វិគីភីឌា
kmwiki
https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%91%E1%9F%86%E1%9E%96%E1%9F%90%E1%9E%9A%E1%9E%8A%E1%9E%BE%E1%9E%98
MediaWiki 1.39.0-wmf.22
first-letter
មេឌា
ពិសេស
ការពិភាក្សា
អ្នកប្រើប្រាស់
ការពិភាក្សារបស់អ្នកប្រើប្រាស់
វិគីភីឌា
ការពិភាក្សាអំពីវិគីភីឌា
ឯកសារ
ការពិភាក្សាអំពីឯកសារ
មេឌាវិគី
ការពិភាក្សាអំពីមេឌាវិគី
ទំព័រគំរូ
ការពិភាក្សាអំពីទំព័រគំរូ
ជំនួយ
ការពិភាក្សាអំពីជំនួយ
ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម
ការពិភាក្សាអំពីចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម
TimedText
TimedText talk
Module
Module talk
Gadget
Gadget talk
Gadget definition
Gadget definition talk
ប៉ែន រ៉ន
0
4756
282111
282110
2022-08-02T12:12:22Z
Camhistory
36281
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #778899;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ប៉ែន រ៉ន </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |[[File:Pen Ran.jpg|250px]]
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="2" |Original Artist Pen Ran <br>
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឈ្មោះ'''
| [[ប៉ែន រ៉ន]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត'''
| 08 កុម្ភៈ 1944
|- style="vertical-align:center;"
|'''មរណៈភាព'''
| 1976 (31ឆ្នាំ)
|- style="vertical-align:center;"
|'''សញ្ជាតិ'''
| {{KHM}}
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រភេទតន្ត្រី'''
|Khmer Music, Classic, Rock , Jazz, Blues, Twist, Ah Go-Go, Bolero, Cha-cha-cha.
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឆ្នាំសកម្ម'''
|1963-1975
|- style="vertical-align:center;"
|'''អជីបសិល្បៈ'''
|
* អ្នកចម្រៀង
* អ្នកនិពន្ធបទចម្រៀង
* អ្នកនិពន្ធបទភ្លេង
|- style="vertical-align:center;"
|'''ស្លាកតន្ត្រី'''
| អ្នកចម្រៀងឯករាជ
|}
'''ប៉ែន រ៉ន''' ([[អង់គ្លេស]]: Pen Ran) (កើតថ្ងៃទី ០៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៤៤) នាងគឺជាតារាចម្រៀងកម្ពុជាមួយរូប ដែលទទួលបាននូវការចាប់អារម្មណ៍ពីទស្សនិជន ជាមួយនិងការបង្ហាញខ្លួនរបស់នាងក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៣ ជាមួយនិង អាល់ប៊ុម វាយលុកខ្លាំង (Hits Album) នៃបទចម្រៀងពេញនិយមក្នុងចង្វាក់ទ្វីស (Twist Dance) "រាំចង្វាក់ទ្វីស" និង បទចម្រៀង "ខ្ញុំមិនសុខចិត្តទេ" បានរុញកេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់នាងជាប់ក្នុងកំពូលបទចម្រៀងវិទ្យុជាតិ (Top in Radio National Kampuchea) ហៅកាត់ថា RNK និង ជាប់ជាកំពូលបទចម្រៀងក្នុងវិទ្យុជាច្រើនផ្សេងទៀត ដែលមានការពេញនិយមចាក់ស្ដាប់ច្រើនជាងគេផងដែរ ។<ref> John Shepherd, David Horn, Dave Laing (2005) [https://books.google.com/books/about/Continuum_Encyclopedia_of_Popular_Music.html?id=ShUKAQAAMAAJ Continuum Encyclopedia of Popular Music of the World Part 2 Locations (5 Vol Set): Volumes III to VII], Publisher: Bloomsbury Academic, Original from the University of Michigan p.1824 [[ISBN]]: 0826474365, 9780826474360 </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
== ឯកសារយោង ==
f5dcsmtasmojkz69doyo4qgtfitcf2y
282120
282111
2022-08-03T04:37:44Z
Camhistory
36281
/* ជីវិតចាប់ផ្ដើម */
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #778899;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ប៉ែន រ៉ន </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |[[File:Pen Ran.jpg|250px]]
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="2" |Original Artist Pen Ran <br>
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឈ្មោះ'''
| [[ប៉ែន រ៉ន]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត'''
| 08 កុម្ភៈ 1944
|- style="vertical-align:center;"
|'''មរណៈភាព'''
| 1976 (31ឆ្នាំ)
|- style="vertical-align:center;"
|'''សញ្ជាតិ'''
| {{KHM}}
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រភេទតន្ត្រី'''
|Khmer Music, Classic, Rock , Jazz, Blues, Twist, Ah Go-Go, Bolero, Cha-cha-cha.
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឆ្នាំសកម្ម'''
|1963-1975
|- style="vertical-align:center;"
|'''អជីបសិល្បៈ'''
|
* អ្នកចម្រៀង
* អ្នកនិពន្ធបទចម្រៀង
* អ្នកនិពន្ធបទភ្លេង
|- style="vertical-align:center;"
|'''ស្លាកតន្ត្រី'''
| អ្នកចម្រៀងឯករាជ
|}
'''ប៉ែន រ៉ន''' ([[អង់គ្លេស]]: Pen Ran) (កើតថ្ងៃទី ០៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៤៤) នាងគឺជាតារាចម្រៀងកម្ពុជាមួយរូប ដែលទទួលបាននូវការចាប់អារម្មណ៍ពីទស្សនិជន ជាមួយនិងការបង្ហាញខ្លួនរបស់នាងក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៣ ជាមួយនិង អាល់ប៊ុម វាយលុកខ្លាំង (Hits Album) នៃបទចម្រៀងពេញនិយមក្នុងចង្វាក់ទ្វីស (Twist Dance) "រាំចង្វាក់ទ្វីស" និង បទចម្រៀង "ខ្ញុំមិនសុខចិត្តទេ" បានរុញកេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់នាងជាប់ក្នុងកំពូលបទចម្រៀងវិទ្យុជាតិ (Top in Radio National Kampuchea) ហៅកាត់ថា RNK និង ជាប់ជាកំពូលបទចម្រៀងក្នុងវិទ្យុជាច្រើនផ្សេងទៀត ដែលមានការពេញនិយមចាក់ស្ដាប់ច្រើនជាងគេផងដែរ ។<ref> John Shepherd, David Horn, Dave Laing (2005) [https://books.google.com/books/about/Continuum_Encyclopedia_of_Popular_Music.html?id=ShUKAQAAMAAJ Continuum Encyclopedia of Popular Music of the World Part 2 Locations (5 Vol Set): Volumes III to VII], Publisher: Bloomsbury Academic, Original from the University of Michigan p.1824 [[ISBN]]: 0826474365, 9780826474360 </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
ប៉ែនរ៉ន កេីតនៅថ្ងៃទី០៨ ខែ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៤៤ មានទីកន្លែងកំណើតនៅទីរួម [[ខេត្តបាត់ដំបង]] (បច្ចុប្បន្ន:[[ក្រុងបាត់ដំបង]]) មិនមានកំណត់ត្រាពីឪពុកម្ដាយរបស់នាងឡើយ ឪពុករបស់នាងជាសាស្ត្រាចារ្យផ្នែកដូរតន្ត្រី អ្នកនាងបានចូលប្រឡូកវិស័យសិល្បៈលើកដំបូងក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៣ ដោយមានការជ្រោមជ្រែងពីឪពុក និងបងស្រីផ្ទាល់ គឺ ប៉ែនចន្ថា ដែលបាននាំអ្នកនាងច្រៀងតាមកម្មវីធីបុណ្យផ្សេងៗ និង ច្រៀងតាមភោជនីដ្ឋានផងដែរ បទចម្រៀងដំបូង ដែលធ្វើឱ្យនាង ប៉ែនរ៉ន មានឈ្មោះល្បីប្រចាំខេត្តបាត់ដំបងនេះ គឺបទ "ផ្កាកប្បាស" "Pka Kabas" ។ នាងមានបងប្អូនស្រីបង្កើត ៣នាក់ ប៉ែនរ៉ម ប៉ែនរុាំ និង បែ៉នចន្ថា បងប្អូននាងទាំង៣ បួករួមទាំងនាងប៉ែនរ៉នផ្ទាល់ ប្រហែលត្រូវបានពួកខ្មែរក្រហមយកទៅសម្លាប់នៅវាលពិឃាតជើងឯក ក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៦ ហើយមិនមានកំណត់ត្រាច្រើនពីនាងទៀតឡើយ ។<ref> IMDb (1990) [https://www.imdb.com/name/nm2122846/bio Pen Ran Biography], Website: www.imdb.com Publication: © 1990-2022 by IMDb.com, Inc. </ref>
== ឯកសារយោង ==
hvcobavb5sanrjh6s28y86yk1xodjph
282122
282120
2022-08-03T04:39:14Z
Camhistory
36281
/* ជីវិតចាប់ផ្ដើម */
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #778899;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ប៉ែន រ៉ន </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |[[File:Pen Ran.jpg|250px]]
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="2" |Original Artist Pen Ran <br>
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឈ្មោះ'''
| [[ប៉ែន រ៉ន]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត'''
| 08 កុម្ភៈ 1944
|- style="vertical-align:center;"
|'''មរណៈភាព'''
| 1976 (31ឆ្នាំ)
|- style="vertical-align:center;"
|'''សញ្ជាតិ'''
| {{KHM}}
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រភេទតន្ត្រី'''
|Khmer Music, Classic, Rock , Jazz, Blues, Twist, Ah Go-Go, Bolero, Cha-cha-cha.
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឆ្នាំសកម្ម'''
|1963-1975
|- style="vertical-align:center;"
|'''អជីបសិល្បៈ'''
|
* អ្នកចម្រៀង
* អ្នកនិពន្ធបទចម្រៀង
* អ្នកនិពន្ធបទភ្លេង
|- style="vertical-align:center;"
|'''ស្លាកតន្ត្រី'''
| អ្នកចម្រៀងឯករាជ
|}
'''ប៉ែន រ៉ន''' ([[អង់គ្លេស]]: Pen Ran) (កើតថ្ងៃទី ០៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៤៤) នាងគឺជាតារាចម្រៀងកម្ពុជាមួយរូប ដែលទទួលបាននូវការចាប់អារម្មណ៍ពីទស្សនិជន ជាមួយនិងការបង្ហាញខ្លួនរបស់នាងក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៣ ជាមួយនិង អាល់ប៊ុម វាយលុកខ្លាំង (Hits Album) នៃបទចម្រៀងពេញនិយមក្នុងចង្វាក់ទ្វីស (Twist Dance) "រាំចង្វាក់ទ្វីស" និង បទចម្រៀង "ខ្ញុំមិនសុខចិត្តទេ" បានរុញកេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់នាងជាប់ក្នុងកំពូលបទចម្រៀងវិទ្យុជាតិ (Top in Radio National Kampuchea) ហៅកាត់ថា RNK និង ជាប់ជាកំពូលបទចម្រៀងក្នុងវិទ្យុជាច្រើនផ្សេងទៀត ដែលមានការពេញនិយមចាក់ស្ដាប់ច្រើនជាងគេផងដែរ ។<ref> John Shepherd, David Horn, Dave Laing (2005) [https://books.google.com/books/about/Continuum_Encyclopedia_of_Popular_Music.html?id=ShUKAQAAMAAJ Continuum Encyclopedia of Popular Music of the World Part 2 Locations (5 Vol Set): Volumes III to VII], Publisher: Bloomsbury Academic, Original from the University of Michigan p.1824 [[ISBN]]: 0826474365, 9780826474360 </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
ប៉ែនរ៉ន កេីតនៅថ្ងៃទី០៨ ខែ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៤៤ មានទីកន្លែងកំណើតនៅទីរួម [[ខេត្តបាត់ដំបង]] (បច្ចុប្បន្ន:[[ក្រុងបាត់ដំបង]]) មិនមានកំណត់ត្រាពីឪពុកម្ដាយរបស់នាងឡើយ ឪពុករបស់នាងជាសាស្ត្រាចារ្យផ្នែកដូរតន្ត្រី អ្នកនាងបានចូលប្រឡូកវិស័យសិល្បៈលើកដំបូងក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៣ ដោយមានការជ្រោមជ្រែងពីឪពុក និងបងស្រីផ្ទាល់ គឺ ប៉ែនចន្ថា ដែលបាននាំអ្នកនាងច្រៀងតាមកម្មវីធីបុណ្យផ្សេងៗ និង ច្រៀងតាមភោជនីដ្ឋានផងដែរ បទចម្រៀងដំបូង ដែលធ្វើឱ្យនាង ប៉ែនរ៉ន មានឈ្មោះល្បីប្រចាំខេត្តបាត់ដំបងនេះ គឺបទ "ផ្កាកប្បាស" (Pka Kabas) ។ នាងមានបងប្អូនស្រីបង្កើត ៣នាក់ ប៉ែនរ៉ម ប៉ែនរុាំ និង បែ៉នចន្ថា បងប្អូននាងទាំង៣ បួករួមទាំងនាងប៉ែនរ៉នផ្ទាល់ ប្រហែលត្រូវបានពួកខ្មែរក្រហមយកទៅសម្លាប់នៅវាលពិឃាតជើងឯក ក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៦ ហើយមិនមានកំណត់ត្រាច្រើនពីនាងទៀតឡើយ ។<ref> IMDb (1990) [https://www.imdb.com/name/nm2122846/bio Pen Ran Biography], Website: www.imdb.com Publication: © 1990-2022 by IMDb.com, Inc. </ref>
== ឯកសារយោង ==
k5lb6okzi9h4rreik7rcc1xc6c628c5
282123
282122
2022-08-03T04:46:10Z
Camhistory
36281
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #778899;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ប៉ែន រ៉ន </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |[[File:Pen Ran.jpg|250px]]
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="2" |Original Artist Pen Ran <br>
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឈ្មោះ'''
| [[ប៉ែន រ៉ន]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត'''
| 08 កុម្ភៈ 1944
|- style="vertical-align:center;"
|'''មរណៈភាព'''
| 1976 (31ឆ្នាំ)
|- style="vertical-align:center;"
|'''សញ្ជាតិ'''
| {{KHM}}
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រភេទតន្ត្រី'''
|Khmer Music, Classic, Rock , Jazz, Blues, Twist, Ah Go-Go, Bolero, Cha-cha-cha.
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឆ្នាំសកម្ម'''
|1963-1975
|- style="vertical-align:center;"
|'''អជីបសិល្បៈ'''
|
* អ្នកចម្រៀង
* អ្នកនិពន្ធបទចម្រៀង
* អ្នកនិពន្ធបទភ្លេង
|- style="vertical-align:center;"
|'''ស្លាកតន្ត្រី'''
| អ្នកចម្រៀងឯករាជ
|}
'''ប៉ែន រ៉ន''' ([[អង់គ្លេស]]: Pen Ran) (កើតថ្ងៃទី ០៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៤៤) នាងគឺជាតារាចម្រៀងកម្ពុជាមួយរូប ដែលទទួលបាននូវការចាប់អារម្មណ៍ពីទស្សនិជន ជាមួយនិងការបង្ហាញខ្លួនរបស់នាងក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៣ ជាមួយនិង អាល់ប៊ុម វាយលុកខ្លាំង (Hits Album) នៃបទចម្រៀងពេញនិយមក្នុងចង្វាក់ទ្វីស (Twist Dance) "រាំចង្វាក់ទ្វីស" និង បទចម្រៀង "ខ្ញុំមិនសុខចិត្តទេ" បានរុញកេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់នាងជាប់ក្នុងកំពូលបទចម្រៀងវិទ្យុជាតិកម្ពុជា (Top in Radio National Kampuchea) ហៅកាត់ថា RNK និង ជាប់ជាកំពូលបទចម្រៀងក្នុងវិទ្យុជាច្រើនផ្សេងទៀត ដែលមានការពេញនិយមចាក់ស្ដាប់ច្រើនជាងគេផងដែរ ។<ref> John Shepherd, David Horn, Dave Laing (2005) [https://books.google.com/books/about/Continuum_Encyclopedia_of_Popular_Music.html?id=ShUKAQAAMAAJ Continuum Encyclopedia of Popular Music of the World Part 2 Locations (5 Vol Set): Volumes III to VII], Publisher: Bloomsbury Academic, Original from the University of Michigan p.1824 [[ISBN]]: 0826474365, 9780826474360 </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
ប៉ែនរ៉ន កេីតនៅថ្ងៃទី០៨ ខែ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៤៤ មានទីកន្លែងកំណើតនៅទីរួម [[ខេត្តបាត់ដំបង]] (បច្ចុប្បន្ន:[[ក្រុងបាត់ដំបង]]) មិនមានកំណត់ត្រាពីឪពុកម្ដាយរបស់នាងឡើយ ឪពុករបស់នាងជាសាស្ត្រាចារ្យផ្នែកដូរតន្ត្រី អ្នកនាងបានចូលប្រឡូកវិស័យសិល្បៈលើកដំបូងក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៣ ដោយមានការជ្រោមជ្រែងពីឪពុក និងបងស្រីផ្ទាល់ គឺ ប៉ែនចន្ថា ដែលបាននាំអ្នកនាងច្រៀងតាមកម្មវីធីបុណ្យផ្សេងៗ និង ច្រៀងតាមភោជនីដ្ឋានផងដែរ បទចម្រៀងដំបូង ដែលធ្វើឱ្យនាង ប៉ែនរ៉ន មានឈ្មោះល្បីប្រចាំខេត្តបាត់ដំបងនេះ គឺបទ "ផ្កាកប្បាស" (Pka Kabas) ។ នាងមានបងប្អូនស្រីបង្កើត ៣នាក់ ប៉ែនរ៉ម ប៉ែនរុាំ និង បែ៉នចន្ថា បងប្អូននាងទាំង៣ បួករួមទាំងនាងប៉ែនរ៉នផ្ទាល់ ប្រហែលត្រូវបានពួកខ្មែរក្រហមយកទៅសម្លាប់នៅវាលពិឃាតជើងឯក ក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៦ ហើយមិនមានកំណត់ត្រាច្រើនពីនាងទៀតឡើយ ។<ref> IMDb (1990) [https://www.imdb.com/name/nm2122846/bio Pen Ran Biography], Website: www.imdb.com Publication: © 1990-2022 by IMDb.com, Inc. </ref>
== ឯកសារយោង ==
2v51nxzwcrhs6dtzr0353e6ar8rdo4z
282124
282123
2022-08-03T04:53:58Z
Camhistory
36281
/* ជីវិតចាប់ផ្ដើម */
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #778899;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ប៉ែន រ៉ន </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |[[File:Pen Ran.jpg|250px]]
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="2" |Original Artist Pen Ran <br>
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឈ្មោះ'''
| [[ប៉ែន រ៉ន]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត'''
| 08 កុម្ភៈ 1944
|- style="vertical-align:center;"
|'''មរណៈភាព'''
| 1976 (31ឆ្នាំ)
|- style="vertical-align:center;"
|'''សញ្ជាតិ'''
| {{KHM}}
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រភេទតន្ត្រី'''
|Khmer Music, Classic, Rock , Jazz, Blues, Twist, Ah Go-Go, Bolero, Cha-cha-cha.
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឆ្នាំសកម្ម'''
|1963-1975
|- style="vertical-align:center;"
|'''អជីបសិល្បៈ'''
|
* អ្នកចម្រៀង
* អ្នកនិពន្ធបទចម្រៀង
* អ្នកនិពន្ធបទភ្លេង
|- style="vertical-align:center;"
|'''ស្លាកតន្ត្រី'''
| អ្នកចម្រៀងឯករាជ
|}
'''ប៉ែន រ៉ន''' ([[អង់គ្លេស]]: Pen Ran) (កើតថ្ងៃទី ០៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៤៤) នាងគឺជាតារាចម្រៀងកម្ពុជាមួយរូប ដែលទទួលបាននូវការចាប់អារម្មណ៍ពីទស្សនិជន ជាមួយនិងការបង្ហាញខ្លួនរបស់នាងក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៣ ជាមួយនិង អាល់ប៊ុម វាយលុកខ្លាំង (Hits Album) នៃបទចម្រៀងពេញនិយមក្នុងចង្វាក់ទ្វីស (Twist Dance) "រាំចង្វាក់ទ្វីស" និង បទចម្រៀង "ខ្ញុំមិនសុខចិត្តទេ" បានរុញកេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់នាងជាប់ក្នុងកំពូលបទចម្រៀងវិទ្យុជាតិកម្ពុជា (Top in Radio National Kampuchea) ហៅកាត់ថា RNK និង ជាប់ជាកំពូលបទចម្រៀងក្នុងវិទ្យុជាច្រើនផ្សេងទៀត ដែលមានការពេញនិយមចាក់ស្ដាប់ច្រើនជាងគេផងដែរ ។<ref> John Shepherd, David Horn, Dave Laing (2005) [https://books.google.com/books/about/Continuum_Encyclopedia_of_Popular_Music.html?id=ShUKAQAAMAAJ Continuum Encyclopedia of Popular Music of the World Part 2 Locations (5 Vol Set): Volumes III to VII], Publisher: Bloomsbury Academic, Original from the University of Michigan p.1824 [[ISBN]]: 0826474365, 9780826474360 </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
ប៉ែនរ៉ន កេីតនៅថ្ងៃទី០៨ ខែ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៤៤ មានទីកន្លែងកំណើតនៅទីរួម [[ខេត្តបាត់ដំបង]] (បច្ចុប្បន្ន:[[ក្រុងបាត់ដំបង]]) មិនមានកំណត់ត្រាពីឪពុកម្ដាយរបស់នាងឡើយ ឪពុករបស់នាងជាសាស្ត្រាចារ្យផ្នែកដូរតន្ត្រី អ្នកនាងបានចូលប្រឡូកវិស័យសិល្បៈលើកដំបូងក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៣ ដោយមានការជ្រោមជ្រែងពីឪពុក និងបងស្រីផ្ទាល់ គឺ ប៉ែនចន្ថា ដែលបាននាំអ្នកនាងច្រៀងតាមកម្មវីធីបុណ្យផ្សេងៗ និង ច្រៀងតាមភោជនីដ្ឋានផងដែរ បទចម្រៀងដំបូង ដែលធ្វើឱ្យនាង ប៉ែនរ៉ន មានឈ្មោះល្បីប្រចាំខេត្តបាត់ដំបងនេះ គឺបទ "ផ្កាកប្បាស" (Pka Kabas) ។ នាងមានបងប្អូនស្រីបង្កើត ៣នាក់ ប៉ែនរ៉ម ប៉ែនរុាំ និង បែ៉នចន្ថា បងប្អូននាងទាំង៣ បួករួមទាំងនាងប៉ែនរ៉នផ្ទាល់ ប្រហែលត្រូវបានពួកខ្មែរក្រហមយកទៅសម្លាប់នៅវាលពិឃាតជើងឯក ក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៦ ហើយមិនមានកំណត់ត្រាច្រើនពីនាងទៀតឡើយ ។<ref> IMDb (1990) [https://www.imdb.com/name/nm2122846/bio Pen Ran Biography], Website: www.imdb.com Publication: © 1990-2022 by IMDb.com, Inc. </ref>
== អាជីពតន្ត្រី ==
'''Music career'''
== ឯកសារយោង ==
blunri274vfkfxzwoqiny0u1r70yrml
282129
282124
2022-08-03T08:13:28Z
Camhistory
36281
/* អាជីពតន្ត្រី */
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #778899;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ប៉ែន រ៉ន </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |[[File:Pen Ran.jpg|250px]]
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="2" |Original Artist Pen Ran <br>
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឈ្មោះ'''
| [[ប៉ែន រ៉ន]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត'''
| 08 កុម្ភៈ 1944
|- style="vertical-align:center;"
|'''មរណៈភាព'''
| 1976 (31ឆ្នាំ)
|- style="vertical-align:center;"
|'''សញ្ជាតិ'''
| {{KHM}}
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រភេទតន្ត្រី'''
|Khmer Music, Classic, Rock , Jazz, Blues, Twist, Ah Go-Go, Bolero, Cha-cha-cha.
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឆ្នាំសកម្ម'''
|1963-1975
|- style="vertical-align:center;"
|'''អជីបសិល្បៈ'''
|
* អ្នកចម្រៀង
* អ្នកនិពន្ធបទចម្រៀង
* អ្នកនិពន្ធបទភ្លេង
|- style="vertical-align:center;"
|'''ស្លាកតន្ត្រី'''
| អ្នកចម្រៀងឯករាជ
|}
'''ប៉ែន រ៉ន''' ([[អង់គ្លេស]]: Pen Ran) (កើតថ្ងៃទី ០៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៤៤) នាងគឺជាតារាចម្រៀងកម្ពុជាមួយរូប ដែលទទួលបាននូវការចាប់អារម្មណ៍ពីទស្សនិជន ជាមួយនិងការបង្ហាញខ្លួនរបស់នាងក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៣ ជាមួយនិង អាល់ប៊ុម វាយលុកខ្លាំង (Hits Album) នៃបទចម្រៀងពេញនិយមក្នុងចង្វាក់ទ្វីស (Twist Dance) "រាំចង្វាក់ទ្វីស" និង បទចម្រៀង "ខ្ញុំមិនសុខចិត្តទេ" បានរុញកេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់នាងជាប់ក្នុងកំពូលបទចម្រៀងវិទ្យុជាតិកម្ពុជា (Top in Radio National Kampuchea) ហៅកាត់ថា RNK និង ជាប់ជាកំពូលបទចម្រៀងក្នុងវិទ្យុជាច្រើនផ្សេងទៀត ដែលមានការពេញនិយមចាក់ស្ដាប់ច្រើនជាងគេផងដែរ ។<ref> John Shepherd, David Horn, Dave Laing (2005) [https://books.google.com/books/about/Continuum_Encyclopedia_of_Popular_Music.html?id=ShUKAQAAMAAJ Continuum Encyclopedia of Popular Music of the World Part 2 Locations (5 Vol Set): Volumes III to VII], Publisher: Bloomsbury Academic, Original from the University of Michigan p.1824 [[ISBN]]: 0826474365, 9780826474360 </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
ប៉ែនរ៉ន កេីតនៅថ្ងៃទី០៨ ខែ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៤៤ មានទីកន្លែងកំណើតនៅទីរួម [[ខេត្តបាត់ដំបង]] (បច្ចុប្បន្ន:[[ក្រុងបាត់ដំបង]]) មិនមានកំណត់ត្រាពីឪពុកម្ដាយរបស់នាងឡើយ ឪពុករបស់នាងជាសាស្ត្រាចារ្យផ្នែកដូរតន្ត្រី អ្នកនាងបានចូលប្រឡូកវិស័យសិល្បៈលើកដំបូងក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៣ ដោយមានការជ្រោមជ្រែងពីឪពុក និងបងស្រីផ្ទាល់ គឺ ប៉ែនចន្ថា ដែលបាននាំអ្នកនាងច្រៀងតាមកម្មវីធីបុណ្យផ្សេងៗ និង ច្រៀងតាមភោជនីដ្ឋានផងដែរ បទចម្រៀងដំបូង ដែលធ្វើឱ្យនាង ប៉ែនរ៉ន មានឈ្មោះល្បីប្រចាំខេត្តបាត់ដំបងនេះ គឺបទ "ផ្កាកប្បាស" (Pka Kabas) ។ នាងមានបងប្អូនស្រីបង្កើត ៣នាក់ ប៉ែនរ៉ម ប៉ែនរុាំ និង បែ៉នចន្ថា បងប្អូននាងទាំង៣ បួករួមទាំងនាងប៉ែនរ៉នផ្ទាល់ ប្រហែលត្រូវបានពួកខ្មែរក្រហមយកទៅសម្លាប់នៅវាលពិឃាតជើងឯក ក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៦ ហើយមិនមានកំណត់ត្រាច្រើនពីនាងទៀតឡើយ ។<ref> IMDb (1990) [https://www.imdb.com/name/nm2122846/bio Pen Ran Biography], Website: www.imdb.com Publication: © 1990-2022 by IMDb.com, Inc. </ref>
== អាជីពតន្ត្រី ==
'''Music career'''
ប៉ែនរ៉ន បានឈានជេីងចូលវិស័យសិល្បះ ដំបូងនាអំឡុងឆ្នាំ ១៩៦៣ បទចម្រៀងដំបូងដែលធ្វើឱ្យនាងល្បីទូទាំង [[ខេត្តបាត់ដំបង]] នោះគឺបទ "ផ្កាកប្បាស" ដែលនិពន្ធដោយឪពុកនាងផ្ទាល់ បទនេះផងដែរ បានជាប់ក្នុងកំពូលតារាង វិទ្យុជាតិបាត់ដំបង (Top in Battambang National Radio) ភាពល្បីល្បាញនេះបានធ្វើឱ្យនាងក្លាយជាតារាចម្រៀងអជីប ក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៣ ដែលចេញ ជាមួយនិង អាល់ប៊ុម វាយលុកខ្លាំង (Hits Album) នៃបទចម្រៀងពេញនិយមក្នុងចង្វាក់ទ្វីស (Twist Dance) "រាំចង្វាក់ទ្វីស" នេះបើយោងតាមប្រសាសន៍របស់អ្នកម្នាងសៀងឌី ដែលរៀបរាប់ត្រួសៗពីអ្នកនាងប៉ែនរ៉ន ។ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៤ អ្នកនាងប៉ែនរ៉ន បានផ្លាសមក [[រាជធានីភ្នំពេញ]] និង បានច្រៀងចម្រៀងជាច្រើនក្នុងខ្សែរភាពយន្ត ដូចជាបទ "ទំនួញនាងព្រាហ្មកេសរ" ក្នុងខ្សែរភាពយន្តរឿង "ព្រះលក្សិណវង្ស" និងបទ "ទឹកភ្នែកក្ដាមស្រែ" ដែលមានភាពល្បីល្បាញទៅដល់ [[ប្រទេសថៃ]] ផងដែរ និងបានទម្លាក់បទចម្រៀងយ៉ាងកក្រើកនៅក្រុងភ្នំពេញនោះគឺបទ "រាំទាន់ខ្លួននៅក្មេង" ដែលបានជាប់ក្នុងកំពូលបទចម្រៀង ក្នុងស្ថានីយ៍វិទ្យុ៥ នៅភ្នំពេញ ។<ref> Asian Music (2008) [https://books.google.com/books/about/Asian_Music.html?id=QCxLAQAAIAAJ Asian Music, Volume 39, Issue 1], Publisher: Original from the University of California </ref>
== ឯកសារយោង ==
aqettsnjtay42uc3x3boouqgfsp407o
282130
282129
2022-08-03T09:13:47Z
Camhistory
36281
/* អាជីពតន្ត្រី */
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #778899;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ប៉ែន រ៉ន </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |[[File:Pen Ran.jpg|250px]]
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="2" |Original Artist Pen Ran <br>
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឈ្មោះ'''
| [[ប៉ែន រ៉ន]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត'''
| 08 កុម្ភៈ 1944
|- style="vertical-align:center;"
|'''មរណៈភាព'''
| 1976 (31ឆ្នាំ)
|- style="vertical-align:center;"
|'''សញ្ជាតិ'''
| {{KHM}}
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រភេទតន្ត្រី'''
|Khmer Music, Classic, Rock , Jazz, Blues, Twist, Ah Go-Go, Bolero, Cha-cha-cha.
