ខេត្តពោធិ៍សាត់

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="km">
  <siteinfo>
    <sitename>វិគីភីឌា</sitename>
    <dbname>kmwiki</dbname>
    <base>https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%91%E1%9F%86%E1%9E%96%E1%9F%90%E1%9E%9A%E1%9E%8A%E1%9E%BE%E1%9E%98</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.23</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">មេឌា</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">ពិសេស</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">ការពិភាក្សា</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">អ្នកប្រើប្រាស់</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">ការពិភាក្សារបស់អ្នកប្រើប្រាស់</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">វិគីភីឌា</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">ការពិភាក្សាអំពីវិគីភីឌា</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">ឯកសារ</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">ការពិភាក្សាអំពីឯកសារ</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">មេឌាវិគី</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">ការពិភាក្សាអំពីមេឌាវិគី</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">ទំព័រគំរូ</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">ការពិភាក្សាអំពីទំព័រគំរូ</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">ជំនួយ</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">ការពិភាក្សាអំពីជំនួយ</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">ការពិភាក្សាអំពីចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Module talk</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Gadget</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Gadget talk</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Gadget definition</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Gadget definition talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>ខេត្តពោធិ៍សាត់</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2833</id>
    <revision>
      <id>282518</id>
      <parentid>282159</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T07:12:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>117.20.113.97</ip>
      </contributor>
      <comment>/* វិទ្យាល័យ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29657" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
| name                    = ខេត្តពោធិ៍សាត់ 
| native_name             = Pursat
| native_name_lang        = khm&lt;!-- ISO 639-2 code --&gt;
| settlement_type         = [[Administrative divisions of Cambodia|ខេត្ត]]
| image_skyline           = Pursat rice field.jpg
| image_caption           = រូបតំណាងខេត្តពោធិ៍សាត់
| image_flag              = 
| image_seal              = 
| image_shield            = 
| nickname                = 
| motto                   = 
| image_map               = Cambodia Pursat locator map.svg
| map_caption             = ផែនទីប្រទេសកម្ពុជាបង្ហាញទីតាំងខេត្តពោធិ៍សាត់  &lt;br/&gt; Map of Cambodia highlighting Pursat
| pushpin_map             = 
| pushpin_label_position  = 
| pushpin_map_caption     = Location of Pursat in Cambodia
| latd  = 12 |latm  = 32 |lats  =  |latNS  = N
| longd = 103 |longm = 55 |longs =  |longEW = E 
| coordinates_type        = region:KH_type:adm1st
| coordinates_display     = title
| coordinates_footnotes   = 
| subdivision_type        = [[List of sovereign states|ប្រទេស]]
| subdivision_name        = {{CAM}}
| established_title       = 
| established_date        = 
| seat_type               = ទីរួមខេត្ត (ក្រុង)
| seat                    = [[ក្រុងពោធិ៍សាត់]]
| government_footnotes    =៖ '''[[រដ្ឋបាលខេត្តពោធិ៍សាត់]]'''
| government_type         = [[ក្រុមប្រឹក្សាខេត្ត]]
| leader_title            = អភិបាលខេត្ត
| leader_name             = [[ជាវ តាយ|ជាវ តាយ]]([[គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា|គបក]])

| leader_title1           = អភិបាលរងខេត្ត
| leader_name1            = [[កើត ឆែ|កើត-ឆែ]] អភិបាលរង&lt;br/&gt;[[អ៊ឹង គឹមលាង|អ៊ឹង-គឹមលាង]]&lt;br/&gt;[[ចេង ឡៃ|ចេង-ឡៃ]]&lt;br/&gt; ជុក-សុផានី &lt;br/&gt;ខូយ-រីដា
| leader_party            = គបក
| area_footnotes          = 
| area_total_km2          = 12692 
| area_note               = 
| elevation_footnotes     = 
| elevation_m             = 
| population_footnotes    = &lt;ref&gt;{{cite web|url = http://www.stat.go.jp/english/info/meetings/cambodia/pdf/pre_rep1.pdf|title = General Population Census of Cambodia 2008 - Provisional population totals|publisher = National Institute of Statistics, Ministry of Planning|date = 3 September 2008|format = PDF}}&lt;/ref&gt;
| population_total        = 397107នាក់
| population_as_of        = ២០០៨
| population_density_km2  = auto 
| population_demonym      = 
| population_note         = 
| blank_name_sec1         = [[Districts of Cambodia|ស្រុក]]
| blank_info_sec1         = 6
| blank1_name_sec1        = ឃំុ&lt;!-- Communes --&gt;
| blank1_info_sec1        =  42
| blank2_name_sec1        = ភូមិ |&lt;-- Villages --&gt;
| blank2_info_sec1        = 495
| timezone1               = [[UTC+07]]
| postal_code_type        = 
| postal_code             = 
| area_code_type          = Dialing code
| area_code               = +855
| iso_code                = KH-15
| website                 = 
| footnotes               = 
}}

'''ខេត្តពោធិ៍សាត់'''ជាខេត្តមួយនៅភាគខាងលិចនៃប្រទេស[[កម្ពុជា]]។ ខេត្តពោធិ៍សាត់មានទីរួមខេត្តនៅ [[ក្រុងពោធិ៍សាត់]]។  ខេត្តពោធិ៍សាត់គឺជាខេត្តមួយដែលសិ្ថតនៅក្នុងតំបន់ទនេ្លសាប មានទីតាំងនៅទិសបចិ្ចមនៃប្រទេស។ ខេត្តពោធិ៍សាត់មានប្រជារាស្ត្រ 360,445 នាក់ ក្នុងនោះ ប្រុស 172,890 នាក់ ស្រី 187,555 នាក់ ។ ស្រ្តី 52,0 ភាគរយ នៃប្រជារាស្ត្រ សរុបក្នុងខេត្ត &lt;ref&gt;ក្រសួងផែនការ វិជ្ជាស្ថានសិ្ថតិ :ជំរឿនទូទៅនូវប្រជារា្រស្តកម្ពុជា ឆ្នាំ១៩៩៨&lt;/ref&gt;។

ខេត្តនេះរួមមាន 6ស្រុក 7​ សង្កាត់​ 42 ឃុំ និង 495 ភូមិ ។ ដោយមានការប្រយុទ្ធ ជំរឿនពុំអាចប្រតិបតិខ្ញុំការ បាននៅក្នុងស្រុកមួយគឺ ស្រុកវាលវែង ។ ប្រជារា្រស្តនៅក្នុងខេត្តនេះមាន 3,2 ភាគរយនៃប្រជារា្រស្តទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា។ ដង់ស៊ីតេប្រជារា្រស្តរបស់ខេត្ត គឺ28 នាក់ ក្នុងមួយ គីឡូម៉ែត្រ ការ៉េ ទាបជាង ដង់ស៊ីតេថ្នាក់ជាតិដែលមានតែ 64 នាក់ ក្នុងមួយគីឡូម៉ែត្រការ៉េ  ។

== ប្រវត្តិ ==

តាម​ពាក្យ​ពី​ព្រេងនាយ​ដំណាល​ថា មាន​ដើម​ពោធិ៍​មួយ​ដើម​រសាត់​ច្រាស​ទឹក​ដ៏​ប្លែក​អស្ចារ្យ ឃើញ​ដូច្នេះ​អ្នក​ស្រុក​ក៏​នាំ​គ្នា​យក​ខ្សែ​ពួរ​ទៅ​ទាក់​ចង​តែ​មិន​ជាប់ ហើយ​បន្ត​រសាត់​ដល់​កន្លែង​មួយ​ត្រង់​ខាង​មុខ​ទី​ប្រាសាទ​ព្រះខ័ន។ រសាត់​មក​ដល់​ទី​នេះ ព្រះសង្ឃ និង​អ្នក​ស្រុក បាន​រៀបចំ​គ្រឿង​ពលីការ​បូជា​ទៀន ធូប ផ្កាភ្ញី ដោយ​អធិដ្ឋាន​បួង​សួង​សុំ​យាង​ដើម​ពោធិ៍ ដើម្បី​ប្រតិដ្ឋាន​ដាំ​ទុក​នៅ​ទីតាំង​នោះ។

