វិគីភីឌា
kmwiki
https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%91%E1%9F%86%E1%9E%96%E1%9F%90%E1%9E%9A%E1%9E%8A%E1%9E%BE%E1%9E%98
MediaWiki 1.39.0-wmf.23
first-letter
មេឌា
ពិសេស
ការពិភាក្សា
អ្នកប្រើប្រាស់
ការពិភាក្សារបស់អ្នកប្រើប្រាស់
វិគីភីឌា
ការពិភាក្សាអំពីវិគីភីឌា
ឯកសារ
ការពិភាក្សាអំពីឯកសារ
មេឌាវិគី
ការពិភាក្សាអំពីមេឌាវិគី
ទំព័រគំរូ
ការពិភាក្សាអំពីទំព័រគំរូ
ជំនួយ
ការពិភាក្សាអំពីជំនួយ
ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម
ការពិភាក្សាអំពីចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម
TimedText
TimedText talk
Module
Module talk
Gadget
Gadget talk
Gadget definition
Gadget definition talk
ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង
0
2829
282472
281819
2022-08-14T13:43:40Z
202.53.146.153
/* មន្ទីរពហុព្យាបាល */
wikitext
text/x-wiki
<!--This article is in US English-->
{{Infobox settlement
| name = កំពង់ឆ្នាំង
| native_name =
| native_name_lang = km
| settlement_type = [[ខេត្តនៃកម្ពុជា|ខេត្ត]]
| image_skyline = Floating village by gul791.jpg
| image_alt =
| image_caption = ភូមិបណ្ដែតទឹកៀឥ៤ន
| nickname =
| motto =
| image_seal =
| image_map = Cambodia Kampong Chhnang locator map.svg
| mapsize = frameless
| map_alt =
| map_caption = ផែនទីកម្ពុជាផ្ដិតពណ៌ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង
| latd = |latm = |lats = |latNS =
| longd = |longm = |longs = |longEW =
| coordinates_type =
| coordinates_display = inline,title
| coordinates_footnotes =
| subdivision_type = [[បញ្ជីរដ្ឋអធិបតេយ្យ|ប្រទេស]]
| subdivision_name = {{flag|កម្ពុជា}}
| seat_type = ទីរួមខេត្ត
| seat = [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]]
| leader_party =
| leader_title = អភិបាល
| leader_name = ឯកឧត្តម ស៊ុន សុវណ្ណារិទ្ធ (តាំងពីឆ្នាំ ២០២១)
| area_footnotes =
| area_total_km2 = 5521
| area_rank = [[បញ្ជីខេត្តនៃកម្ពុជាតាមក្រឡាផ្ទៃ|ចំណាត់ថ្នាកទី១៥]]
| elevation_footnotes =
| elevation_m =
| population_footnotes =
| population_total = 472616
| population_as_of = ២០១១
| population_rank = [[បញ្ជីខេត្តនៃកម្ពុជាតាមប្រជាជន|ចំណាត់ថ្នាក់ទី១៣]]
| population_density_km2 = auto
| population_density_rank = [[បញ្ជីខេត្តនៃកម្ពុជាតាមសន្ទភាពប្រជាជន|ចំណាត់ថ្នា់ទី១៥]]
| population_demonym =
| population_note =
| timezone1 = [[ម៉ោងបទដ្ឋានកម្ពុជា]]
| utc_offset1 = +៧
| iso_code = [[អ.ម.អ.៣១៦៦-២:|KH-២]]
| website =
| footnotes =
}}
'''កំពង់ឆ្នាំង''' ({{IPA-km|kɑmpɔːŋ cʰnaːŋ|IPA}}) ជាខេត្តមួយ ស្ថិតនៅភាគកណ្តាលនៃប្រទេស [[កម្ពុជា]]។ ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ជាខេត្តល្បីខាងផលិតក្អមឆ្នាំងមានគុណភាពល្អ អំពីដី។ ខេត្តជិតខាងគឺ (ពីខាងជើងតាមទ្រនិចនាឡិកាវិល) [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] និង [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]]។ [[ទីក្រុងធានី|ក្រុងទីរួម]]ខេត្តកំពង់ឆ្នាំងគឺ[[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]]។
== ភូមិសាស្ត្រ ==
ខេត្តកំពង់ឆ្នាំងស្ថិតនៅភាគកណ្ដាលប្រទេសកម្ពុជា។ ខេត្តកំពង់ឆ្នាំងមានព្រំប្រទល់ខាងជើងជាប់[[ខេត្តកំពង់ធំ]] ខាងកើតជាប់[[ខេត្តកំពង់ចាម]] ខាងត្បូងជាប់[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] និងខាងលិចជាប់[[ខេត្តពោធិ៍សាត់]]។ ខេត្តនេះស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណ ៩១ គ.ម. ពីរាជធានី[[ភ្នំពេញ]]។
ខេត្តកំពង់ឆ្នាំងមានអាកាសធាតុក្ដៅហើយសើមដូចបណ្ដាខេត្តទូទាំងប្រទេសកម្ពុជាដទៃទៀតដែរ។ រដូវវស្សាចាប់ពីខែ ឧសភា ដល់ខែ តុលា (សីតុណ្ហភាពពី ២៧ ទៅ ៣៥អង្សា សំណើម ៩០ % ) រដូវរងារពីខែ វិច្ឆិកា ដល់ខែ មីនា (សីតុណ្ហភាពពី ១៨ ទៅ ២៨ អង្សា) និងរដូវក្ដៅពីខែ មីនា ដល់ ខែ ឧសភា (សីតុណ្ហភាពពី ២៨ ទៅ ៣៦ អង្សា)។
វាគឺស្ថិតក្នុងវាលល្បប់ចំកណ្ដាលប្រទេសកម្ពុជានិងត្រូវនាំមកដោយ[[ទន្លេសាប]] [[ដៃទន្លេ|ដៃ]]នៃទន្លេ[[មេគង្គ]]។ ទីក្រុងរាជធានីភ្នំពេញច្បាស់ជាលូតរហូតដល់វាព័ទ្ធជុំវិញដោយព្រំដែនខេត្តកំពង់ឆ្នាំងជាមិនខាន។
==ប្រវត្តិ==
សំណល់បុរាណវត្ថុពីតំបន់នេះត្រូវបានគេដឹងថាចំណោមវត្ថុបុរាណជាច្រើនដែលគេរកឃើញនោះគឺមកពីទ្វារវត្តី អតីតនគរមួយដែលបច្ចុប្បន្នស្ថិតក្នុងប្រទេសថៃសព្វថ្ងៃ ដោយចុះកាលបរិច្ឆេទពីសតវត្សទី៦ ដល់ ទី១១។{{fact|date=ខែធ្នូ ២០១៣}}
ខេត្តកំពង់ឆ្នាំងកាលពីប៉ុន្មានសតវត្សកន្លងទៅគឺជាទីក្រុងឆ្នេរនៅតាមច្រកផ្លូវរវាង ចិន និង ឥណ្ឌា ដោយសារតែការហូរនាំដីល្បប់ពីទន្លេមេគង្គ ខ្សែឆ្នេរបានកាន់តែឃ្លាតឆ្ងាយពីសមុទ្រឆ្ងាយៗទៅ។ នៅពេលដែលទន្លេសាបបានផ្លាស់ប្ដូរខ្សែទឹកហូររបស់វា ទីក្រុងនេះក៏បានបាត់បង់ប្រភពទឹកដ៏សំខាន់របស់ខ្លួន និងដូច្នេះវាក៏បានក្លាយជារហោស្ថាន ប្រជាជនក៏រើលំនៅទៅកាន់ទីក្រុងមួយដែលគេហៅថា កំពង់ត្រឡាច។ ទីក្រុងមួយបានកកើតបន្តិចៗម្ដងជុំវិញទីនោះ ដែលនាំមកនូវជីវិតថ្មីដល់កំពង់ឆ្នាំង។ សារមន្ទីរមួយបង្ហាញនូវកំណត់ត្រាបុរាណវិទ្យាអំពីប្រវត្តិរបស់ទីក្រុងមួយនេះ។
==និមិត្តរូប==
ដើមឈើហូបផ្លែប្រចាំខេត្តគឺដើម''[[ចាន់]]''។ ពាក្យស្លោកប្រចាំខេត្ត គឺ ''[[ក្រូចថ្លុង]]ផ្អែម អង្ករឆ្ងាញ់ ស្រីស្រស់ស្អាតៗ''។
== បំណែងចែករដ្ឋបាល ==
ខេត្តនេះត្រូវបានបែកចែកទៅជា ៨ [[ស្រុក]]-[[ក្រុង]]។ ស្រុកត្រូវបានបែងចែកបន្តទៅទៀតជា ៦៦ [[ឃុំ]] និង ៥៦៩ [[ភូមិ]]។ មានក្រុងមួយ ហើយនិង ៤ សង្កាត់។ ក៏មានអង្គការរដ្ឋបាលឃុំចំនួន ១០២។
{| class="wikitable"
|-
! colspan="4"|<br>[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]]<br> <br>
|-
! ក្រមស្រុក-ក្រុង
! ស្រុក-ក្រុង
! ឈ្មោះជាឡាតាំង
! ចំនួនឃុំ-សង្កាត់
|-
| ០៤០១
| [[ស្រុកបរិបូណ៌|បរិបូណ៌]]
| Baribour
|១១
|-
| ០៤០២
| [[ស្រុកជលគីរី|ជលគីរី]]
| Chol Kiri
|៥
|-
| ០៤០៣
| [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]]
| Kampong Chhnang
|៤
|-
| ០៤០៤
| [[ស្រុកកំពង់លែង|កំពង់លែង]]
| Kampong Leaeng
|៩
|-
| ០៤០៥
| [[ស្រុកកំពង់ត្រឡាច|កំពង់ត្រឡាច]]
| Kampong Tralach
|១០
|-
| ០៤០៦
| [[ស្រុករលាប្អៀរ|រលាប្អៀរ]]
| Rolea B'ier
|១៣
|-
| ០៤០៧
| [[ស្រុកសាមគ្គីមានជ័យ|សាមគ្គីមានជ័យ]]
| Sameakki Mean Chey
|៩
|-
| ០៤០៨
| [[ស្រុកទឹកផុស|ទឹកផុស]]
| Tuek Phos
|៩
|-
! colspan="3"|ចំនួនឃុំ-សង្កាត់សរុប
|
* ៦៦ឃុំ
* ៤សង្កាត់
|}
==ស្ថានីយ៍វិទ្យុ==
#[[Angel FM 90.7Mhz]]
#[[Sweat FM 104.70Mhz]]
#[[វីទ្យុជាតិ FM 92.3Mhz]]
#[[រឹទ្ធីសែន FM 99.75Mhz]]
#[[My FM 98.70MHz ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]]
#[[សេកមាស FM 105.30Mhz]]
==ទេសចរណ៍==
'''តំបន់ទេសចរណ៍ធម្មជាតិ និងកែច្នៃ'''
1.ទំនប់ធារាសាស្ត្រអាចាង(ស្រុកបរិបូណ៌)
2.ទំនប់ធារាសាស្ត្រលំហាច(ស្រុកបរិបូណ៌)
3.ទឺកធ្លាក់ស្រែអំពិល
===ប្រាសាទ===
#[[ប្រាសាទកំពង់ព្រះ]]
#[[ប្រាសាទតូច]]
#[[ប្រាសាទថ្មប្តី]]
#[[ប្រាសាទប្រុស]]
#[[ប្រាសាទពណ្ណរាយ]]
#[[ប្រាសាទព្រះស្រី]]
#[[ប្រាសាទភ្នំជីដុះ]]
#[[ប្រាសាទភ្នំទីពីរ]]
#[[ប្រាសាទសខ្ល]]
#[[ប្រាសាទស្រី]]
#[[ប្រាសាទស្លុតី]]
===ភ្នំ===
#[[ភ្នំក្រាំងដីមាស]]
#[[ភ្នំក្រាំងរមាស]]
#[[ភ្នំដា]]
#[[ភ្នំតារាជ]]
#[[ភ្នំនាងកង្រី]]
#[[ភ្នំព្រះ]]
#[[ភ្នំព្រះធាតុ]]
#[[ភ្នំរាប់បាត]]
#[[ភ្នំសន្ទូច]]
#[[ភ្នំស្រែអំពិល]]
#[[ភ្នំកង្កែប]]
== ប្រជាសាស្ត្រ ==
ខេត្តកំពង់ឆ្នាំងមានប្រជាជនសរុប ៤៧២ ៦១៦ នាក់ គឺស្មើនឹង ៣,៦% នៃប្រជាជនកម្ពុជាសរុប (ទិន្នន័យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាឆ្នាំ ២០១១)។ ក្នុងនោះមានបុរស ២៥៩ ៣៤៧ នាក់ និងស្ត្រី ២៧៨ ៨១៦ នាក់។ អត្រាកំនើនប្រជាជនប្រចាំឆ្នាំគឺ ២,៤%។ ប្រជាជន ៨៥,៥% ជាកសិករ ៧,៥% ជាពាណិជ្ជករ ៦% ជាអ្នកនេសាទ និង ១% ទៀតជាមន្ត្រីរាជការ។
== សេដ្ឋកិច្ច ==
សេដ្ឋកិច្ចខេត្តកំពង់ឆ្នាំងពឹងផ្អែកទាំងស្រុងលើការនេសាទ ការបង្កបង្កើនផលស្រូវ បន្លែផ្លែឈើ និងរោងចក្រកាត់ដេរ។ ជាពិសេសនៅតាមតំបន់ជនបទ គេចិញ្ចឹមជីវិតដោយធ្វើកសិកម្មនិងការងាររាយរងច្រើនយ៉ាងទៀត។
*ផ្សារ៖
#[[ផ្សារកំពង់ត្រឡាច|កំពង់ត្រឡាច]]
#[[ផ្សារកំពង់លែង|កំពង់លែង]]
#[[ផ្សារក្ដុរ|ក្ដុរ]]
#[[ផ្សារទួលក្រឡាញ់ (កំពង់ឆ្នាំង)|ទួលក្រឡាញ់]]
#[[ផ្សារក្រោម (កំពង់ឆ្នាំង)|ក្រោម]]
#[[ផ្សារក្រាំងល្វា|ក្រាំងល្វា]]
#[[ផ្សារឆ្នុកទ្រូ|ឆ្នុកទ្រូ]]
#[[ផ្សារត្រាច|ត្រាច]]
#[[ផ្សារពង្រ|ពង្រ]]
#[[ផ្សារពន្លៃ|ពន្លៃ]]
#[[ផ្សារព្រៃខ្មែរ|ព្រៃខ្មែរ]]
#[[ផ្សាររមាស|រមាស]]
#[[ផ្សារលង្វែក|លង្វែក]]
#[[ផ្សារលើ (កំពង់ឆ្នាំង)|លើ]]
#[[ផ្សារសាលាលេខ៥|សាលាលេខ៥]]
==អប់រំ==
#[[សាលាបឋមសិក្សាអង្គសិរី]]
#[[សាលាបឋមសិក្សាគំរូក្រុង]]
#[[សាលាបឋមសិក្សាទឹកហូត]]
#[[សាលាបឋមសិក្សាបត់ត្រង់]]
#[[សាលាបឋមសិក្សាមិត្តភាព]]
#[[សាលាបឋមសិក្សាស្វាយជ្រុំ]]
#[[សាលាបឋមសិក្សាអនុវត្តន៍ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]]
#សាលាបឋមសិក្សាហ៊ុនសែនអណ្ដូងស្នាយ
#[[សាលាបឋមសិក្សាក្រាំងល្វា]]
#[[សាលាបឋមសិក្សាតាំងគ្រួស]]
#សាលាបឋមសិក្សាថ្លុកជ្រៅ
#សាលាបឋមសិក្សាអញ្ចាញរូង
#សាលាបឋមសិក្សារវៀងជុុំ
#សាលាបឋមសិក្សាស្រែកាច់
#សាលាបឋមសិក្សាស្ថានីយ៍ក្រាំងស្គារ
#[[អនុវិទ្យាល័យអង្គសិរី]]
#[[អនុវិទ្យាល័យកោះក្អែក]]
#[[អនុវិទ្យាល័យកោះថ្កូវ]]
#[[អនុវិទ្យាល័យក្រាំងស្គារ]]
#[[អនុវិទ្យាល័យខ្លាគ្រហឹម]]
#[[អនុវិទ្យាល័យត្រពាំងអំពិល]]
#[[អនុវិទ្យាល័យប្រសិ្នប]]
#[[អនុវិទ្យាល័យព្រះធាតុ]]
#[[អនុវិទ្យាល័យសែប]]
#[[អនុវិទ្យាល័យស្វាយជ្រុំ]]
#[[អនុវិទ្យាល័យអ្នកតាហាង]]
#[[អនុវិទ្យាល័យជោគជ័យច្រណូក]]
#[[អនុវិទ្យាល័យដារ]]
#[[អនុវិទ្យាល័យក្រាំងល្វា]]
#[[អនុវិទ្យាល័យក្រាំងល្វា|អនុវិទ្យាល័យ]]រវៀងជុំ
#[[អនុវិទ្យាល័យក្រាំងល្វា|អនុវិទ្យាល័យ]]ប្រពេជចង្វារ
===វិទ្យាល័យ===
#[[វិទ្យាល័យក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]]
#[[វិទ្យាល័យជាស៊ីមកំពង់ត្រឡាច]]
#[[វិទ្យាល័យប៊ុនរ៉ានីហ៊ុនសែនរលាប្អៀរ]]
#[[វិទ្យាល័យព្រះបាទសុរាម្រិត]]
#[[វិទ្យាល័យហ៊ុនសែនកំពង់ត្រឡាច]]
#[[វិទ្យាល័យហ៊ុនសែនបរិបូណ៌]]
#[[វិទ្យាល័យហ៊ុនសែនរលាប្អៀរ]]
#[[វិទ្យាល័យមិត្តភាពខ្មែរជប៉ុនសាមគ្គីមានជ័យ]]
#វិទ្យាល័យតេជោ ហ៊ុនសែន ទឹកហូត
#[[វិទ្យាល័យហ៊ុនសែនទឹកផុស]]
#[[វិទ្យាល័យហ៊ុនសែនទួលខ្ពស់]]
==សុខាភិបាល==
===មន្ទីរពេទ្យ===
#[[មន្ទីរពេទ្យបង្អែកខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]]
#[[មន្ទីរពេទ្យបង្អែកស្រុកបរិបូណ៌]]
===មណ្ឌលសុខភាព===
#[[មណ្ឌលសុខភាពតំបន់រ៉ាក្តុល]]
#[[មណ្ឌលសុខភាពព្រៃមូល]]
#[[មណ្ឌលសុខភាពលង្វែក]]
===មន្ទីរពហុព្យាបាល===
#[[មន្ទីរពហុព្យាបាលផ្សារឆ្នាំង]]
មន្ទីរសម្រាកព្យាបាលនិងសម្ភពសាលវុឌ្ឍី
===ឱសថស្ថាន===
#[[ឱសថស្ថានតារា]]
#[[ឱសថស្ថានលីនណា]]
#[[ឱសថស្ថានស្រះស្រង់]]
#[[ឱសថស្ថានស្រស់វិចិត្រ]]
==វត្តអារាម==
#[[វត្តកំពង់ត្រឡាចលើ]]
#[[វត្តត្រឡែងកែង]]
#[[វត្តទេពធីតារាម]] ហៅ [[វត្តយាយទេព]]
#[[វត្តធម្មវ័ន]]
#[[វត្តបន្ទាយធ្លក]]
#[[វត្តបរិបូណ៌]]
#[[វត្តពោធិរុក្ខារាម]]
#[[វត្តព្រះរាមរង្សី]]
#[[វត្តភ្នំព្រះ]]
#[[វត្តភ្នំរាប់បាត្រ]]
#[[វត្តមេលំ]]
#[[វត្តវិហារហ្លួង]] ហៅ[[វត្តផ្សារ]]
#[[វត្តសន្ទូច]]
#[[វត្តសន្ទៃ]] ហៅ [[វត្តអណ្ដូងស្នាយ]]
#[[វត្តសុវណ្ណារាម]]
#[[វត្តសំរោងសែន]]
#[[វត្តឧទុម្ពរ]] ហៅ [[វត្តក្រាំងល្វា]]
#វត្តចំប៉ីសិរីឫទ្ធិ
#វត្តចំប៉ាបុប្ផារាម
#វត្តសិរីតេជៈ
#វត្តនិគ្រោធវ័ន
#វត្តត្រពាំងស្នោ
#វត្តវាលុកថុល្លារាម ហៅវត្តទួលខ្សាច់
#វត្តពន្លៃ
#វត្តអង្គ
#វត្តក្រោលជី
#វត្តព្រះរាមរង្សី
#វត្តពានី
#វត្តកុលម្ពវន្ត
#វត្តស្វាយកល្ប ហៅវត្តស្វាយក្អែរ
#[[វត្តទេពអប្សរ]] ហៅ [[វត្តតាំងគ្រួស]]
#[[វត្តសំបុកក្រៀល]]
#វត្តអញ្ញិការាម ហៅស្វាយម្ដើម
== ឯកសារពិគ្រោះ ==
* វិទ្យាស្ថានស្ថិតិកម្ពុជា http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/dist_pro04.htm
* [http://www.tourismcambodia.com/TravelGuides/provinces.asp?ProvinceID=5 ក្រសួងទេសចរកម្ពុជា]
== តំណភ្ជាប់ខាងក្រៅ ==
* [http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/province/kampong_chhnang.html គេហទំព័ររាជរដ្ឋាភិបាលខ្មែរ]
{{Geographic location
|Centre = កំពង់ឆ្នាំង
|North = [[ខេត្តកំពង់ធំ]]
|Northeast = [[ខេត្តកំពង់ធំ]]
|East = [[ខេត្តកំពង់ចាម]]
|Southeast = [[ខេត្តកណ្ដាល]]
|South = [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]]
|Southwest = [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]]
|West = [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]]
|Northwest = [[ទន្លេសាប]]
}}
{{ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង}}
{{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}}
{{Portal bar|កម្ពុជា}}
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តក្រុងខ្មែរ|កំពង់ឆ្នាំង]]
s2711qnlalrja46vacrtypl5snmapyz
ស្រុកចំការលើ
0
2856
282473
280619
2022-08-14T13:48:35Z
27.109.113.133
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox District Cambodia|
ឈ្មោះស្រុក= <b>{{pagename}}</b> |
ឈ្មោះខេត្ត=[[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] |
ផ្ទៃដី=|
ប្រជាជន=៩០៩២០|
ឆ្នាំកាល=១៩៩៨
[[ដង់ស៊ីតេប្រជាជន|ដង់ស៊ីតេ]]|
ឃុំ=8|
ភូមិ=៨១|
កូដស្រុក=១៤០៩|
រូបភាព=Cambodia-Kampong Cham.png|
}}
{{coord|8|41|35|N|106|36|34|E|type:isle_region:CAM|display=title}}
{{Location map many|Cambodia
| caption = <center><b>ប្លង់នៃ{{pagename}}</b></center>
| width= 500
| float= top
| label1 = <b> {{pagename}} </b>
| pos1 = top
| mark1size = 10
| lat1_deg = 12.17
| lon1_deg = 105.16
| label2 = <b> </b>
| pos2 = top
| mark2size = 10
| lat2_deg =
| lon2_deg =
}}
=រដ្ឋបាល=
{{pagename}} ('''{{lang-en| $ District}}''') ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅ [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ដែលមានរដ្ឋបាល ៨ឃុំ និង ៨២ភូមិ<ref name="NCDD-gZ">{{Cite web |url=http://db.ncdd.gov.kh/gazetteer |title= Cambodia Gazetteer Database Online |date=2019 |publisher= គណៈកម្មាធិការជាតិសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិ (គ.ជ.អ.ប) |access-date= 2019-08-27}}</ref>÷
{| class="wikitable"
! colspan="4" |{{pagename}}
|-
! លេខកូដឃុំ
! ឈ្មោះឃុំជាអក្សរខ្មែរ
! ឈ្មោះឃុំជាអក្សរអង់គ្លេស
! ចំនួនភូមិ
|-
|០៣០២០១
|[[ឃុំបុសខ្នុរ|ឃុំបុសខ្នុរ ]]
|Bos Khnor Commune
|១១
|-
|០៣០២០២
|[[ឃុំចំការអណ្តូង|ឃុំចំការអណ្ដូង ]]
|Chamkar Andoung Commune
|១៧
|-
|០៣០២០៣
|[[ឃុំជយោ |ឃុំជយោ ]]
|Cheyyou Commune
|៥
|-
|០៣០២០៤
|[[ឃុំល្វាលើ |ឃុំល្វាលើ ]]
|Lvea Leu Commune
|៧
|-
|០៣០២០៥
|[[ឃុំស្ពឺ |ឃុំស្ពឺ ]]
|Spueu Commune
|៨
|-
|០៣០២០៦
|[[ឃុំស្វាយទាប |ឃុំស្វាយទាប ]]
|Svay Teab Commune
|១៤
|-
|០៣០២០៧
|[[ឃុំតាអុង |ឃុំតាអុង ]]
|Ta Ong Commune
|១៣
|-
|០៣០២០៨
|[[ឃុំតាប្រុក |ឃុំតាប្រុក ]]
|Ta Prok Commune
|៧
|-
! colspan="3"|ចំនួនភូមិសរុប
|៨២
|}
*យោងតាម ប្រកាសលេខ ៤៩៣ ប្រ.ក របស់ក្រសួងមហាផ្ទៃ
'''ព្រំប្រទល់នៃ{{pagename}}'''
{|class="wikitable"
|+
!rowspan="3" style="background:#000080;color:white;"|{{pagename}}
!colspan="4" style="background:#000080;color:white;"|ទិស
|-
! |ខាងកើត (E)
! |ខាងលិច (W)
! |ខាងត្បូង (S)
! |ខាងជើង (N)
|-
|
|
|
|
|}
'''ស្រុកចំការលើ''' រួមមាន ៨ ឃុំ ៖
* [[ឃុំបុសខ្នុរ]]
* [[ឃុំចំការអណ្តូង]]
* [[ឃុំជយោ]]
* [[ឃុំល្វាលើ]]
* [[ឃុំស្ពឺ]]
* [[ឃុំស្វាយទាប]]
* [[ឃុំតាអុង]]
* [[ឃុំតាប្រុក]]
=អប់រំ=
==បឋមសិក្សា==
==អនុវិទ្យាល័យ==
=មណ្ឌលសុភាព=
=មន្ត្រី=
==មន្ត្រីស្រុក==
==មន្ត្រីឃុំ==
==មន្ត្រីប៉ុស្ដិ៍==
=សាសនា=
==ព្រះពុទ្ធសាសនា==
===វត្ត===
=ផ្សារ=ស្ពឺ
=តំបន់ទេសចរណ៍=
=តំណក្រៅ=
*[http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/province/kampong_cham.html វិបសាយគ្រប់គ្រងភូមិបាល]
=ឯកសារពិគ្រោះ=
*[http://www.necelect.org.kh/Khmer/ElecResult.htm គណកម្មការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត]
{{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}}
{{ខេត្តកំពង់ចាម}}
[[Category:ខេត្តកំពង់ចាម]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ស្រុកនៃកម្ពុជា]]
k1ekqz5fgw5oixjmuzekqeh0afbpn39
ទំព័រគំរូ:សិក្ខាបទ
10
15215
282490
211917
2022-08-15T07:46:20Z
Minorax
27400
fix lint
wikitext
text/x-wiki
{| style="float: right; text-align: center; font-size: 90%; clear:right; color:#000; margin: 0px 0px 15px 15px; border: 2px solid #af4630;" cellspacing="0" cellpadding="5"
|- style="background:#ffffdd; color:#000;"
|'''<span style="color:#af4630; font-size:small;">ផ្នែកមួយនៃ</span>'''
|-
|'''[[ព្រះពុទ្ធសាសនា|<span style="color:#af4630; font-size:large;">ព្រះពុទ្ធសាសនា</span>]]'''<br>
[[ឯកសារ:Dharma Wheelmmm-APNG-animation2.png|100px]]<br>
'''[[សិក្ខាបទ|<span style="color:#af4630; font-size:medium;">សិក្ខាបទ</span>]]'''
<tr><td style="background:#ffef80; border-top:2px solid #af4630;">
[[កិរិយាតំកល់ចិត្តក្នុងសីល]]<br>
[[សិក្ខាបទ៥]] <br>
[[សិក្ខាបទ៨]]<br>
[[សិក្ខាបទ៨|ឧបោសថសីល]]<br>
[[សិក្ខាបទ១០]]<br>
[[សិក្ខាបទ២២៧]]
</td></tr>
<tr><td style="background:#ffd068; border-top:2px solid #af4630;">
[[កម្មបថ១០]] <br/>
[[អានិសង្សសីល]]
</td></tr>
|}
frkxavf2gm446aft3jr9etz4p9ejf2t
ស៊ូស៊ី
0
24399
282477
267700
2022-08-14T21:34:58Z
TheWikipedian1250
27346
wikitext
text/x-wiki
[[ឯកសារ:Rokusanen Wakayama Japan06bs5.jpg|thumb|300px|ស៊ូស៊ី]]
''ស៊ូឝ៉ី'' ({{lang-ja|寿司}}) គឺជាអាហារដ៏ល្បីល្បាញ និងពេញនិយមមួយប្រភេទ របស់ប្រទេសជប៉ុន។ អាហារ ស៊ូស៊ី ត្រូវបានគេចំអិនឡើងដោយអង្ករដំនើប លាយជាមួយនឹងគ្រឿងផ្សំ ជាច្រើនទៀតដូចជា ទឹកខ្មេះ ត្រី និងសត្វសមុទ្រជាដើម។
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:មុខម្ហូបជប៉ុន]]