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឆ្នាំសកម្ម'''
|1963-1975
|- style="vertical-align:center;"
|'''អជីបសិល្បៈ'''
|
* អ្នកចម្រៀង
* អ្នកនិពន្ធបទចម្រៀង
* អ្នកនិពន្ធបទភ្លេង
|- style="vertical-align:center;"
|'''ស្លាកតន្ត្រី'''
| អ្នកចម្រៀងឯករាជ
|}
'''ប៉ែន រ៉ន''' ([[អង់គ្លេស]]: Pen Ran) (កើតថ្ងៃទី ០៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៤៤) នាងគឺជាតារាចម្រៀងកម្ពុជាមួយរូប ដែលទទួលបាននូវការចាប់អារម្មណ៍ពីទស្សនិជន ជាមួយនិងការបង្ហាញខ្លួនរបស់នាងក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៣ ជាមួយនិង អាល់ប៊ុម វាយលុកខ្លាំង (Hits Album) នៃបទចម្រៀងពេញនិយមក្នុងចង្វាក់ទ្វីស (Twist Dance) "រាំចង្វាក់ទ្វីស" និង បទចម្រៀង "ខ្ញុំមិនសុខចិត្តទេ" បានរុញកេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់នាងជាប់ក្នុងកំពូលបទចម្រៀងវិទ្យុជាតិកម្ពុជា (Top in Radio National Kampuchea) ហៅកាត់ថា RNK និង ជាប់ជាកំពូលបទចម្រៀងក្នុងវិទ្យុជាច្រើនផ្សេងទៀត ដែលមានការពេញនិយមចាក់ស្ដាប់ច្រើនជាងគេផងដែរ ។<ref> John Shepherd, David Horn, Dave Laing (2005) [https://books.google.com/books/about/Continuum_Encyclopedia_of_Popular_Music.html?id=ShUKAQAAMAAJ Continuum Encyclopedia of Popular Music of the World Part 2 Locations (5 Vol Set): Volumes III to VII], Publisher: Bloomsbury Academic, Original from the University of Michigan p.1824 [[ISBN]]: 0826474365, 9780826474360 </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
ប៉ែនរ៉ន កេីតនៅថ្ងៃទី០៨ ខែ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៤៤ មានទីកន្លែងកំណើតនៅទីរួម [[ខេត្តបាត់ដំបង]] (បច្ចុប្បន្ន:[[ក្រុងបាត់ដំបង]]) មិនមានកំណត់ត្រាពីឪពុកម្ដាយរបស់នាងឡើយ ឪពុករបស់នាងជាសាស្ត្រាចារ្យផ្នែកដូរតន្ត្រី អ្នកនាងបានចូលប្រឡូកវិស័យសិល្បៈលើកដំបូងក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៣ ដោយមានការជ្រោមជ្រែងពីឪពុក និងបងស្រីផ្ទាល់ គឺ ប៉ែនចន្ថា ដែលបាននាំអ្នកនាងច្រៀងតាមកម្មវីធីបុណ្យផ្សេងៗ និង ច្រៀងតាមភោជនីដ្ឋានផងដែរ បទចម្រៀងដំបូង ដែលធ្វើឱ្យនាង ប៉ែនរ៉ន មានឈ្មោះល្បីប្រចាំខេត្តបាត់ដំបងនេះ គឺបទ "ផ្កាកប្បាស" (Pka Kabas) ។ នាងមានបងប្អូនស្រីបង្កើត ៣នាក់ ប៉ែនរ៉ម ប៉ែនរុាំ និង បែ៉នចន្ថា បងប្អូននាងទាំង៣ បួករួមទាំងនាងប៉ែនរ៉នផ្ទាល់ ប្រហែលត្រូវបានពួកខ្មែរក្រហមយកទៅសម្លាប់នៅវាលពិឃាតជើងឯក ក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៦ ហើយមិនមានកំណត់ត្រាច្រើនពីនាងទៀតឡើយ ។<ref> IMDb (1990) [https://www.imdb.com/name/nm2122846/bio Pen Ran Biography], Website: www.imdb.com Publication: © 1990-2022 by IMDb.com, Inc. </ref>
== អាជីពតន្ត្រី ==
'''Music career'''
ប៉ែនរ៉ន បានឈានជេីងចូលវិស័យសិល្បះ ដំបូងនាអំឡុងឆ្នាំ ១៩៦៣ បទចម្រៀងដំបូងដែលធ្វើឱ្យនាងល្បីទូទាំង [[ខេត្តបាត់ដំបង]] នោះគឺបទ "ផ្កាកប្បាស" ដែលនិពន្ធដោយឪពុកនាងផ្ទាល់ បទនេះផងដែរ បានជាប់ក្នុងកំពូលតារាង វិទ្យុជាតិបាត់ដំបង (Top in Battambang National Radio) ភាពល្បីល្បាញនេះបានធ្វើឱ្យនាងក្លាយជាតារាចម្រៀងអជីប ក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៣ ដែលចេញ ជាមួយនិង អាល់ប៊ុម វាយលុកខ្លាំង (Hits Album) នៃបទចម្រៀងពេញនិយមក្នុងចង្វាក់ទ្វីស (Twist Dance) "រាំចង្វាក់ទ្វីស" នេះបើយោងតាមប្រសាសន៍របស់អ្នកម្នាងសៀងឌី ដែលរៀបរាប់ត្រួសៗពីអ្នកនាងប៉ែនរ៉ន ។ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៤ អ្នកនាងប៉ែនរ៉ន បានផ្លាសមក [[រាជធានីភ្នំពេញ]] និង បានច្រៀងចម្រៀងជាច្រើនក្នុងខ្សែរភាពយន្ត ដូចជាបទ "ទំនួញនាងព្រាហ្មកេសរ" ក្នុងខ្សែរភាពយន្តរឿង "ព្រះលក្សិណវង្ស" និងបទ "ក្ដាមស្រែ" ដែលមានភាពល្បីល្បាញទៅដល់ [[ប្រទេសថៃ]] ផងដែរ និងបានទម្លាក់បទចម្រៀងយ៉ាងកក្រើកនៅក្រុងភ្នំពេញនោះគឺបទ "រាំទាន់ខ្លួននៅក្មេង" ដែលបានជាប់ក្នុងកំពូលបទចម្រៀង ក្នុងស្ថានីយ៍វិទ្យុ៥ នៅភ្នំពេញ ។<ref> Asian Music (2008) [https://books.google.com/books/about/Asian_Music.html?id=QCxLAQAAIAAJ Asian Music, Volume 39, Issue 1], Publisher: Original from the University of California </ref>
== ឯកសារយោង ==
g7i80ln83gg4wfvtx9dc7s6578rbi2l
282135
282130
2022-08-03T11:48:23Z
Camhistory
36281
/* អាជីពតន្ត្រី */
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #778899;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ប៉ែន រ៉ន </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |[[File:Pen Ran.jpg|250px]]
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="2" |Original Artist Pen Ran <br>
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឈ្មោះ'''
| [[ប៉ែន រ៉ន]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត'''
| 08 កុម្ភៈ 1944
|- style="vertical-align:center;"
|'''មរណៈភាព'''
| 1976 (31ឆ្នាំ)
|- style="vertical-align:center;"
|'''សញ្ជាតិ'''
| {{KHM}}
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រភេទតន្ត្រី'''
|Khmer Music, Classic, Rock , Jazz, Blues, Twist, Ah Go-Go, Bolero, Cha-cha-cha.
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឆ្នាំសកម្ម'''
|1963-1975
|- style="vertical-align:center;"
|'''អជីបសិល្បៈ'''
|
* អ្នកចម្រៀង
* អ្នកនិពន្ធបទចម្រៀង
* អ្នកនិពន្ធបទភ្លេង
|- style="vertical-align:center;"
|'''ស្លាកតន្ត្រី'''
| អ្នកចម្រៀងឯករាជ
|}
'''ប៉ែន រ៉ន''' ([[អង់គ្លេស]]: Pen Ran) (កើតថ្ងៃទី ០៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៤៤) នាងគឺជាតារាចម្រៀងកម្ពុជាមួយរូប ដែលទទួលបាននូវការចាប់អារម្មណ៍ពីទស្សនិជន ជាមួយនិងការបង្ហាញខ្លួនរបស់នាងក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៣ ជាមួយនិង អាល់ប៊ុម វាយលុកខ្លាំង (Hits Album) នៃបទចម្រៀងពេញនិយមក្នុងចង្វាក់ទ្វីស (Twist Dance) "រាំចង្វាក់ទ្វីស" និង បទចម្រៀង "ខ្ញុំមិនសុខចិត្តទេ" បានរុញកេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់នាងជាប់ក្នុងកំពូលបទចម្រៀងវិទ្យុជាតិកម្ពុជា (Top in Radio National Kampuchea) ហៅកាត់ថា RNK និង ជាប់ជាកំពូលបទចម្រៀងក្នុងវិទ្យុជាច្រើនផ្សេងទៀត ដែលមានការពេញនិយមចាក់ស្ដាប់ច្រើនជាងគេផងដែរ ។<ref> John Shepherd, David Horn, Dave Laing (2005) [https://books.google.com/books/about/Continuum_Encyclopedia_of_Popular_Music.html?id=ShUKAQAAMAAJ Continuum Encyclopedia of Popular Music of the World Part 2 Locations (5 Vol Set): Volumes III to VII], Publisher: Bloomsbury Academic, Original from the University of Michigan p.1824 [[ISBN]]: 0826474365, 9780826474360 </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
ប៉ែនរ៉ន កេីតនៅថ្ងៃទី០៨ ខែ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៤៤ មានទីកន្លែងកំណើតនៅទីរួម [[ខេត្តបាត់ដំបង]] (បច្ចុប្បន្ន:[[ក្រុងបាត់ដំបង]]) មិនមានកំណត់ត្រាពីឪពុកម្ដាយរបស់នាងឡើយ ឪពុករបស់នាងជាសាស្ត្រាចារ្យផ្នែកដូរតន្ត្រី អ្នកនាងបានចូលប្រឡូកវិស័យសិល្បៈលើកដំបូងក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៣ ដោយមានការជ្រោមជ្រែងពីឪពុក និងបងស្រីផ្ទាល់ គឺ ប៉ែនចន្ថា ដែលបាននាំអ្នកនាងច្រៀងតាមកម្មវីធីបុណ្យផ្សេងៗ និង ច្រៀងតាមភោជនីដ្ឋានផងដែរ បទចម្រៀងដំបូង ដែលធ្វើឱ្យនាង ប៉ែនរ៉ន មានឈ្មោះល្បីប្រចាំខេត្តបាត់ដំបងនេះ គឺបទ "ផ្កាកប្បាស" (Pka Kabas) ។ នាងមានបងប្អូនស្រីបង្កើត ៣នាក់ ប៉ែនរ៉ម ប៉ែនរុាំ និង បែ៉នចន្ថា បងប្អូននាងទាំង៣ បួករួមទាំងនាងប៉ែនរ៉នផ្ទាល់ ប្រហែលត្រូវបានពួកខ្មែរក្រហមយកទៅសម្លាប់នៅវាលពិឃាតជើងឯក ក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៦ ហើយមិនមានកំណត់ត្រាច្រើនពីនាងទៀតឡើយ ។<ref> IMDb (1990) [https://www.imdb.com/name/nm2122846/bio Pen Ran Biography], Website: www.imdb.com Publication: © 1990-2022 by IMDb.com, Inc. </ref>
== អាជីពតន្ត្រី ==
'''Music career'''
ប៉ែនរ៉ន បានឈានជេីងចូលវិស័យសិល្បះ ដំបូងនាអំឡុងឆ្នាំ ១៩៦៣ បទចម្រៀងដំបូងដែលធ្វើឱ្យនាងល្បីទូទាំង [[ខេត្តបាត់ដំបង]] នោះគឺបទ "ផ្កាកប្បាស" ដែលនិពន្ធដោយឪពុកនាងផ្ទាល់ បទនេះផងដែរ បានជាប់ក្នុងកំពូលតារាង វិទ្យុជាតិបាត់ដំបង (Top in Battambang National Radio) ភាពល្បីល្បាញនេះបានធ្វើឱ្យនាងក្លាយជាតារាចម្រៀងអជីប ក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៣ ដែលចេញ ជាមួយនិង អាល់ប៊ុម វាយលុកខ្លាំង (Hits Album) នៃបទចម្រៀងពេញនិយមក្នុងចង្វាក់ទ្វីស (Twist Dance) "រាំចង្វាក់ទ្វីស" នេះបើយោងតាមប្រសាសន៍របស់អ្នកម្នាងសៀងឌី ដែលរៀបរាប់ត្រួសៗពីអ្នកនាងប៉ែនរ៉ន ។ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៤ អ្នកនាងប៉ែនរ៉ន បានផ្លាសមក [[រាជធានីភ្នំពេញ]] និង បានច្រៀងចម្រៀងជាច្រើនក្នុងខ្សែរភាពយន្ត ដូចជាបទ "ទំនួញនាងព្រាហ្មកេសរ" ក្នុងខ្សែរភាពយន្តរឿង "ព្រះលក្សិណវង្ស" និងបទ "ក្ដាមស្រែ" ដែលមានភាពល្បីល្បាញទៅដល់ [[ប្រទេសថៃ]] ផងដែរ និងបានទម្លាក់បទចម្រៀងយ៉ាងកក្រើកនៅក្រុងភ្នំពេញនោះគឺបទ "រាំទាន់ខ្លួននៅក្មេង" ដែលបានជាប់ក្នុងកំពូលបទចម្រៀង ក្នុងស្ថានីយ៍វិទ្យុ៥ នៅភ្នំពេញ ។<ref> Asian Music (2008) [https://books.google.com/books/about/Asian_Music.html?id=QCxLAQAAIAAJ Asian Music, Volume 39, Issue 1], Publisher: Original from the University of California </ref>
== សមិទ្ធិផល ==
'''Achievement'''
== ឯកសារយោង ==
qzmyeikv6zxiv50qc5bfqlvxd2k6qkj
រឿងសូផាត
0
10055
282127
277824
2022-08-03T06:26:19Z
175.100.14.44
/* មើលផងដែរ */
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="text-align: right; border: none;"
|
{{infobox book | <!-- See Wikipedia:WikiProject_Novels or Wikipedia:WikiProject_Books -->
| name = សូផាត
| title_orig =
| translator =
| image = [[File:Khmer_Novel_-_Sophat.jpg|150px]]
| author = [[រីម គីន]]
| illustrator =
| cover_artist =
| country = [[កម្ពុជា]]
| language = [[ភាសាខ្មែរ]]
| series =
| genre = [[មនោសញ្ចេតនា]]
| publisher =
| release_date = ១៩៤២
| media_type = Print ([[Paperback]])
| pages =
| isbn =
| preceded_by =
| followed_by =
}}
|-
|
|}
ដំណើផ្សងព្រេងរបស់សុផាត បង្កើតជាបញ្ហាទាំងឡាយនៅក្នុងរឿងនេះ។
១៩៣៨ គឺជាកម្រងរឿងប្រលោមលោកខ្មែរ ដែលត្រូវបានសរសេរតាំងតែពីឆ្នាំ ១៩៣៨ មកម្ល៉េះ ដោយអ្នកនិពន្ធ [[រីម គីន]] ។ រហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៤២ ទើបត្រូវបានបោះពុម្ពផ្សាយ ឯការបោះពុម្ពនោះទៀតសោត គឺនៅឯព្រៃនគរ ក្រុង ច្រឺឡឺង ប្រទេសវៀតណាមឯណោះ ពីព្រោះនៅក្នុងប្រទេសយើងមិនមានរោងពុម្ពច្រើនល្មមគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ការបម្រើការបោះពុម្ពនេះឡើយ នាគ្រាកាលសម័យនោះ ។ ជាប្រលោមលោកដែលក់ដាច់ខ្លាំងណាស់ក្នុងសម័យនោះ ក្រោយមកក៏ត្រូវបានដាក់បញ្ចូលទៅក្នុងកម្មវិធីសិក្សាថ្នាក់ជាតិ (បឋមភូមិ) ។ សូផាត ដែលជាកុមារកំព្រាបានរស់រៀនសូត្រ និងធំដឹងក្តី ដោយការជួយទំនុកបម្រុងពីអ្នកស្រុក និងព្រះសង្ឃ ។ បន្ទាប់ពីនាងសូយា ដែលត្រូវជាម្តាយបានលាចាកលោកនេះទៅ ។ ដំណើរផ្សងព្រេងរបស់សូផាតមកកាន់ទីក្រុងភ្នំពេញ បង្កើតបានជារឿងនេះឡើង ។ តើមានអ្វីកើតឡើងខ្លះចំពោះដំណើរជីវិតរបស់ ’សូផាត” ។ សូមអញ្ជើញអានចុះ ជាវទុកជាសក្ខីសម្រាប់រក្សាទុក រក្សាឲ្យកូនៗខាងក្រោយបានអានតទៅទៀត ... ។
== សាច់រឿង ==
សួន ចៅហ្វាយស្រុក ស្រុកសិរីសោភ័ណ ជានាម៉ឺនប្រកបដោយរូបឆោមល្អឆើតឆាយ សមសួននឹងតម្រេះវិជ្ជា លោកអាយុទើបតែ២៣ឆ្នាំទេ
ប៉ុន្តែលោកបានមកកាន់កាប់ស្ដីទីរាជការចំនួនពីរឆ្នាំហើយ ក្នុងស្រុកសិរីសោភ័ណនេះ។ លោកមិនបានដណ្ដឹងស្ត្រីឯណាមួយធ្វើជាគូគាប់ចិត្តសោះ ប៉ុន្តែរាស្ត្រទាំងពួងដឹងជាក់ថា លោកបានទៅរួមរ័កដោយលាក់កំបាំងនឹងស្ត្រីកំព្រាម្នាក់ឈ្មោះនាង “សូយា” ចំនួនប្រាំពីរខែហើយ។
ថ្ងៃមួយលោក សួន បានទទួលសំបុត្រពីរាជការធំដែលនៅភ្នំពេញ ផ្លាស់លោកទៅទីក្រុងដើម្បីទៅកាន់កាប់ទីរាជការថ្មីទៀត។
លោក សួន គិតថា ខ្លួនអើយ ! មកនៅស្រុកនេះចំនួនពីរឆ្នាំហើយ ឃ្លាតចេញពីក្រុងភ្នំពេញ ដែលជាស្រុកកំណើតរបស់ខ្លួន ហើយដែលខ្លួនមិនដែលបានទៅណាមកណាឃ្លាតយូរដល់ម្ល៉េះសោះ! អ្នកម្ដាយម៉េម៉ាយនៅតែម្នាក់ឯង ឯរាជធានី តែងនឹងរលឹកខ្លួនរាល់ថ្ងៃ។ ការដែលរាជការ តម្រូវឲ្យត្រឡប់ទៅស្រុកវិញជាការប្រសើរណាស់។
លោកចៅហ្វាយស្រុកគិតដូច្នេះស្រេចហើយ ក៏មានទឹកមុខរីករាយ។
លោក សួន កំពុងតែនឹកមមៃ សប្បាយចិត្តដោយបានវិលថ្កានឋានមាតា ស្រាប់តែភ័ក្ត្រលោកប្រែជាស្រពោនមួយរំពេច ដោយមានគំនិតមួយ ចូលលុកលុយខួរក្បាលលោក “ឱ! សូយា មាសបងអើយ! នាងមានផ្ទៃពោះប្រាំខែហើយ បើបងនឹងចាកចោលនាងដូច្នេះ យល់ជាមិនសមគួរឡើយ ឥលូវ បើនឹងយកនាងទៅជាមួយផង យល់ថាមិនកើតទេ។ អ្នកម្ដាយកាលដែលខ្លួនចេញមកនៅស្រុកនេះ បានប្ដេជ្ញាថា កុំឲ្យទៅយកស្ត្រីឯណាធ្វើជាភរិយា ពីព្រោះអ្នកបា ដណ្ដឹងកូនគេបញ្ចាំចិត្តទុកឲ្យហើយ។ ព្រះអើយ! ខ្ញុំមិនដឹងគិតយ៉ាងណាទេ!
លោក សួន យកកន្សែងតូចមួយដែលជាស្នាដៃនាង សូយា ជូតទឹកភ្នែកដែលហូររឹមៗ។ លោកអញ្ជើញចូលទៅក្នុងបន្ទប់ មានដំណើរធេងធោង នឹងពន់ទុក្ខសោកនៅអាត្មា។
វេលានោះស្ត្រីម្នាក់ចូលមក។ នាងនោះមានរូបឆោមលោមពណ៌ល្អ ភាពជាស្រីថៃពាក់កណ្ដាល ស្រីខ្មែរពាក់កណ្ដាល ពោះប៉ោងបន្តិច ឲ្យសម្គាល់ដឹងថានាងមានផ្ទៃពោះ។
លោក សួន ឮសូរជើងនាងដើរ ក៏ចេញពីបន្ទប់ភ្លាម ស្ទុះទៅឱបនាង និយាយថា៖
*សូយា ! មាស
ទឹកមុខនាង សូយា ក្រៀមក្រំស្រងូតស្រងាត់ គួរឲ្យអាណិតពេកណាស់។ នាងផ្ដេកក្បាលទៅលើទ្រូងសង្សារ នាងខ្សឹកខ្សួលអួលអាក់ ហូរធ្លាក់ទឹកនេត្រាទាំងគូរហាម។
លោក សួន យកដៃមួយចាប់ភ័ក្ត្រនួននាងផ្ទាប់នឹងឱរាលោក ដៃមួយទៀតអង្អែលកេសាស្ត្រី ពោលពាក្យល្ហឹមលេ
==មើលផងដែរ==
* [[អុី រ៉ា]]
cwxuni4e65ya3g7m76jpaf7u8nrwy16
282128
282127
2022-08-03T06:27:25Z
175.100.14.44
/* មើលផងដែរ */
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="text-align: right; border: none;"
|
{{infobox book | <!-- See Wikipedia:WikiProject_Novels or Wikipedia:WikiProject_Books -->
| name = សូផាត
| title_orig =
| translator =
| image = [[File:Khmer_Novel_-_Sophat.jpg|150px]]
| author = [[រីម គីន]]
| illustrator =
| cover_artist =
| country = [[កម្ពុជា]]
| language = [[ភាសាខ្មែរ]]
| series =
| genre = [[មនោសញ្ចេតនា]]
| publisher =
| release_date = ១៩៤២
| media_type = Print ([[Paperback]])
| pages =
| isbn =
| preceded_by =
| followed_by =
}}
|-
|
|}
ដំណើផ្សងព្រេងរបស់សុផាត បង្កើតជាបញ្ហាទាំងឡាយនៅក្នុងរឿងនេះ។
១៩៣៨ គឺជាកម្រងរឿងប្រលោមលោកខ្មែរ ដែលត្រូវបានសរសេរតាំងតែពីឆ្នាំ ១៩៣៨ មកម្ល៉េះ ដោយអ្នកនិពន្ធ [[រីម គីន]] ។ រហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៤២ ទើបត្រូវបានបោះពុម្ពផ្សាយ ឯការបោះពុម្ពនោះទៀតសោត គឺនៅឯព្រៃនគរ ក្រុង ច្រឺឡឺង ប្រទេសវៀតណាមឯណោះ ពីព្រោះនៅក្នុងប្រទេសយើងមិនមានរោងពុម្ពច្រើនល្មមគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ការបម្រើការបោះពុម្ពនេះឡើយ នាគ្រាកាលសម័យនោះ ។ ជាប្រលោមលោកដែលក់ដាច់ខ្លាំងណាស់ក្នុងសម័យនោះ ក្រោយមកក៏ត្រូវបានដាក់បញ្ចូលទៅក្នុងកម្មវិធីសិក្សាថ្នាក់ជាតិ (បឋមភូមិ) ។ សូផាត ដែលជាកុមារកំព្រាបានរស់រៀនសូត្រ និងធំដឹងក្តី ដោយការជួយទំនុកបម្រុងពីអ្នកស្រុក និងព្រះសង្ឃ ។ បន្ទាប់ពីនាងសូយា ដែលត្រូវជាម្តាយបានលាចាកលោកនេះទៅ ។ ដំណើរផ្សងព្រេងរបស់សូផាតមកកាន់ទីក្រុងភ្នំពេញ បង្កើតបានជារឿងនេះឡើង ។ តើមានអ្វីកើតឡើងខ្លះចំពោះដំណើរជីវិតរបស់ ’សូផាត” ។ សូមអញ្ជើញអានចុះ ជាវទុកជាសក្ខីសម្រាប់រក្សាទុក រក្សាឲ្យកូនៗខាងក្រោយបានអានតទៅទៀត ... ។
== សាច់រឿង ==
សួន ចៅហ្វាយស្រុក ស្រុកសិរីសោភ័ណ ជានាម៉ឺនប្រកបដោយរូបឆោមល្អឆើតឆាយ សមសួននឹងតម្រេះវិជ្ជា លោកអាយុទើបតែ២៣ឆ្នាំទេ
ប៉ុន្តែលោកបានមកកាន់កាប់ស្ដីទីរាជការចំនួនពីរឆ្នាំហើយ ក្នុងស្រុកសិរីសោភ័ណនេះ។ លោកមិនបានដណ្ដឹងស្ត្រីឯណាមួយធ្វើជាគូគាប់ចិត្តសោះ ប៉ុន្តែរាស្ត្រទាំងពួងដឹងជាក់ថា លោកបានទៅរួមរ័កដោយលាក់កំបាំងនឹងស្ត្រីកំព្រាម្នាក់ឈ្មោះនាង “សូយា” ចំនួនប្រាំពីរខែហើយ។
ថ្ងៃមួយលោក សួន បានទទួលសំបុត្រពីរាជការធំដែលនៅភ្នំពេញ ផ្លាស់លោកទៅទីក្រុងដើម្បីទៅកាន់កាប់ទីរាជការថ្មីទៀត។
លោក សួន គិតថា ខ្លួនអើយ ! មកនៅស្រុកនេះចំនួនពីរឆ្នាំហើយ ឃ្លាតចេញពីក្រុងភ្នំពេញ ដែលជាស្រុកកំណើតរបស់ខ្លួន ហើយដែលខ្លួនមិនដែលបានទៅណាមកណាឃ្លាតយូរដល់ម្ល៉េះសោះ! អ្នកម្ដាយម៉េម៉ាយនៅតែម្នាក់ឯង ឯរាជធានី តែងនឹងរលឹកខ្លួនរាល់ថ្ងៃ។ ការដែលរាជការ តម្រូវឲ្យត្រឡប់ទៅស្រុកវិញជាការប្រសើរណាស់។
លោកចៅហ្វាយស្រុកគិតដូច្នេះស្រេចហើយ ក៏មានទឹកមុខរីករាយ។
លោក សួន កំពុងតែនឹកមមៃ សប្បាយចិត្តដោយបានវិលថ្កានឋានមាតា ស្រាប់តែភ័ក្ត្រលោកប្រែជាស្រពោនមួយរំពេច ដោយមានគំនិតមួយ ចូលលុកលុយខួរក្បាលលោក “ឱ! សូយា មាសបងអើយ! នាងមានផ្ទៃពោះប្រាំខែហើយ បើបងនឹងចាកចោលនាងដូច្នេះ យល់ជាមិនសមគួរឡើយ ឥលូវ បើនឹងយកនាងទៅជាមួយផង យល់ថាមិនកើតទេ។ អ្នកម្ដាយកាលដែលខ្លួនចេញមកនៅស្រុកនេះ បានប្ដេជ្ញាថា កុំឲ្យទៅយកស្ត្រីឯណាធ្វើជាភរិយា ពីព្រោះអ្នកបា ដណ្ដឹងកូនគេបញ្ចាំចិត្តទុកឲ្យហើយ។ ព្រះអើយ! ខ្ញុំមិនដឹងគិតយ៉ាងណាទេ!
