha Ceremony. * '''ពិធីបណ្ដែតគោម''' ប្រារព្ធនៅក្នុង [[ពិធីបុណ្យអុំទូក]] ។ English: Lantern Floating Ceremony '' 'Held in Cambodia Water Festival or Bon Om Touk (November) == ដូចច្នេះ == '''See also''' តើពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មី មេសៈរាសី មាននៅប្រទេសណាខ្លះ នៃតំបន់អាសុីភាគខាងត្បូង ? តើពួគគេចាប់ផ្ដើមប្រារព្ធពិធីចូលឆ្នាំរបស់ខ្លួននៅពេលណា ? '''(New Year fall in April)''' * (Khmer New Year) Start in 7th century 637 AD * (Songkran Thai New Year) Start in 19th century 1888 AD * (Pi Mai Laos New Year) Start in 14th century * (Tamil New Year in Southern India) start in 3rd century * (Sinhalese New Year Sri Lanka) Start in 5th century * (Vaisakhi in Northern India) Start in 19th century 1801 AD * (Nepal New Year) Start in 16th century * (Thingyan New Year Myanmar) Start in 11th century * (Dai New Year Chinese) Start in 14th century 1380 AD * (Pohela Boishakh New Year Bangladesh) Start in 7th century == ឯកសារយោង == o45y63vkckbqtp1pt7ti3foin5ul6ck 0 47188 282052 281847 2022-07-31T15:37:46Z Nootnoot168 36111 wikitext text/x-wiki {{Short description|អំបូរភាសានៃអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដីគោក}} {{distinguish|អំបូរភាសាអូស្ត្រូណេស៊ី}} {{Use dmy dates|date=June 2022}} {{Infobox language family | name = អូស្ត្រូអាស៊ី | altname = មន-ខ្មែរ | familycolor = Austroasiatic | family = អំបូរភាសាចម្បងមួយនៃពិភពលោក | region = [[អាស៊ីអាគ្នេយ៍]]<br />[[អាស៊ីខាងត្បូង]]<br />[[អាស៊ីខាងកើត]] | child1 = [[អំបូរភាសាមុនដា|អំបូរមុនដា]] | child2 = [[អំបូរភាសាខាស៊ី|អំបូរខាស៊ី]]-[[អំបូរភាសាប៉ាឡោង|ប៉ាឡោង]] | child3 = [[អំបូរភាសាឃ្មុ|អំបូរឃ្មុ]] | child4 = ''[[ភាសាម៉ាំង]]'' | child5 = [[អំបូរភាសាប៉ាកាន់|អំបូរប៉ាកាន់]] | child6 = [[អំបូរភាសាវៀត|អំបូរវៀត]] | child7 = [[អំបូរភាសាកាទូ|អំបូរកាទូ]] | child8 = [[អំបូរភាសាបាហ្នារ|អំបូរបាហ្នារ]] | child9 = ''[[ភាសាខ្មែរ]]'' | child10 = [[អំបូរភាសាព័រ|អំបូរព័រ]] | child11 = [[អំបូរភាសាមន|អំបូរមន]] | child12 = [[អំបូរភាសាអាស្លី|អំបូរអាស្លី]] | child13 = [[អំបូរភាសានីកូបារ|អំបូរនីកូបារ]] | iso5 = aav | glotto = aust1305 | glottorefname = Austroasiatic | map = Austroasiaticmapkhmer.svg | mapcaption = ភាសាអំបូរអូស្ត្រូអាស៊ី | ancestor = | glottoname = | notes = |protoname=[[ប្រូតូ-អូស្ត្រូអាស៊ី]]}} អំបូរភាសា'''អូស្ត្រូអាស៊ី'''​ ឬ​ '''មន-ខ្មែរ''' គឺជាអំបូរភាសាមួយដ៏ធំនៃ[[អាស៊ីអាគ្នេយ៍]]និង[[អាស៊ីខាងត្បូង]]។ គេនិយមនិយាយភាសានៅក្នុងអំបូរនេះនៅតាមតំបន់ផ្សេងៗនៃប្រទេស[[ថៃ]] [[នេប៉ាល់]] [[បង់ក្លាដែស]] [[ភូមា]] [[ម៉ាឡេស៊ី]] ​[[ឡាវ]] [[ឥណ្ឌា]]​ និង[[ចិន]]ខាងត្បូង ព្រមទាំងទូទាំងប្រទេស[[កម្ពុជា]]និង[[វៀតណាម]]។​ សរុបមក ភាសានៅក្នុងអំបូរនេះត្រូវបាននិយាយដោយប្រមាណ ១១៧​ លាននាក់​។<ref>{{Cite web|url=http://www.languagesgulper.com/eng/Austroasiatic.html|title=Austroasiatic|website=www.languagesgulper.com|language=en|access-date=15 October 2017}}</ref>​​ នៃភាសាទាំងនេះ មាន​តែភាសា[[ភាសាខ្មែរ|ខ្មែរ]] [[ភាសាមន|មន]] និង[[ភាសាវៀតណាម|វៀតណាម]]ដែលមានអក្សរសាស្ត្រពីយូរលង់ណាស់មកហើយ។ បច្ចុប្បន្នកាល មានតែភាសាខ្មែរនិងវៀតណាមដែលគេប្រើជាភាសាផ្លូវការថ្នាក់ជាតិ។ នៅប្រទេសថៃនិងភូមា ភាសាមនត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការថាជាភាសាជនជាតិដើមភាគតិច។ នៅប្រទេសភូមា [[ភាសាវ៉ា]]ត្រូវជាភាសាផ្លូវការរបស់រដ្ឋវ៉ា។ នៅប្រទេសឥណ្ឌា [[ភាសាសាន់ថាលី]]ត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ថាជាភាសាកំណត់ (scheduled language) ដែលអាចប្រើបានជាផ្លូវការ។ ក្រៅពីនេះ​ ភាសានៅក្នុងអំបូរអូស្ត្រូអាស៊ីសុទ្ធតែជាភាសាដែលត្រូវបាននិយាយដោយជនជាតិដើមភាគតិចនិងមិនមានឋានៈផ្លូវការទេ។ Ethnologue បានកំណត់ថាមាន ១៦៨ ភាសានៅក្នុងអំបូរអូស្ត្រូអាស៊ី ដែលត្រូវបានបែងចែកជា ១៣ អំបូរ។ ភាសាវិទូជាច្រើនបានសន្និដ្ឋានថាអំបូរភាសានេះជាអំបូរភាសាដើមរបស់[[អាសុីអាគ្នេយ៍ដីគោក|អាស៊ីអាគ្នេយ៍ដីគោក]] រីឯអំបូរភាសាផ្សេងៗទៀត (ដូច[[អំបូរភាសាក្រា-ដៃ|អំបូរក្រា-ដៃ]] ជាដើម) បានចូលមកក្នុងតំបន់នេះនៅពេលក្រោយ។<ref>Sidwell, Paul, and Roger Blench. 2011. "The Austroasiatic Urheimat: the Southeastern Riverine Hypothesis." Enfield, NJ (ed.) ''Dynamics of Human Diversity'', 317–345. Canberra: Pacific Linguistics.</ref> == ឯកសារយោង == {{Reflist|30em}} d0x4ettiz7c4m0cmf8cutwvp11equvr 2 47478 282056 281951 2022-08-01T01:01:49Z LegalCouncil 36395 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្មនៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ}} == ទំនាក់ទំនង == * អាសយដ្ឋាន៖ ផ្លូវលេខ៩២ សង្កាត់វត្តភ្នំ ខណ្ឌដូនពេញ រាជធានីភ្នំពេញ * លេខទូរសព្ទ័៖ (855) 23 890 666, (855) 12 970 120 * អ៊ីម៉ែល៖ legalcouncilmef@gmail.com {{DEFAULTSORT:ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ}} 7atwqqpz6uzd4y3h0ot1rmpob8hdjtf 0 47486 282057 281963 2022-08-01T01:19:36Z 103.118.47.188 wikitext text/x-wiki {{Db}} == សាវតារ == ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃ[[ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ|ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ]] ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយប្រកាសលេខ ២៩០ សហវ.ប្រក ចុះថ្ងៃទី១៥ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣ ស្ដីពីការបង្កើតក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្មនៃ[https://mef.gov.kh/ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ] ដែលត្រូវបានកែសម្រួលជាបន្ដបន្ទាប់ និងជាចុងក្រោយត្រូវបានជំនួសដោយអនុក្រឹត្យលេខ ៧៥ អនក្រ.បក ចុះថ្ងៃទី២៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៧ ស្ដីពីការកែសម្រួលអនុក្រឹត្យលេខ ៤៨៨ ចុះថ្ងៃទី១៦ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៣ ស្ដីពីការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅ នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ និងអនុក្រឹត្យលេខ ៧៦ អនក្រ.បក ចុះថ្ងៃទី១៣ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨ ស្ដីពីការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅនៃក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុដើម្បីធានានីត្យានុកូលភាព សង្គតិភាព និងសុខដុមភាព នៃការតាក់តែងសេចក្តីព្រាងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត ព្រមទាំងធានាបាននូវប្រសិទ្ធភាព និងស័ក្តិសិទ្ធភាព នៃការគ្រប់គ្រងការអនុវត្តលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត ដែលជាសមត្ថកិច្ចរបស់ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ និងចូលរួមចំណែកដល់ការអនុវត្តកម្មវិធីកែទម្រង់ ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ។ == ចក្ខុវិស័យ និងបេសកកម្ម == '''ចក្ខុវិស័យ៖''' មជ្ឈមណ្ឌលឧត្តមានុវត្តន៍ច្បាប់ ក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ។ '''បេសកកម្ម៖''' បង្កើនសមត្ថភាពនិងប្រសិទ្ធភាព នៃការតាក់តែងនិងការអនុវត្តច្បាប់ និងការកែទម្រង់ហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ។ == យុទ្ធសាស្រ្ត == * '''យុទ្ធសាស្រ្តទី១៖''' បង្កើតចំណេះដឹងច្បាប់ * '''យុទ្ធសាស្ត្រទី២៖''' ប្រឹក្សាច្បាប់ * '''យុទ្ធសាស្ត្រទី៣៖''' បង្កើនប្រសិទ្ធភាពអនុវត្តច្បាប់ == មុខងារនិងភារកិច្ច == ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ មានមុខងារនិងភារកិច្ចជាសារវន្ត ដូចខាងក្រោម៖ * បង្កើតនិងដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការ នូវស្នាដៃឧបករណ៍នីតិសាស្ត្រ តាមវិស័យគតិយុត្ត * ធានានីត្យានុកូលភាព សង្គតិភាព​ សុវត្ថិភាព វិបុលភាព នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត * ពិនិត្យវាយតម្លៃ និងបង្កើនប្រសិទ្ធភាព នៃការអនុវត្តច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត ក្នុងក្របខ័ណ្ឌសមត្ថកិច្ច ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ * ផ្សព្វផ្សាយនិង បង្កើនប្រសិទ្ធភាពការយល់ដឹងស្តីពីការអនុវត្តច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត * ពិនិត្យនិងដោះស្រាយបណ្តឹង ឬវិវាទពាក់ព័ន្ធនានា * សម្របសម្រួលយន្តការអន្តរក្រសួង ស្ថាប័ន ពាក់ព័ន្ធការងាររៀបចំតាក់តែងសេចក្តីព្រាងច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត។ == សមាសភាព និងរចនាសម្ព័ន្ធ == '''ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ មានសមាសភាព ដូចខាងក្រោម៖''' * រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''[[អូន ព័ន្ធមុនីរ័ត្ន|ប្រធាន]]''' * រដ្ឋលេខាធិការ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''អនុប្រធាន''' * ថ្នាក់ដឹកនាំនៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ ​ជារដ្ឋលេខាធិការ​ ឬអនុរដ្ឋលេខាធិការ ០១ រូប '''អនុប្រធានប្រចាំការ''' * អនុរដ្ឋលេខាធិការ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * អគ្គលេខាធិការ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋាន ចំណុះក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * អគ្គាធិការនៃអគ្គាធិការដ្ឋាន ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * ប្រធានលេខាធិការដ្ឋានក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម '''សមាជិកអចិន្រ្តៃ។''' '''ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ មានលេខាធិការដ្ឋានមួយជាសេនាធិការ ដែលមានរចនាសម្ព័ន្ធ ដូចខាងក្រោម៖''' * ប្រធាន * អនុប្រធាន * ផ្នែកនីតិកម្មចំណូល ផ្នែកនីតិកម្មចំណាយ ផ្នែកបច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាននីតិកម្ម និង ផ្នែកគាំទ្រទូទៅ។ == ទំនាក់ទំនង == * '''អាសយដ្ឋាន៖''' ផ្លូវលេខ៩២ សង្កាត់វត្តភ្នំ ខណ្ឌដូនពេញ រាជធានីភ្នំពេញ * '''លេខទូរសព្ទ័៖''' (855) 23 890 666, (855) 12 970 120 * '''អ៊ីម៉ែល៖''' legalcouncilmef@gmail.com == ឯកសារយោង == [https://gs.mef.gov.kh/contents/uploads/2021/09/23-%E1%9E%9B.%E1%9E%80.%E1%9E%93..pdf ការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅនៃក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម] 3hi30a0e9zgc3xq3ddy4lfb52nvihn2 282060 282057 2022-08-01T01:53:41Z LegalCouncil 36395 /* សាវតារ */ wikitext text/x-wiki {{Db}} == សាវតារ == ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយប្រកាសលេខ ២៩០ សហវ.ប្រក ចុះថ្ងៃទី១៥ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣ ស្ដីពីការបង្កើតក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្មនៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ ដែលត្រូវបានកែសម្រួលជាបន្ដបន្ទាប់ និងជាចុងក្រោយត្រូវបានជំនួសដោយអនុក្រឹត្យលេខ ៧៥ អនក្រ.