6m8km2lmieim57hmo7ba3pqlw0y333g
282478
282477
2022-08-14T21:35:52Z
TheWikipedian1250
27346
wikitext
text/x-wiki
[[ឯកសារ:Rokusanen Wakayama Japan06bs5.jpg|thumb|300px|ស៊ូស៊ី]]
''ស៊ូឝ៉ី'' ({{lang-ja|寿司, 鮨}}) គឺជាអាហារដ៏ល្បីល្បាញ និងពេញនិយមមួយប្រភេទ របស់ប្រទេសជប៉ុន។ អាហារ ស៊ូស៊ី ត្រូវបានគេចំអិនឡើងដោយអង្ករដំនើប លាយជាមួយនឹងគ្រឿងផ្សំ ជាច្រើនទៀតដូចជា ទឹកខ្មេះ ត្រី និងសត្វសមុទ្រជាដើម។
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:មុខម្ហូបជប៉ុន]]
kzn75zjpggrmnq8z9nm7umk39x45btv
282479
282478
2022-08-14T21:37:29Z
TheWikipedian1250
27346
wikitext
text/x-wiki
[[ឯកសារ:Rokusanen Wakayama Japan06bs5.jpg|thumb|300px|ស៊ូស៊ី]]
''ស៊ូឝ៉ី'' ({{lang-ja|すし, 寿司, 鮨}}) គឺជាអាហារដ៏ល្បីល្បាញ និងពេញនិយមមួយប្រភេទ របស់ប្រទេសជប៉ុន។ អាហារ ស៊ូស៊ី ត្រូវបានគេចំអិនឡើងដោយអង្ករដំនើប លាយជាមួយនឹងគ្រឿងផ្សំ ជាច្រើនទៀតដូចជា ទឹកខ្មេះ ត្រី និងសត្វសមុទ្រជាដើម។
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:មុខម្ហូបជប៉ុន]]
gn2g2728rdsup6h743ptzxeyarxa4lb
282480
282479
2022-08-14T21:39:01Z
TheWikipedian1250
27346
wikitext
text/x-wiki
[[ឯកសារ:Rokusanen Wakayama Japan06bs5.jpg|thumb|300px|ស៊ូស៊ី]]
''ស៊ូឝ៉ី'' ({{lang-ja|すし, 寿司, 鮨, 鮓}}) គឺជាអាហារដ៏ល្បីល្បាញ និងពេញនិយមមួយប្រភេទ របស់ប្រទេសជប៉ុន។ អាហារ ស៊ូស៊ី ត្រូវបានគេចំអិនឡើងដោយអង្ករដំនើប លាយជាមួយនឹងគ្រឿងផ្សំ ជាច្រើនទៀតដូចជា ទឹកខ្មេះ ត្រី និងសត្វសមុទ្រជាដើម។
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:មុខម្ហូបជប៉ុន]]
mgctzh03wm1zjsmzpifb32f1tgapf7z
រដ្ឋឥស្លាមអ៊ីរ៉ាក់និងឡេវ៉ាន
0
36428
282474
273628
2022-08-14T17:49:19Z
Qwerty181522
36531
wikitext
text/x-wiki
"រដ្ឋអ៊ីស្លាមនៃអ៊ីរ៉ាក់នៅលេវ៉ាន" ({{lang-en | រដ្ឋអ៊ីស្លាមអ៊ីរ៉ាក់នៅលេវ៉ាន អក្សរកាត់ថា "ISIL" រដ្ឋអ៊ីស្លាមអ៊ីរ៉ាក់ និងអាស-សាម ឬ "រដ្ឋអ៊ីស្លាម" ({ ឡាំង-អេន | រដ្ឋអ៊ីស្លាម អក្សរកាត់៖ "IS") ក្លា[[វ៉ាហាប៊ីនិយម]]/[[ជីហាដសាឡាហ្វី]]ដែលបង្កើតខ្លួនវាឡើងជារដ្ឋកាលីហ្វនិង[[រដ្ឋអ៊ីស្លាម]] ។ ក្រុមនេះមានជនជាតិអារ៉ាប់[[ស៊ុននី]]មកពី[[អ៊ីរ៉ាក់]] និង[[ស៊ីរី]]ជាអ្នកដឹកនាំនិងជាភាគច្រើនបំផុត ។ នៅខែមីនា ២០១៥ ក្រុមនេះបានគ្រប់គ្រងដែនដីដែលមានប្រជាជន ១០ លាននាក់ និងគ្រប់គ្រងលើដែនដីតូចនៅ[[លីប៊ី]] [[នីហ្សេរីយ៉ា]] និង[[អាហ្វហ្គានីស្ថាន]]តាមរយៈក្រុមអ្នកស្មោះត្រង់ក្នុងស្រុក ។ ក្រុមនេះក៏ផងដែរប្រតិបត្តិការ ឬមានសាខានៅផ្នែកផ្សេងៗនៃពិភពលោក រួមទាំង[[អាហ្វ្រិកខាងជើង]]និង[[អាស៊ីខាងត្បូង]] ។
== ឈ្មោះ ==
{{ផ្នែកទទេ}}
== គោលបំណង និងយុទ្ធសាស្ត្រ ==
{{ផ្នែកទទេ}}
== ការបង្កើត ==
{{ផ្នែកទទេ}}
== ប្រវត្តិសាស្ត្រ ==
{{ផ្នែកទទេ}}
== ការគ្រប់គ្រងដែនដី ==
{{ផ្នែកទទេ}}
== ប្រតិកម្មអន្តរជាតិ ==
{{ផ្នែកទទេ}}
== អ្នកគាំទ្រ ==
{{ផ្នែកទទេ}}
== ការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម ==
{{ផ្នែកទទេ}}
nq0vsxjutm96l4t1xithrnzocdt02bp
282475
282474
2022-08-14T19:26:41Z
Johannnes89
30448
Reverted 1 edit by [[Special:Contributions/Qwerty181522|Qwerty181522]] ([[User talk:Qwerty181522|talk]]): No improvement (TwinkleGlobal)
wikitext
text/x-wiki
'''រដ្ឋអ៊ីស្លាមអ៊ីរ៉ាក់និងឡេវ៉ាន''' ({{lang-en|Islamic State of Iraq and the Levant, អក្សរកាត់៖ '''ISIL'''}}) ឬហៅថា '''រដ្ឋអ៊ីស្លាមអ៊ីរ៉ាក់និងស៊ីរី''' ({{lang-en|Islamic State of Iraq and Syria; អក្សរកាត់៖ '''ISIS'''}}), '''រដ្ឋអ៊ីស្លាមអ៊ីរ៉ាក់និងអាស-សាម''' ({{lang-en|Islamic State of Iraq and ash-Sham}}) ឬ'''រដ្ឋអ៊ីស្លាម''' ({{lang-en|Islamic State; អក្សរកាត់៖ '''IS'''}}) គឺជាក្រុមអ្នកចម្បាំងខ្លាំងក្លា[[វ៉ាហាប៊ីនិយម]]/[[ជីហាដសាឡាហ្វី]]ដែលបង្កើតខ្លួនវាឡើងជារដ្ឋកាលីហ្វនិង[[រដ្ឋអ៊ីស្លាម]] ។ ក្រុមនេះមានជនជាតិអារ៉ាប់[[ស៊ុននី]]មកពី[[អ៊ីរ៉ាក់]] និង[[ស៊ីរី]]ជាអ្នកដឹកនាំនិងជាភាគច្រើនបំផុត ។ នៅខែមីនា ២០១៥ ក្រុមនេះបានគ្រប់គ្រងដែនដីដែលមានប្រជាជន ១០ លាននាក់ និងគ្រប់គ្រងលើដែនដីតូចនៅ[[លីប៊ី]] [[នីហ្សេរីយ៉ា]] និង[[អាហ្វហ្គានីស្ថាន]]តាមរយៈក្រុមអ្នកស្មោះត្រង់ក្នុងស្រុក ។ ក្រុមនេះក៏ផងដែរប្រតិបត្តិការ ឬមានសាខានៅផ្នែកផ្សេងៗនៃពិភពលោក រួមទាំង[[អាហ្វ្រិកខាងជើង]]និង[[អាស៊ីខាងត្បូង]] ។
== ឈ្មោះ ==
{{ផ្នែកទទេ}}
== គោលបំណង និងយុទ្ធសាស្ត្រ ==
{{ផ្នែកទទេ}}
== ការបង្កើត ==
{{ផ្នែកទទេ}}
== ប្រវត្តិសាស្ត្រ ==
{{ផ្នែកទទេ}}
== ការគ្រប់គ្រងដែនដី ==
{{ផ្នែកទទេ}}
== ប្រតិកម្មអន្តរជាតិ ==
{{ផ្នែកទទេ}}
== អ្នកគាំទ្រ ==
{{ផ្នែកទទេ}}
== ការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម ==
{{ផ្នែកទទេ}}
998dcgcn8s16t5iw6y99rwm67oqct79
ព្រះកែវមរកត
0
37477
282486
263664
2022-08-15T06:50:03Z
Camhistory
36281
/* ដំណើរព្រះកែវមរកតចាកចេញពី កំពែងពេជ្រ ទៅកាន់ (ជៀងសែន) បន្តទៅ (នគរឆៀងរ៉ាយ) */
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #50C878;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ព្រះកែវមរកត </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |[[File:Preah Keo Morakot.jpg|250px]]
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="5" | Cambodia the Emerald Buddha 17th century, at Silver Pagoda Phnom Penh.<ref> Geographic School Bulletins (1940) [https://books.google.com.kh/books/about/Geographic_School_Bulletins.html?id=7dE7AQAAIAAJ&redir_esc=y Geographic School Bulletins], Publisher: Original from the University of California. </ref>
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឆ្នាំបង្កើត'''
| 44 BC.<ref> Pali Text Society (1997) [https://books.google.com.kh/books?id=GvFjAAAAMAAJ&q=emerald+buddha+44+bc&dq=emerald+buddha+44+bc&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwij4tviwYzzAhUYDd4KHd9PAT0Q6AF6BAgEEAM Journal of the Pali Text Society, Volume 23], Publisher: The Society, Original from the University of Michigan [[ISBN]]: 0860133567 </ref>
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឆ្នាំមកដល់កម្ពុជា'''
| ស.វទី១១ (11th Century)
|- style="vertical-align:center;"
|'''សម័យកាល អង្គរទី២'''
|'''[[សូរ្យវរ្ម័នទី១]]''' ឆ្នាំ ១០៤០ នៃគ.សករាជ
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឆ្នាំតម្កល់'''
|* យសោធរៈបុរៈ
(Yasodharapura) ៦៣ ឆ្នាំ
* ស្រីអាយុធ្យា
(Srei Ayuttaya) ១៧ ឆ្នាំ
* កំពែងពេជ្រ
(Kompheng Pich) ២០ ឆ្នាំ
|- style="vertical-align:center;"
|'''[[ពុទ្ធសាសនា]] [[មហាយាន]]'''
| ពុទ្ធិស័ទថ្វា (Bodhisattva)
|}
យោងតាមកំណត់ត្រារបស់កម្ពុជា របស់លោក [[ទេពពិទូរ ឈឹម ក្រសេម]] ឬ "ក្រសេមគន្ធៈបណ្ឌិត" ចុះផ្សាយក្នុងទស្សនាវដ្ដីកម្ពុជាសុរិយា កិច្ចកាល លើកទី9 ឆ្នាំ (1950)
'''ព្រះកែវមរកត''' ({{lang-en|Emerald Buddha}}) ({{lang-th|พระแก้วมรกต}}) (Kh-pronoun: Preah Keo Morokot) ដែលកំពុងស្ថិតនៅប្រទេស [[ស្រីលង្កា]] ([[អង់គ្លេស]]: Sri Lanka) ក្នុងរាជស្ដេច "លង្កស្សរាជ" ដែលបានតម្កល់ បដិមា (Statue) "ព្រះកែវមរកត" ក្នុងមហាវិហារ មេឃគិរី ដែលជាទីសិក្សាសំណាក់ធម៌យ៉ាងធំ ហាក់ដូចជា មហាវិទ្យាល័យ បរិយត្តិធម៌ក្នុងសម័យនោះ ។ គ្រានោះដែលមានស្ដេចភូមា (បច្ចុប្បន្នជាប្រទេស [[មីយ៉ាន់ម៉ា]]) ព្រះនាម "អនុរុទ្ធ" ([[អង់គ្លេស]]: Anawrahta) ទ្រង់បានធ្វើបដិសណ្ឋារៈ រឹតចំណងការទូតសាសនា ជាមួយស្ដេច "លង្កស្សរាជ" ទ្រង់បានសុំចំចម្លង [[ព្រះត្រៃបិដក]] ជាភាសាបាលី ១ចប់ និងប្រែជាភាសាលង្កា ១ចប់ទៀត ហើយព្រះអង្គសូមរតនា សុំព្រះកែវមរកត ជាទីគោរពរំលឹកដល់ពុទ្ធសាសនាផងដែរ ហើយព្រះបាទ លង្កស្សរាជ ក៏យល់ព្រមថ្វាយតាមសំណើរនេះ ។ កាលបើចម្លងចប់ហើយ ព្រះបាទ អនុរុទ្ធ ក៏បញ្ជូនព្រះត្រៃបិដក ជាភាសាបាលី ដាក់សំពៅ ១ និង ឱ្យជញ្ជូន ព្រះត្រៃបិដកសម្រាយព្រមទាំង បដិមា ព្រះកែវមរកត ដាក់សំពៅ ១ទៀត រីឯ ព្រះអង្គទ្រង់គង់នៅសំពៅ ដែលដាក់ព្រះត្រៃបិដកបាលី សំពៅទាំង២ បានបើកចាកចេញពីកោះលង្កា កាត់តាមមហាសមុទ្រឥណ្ឌា ([[អង់គ្លេស]]: India Ocean) សំដៅមកប្រទេសភូមា តែកាលមកដល់កណ្ដាលសមុទ្រ សំពៅទាំង២ បានជួបព្យុះបក់បោក សំពៅដែលផ្ទុកព្រះត្រៃបិដកសម្រាយព្រមទាំង បដិមា ព្រះកែវមរកត បានរសាត់មកដល់ត្រោយសមុទ្រ ត្រង់ខែត្របន្ទាយមាសនៃ [[អាណាចក្រខ្មែរ]] ភាគខាងត្បូង ។ ក្រមការខែត្រចាប់សំពៅនេះបាន ក៏នាំយក ព្រះត្រៃបិដកសម្រាយ ព្រមទាំង បដិមា ព្រះកែវមរកត មកថ្វាយព្រះមហាក្សត្រខ្មែរព្រះនាម
"[[សូរ្យវរ្ម័នទី១]]" ([[អង់គ្លេស]]: Suryavarman I) នៅក្រុង "ស្រីយសោធរៈបុរៈ" ([[អង់គ្លេស]]: Yashodharapura) ទ្រង់សោមនស្សណាស់ឱ្យទទួលទុកក្នុងព្រះបរមរាជវាំង ក្នុងរវាងឆ្នាំ ១០៤០ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយមកក្នុងរវាងឆ្នាំ ១០៤៤ នៃគ.សករាជ ព្រះបាទ អនុរុទ្ធ ដែលសោយរាជ្យសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ នៃអាណាចក្របាកាន បានជ្រាបដឹងដំណឹងនេះទ្រង់បានត្រាសបញ្ជារ ឱ្យរាជបំរើនាំរាជសារមកស្នើសុំយករបស់ទាំងនេះត្រឡប់ទៅវិញ ព្រះបាទ សូរ្យវរ្ម័នទី១ ក៏យល់ព្រមប្រគល់រាល់របស់ដែលបានមកពីសំពៅនោះទៅវិញទាំងអស់ លើកលែងតែបដិមា ព្រះកែវមរកត ទ្រង់សូមរក្សាទុកក្នុងព្រះនគរ ដើម្បីជាការគោរពបូជា ដូចនេះ បដិមា ព្រះកែវមរកត បានស្ថិតក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដោយអាការយ៉ាងនេះ ។<ref> Tep pitur Chim-Krasem (1950)
[https://m.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AKambuja_Suriya_1950_Issue_9.pdf&page=1 Kambuja Suriya Issue 9], Publisher: Church of the Trinity Buddhist University of Cambodia p.82 </ref> <ref> Eng Sut (1991)
[https://books.google.com.kh/books?id=Pf9stwAACAAJ&dq=ekas%C4%81r+mah%C4%81puras+khmaer&hl=en&sa=X&redir_esc=y Moha Boros Khmer Volume 1], Publisher: Cambodia Member of the Committee on History and Culture p.242 </ref>
== ដំណើរព្រះកែវមរកតចាកចេញពី យសោធរៈបុរៈ ទៅកាន់ស្រីអាយុធ្យា ==
'''The journey of Emerald Buddha from Yasodharapura to Srei Ayutthaya'''
កាល ព.សករាជ ១៦២៣ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទ [[ហស៌វរ្ម័នទី៣]] ក្រុងយសោធរៈបុរៈ ត្រូវបានទឹកជំនន់លិចលង់យ៉ាងខ្លាំង ស្របពេលនោះ កងទ័ពចាម្ប៉ា ([[អង់គ្លេស]]: Champa Army) បានឆ្លៀតឱកាសលើកទ័ពជើងទឹកវាយចូលរាជធានី យសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះបាទ ហស៌វរ្ម័នទី៣ បានបញ្ជារឱ្យក្រមការ ជញ្ជូនព្រះរាជ្យទ្រព្យសំខាន់ៗ ព្រមទាំងបដិមា ព្រះកែវមរកត ដាក់ទូក ដឹកជញ្ជូនទាំងក្រុមគ្រួសាររាជ្យវង្ស បូករួមទាំងមន្ត្រីផងឱ្យ បោះជុំរុំគេចខ្លួនទៅ តំបន់ភ្នំដងរែក (Dangrek Mountaints) គ្រានោះ "ព្រះអាទិត្យវង្ស"(Atith Vong) ជាឧបរាជខ្មែរ ដែលគង់នៅក្រុង "ស្រីអាយុធ្យា" (Srei Ayuttaya) ក្នុងរដ្ឋទ្វាវត្តី (State of Dvaravati) ដែលបានជ្រាបដំណឹងនេះ បាននាំកងទ័ពជើងទឹកយ៉ាងធំ មកទទួលព្រះបាទ ហស៌វរ្ម័នទី៣ យកទៅក្រុងស្រីអាយុធ្យា ដើម្បីឱ្យទ្រង់រួចផុតអំពីសេចក្ដីអន្តរាយនេះ ។ រីឯកងទ័ពចាម្ប៉ា ដែលបានវាយចូលក្រុង យសោធរៈបុរៈ បានដឹកជញ្ជូនទ្រព្យសម្បត្តិ និងបានដុតបំផ្លាញផ្ទះសំបែងក្នុងក្រុង យសោធរៈបុរៈ អស់ជាច្រើន គ្រានោះបានលេចមុខ ស្ដេចសឹកសង្គ្រាមមួយអង្គទៀត ដែលបង្កប់ខ្លួននៅតំបន់ខ្ពង់រាប តាមជួរភ្នំដងរែក បានលើកទ័ពបណ្ដេញកងទ័ពចាម្ប៉ា ឱ្យចេញពីក្រុង យសោធរៈបុរៈ ហើយទ្រង់បានគ្រប់គ្រងទីនោះ ដែលមានព្រះនាមថា ព្រះបាទ [[ជ័យវរ្ម័នទី៦]] ។ ចំណែកឯ ហស៌វរ្ម័នទី៣ កាលដែលទ្រង់ជ្រាបថា ក្រុងយសោធរៈបុរៈ ត្រូវបានគ្រងរាជ្យដោយក្សត្រថ្មីគឺ ព្រះបាទ ជ័យវរ្ម័នទី៦ ដូចនេះទ្រង់មិនអាចយាងត្រឡប់មកសោយរាជនៅ ក្រុងយសោធរៈបុរៈ វិញឡើយទ្រង់បានសំរេចចិត្ត គង់ស្ថិតនៅ ក្រុងស្រីអាយុធ្យា ជាបន្ត ដោយរោគប្រឈួន ព្រះបាទ ហស៌វរ្ម័នទី៣ ក៏បានសោយទីវង្គត់នៅ ក្រុងស្រីអាយុធ្យា ផងដែរ រីឯអគ្គមហេសី របស់ព្រះអង្គនាម "ជ័យរាជ ចូឡាមណី" ទ្រង់គង់នៅស្រីអាយុធ្យា រហូតដល់រដូវប្រាំង ទើបទ្រង់សុំលា អាទិត្យវង្ស ដែលជាឧបរាជ សុំត្រឡប់មកស្រុកកំណើត ក្រុងយសោធរៈបុរៈវិញ ព្រះអាទិត្យវង្ស មុននិងរៀបក្បួនជូនព្រះរាជដំណើរទ្រង់មកវិញ បានស្នើសុំរក្សាទុក បដិមា ព្រះកែវមរកត នៅក្នុងក្រុងស្រីអាយុធ្យា ព្រះនាងក៏យល់ព្រមរាជទានតាមការស្នើសុំរបស់ "អាទិត្យវង្ស" បដិមា ព្រះកែវមរកត ដែលមានដំណើរចាកចេញ ពីក្រុង យសោធរៈបុរៈ មកកាន់ក្រុងស្រីអាយុធ្យា ដោយអាការយ៉ាងនេះឯង ។<ref> Tep pitur Chim-Krasem (1950) [https://m.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AKambuja_Suriya_1950_Issue_9.pdf&page=1 Kambuja Suriya Issue 9], Publisher: Church of the Trinity Buddhist University of Cambodia p.82 </ref> <ref> Karen Schur Narula (1994)
[https://books.google.com.kh/books?id=bGbqAAAAMAAJ&q=Emerald+Buddha+Kamphaeng+Phet&dq=Emerald+Buddha+Kamphaeng+Phet&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwi-u4nHpInzAhULq5QKHSYZAv44FBDoAXoECAQQAw Voyage of the Emerald Buddha], Publisher: Oxford University Press, Original from the University of Michigan p.88 [[ISBN]]: 9676530573 </ref>
== ដំណើរព្រះកែវមរកតចាកចេញពី ស្រីអាយុធ្យា ទៅកាន់ កំពែងពេជ្រ ==
'''The journey of Emerald Buddha from Srei Ayutthaya to Kompheng Pich'''
'''(Thai Pronounciation: Kamphaeng Phet Province)'''
ក្នុងរវាងឆ្នាំ ១៦៤០ នៃព.សករាជ មានព្រះមហាឧបរាជខ្មែរមួយអង្គព្រះនាម "រាមរាជ" ក្នុងក្រុងកំពែងពេជ្រ នៃរដ្ឋ "ដាលៀង" ជាមហាមិត្រជិតដិតនិង "ព្រះអាទិត្យវង្ស" បានចូលមកសុំយក បដិមា ព្រះកែវមរកត ទៅទុកគោរពបូជា នៅកំពែងពេជ្រ ។ កាលដែលយកទៅមិនយូរប៉ុន្មាន
"ព្រះមណ្ឌលរាជ" ជាបុត្រា ព្រះរាមរាជ នៅ[[លវបុរៈ]] ([[ខេត្តលពបុរី]]) ក្នុងឋានៈជាចៅហ្វាយស្រុក បានទៅសុំព្រះកែវមរកត ពីព្រះរាជបិតា ទៅទុកបូជានៅ លវបុរៈ ។ កាលដែលយកទៅមិនយូរប៉ុន្មាន ក៏និមន្តយកមកថ្វាយព្រះរាជបិតាវិញ ព្រះរាមរាជ ក៏ទ្រង់ប្រតិស្ឋានទុកក្នុងវិហារធំ១ នៅក្រុងកំពែងពេជ្រ ([[អង់គ្លេស]]: Kompheng Pich) រហូតដល់ឆ្នាំ ១៦៦០ នៃព.សករាជ ព្រះកែវមរកត បានរក្សាទុកនៅកំពែងពេជ្រ ដោយអាការយ៉ាងនេះ ។<ref> Tep pitur Chim-Krasem (1950) [https://m.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AKambuja_Suriya_1950_Issue_9.pdf&page=1 Kambuja Suriya Issue 9], Publisher: Church of the Trinity Buddhist University of Cambodia p.82 </ref> <ref> Roy Hudson (1966)
[https://books.google.com.kh/books?id=uW0KAQAAIAAJ&q=emerald+buddha+Kamphaeng+phet&dq=emerald+buddha+Kamphaeng+phet&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjK0Jbw7IjzAhUMaN4KHV1JAcE4ChDoAXoECAMQAw Hudson's Guide to Chiengmai], Publisher: Pard Phanuprapha p.135 </ref>
== ដំណើរព្រះកែវមរកតចាកចេញពី កំពែងពេជ្រ ទៅកាន់ (ជៀងសែន) បន្តទៅ (នគរឆៀងរ៉ាយ) ==
'''The journey of Emerald Buddha leaves Kompeng Pich to (Chiang Sen), continues to (Chiang Rai Kingdom)'''
[[File:Wat Phra Kaew Chiang Rai Ubosot วัดพระแก้ว เชียงราย อุโบสถ.jpg|thumb|Wat Phra Kaew Chiang Rai temple of Emerald Buddha Vihara, Cambodia record 1660 BCE, 1110 AD.]]
ក្នុងវរវាង ព.សករាជ ១៦៥១ ដល់ ១៦៥៦ រជ្ជកាលព្រះបាទ [[ធរណីន្ទ្រវរ្ម័នទី១]] សោយរាជនៅក្រុង យសោធរៈបុរៈ ទ្រង់ខ្សោយព្រះតេជះរាជានុភាព ជាហេតុឱ្យមានការបោះបោរ ទូទាំងព្រះនគរកើតឡើង ចំពោះជាតិសៀម មានបុរសម្នាក់ឈ្មោះ ព្រហ្មរាជ ជាបុត្រពង្គរាជ បានតាំងរដ្ឋប្រទេសរបស់ខ្លួនឡើងនៅស្រុក "យោនក" ជៀងសែន (Chiang Sen) ក្នុងរវាង ព.សករាជ ១៦៤០-១៦៥០ ។ ក្នុងព.សករាជ ១៦៦០ "ព្រហ្មរាជ" ដែលជាជនជាតិតៃ ជាជនជាតិដើមរបស់ពួកសៀម បានលើកទ័ព វាយយកបណ្ដាខេត្តស្រុកភាគខាងលិច របស់ [[អាណាចក្រខ្មែរ]] អស់ជាច្រើន និងបានវាយមកដល់ ក្រុងកំពែងពេជ្រ ហើយយកបានបដិមា ព្រះកែវមរកត ទៅជៀងសែនផងដែរ ។ ព្រហ្មរាជ កាលបានព្រះកែវមរកតហើយ មានសេចក្ដីព្រួយ ដោយខ្លាចខ្មែរ លើកទ័ពវាយដណ្ដើមយកមកវិញ ក៏មានឧបាយកល បំបាត់ដានព្រះកែវមរកត ដោយយកបាយអ (កំបោរ) មកបូកស្រោបព្រះកែវមរកតឱ្យជិត ដើម្បីឱ្យមើលមកឃើញតែព្រះពុទ្ធរូបធម្មតា ហើយបានយកទៅលាក់ទុកមិនឱ្យនរណាដឹងឡើយ ។ រហូតដល់រាជព្រះបាទ [[សូរ្យវរ្ម័នទី២]] ទ្រង់បានលើកទ័ពទៅវាយនគរ ជៀងសែន យកមកដាក់ជាចំនុះ ហើយទ្រង់មិនបានយកចិត្តទុកដាក់និង ស្វែងរកពុទ្ធ បដិមា ព្រះកែវមរកតឡើយ ពីព្រោះទ្រង់កាន់សាសនាព្រាហ្មណ៍ ដូចនេះ ព្រះកែវមរកត ស្ថិតនៅជៀងសែន ដោយអាការយ៉ាងនេះ ។ បន្ទាប់ពី ជៀងសែន ធ្លាក់ជាចំនុះនគរខ្មែរ ព្រហ្មរាជបានយក ព្រះកែវមរកត ទៅប្រតិស្ឋានទុកនៅ ឆៀងរ៉ាយ (Chiang Rai) ក្នុងវត្តមួយ ហើយព្រហ្មរាជ ក៏បានសុគតទៅ ហើយព្រះកែវមរកត ក៏របូតពីកម្ពុជា ដោយអាការយ៉ាងនេះឯង ។<ref> Tep pitur Chim-Krasem (1950) [https://m.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AKambuja_Suriya_1950_Issue_9.pdf&page=1 Kambuja Suriya Issue 9], Publisher: Church of the Trinity Buddhist University of Cambodia p.82 </ref> <ref> Thailand. Hōsamut haeng Chāt (1951)
[https://books.google.com.kh/books?id=mfEDAAAAMAAJ&q=Emerald+Buddha+Kamphaeng+Phet&dq=Emerald+Buddha+Kamphaeng+Phet&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwju2IPxo4jzAhUJ82EKHa0nDe04HhDoAXoECAUQAw General Guide to the Vajirañān Library and the National Museum], Publisher: National Museum, Department of Fine Arts, Original from the University of Michigan p.31 </ref>
== ដំណើរព្រះកែវមរកតចាកចេញពី (នគរឆៀងរ៉ាយ) ទៅកាន់ (ឆៀងម៉ៃ នៃអាណាចក្រឡាណា) ==
'''The journey of Emerald Buddha leaves Chiang Rai Kingdom, continues to (Chiang Mai of Lana Kingdom)'''
[[File:วัดพระแก้วดอนเต้าสุชาดาราม ลำปาง.jpg|left|thumb|The Emerald Buddha before to Chiang Mai, was surprised by an elephant swerving on the way to Lompang, Now (Wat Phra Kaeo Don Tao)]]
[[File:20171105 Wat Chedi Luang Chiang Mai 9897 DxO.jpg|thumb|Wat Chedi Luang Chiang Mai, The statue of the Emerald Buddha stayed 72 year Cambodia record 2020 BCE to 2092 BCE.]]