លោក សួន យកកន្សែងតូចមួយដែលជាស្នាដៃនាង សូយា ជូតទឹកភ្នែកដែលហូររឹមៗ។ លោកអញ្ជើញចូលទៅក្នុងបន្ទប់ មានដំណើរធេងធោង នឹងពន់ទុក្ខសោកនៅអាត្មា។
វេលានោះស្ត្រីម្នាក់ចូលមក។ នាងនោះមានរូបឆោមលោមពណ៌ល្អ ភាពជាស្រីថៃពាក់កណ្ដាល ស្រីខ្មែរពាក់កណ្ដាល ពោះប៉ោងបន្តិច ឲ្យសម្គាល់ដឹងថានាងមានផ្ទៃពោះ។
លោក សួន ឮសូរជើងនាងដើរ ក៏ចេញពីបន្ទប់ភ្លាម ស្ទុះទៅឱបនាង និយាយថា៖
*សូយា ! មាស
ទឹកមុខនាង សូយា ក្រៀមក្រំស្រងូតស្រងាត់ គួរឲ្យអាណិតពេកណាស់។ នាងផ្ដេកក្បាលទៅលើទ្រូងសង្សារ នាងខ្សឹកខ្សួលអួលអាក់ ហូរធ្លាក់ទឹកនេត្រាទាំងគូរហាម។
លោក សួន យកដៃមួយចាប់ភ័ក្ត្រនួននាងផ្ទាប់នឹងឱរាលោក ដៃមួយទៀតអង្អែលកេសាស្ត្រី ពោលពាក្យល្ហឹមលេ
==មើលផងដែរ==
* [[អុី បូរ៉ា]]
c33hkcymsw0c5ud3dh94e8ao5yi938q
បារ៉ាក អូបាម៉ា
0
13552
282113
74002
2022-08-02T19:16:19Z
103.30.198.143
wikitext
text/x-wiki
លោក បារ៉ាក អូបាម៉ា កើតនៅថ្ងៃទី ៤ សីហា ឆ្នាំ ១៩៦១ បច្ចុប្បន្នជាប្រធានាធិបតីទី ៤៤ នៃសហរដ្ឋអាមេរិក ។គាត់គឺជាប្រធានាធិបតីស្បែកខ្មៅដំបូងបំផុតដែលកាន់អំណាចនៅសេតវិមាន ។ មុនពេលគាត់ ឈ្នះឆ្នោតគាត់មានតំណែងជា[[ព្រឹទ្ធសមាជិក]] នៅរដ្ឋ[[អ៊ីលីណយ(Illinois)]] ចាប់ពីខែមករា ឆ្នាំ២០០៥ រហូត ដល់ការលាលែងរបស់គាត់ បន្ទាប់ពីការឈ្នះឆ្នោត ក្នុងការបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ ២០០៨ ។
អូបាម៉ា បានបញ្ចប់ការសិក្សានៅ[[សកលវិទ្យាល័យ កូឡុំប៊ី(Columbia University)]] និង [[សាលាច្បាប់ ហាវ៉ាត(Harvard Law School)]]
5lmjp54hvl3jj84ero0966ciw3qgqs6
ហ៊្វូណន
0
24687
282132
265247
2022-08-03T09:21:31Z
114.142.169.33
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox Former Country
|Chinese_name = ហ្វូណន
|conventional_long_name = នគរភ្នំ
|common_name = Funan
|image_map = FunanMap001 km.jpg
|continent = អាស៊ី
|region = Southeast Asia
|country = ប្រទេសកម្ពុជា
|era =
|status =
|status_text =
|stat_pop1 = 100,000
|empire = អាណាចក្រភ្នំ
|government_type = [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ|រាជាធិបតេយ្យ]]
|leader1 = [[កៅណ្ឌិន្យទី១]]
|year_leader1 =
|leader2 = [[កៅណ្ឌិន្យវម៌្ម|កៅណ្ឌិន្យទី២]]
|year_leader2 =
|leader3 = [[ស្រេន្ទ្រវម៌្មទី១]]
|year_leader3 =
|leader4 = [[រុទ្រវម៌្មទី១]]
|year_leader4 =
|title_leader = [[បញ្ជីព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|កុរុងវ្នំ]]
|year_start = គ.ស ៥០
|year_end = ៥៥០
|event_start = បង្កើតឡើងនៅ[[ដីសណ្ដមេគង្គ]]
|date_start =
|event_end = បានសញ្ជ័យដោយ[[ចេនឡា]]
|date_end =
|event1 =
|date_event1 =
|event2 =
|date_event2 =
|event3 =
|date_event3 =
|event4 =
|date_event4 =
|
|event_post = ទីបញ្ចប់វ្នំនៅភាគខាងត្បូង
|date_post = ៦២៨
|s1 = ចេនឡា
|s2 = ទ្វារវត្តី
|flag_s2 =
|image_flag =
|flag =
|flag_type =
|image_coat =
|symbol =
|symbol_type =
|capital = * [[វ្យាធបុរៈ]] <br> [[អូរកែវ|នរវរនគរ]] (សម័យក្រោយ)
|common_languages = [[ភាសាខ្មែរ|ខ្មែរបុរាណ]]
|religion = ពុទ្ធសាសនា [[ហិណ្ឌូសាសនា|ព្រហ្មញ្ញសាសនា]]
|currency = មាស ប្រាក់ [[គុជខ្យង]]
|today = {{flag|កម្ពុជា}}<br>{{flag|ថៃ}}<br>{{flag|វៀតណាម}}
}}
{{ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ}}
== លក្ខណៈទូទៅ ==
នគរភ្នំ(នគរវ្នំ) ឬអាណាចក្រភ្នំ {{lang-th|នរគភ្នំ}}; {{zh|c=扶南|p=Fúnán}}; {{វៀតណាម -Phù Nam}}) ជាឈ្មោះដែលជនជាតិខ្មែរហៅឈ្មោះប្រទេសរបស់ខ្លួន។ ភាសាចិនអានត្រាប់តាមសូរស័ព្ទខ្មែរក្លាយជា'''ភ្វូណាន ឬ ហ្វូណន'''។ នគរវ្នំមានទឹកដីលាតសន្ធឹងពីបឹងទន្លេសាបរហូតដល់ពាមទន្លេមេគង្គ ដែលជាប់ទៅនឹងសមុទ្រ។ រាជធានីរបស់នគរភ្នំមានឈ្មោះថា[[វ្យាធបុរ៖]]កាលនោះប្រហែលមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[ស្រុកបាភ្នំ]] នៃ[[ខេត្តព្រៃវែង]]សព្វថ្ងៃ។ ភ្វូណាន ( 扶南 ) ឬ ហ្វូណន គឺជាឈ្មោះជា[[ភាសាចិន]]នៃនគរបុរាណមួយដែលស្ថិតនៅតំបន់ដីសណ្ដទន្លេមេគង្គ។ ការកំណត់ឈ្មោះនេះត្រូវបានគេរកឃើញ នៅក្នុងអត្ថបទប្រវត្តិសាស្ត្រចិនជាច្រើនដែលពិពណ៌នាពីរដ្ឋនេះ បើតាមចិនបុរាណអានថា '''ប៊ីយូណាម''' ដែលជាពាក្យគ្មានន័យអ្វីឲ្យប្រាកដក្នុងភាសាចិនទេ។ ឈ្មោះនេះផ្អែកលើរបាយការណ៍អ្នកការទូតចិនពីរនាក់ដែលតំណាងឱ្យនគរអ៊ូ នៅណានជិងដែលបានស្នាក់នៅបណ្ដោះអាសន្ននៅភ្វូណាននៅពាក់កណ្ដាលសតវត្សទី៣ នៃគ្រិស្តសករាជ យ៉ាងណាក៏ដោយ ឈ្មោះ ''ភ្វូណាន'' មិនត្រូវបានគេរកឃើញក្នុងអត្ថបទដើមក្នុងស្រុកមួយណាទេ ហើយមិនដឹងថាតើប្រជាជនភ្វូណានហៅប្រទេសខ្លួនឯងថាយ៉ាងម៉េចដែរ។<ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ ៤៦</ref> លក្ខណៈធម្មជាតិនៃមនុស្សជាតិពន្ធុភាសាគឺជាប្រធានបទនៃការពិភាក្សាជាច្រើនក្នុងចំណោមពួកអ្នកឯកទេស។ សម្មតិកម្មនាំមុខគេលើកឡើងថាអ្នកនគរភ្នំភាគច្រើនជាអំបូរមនុស្សមន-ខ្មែរ ឬទក្សិណាស៊ី(អូស្ត្រូណេស៊ីយាង)។ មានមតិខ្លះចាត់ទុកថា '''ភ្វូណាន'''ត្រូវនឹងពាក្យថា ព្នង ដោយសំអាងថាកុលសម្ព័ន្ធព្នងដែលរស់នៅលើខ្ពង់រាបសព្វថ្ងៃ ស្ថិតនៅក្នុងអំបូរខ្មែរនេះម្យ៉ាង ហើយម្យ៉ាងទៀតដោយសំអាងថារូបចំលាក់ នៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទបុរាណខ្មែរ បានបង្ហាញថាខ្មែរក្នុងសម័យនោះ មានសំលៀកបំពាក់ និងទំលាប់ខ្លះដូចពួកព្នងដែរ។ ចំពោះរឿងនេះគួរកត់សំគាល់ថាលោកសាស្ត្រាចារ្យ អ៊ែល-ប្រាំផ្ត៍ (L. Brumpt) បានបញ្ជាក់ថា ខ្មែរ និងព្នងពិតជាមានពូជអំបូរជាមួយគ្នាមែន ដោយសំអាងទៅលើលទ្ធផលនៃការសិក្សារបស់លោកទៅលើឈាមក្រហម (អេម៉ូក្លូប៊ីន)។<ref> ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ ៤៦</ref>ឈ្មោះដើមមិនត្រូវបានគេស្គាល់ទេ។ ការបកប្រែខ្លះដូចជា '''នគរភ្នំ''' ដែលច្រើនស្មានថា ពាក្យភ្វូណាននេះគឺត្រូវបានយកចេញជាញឹកញាប់ពីពាក្យខ្មែរ ''ព្នំ'' រឺ ''វ្នំ''
(ទំនើប:''ភ្នំ'') ដោយលោកសឺដេស លោកបានបញ្ជាក់ថា ស្ដេចនៅសម័យនោះមានឋានន្តរនាមថា '''ស្ដេចភ្នំ''' ពាក្យខ្មែរបុរាណថា '''កុរុងវ្នំ''' ត្រូវនឹងសំស្ក្រឹតថា '''បវ៌តភូបាល''' ឬ '''សៃលរាជ'''។ ជនជាតិចិនក៏បានយកឋានន្តរនាមនេះប្រើសម្រាប់ ហៅប្រទេសដែលស្ដេចទាំងនោះគ្រប់គ្រងផងដែរ ។ ចំពោះទំលាប់ខាងលើនេះ លោកអឺ-អៃម៉ូនីញ៉េ បានកត់សំគាល់ឃើញថា ក្នុងសម័យបុរាណចិនមិនចេះវែកញែកមនុស្សឲ្យដាច់ពីប្រទេសទេ។ ពួកនេះច្រើនប្រើឈ្មោះតែមួយសំរាប់សំគាល់មនុស្សផងរាជធានីផងប្រទេសទាំងមូលផង រឺ ក៏ឈ្មោះឋានន្តរនាមរបស់អ្នកដឹកនាំផង។ ចំពោះទស្សនៈរបស់លោកសឺដេសនេះ គួរឲ្យកត់សំគាល់ថា ឯកសារចិនបាននិយាយច្បាស់ថាអធិរាជអាណាចក្រវ្នំមានឋានន្តរនាម '''គូឡុង'''គឺ'''កុរុង''' ដែលសព្វថ្ងៃមានន័យថា ស្ដេចសោយរាជ្យ។ បើដូច្នេះ ពាក្យ '''ភ្វូណាន''' ចិនហៅតាមឋានន្តរនាមរបស់អធិរាជអាណាចក្រវ្នំគឺ'''កុរុងវ្នំ'''នេះឯង។ ឯការដែលមានឋានន្តរនាមយ៉ាងនេះគឺប្រហែលមកពីភ្នំជាទីកន្លែងដែលអធិរាជឡើងទៅជួបនឹងព្រះឥសូរ ឯកសារចិនបាននិយាយថា ព្រះអាទិទេពយាងចុះលើភ្នំម៉ូតាន់ (Mo-tan) ជាញឹកញាប់ ព្រះអង្គបានមកទីនោះដើម្បីបញ្ចេញមហិទ្ធិរិទ្ធិរបស់ព្រះអង្គ ព្រះអធិរាជទាំងឡាយបានទទួលនូវពរជ័យពីព្រះអង្គ ហើយប្រជារាស្ត្រក៏បានសុខចំរើនដោយសារនោះផង''។<ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ ៤៦,៤៧</ref>ក៏ប៉ុន្តែ ''ណាន'' 南 ប្រហែលជាមានន័យសាមញ្ញថា ''ទិសខាងត្បូង'' ដែលគឺជាករណីយរដ្ឋដទៃទៀតមានឈ្មោះថា អណ្ណាម។ គេមានជំនឿថារដ្ឋនេះត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅសតវត្សទី១នៃគ.ស នៅតំបន់[[ដីសណ្ដទន្លេមេគង្គ]] ដែលបច្ចុប្បន្នគឺជាទឹកដី[[វៀតណាម]] <ref> name="asiatour.com">http://www.asiatour.com/vietnam/e-01land/ev-lan20.htm</ref> ក៏ប៉ុន្តែលំនៅដ្ឋានរបស់មនុស្សដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ នៅក្នុងតំបន់នោះប្រហែលជាត្រូវនឹងសតវត្សទី៤ម.គ ទៅវិញទេ។ ថ្វីបើត្រូវបានចាត់ទុកដោយពួកបេសកជនចិនថាជាអាណាចក្រឯកភាពមួយមែន វ្នំ ប្រហែលជាធ្លាប់ជាបណ្ដុំនៃរដ្ឋបុរីមួយចំនួនជួនកាលបានធ្វើសឹក នឹងរដ្ឋផ្សេងមួយទៀត និងនៅពេលមួយក៏បានបង្រួបបង្រួមនយោបាយគ្នាឡើងវិញ។<ref> name="havantan91">ហា-វ៉ាន់តាន់ "អូរកែវ: ធាតុអន្តោជាតិ និង ពហិជាតិ" ''វិទ្យាសាស្ត្រសង្គមវៀតណាម'' ១-២ (៧-៨), ១៩៨៦, ទទ.៩១-១០១។</ref> តិចណាស់ដែលគេដឹងអំពីវ្នំ វាលែងតែវាជារដ្ឋពាណិជ្ជកម្មដែលប្រកបដោយសក្ដានុពល បើតាមភស្តុតាងតាមរយៈការរកឃើញនៃទំនិញរបស់ពួក[[អាណាចក្ររ៉ូម|រ៉ូម]] [[ចិន]] និង[[ឥណ្ឌា]] កំឡុងពេលកំណាយបុរាណវត្ថុនៅកំពង់ផែបុរាណ អូរកែវ (O'Keo រឺ O'Ceo ) ដែលជាញឹកញយត្រូវបានសរសេរដោយភាន់ច្រឡំថាជា Oc Eo ([[អូរកែវ]]) នៅ[[ប្រទេសវៀតណាម]]ខាងត្បូង។<ref>Lương Ninh, “Funan Kingdom: A Historical Turning Point”, ''Vietnam Archaeology,'' 147 3/2007: 74-89.</ref> រាជធានីនៃនគរវ្នំប្រហែលជាដើមឡើយតាំង នៅបរិវេណបាភ្នំក្បែរទីប្រជុំជនបាណាមកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ននៅក្នុង[[ខេត្តព្រៃវែង]] ទំនងជាត្រូវបានគេផ្លាស់ទៅអូរកែវ នៅសម័យក្រោយមកទៀត។ វិខខឺរី (Vickery) <ref>Michael Vickery, ''Society, Economics, and Politics in pre-Angkor Cambodia: The 7th-8th centuries'', pp. 36 ff.</ref> បានច្រានចោលដោយកែតម្រូវលើការប្រកាសរកឃើញទីប្រជុំជនមួយដែលហៅថា វ្យាធបុរ (''ទីក្រុងនៃអ្នកប្រមាញ់'') ដោយលោកសឺដេស<ref>Coedès, ''The Indianized States of Southeast Asia'', pp.36 ff.</ref> ពីព្រោះតែលោកបានទាញយកឈ្មោះពី ថឺមូ (Tèmù 特牧) ដែលគេលើកយកមកនិយាយជារាជធានីនៅក្នុងអត្ថបទប្រវត្តិសាស្ត្រចិន ដូច្នេះហើយវាត្រូវនឹងពាក្យខ្មែរថា ''ទ្មាក់ រឺ ទល្មាក់'' ដែលមានន័យថា ''អ្នកទាក់'' មិនមែន ''អ្នកប្រមាញ់''ទេ។ ភាគច្រើនរឿងរ៉ាវដែលគេដឹងពីវ្នំ គឺបានមកពីកំណត់ត្រាពីប្រភពចិន និងចាម ដែលចុះកាលបរិច្ឆេទពីសតវត្សទី៣ដល់ទី៦ និងបានមកពីកំណាយបុរាណវត្ថុ។ គ្មានការស្រាវជ្រាវខាងបុរាណវត្ថុណាមួយត្រូវបានធ្វើឡើងនៅ ក្នុងរដ្ឋនេះក្នុងតំបន់ដីសណ្ដទន្លេមេគង្គ របស់កម្ពុជាជាច្រើនទសវត្សមកហើយ ហើយតំបន់នេះប្រាកដជា ជាទីតាំងដែលគេបានស្មានទុកថាជា ទីតាំងនៃរាជធានីជាច្រើននៃវ្នំ។ <ref>Miriam T. Stark, ''et al.'', “Results of the 1995–1996 Archaeological Field Investigations at Angkor Borei, Cambodia”, ''Asian Perspectives,'' vol.38, no.1, 1999,[http://www.anthropology.hawaii.edu/People/Faculty/Stark/pdfs/AP1999%20article.pdf on University of Hawai’i], pp.7ff.</ref> វ្នំត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជានគរខ្មែរដំបូង (កាលនៅនគរវ្នំមិនដឹងថាអ្នកស្រុកហៅជាតិខ្លួនឯងថាម៉េចទេ វាលែងតែសម័យចេនឡាទើបយើងដឹងថាអ្នកស្រុកហៅខ្លួនឯងថាក្មេរ) និងជានគរមុន[[អាណាចក្រខ្មែរ|កម្វុជទេឝ]]។
== ប្រភព ==
អ្នកប្រាជ្ញសម័យទំនើបទីមួយដែលកសាងប្រវត្តិសាស្ត្រនៃរដ្ឋបុរីវ្នំបុរាណឡើងវិញគឺលោក[[ប៉ូល ពេល្យោ|ប៉ូល-ពេល្យោ]] ដែលក្នុងអត្ថបទប្លែកជាងគេ ''ឡឺភ្វូណន'' នៅឆ្នាំ ១៩០៣ បានទាញកំណត់ត្រាប្រវត្តិសាស្ត្រចិនដោយឡែកៗដើម្បីពិពណ៌នាពីលំដាប់ព្រឹត្តិការណ៍តាមឯកសារដែលភ្ជាប់ទៅនឹងការបង្កើតវ្នំនៅប្រហែលសតវត្សទី១នៃគ.ស ជាមួយការរលំរលាយទៅវិញដោយការសញ្ជ័យនៅសតវត្សទី៦ដល់ទី៧។ កត្តាសំខាន់នៃប្រភពចិនរបស់លោកពេល្យោបានបង្ហាញការសង្ស័យចំពោះការយល់ឃើញក្នុងសេចក្ដីសន្និដ្ឋានរបស់លោក។<ref>See Vickery, "Funan Deconstructed"</ref>កំណត់ត្រាចិនដែលចុះកាលបរិច្ឆេទចាប់ពីសតវត្សទី៣នៃគ.ស ដែលចាប់ផ្ដើមជាមួយសានគ័រជី (三國志) ([[តំរានគរបី]]) បានបញ្ចប់នៅឆ្នាំ ២៨៩គ.ស ដោយលោក[[ឆឹនឝូវ|ហ្ឆឹនឝូ]] (陳壽) (២៣៣-២៩៧) កត់ត្រាការមកដល់នៃគណៈទូតវ្នំពីរនៅឯសវនការនៃហ្លីតាយ (呂待) ចៅហ្វាយខេត្តនៅនគរអ៊ូ 吳 ចិនខាងត្បូង: គណៈទូតទីមួយបានមកដល់នៅរវាងឆ្នាំ ២២៥ និង ២៣០ គ.ស លើកទីពីរនៅឆ្នាំ ២៤៣។<ref>Pelliot, "Le Fou-nan", p.303</ref> ប្រភពក្រោយៗដូចជា លាំងឝ៊ូ (梁書) ([[ក្រាំងលាំង]]) របស់[[ហ្យ៉ោឆា]] 姚察 (៥៣៣-៦០៦) និង [[យ៉ោវស៊ឺលៀន|ហ្យ៉ោហ្ស៊ឺហ្លៀន]] (姚思廉) (ស.៦៣៧) បានបញ្ចប់នៅឆ្នាំ ៦៣៦ ពិភាក្សាលើបេសកកម្មនៃបេសកជនចិនសតវត្សទី៣ខាងថាយ(康泰) និងជូយិង(朱應) ពីនគរអ៊ូទៅវ្នំ។ សំណេរនៃបេសកជនទាំងនេះ ទោះបីវាមិនស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពដើមក៏ដោយ ក៏ត្រូវបានគេដកស្រង់និងវាគួរតែបានរក្សាទុកក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្ររាជវង្សក្រោយៗមកទៀត ហើយនិងបង្កើតជាមូលដ្ឋានសំខាន់ដើម្បីឱ្យយើងយល់ដឹងច្រើនអំពីវ្នំ។ ចាប់តាំងពីការបោះពុម្ពផ្សាយអត្ថបទរបស់លោកពេល្យោ កំណាយបុរាណវត្ថុនៅវៀតណាម និងកម្ពុជា ជាពិសេសកំណាយនៃស្ថានីយ៍មួយចំនួនដែលជាប់ទាក់ទងនឹងវប្បធម៌[[អូរកែវ]] បានគាំទ្រនិងបង្គ្រប់ការសន្និដ្ឋានរបស់លោក។ សិលាចារឹកក្នុងតំបន់មួយចំនួនបានរកឃើញនៅ[[វៀតណាម]]និង[[កម្ពុជា]] ជាពិសេសសិលាចារឹកនៃ[[ប្រាសាទប្រាំល្វែង]]នៅ “វាលប្របុស” និងនៅមីសឺន ក្បែរដាណាង ក៏បានជួយដល់ការកសាងប្រវត្តិសាស្ត្រវ្នំឡើងវិញដែរ។
== ដើមកំណើត ==
នគរវ្នំត្រូវបានគេគិតថាបង្កើតឡើងនៅក្នុងសតវត្សទី ១នៃគ.ស នៅតំបន់ដីសណ្ដទន្លេមេគង្គ ដែលបច្ចុប្បន្នគឺជាទឹកដី[[ប្រទេសវៀតណាម]] ភស្តុតាងបុរាណវត្ថុបង្ហាញថាមានការតាំងទីលំនៅដ្ឋាននៃមនុស្សដ៏ច្រើន នៅតំបន់នេះប្រហែលជាត្រឡប់ទៅដល់សម័យសតវត្សទី៤ម.គ វិញ។ ថ្វីបើត្រូវបានចាត់ទុកដោយពួកបេសកជនចិនថាជាអាណាចក្រឯកភាពមួយក៏ដោយ ក៏នគរវ្នំប្រហែលជាបណ្ដុំនៃរដ្ឋបុរីដែលជួនកាលបានធ្វើចំបាំងជាមួយនិងរដ្ឋដទៃផ្សេងទៀត ហើយនៅពេលក្រោយមកទៀតក៏បានបង្រួបបង្រួមនយោបាយឡើងវិញ។ ដើមកំណើតពិតនៃពួកអ្នកនគរវ្នំគឺជាប្រជាជនដើម ដែលតាំងលំនៅនៅវៀតណាមខាងត្បូងសព្វថ្ងៃនេះ ដែលចាត់ទុកខ្លួនឯងថាជា ខ្មែរ ឬខ្មែរក្រោម។ ពាក្យខ្មែរ ''ក្រោម'' មានន័យថា ''ខាងក្រោម'' ឬ ''ប៉ែកខាងក្រោម'' សំដៅលើភាគក្រោមនៃទឹកដីខ្មែរដែលត្រូវបានធ្វើអាណានិគម ដោយវៀតណាមរួចទៅហើយក្រោយមកបានប្រែក្លាយ ជាផ្នែកមួយនៃវៀតណាមរហូតមកទល់សព្វថ្ងៃនេះ។ នៅមុនពេលសង្គ្រាមសកលលោកលើកទី១ គេនៅមានកង្វែងគំនិតគ្នាអំពីទីតាំងនគរវ្នំនៅឡើយ។ មានអ្នកប្រាជ្ញមួយចំនួនដូចជាលោកវីលផ្វដ (Wilford) លោកថាវ្នំស្ថិតនៅត្រង់ប្រទេស[[ប្រទេសម៉ាឡេសុី]]។ លោកអា.រ៉ែមមុសាត (A.Remusat) លោកថាវ្នំជាអាណាខេត្តរបស់ចិន ស្ថិតនៅត្រង់តុងកឹង។ លោកខ្លាបផ្រថ (Klaproth) និង ផូសៀ (Pauthier) ថាវ្នំត្រូវនឹងដែនដីបាគូ និងប្រទេស[[ប្រទេសភូមា]]។ លោកដឺឃ្វីនណេស (Dequines) ថាត្រូវនឹងកោះមួយនៅខាងលិចប្រទេសសៀម។ ឯលោកបាថ (Barth) ថាត្រូវនឹងឆ្នេរសមុទ្រ[[តៈនាវឝ្រី]] ក្រៅពីនេះអ្នកសិក្សាឯទៀតយល់ថាវ្នំស្ថិតនៅត្រង់ប្រទេសខ្មែរ រឺ ប្រទេសសៀម។ ដើម្បីឲ្យអស់ចំងល់ចំពោះទីតាំងរបស់វ្នំ យើងនឹងលើកយកឯកសារចិនយកមកពិនិត្យឡើងវិញ។ ឯកសារចិនបានផ្ដល់ព័ត៌មានដូចតទៅ៖
# វ្នំមានចំងាយ ៣០០០ លី ខាងលិចប្រទេសលីនយី (ចាម្ប៉ា)
# វ្នំមានចំងាយ ៧០០០ លី ពី ចេណាន (Jenan) (តុងកឹង)
# វ្នំមានទំហំ ៣០០០ លី ក្រោយពង្រីកធំដល់ ៥០០០ រឺ ៦០០០ លី
# វ្នំស្ថិតនៅក្នុងឈូងសមុទ្រធំមួយ
# មានទន្លេធំមួយហូរពីខាងលិច (ឯកសារខ្លះពាយព្យ) ហើយចាក់ទៅសមុទ្រ។
បើសិនគិតថា ១ លី ប្រវែង ៥៧៦ មាត្រ ចំងាយពីលីនយីមកវ្នំមាន ១៧២៨ គ.ម គឺត្រូវនឹងប្រទេសខ្មែរសព្វថ្ងៃនេះ កម្ពុជាក្រោម និងប្រទេសថៃកណ្ដាល។ ឈូងសមុទ្រក្នុងឯកសារចិនគឺជាឈូងសមុទ្រថៃ ឯទន្លេធំដែលហូរចាក់ទៅ ក្នុងសមុទ្រគឺគ្មានអ្វីក្រៅពីទន្លេមេគង្គ រឺ បើនិយាយឲ្យចំទៅគឺទន្លេសាបនឹងឯង។ សរុបសេចក្ដីមកឃើញថាមជ្ឈមណ្ឌលវ្នំ ស្ថិតនៅត្រង់វាលទំនាបខាងក្រោមនៃទន្លេមេគង្គ។ ត្រង់នេះអ្នកសិក្សាហាក់ដូចជាយល់ស្របគ្នា ហើយតែចំណុចមួយទៀតដែលអ្នកសិក្សានៅមិនហ៊ានអារកាត់នៅឡើយ គឺរឿងរាជធានីដំបូងរបស់វ្នំ។ បើតាមសិលាចារឹកសម័យក្រោយៗមកទៀតបានឲ្យដឹងថាក្រុង '''វ្យាធបុរ''' (បុរីនៃស្ដេចទាក់ដំរី) ដែលអ្នកប្រវត្តិវិទូចាត់ទុកថាជារាជធានីមួយរបស់នគរវ្នំ។ ចិនហៅរាជធានីនេះថា '''តូមូ''' ដែលលោកសឺដេសថាត្រូវនឹងពាក្យខ្មែរបុរាណថាទ្មាក់ រឺ ទល្មាក់ (អ្នកទាក់ដំរី)។ លោកយល់ទៀតថា ក្រុងវ្យាធបុរនេះស្ថិតនៅម្ដុំបាភ្នំ និងបាណាមក្នុង[[ខេត្តព្រៃវែង]]សព្វថ្ងៃ។ ព្រះភិក្ខុប៉ាង-ខាត់ក៏មានព្រះយោបល់ដូច្នេះដែរ។ ព្រះអង្គបានសរសេរថា រាជធានីវ្យាធបុរ តាំងនៅតំបន់ស្រុកបាភ្នំទំនងជានៅភ្នំខ្សាច់បច្ចុប្បនេះ ព្រោះគេបានរកឃើញបុរាណដ្ឋាន និងបុរាណទេវរូបជាច្រើននៅទីនោះ។ សិលាចារឹកមួយនៅវត្តចក្រឹតនៅជើងភ្នំ ពីស.វ.ទី១០ បាននិយាយពីការកសាងទេវរូបព្រះឥសូរហៅថា '''អទ្រិវ្យាធបុរេឝ្វរ''' តំកល់នៅទីនោះ។ គួរកត់សំគាល់ម្យ៉ាងទៀតថា នៅតំបន់បាភ្នំ[[ឈើកាច់]]សព្វថ្ងៃនេះមានភូមិជាច្រើនដែលមានឈ្មោះទាក់ទងនឹងដំរី គឺ[[ភូមិរោងដំរី]] [[ភូមិក្បាលដំរី]] និង[[ភូមិព្រៃដំរី]]។ តើយើងអាចកត់សំគាល់ថាឈ្មោះទាំងនេះ ជាអនុស្សាវរីយ៍រំលឹកដល់ ទីតាំងរាជធានីអាណាចក្រវ្នំបានទេ? តាមពង្សាវតាររាជវង្សលាំង ក្រុងនេះស្ថិតនៅប្រហែល ២០០ លី ពីសមុទ្រ បើគិតទៅគឺត្រូវនឹងចំងាយពីបាភ្នំទៅ អូរកែវ ដែលជាកំពង់ផែមួយរបស់វ្នំ។ នៅពេលសង្គ្រាមលោកលើកទីពីរ លោកល្វីស-ម៉លឡឺរ៉េត (Louis Malleret) អ្នកប្រាជ្ញបារាំងបានធ្វើកំណាយផ្សេងៗក្នុងដែនដីសណ្ដទន្លេមេគង្គ ហើយបានរកឃើញរមណីយដ្ឋាន អូរកែវនេះដែល លោកចាត់ទុកថាជាកំពង់ផែធំរបស់វ្នំ ព្រោះនៅទីនោះគឺនៅខាងត្បូងភ្នំបាថេ [[ខេត្តក្រមួនស]] គេបានជីករកឃើញខឿនសំណង់ផ្សេងៗព្រមទាំងវត្ថុផ្សេងទៀតជាច្រើន ខ្លះមកពីចក្រភពរ៉ូម ខ្លះទៀតមកពីប្រទេសឥណ្ឌា និងខ្លះទៀតជាវត្ថុធ្វើពីថ្មរំលីង។ ដោយហេតុនេះហើយបានជាមានមតិខ្លះថាអូរកែវជារាជធានីដំបូងរបស់វ្នំ។ ប៉ុន្តែអ្នកប្រាជ្ញខ្លះទៀតយល់ឃើញផ្សេង ដូចលោកហ្សង់-បូអ៊ីសេលី (Jean Boisselier) យល់ថារាជធានីវ្នំស្ថិតនៅត្រង់វាលទំនាបខាងក្រោមទន្លេមេណាមវិញ ដោយសំអាងលើការរកឃើញរូបសំណាកខ្លះដែលធ្វើពីដីឥដ្ឋ។ បើតាមលោកគិតថារបស់នេះធ្វើនៅក្នុងស្រុកមិនមែនជារបស់យកពីក្រៅឡើយ។ ប៉ុន្តែអ្នកប្រាជ្ញបារាំងរូបនេះយល់ដែរថា នៅចុងសម័យវ្នំរាជធានីត្រូវបានប្ដូរទៅតាំង នៅម្ដុំនៅជិតពាមទន្លេមេគង្គខាងត្បូងប្រទេសកម្ពុជា។<ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ ៤៧,៤៨</ref>