បក ចុះថ្ងៃទី២៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៧ ស្ដីពីការកែសម្រួលអនុក្រឹត្យលេខ ៤៨៨ ចុះថ្ងៃទី១៦ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៣ ស្ដីពីការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅ នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ និងអនុក្រឹត្យលេខ ៧៦ អនក្រ.បក ចុះថ្ងៃទី១៣ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨ ស្ដីពីការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅនៃក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុដើម្បីធានានីត្យានុកូលភាព សង្គតិភាព និងសុខដុមភាព នៃការតាក់តែងសេចក្តីព្រាងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត ព្រមទាំងធានាបាននូវប្រសិទ្ធភាព និងស័ក្តិសិទ្ធភាព នៃការគ្រប់គ្រងការអនុវត្តលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត ដែលជាសមត្ថកិច្ចរបស់ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ និងចូលរួមចំណែកដល់ការអនុវត្តកម្មវិធីកែទម្រង់ ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ។ == ចក្ខុវិស័យ និងបេសកកម្ម == '''ចក្ខុវិស័យ៖''' មជ្ឈមណ្ឌលឧត្តមានុវត្តន៍ច្បាប់ ក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ។ '''បេសកកម្ម៖''' បង្កើនសមត្ថភាពនិងប្រសិទ្ធភាព នៃការតាក់តែងនិងការអនុវត្តច្បាប់ និងការកែទម្រង់ហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ។ == យុទ្ធសាស្រ្ត == * '''យុទ្ធសាស្រ្តទី១៖''' បង្កើតចំណេះដឹងច្បាប់ * '''យុទ្ធសាស្ត្រទី២៖''' ប្រឹក្សាច្បាប់ * '''យុទ្ធសាស្ត្រទី៣៖''' បង្កើនប្រសិទ្ធភាពអនុវត្តច្បាប់ == មុខងារនិងភារកិច្ច == ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ មានមុខងារនិងភារកិច្ចជាសារវន្ត ដូចខាងក្រោម៖ * បង្កើតនិងដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការ នូវស្នាដៃឧបករណ៍នីតិសាស្ត្រ តាមវិស័យគតិយុត្ត * ធានានីត្យានុកូលភាព សង្គតិភាព​ សុវត្ថិភាព វិបុលភាព នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត * ពិនិត្យវាយតម្លៃ និងបង្កើនប្រសិទ្ធភាព នៃការអនុវត្តច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត ក្នុងក្របខ័ណ្ឌសមត្ថកិច្ច ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ * ផ្សព្វផ្សាយនិង បង្កើនប្រសិទ្ធភាពការយល់ដឹងស្តីពីការអនុវត្តច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត * ពិនិត្យនិងដោះស្រាយបណ្តឹង ឬវិវាទពាក់ព័ន្ធនានា * សម្របសម្រួលយន្តការអន្តរក្រសួង ស្ថាប័ន ពាក់ព័ន្ធការងាររៀបចំតាក់តែងសេចក្តីព្រាងច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត។ == សមាសភាព និងរចនាសម្ព័ន្ធ == '''ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ មានសមាសភាព ដូចខាងក្រោម៖''' * រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''ប្រធាន''' * រដ្ឋលេខាធិការ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''អនុប្រធាន''' * ថ្នាក់ដឹកនាំនៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ ​ជារដ្ឋលេខាធិការ​ ឬអនុរដ្ឋលេខាធិការ ០១ រូប '''អនុប្រធានប្រចាំការ''' * អនុរដ្ឋលេខាធិការ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * អគ្គលេខាធិការ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋាន ចំណុះក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * អគ្គាធិការនៃអគ្គាធិការដ្ឋាន ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * ប្រធានលេខាធិការដ្ឋានក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម '''សមាជិកអចិន្រ្តៃ។''' '''ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ មានលេខាធិការដ្ឋានមួយជាសេនាធិការ ដែលមានរចនាសម្ព័ន្ធ ដូចខាងក្រោម៖''' * ប្រធាន * អនុប្រធាន * ផ្នែកនីតិកម្មចំណូល ផ្នែកនីតិកម្មចំណាយ ផ្នែកបច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាននីតិកម្ម និង ផ្នែកគាំទ្រទូទៅ។ == ទំនាក់ទំនង == * '''អាសយដ្ឋាន៖''' ផ្លូវលេខ៩២ សង្កាត់វត្តភ្នំ ខណ្ឌដូនពេញ រាជធានីភ្នំពេញ * '''លេខទូរសព្ទ័៖''' (855) 23 890 666, (855) 12 970 120 * '''អ៊ីម៉ែល៖''' legalcouncilmef@gmail.com == ឯកសារយោង == [https://gs.mef.gov.kh/contents/uploads/2021/09/23-%E1%9E%9B.%E1%9E%80.%E1%9E%93..pdf ការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅនៃក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម] m2612f52n9v9h0n0d9hkg9qy8vqnuqg 282061 282060 2022-08-01T02:05:53Z LegalCouncil 36395 wikitext text/x-wiki {{Db}} ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយប្រកាសលេខ ២៩០ សហវ.ប្រក ចុះថ្ងៃទី១៥ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣ ស្ដីពីការបង្កើតក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្មនៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ ដែលត្រូវបានកែសម្រួលជាបន្ដបន្ទាប់ និងជាចុងក្រោយត្រូវបានជំនួសដោយអនុក្រឹត្យលេខ ៧៥ អនក្រ.បក ចុះថ្ងៃទី២៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៧ ស្ដីពីការកែសម្រួលអនុក្រឹត្យលេខ ៤៨៨ ចុះថ្ងៃទី១៦ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៣ ស្ដីពីការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅ នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ និងអនុក្រឹត្យលេខ ៧៦ អនក្រ.បក ចុះថ្ងៃទី១៣ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨ ស្ដីពីការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅនៃក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុដើម្បីធានានីត្យានុកូលភាព សង្គតិភាព និងសុខដុមភាព នៃការតាក់តែងសេចក្តីព្រាងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត ព្រមទាំងធានាបាននូវប្រសិទ្ធភាព និងស័ក្តិសិទ្ធភាព នៃការគ្រប់គ្រងការអនុវត្តលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត ដែលជាសមត្ថកិច្ចរបស់ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ និងចូលរួមចំណែកដល់ការអនុវត្តកម្មវិធីកែទម្រង់ ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ។ == ចក្ខុវិស័យ និងបេសកកម្ម == '''ចក្ខុវិស័យ៖''' មជ្ឈមណ្ឌលឧត្តមានុវត្តន៍ច្បាប់ ក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ។ '''បេសកកម្ម៖''' បង្កើនសមត្ថភាពនិងប្រសិទ្ធភាព នៃការតាក់តែងនិងការអនុវត្តច្បាប់ និងការកែទម្រង់ហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ។ == យុទ្ធសាស្រ្ត == * '''យុទ្ធសាស្រ្តទី១៖''' បង្កើតចំណេះដឹងច្បាប់ * '''យុទ្ធសាស្ត្រទី២៖''' ប្រឹក្សាច្បាប់ * '''យុទ្ធសាស្ត្រទី៣៖''' បង្កើនប្រសិទ្ធភាពអនុវត្តច្បាប់ == មុខងារនិងភារកិច្ច == ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ មានមុខងារនិងភារកិច្ចជាសារវន្ត ដូចខាងក្រោម៖ * បង្កើតនិងដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការ នូវស្នាដៃឧបករណ៍នីតិសាស្ត្រ តាមវិស័យគតិយុត្ត * ធានានីត្យានុកូលភាព សង្គតិភាព​ សុវត្ថិភាព វិបុលភាព នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត * ពិនិត្យវាយតម្លៃ និងបង្កើនប្រសិទ្ធភាព នៃការអនុវត្តច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត ក្នុងក្របខ័ណ្ឌសមត្ថកិច្ច ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ * ផ្សព្វផ្សាយនិង បង្កើនប្រសិទ្ធភាពការយល់ដឹងស្តីពីការអនុវត្តច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត * ពិនិត្យនិងដោះស្រាយបណ្តឹង ឬវិវាទពាក់ព័ន្ធនានា * សម្របសម្រួលយន្តការអន្តរក្រសួង ស្ថាប័ន ពាក់ព័ន្ធការងាររៀបចំតាក់តែងសេចក្តីព្រាងច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត។ == សមាសភាព និងរចនាសម្ព័ន្ធ == '''ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ មានសមាសភាព ដូចខាងក្រោម៖''' * រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''ប្រធាន''' * រដ្ឋលេខាធិការ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''អនុប្រធាន''' * ថ្នាក់ដឹកនាំនៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ ​ជារដ្ឋលេខាធិការ​ ឬអនុរដ្ឋលេខាធិការ ០១ រូប '''អនុប្រធានប្រចាំការ''' * អនុរដ្ឋលេខាធិការ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * អគ្គលេខាធិការ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋាន ចំណុះក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * អគ្គាធិការនៃអគ្គាធិការដ្ឋាន ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * ប្រធានលេខាធិការដ្ឋានក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម '''សមាជិកអចិន្រ្តៃ។''' '''ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ មានលេខាធិការដ្ឋានមួយជាសេនាធិការ ដែលមានរចនាសម្ព័ន្ធ ដូចខាងក្រោម៖''' * ប្រធាន * អនុប្រធាន * ផ្នែកនីតិកម្មចំណូល ផ្នែកនីតិកម្មចំណាយ ផ្នែកបច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាននីតិកម្ម និង ផ្នែកគាំទ្រទូទៅ។ == ទំនាក់ទំនង == * '''អាសយដ្ឋាន៖''' ផ្លូវលេខ៩២ សង្កាត់វត្តភ្នំ ខណ្ឌដូនពេញ រាជធានីភ្នំពេញ * '''លេខទូរសព្ទ័៖''' (855) 23 890 666, (855) 12 970 120 * '''អ៊ីម៉ែល៖''' legalcouncilmef@gmail.com == ឯកសារយោង == [https://gs.mef.gov.kh/contents/uploads/2021/09/23-%E1%9E%9B.%E1%9E%80.%E1%9E%93..pdf ការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅនៃក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម] 9tun1z5g894et2tgjogwsnpuri55cxb 282062 282061 2022-08-01T02:37:26Z LegalCouncil 36395 បន្ថែមប្រអប់ដាក់ព័ត៌មានថ្មី wikitext text/x-wiki {{Db}} {{ប្រអប់ព័ត៌មាន អង្គការ | formation = ថ្ងៃទី១៥ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣ | headquarters = ផ្លូវលេខ៩២ សង្កាត់វត្តភ្នំ ខណ្ឌដូនពេញ រាជធានីភ្នំពេញ | leader_title = អ្នកដឹកនាំ | leader_name = ឯ.បណ្ឌិត ហ៊ែល ចំរើន | leader_title2 = តួនាទី | leader_name2 = អនុរដ្ឋលេខាធិការ និងជាអនុប្រធានប្រចាំការ | website = www.legalcouncilmef.com }} ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយប្រកាសលេខ ២៩០ សហវ.ប្រក ចុះថ្ងៃទី១៥ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣ ស្ដីពីការបង្កើតក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្មនៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ ដែលត្រូវបានកែសម្រួលជាបន្ដបន្ទាប់ និងជាចុងក្រោយត្រូវបានជំនួសដោយអនុក្រឹត្យលេខ ៧៥ អនក្រ.បក ចុះថ្ងៃទី២៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៧ ស្ដីពីការកែសម្រួលអនុក្រឹត្យលេខ ៤៨៨ ចុះថ្ងៃទី១៦ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៣ ស្ដីពីការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅ នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ និងអនុក្រឹត្យលេខ ៧៦ អនក្រ.