ក្នុងរវាង ព.សករាជ ១៩៨៥ ដល់ ២០២៦ ដែលជារជ្ជកាលព្រះបាទ "តិលោករាជ" ព្រះចៅក្រុង ឆៀងម៉ៃ ([[អង់គ្លេស]]: Chiang Mai) ដែលជាជនជាតិ ដើម (ឡាវ) សឹងមានអំណាចគ្របមកលើ ឆៀងរ៉ាយ (Chiang Rai) គ្រានោះដែរមានភិក្ខុមួយរូប នៅក្នុងវត្តមួយ ស្រុកឆៀងរ៉ាយតែងតែទៅបោសសំអាតនៅព្រះវិហារជារើយៗ តែភិក្ខុនោះមិនបានដឹងថាក្នុងវិហារនោះមាន បដិមាព្រះកែវមរកត នោះទេ ។ មានថ្ងៃមួយ ភិក្ខុអង្គនេះ ទៅបោសសំអាតក្នុងវិហារដូចសព្វមួយដង បានប្រទះ បដិមា ព្រះពុទ្ធមួយអង្គ របេះបាយអ (កំបោរ) ដែលគេស្រោប ក៏ទៅកោសមើល ឃើញជាបដិមា ព្រះកែវមរកត ក៏បានរត់ទៅប្រាប់ដំណឹងដល់ចៅអធិកាវត្តនិងអ្នកស្រុក នាំគ្នាផ្អើលឈូរឆ មកមើលបដិមា ព្រះកែវមរកត សេចក្ដីនេះបានដឹងដល់
"តិលោករាជ" ស្ដេចនៃអាណាចក្រ ឡាណា (Lana) លោកមានសេចក្ដីសោមនស្សណាស់ បង្គាប់ឱ្យបាវបម្រើយកដំរី មកទទួល បដិមា ព្រះកែវមរកត ទៅឆៀងម៉ៃ (Chiang Mai) កាលដែលធ្វើដំណើរតាមផ្លូវ លុះដល់ផ្លូវបំបែក ផ្លូវមួយទៅ លំប៉ាង (Lompang) ផ្លូវមួយទៅឆៀងម៉ៃ ដំរីបានផ្អើល បរទៅកាន់ផ្លូវលំប៉ាងវិញ ទ្រម័កដំរី ទប់និងញាក់ឱ្យដំរីទៅឆៀងម៉ៃយ៉ាងណា ក៏ដំរីមិនស្ដាប់បញ្ជានិងនៅតែដើរទៅតាមផ្លូវទៅលំប៉ាង ដូចនេះក្រុមការក៏បណ្ដោយទៅតាមដំរី ។ កាលទៅដល់លំប៉ាង គេក៏យកព្រះកែវមរកតទៅប្រគល់ឱ្យ សុវណ្ណអាមាត្យ ដែលជាចៅហ្វាយស្រុកទីនោះឱ្យរក្សាទុកជាបណ្ដោះអាសន្ន ហើយទៅក្រាបទូលថ្វាយ ព្រះចៅ តិលោករាជ តាមដំណើរ ។ ព្រះចៅ "តិលោករាជ" កាលដែលទ្រង់ជ្រាបហើយ ត្រាសឱ្យសាងវិហារនៅ
វត្តជោតិការាម ហៅវត្ត (ចេតិយហ្លួង) ដែលនៅឆៀងម៉ៃ ជាប្រញាប់ ស្រាប់ហើយ ត្រាសឱ្យលើកក្បួនមកនិមន្ត ព្រះកែវមរកត ពីលំប៉ាង ទៅប្រតិស្ឋានទុកនៅវិហារថ្មី ទ្រង់ធ្វើសក្ការៈគោរពបូជា បដិមា ព្រះកែវមរកត លុះអស់ព្រះជន្ម ។ ព្រះកែវមរកត ចេញពីឆៀងរ៉ាយ ទៅប្រតិស្ឋានទុកនៅ ឆៀងម៉ៃ ប្រមាណ ព.សករាជ ២០២០ ដល់ ព.សករាជ ២០៩២ ដម្កល់ទុកប្រមាណ ៧២ ឆ្នាំ ដោយអាការយ៉ាងនេះ ។<ref> Tep pitur Chim-Krasem (1950) [https://m.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AKambuja_Suriya_1950_Issue_9.pdf&page=1 Kambuja Suriya Issue 9], Publisher: Church of the Trinity Buddhist University of Cambodia p.82 </ref> <ref> Bardwell L. Smith, Holly Baker Reynolds (1987)
[https://books.google.com.kh/books?id=OsAfAAAAIAAJ&dq=Emerald+Buddha+Chiang+Mai&source=gbs_navlinks_s The City As a Sacred Center: Essays on Six Asian Contexts, Volume 46 of International Studies in Sociology and Social Anthropology], Publisher: BRILL Academic Publishers p.139 [[ISBN]]: 9004084711 </ref>
== ដំណើរព្រះកែវមរកតចាកចេញពី ឆៀងម៉ៃ ទៅកាន់ក្រុងវៀងច័ន្ទ ([[ប្រទេសឡាវ]]) ==
'''The Emerald Buddha Journey from Chiang Mai to Vientiane of (Laos)'''
[[File:Vat Phra Kèo.JPG|thumb|Vat Phra Kèo temple of Emerald Buddha Vihara at Vientiane of (Laos) Cambodia record built 2092 BCE, 1576 AD, 16th century.]]
ក្នុងឆ្នាំ ២០៩០ នៃព.សករាជ "ព្រះជ័យជេដ្ឋា" (Laos King: Cheijestha) ជាបុត្រ ព្រះចៅ "ពោធិសារ" នៃក្រុងវៀងច័ន្ទ ព្រះជន្មបាន ១៤ឆ្នាំ បានទៅគ្រងរាជសម្បត្តិនៅនគរឆៀងម៉ៃ ទ្រង់គោរពព្រះកែវមរកតខ្លាំងណាស់ លុះដល់ឆ្នាំ ២០៩២ នៃព.សករាជ ព្រះចៅពោធិសាររាជ ដែលជាព្រះបិតាបានសោយទីវង្គត់នៅវៀងច័ន្ទ ។ ព្រះជ័យជេដ្ឋា ក៏យាងចាកពីឆៀងម៉ៃ នាំទាំង បដិមាព្រះកែវមរកតទៅផង ដើម្បីធ្វើពិធីថ្វាយព្រះភ្លើង ដល់ព្រះបរមសព ព្រះរាជបិតា ក្រោយធ្វើពិធីបុណ្យសពរួច សព្វមុខមន្ត្រីបានលើកជ័យជេដ្ឋា ឱ្យសោយរាជសម្បត្តិនៅវៀងច័ន្ទ គ្រានោះទ្រង់មិនបានត្រឡប់ទៅឆៀងម៉ៃ វិញទេ ដោយបញ្ជារឱ្យក៏សាងព្រះវិហារមួយយ៉ាងធំ សម្រាប់ដាក់ដម្កល់ បដិមាព្រះកែវមរកត មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។ បដិមា ព្រះកែវមរកត ចាកចេញពីឆៀងម៉ៃ ទៅកាន់ក្រុងវៀងច័ន្ទ([[ប្រទេសឡាវ]]) រហូតដល់ឆ្នាំ ២៣២១ នៃព.សករាជ ដោយអាការយ៉ាងនេះឯង ។<ref> Tep pitur Chim-Krasem (1950) [https://m.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AKambuja_Suriya_1950_Issue_9.pdf&page=1 Kambuja Suriya Issue 9], Publisher: Church of the Trinity Buddhist University of Cambodia p.82 </ref> <ref> René de Berval (1959)
[https://books.google.com.kh/books?id=P2huAAAAMAAJ&q=Cambodia+emerald+buddha+17th&dq=Cambodia+emerald+buddha+17th&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjizteIn4jzAhXKQN4KHcd_BwI4KBDoAXoECAIQAw Kingdom of Laos: The Land of the Million Elephants and of the White Parasol], Publisher: France-Asie, Original from the University of Michigan p.506 </ref>
== ដំណើរព្រះកែវមរកតចាកចេញពី ក្រុងវៀងច័ន្ទ ទៅកាន់ ធនបុរី ([[ប្រទេសថៃ]]) ==
'''The Emerald Buddha Journey from Vientiane to Thonburi of (Thailand)'''
[[File:วัดพระศรีรัตนศาสดาราม วัดพระแก้ว กรุงเทพมหานคร - Wat Phra Kaew, Temple of Emerald Buddha, Bangkok, Thailand.jpg|left|thumb|Wat Phra Kaew, Temple of Emerald Buddha, Bangkok, Thailand.]]
[[File:Emerald Buddha taken from the outside.jpg|thumb|The Emerald Buddha at Wat Phra Kaew, Temple Bangkok, Thailand.]]
ក្នុងរវាងឆ្នាំ ២៣២១ នៃព.សករាជ ព្រះចៅ "តាកសុិន" (Taksin) សោយរាជបាន ១១ឆ្នាំ បានត្រាសប្រើ
ព្រះចៅ "ប្រាយ៉ាចក្រីដួង" (Phraya Chakrei Doung) ឱ្យលើកទ័ពទៅបង្រ្កាបក្រុងបះបោរភាគខាងជើង រហូតដល់ ក្រុងវៀងច័ន្ទ ។ កាលដែល ព្រះចក្រីដួង ទៅដល់ក្រុងវៀងច័ន្ទ បានឃើញបដិមា ព្រះកែវមរកត នៅក្នុងព្រះវិហារ ព្រះកែវ ក៏ទទួលយកមកថ្វាយព្រះចៅ "តាកសុិន" ទ្រង់ក៏យាងទទួលប្រតិដ្ឋានទុកនៅក្រុង "ធនបុរី" (Thonburi) អស់រយៈពេល ៧ឆ្នាំ ។ កាលព្រះចៅ "តាកសុិន" ចូលទីវង្គត់ហើយ "ព្រះចក្រីដួង" ឡើងសោយរាជបន្ត ទ្រង់បានយាងមកសាងរាជវាំងថ្មីនៅត្រើយខាងកើត ដែលមានឈ្មោះថា "ក្រុងទេពមហានគរ" (បច្ចុប្បន្នជាទីក្រុង [[បាងកក]]) ទ្រង់បានសាង ព្រះវិហារមួយ នៅក្នុងរាជវាំងទិសខាងត្បូង សម្រាប់ដាក់ដម្កល់ បដិមា ព្រះកែវមរកត នៅក្នុងនោះ ដែលវត្តនោះហៅថា "វត្តព្រះស្រីរតនាសាស្តារាម" (Wat Preah Srei Rotana Sastaram) or (Wat Phra Kaew) ដោយអាការយ៉ាងនេះ ព្រះកែវមរកត ចាកចេញពីក្រុងវៀងច័ន្ទ ([[ប្រទេសឡាវ]]) មកដល់ក្រុងបាងកកសព្វថ្ងៃនេះ ។<ref> Tep pitur Chim-Krasem (1950) [https://m.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AKambuja_Suriya_1950_Issue_9.pdf&page=1 Kambuja Suriya Issue 9], Publisher: Church of the Trinity Buddhist University of Cambodia p.82 </ref> <ref> Āphā Phamōnbut (1987)
[https://books.google.com.kh/books?id=wXC6AAAAIAAJ&q=Emerald+buddha+Thonburi&dq=Emerald+buddha+Thonburi&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwirz82i3InzAhXq4jgGHTOnByQQ6AF6BAgHEAM The History of Bangkok: Summary of Political and Cultural Events from the Age of Establishment to the Present], Publisher: Abha Bhamorabutr, Original from the University of California p.134 </ref>
== [[ព្រះត្រៃបិដក]] ==
ព្រះត្រៃបិតក ជាគម្ពីរ ឬ ជាឃ្លាំង ឬ កញ្ជើរសម្រាប់ផ្ទុក នូវពុទ្ធវច្ចនៈដែលមានសរុប ៨៤០០០ ធម្មក្ខន្ធ គឺជា មូលដ្ឋានទ្រឹស្ដី ទ្រទ្រង់ព្រះពុទ្ធសាសនា ។ ព្រះត្រៃបិដកត្រូវចែកចេញជា៣គម្ពីរសំខាន់ៗ មានដូចជា ៖
ក. វិន័យបិតក ៖ (មាន ២១០០០ធម្មក្ខន្ធ ត្រូវ ៥គម្ពីរ ហើយចែកជា ១៣ភាគ) ជាគម្ពីរដែលស្ដីអំពីច្បាប់ ក្រិត្យក្រម ដែលព្រះពុទ្ធបានបញ្ញត្តិហាមប្រាមនិងទ្រង់អនុញ្ញាតិ្ត ទុកជាគោលប្រព្រឹត្តិប្រតិបត្តិនៃបព្វជិតនិងគ្រហស្ថ ។
ខ. សុត្តន្តបិតក ៖ (មាន ២១០០០ធម្មក្ខន្ធ ត្រូវ ៥គម្ពីរ ហើយចែកជា ៦៤ភាគ) ជាកម្រងនៃពុទ្ធិ ផ្នែកព្រះសូត្រ ដែលនិយាយអំពីអំពើល្អ និងអាក្រក់ ការធ្វើបុណ្យទានជាដើម ។
គ. អភិធម្មបិតក ៖ (មាន ៤២០០០ធម្មក្ខន្ធ ត្រូវ ៧គម្ពីរ ហើយចែកជា ៣៣ភាគ) ជាកម្រងទស្សនៈពុទ្ធិដែល និយាយអំពី បរមត្ថវិជ្ជាប្រកបដោយអត្ថ បួនយ៉ាងគឺ ចិត្ត ចេតសិក រូប និព្វាន ។
== កំណត់ត្រា ==
<gallery widths="180px" heights="180px">
File:ទេពពិទូរ ឈឹមក្រសេម- Pitur Kra sem.jpg|Tep Pitur Chim-Krasem (1950) His Magazine Kambuja_Suriya Issue 9 History of the Emerald Buddha.
File:Anawrahta at National museum.JPG|Myanmar statue of King Anawrahta Request Buddha text and the Emerald Buddha from Sri Lanka 11th Century.
File:Emerald Buddha (424509026).jpg|The Emerald Buddha cover from Baccarat Crystal at Wat Phra Keow, Chiang Rai, Thailand.
File:Haw Phra Kew- original home of the Emerald Buddha (14545934493).jpg|Haw Phra Kew temple of Emerald Buddha Vihara, at Vientaine, Laos.
File:Emerald Buddha.jpg|The Emerald Buddha, 15th century as Chiang Saen Style, carved from jade stone at Grand Palace, Bangkok, Thailand.
File:Preah Keo Morakot.jpg|The Emerald Buddha Cambodia, Oudongk era 17th century, carved from real emerald from King Srei Soriyapor, at Silver Pagoda Phnom Penh.
</gallery>
== ឯកសារយោង ==
cb9n28t3yk8jpqgr3vyah383vfcnqh5
282487
282486
2022-08-15T06:51:24Z
Camhistory
36281
/* ដំណើរព្រះកែវមរកតចាកចេញពី កំពែងពេជ្រ ទៅកាន់ (ជៀងសែន) បន្តទៅ (នគរឆៀងរ៉ាយ) */
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #50C878;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ព្រះកែវមរកត </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |[[File:Preah Keo Morakot.jpg|250px]]
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="5" | Cambodia the Emerald Buddha 17th century, at Silver Pagoda Phnom Penh.<ref> Geographic School Bulletins (1940) [https://books.google.com.kh/books/about/Geographic_School_Bulletins.html?id=7dE7AQAAIAAJ&redir_esc=y Geographic School Bulletins], Publisher: Original from the University of California. </ref>
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឆ្នាំបង្កើត'''
| 44 BC.<ref> Pali Text Society (1997) [https://books.google.com.kh/books?id=GvFjAAAAMAAJ&q=emerald+buddha+44+bc&dq=emerald+buddha+44+bc&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwij4tviwYzzAhUYDd4KHd9PAT0Q6AF6BAgEEAM Journal of the Pali Text Society, Volume 23], Publisher: The Society, Original from the University of Michigan [[ISBN]]: 0860133567 </ref>
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឆ្នាំមកដល់កម្ពុជា'''
| ស.វទី១១ (11th Century)
|- style="vertical-align:center;"
|'''សម័យកាល អង្គរទី២'''
|'''[[សូរ្យវរ្ម័នទី១]]''' ឆ្នាំ ១០៤០ នៃគ.សករាជ
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឆ្នាំតម្កល់'''
|* យសោធរៈបុរៈ
(Yasodharapura) ៦៣ ឆ្នាំ
* ស្រីអាយុធ្យា
(Srei Ayuttaya) ១៧ ឆ្នាំ
* កំពែងពេជ្រ
(Kompheng Pich) ២០ ឆ្នាំ
|- style="vertical-align:center;"
|'''[[ពុទ្ធសាសនា]] [[មហាយាន]]'''
| ពុទ្ធិស័ទថ្វា (Bodhisattva)
|}
យោងតាមកំណត់ត្រារបស់កម្ពុជា របស់លោក [[ទេពពិទូរ ឈឹម ក្រសេម]] ឬ "ក្រសេមគន្ធៈបណ្ឌិត" ចុះផ្សាយក្នុងទស្សនាវដ្ដីកម្ពុជាសុរិយា កិច្ចកាល លើកទី9 ឆ្នាំ (1950)
'''ព្រះកែវមរកត''' ({{lang-en|Emerald Buddha}}) ({{lang-th|พระแก้วมรกต}}) (Kh-pronoun: Preah Keo Morokot) ដែលកំពុងស្ថិតនៅប្រទេស [[ស្រីលង្កា]] ([[អង់គ្លេស]]: Sri Lanka) ក្នុងរាជស្ដេច "លង្កស្សរាជ" ដែលបានតម្កល់ បដិមា (Statue) "ព្រះកែវមរកត" ក្នុងមហាវិហារ មេឃគិរី ដែលជាទីសិក្សាសំណាក់ធម៌យ៉ាងធំ ហាក់ដូចជា មហាវិទ្យាល័យ បរិយត្តិធម៌ក្នុងសម័យនោះ ។ គ្រានោះដែលមានស្ដេចភូមា (បច្ចុប្បន្នជាប្រទេស [[មីយ៉ាន់ម៉ា]]) ព្រះនាម "អនុរុទ្ធ" ([[អង់គ្លេស]]: Anawrahta) ទ្រង់បានធ្វើបដិសណ្ឋារៈ រឹតចំណងការទូតសាសនា ជាមួយស្ដេច "លង្កស្សរាជ" ទ្រង់បានសុំចំចម្លង [[ព្រះត្រៃបិដក]] ជាភាសាបាលី ១ចប់ និងប្រែជាភាសាលង្កា ១ចប់ទៀត ហើយព្រះអង្គសូមរតនា សុំព្រះកែវមរកត ជាទីគោរពរំលឹកដល់ពុទ្ធសាសនាផងដែរ ហើយព្រះបាទ លង្កស្សរាជ ក៏យល់ព្រមថ្វាយតាមសំណើរនេះ ។ កាលបើចម្លងចប់ហើយ ព្រះបាទ អនុរុទ្ធ ក៏បញ្ជូនព្រះត្រៃបិដក ជាភាសាបាលី ដាក់សំពៅ ១ និង ឱ្យជញ្ជូន ព្រះត្រៃបិដកសម្រាយព្រមទាំង បដិមា ព្រះកែវមរកត ដាក់សំពៅ ១ទៀត រីឯ ព្រះអង្គទ្រង់គង់នៅសំពៅ ដែលដាក់ព្រះត្រៃបិដកបាលី សំពៅទាំង២ បានបើកចាកចេញពីកោះលង្កា កាត់តាមមហាសមុទ្រឥណ្ឌា ([[អង់គ្លេស]]: India Ocean) សំដៅមកប្រទេសភូមា តែកាលមកដល់កណ្ដាលសមុទ្រ សំពៅទាំង២ បានជួបព្យុះបក់បោក សំពៅដែលផ្ទុកព្រះត្រៃបិដកសម្រាយព្រមទាំង បដិមា ព្រះកែវមរកត បានរសាត់មកដល់ត្រោយសមុទ្រ ត្រង់ខែត្របន្ទាយមាសនៃ [[អាណាចក្រខ្មែរ]] ភាគខាងត្បូង ។ ក្រមការខែត្រចាប់សំពៅនេះបាន ក៏នាំយក ព្រះត្រៃបិដកសម្រាយ ព្រមទាំង បដិមា ព្រះកែវមរកត មកថ្វាយព្រះមហាក្សត្រខ្មែរព្រះនាម
"[[សូរ្យវរ្ម័នទី១]]" ([[អង់គ្លេស]]: Suryavarman I) នៅក្រុង "ស្រីយសោធរៈបុរៈ" ([[អង់គ្លេស]]: Yashodharapura) ទ្រង់សោមនស្សណាស់ឱ្យទទួលទុកក្នុងព្រះបរមរាជវាំង ក្នុងរវាងឆ្នាំ ១០៤០ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយមកក្នុងរវាងឆ្នាំ ១០៤៤ នៃគ.សករាជ ព្រះបាទ អនុរុទ្ធ ដែលសោយរាជ្យសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ នៃអាណាចក្របាកាន បានជ្រាបដឹងដំណឹងនេះទ្រង់បានត្រាសបញ្ជារ ឱ្យរាជបំរើនាំរាជសារមកស្នើសុំយករបស់ទាំងនេះត្រឡប់ទៅវិញ ព្រះបាទ សូរ្យវរ្ម័នទី១ ក៏យល់ព្រមប្រគល់រាល់របស់ដែលបានមកពីសំពៅនោះទៅវិញទាំងអស់ លើកលែងតែបដិមា ព្រះកែវមរកត ទ្រង់សូមរក្សាទុកក្នុងព្រះនគរ ដើម្បីជាការគោរពបូជា ដូចនេះ បដិមា ព្រះកែវមរកត បានស្ថិតក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដោយអាការយ៉ាងនេះ ។<ref> Tep pitur Chim-Krasem (1950)
[https://m.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AKambuja_Suriya_1950_Issue_9.pdf&page=1 Kambuja Suriya Issue 9], Publisher: Church of the Trinity Buddhist University of Cambodia p.82 </ref> <ref> Eng Sut (1991)
[https://books.google.com.kh/books?id=Pf9stwAACAAJ&dq=ekas%C4%81r+mah%C4%81puras+khmaer&hl=en&sa=X&redir_esc=y Moha Boros Khmer Volume 1], Publisher: Cambodia Member of the Committee on History and Culture p.242 </ref>
== ដំណើរព្រះកែវមរកតចាកចេញពី យសោធរៈបុរៈ ទៅកាន់ស្រីអាយុធ្យា ==
'''The journey of Emerald Buddha from Yasodharapura to Srei Ayutthaya'''
កាល ព.សករាជ ១៦២៣ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទ [[ហស៌វរ្ម័នទី៣]] ក្រុងយសោធរៈបុរៈ ត្រូវបានទឹកជំនន់លិចលង់យ៉ាងខ្លាំង ស្របពេលនោះ កងទ័ពចាម្ប៉ា ([[អង់គ្លេស]]: Champa Army) បានឆ្លៀតឱកាសលើកទ័ពជើងទឹកវាយចូលរាជធានី យសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះបាទ ហស៌វរ្ម័នទី៣ បានបញ្ជារឱ្យក្រមការ ជញ្ជូនព្រះរាជ្យទ្រព្យសំខាន់ៗ ព្រមទាំងបដិមា ព្រះកែវមរកត ដាក់ទូក ដឹកជញ្ជូនទាំងក្រុមគ្រួសាររាជ្យវង្ស បូករួមទាំងមន្ត្រីផងឱ្យ បោះជុំរុំគេចខ្លួនទៅ តំបន់ភ្នំដងរែក (Dangrek Mountaints) គ្រានោះ "ព្រះអាទិត្យវង្ស"(Atith Vong) ជាឧបរាជខ្មែរ ដែលគង់នៅក្រុង "ស្រីអាយុធ្យា" (Srei Ayuttaya) ក្នុងរដ្ឋទ្វាវត្តី (State of Dvaravati) ដែលបានជ្រាបដំណឹងនេះ បាននាំកងទ័ពជើងទឹកយ៉ាងធំ មកទទួលព្រះបាទ ហស៌វរ្ម័នទី៣ យកទៅក្រុងស្រីអាយុធ្យា ដើម្បីឱ្យទ្រង់រួចផុតអំពីសេចក្ដីអន្តរាយនេះ ។ រីឯកងទ័ពចាម្ប៉ា ដែលបានវាយចូលក្រុង យសោធរៈបុរៈ បានដឹកជញ្ជូនទ្រព្យសម្បត្តិ និងបានដុតបំផ្លាញផ្ទះសំបែងក្នុងក្រុង យសោធរៈបុរៈ អស់ជាច្រើន គ្រានោះបានលេចមុខ ស្ដេចសឹកសង្គ្រាមមួយអង្គទៀត ដែលបង្កប់ខ្លួននៅតំបន់ខ្ពង់រាប តាមជួរភ្នំដងរែក បានលើកទ័ពបណ្ដេញកងទ័ពចាម្ប៉ា ឱ្យចេញពីក្រុង យសោធរៈបុរៈ ហើយទ្រង់បានគ្រប់គ្រងទីនោះ ដែលមានព្រះនាមថា ព្រះបាទ [[ជ័យវរ្ម័នទី៦]] ។ ចំណែកឯ ហស៌វរ្ម័នទី៣ កាលដែលទ្រង់ជ្រាបថា ក្រុងយសោធរៈបុរៈ ត្រូវបានគ្រងរាជ្យដោយក្សត្រថ្មីគឺ ព្រះបាទ ជ័យវរ្ម័នទី៦ ដូចនេះទ្រង់មិនអាចយាងត្រឡប់មកសោយរាជនៅ ក្រុងយសោធរៈបុរៈ វិញឡើយទ្រង់បានសំរេចចិត្ត គង់ស្ថិតនៅ ក្រុងស្រីអាយុធ្យា ជាបន្ត ដោយរោគប្រឈួន ព្រះបាទ ហស៌វរ្ម័នទី៣ ក៏បានសោយទីវង្គត់នៅ ក្រុងស្រីអាយុធ្យា ផងដែរ រីឯអគ្គមហេសី របស់ព្រះអង្គនាម "ជ័យរាជ ចូឡាមណី" ទ្រង់គង់នៅស្រីអាយុធ្យា រហូតដល់រដូវប្រាំង ទើបទ្រង់សុំលា អាទិត្យវង្ស ដែលជាឧបរាជ សុំត្រឡប់មកស្រុកកំណើត ក្រុងយសោធរៈបុរៈវិញ ព្រះអាទិត្យវង្ស មុននិងរៀបក្បួនជូនព្រះរាជដំណើរទ្រង់មកវិញ បានស្នើសុំរក្សាទុក បដិមា ព្រះកែវមរកត នៅក្នុងក្រុងស្រីអាយុធ្យា ព្រះនាងក៏យល់ព្រមរាជទានតាមការស្នើសុំរបស់ "អាទិត្យវង្ស" បដិមា ព្រះកែវមរកត ដែលមានដំណើរចាកចេញ ពីក្រុង យសោធរៈបុរៈ មកកាន់ក្រុងស្រីអាយុធ្យា ដោយអាការយ៉ាងនេះឯង ។<ref> Tep pitur Chim-Krasem (1950) [https://m.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AKambuja_Suriya_1950_Issue_9.pdf&page=1 Kambuja Suriya Issue 9], Publisher: Church of the Trinity Buddhist University of Cambodia p.82 </ref> <ref> Karen Schur Narula (1994)
[https://books.google.com.kh/books?id=bGbqAAAAMAAJ&q=Emerald+Buddha+Kamphaeng+Phet&dq=Emerald+Buddha+Kamphaeng+Phet&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwi-u4nHpInzAhULq5QKHSYZAv44FBDoAXoECAQQAw Voyage of the Emerald Buddha], Publisher: Oxford University Press, Original from the University of Michigan p.88 [[ISBN]]: 9676530573 </ref>
== ដំណើរព្រះកែវមរកតចាកចេញពី ស្រីអាយុធ្យា ទៅកាន់ កំពែងពេជ្រ ==
'''The journey of Emerald Buddha from Srei Ayutthaya to Kompheng Pich'''
'''(Thai Pronounciation: Kamphaeng Phet Province)'''
ក្នុងរវាងឆ្នាំ ១៦៤០ នៃព.សករាជ មានព្រះមហាឧបរាជខ្មែរមួយអង្គព្រះនាម "រាមរាជ" ក្នុងក្រុងកំពែងពេជ្រ នៃរដ្ឋ "ដាលៀង" ជាមហាមិត្រជិតដិតនិង "ព្រះអាទិត្យវង្ស" បានចូលមកសុំយក បដិមា ព្រះកែវមរកត ទៅទុកគោរពបូជា នៅកំពែងពេជ្រ ។ កាលដែលយកទៅមិនយូរប៉ុន្មាន
"ព្រះមណ្ឌលរាជ" ជាបុត្រា ព្រះរាមរាជ នៅ[[លវបុរៈ]] ([[ខេត្តលពបុរី]]) ក្នុងឋានៈជាចៅហ្វាយស្រុក បានទៅសុំព្រះកែវមរកត ពីព្រះរាជបិតា ទៅទុកបូជានៅ លវបុរៈ ។ កាលដែលយកទៅមិនយូរប៉ុន្មាន ក៏និមន្តយកមកថ្វាយព្រះរាជបិតាវិញ ព្រះរាមរាជ ក៏ទ្រង់ប្រតិស្ឋានទុកក្នុងវិហារធំ១ នៅក្រុងកំពែងពេជ្រ ([[អង់គ្លេស]]: Kompheng Pich) រហូតដល់ឆ្នាំ ១៦៦០ នៃព.សករាជ ព្រះកែវមរកត បានរក្សាទុកនៅកំពែងពេជ្រ ដោយអាការយ៉ាងនេះ ។<ref> Tep pitur Chim-Krasem (1950) [https://m.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AKambuja_Suriya_1950_Issue_9.pdf&page=1 Kambuja Suriya Issue 9], Publisher: Church of the Trinity Buddhist University of Cambodia p.82 </ref> <ref> Roy Hudson (1966)
[https://books.google.com.kh/books?id=uW0KAQAAIAAJ&q=emerald+buddha+Kamphaeng+phet&dq=emerald+buddha+Kamphaeng+phet&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjK0Jbw7IjzAhUMaN4KHV1JAcE4ChDoAXoECAMQAw Hudson's Guide to Chiengmai], Publisher: Pard Phanuprapha p.135 </ref>
== ដំណើរព្រះកែវមរកតចាកចេញពី កំពែងពេជ្រ ទៅកាន់ (ជៀងសែន) បន្តទៅ (នគរឆៀងរ៉ាយ) ==
'''The journey of Emerald Buddha leaves Kompeng Pich to (Chiang Sen), continues to (Chiang Rai Kingdom)'''
[[File:Wat Phra Kaew Chiang Rai Ubosot วัดพระแก้ว เชียงราย อุโบสถ.jpg|thumb|Wat Phra Kaew Chiang Rai temple of Emerald Buddha Vihara, Cambodia record 1660 BCE, 1110 AD.]]