មានកំណត់ត្រាជាច្រើនជាភាសាចិន ដែលចុះកាលបរិច្ឆេទពីសតវត្សទី៣ផ្ដើមជាមួយ សានគ័រជី (三國志) ([[តំរានគរបី]]) ដែលបានបញ្ចប់បង្ហើយនៅឆ្នាំ ២៨៩ នៃ គ.ស ដោយលោក [[ឆឹនឝូវ]] (陳壽) (២៣៣-២៩៧) ក្នុងនោះមានអង្គទូតតែពីរប៉ុណ្ណោះទេដែលមកពីនគរវ្នំអំឡុងសតវត្សទី៣ត្រូវបានកត់ត្រាថា៖ អង្គទូតលើកទីមួយចូលទៅកាន់សំណាក់លោកហ្លីតាយ (呂待) ចៅហ្វាយខេត្តនៅភាគខាងត្បូងនៃនគរអ៊ូ 吳 ចិន ប្រ.រវាងឆ្នាំ ២២៥ និង ២៣០ គ.ស លើកទី២នៅឆ្នាំ ២៤៣។<ref>Pelliot, "Le Fou-nan", p.303</ref> ក៏ប៉ុន្តែប្រភពក្រោយៗទៀតដូចជា លាំងឝ៊ូ (梁書) ([[ក្រាំងលាំង]]) ដោយលោក[[ហ្យ៉ោឆា]] (姚察) (៥៣៣-៦០៦) និង [[យ៉ោវស៊ឺលៀន|ហ្យ៉ោហ្ស៊ឺហ្លៀន]] (姚思廉) (ម.៦៣៧) ដែលបានបញ្ចប់នៅឆ្នាំ ៦៣៦ បញ្ជាក់ថាគណៈទូតនៃពួកបេសកជនចិន លោក[[ខាងថាយ]] 康泰 និង [[ជូយិង]] (Zhū Yīng 朱應) ថាជាបេសកជនទៅកាន់នគរវ្នំនៅសតវត្សទី៣។
====ហ៊ុនធៀន (ហ៊ុនហ្ធៀន)====
ពង្សាវតារនៃរាជវង្សលាំងកត់ត្រាអំពីរឿងរ៉ាវនៃជនបរទេសម្នាក់ដែលមានឈ្មោះថា ហ៊ុនហ្ធៀន 混塡 ៖ ''ព្រះអង្គបានមកពីប្រទេសខាងត្បូងជាំវ 徼 (ជ្វា) (ឧបទ្វីបម៉ាឡេ រឺ ប្រជុំកោះឥណ្ឌូនេស៊ី?) បន្ទាប់ពីបានសុបិនថាទេពារក្សព្រះអង្គបានប្រគល់ធ្នូទិព្វទៅឱ្យទ្រង់ បានបង្គាប់ឱ្យព្រះអង្គចេញដំណើរតាមសំពៅជំនួញដ៏ធំមួយ។ ព្រះអង្គបានចេញដំណើរនៅពេលព្រឹកទៅកាន់ប្រាសាទមួយ ជាកន្លែងដែលព្រះអង្គរកឃើញធ្នូមួយនៅឯគល់នៃដើមឈើរបស់ទេពារក្សនោះ។ ព្រះអង្គក្រោយមកបានឡើងសំពៅមួយ ហើយទេពារក្សបានបណ្ដាលឲ្យចិត្តព្រះអង្គទៅដល់ទឹកដីវ្នំ។ ម្ចាស់ក្សត្រីនៃប្រទេសនេះ គឺព្រះនាង លៀវយ៉េក រឺ លីវយី 柳葉 (ស្លឹកសូល) ចង់ឆ្មក់យកសំពៅនិងពន្លិច ដូច្នេះហើយកុរុងហ៊ុនធៀនបានបាញ់ព្រួញចេញពីធ្នូទិព្វទំលុះសំពៅរបស់លីវយី។ ដោយភិតភ័យ ព្រះនាងបានប្រគល់ខ្លួនចុះចាញ់ ហើយហ៊ុនធៀនបានយកព្រះនាងធ្វើជាព្រះមហេសីរបស់ព្រះអង្គ។ ប៉ុន្តែដោយមិនសប្បាយចិត្តដែលឃើញព្រះនាងស្រាតននល ព្រះអង្គក៏បានដណ្ដប់វត្ថុអ្វីមួយដើម្បីធ្វើជាសំលៀកបំពាក់ ដែលព្រះអង្គបានបំពាក់កន្លងព្រះសិរសាព្រះនាង។ ក្រោយមកទៀតទ្រង់ក៏បានគ្រប់គ្រងប្រទេសនេះ នឹងបន្តអំណាចទៅឱ្យបុត្រារបស់ព្រះអង្គ ដែលជាស្ថាបនិកនៃទីក្រុងទាំងប្រាំពីរ។'' ស្ទើរតែជារឿងដូចគ្នាហើយបានលេចឡើងក្នុង ជិនឝ៊ូ 晉書 រឺ ''ពង្សាវតាររាជវង្សជិន'' បានចងក្រងដោយលោក[[ផ្វាងស្ឈែនលិង|ហ្ផ្វាងហ្ស្ឈែនលិង]] 房玄齡 (៥៧៨-៦៤៨) នៅឆ្នាំ ៦៤៨គ.ស. មានតែឈ្មោះទេត្រូវបានផ្លាស់ប្ដូរទៅជា ហ៊ុនហួយ 混湏 និង យ៉េកលៀវ 葉柳។
៤) ជាចុងក្រោយគឺ សៀវភៅ ប្រវត្តិសាស្ត្រប្រទេសកម្ពុជា ដោយលោក វង់ សុធារ៉ា និង លោក ណុប សុខា ដែលជាសាស្រ្តាចារ្យដេប៉ាតឺម៉ង់ប្រវត្តិវិទ្យា នៅសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ២ ដែលដកស្រង់យកអំណះអំណាងរបស់លោក ម៉ាយឃើល វីគឃីរី (Michael Vickery) ដែលមើលទៅ ជាអំណះអំណាងថ្មីជាងគេបំផុត និងសមស្របជាងគេបំផុតដែរ ។ អំណះអំណាងនោះគឺ៖
ក. ពាក្យ វ្យាធៈ ជាភាសាសំស្រ្តឹតត្រូវនឹងពាក្យបារាំងថា frapper ដែលប្រែថា វាយ ទះ តប់ ។
ខ. នៅឆ្នាំ១៩៩៦ កំណាយបុរាណវិទ្យាដោយ បុរាណវិទូជប៉ុន និងអាមេរិច រួមសហការដោយបុរាណវិទូខ្មែរនៅសកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ ។ កំណាយ និងការពិនិត្យរូបភាពពីលើអាកាស បាននាំឲ្យគេអះអាងថា នៅបាភ្នំគ្មានភស្តុតាងជាអតីតទីក្រុងបែបណាមួយទេ ។
គ. កំណាយនៅ វត្តគំនូរ ការសិក្សាលើសំណស់បុរាណវត្ថុ និងរូបថតពីលើអាកាសនៅអង្គរបុរី បានបង្ហាញភស្តុតាងពីទីក្រុងបុរាណដែលអាចមានមនុស្សរស់នៅតាំងពីមុន គ.ស រហូតដល់សតវត្សទី ៧ នៃគ.ស ។
ឃ. សិលាចារឹក បន្ទាយប្រាវ K. 222 នាសតវត្សទី ១១ មានជួរមួយសរសេរថា លោញវ្រៃក្របាសវ្យាធបុរ ដែលមានន័យថា លោញនៃស្រុកព្រៃក្របាសក្នុងដែនដីវ្យាធបុរៈ ។ ព្រៃក្របាស នោះត្រូវនឹងស្រុកព្រៃកប្បាស នៅខេត្រតាកែវ សព្វថ្ងៃ ។
ជាចុងក្រោយ ពួកគាត់បានសរសេរថា […] វាអាចមានន័យថា រាជធានី វ្យាធបុរៈ ពិតជាត្រូវនឹងទីតាំង អង្គរបុរី […] ។
====កៅណ្ឌិន្យ====
ពួកអ្នកប្រាជ្ញខ្លះបានព្យាយាមបញ្ចូលទេវកថានេះ ជាមួយរឿងព្រាហ្មណ៍ម្នាក់ ដែលមាននាមថា កៅណ្ឌិន្យដែលបានរៀបអភិសេកជាមួយបុត្រីនាគ (ពស់) ដែលមានព្រះនាមថា[[ព្រះនាងសោមា|សោមា]] ដែលដំបូងយោងទៅតាមសិលាចារឹកចាមមួយ ដែលមានចុះកាលបរិច្ឆេទ ៦៥៨ គ.ស (សូមមើលខាងក្រោម)។ វិខ្ខឺរី (Vickery) <ref>Vickery, "Funan reviewed", p. 197</ref> បានច្រានចោលដោយកែតំរូវទៅលើភាពដូចគ្នានេះ ដោយបង្ហាញថា ហ៊ុនធៀន មានត្រឹមតែពីរព្យាង្គប៉ុណ្ណោះ (ការបញ្ចេញសំឡេងបានសង់ឡើងវិញគឺអនុលោមតាម ភូឡេប៊្លែងខ៍ <ref>Edwin George Pulleyblank, ''Lexicon of reconstructed pronunciation in early Middle Chinese, and early mandarin'', Vancouver: UBC Press 1991, pp. 135 and 306</ref> ''γwәn dεn''): "...វាគួរឲ្យដឹងថា គ្មានឯកសារណាដែលបានផ្ដល់នូវព្យាង្គទីបី [a] ទេ ដោយហេតុថាតាមការសិក្សាខាងចិនវិទ្យាបានសង្កត់ធ្ងន់ថា ភាសាចិនមានសមត្ថភាពដ៏អស្ចារ្យ ក្នុងការកត់ឈ្មោះតាមភាសាមួយទៅភាសាមួយទៀតជាប្រព័ន្ធពីទីដទៃទៀតនៃអាស៊ី ជាពិសេសឈ្មោះនោះជាភាសាឥណ្ឌា។" បន្ថែមលើសពីនេះ គួរឲ្យកត់សំគាល់ដែរ ព្រោះរឿងនេះក៏មិនបញ្ជាក់ថាហ៊ុនធៀនជាព្រាហ្មណ៍ រឺ លីវយីជាបុត្រីនាគដែរ។
=====កៅណ្ឌិន្យក្នុងប្រភពចិន=====
បន្ថែមទៀតនោះដែរ ការប្រែជាភាសាចិននៃកៅណ្ឌិន្យ រឺ កោណ្ឌញ្ញ។ល។ គឺត្រូវនឹង ឈ្ហាំវឆ្ហឹនយូ 僑陳如។<ref>Hackmann, ''Erklärendes Wörterbuch zum chinesischen Buddhismus'', p. 80, s. v. ''Chiao-ch'ên-ju''</ref> មនុស្សម្នាក់ដែលត្រូវបានយកមកវែកញែកដែរនៅក្នុង ''លាំងឝ៊ូ'' តាមរយៈប្រភពនេះកៅណ្ឌិន្យ គឺជាអ្នកស្នងរាជ្យបន្តនៃកុរុង[[ចន្ទន]] រឺ ធៀនជូចានថាន 天竺旃檀 (“ចន្ទន មកពីឥណ្ឌា”) ជាព្រះរាជាមួយអង្គនៃនគរវ្នំ ដែលបានបញ្ជូនដំរីផ្សាំងមួយចំនួនក្នុងឆ្នាំ ៣៥៧ គ.ស ជាសួយសារទៅព្រះចៅអធិរាជចិន[[អធិរាជជិនមូ|ស៊ឺម៉ាតាន]] 司馬聃 (រ.៣៤៤-៣៦១ ឈ្មោះជាអនុស្សាវរីយ៍៖ មូទី 穆帝)៖ ព្រះអង្គកៅណ្ឌិន្យ រឺ ឈ្ហាំវឆ្ហឹនយូ[Qiáochénrú]ដើមឡើយជាព្រាហ្មណ៍ម្នាក់មកពីឥណ្ឌា។ មានសំឡេងមួយប្រាប់ទ្រង់ថា៖ʻលោកត្រូវតែទៅសោយរាជ្យនៅវ្នំʼ ហើយព្រះអង្គបានសប្បាយក្នុងព្រះហឫទ័យណាស់។ ទៅទិសខាងត្បូង ព្រះអង្គមកដល់វ្នំដោយឆ្លងកាត់នគរ[[ផានផាន]] 盤盤 (ប្រទេសមួយនៅជ្រោយម៉ាឡេយូ)។ ប្រជារាស្ត្រវ្នំបានបង្ហាញទៅកាន់ទ្រង់ថា នគរទាំងមូលបានរះឡើងជាមួយភាពសប្បាយរីករាយ បន្ទាប់ពីទ្រង់បានមកដល់ ហើយក៏បានជ្រើសរើសទ្រង់ធ្វើជា[[ស្ដេច]]។ ព្រះអង្គបានផ្លាស់ប្ដូរច្បាប់ទាំងអស់ ដើម្បីអនុលោមតាមប្រព័ន្ធនៃ[[ច្បាប់ឥណ្ឌា]]។
=====ការគាប់ជួននៃឈ្មោះ "កៅណ្ឌិន្យ" ក្នុងប្រវត្តិនគរវ្នំ=====
” នាម កៅណ្ឌិន្យ ល្បីល្បាញដោយសារសិលាចារឹកទមិឡមួយចំនួន នៅភាគខាងត្បូងប្រទេសឥណ្ឌានៅសហវត្សទី១នៃគ.ស. និងទំនងជានគរវ្នំត្រូវបានគ្រប់គ្រងឡើង នៅសតវត្សទី៦ដោយគោត្រនាមដដែលនេះ។ តាមរយៈ ''ណាន់ឈ៊្ហីកស្ឈូក'' 南齊書 រឺ កំណត់ត្រាប្រវត្តិសាស្ត្រនៃរាជវង្សស្ឈីខាងត្បូង”) ដោយលោក[[ស្ឈាំវហ្ស៊ឺស្ឆៀន]] 簫子顯 (៤៨៥-៥៣៧) ស្ដេចនគរវ្នំ ឈ្ហាំវឆ្ហឹនយូទូយ្ហេកប៉ាម័រ 僑陳如闍耶跋摩 (កៅណ្ឌិន្យជយវម៌្ម) បានបញ្ជូនព្រះសង្ឃមួយអង្គនៅឆ្នាំ ៤៨៤ ព្រះនាមណាឈ៊្ហែកស្ហៀន 那伽仙 (នាគសេន) ដើម្បីនាំជំនូនទៅកាន់ព្រះចៅអធិរាជចិននិងទូលសុំឲ្យព្រះចៅអធិរាជ នៅខណៈពេលនោះឱ្យជួយនៅក្នុងការធ្វើសញ្ជ័យយក លិនយិ 臨沂 (ភាគខាងជើងចាម្ប៉ា) …ព្រះចៅអធិរាជចិនបានអរព្រះគុណកុរុងជយវម៌្មចំពោះជំនូនរបស់ទ្រង់ ក៏ប៉ុន្តែទ្រង់មិនបានបញ្ជូនកងទ័ពទៅតទល់នឹងលិនយិទេ”។<ref>Pelliot, "Le Fou-nan, pp. 259-260</ref>
=====កៅណ្ឌិន្យនៅក្នុងសិលាចារឹកប្រាសាទប្រាំល្វែង (ថាបមឿយ)=====
សិលាចារឹកមួយក្នុងចំណោមសិលាចារឹកដំបូងគេបង្អស់ របស់កម្ពុជាមកពីប្រាសាទប្រាំល្វែងនៅ “វាលដើមត្រែង” (ថាបមឿយ) នៅកម្ពុជាក្រោម (K.5) បញ្ជាក់ពីព្រះអង្គម្ចាស់មួយអង្គព្រះនាម[[គុណវម៌្ម]] បុត្រាវ័យក្មេងជាងគេ (''nṛpasunu—bālo pi'') នៃកុរុងជយវម៌្ម គឺជាអ្នក “ដែលជាប់សោមវង្សនៃវង្សកៅណ្ឌិន្យ (''… កៅណ្ឌិន្យវង្សសសិនា …'') និងជាអធិបតីនៃ “អាណាចក្រមួយដែលបានទាញចេញពីភក់” ។<ref>George Cœdès, "Études Cambodgiennes XXV: Deux inscriptions sanskrites du Fou-nan", pp. 2-8</ref> ញាតិខាងកៅណ្ឌិន្យនេះល្បីល្បាញណាស់ បុព្វបុរសស្ថាបនិករបស់ព្រះអង្គនៅពេលក្រោយមកទៀត (ពីសតវត្សទី៧ក្រោយមកខាងមុខទៀត) ត្រូវបានគេរៀបចំឱ្យក្លាយជាឫសីមួយអង្គឱ្យដូចក្នុងវីរកថារបស់ឥណ្ឌា ''[[រឿងមហាភារតយុទ្ធ|មហាភារតៈ]]'' ទោះបីយ៉ាងនេះ តួអង្គនេះនៅតែគេមិនស្គាល់ព្រះនាមពិតជាដដែល។
=====កៅណ្ឌិន្យនៅក្នុងសិលាចារឹកភទ្រេស្វរៈ (មីសឺន)=====
ជាលើកទីមួយរឿងនេះបានលេចឡើងនៅក្នុងសិលាចារឹកមីសឺន C. ៩៦ ដែលបានចុះកាលបរិច្ឆេទថ្ងៃ អាទិត្យ ១៨ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ៦៥៨ នៃ គ.ស (វគ្គទី១៦-១៨)<ref>Louis Finot,''Notes d'Epigraphie XI: Les Inscriptions de Mi-so'n'', p.923</ref>: "នៅឯ[ទីក្រុង [[ភវបុរ]] ] [[កៅណ្ឌិន្យទី១|កៅណ្ឌិន្យ]] ជាអ្នកដំបូងក្នុងចំណោមពួកព្រាហ្មណ៍បានពួយ[[លំពែង]] ដែលលោកបានទទួលពីបុត្ររបស់[[ទ្រោណ]] [[អឝ្វតថាមន]] ជាព្រាហ្មណ៍ប្រពៃបំផុតក្នុងចំណោមពួក[[ព្រាហ្មណ៍]]។ មានបុត្រីនៃ[[ស្ដេចភុជង្គនាគ]]មួយអង្គ ព្រះនាម[[ព្រះនាងសោមា|សោមា]] ដែលបានសាង[[គ្រួសារ]]នៅលើលោកិយ។ ដោយទទួលបានសេចក្ដីស្នេហានឹងជាតិផ្សេងគ្នា [[ព្រះនាង]]ក៏បានរស់នៅក្នុងសំណាក់នៃពួកមនុស្ស។ ព្រះនាងបានក្លាយជាព្រះមហេសីរបស់ព្រាហ្មណ៍ដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ កៅណ្ឌិន្យ ដើម្បីជាប្រយោជន៍ (ការបំពេញ)...ក្នុងកិច្ចការខ្លះ'' ។<ref>Golzio, "Kauṇḍinya in Südostasien“, pp. 157-165</ref> ក៏ប៉ុន្តែ រឿងនេះមានក្នុងសម័យក្រោយនគរវ្នំទេ។
===រាជវង្សដំបូង===
បើតាម[[ពង្សាវតាររាជវង្សលាំង]] ហ៊ុនធៀនមានបុត្រមួយអង្គដែលបានទៅត្រួតត្រាលើទឹកដីមួយផ្នែកដែលមានក្រុងប្រាំពីរ។ ក្នុងចំណោមអ្នកសោយរាជ្យតមកមានស្ដេចឈ្មោះ'''[[ហ៊ុនផានខ្វាង|ហ៊ុនផានហួង]]''' ។ កាលណោះក្រុងទាំងប្រាំពីរនោះមានចិត្តកំរើបចង់បានឯករាជ្យពីនគរវ្នំ ស្ដេចអង្គនេះក៏បានប្រើឧបាយកលផ្សេងៗដើម្បីឲ្យ[[ក្រុង]]ទាំងនោះបែកបាក់គ្នា រួចទ្រង់ក៏ឆ្លៀតឱកាសលើកទ័ពយកទៅវាយយកបានទាំងអស់។ បន្ទាប់មកបានចាត់ឲ្យកូនចៅរបស់ព្រះអង្គគ្រប់គ្រងត្រួតត្រា ក្រុងទាំងនោះម្នាក់មួយៗ។ ស្ដេច'''ហ៊ុនផានហួង''' បានសោយទិវង្គតនៅពេលទ្រង់មានជន្មា ៩០ វស្សា។ បុត្រទីពីរព្រះនាម '''[[ផានផាន]]''' ត្រូវលើកឲ្យឡើងសោយរាជ្យ ដោយទ្រង់បានប្រគល់កិច្ចការរដ្ឋទាំងឡាយឲ្យមេទ័ពម្នាក់ឈ្មោះ '''ផ្វានឝ៊ឺម៉ាន''' (ឝ្រីមារញ) មើលខុសត្រូវ។ ស្ដេចផានផានបានសោយរាជ្យបានតែ ៣ ឆ្នាំ ក៏បានសោយទិវង្គតទៅ។ ប្រជារាស្ត្រក៏បានព្រមព្រៀងគ្នាឲ្យលើកឝ្រីមារញឲ្យឡើងសោយរាជ្យជំនួស។ ស្ដេចអង្គនេះមានសេចក្ដីក្លាហាន ហើយមានឫទ្ធានុភាពណាស់ ព្រះអង្គបានលើកទ័ពទៅវាយយកប្រទេសជិតខាងដាក់ជាចំណុះអស់ជាច្រើន។ ព្រះអង្គទ្រង់ប្រកាសខ្លួនថាជា '''''មហារាជនៃភ្វូណាន''''' ។ បន្ទាប់មកទ្រង់បញ្ជាឲ្យធ្វើសំពៅធំៗជិះកាត់សមុទ្រទៅវាយនគរជាង១០ ដែលក្នុងចំណោមនោះមាននគរ '''គីវទួគុន''' (k'iu-tou-k'ouen) '''កៀវឆេ''' (Kieou-tche) '''ទៀនស៊ុន''' (Tien-Souen)។ ព្រះអង្គបានពង្រីកទឹកដីធំរហូតដល់ ៥ រឺ ៦ ពាន់ [[លី]]។
អ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រនិយមចាត់ទុកដោយសមហេតុផលថា ផ្វានឝ៊ឺម៉ានអង្គនេះត្រូវនឹងស្ដេច[[ស្រីមារវម៌្ម|ឝ្រីមារ]] ដែលមានឈ្មោះចារនៅក្នុង[[សិលាចារឹកវ៉ូកាញ់]] ([[ខេត្តញ៉ាត្រាង]]-ប្រទេស[[វៀតណាម]]សព្វថ្ងៃ) ដែលពីដើមគេយល់ច្រឡំថាជារបស់[[ចាម្ប៉ា]] តែក្រោយមក គឺចាប់ពីគ.ស ១៩២៧ លោកល្វីស-ភ្វីណូត (Louis Finot) ចាត់ទុកថាជារបស់[[សាមន្តរដ្ឋ]]មួយរបស់អាណាចក្រវ្នំទៅវិញទេ។<ref>ត្រឹង ងារ, ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៥០</ref>
ឯកសារចិនបានបញ្ជាក់ថាស្ដេច '''ឝ្រីមារញ''' បានសោយទិវង្គតនៅពេលលើកទ័ពទៅវាយរដ្ឋ '''''គីនលីន''''' ([[កំពែងមាស]]) ដែលលោកសឺដេស ថាត្រូវនឹង '''សុវណ្ណភូមិ''' (ដីមាសក្នុងអត្ថបទបាលី) រឺ '''[[សុវណ៌កុដ្យ]]''' (កំពែងមាសក្នុងអត្ថបទសំស្ក្រឹត.នៅប្រទេសភូមាខាងត្បូង រឺ លើ[[ជ្រោយម៉ាឡេយូ]])។ នៅពេលដែលទ្រង់ប្រឈួន [[ស្រីមារវម៌្ម|ឝ្រីមារវម៌្ម]] ទ្រង់បានបញ្ជូនរាជបុត្រឈ្មោះ '''[[ផ្វានជិនឝឹង|ជិនឝឹង]]''' ឲ្យទៅសោយរាជ្យជាជំនួសព្រះអង្គ។ ពេលនោះក្មួយព្រះអង្គឈ្មោះ '''ធរណីន្ទ្រ''' (ផ្វាន់ឆាន រឺ ធរណីន្ទ្រវម៌្ម) (កូននៃបងស្រីរបស់ព្រះអង្គ) ដែលជា[[មេត្រួត]]ទ័ព ២០០០ នាក់ ក៏បានជ្រែករាជ្យធ្វើគត់រាជទាយាទជិនឝឹង។ ពេលដែលឝ្រីមារវម៌្មបានសោយទិវង្គតទៅ ព្រះអង្គនៅមានបុត្រមួយអង្គទៀត ប៉ុន្តែនៅបៅដោះនៅឡើយ។ បុត្រអង្គនោះឈ្មោះ '''ឆាង''' (ផ្វានឆាង) បានរស់នៅក្នុងចំណោមប្រជានុរាស្ត្រ។ លុះធំបានព្រះជន្ម ២០ វស្សាបានប្រមូលស្ម័គ្របក្សពួកទៅធ្វើគត់ធរណីន្ទ្រវិញ។ ក៏ប៉ុន្តែមេទ័ពម្នាក់របស់ធរណីន្ទ្របានធ្វើគត់ព្រះអង្គ ហើយបានឡើ់ងសោយរាជ្យជាជំនួសវិញ។ ព្រះអង្គទ្រង់បានបញ្ជាឲ្យកសាងកន្លែងកំសាន្តផ្សេងៗ។ ព្រឹកនិងថ្ងៃត្រង់ ទ្រង់ប្រទានសវនការ ៣ រឺ ៤ ដង។ ជនបរទេស និងប្រជារាស្ត្របានថ្វាយ [[ចេក]] [[អំពៅ]] [[អណ្ដើក]] និង [[សត្វបក្សី]]...។ ព្រឹត្តិការណ៍នេះបានកើតឡើងតាំងពីឝ្រីមារសោយទិវង្គត និងរហូតដល់[[អស្សាជយ]] ឡើងសោយរាជ្យគឺនៅរវាងឆ្នាំ ២២៥ និង ២៥០។ នៅចន្លោះកាលកំណត់ទាំងពីរនេះ ក្នុងរជ្ជកាលរបស់ '''[[ធរណីន្ទ្រវម៌្មទី១|ធរណីន្ទ្រវម៌្ម]]''' ដែលអាណាចក្រវ្នំមានទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងរាជវង្ស[[មុរុណ្ឌ]]នៅឥណ្ឌានិងបញ្ជូនរាជទូតទី១ទៅកាន់ចិន។ បើតាមពង្សាវតារនគរបីចិន ធរណីន្ទ្រវម៌្មនេះហើយបានបញ្ជូនរាជទូតទី១ទៅប្រទេសចិននៅឆ្នាំ ២៤៣ នៃ គ.ស. ដើម្បីនាំភ្លេងនិងផលិតផលទៅថ្វាយស្ដេចចិន។ គេអាចចោទសួរថាតើ[[ធរណីន្ទ្រវម៌្មទី១]]នេះហើយ ដែលជាអ្នកនិពន្ធសិលាចារឹកវ៉ូកាញ់ដែលអះអាងថាព្រះអង្គជាញាតិនៃកុរុង[[ស្រីមារវម៌្ម|ឝ្រីមារ]]?
អស្សាជយបានឡើងសោយរាជ្យបន្តពី[[ធរណីន្ទ្រវម៌្មទី១|ធរណីន្ទ្រវម៌្ម]] ក្រោយពីបានធ្វើគត់បុត្ររបស់កុរុងឝ្រីមារវម៌្មរួច បានទទួលនៅប្រមាណឆ្នាំ ២៤៥-២៥០ នូវគណៈទូតរបស់លោក[[ខាងថាយ]] និងលោក[[ឈូយីង]] ដែលបានមកជួបគ្នាជាមួយទូតឥណ្ឌានៅក្នុងរាជវាំង។ បន្ទាប់ពីនោះស្ដេចអស្សាជយ ក៏បានបញ្ជូនទៅប្រទេសចិនវិញនៅរវាងឆ្នាំ ២៦៨ ដល់ ២៨៧ ហើយដែលបានកត់ត្រានៅក្នុង[[ពង្សាវតាររាជវង្សជិន]][[ចិន]]។ តាមការប៉ាន់ស្មានការបញ្ជូនទូតបីលើកចុងក្រោយក្នុងឆ្នាំ ២៨៥ ដល់ ២៨៧ ទំនងជាហុចផលដល់សន្ទុះនៃជំនួញផ្លូវសមុទ្រក្រោយ ពីប្រទេសចិនបានឯកភាពឡើងវិញ ដោយរាជវង្សជិនព្រោះព្រឹត្តិការណ៍នេះបានបំពេញ ដល់សេចក្ដីត្រូវការវត្ថុប្រណិតរបស់ពួកស្ដេចចិនជាច្រើន។<ref>ត្រឹង ងារ, ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៥០,៥១,៥២</ref>
===ភាពរុងរឿងនិងឱនភាព===
តាមរយៈ ស្ដេចកុរុងឝ្រីមារវម៌្មបានពង្រីកចំនួនកងទ័ពជើងទឹករបស់អាណាចក្ររបស់ព្រះអង្គ និងការបង្កើនការិយាធិបតេយ្យនគរវ្នំ ដោយបានបង្កើតឱ្យទៅជាទំរង់ដូចសក្ដិភូមិដែលបន្សល់ទុកទំនៀមទំលាប់ និងអត្តសញ្ញាណតាមតំបន់ឱ្យនៅដដែលបានច្រើន ជាពិសេសបានធ្វើឱ្យមានការរីកចំរើនកាន់តែខ្លាំងនៃអាណាចក្រនេះ។ កុរុង[[ស្រីមារវម៌្ម|ឝ្រីមារវម៌្ម]] និងស្ដេចសោយរាជ្យបន្តពីព្រះអង្គក៏បានបញ្ជូនពួកឯកអគ្គរាជទូតទៅកាន់[[ចិន]] និង[[ឥណ្ឌា]]ដើម្បីធ្វើពាណិជ្ជកម្មជាមួយគ្នាជាអចិន្ត្រៃយ៍តាមផ្លូវសមុទ្រ។ នគរនេះទំនងប្រហែលជាបានពន្លឿនទៅមុខនូវ[[មហាឥណ្ឌា|ឥណ្ឌូនីយកម្ម]]ជាដំណាក់កាលៗនៅ[[អាស៊ីអាគ្នេយ៍]]។ នគរជាច្រើននៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ក្រោយមកបានប្រណាំងប្រជែងគ្នាតាមព្រះនគរវ្នំ។ ពួកអ្នកវ្នំបានបង្កើតឡើងនូវប្រព័ន្ធពាណិជ្ជវិស័យនិយម និងពាណិជ្ជកម្មផ្ដាច់មុខដ៏ខ្លាំងក្លា ដែលបានក្លាយជាគំរូមួយទៅដល់បណ្ដាអាណាចក្រជាច្រើននៅក្នុងតំបន់នេះ។
ស្ដេចអស្សាជយបានសោយរាជ្យដល់ឆ្នាំ ២៨៩។ ពីនេះតទៅសតវត្សទី៤ គ្មានឯកសារណានិយាយពីអាណាចក្រវ្នំទាល់តែសោះ។ ពង្សាវតាររាជវង្សជិន និង លាងបាននិយាយថានៅឆ្នាំ ៣៥៧ ស្ដេចនគរវ្នំឈ្មោះ [[ចន្ទន|ធៀនឈូ-ឆានតាន]] បានលើកសួយដំរីផ្សាំងទៅថ្វាយស្ដេចចិន។ ធៀនឈូគឺជាឈ្មោះដែលចិនហៅប្រទេសឥណ្ឌា។ ដូច្នេះពាក្យថា'''ធៀនឈូចានថាន'''នេះមានន័យថាឥណ្ឌាឈ្មោះ '''ចានថាន''' ។ បើតាមលោកឡឺវី (S.Levi) ចានថានគឺជាពាក្យកត់សូរសំឡេង chandan (ចណ្ឌាល?) ដែលជាឋានន្តរនាមរបស់[[ឥណ្ឌូ-ស៊ីថ]]ជាពិសេសរបស់រាជវង្ស[[រាជវង្សកុឞាណ|កុឞាណ]]។ គួរគប្បីបញ្ជាក់ថាពួកកុឞាណនេះបានលើកទ័ពទៅវាយប្រទេសឥណ្ឌា ហើយត្រួតត្រាតំបន់ទន្លេ[[គង្គា]]យ៉ាងហោចរហូតដល់ក្រុង[[ពារាណសី]]។ នៅ គ.ស ៣៥៧ ប្រទេសឥណ្ឌាត្រូវធ្លាក់ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រាជវង្ស[[គុប្ត]]ដឹកនាំដោយព្រះចៅ[[សមុទ្រគុប្ត]]។ ដូច្នេះពួក[[សីថ]]ក៏ត្រូវបានកំចាត់។ ដូច្នេះហើយបានជាពួកកុសាណបានភៀសខ្លួនមកសុវណ្ណភូមិ ហើយជាពិសេសបានមកដល់នគរវ្នំដូចជាករណីរបស់កុរុងចន្ទននេះឯង។ អ្នកសិក្សាយល់ថាប្រហែលជាស្ដេចអង្គនេះ ហើយដែលនាំមកនូវសិល្បៈចំលាក់ដូចជាអាវផាយរបស់[[ព្រះសូរ្យ]]និងម្កុដរាងបំពង់របស់[[ព្រះវិស្ណុ]]។ ការលើកឡើងបែបនេះគឺដោយសារការរកឃើញរបស់ខ្លះនៅរមណីយដ្ឋាន[[អូរកែវ]] ហើយដែលបង្ហាញពីទំនាក់ទំនងនគរវ្នំនិងពិភព[[អ៊ីរ៉ង់]] ដូចជាដុំថ្មឆ្លាក់រូបពិធីបួងសួងចំពោះ[[ព្រះអគ្គី]] និងពេជ្រមានរូបស្ដេចនៃរាជវង្ស[[សាស្សានីដ]]។
ចំពោះរជ្ជកាលស្ដេចចន្ទននេះព្រឹត្តិការណ៍ដែលគេដឹងច្បាស់មានតែមួយគត់ គឺការលើកសួយទៅថ្វាយស្ដេចចិននៅឆ្នាំ ៣៥៧។ ក្រោយពីនោះអ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រគឺជួបប្រទះនឹងកង្វះឯកសារម្ដងទៀត ព័ត៌មានដែលទាក់ទងនឹងនគរវ្នំគេអាចដឹងបានចាប់ពីចុងសតវត្សទី៤ប៉ុណ្ណោះ។
នៅពាក់កណ្ដាលទី១នៃសតវត្សទី៥ គេឃើញថាការផ្សព្វផ្សាយអរិយធម៌ឥណ្ឌាមានសន្ទុះយ៉ាងខ្លាំង នៅតំបន់[[សុវណ្ណភូមិ]]។ អ្នកប្រវត្តិវិទូខិតខំស្វែងរក តើអ្វីទៅជាមូលហេតុ។ តាមគេប៉ាន់ស្មានមើល មកពីការវាយលុករបស់ព្រះបាទសមុទ្រគុប្ត (៣៣៥-៣៧៥) នៅឥណ្ឌាខាងត្បូង ដែលបណ្ដាលឲ្យមានជនភៀសខ្លួនមកកាន់បូព៌ាប្រទេស។ រួចហើយលោកឡឺវី ថាប្រហែលជាការវាយលុករបស់ស្ដេចនេះនៅតំបន់ទន្លេគង្គា ទើបបណ្ដាលឲ្យមានជនជាតិស៊ីថម្នាក់មកសោយរាជ្យនៅអាណាចក្រវ្នំនៅឆ្នាំ ៣៥៧។ នេះគឺជាជំហានដំបូងនៃចលនាទូលំទូលាយ នៃលំហូរនៃ[[អរិយធម៌ឥណ្ឌា]] មកលើតំបន់ដែលរងឥទ្ធិពលនៃអរិយធម៌ឥណ្ឌាស្រាប់ទៅហើយពីសំណាក់ពួកស្ដេច [[ព្រាហ្មណ៍]] និងពួក[[បញ្ញវន្ត]]ចាប់ពីពាក់កណ្ដាលស.វ.ទី៤ដល់ពាក់កណ្ដាលនៃសតវត្សទី៥។ គឺនៅក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះហើយ ដែលអាណាចក្រវ្នំទទួលនូវសន្ទុះថ្មីនៃការផ្សាយ[[អរិយធម៌ឥណ្ឌា]]។