បក ចុះថ្ងៃទី១៣ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨ ស្ដីពីការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅនៃក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុដើម្បីធានានីត្យានុកូលភាព សង្គតិភាព និងសុខដុមភាព នៃការតាក់តែងសេចក្តីព្រាងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត ព្រមទាំងធានាបាននូវប្រសិទ្ធភាព និងស័ក្តិសិទ្ធភាព នៃការគ្រប់គ្រងការអនុវត្តលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត ដែលជាសមត្ថកិច្ចរបស់ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ និងចូលរួមចំណែកដល់ការអនុវត្តកម្មវិធីកែទម្រង់ ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ។ == ចក្ខុវិស័យ និងបេសកកម្ម == '''ចក្ខុវិស័យ៖''' មជ្ឈមណ្ឌលឧត្តមានុវត្តន៍ច្បាប់ ក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ។ '''បេសកកម្ម៖''' បង្កើនសមត្ថភាពនិងប្រសិទ្ធភាព នៃការតាក់តែងនិងការអនុវត្តច្បាប់ និងការកែទម្រង់ហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ។ == យុទ្ធសាស្រ្ត == * '''យុទ្ធសាស្រ្តទី១៖''' បង្កើតចំណេះដឹងច្បាប់ * '''យុទ្ធសាស្ត្រទី២៖''' ប្រឹក្សាច្បាប់ * '''យុទ្ធសាស្ត្រទី៣៖''' បង្កើនប្រសិទ្ធភាពអនុវត្តច្បាប់ == មុខងារនិងភារកិច្ច == ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ មានមុខងារនិងភារកិច្ចជាសារវន្ត ដូចខាងក្រោម៖ * បង្កើតនិងដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការ នូវស្នាដៃឧបករណ៍នីតិសាស្ត្រ តាមវិស័យគតិយុត្ត * ធានានីត្យានុកូលភាព សង្គតិភាព​ សុវត្ថិភាព វិបុលភាព នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត * ពិនិត្យវាយតម្លៃ និងបង្កើនប្រសិទ្ធភាព នៃការអនុវត្តច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត ក្នុងក្របខ័ណ្ឌសមត្ថកិច្ច ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ * ផ្សព្វផ្សាយនិង បង្កើនប្រសិទ្ធភាពការយល់ដឹងស្តីពីការអនុវត្តច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត * ពិនិត្យនិងដោះស្រាយបណ្តឹង ឬវិវាទពាក់ព័ន្ធនានា * សម្របសម្រួលយន្តការអន្តរក្រសួង ស្ថាប័ន ពាក់ព័ន្ធការងាររៀបចំតាក់តែងសេចក្តីព្រាងច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត។ == សមាសភាព និងរចនាសម្ព័ន្ធ == '''ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ មានសមាសភាព ដូចខាងក្រោម៖''' * រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''ប្រធាន''' * រដ្ឋលេខាធិការ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''អនុប្រធាន''' * ថ្នាក់ដឹកនាំនៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ ​ជារដ្ឋលេខាធិការ​ ឬអនុរដ្ឋលេខាធិការ ០១ រូប '''អនុប្រធានប្រចាំការ''' * អនុរដ្ឋលេខាធិការ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * អគ្គលេខាធិការ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋាន ចំណុះក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * អគ្គាធិការនៃអគ្គាធិការដ្ឋាន ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * ប្រធានលេខាធិការដ្ឋានក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម '''សមាជិកអចិន្រ្តៃ។''' '''ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ មានលេខាធិការដ្ឋានមួយជាសេនាធិការ ដែលមានរចនាសម្ព័ន្ធ ដូចខាងក្រោម៖''' * ប្រធាន * អនុប្រធាន * ផ្នែកនីតិកម្មចំណូល ផ្នែកនីតិកម្មចំណាយ ផ្នែកបច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាននីតិកម្ម និង ផ្នែកគាំទ្រទូទៅ។ == ទំនាក់ទំនង == * '''អាសយដ្ឋាន៖''' ផ្លូវលេខ៩២ សង្កាត់វត្តភ្នំ ខណ្ឌដូនពេញ រាជធានីភ្នំពេញ * '''លេខទូរសព្ទ័៖''' (855) 23 890 666, (855) 12 970 120 * '''អ៊ីម៉ែល៖''' legalcouncilmef@gmail.com == ឯកសារយោង == [https://gs.mef.gov.kh/contents/uploads/2021/09/23-%E1%9E%9B.%E1%9E%80.%E1%9E%93..pdf ការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅនៃក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម] p95olrqte8ru2w0vzb8lcvdqcg811cq 282067 282062 2022-08-01T03:22:58Z LegalCouncil 36395 បន្ថែម Logo wikitext text/x-wiki {{Db}} {{ប្រអប់ព័ត៌មាន អង្គការ | name = ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ | formation = ថ្ងៃទី១៥ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣ | logo = ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម.jpg | headquarters = ផ្លូវលេខ៩២ សង្កាត់វត្តភ្នំ ខណ្ឌដូនពេញ រាជធានីភ្នំពេញ | leader_title = អ្នកដឹកនាំ | leader_name = ឯ.បណ្ឌិត ហ៊ែល ចំរើន | leader_title2 = តួនាទី | leader_name2 = អនុរដ្ឋលេខាធិការ និងជាអនុប្រធានប្រចាំការ | website = www.legalcouncilmef.com }} ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយប្រកាសលេខ ២៩០ សហវ.ប្រក ចុះថ្ងៃទី១៥ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣ ស្ដីពីការបង្កើតក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្មនៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ ដែលត្រូវបានកែសម្រួលជាបន្ដបន្ទាប់ និងជាចុងក្រោយត្រូវបានជំនួសដោយអនុក្រឹត្យលេខ ៧៥ អនក្រ.បក ចុះថ្ងៃទី២៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៧ ស្ដីពីការកែសម្រួលអនុក្រឹត្យលេខ ៤៨៨ ចុះថ្ងៃទី១៦ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៣ ស្ដីពីការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅ នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ និងអនុក្រឹត្យលេខ ៧៦ អនក្រ.បក ចុះថ្ងៃទី១៣ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨ ស្ដីពីការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅនៃក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុដើម្បីធានានីត្យានុកូលភាព សង្គតិភាព និងសុខដុមភាព នៃការតាក់តែងសេចក្តីព្រាងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត ព្រមទាំងធានាបាននូវប្រសិទ្ធភាព និងស័ក្តិសិទ្ធភាព នៃការគ្រប់គ្រងការអនុវត្តលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត ដែលជាសមត្ថកិច្ចរបស់ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ និងចូលរួមចំណែកដល់ការអនុវត្តកម្មវិធីកែទម្រង់ ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ។ == ចក្ខុវិស័យ និងបេសកកម្ម == '''ចក្ខុវិស័យ៖''' មជ្ឈមណ្ឌលឧត្តមានុវត្តន៍ច្បាប់ ក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ។ '''បេសកកម្ម៖''' បង្កើនសមត្ថភាពនិងប្រសិទ្ធភាព នៃការតាក់តែងនិងការអនុវត្តច្បាប់ និងការកែទម្រង់ហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ។ == យុទ្ធសាស្រ្ត == * '''យុទ្ធសាស្រ្តទី១៖''' បង្កើតចំណេះដឹងច្បាប់ * '''យុទ្ធសាស្ត្រទី២៖''' ប្រឹក្សាច្បាប់ * '''យុទ្ធសាស្ត្រទី៣៖''' បង្កើនប្រសិទ្ធភាពអនុវត្តច្បាប់ == មុខងារនិងភារកិច្ច == ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ មានមុខងារនិងភារកិច្ចជាសារវន្ត ដូចខាងក្រោម៖ * បង្កើតនិងដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការ នូវស្នាដៃឧបករណ៍នីតិសាស្ត្រ តាមវិស័យគតិយុត្ត * ធានានីត្យានុកូលភាព សង្គតិភាព​ សុវត្ថិភាព វិបុលភាព នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត * ពិនិត្យវាយតម្លៃ និងបង្កើនប្រសិទ្ធភាព នៃការអនុវត្តច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត ក្នុងក្របខ័ណ្ឌសមត្ថកិច្ច ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ * ផ្សព្វផ្សាយនិង បង្កើនប្រសិទ្ធភាពការយល់ដឹងស្តីពីការអនុវត្តច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត * ពិនិត្យនិងដោះស្រាយបណ្តឹង ឬវិវាទពាក់ព័ន្ធនានា * សម្របសម្រួលយន្តការអន្តរក្រសួង ស្ថាប័ន ពាក់ព័ន្ធការងាររៀបចំតាក់តែងសេចក្តីព្រាងច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត។ == សមាសភាព និងរចនាសម្ព័ន្ធ == '''ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ មានសមាសភាព ដូចខាងក្រោម៖''' * រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''ប្រធាន''' * រដ្ឋលេខាធិការ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''អនុប្រធាន''' * ថ្នាក់ដឹកនាំនៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ ​ជារដ្ឋលេខាធិការ​ ឬអនុរដ្ឋលេខាធិការ ០១ រូប '''អនុប្រធានប្រចាំការ''' * អនុរដ្ឋលេខាធិការ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * អគ្គលេខាធិការ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋាន ចំណុះក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * អគ្គាធិការនៃអគ្គាធិការដ្ឋាន ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * ប្រធានលេខាធិការដ្ឋានក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម '''សមាជិកអចិន្រ្តៃ។''' '''ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ មានលេខាធិការដ្ឋានមួយជាសេនាធិការ ដែលមានរចនាសម្ព័ន្ធ ដូចខាងក្រោម៖''' * ប្រធាន * អនុប្រធាន * ផ្នែកនីតិកម្មចំណូល ផ្នែកនីតិកម្មចំណាយ ផ្នែកបច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាននីតិកម្ម និង ផ្នែកគាំទ្រទូទៅ។ == ទំនាក់ទំនង == * '''អាសយដ្ឋាន៖''' ផ្លូវលេខ៩២ សង្កាត់វត្តភ្នំ ខណ្ឌដូនពេញ រាជធានីភ្នំពេញ * '''លេខទូរសព្ទ័៖''' (855) 23 890 666, (855) 12 970 120 * '''អ៊ីម៉ែល៖''' legalcouncilmef@gmail.com == ឯកសារយោង == [https://gs.mef.gov.kh/contents/uploads/2021/09/23-%E1%9E%9B.%E1%9E%80.%E1%9E%93..pdf ការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅនៃក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម] cv59df2c05qpdpjkuv9opxm6pmnmrt4 282070 282067 2022-08-01T03:30:33Z LegalCouncil 36395 wikitext text/x-wiki {{Db}} {{ប្រអប់ព័ត៌មាន អង្គការ | name = ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ | formation = ថ្ងៃទី១៥ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣ | logo = ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម.jpg | headquarters = ផ្លូវលេខ៩២ សង្កាត់វត្តភ្នំ ខណ្ឌដូនពេញ រាជធានីភ្នំពេញ | leader_title = អ្នកដឹកនាំ | leader_name = ឯ.បណ្ឌិត ហ៊ែល ចំរើន | leader_title2 = តួនាទី | leader_name2 = អនុរដ្ឋលេខាធិការ និងជាអនុប្រធានប្រចាំការ | website = https://www.legalcouncilmef.com/km }} ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយប្រកាសលេខ ២៩០ សហវ.ប្រក ចុះថ្ងៃទី១៥ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣ ស្ដីពីការបង្កើតក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្មនៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ ដែលត្រូវបានកែសម្រួលជាបន្ដបន្ទាប់ និងជាចុងក្រោយត្រូវបានជំនួសដោយអនុក្រឹត្យលេខ ៧៥ អនក្រ.