ព្រះសង្ឃ​បាន​យក​ខ្សែ​អំបោះ ៧​សរសៃ​ទៅ​ចង​ដើម​ពោធិ៍​ រួច​ប្រគំភ្លេង​ពិណពាទ្យ​ថ្វាយ​ដើម​ពោធិ៍ ស្រាប់​តែ​ដើម​ពោធិ៍​នោះ ត្រូវ​បាន​អ្នក​ស្រុក​អូស​តាម​ជម្រាល​ដី​ឡើង​ច្រាំង​ខាង​កើត​ប្រាសាទ​ព្រះខ័ន បាន​ដោយ​ងាយ។ អ្នក​ស្រុក​ក៏​ស្រែក​អឺងកង​ឡើង​ថា &quot;បានការ...បានការ&quot; ហើយ​ទួល​នេះ​បាន​ជាប់​ឈ្មោះ &quot;ទួល​បានការ&quot; ត​រៀង​មក ដែល​បច្ចុប្បន្ន​ទួល​នេះ ឋិត​នៅ​ខាង​កើត​វត្ត​បាកាន ក្នុង​ទឹកដី​ស្រុក​បាកាន។

ដោយសារ​ប្រាសាទ​ព្រះខ័ន មាន​បារមី​ខ្លាំង​ពូកែ និង​បួងសួង​សុំ​កំណប់​ទ្រព្យ​អ្វី​បាន​នោះ ដំណឹង​បាន​លេច​ឮ​ដល់​កងទ័ព​សៀម ដែល​នៅ​ក្បែរ​ព្រំដែន​ស្វាយដូនកែវ និង​ចង់​មក​ជីក​យក​វត្ថុ​មាន​តម្លៃ​ទាំង​នោះ។ អ្នកស្រុក និង​ព្រះសង្ឃ​ក៏​នាំ​គ្នា​លើក​ដី​ពូន​លុប​ប្រាសាទ ក្នុង​បំណង​លាក់​ទុក​អាថ៌កំបាំង​ដោយ​យក​ដើម​ពោធិ៍​ទៅ​ដាំ​លើ​ចំហៀង​កូន​ភ្នំ និង​ប្ដូរ​ឈ្មោះ​មក​ជា &quot;បាកាន&quot; វិញ ដែល​បច្ចុប្បន្ន​គេ​ហៅ​ថា ស្រុក​បាកាន។

ក្រៅ​ពី​ខ្លឹមសារ​ដក​ស្រង់​ចេញ​ពី​សៀវភៅ​កម្ពុជសុរិយា​ឆ្នាំ​២០០៣ ត្រង់​ទំព័រ ៦២​នេះ នៅ​ក្នុង​វចនានុក្រម​សម្ដេច​សង្ឃរាជ ជួន ណាត ត្រង់​ទំព័រ ៧៧៩ បញ្ជាក់​ថា ពោធិ៍សាត់ គឺ​ជា​ឈ្មោះ​ខេត្ត​មួយ​ក្នុង​កម្ពុជា​រដ្ឋ នៅ​ជាប់​ខាង​កើត​ខេត្ត​បាត់ដំបង។ តាម​ពាក្យ​ដំណាល​ពី​ព្រេងនាយ​ថា មាន​ដើម​ពោធិ៍​តូច​មួយ​រសាត់​ច្រាស​ទឹក​មក​ជា​អស្ចារ្យ​ប្លែក ហើយ​គេ​បាន​ស្រង់​យក​ទៅ​ដាំ​នៅ​កន្លែង​មួយ។ ដោយ​ហេតុ​ដូច្នេះ ទើប​ឲ្យ​ឈ្មោះ​ភូមិ​ប្រទេស​នោះ​ថា ពោធិ៍សាត់ ព្រោះ​ពាក្យ​ថា រសាត់ និង​សាត់ ជា​ពាក្យ​តែ​មួយ​អាច​ប្រើ​ជួស​គ្នា​បាន។ លុះ​សំណេរ​ជា​យូរ​អង្វែង​មក បាន​ក្លាយ​ជា &quot;ពោធិ៍សាត់&quot; រហូត​ដល់​សព្វថ្ងៃ។

[[File:Letter_to_Pursat_Governor_in_1945.jpg|thumb|ឯកសារចាស់របស់សាលាស្រុកភ្នំក្រវាញ]]

== រដ្ឋបាលខេត្ត ==
{{pagename}} ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅ [[ប្រទេសកម្ពុជា]] មាន ៥ស្រុក ១ក្រុង ៤០ឃុំ ១០សង្កាត់ និង ភូមិ÷
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! កូដស្រុក
! ស្រុក
! ជាអក្សរឡាតាំង
! ឃុំ សង្កាត់
! ភូមិ
|-
| ១៥០១
| [[ស្រុកបាកាន|បាកាន]]
| Bakan District
| ១០
|១៥៣
|-
| ១៥០២
| [[ស្រុកកណ្ដៀង|កណ្តៀង]]
| Kandieng District
|៩
|១១០
|-
| ១៥០៣
| [[ស្រុកក្រគរ|ក្រគរ]]
| Krakor District
| ១១
|១០៥
|-
| ១៥០៤
| [[ស្រុកភ្នំក្រវាញ|ភ្នំក្រវាញ]]
| Phnom Kravanh District
| ៧
| ៥៧
|-
| ១៥០៥
| [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]]
| Pursat Municipality
| ៧
|៦៦
|-
| ១៥០៦
| [[ស្រុកវាលវែង|វាលវែង]]
| Veal Veaeng District
| ៥
|២០
|-
| ១៥០៧
| [[ស្រុកតាលោសែនជ័យ|តាលោសែនជ័យ]]
|Talo Sen Chy District
| ២
| ៣៥
|}

* បើគ្រាន់តែចូលមកកែអត្ថបទនេះហើយបំផ្លាញ កូដ និងលុបកូដចេញសូមយកពេលវេលាដ៏ថោកទាបអ្នកទៅធ្វើរឿងអត់ប្រយោជន៍របស់អ្នកចុះ

=វិស័យអប់រំក្នុងខេត្ត=
==ក្រុងពោធិ៍សាត់​==
===សាកលវិទ្យាល័យ===
* សកលវិទ្យាល័យ អង្គរខេមរា
* សកលវិទ្យាល័យ​ យូអឹមអ៊ី
* សកលវិទ្យាល័យអាយ អែម​ ឌី
===បឋមសិក្សា===
1.រ៉ា
2.ទា​ចំរាត់
3.កោះជុំ
4.ស្វាយអាត់
5.ពោធិ៏សាត់
6.ចំការចេក
7.ព្រែកស្ដី
8.លលកស
9.ផ្សារលើ
10.វត្តហ្លួង
11.សូភី
12.​បន្ទាយដី
13.ព្រៃញី
14.ក្រាំងតាសែន
15.ស្ទោង
16.ស្ទឹងតូច
17.សុរិយា
18.វត្តឯក
19.រលាប
20.ទួលគ្រួស
21.ថ្មបីដុំ
===អនុវិទ្យាល័យ===
* អនុវិទ្យាល័យវត្តហ្លួង
* អនុវិទ្យាល័យព្រែកស្ដី
* អនុវិទ្យាល័យទាចំរាត់
* អនុវិទ្យាល័យពោធិ៏សាត់

* អនុវិទ្យាល័យបន្ទាយដី
* អនុវិទ្យាល័យក្រាំងតាសែន
* អនុវិទ្យាល័យថ្មបីដុំ
* អនុវិទ្យាល័យទួលគ្រួស

===វិទ្យាល័យ===
* [[វិទ្យាល័យពោធិ៍សាត់]]
* វិទ្យាល័យទាចំរ៉ាត់
* វិទ្យាល័យតាលោ

==ស្រុកភ្នំក្រវាញ==

===បឋមសិក្សា===
====ឃុំលាច====
* លាច
* ស្បូវរីក
* បាក់ត្រកួន
===អនុវិទ្យាល័យ===
* អនុវិទ្យាល័យសម្ដេចឪម៉ែ ភ្នំក្រវាញ
* វិទ្យាល័យហ៊ុនសែន ភ្នំក្រវាញ
====ឃុំសំរោង====
1.អន្លង់ប៉ែន
2.សំរោង
3.អូរហេង
4.ព្រែក1
5.ព្រែក2
6.វាល
7.វាលនិន្ទ្រា
8.អង្គ្រង
9.ដូនម៉ៅខាងកើត
10.រវៀង
11.កោះរកគោ
12.