រាជពង្សាវតារចិនបានកត់ទុកថាក្នុងចំណោមស្ដេចសោយរាជ្យបន្តបន្ទាប់ពីចន្ទន គឺមានស្ដេចម្នាក់មានឈ្មោះថាគាវឆេនយូ ([[កៅណ្ឌិន្យ]]) ជាព្រាហ្មណ៍មានដើមកំណើតនៅប្រទេសឥណ្ឌា។ គេដំណាលថាមានសំឡេងអាថ៌កំបាំងមួយ បានបញ្ជាឲ្យព្រាហ្មណ៍នេះទៅសោយរាជ្យនៅនគរវ្នំ។ កៅណ្ឌិន្យមានសេចក្ដីត្រេកអរខ្លាំងណាស់ ហើយក៏បានធ្វើដំណើរទៅស្រុក[[ផានផាន]]នៅខាងត្បូង។ អ្នកស្រុកនគរវ្នំមានសេចក្ដីត្រេកអរណាស់បាននាំគ្នាទៅជួប ហើយបានលើកលោកឲ្យឡើងសោយរាជ្យ។ ស្ដេចអង្គនេះបានរៀបចំក្បួនច្បាប់តាមបែបឥណ្ឌា។ ក្នុងចំណោមស្ដេចសោយរាជ្យក្រោយមកទៀត ដូចជាមានឈ្មោះស្ដេចមួយអង្គ '''[[ឝ្រីន្ទ្រវម៌្មទី១|ឝ្រីន្ទ្រវម៌្ម]]''' បាននាំសួយនិងដង្វាយទៅថ្វាយស្ដេចក្រុងចិនជាច្រើនលើកគឺនៅឆ្នាំ ៤៣៤-៤៣៥ និង ៤៣៨។ គឺស្ដេចអង្គនេះហើយដែលចង់រក្សាចំណងមិត្តភាពជាមួយចិន ហើយបានប្រកែកមិនចូលរួមជាមួយ[[ចាម្ប៉ា]]ដើម្បីដណ្ដើមយក[[ខេត្តតុងកឹង]]របស់ចិន។
តាមពង្សាវតារ[[ជិនខាងត្បូង]]និយាយថាប្រហែល ១០ ឆ្នាំក្រោយកាលកំណត់ ៤៣១-៤៣២ ក៏មានស្ដេចសោយរាជ្យបន្តនៅអាណាចក្រវ្នំដែរ ដែលស្ដេចអង្គនោះព្រះនាមថា '''ជយវម៌្ម''' ដែលមាននាមត្រកូល '''កៅណ្ឌិន្យ''' បានសេចក្ដីថាជាស្ដេចក្នុងរាជវង្សកៅណ្ឌិន្យដែរ។ តាមលោកប៉េ.ប៉េលីអុត (P.Pelliot) គឺស្ដេចអង្គនេះបានបញ្ជូនឈ្មួញទៅ[[គ័ងទុង]]ប្រទេស[[ចិន]] ហើយពេលពួក[[ឈ្មួញ]]នេះត្រឡប់មកវិញត្រូវខ្យល់បក់ទៅទើរលើប្រទេស[[ចាម្ប៉ា]] ដែលមានព្រះ[[សង្ឃ]]ឥណ្ឌាមួយអង្គព្រះនាមថា[[នាគសេន]] ក៏បានធ្វើដំណើរទៅជាមួយដែរ។ ព្រះភិក្ខុអង្គនេះបាននិមន្តមកអាណាចក្រវ្នំតាមផ្លូវកាត់ នៅឆ្នាំ ៤៨៤ ត្រូវកុរុង[[កៅណ្ឌិន្យជយវម៌្ម|ជយវម៌្ម]]បានចាត់ឲ្យនាំដង្វាយទៅព្រះចៅក្រុងចិន និងស្នើសុំទ័ពជំនួយមកបង្ក្រាបមន្ត្រីម្នាក់ (រឺ បុត្រ) ដែលបានជ្រែករាជ្យនៅ[[ចាម្ប៉ា]]។ ប៉ុន្តែស្ដេចក្រុងចិនមិនយល់ព្រមតាមសំណូមពរ ហើយដើម្បីថែរក្សាចំណងមិត្តភាពទ្រង់បានថ្វាយត្រឡប់មកវិញនូវសំពត់ព្រែដែលមានពណ៌ប្លែកៗប៉ុណ្ណោះ។ ក្នុងរាជ្យស្ដេចអង្គនេះហើយដែលព្រះសង្ឃពីរអង្គអាណាចក្រវ្នំ បានទៅបកប្រែគម្ពីរនៅប្រទេសចិនគឺ [[សង្ឃបាល]] និង[[មន្ត្រសេន]]។ នៅគ្រិស្តសករាជ ៥០៣ ព្រះអង្គបានចាត់ឲ្យយករូបព្រះពុទ្ធដែលធ្វើពីផ្កាថ្ម និងវត្ថុផ្សេងៗទៅថ្វាយស្ដេចក្រុងចិន។ ដោយសារសេចក្ដីរាប់អានពីសំណាក់ស្ដេចចិន គេអាចចាត់ទុកថារជ្ជកាលរបស់កុរុងកៅណ្ឌិន្យជយវម៌្មជា រជ្ជកាលរុងរឿងបំផុតនៃប្រវត្តិសាស្ត្រអាណាចក្រវ្នំ។ កុរុងកៅណ្ឌិន្យជយវម៌្មសុគតនៅឆ្នាំ ៥១៤។ ព្រះអង្គពុំបានបន្សល់ទុកនូវសិលាចារឹកទេ។ តែព្រះអគ្គមហេសីព្រះអង្គព្រះនាម[[កុលប្រភាវតី]] និងបុត្រព្រះនាម[[គុណវម៌្ម]]បានបន្សល់ទុកនូវសិលាចារឹក។
ក្នុង[[សិលាចារឹកដំបងដែក]] (ខាងត្បូង[[ខេត្តកែវ]]) ព្រះនាង[[កុលប្រភាវតី]]បាននិយាយពីការកសាង[[អាស្រម]]មួយ។ [[សិលាចារឹក]]នេះមានលក្ខណៈជា[[វិស្ណុនិយម]]។ ក្នុងសិលាចារឹកវិស្ណុនិយមដូចគ្នានេះដែរ ដែលគេបានរកឃើញនៅវាលភក់បាននិយាយ ពីការកសាង[[ទេវាល័យ]]សំរាប់តំកល់[[ព្រះវិស្ណុបាទ]]។ បើគេប៉ាន់ស្មានមើលទៅព្រះនាងកុលប្រភាវតីគឺជាមាតារបស់[[គុណវម៌្ម]] ដែលជាបុត្ររបស់កុរុង[[កៅណ្ឌិន្យជយវម៌្ម]] ហើយទ្រង់ត្រូវបានព្រះជេដ្ឋាធ្វើគត់ ដែលមាននាមថាកុរុង[[រុទ្រវម៌្ម]]នេះឯង (ជាបុត្ររបស់ស្រីស្នំម្នាក់) នៅក្នុងឆ្នាំ ៥១៤ ដើម្បីដណ្ដើម[[រាជ្យសម្បត្តិ]]ដូច ដែលពង្សាវតាររបស់[[រាជវង្សលាង]]បានកត់ទុក។ '''[[រុទ្រវម៌្ម]]''' ជាស្ដេចចុងក្រោយបង្អស់នៃអាណាចក្រវ្នំ។ ព្រះអង្គបានបញ្ជូនទូតទៅប្រទេសចិនជាច្រើនដងក្នុងចន្លោះឆ្នាំ ៥១៧ និង ៥៣៥។ រាជទូតនគរវ្នំបាននាំសួយថ្វាយស្ដេចចិននៅឆ្នាំ ៥៣៩ ហើយបានទូលប្រាប់ទៅព្រះចៅក្រុងចិនថា នៅប្រទេសខ្លួនមានព្រះកេសមួយសរសៃប្រវែង ៣ មាត្រ។ លុះទ្រង់ជ្រាបហើយព្រះចៅ[[អធិរាជហ្លាំងហ៊្វ្អូ|ហ្លាំងហ៊្វ្អូ]] ទ្រង់ក៏បានចាត់ព្រះសង្ឃមួយអង្គនាម[[ធេយុនប៉ាវ]] ឲ្យយកព្រះកេសនោះទៅប្រទេសចិនវិញ។ សិលាចារឹកសំស្ក្រឹតនៅ[[បាទី]]និយាយថាព្រះអង្គនៅសោយរាជ្យនៅឡើយ នៅពេលដែលគេកសាងខាងពុទ្ធសាសនាដែលមានចារក្នុងឯកសារនោះ។ បើតាមពង្សាវតាររាជវង្សហ្លាំងពុទ្ធសាសនាបានរុងរឿងណាស់ ឯកសារនេះ និយាយថាមានគណៈបេសកកម្មទូតចិនមួយ ត្រូវបានបញ្ជូនមកអាណាចក្រវ្នំនៅរវាង គ.ស. ៥៣៥ និង ៥៤៥ ដើម្បីឲ្យអធិរាជនគរវ្នំបញ្ជូនអ្នកប្រាជ្ញ និងខាង[[គម្ពីរ]][[សាសនា]]មកចិនវិញ។ គ្រានោះមានឥណ្ឌាម្នាក់ឈ្មោះ[[បរមាថ៌]] រឺ [[បរមាថ៌|គុណរតន៍]]បានមកនគរវ្នំ ព្រះចៅអធិរាជក៏បញ្ជូនវរជននេះនាំយកគម្ពីរជាច្រើនទៅកាន់ប្រទេសចិនវិញនៅ គ.ស. ៥៤៦។ គួរកត់សំគាល់ដែរថា ដោយសារតែស្ដេចរុទ្រវម៌្មឡើងសោយរាជ្យខុសទំនងបែបនេះហើយ ដែលបណ្ដាលឲ្យអាណាចក្រវ្នំមានភាពវឹកវរ រហូតដល់រលាយរលំអាណាចក្រវ្នំជាស្ថាពរនៅពាក់កណ្ដាលទី២នៃសតវត្សទី៦។<ref>ត្រឹង ងារ,ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ ៥២-៥៥</ref>
នគរវ្នំបានធ្លាក់ចុះនៅសតវត្សទី៦ និងត្រូវបានលេបត្របាក់ដោយ[[ចេនឡា|កម្វុជ]] ដែលជាអ្នកដែលមិនអាចប្រកែកបានថាគឺជាពួក[[ប្រជាជនខ្មែរ|ខ្មែរ]]។ សិលាចារឹកជាភាសាខ្មែរបុរាណលើកដំបូងបានចុះកាលបរិច្ឆេទ ដោយខ្លីបន្ទាប់ពីការដួលរលំនៃនគរវ្នំ ហើយការចុះកាលបរិច្ឆេទទាំងនោះដោយកាលបរិច្ឆេទ ក្រោយមកទៀតត្រូវបានប្រមូលនៅកម្ពុជាភាគខាងត្បូងនិយាយថា ខ្មែរបានតាំងលំនៅរួចទៅហើយនៅឯទឹកដីកម្ពុជាភាគខាងក្រោម។<ref>Michael Vickery,"What to Do about The Khmers", ''Journal of Southeast Asian Studies'' 27, 2, 1996. p. 390,</ref> វីខខឺរីបានឲ្យយោបល់ថា “តាមភស្តុតាងបច្ចុប្បន្នវាមិនអាចទៅរួចទេ ដោយបញ្ជាក់អះអាងថា នគរវ្នំជាតំបន់ និងពួកអ្នកគ្រប់គ្រងនៅនគរវ្នំ មិនមែនជាជនជាតិខ្មែរ” ។<ref>Michael Vickery, “Funan Reviewed: Deconstructing the Ancients”, see p.125.</ref> វ្នំត្រូវបានចាត់ទុកថាជានគរខ្មែរទីមួយ និងជានគរមុននៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ|កម្វុជទេឝ]]។
==ព្រះរាជាសោយរាជ្យនៅសម័យ{{pagename}}==
{| width=100% class="wikitable"
|colspan="4" style="background-color:white" width=9% |<center><font color="#000080">'''ព្រះរាជាសោយរាជ្យនៅសម័យ{{pagename}}<br>(គ.ស ប្រ.៥២-៦២៧) '''</font></center>
|-
! style="background-color:white" width=9% | <font color="#000080">លេខរៀង</font>
! style="background-color:white" width=9% | <font color="#000080">ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ</font>
! style="background-color:white" width=9% | <font color="#000080">ព្រះនាមផ្ទាល់</font>
! style="background-color:white" width=9% |<font color="#000080"> រជ្ជកាល </font>
|-
| ០១
| [[សោម (រឿងនិទាន)|សោម]]
| មិនស្គាល់
| align="center" | ម.គ.ស.?-គ.ស.១
|-
| ០២
| [[ព្រះនាងសោមា|សោមា]] ([[អង្គរបុរី]])
| ចិន:[[លីវយី|លាវយ៉េក]] (柳葉)
| align="center" | ?-៥២?
|-
| ០៣
| [[កៅណ្ឌិន្យទី១]] ([[អង្គរបុរី]]) ***
| ចិន:[[ហ៊ុនទៀន|ហ៊ុនធៀន]] (វធ៌ន??) (混塡)
| align="center" | គ.ស ៥២?-?
|-
| ០៤
| មិនស្គាល់
| មិនស្គាល់
| align="center" |ប្រ.គ.ស ១២៧-?
|-
| ០៤
| មិនស្គាល់
| ចិន: [[ហ៊ុនផានខ្វាង|ហ៊ុនផានហួង]] (混盤况)
| align="center" | ?-២១៧
|-
| ០៥
| មិនស្គាល់ (ជយវម៌្ម??)
| ចិន: [[ផានផាន]] (盤盤)
| align="center" | ២១៧-២២០
|-
| ០៦
| [[ឝ្រីមារញ]] <ref>http://www.khemaravidya.com/index.php/news/2015-08-19-03-35-00/130-2015-09-16-02-19-51 ខេមរវិទ្យា</ref>
| ខ្មែរ: ឝ្រីមារញ <br>ចិន: ផ្វានឝ៊ឺម៉ាន រឺ ផ្វានម៉ាន់ (范師蔓)
| align="center" | ២២០-២២៨
|-
| ០៧
| មិនស្គាល់ (សូយ៌្យវម៌្ម??)
| ចិន: [[ផ្វានជិនឝឹង]] (范金生)
| align="center" | ២២៨
|-
| ០៨
| [[ធរណីន្ទ្រវម៌្ម (វ្នំ)|ធរណីន្ទ្រវម៌្ម]]
| ចិន: ផ្វានចាន (范旃)
| align="center" | ២២៨-២៤៨
|-
| ០៩
| មិនស្គាល់ (អាទិត្យវម៌្ម??)
| [[ផ្វានឆាង]] (范長)
| align="center" | ២៤៨
|-
| ១០
| [[អស្សាជយ]] ([[វ្យាធបុរ]])
| ចិន: ផ្វានស៊ីយូន (范尋)
| align="center" | ២៤៨-២៨៩
|-
| ១១
| មិនស្គាល់
| មិនស្គាល់
| align="center" | ២៨៩-៣៥៧
|-
| ១២
| ប្រ.[[ចន្ទន]] (កម្ពុជសូរិយា)
| ចិន: ឆានតាន (旃檀)
| align="center" | ប្រ.៣៥៧-?
|-
| ១៣
| មិនស្គាល់
| មិនស្គាល់
| align="center" | ?-៤២០
|-
| ១៤
| [[កៅណ្ឌិន្យវម៌្ម]]<br>ឝ្រុតវម៌្ម<br>កៅណ្ឌិន្យទី២
| ចិន: ឆៀវឆឹនជូ (僑陳如)
| align="center" | ៤២០-៤៣០
|-
| ១៥
| [[ឝ្រីន្ទ្រវម៌្ម (វ្នំ)|ឝ្រីន្ទ្រវម៌្ម]]
| ចិន: ឈឺកលីកប៉ាម័រ (持梨陀跋摩)
| align="center" | ៤៣០-៤៤០
|-
| ១៦
| មិនស្គាល់
| មិនស្គាល់
| align="center" | ៤៤០-៤??
|-
| ១៧
| មិនស្គាល់
| មិនស្គាល់
| align="center" | ៤??-៤៧០
|-
| ១៨
| [[កៅណ្ឌិន្យជយវម៌្ម]]<br> ជយវម៌្ម
| ចិន: ទូយ៉េកប៉ាម័រ (僑陳如闍耶跋摩)
| align="center" | ៤៧០-៥១៤
|-
| ១៩
| [[គុណវម៌្ម]]
| ចិន:ផ្វានថាងចឹង
| align="center" | ៥១៤
|-
| ២០
| [[រុទ្រវម៌្ម (វ្នំ)|រុទ្រវម៌្ម]] (វ្យាធបុរ - អង្គរបុរី)
| ចិន: លៀវធួកប៉ាម័រ 留陁跋摩
| align="center" | ៥១៤-៥៥០
|-
| colspan=4 valign="center"| សង្គ្រាម[[នគរវ្នំ]]-[[ចេនឡា]]: ៥៥០-៦២៧
|-
| ២១
| [[ប្រថិវេន្ទ្រវម៌្ម]] (អាចជា ស្វាមិន ឬក្សត្របុរីណាមួយ)
| មិនស្គាល់
| align="center" | ៥៥០-?
|-
| ២២
| ក្សត្រវង្សខាងគុណវម៌្ម
| មិនស្គាល់
| align="center" | ?-៦២៧
|}
==អង្គការចាត់តាំង==
ដោយយល់ថាកំណត់ហេតុរបស់នគរវ្នំ មិនបាននៅមានសេសសល់មកដល់សម័យបច្ចុប្បន្នទេ ភាគច្រើនអ្វីដែលយើងដឹងគឺបានមកពីកំណាយខាងបុរាណវត្ថុ។ កំណាយជាច្រើនបានហុចជាលទ្ធផលជារបកគំហើញមួយចំនួននៃសំណង់កំពែងឥដ្ឋ ឧបករ
ណ៍ធ្វើពីលោហៈ និងគ្រឿងស្មូន ជាក់ស្ដែងបានមកពីកម្ពុជាខាងត្បូងនិងវៀតណាម។ ផងដែរការស្ថាបនាប្រព័ន្ធប្រឡាយ
ធំៗភ្ជាប់ទីលំនៅដ្ឋាននៅ[[អង្គរបុរី]] និងច្រកចេញទៅកាន់[[ឆ្នេរសមុទ្រ]] នេះជាផែនការ[[រដ្ឋបាល]]ដែលបានរៀបចំលំដាប់ខ្ពស់។<ref name="Charles Holcombe p. 280">ឆាឡិស-ហូលខូមប៍ ''ពុទ្ធសាសនាពាណិជ្ជកម្ម: ពាណិជ្ជកម្មសមុទ្រ, អន្តោប្រវេសន្ត៍ និង ការហូរចូលពុទ្ធសាសនានៅជប៉ុនពីដំបូង'', ទ. ២៨០</ref> នគរវ្នំ ជាសង្គមដែលស្មុគស្មាញនិងពិបាកយល់ ដែលមាននៅសន្ទភាពអត្រាប្រជាជនខ្ពស់ បានអភិវឌ្ឍបច្ចេកទេស និងប្រព័ន្ធសង្គមដ៏ស្មុគស្មាញគ្រប់គ្រងលើតំបន់នៃប្រទេសកម្ពុជា ពីព្រោះដោយសារតែសមត្ថភាពនៃប្រជារាស្ត្រខ្មែរអាចផលិត[[ស្បៀង]][[អាហារ]]ក្នុងវាល[[ទំនាប]]ដ៏សំបូរ ដោយ[[ជីជាតិ]]របស់[[កម្ពុជា]]។ បើតាមឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ
ត្រឹងងារ គេនិយាយថានគរវ្នំយករបបគ្រប់គ្រងរដ្ឋតាមបែបឥណ្ឌា។ ព្រះរាជាត្រូវគង់ក្នុង[[ប្រាសាទ]]ឈើដែលមានច្រើនជាន់ហើយមានសង់របងព័ទ្ធជុំវិញ។ ព្រះរាជាយកឋានន្តរនាមជា '''''[[កុរុងវ្នំ]]''''' ព្រោះយកតាមភ្នំដែលព្រះអង្គធ្វើសក្ការៈបូជាចំពោះព្រះ[[មហេឝ្វរ]] (ម៉.ស៊ីសូវឡ) និងមានតំកល់លិង្គព្រះ[[គិរិស]]គឺឈ្មោះ[[ព្រះឥសូរ]]ដែលសណ្ឋិតលើនោះ។ ដោយសារតែស្ដេចជាតំណាងនៃអាទិទេព ដូច្នោះហើយទើបព្រះអង្គមានអំណាចទូលំទូលាយណាស់។ រាជ្យសម្បត្តិត្រូវតពីបិតាទៅបុត្រ ជាមូលហេតុឲ្យមានវិបត្តិរាជវង្សច្រើនគ្រា។ ប៉ុន្តែរាស្ត្រក៏អាចលើកវរជនដែលខ្លួនពេញចិត្តឲ្យឡើងសោយរាជ្យដែរ តួយ៉ាងដូចជាស្ដេច[[ស្រីមារវម៌្ម|ឝ្រីមារវម៌្ម]] និង
[[កៅណ្ឌិន្យវម៌្ម|កៅណ្ឌិន្យទី២]]ជាដើម។
ព្រះរាជានគរវ្នំនិយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដី តួយ៉ាងដូចជាស្ដេចឝ្រីមារវម៌្មបានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋខ្មែរខ្លះ មនខ្លះ ចាម រឺ ម៉ាឡេយូ។ ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់[[ឈ្លើយសឹក]]មកធ្វើជា[[ទាសាទាសី]]។ ដោយហេតុនេះហើយ
ទើបយើងហៅ អាណាចក្រវ្នំថាជាអធិរាជាណាចក្រ ហើយស្ដេចមានឋានៈថាជា[[មហារាជ]]រឺ ជា[[សាវ៌កៅ]] (ស្ដេចចក្រវាឡ)។ រដ្ឋដែលក្រោមអំណាចអាណាចក្រវ្នំទាំងនោះ មានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយមកថ្វាយអធិរាជនគរវ្នំរៀងរាល់ឆ្នាំ រដ្ឋនេះគេហៅថា[[សាមន្តរាជ]]។ ហើយរដ្ឋបែបទី២គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រ រឺ ព្រះញាតិរបស់ស្ដេច
អាណាចក្រវ្នំគេហៅថា[[វិស័យរដ្ឋ]] ដែលជាសម្បត្តិរបស់អាណាចក្រវ្នំផ្ទាល់ ដែលបង្កើតឡើងដោយកុរុង[[កៅណ្ឌិន្យទី១]] ប៉ុន្តែ
ត្រូវរំលាយចោលវិញដោយកុរុង[[ហ៊ុនផានខ្វាង|ហ៊ុនផានហួង]]វិញ។ គួរកត់សំគាល់ដែលថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់
ណាស់គឺ ដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះសាមន្តរាជមួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី[[សាមន្តរដ្ឋ]]ចេនឡានៅស.វ.ទី៦ស្រាប់។
ក្នុងវិស័យនយោបាយក្រៅប្រទេស នគរវ្នំនិយមចងស្ពានមេត្រី ជាមួយប្រទេសធំៗដូចជាចិននិងឥណ្ឌា។ វិស័យនយោបាយក្រៅប្រទេសនេះមមាញឹកចាប់តាំងពីរាជ្យស្ដេច[[ធរណេន្ទ្រវម៌្មទី១|ផ្វានចាន]] មកម៉្លេះ។ ទំនាក់ទំនងនេះមានក្នុងវិស័យនយោបាយ [[ពាណិជ្ជកម្ម]] និង[[វប្បធម៌]]ផងដែរ។
មន្ត្រីក្នុងរាជការនៅប្របអធិរាជគឺមន្ត្រីពីរបែបគឺ[[មន្ត្រីឆ្វេង]] និង[[មន្ត្រីស្ដាំ]]។ មន្ត្រីឆ្វេងនៅអង្គុយនៅឆ្វេងនិងមន្ត្រីស្ដាំអង្គុយនៅស្ដាំដែល
មានសក្ដិធំជាងមន្ត្រីឆ្វេង។ ក្រៅពីមន្ត្រីទាំងនេះនៅមានមន្ត្រីផ្សេងទៀតឈរត្រួតត្រាតាមខេត្ត។ ព្រះអង្គតែងប្រទានសវនការជាញឹក
ញាប់ជាមួយរាស្ត្រ និងជនបរទេសដែលយកដង្វាយមកថ្វាយ។ ក្នុងករណីនេះព្រះអធិរាជទ្រង់ប្រថាប់ទំលាក់ព្រះបាទឆ្វេងដល់ដី
ហើយបញ្ឈរព្រះបាទស្ដាំរួចគេក្រាលកំរាលមួយផ្ទាំង ចំពោះព្រះភក្ត្រព្រះអង្គដើម្បីយកភាជន៍មាស និងភាជន៍ដុតគ្រឿងក្រអូបមកតំកល់លើកំរាលនោះ។ ពេលយាងចេញក្រៅ រឺ យាងចូលមកវិញព្រះអង្គតែងគង់ប្រថាប់លើដំរី។ ឯពួកស្រីស្នំនិងពួកមន្ត្រីជាបរិវារក៏ ជិះដំរីដែរ។ ព្រះអធិរាជទ្រង់សព្វព្រះហឫទ័យនឹងការបរបាញ់ ដោយទ្រង់យាងចេញម្ដងៗរាប់ខែ។ នៅអាណាចក្រវ្នំរាស្ត្រច្រើនបង់[[ពន្ធដារ]]ជា [[មាស]] [[ប្រាក់]] [[ត្បូង]] [[គុជ]] រឺ [[គ្រឿងក្រអូប]]ផ្សេងៗ។ គេមិននិយមធ្វើគុកដាក់ជនទុច្ចរិតទេ។ បើកាលណាទោសស្រាលគេពិន័យ
ផ្ទុយទៅវិញបើទោសធ្ងន់គេយកអ្នកមានទោសនោះទៅឲ្យ[[ក្រពើ]] រឺ [[សត្វសាហាវ]]ស៊ី។ បើសិនជាសត្វទាំងនោះមិនស៊ីអស់ពេល ៣ ថ្ងៃគេនឹងលែងជននោះមកវិញ។<ref>ត្រឹង ងារ, ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ ៥៨-៥៩</ref>
== ស្ថានភាពប្រជាករ ==
អ្នកស្រុកនគរវ្នំរស់នៅដោយប្រមូលផ្ដុំជា[[កុលសម្ព័ន្ធ]]។ នៅដើមគ្រិស្តសករាជ ដោយសារកំណើនផលិតផល និងកំណើនប្រជាជន នគរវ្នំបានក្លាយទៅជារដ្ឋមួយ ដែលមានព្រះនាង[[លីវយី]]ជាអ្នកគ្រប់គ្រង។ អ្នកស្រុកនគរវ្នំកាត់[[សក់ជ្រងផ្កាថ្កូវ]] លែងខ្លួនទទេ ស្លៀកសំពត់ញ៉ុក ហើយចោះត្រចៀក ពាក់[[ត្រសាល់]]ទាំងប្រុសទាំងស្រី។ ខ្មែរបុរាណជាអ្នកដំណើរតាមសមុទ្រដ៏ចំណាន ហើយប្រើ [[មាស]] [[ប្រាក់]] [[សំរឹទ្ធ]] និង [[សំណ]] ធ្វើជា[[ប្រាក់ចាយ]]។
បើតាមឯកសារចិនបានបញ្ជាក់ថាអ្នកស្រុកនគរវ្នំ សម្បុរខ្មៅ សក់រួញអង្គារដី រូបច្រើនមិនសូវបាន។ ព័ត៌មានអាចបញ្ជាក់ពីលក្ខណៈនរវិទ្យារបស់ជនជាតិ[[ខ្មែរ-មន]]ជាទូទៅជាពិសេសជនជាតិខ្មែរនេះឯង។ ដែលចិននិយាយពីសម្បុរខ្មៅ ក្ដីរូបមិនសូវល្អក្ដីគឺគេនិយាយប្រៀបទៅនឹងលក្ខណៈរបស់ជនជាតិ[[ចិន]]។ ដោយកង្វះឯកសារជាភាសាខ្មែរ ទើបអ្នកសិក្សាបានបញ្ចេញផ្សេងៗអំពីម្ចាស់ដើមនៃនគរវ្នំនេះ៖ អ្នកខ្លះយល់ថារដ្ឋនេះជារដ្ឋឥណ្ឌា ខ្លះទៀតថាជារដ្ឋមន រឺ ខ្មែរ មនផង រឺ ម៉ាឡេយូទៅវិញ។ តាមការពិតជាតិទាំងនោះសុទ្ធតែបានរស់នៅនគរវ្នំ ហើយអ្នកខ្លះជាអ្នកគ្រប់គ្រងគេ (ខ្មែរនិងឥណ្ឌាខ្លះ) ឯអ្នកខ្លះទៀតត្រូវគេគ្រប់គ្រង (មន-[[ម៉ាឡេយូ]]) (ចំពោះបញ្ហានេះសូមមើលអត្ថបទ ''ហ៊្វូណនជារដ្ឋខ្មែរ រឺ ពុំមែនទេ?'' ចុះផ្សាយក្នុង[[ព្រឹត្តិបត្រវិទ្យាស្ថានខ្មែរ]]មានលេខ៥ ខែ សីហា គ.ស ១៩៧៣)។
ឯកសារចិនដដែលនេះបាននិយាយទៀតថា មនុស្សនៅអាណាចក្រវ្នំច្រើនលែងខ្លួន អ្នកក្រស្លៀក[[សារុង]]អំបោះដើរជើងទទេ អ្នកមាននិង[[នាម៉ឺន]]ស្លៀក[[សារុង]][[ចរបាប់]]ពាក់ស្បែកជើង។ ផ្ទះសង់ខ្ពស់ពីដីមានប្រក់ស្លឹកចាក (?) ដែលមានដុះនៅតាមមាត់សមុទ្រហើយមានការតុបតែង។ ផ្ទះទាំងនោះសុទ្ធសង់ពីឈើដែលគេកាប់ពីព្រៃ ហើយសង់ផ្ដុំគ្នាជាភូមិពី៥០ទៅ៦០ ហើយមានស្រះទឹកមួយសម្រាប់យកទឹកប្រើប្រាស់រួមគ្នា។
មនុស្សនៅអាណាចក្រវ្នំត្រង់ណាស់ (ឯកសារខ្លះថាលោភលន់) មានការប៉ិនប្រសប់និងខិល ព្រោះចូលចិត្តចាប់អ្នកនៅក្រុងជិតខាង ដែលមិនគោរពរាប់អានខ្លួនធ្វើជា[[ខ្ញុំកំដរ]]។ ពេលទំនេរចូលចិត្តលេង[[ប្រជល់មាន់]]និង[[ជ្រូក]]។
សង្គមនៅអាណាចក្រវ្នំជាសង្គម[[មេនិយម]]គឺទុកស្ត្រីជាធំទាំងក្នុងគ្រួសារនិងសង្គមតួយ៉ាងដូចរឿងព្រះនាងលីវយីទៅច្បាំង ជាមួយហ៊ុនធៀនជាភស្តុតាងជាក់ស្ដែង។ ពិធីបុណ្យការនិងបុណ្យសពមានលំនាំដូចនៅលីនយីដែរ ហើយស្រីៗនិយមទៅដណ្ដឹងប្រុសៗ។ នេះគឺធាតុមួយនៃអត្ថិភាពនៃលទ្ធិ[[មេនិយម]]ទៀតដែរ។ ចិនបានកត់សំគាល់ថានៅក្នុងគ្រួសារពួកស្រីប្រុសអាចទាក់ទងគ្នា បានតាមទំនើងចិត្ត។
ក្នុងករណីកាន់ទុក្ខគេត្រូវកោរសក់និងពុកមាត់ ឯពិធីរំលាយសពមានបួនយ៉ាង៖
*១.បោះសពចោលទៅក្នុងទន្លេ
*២.បូជាដោយភ្លើង
*៣.យកសពទៅកប់
*៤.យកសពទៅ ដាក់ចោលក្នុងព្រៃស្មសានឲ្យសត្វស៊ី។
ក្នុងករណីបូជាដោយភ្លើងគេនិយមយកធាតុ ដែលនៅសេសសល់ពីដុតដាក់ក្នុង[[កោដិ]]បិទជិត ហើយយកទៅបោះចោលក្នុងទន្លេ។ ព្រះមហាក្សត្រប្រើ[[កោដិមាស]] មន្ត្រីនាម៉ឺនប្រើ[[កោដិប្រាក់]] រាស្ត្រសាមញ្ញប្រើ[[កោដិដី]]។ អ្នកស្រុកអាណាចក្រវ្នំចូលចិត្តយកវិធីចំលែកដើម្បីរកសេចក្ដីពិត។ កាលណាមានបាត់របស់អ្វីមួយគេតែងពូតបាយមួយពំនូត យកទៅដាក់មុខ[[ទេព្ដា]]ហើយបួងសួងឲ្យរកមុខជនទុច្ចរិត។ ស្អែកឡើងគេចែកឲ្យបាយទៅខ្ញុំកំដរនៅក្នុងផ្ទះឲ្យបរិភោគ៖ ក្នុងមាត់ចោរវានឹងមានហូរឈាមចេញមកនិងមិនអាចទំពារ[[បាយ]]ផង ឯមាត់ជនទៀងត្រង់បាយនោះនឹងរអិលចូលទៅក្នុងមាត់បានយ៉ាងស្រួល។ ម្យ៉ាងទៀតកាលណាជនណាជាប់ចោទគេឲ្យជននោះអត់បាយបីថ្ងៃ រួចគេតំរូវឲ្យលូកយកវត្ថុផ្សេងៗ ចេញពីទឹកកំពុងពុះ រឺ កាន់ពូថៅ រឺ ច្រវាក់ដុតក្រហមដើរ៧ជំហាន។ បើមានកំហុសមែនដៃជននោះនឹងរលាករលួយ ផ្ទុយទៅវិញនឹងគ្មានកើតអ្វីទាំងអស់។<ref>ត្រឹង ងារ, ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៥៥-៥៨</ref>
==វប្បធម៌==
[[File:Funan stele.JPG|thumb|[[សិលាចារឹក]]នេះបានរកឃើញ
នៅ[[ថាបមឿយ]]ក្នុង[[ខេត្តផ្សារដែក]]
វៀតណាមនិងបច្ចុប្បន្នបានដាក់តាំងក្នុងសារមន្ទីរប្រវត្តិសាស្ត្រ
នៅ[[ទីក្រុងហូជីមិញ]]គឺជាសំណេរមួយ
នៅក្នុងចំណោមសំណេរ
ដែលនៅសេសសល់តិចតួច
ដែលត្រូវបានគេសន្និដ្ឋាន
ដោយមានជំនឿថាជារបស់នគរវ្នំ។
អត្ថបទជាភាសា[[សំស្ក្រឹត]]
ដែលត្រូវបានចុះកាលបរិច្ឆេទពាក់កណ្ដាល
នៃសតវត្សទី៥នៃគ.ស.