បក ចុះថ្ងៃទី២៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៧ ស្ដីពីការកែសម្រួលអនុក្រឹត្យលេខ ៤៨៨ ចុះថ្ងៃទី១៦ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៣ ស្ដីពីការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅ នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ និងអនុក្រឹត្យលេខ ៧៦ អនក្រ.បក ចុះថ្ងៃទី១៣ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨ ស្ដីពីការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅនៃក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុដើម្បីធានានីត្យានុកូលភាព សង្គតិភាព និងសុខដុមភាព នៃការតាក់តែងសេចក្តីព្រាងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត ព្រមទាំងធានាបាននូវប្រសិទ្ធភាព និងស័ក្តិសិទ្ធភាព នៃការគ្រប់គ្រងការអនុវត្តលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត ដែលជាសមត្ថកិច្ចរបស់ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ និងចូលរួមចំណែកដល់ការអនុវត្តកម្មវិធីកែទម្រង់ ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ។ == ចក្ខុវិស័យ និងបេសកកម្ម == '''ចក្ខុវិស័យ៖''' មជ្ឈមណ្ឌលឧត្តមានុវត្តន៍ច្បាប់ ក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ។ '''បេសកកម្ម៖''' បង្កើនសមត្ថភាពនិងប្រសិទ្ធភាព នៃការតាក់តែងនិងការអនុវត្តច្បាប់ និងការកែទម្រង់ហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ។ == យុទ្ធសាស្រ្ត == * '''យុទ្ធសាស្រ្តទី១៖''' បង្កើតចំណេះដឹងច្បាប់ * '''យុទ្ធសាស្ត្រទី២៖''' ប្រឹក្សាច្បាប់ * '''យុទ្ធសាស្ត្រទី៣៖''' បង្កើនប្រសិទ្ធភាពអនុវត្តច្បាប់ == មុខងារនិងភារកិច្ច == ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ មានមុខងារនិងភារកិច្ចជាសារវន្ត ដូចខាងក្រោម៖ * បង្កើតនិងដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការ នូវស្នាដៃឧបករណ៍នីតិសាស្ត្រ តាមវិស័យគតិយុត្ត * ធានានីត្យានុកូលភាព សង្គតិភាព​ សុវត្ថិភាព វិបុលភាព នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត * ពិនិត្យវាយតម្លៃ និងបង្កើនប្រសិទ្ធភាព នៃការអនុវត្តច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត ក្នុងក្របខ័ណ្ឌសមត្ថកិច្ច ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ * ផ្សព្វផ្សាយនិង បង្កើនប្រសិទ្ធភាពការយល់ដឹងស្តីពីការអនុវត្តច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត * ពិនិត្យនិងដោះស្រាយបណ្តឹង ឬវិវាទពាក់ព័ន្ធនានា * សម្របសម្រួលយន្តការអន្តរក្រសួង ស្ថាប័ន ពាក់ព័ន្ធការងាររៀបចំតាក់តែងសេចក្តីព្រាងច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត។ == សមាសភាព និងរចនាសម្ព័ន្ធ == '''ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ មានសមាសភាព ដូចខាងក្រោម៖''' * រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''ប្រធាន''' * រដ្ឋលេខាធិការ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''អនុប្រធាន''' * ថ្នាក់ដឹកនាំនៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ ​ជារដ្ឋលេខាធិការ​ ឬអនុរដ្ឋលេខាធិការ ០១ រូប '''អនុប្រធានប្រចាំការ''' * អនុរដ្ឋលេខាធិការ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * អគ្គលេខាធិការ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋាន ចំណុះក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * អគ្គាធិការនៃអគ្គាធិការដ្ឋាន ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * ប្រធានលេខាធិការដ្ឋានក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម '''សមាជិកអចិន្រ្តៃ។''' '''ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ មានលេខាធិការដ្ឋានមួយជាសេនាធិការ ដែលមានរចនាសម្ព័ន្ធ ដូចខាងក្រោម៖''' * ប្រធាន * អនុប្រធាន * ផ្នែកនីតិកម្មចំណូល ផ្នែកនីតិកម្មចំណាយ ផ្នែកបច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាននីតិកម្ម និង ផ្នែកគាំទ្រទូទៅ។ == ទំនាក់ទំនង == * '''អាសយដ្ឋាន៖''' ផ្លូវលេខ៩២ សង្កាត់វត្តភ្នំ ខណ្ឌដូនពេញ រាជធានីភ្នំពេញ * '''លេខទូរសព្ទ័៖''' (855) 23 890 666, (855) 12 970 120 * '''អ៊ីម៉ែល៖''' legalcouncilmef@gmail.com == ឯកសារយោង == [https://gs.mef.gov.kh/contents/uploads/2021/09/23-%E1%9E%9B.%E1%9E%80.%E1%9E%93..pdf ការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅនៃក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម] 7ebwib1s6osek5v818v8k8o4ep2xnnf 282072 282070 2022-08-01T06:41:42Z LegalCouncil 36395 wikitext text/x-wiki {{Db}} {{ប្រអប់ព័ត៌មាន អង្គការ | name = ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ | formation = ថ្ងៃទី១៥ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣ | logo = ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម.jpg | headquarters = ផ្លូវលេខ៩២ សង្កាត់វត្តភ្នំ ខណ្ឌដូនពេញ រាជធានីភ្នំពេញ | leader_title = អ្នកដឹកនាំ | leader_name = ឯ.បណ្ឌិត ហ៊ែល ចំរើន | leader_title2 = តួនាទី | leader_name2 = អនុរដ្ឋលេខាធិការ និងជាអនុប្រធានប្រចាំការ | website = https://www.legalcouncilmef.com/km }} ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយប្រកាសលេខ ២៩០ សហវ.ប្រក ចុះថ្ងៃទី១៥ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣ ស្ដីពីការបង្កើតក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្មនៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ ដែលត្រូវបានកែសម្រួលជាបន្ដបន្ទាប់ និងជាចុងក្រោយត្រូវបានជំនួសដោយអនុក្រឹត្យលេខ ៧៥ អនក្រ.បក ចុះថ្ងៃទី២៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៧ ស្ដីពីការកែសម្រួលអនុក្រឹត្យលេខ ៤៨៨ ចុះថ្ងៃទី១៦ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៣ ស្ដីពីការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅ នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ និងអនុក្រឹត្យលេខ ៧៦ អនក្រ.បក ចុះថ្ងៃទី១៣ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨ ស្ដីពីការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅនៃក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុដើម្បីធានានីត្យានុកូលភាព សង្គតិភាព និងសុខដុមភាព នៃការតាក់តែងសេចក្តីព្រាងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត ព្រមទាំងធានាបាននូវប្រសិទ្ធភាព និងស័ក្តិសិទ្ធភាព នៃការគ្រប់គ្រងការអនុវត្តលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត ដែលជាសមត្ថកិច្ចរបស់ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ និងចូលរួមចំណែកដល់ការអនុវត្តកម្មវិធីកែទម្រង់ ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ។ == ចក្ខុវិស័យ និងបេសកកម្ម == '''ចក្ខុវិស័យ៖''' មជ្ឈមណ្ឌលឧត្តមានុវត្តន៍ច្បាប់ ក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ។ '''បេសកកម្ម៖''' បង្កើនសមត្ថភាពនិងប្រសិទ្ធភាព នៃការតាក់តែងនិងការអនុវត្តច្បាប់ និងការកែទម្រង់ហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ។ == យុទ្ធសាស្រ្ត == * '''យុទ្ធសាស្រ្តទី១៖''' បង្កើតចំណេះដឹងច្បាប់ * '''យុទ្ធសាស្ត្រទី២៖''' ប្រឹក្សាច្បាប់ * '''យុទ្ធសាស្ត្រទី៣៖''' បង្កើនប្រសិទ្ធភាពអនុវត្តច្បាប់ == មុខងារនិងភារកិច្ច == ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ មានមុខងារនិងភារកិច្ចជាសារវន្ត ដូចខាងក្រោម៖ * បង្កើតនិងដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការ នូវស្នាដៃឧបករណ៍នីតិសាស្ត្រ តាមវិស័យគតិយុត្ត * ធានានីត្យានុកូលភាព សង្គតិភាព​ សុវត្ថិភាព វិបុលភាព នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត * ពិនិត្យវាយតម្លៃ និងបង្កើនប្រសិទ្ធភាព នៃការអនុវត្តច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត ក្នុងក្របខ័ណ្ឌសមត្ថកិច្ច ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ * ផ្សព្វផ្សាយនិង បង្កើនប្រសិទ្ធភាពការយល់ដឹងស្តីពីការអនុវត្តច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត * ពិនិត្យនិងដោះស្រាយបណ្តឹង ឬវិវាទពាក់ព័ន្ធនានា * សម្របសម្រួលយន្តការអន្តរក្រសួង ស្ថាប័ន ពាក់ព័ន្ធការងាររៀបចំតាក់តែងសេចក្តីព្រាងច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត។ == សមាសភាព និងរចនាសម្ព័ន្ធ == '''ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ មានសមាសភាព ដូចខាងក្រោម៖''' * រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''ប្រធាន''' * រដ្ឋលេខាធិការ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''អនុប្រធាន''' * ថ្នាក់ដឹកនាំនៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ ​ជារដ្ឋលេខាធិការ​ ឬអនុរដ្ឋលេខាធិការ ០១ រូប '''អនុប្រធានប្រចាំការ''' * អនុរដ្ឋលេខាធិការ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * អគ្គលេខាធិការ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋាន ចំណុះក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * អគ្គាធិការនៃអគ្គាធិការដ្ឋាន ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * ប្រធានលេខាធិការដ្ឋានក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម '''សមាជិកអចិន្រ្តៃ។''' '''ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ មានលេខាធិការដ្ឋានមួយជាសេនាធិការ ដែលមានរចនាសម្ព័ន្ធ ដូចខាងក្រោម៖''' * ប្រធាន * អនុប្រធាន * ផ្នែកនីតិកម្មចំណូល ផ្នែកនីតិកម្មចំណាយ ផ្នែកបច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាននីតិកម្ម និង ផ្នែកគាំទ្រទូទៅ។ == ទំនាក់ទំនង == * '''អាសយដ្ឋាន៖''' ផ្លូវលេខ៩២ សង្កាត់វត្តភ្នំ ខណ្ឌដូនពេញ រាជធានីភ្នំពេញ * '''លេខទូរសព្ទ័៖''' (855) 23 890 666, (855) 12 970 120 * '''អ៊ីម៉ែល៖''' legalcouncilmef@gmail.com == ឯកសារយោង == [https://gs.mef.gov.kh/contents/uploads/2021/09/23-%E1%9E%9B.%E1%9E%80.%E1%9E%93..pdf ការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅនៃក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម] notz1w3iua5dsu131pbtmnxl8lxfiw6 282073 282072 2022-08-01T07:07:56Z LegalCouncil 36395 wikitext text/x-wiki {{Db}} {{ប្រអប់ព័ត៌មាន អង្គការ | name = ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ | formation = ថ្ងៃទី១៥ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣ | logo = ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម.jpg | headquarters = ផ្លូវលេខ៩២ សង្កាត់វត្តភ្នំ ខណ្ឌដូនពេញ រាជធានីភ្នំពេញ | website = https://www.legalcouncilmef.com/km }} ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយប្រកាសលេខ ២៩០ សហវ.ប្រក ចុះថ្ងៃទី១៥ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣ ស្ដីពីការបង្កើតក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្មនៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ ដែលត្រូវបានកែសម្រួលជាបន្ដបន្ទាប់ និងជាចុងក្រោយត្រូវបានជំនួសដោយអនុក្រឹត្យលេខ ៧៥ អនក្រ.