===អនុវិទ្យាល័យ===
* អនុវិទ្យាល័យ សំរោង
* អនុវិទ្យាល័យអង្គ្រង
====ឃុំបាក់ចិញ្ចៀន====
1.អូររំចង់
2.បាក់ចិញ្ចៀន
3.ពពេច
4.ចាន់សេរី
===អនុវិទ្យាល័យ===
* អនុវិទ្យាល័យ​បាក់ចិញ្ចៀន
====ឃុំផ្ទះរុង====
1.បត់រំដួល
2.ក្រញ៉ាំ
3.តាសាស
4.ដំណាក់កន្សែង
5.ស្លាបប្រជា
6.ត្រពាំងខ្ទុំ
7.ថ្លុកដង្កោ
8.ជង្រុក
9.ផ្ទះរុង
10.បឹងព្រះពន្លៃ
11.ព្រហស្ថក្បាល
===អនុវិទ្យាល័យ===
* អនុវិទ្យាល័យ​ កោះស្វាយ
* អនុវិទ្យាល័យ​ ថ្លុកដង្កោ
====ឃុំព្រងិល====
1.ព្រងិល
2.សាយ
3.ស្វាយប៉ាក
4.កំពែង
5.បាក់ត្រា
6.បក្សីចាំក្រុង
===អនុវិទ្យាល័យ===
* អនុវិទ្យាល័យ​ ព្រងិល
====ឃុំសន្រែ្ទ====
1.សន្រែ្ទ
2.ក្សេតបុរី
3.មល
===អនុវិទ្យាល័យ===
* អនុវិទ្យាល័យ​ ន្រ្ទែ
|ឃុំរកាត:
1.ព្រៃខ្លុង
2.វាលវង់
3.អូរសោម
4.ស្រែពង្រូល
*ស្រុក​វាលវែង:
វិទ្យាល័យ ប្រមោយ
អនុវិទ្យាល័យ ប្រមោយ
អនុវិទ្យាល័យ​ អូរសោម
អនុវិទ្យាល័យ តាំងយ៉
បឋមសិក្សា:
1.ស្ទឹងថ្មី
2.ដូននាគ
3.តាំងយ៉
4.ប្រម៉ោយ
5.អន្លង់រាប
6.ថ្មដា
7.អូរសោម
8.ក្រពើពីរ

==កណ្ដៀង==
* វិទ្យាល័យ​ កណ្ដៀង
* វិទ្យាល័យ​ នទីសេដ្ឋា
===អនុវិទ្យាល័យ===
* អនុវិទ្យាល័យ​នទីសេដ្ឋា
* អនុវិទ្យាល័យកំពង់ក្រសាំង
* អនុវិទ្យាល័យកណ្ដៀង
* អនុវិទ្យាល័យវាល
===បឋមសិក្សា===
ពោធិ៏កំបោរ
កណ្ដៀង
កញ្ជរ
កំពង់ក្រសាំង

==ស្រុកក្រគរ==
===វិទ្យាល័យ===
* វិទ្យាល័យ​ ក្រគរ
* វិទ្យាល័យ​ 10មករាបឹងកន្ទួត
* វិទ្យាល័យ​ ឈើតុំ
===អនុវិទ្យាល័យ===
កោះរំដួល
ឈើតុំ
ព្រះសីហនុ
អន្លង់ត្នោត
យាកាប
ឈូកស
កំរែង
បឋមសិក្សា:
ក្រគរ
កោះរំដួល
អូរសណ្ដាន់
កំពង់ពោធិ៏
អន្លង់ត្នោត
ស្នាអន្សា
អន្សាចំបក់

'''បឋមសិក្សា'''

យសវិន័យ

===ស្រុកបាកាន===
====វិទ្យាល័យ====
*[[វិទ្យាល័យបាកាន]]
*[[វិទ្យាល័យព្រះម្លូរ]]
*[[វិទ្យាល័យអូរតាប៉ោង]]
*[[វិទ្យាល័យរំលេច]]
*[[វិទ្យាល័យតាលោ]]

===អនុវិទ្យាល័យ===
បាកាន
បាក់រទេះ
បឹងខ្នារ
ព្រះម្លូរ
អូរតាប៉ោង
ស្រះម្កាក់
ស្វាយដូនកែវ
រំលេច
កោះវត្ត
តាលោ
បឹងបត់កណ្ដោល
មេទឹក
រហាទិល

===បឋមសិក្សា===
ព្នៅ
ទួលលៀប
កោះខ្សាច់
អង្គាញ់
ត្រាង
ជ្រែ
ឃ្លាំងមឿង
ស្នាមព្រះ
អណ្ដូងក្រសាំង
បាកាននិតបដ៧
ត្រពាំងជង
ត្រាំសេះ
ព្រះចំបក់
ពោធិល្យំ
ខ្នារទទឹង
តាលោ
រំលេច
កោះវត្ត
រហាទិល
ប្រហាល
ស្វាយដូនកែវ
អូរតាប៉ោង
ស្រះម្កាក់
ព្រៃស្វាយ
ស្ដុកឃ្លោក
បឹងខ្នារ
ព្រះម្លូរ
មេទឹក
ក្ដាត
ព្រៃផ្ដៅ កោះស្វាយ