និងប្រាប់នូវការឧបត្ថម្ភ
របស់ព្រះអង្គម្ចាស់គុណវម៌្ម
ជាអ្នកគោរពដល់ព្រះ[[វិស្ណុ]]។]]
នៅរវាងសតវត្សទី១នៃគ.ស. ព្រះនាង[[លីវយី|លាវយ៉េក]]បានធ្វើសង្គ្រាមចាញ់កុរុង[[ហ៊ុនទៀន|ហ៊ុនធៀន]] ដែលជាជនជាតិឥណ្ឌា។ ចាប់ពីពេលនោះមក កុរុងហ៊ុនធៀនបានក្លាយជាព្រះមហាក្សត្ររបស់នគរវ្នំ។ [[អរិយធម៌ឥណ្ឌា]]មាន [[ភាសា]] [[សាសនា]] [[សិល្បៈ]]ជាដើម ក៏បានជ្រាបចូលទៅក្នុងសង្គមខ្មែរចាប់ពីពេលនោះមក។
<br \>
តុលាការខ្មែរ ប្រើប្រាស់ច្បាប់តុលាការឥណ្ឌា រួមជាមួយនិងតុលាការតាមបែបប្រពៃណីខ្មែរ។ របបគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលខ្មែរអនុវត្តតាម[[របបរាជានិយម]]បែបឥណ្ឌា។ ប៉ុន្តែមិនបែងចែកវណ្ណៈនៅក្នុងសង្គមតាមបែបឥណ្ឌាទេ។ ឯការបន្តមត៌ក ខ្មែរនៅតែប្រកាន់យកប្រពៃណីរបស់ខ្លួនដដែល។
វប្បធម៌វ្នំត្រូវបានលាយចម្រុះគ្នានូវជំនឿតាមបែបអ្នកស្រុកដើម និងគំនិតទស្សនៈបែបឥណ្ឌា។ នគរនេះត្រូវបានគេនិយាយថារងឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងដោយសារ[[វប្បធម៌ឥណ្ឌា]] ប្រហែលជាតាមរយៈក្រុមនគរភាគកណ្ដាលដូចជា [[ទ្វារវតី]] រឺ [[នគរម៉ាឡេយូ|ម៉ាឡេយូ]] <ref>Dougald J. W. O'Reilly, ''Early civilizations of Southeast Asia'', 2006, pp.93-94 [http://books.google.com/books?id=eyHTschgg50 partially on Google Books]</ref> ហើយនិងការជួលពួកឥណ្ឌាក្នុងប្រយោជន៍គ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលរដ្ឋខ្លះ។ [[សំស្ក្រឹត]]គឺជាភាសានៅក្នុងរាជវាំង និងពួកអ្នកនគរវ្នំបានឧបត្ថម្ភទំនុកបំរុងដល់[[ហិណ្ឌូ|ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] និងក្រោយមកសតវត្សទី៥ បានទំនុកបំរុងដល់ លទ្ធិ[[ពុទ្ធបរិស័ទ|ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។ គេពុំបានដឹង ថាតើសាសនាណាមួយបានចូលមកស្រុកខ្មែរមុនទេ បើតាមឯកសារខ្លះគេថាព្រះបាទ[[អឝោក|អសោក]]ទ្រង់ បានបញ្ជូន[[សមណទូត]]ពីរអង្គមក[[ជ្រោយសុវណ្ណភូមិ]] ដើម្បីសព្វផ្សាយព្រះពុទ្ធសាសនានៅសតវត្សទី៣មុនគ.ស។ គេមិនដឹងថា[[សុវណ្ណភូមិ]]នេះត្រូវត្រង់ណាឲ្យប្រាកដទេ។ អ្នកស្រាវជ្រាវគ្រាន់តែស្របថាសុវណ្ណភូមិនេះត្រូវ នឹងភូមិភាគ[[អាស៊ីអាគ្នេយ៍]]នេះឯង។ ម្យ៉ាងទៀតបុរាណវត្ថុទាក់ទងនឹងព្រះពុទ្ធសាសនាដែលគេរកឃើញ នៅតំបន់នេះគេឃើញមានអាយុកាលត្រឹមតែពីសតវត្សទី៣-៤នៃគ.ស ប៉ុណ្ណោះ។ គេឆ្ងល់ថាបើផ្សាយតាំងពីសតវត្សទី៣មុនគ.ស ហេតុអ្វីបានជាឲ្យផ្លែផ្កានៅសតវត្សទី៣-៤នៃគ.សទៅវិញ គឺអស់រយៈពេល៦ រឺ ៧ស.វ? បើទោះជាបែបនេះក្ដីក៏គេដឹងថាព្រះពុទ្ធសាសនា ដែលយកមកប្រទេសយើងដំបូងគឺពុទ្ធសាសនាហីនយានជាភាសាសំស្ក្រឹតដែលពួកឥណ្ឌានៅ[[អមរវត្តី]]រាប់អាននៅស.វ.ទី២-៣នៃគ.ស។ នេះបើតាម[[សិលាចារឹកវ៉ូកាញ់]]និង[[តាព្រហ្មបាទី]]។ ព្រះពុទ្ធសាសនារុងរឿងនៅសតវត្សទី៥ និងទី៦ក្នុងរជ្ជកាលស្ដេច[[កៅណ្ឌិន្យជយវម៌្ម]] និង [[រុទ្រវម៌្ម]] ដោយមានការបញ្ជូនព្រះសង្ឃជាតិខ្មែរ និងឥណ្ឌាទៅប្រទេសចិន។<ref>ត្រឹង ងារ, ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ ៦១</ref> កាក់លុយនៅស្ថានីយអូរកែវត្រូវបានគេរកឃើញ តាមរយៈសិលាចារឹកជាច្រើនជាភាសាបាលី បង្ហាញនូវវត្តមាននៃព្រះពុទ្ធសាសនា ក្នុងតំបន់នេះក្បែរៗសតវត្សទី៥នៃគ.ស។<ref>Historical Sites in Burma, Aung Thaw, 1972</ref> កំណត់ត្រាជាច្រើនបង្ហាញថាការប្រមូលពន្ធត្រូវបង់ជា [[ប្រាក់]] [[មាស]] [[គុជខ្យង]] និង [[ឈើក្រអូប]]។ លោកខាំង-ថែយ 康泰 និង ជូ-យិន 朱應 បានរាយការណ៍ថាប្រជាជនវ្នំបានអនុវត្តរបបទាសភាព និងការកាត់ក្ដីត្រូវបានកាត់តាមរយៈ[[ការល្បងនិងពិសោធន៍]] រួមមានដូចជាវិធីជាច្រើនតាមការរើសយកច្រវាក់ដែកក្រហមក្ដៅ និងលូកយកចិញ្ចៀននិងពងចេញពីទឹកកំពុងតែពុះ។
ភស្តុតាងខាងបុរាណវត្ថុឆ្លើយតបយ៉ាងទូលំទូលាយដល់កំណត់ត្រារបស់ចិន។ ពួកចិនបានពិពណ៌នាពួកអ្នកនគរវ្នំជាមនុស្សដែលរស់នៅលើផ្ទះសសរខ្ពស់ៗ ដាំស្រូវហើយបញ្ជូនសួយសារអាករជាមាស ប្រាក់ [[ភ្លុក]] និងសត្វប្លែកៗ។<ref>Paul Pelliot,''Le Fou-nan'', pp.248-303</ref>
របាយការណ៍របស់លោកខាំង-ថែយ និង ជូ-យិនមិនបញ្ចើចបញ្ចើដល់អរិយធម៌វ្នំទេ ថ្វីបើដូច្នោះក៏ដោយកំណត់ត្រារាជវាំងចិន បង្ហាញថាក្រុមតន្ត្រីករវ្នំបានមកទស្សនៈកិច្ចប្រទេសចិនក្នុងឆ្នាំ ២៦៣។ ព្រះចៅអធិរាជចិនមានចំណាប់អារម្មណ៍ណាស់ ដោយព្រះអង្គចេញព្រះរាជបញ្ជា ឲ្យមានការបង្កើតឡើងនូវវិទ្យាស្ថានមួយសម្រាប់តន្ត្រីអ្នកវ្នំ ក្បែរ[[ណានជីង]] ។<ref>D.R.Sardesai, ''Southeast Asia: Past And Present'', 3rd ed. 1994, Westview Press, ISBN 978-0813317069, p.23<!-- from a research on google books, a "semiprimary source"?--></ref> ពួកអ្នកនគរវ្នំត្រូវបានរាយការណ៍ផងដែរ ថាមានការចងក្រងសៀវភៅដ៏ច្រើននិងដាក់ទុកជាឯកសារទូទាំងប្រទេស ដោយបង្ហាញនូវកម្រិតខ្ពស់នៃស្នាដៃខាង[[សិក្សាធិការ]]។ ប៉ុន្តែឯកសារទាំងនោះត្រូវបាត់បង់អស់ហើយ ដែលធ្វើឲ្យយើងមិនដឹងថាតើអក្សរដូនតាយើងក្នុងសៀវភៅយ៉ាងម៉េចទេ។ បើតាមសិលាចារឹក៤ផ្ទាំងភាសាផ្លូវការគឺភាសាសំស្ក្រឹត ដូច្នេះមិនបានន័យថាភាសាខ្មែរមិនត្រូវបានប្រើប្រាស់ទេ។ យើងអាចមើលឃើញមានភាសាខ្មែរដូចជាឈ្មោះស្រុកក្ដី (វ្នំ) ឈ្មោះរាជធានីក្ដី (ទមាក់ រឺ ទល្មាក់) ដែលអាចបញ្ជាក់ថាភាសាខ្មែរគេប្រើជាមួយនឹងភាសាសំស្ក្រឹតដែរ។ ប្រហែលជាថ្ងៃណាមួយគេអាចរកឃើញសិលាចារឹកណាមួយ ក្នុងចំណោមសិលាចារឹកជាភាសាខ្មែរដែលអាចភ្ជាប់ ទៅអាណាចក្រវ្នំបានជាមិនខាន។<ref>ត្រឹង ងារ, ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ ៦០</ref>
ព្រះសង្ឃពីរអង្គមកពីនគរវ្នំគឺ[[មន្ត្រសេន]] និង[[សង្ឃបាល]]បានសំណាក់នៅ[[និវេសនដ្ឋាន]][នៅចិនអស់រយៈពេល ១៦ ឆ្នាំហើយធ្វើការប្រាំការិយាល័យក្នុងសតវត្សទី៥ដល់ទី៦ និងបកប្រែគម្ពីរព្រះសូត្រពុទ្ធសាសនាពីសំស្ក្រឹត (រឺ [[ប្រាក្រឹត]]) ទៅភាសាចិន។ ព្រះអង្គបានការស្ងើចសរសើរពីព្រះចៅក្រុងចិន ហើយបានចាត់ទុកព្រះអង្គជាព្រះគ្រូទៀតផង។<ref>ត្រឹង ងារ, ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ ៦១</ref><ref name="T'oung Pao 1958. p. 185">''តោង-ប៉ាវ: សារព័ត៌មានសិក្សាចិនអន្តរជាតិ។'' ១៩៥៨។ ទ. ១៨៥</ref> ក្នុងចំណោមអត្ថបទជាច្រើនទាំងនោះគឺជា ''សប្តសតិកា[[ប្រាជ្ញាបារមីត]]សូត្រ'' [[មហាយាន]] ([[តៃស្ឆុត្រៃបិដក]] ២៣២) ។<ref>{{cite|url=http://www.acmuller.net/descriptive_catalogue/files/k0010.html|title=The Korean Buddhist Canon: A Descriptive Catalog (T 232)}}</ref> អត្ថបទនេះត្រូវបានបកប្រែផ្សេងពីគ្នាដោយព្រះសង្ឃទាំងពីរអង្គ។<ref name="T'oung Pao 1958. p. 185"/> [[ព្រះពោធិសត្វ]][[មញ្ជុស្រី|មញ្ជុស្រីកុមារភូត]] (Mañjuśrī) គឺជាតួអង្គលេចធ្លោមួយអង្គក្នុងអត្ថបទនេះ។
នៅពេលទ័ពចេនឡាបានចូលវាយអាណាចក្រវ្នំ ពុទ្ធសាសនាហីនយានជាភាសាសំស្ក្រឹតនៅរុងរឿងនៅឡើយ។ នៅសតវត្សទី៧ មានព្រះសង្ឃចិនមួយអង្គនិមន្តពីឥណ្ឌាទៅចិនវិញ ព្រះនាមយី-ស៊ីងមានថេរដិកាថា ''ពីដើមព្រះធម៌មានភាពរុងរឿងហើយផ្សព្វផ្សាយទៅគ្រប់ទិសទី តែឥឡូវនេះស្ដេចកំណាចមួយអង្គបានបំផ្លិចបំផ្លាញចោលអស់ហើយ ព្រះសង្ឃរកតែមួយអង្គមិនបានផង''។ ដូច្នេះពុទ្ធសាសនាហីនយានប្រហែលជារលាយបាត់បង់នៅសតវត្សនោះហើយ ទើបក្រោយមកទៀតទើបឃើញលទ្ធិ[[ពុទ្ធសាសនាមហាយាន]] បានចេញផ្សព្វផ្សាយ[[លទ្ធិ]]របស់ខ្លួន។
ចំណែកព្រាហ្មណ៍សាសនាគេឃើញមានគោរព [[ព្រះឥសូរ]] [[ព្រះវិស្ណុ]] [[ព្រះហរិហរ]] (វិស្ណុ និង ឥសូររួមគ្នា) និង [[ព្រះព្រហ្ម]]។ នៅខាងដើមអាណាចក្រវ្នំទំនងគណៈខាងឥសូរនិយមជាសាសនាផ្លូវការផងដឹង បើតាមឯកសារចិនគេថាព្រះរាជាយាងឡើងភ្នំម៉ូតាន ដើម្បីធ្វើសក្ការបូជាដល់ព្រះ[[មហេស្វរ]]។ ប៉ុន្តែព្រះអធិរាជាខ្លះបានផ្លាស់ពីឥសូរនិយមមកពុទ្ធនិយមវិញ ដូចជាកុរុងកៅណ្ឌិន្យជយវម៌្មជាដើម។ ខាងព្រះវិស្ណុគេឃើញមានប្រាសាទនៅ[[ភ្នំដា]] [[ស្រុកព្រៃកប្បាស]] [[ខេត្តតាកែវ]]។ គេឃើញសិលាចារឹករបស់ព្រះនាង[[កុលប្រភាវតី]] និង [[គុណវម៌្ម]] ក៏មានលក្ខណៈ[[វិស្ណុនិយម]]ដែរ។ ក្នុងវិស័យ[[ស្ថាបត្យកម្ម]]គេច្រើនសាង[[ប្រាសាទ]]ពី[[ឥដ្ឋ]]។ ដូច្នេះហើយទើបប្រាសាទទាំងនោះមិនឃើញមានស្ថិតស្ថេរមកដល់សព្វថ្ងៃសោះ លើកលែងតែ[[ប្រាសាទដុល]]ដែលលុងដោយភ្នំទើបគេមានឃើញនៅសេសសល់។ [[ខឿន]][[សំណង់]]ផ្សេងៗដែលគេរកឃើញនៅកំពង់ផែ[[អូរកែវ]] និង[[អង្គបុរី]]ក៏សង់អំពីឥដ្ឋដែរ។ ខាង[[សិល្បៈ]][[បដិមា]]ក៏គេបានរកឃើញនៅភ្នំដា [[ស្រុកព្រៃកប្បាស]] ខេត្ត[[តាកែវ]]ដែរ ដូចជាពុទ្ធរូប[[វត្តរំលក]] រូប[[ព្រះវិស្ណុ]] ព្រះ[[ពលរាម]] ព្រះ[[កល្កិន]] ព្រះ[[គ្រឹស្ណគោវធន៌]]។ ស្នាដៃទាំងនេះមានលក្ខណៈជាឥណ្ឌារាងធាត់កាច់ចង្កេះនិងមាន[[ធ្នូ]] រឺ [[ជន្ទល់]]ទ្រ ឆ្លាក់ជាប់នឹងជញ្ជាំងថ្ម គឺពុំទាន់មានលក្ខណៈចំលាក់លោតពេញលេញឡើយ។ ដូច្នេះគេអាចដឹងថា[[អរិយធម៌ខ្មែរ]] ជាអរិយធម៌ខ្ពង់ខ្ពស់ជាងប្រទេសជិតខាង ដែលខ្មែរចេះពូនផ្សំជាមួយនិង[[អរិយធម៌]]បរទេស ហើយបានកែច្នៃមកក្លាយជារបស់ខ្មែរ ទោះបីជាវាមិនទាន់មានលក្ខណៈជាតិពិតប្រាកដក៏ដោយ ក៏វាជា[[កេរមត៌ក]]របស់កូនចៅខ្មែរជំនាន់ក្រោយដែរ វាក៏ជាគ្រឹះសំរាប់អរិយធម៌[[សម័យអង្គរ]]ផងដែរ។<ref>ត្រឹង ងារ, ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ ៦១-៦២</ref>
==សេដ្ឋកិច្ច==
នគរវ្នំគឺជាមហាសេដ្ឋកិច្ចទីមួយដំបូងគេរបស់[[អាស៊ីអាគ្នេយ៍]]។ នគរនេះគឺសម្បូរសប្បាយព្រោះតែការដោះដូរពាណិជ្ជកម្មនិង[[កសិកម្ម]]។ នគរវ្នំបានកើនឡើងនូវទ្រព្យសម្បត្តិដោយសារតែបានត្រួតត្រាលើ[[បួរដីក្រៈ]]ជាច្រកតូចចង្អៀតនៃឧបទ្វីបម៉ាឡេ ដែលក្រុមពួកឈ្មួញបានដឹកជញ្ជូនទំនិញធ្វើពាណិជ្ជកម្មរវាង[[ចិន]]និង[[ឥណ្ឌា]]។ ពួកគេប្រើប្រាស់ប្រាក់ចំណេញមួយចំនួនដើម្បីសាងនូវប្រព័ន្ធស្តុកទឹក និងបញ្ចូលទឹកសព្វទិសទី។ ពួកពលរដ្ឋរស់នៅតាមជីវិតបែបរំភើយ។ ប្រជាជននគរវ្នំបានប្រមូលផ្ដុំគ្នាតាមដង[[ទន្លេមេគង្គ]]៖ តំបន់នេះគឺជាតំបន់ធម្មជាតិសំរាប់អភិវឌ្ឍ[[សេដ្ឋកិច្ច]] ដោយពឹងផ្អែកលើ[[វារីវប្បកម្ម|ការនេសាទត្រី]] និង[[ស្រូវ|ការដាំដុះស្រូវ]]។ សេដ្ឋកិច្ចនគរវ្នំត្រូវពឹងផ្អែកទៅលើ[[ស្រូវ]]ដ៏ច្រើនលើសលប់ ដែលបានផលិតដោយប្រព័ន្ធ[[ការបញ្ចូលទឹក|បញ្ចេញបញ្ចូលទឹក]]ចូលស្រែដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់។ អ្នកស្រុកចេះជីក[[ព្រែក]]ខ្វាត់ខ្វែងដែលគេឃើញមានស្លាកស្នាម នៅ[[កម្ពុជាក្រោម]]ភាគខាងលិច។ តាមយោបល់អ្នកជំនាញគេថាព្រែកជីកទាំងនេះ គឺសំរាប់បង្ហូរទឹកជំនន់ទន្លេមេគង្គចេញផង និងលាងឲ្យស្អាតទឹកភក់ល្បាប់ និងបន្សាប[[អំបិល]]ដែលជ្រួតជ្រាបក្នុងដីផងដែរ ជា[[គមនាគមន៍]]ទៅទីក្រុងទាំងឡាយនឹងអាចឲ្យសំពៅឆ្លងកាត់ទៅ ពីសមុទ្រចិនទៅឈូងសមុទ្រសៀម ដោយមិនបាច់កុងព័ទ្ធជ្រោយទឹកខ្មៅឡើយ។ ក្រៅពីរបរស្រែចំការដែលចិនថា ''គេព្រួសមួយឆ្នាំរួចគេច្រូតបានបីរដូវ'' របរខាងចំការក៏មានដូចជាដាំ [[ក្រូច]] [[ទទឹម]] [[អំពៅ]] [[ស្លា]]។ល។ <ref>ត្រឹង ងារ, ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ ៥៩</ref>[[ពាណិជ្ជកម្មតាមសមុទ្រ]]ក៏បានដើរតួសំខាន់ខ្លាំងមែនទែន ក្នុងការអភិវឌ្ឍនគរវ្នំ។ សំណល់បុរាណវត្ថុនូវអ្វីដែលជាកំពង់ផែដ៏សំខាន់របស់ព្រះរាជាណាចក្រនេះគឺ[[អូរកែវ]] ត្រូវបានរកឃើញរួមមានវត្ថុបុរាណ[[រ៉ូមបុរាណ|រ៉ូម]]ដូចគ្នានឹងវត្ថុបុរាណ[[ចក្រភពពែរ្ស|ពែរ្ស]] [[ប្រវត្តិសាស្ត្រឥណ្ឌា|ឥណ្ឌា]] និង[[ពួកក្រិក|ក្រិក]]ដែរ។ អ្នកជំនួញអាចធ្វើដំណើរបែបនោះបាន ក៏ដោយសារតែមានបច្ចេកទេសខាងនាវាចរណ៍ តាមឯកសារចិនបានឲ្យដឹងថាអ្នកនគរវ្នំអាចធ្វើសំពៅបាន ប្រវែងប្រហែល ៣០ មាត្រ ក្បាលនិងកន្សៃមានរាងជាក្បាល និងកន្ទុយរបស់សត្វត្រី។<ref>ត្រឹង ងារ, ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៦០</ref> អ្នកប្រាជ្ញបុរាណជាតិ[[អាល្លឺម៉ង់]]អាល់ប្រិឆថ៍-ឌីលេ មានជំនឿថាកំពង់ផែដ៏សំខាន់របស់នគរវ្នំបានបង្ហាញខ្លួននៅ [[អូរកែវ]]ក៏ជា[[កត្តិករៈ]]ដែរ ដែលបានចាត់ទុកដោយ[[ភូមិវិទូ]]សតវត្សទី២នៃ[[អេឡិចសង់ឌ្រី]] [[ប៉្តូលេមី]] (Ptolemy) ថាជាផ្សារធំដែលពួកឈ្មួញមកពីអាណាចក្រចិន និងរ៉ូមជួបជុំគ្នាដើម្បីដោះដូរពាណិជ្ជកម្ម។ ទំនិញដែលគេច្រើនលក់គឺមាន [[មាស]] [[ប្រាក់]] [[សំពត់ព្រែ]] [[គ្រឿងកែវ]]។ល។ ឯកសារចិនបាននិយាយថាអាណាចក្រវ្នំជាទីកើត មាស ប្រាក់ [[ទង់ដែង]] [[សំណប៉ាហាំង]] [[គ្រឿងក្រអូប]] [[ភ្លុកដំរី]] និង [[ពេជ្រ]]។ ឯកសារនេះបញ្ជាក់ថាពេជ្រនេះគឺគេមុជចូលយកនៅក្នុងសមុទ្រ ហើយយកដែកដំមិនខូចទេតែខូចដែកវិញ។ អ្នកស្រុកប៉ិនប្រសប់ខាងរបរ[[ជាងមាស]] រឺ ប្រាក់ដូចជាធ្វើ[[ចិញ្ចៀន]] រឺ [[កងដៃមាស]] ធ្វើគ្រឿង[[ចានក្បាន]]ប្រាក់ ហើយអ្នកស្រុកក៏ប៉ិនដែរខាងរបរ[[សូនរូប]] [[ត្បាញសូត្រ]] [[ចរបាប់]] [[ស្លកែវ]]។ល។<ref>ត្រឹង ងារ, ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៦០</ref> ឌីហ៍ឡេក៏មានជំនឿថាអូរកែវបានផ្គត់ផ្គង់គ្រឿងបរិក្ខាល្អៗបំផុត ព័ត៌មានលំអិតនេះត្រូវបានផ្ដល់ដោយប៉្តូលេមី តាមរយៈដំណើរសមុទ្រមួយដែលធ្វើឡើងដោយឈ្មួញ[[ក្រិច-រ៉ូម]]ម្នាក់ឈ្មោះ[[អេឡិចសង់ដឺរ]]ទៅកាន់កត្តិករៈ ដែលស្ថិតនៅចុងបូព៌ាបង្អស់ នៃច្រកពាណិជ្ជកម្មតាមសមុទ្រពី[[ចក្រភពរ៉ូមខាងកើត]]។<ref>Albrecht Dihle, “Serer und Chinesen”, in ''Antike und Orient: Gesammelte Aufsätze,'' Heidelberg, Carl Winter, 1984, S.209.</ref>
==ទំនាក់ទំនង==
ប្រវត្តិវិទូជាតិបារាំងលោក[[ហ្សក សឺដេស|ហ្សក-សឺដេស]] ភ្លាមៗបានឲ្យសម្មតិកម្មនូវទំនាក់ទំនងមួយ រវាងព្រះរាជានៃនគរវ្នំ និងរាជវង្ស[[សៃលេន្ទ្រ]]នៃ[[ឥណ្ឌូណេស៊ី]]។ លោកសឺដេសមានជំនឿថាគោរម្យងារ ''ស្ដេចវ្នំ'' ត្រូវបានប្រើ ដោយពួកស្ដេចសៃលេន្ទ្រទំនងជាត្រូវបានប្រើ ដោយស្ដេចនគរវ្នំដែរ ដោយហេតុថាឈ្មោះ ''វ្នំ'' គឺជាប់ទាក់ទងនឹងភាសាខ្មែរថា ''ភ្នំ''។<ref>Cœdès, ''The Indianized States of Southeast Asia'', p.36.</ref> ពួកអ្នកប្រាជ្ញដទៃទៀតបានច្រានចោលនូវសម្មតិកម្មនេះ ដោយចង្អុលបង្ហាញថាខ្វះភស្តុតាងខាងអក្សរចារឹក នៃកម្ពុជាដើមដំបូងចំពោះការប្រើប្រាស់នៃគោរម្យងារដូចគ្នានេះ។<ref>Vickery, "Funan Reviewed," pp.103, 132-133.</ref> ពួកអ្នកវ្នំក៏ធ្វើពាណិជ្ជកម្មជាមួយរាជវង្សលាំងចិនភាគខាងត្បូងដែរ។<ref name="Charles Holcombe p. 280"/>
តិចតួចណាស់ដែលគេដឹងអំពីប្រវត្តិនយោបាយរបស់វ្នំ ក្រៅពីទំនាក់ទំនងជាមួយ[[ចិន]]។ លោកសឺដេសយល់ថាទំនាក់ទំនងជាមួយចិនមានលក្ខណៈ ជាពាណិជ្ជកម្មច្រើនជាងនយោបាយ។ កាលណោះប្រទេសចិនស្ថិតនៅក្នុងសម័យនគរបី ពេលនោះនគរអ៊ូចិនមិនអាចធ្វើជំនួញតាមផ្លូវគោកបាន ក៏បានធ្វើជំនួញតាមផ្លូវទឹកជាមួយវ្នំវិញព្រោះតែតម្រូវការវត្ថុប្រណីតៗ។ ដោយហេតុនេះហើយទើបគេជ្រើសរើសយកប្រទេសវ្នំ ដែលស្ថិតនៅចំផ្លូវសមុទ្រ ដែលមិនអាចជៀសវៀងបានសម្រាប់អ្នកដំណើរសំពៅកាត់តាមច្រកមល្លកា និងអ្នកនិយមដឹកទំនិញតាមបួរដីប្រទេសម៉ាឡេយូ។<ref>ត្រឹង ងារ, ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៥១</ref>
ការប៉ះទង្គិចគ្នារយៈពេលខ្លីមួយត្រូវបានកត់ត្រាថាកើតឡើង នៅទសវត្សឆ្នាំ ២៧០ នៅពេលវ្នំនិងប្រទេសជិតខាង [[ចាម្ប៉ា]]បានចូលរួមកំលាំងគ្នា ដើម្បីវាយប្រហារលើតំបន់មួយនៃ[[តុងកឹង]] (ដែលនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ចិននៅពេលនោះ) ស្ថិតនៅអ្វីដែលឥឡូវជា[[វៀតណាមខាងជើង]]សព្វថ្ងៃនេះ។ នៅឆ្នាំ ៣៥៧ នគរវ្នំបានក្លាយជាសាមន្តរដ្ឋចិន និងបន្តជារៀងរហូតមកដល់ការបែកបាក់ប្រទេសនៅសតវត្សទី៦។ ចំពោះទំនាក់ទំនងជាមួយឥណ្ឌា ឯកសារចិនមួយនៅសតវត្សទី៥ និយាយថាមានមនុស្សឈ្មោះ '''កៀសៀងលី''' ជាអ្នកស្រុកតាន់យ៉ាង (នៅខាងលិចឥណ្ឌា) បានធ្វើដំណើរពីឥណ្ឌាមកដល់អាណាចក្រវ្នំ។ ជាអ្នកដែលនិយាយប្រាប់ពីរឿងប្លែកៗពីឥណ្ឌាទៅ[[ធរណីន្ទ្រវម៌្មទី១]] ប៉ុន្តែដំណើរទៅប្រទេសនោះត្រូវអស់ពេលយូរប្រហែលជា៣ រឺ ៤ ឆ្នាំ ក៏សឹងតែមាន។ ដោយស្ដេចជាប់ចិត្តនឹងរឿងចម្លែកទាំងនោះហើយ ទើបទ្រង់ឱ្យព្រះញាតិរបស់ព្រះអង្គ '''ស៊ូវូ''' ទៅឥណ្ឌា។ រាជទូតខ្មែរបានចុះសំពៅនៅ '''តូវគីវលី''' (T'eou-kiu-li) ប្រហែលជាត្រូវនឹង[[តក្ដោល]] ត្រង់នេះហើយដែលបង្ហាញថាឥទ្ធិពលវ្នំបានលាតសន្ធឹង ដល់[[មហាសមុទ្រឥណ្ឌា]]។ រាជទូតនគរវ្នំបានទៅដល់ពាម[[ទន្លេគង្គា]] ហើយធ្វើដំណើរតាមទន្លេទៅជួបស្ដេចមួយអង្គ ដែលលោកឡឺវី (L.Levi) ថាជាស្ដេចក្នុងរាជវង្ស[[មុរុណ្ឌ]]។ ស្ដេចអង្គនេះបាននាំភ្ញៀវទស្សនាប្រទេសព្រះអង្គ ហើយបានឲ្យឥណ្ឌាម្នាក់ឈ្មោះ '''ឆេន-សុង''' នាំត្រលប់មកវិញនូវសេះ ៤ នៃស្រុកនោះ ដើម្បីទុកជាដង្វាយនៃអធិរាជអាណាចក្រវ្នំ។<ref>ត្រឹង ងារ, ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៥១</ref>
[[ចេនឡា]] (Zhēnlà) គឺជាសាមន្តរដ្ឋមួយរបស់វ្នំនៅទីបំផុតបានលេបយកនគរវ្នំទាំងមូល។ ព្រះរាជាដែលគេបានស្គាល់ចុងក្រោយបង្អស់នៃរាជាណាចក្រវ្នំគឺ រុទ្រវម៌្ម 留陁跋摩 ដែលជាអ្នកគ្រប់គ្រងពីឆ្នាំ ៥១៤ រហូតដល់ រង.ឆ្នាំ ៥៤៥ នៃគ.ស។
ប្រជាជនដែលមកពីឆ្នេរនគរវ្នំបានឱ្យដឹងផងដែរថាបានបង្កើតនគរមួយឈ្មោះថា [[ស្ឈឺកធ្ហូក]] (នគរដីក្រហម) នៅក្នុងទៀបកោះម៉ាឡេ។ នគរដីក្រហមត្រូវបានគេគិតថាជាប្រទេសជាតិកើតក្លាយចេញពីនគរវ្នំ។
===អាណាចក្រវ្នំ៖ សតវត្សទី២-៧===
{| class="wikitable"
| width="10%" height="47" align="center" | <font color="#000080">'''លេខរៀង'''</font>
| width="25%" height="47" align="center" | <font color="#000080">'''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ'''</font>
| width="20%" height="47" align="center" | <font color="#000080">'''ព្រះនាមផ្ទាល់'''</font>
| width="20%" height="47" align="center" | <font color="#000080">''' រជ្ជកាល'''</font>
|-
| ០១
| [[ព្រះនាងសោមា|សោមា]]
| ចិន:[[លីវយី|លាវយ៉េក]] 柳葉
| align="center" | ?-៥២?