ក្នុងវរវាង ព.សករាជ ១៦៥១ ដល់ ១៦៥៦ រជ្ជកាលព្រះបាទ [[ធរណីន្ទ្រវរ្ម័នទី១]] សោយរាជនៅក្រុង យសោធរៈបុរៈ ទ្រង់ខ្សោយព្រះតេជះរាជានុភាព ជាហេតុឱ្យមានការបោះបោរ ទូទាំងព្រះនគរកើតឡើង ចំពោះជាតិសៀម មានបុរសម្នាក់ឈ្មោះ ព្រហ្មរាជ ជាបុត្រពង្គរាជ បានតាំងរដ្ឋប្រទេសរបស់ខ្លួនឡើងនៅស្រុក "យោនក" ជៀងសែន (Chiang Sen) ក្នុងរវាង ព.សករាជ ១៦៤០-១៦៥០ ។ ក្នុងព.សករាជ ១៦៦០ "ព្រហ្មរាជ" ដែលជាជនជាតិតៃ ជាជនជាតិដើមរបស់ពួកសៀម បានលើកទ័ព វាយយកបណ្ដាខេត្តស្រុកភាគខាងលិច របស់ [[អាណាចក្រខ្មែរ]] អស់ជាច្រើន និងបានវាយមកដល់ ក្រុងកំពែងពេជ្រ ហើយយកបានបដិមា ព្រះកែវមរកត ទៅជៀងសែនផងដែរ ។ ព្រហ្មរាជ កាលបានព្រះកែវមរកតហើយ មានសេចក្ដីព្រួយ ដោយខ្លាចខ្មែរ លើកទ័ពវាយដណ្ដើមយកមកវិញ ក៏មានឧបាយកល បំបាត់ដានព្រះកែវមរកត ដោយយកបាយអ (កំបោរ) មកបូកស្រោបព្រះកែវមរកតឱ្យជិត ដើម្បីឱ្យមើលមកឃើញតែព្រះពុទ្ធរូបធម្មតា ហើយបានយកទៅលាក់ទុកមិនឱ្យនរណាដឹងឡើយ ។ រហូតដល់រាជព្រះបាទ [[សូរ្យវរ្ម័នទី២]] ទ្រង់បានលើកទ័ពទៅវាយនគរ ជៀងសែន យកមកដាក់ជាចំនុះ ហើយទ្រង់មិនបានយកចិត្តទុកដាក់និង ស្វែងរកពុទ្ធ បដិមា ព្រះកែវមរកតឡើយ ពីព្រោះទ្រង់កាន់សាសនាព្រាហ្មណ៍ ដូចនេះ ព្រះកែវមរកត ស្ថិតនៅជៀងសែន ដោយអាការយ៉ាងនេះ ។ បន្ទាប់ពី ជៀងសែន ធ្លាក់ជាចំនុះនគរខ្មែរ ព្រហ្មរាជបានយក ព្រះកែវមរកត ទៅប្រតិស្ឋានទុកនៅ ឆៀងរ៉ាយ (Chiang Rai) ក្នុងវត្តមួយ ហើយព្រហ្មរាជ ក៏បានសុគតទៅ ហើយព្រះកែវមរកត ក៏របូតពីកម្ពុជា ដោយអាការយ៉ាងនេះឯង ។<ref> Tep pitur Chim-Krasem (1950) [https://m.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AKambuja_Suriya_1950_Issue_9.pdf&page=1 Kambuja Suriya Issue 9], Publisher: Church of the Trinity Buddhist University of Cambodia p.82 </ref> <ref> Thailand. Hōsamut haeng Chāt (1951)
[https://books.google.com.kh/books?id=mfEDAAAAMAAJ&q=Emerald+Buddha+Kamphaeng+Phet&dq=Emerald+Buddha+Kamphaeng+Phet&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwju2IPxo4jzAhUJ82EKHa0nDe04HhDoAXoECAUQAw General Guide to the Vajirañān Library and the National Museum], Publisher: National Museum, Department of Fine Arts, Original from the University of Michigan p.31 </ref>
== ដំណើរព្រះកែវមរកតចាកចេញពី (នគរឆៀងរ៉ាយ) ទៅកាន់ (ឆៀងម៉ៃ នៃអាណាចក្រឡាណា) ==
'''The journey of Emerald Buddha leaves Chiang Rai Kingdom, continues to (Chiang Mai of Lana Kingdom)'''
[[File:วัดพระแก้วดอนเต้าสุชาดาราม ลำปาง.jpg|left|thumb|The Emerald Buddha before to Chiang Mai, was surprised by an elephant swerving on the way to Lompang, Now (Wat Phra Kaeo Don Tao)]]
[[File:20171105 Wat Chedi Luang Chiang Mai 9897 DxO.jpg|thumb|Wat Chedi Luang Chiang Mai, The statue of the Emerald Buddha stayed 72 year Cambodia record 2020 BCE to 2092 BCE.]]
ក្នុងរវាង ព.សករាជ ១៩៨៥ ដល់ ២០២៦ ដែលជារជ្ជកាលព្រះបាទ "តិលោករាជ" ព្រះចៅក្រុង ឆៀងម៉ៃ ([[អង់គ្លេស]]: Chiang Mai) ដែលជាជនជាតិ ដើម (ឡាវ) សឹងមានអំណាចគ្របមកលើ ឆៀងរ៉ាយ (Chiang Rai) គ្រានោះដែរមានភិក្ខុមួយរូប នៅក្នុងវត្តមួយ ស្រុកឆៀងរ៉ាយតែងតែទៅបោសសំអាតនៅព្រះវិហារជារើយៗ តែភិក្ខុនោះមិនបានដឹងថាក្នុងវិហារនោះមាន បដិមាព្រះកែវមរកត នោះទេ ។ មានថ្ងៃមួយ ភិក្ខុអង្គនេះ ទៅបោសសំអាតក្នុងវិហារដូចសព្វមួយដង បានប្រទះ បដិមា ព្រះពុទ្ធមួយអង្គ របេះបាយអ (កំបោរ) ដែលគេស្រោប ក៏ទៅកោសមើល ឃើញជាបដិមា ព្រះកែវមរកត ក៏បានរត់ទៅប្រាប់ដំណឹងដល់ចៅអធិកាវត្តនិងអ្នកស្រុក នាំគ្នាផ្អើលឈូរឆ មកមើលបដិមា ព្រះកែវមរកត សេចក្ដីនេះបានដឹងដល់
"តិលោករាជ" ស្ដេចនៃអាណាចក្រ ឡាណា (Lana) លោកមានសេចក្ដីសោមនស្សណាស់ បង្គាប់ឱ្យបាវបម្រើយកដំរី មកទទួល បដិមា ព្រះកែវមរកត ទៅឆៀងម៉ៃ (Chiang Mai) កាលដែលធ្វើដំណើរតាមផ្លូវ លុះដល់ផ្លូវបំបែក ផ្លូវមួយទៅ លំប៉ាង (Lompang) ផ្លូវមួយទៅឆៀងម៉ៃ ដំរីបានផ្អើល បរទៅកាន់ផ្លូវលំប៉ាងវិញ ទ្រម័កដំរី ទប់និងញាក់ឱ្យដំរីទៅឆៀងម៉ៃយ៉ាងណា ក៏ដំរីមិនស្ដាប់បញ្ជានិងនៅតែដើរទៅតាមផ្លូវទៅលំប៉ាង ដូចនេះក្រុមការក៏បណ្ដោយទៅតាមដំរី ។ កាលទៅដល់លំប៉ាង គេក៏យកព្រះកែវមរកតទៅប្រគល់ឱ្យ សុវណ្ណអាមាត្យ ដែលជាចៅហ្វាយស្រុកទីនោះឱ្យរក្សាទុកជាបណ្ដោះអាសន្ន ហើយទៅក្រាបទូលថ្វាយ ព្រះចៅ តិលោករាជ តាមដំណើរ ។ ព្រះចៅ "តិលោករាជ" កាលដែលទ្រង់ជ្រាបហើយ ត្រាសឱ្យសាងវិហារនៅ
វត្តជោតិការាម ហៅវត្ត (ចេតិយហ្លួង) ដែលនៅឆៀងម៉ៃ ជាប្រញាប់ ស្រាប់ហើយ ត្រាសឱ្យលើកក្បួនមកនិមន្ត ព្រះកែវមរកត ពីលំប៉ាង ទៅប្រតិស្ឋានទុកនៅវិហារថ្មី ទ្រង់ធ្វើសក្ការៈគោរពបូជា បដិមា ព្រះកែវមរកត លុះអស់ព្រះជន្ម ។ ព្រះកែវមរកត ចេញពីឆៀងរ៉ាយ ទៅប្រតិស្ឋានទុកនៅ ឆៀងម៉ៃ ប្រមាណ ព.សករាជ ២០២០ ដល់ ព.សករាជ ២០៩២ ដម្កល់ទុកប្រមាណ ៧២ ឆ្នាំ ដោយអាការយ៉ាងនេះ ។<ref> Tep pitur Chim-Krasem (1950) [https://m.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AKambuja_Suriya_1950_Issue_9.pdf&page=1 Kambuja Suriya Issue 9], Publisher: Church of the Trinity Buddhist University of Cambodia p.82 </ref> <ref> Bardwell L. Smith, Holly Baker Reynolds (1987)
[https://books.google.com.kh/books?id=OsAfAAAAIAAJ&dq=Emerald+Buddha+Chiang+Mai&source=gbs_navlinks_s The City As a Sacred Center: Essays on Six Asian Contexts, Volume 46 of International Studies in Sociology and Social Anthropology], Publisher: BRILL Academic Publishers p.139 [[ISBN]]: 9004084711 </ref>
== ដំណើរព្រះកែវមរកតចាកចេញពី ឆៀងម៉ៃ ទៅកាន់ក្រុងវៀងច័ន្ទ ([[ប្រទេសឡាវ]]) ==
'''The Emerald Buddha Journey from Chiang Mai to Vientiane of (Laos)'''
[[File:Vat Phra Kèo.JPG|thumb|Vat Phra Kèo temple of Emerald Buddha Vihara at Vientiane of (Laos) Cambodia record built 2092 BCE, 1576 AD, 16th century.]]
ក្នុងឆ្នាំ ២០៩០ នៃព.សករាជ "ព្រះជ័យជេដ្ឋា" (Laos King: Cheijestha) ជាបុត្រ ព្រះចៅ "ពោធិសារ" នៃក្រុងវៀងច័ន្ទ ព្រះជន្មបាន ១៤ឆ្នាំ បានទៅគ្រងរាជសម្បត្តិនៅនគរឆៀងម៉ៃ ទ្រង់គោរពព្រះកែវមរកតខ្លាំងណាស់ លុះដល់ឆ្នាំ ២០៩២ នៃព.សករាជ ព្រះចៅពោធិសាររាជ ដែលជាព្រះបិតាបានសោយទីវង្គត់នៅវៀងច័ន្ទ ។ ព្រះជ័យជេដ្ឋា ក៏យាងចាកពីឆៀងម៉ៃ នាំទាំង បដិមាព្រះកែវមរកតទៅផង ដើម្បីធ្វើពិធីថ្វាយព្រះភ្លើង ដល់ព្រះបរមសព ព្រះរាជបិតា ក្រោយធ្វើពិធីបុណ្យសពរួច សព្វមុខមន្ត្រីបានលើកជ័យជេដ្ឋា ឱ្យសោយរាជសម្បត្តិនៅវៀងច័ន្ទ គ្រានោះទ្រង់មិនបានត្រឡប់ទៅឆៀងម៉ៃ វិញទេ ដោយបញ្ជារឱ្យក៏សាងព្រះវិហារមួយយ៉ាងធំ សម្រាប់ដាក់ដម្កល់ បដិមាព្រះកែវមរកត មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។ បដិមា ព្រះកែវមរកត ចាកចេញពីឆៀងម៉ៃ ទៅកាន់ក្រុងវៀងច័ន្ទ([[ប្រទេសឡាវ]]) រហូតដល់ឆ្នាំ ២៣២១ នៃព.សករាជ ដោយអាការយ៉ាងនេះឯង ។<ref> Tep pitur Chim-Krasem (1950) [https://m.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AKambuja_Suriya_1950_Issue_9.pdf&page=1 Kambuja Suriya Issue 9], Publisher: Church of the Trinity Buddhist University of Cambodia p.82 </ref> <ref> René de Berval (1959)
[https://books.google.com.kh/books?id=P2huAAAAMAAJ&q=Cambodia+emerald+buddha+17th&dq=Cambodia+emerald+buddha+17th&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjizteIn4jzAhXKQN4KHcd_BwI4KBDoAXoECAIQAw Kingdom of Laos: The Land of the Million Elephants and of the White Parasol], Publisher: France-Asie, Original from the University of Michigan p.506 </ref>
== ដំណើរព្រះកែវមរកតចាកចេញពី ក្រុងវៀងច័ន្ទ ទៅកាន់ ធនបុរី ([[ប្រទេសថៃ]]) ==
'''The Emerald Buddha Journey from Vientiane to Thonburi of (Thailand)'''
[[File:วัดพระศรีรัตนศาสดาราม วัดพระแก้ว กรุงเทพมหานคร - Wat Phra Kaew, Temple of Emerald Buddha, Bangkok, Thailand.jpg|left|thumb|Wat Phra Kaew, Temple of Emerald Buddha, Bangkok, Thailand.]]
[[File:Emerald Buddha taken from the outside.jpg|thumb|The Emerald Buddha at Wat Phra Kaew, Temple Bangkok, Thailand.]]
ក្នុងរវាងឆ្នាំ ២៣២១ នៃព.សករាជ ព្រះចៅ "តាកសុិន" (Taksin) សោយរាជបាន ១១ឆ្នាំ បានត្រាសប្រើ
ព្រះចៅ "ប្រាយ៉ាចក្រីដួង" (Phraya Chakrei Doung) ឱ្យលើកទ័ពទៅបង្រ្កាបក្រុងបះបោរភាគខាងជើង រហូតដល់ ក្រុងវៀងច័ន្ទ ។ កាលដែល ព្រះចក្រីដួង ទៅដល់ក្រុងវៀងច័ន្ទ បានឃើញបដិមា ព្រះកែវមរកត នៅក្នុងព្រះវិហារ ព្រះកែវ ក៏ទទួលយកមកថ្វាយព្រះចៅ "តាកសុិន" ទ្រង់ក៏យាងទទួលប្រតិដ្ឋានទុកនៅក្រុង "ធនបុរី" (Thonburi) អស់រយៈពេល ៧ឆ្នាំ ។ កាលព្រះចៅ "តាកសុិន" ចូលទីវង្គត់ហើយ "ព្រះចក្រីដួង" ឡើងសោយរាជបន្ត ទ្រង់បានយាងមកសាងរាជវាំងថ្មីនៅត្រើយខាងកើត ដែលមានឈ្មោះថា "ក្រុងទេពមហានគរ" (បច្ចុប្បន្នជាទីក្រុង [[បាងកក]]) ទ្រង់បានសាង ព្រះវិហារមួយ នៅក្នុងរាជវាំងទិសខាងត្បូង សម្រាប់ដាក់ដម្កល់ បដិមា ព្រះកែវមរកត នៅក្នុងនោះ ដែលវត្តនោះហៅថា "វត្តព្រះស្រីរតនាសាស្តារាម" (Wat Preah Srei Rotana Sastaram) or (Wat Phra Kaew) ដោយអាការយ៉ាងនេះ ព្រះកែវមរកត ចាកចេញពីក្រុងវៀងច័ន្ទ ([[ប្រទេសឡាវ]]) មកដល់ក្រុងបាងកកសព្វថ្ងៃនេះ ។<ref> Tep pitur Chim-Krasem (1950) [https://m.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AKambuja_Suriya_1950_Issue_9.pdf&page=1 Kambuja Suriya Issue 9], Publisher: Church of the Trinity Buddhist University of Cambodia p.82 </ref> <ref> Āphā Phamōnbut (1987)
[https://books.google.com.kh/books?id=wXC6AAAAIAAJ&q=Emerald+buddha+Thonburi&dq=Emerald+buddha+Thonburi&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwirz82i3InzAhXq4jgGHTOnByQQ6AF6BAgHEAM The History of Bangkok: Summary of Political and Cultural Events from the Age of Establishment to the Present], Publisher: Abha Bhamorabutr, Original from the University of California p.134 </ref>
== [[ព្រះត្រៃបិដក]] ==
ព្រះត្រៃបិតក ជាគម្ពីរ ឬ ជាឃ្លាំង ឬ កញ្ជើរសម្រាប់ផ្ទុក នូវពុទ្ធវច្ចនៈដែលមានសរុប ៨៤០០០ ធម្មក្ខន្ធ គឺជា មូលដ្ឋានទ្រឹស្ដី ទ្រទ្រង់ព្រះពុទ្ធសាសនា ។ ព្រះត្រៃបិដកត្រូវចែកចេញជា៣គម្ពីរសំខាន់ៗ មានដូចជា ៖
ក. វិន័យបិតក ៖ (មាន ២១០០០ធម្មក្ខន្ធ ត្រូវ ៥គម្ពីរ ហើយចែកជា ១៣ភាគ) ជាគម្ពីរដែលស្ដីអំពីច្បាប់ ក្រិត្យក្រម ដែលព្រះពុទ្ធបានបញ្ញត្តិហាមប្រាមនិងទ្រង់អនុញ្ញាតិ្ត ទុកជាគោលប្រព្រឹត្តិប្រតិបត្តិនៃបព្វជិតនិងគ្រហស្ថ ។
ខ. សុត្តន្តបិតក ៖ (មាន ២១០០០ធម្មក្ខន្ធ ត្រូវ ៥គម្ពីរ ហើយចែកជា ៦៤ភាគ) ជាកម្រងនៃពុទ្ធិ ផ្នែកព្រះសូត្រ ដែលនិយាយអំពីអំពើល្អ និងអាក្រក់ ការធ្វើបុណ្យទានជាដើម ។
គ. អភិធម្មបិតក ៖ (មាន ៤២០០០ធម្មក្ខន្ធ ត្រូវ ៧គម្ពីរ ហើយចែកជា ៣៣ភាគ) ជាកម្រងទស្សនៈពុទ្ធិដែល និយាយអំពី បរមត្ថវិជ្ជាប្រកបដោយអត្ថ បួនយ៉ាងគឺ ចិត្ត ចេតសិក រូប និព្វាន ។
== កំណត់ត្រា ==
<gallery widths="180px" heights="180px">
File:ទេពពិទូរ ឈឹមក្រសេម- Pitur Kra sem.jpg|Tep Pitur Chim-Krasem (1950) His Magazine Kambuja_Suriya Issue 9 History of the Emerald Buddha.
File:Anawrahta at National museum.JPG|Myanmar statue of King Anawrahta Request Buddha text and the Emerald Buddha from Sri Lanka 11th Century.
File:Emerald Buddha (424509026).jpg|The Emerald Buddha cover from Baccarat Crystal at Wat Phra Keow, Chiang Rai, Thailand.
File:Haw Phra Kew- original home of the Emerald Buddha (14545934493).jpg|Haw Phra Kew temple of Emerald Buddha Vihara, at Vientaine, Laos.
File:Emerald Buddha.jpg|The Emerald Buddha, 15th century as Chiang Saen Style, carved from jade stone at Grand Palace, Bangkok, Thailand.
File:Preah Keo Morakot.jpg|The Emerald Buddha Cambodia, Oudongk era 17th century, carved from real emerald from King Srei Soriyapor, at Silver Pagoda Phnom Penh.
</gallery>
== ឯកសារយោង ==
4ycebrqfmx7w7zgiyviyn7hvmjjxrge
282488
282487
2022-08-15T06:56:31Z
Camhistory
36281
/* ដំណើរព្រះកែវមរកតចាកចេញពី ឆៀងម៉ៃ ទៅកាន់ក្រុងវៀងច័ន្ទ (ប្រទេសឡាវ) */2092 BCE - 544 = 1548 AD
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #50C878;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ព្រះកែវមរកត </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |[[File:Preah Keo Morakot.jpg|250px]]
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="5" | Cambodia the Emerald Buddha 17th century, at Silver Pagoda Phnom Penh.<ref> Geographic School Bulletins (1940) [https://books.google.com.kh/books/about/Geographic_School_Bulletins.html?id=7dE7AQAAIAAJ&redir_esc=y Geographic School Bulletins], Publisher: Original from the University of California. </ref>
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឆ្នាំបង្កើត'''
| 44 BC.<ref> Pali Text Society (1997) [https://books.google.com.kh/books?id=GvFjAAAAMAAJ&q=emerald+buddha+44+bc&dq=emerald+buddha+44+bc&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwij4tviwYzzAhUYDd4KHd9PAT0Q6AF6BAgEEAM Journal of the Pali Text Society, Volume 23], Publisher: The Society, Original from the University of Michigan [[ISBN]]: 0860133567 </ref>
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឆ្នាំមកដល់កម្ពុជា'''
| ស.វទី១១ (11th Century)
|- style="vertical-align:center;"
|'''សម័យកាល អង្គរទី២'''
|'''[[សូរ្យវរ្ម័នទី១]]''' ឆ្នាំ ១០៤០ នៃគ.សករាជ
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឆ្នាំតម្កល់'''
|* យសោធរៈបុរៈ
(Yasodharapura) ៦៣ ឆ្នាំ
* ស្រីអាយុធ្យា
(Srei Ayuttaya) ១៧ ឆ្នាំ
* កំពែងពេជ្រ
(Kompheng Pich) ២០ ឆ្នាំ
|- style="vertical-align:center;"
|'''[[ពុទ្ធសាសនា]] [[មហាយាន]]'''
| ពុទ្ធិស័ទថ្វា (Bodhisattva)
|}
យោងតាមកំណត់ត្រារបស់កម្ពុជា របស់លោក [[ទេពពិទូរ ឈឹម ក្រសេម]] ឬ "ក្រសេមគន្ធៈបណ្ឌិត" ចុះផ្សាយក្នុងទស្សនាវដ្ដីកម្ពុជាសុរិយា កិច្ចកាល លើកទី9 ឆ្នាំ (1950)
'''ព្រះកែវមរកត''' ({{lang-en|Emerald Buddha}}) ({{lang-th|พระแก้วมรกต}}) (Kh-pronoun: Preah Keo Morokot) ដែលកំពុងស្ថិតនៅប្រទេស [[ស្រីលង្កា]] ([[អង់គ្លេស]]: Sri Lanka) ក្នុងរាជស្ដេច "លង្កស្សរាជ" ដែលបានតម្កល់ បដិមា (Statue) "ព្រះកែវមរកត" ក្នុងមហាវិហារ មេឃគិរី ដែលជាទីសិក្សាសំណាក់ធម៌យ៉ាងធំ ហាក់ដូចជា មហាវិទ្យាល័យ បរិយត្តិធម៌ក្នុងសម័យនោះ ។ គ្រានោះដែលមានស្ដេចភូមា (បច្ចុប្បន្នជាប្រទេស [[មីយ៉ាន់ម៉ា]]) ព្រះនាម "អនុរុទ្ធ" ([[អង់គ្លេស]]: Anawrahta) ទ្រង់បានធ្វើបដិសណ្ឋារៈ រឹតចំណងការទូតសាសនា ជាមួយស្ដេច "លង្កស្សរាជ" ទ្រង់បានសុំចំចម្លង [[ព្រះត្រៃបិដក]] ជាភាសាបាលី ១ចប់ និងប្រែជាភាសាលង្កា ១ចប់ទៀត ហើយព្រះអង្គសូមរតនា សុំព្រះកែវមរកត ជាទីគោរពរំលឹកដល់ពុទ្ធសាសនាផងដែរ ហើយព្រះបាទ លង្កស្សរាជ ក៏យល់ព្រមថ្វាយតាមសំណើរនេះ ។ កាលបើចម្លងចប់ហើយ ព្រះបាទ អនុរុទ្ធ ក៏បញ្ជូនព្រះត្រៃបិដក ជាភាសាបាលី ដាក់សំពៅ ១ និង ឱ្យជញ្ជូន ព្រះត្រៃបិដកសម្រាយព្រមទាំង បដិមា ព្រះកែវមរកត ដាក់សំពៅ ១ទៀត រីឯ ព្រះអង្គទ្រង់គង់នៅសំពៅ ដែលដាក់ព្រះត្រៃបិដកបាលី សំពៅទាំង២ បានបើកចាកចេញពីកោះលង្កា កាត់តាមមហាសមុទ្រឥណ្ឌា ([[អង់គ្លេស]]: India Ocean) សំដៅមកប្រទេសភូមា តែកាលមកដល់កណ្ដាលសមុទ្រ សំពៅទាំង២ បានជួបព្យុះបក់បោក សំពៅដែលផ្ទុកព្រះត្រៃបិដកសម្រាយព្រមទាំង បដិមា ព្រះកែវមរកត បានរសាត់មកដល់ត្រោយសមុទ្រ ត្រង់ខែត្របន្ទាយមាសនៃ [[អាណាចក្រខ្មែរ]] ភាគខាងត្បូង ។ ក្រមការខែត្រចាប់សំពៅនេះបាន ក៏នាំយក ព្រះត្រៃបិដកសម្រាយ ព្រមទាំង បដិមា ព្រះកែវមរកត មកថ្វាយព្រះមហាក្សត្រខ្មែរព្រះនាម
"[[សូរ្យវរ្ម័នទី១]]" ([[អង់គ្លេស]]: Suryavarman I) នៅក្រុង "ស្រីយសោធរៈបុរៈ" ([[អង់គ្លេស]]: Yashodharapura) ទ្រង់សោមនស្សណាស់ឱ្យទទួលទុកក្នុងព្រះបរមរាជវាំង ក្នុងរវាងឆ្នាំ ១០៤០ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយមកក្នុងរវាងឆ្នាំ ១០៤៤ នៃគ.សករាជ ព្រះបាទ អនុរុទ្ធ ដែលសោយរាជ្យសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ នៃអាណាចក្របាកាន បានជ្រាបដឹងដំណឹងនេះទ្រង់បានត្រាសបញ្ជារ ឱ្យរាជបំរើនាំរាជសារមកស្នើសុំយករបស់ទាំងនេះត្រឡប់ទៅវិញ ព្រះបាទ សូរ្យវរ្ម័នទី១ ក៏យល់ព្រមប្រគល់រាល់របស់ដែលបានមកពីសំពៅនោះទៅវិញទាំងអស់ លើកលែងតែបដិមា ព្រះកែវមរកត ទ្រង់សូមរក្សាទុកក្នុងព្រះនគរ ដើម្បីជាការគោរពបូជា ដូចនេះ បដិមា ព្រះកែវមរកត បានស្ថិតក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដោយអាការយ៉ាងនេះ ។<ref> Tep pitur Chim-Krasem (1950)
[https://m.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AKambuja_Suriya_1950_Issue_9.pdf&page=1 Kambuja Suriya Issue 9], Publisher: Church of the Trinity Buddhist University of Cambodia p.82 </ref> <ref> Eng Sut (1991)
[https://books.google.com.kh/books?id=Pf9stwAACAAJ&dq=ekas%C4%81r+mah%C4%81puras+khmaer&hl=en&sa=X&redir_esc=y Moha Boros Khmer Volume 1], Publisher: Cambodia Member of the Committee on History and Culture p.242 </ref>
== ដំណើរព្រះកែវមរកតចាកចេញពី យសោធរៈបុរៈ ទៅកាន់ស្រីអាយុធ្យា ==
'''The journey of Emerald Buddha from Yasodharapura to Srei Ayutthaya'''
កាល ព.សករាជ ១៦២៣ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទ [[ហស៌វរ្ម័នទី៣]] ក្រុងយសោធរៈបុរៈ ត្រូវបានទឹកជំនន់លិចលង់យ៉ាងខ្លាំង ស្របពេលនោះ កងទ័ពចាម្ប៉ា ([[អង់គ្លេស]]: Champa Army) បានឆ្លៀតឱកាសលើកទ័ពជើងទឹកវាយចូលរាជធានី យសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះបាទ ហស៌វរ្ម័នទី៣ បានបញ្ជារឱ្យក្រមការ ជញ្ជូនព្រះរាជ្យទ្រព្យសំខាន់ៗ ព្រមទាំងបដិមា ព្រះកែវមរកត ដាក់ទូក ដឹកជញ្ជូនទាំងក្រុមគ្រួសាររាជ្យវង្ស បូករួមទាំងមន្ត្រីផងឱ្យ បោះជុំរុំគេចខ្លួនទៅ តំបន់ភ្នំដងរែក (Dangrek Mountaints) គ្រានោះ "ព្រះអាទិត្យវង្ស"(Atith Vong) ជាឧបរាជខ្មែរ ដែលគង់នៅក្រុង "ស្រីអាយុធ្យា" (Srei Ayuttaya) ក្នុងរដ្ឋទ្វាវត្តី (State of Dvaravati) ដែលបានជ្រាបដំណឹងនេះ បាននាំកងទ័ពជើងទឹកយ៉ាងធំ មកទទួលព្រះបាទ ហស៌វរ្ម័នទី៣ យកទៅក្រុងស្រីអាយុធ្យា ដើម្បីឱ្យទ្រង់រួចផុតអំពីសេចក្ដីអន្តរាយនេះ ។ រីឯកងទ័ពចាម្ប៉ា ដែលបានវាយចូលក្រុង យសោធរៈបុរៈ បានដឹកជញ្ជូនទ្រព្យសម្បត្តិ និងបានដុតបំផ្លាញផ្ទះសំបែងក្នុងក្រុង យសោធរៈបុរៈ អស់ជាច្រើន គ្រានោះបានលេចមុខ ស្ដេចសឹកសង្គ្រាមមួយអង្គទៀត ដែលបង្កប់ខ្លួននៅតំបន់ខ្ពង់រាប តាមជួរភ្នំដងរែក បានលើកទ័ពបណ្ដេញកងទ័ពចាម្ប៉ា ឱ្យចេញពីក្រុង យសោធរៈបុរៈ ហើយទ្រង់បានគ្រប់គ្រងទីនោះ ដែលមានព្រះនាមថា ព្រះបាទ [[ជ័យវរ្ម័នទី៦]] ។ ចំណែកឯ ហស៌វរ្ម័នទី៣ កាលដែលទ្រង់ជ្រាបថា ក្រុងយសោធរៈបុរៈ ត្រូវបានគ្រងរាជ្យដោយក្សត្រថ្មីគឺ ព្រះបាទ ជ័យវរ្ម័នទី៦ ដូចនេះទ្រង់មិនអាចយាងត្រឡប់មកសោយរាជនៅ ក្រុងយសោធរៈបុរៈ វិញឡើយទ្រង់បានសំរេចចិត្ត គង់ស្ថិតនៅ ក្រុងស្រីអាយុធ្យា ជាបន្ត ដោយរោគប្រឈួន ព្រះបាទ ហស៌វរ្ម័នទី៣ ក៏បានសោយទីវង្គត់នៅ ក្រុងស្រីអាយុធ្យា ផងដែរ រីឯអគ្គមហេសី របស់ព្រះអង្គនាម "ជ័យរាជ ចូឡាមណី" ទ្រង់គង់នៅស្រីអាយុធ្យា រហូតដល់រដូវប្រាំង ទើបទ្រង់សុំលា អាទិត្យវង្ស ដែលជាឧបរាជ សុំត្រឡប់មកស្រុកកំណើត ក្រុងយសោធរៈបុរៈវិញ ព្រះអាទិត្យវង្ស មុននិងរៀបក្បួនជូនព្រះរាជដំណើរទ្រង់មកវិញ បានស្នើសុំរក្សាទុក បដិមា ព្រះកែវមរកត នៅក្នុងក្រុងស្រីអាយុធ្យា ព្រះនាងក៏យល់ព្រមរាជទានតាមការស្នើសុំរបស់ "អាទិត្យវង្ស" បដិមា ព្រះកែវមរកត ដែលមានដំណើរចាកចេញ ពីក្រុង យសោធរៈបុរៈ មកកាន់ក្រុងស្រីអាយុធ្យា ដោយអាការយ៉ាងនេះឯង ។<ref> Tep pitur Chim-Krasem (1950) [https://m.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AKambuja_Suriya_1950_Issue_9.pdf&page=1 Kambuja Suriya Issue 9], Publisher: Church of the Trinity Buddhist University of Cambodia p.82 </ref> <ref> Karen Schur Narula (1994)
[https://books.google.com.kh/books?id=bGbqAAAAMAAJ&q=Emerald+Buddha+Kamphaeng+Phet&dq=Emerald+Buddha+Kamphaeng+Phet&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwi-u4nHpInzAhULq5QKHSYZAv44FBDoAXoECAQQAw Voyage of the Emerald Buddha], Publisher: Oxford University Press, Original from the University of Michigan p.88 [[ISBN]]: 9676530573 </ref>
== ដំណើរព្រះកែវមរកតចាកចេញពី ស្រីអាយុធ្យា ទៅកាន់ កំពែងពេជ្រ ==
'''The journey of Emerald Buddha from Srei Ayutthaya to Kompheng Pich'''
'''(Thai Pronounciation: Kamphaeng Phet Province)'''
ក្នុងរវាងឆ្នាំ ១៦៤០ នៃព.សករាជ មានព្រះមហាឧបរាជខ្មែរមួយអង្គព្រះនាម "រាមរាជ" ក្នុងក្រុងកំពែងពេជ្រ នៃរដ្ឋ "ដាលៀង" ជាមហាមិត្រជិតដិតនិង "ព្រះអាទិត្យវង្ស" បានចូលមកសុំយក បដិមា ព្រះកែវមរកត ទៅទុកគោរពបូជា នៅកំពែងពេជ្រ ។ កាលដែលយកទៅមិនយូរប៉ុន្មាន
"ព្រះមណ្ឌលរាជ" ជាបុត្រា ព្រះរាមរាជ នៅ[[លវបុរៈ]] ([[ខេត្តលពបុរី]]) ក្នុងឋានៈជាចៅហ្វាយស្រុក បានទៅសុំព្រះកែវមរកត ពីព្រះរាជបិតា ទៅទុកបូជានៅ លវបុរៈ ។ កាលដែលយកទៅមិនយូរប៉ុន្មាន ក៏និមន្តយកមកថ្វាយព្រះរាជបិតាវិញ ព្រះរាមរាជ ក៏ទ្រង់ប្រតិស្ឋានទុកក្នុងវិហារធំ១ នៅក្រុងកំពែងពេជ្រ ([[អង់គ្លេស]]: Kompheng Pich) រហូតដល់ឆ្នាំ ១៦៦០ នៃព.សករាជ ព្រះកែវមរកត បានរក្សាទុកនៅកំពែងពេជ្រ ដោយអាការយ៉ាងនេះ ។<ref> Tep pitur Chim-Krasem (1950) [https://m.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AKambuja_Suriya_1950_Issue_9.pdf&page=1 Kambuja Suriya Issue 9], Publisher: Church of the Trinity Buddhist University of Cambodia p.82 </ref> <ref> Roy Hudson (1966)
[https://books.google.com.kh/books?id=uW0KAQAAIAAJ&q=emerald+buddha+Kamphaeng+phet&dq=emerald+buddha+Kamphaeng+phet&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjK0Jbw7IjzAhUMaN4KHV1JAcE4ChDoAXoECAMQAw Hudson's Guide to Chiengmai], Publisher: Pard Phanuprapha p.135 </ref>
== ដំណើរព្រះកែវមរកតចាកចេញពី កំពែងពេជ្រ ទៅកាន់ (ជៀងសែន) បន្តទៅ (នគរឆៀងរ៉ាយ) ==
'''The journey of Emerald Buddha leaves Kompeng Pich to (Chiang Sen), continues to (Chiang Rai Kingdom)'''
[[File:Wat Phra Kaew Chiang Rai Ubosot วัดพระแก้ว เชียงราย อุโบสถ.jpg|thumb|Wat Phra Kaew Chiang Rai temple of Emerald Buddha Vihara, Cambodia record 1660 BCE, 1110 AD.]]