បក ចុះថ្ងៃទី២៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៧ ស្ដីពីការកែសម្រួលអនុក្រឹត្យលេខ ៤៨៨ ចុះថ្ងៃទី១៦ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៣ ស្ដីពីការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅ នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ និងអនុក្រឹត្យលេខ ៧៦ អនក្រ.បក ចុះថ្ងៃទី១៣ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨ ស្ដីពីការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅនៃក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុដើម្បីធានានីត្យានុកូលភាព សង្គតិភាព និងសុខដុមភាព នៃការតាក់តែងសេចក្តីព្រាងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត ព្រមទាំងធានាបាននូវប្រសិទ្ធភាព និងស័ក្តិសិទ្ធភាព នៃការគ្រប់គ្រងការអនុវត្តលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត ដែលជាសមត្ថកិច្ចរបស់ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ និងចូលរួមចំណែកដល់ការអនុវត្តកម្មវិធីកែទម្រង់ ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ។ == ចក្ខុវិស័យ និងបេសកកម្ម == '''ចក្ខុវិស័យ៖''' មជ្ឈមណ្ឌលឧត្តមានុវត្តន៍ច្បាប់ ក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ។ '''បេសកកម្ម៖''' បង្កើនសមត្ថភាពនិងប្រសិទ្ធភាព នៃការតាក់តែងនិងការអនុវត្តច្បាប់ និងការកែទម្រង់ហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ។ == យុទ្ធសាស្រ្ត == * '''យុទ្ធសាស្រ្តទី១៖''' បង្កើតចំណេះដឹងច្បាប់ * '''យុទ្ធសាស្ត្រទី២៖''' ប្រឹក្សាច្បាប់ * '''យុទ្ធសាស្ត្រទី៣៖''' បង្កើនប្រសិទ្ធភាពអនុវត្តច្បាប់ == មុខងារនិងភារកិច្ច == ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ មានមុខងារនិងភារកិច្ចជាសារវន្ត ដូចខាងក្រោម៖ * បង្កើតនិងដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការ នូវស្នាដៃឧបករណ៍នីតិសាស្ត្រ តាមវិស័យគតិយុត្ត * ធានានីត្យានុកូលភាព សង្គតិភាព​ សុវត្ថិភាព វិបុលភាព នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត * ពិនិត្យវាយតម្លៃ និងបង្កើនប្រសិទ្ធភាព នៃការអនុវត្តច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត ក្នុងក្របខ័ណ្ឌសមត្ថកិច្ច ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ * ផ្សព្វផ្សាយនិង បង្កើនប្រសិទ្ធភាពការយល់ដឹងស្តីពីការអនុវត្តច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត * ពិនិត្យនិងដោះស្រាយបណ្តឹង ឬវិវាទពាក់ព័ន្ធនានា * សម្របសម្រួលយន្តការអន្តរក្រសួង ស្ថាប័ន ពាក់ព័ន្ធការងាររៀបចំតាក់តែងសេចក្តីព្រាងច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត។ == សមាសភាព និងរចនាសម្ព័ន្ធ == '''ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ មានសមាសភាព ដូចខាងក្រោម៖''' * រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''ប្រធាន''' * រដ្ឋលេខាធិការ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''អនុប្រធាន''' * ថ្នាក់ដឹកនាំនៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ ​ជារដ្ឋលេខាធិការ​ ឬអនុរដ្ឋលេខាធិការ ០១ រូប '''អនុប្រធានប្រចាំការ''' * អនុរដ្ឋលេខាធិការ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * អគ្គលេខាធិការ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋាន ចំណុះក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * អគ្គាធិការនៃអគ្គាធិការដ្ឋាន ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * ប្រធានលេខាធិការដ្ឋានក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម '''សមាជិកអចិន្រ្តៃ។''' '''ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ មានលេខាធិការដ្ឋានមួយជាសេនាធិការ ដែលមានរចនាសម្ព័ន្ធ ដូចខាងក្រោម៖''' * ប្រធាន * អនុប្រធាន * ផ្នែកនីតិកម្មចំណូល ផ្នែកនីតិកម្មចំណាយ ផ្នែកបច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាននីតិកម្ម និង ផ្នែកគាំទ្រទូទៅ។ == ទំនាក់ទំនង == * '''អាសយដ្ឋាន៖''' ផ្លូវលេខ៩២ សង្កាត់វត្តភ្នំ ខណ្ឌដូនពេញ រាជធានីភ្នំពេញ * '''លេខទូរសព្ទ័៖''' (855) 23 890 666, (855) 12 970 120 * '''អ៊ីម៉ែល៖''' legalcouncilmef@gmail.com == ឯកសារយោង == [https://gs.mef.gov.kh/contents/uploads/2021/09/23-%E1%9E%9B.%E1%9E%80.%E1%9E%93..pdf ការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅនៃក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម] 8abcitbeuatathsqu39q71xq3nlqc8b 282074 282073 2022-08-01T07:33:57Z LegalCouncil 36395 /* ទំនាក់ទំនង */ wikitext text/x-wiki {{Db}} {{ប្រអប់ព័ត៌មាន អង្គការ | name = ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ | formation = ថ្ងៃទី១៥ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣ | logo = ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម.jpg | headquarters = ផ្លូវលេខ៩២ សង្កាត់វត្តភ្នំ ខណ្ឌដូនពេញ រាជធានីភ្នំពេញ | website = https://www.legalcouncilmef.com/km }} ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយប្រកាសលេខ ២៩០ សហវ.ប្រក ចុះថ្ងៃទី១៥ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣ ស្ដីពីការបង្កើតក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្មនៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ ដែលត្រូវបានកែសម្រួលជាបន្ដបន្ទាប់ និងជាចុងក្រោយត្រូវបានជំនួសដោយអនុក្រឹត្យលេខ ៧៥ អនក្រ.បក ចុះថ្ងៃទី២៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៧ ស្ដីពីការកែសម្រួលអនុក្រឹត្យលេខ ៤៨៨ ចុះថ្ងៃទី១៦ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៣ ស្ដីពីការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅ នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ និងអនុក្រឹត្យលេខ ៧៦ អនក្រ.បក ចុះថ្ងៃទី១៣ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨ ស្ដីពីការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅនៃក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុដើម្បីធានានីត្យានុកូលភាព សង្គតិភាព និងសុខដុមភាព នៃការតាក់តែងសេចក្តីព្រាងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត ព្រមទាំងធានាបាននូវប្រសិទ្ធភាព និងស័ក្តិសិទ្ធភាព នៃការគ្រប់គ្រងការអនុវត្តលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត ដែលជាសមត្ថកិច្ចរបស់ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ និងចូលរួមចំណែកដល់ការអនុវត្តកម្មវិធីកែទម្រង់ ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ។ == ចក្ខុវិស័យ និងបេសកកម្ម == '''ចក្ខុវិស័យ៖''' មជ្ឈមណ្ឌលឧត្តមានុវត្តន៍ច្បាប់ ក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ។ '''បេសកកម្ម៖''' បង្កើនសមត្ថភាពនិងប្រសិទ្ធភាព នៃការតាក់តែងនិងការអនុវត្តច្បាប់ និងការកែទម្រង់ហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ។ == យុទ្ធសាស្រ្ត == * '''យុទ្ធសាស្រ្តទី១៖''' បង្កើតចំណេះដឹងច្បាប់ * '''យុទ្ធសាស្ត្រទី២៖''' ប្រឹក្សាច្បាប់ * '''យុទ្ធសាស្ត្រទី៣៖''' បង្កើនប្រសិទ្ធភាពអនុវត្តច្បាប់ == មុខងារនិងភារកិច្ច == ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ មានមុខងារនិងភារកិច្ចជាសារវន្ត ដូចខាងក្រោម៖ * បង្កើតនិងដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការ នូវស្នាដៃឧបករណ៍នីតិសាស្ត្រ តាមវិស័យគតិយុត្ត * ធានានីត្យានុកូលភាព សង្គតិភាព​ សុវត្ថិភាព វិបុលភាព នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត * ពិនិត្យវាយតម្លៃ និងបង្កើនប្រសិទ្ធភាព នៃការអនុវត្តច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត ក្នុងក្របខ័ណ្ឌសមត្ថកិច្ច ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ * ផ្សព្វផ្សាយនិង បង្កើនប្រសិទ្ធភាពការយល់ដឹងស្តីពីការអនុវត្តច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត * ពិនិត្យនិងដោះស្រាយបណ្តឹង ឬវិវាទពាក់ព័ន្ធនានា * សម្របសម្រួលយន្តការអន្តរក្រសួង ស្ថាប័ន ពាក់ព័ន្ធការងាររៀបចំតាក់តែងសេចក្តីព្រាងច្បាប់និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត។ == សមាសភាព និងរចនាសម្ព័ន្ធ == '''ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ មានសមាសភាព ដូចខាងក្រោម៖''' * រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''ប្រធាន''' * រដ្ឋលេខាធិការ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''អនុប្រធាន''' * ថ្នាក់ដឹកនាំនៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ ​ជារដ្ឋលេខាធិការ​ ឬអនុរដ្ឋលេខាធិការ ០១ រូប '''អនុប្រធានប្រចាំការ''' * អនុរដ្ឋលេខាធិការ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * អគ្គលេខាធិការ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋាន ចំណុះក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * អគ្គាធិការនៃអគ្គាធិការដ្ឋាន ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ '''សមាជិក''' * ប្រធានលេខាធិការដ្ឋានក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម '''សមាជិកអចិន្រ្តៃ។''' '''ក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ មានលេខាធិការដ្ឋានមួយជាសេនាធិការ ដែលមានរចនាសម្ព័ន្ធ ដូចខាងក្រោម៖''' * ប្រធាន * អនុប្រធាន * ផ្នែកនីតិកម្មចំណូល ផ្នែកនីតិកម្មចំណាយ ផ្នែកបច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាននីតិកម្ម និង ផ្នែកគាំទ្រទូទៅ។ == ទំនាក់ទំនង == * '''អាសយដ្ឋាន៖''' ផ្លូវលេខ៩២ សង្កាត់វត្តភ្នំ ខណ្ឌដូនពេញ រាជធានីភ្នំពេញ * '''លេខទូរសព្ទ័៖''' (855) 23 890 666, (855) 12 970 120 * '''អ៊ីម៉ែល៖''' legalcouncilmef@gmail.com * '''តេឡេក្រាម៖''' https://t.me/lcmef * '''ហ្វេសប៊ុក៖''' https://www.facebook.com/LegalCouncilMEF == ឯកសារយោង == [https://gs.mef.gov.kh/contents/uploads/2021/09/23-%E1%9E%9B.%E1%9E%80.