|-
| ០២
| [[កៅណ្ឌិន្យទី១]]
| ចិន: [[ហ៊ុនទៀន|ហ៊ុនធៀន]] 混塡
| align="center" | គ.ស ៥២?-?
|-
| ០៣
| មិនស្គាល់
| មិនស្គាល់
| align="center" |ប្រ.គ.ស ?-?
|-
| ០៤
| មិនស្គាល់
| ចិន: [[ហ៊ុនផានខ្វាង|ហ៊ុនផានហួង]] 混盤况
| align="center" | ?-២១៧
|-
| ០៥
| វីរវម៌្ម (កម្ពុជសូរិយា)
| ចិន: [[ផានផាន]] 盤盤
| align="center" | ២១៧-២២០
|-
| ០៦
| [[ស្រីមារវម៌្ម|ឝ្រីមារវម៌្ម]]
| ឝ្រីមារៈ, ចិន: ផ្វានឝ៊ឺម៉ាន រឺ ផ្វានម៉ាន់ 范師蔓)
| align="center" | ២២០-២២៨
|-
| ០៧
| មិនស្គាល់
| ចិន: [[ផ្វានជិនឝឹង]] 范金生)
| align="center" | ២២៨
|-
| ០៨
| [[ធរណីន្ទ្រវម៌្មទី១]]
| ចិន: ផ្វានចាន 范旃
| align="center" | ២២៨-២៤៨
|-
|-
| ០៩
| មិនស្គាល់
| [[ផ្វានឆាង]] 范長
| align="center" | ២៤៨
|-
| ១០
| [[អស្សាជយ]]
| ចិន: ផ្វានស៊ីយូន 范尋
| align="center" | ២៤៨-២៨៩
|-
| ១១
| មិនស្គាល់
| មិនស្គាល់
| align="center" | ២៨៩-៣៥៧
|-
| ១២
| [[ចន្ទន]] (កម្ពុជសូរិយា)
| ចិន: ឆានតាន 旃檀
| align="center" | ប្រ.៣៥៧-?
|-
| ១៣
| មិនស្គាល់
| មិនស្គាល់
| align="center" | ?-៤២០
|-
| ១៤
| [[កៅណ្ឌិន្យវម៌្ម]] រឺ ឝ្រុតវម៌្មទី១
| កៅណ្ឌិន្យទី២, ចិន: ឆៀវឆឹនជូ 僑陳如
| align="center" | ៤២០-៤៣០
|-
| ១៥
| [[ស្រេន្ទ្រវម៌្មទី១]]
| ចិន: ឈឺកលីកប៉ាម័រ 持梨陀跋摩
| align="center" | ៤៣០- ៤៤០
|-
| ១៦
| មិនស្គាល់
| មិនស្គាល់
| align="center" | ៤៤០-៤៧០
|-
| ១៧
| [[កៅណ្ឌិន្យជយវម៌្ម]]
| ជយវម៌្ម, ចិន: ទូយ៉េកប៉ាម័រ 僑陳如闍耶跋摩
| align="center" | ៤៧០-៥១៤
|-
| ១៨
| [[គុណវម៌្ម]]
| ចិន:ផ្វានថាងចឹង
| align="center" | ៥១៤
|-
| ១៩
| [[រុទ្រវម៌្មទី១]]
| ចិន: លៀវធួកប៉ាម័រ 留陁跋摩
| align="center" | ៥១៤-៥៥០
|-
| colspan=4 valign="center"| សង្គ្រាម[[នគរវ្នំ]]-[[ចេនឡា]]: ៥៥០-៦២៧
|-
| ២០
| [[ប្រថិវេន្ទ្រវម៌្ម]]
| មិនស្គាល់
| align="center" | ៥៥០-?
|-
| ២១
| ក្សត្រវង្សខាងគុណវម៌្ម
| មិនស្គាល់
| align="center" | ?-៦២៧
|}
== ឯកសារពិគ្រោះ ==
*សៀវភៅសិក្សាសង្គមថ្នាក់ទី៧ ក្រសួងអប់រំឆ្នាំ ១៩៩៧
{{reflist|2}}
==អក្សរសាស្ត្រ==
* George Cœdès, ''The Indianized States of Southeast Asia'' (translated from the French by Susan Brown Cowing). Honolulu: East West Center Press, 1968.
* George Cœdès, "Études Cambodgiennes XXV: Deux inscriptions sanskrites du Fou-nan",''Bulletin de l'École Française d'Extrême Orient'' XXXI (1931), pp. 1–12.
* Louis Finot, "Notes d'Épigraphie XI: Les Inscriptions de Mi-so'n", ''Bulletin de l'École Française d'Extrême Orient'' IV (1904), pp. 918–925.
* Karl-Heinz Golzio, "Kauṇḍinya in Südostasien“, in Martin Straube, Roland Steiner, Jayandra Soni, Michael Hahn and Mitsuyo Demoto (eds.) ''Pāsādikadānaṁ. Festschrift für Bhikkhu Pāsādika", Marburg: Indica et Tibetica Verlag 2009, pp. 157–165.
* Heinrich Hackmann, ''Erklärendes Wörterbuch zum chinesischen Buddhismus. Chinesisch-Sanskrit-deutsch. Von Heinrich Hackmann. Nach seinem handschriftlichen Nachlass überrbeitet von Johannes Nobel'', Leiden: E. J. Brill 1952
* Claude Jacques, “'Funan', 'Zhenla'. The reality concealed by these Chinese views of Indochina”, in R. B. Smith and W. Watson (eds.), ''Early South East Asia: Essays in Archaeology, History, and Historical Geography,'' New York, Oxford University Press, 1979, pp. 371–9.
* James C.M. Khoo (editor), ''Art & archaeology of Fu Nan: pre-Khmer Kingdom of the lower Mekong valley,'' Bangkok, The Southeast Asian Ceramic Society, Orchid press, 2003.
* Lương Ninh, ''Vương quó̂c Phù Nam: lịch sử và văn hóa'' [Fu Nan: history and culture], Hà NộI, Việ̣̂n văn hóa và Nhà xuá̂t bản Văn hóa thông tin, 2005.
* Lương Ninh, «Nước Chi Tôn», một quőc gia cở ở miển tây sông Hậu, (“Chi Tôn”, an ancient state in the western bank of the Hậu river), ''Khảo cổ học,'' ső 1, 1981, tr.38.
* Pierre-Yves Manguin, “The archaeology of Fu Nan in the Mekong River Delta: the Oc Eo culture of Viet Nam ”, in Nancy Tingley and Andreas Reinecke, ''Arts of ancient Viet Nam: from River Plain to Open Sea,'' Houston, Museum of Fine Arts, 2009, pp. 100–118.
* Paul Pelliot, "Le Fou-nan." ''Bulletin de l'École Française d'Extrême Orient'' III (1903), pp. 248–303.
* Michael Vickery, ''Society, Economics, and Politics in pre-Angkor Cambodia: The 7th-8th centuries''. Tokyo: The Center for East Asian Cultural Studies for Unesco, The Toyo Bunko, 1998.
* Michael Vickery, "Funan reviewed: Deconstructing the Ancients." ''Bulletin de l'École Française d'Extrême Orient'' XC-XCI (2003–2004), pp. 101–143.
==តំណភ្ជាប់ក្រៅ==
{{Commons category|វ្នំ}}
* [http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+kh0014) Library of Congress Country Studies: Cambodia]
{{DEFAULTSORT:Funan, Kingdom Of}}
[[Category:អតីតរាជាធិបតេយ្យអាស៊ី]]
[[Category:នគរឥណ្ឌូបនីយកម្ម]]
[[Category:នគរហិណ្ឌូតាមប្រវត្តិសាស្ត្រ]]
[[Category:ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ]]
[[Category:អតីតប្រទេសនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រវៀតណាម]]
== មើលផងដែរ ==
*[[បុព្វប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ]]
*[[កម្ពុជាសម័យអាណាចក្រចេនឡា]]
[[ចំនាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ]]
0jmgq2ujcqewxe2vw63yqq4w7k2km6a
រេស៊ីស្ទ័រ
0
25872
282119
224758
2022-08-03T02:12:24Z
ណុច
36441
/* ពណ៌រេស៊ីស្ទ័រ */
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox electronic component
| component = Resistor
| image = [[File:Resistor.jpg|200px]]
| caption = A typical axial-lead resistor
| type = [[Passivity (engineering)|Passive]]
| working_principle = [[រេស៊ីស្តង់អគ្គិសនី]]
| invented =
| first_produced =
| symbol = [[File:Resistors.svg]]
| symbol_caption = ''1. គំរូអាមេរិក <br>2. គំរូ IEC''
}}
រេស៊ីស្ទ័រ (ឡាតាំង៖'' Resistor'') គឺជាគ្រឿងទប់ចរន្តអគ្គិសនីដែលឆ្លង់កាត់សៀគ្វី។ រេស៊ីស្តង់គឺជាកម្រិតថាមពលនៃរេស៊ីស្ទ័រ។ រាល់ពេលដែលអេឡិចត្រុងឆ្លងកាត់រេស៊ីស្ទ័រ វានឹងត្រូវបានប្ដូរទៅជាប្រភេទថាមពលផ្សេងៗ។ ទម្រង់ថាមពលទូទៅដែលអេឡិចត្រុងបំប្លែងទៅគឺកម្ដៅនិងពន្លឺ។ ជាឧទាហរណ៍ នៅក្នុងអំពូលភ្លើងមានរេស្ទ័រមួយធ្វើពីតង់ស្តែន ដែលបំប្លែងអេឡិចត្រុងទៅជាពន្លឺ។
រេស៊ីស្ទ័រមានទំនាក់ទំនងទៅនឹងច្បាប់អូម (ចរន្តអគ្គិសនី) ដែលមានរូបមន្ត <math>I = {V \over R}</math>
ដែល ''I'' ជាចរន្តអគ្គិសនីមានឯកតាជា អំពែរ, ''V'' ជាតង់ស្យុងមានឯកតាជា វ៉ុល, និង ''R'' ជារេស៊ីស្តង់មានឯកតាជា អូម (មាននិមិត្តសញ្ញា៖ Ω)។
== ឯកតា ==
អូម (និមិត្តសញ្ញា៖ Ω) គឺជាឯកតារេស៊ីស្តង់ដែលមានចែងនៅក្នុងប្រព័ន្ធខ្នាតអន្តរជាតិ ហើយពាក្យថា អូម នេះមកពីឈ្មោះខាងចុងរបស់លោក ហ្សក ស៊ីម៉ុងអូម។ មួយអូមស្មើទៅនឹង មួយវ៉ុលក្នុងមួយអំពែរ។ ដោយសាររេស៊ីស្ទ័រត្រូវបានកំណត់និងផលិតឡើងជាច្រើនប្រភេទតម្លៃ គេបានជ្រើសយកខ្នាតកម្លាយ មីល្លីអូម (1 mΩ = 10<sup>−3</sup> Ω), គីឡូអូម (1 kΩ = 10<sup>3</sup> Ω), និងមេហ្គាអូម (1 MΩ = 10<sup>6</sup>Ω) សម្រាប់ការប្រើប្រាស់ជាទូទៅ។
ចម្រាស់នៃរេស៊ីស្តង់ ''R'' ហៅថាកុងឌុចតង់ G = 1/R ហើយវាមានខ្នាតជាស៊ីមិន (siemens) ហើយពេលខ្លះវាមានខ្នាតជា mho វិញ។ ដូច្នេះ ស៊ីមិនគឺជាចម្រាស់នៃអូម៖ <math>S = \Omega^{-1}</math> ។ បើទោះបីជាគោលការណ៍កុងឌុចតង់ត្រូវបានប្រើជាញឹកញាប់នៅក្នុងការវិភាគសៀគ្វីក៏ដោយ ក៏រេស៊ីស្ទ័រជាក់ស្ដែងនៅតែត្រូវកំណត់ក្រោមច្បាប់រេស៊ីស្តង់របស់វាជាងកុងឌុចតង់។
==និមិត្តសញ្ញា==
និមិត្តសញ្ញានៃរេស៊ីស្ទ័រនៅក្នុងគំនូសសៀគ្វី មានការប្រើប្រាស់ផ្សេងពីគ្នាតាមប្រទេសនិមួយៗ ប៉ុន្តែនៅក្នុងនោះមាននិមិត្តសញ្ញាចំនួនពីរដែលគេប្រើជាទូទៅ។
<gallery>
File:Resistor, Rheostat (variable resistor), and Potentiometer symbols.svg|និមិត្តសញ្ញាតាមអាមេរិក។ (a) រេស៊ីស្ទ័រ, (b) រេអូស្តាត, និង (c) ប៉ូតង់ស្យូម៉ែត្រ
File:Resistor_symbol_IEC.svg|និមិត្តសញ្ញារេស៊ីស្ទ័រតាម IEC
</gallery>
==បង្គុំរេស៊ីស្ទ័រ==
បង្គុំរេស៊ីស្ទ័រមានពីរគឺ ស៊េរី និង ខ្នែង។
===ស៊េរី===
[[File:Resistors_in_series.svg]]
* រេស៊ីស្តង់សមមូល ''R'' ស្មើនឹងផលបូកនៃរេស៊ីស្តង់និមួយៗ។
:<math>R = R_1 + R_2 + R_3 + ... + R_n = \overset{n}{\underset{i=1}{\Sigma}}R_i</math>
* ចរន្តអគ្គិសនីដែលឆ្លងកាត់រេស៊ីស្ទ័រនិមួយៗមានតម្លៃស្មើគ្នា និងស្មើនឹងចរន្តអគ្គិសនី ''I'' ដែលផ្ដល់ដោយប្រភព។
:<math>I = I_1 = I_2 = I_3 = ... = I_n</math>
* ផលសងប៉ូតង់ស្យែល V របស់ប្រភពស្មើនឹងផលបូកផលសងប៉ូតង់ស្យែលរវាងគោលទាំងពីរនៃរេស៊ីស្ទ័រនិមួយៗ។
:<math>V = V_1 + V_2 + V_3 + ... + V_n = \overset{\infty}{\underset{i=1}{\Sigma}}V_i</math>
* បន្ទុកអគ្គិសនីដែលឆ្លងកាត់រេស៊ីស្ទ័រនិមួយៗមានតម្លៃស្មើគ្នា និងស្មើនឹងបន្ទុកអគ្គិសនី ''Q'' ផ្ដល់ដោយប្រភព។
:<math>Q = Q_1 = Q_2 = Q_3 = ... = Q_n</math>
===ខ្នែង===
[[File:Resistors_in_parallel.svg]]
* ចម្រាស់នៃរេស៊ីស្តង់សមមូល <math>({1 \over{R}})</math> ស្មើនឹងផលបូកចម្រាស់នៃរេស៊ីស្តង់និមួយៗ។
:<math>{1 \over{R}} = {1 \over{R_1}} + {1 \over{R_2}} + {1 \over{R_3}} + ... + {1 \over{R_n}} = \overset{n}{\underset{i=1}{\Sigma}}{1 \over{R_i}}</math>
* ចរន្តអគ្គិសនីដែលផ្ដល់ដោយប្រភពស្មើនឹងផលបូកនៃចរន្តអគ្គិសនី ''I'' ដែលឆ្លងកាត់រេស៊ីស្ទ័រនិមួយៗ។
:<math>I = I_1 + I_2 + I_3 + ... + I_n = \overset{n}{\underset{i=1}{\Sigma}}I_i</math>
* ផលសងប៉ូតង់ស្យែលរវាងគោលទាំងពីរនៃរេស៊ីស្ទ័រនិមួយៗមានតម្លៃស្មើគ្នា និងស្មើនឹងផលបូកផលសងប៉ូតង់ស្យែល ''V'' របស់ប្រភព។
:<math>V = V_1 = V_2 = V_3 = ... = V_n</math>
* បរិមាណបន្ទុកអគ្គិសនី ''Q'' ដែលផ្ដល់ដោយប្រភពស្មើនឹងផលបូកនៃបរិមាណបន្ទុកអគ្គិសនីដែលឆ្លងកាត់រេស៊ីស្ទ័រនិមួយៗ។
:<math>Q = Q_1 + Q_2 + Q_3 + ... + Q_n = \overset{n}{\underset{i=1}{\Sigma}}Q_i</math>
== អត្ថបទកូនចំណងជើង ==
==រង្វាស់==
គេអាចវាស់តម្លៃរេស៊ីស្តង់បានដោយប្រើឧបករណ៍មួយឈ្មោះថា អូមម៉ែត្រ ដែលជាមុខងារមួយនៃពហុម៉ែត្រ (multimeter) ។
==ពណ៌រេស៊ីស្ទ័រ==
នៅលើរេស៊ីស្ទ័រនិមួយៗ គេអាចដឹងអំពីតម្លៃនិងកម្រិតល្អៀងរបស់វាតាមរយៈពណ៌ដែលមាននៅលើរេស៊ីស្ទ័រទាំងនោះ។ ខាងក្រោមនេះគឺជាតារាតម្លៃនិងកម្រិតល្អៀងនៃពណ៌និមួយៗ។
{| class="wikitable plainrowheaders unsortable" style="text-align:center; width: 100%;"
|-
!scope="col" align="center"| ពណ៌
!scope="col" align="center"| ពណ៌ទី១<br/>(ជាលេខ)
!scope="col" align="center"| ពណ៌ទី២<br/>(ជាលេខ)
!scope="col" align="center"| ពណ៌ទី៣<br/>(ស្វ័យគុណ)
!scope="col" align="center"| ពណ៌ទី៤<br/>(កម្រិតល្អៀង )
!scope="col" align="center"| មេគុណសីតុណ្ហភាព
|-
! scope="row" style="background:black;" | {{color|white|ខ្មៅ}}
! scope="row" style="background:black;"| {{color|white|គ្មាន}}
! scope="row" style="background:black;"| {{color|white|0 }}
! scope="row" style="background:black;"| {{color|white|10<sup>0</sup>}}
! scope="row" style="background:black;"| {{color|white|- }}
! scope="row" style="background:black;"| {{color|white|-}}
|-
! scope="row" style="background:brown;"| {{color|white|ត្នោត }}
! scope="row" style="background:brown;"| {{color|white|1 }}
! scope="row" style="background:brown;"| {{color|white|1 }}
! scope="row" style="background:brown;"| {{color|white|10<sup>1</sup> }}
! scope="row" style="background:brown;"| {{color|white|± 1% }}
! scope="row" style="background:brown;"| {{color|white|100}}
|-
! scope="row" style="background:red;"| {{color|white|ក្រហម }}
! scope="row" style="background:red;"| {{color|white|2 }}
! scope="row" style="background:red;"| {{color|white|2 }}
! scope="row" style="background:red;"| {{color|white|10<sup>2</sup>}}
! scope="row" style="background:red;"| {{color|white|± 2% }}
! scope="row" style="background:red;"| {{color|white|50}}
|-
! scope="row" style="background:orange;"| ទឹកក្រូច
! scope="row" style="background:orange;"| 3
! scope="row" style="background:orange;"| 3
! scope="row" style="background:orange;"| 10<sup>3</sup>
! scope="row" style="background:orange;"| -
! scope="row" style="background:orange;"| 15
|-
! scope="row" style="background:yellow;"| លឿង
! scope="row" style="background:yellow;"| 4
! scope="row" style="background:yellow;"| 4
! scope="row" style="background:yellow;"| 10<sup>4</sup>
! scope="row" style="background:yellow;"| -
! scope="row" style="background:yellow;"| 25
|-
! scope="row" style="background:green;"| {{color|white|បៃតង}}
! scope="row" style="background:green;"| {{color|white|5 }}
! scope="row" style="background:green;"| {{color|white|5 }}
! scope="row" style="background:green;"| {{color|white|10<sup>5</sup>}}
! scope="row" style="background:green;"|{{color|white|± 0.5% }}
! scope="row" style="background:green;"| {{color|white|0.5}}
|-
! scope="row" style="background:blue;"| {{color|white|ខៀវ}}
! scope="row" style="background:blue;"| {{color|white|6}}
! scope="row" style="background:blue;"| {{color|white|6}}
! scope="row" style="background:blue;"| {{color|white|10<sup>6</sup> }}
! scope="row" style="background:blue;"|{{color|white|± 0.25%}}
! scope="row" style="background:blue;"| {{color|white|0.25}}
|-
! scope="row" style="background:violet;"| ស្វាយ
! scope="row" style="background:violet;"| 7
! scope="row" style="background:violet;"| 7
! scope="row" style="background:violet;"| 10<sup>7</sup>
! scope="row" style="background:violet;"|{{color|white|± 0.10%}}
! scope="row" style="background:violet;"| 0.1
|-
! scope="row" style="background:grey;"| {{color|white|ប្រផេះ }}
! scope="row" style="background:grey;"| {{color|white|8 }}
! scope="row" style="background:grey;"| {{color|white|8 }}
! scope="row" style="background:grey;"| {{color|white|10<sup>8</sup> }}
! scope="row" style="background:grey;"| {{color|white|- }}
! scope="row" style="background:grey;"| {{color|white|-}}
|-
! scope="row" style="background:white;"| ស
! scope="row" style="background:white;"| 9
! scope="row" style="background:white;"| 9
! scope="row" style="background:white;"| 10<sup>9</sup>
! scope="row" style="background:white;"| -
! scope="row" style="background:white;"| -
|-
! scope="row" style="background:silver;"| ទឹកប្រាក់
! scope="row" style="background:silver;"| -
! scope="row" style="background:silver;"| -
! scope="row" style="background:silver;"| 10<sup>-2</sup>
! scope="row" style="background:silver;"| ± 10%
! scope="row" style="background:silver;"| -
|-
! scope="row" style="background:gold;"| មាស
! scope="row" style="background:gold;"| -
! scope="row" style="background:gold;"| -
! scope="row" style="background:gold;"| 10<sup>-1</sup>
! scope="row" style="background:gold;"| ± 5%
! scope="row" style="background:gold;"| -
|}
ឧទាហរណ៍៖ ទឹកក្រូច ក្រហម លឿង មាស ដូច្នេះវាមានតម្លៃ 32×10<sup>4</sup>±5% = 320000±5% ។
[[Category:រូបវិទ្យា]]
[[Category:សៀគ្វី]]
qzxn6tkr66vol2lduin57v7cqjd9zyg
ទូរទស្សន៍ទីក្រុងហូជីមិញ
0
47422
282112
281590
2022-08-02T18:43:15Z
2600:1700:A4A0:D940:1800:F5EC:13B2:90D5
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox broadcasting network
| network_name = ទូរទស្សន៍ទីក្រុងហូជីមិញ
| network_logo = [[File:Logo of Ho Chi Minh Television.svg|140px]]
| logo_size =
| image =
| image_size =
| caption =
| network_type = ការផ្សាយតាមទូរទស្សន៍
| branding = HTV
| country = {{VIE}}
| available = អន្តរជាតិ
| founded =
| headquarters = [[ទីក្រុងព្រៃនគរ]], [[វៀតណាម]]
| broadcast_area = ក្នុងតំបន់ និងផ្នែកខ្លះនៃអាស៊ីអាគ្នេយ៍
| owner = គណៈកម្មាធិការប្រជាជនទីក្រុងហូជីមិញ
|key_people=Cao Anh Minh
អគ្គនាយករង (ដើរតួជាអ្នកដឹកនាំ)<br/>Diệp Bửu Chi, Thái Thành Chung<br/>អគ្គនាយករង|established=1965|test_of_transmission={{start date and age|1966|01|22}}|launch_date={{start date and age|1966|02|07}} (ជា THVN9)<br/>{{start date and age|1975|05|01}} (ជា HTV)|former_names=THVN9 (1966 - 1975)|digital=|picture_format=[[1080i]] [[HDTV]]<br/>{{small|(ធ្វើមាត្រដ្ឋានទៅ [[16:9]] [[576i]] សម្រាប់ [[SDTV]] feed)}}|website={{URL|htv.com.vn}}|replaced=ទូរទស្សន៍វៀតណាម
}}
'''ទូរទស្សន៍ទីក្រុងហូជីមិញ''' (ភាសាអង់គ្លេស: ''Ho Chi Minh City Television'', វៀតណាម: ''Đài Truyền hình Thành phố Hồ Chí Minh'') ជាបណ្តាញទូរទស្សន៍វៀតណាមគ្រប់គ្រងដោយគណៈកម្មាធិការប្រជាជនទីក្រុងហូជីមិញ។ ដោយបានចាក់ផ្សាយឡើងវិញនូវប៉ុស្តិ៍ទីមួយនៅឆ្នាំ 1966 វាជាបណ្តាញទូរទស្សន៍ដំបូងគេនៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម។.
imu5wd6wpgi7ig1f6ndlxpbeop0qvnh
282114
282112
2022-08-02T20:21:22Z
2600:1700:A4A0:D940:E9FB:3567:F88B:7C44
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox broadcasting network
| network_name = ទូរទស្សន៍ទីក្រុងហូជីមិញ
| network_logo = [[File:Logo of Ho Chi Minh Television.svg|140px]]
| logo_size =
| image =
| image_size =
| caption =
| network_type = ការផ្សាយតាមទូរទស្សន៍
| branding = HTV
| country = {{VIE}}
| available = អន្តរជាតិ
| founded =
| headquarters = [[ទីក្រុងព្រៃនគរ]], [[វៀតណាម]]
| broadcast_area = ក្នុងតំបន់ និងផ្នែកខ្លះនៃអាស៊ីអាគ្នេយ៍
| owner = គណៈកម្មាធិការប្រជាជនទីក្រុងហូជីមិញ
| key_people = Cao Anh Minh
អគ្គនាយករង (ដើរតួជាអ្នកដឹកនាំ)<br/>Diệp Bửu Chi, Thái Thành Chung<br/>អគ្គនាយករង
| established = 1965
| test_of_transmission ={{start date and age|1966|01|22}}
| launch_date = {{start date and age|1966|02|07}} (ជា THVN9)<br/>{{start date and age|1975|05|01}} (ជា HTV)
| former_names = THVN9 (1966 - 1975)
| digital =
| format = [[1080i]] [[HDTV]]<br/>{{small|(ធ្វើមាត្រដ្ឋានទៅ [[16:9]] [[576i]] សម្រាប់ [[SDTV]] feed)}}
| website = {{URL|htv.com.vn}}
| replaced = [[ទូរទស្សន៍វៀតណាម]]
}}
'''ទូរទស្សន៍ទីក្រុងហូជីមិញ''' (ភាសាអង់គ្លេស: ''Ho Chi Minh City Television'', វៀតណាម: ''Đài Truyền hình Thành phố Hồ Chí Minh'') ជាបណ្តាញទូរទស្សន៍វៀតណាមគ្រប់គ្រងដោយគណៈកម្មាធិការប្រជាជនទីក្រុងហូជីមិញ។ ដោយបានចាក់ផ្សាយឡើងវិញនូវប៉ុស្តិ៍ទីមួយនៅឆ្នាំ 1966 វាជាបណ្តាញទូរទស្សន៍ដំបូងគេនៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម។.
rngyly7oewlfpbx00vo4ree4p2jawid
282115
282114
2022-08-02T20:27:35Z
2600:1700:A4A0:D940:E9FB:3567:F88B:7C44
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox broadcasting network
| network_name = ទូរទស្សន៍ទីក្រុងហូជីមិញ
| network_logo = [[File:Logo of Ho Chi Minh Television.svg|140px]]
| logo_size =
| image =
| image_size =
| caption =
| network_type = ការផ្សាយតាមទូរទស្សន៍
| branding = HTV
| country = {{VIE}}
| available = អន្តរជាតិ
| founded =
| ការិយាល័យកណ្តាល = [[ទីក្រុងព្រៃនគរ]], [[វៀតណាម]]
| តំបន់ផ្សាយ = ក្នុងតំបន់ និងផ្នែកខ្លះនៃអាស៊ីអាគ្នេយ៍
| ម្ចាស់ = គណៈកម្មាធិការប្រជាជនទីក្រុងហូជីមិញ
| key_people = Cao Anh Minh
អគ្គនាយករង (ដើរតួជាអ្នកដឹកនាំ)<br/>Diệp Bửu Chi, Thái Thành Chung<br/>អគ្គនាយករង
| បានបង្កើតឡើង = 1965
| ការធ្វើតេស្តបញ្ជូន ={{start date and age|1966|01|22}}
| launch_date = {{start date and age|1966|02|07}} (ជា THVN9)<br/>{{start date and age|1975|05|01}} (ជា HTV)
| former_names = THVN9 (1966 - 1975)
| digital =
| format = [[1080i]] [[HDTV]]<br/>{{small|(ធ្វើមាត្រដ្ឋានទៅ [[16:9]] [[576i]] សម្រាប់ [[SDTV]] feed)}}
| website = {{URL|htv.com.vn}}
| replaced = [[ទូរទស្សន៍វៀតណាម]]
}}
'''ទូរទស្សន៍ទីក្រុងហូជីមិញ''' (ភាសាអង់គ្លេស: ''Ho Chi Minh City Television'', វៀតណាម: ''Đài Truyền hình Thành phố Hồ Chí Minh'') ជាបណ្តាញទូរទស្សន៍វៀតណាមគ្រប់គ្រងដោយគណៈកម្មាធិការប្រជាជនទីក្រុងហូជីមិញ។ ដោយបានចាក់ផ្សាយឡើងវិញនូវប៉ុស្តិ៍ទីមួយនៅឆ្នាំ 1966 វាជាបណ្តាញទូរទស្សន៍ដំបូងគេនៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម។.
mq8pcyyplgprx6pl7jk4m43hts5dbht
282116
282115
2022-08-02T21:42:39Z
2600:1700:A4A0:D940:5176:AA24:90AC:11A3
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox broadcasting network
| network_name = ទូរទស្សន៍ទីក្រុងហូជីមិញ
| network_logo = [[File:Logo of Ho Chi Minh Television.svg|140px]]
| logo_size =
| image =
| image_size =
| caption =
| network_type = ការផ្សាយតាមទូរទស្សន៍
| branding = HTV
| country = {{VIE}}
| available = អន្តរជាតិ
| founded =
| headquarters = [[ទីក្រុងព្រៃនគរ]], [[វៀតណាម]]
| broadcast_area = ក្នុងតំបន់ និងផ្នែកខ្លះនៃអាស៊ីអាគ្នេយ៍
| owner = គណៈកម្មាធិការប្រជាជនទីក្រុងហូជីមិញ
| key_people = Cao Anh Minh
អគ្គនាយករង (ដើរតួជាអ្នកដឹកនាំ)<br/>Diệp Bửu Chi, Thái Thành Chung<br/>អគ្គនាយករង
| established = 1965
| test_of_transmission = {{start date and age|1966|01|22}}
| launch_date = {{start date and age|1966|02|07}} (ជា THVN9)<br/>{{start date and age|1975|05|01}} (ជា HTV)
| former_names = THVN9 (1966 - 1975)
| digital =
| format = [[1080i]] [[HDTV]]<br/>{{small|(ធ្វើមាត្រដ្ឋានទៅ [[16:9]] [[576i]] សម្រាប់ [[SDTV]] feed)}}
| website = {{URL|htv.com.vn}}
| replaced = [[ទូរទស្សន៍វៀតណាម]]
}}
'''ទូរទស្សន៍ទីក្រុងហូជីមិញ''' (ភាសាអង់គ្លេស: ''Ho Chi Minh City Television'', វៀតណាម: ''Đài Truyền hình Thành phố Hồ Chí Minh'') ជាបណ្តាញទូរទស្សន៍វៀតណាមគ្រប់គ្រងដោយគណៈកម្មាធិការប្រជាជនទីក្រុងហូជីមិញ។ ដោយបានចាក់ផ្សាយឡើងវិញនូវប៉ុស្តិ៍ទីមួយនៅឆ្នាំ 1966 វាជាបណ្តាញទូរទស្សន៍ដំបូងគេនៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម។.