= តំបន់ទេសចរណ៍ក្នុងខេត្ត =
* '''​បូជនីយដ្ឋាន​អ្នកតា​ឃ្លាំងមឿង'''៖ ​បូជនីយដ្ឋាន​អ្នកតា​ឃ្លាំងមឿងជាបូជនីដ្ឋាន​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​​និង​ជាទី​សក្ការបូជា​របស់​ប្រជាជន​ខ្មែរ ស្ថិត​ត​នៅ​ចម្ងាយ​៦​គីឡូម៉ែត្រ​ពី​ទីរួមខេត្ដ ក្នុង​[[ឃុំ​ស្នាម​ព្រះ]] [[ស្រុកបាកាន]]​។ ទី​នេះ​ជា​តំបន់​ប្រវត្ដិសាស្ដ្រ​មួយ​យ៉ាង​សំខាន់ ជា​តំបន់​ដែល​រំលឹក​ឡើង​វិញ​ចំពោះ​វីរភាពអង់អាច​ក្លាហាន ហ៊ាន​បូជាជីវិត​របស់​បុព្វបុរស​ខ្មែរ​យើង ក្នុង​បុព្វហេតុ​ការពារ​ទឹកដី មាតុភូមិ ពី​ពួក​ចោរ​ឈ្លានពាន​។
* '''​តំបន់​បាក់​ត្រា'''៖ ​តំបន់​បាក់​ត្រា​ជា​រមណីយដ្ឋាន​ធម្មជាតិ មាន​ចម្ងាយ​១៦​គីឡូម៉ែត្រ​ពី​ទីរួមខេត្ដ​តាម[[​ផ្លូវ​លេខ៥៦]]​។ រមណីយដ្ឋាន​​នេះ​មានកូនភ្នំ មានព្រៃ មាន​ទឹកអូរ​ធម្មជាតិ ដែល​មាន​ទឹកជា​ប្រចាំ និង​សម្បូរ​ដោយ​រុក្ខជាតិ​ហូប​ផ្លែ​ព្រៃ​ដូច​ជា គុយ សិរមាន់ ជាដើម​។
* '''ភ្នំ​បា​ឃ្នះ'''៖ ភ្នំ​បា​ឃ្នះ​ជា​រមណីយដ្ឋាន​វប្បធម៌ និង ធម្មជាតិ មាន​ទីតាំងស្ថិត​​នៅ [[​ភូមិ​ត្នោត​ជុំ]] [[ឃុំ​ត្នោត​ជុំ]] [[ស្រុក​ក្រគរ]] ចម្ងាយ​២០​គីឡូម៉ែត្រ ពី​ទីរួមខេត្ដ តាម[[​ផ្លូវជាតិ​លេខ​៥]] 
* '''កំពង់ហ្លួង'''៖ កំពង់ហ្លួង​មាន​ទីតាំង​ស្ថិត​នៅ​​លើ​ផ្ទៃ​[[បឹង​ទន្លេសាប]] ក្នុង [[​ឃុំកំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុក​ក្រគរ]] ចម្ងាយ​៣៥​គីឡូម៉ែត្រ​ពី​ទីរួមខេត្ដ​។ តំបន់​នេះ​មាន​ជ្រោយ​ខ្សាច់​ដែល​ជា​ទី​សំរាប់​ងូត​ទឹក​លេង​កំសាន្ត​នៅ​រដូវ​ប្រាំង​នៃ​ផ្ទៃ​បឹង​ទន្លេ​សាប។ ចំណែក​នៅ​រដូវ​វស្សា​វិញ ជា​ពិសេស​ពេល​[[បុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ]] គេ​ឃើញ​មាន​ប្រជាជន​នាំ​គ្នា​លេងល្បែង​កំសាន្តចោល​ទឹកល័ក្ខ​ដាក់គ្នាលើ​ផ្ទៃ​បឹង​ទន្លេសាប។ 
* ​'''កំពែង'''៖ កំពែង​មាន​ទីតាំង​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង[[ភូមិ​ព្រ​ងិ​ល]] [[ឃុំ​ព្រ​ងិ​ល]] [[ស្រុក​ក្រ​វ៉ា​ញ]] ចម្ងាយ​២០​គីឡូម៉ែត្រ​ពី​ទីរួមខេត្ដ​។
* ​'''ភ្នំ​ដាក់​ព្រះ'''៖ ភ្នំ​ដាក់​ព្រះ​មាន​ចម្ងាយ​១០​គីឡូម៉ែត្រ​ពី​ទីរួមខេត្ដ ក្នុង[[ភូមិ​រលាប]] ][ឃុំ​រលាប]] [[ស្រុក​ពោធិ៍សាត់​]]។
* '''​កោះ​សំពៅ​មាស'''៖ ​កោះ​សំពៅ​មាសមានទីតាំង​ស្ថិតនៅ​ចំ​ពីមុខ​សាលាខេត្ដ​ពោធិ៍សាត់ មាន​ផ្ទៃ​ប្រមាណ​ជាង ២​ហិច​តា​។
* ​'''ព្រះ​ធាតុ'''៖ ព្រះ​ធាតុ​មាន​ទីតាំង​ស្ថិត​​នៅ​ភូមិ​ស្រែ​ស្ដុក ឃុំ​ស្រែ​ស្ដុក ស្រុក​កណ្ដៀង ចម្ងាយ​ប្រមាណ​២០​គីឡូម៉ែត្រ​ពី​ទីរួមខេត្ដ​។
* '''រមណីយដ្ឋានធម្មជាតិច្រកល្អៀង'''៖ មានទីតាំងស្ថិតនៅ[[ភូមិបំណក់]] [[ឃុំឈើតុំ]] [[ស្រុកក្រគរ]] [[ខេត្តតពោធិ៍សាត់]]
*ទឹកធ្លាក់ថ្មដារតូច ស្ថិតនៅភ្នំ1500 [[ឃុំថ្មដា]] [[ស្រុកវាលវែង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]]
* '''ល្បាយកំរោញ''': មានចម្ងាយប្រមាណ ៥៣គីឡូម៉ែត្រ ពីទីរួមខេត្តពោធិ៍សាត់ ធ្វើដំណើរតាមបណ្តោយផ្លូវជាតិលេខ ៥៥ ដល់ភូមិអង្រ្គង ឃុំសំរោង ស្រុកភ្នំក្រវាញ រួចបត់ចូលតាមផ្លូវគ្រួសក្រហមចម្ងាយ៧៥០ម៉ែត្រ 
* '''បឹងព្រះពន្លៃ''': តំបន់នេះគឺជាតំបន់ដែរមានហ្វូងសត្វកុករាបពាន់ក្បាល ដែរអ្នកទេសចរអាចទស្សនាបានដែរស្ថិត នៅបឹងព្រះពន្លៃ ឃុំផ្ទះរុង ស្រុក[[តាលោសែនជ័យ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]]
* '''ភ្នំទំព័រ''': មានកម្ពស់១៥៥១ ម៉ែត្រជាភ្នំខ្ពស់ជាងគេលំដាប់ទី៣នៅកម្ពុជាបន្ទាប់ពីភ្នំឱរ៉ាល់ និងភ្នំសំកុសស្ថិតនៅភូមិទំព័រ ឃុំប្រមោយ [[ស្រុកវាលវែង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] (អ្នកស្រុកមួយចំនួនហៅថាភ្នំសំព័រ)

=សេដ្ឋកិច្ច=
*ផ្សារ៖ 
*1.[[ផ្សារកណ្ដាល (ពោធិ៍សាត់)|កណ្ដាល]] 
*2.[[ផ្សារកណ្ដៀង|កណ្ដៀង]] 
*3.[[ផ្សារក្រោលក្របី|ក្រោលក្របី]] 
*4.[[ផ្សារក្បាលហុង|ក្បាលហុង]] 
*5.[[ផ្សារក្រគ|ក្រគ]] 
*6.[[ផ្សារចំការចេក|ចំការចេក]] 
*7.[[ផ្សារចំបក់|ចំបក់]] 
*8.[[ផ្សារត្រពាំងជង|ត្រពាំងជង]] 
*9.[[ផ្សារថ្មីពោធិ៍សាត់|ថ្មីពោធិ៍សាត់]] 
*10.[[ផ្សារបត់រំដួល|បត់រំដួល]] 
*11.[[ផ្សារបាក់ចិញ្ចៀន|បាក់ចិញ្ចៀន]] 
*12.​[[ផ្សារបាកាន|បាកាន]] 
*13[[ផ្សារបឹងខ្នារ|បឹងខ្នារ]] 
*14.[[ផ្សារបំណក់|បំណក់]]  
*15.[[ផ្សារយាកាបលើ|យាកាបលើ]] 
*16.[[ផ្សារលាច|លាច]] 
*17.[[ផ្សារសំពៅមាស|សំពៅមាស]] 
*18.[[ផ្សារស្វាយដូនកែវ|ស្វាយដូនកែវ]] 
*19.[[ផ្សារអូរតាប៉ោង|អូរតាប៉ោង]] 
*20.[[តាលោ|តាលោ]]​ 
*21.[[ផ្សាដើមគ]]
*22.[[វត្តហ្លួង|វត្តហ្លួង]]​ 
*23.[[ថ្លុកដង្កោ|ថ្លុកដង្កោ]]​ 
*24.[[ស្ដុកត្នោត|ស្តុកត្នោត]]​ 
*25.[[អន្លង់រាប|អន្លង់រាប]]​ 
*26.[[ស្បូវរីក]]
*27.[[កំពែង]]
*28.[[ស្វាយប៉ាក]]
*29.[[ក្បាលត្រាច]]
*30.[[ស្នាមព្រះ]]
*31.[[អ៊ីផា​ ឬក្បាលថ្នល់]]
*32.[[មេទឹក|មេទឹក]]​ 
*33.[[រំលេច]]
*34.[[ត្រាំសេះ|ត្រាំសេះ]]​ 
*35.[[ស្រះម្កាក់]]
*36.[[ប្រមោយ]]
*37.[[សំរោង|សំរោង]]​ 
*38.[[ទួលគ្រួស]]
*39.[[វត្តស្រោង]]
*40.[[បឹងកន្ទួត]]
*41.[[ផ្សារទំនើបភួពុយ]]
*42.[[ផ្សារចាស់|ផ្សារចាស់]]​

= តំណភ្ជាប់ខាងក្រៅ =
* http://www.cambodia.gov.kh/unisql2/egov/khmer/province/pursat.html