%E1%9E%93..pdf ការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅនៃក្រុមប្រឹក្សានីតិកម្ម] guofqgk9m5cdzrnkaglzuxf4yamdpu1 1 47488 282058 281968 2022-08-01T01:22:07Z 103.118.47.188 /* ការលុបចោលប្រកួតប្រជែង */ ផ្នែកថ្មី wikitext text/x-wiki == ការលុបចោលប្រកួតប្រជែង == នេះជាអត្ថបទដែលមានព័ត៌មានពិតប្រាកដ មិនមានការក្លែងបន្លំ ឬលួចចម្លងណាមួយទេ។ សូមមើលតាមតំណភ្ជាប់នេះ "https://www.legalcouncilmef.com" ដើម្បីធានាបានថាព័ត៌មានមិនមានការក្លែងបន្លំនិងរំលោភសិទ្ធ។--[[អ្នកប្រើប្រាស់:LegalCouncil|LegalCouncil]] ([[ការពិភាក្សារបស់អ្នកប្រើប្រាស់:LegalCouncil|ការពិភាក្សា]]) ម៉ោង០៩:៤៩ ថ្ងៃសុក្រ ទី២៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២២ (UTC) == ការលុបចោលប្រកួតប្រជែង == ខ្ញុំសូមធានាអះអាងថា អត្ថបទនេះជាអត្ថបទត្រឹមត្រូវ មិនមានការក្លែងបន្លំព័ត៌មាន ឬជាប់កម្មសិទ្ធបញ្ញានោះទេ។ ដោយមូលហេតុថា អត្ថបទនេះគឺបង្កើតឡើងដោយក្រុមការងាររបស់ក្រុមប្រឹក្សានីតកម្មនេះផ្ទាល់តែម្តង។--[[ពិសេស:ការរួមចំណែក/103.118.47.188|103.118.47.188]] ម៉ោង០១:២២ ថ្ងៃច័ន្ទ ទី០១ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២២ (UTC) 0obhxm1auqteyps0ktlvg0g4p6fw4fl 0 47489 282045 281981 2022-07-31T13:47:58Z Tiamichaelnuksu1994 26855 Tiamichaelnuksu1994 បានប្ដូរទីតាំង ទំព័រ [[កុដតាព្យា រាជប៉ក្សា]] ទៅ [[ហ្គោតាបាយ៉ា រ៉ាចាប៉ាកសា]]: Alternative writing wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | honorific_prefix = [[Lieutenant Colonel]] | name = Gotabaya Rajapaksa | honorific_suffix = {{post-nominals|list=[[Rana Wickrama Padakkama|RWP]] [[Rana Sura Padakkama|RSP]]}} | native_name = {{ubl|{{lang|si|ගෝඨාභය රාජපක්ෂ}}|{{lang|ta|கோட்டாபய ராஜபக்ஸ}}}} | image = Gotabaya Rajapaksa November 2019 crop.jpg | caption = Rajapaksa in 2019 | office = 8th [[President of Sri Lanka]] | termstart = 18 November 2019 | termend = 14 July 2022 | status = | primeminister = [[Ranil Wickremesinghe]]<br />[[Mahinda Rajapaksa]] | predecessor = [[Maithripala Sirisena]] | successor = [[Ranil Wickremesinghe]] | office1 = [[Minister of Defence (Sri Lanka)|Minister of Defence]] | president1 = ''Himself'' | termstart1 = 28 November 2019 | termend1 = 14 July 2022 | primeminister1 = [[Mahinda Rajapaksa]] <br /> [[Ranil Wickremesinghe]] | predecessor1 = [[Maithripala Sirisena]] | successor1 = [[Ranil Wickremesinghe]] | office2 = [[Minister of Technology (Sri Lanka)|Minister of Technology]] | termstart2 = 26 November 2020 | termend2 = 14 July 2022 | primeminister2 = [[Mahinda Rajapaksa]] <br /> [[Ranil Wickremesinghe]] | president2 = ''Himself'' | predecessor2 = [[Susil Premajayantha]] | successor2 = [[Ranil Wickremesinghe]] | term_end6 = 25 November 2005 | birth_date = {{Birth date and age|1949|06|20|df=y}} | birth_place = [[Matara District|Palatuwa]], [[Dominion of Ceylon]] | citizenship = Sri Lanka (1949–2003, 2005–present)<ref>{{cite web |url= https://ceylontoday.lk/news-more/6176 |title= CT finds Gota's true U.S. renunciation certificate |date= 1 August 2019 |publisher= Ceylon Today |access-date= 1 August 2019 |archive-date= 7 October 2019 |archive-url= https://web.archive.org/web/20191007081836/https://ceylontoday.lk/news-more/6176 |url-status= dead }}</ref><ref>{{cite news |title=Police to probe Gota's citizenship, passports |url=http://www.ft.lk/front-page/Police-to-probe-Gota-s-citizenship-passports/44-683723 |access-date=27 October 2019 |work=[[Daily FT]] |date=10 August 2019 |location=Colombo, Sri Lanka |archive-date=17 November 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191117081134/http://www.ft.lk/front-page/Police-to-probe-Gota-s-citizenship-passports/44-683723 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |title=Gota's Lanka citizenship in doubt, candidacy under cloud |url=http://www.island.lk/index.php?page_cat=article-details&page=article-details&code_title=210978 |access-date=27 October 2019 |work=[[The Island (Sri Lanka)|The Island]] |date=22 September 2019 |location=Colombo, Sri Lanka |archive-date=24 June 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190624080639/http://www.island.lk/index.php?page_cat=article-details |url-status=dead }}</ref><br />United States (2003–2019)<ref>{{cite news |last1=Singh |first1=Anurangi |title=Gota's citizenship challenged in Court of Appeal |url=http://www.sundayobserver.lk/2019/09/29/news/gota%E2%80%99s-citizenship-challenged-court-appeal |access-date=27 October 2019 |work=[[Sunday Observer (Sri Lanka)|Sunday Observer]] |date=29 September 2019 |location=Colombo, Sri Lanka |archive-date=1 February 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200201133021/http://www.sundayobserver.lk/2019/09/29/news/gota%E2%80%99s-citizenship-challenged-court-appeal |url-status=live }}</ref><ref name="peopleWantNonTraditional">{{Cite web|url=http://www.dailymirror.lk/article/People-want-non-traditional-politicians-Gotabhaya-Rajapaksa-148495.html?fbrefresh=1547485373|title=People want non-traditional politicians – Gotabhaya Rajapaksa|website=dailymirror.lk|language=en|access-date=14 January 2019|archive-date=13 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200213132415/http://www.dailymirror.lk/article/People-want-non-traditional-politicians-Gotabhaya-Rajapaksa-148495.html?fbrefresh=1547485373|url-status=live}}</ref> | party = [[Sri Lanka Podujana Peramuna]] | spouse = Ioma Rajapaksa | children = | parents = [[D. A. Rajapaksa|Don Alwin Rajapaksa]] (father)<br />Dandina Samarasinghe née Dissanayake (mother) | education = [[Sri Lanka Military Academy]]<br />[[University of Colombo]] | alma_mater = | allegiance = [[Sri Lanka]] | branch = [[Sri Lankan Army]] | serviceyears = 1971–1991 | rank = [[Lieutenant Colonel]] | unit = [[Gajaba Regiment]] | commands = [[Gajaba Regiment#Units|1st Gajaba Regiment]]<br />[[General Sir John Kotelawala Defence University|General Sir John Kotelawala Defence Academy]] | battles = [[Sri Lankan Civil War]]<br />[[1987–1989 JVP insurrection]] | website = {{URL|https://gota.lk/|gota.lk}} | death_date = }} [[វរសេនីយ៍ទោ]] '''ណាន់ដាសេនា កុដតាព្យា រាជប៉ក្សា''' RWP RSP ( Sinhala ; {{Lang-ta|நந்தசேன கோட்டாபய ராஜபக்ஸ}} ; កើតថ្ងៃទី 20 ខែមិថុនា ឆ្នាំ 1949) គឺជាអតីតមន្ត្រីយោធា និងជាអ្នកនយោបាយស្រីលង្កា ដែលបានបម្រើការជា [[ប្រធានាធិបតីស្រីលង្កា|ប្រធានាធិបតីទីប្រាំបីនៃប្រទេសស្រីលង្កា]] ចាប់ពីឆ្នាំ 2019 រហូតដល់ការលាលែងពីតំណែងនៅថ្ងៃទី 14 ខែកក្កដា ឆ្នាំ 2022។ រាជប៉ក្សា បានភៀសខ្លួនទៅសិង្ហបុរីតាមរយៈម៉ាល់ឌីវដោយនិរទេសខ្លួនឯងនៅថ្ងៃទី 14 ខែកក្កដាឆ្នាំ 2022។ <ref>{{Cite web|url=https://www.newsfirst.lk/2022/07/15/sri-lanka-president-gotabaya-has-officially-stepped-down/|title=Sri Lanka: President Gotabaya has officially stepped down|date=15 July 2022|website=Sri Lanka News – Newsfirst|archivedate=15 July 2022|archive-date=15 July 2022}}</ref> លោកធ្លាប់ធ្វើជា [[ក្រសួងការពារជាតិ (ស្រីលង្កា)|លេខាធិការ]] [[ក្រសួងការពារជាតិ (ស្រីលង្កា)|ក្រសួងការពារជាតិ]] និង [[ក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ទីក្រុង (ស្រីលង្កា)|ក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ទីក្រុង]] ពីឆ្នាំ 2005 ដល់ឆ្នាំ 2015 ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់បងប្រុសរបស់គាត់អតីតប្រធានាធិបតី [[Mahinda Rajapaksa|មហិន្ទា រាជប៉ក្សា]] កំឡុងដំណាក់កាលចុងក្រោយនៃ [[សង្គ្រាមស៊ីវិលស្រីលង្កា|សង្រ្គាមស៊ីវិលស្រីលង្កា]] ។ [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:បុគ្គលនៅរស់]] 4is6ki7ibjq3r5paa133rjmnkk6tgvc 282047 282045 2022-07-31T14:06:19Z Tiamichaelnuksu1994 26855 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | honorific_prefix = វរសេនីយ៍ទោ | name = ហ្គោតាបាយ៉ា រ៉ាចាប៉ាកសា | honorific_suffix = | native_name = {{ubl|{{lang|si|ගෝඨාභය රාජපක්ෂ}}|{{lang|ta|கோட்டாபய ராஜபக்ஸ}}}} | image = Gotabaya Rajapaksa November 2019 crop.jpg | caption = Rajapaksa in 2019 | office = [[ប្រធានាធិបតីស្រីលង្កា]]ទី 8 | termstart = 18 វិច្ឆិកា 2019 | termend = 14 កក្កដា 2022 | status = | primeminister = [[រ៉ានីល វីក្រេម៉េស៊ីងហេ]]<br />[[មហិន្ទា រាជប៉ក្សា]] | predecessor = [[ម៉ៃធ្រីប៉ាឡា សិរិសេនា]] | successor = [[រ៉ានីល វីក្រេម៉េស៊ីងហេ]] | office1 = [[រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិ (ស្រីលង្កា)|រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិ]] | president1 = ''ខ្លួនលោក'' | termstart1 = 28 វិច្ឆិកា 2019 | termend1 = 14 កក្កដា 2022 | primeminister1 = [[មហិន្ទា រាជប៉ក្សា]] <br /> [[រ៉ានីល វីក្រេម៉េស៊ីងហេ]] | predecessor1 = [[ម៉ៃធ្រីប៉ាឡា សិរិសេនា]] | successor1 = [[រ៉ានីល វីក្រេម៉េស៊ីងហេ]] | office2 = [[រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងបច្ចេកវិទ្យា (ស្រីលង្កា)|រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងបច្ចេកវិទ្យា]] | termstart2 = 26 វិច្ឆិកា 2020 | termend2 = 14 កក្កដា 2022 | primeminister2 = [[មហិន្ទា រាជប៉ក្សា]] <br /> [[រ៉ានីល វីក្រេម៉េស៊ីងហេ]] | president2 = ''ខ្លួនលោក'' | predecessor2 = [[ស៊ូស៊ីល ប៉្រេម៉ាចាយ៉ានថា]] | successor2 = [[រ៉ានីល វីក្រេម៉េស៊ីងហេ]] | term_end6 = 25 វិច្ឆិកា 2005 | birth_date = {{Birth date and age|1949|06|20|df=y}} | birth_place = [[ស្រុកម៉ាតារ៉ា|ប៉ាឡាទូវ៉ា]], [[សហធនចក្រភពស៊ីឡុង]] | citizenship = ស្រីលង្កា (1949–2003, 2005–បច្ចុប្បន្ន)<ref>{{cite web |url= https://ceylontoday.lk/news-more/6176 |title= CT finds Gota's true U.S. renunciation certificate |date= 1 August 2019 |publisher= Ceylon Today |access-date= 1 August 2019 |archive-date= 7 October 2019 |archive-url= https://web.archive.org/web/20191007081836/https://ceylontoday.lk/news-more/6176 |url-status= dead }}</ref><ref>{{cite news |title=Police to probe Gota's citizenship, passports |url=http://www.ft.lk/front-page/Police-to-probe-Gota-s-citizenship-passports/44-683723 |access-date=27 October 2019 |work=[[Daily FT]] |date=10 August 2019 |location=Colombo, Sri Lanka |archive-date=17 November 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191117081134/http://www.ft.lk/front-page/Police-to-probe-Gota-s-citizenship-passports/44-683723 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |title=Gota's Lanka citizenship in doubt, candidacy under cloud |url=http://www.island.lk/index.php?page_cat=article-details&page=article-details&code_title=210978 |access-date=27 October 2019 |work=[[The Island (Sri Lanka)|The Island]] |date=22 September 2019 |location=Colombo, Sri Lanka |archive-date=24 June 