6ydh45ydggg2qwm0z0nta8ueiy56w6w
ប៉មតួអេហ្វែល
0
47511
282121
282103
2022-08-03T04:38:31Z
Chhen Pisey
32423
បកប្រែនៅខ្វះចន្លោះនៅឡើយសូមជួយកែប្រែ
wikitext
text/x-wiki
{{ប្រអប់ព័ត៌មាន អាគារ|name=ប៉មតួអេហ្វែល|native_name=''La tour Eiffel''|native_name_lang=fr|image=Tour Eiffel Wikimedia Commons (cropped).jpg|caption=Seen from the [[Champ de Mars]]|highest_start=1889|highest_end=1930|location=[[7th arrondissement of Paris|7th arrondissement]], [[Paris]], France
<!--
| latd = 48.8583
| longd = 2.2945
-->|coordinates={{coord|48|51|29.6|N|2|17|40.2|E|region:FR-75|display=inline,title}}|start_date={{Start date and age|28 January 1887}}|completion_date={{Start date and age|15 March 1889}}|opening={{Start date and age|31 March 1889}}|building_type=Observation tower<br />Broadcasting tower|architectural={{convert|300|m|ft|0|abbr=on}}<ref name=CTBUH>{{ctbuh|id=9410|title=Eiffel Tower}}</ref>|tip={{convert|330|m|ft|0|abbr=on}}|antenna_spire=|roof=|top_floor={{convert|276|m|ft|0|abbr=on}}<ref name=CTBUH />|floor_count=3<ref name=Emporis>{{Emporis|id=110508|name=Eiffel Tower}}</ref>|elevator_count=8<ref name=Emporis />|cost=|floor_area=|architect=[[Stephen Sauvestre]]|structural_engineer=[[Maurice Koechlin]]<br />[[Émile Nouguier]]|main_contractor=[[Gustave Eiffel|Compagnie des Etablissements Eiffel]]|developer=|owner=[[Paris|City of Paris]], France|management={{lang|fr|Société d'Exploitation de la Tour Eiffel}} (SETE)|website={{URL|toureiffel.paris/en}}|references=I. {{note|talleststatus}}{{Emporis |id=110508 |name=Eiffel Tower}}}}
'''ប៉ម អេហ្វែល''' ( /ˈ aɪ f əl / {{Respell|EYE|fəl}} ; {{Lang-fr|tour Eiffel}} {{IPA-fr|tuʁ‿ɛfɛl||Tour Eiffel Pronunciation.ogg}}</img> ) គឺជា [[ប៉មបន្ទះឈើ|ប៉មបន្ទះឈើមួយ]] នៅលើ [[ដែកស្មិត|ជើងឯក]][[ជើងឯក de Mars|នៃខែមិនា]] ក្នុង [[ប៉ារីស|ទីក្រុងប៉ារីស]] ប្រទេសបារាំង។ វាត្រូវបានគេដាក់ឈ្មោះតាមវិស្វករ [[Gustave Eiffel|ហ្គូស្តាវ អេហ្វែល]] ដែលក្រុមហ៊ុនរបស់គាត់បានរចនា និងសាងសង់ប៉មនេះ។
មានឈ្មោះហៅក្រៅក្នុងស្រុក " ''La Dame de fer'' " (ភាសាបារាំងសម្រាប់ "Iron Lady") វាត្រូវបានសាងសង់ពីឆ្នាំ 1887 ដល់ឆ្នាំ 1889 ជាចំណុចកណ្តាលនៃ [[Exposition Universelle (1889)|ពិព័រណ៍ពិភពលោកឆ្នាំ 1889]] ហើយដំបូងឡើយត្រូវបានរិះគន់ដោយវិចិត្រករ និងបញ្ញវន្តឈានមុខគេមួយចំនួនរបស់ប្រទេសបារាំងចំពោះការរចនារបស់វា ប៉ុន្តែវា បានក្លាយជា [[រូបតំណាងវប្បធម៌|រូបតំណាងវប្បធម៌]] សកលរបស់ប្រទេសបារាំង និងជាសំណង់ដែលគេស្គាល់ច្រើនបំផុតក្នុងពិភពលោក។ <ref name="Key_figures">{{Cite web|url=http://www.toureiffel.paris/en/everything-about-the-tower/the-eiffel-tower-at-a-glance.html|title=The Eiffel Tower at a glance|website=Official Eiffel Tower website|archivedate=15 April 2016|archive-date=14 April 2016}}</ref> ប៉ម អេហ្វែល គឺជាវិមានដែលមានអ្នកចូលទស្សនាច្រើនជាងគេបំផុតក្នុងពិភពលោក។ ៦.៩១ មនុស្សរាប់លាននាក់បានឡើងវានៅឆ្នាំ 2015 ។ វាត្រូវបានគេកំណត់ថាជា ''[[វិមានប្រវត្តិសាស្ត្រ]]'' នៅឆ្នាំ 1964 ហើយត្រូវបានគេដាក់ឈ្មោះថាជាផ្នែកមួយនៃ [[យូណេស្កូ|តំបន់បេតិកភណ្ឌ]] [[បេតិកភណ្ឌពិភពលោក|ពិភពលោក]] របស់អង្គការយូណេស្កូ ("ប៉ារីស ធនាគារនៃសេន") ក្នុងឆ្នាំ 1991។ <ref>{{Citation|last=Clayson|first=S. Hollis|title=Eiffel Tower|date=2020-02-26|url=https://oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780190922467/obo-9780190922467-0014.xml|journal=Architecture, Planning, and Preservation|publisher=Oxford University Press|language=en|doi=10.1093/obo/9780190922467-0014|isbn=978-0-19-092246-7|access-date=2021-11-14}}</ref>
ប៉មនេះមាន {{Convert|330|m|ft|0}} កម្ពស់ <ref>{{Cite news|last=Reuters|date=2022-03-15|title=Eiffel Tower grows six metres after new antenna attached|language=en|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/world/europe/eiffel-tower-grows-six-metres-after-new-antenna-attached-2022-03-15/|access-date=2022-03-15}}</ref> ប្រហែលកម្ពស់ដូចគ្នានឹងអគារ 81 ជាន់ និង [[បញ្ជីនៃអគារ និងសំណង់ខ្ពស់ជាងគេក្នុងតំបន់ប៉ារីស|រចនាសម្ព័ន្ធខ្ពស់ជាងគេនៅទីក្រុងប៉ារីស]] ។ មូលដ្ឋានរបស់វាគឺការ៉េដែលវាស់ {{Convert|125|m|ft|0}} នៅសងខាង។ កំឡុងពេលសាងសង់ អគារ Eiffel Tower បានវ៉ាដាច់ វិមាន Washington ដើម្បីក្លាយជា សំណង់ដែលផលិតដោយមនុស្សខ្ពស់ជាងគេបំផុត ក្នុងពិភពលោក ដែលជាចំណងជើងដែលវាកាន់កាប់អស់រយៈពេល 41 ឆ្នាំរហូតដល់ អគារ Chrysler ក្នុងទីក្រុងញូវយ៉កត្រូវបានបញ្ចប់នៅឆ្នាំ 1930 ។ វាជារចនាសម្ព័ន្ធដំបូងគេក្នុងពិភពលោកដែលមានកម្ពស់លើសពី ២០០ ម៉ែត្រ និង ៣០០ ម៉ែត្រ។ ដោយសារតែការបន្ថែម ពីលើអាកាស ផ្សាយនៅលើកំពូលប៉មក្នុងឆ្នាំ 1957 ឥឡូវនេះវាមានកំពស់ខ្ពស់ជាងអគារ Chrysler ចំនួន {{Convert|17|ft|m}} ។ ដោយមិនរាប់បញ្ចូលឧបករណ៍បញ្ជូនទេ ប៉ម Eiffel គឺជា សំណង់ឈរដោយសេរីខ្ពស់បំផុតទីពីរនៅប្រទេសបារាំង បន្ទាប់ពី Millau Viaduct ។
ប៉មនេះមានបីកម្រិតសម្រាប់អ្នកទស្សនា ដោយមានភោជនីយដ្ឋាននៅកម្រិតទីមួយ និងទីពីរ។ វេទិកាខាងលើនៃកម្រិតកំពូលគឺ {{Convert|276|m}} ពីលើដី - នាវាសង្កេត ខ្ពស់បំផុតដែលអាចចូលទៅដល់សាធារណៈជនក្នុង [[សហភាពអឺរ៉ុប]] ។ សំបុត្រអាចត្រូវបានទិញដើម្បីឡើងតាមជ ណ្តើ រ ឬឡើងទៅកាន់កម្រិតទីមួយ និងទីពីរ។ ការឡើងពីកម្រិតដីដល់កម្រិតទីមួយមានជាង 300 ជំហានដូចជាការឡើងពីកម្រិតទីមួយទៅកម្រិតទីពីរដែលធ្វើឱ្យការឡើងទាំងមូលមានចំនួន 600 ជំហាន។ ទោះបីជាមានជណ្ដើរឡើងដល់កម្រិតកំពូលក៏ដោយ ជាធម្មតាវាអាចចូលបានតែដោយការលើកប៉ុណ្ណោះ។
== ឯកសារយោង ==
doli2dqvlm7bw41hp6xzcaxah15t51n
ឃុំរកា (កណ្តាលស្ទឹង)
0
47512
282117
2022-08-03T01:28:00Z
36.37.206.150
បានបង្កើតទំព័រដែលផ្ដើមដោយ '''មានភូមិចំនួន ០៧ គឺ''' ១.'''ភូមិបឹង''' ៖ មានផ្ទៃដីចំនួន ១០៤ ហិចតា មានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ១០១១នាក់ ស្រី ៤៩០ នាក់។ ២.'''ភូមិរកា''' ៖ មានផ្ទៃដីចំនួន ១៣៦ ហិចតា មានប្រជា...
wikitext
text/x-wiki
'''មានភូមិចំនួន ០៧ គឺ'''
១.'''ភូមិបឹង''' ៖ មានផ្ទៃដីចំនួន ១០៤ ហិចតា មានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ១០១១នាក់ ស្រី ៤៩០ នាក់។
២.'''ភូមិរកា''' ៖ មានផ្ទៃដីចំនួន ១៣៦ ហិចតា មានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ១១៣២ នាក់ ស្រី ៥៤៨ នាក់ ។
៣.'''ភូមិចេក''' ៖ មានផ្ទៃដីចំនួន ៧៦ ហិចតា មានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ២៩៥ នាក់ ស្រី ១៦១ នាក់ ។
៤.'''ភូមិស្វាយ''' ៖ មានផ្ទៃដីចំនួន ៧៥ ហិចតា មានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ៥៧០ នាក់ ស្រី ៣១២ នាក់ ។
៥.'''ភូមិរុន''' ៖ មានផ្ទៃដីចំនួន ៥៦ ហិចតា មានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ២២៩ នាក់ ស្រី ១២០ នាក់ ។
៦.'''ភូមិក្រូច''' ៖ មានផ្ទៃដីចំនួន ៥៥ ហិចតា មានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ៥៤៣ នាក់ ស្រី ២៨៦ នាក់ ។
៧.'''ភូមិត្រាញ់''' ៖ មានផ្ទៃដីចំនួន ៨០,៣៤ ហិចតា មានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ៤៧៧ នាក់ ស្រី ២៤៧ ។
សរុបរួមគឺផ្ទៃដីសរុបមានចំនួន ៥៨២,៣៤ហិចតា និងប្រជាជនសរុបមានចំនួន ៤២៥៧នាក់ ស្រី ២១៦៤នាក់។
បញ្ជាក់៖ យោងស្ថិតិប្រជាជនឆ្នាំ២០២២
or1m11dzikh42w9oil7x4dirhfz1j1a
282118
282117
2022-08-03T01:29:44Z
36.37.206.150
wikitext
text/x-wiki
'''មានភូមិចំនួន ០៧ គឺ'''
១.'''ភូមិបឹង''' ៖ មានផ្ទៃដីចំនួន ១០៤ ហិចតា មានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ១០១១នាក់ ស្រី ៤៩០ នាក់។
២.'''ភូមិរកា''' ៖ មានផ្ទៃដីចំនួន ១៣៦ ហិចតា មានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ១១៣២ នាក់ ស្រី ៥៤៨ នាក់ ។
៣.'''ភូមិចេក''' ៖ មានផ្ទៃដីចំនួន ៧៦ ហិចតា មានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ២៩៥ នាក់ ស្រី ១៦១ នាក់ ។
៤.'''ភូមិស្វាយ''' ៖ មានផ្ទៃដីចំនួន ៧៥ ហិចតា មានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ៥៧០ នាក់ ស្រី ៣១២ នាក់ ។
៥.'''ភូមិរុន''' ៖ មានផ្ទៃដីចំនួន ៥៦ ហិចតា មានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ២២៩ នាក់ ស្រី ១២០ នាក់ ។
៦.'''ភូមិក្រូច''' ៖ មានផ្ទៃដីចំនួន ៥៥ ហិចតា មានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ៥៤៣ នាក់ ស្រី ២៨៦ នាក់ ។
៧.'''ភូមិត្រាញ់''' ៖ មានផ្ទៃដីចំនួន ៨០,៣៤ ហិចតា មានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ៤៧៧ នាក់ ស្រី ២៤៧ ។
សរុបរួមគឺផ្ទៃដីសរុបមានចំនួន ៥៨២,៣៤ហិចតា និងប្រជាជនសរុបមានចំនួន ៤២៥៧នាក់ ស្រី ២១៦៤នាក់។
'''បញ្ជាក់៖''' យោងស្ថិតិប្រជាជនឆ្នាំ២០២២
ffli3hj6xwjhzvbh96crwl7wpplokoy
ប៉មក្យូតូ
0
47513
282125
2022-08-03T05:34:00Z
Chhen Pisey
32423
បង្កើតដោយការបកប្រែទំព័រ "[[:en:Special:Redirect/revision/1039257551|Kyoto Tower]]"
wikitext
text/x-wiki
{{ប្រអប់ព័ត៌មាន អាគារ|name=Kyoto Tower|native_name=京都タワー|image=Kyoto Tower at dusk, from railway station.jpg|image_size=225px|caption=|coordinates={{coord|34|59|15|N|135|45|33|E|region:JP-26_scale:3000|display=inline,title}}|location=721-1 Karasuma-dori<br>Higashi Shiokoji-cho<br>[[Shimogyō-ku, Kyoto|Shimogyō-ku]], [[Kyoto]] 600-8216|start_date=1963|completion_date=1964|opening=December 28, 1964|cost=[[Japanese yen|¥]]380 million<br>($1.056 million in 1963)<ref name="TJT">{{cite web|url=http://search.japantimes.co.jp/cgi-bin/fl20020317a5.html |work=[[The Japan Times]] |title=Taking a more traditional view |accessdate=2008-08-17 |date=2002-02-07 |author=Tegler, Gary}}</ref>|building_type=[[Observation tower]]|floor_area=|antenna_spire={{convert|131|m|ft|0}}|structural_engineer=Makoto Tanahashi|architect=[[Mamoru Yamada]]|main_contractor=|developer=|owner=}}
[[ឯកសារ:Kyoto_Tower_at_Night.jpg|តំនភ្ជាប់=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Kyoto_Tower_at_Night.jpg/144px-Kyoto_Tower_at_Night.jpg|រូបភាពតូច|217x217ភីកសែល| ប៉មក្យូតូ ភ្លឺនៅពេលរាត្រី៖ ថតនៅថ្ងៃទី 28 ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ 2020]]
{{Nihongo|'''ប៉មក្យូតូ'''|京都タワー|Kyōto-tawā}}ជាប៉មសង្កេតដែលមានទីតាំងក្នុងទីក្រុងក្យូតូ ប្រទេសជប៉ុន។ ប៉មដែកគឺជាសំណង់ដែលខ្ពស់ជាងគេនៅទីក្រុងក្យូតូ ជាមួយនឹងកន្លែងសង្កេតការណ៍របស់វានៅចម្ងាយ 100 ម៉ែត្រ (328 ហ្វីត) និងកំពស់របស់វានៅកម្ពស់ 131 ម៉ែត្រ (430 ហ្វីត) .<ref name="JV">{{Cite web|url=http://www.japanvisitor.com/index.php?cID=357&pID=1605|title=Rise Above: Perrin Lindelauf climbs to the top of Kansai's towers}}</ref>ប៉មទម្ងន់ 800 តោន ឈរនៅលើអគារ 9 ជាន់ ដែលមានសណ្ឋាគារលំដាប់ផ្កាយ 3 និងហាងជាច្រើន។ អគារទាំងមូលឈរទល់មុខស្ថានីយ៍ ក្យូតូ ។ <ref name="blog">{{Cite web|url=http://kyototravelguide.blogspot.com/2008/05/kyoto-tower.html|title=Kyoto Tower|date=2008-05-02|archive-date=February 26, 2009}}</ref>
== ឯកសារយោង ==
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:Articles containing Japanese-language text]]
myb7a7dfezckuowioagefzwnmtb4ld5
ច្បាប់អូម
0
47514
282126
2022-08-03T06:04:33Z
ណុច
36441
បានបង្កើតទំព័រដែលផ្ដើមដោយ == ១ និយមន័យ == សម្រាប់ conductors ជាច្រើននៃចរន្តអគ្គិសនីដែលនឹងហូរតាមរយៈពួកវាគឺសមាមាត្រដោយផ្ទាល់ទៅនឹង'''វ៉ុល'''ដែលបានអនុវត្ត។ នៅពេលដែលទិដ្ឋភាពមីក្រូទស្សន៍នៃច...
wikitext
text/x-wiki
== ១ និយមន័យ ==
សម្រាប់ conductors ជាច្រើននៃចរន្តអគ្គិសនីដែលនឹងហូរតាមរយៈពួកវាគឺសមាមាត្រដោយផ្ទាល់ទៅនឹង'''វ៉ុល'''ដែលបានអនុវត្ត។ នៅពេលដែលទិដ្ឋភាពមីក្រូទស្សន៍នៃច្បាប់របស់ Ohm ត្រូវបានគេយក វាត្រូវបានគេរកឃើញថាអាស្រ័យលើការពិតដែលថាល្បឿនរសាត់នៃបន្ទុកតាមរយៈសម្ភារៈគឺសមាមាត្រទៅនឹងវាលអគ្គីសនីនៅក្នុង conductor ។ សមាមាត្រនៃវ៉ុលទៅចរន្តត្រូវបានគេហៅថា '''រេស៊ីស្តង់''' ហើយប្រសិនបើសមាមាត្រគឺថេរលើជួរដ៏ធំទូលាយនៃវ៉ុលនោះសម្ភារៈត្រូវបានគេនិយាយថាជាសម្ភារៈ "ohmic" ។ ប្រសិនបើសម្ភារៈអាចត្រូវបានកំណត់ដោយរេស៊ីស្តង់បែបនេះនោះចរន្តអាចត្រូវបានព្យាករណ៍ពីទំនាក់ទំនង: I=V/R.
I អាំងតង់ស៊ីតេចរន្ត(អំពែ)Amper
V តង់ស្យុងអគ្គីសនី(វ៉ុល)Voltage
R រេស៊ីស្តង់(អូម)Ohm
0bkk1r9rzfk21agm0v0ycdxsgf26ts5
ឈ្មោះនៃកម្ពុជា
0
47515
282131
2022-08-03T09:21:02Z
Chhen Pisey
32423
បង្កើតដោយការបកប្រែទំព័រ "[[:en:Special:Redirect/revision/1102074823|Names of Cambodia]]"
wikitext
text/x-wiki
'''ឈ្មោះ [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]''' ជា [[ភាសាខ្មែរ]] គឺ {{Lang|km|កម្ពុជា}} ។ ( UNGEGN : Kâmpŭchéa, ALA-LC : Kambujā [kampuciə] ) ជាផ្លូវការ {{Lang|km|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា}} ។ ( UNGEGN : Preăhréachéanachâkr Kâmpŭchéa, ALA-LC : Braḥrājāṇācakr Kambujā [preahriəciənaːcak kampuciə] ; {{Literal translation|Kingdom of Cambodia}} <span>ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា</span> ' )។ ពាក្យនេះមកពី [[សំស្ក្រឹត|សំស្ក្រឹត]] {{Lang|sa|कम्बोजदेश}} ( IAST : Kambujadeśa ) ដែលមានន័យថា "ទឹកដីនៃកម្ពុជា " ។
== ប្រវត្តិសាស្ត្រ ==
ឈ្មោះដូចគ្នា (ឧ កម្ពុ/កម្ពុជា) ត្រូវបានរកឃើញផងដែរនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រភូមា និងថៃ ដែលសំដៅទៅលើតំបន់នានាក្នុងនគរទាំងនោះ។ ដើមកំណើត-ទេវកថា កត់ត្រាក្នុងសិលាចារឹកបក្សីចាំក្រុង ចុះថ្ងៃទី ៩៤៧ នៃគ.ស. កើតចេញពី [[កម្វុ|កម្វុស្វយម្ភុវ]] ''ដែល'' ជាឥស្សរជនឥណ្ឌារឿងព្រេងនិទានក្រោមតំណពូជ ក្រោយមកពាណិជ្ជករ [[កៅណ្ឌិន្យទី១]] បានទៅដល់ [[អាស៊ីអាគ្នេយ៍ដីគោក|ឧបទ្វីបឥណ្ឌូចិន]] ហើយបានរៀបអភិសេកជាមួយព្រះ [[នាគ|នាងនាគ]] ព្រះនាម [[សោមា|សោម៉ា]] ។ វប្បធម៍ [[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រភ្នំ]] នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងឥណ្ឌា។ នៅក្នុងរឿងនេះ កម្ពុជា មកពី កម្ពុ + ''ជា'' ហើយមានន័យថា "កូនចៅរបស់កម្ពុ" ។ <ref>George Coedes, ''Inscriptions du Cambodge'', II, pp. 10, 155</ref>
និរុត្តិសាស្ត្រ សមាសធាតុរបស់វាគឺៈ ''preăh'' ("ពិសិដ្ឋ"); ''រាជ-'' ("ស្តេច, រាជ, អាណាចក្រ", ពីសំស្ក្រឹត); អាណា (មកពី [[ភាសាបាលី]] ''āṇā'', "អំណាច, បញ្ជា, អំណាច"); ''ចក្រ'' (មកពីសំស្ក្រឹត ''ចក្រ'' មានន័យថា "កង់" ដែលជានិមិត្តសញ្ញានៃអំណាច និងការគ្រប់គ្រង)។
ឈ្មោះដែលប្រើក្នុងឱកាសផ្លូវការ ដូចជាសុន្ទរកថានយោបាយ និងកម្មវិធីព័ត៌មាន គឺជា {{Lang|km|ប្រទេសកម្ពុជា}} ។ {{Lang|km-Latn|Prâtés Kâmpŭchéa}} [prɑteːh kampuciə] ព្យញ្ជនៈ "ប្រទេសនៃប្រទេសកម្ពុជា" ។ ឈ្មោះដែលខ្មែរប្រើច្រើនជាងគេគឺ {{Lang|km|ស្រុកខ្មែរ}} ព្យញ្ជនៈ "ដីខ្មែរ" ឬ "ដីខ្មែរ" ។ ''ស្រុក'' គឺជាពាក្យ [[អំបូរភាសាអូស្ត្រូអាស៊ី|មន-ខ្មែរ]] ប្រហាក់ប្រហែលនឹងសំស្រ្កឹត ''ប្រទេស'' ប៉ុន្តែមិនសូវផ្លូវការ។
== ឈ្មោះផ្លូវការរបស់ប្រទេសកម្ពុជាតាំងពីឯករាជ្យ ==
{| class="wikitable" style="float:center; clear:right;"
!ភាសាអង់គ្លេស
! ខ្មែរ
! បារាំង
! កាលបរិច្ឆេទ
! កំណត់ចំណាំ
|-
| ''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា (១៩៥៣-១៩៧០)|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។]]''
| {{Lang|km|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា}}
| {{Lang|fr|Royaume du Cambodge}}
| ឆ្នាំ 1953-1970
| ក្រោមរបបរាជានិយម។
|-
| ''[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]''
| {{Lang|km|សាធារណរដ្ឋខ្មែរ}}
| {{Lang|fr|République khmère}}
| ១៩៧០–១៩៧៥
| ក្រោមរដ្ឋាភិបាល ដឹកនាំដោយយោធា ។
|-
| ''[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ|របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]''
| {{Lang|km|កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ}}
| {{Lang|fr|Kampuchéa démocratique}}
| ឆ្នាំ 1975-1979
| ក្រោម [[ខ្មែរក្រហម|របបខ្មែរក្រហម]] ។
|-
| ''[[សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា|សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា។]]''
| {{Lang|km|សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា}}
| {{Lang|fr|République populaire du Kampuchéa}}
| ១៩៧៩-១៩៨៩
| ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម។
|-
| ''[[សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា|រដ្ឋកម្ពុជា។]]''
| {{Lang|km|រដ្ឋកម្ពុជា}}
| {{Lang|fr|État du Cambodge}}
| ១៩៨៩-១៩៩៣
| ក្រោម [[អាជ្ញាធរអន្តរកាលសហប្រជាជាតិនៅកម្ពុជា|អាជ្ញាធរអន្តរកាលអង្គការសហប្រជាជាតិ]] ។
|-
| ''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។]]''
| {{Lang|km|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា}}
| {{Lang|fr|Royaume du Cambodge}}
| ឆ្នាំ ១៩៩៣-បច្ចុប្បន្ន
| របបរាជានិយមត្រូវបានស្ដារឡើងវិញក្រោម [[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តមសីហនុ]] ។
|-
|}
== សូមមើលផងដែរ ==
* កម (ឈ្មោះ)
* [[ចេនឡា]]
* នគរឥណ្ឌា
* កំបុតឆាKaamboj desh
== ឯកសារយោង ==
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ]]
l2fwzxpskbadlf96ztjuyw2yk02gh39
282133
282131
2022-08-03T09:27:53Z
Chhen Pisey
32423
wikitext
text/x-wiki
'''ឈ្មោះ [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]''' ជា [[ភាសាខ្មែរ]] គឺ {{Lang|km|កម្ពុជា}} ។ ( UNGEGN : Kâmpŭchéa, ALA-LC : Kambujā [kampuciə] ) ជាផ្លូវការ {{Lang|km|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា}} ។ ( UNGEGN : Preăhréachéanachâkr Kâmpŭchéa, ALA-LC : Braḥrājāṇācakr Kambujā [preahriəciənaːcak kampuciə] ; {{Literal translation|Kingdom of Cambodia}} <span>ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា</span> ' )។ ពាក្យនេះមកពី [[សំស្ក្រឹត|សំស្ក្រឹត]] {{Lang|sa|कम्बोजदेश}} ( IAST : Kambujadeśa ) ដែលមានន័យថា "ទឹកដីនៃកម្ពុជា " ។
== ប្រវត្តិសាស្ត្រ ==
ឈ្មោះដូចគ្នា (ឧ កម្ពុ/កម្ពុជា) ត្រូវបានរកឃើញផងដែរនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រភូមា និងថៃ ដែលសំដៅទៅលើតំបន់នានាក្នុងនគរទាំងនោះ។ ដើមកំណើត-ទេវកថា កត់ត្រាក្នុងសិលាចារឹកបក្សីចាំក្រុង ចុះថ្ងៃទី ៩៤៧ នៃគ.ស. កើតចេញពី [[កម្វុ|កម្វុស្វយម្ភុវ]] ''ដែល'' ជាឥស្សរជនឥណ្ឌារឿងព្រេងនិទានក្រោមតំណពូជ ក្រោយមកពាណិជ្ជករ [[កៅណ្ឌិន្យទី១]] បានទៅដល់ [[អាស៊ីអាគ្នេយ៍ដីគោក|ឧបទ្វីបឥណ្ឌូចិន]] ហើយបានរៀបអភិសេកជាមួយព្រះ [[នាគ|នាងនាគ]] ព្រះនាម [[សោមា|សោម៉ា]] ។ វប្បធម៍ [[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រភ្នំ]] នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងឥណ្ឌា។ នៅក្នុងរឿងនេះ កម្ពុជា មកពី កម្ពុ + ''ជា'' ហើយមានន័យថា "កូនចៅរបស់កម្ពុ" ។ <ref>George Coedes, ''Inscriptions du Cambodge'', II, pp. 10, 155</ref>
និរុត្តិសាស្ត្រ សមាសធាតុរបស់វាគឺៈ ''preăh'' ("ពិសិដ្ឋ"); ''រាជ-'' ("ស្តេច, រាជ, អាណាចក្រ", ពីសំស្ក្រឹត); អាណា (មកពី [[ភាសាបាលី]] ''āṇā'', "អំណាច, បញ្ជា, អំណាច"); ''ចក្រ'' (មកពីសំស្ក្រឹត ''ចក្រ'' មានន័យថា "កង់" ដែលជានិមិត្តសញ្ញានៃអំណាច និងការគ្រប់គ្រង)។
ឈ្មោះដែលប្រើក្នុងឱកាសផ្លូវការ ដូចជាសុន្ទរកថានយោបាយ និងកម្មវិធីព័ត៌មាន គឺជា {{Lang|km|ប្រទេសកម្ពុជា}} ។ {{Lang|km-Latn|Prâtés Kâmpŭchéa}} [prɑteːh kampuciə] ព្យញ្ជនៈ "ប្រទេសនៃប្រទេសកម្ពុជា" ។ ឈ្មោះដែលខ្មែរប្រើច្រើនជាងគេគឺ {{Lang|km|ស្រុកខ្មែរ}} ព្យញ្ជនៈ "ដីខ្មែរ" ឬ "ដីខ្មែរ" ។ ''ស្រុក'' គឺជាពាក្យ [[អំបូរភាសាអូស្ត្រូអាស៊ី|មន-ខ្មែរ]] ប្រហាក់ប្រហែលនឹងសំស្រ្កឹត ''ប្រទេស'' ប៉ុន្តែមិនសូវផ្លូវការ។
== ឈ្មោះផ្លូវការរបស់ប្រទេសកម្ពុជាតាំងពីឯករាជ្យ ==
{| class="wikitable" style="float:center; clear:right;"
!ភាសាអង់គ្លេស
! ខ្មែរ
! បារាំង
! កាលបរិច្ឆេទ
! កំណត់ចំណាំ
|-
| ''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា (១៩៥៣-១៩៧០)|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។]]''
| {{Lang|km|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា}}
| {{Lang|fr|Royaume du Cambodge}}
| ឆ្នាំ 1953-1970
| ក្រោមរបបរាជានិយម។
|-
| ''[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]''
| {{Lang|km|សាធារណរដ្ឋខ្មែរ}}
| {{Lang|fr|République khmère}}
| ១៩៧០–១៩៧៥
| ក្រោមរដ្ឋាភិបាល ដឹកនាំដោយយោធា ។
|-
| ''[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ|របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]''
| {{Lang|km|កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ}}
| {{Lang|fr|Kampuchéa démocratique}}
| ឆ្នាំ 1975-1979
| ក្រោម [[ខ្មែរក្រហម|របបខ្មែរក្រហម]] ។
|-
| ''[[សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា|សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា។]]''
| {{Lang|km|សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា}}
| {{Lang|fr|République populaire du Kampuchéa}}
| ១៩៧៩-១៩៨៩
| ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម។
|-
| ''[[សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា|រដ្ឋកម្ពុជា។]]''
| {{Lang|km|រដ្ឋកម្ពុជា}}
| {{Lang|fr|État du Cambodge}}
| ១៩៨៩-១៩៩៣
| ក្រោម [[អាជ្ញាធរអន្តរកាលសហប្រជាជាតិនៅកម្ពុជា|អាជ្ញាធរអន្តរកាលអង្គការសហប្រជាជាតិ]] ។
|-
| ''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។]]''
| {{Lang|km|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា}}
| {{Lang|fr|Royaume du Cambodge}}
| ឆ្នាំ ១៩៩៣-បច្ចុប្បន្ន
| របបរាជានិយមត្រូវបានស្ដារឡើងវិញក្រោម [[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តមសីហនុ]] ។
|-
|}
== សូមមើលផងដែរ ==
*
*
*
== ឯកសារយោង ==
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ]]
f4szy9ljqpefbkw0zo25tlyllhsa5n8
អក្សរក្រម
0
47516
282134
2022-08-03T10:30:09Z
27.109.113.213
បានបង្កើតទំព័រដែលផ្ដើមដោយ Opan
wikitext
text/x-wiki
Opan
iwifdiafgguhy32govqvasr2rw9j07x