ក្នុងវរវាង ព.សករាជ ១៦៥១ ដល់ ១៦៥៦ រជ្ជកាលព្រះបាទ [[ធរណីន្ទ្រវរ្ម័នទី១]] សោយរាជនៅក្រុង យសោធរៈបុរៈ ទ្រង់ខ្សោយព្រះតេជះរាជានុភាព ជាហេតុឱ្យមានការបោះបោរ ទូទាំងព្រះនគរកើតឡើង ចំពោះជាតិសៀម មានបុរសម្នាក់ឈ្មោះ ព្រហ្មរាជ ជាបុត្រពង្គរាជ បានតាំងរដ្ឋប្រទេសរបស់ខ្លួនឡើងនៅស្រុក "យោនក" ជៀងសែន (Chiang Sen) ក្នុងរវាង ព.សករាជ ១៦៤០-១៦៥០ ។ ក្នុងព.សករាជ ១៦៦០ "ព្រហ្មរាជ" ដែលជាជនជាតិតៃ ជាជនជាតិដើមរបស់ពួកសៀម បានលើកទ័ព វាយយកបណ្ដាខេត្តស្រុកភាគខាងលិច របស់ [[អាណាចក្រខ្មែរ]] អស់ជាច្រើន និងបានវាយមកដល់ ក្រុងកំពែងពេជ្រ ហើយយកបានបដិមា ព្រះកែវមរកត ទៅជៀងសែនផងដែរ ។ ព្រហ្មរាជ កាលបានព្រះកែវមរកតហើយ មានសេចក្ដីព្រួយ ដោយខ្លាចខ្មែរ លើកទ័ពវាយដណ្ដើមយកមកវិញ ក៏មានឧបាយកល បំបាត់ដានព្រះកែវមរកត ដោយយកបាយអ (កំបោរ) មកបូកស្រោបព្រះកែវមរកតឱ្យជិត ដើម្បីឱ្យមើលមកឃើញតែព្រះពុទ្ធរូបធម្មតា ហើយបានយកទៅលាក់ទុកមិនឱ្យនរណាដឹងឡើយ ។ រហូតដល់រាជព្រះបាទ [[សូរ្យវរ្ម័នទី២]] ទ្រង់បានលើកទ័ពទៅវាយនគរ ជៀងសែន យកមកដាក់ជាចំនុះ ហើយទ្រង់មិនបានយកចិត្តទុកដាក់និង ស្វែងរកពុទ្ធ បដិមា ព្រះកែវមរកតឡើយ ពីព្រោះទ្រង់កាន់សាសនាព្រាហ្មណ៍ ដូចនេះ ព្រះកែវមរកត ស្ថិតនៅជៀងសែន ដោយអាការយ៉ាងនេះ ។ បន្ទាប់ពី ជៀងសែន ធ្លាក់ជាចំនុះនគរខ្មែរ ព្រហ្មរាជបានយក ព្រះកែវមរកត ទៅប្រតិស្ឋានទុកនៅ ឆៀងរ៉ាយ (Chiang Rai) ក្នុងវត្តមួយ ហើយព្រហ្មរាជ ក៏បានសុគតទៅ ហើយព្រះកែវមរកត ក៏របូតពីកម្ពុជា ដោយអាការយ៉ាងនេះឯង ។<ref> Tep pitur Chim-Krasem (1950) [https://m.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AKambuja_Suriya_1950_Issue_9.pdf&page=1 Kambuja Suriya Issue 9], Publisher: Church of the Trinity Buddhist University of Cambodia p.82 </ref> <ref> Thailand. Hōsamut haeng Chāt (1951)
[https://books.google.com.kh/books?id=mfEDAAAAMAAJ&q=Emerald+Buddha+Kamphaeng+Phet&dq=Emerald+Buddha+Kamphaeng+Phet&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwju2IPxo4jzAhUJ82EKHa0nDe04HhDoAXoECAUQAw General Guide to the Vajirañān Library and the National Museum], Publisher: National Museum, Department of Fine Arts, Original from the University of Michigan p.31 </ref>
== ដំណើរព្រះកែវមរកតចាកចេញពី (នគរឆៀងរ៉ាយ) ទៅកាន់ (ឆៀងម៉ៃ នៃអាណាចក្រឡាណា) ==
'''The journey of Emerald Buddha leaves Chiang Rai Kingdom, continues to (Chiang Mai of Lana Kingdom)'''
[[File:วัดพระแก้วดอนเต้าสุชาดาราม ลำปาง.jpg|left|thumb|The Emerald Buddha before to Chiang Mai, was surprised by an elephant swerving on the way to Lompang, Now (Wat Phra Kaeo Don Tao)]]
[[File:20171105 Wat Chedi Luang Chiang Mai 9897 DxO.jpg|thumb|Wat Chedi Luang Chiang Mai, The statue of the Emerald Buddha stayed 72 year Cambodia record 2020 BCE to 2092 BCE.]]
ក្នុងរវាង ព.សករាជ ១៩៨៥ ដល់ ២០២៦ ដែលជារជ្ជកាលព្រះបាទ "តិលោករាជ" ព្រះចៅក្រុង ឆៀងម៉ៃ ([[អង់គ្លេស]]: Chiang Mai) ដែលជាជនជាតិ ដើម (ឡាវ) សឹងមានអំណាចគ្របមកលើ ឆៀងរ៉ាយ (Chiang Rai) គ្រានោះដែរមានភិក្ខុមួយរូប នៅក្នុងវត្តមួយ ស្រុកឆៀងរ៉ាយតែងតែទៅបោសសំអាតនៅព្រះវិហារជារើយៗ តែភិក្ខុនោះមិនបានដឹងថាក្នុងវិហារនោះមាន បដិមាព្រះកែវមរកត នោះទេ ។ មានថ្ងៃមួយ ភិក្ខុអង្គនេះ ទៅបោសសំអាតក្នុងវិហារដូចសព្វមួយដង បានប្រទះ បដិមា ព្រះពុទ្ធមួយអង្គ របេះបាយអ (កំបោរ) ដែលគេស្រោប ក៏ទៅកោសមើល ឃើញជាបដិមា ព្រះកែវមរកត ក៏បានរត់ទៅប្រាប់ដំណឹងដល់ចៅអធិកាវត្តនិងអ្នកស្រុក នាំគ្នាផ្អើលឈូរឆ មកមើលបដិមា ព្រះកែវមរកត សេចក្ដីនេះបានដឹងដល់
"តិលោករាជ" ស្ដេចនៃអាណាចក្រ ឡាណា (Lana) លោកមានសេចក្ដីសោមនស្សណាស់ បង្គាប់ឱ្យបាវបម្រើយកដំរី មកទទួល បដិមា ព្រះកែវមរកត ទៅឆៀងម៉ៃ (Chiang Mai) កាលដែលធ្វើដំណើរតាមផ្លូវ លុះដល់ផ្លូវបំបែក ផ្លូវមួយទៅ លំប៉ាង (Lompang) ផ្លូវមួយទៅឆៀងម៉ៃ ដំរីបានផ្អើល បរទៅកាន់ផ្លូវលំប៉ាងវិញ ទ្រម័កដំរី ទប់និងញាក់ឱ្យដំរីទៅឆៀងម៉ៃយ៉ាងណា ក៏ដំរីមិនស្ដាប់បញ្ជានិងនៅតែដើរទៅតាមផ្លូវទៅលំប៉ាង ដូចនេះក្រុមការក៏បណ្ដោយទៅតាមដំរី ។ កាលទៅដល់លំប៉ាង គេក៏យកព្រះកែវមរកតទៅប្រគល់ឱ្យ សុវណ្ណអាមាត្យ ដែលជាចៅហ្វាយស្រុកទីនោះឱ្យរក្សាទុកជាបណ្ដោះអាសន្ន ហើយទៅក្រាបទូលថ្វាយ ព្រះចៅ តិលោករាជ តាមដំណើរ ។ ព្រះចៅ "តិលោករាជ" កាលដែលទ្រង់ជ្រាបហើយ ត្រាសឱ្យសាងវិហារនៅ
វត្តជោតិការាម ហៅវត្ត (ចេតិយហ្លួង) ដែលនៅឆៀងម៉ៃ ជាប្រញាប់ ស្រាប់ហើយ ត្រាសឱ្យលើកក្បួនមកនិមន្ត ព្រះកែវមរកត ពីលំប៉ាង ទៅប្រតិស្ឋានទុកនៅវិហារថ្មី ទ្រង់ធ្វើសក្ការៈគោរពបូជា បដិមា ព្រះកែវមរកត លុះអស់ព្រះជន្ម ។ ព្រះកែវមរកត ចេញពីឆៀងរ៉ាយ ទៅប្រតិស្ឋានទុកនៅ ឆៀងម៉ៃ ប្រមាណ ព.សករាជ ២០២០ ដល់ ព.សករាជ ២០៩២ ដម្កល់ទុកប្រមាណ ៧២ ឆ្នាំ ដោយអាការយ៉ាងនេះ ។<ref> Tep pitur Chim-Krasem (1950) [https://m.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AKambuja_Suriya_1950_Issue_9.pdf&page=1 Kambuja Suriya Issue 9], Publisher: Church of the Trinity Buddhist University of Cambodia p.82 </ref> <ref> Bardwell L. Smith, Holly Baker Reynolds (1987)
[https://books.google.com.kh/books?id=OsAfAAAAIAAJ&dq=Emerald+Buddha+Chiang+Mai&source=gbs_navlinks_s The City As a Sacred Center: Essays on Six Asian Contexts, Volume 46 of International Studies in Sociology and Social Anthropology], Publisher: BRILL Academic Publishers p.139 [[ISBN]]: 9004084711 </ref>
== ដំណើរព្រះកែវមរកតចាកចេញពី ឆៀងម៉ៃ ទៅកាន់ក្រុងវៀងច័ន្ទ ([[ប្រទេសឡាវ]]) ==
'''The Emerald Buddha Journey from Chiang Mai to Vientiane of (Laos)'''
[[File:Vat Phra Kèo.JPG|thumb|Vat Phra Kèo temple of Emerald Buddha Vihara at Vientiane of (Laos) Cambodia record built 2092 BCE, 1548 AD, 16th century.]]
ក្នុងឆ្នាំ ២០៩០ នៃព.សករាជ "ព្រះជ័យជេដ្ឋា" (Laos King: Cheijestha) ជាបុត្រ ព្រះចៅ "ពោធិសារ" នៃក្រុងវៀងច័ន្ទ ព្រះជន្មបាន ១៤ឆ្នាំ បានទៅគ្រងរាជសម្បត្តិនៅនគរឆៀងម៉ៃ ទ្រង់គោរពព្រះកែវមរកតខ្លាំងណាស់ លុះដល់ឆ្នាំ ២០៩២ នៃព.សករាជ ព្រះចៅពោធិសាររាជ ដែលជាព្រះបិតាបានសោយទីវង្គត់នៅវៀងច័ន្ទ ។ ព្រះជ័យជេដ្ឋា ក៏យាងចាកពីឆៀងម៉ៃ នាំទាំង បដិមាព្រះកែវមរកតទៅផង ដើម្បីធ្វើពិធីថ្វាយព្រះភ្លើង ដល់ព្រះបរមសព ព្រះរាជបិតា ក្រោយធ្វើពិធីបុណ្យសពរួច សព្វមុខមន្ត្រីបានលើកជ័យជេដ្ឋា ឱ្យសោយរាជសម្បត្តិនៅវៀងច័ន្ទ គ្រានោះទ្រង់មិនបានត្រឡប់ទៅឆៀងម៉ៃ វិញទេ ដោយបញ្ជារឱ្យក៏សាងព្រះវិហារមួយយ៉ាងធំ សម្រាប់ដាក់ដម្កល់ បដិមាព្រះកែវមរកត មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។ បដិមា ព្រះកែវមរកត ចាកចេញពីឆៀងម៉ៃ ទៅកាន់ក្រុងវៀងច័ន្ទ([[ប្រទេសឡាវ]]) រហូតដល់ឆ្នាំ ២៣២១ នៃព.សករាជ ដោយអាការយ៉ាងនេះឯង ។<ref> Tep pitur Chim-Krasem (1950) [https://m.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AKambuja_Suriya_1950_Issue_9.pdf&page=1 Kambuja Suriya Issue 9], Publisher: Church of the Trinity Buddhist University of Cambodia p.82 </ref> <ref> René de Berval (1959)
[https://books.google.com.kh/books?id=P2huAAAAMAAJ&q=Cambodia+emerald+buddha+17th&dq=Cambodia+emerald+buddha+17th&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjizteIn4jzAhXKQN4KHcd_BwI4KBDoAXoECAIQAw Kingdom of Laos: The Land of the Million Elephants and of the White Parasol], Publisher: France-Asie, Original from the University of Michigan p.506 </ref>
== ដំណើរព្រះកែវមរកតចាកចេញពី ក្រុងវៀងច័ន្ទ ទៅកាន់ ធនបុរី ([[ប្រទេសថៃ]]) ==
'''The Emerald Buddha Journey from Vientiane to Thonburi of (Thailand)'''
[[File:วัดพระศรีรัตนศาสดาราม วัดพระแก้ว กรุงเทพมหานคร - Wat Phra Kaew, Temple of Emerald Buddha, Bangkok, Thailand.jpg|left|thumb|Wat Phra Kaew, Temple of Emerald Buddha, Bangkok, Thailand.]]
[[File:Emerald Buddha taken from the outside.jpg|thumb|The Emerald Buddha at Wat Phra Kaew, Temple Bangkok, Thailand.]]
ក្នុងរវាងឆ្នាំ ២៣២១ នៃព.សករាជ ព្រះចៅ "តាកសុិន" (Taksin) សោយរាជបាន ១១ឆ្នាំ បានត្រាសប្រើ
ព្រះចៅ "ប្រាយ៉ាចក្រីដួង" (Phraya Chakrei Doung) ឱ្យលើកទ័ពទៅបង្រ្កាបក្រុងបះបោរភាគខាងជើង រហូតដល់ ក្រុងវៀងច័ន្ទ ។ កាលដែល ព្រះចក្រីដួង ទៅដល់ក្រុងវៀងច័ន្ទ បានឃើញបដិមា ព្រះកែវមរកត នៅក្នុងព្រះវិហារ ព្រះកែវ ក៏ទទួលយកមកថ្វាយព្រះចៅ "តាកសុិន" ទ្រង់ក៏យាងទទួលប្រតិដ្ឋានទុកនៅក្រុង "ធនបុរី" (Thonburi) អស់រយៈពេល ៧ឆ្នាំ ។ កាលព្រះចៅ "តាកសុិន" ចូលទីវង្គត់ហើយ "ព្រះចក្រីដួង" ឡើងសោយរាជបន្ត ទ្រង់បានយាងមកសាងរាជវាំងថ្មីនៅត្រើយខាងកើត ដែលមានឈ្មោះថា "ក្រុងទេពមហានគរ" (បច្ចុប្បន្នជាទីក្រុង [[បាងកក]]) ទ្រង់បានសាង ព្រះវិហារមួយ នៅក្នុងរាជវាំងទិសខាងត្បូង សម្រាប់ដាក់ដម្កល់ បដិមា ព្រះកែវមរកត នៅក្នុងនោះ ដែលវត្តនោះហៅថា "វត្តព្រះស្រីរតនាសាស្តារាម" (Wat Preah Srei Rotana Sastaram) or (Wat Phra Kaew) ដោយអាការយ៉ាងនេះ ព្រះកែវមរកត ចាកចេញពីក្រុងវៀងច័ន្ទ ([[ប្រទេសឡាវ]]) មកដល់ក្រុងបាងកកសព្វថ្ងៃនេះ ។<ref> Tep pitur Chim-Krasem (1950) [https://m.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AKambuja_Suriya_1950_Issue_9.pdf&page=1 Kambuja Suriya Issue 9], Publisher: Church of the Trinity Buddhist University of Cambodia p.82 </ref> <ref> Āphā Phamōnbut (1987)
[https://books.google.com.kh/books?id=wXC6AAAAIAAJ&q=Emerald+buddha+Thonburi&dq=Emerald+buddha+Thonburi&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwirz82i3InzAhXq4jgGHTOnByQQ6AF6BAgHEAM The History of Bangkok: Summary of Political and Cultural Events from the Age of Establishment to the Present], Publisher: Abha Bhamorabutr, Original from the University of California p.134 </ref>
== [[ព្រះត្រៃបិដក]] ==
ព្រះត្រៃបិតក ជាគម្ពីរ ឬ ជាឃ្លាំង ឬ កញ្ជើរសម្រាប់ផ្ទុក នូវពុទ្ធវច្ចនៈដែលមានសរុប ៨៤០០០ ធម្មក្ខន្ធ គឺជា មូលដ្ឋានទ្រឹស្ដី ទ្រទ្រង់ព្រះពុទ្ធសាសនា ។ ព្រះត្រៃបិដកត្រូវចែកចេញជា៣គម្ពីរសំខាន់ៗ មានដូចជា ៖
ក. វិន័យបិតក ៖ (មាន ២១០០០ធម្មក្ខន្ធ ត្រូវ ៥គម្ពីរ ហើយចែកជា ១៣ភាគ) ជាគម្ពីរដែលស្ដីអំពីច្បាប់ ក្រិត្យក្រម ដែលព្រះពុទ្ធបានបញ្ញត្តិហាមប្រាមនិងទ្រង់អនុញ្ញាតិ្ត ទុកជាគោលប្រព្រឹត្តិប្រតិបត្តិនៃបព្វជិតនិងគ្រហស្ថ ។
ខ. សុត្តន្តបិតក ៖ (មាន ២១០០០ធម្មក្ខន្ធ ត្រូវ ៥គម្ពីរ ហើយចែកជា ៦៤ភាគ) ជាកម្រងនៃពុទ្ធិ ផ្នែកព្រះសូត្រ ដែលនិយាយអំពីអំពើល្អ និងអាក្រក់ ការធ្វើបុណ្យទានជាដើម ។
គ. អភិធម្មបិតក ៖ (មាន ៤២០០០ធម្មក្ខន្ធ ត្រូវ ៧គម្ពីរ ហើយចែកជា ៣៣ភាគ) ជាកម្រងទស្សនៈពុទ្ធិដែល និយាយអំពី បរមត្ថវិជ្ជាប្រកបដោយអត្ថ បួនយ៉ាងគឺ ចិត្ត ចេតសិក រូប និព្វាន ។
== កំណត់ត្រា ==
<gallery widths="180px" heights="180px">
File:ទេពពិទូរ ឈឹមក្រសេម- Pitur Kra sem.jpg|Tep Pitur Chim-Krasem (1950) His Magazine Kambuja_Suriya Issue 9 History of the Emerald Buddha.
File:Anawrahta at National museum.JPG|Myanmar statue of King Anawrahta Request Buddha text and the Emerald Buddha from Sri Lanka 11th Century.
File:Emerald Buddha (424509026).jpg|The Emerald Buddha cover from Baccarat Crystal at Wat Phra Keow, Chiang Rai, Thailand.
File:Haw Phra Kew- original home of the Emerald Buddha (14545934493).jpg|Haw Phra Kew temple of Emerald Buddha Vihara, at Vientaine, Laos.
File:Emerald Buddha.jpg|The Emerald Buddha, 15th century as Chiang Saen Style, carved from jade stone at Grand Palace, Bangkok, Thailand.
File:Preah Keo Morakot.jpg|The Emerald Buddha Cambodia, Oudongk era 17th century, carved from real emerald from King Srei Soriyapor, at Silver Pagoda Phnom Penh.