{{ខេត្តពោធិ៍សាត់}}
{{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}}

[[Category:ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]]
[[Category:ខេត្តក្រុងខ្មែរ|ពោធិ៍សាត់]]</text>
      <sha1>qqrd91sk89di1nngow099ssxzuqzzne</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ប្រទេសថៃ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5402</id>
    <revision>
      <id>282521</id>
      <parentid>282065</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T09:16:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Chhen Pisey</username>
        <id>32423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="99674" xml:space="preserve">{{ប្រអប់ព័ត៌មាន ប្រទេស
| latm                   = 45
| latNS                  = N
| longd                  = 100
| longm                  = 29
| longEW                 = E
| languages_type         = [[អក្សរផ្លូវការ]]
| languages2_type        = 
| leader_name2           = {{nowrap|[[ប្រយុទ្ធ ច័ន្ទ្រ៍ឱជា]]}}
| leader_name3           = 
| leader_name4           = 
| leader_name5           = 
| leader_name6           = 
| leader_name7           = 
| leader_name8           = 
| leader_name9           = 
| FR_total_population_estimate_year = 
| FR_foot                = 
| FR_total_population_estimate = 
| FR_total_population_estimate_rank = 
| FR_metropole_population_estimate_rank = 
| conventional_long_name = ព្រះរាជាណាចក្រថៃ
| native_name            = {{nobold|ราชอาณาจักรไทย ([[ភាសាថៃ]])&lt;br/&gt;''រ៉ាឆាអាក់ណាចាក់ថៃ''}}
| image_flag             = Flag of Thailand.svg
| flag_type              = [[ទង់ជាតិថៃ|ទង់ជាតិ]]
| image_coat             = Emblem of Thailand.svg
| common_name            = ថៃ
| symbol_type            = [[ត្រាផែនដី]]
| national_motto         =
| national_anthem        = ''[[ភ្លេងជាតិថៃ]]''&lt;br/&gt;''ភ្លេងជាតិថៃ (ជាគ្រឿងភ្លេង)''&lt;br/&gt;&lt;center&gt;[[File:Thai National Anthem - US Navy Band.ogg]]&lt;/center&gt;
| royal_anthem           = ''[[សរសើរព្រះបារមី]]''&lt;br/&gt;''ព្រះរាជភ្លេង (ជាគ្រឿងភ្លេង)''&lt;br/&gt;&lt;center&gt;[[File:Thai Royal Anthem - US Navy Band.ogg]]&lt;/center&gt;
| image_map              = Thailand on the globe (Southeast Asia centered).svg
| image_map_caption      = ទីតាំងប្រទេសថៃ (ក្រហម) នៅលើភូគោល
| capital_type           = រាជធានី
| capital                = [[បាងកក]]
| coordinates            = {{Coord|13|45|N|100|29|E|type:city}}
| largest_city           = capital
| latd                   = 13
| official_languages     = [[ភាសាថៃ|ថៃ]]&lt;ref name=CIA&gt;[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/th.html Thailand] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150703193043/https://www.cia.gov/Library/publications/the-world-factbook/geos/th.html |date=3 July 2015 }}, ''The World Factbook''.&lt;/ref&gt;&lt;!--Thai is the official language. English is a non-official secondary language.--&gt;
| languages              = [[អក្សរថៃ]]
| ethnic_groups          = {{unbulleted list
  | ៨៦% [[ជនជាតិថៃ|ថៃ]]&lt;br /&gt;{{nowrap|&amp;nbsp;–៣៩% [[ជនជាតិថៃ|សៀមកណ្តាល]]}}&lt;br /&gt;{{nowrap|&amp;nbsp;–២៨% [[ជនជាតិឦសាន|ឦសាន]]}}&lt;br /&gt;{{nowrap|&amp;nbsp;–១០% [[ជនជាតិសៀមខាងជើង|ឃុនមឿង]]}} &lt;br /&gt;{{nowrap|&amp;nbsp;–9% [[ជនជាតិថៃ|សៀមខាងត្បូង]]}} &lt;br /&gt;{{nowrap|៣% [[ខ្មែរលើ|ខ្មែរ]]}} &lt;br /&gt;{{nowrap|២% [[ជនជាតិថៃម៉ាឡេ|ម៉ាឡេ]]}}
  | ៩% [[ក្រុមជនជាតិនៅថៃ|ក្រុមជនជាតិចំនួន ៦៨ ក្រុមទៀត]]
 }}
| ethnic_groups_ref      = &lt;ref name=&quot;Springer&quot;&gt;{{cite journal |url=https://www.researchgate.net/publication/330368922 |author1=John Draper |author2=Joel Sawat Selway |title=A New Dataset on Horizontal Structural Ethnic Inequalities in Thailand in Order to Address Sustainable Development Goal 10 |journal=Social Indicators Research |page=284 |volume=141 |issue=4 |date=January 2019 |doi=10.1007/s11205-019-02065-4 |access-date=18 កញ្ញា 2021}}&lt;/ref&gt;
| ethnic_groups_year     = ២០១៩
| religion_year          = ២០១៨
| religion               = {{plainlist|
* ៩៣.៥% [[ព្រះពុទ្ធសាសនា​នៅ​ថៃ|ព្រះពុទ្ធសាសនា]]&lt;ref&gt;Article 67:&lt;br /&gt;&quot;The State should support and protect Buddhism.
In supporting and protecting Buddhism, [...] the State should promote and support education and dissemination of dharmic principles of Theravada Buddhism [...], and shall have measures and mechanisms to prevent Buddhism from being undermined in any form. The State should also encourage Buddhists to participate in implementing such measures or mechanisms.&quot;{{cite web|title=Constitution of the Kingdom of Thailand |url=http://www.constitutionnet.org/sites/default/files/2017-05/CONSTITUTION%2BOF%2BTHE%2BKINGDOM%2BOF%2BTHAILAND%2B%28B.E.%2B2560%2B%282017%29%29.pdf |website=constitutionnet.org|access-date=17 កុម្ភៈ 2022}}&lt;/ref&gt;
* ៥.៤% [[ឥស្លាមសាសនានៅថៃ|ឥស្លាមសាសនា]] 
* ១.១៣% [[គ្រិស្តសាសនានៅថៃ|គ្រិស្តសាសនា]] 
* ០.០២% [[ហិណ្ឌូសាសនានៅថៃ|ហិណ្ឌូសាសនា]] 
* ០.០០៣% គ្មានជំនឿសាសនា
}}
| religion_ref           = &lt;ref name=&quot;auto&quot;&gt;{{cite web |url=http://statbbi.nso.go.th/nso/nso_center/project/table/files/S-soc-health/2561/000/00_S-soc-health_2561_000_000000_00100.xls |title=Population by religion, region and area, 2018 |publisher=NSO |access-date=17 កុម្ភៈ 2022 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20210424172255/http://statbbi.nso.go.th/nso/nso_center/project/table/files/S-soc-health/2561/000/00_S-soc-health_2561_000_000000_00100.xls |archive-date=24 មេសា 2021 }}&lt;/ref&gt;
| government_type        = [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ|រាជាធិបតេយ្យ​អាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]][[សភាតំណាងរាស្ត្រ]]​[[រដ្ឋឯកភូត|ឯកភូត]]
| leader_title1          = [[បញ្ជីព្រះមហាក្សត្រថៃ|ព្រះមហាក្សត្រ]]
| leader_name1           = [[វជិរាលង្ករណ|ព្រះបាទសម្ដេចព្រះវជិរក្លៅចៅយ៉ូហួ]]&lt;br/&gt;(រាមាទី១០)
| leader_title2          = [[នាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ|នាយករដ្ឋមន្ត្រី]]
| legislature            = [[រដ្ឋសភាថៃ|រដ្ឋសភា]]
| upper_house            = [[វុឌ្ឍិសភាថៃ|វុឌ្ឍិសភា]]
| lower_house            = {{nowrap|[[សភាតំណាងរាស្ត្រ (ថៃ)|សភាតំណាងរាស្ត្រ]]}}
| established_event2     = [[អាណាចក្រសុខោទ័យ]]
| sovereignty_type       = [[ប្រវត្តិសាស្ត្រសៀម|និម្មិតកម្ម]]
| established_event3     = [[អាណាចក្រអយុធ្យា]]
| established_date2      = ១២៣៨–១៤៤៨
| established_event4     = [[អាណាចក្រធនបុរី]]
| established_date3      = ១៣៥១–១៧៦៧
| established_event5     = [[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|សម័យក្រុងបាងកក]]
| established_date4      = ១៧៦៨–១៧៨២
| established_event6     = {{nowrap|[[បដិវត្តន៍សៀមឆ្នាំ១៩៣២|រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]]}}
| established_date5      = ៦ មេសា ១៧៨២
| established_date6      = ២៤ មិថុនា ១៩៣២
| area_km2               = ៥១៣,១២០
| area_size              = 1 E7
| area_rank              = ទី៥០
| percent_water          = {{nowrap|០.៤ (២,២៣០ គម{{smallsup|២}})}}
| population_estimate    = {{IncreaseNeutral}} ៦៩,៩៥០,៨៥០&lt;ref name=&quot;macro&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.macrotrends.net/countries/THA/thailand/population|title = Thailand Population 1950-2021}}&lt;/ref&gt;
| population_census      = ៦៤,៧៨៥,៩០៩&lt;ref&gt;(ជាភាសាថៃ National Statistics Office, [http://popcensus.nso.go.th/doc/8-thailand%20census.doc &quot;100th anniversary of population censuses in Thailand: Population and housing census 2010: 11th census of Thailand&quot;] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20120712002347/http://popcensus.nso.go.th/doc/8-thailand%20census.doc |date=12 July 2012}}. popcensus.nso.go.th.&lt;/ref&gt;
| population_estimate_year = ២០២១
| population_estimate_rank = ទី២០
| population_census_year = ២០១០
| population_density_km2 = ១៣២.១
| population_density_rank = ទី៨៨
| GDP_PPP                = {{increase}} ១.៤២៨ ទ្រីលានដុល្លារ&lt;ref name=imf2&gt;{{cite web|url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2021/October/weo-report?c=578,&amp;s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&amp;sy=2021&amp;ey=2022&amp;ssm=0&amp;scsm=1&amp;scc=0&amp;ssd=1&amp;ssc=0&amp;sic=0&amp;sort=country&amp;ds=.&amp;br=1|publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ]]|access-date=17 កុម្ភៈ 2022}}&lt;/ref&gt;
| GDP_PPP_year           = ២០២២
| GDP_PPP_rank           = ទី២២
| GDP_PPP_per_capita     = {{increase}} ២០,៣៧៨ ដុល្លារ&lt;ref name=imf2/&gt;
| GDP_PPP_per_capita_rank = ទី៦៩
| GDP_nominal            = {{increase}} ៥៨៥.៥៨៦ ពាន់លានដុល្លារ&lt;ref name=imf2/&gt;
| GDP_nominal_year       = ២០២២
| GDP_nominal_rank       = ទី២៥
| GDP_nominal_per_capita = ៨,៣៥៦ ដុល្លារ&lt;ref name=imf2/&gt;
| GDP_nominal_per_capita_rank = ទី៨០
| Gini                   = ៣៤.៩ &lt;!--number only--&gt;
| Gini_year              = ២០១៩
| Gini_change            = decrease&lt;!--increase/decrease/steady--&gt;
| Gini_ref               = &lt;ref name=&quot;wb-gini&quot;&gt;{{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/ |title=Gini Index |publisher=ធនាគារពិភពលោក |access-date=17 កុម្ភៈ 2022}}&lt;/ref&gt;
| Gini_rank              = 
| HDI                    = ០.៧៧៧ &lt;!--number only--&gt;
| HDI_year               = ២០១៩
| HDI_change             = increase &lt;!--increase/decrease/steady--&gt;
| HDI_ref                = &lt;ref name=&quot;UNHDR&quot;&gt;{{cite web|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf|title=Human Development Report 2020|publisher=[[កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ]]|date=15 December 2020|access-date=17 កុម្ភៈ 2022}}&lt;/ref&gt;
| HDI_rank               = ទី៧៩
| currency               = [[បាត]] (฿)
| currency_code          = THB
| time_zone              = 
| utc_offset             = +៧
| utc_offset_DST         = &lt;!-- +N, where N is number of hours --&gt;
| DST_note               = 
| time_zone_DST          = 
| drives_on              = ឆ្វេង
| calling_code           = [[លេខទូរស័ព្ទនៅថៃ|+៦៦]]
| cctld                  = {{unbulleted list |[[.th]] |[[.ไทย]]}}
| area_magnitude         = 1 E11
| itu_prefix             = HS, E2
}}
{{contains Thai text|compact=yes}}