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190624080639/http://www.island.lk/index.php?page_cat=article-details |url-status=dead }}</ref><br />United States (2003–2019)<ref>{{cite news |last1=Singh |first1=Anurangi |title=Gota's citizenship challenged in Court of Appeal |url=http://www.sundayobserver.lk/2019/09/29/news/gota%E2%80%99s-citizenship-challenged-court-appeal |access-date=27 October 2019 |work=[[Sunday Observer (Sri Lanka)|Sunday Observer]] |date=29 September 2019 |location=Colombo, Sri Lanka |archive-date=1 February 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200201133021/http://www.sundayobserver.lk/2019/09/29/news/gota%E2%80%99s-citizenship-challenged-court-appeal |url-status=live }}</ref><ref name="peopleWantNonTraditional">{{Cite web|url=http://www.dailymirror.lk/article/People-want-non-traditional-politicians-Gotabhaya-Rajapaksa-148495.html?fbrefresh=1547485373|title=People want non-traditional politicians – Gotabhaya Rajapaksa|website=dailymirror.lk|language=en|access-date=14 January 2019|archive-date=13 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200213132415/http://www.dailymirror.lk/article/People-want-non-traditional-politicians-Gotabhaya-Rajapaksa-148495.html?fbrefresh=1547485373|url-status=live}}</ref> | party = [[ស្រីលង្កាប៉ោទុជនៈប្រេមុណៈ]] | spouse = អ៊ូអូម៉ា រ៉ាចាប៉ាកសា | children = | parents = [[ឌី. អេ. រ៉ាចាប៉ាកសា|ដុន អាល់វីន រ៉ាចាប៉ាកសា]] (ឪពុក)<br />ដាន់ឌីនា សាម៉ារ៉ាសិង្ហេ ទិស្សនៈយ៉ាកេ (ម្ដាយ) | education = [[បណ្ឌិតសភាយោធាស្រីលង្កា]]<br />[[សាកលវិទ្យាល័យកូឡុំបូ]] | alma_mater = | allegiance = [[ស្រីលង្កា]] | branch = [[កងទ័ពស្រីលង្កា]] | serviceyears = 1971–1991 | rank = វរសេនីយ៍ទោ | unit = [[កងវរសេនាធំគជពា]] | commands = កងវរសេនាធំគជពាទី 1<br />[[បណ្ឌិតសភាការពារជាតិលោកឧត្តមសេនីយ៍ឯកចន កូតេវ៉ាឡា]] | battles = [[សង្គ្រាមស៊ីវិលស្រីលង្កា]]<br />[[ការបះបោររបស់ JVP ឆ្នាំ ១៩៨៧-១៩៨៩]] | website = {{URL|https://gota.lk/|gota.lk}} | death_date = }} [[វរសេនីយ៍ទោ]] '''ណាន់ដាសេនា ហ្គោតាបាយ៉ា រ៉ាចាប៉ាកសា''' ({{lang-si|නන්දසේන ගෝඨාභය රාජපක්ෂ}} ; {{Lang-ta|நந்தசேன கோட்டாபய ராஜபக்ஸ}} នន្ទសេនា គោដ្ឋាភយៈ រាជបក្សៈ ; កើតថ្ងៃទី 20 ខែមិថុនា ឆ្នាំ 1949) គឺជាអតីតមន្ត្រីយោធា និងជាអ្នកនយោបាយស្រីលង្កា ដែលបានបម្រើការជា [[ប្រធានាធិបតីស្រីលង្កា|ប្រធានាធិបតីទីប្រាំបីនៃប្រទេសស្រីលង្កា]] ចាប់ពីឆ្នាំ 2019 រហូតដល់ការលាលែងពីតំណែងនៅថ្ងៃទី 14 ខែកក្កដា ឆ្នាំ 2022។ លោករ៉ាចាប៉ាកសាបានភៀសខ្លួនទៅសិង្ហបុរីតាមរយៈម៉ាល់ឌីវដោយនិរទេសខ្លួនឯងនៅថ្ងៃទី 14 ខែកក្កដាឆ្នាំ 2022។ <ref>{{Cite web|url=https://www.newsfirst.lk/2022/07/15/sri-lanka-president-gotabaya-has-officially-stepped-down/|title=Sri Lanka: President Gotabaya has officially stepped down|date=15 July 2022|website=Sri Lanka News – Newsfirst|archivedate=15 July 2022|archive-date=15 July 2022}}</ref> លោកធ្លាប់ធ្វើជា [[ក្រសួងការពារជាតិ (ស្រីលង្កា)|លេខាធិការ]] [[ក្រសួងការពារជាតិ (ស្រីលង្កា)|ក្រសួងការពារជាតិ]] និង [[ក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ទីក្រុង (ស្រីលង្កា)|ក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ទីក្រុង]] ពីឆ្នាំ 2005 ដល់ឆ្នាំ 2015 ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់បងប្រុសរបស់គាត់អតីតប្រធានាធិបតី [[Mahinda Rajapaksa|មហិន្ទា រាជប៉ក្សា]] កំឡុងដំណាក់កាលចុងក្រោយនៃ [[សង្គ្រាមស៊ីវិលស្រីលង្កា|សង្រ្គាមស៊ីវិលស្រីលង្កា]] ។ == ឯកសារយោង == [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:បុគ្គលនៅរស់]] 0ohqgqcn8d7ri52ko42fghrp4gb8ufc 0 47490 282044 281987 2022-07-31T13:46:22Z Tiamichaelnuksu1994 26855 wikitext text/x-wiki {{Db-g1}} ជ្រៃធំ thqy63jyxcmjfuf2qeapl04omd27znq 0 47491 282043 281991 2022-07-31T13:45:18Z 2001:FB1:13F:1FB6:FC3A:7703:95AB:D550 Bad Translations. wikitext text/x-wiki {{Db|ម៉ាស៊ីនបកប្រែ (Machine translation)}}{{Infobox television | name = TripTank | image = TripTank Comedy Central.png | genre = [[Sketch comedy]]<br />[[Adult animation]] | creator = ផ្សេងៗ | developer = | writer = | director = | starring = ផ្សេងៗ | narrated = | theme_music_composer = | opentheme = | endtheme = | composer = Mark Rivers<br />'''Pendulum Music''':{{ubl|Ryan Franks|Scott Nickoley}} | country = សហរដ្ឋអាមេរិក | language = ភាសាអង់គ្លេស | num_seasons = 2 | num_episodes = 28 | list_episodes = | executive_producer = {{plainlist | * [[Tom Gianas]] * Alex Bulkley * Corey Campodonico }} | producer = {{ubl|Jed Hathaway|Scout Raskin}} | location = | cinematography = | editor = | camera = | runtime = 22 នាទី | company = [[ShadowMachine]]<br>[[Comedy Central|Comedy Partners]] | distributor = [[CBS Television Distribution]] | picture_format = [[1080i]] ([[16:9]] [[High-definition television|HDTV]]) | audio_format = | first_aired = {{Start date|2014|4|2}} | last_aired = {{End date|2016|8|23}} | preceded_by = | followed_by = | related = | channel = [[Comedy Central]] }} ដំណើរកំសាន្តធុង គឺជារឿងភាគទូរទស្សន៍បែបកំប្លែងបែបគំនូរជីវចលសម្រាប់មនុស្សពេញវ័យដែលចាក់បញ្ចាំងនៅថ្ងៃទី 2 ខែមេសា ឆ្នាំ 2014 នៅលើ Comedy Central។ .<ref name="order">{{cite news|last=Bibel|first=Sara|title=Comedy Central Sets Winter Schedule Including 'Workaholics', 'Tosh.0' & 'Inside Amy Schumer'|url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/2013/12/11/comedy-central-sets-winter-schedule-including-workaholics-tosh-0-inside-amy-schumer/221928/|archive-url=https://web.archive.org/web/20131214014545/http://tvbythenumbers.zap2it.com/2013/12/11/comedy-central-sets-winter-schedule-including-workaholics-tosh-0-inside-amy-schumer/221928/|url-status=dead|archive-date=December 14, 2013|access-date=January 26, 2014|publisher=[[Zap2it]]|date=December 11, 2013}}</ref> ការបង្ហាញនេះត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយគំនូរព្រាងផ្សេងៗ ដែលបង្ហាញដោយចលនាជាច្រើន។ ស្ទីលដែលបង្កើតដោយចលនា និងអ្នកនិពន្ធផ្សេងៗគ្នាជាច្រើន។ ទោះបីជាមិនមានការជាប់ទាក់ទងគ្នាដោយផ្ទាល់រវាងរឿងរ៉ាវផ្សេងៗក៏ដោយ ក៏ប្រធានបទនៃការតិះដៀលងងឹតនៅតែបន្តកើតមានពេញមួយជីវិត។ នៅថ្ងៃទី 18 ខែកក្កដា ឆ្នាំ 2016 ស៊េរីនេះត្រូវបានលុបចោលបន្ទាប់ពីពីររដូវកាល.<ref>{{cite web|url=http://www.bubbleblabber.com/it-appears-that-triptank-has-been-cancelled/|title=It Appears that TripTank Has Been Cancelled|access-date=March 24, 2018}}</ref> == ភាសាខ្មែរ== បញ្ចេញសំឡេងផ្សេងៗគ្នាដោយ ផ្សាយពាណិជ្ជកម្ម អាដាន សាន់ទីអាហ្គោ,ហ្សីរិន រីម៉ាន់ដូ ,និង ជេស៊ី ម៉ាស៊ី. ពីមុនវាមាននៅក្នុង ខេហបញ្ចូលទូរទស្សន៍ ហើយ គឺ ជា ការ មិន ផ្លូវការ និងន បង្កើតឡើងដោយក្រុមហ៊ុនឯករាជ្យ ខ្សែភាពយន្ត និងស៊េរីផ្សេងទៀតក៏មាននៅក្នុង ពីមុនវាមាននៅក្នុង មុនពេលរួមបញ្ចូល ពី Pixar ក្លាហាន, ក្រុមហ៊ុន Disney កក, ក ក្រុមហ៊ុន Disney ច្របូកច្របល់, វេទិកានេះត្រូវបានរំលាយនៅឆ្នាំ 2022. ==គ្រោង == វាធ្វើតាមរឿងកំប្លែងងងឹតជាច្រើនដែលបង្កើតឡើងដោយ Comedy Central ។ វាភាគច្រើនធ្វើតាមរឿងរបស់ មនុស្សក្រៅភពបី ហើយ Ben មនុស្សយន្ត និងការផ្សងព្រេងរបស់គាត់នៅក្នុងស្ទូឌីយ៉ូនៃ ដំណើរកំសាន្ត ធុង។. ==ឯកសារយោង== {{reflist}} ==តំណ ភ្ជាប់ ខាងក្រៅ== *[http://www.comedycentral.com/shows/triptank Official page] *{{IMDb title|2380303}} s26vej09bh15flrxlgcu93bxb6gz0fn 0 47497 282042 282031 2022-07-31T13:42:36Z Tiamichaelnuksu1994 26855 Translated wikitext text/x-wiki {{Short description|Area of a highland, usually of relatively flat terrain}} {{Other uses}} {{More citations needed|date=June 2010}} [[File:Himalaya 85.30820E 32.11063N.jpg|thumb|upright=1.25|រូបថតផ្កាយរណបនៃ[[ខ្ពង់រាបទីបេ]]រវាងជួរភ្នំហិមាល័យទៅខាងត្បូង និង [[វាលខ្សាច់តាក្លាម៉ាកាន]]ទៅខាងជើង]] នៅក្នុង[[ភូគព្ភវិទ្យា]] និង [[ភូមិវិទ្យារូប]] '''ខ្ពង់រាប''' គឺជាផ្ទៃនៃ[[ខ្នងទួល]]មួយដែលមាន[[ទីដី]]រាបស្មើផុសឡើងយ៉ាងខ្លាំងលើបរិវេណជុំវិញទោះបីមានខ្នងទួលតែម្ខាងក៏ដោយ។ ជានិច្ចកាល មានទួលភ្នំ ឬ [[ចំនោត]]ៗតែម្ខាង ឬ ទាំងសងខាងក៏មានផងដែរ។ ខ្ពង់រាបអាចត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយដំណើរវិវត្តន៍មួយចំនួន រួមមានជំនោរម៉ាក់ម៉ាភ្នំភ្លើង ការខ្ពុរចេញនៃកំអែរភ្នំភ្លើង និងសំនឹកដោយទឹក និងធារទឹកកក។ ខ្ពង់រាបអាចត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយដំណើរការជាច្រើន រួមទាំងការឡើង (Upwelling) របស់[[ភ្នំភ្លើង]][[ម៉ែកម៉ា]], ការហូរចេញរបស់[[ឡាវ៉ា]], និងសំណឹកដោយទឹកនិង[[ផ្ទាំងទឹកកក]] ខ្ពង់រាបត្រូវបានចាត់ថ្នាក់ទៅតាមបរិស្ថាននៅជុំវិញវា ដូចជាប្រភេទ ចន្លោះភ្នំ ជើងភ្នំ ឬ ដីទ្វីប។ ខ្ពង់រាប​ត្រូវ​បាន​ចាត់​ថ្នាក់​ទៅ​តាម​បរិយាកាស​ជុំវិញ​របស់​វា​ថា​ជា Intermontane, Piedmont, ឬ continental មានខ្ពង់រាបដ៏តិចតួចណាស់អាចមានទីខាងលើរាបស្មើតូចចង្អៀត តែក៏មានខ្ពង់រាបផ្សេងទៀតដែរ ដែលមានទីខាងលើរាបស្មើធំទូលាយជាច្រើនផងដែរ។​​ ខ្ពង់រាបមួយចំនួនអាចមានកំពូលផ្ទះល្វែងតូចមួយ ខណៈដែលតំបន់ផ្សេងទៀតមានទទឹង។ fi3ksjaem235try2xek5llaw8lc0t3s 0 47498 282046 2022-07-31T13:47:59Z Tiamichaelnuksu1994 26855 Tiamichaelnuksu1994 បានប្ដូរទីតាំង ទំព័រ [[កុដតាព្យា រាជប៉ក្សា]] ទៅ [[ហ្គោតាបាយ៉ា រ៉ាចាប៉ាកសា]]: Alternative writing wikitext text/x-wiki #បញ្ជូនបន្ត [[ហ្គោតាបាយ៉ា រ៉ាចាប៉ាកសា]] 3qz9qpdlls4k355fxqw2vvux5748vue 10 47499 282048 2022-07-31T14:07:25Z Tiamichaelnuksu1994 26855 បានបង្កើតទំព័រដែលផ្ដើមដោយ {{Language with name|si|សិង្ហល|{{{1}}}}}<noinclude> {{Documentation|Template:Lang-x/doc}} [[Category:Dravidian multilingual support templates]] wikitext text/x-wiki {{Language with name|si|សិង្ហល|{{{1}}}}}<noinclude> {{Documentation|Template:Lang-x/doc}} [[Category:Dravidian multilingual support templates]] loffinfzetjn9jozilb3ps7pceh9t0u 282049 282048 2022-07-31T14:07:45Z Tiamichaelnuksu1994 26855 wikitext text/x-wiki {{Language with name|si|សិង្ហល|{{{1}}}}}<noinclude> {{Documentation|Template:Lang-x/doc}} [[Category:Indo-Iranian multilingual support templates]] 9gu2s3zfdydy5m272nxb7z3gz7xoceh 0 47500 282050 2022-07-31T14:20:25Z Chhen Pisey 32423 បង្កើតដោយការបកប្រែទំព័រ "[[:en:Special:Redirect/revision/1061290266|Khorat Plateau]]" wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន ការតាំងទីលំនៅដ្ឋាន | name = Khorat Plateau | native_name = ที่ราบสูงโคราช | native_name_lang = <!