</gallery>
== ឯកសារយោង ==
bth50kx5lkmblc08qwvk2cbbk7bhekm
282489
282488
2022-08-15T06:58:10Z
Camhistory
36281
/* ដំណើរព្រះកែវមរកតចាកចេញពី កំពែងពេជ្រ ទៅកាន់ (ជៀងសែន) បន្តទៅ (នគរឆៀងរ៉ាយ) */
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #50C878;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ព្រះកែវមរកត </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |[[File:Preah Keo Morakot.jpg|250px]]
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="5" | Cambodia the Emerald Buddha 17th century, at Silver Pagoda Phnom Penh.<ref> Geographic School Bulletins (1940) [https://books.google.com.kh/books/about/Geographic_School_Bulletins.html?id=7dE7AQAAIAAJ&redir_esc=y Geographic School Bulletins], Publisher: Original from the University of California. </ref>
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឆ្នាំបង្កើត'''
| 44 BC.<ref> Pali Text Society (1997) [https://books.google.com.kh/books?id=GvFjAAAAMAAJ&q=emerald+buddha+44+bc&dq=emerald+buddha+44+bc&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwij4tviwYzzAhUYDd4KHd9PAT0Q6AF6BAgEEAM Journal of the Pali Text Society, Volume 23], Publisher: The Society, Original from the University of Michigan [[ISBN]]: 0860133567 </ref>
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឆ្នាំមកដល់កម្ពុជា'''
| ស.វទី១១ (11th Century)
|- style="vertical-align:center;"
|'''សម័យកាល អង្គរទី២'''
|'''[[សូរ្យវរ្ម័នទី១]]''' ឆ្នាំ ១០៤០ នៃគ.សករាជ
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឆ្នាំតម្កល់'''
|* យសោធរៈបុរៈ
(Yasodharapura) ៦៣ ឆ្នាំ
* ស្រីអាយុធ្យា
(Srei Ayuttaya) ១៧ ឆ្នាំ
* កំពែងពេជ្រ
(Kompheng Pich) ២០ ឆ្នាំ
|- style="vertical-align:center;"
|'''[[ពុទ្ធសាសនា]] [[មហាយាន]]'''
| ពុទ្ធិស័ទថ្វា (Bodhisattva)
|}
យោងតាមកំណត់ត្រារបស់កម្ពុជា របស់លោក [[ទេពពិទូរ ឈឹម ក្រសេម]] ឬ "ក្រសេមគន្ធៈបណ្ឌិត" ចុះផ្សាយក្នុងទស្សនាវដ្ដីកម្ពុជាសុរិយា កិច្ចកាល លើកទី9 ឆ្នាំ (1950)
'''ព្រះកែវមរកត''' ({{lang-en|Emerald Buddha}}) ({{lang-th|พระแก้วมรกต}}) (Kh-pronoun: Preah Keo Morokot) ដែលកំពុងស្ថិតនៅប្រទេស [[ស្រីលង្កា]] ([[អង់គ្លេស]]: Sri Lanka) ក្នុងរាជស្ដេច "លង្កស្សរាជ" ដែលបានតម្កល់ បដិមា (Statue) "ព្រះកែវមរកត" ក្នុងមហាវិហារ មេឃគិរី ដែលជាទីសិក្សាសំណាក់ធម៌យ៉ាងធំ ហាក់ដូចជា មហាវិទ្យាល័យ បរិយត្តិធម៌ក្នុងសម័យនោះ ។ គ្រានោះដែលមានស្ដេចភូមា (បច្ចុប្បន្នជាប្រទេស [[មីយ៉ាន់ម៉ា]]) ព្រះនាម "អនុរុទ្ធ" ([[អង់គ្លេស]]: Anawrahta) ទ្រង់បានធ្វើបដិសណ្ឋារៈ រឹតចំណងការទូតសាសនា ជាមួយស្ដេច "លង្កស្សរាជ" ទ្រង់បានសុំចំចម្លង [[ព្រះត្រៃបិដក]] ជាភាសាបាលី ១ចប់ និងប្រែជាភាសាលង្កា ១ចប់ទៀត ហើយព្រះអង្គសូមរតនា សុំព្រះកែវមរកត ជាទីគោរពរំលឹកដល់ពុទ្ធសាសនាផងដែរ ហើយព្រះបាទ លង្កស្សរាជ ក៏យល់ព្រមថ្វាយតាមសំណើរនេះ ។ កាលបើចម្លងចប់ហើយ ព្រះបាទ អនុរុទ្ធ ក៏បញ្ជូនព្រះត្រៃបិដក ជាភាសាបាលី ដាក់សំពៅ ១ និង ឱ្យជញ្ជូន ព្រះត្រៃបិដកសម្រាយព្រមទាំង បដិមា ព្រះកែវមរកត ដាក់សំពៅ ១ទៀត រីឯ ព្រះអង្គទ្រង់គង់នៅសំពៅ ដែលដាក់ព្រះត្រៃបិដកបាលី សំពៅទាំង២ បានបើកចាកចេញពីកោះលង្កា កាត់តាមមហាសមុទ្រឥណ្ឌា ([[អង់គ្លេស]]: India Ocean) សំដៅមកប្រទេសភូមា តែកាលមកដល់កណ្ដាលសមុទ្រ សំពៅទាំង២ បានជួបព្យុះបក់បោក សំពៅដែលផ្ទុកព្រះត្រៃបិដកសម្រាយព្រមទាំង បដិមា ព្រះកែវមរកត បានរសាត់មកដល់ត្រោយសមុទ្រ ត្រង់ខែត្របន្ទាយមាសនៃ [[អាណាចក្រខ្មែរ]] ភាគខាងត្បូង ។ ក្រមការខែត្រចាប់សំពៅនេះបាន ក៏នាំយក ព្រះត្រៃបិដកសម្រាយ ព្រមទាំង បដិមា ព្រះកែវមរកត មកថ្វាយព្រះមហាក្សត្រខ្មែរព្រះនាម
"[[សូរ្យវរ្ម័នទី១]]" ([[អង់គ្លេស]]: Suryavarman I) នៅក្រុង "ស្រីយសោធរៈបុរៈ" ([[អង់គ្លេស]]: Yashodharapura) ទ្រង់សោមនស្សណាស់ឱ្យទទួលទុកក្នុងព្រះបរមរាជវាំង ក្នុងរវាងឆ្នាំ ១០៤០ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយមកក្នុងរវាងឆ្នាំ ១០៤៤ នៃគ.សករាជ ព្រះបាទ អនុរុទ្ធ ដែលសោយរាជ្យសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ នៃអាណាចក្របាកាន បានជ្រាបដឹងដំណឹងនេះទ្រង់បានត្រាសបញ្ជារ ឱ្យរាជបំរើនាំរាជសារមកស្នើសុំយករបស់ទាំងនេះត្រឡប់ទៅវិញ ព្រះបាទ សូរ្យវរ្ម័នទី១ ក៏យល់ព្រមប្រគល់រាល់របស់ដែលបានមកពីសំពៅនោះទៅវិញទាំងអស់ លើកលែងតែបដិមា ព្រះកែវមរកត ទ្រង់សូមរក្សាទុកក្នុងព្រះនគរ ដើម្បីជាការគោរពបូជា ដូចនេះ បដិមា ព្រះកែវមរកត បានស្ថិតក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដោយអាការយ៉ាងនេះ ។<ref> Tep pitur Chim-Krasem (1950)
[https://m.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AKambuja_Suriya_1950_Issue_9.pdf&page=1 Kambuja Suriya Issue 9], Publisher: Church of the Trinity Buddhist University of Cambodia p.82 </ref> <ref> Eng Sut (1991)
[https://books.google.com.kh/books?id=Pf9stwAACAAJ&dq=ekas%C4%81r+mah%C4%81puras+khmaer&hl=en&sa=X&redir_esc=y Moha Boros Khmer Volume 1], Publisher: Cambodia Member of the Committee on History and Culture p.242 </ref>
== ដំណើរព្រះកែវមរកតចាកចេញពី យសោធរៈបុរៈ ទៅកាន់ស្រីអាយុធ្យា ==
'''The journey of Emerald Buddha from Yasodharapura to Srei Ayutthaya'''
កាល ព.សករាជ ១៦២៣ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទ [[ហស៌វរ្ម័នទី៣]] ក្រុងយសោធរៈបុរៈ ត្រូវបានទឹកជំនន់លិចលង់យ៉ាងខ្លាំង ស្របពេលនោះ កងទ័ពចាម្ប៉ា ([[អង់គ្លេស]]: Champa Army) បានឆ្លៀតឱកាសលើកទ័ពជើងទឹកវាយចូលរាជធានី យសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះបាទ ហស៌វរ្ម័នទី៣ បានបញ្ជារឱ្យក្រមការ ជញ្ជូនព្រះរាជ្យទ្រព្យសំខាន់ៗ ព្រមទាំងបដិមា ព្រះកែវមរកត ដាក់ទូក ដឹកជញ្ជូនទាំងក្រុមគ្រួសាររាជ្យវង្ស បូករួមទាំងមន្ត្រីផងឱ្យ បោះជុំរុំគេចខ្លួនទៅ តំបន់ភ្នំដងរែក (Dangrek Mountaints) គ្រានោះ "ព្រះអាទិត្យវង្ស"(Atith Vong) ជាឧបរាជខ្មែរ ដែលគង់នៅក្រុង "ស្រីអាយុធ្យា" (Srei Ayuttaya) ក្នុងរដ្ឋទ្វាវត្តី (State of Dvaravati) ដែលបានជ្រាបដំណឹងនេះ បាននាំកងទ័ពជើងទឹកយ៉ាងធំ មកទទួលព្រះបាទ ហស៌វរ្ម័នទី៣ យកទៅក្រុងស្រីអាយុធ្យា ដើម្បីឱ្យទ្រង់រួចផុតអំពីសេចក្ដីអន្តរាយនេះ ។ រីឯកងទ័ពចាម្ប៉ា ដែលបានវាយចូលក្រុង យសោធរៈបុរៈ បានដឹកជញ្ជូនទ្រព្យសម្បត្តិ និងបានដុតបំផ្លាញផ្ទះសំបែងក្នុងក្រុង យសោធរៈបុរៈ អស់ជាច្រើន គ្រានោះបានលេចមុខ ស្ដេចសឹកសង្គ្រាមមួយអង្គទៀត ដែលបង្កប់ខ្លួននៅតំបន់ខ្ពង់រាប តាមជួរភ្នំដងរែក បានលើកទ័ពបណ្ដេញកងទ័ពចាម្ប៉ា ឱ្យចេញពីក្រុង យសោធរៈបុរៈ ហើយទ្រង់បានគ្រប់គ្រងទីនោះ ដែលមានព្រះនាមថា ព្រះបាទ [[ជ័យវរ្ម័នទី៦]] ។ ចំណែកឯ ហស៌វរ្ម័នទី៣ កាលដែលទ្រង់ជ្រាបថា ក្រុងយសោធរៈបុរៈ ត្រូវបានគ្រងរាជ្យដោយក្សត្រថ្មីគឺ ព្រះបាទ ជ័យវរ្ម័នទី៦ ដូចនេះទ្រង់មិនអាចយាងត្រឡប់មកសោយរាជនៅ ក្រុងយសោធរៈបុរៈ វិញឡើយទ្រង់បានសំរេចចិត្ត គង់ស្ថិតនៅ ក្រុងស្រីអាយុធ្យា ជាបន្ត ដោយរោគប្រឈួន ព្រះបាទ ហស៌វរ្ម័នទី៣ ក៏បានសោយទីវង្គត់នៅ ក្រុងស្រីអាយុធ្យា ផងដែរ រីឯអគ្គមហេសី របស់ព្រះអង្គនាម "ជ័យរាជ ចូឡាមណី" ទ្រង់គង់នៅស្រីអាយុធ្យា រហូតដល់រដូវប្រាំង ទើបទ្រង់សុំលា អាទិត្យវង្ស ដែលជាឧបរាជ សុំត្រឡប់មកស្រុកកំណើត ក្រុងយសោធរៈបុរៈវិញ ព្រះអាទិត្យវង្ស មុននិងរៀបក្បួនជូនព្រះរាជដំណើរទ្រង់មកវិញ បានស្នើសុំរក្សាទុក បដិមា ព្រះកែវមរកត នៅក្នុងក្រុងស្រីអាយុធ្យា ព្រះនាងក៏យល់ព្រមរាជទានតាមការស្នើសុំរបស់ "អាទិត្យវង្ស" បដិមា ព្រះកែវមរកត ដែលមានដំណើរចាកចេញ ពីក្រុង យសោធរៈបុរៈ មកកាន់ក្រុងស្រីអាយុធ្យា ដោយអាការយ៉ាងនេះឯង ។<ref> Tep pitur Chim-Krasem (1950) [https://m.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AKambuja_Suriya_1950_Issue_9.pdf&page=1 Kambuja Suriya Issue 9], Publisher: Church of the Trinity Buddhist University of Cambodia p.82 </ref> <ref> Karen Schur Narula (1994)
[https://books.google.com.kh/books?id=bGbqAAAAMAAJ&q=Emerald+Buddha+Kamphaeng+Phet&dq=Emerald+Buddha+Kamphaeng+Phet&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwi-u4nHpInzAhULq5QKHSYZAv44FBDoAXoECAQQAw Voyage of the Emerald Buddha], Publisher: Oxford University Press, Original from the University of Michigan p.88 [[ISBN]]: 9676530573 </ref>
== ដំណើរព្រះកែវមរកតចាកចេញពី ស្រីអាយុធ្យា ទៅកាន់ កំពែងពេជ្រ ==
'''The journey of Emerald Buddha from Srei Ayutthaya to Kompheng Pich'''
'''(Thai Pronounciation: Kamphaeng Phet Province)'''
ក្នុងរវាងឆ្នាំ ១៦៤០ នៃព.សករាជ មានព្រះមហាឧបរាជខ្មែរមួយអង្គព្រះនាម "រាមរាជ" ក្នុងក្រុងកំពែងពេជ្រ នៃរដ្ឋ "ដាលៀង" ជាមហាមិត្រជិតដិតនិង "ព្រះអាទិត្យវង្ស" បានចូលមកសុំយក បដិមា ព្រះកែវមរកត ទៅទុកគោរពបូជា នៅកំពែងពេជ្រ ។ កាលដែលយកទៅមិនយូរប៉ុន្មាន
"ព្រះមណ្ឌលរាជ" ជាបុត្រា ព្រះរាមរាជ នៅ[[លវបុរៈ]] ([[ខេត្តលពបុរី]]) ក្នុងឋានៈជាចៅហ្វាយស្រុក បានទៅសុំព្រះកែវមរកត ពីព្រះរាជបិតា ទៅទុកបូជានៅ លវបុរៈ ។ កាលដែលយកទៅមិនយូរប៉ុន្មាន ក៏និមន្តយកមកថ្វាយព្រះរាជបិតាវិញ ព្រះរាមរាជ ក៏ទ្រង់ប្រតិស្ឋានទុកក្នុងវិហារធំ១ នៅក្រុងកំពែងពេជ្រ ([[អង់គ្លេស]]: Kompheng Pich) រហូតដល់ឆ្នាំ ១៦៦០ នៃព.សករាជ ព្រះកែវមរកត បានរក្សាទុកនៅកំពែងពេជ្រ ដោយអាការយ៉ាងនេះ ។<ref> Tep pitur Chim-Krasem (1950) [https://m.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AKambuja_Suriya_1950_Issue_9.pdf&page=1 Kambuja Suriya Issue 9], Publisher: Church of the Trinity Buddhist University of Cambodia p.82 </ref> <ref> Roy Hudson (1966)
[https://books.google.com.kh/books?id=uW0KAQAAIAAJ&q=emerald+buddha+Kamphaeng+phet&dq=emerald+buddha+Kamphaeng+phet&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjK0Jbw7IjzAhUMaN4KHV1JAcE4ChDoAXoECAMQAw Hudson's Guide to Chiengmai], Publisher: Pard Phanuprapha p.135 </ref>
== ដំណើរព្រះកែវមរកតចាកចេញពី កំពែងពេជ្រ ទៅកាន់ (ជៀងសែន) បន្តទៅ (នគរឆៀងរ៉ាយ) ==
'''The journey of Emerald Buddha leaves Kompeng Pich to (Chiang Sen), continues to (Chiang Rai Kingdom)'''
[[File:Wat Phra Kaew Chiang Rai Ubosot วัดพระแก้ว เชียงราย อุโบสถ.jpg|thumb|Wat Phra Kaew Chiang Rai temple of Emerald Buddha Vihara, Cambodia record 1660 BCE, 1116 AD.]]
ក្នុងវរវាង ព.សករាជ ១៦៥១ ដល់ ១៦៥៦ រជ្ជកាលព្រះបាទ [[ធរណីន្ទ្រវរ្ម័នទី១]] សោយរាជនៅក្រុង យសោធរៈបុរៈ ទ្រង់ខ្សោយព្រះតេជះរាជានុភាព ជាហេតុឱ្យមានការបោះបោរ ទូទាំងព្រះនគរកើតឡើង ចំពោះជាតិសៀម មានបុរសម្នាក់ឈ្មោះ ព្រហ្មរាជ ជាបុត្រពង្គរាជ បានតាំងរដ្ឋប្រទេសរបស់ខ្លួនឡើងនៅស្រុក "យោនក" ជៀងសែន (Chiang Sen) ក្នុងរវាង ព.សករាជ ១៦៤០-១៦៥០ ។ ក្នុងព.សករាជ ១៦៦០ "ព្រហ្មរាជ" ដែលជាជនជាតិតៃ ជាជនជាតិដើមរបស់ពួកសៀម បានលើកទ័ព វាយយកបណ្ដាខេត្តស្រុកភាគខាងលិច របស់ [[អាណាចក្រខ្មែរ]] អស់ជាច្រើន និងបានវាយមកដល់ ក្រុងកំពែងពេជ្រ ហើយយកបានបដិមា ព្រះកែវមរកត ទៅជៀងសែនផងដែរ ។ ព្រហ្មរាជ កាលបានព្រះកែវមរកតហើយ មានសេចក្ដីព្រួយ ដោយខ្លាចខ្មែរ លើកទ័ពវាយដណ្ដើមយកមកវិញ ក៏មានឧបាយកល បំបាត់ដានព្រះកែវមរកត ដោយយកបាយអ (កំបោរ) មកបូកស្រោបព្រះកែវមរកតឱ្យជិត ដើម្បីឱ្យមើលមកឃើញតែព្រះពុទ្ធរូបធម្មតា ហើយបានយកទៅលាក់ទុកមិនឱ្យនរណាដឹងឡើយ ។ រហូតដល់រាជព្រះបាទ [[សូរ្យវរ្ម័នទី២]] ទ្រង់បានលើកទ័ពទៅវាយនគរ ជៀងសែន យកមកដាក់ជាចំនុះ ហើយទ្រង់មិនបានយកចិត្តទុកដាក់និង ស្វែងរកពុទ្ធ បដិមា ព្រះកែវមរកតឡើយ ពីព្រោះទ្រង់កាន់សាសនាព្រាហ្មណ៍ ដូចនេះ ព្រះកែវមរកត ស្ថិតនៅជៀងសែន ដោយអាការយ៉ាងនេះ ។ បន្ទាប់ពី ជៀងសែន ធ្លាក់ជាចំនុះនគរខ្មែរ ព្រហ្មរាជបានយក ព្រះកែវមរកត ទៅប្រតិស្ឋានទុកនៅ ឆៀងរ៉ាយ (Chiang Rai) ក្នុងវត្តមួយ ហើយព្រហ្មរាជ ក៏បានសុគតទៅ ហើយព្រះកែវមរកត ក៏របូតពីកម្ពុជា ដោយអាការយ៉ាងនេះឯង ។<ref> Tep pitur Chim-Krasem (1950) [https://m.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AKambuja_Suriya_1950_Issue_9.pdf&page=1 Kambuja Suriya Issue 9], Publisher: Church of the Trinity Buddhist University of Cambodia p.82 </ref> <ref> Thailand. Hōsamut haeng Chāt (1951)
[https://books.google.com.kh/books?id=mfEDAAAAMAAJ&q=Emerald+Buddha+Kamphaeng+Phet&dq=Emerald+Buddha+Kamphaeng+Phet&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwju2IPxo4jzAhUJ82EKHa0nDe04HhDoAXoECAUQAw General Guide to the Vajirañān Library and the National Museum], Publisher: National Museum, Department of Fine Arts, Original from the University of Michigan p.31 </ref>
== ដំណើរព្រះកែវមរកតចាកចេញពី (នគរឆៀងរ៉ាយ) ទៅកាន់ (ឆៀងម៉ៃ នៃអាណាចក្រឡាណា) ==
'''The journey of Emerald Buddha leaves Chiang Rai Kingdom, continues to (Chiang Mai of Lana Kingdom)'''
[[File:วัดพระแก้วดอนเต้าสุชาดาราม ลำปาง.jpg|left|thumb|The Emerald Buddha before to Chiang Mai, was surprised by an elephant swerving on the way to Lompang, Now (Wat Phra Kaeo Don Tao)]]
[[File:20171105 Wat Chedi Luang Chiang Mai 9897 DxO.jpg|thumb|Wat Chedi Luang Chiang Mai, The statue of the Emerald Buddha stayed 72 year Cambodia record 2020 BCE to 2092 BCE.]]
ក្នុងរវាង ព.សករាជ ១៩៨៥ ដល់ ២០២៦ ដែលជារជ្ជកាលព្រះបាទ "តិលោករាជ" ព្រះចៅក្រុង ឆៀងម៉ៃ ([[អង់គ្លេស]]: Chiang Mai) ដែលជាជនជាតិ ដើម (ឡាវ) សឹងមានអំណាចគ្របមកលើ ឆៀងរ៉ាយ (Chiang Rai) គ្រានោះដែរមានភិក្ខុមួយរូប នៅក្នុងវត្តមួយ ស្រុកឆៀងរ៉ាយតែងតែទៅបោសសំអាតនៅព្រះវិហារជារើយៗ តែភិក្ខុនោះមិនបានដឹងថាក្នុងវិហារនោះមាន បដិមាព្រះកែវមរកត នោះទេ ។ មានថ្ងៃមួយ ភិក្ខុអង្គនេះ ទៅបោសសំអាតក្នុងវិហារដូចសព្វមួយដង បានប្រទះ បដិមា ព្រះពុទ្ធមួយអង្គ របេះបាយអ (កំបោរ) ដែលគេស្រោប ក៏ទៅកោសមើល ឃើញជាបដិមា ព្រះកែវមរកត ក៏បានរត់ទៅប្រាប់ដំណឹងដល់ចៅអធិកាវត្តនិងអ្នកស្រុក នាំគ្នាផ្អើលឈូរឆ មកមើលបដិមា ព្រះកែវមរកត សេចក្ដីនេះបានដឹងដល់
"តិលោករាជ" ស្ដេចនៃអាណាចក្រ ឡាណា (Lana) លោកមានសេចក្ដីសោមនស្សណាស់ បង្គាប់ឱ្យបាវបម្រើយកដំរី មកទទួល បដិមា ព្រះកែវមរកត ទៅឆៀងម៉ៃ (Chiang Mai) កាលដែលធ្វើដំណើរតាមផ្លូវ លុះដល់ផ្លូវបំបែក ផ្លូវមួយទៅ លំប៉ាង (Lompang) ផ្លូវមួយទៅឆៀងម៉ៃ ដំរីបានផ្អើល បរទៅកាន់ផ្លូវលំប៉ាងវិញ ទ្រម័កដំរី ទប់និងញាក់ឱ្យដំរីទៅឆៀងម៉ៃយ៉ាងណា ក៏ដំរីមិនស្ដាប់បញ្ជានិងនៅតែដើរទៅតាមផ្លូវទៅលំប៉ាង ដូចនេះក្រុមការក៏បណ្ដោយទៅតាមដំរី ។ កាលទៅដល់លំប៉ាង គេក៏យកព្រះកែវមរកតទៅប្រគល់ឱ្យ សុវណ្ណអាមាត្យ ដែលជាចៅហ្វាយស្រុកទីនោះឱ្យរក្សាទុកជាបណ្ដោះអាសន្ន ហើយទៅក្រាបទូលថ្វាយ ព្រះចៅ តិលោករាជ តាមដំណើរ ។ ព្រះចៅ "តិលោករាជ" កាលដែលទ្រង់ជ្រាបហើយ ត្រាសឱ្យសាងវិហារនៅ
វត្តជោតិការាម ហៅវត្ត (ចេតិយហ្លួង) ដែលនៅឆៀងម៉ៃ ជាប្រញាប់ ស្រាប់ហើយ ត្រាសឱ្យលើកក្បួនមកនិមន្ត ព្រះកែវមរកត ពីលំប៉ាង ទៅប្រតិស្ឋានទុកនៅវិហារថ្មី ទ្រង់ធ្វើសក្ការៈគោរពបូជា បដិមា ព្រះកែវមរកត លុះអស់ព្រះជន្ម ។ ព្រះកែវមរកត ចេញពីឆៀងរ៉ាយ ទៅប្រតិស្ឋានទុកនៅ ឆៀងម៉ៃ ប្រមាណ ព.សករាជ ២០២០ ដល់ ព.សករាជ ២០៩២ ដម្កល់ទុកប្រមាណ ៧២ ឆ្នាំ ដោយអាការយ៉ាងនេះ ។<ref> Tep pitur Chim-Krasem (1950) [https://m.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AKambuja_Suriya_1950_Issue_9.pdf&page=1 Kambuja Suriya Issue 9], Publisher: Church of the Trinity Buddhist University of Cambodia p.82 </ref> <ref> Bardwell L. Smith, Holly Baker Reynolds (1987)
[https://books.google.com.kh/books?id=OsAfAAAAIAAJ&dq=Emerald+Buddha+Chiang+Mai&source=gbs_navlinks_s The City As a Sacred Center: Essays on Six Asian Contexts, Volume 46 of International Studies in Sociology and Social Anthropology], Publisher: BRILL Academic Publishers p.139 [[ISBN]]: 9004084711 </ref>
== ដំណើរព្រះកែវមរកតចាកចេញពី ឆៀងម៉ៃ ទៅកាន់ក្រុងវៀងច័ន្ទ ([[ប្រទេសឡាវ]]) ==
'''The Emerald Buddha Journey from Chiang Mai to Vientiane of (Laos)'''
[[File:Vat Phra Kèo.JPG|thumb|Vat Phra Kèo temple of Emerald Buddha Vihara at Vientiane of (Laos) Cambodia record built 2092 BCE, 1548 AD, 16th century.]]
ក្នុងឆ្នាំ ២០៩០ នៃព.សករាជ "ព្រះជ័យជេដ្ឋា" (Laos King: Cheijestha) ជាបុត្រ ព្រះចៅ "ពោធិសារ" នៃក្រុងវៀងច័ន្ទ ព្រះជន្មបាន ១៤ឆ្នាំ បានទៅគ្រងរាជសម្បត្តិនៅនគរឆៀងម៉ៃ ទ្រង់គោរពព្រះកែវមរកតខ្លាំងណាស់ លុះដល់ឆ្នាំ ២០៩២ នៃព.សករាជ ព្រះចៅពោធិសាររាជ ដែលជាព្រះបិតាបានសោយទីវង្គត់នៅវៀងច័ន្ទ ។ ព្រះជ័យជេដ្ឋា ក៏យាងចាកពីឆៀងម៉ៃ នាំទាំង បដិមាព្រះកែវមរកតទៅផង ដើម្បីធ្វើពិធីថ្វាយព្រះភ្លើង ដល់ព្រះបរមសព ព្រះរាជបិតា ក្រោយធ្វើពិធីបុណ្យសពរួច សព្វមុខមន្ត្រីបានលើកជ័យជេដ្ឋា ឱ្យសោយរាជសម្បត្តិនៅវៀងច័ន្ទ គ្រានោះទ្រង់មិនបានត្រឡប់ទៅឆៀងម៉ៃ វិញទេ ដោយបញ្ជារឱ្យក៏សាងព្រះវិហារមួយយ៉ាងធំ សម្រាប់ដាក់ដម្កល់ បដិមាព្រះកែវមរកត មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។ បដិមា ព្រះកែវមរកត ចាកចេញពីឆៀងម៉ៃ ទៅកាន់ក្រុងវៀងច័ន្ទ([[ប្រទេសឡាវ]]) រហូតដល់ឆ្នាំ ២៣២១ នៃព.សករាជ ដោយអាការយ៉ាងនេះឯង ។<ref> Tep pitur Chim-Krasem (1950) [https://m.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AKambuja_Suriya_1950_Issue_9.pdf&page=1 Kambuja Suriya Issue 9], Publisher: Church of the Trinity Buddhist University of Cambodia p.82 </ref> <ref> René de Berval (1959)
[https://books.google.com.kh/books?id=P2huAAAAMAAJ&q=Cambodia+emerald+buddha+17th&dq=Cambodia+emerald+buddha+17th&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjizteIn4jzAhXKQN4KHcd_BwI4KBDoAXoECAIQAw Kingdom of Laos: The Land of the Million Elephants and of the White Parasol], Publisher: France-Asie, Original from the University of Michigan p.506 </ref>
== ដំណើរព្រះកែវមរកតចាកចេញពី ក្រុងវៀងច័ន្ទ ទៅកាន់ ធនបុរី ([[ប្រទេសថៃ]]) ==
'''The Emerald Buddha Journey from Vientiane to Thonburi of (Thailand)'''
[[File:วัดพระศรีรัตนศาสดาราม วัดพระแก้ว กรุงเทพมหานคร - Wat Phra Kaew, Temple of Emerald Buddha, Bangkok, Thailand.jpg|left|thumb|Wat Phra Kaew, Temple of Emerald Buddha, Bangkok, Thailand.]]
[[File:Emerald Buddha taken from the outside.jpg|thumb|The Emerald Buddha at Wat Phra Kaew, Temple Bangkok, Thailand.]]
ក្នុងរវាងឆ្នាំ ២៣២១ នៃព.សករាជ ព្រះចៅ "តាកសុិន" (Taksin) សោយរាជបាន ១១ឆ្នាំ បានត្រាសប្រើ
ព្រះចៅ "ប្រាយ៉ាចក្រីដួង" (Phraya Chakrei Doung) ឱ្យលើកទ័ពទៅបង្រ្កាបក្រុងបះបោរភាគខាងជើង រហូតដល់ ក្រុងវៀងច័ន្ទ ។ កាលដែល ព្រះចក្រីដួង ទៅដល់ក្រុងវៀងច័ន្ទ បានឃើញបដិមា ព្រះកែវមរកត នៅក្នុងព្រះវិហារ ព្រះកែវ ក៏ទទួលយកមកថ្វាយព្រះចៅ "តាកសុិន" ទ្រង់ក៏យាងទទួលប្រតិដ្ឋានទុកនៅក្រុង "ធនបុរី" (Thonburi) អស់រយៈពេល ៧ឆ្នាំ ។ កាលព្រះចៅ "តាកសុិន" ចូលទីវង្គត់ហើយ "ព្រះចក្រីដួង" ឡើងសោយរាជបន្ត ទ្រង់បានយាងមកសាងរាជវាំងថ្មីនៅត្រើយខាងកើត ដែលមានឈ្មោះថា "ក្រុងទេពមហានគរ" (បច្ចុប្បន្នជាទីក្រុង [[បាងកក]]) ទ្រង់បានសាង ព្រះវិហារមួយ នៅក្នុងរាជវាំងទិសខាងត្បូង សម្រាប់ដាក់ដម្កល់ បដិមា ព្រះកែវមរកត នៅក្នុងនោះ ដែលវត្តនោះហៅថា "វត្តព្រះស្រីរតនាសាស្តារាម" (Wat Preah Srei Rotana Sastaram) or (Wat Phra Kaew) ដោយអាការយ៉ាងនេះ ព្រះកែវមរកត ចាកចេញពីក្រុងវៀងច័ន្ទ ([[ប្រទេសឡាវ]]) មកដល់ក្រុងបាងកកសព្វថ្ងៃនេះ ។<ref> Tep pitur Chim-Krasem (1950) [https://m.wikisource.org/w/index.php?title=File%3AKambuja_Suriya_1950_Issue_9.pdf&page=1 Kambuja Suriya Issue 9], Publisher: Church of the Trinity Buddhist University of Cambodia p.82 </ref> <ref> Āphā Phamōnbut (1987)
[https://books.google.com.kh/books?id=wXC6AAAAIAAJ&q=Emerald+buddha+Thonburi&dq=Emerald+buddha+Thonburi&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwirz82i3InzAhXq4jgGHTOnByQQ6AF6BAgHEAM The History of Bangkok: Summary of Political and Cultural Events from the Age of Establishment to the Present], Publisher: Abha Bhamorabutr, Original from the University of California p.134 </ref>
== [[ព្រះត្រៃបិដក]] ==
ព្រះត្រៃបិតក ជាគម្ពីរ ឬ ជាឃ្លាំង ឬ កញ្ជើរសម្រាប់ផ្ទុក នូវពុទ្ធវច្ចនៈដែលមានសរុប ៨៤០០០ ធម្មក្ខន្ធ គឺជា មូលដ្ឋានទ្រឹស្ដី ទ្រទ្រង់ព្រះពុទ្ធសាសនា ។ ព្រះត្រៃបិដកត្រូវចែកចេញជា៣គម្ពីរសំខាន់ៗ មានដូចជា ៖
ក. វិន័យបិតក ៖ (មាន ២១០០០ធម្មក្ខន្ធ ត្រូវ ៥គម្ពីរ ហើយចែកជា ១៣ភាគ) ជាគម្ពីរដែលស្ដីអំពីច្បាប់ ក្រិត្យក្រម ដែលព្រះពុទ្ធបានបញ្ញត្តិហាមប្រាមនិងទ្រង់អនុញ្ញាតិ្ត ទុកជាគោលប្រព្រឹត្តិប្រតិបត្តិនៃបព្វជិតនិងគ្រហស្ថ ។
ខ. សុត្តន្តបិតក ៖ (មាន ២១០០០ធម្មក្ខន្ធ ត្រូវ ៥គម្ពីរ ហើយចែកជា ៦៤ភាគ) ជាកម្រងនៃពុទ្ធិ ផ្នែកព្រះសូត្រ ដែលនិយាយអំពីអំពើល្អ និងអាក្រក់ ការធ្វើបុណ្យទានជាដើម ។
គ. អភិធម្មបិតក ៖ (មាន ៤២០០០ធម្មក្ខន្ធ ត្រូវ ៧គម្ពីរ ហើយចែកជា ៣៣ភាគ) ជាកម្រងទស្សនៈពុទ្ធិដែល និយាយអំពី បរមត្ថវិជ្ជាប្រកបដោយអត្ថ បួនយ៉ាងគឺ ចិត្ត ចេតសិក រូប និព្វាន ។
== កំណត់ត្រា ==
<gallery widths="180px" heights="180px">
File:ទេពពិទូរ ឈឹមក្រសេម- Pitur Kra sem.jpg|Tep Pitur Chim-Krasem (1950) His Magazine Kambuja_Suriya Issue 9 History of the Emerald Buddha.
File:Anawrahta at National museum.JPG|Myanmar statue of King Anawrahta Request Buddha text and the Emerald Buddha from Sri Lanka 11th Century.
File:Emerald Buddha (424509026).jpg|The Emerald Buddha cover from Baccarat Crystal at Wat Phra Keow, Chiang Rai, Thailand.
File:Haw Phra Kew- original home of the Emerald Buddha (14545934493).jpg|Haw Phra Kew temple of Emerald Buddha Vihara, at Vientaine, Laos.
File:Emerald Buddha.jpg|The Emerald Buddha, 15th century as Chiang Saen Style, carved from jade stone at Grand Palace, Bangkok, Thailand.
File:Preah Keo Morakot.jpg|The Emerald Buddha Cambodia, Oudongk era 17th century, carved from real emerald from King Srei Soriyapor, at Silver Pagoda Phnom Penh.
</gallery>
== ឯកសារយោង ==
t0ip82ln2i2r8dt11lxkr29f83dg2xn
វណ្ណដា
0
42478
282483
282470
2022-08-15T02:30:06Z
Camhistory
36281
/* សមិទ្ធិផល */
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #778899;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> វណ្ណដា </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |[[File:Vannda.jpg|250px]]
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="2" |The Original Artist Vannda <br>
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឈ្មោះ'''
| [[វណ្ណដា]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត'''
| 22 មករា 1997
|- style="vertical-align:center;"
|'''សញ្ជាតិ'''
| {{KHM}}
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រភេទតន្ត្រី'''
|Khmer Music, Classic, Rock , Folk, R&B, Hip hop.