'''ប្រទេសថៃ''' មានឈ្មោះជាផ្លូវការថា '''ព្រះរាជាណាចក្រថៃ''' ([[ភាសាថៃ|ថៃ]]:ราชอาณาจักรไทย) ជាប្រទេសដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ឧបទ្វីបឥណ្ឌូចិន]]នៃភូមិភាគ[[អាស៊ីអាគ្នេយ៍]]។ ប្រទេសនេះមានព្រំដែនខាងកើតជាប់នឹងប្រទេស[[ឡាវ|ប្រទេសឡាវ]] និងប្រទេស[[កម្ពុជា]] ខាងត្បូងជាប់ប្រទេស[[ម៉ាឡេស៊ី]] និង[[ឈូងសមុទ្រថៃ]] ខាងលិចជាប់នឹងប្រទេស[[ភូមា]] និង[[សមុទ្រអង់ដាម៉ង់]] ហើយមាន[[ទន្លេមេគង្គ]]ធ្វើជាព្រំដែលក្នុងតំបន់ខ្លះ គ្រប់គ្រងដោយរបបប្រជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ នឹងមានមជ្ឈមណ្ឌលគ្រប់គ្រងរាជការផែនដីនៅក្រុង[[បាងកក]] និងមាន[[ចង្វាតនៃថៃ|ការបែងចែករដ្ឋបាលភូមិភាគចែកជា ៧៧ ខេត្ដ]]។

ប្រទេសថៃជាប់លំដាប់[[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមក្រឡាផ្ទៃសរុប|ទី ៥០ ខាងផ្ទៃដី]]ដោយមានក្រឡាផ្ទៃសរុប ៥១៣,១១៥ គម&lt;sup&gt;២&lt;/sup&gt; និងមាន[[បញ្ជីប្រទេសតាមចំនួនប្រជាជន|ប្រជាជនច្រើនលំដាប់ទី ២០ នៃពិភពលោក]]គឺមានប្រមាណ ៦៧ លាននាក់។ ថៃជាប្រទេសឧស្សាហកម្មថ្មី មានប្រាក់ចំណូលមូលដ្ឋានបានមកពីវិស័យឧស្សាហកម្មនិងសេវាកម្ម។ ថៃមានទីកន្លែងទេសចរណ៍ល្បីៗ ដូចជា ផាត់តាយ៉ា ភូកេត ក្រុងបាងកក និងឈៀងម៉ៃ ដែលបង្កើនប្រាក់ចំណូលឱ្យដល់ប្រទេសជាតិ។ ដូចគ្នានឹងការនាំចេញដែលមានដែលជាផ្នែកសំខាន់ក្នុងការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច មានតម្លៃ ៣៣៤,០២៦ លាន[[ដុល្លារអាមេរិក|ដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក]] តាមការប៉ានប្រមាណនៅឆ្នាំ២០១០ សេដ្ឋកិច្ចថៃជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ទី ៣០ ក្នុងពិភពលោក។

[[ជនជាតិតៃ]]បានមកធ្វើចំណាកស្រុកពីភាគនិរតីប្រទេសចិនមកកាន់ទឹកដីប្រទេសថៃបច្ចុប្បន្ននៅអំឡុងសតវត្សទី១១។ អ្នកប្រវត្ដិសាស្រ្ដចាត់ទុកថា អាណាចក្រសុខោទ័យជាចំណុចចាប់ផ្ដើមនៃប្រវត្ដិសាស្រ្ដថៃដែលក្រោយមកបានធ្លាក់ក្រោយឥទ្ធិពលនៃអាណាចក្រអយុធ្យាដែលមានអំណាចជាង និងមានការទាក់ទងជាមួយជាតិបស្ចិមប្រទេស តែត្រូវបានធ្លាក់ចុះដុនដាបមួយរយៈដោយសារការពង្រីកអំណាចរបស់ភូមាចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៥១១ មុននឹងងើបឡើងវិញម្ដងទៀត​។ ពេលសម្ដេចព្រះចៅក្រុងធនបុរីទ្រង់ស្ថាបនា[[អាណាចក្រធនបុរី]] ហេតុការណ៍ច្របូកច្របល់នៅសម័យចុងអាណាចក្របាននាំប្រទេសថៃចូលដល់យុគសម័យរបស់[[រាជវង្សចក្រី]]នៃ[[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|ក្រុងរតនកោសិន្រ្ទ]]។