-- ISO 639-2 code e.g. "fr" for French. If more than one, use {{lang}} instead --> | settlement_type = [[Natural region]] | image_skyline = Farm TH.jpg | image_alt = | image_caption = Landscape of the Khorat Plateau | image_flag = | flag_alt = | image_seal = | seal_alt = | image_shield = | shield_alt = | nickname = | motto = | image_map = Isaanmountains.svg | map_alt = | map_caption = A map of the Khorat Plateau region | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | coordinates = | coor_pinpoint = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Country | subdivision_name = [[Thailand]] | subdivision_type1 = | subdivision_name1 = | subdivision_type2 = | subdivision_name2 = | subdivision_type3 = | subdivision_name3 = <!-- ALL fields with measurements have automatic unit conversion --> <!-- for references: use <ref> tags -->| area_footnotes = | area_urban_footnotes = <!-- <ref> </ref> --> | area_rural_footnotes = <!-- <ref> </ref> --> | area_metro_footnotes = <!-- <ref> </ref> --> | area_note = | area_water_percent = | area_rank = | area_blank1_title = | area_blank2_title = <!-- square kilometers --> | area_total_km2 = | area_land_km2 = | area_water_km2 = | area_urban_km2 = | area_rural_km2 = | area_metro_km2 = | area_blank1_km2 = | area_blank2_km2 = <!-- hectares --> | area_total_ha = | area_land_ha = | area_water_ha = | area_urban_ha = | area_rural_ha = | area_metro_ha = | area_blank1_ha = | area_blank2_ha = | length_km = | width_km = | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 200 | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = | utc_offset1 = | timezone1_DST = | utc_offset1_DST = | website = <!-- {{URL|example.com}} --> | footnotes = }} '''ខ្ពង់រាបគោរាជ ឬ ខ្ពង់រាបគូរ៉ាត់''' ( {{Lang-th|ที่ราบสูงโคราช}} ) ជា [[ខ្ពង់រាប|​ខ្ពង់រាប]] ​មួយ​ស្ថិតនៅ​ភូមិ​ភាគ [[ភាគឦសាន (ថៃ)|​ឦសាន]] ​នៃ [[ថៃ|​ប្រទេស​ថៃ]] ។ ខ្ពង់រាបបង្កើតបានជា [[តំបន់ធម្មជាតិ]] ដែលដាក់ឈ្មោះតាមទម្រង់ខ្លីនៃ [[នគររាជសីមា]] ដែលជារបាំងប្រវត្តិសាស្ត្រគ្រប់គ្រងការចូលទៅកាន់ និងចេញពីតំបន់នោះ។ នៃខេត្ត Khon Kaen បានបង្ហាញភស្តុតាងនៃការតាំងទីលំនៅសម័យដែកដែលមានអាយុកាលប្រហែលពីឆ្នាំ ១៤២០ ដល់ ៥០ មុនគ.ស.។ {{Rp|312–316}} <ref name="Brow1976">{{Cite book|year=1976|title=Contributions to Asian studies|page=47|location=Leiden|isbn=90-04-04529-5}}</ref> == សូម​មើល​ផង​ដែរ == == ឯកសារយោង == qc1rkay4x5dij6j8ilwhdaobypv09yr 282051 282050 2022-07-31T14:21:13Z Chhen Pisey 32423 wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន ការតាំងទីលំនៅដ្ឋាន | name = Khorat Plateau | native_name = ที่ราบสูงโคราช | native_name_lang = <!-- ISO 639-2 code e.g. "fr" for French. If more than one, use {{lang}} instead --> | settlement_type = [[Natural region]] | image_skyline = Farm TH.jpg | image_alt = | image_caption = Landscape of the Khorat Plateau | image_flag = | flag_alt = | image_seal = | seal_alt = | image_shield = | shield_alt = | nickname = | motto = | image_map = Isaanmountains.svg | map_alt = | map_caption = A map of the Khorat Plateau region | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | coordinates = | coor_pinpoint = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Country | subdivision_name = [[Thailand]] | subdivision_type1 = | subdivision_name1 = | subdivision_type2 = | subdivision_name2 = | subdivision_type3 = | subdivision_name3 = <!-- ALL fields with measurements have automatic unit conversion --> <!-- for references: use <ref> tags -->| area_footnotes = | area_urban_footnotes = <!-- <ref> </ref> --> | area_rural_footnotes = <!-- <ref> </ref> --> | area_metro_footnotes = <!-- <ref> </ref> --> | area_note = | area_water_percent = | area_rank = | area_blank1_title = | area_blank2_title = <!-- square kilometers --> | area_total_km2 = | area_land_km2 = | area_water_km2 = | area_urban_km2 = | area_rural_km2 = | area_metro_km2 = | area_blank1_km2 = | area_blank2_km2 = <!-- hectares --> | area_total_ha = | area_land_ha = | area_water_ha = | area_urban_ha = | area_rural_ha = | area_metro_ha = | area_blank1_ha = | area_blank2_ha = | length_km = | width_km = | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 200 | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = | utc_offset1 = | timezone1_DST = | utc_offset1_DST = | website = <!-- {{URL|example.com}} --> | footnotes = }} '''ខ្ពង់រាបគោរាជ ឬ ខ្ពង់រាបគូរ៉ាត់''' ( {{Lang-th|ที่ราบสูงโคราช}} ) ជា [[ខ្ពង់រាប|​ខ្ពង់រាប]] ​មួយ​ស្ថិតនៅ​ភូមិ​ភាគ [[ភាគឦសាន (ថៃ)|​ឦសាន]] ​នៃ [[ថៃ|​ប្រទេស​ថៃ]] ។ ខ្ពង់រាបបង្កើតបានជា [[តំបន់ធម្មជាតិ]] ដែលដាក់ឈ្មោះតាមទម្រង់ខ្លីនៃ [[នគររាជសីមា]] ដែលជារបាំងប្រវត្តិសាស្ត្រគ្រប់គ្រងការចូលទៅកាន់ និងចេញពីតំបន់នោះ។ {{Rp|312–316}} <ref name="Brow1976">{{Cite book|year=1976|title=Contributions to Asian studies|page=47|location=Leiden|isbn=90-04-04529-5}}</ref> == សូម​មើល​ផង​ដែរ == == ឯកសារយោង == 9k48b1htwxqvkbz38kewn7ezz3aspy5 0 47501 282064 2022-08-01T03:19:35Z Sggt76 KH 31983 Sggt76 KH បានប្ដូរទីតាំង ទំព័រ [[អ៊ុយក្រែន]] ទៅ [[ប្រទេសអ៊ុយក្រែន]] តាមរយៈការបញ្ជូនបន្ត wikitext text/x-wiki #បញ្ជូនបន្ត [[ប្រទេសអ៊ុយក្រែន]] 5ux9lgwhh3yog8g2bvjnri1ew26m37k 0 47502 282066 2022-08-01T03:19:58Z Sggt76 KH 31983 Sggt76 KH បានប្ដូរទីតាំង ទំព័រ [[ថៃ]] ទៅ [[ប្រទេសថៃ]] តាមរយៈការបញ្ជូនបន្ត wikitext text/x-wiki #បញ្ជូនបន្ត [[ប្រទេសថៃ]] 80os9c8wpo2ynal18hw07uki5bcnc1f 0 47503 282071 2022-08-01T05:35:41Z Chhen Pisey 32423 បង្កើតដោយការបកប្រែទំព័រ "[[:en:Special:Redirect/revision/1099160998|Sri Jayawardenepura Kotte]]" wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន ការតាំងទីលំនៅដ្ឋាន|<!-- Commented out because image was deleted: image_flag = Kotte_flag.GIF | --> <!-- Commented out because image was deleted: image_seal = Kotte_seal.JPG | -->| name = Sri Jayawardenepura Kotte | official_name = Colombo Metropolitan Region | native_name = {{lang|si|ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර කෝට්ටේ}}<br /><small>{{lang|ta|ஶ்ரீ ஜெயவர்த்தனபுர கோட்டை}}</small> | settlement_type = [[Administrative Capital]] | image_skyline = Diyawanna Lake - October 2017 (1 of 3).jpg | image_caption = View from Diyawanna Lake | map_caption = | pushpin_map = Sri Lanka Colombo District#Sri Lanka#Asia | coordinates = {{coord|6|55||N|79|55||E|display=inline}} | subdivision_type = Country | subdivision_name = [[Sri Lanka]] | subdivision_type1 = [[Provinces of Sri Lanka|Province]] | subdivision_type2 = [[Districts of Sri Lanka|District]] | subdivision_name1 = [[Western Province, Sri Lanka|Western Province]] | subdivision_name2 = [[Colombo District]] | leader_title = Municipal Council | leader_name = [[Sri Jayawardenepura Kotte Municipal Council]] | leader_title1 = | leader_name1 = | area_total_km2 = 17 | population_total = 115826 | population_as_of = 2001 | population_footnotes = <ref>{{cite web|url=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&dat=32&geo=-127&srt=npan&col=aohdq&pt=c&va=&geo=348829990 |title=World Gazetteer: Kotte – profile of geographical entity including name variants |date= |archive-url=https://web.archive.org/web/20071001021106/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&dat=32&geo=-127&srt=npan&col=aohdq&pt=c&va=&geo=348829990 |accessdate=2021-11-23|archive-date=1 October 2007 }}</ref> | population_density_km2 = 3305 | population_metro = 2234289 | postal_code_type = [[Postal codes in Sri Lanka|Postal code]] | postal_code = 10100 | area_code = [[Telephone numbers in Sri Lanka|011]] | website = {{url|www.kotte.mc.gov.lk}} | utc_offset = +5:30 | timezone_DST = | utc_offset_DST = | image_shield = }} '''ស្រីជ័យវធ៌នបុរ⁠កូត្តេ''' ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ជាទូទៅថា '''⁠កូត្តេ''' ( {{IPA|[kɔːte]}} ), <ref>{{Cite web|url=https://m.youtube.com/watch?v=CFcYNWUC7mM|title=News 1st: Madura Vithanage elected as the Mayor of Sri Jayawardenapura Kotte M C|website=[[YouTube]]}}</ref> គឺជា [[រាជធានី|រដ្ឋធានី]] រដ្ឋបាលផ្លូវការរបស់ [[ស្រីលង្កា|ប្រទេសស្រីលង្កា]] ។ <ref>{{Cite web|url=http://www.priu.gov.lk/Parliament/ParliamentHistory.html|title=The Administrative Capital of Sri Lanka since 1982 is Sri Jayewardenepura Kotte.|archivedate=2015-01-07|archive-date=2014-12-20}}</ref> ស្រីជ័យវធ៌នបុរ⁠កូត្តេ គឺជា [[ទីក្រុងរណប]] និងមានទីតាំងនៅក្នុងតំបន់ទីក្រុងនៃសេដ្ឋកិច្ច នីតិប្រតិបត្តិ និងរាជធានីនៃតុលាការនៃប្រទេសស្រីលង្កា [[កូឡុំបូ]] ។ តំបន់ [[ក្រុមប្រឹក្សាក្រុង Sri Jayawardenepura Kotte|ក្រុមប្រឹក្សាក្រុងស្រីជ័យវធ៌នបុរ⁠កូត្តេ]] មានព្រំប្រទល់នៅក្នុង៖ * ខាងជើងដោយតំបន់ក្រុមប្រឹក្សាក្រុង [[កូឡុនណាវ៉ា]] , * ភាគឦសានដោយតំបន់ [[កូទិកាវ៉ាតា]] - មុលឡេរីយ៉ាវ៉ា ប្រដេស៊ីយ៉ា សាបា , * ខាងកើតដោយតំបន់ក្រុមប្រឹក្សាក្រុង [[Kaduwela ខេត្តភាគខាងលិច|កាឌូវេឡា]] , * ភាគអាគ្នេយ៍ ដោយតំបន់ក្រុមប្រឹក្សាក្រុង [[មហារ៉ាម៉ា|មហារ៉ាកាម៉ា]] , * ភាគនិរតីដោយក្រុមប្រឹក្សាក្រុង [[Dehiwala-ភ្នំ Lavinia|ដេហ៊ីវ៉ាឡា-មោន្ត ឡាវីនី]] និង * ខាងលិចដោយតំបន់ក្រុមប្រឹក្សាក្រុង [[កូឡុំបូ]] ដែលជារដ្ឋធានីពាណិជ្ជកម្មនៃប្រទេសស្រីលង្កា។ == ឯកសារយោង == 7x9iem98wsm39257hwijiskfxywpa0d