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឆ្នាំសកម្ម'''
|2016-បច្ចុប្បន្ន
|- style="vertical-align:center;"
|'''អជីបសិល្បៈ'''
|
* អ្នកចម្រៀង
* អ្នកនិពន្ធបទចម្រៀង
* អ្នកសម្រួលតន្ត្រី
|- style="vertical-align:center;"
|'''ស្លាកតន្ត្រី'''
| ផលិតកម្មបារមី
|}
'''វណ្ណដា''' ([[អង់គ្លេស]]: Vannda) ឈ្មោះកំណើត ម៉ាន់ វណ្ណដា (កើតនៅ ថ្ងៃទី ២២ ខែ មករា ឆ្នាំ ១៩៩៧) លោកគឺជាតារាចម្រៀងមួយរូបដ៏មានប្រជាប្រិយភាពនៅក្នុង [[ប្រទេសកម្ពុជា]] ដែលទទួលបាននូវការចាប់អារម្មណ៍ពីទស្សនិជន ជាមួយនិងការបង្ហាញខ្លួនរបស់លោកក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ ដែលគេស្គាល់លោកតាមរយៈការផ្ទុកឡើង នូវបទចម្រៀងរបស់លោកនៅលើបណ្ដាញសង្គម [https://en.wikipedia.org/wiki/YouTube YouTube] ជាមួយនិងបទចម្រៀងដែលទទួលបានការចាប់អារម្មណ៍លើកដំបូង
ដែលបទនេះមានចំណងជើងថា (គេជាអ្នកណា) ដែលបទចម្រៀងមួយនេះ ធ្វើឱ្យលោកទទួលបានការចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងពីសំណាក់យុវវ័យអ្នកស្ដាប់ ហើយទទួលបានប្រជាប្រិយភាពជាបន្តបន្ទាប់ផងដែរ ។<ref> Medium (2021) [https://medium.com/read-rosy/vannda-he-is-not-just-a-new-rising-star-in-cambodia-9ffcf7838c47 VANNDA — He Is Not Just A New Rising Star In Cambodia], Published in
Read Rosy, Website: medium.com, Publication: Rosy Rane, Aug 14, 2021 </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
វណ្ណដា កើតនៅ ថ្ងៃទី ២២ ខែ មករា ឆ្នាំ ១៩៩៧ លោកមានទីកន្លែងកំណេីតនៅទីរួម [[ខេត្តព្រះសីហនុ]] (បច្ចុប្បន្ន: [[ក្រុងព្រះសីហនុ]]) មិនមានកំណត់ត្រាពីក្រុមគ្រួសារលោកច្រើនឡើយ "រងចាំឯកសារយោងពីប្រភពផ្សេងៗទៀត ក្នុងការសរសេរបន្ថែម" ។ នៅក្នុងកំឡុងពេលសិក្សានៅវិទ្យាល័យ លោកបានចាប់ផ្តើមរៀនបង្កើតចង្វាក់ភ្លេង និងតែងនិពន្ធ ជាពិសេសនៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៩ ដោយសារតែទេពកោសល្យតាំងពីកំណើត បូករួមទាំងចំនូលចិត្ត កាលពីកុមារភាព ជាមួយនិងការចូលចិត្ត នូវបទចម្រៀងបែបរ៉េប នៃចង្វាក់ហ៊ីបហប លោកបានសម្រេចចិត្តមករស់នៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៤ ដើម្បីដើរតាមក្តីស្រមៃរបស់លោក ដែលចង់ក្លាយខ្លួនជាតារាចម្រៀងអជីប នៅពេលមកដល់ភ្នំពេញមុនដំបូង វណ្ណដា បានស្នាក់នៅក្នុងវត្តហើយលោកគ្មានមធ្យោបាយធ្វើដំណើរផ្ទាល់ខ្លួននោះទេ ជាមួយនិងភាពអត់ធ្មត់ និងការតស៊ូ ដើម្បីសម្រេចនូវក្ដីសុបិនរបស់ខ្លួន លោកបានហាត់រៀនកាត់តសម្រួលតន្ត្រីភ្លេងជារៀងរាល់ថ្ងៃ ជាមួយមិត្តភ័ក្តរបស់លោក រហូតដល់អាចចេញនូវបទចម្រៀងលើកដំបូងរបស់ខ្លួន ក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ ។ វណ្ណដា បានចាប់ផ្តើមការងារនៅក្នុងវិស័យសិល្បៈជាមួយនឹងបទចម្រៀងដំបូងរបស់លោក គឺបទ "គេជាអ្នកណា" ហើយទទួលបានការចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងចំណោមស្រទាប់យុវវ័យនាពេលនោះផងដែរ ហើយជាពេលវេលាដែលលោកបានឈានជើងចូលក្នុងពិភពសិល្បៈចាប់ពីពេលនោះមករហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ។<ref> BeeTube News (2021) [https://news.beetube.live/1648554470 ហេតុអ្វី វណ្ណដា ក្លាយជានិមិត្តរូបនៃវិស័យចម្រៀងរ៉េបរបស់កម្ពុជា?], Website: news.beetube.live, Publication: © រក្សាសិទ្ធិគ្រប់យ៉ាងដោយ BeeTube News </ref>
=== បទចម្រៀងពេញនិយម ២០១៧ - ២០១៨ ===
'''2017-2018 Popular songs'''
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៧-២០១៨ វណ្ណដា បានបញ្ចេញនូវបទចម្រៀងពេញនិយមជាបន្តបន្ទាប់ បទរបស់លោក
មានប្រជាប្រិយភាពយ៉ាងខ្លាំងពីសំណាក់យុវវ័យក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ក្នុងនោះមានបទចម្រៀងដែលធ្វើឱ្យ លោក ចាប់ផ្ដើមមានគេចាប់អារម្មណ៍និងស្គាល់កាន់តែច្រើនឡើងៗនោះគឺបទ "ឈឺទេ" និងបទ "ចាប់ផ្ដើម និង បញ្ចប់" (Start And Stop) ដែលមានការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំងគួរឱ្យកត់សម្គាល់ផងដែរ ក្នុងនោះគួរសង្កេតឃើញថា អត្ថន័យនៃចម្រៀងភាគច្រើនរបស់លោក ច្រៀងរៀបរាប់ទាក់ទងពីជីវិតស្នេហា និង ជីវិតពិតក្នុងសង្គមបច្ចុប្បន្ន ។<ref> News Khmer Load (2018) [https://www.old.khmerload.com/news/82298 ពិរោះជាងមុនទៅទៀត បទ«ឈឺទេ» របស់ វណ្ណា ដា ពេលប្តូរ Melody ថ្មី (មានវីដេអូ)], Website: old.khmerload.com, Publication: Copyright © 2017 Khmerload. All rights reserved.
Page generated in 0.0108 seconds with 4 database query and 8 memcached query. May 30, 2018 </ref>
=== ចូលរួមជាមួយផលិតកម្មបារមី ២០១៩ ===
'''2019 Joined Baramey Production'''
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៩ វណ្ណដា បានចូលរួមជាមួយផលិតកម្មបារមី (Baramey Production) ហើយត្រូវបានមហាជនពិសេសអ្នកនិយមចូលចិត្តវិស័យតន្ត្រីខ្មែរ គាំទ្រនិងទទួលស្គាល់ចំពោះទេពកោសល្យព្រមទាំងសមត្ថភាពរបស់លោក លោកជាសិល្បករវ័យក្មេងមួយរូបដែលអាចនាំយកវិស័យចម្រៀងខ្មែរទៅកាន់ពិភពលោក រហូតដល់មានការកោតសរសើរនិងឱ្យតម្លៃពីបណ្តាជនបរទេសអំពីសិល្បៈវប្បធម៌របស់កម្ពុជានាពេលកន្លងមក ។ ពេលនោះវិស័យតន្ត្រីនៅកម្ពុជាមិនសូវទូលំទូលាយទេ ពោលនៅមានការលួចចម្លងទាំងចង្វាក់ សាច់ភ្លេង និងការបកប្រែអត្ថបទដើមមកច្រៀងទាំងស្រុង ហើយវាក៏បានក្លាយទៅជាផ្នែកមួយដែលលោកគិតចង់ផ្លាស់ប្តូរវាចេញ ហើយទីបំផុត វណ្ណដា បានទទួលឱកាសធ្វើវាជាមួយផលិតកម្មបារមី និង បានកាន់កាប់ឧស្សាហកម្មតន្ត្រីកម្ពុជាយ៉ាងឆាប់រហ័ស និងយ៉ាងច្បាស់លាស់ ដោយបានបង្កើនចំនួនអ្នកទស្សនានៅលើ YouTube របស់គាត់ដល់រាប់លាននាក់ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន ។<ref> Baramey (2020) [https://www.baramey.com/vannda VANNDA], Website: www.baramey.com, Publication: @barameyproduction </ref>
=== ប្រជាប្រិយភាពផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម ២០២០ ===
'''2020 Commercial Popularity'''
== សមិទ្ធិផល ==
'''Achievement'''
{| class="wikitable"
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | ឆ្នាំ
! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ការដាក់ចូល
! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ប្រភេទពាន
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | លទ្ធផល
! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ស្ថាប័នផ្សព្វផ្សាយ
|-
| align="center" | 2016
| align="center" | គេជាអ្នកណា
| align="center" | Top 1 Music Show
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" | MYTV
Cambodia
|-
| align="center" | 2018
| align="center" | Best Male Song of The Year
| align="center" | NRG Music Awards
| align="center" style="background:#90EE90;" | Won
| align="center" | NRG Radio 89FM Cambodia<ref> World Bridge Media (2018) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref>
|-
| align="center" | 2019
| align="center" | Best Male Artist of The Year
| align="center" | NRG Music Awards
| align="center" style="background:#90EE90;" | Won
| align="center" | NRG Radio 89FM Cambodia<ref> World Bridge Media (2019) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref>
|-
| align="center" | 2019
| align="center" | Best Rapper of The Year
| align="center" | NRG Music Awards
| align="center" style="background:#90EE90;" | Won
| align="center" | NRG Radio 89FM Cambodia<ref> World Bridge Media (2019) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref>
|-
| align="center" | 2019
| align="center" | Best Collaborations Music
| align="center" | NRG Music Awards
| align="center" style="background:#90EE90;" | Won
| align="center" | NRG Radio 89FM Cambodia<ref> World Bridge Media (2019) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref>
|-
| align="center" | 2020
| align="center" | Best Male Artist of The Year
| align="center" | [[Cambodian Music Awards]]
| align="center" style="background:#90EE90;" | Won
| align="center" | WorldBridge
Media <ref> World Bridge Media (2020) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ Cambodian Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref>
|-
| align="center" | 2020
| align="center" | Best Collaborations Music
| align="center" | [[Cambodian Music Awards]]
| align="center" style="background:#90EE90;" | Won
| align="center" | WorldBridge
Media <ref> World Bridge Media (2020) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ Cambodian Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref>
|-
| align="center" | 2020
| align="center" | Best Music Performance
| align="center" | [[Cambodian Music Awards]]
| align="center" style="background:#90EE90;" | Won
| align="center" | WorldBridge
Media <ref> World Bridge Media (2020) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ Cambodian Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref>
|-
| align="center" | 2021
| align="center" | Top #6 Hiphop
| align="center" | Asian Hiphop Artist Top 50
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" | LiFED Asia <ref> LiFED Asia (2021) [https://liftedasia.com/articles/vanndas-time-to-rise 2021 HAS BEEN VANNDA’S TIME TO RISE], Website: liftedasia.com, Publication: LiFED Asia 15 December 2021 </ref>
|-
| align="center" | 2021
| align="center" | Top 100 Cambodia
| align="center" | Apple Music Cambodia Top 100
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" | Apple Music <ref> Apple Music (2021)[https://music.apple.com/us/playlist/top-100-cambodia/pl.9d9ee12c7734402ab5ab0dc81911822c Top 100: Cambodia], Website: music.apple.com, Publication: @Apple Inc. All rights reserved. </ref>
|}
== កាត់ឡុកតន្ត្រី ==
'''Discography'''
== ឃើញដូចនេះ ==
'''See also'''
* [[អ្នកចម្រៀងកម្ពុជា]]
* [[តារាសម្ដែងកម្ពុជា]]
* [[តារាកំប្លែងកម្ពុជា]]
* [[ពិធីករកម្ពុជា]]
* [[ពិធីការនីកម្ពុជា]]
== ឯកសារយោង ==
s6s5s9zrhenvw6577xxw6rgrjzz1tfz
282484
282483
2022-08-15T02:42:29Z
Camhistory
36281
/* កាត់ឡុកតន្ត្រី */
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #778899;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> វណ្ណដា </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |[[File:Vannda.jpg|250px]]
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="2" |The Original Artist Vannda <br>
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឈ្មោះ'''
| [[វណ្ណដា]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត'''
| 22 មករា 1997
|- style="vertical-align:center;"
|'''សញ្ជាតិ'''
| {{KHM}}
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រភេទតន្ត្រី'''
|Khmer Music, Classic, Rock , Folk, R&B, Hip hop.
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឆ្នាំសកម្ម'''
|2016-បច្ចុប្បន្ន
|- style="vertical-align:center;"
|'''អជីបសិល្បៈ'''
|
* អ្នកចម្រៀង
* អ្នកនិពន្ធបទចម្រៀង
* អ្នកសម្រួលតន្ត្រី
|- style="vertical-align:center;"
|'''ស្លាកតន្ត្រី'''
| ផលិតកម្មបារមី
|}
'''វណ្ណដា''' ([[អង់គ្លេស]]: Vannda) ឈ្មោះកំណើត ម៉ាន់ វណ្ណដា (កើតនៅ ថ្ងៃទី ២២ ខែ មករា ឆ្នាំ ១៩៩៧) លោកគឺជាតារាចម្រៀងមួយរូបដ៏មានប្រជាប្រិយភាពនៅក្នុង [[ប្រទេសកម្ពុជា]] ដែលទទួលបាននូវការចាប់អារម្មណ៍ពីទស្សនិជន ជាមួយនិងការបង្ហាញខ្លួនរបស់លោកក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ ដែលគេស្គាល់លោកតាមរយៈការផ្ទុកឡើង នូវបទចម្រៀងរបស់លោកនៅលើបណ្ដាញសង្គម [https://en.wikipedia.org/wiki/YouTube YouTube] ជាមួយនិងបទចម្រៀងដែលទទួលបានការចាប់អារម្មណ៍លើកដំបូង
ដែលបទនេះមានចំណងជើងថា (គេជាអ្នកណា) ដែលបទចម្រៀងមួយនេះ ធ្វើឱ្យលោកទទួលបានការចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងពីសំណាក់យុវវ័យអ្នកស្ដាប់ ហើយទទួលបានប្រជាប្រិយភាពជាបន្តបន្ទាប់ផងដែរ ។<ref> Medium (2021) [https://medium.com/read-rosy/vannda-he-is-not-just-a-new-rising-star-in-cambodia-9ffcf7838c47 VANNDA — He Is Not Just A New Rising Star In Cambodia], Published in
Read Rosy, Website: medium.com, Publication: Rosy Rane, Aug 14, 2021 </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
វណ្ណដា កើតនៅ ថ្ងៃទី ២២ ខែ មករា ឆ្នាំ ១៩៩៧ លោកមានទីកន្លែងកំណេីតនៅទីរួម [[ខេត្តព្រះសីហនុ]] (បច្ចុប្បន្ន: [[ក្រុងព្រះសីហនុ]]) មិនមានកំណត់ត្រាពីក្រុមគ្រួសារលោកច្រើនឡើយ "រងចាំឯកសារយោងពីប្រភពផ្សេងៗទៀត ក្នុងការសរសេរបន្ថែម" ។ នៅក្នុងកំឡុងពេលសិក្សានៅវិទ្យាល័យ លោកបានចាប់ផ្តើមរៀនបង្កើតចង្វាក់ភ្លេង និងតែងនិពន្ធ ជាពិសេសនៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៩ ដោយសារតែទេពកោសល្យតាំងពីកំណើត បូករួមទាំងចំនូលចិត្ត កាលពីកុមារភាព ជាមួយនិងការចូលចិត្ត នូវបទចម្រៀងបែបរ៉េប នៃចង្វាក់ហ៊ីបហប លោកបានសម្រេចចិត្តមករស់នៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៤ ដើម្បីដើរតាមក្តីស្រមៃរបស់លោក ដែលចង់ក្លាយខ្លួនជាតារាចម្រៀងអជីប នៅពេលមកដល់ភ្នំពេញមុនដំបូង វណ្ណដា បានស្នាក់នៅក្នុងវត្តហើយលោកគ្មានមធ្យោបាយធ្វើដំណើរផ្ទាល់ខ្លួននោះទេ ជាមួយនិងភាពអត់ធ្មត់ និងការតស៊ូ ដើម្បីសម្រេចនូវក្ដីសុបិនរបស់ខ្លួន លោកបានហាត់រៀនកាត់តសម្រួលតន្ត្រីភ្លេងជារៀងរាល់ថ្ងៃ ជាមួយមិត្តភ័ក្តរបស់លោក រហូតដល់អាចចេញនូវបទចម្រៀងលើកដំបូងរបស់ខ្លួន ក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ ។ វណ្ណដា បានចាប់ផ្តើមការងារនៅក្នុងវិស័យសិល្បៈជាមួយនឹងបទចម្រៀងដំបូងរបស់លោក គឺបទ "គេជាអ្នកណា" ហើយទទួលបានការចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងចំណោមស្រទាប់យុវវ័យនាពេលនោះផងដែរ ហើយជាពេលវេលាដែលលោកបានឈានជើងចូលក្នុងពិភពសិល្បៈចាប់ពីពេលនោះមករហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ។<ref> BeeTube News (2021) [https://news.beetube.live/1648554470 ហេតុអ្វី វណ្ណដា ក្លាយជានិមិត្តរូបនៃវិស័យចម្រៀងរ៉េបរបស់កម្ពុជា?], Website: news.beetube.live, Publication: © រក្សាសិទ្ធិគ្រប់យ៉ាងដោយ BeeTube News </ref>
=== បទចម្រៀងពេញនិយម ២០១៧ - ២០១៨ ===
'''2017-2018 Popular songs'''
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៧-២០១៨ វណ្ណដា បានបញ្ចេញនូវបទចម្រៀងពេញនិយមជាបន្តបន្ទាប់ បទរបស់លោក
មានប្រជាប្រិយភាពយ៉ាងខ្លាំងពីសំណាក់យុវវ័យក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ក្នុងនោះមានបទចម្រៀងដែលធ្វើឱ្យ លោក ចាប់ផ្ដើមមានគេចាប់អារម្មណ៍និងស្គាល់កាន់តែច្រើនឡើងៗនោះគឺបទ "ឈឺទេ" និងបទ "ចាប់ផ្ដើម និង បញ្ចប់" (Start And Stop) ដែលមានការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំងគួរឱ្យកត់សម្គាល់ផងដែរ ក្នុងនោះគួរសង្កេតឃើញថា អត្ថន័យនៃចម្រៀងភាគច្រើនរបស់លោក ច្រៀងរៀបរាប់ទាក់ទងពីជីវិតស្នេហា និង ជីវិតពិតក្នុងសង្គមបច្ចុប្បន្ន ។<ref> News Khmer Load (2018) [https://www.old.khmerload.com/news/82298 ពិរោះជាងមុនទៅទៀត បទ«ឈឺទេ» របស់ វណ្ណា ដា ពេលប្តូរ Melody ថ្មី (មានវីដេអូ)], Website: old.khmerload.com, Publication: Copyright © 2017 Khmerload. All rights reserved.
Page generated in 0.0108 seconds with 4 database query and 8 memcached query. May 30, 2018 </ref>
=== ចូលរួមជាមួយផលិតកម្មបារមី ២០១៩ ===
'''2019 Joined Baramey Production'''
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៩ វណ្ណដា បានចូលរួមជាមួយផលិតកម្មបារមី (Baramey Production) ហើយត្រូវបានមហាជនពិសេសអ្នកនិយមចូលចិត្តវិស័យតន្ត្រីខ្មែរ គាំទ្រនិងទទួលស្គាល់ចំពោះទេពកោសល្យព្រមទាំងសមត្ថភាពរបស់លោក លោកជាសិល្បករវ័យក្មេងមួយរូបដែលអាចនាំយកវិស័យចម្រៀងខ្មែរទៅកាន់ពិភពលោក រហូតដល់មានការកោតសរសើរនិងឱ្យតម្លៃពីបណ្តាជនបរទេសអំពីសិល្បៈវប្បធម៌របស់កម្ពុជានាពេលកន្លងមក ។ ពេលនោះវិស័យតន្ត្រីនៅកម្ពុជាមិនសូវទូលំទូលាយទេ ពោលនៅមានការលួចចម្លងទាំងចង្វាក់ សាច់ភ្លេង និងការបកប្រែអត្ថបទដើមមកច្រៀងទាំងស្រុង ហើយវាក៏បានក្លាយទៅជាផ្នែកមួយដែលលោកគិតចង់ផ្លាស់ប្តូរវាចេញ ហើយទីបំផុត វណ្ណដា បានទទួលឱកាសធ្វើវាជាមួយផលិតកម្មបារមី និង បានកាន់កាប់ឧស្សាហកម្មតន្ត្រីកម្ពុជាយ៉ាងឆាប់រហ័ស និងយ៉ាងច្បាស់លាស់ ដោយបានបង្កើនចំនួនអ្នកទស្សនានៅលើ YouTube របស់គាត់ដល់រាប់លាននាក់ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន ។<ref> Baramey (2020) [https://www.baramey.com/vannda VANNDA], Website: www.baramey.com, Publication: @barameyproduction </ref>
=== ប្រជាប្រិយភាពផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម ២០២០ ===
'''2020 Commercial Popularity'''
== សមិទ្ធិផល ==
'''Achievement'''
{| class="wikitable"
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | ឆ្នាំ
! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ការដាក់ចូល
! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ប្រភេទពាន
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | លទ្ធផល
! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ស្ថាប័នផ្សព្វផ្សាយ
|-
| align="center" | 2016
| align="center" | គេជាអ្នកណា
| align="center" | Top 1 Music Show
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" | MYTV
Cambodia
|-
| align="center" | 2018
| align="center" | Best Male Song of The Year
| align="center" | NRG Music Awards
| align="center" style="background:#90EE90;" | Won
| align="center" | NRG Radio 89FM Cambodia<ref> World Bridge Media (2018) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref>
|-
| align="center" | 2019
| align="center" | Best Male Artist of The Year
| align="center" | NRG Music Awards
| align="center" style="background:#90EE90;" | Won
| align="center" | NRG Radio 89FM Cambodia<ref> World Bridge Media (2019) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref>
|-
| align="center" | 2019
| align="center" | Best Rapper of The Year
| align="center" | NRG Music Awards
| align="center" style="background:#90EE90;" | Won
| align="center" | NRG Radio 89FM Cambodia<ref> World Bridge Media (2019) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref>
|-
| align="center" | 2019
| align="center" | Best Collaborations Music
| align="center" | NRG Music Awards
| align="center" style="background:#90EE90;" | Won
| align="center" | NRG Radio 89FM Cambodia<ref> World Bridge Media (2019) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref>
|-
| align="center" | 2020
| align="center" | Best Male Artist of The Year
| align="center" | [[Cambodian Music Awards]]
| align="center" style="background:#90EE90;" | Won
| align="center" | WorldBridge
Media <ref> World Bridge Media (2020) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ Cambodian Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref>
|-
| align="center" | 2020
| align="center" | Best Collaborations Music
| align="center" | [[Cambodian Music Awards]]
| align="center" style="background:#90EE90;" | Won
| align="center" | WorldBridge
Media <ref> World Bridge Media (2020) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ Cambodian Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref>
|-
| align="center" | 2020
| align="center" | Best Music Performance
| align="center" | [[Cambodian Music Awards]]
| align="center" style="background:#90EE90;" | Won
| align="center" | WorldBridge
Media <ref> World Bridge Media (2020) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ Cambodian Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref>
|-
| align="center" | 2021
| align="center" | Top #6 Hiphop
| align="center" | Asian Hiphop Artist Top 50
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" | LiFED Asia <ref> LiFED Asia (2021) [https://liftedasia.com/articles/vanndas-time-to-rise 2021 HAS BEEN VANNDA’S TIME TO RISE], Website: liftedasia.com, Publication: LiFED Asia 15 December 2021 </ref>
|-
| align="center" | 2021
| align="center" | Top 100 Cambodia
| align="center" | Apple Music Cambodia Top 100
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" | Apple Music <ref> Apple Music (2021)[https://music.apple.com/us/playlist/top-100-cambodia/pl.9d9ee12c7734402ab5ab0dc81911822c Top 100: Cambodia], Website: music.apple.com, Publication: @Apple Inc. All rights reserved. </ref>
|}
== កាត់ឡុកតន្ត្រី ==
'''Discography'''
* គេជាអ្នកណា (2016)
* ឈឺទេ (2017)
* ចាប់ផ្ដើម និង បញ្ចប់ (2018)
* [[$kull the Album]] (2020)
== ឃើញដូចនេះ ==
'''See also'''
* [[អ្នកចម្រៀងកម្ពុជា]]
* [[តារាសម្ដែងកម្ពុជា]]
* [[តារាកំប្លែងកម្ពុជា]]
* [[ពិធីករកម្ពុជា]]
* [[ពិធីការនីកម្ពុជា]]
== ឯកសារយោង ==
qdl7wu05dum74b85wpoy5ksyk44jef2
282485
282484
2022-08-15T04:17:00Z
Camhistory
36281
/* កាត់ឡុកតន្ត្រី */
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #778899;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> វណ្ណដា </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |[[File:Vannda.jpg|250px]]
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="2" |The Original Artist Vannda <br>
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឈ្មោះ'''
| [[វណ្ណដា]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត'''
| 22 មករា 1997
|- style="vertical-align:center;"
|'''សញ្ជាតិ'''
| {{KHM}}
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រភេទតន្ត្រី'''
|Khmer Music, Classic, Rock , Folk, R&B, Hip hop.
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឆ្នាំសកម្ម'''
|2016-បច្ចុប្បន្ន
|- style="vertical-align:center;"
|'''អជីបសិល្បៈ'''
|
* អ្នកចម្រៀង
* អ្នកនិពន្ធបទចម្រៀង
* អ្នកសម្រួលតន្ត្រី
|- style="vertical-align:center;"
|'''ស្លាកតន្ត្រី'''
| ផលិតកម្មបារមី
|}
'''វណ្ណដា''' ([[អង់គ្លេស]]: Vannda) ឈ្មោះកំណើត ម៉ាន់ វណ្ណដា (កើតនៅ ថ្ងៃទី ២២ ខែ មករា ឆ្នាំ ១៩៩៧) លោកគឺជាតារាចម្រៀងមួយរូបដ៏មានប្រជាប្រិយភាពនៅក្នុង [[ប្រទេសកម្ពុជា]] ដែលទទួលបាននូវការចាប់អារម្មណ៍ពីទស្សនិជន ជាមួយនិងការបង្ហាញខ្លួនរបស់លោកក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ ដែលគេស្គាល់លោកតាមរយៈការផ្ទុកឡើង នូវបទចម្រៀងរបស់លោកនៅលើបណ្ដាញសង្គម [https://en.wikipedia.org/wiki/YouTube YouTube] ជាមួយនិងបទចម្រៀងដែលទទួលបានការចាប់អារម្មណ៍លើកដំបូង
ដែលបទនេះមានចំណងជើងថា (គេជាអ្នកណា) ដែលបទចម្រៀងមួយនេះ ធ្វើឱ្យលោកទទួលបានការចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងពីសំណាក់យុវវ័យអ្នកស្ដាប់ ហើយទទួលបានប្រជាប្រិយភាពជាបន្តបន្ទាប់ផងដែរ ។<ref> Medium (2021) [https://medium.com/read-rosy/vannda-he-is-not-just-a-new-rising-star-in-cambodia-9ffcf7838c47 VANNDA — He Is Not Just A New Rising Star In Cambodia], Published in
Read Rosy, Website: medium.com, Publication: Rosy Rane, Aug 14, 2021 </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
វណ្ណដា កើតនៅ ថ្ងៃទី ២២ ខែ មករា ឆ្នាំ ១៩៩៧ លោកមានទីកន្លែងកំណេីតនៅទីរួម [[ខេត្តព្រះសីហនុ]] (បច្ចុប្បន្ន: [[ក្រុងព្រះសីហនុ]]) មិនមានកំណត់ត្រាពីក្រុមគ្រួសារលោកច្រើនឡើយ "រងចាំឯកសារយោងពីប្រភពផ្សេងៗទៀត ក្នុងការសរសេរបន្ថែម" ។ នៅក្នុងកំឡុងពេលសិក្សានៅវិទ្យាល័យ លោកបានចាប់ផ្តើមរៀនបង្កើតចង្វាក់ភ្លេង និងតែងនិពន្ធ ជាពិសេសនៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៩ ដោយសារតែទេពកោសល្យតាំងពីកំណើត បូករួមទាំងចំនូលចិត្ត កាលពីកុមារភាព ជាមួយនិងការចូលចិត្ត នូវបទចម្រៀងបែបរ៉េប នៃចង្វាក់ហ៊ីបហប លោកបានសម្រេចចិត្តមករស់នៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៤ ដើម្បីដើរតាមក្តីស្រមៃរបស់លោក ដែលចង់ក្លាយខ្លួនជាតារាចម្រៀងអជីប នៅពេលមកដល់ភ្នំពេញមុនដំបូង វណ្ណដា បានស្នាក់នៅក្នុងវត្តហើយលោកគ្មានមធ្យោបាយធ្វើដំណើរផ្ទាល់ខ្លួននោះទេ ជាមួយនិងភាពអត់ធ្មត់ និងការតស៊ូ ដើម្បីសម្រេចនូវក្ដីសុបិនរបស់ខ្លួន លោកបានហាត់រៀនកាត់តសម្រួលតន្ត្រីភ្លេងជារៀងរាល់ថ្ងៃ ជាមួយមិត្តភ័ក្តរបស់លោក រហូតដល់អាចចេញនូវបទចម្រៀងលើកដំបូងរបស់ខ្លួន ក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ ។ វណ្ណដា បានចាប់ផ្តើមការងារនៅក្នុងវិស័យសិល្បៈជាមួយនឹងបទចម្រៀងដំបូងរបស់លោក គឺបទ "គេជាអ្នកណា" ហើយទទួលបានការចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងចំណោមស្រទាប់យុវវ័យនាពេលនោះផងដែរ ហើយជាពេលវេលាដែលលោកបានឈានជើងចូលក្នុងពិភពសិល្បៈចាប់ពីពេលនោះមករហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ។<ref> BeeTube News (2021) [https://news.beetube.live/1648554470 ហេតុអ្វី វណ្ណដា ក្លាយជានិមិត្តរូបនៃវិស័យចម្រៀងរ៉េបរបស់កម្ពុជា?], Website: news.beetube.live, Publication: © រក្សាសិទ្ធិគ្រប់យ៉ាងដោយ BeeTube News </ref>
=== បទចម្រៀងពេញនិយម ២០១៧ - ២០១៨ ===
'''2017-2018 Popular songs'''
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៧-២០១៨ វណ្ណដា បានបញ្ចេញនូវបទចម្រៀងពេញនិយមជាបន្តបន្ទាប់ បទរបស់លោក
មានប្រជាប្រិយភាពយ៉ាងខ្លាំងពីសំណាក់យុវវ័យក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ក្នុងនោះមានបទចម្រៀងដែលធ្វើឱ្យ លោក ចាប់ផ្ដើមមានគេចាប់អារម្មណ៍និងស្គាល់កាន់តែច្រើនឡើងៗនោះគឺបទ "ឈឺទេ" និងបទ "ចាប់ផ្ដើម និង បញ្ចប់" (Start And Stop) ដែលមានការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំងគួរឱ្យកត់សម្គាល់ផងដែរ ក្នុងនោះគួរសង្កេតឃើញថា អត្ថន័យនៃចម្រៀងភាគច្រើនរបស់លោក ច្រៀងរៀបរាប់ទាក់ទងពីជីវិតស្នេហា និង ជីវិតពិតក្នុងសង្គមបច្ចុប្បន្ន ។<ref> News Khmer Load (2018) [https://www.old.khmerload.com/news/82298 ពិរោះជាងមុនទៅទៀត បទ«ឈឺទេ» របស់ វណ្ណា ដា ពេលប្តូរ Melody ថ្មី (មានវីដេអូ)], Website: old.khmerload.com, Publication: Copyright © 2017 Khmerload. All rights reserved.