នៅក្នុងអំឡុងដើមសម័យក្រុងរតនកោសិន្ទ្រ ប្រទេសថៃរងការវាយលុកពីប្រទេសជិតខាង តែក្រោយរជ្ជសម័យព្រះបាទសម្ដេចព្រះចមក្លៅចៅយូហួ ជនជាតិអឺរ៉ុបចាប់ផ្ដើមមានឥទ្ធិពលលើភូមិភាគនេះយ៉ាងខ្លាំង ដែលនាំទៅរកការធ្វើសន្ធិសញ្ញាជាច្រើន និងការបាត់បង់ទឹកដីក្នុងផ្នែកខ្លះ ធ្វើឱ្យថៃអាចចៀសផុតពីអាណានិគមកិច្ចពីសំណាក់ប្រទេសអឺរ៉ុបបាន។ ក្រោយមកក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី១ ថៃបានចូលរួបជាមួយបក្សសម្ព័ន្ធមិត្ត ហើយក្នុងឆ្នាំ ១៩៣២ មានការធ្វើបដិវត្តប្ដូរពីរបបរាជានិយមផ្ដាច់ការមកជារបបប្រជាធិបតេយ្យ។ ថៃបានចូលរួមខាងបក្សសម្ព័ន្ធត្រីភាគីនៅក្នុង[[សង្គ្រាមលោកលើកទី២]]។ រហូតដល់អំឡុង[[សង្គ្រាមត្រជាក់]] ថៃបានចងសម្ព័ន្ធនយោបាយជាមួយអាមេរិក។ ពួកទាហានចូលមកមានឥទ្ធិពលក្នុងកិច្ចការនយោបាយថៃយ៉ាងខ្លាំងក្រោយបដិវត្ដថៃរាប់សិបឆ្នាំ ទាំងក្នុងពេលដែលមានរដ្ឋបាលស៊ីវិល និងចូលទៅរកសម័យលោកសេរីក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន។

==និរុត្តិសាស្ត្រ==
ពាក្យថា សៀម ជាពាក្យដែលបរទេសប្រើសម្រាប់ហៅអាណាចក្រអយុធ្យា ក្នុងកំឡុងឆ្នាំគ.ស ១៤៥៧ កាលពីដើមប្រទេសថៃខ្លួនឯងក៏ធ្លាប់ប្រើពាក្យថា សៀម រាប់តាំងពីរជ្ជកាលសម័យរបស់ព្រះបាទសម្ដេចព្រះចមក្លាវចៅយូហួមក ដោយប្រាកដឃើញមានការប្រើឈ្មោះច្បាស់លាស់ក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៨៥៦ តែជនជាតិថៃមិនធ្លាប់ហៅខ្លួនឯងថា “សៀម” ឬ “ជនជាតិសៀម”  ដូចពួកបរទេស ឬតាមឈ្មោះជាផ្លូវការក្នុងសម័យនោះឡើយ។ ចំណែកពាក្យថា “ជនជាតិថៃ” វិញ កំណត់ហេតុរបស់ឡាឡូបែបានកត់ត្រាទុកយ៉ាងច្បាស់ថា អ្នកស្រុកអយុធ្យាបានហៅខ្លួនឯងដូច្នេះមកជាយូរហើយ។

ក្រោយមកនៅថ្ងៃទី២៤ មិថុនា ១៩៣៩ តាមប្រកាសរដ្ឋនិយម ច្បាប់ទី១ នៅសម័យរដ្ឋបាលលោកវិបុលសង្គ្រាម(ដែលប្រកាសឱ្យប្រើកាលពីថ្ងៃទី២៤ មិថុនា ១៩៣៩) បានប្ដូរឈ្មោះប្រទេស និងសញ្ជាតិ​ពី “សៀម” មកជា “ថៃ” ដែលលោកវិបុលសង្គ្រាមមានចេតនាចង់បង្ហាញថាដែនដីនេះជារបស់ជនជាតិថៃ ពុំមែនជារបស់ជនជាតិណាផ្សេង តាមលទ្ធិជាតិនិយមក្នុងពេលនោះ ដោយមួយកំឡុងពេលក្រោយមកបានប្ដូរមកជា “សៀម” នៅឆ្នាំគ.ស  ១៩៤៥ តែក៏មានការប្ដូរមកជាថៃម្ដងទៀតក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៩៤៨ ដែលជាកំឡុងពេលដែលលោកវិបុលសង្គ្រាមធ្វើជានាយករដ្ឋមន្រ្ដី។ ការប្ដូរឈ្មោះលើកនេះនៅមានការប្ដូរពី “Siam” ក្នុងភាសាអង់គ្លេសនិងភាសាបារាំង មកជា “Thaïlande” ក្នុងភាសាបារាំង និង “Thailand” ក្នុងភាសាអង់គ្លេសរហូតដល់បច្ចុប្បន្ន។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយឈ្មោះសៀម នៅមានគេស្គាល់ជាទូទៅទាំងក្នុងនិងក្រៅប្រទេស។           

== ប្រវត្ដិសាស្ដ្រ ==
{{Main|ប្រវត្តិសាស្ត្រថៃ}}
====​​​សម័យបុរេប្រវត្ដិ====
[[ឯកសារ:Tai Migration.svg|រូបភាពតូច|ផែនទីបង្ហាញការរស់នៅភូមិសាស្ត្រនៃ គ្រួសារភាសាតៃ-ក្រដៃ ។ ព្រួញតំណាងឱ្យគំរូទូទៅនៃការធ្វើចំណាកស្រុកនៃ កុលសម្ព័ន្ធនិយាយតៃ តាមដងទន្លេ និងឆ្លងកាត់ខាងក្រោម។]]
ប្រទេសថៃមានប្រវត្ដិសាស្រ្ដជាយូរមកហើយ ក្នុងសម័យអតីកាល ទឹកដីដែលជាប្រទេសថៃបច្ចុប្បន្នបានមានមនុស្សចូលមករស់នៅតាំងពីសម័យយុគថ្មរំលីង គឺប្រហែល ២០០០០ឆ្នាំមកហើយ។ ភូមិភាគនេះបានទទួលឥទ្ធិពលវប្បធម៌និងសាសនាពីឥណ្ឌា ចាប់តាំងពីអាណាចក្រហ្វូណន នៅកំឡុងគ្រិស្ដសតវត្សទី១ តែចំពោះរដ្ឋរបស់ជនជាតិថៃវិញ តាមតំណាលយោនកបានកត់ត្រាថា ការស្ថាបនាអាណាចក្រថៃដំបូងកើតឡើងក្នុងកំឡុងឆ្នាំគ.ស ៨៥៧ ។ នេះ​បើ​តាម​អ្នក​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​បារាំងថា ជនជាតិសៀមចូលមករស់នៅលើទឹកដីខ្មែរតាំងពីសតវត្សទិ១១ ពួកគេចូលរស់នៅក្នុងនាមជាពួកទាហានស៊ីឈ្នួញឬជាពួកទាករ ដេលបង្ហាញនោលើប្រាសាទអង្គរវត្ត ដេលឲ្យសេចក្តីថា '''ស្យាម''' ។

==== អាណាចក្រសុខោទ័យ ====
{{Main|អាណាចក្រសុខោទ័យ}}
[[ឯកសារ:4Y1A0508 Sukhothai (34384510751).jpg|រូបភាពតូច|វត្តស៊ីជុំ នៅ សុខោទ័យដែលធ្លាប់ជារាជធានីនៃនរគសុខោទ័យ]]
ក្រោយការដួលរលំនៃចក្រពត្ដិខ្មែរក្នុងកំឡុងគ្រិស្ដសតវត្សទី១៣ ធ្វើឱ្យកើតមានរដ្ឋតូចៗ ជាច្រើន មានជាអាទិ សៀម មន និងម៉ាលេ។ អ្នកប្រវត្ដិសាស្រ្ដថៃចាប់ផ្ដើមរាប់យកសម័យអាណាចក្រសុខោទ័យ ចាប់ពីឆ្នាំគ.ស ១២៣៨ ជាចំណុចចាប់ផ្ដើមនៃប្រវត្ដិសាស្រ្ដជាតិថៃ ដែលត្រូវនឹងសម័យរុងរឿងរបស់អាណាចក្រឡានណា និងអាណាចក្រឡានឆាង។ អាណាចក្រសុខោទ័យបានពង្រីកដែនដីបានយ៉ាងធំទូលាយក្នុងរជ្ជសម័យផឃុរាមកំហែងមហារាជ តែចាប់ផ្ដើមធ្លាក់ចុះអំណាចវិញក្រោយពេលដែលព្រះអង់ចូលទីវង្គត់។ ការគោរពព្រះពុទ្ធសាសនានិកាយថេរវាទបែបលង្កាវង្ស ធ្វើឱ្យអាណាចក្រសុខោទ័យចាប់ផ្ដើមមានការគ្រប់គ្រងបែបធម្មរាជា។