Page generated in 0.0108 seconds with 4 database query and 8 memcached query. May 30, 2018 </ref>
=== ចូលរួមជាមួយផលិតកម្មបារមី ២០១៩ ===
'''2019 Joined Baramey Production'''
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៩ វណ្ណដា បានចូលរួមជាមួយផលិតកម្មបារមី (Baramey Production) ហើយត្រូវបានមហាជនពិសេសអ្នកនិយមចូលចិត្តវិស័យតន្ត្រីខ្មែរ គាំទ្រនិងទទួលស្គាល់ចំពោះទេពកោសល្យព្រមទាំងសមត្ថភាពរបស់លោក លោកជាសិល្បករវ័យក្មេងមួយរូបដែលអាចនាំយកវិស័យចម្រៀងខ្មែរទៅកាន់ពិភពលោក រហូតដល់មានការកោតសរសើរនិងឱ្យតម្លៃពីបណ្តាជនបរទេសអំពីសិល្បៈវប្បធម៌របស់កម្ពុជានាពេលកន្លងមក ។ ពេលនោះវិស័យតន្ត្រីនៅកម្ពុជាមិនសូវទូលំទូលាយទេ ពោលនៅមានការលួចចម្លងទាំងចង្វាក់ សាច់ភ្លេង និងការបកប្រែអត្ថបទដើមមកច្រៀងទាំងស្រុង ហើយវាក៏បានក្លាយទៅជាផ្នែកមួយដែលលោកគិតចង់ផ្លាស់ប្តូរវាចេញ ហើយទីបំផុត វណ្ណដា បានទទួលឱកាសធ្វើវាជាមួយផលិតកម្មបារមី និង បានកាន់កាប់ឧស្សាហកម្មតន្ត្រីកម្ពុជាយ៉ាងឆាប់រហ័ស និងយ៉ាងច្បាស់លាស់ ដោយបានបង្កើនចំនួនអ្នកទស្សនានៅលើ YouTube របស់គាត់ដល់រាប់លាននាក់ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន ។<ref> Baramey (2020) [https://www.baramey.com/vannda VANNDA], Website: www.baramey.com, Publication: @barameyproduction </ref>
=== ប្រជាប្រិយភាពផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម ២០២០ ===
'''2020 Commercial Popularity'''
== សមិទ្ធិផល ==
'''Achievement'''
{| class="wikitable"
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | ឆ្នាំ
! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ការដាក់ចូល
! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ប្រភេទពាន
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | លទ្ធផល
! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ស្ថាប័នផ្សព្វផ្សាយ
|-
| align="center" | 2016
| align="center" | គេជាអ្នកណា
| align="center" | Top 1 Music Show
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" | MYTV
Cambodia
|-
| align="center" | 2018
| align="center" | Best Male Song of The Year
| align="center" | NRG Music Awards
| align="center" style="background:#90EE90;" | Won
| align="center" | NRG Radio 89FM Cambodia<ref> World Bridge Media (2018) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref>
|-
| align="center" | 2019
| align="center" | Best Male Artist of The Year
| align="center" | NRG Music Awards
| align="center" style="background:#90EE90;" | Won
| align="center" | NRG Radio 89FM Cambodia<ref> World Bridge Media (2019) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref>
|-
| align="center" | 2019
| align="center" | Best Rapper of The Year
| align="center" | NRG Music Awards
| align="center" style="background:#90EE90;" | Won
| align="center" | NRG Radio 89FM Cambodia<ref> World Bridge Media (2019) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref>
|-
| align="center" | 2019
| align="center" | Best Collaborations Music
| align="center" | NRG Music Awards
| align="center" style="background:#90EE90;" | Won
| align="center" | NRG Radio 89FM Cambodia<ref> World Bridge Media (2019) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref>
|-
| align="center" | 2020
| align="center" | Best Male Artist of The Year
| align="center" | [[Cambodian Music Awards]]
| align="center" style="background:#90EE90;" | Won
| align="center" | WorldBridge
Media <ref> World Bridge Media (2020) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ Cambodian Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref>
|-
| align="center" | 2020
| align="center" | Best Collaborations Music
| align="center" | [[Cambodian Music Awards]]
| align="center" style="background:#90EE90;" | Won
| align="center" | WorldBridge
Media <ref> World Bridge Media (2020) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ Cambodian Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref>
|-
| align="center" | 2020
| align="center" | Best Music Performance
| align="center" | [[Cambodian Music Awards]]
| align="center" style="background:#90EE90;" | Won
| align="center" | WorldBridge
Media <ref> World Bridge Media (2020) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ Cambodian Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref>
|-
| align="center" | 2021
| align="center" | Top #6 Hiphop
| align="center" | Asian Hiphop Artist Top 50
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" | LiFED Asia <ref> LiFED Asia (2021) [https://liftedasia.com/articles/vanndas-time-to-rise 2021 HAS BEEN VANNDA’S TIME TO RISE], Website: liftedasia.com, Publication: LiFED Asia 15 December 2021 </ref>
|-
| align="center" | 2021
| align="center" | Top 100 Cambodia
| align="center" | Apple Music Cambodia Top 100
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" | Apple Music <ref> Apple Music (2021)[https://music.apple.com/us/playlist/top-100-cambodia/pl.9d9ee12c7734402ab5ab0dc81911822c Top 100: Cambodia], Website: music.apple.com, Publication: @Apple Inc. All rights reserved. </ref>
|}
== កាត់ឡុកតន្ត្រី ==
'''Discography'''
* គេជាអ្នកណា (2016)
* ឈឺទេ (2017)
* ចាប់ផ្ដើម និង បញ្ចប់ (2018)
* [[$kull the Album]] (2020)
* [[SKULL 2 (SEASON 1)]] (2021-2022)
=== អាល់ប៊ុមរួមគ្នា ===
* អ្នកលេង ft. ថេមប៉ូ ទ្រីស, រ៉យើរ, ស៊្នូហ្គា, រុីហ្សុី (2018)
* Follow Ma Dance ft. ប៉ូឡារិច, ឡូរ៉ាម៉ម, [[ក្មេងខ្មែរ]] (2020)
== ឃើញដូចនេះ ==
'''See also'''
* [[អ្នកចម្រៀងកម្ពុជា]]
* [[តារាសម្ដែងកម្ពុជា]]
* [[តារាកំប្លែងកម្ពុជា]]
* [[ពិធីករកម្ពុជា]]
* [[ពិធីការនីកម្ពុជា]]
== ឯកសារយោង ==
ecpeixzfrwru76rmdfrts1q7gr3ynse
VTV3
0
46515
282482
282432
2022-08-14T22:21:33Z
2600:1700:A4A0:D940:81AF:D41D:FBAC:6C3
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox television channel
| name = VTV3
| logo = VTV3 logo 2013 final.svg
| logo_size = 120px
| launch_date = ថ្ងៃទី ៣១ ខែ មីនា ឆ្នាំ ១៩៩៦
| owner = [[ទូរទស្សន៍ជាតិវៀតណាម។|ទូរទស្សន៍វៀតណាម]]
| country = {{VIE}}
| language = [[វៀតណាម]]
| sister_channels= [[VTV1]], [[VTV2]], '''VTV3''', [[VTV4]], [[VTV5]], [[VTV6]], [[VTV8]], [[VTV9]]
| picture_format = [[1080i]] [[HDTV]], [[16:9]] <br> [[576i]], [[SDTV]]
| area = វៀតណាម អាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងអាស៊ីទាំងអស់។
| terr_serv_1 = DVB-T2
| terr_chan_1 = UHF 25, 26, 27
|terr_serv_2 = Vinasat 1, Vinasat 2
| terr_chan_2 = C-band (FTA) និង Ku-band ($)
| online_serv_2 = VTV.vn
| online_chan_2 = [https://vtv.vn/truyen-hinh-truc-tuyen/vtv3.htm មើលការផ្សាយបន្តផ្ទាល់ ]
| online_serv_3 = VTV Entertainment
| online_chan_3 = [https://www.vtvgiaitri.vn/xem-tivi-truc-tuyen/vtv3 មើលការផ្សាយបន្តផ្ទាល់ ]
| online_serv_4 = FPT Play
| online_chan_4 = [https://fptplay.vn/livetv/vtv3-hd មើលការផ្សាយបន្តផ្ទាល់ ]
| online_serv_5 = TV Net ([[Vietnam Television Corporation|VTC]])
| online_chan_5 = [http://vn.tvnet.gov.vn/kenh-truyen-hinh/1013/vtv3 មើលការផ្សាយបន្តផ្ទាល់]
| online_serv_1 = VTVGo
| online_chan_1 = មើលការផ្សាយបន្តផ្ទាល់
}}
'''VTV3''' គឺជាប៉ុស្តិ៍កីឡាទូទៅរបស់វៀតណាម ដែលបានចាប់ផ្តើមនៅឆ្នាំ ១៩៩៤ និងចាក់ផ្សាយជាផ្លូវការចាប់ពីថ្ងៃទី ៣១ ខែមីនា ឆ្នាំ ១៩៩៦។
== ប្រវត្តិសាស្ត្រ ==
VTV3 ត្រូវបានចាក់ផ្សាយជាផ្លូវការនៅថ្ងៃទី 31 ខែមីនា ឆ្នាំ 1996 <ref> {{ Cite web | url=https://vtv.vn/nhan-vat/gap-lai-nu-mc-dau-tien-cua-vtv3-20160401030813525.htm |title=Gap lai nu MC dau tien cua VTV3}} </ref> ចាក់ផ្សាយនៅលើប៉ុស្តិ៍ដូចគ្នា VTV1 និង VTV2 ចាប់ពីម៉ោង 12:00 ដល់ 19:00 (ថ្ងៃធ្វើការ) និង 10:00 ដល់ 19:00 (ចុងសប្តាហ៍)។ ជាមួយនឹងកម្មវិធីកម្សាន្តដ៏គួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ដូចជា SV 96, Inter -provincial Games, 7 ពណ៌នៃឥន្ទធនូទាក់ទាញអ្នកទស្សនាជាច្រើនមិនត្រឹមតែនៅក្នុងប្រទេសវៀតណាមប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ផងដែរ។ នៅខែកក្កដាឆ្នាំ 1996 VTV3 ត្រូវបានចាក់ផ្សាយនៅលើផ្កាយរណប Thaicom រួមជាមួយនឹង VTV1 និង VTV2 ។ <ref> {{Cite web|url=http://web.archive.org/web/19961114123849/http://www.satcodx.com/thaicom.html|title=SATCO DX Chart: Thaicom 1/2 at 78.5 °E.|កាលបរិច្ឆេទចូលប្រើ=2021-02-22|archive-date=1996-11-14|archive-url=https://web.archive.org/web/19961114123849/http://www.satcodx.com/thaicom.html|url-status=live}}</ref>ចាប់ពីថ្ងៃទី 1 ខែតុលា ឆ្នាំ 1997 VTV3 បានចាប់ផ្តើមបំបែកនៅលើផ្កាយរណប និងអាណាឡូកនៅទីក្រុងហាណូយ និងទីក្រុងហូជីមិញ។ នៅទីក្រុងហូជីមិញ រយៈពេលនៃកម្មវិធីត្រូវបានពង្រីកដល់ 24 ម៉ោង។ ចាប់ពីថ្ងៃទី 1 ខែមេសា ឆ្នាំ 1998 VTV3 ត្រូវបានបំបែកតាមផ្កាយរណប ចាក់ផ្សាយជាប៉ុស្តិ៍ដាច់ដោយឡែក ចាក់ផ្សាយចាប់ពីម៉ោង 10 ព្រឹក (ចុងសប្តាហ៍) ដល់ម៉ោង 12 ថ្ងៃត្រង់ (ថ្ងៃធ្វើការ) - 24 ម៉ោងក្នុងមួយថ្ងៃ។ ចាប់ពីថ្ងៃទី 1 ខែមករា ឆ្នាំ 2002 VTV3 ចាក់ផ្សាយ 18 ម៉ោង/ថ្ងៃ។ <ref> {{Cite web|url=http://www.vtv.org.vn/chuongtrinh/vtv1/index.cfm?content_id=B3271201034603|title=កម្មវិធី VTV3 ថ្ងៃអង្គារ ទី០១ ខែមករា ឆ្នាំ២០០២។ VTV.org.vn |date=01/01/2002|archive url=https://web.archive.org/web/20020131145029/http://www.vtv.org.vn/chuongtrinh/vtv1/index.cfm?content_id=B3271201034603 | date archive = 2002-01-31 | access date = 2021-02-22}} </ref> <ref> {{ Cite web | url = http://www.vtv.org.vn/chuongtrinh/vtv1/index.cfm?content_id=B327120185829|title=VTV3 កម្មវិធីថ្ងៃចន្ទ ទី៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០១។ VTV.org.vn|date=៣១ ធ្នូ ២០០១|url=https://web.archive.org/web/20020131145418/http://www.vtv.org.vn/chuongtrinh/vtv1/index.cfm?content_id=B327120185829 | archive date = 2002-01-31 | access date = 2021-02-2021}} </ref> ដោយសារតែមានតម្រូវការខ្ពស់សម្រាប់អ្នកមើលទូរទស្សន៍ VTV3 បានចាប់ផ្តើមផ្សាយ 24/24h ចាប់ពីខែកញ្ញា 2006 <ref> {{Cite web |url=https://nld.com.vn/van-hoa-van-nghe/truyen-hinh-viet-nam-se-phat-song-kenh-vtv3-2424gio-162211.htm|title=Truyền hình Việt Nam sẽ phát sóng kênh VTV3 24/24giờ-Người ឡាវ|ថ្ងៃដំបូង=ចុងក្រោយ| =|website=|archive-url=|archive-date=|url-status=|access-date=}} </ref>។ នៅថ្ងៃទី 31 ខែមីនា ឆ្នាំ 2013 VTV3 បានចាប់ផ្តើមចាក់ផ្សាយក្នុងកម្រិត HD រហូតដល់ថ្ងៃទី 1 ខែមិថុនា ឆ្នាំ 2013 ប៉ុស្តិ៍នេះត្រូវបានចាក់ផ្សាយជាផ្លូវការក្នុងគុណភាព HD <ref> {{Cite web | url=https://vtv.vn/tin-tuc-su-kien/vtv3-hd-san-sang-cho-ngay-phat-song-chinh-thuc-86715.htm |title=VTV3 HD sẵn sàng cho ngày phát sóng chính thức. VTV.vn}} </ref> ។ ចាប់ពីថ្ងៃទី 16 ខែកញ្ញា ឆ្នាំ 2016 VTV3 ធ្វើសមកាលកម្មស្ទ្រីម SD និង HD ដោយចាក់ផ្សាយជាមួយនឹងគុណភាព Full HD 1080i ។ ចាប់ពីថ្ងៃទី 19 ខែមីនា ឆ្នាំ 2020 តទៅ ដោយសារតែការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺកូវីដ១៩ ទូរទស្សន៍ VTV3 បានកាត់បន្ថយរយៈពេលមកត្រឹម 19 ម៉ោងក្នុងមួយថ្ងៃ។ ចាប់ពីថ្ងៃទី 1 ខែឧសភា ឆ្នាំដដែល VTV3 បានត្រលប់មកចាក់ផ្សាយ 24/24 វិញ។
== កម្មវិធីដែលពេញចិត្ត ==
{{details|:en:List of television programmes broadcast by Vietnam Television (VTV)#VTV3}}
==== បច្ចុប្បន្ន ====
*ព័ត៌មាន៖ កាហ្វេពេលព្រឹក (៦:៣០ព្រឹក), ទូរទស្សន៍ VTV News ម៉ោង ៧ (១៩:០០), កីឡាវាយសី។
* ភាពយន្ត៖ Vietnam Flim Golden hour (ល្ងាច), បរទេស (ចិន, កូរ៉េ, អាមេរិក-អង់គ្លេស, អឺរ៉ុប...), ស៊ីតខម, ...
===== '''ថ្ងៃធ្វើការ''' =====
*[[ថ្ងៃច័ន្ទ]]: Chọn đâu cho đúng - Crush
*[[ថ្ងៃអង្គារ]]: Ai là triệu phú - អ្នកណាខ្លះចង់ក្លាយជាមហាសេដ្ឋី
*[[ថ្ងៃពុធ]]៖ 1 không 2
*[[ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍]]៖ Chuẩn cơm mẹ nấu
*[[ថ្ងៃសុក្រ]] : Săn nhà triệu đô
===== '''ចុងសប្តាហ៍''' =====
*[[ថ្ងៃសៅរ៍]]៖
**Vui khỏe có ích
**Quân khu số 1
**Vì bạn xứng đáng
**Bật mí bí mật
**Làng vui
**Cà phê cùng quý ông
**Cùng hát lên nào - Sing On!
**Trời sinh một cặp - It Takes 2
**Người phụ nữ hạnh phúc
*[[ថ្ងៃអាទិត្យ]]
**Cuộc chiến nuôi con
**Sức nước ngàn năm
**Tỷ lệ may mắn
**100 triệu 1 phút
**Giác quan thứ 6
**Đường lên đỉnh Olympia
**Giờ thứ 9+
**Chân ái
**Thử thách trốn thoát - The Great Escape
**Lời tự sự
==== ពីមុន ====
* Cuộc hẹn cuối tuần
* Hãy yêu nhau đi
* Lạ lắm à nha - The Wall Song
* Vua tiếng Việt - The Kings of Vietnamese
* Tường lửa - The Wall
* Chọn đâu cho đúng - Crush
* 5 vòng vàng kỳ ảo - 5 Golden Rings
* Giọng hát Việt - The Voice
* Ban nhạc Việt - The Band
* 6 ô cửa bí ẩn - 9 Windows
* The Wall - Tường lửa
* Ký ức vui vẻ - De Generatie Show
* Không thỏa hiệp - Divided
* Hãy chọn giá đúng - The Price is Right
* Gương mặt thân quen - Your Face Sounds Familiar
* Vượt thành chiến - Block Out
* Bài hát hay nhất - Sing My Song
* Đố ai hát được - Sing If You Can
* 5 vòng vàng kỳ ảo - 5 Gold Rings
* Đêm tiệc cùng sao - Hollywood Game Night
* Đấu trường 100 - 1 vs 100
* Chọn ngay đi - The Best Of All
* Thương vụ bạc tỷ - Shark Tank ...
== មើលច្រើនទៀត ==
*[[ ប្រទេសវៀតណាម]]
*[[ការផ្សាយរបស់ទូរទស្សន៍វៀតណាម]]
*[[HTV7]]
i89m065dm40pdlewj22g1k544058u34
VTV1
0
46583
282476
277683
2022-08-14T21:27:33Z
2600:1700:A4A0:D940:E0D6:4DD4:F541:8BF7
wikitext
text/x-wiki
{{Rough translation}}{{Infobox television channel
| name = VTV1
| logo = VTV1 logo 2013 final.svg
| logo_size = 120px
| launch_date = ថ្ងៃទី 7 ខែកញ្ញា ឆ្នាំ 1970
| owner = [[ទូរទស្សន៍វៀតណាម។]]
| country = {{VIE}}
| language = [[វៀតណាម]]
| sister_channels = '''VTV1''' [[VTV2]], [[VTV3]], [[VTV4]], [[VTV5]], [[VTV6]], [[VTV8]], [[VTV9]]
| picture_format = [[1080i]] [[HDTV]], [[16:9]] <br> [[576i]], [[SDTV]]
| area = វៀតណាម អាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងអាស៊ីទាំងអស់។
|terr_serv_1 = DVB-T2
| terr_chan_1 = UHF 25, 26, 27
|terr_serv_2 = Vinasat 1, Vinasat 2
| terr_chan_2 = C-band (FTA) និង Ku-band ($)
| online_serv_2 = VTV.vn
| online_chan_2 = [https://vtv.vn/truyen-hinh-truc-tuyen/vtv1.htm មើលការផ្សាយបន្តផ្ទាល់ ]
| online_serv_3 = VTV Entertainment
| online_chan_3 = [https://www.vtvgiaitri.vn/xem-tivi-truc-tuyen/vtv1 មើលការផ្សាយបន្តផ្ទាល់ ]
| online_serv_4 = FPT Play
| online_chan_4 = [https://fptplay.vn/livetv/vtv1-hd មើលការផ្សាយបន្តផ្ទាល់ ]
| online_serv_5 = TV Net ([[Vietnam Television Corporation|VTC]])
| online_chan_5 = [http://vn.tvnet.gov.vn/kenh-truyen-hinh/1011/vtv1 មើលការផ្សាយបន្តផ្ទាល់]
| online_serv_1 = VTVGo
| online_chan_1 = មើលការផ្សាយបន្តផ្ទាល់
}}
វីធីវី១ ជា [[ទូរទស្សន៍វៀតណាម]] ព័ត៍មាន-នយោបាយ-សង្គម ចាក់ផ្សាយពីថ្ងៃទី៧ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៧០។
ប៉ុស្តិ៍នេះពីមុនជាប៉ុស្តិ៍ព័ត៌មានទូទៅ កីឡា និងកម្សាន្ត រហូតដល់ [[VTV3]] កើតនៅឆ្នាំ ១៩៩៦ ហើយនៅពេលដែល VTV1 ក្លាយជាប៉ុស្តិ៍ព័ត៌មានទូទៅ។ វាក៏បង្ហាញព័ត៌មានជាភាសាវៀតណាម ដែលពីមុនជាភាសាអង់គ្លេស និងបារាំង។ ចាប់តាំងពីថ្ងៃទី 15 ខែមិថុនា ឆ្នាំ 2011 មក VTV1 គឺជាប៉ុស្តិ៍ព័ត៌មាន 24/7 ដំបូងគេបង្អស់ នយោបាយ ព័ត៌មាន និងព័ត៌មានទូទៅនៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម។ VTV1 បំពេញភារកិច្ចនយោបាយដែលបក្សកុម្មុយនិស្តវៀតណាម រដ្ឋ និងរដ្ឋាភិបាលប្រគល់ជូន មានតួនាទីព័ត៌មាន ការឃោសនា ការផ្សព្វផ្សាយទូលំទូលាយ កិត្យានុភាព និងឥទ្ធិពលខ្លាំងលើប្រព័ន្ធ។ សារព័ត៌មានទូរទស្សន៍ និងវិទ្យុក្នុង [[វៀតណាម]] .. <ref> {{Cite web | url=http://haiphong.gov.vn/PortalFolders/ImageUploads/UBNDTP/930/docs/DoanDBQH8/1/252%20THVN-VP.pdf |title=ài truyền hình វៀតណាម giải quyết kiến nghị của cử tri kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XIII}} </ref> </ref> <ref> https://web.archive.org/web/20110430032052/http://www.vtv.org.vn/en/channels.htm </ref>
នៅថ្ងៃទី 1 ខែមេសា ឆ្នាំ 2014 VTV1 បានចាប់ផ្តើមចាក់ផ្សាយជា HD ។ 3 ឆ្នាំក្រោយមក ប៉ុស្តិ៍បានចាក់ផ្សាយ Full HD ពេញម៉ោង (1080i)។
== មាតិកា ==
{{details|:en:List of programmes broadcast by Vietnam Television#VTV1}}
ប៉ុស្តិ៍ VTV1 ចំណាយពេលភាគច្រើនលើ [[ព័ត៌មាន]], [[នយោបាយ]] មាតិកាកម្មវិធីដែលបង្កើតឡើងដោយនាយកដ្ឋានព័ត៌មាន VTV ជាមួយនឹងស៊េរី [[ព័ត៌មាន]] ជួរឈរដែលបានធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពដើម្បីចែកចាយ [[ព័ត៌មាន]] ដល់សាធារណជន។ ហើយទន្ទឹមនឹងនោះ ការបញ្ជាក់ពីតួនាទីសំខាន់ក្នុងការឃោសនា និងការតំរង់ទិសមតិសាធារណៈ។ លើសពីនេះ ក្នុងពេលជាក់លាក់ណាមួយ VTV1 ក៏ចំណាយពេលវេលារបស់ខ្លួនក្នុងការផ្សាយកម្មវិធីទូរទស្សន៍ [[ទូរទស្សន៍វៀតណាម]] ផ្សេងទៀត រួមជាមួយនឹងភាពយន្តវៀតណាម និងភាពយន្តជាតិផ្សេងទៀត ព្រមទាំងកម្មវិធីសង្គមគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ផងដែរ។
== សូមមើលផងដែរ ==
*[[VTV3]]
ofnhclqr3avjkpqe6flzbqjho8giyby
VTV4
0
47556
282481
282398
2022-08-14T22:15:24Z
2600:1700:A4A0:D940:81AF:D41D:FBAC:6C3
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox TV channel
| name = VTV4
| logo = VTV4 logo 2013 final.svg
| logo_size = 140px
| logo_caption =
| launch_date = {{Start date and age|1998|1|1}}
| owner = ទូរទស្សន៍វៀតណាម
| country = [[វៀតណាម]]
| area = អន្តរជាតិ<br/>វៀតណាម
| language = [[ភាសាវៀតណាម]] (កម្មវិធីភាគច្រើន)<br>[[ភាសាអង់គ្លេស]] (កម្មវិធីមួយចំនួន)<br>[[ភាសាបារាំង]] (កម្មវិធីព័ត៌មាន)<br>[[ភាសាចិន]] (កម្មវិធីព័ត៌មាន)<br>[[ភាសារុស្ស៊ី]] (កម្មវិធីព័ត៌មាន)
| sister_channels = [[VTV1]], [[VTV2]], [[VTV3]], '''VTV4''', [[VTV5]], [[VTV6]], [[VTV7]], [[VTV8]] និង [[VTV9]]
| picture_format = [[1080i]] [[HDTV]]<br />{{small|(បន្ថយមាត្រដ្ឋានទៅ [[16:9]] [[576i]] សម្រាប់ព័ត៌មាន [[SDTV]])}}
| website = https://vtv4.vtv.vn
| terr_serv_1 = DVB-T2
| terr_chan_1 = UHF 25, 26, 27
}}
'''VTV4''' គឺជាបណ្តាញទូរទស្សន៍បង់ប្រាក់របស់រដ្ឋវៀតណាម ដែលបម្រើការជាអ្នកផ្សាយអន្តរជាតិរបស់ទូរទស្សន៍វៀតណាម។ បានបើកដំណើរការនៅថ្ងៃទី 7 ខែមករា ឆ្នាំ 1998 វាផ្តល់ជូននូវកញ្ចប់កម្មវិធីដ៏ល្អបំផុតពីប៉ុស្តិ៍ក្នុងស្រុកចំនួនបី ([[VTV1]], VTV2 និង [[VTV3]]) ទៅកាន់ជនភៀសខ្លួនវៀតណាមទូទាំងពិភពលោក។ ចាប់ពីថ្ងៃទី 31 ខែមីនា ឆ្នាំ 2018 មក ទូរទស្សន៍វៀតណាមបានបញ្ឈប់ការផ្សាយប៉ុស្តិ៍ផ្កាយរណបបរទេសនៅលើ VTV4 ។ ជាពិសេស ទូរទស្សន៍វៀតណាមនឹងបញ្ឈប់ការផ្សាយតាមរយៈផ្កាយរណប Thaicom5 (អាស៊ី និងអាហ្វ្រិកខាងជើង), Eutelsat Hot Bird 13B (តំបន់អឺរ៉ុប), Hispasat 30W-5 (តំបន់អាមេរិកខាងត្បូង), Galaxy 19 (តំបន់)។ តំបន់អាមេរិកខាងជើង) ។ បន្ទាប់ពីបិទការផ្សាយតាមផ្កាយរណប អ្នកមើលដែលកំពុងប្រើឧបករណ៍ទទួលផ្កាយរណប និងអង់តែនចាននៅក្នុងតំបន់ខាងលើនឹងមិនអាចមើលប៉ុស្តិ៍នេះដោយប្រើវិធីសាស្ត្រចាស់បានទេ។
ផ្ទុយទៅវិញ ជនជាតិវៀតណាមនៅឯបរទេសអាចមើលទូរទស្សន៍យ៉ាងងាយស្រួលតាមរយៈ VTVGo ដែលជាកម្មវិធីមើលទូរទស្សន៍អនឡាញផ្លូវការរបស់ស្ថានីយ៍ទូរទស្សន៍វៀតណាម។
លើសពីនេះ អ្នកមើលទូរទស្សន៍ទូទៅ ក៏ដូចជាជនជាតិវៀតណាមនៅឯបរទេស ជាពិសេសអាចមើលគ្រប់ប៉ុស្តិ៍ចាប់ពី VTV1 ដល់ VTV9 តាមអ៊ីនធឺណិត និងមើលកម្មវិធីដែលខកខាននៅលើ VTV News (អាសយដ្ឋាន៖ https://vtv.vn) ឬនៅលើកម្មវិធី VTV News យ៉ាងងាយស្រួល និងងាយស្រួល។
9y1a6r2e7n7rr5uvc6zndqpiety27xq