==== អាណាចក្រអយុធ្យា ធនបុរី និងដើមសម័យរតនកោសិន្ត្រ ====
{{Main|អាណាចក្រអយុធ្យា|អាណាចក្រធនបុរី|អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍}}
ព្រះចៅអ៊ូថងទ្រង់បង្កើតអាណាចក្រអយុធ្យានៅក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៣៥០ មានការគ្រប់គ្របបែបទេវរាជា ដែលប្រតិបត្ដិតាមមូលដ្ឋាននៃសាសនាព្រាហ្មណ៍ ការចូលទន្ទ្រានសុខោទ័យជាបន្ដបន្ទាប់ធ្វើឱ្យអាណាចក្រសុខោទ័យក្លាយជានគរចំណុះរបស់អាណាចក្រអយុធ្យា។ ក្រោយមក ក្នុងរជ្ជសម័យរបស់សម្ដេចព្រះបរមត្រៃលោកនាថ ទ្រង់បានធ្វើបដិវត្ដរបបគ្រប់គ្រងថ្មី ដែលប្រការខ្លះត្រូវបានប្រើរហូតមកដល់រជ្ជសម័យរបស់ព្រះបាទសម្ដេចព្រះជុនឡាចមក្លៅចៅយូហួ។

ការវាយគ្រប់គ្រងម៉ាឡាការបស់ពួកព័រទុយហ្កាល់ក្នុងឆ្នាំគ.ស  ១៥១១ ត្រូវនឹងរជ្ជសម័យរបស់សម្ដេចព្រះរាមាធិបតីទី២ ធ្វើឱ្យអយុធ្យាចាប់ផ្ដើមមានទំនាក់ទំនងជាមួយពួកអឺរ៉ុប។ ក្នុងខណៈនោះដែររាជវង្សតងអ៊ូរបស់ភូមាចាប់ផ្ដើមមានអំណាចកាន់តែខ្លាំងឡើង រហូតមានការពង្រីកដែនដីមកដល់ក្រុងស្រីអយុធ្យា។ ក្នុងរជ្ជសម័យព្រះចៅតាបេងឆាក់វេទី និងព្រះចៅបុរេងណង មានការធ្វើសង្គ្រាមអូសបន្លាយរាប់សិបឆ្នាំ ធ្វើឱ្យអយុធ្យាក្លាយជានគរចំណុះរបស់អាណាចក្រតងអ៊ូក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៥៦៩ ។ សម្ដេចព្រះនរេសួនមហារាជទ្រង់បានចំណាយពេល ១៥ ឆ្នាំដើម្បីដេញពួកភូមា និងពង្រឹងអំណាចរបស់អយុធ្យានៅតំបន់ទំនាបទន្លេមេណាមម្ដងទៀត។

ចាប់ពីពេលនោះមក ក្រុងស្រីអយុធ្យាបានក្លាយជាអាណាចក្ររុងរឿងដល់កម្រិតកំពូល ទំនាក់ទំនងអន្ដរជាតិរបស់អយុធ្យាមានការរីកចម្រើនណាស់ក្នុងរជ្ជសម័យសម្ដេចព្រះនរាយណ៍មហារាជ ដែលមានការចងសម្ព័ន្ធការទូតជាមួយបារាំង ដាណឺម៉ាក និងអង់គ្លេស។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ឥទ្ធិពលដែលកាន់តែកើនឡើងរបស់ជនបរទេសក្នុងក្រុងស្រីអយុធ្យាធ្វើឱ្យព្រះទេពរាជាប្រហារជីវិតខន់ស្ដេនទីន ហ្វលខន់ ទំនាស់ផ្ទៃក្នុងធ្វើឱ្យទំនាក់ទំនងរបស់អយុធ្យាជាមួយជនជាតិអឺរ៉ុបមានសភាពជូរចត់។

អាណាចក្រអយុធ្យាចាប់ផ្ដើមធ្លាក់ចុះអំណាចក្នុងកំឡុងគ្រិស្ដសតវត្សទី១៩ សង្គ្រាមជាមួយរាជវង្សខងបង(អាឡងព្យា) បានធ្វើឱ្យអយុធ្យាក្លាយជានគរចំណុះរបស់ភូមាជាលើកទី២ គឺក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៧៦៧ ។​ ក្នុងឆ្នាំជាមួយគ្នាដែរ ព្រះចៅតាកស៊ិនបានប្រមូលកងទ័ពប្រយុទ្ធដើម្បីទាមទារឯករាជ្យ ហើយបានប្ដូររាជធានីមកឯក្រុងធនបុរី ដែលជារាជធានីរបស់ជនជាតិថៃ ក្នុងរយៈពេល ១៥ ឆ្នាំជាកំឡុងពេលនៃការធ្វើសង្គ្រាមនិងទាមទារឯករាជ្យជាតិ ព្រះបាទសម្ដេចព្រះពុទ្ធយ៉តហ្វាជុឡាលោក បឋមក្សត្រនៃរាជវង្សចក្រីបានស្ថាបនាក្រុងរតនកោសិន្ទ្រឡើងនៅថ្ងៃទី៦ មេសា ឆ្នាំគ.ស ១៧៨២ ។

ក្នុងកំឡុងដើមសម័យរតនកោសិន្ទ្រ ថៃបានប្រឈមនឹងការវាយលុកពីប្រទេសដទៃ ជាច្រើនលើកច្រើនគ្រារហូតដល់សម័យរជ្ជកាលទី៤ ។ ព្រះរាជនយោបាយរបស់ព្រះមហាក្សត្រក្នុងកំឡុងពេលនោះគឺ ការពារខ្លួនឯងពីមហាអំណាចអាណានិគម តែក៏មានការគាំទ្រឱ្យមានការដាក់ទុនពីបរទេស ការទទួលយកវិទ្យាសាស្រ្ដបច្ចេកទេសពីលោកខាងលិច និងការសិក្សាបែបទាន់សម័យដែរ។

===ការប្រឈមមុខជាមួយពួកបច្ចិមប្រទេស===

ក្នុងរជ្ជសម័យព្រះបាទសម្ដេចព្រះចមក្លៅចៅយូហួ សឺចន បៅរិង រាជទូតអង់គ្លេស បានចូលមកធ្វើសន្ធិសញ្ញាបៅរិង ដែលនាំឱ្យមានការធ្វើសន្ធិសញ្ញាជាមួយប្រទេសដទៃទៀត ក្នងលក្ខខណ្ឌស្រដៀងគ្នា ហើយក៏បាននាំមកនូវការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចក្នុងទីក្រុងបាងកកនិងពានិជ្ជកម្មអន្ដរជាតិ។

ក្រោយមក ការរុករានរបស់ចក្រពត្ដិនិយម ធ្វើឱ្យសៀមបាត់បង់ទឹកដីឱ្យទៅបារាំង និងអង់គ្លេស ក្នុងរជ្ជសម័យព្រះបាទសម្ដេចព្រះជុនឡាចមក្លៅចៅយូហួ តែថ្វីបើមានគំនាបយ៉ាងខ្លាំងពីប្រទេសមហាអំណាច ក៏សៀមអាចរក្សាខ្លួនមិនឱ្យធ្លាក់ក្រោយអាណានិគមរបស់ពួកអឺរ៉ុប តែត្រូវទទួលឥទ្ធិពលពីលោកខាងលិច រហូតធ្វើឱ្យមានការធ្វើបដិវត្ដសង្គមនិងវប្បធម៌នាពេលក្រោយមក និងរក្សាឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួនជារដ្ឋព្រំដែនរវាងមហាអំណាចអាណានិគមទាំងពីរ។

ព្រះបាទមកុដ្ឋក្លៅចៅយូហួទ្រង់មានព្រះរាជតម្រិះឱ្យប្រទេសសៀមចូលរួមក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទី១ ដោយចូលជាមួយបក្សសម្ព័ន្ធមិត្ដធ្វើឱ្យប្រទេសសៀមត្រូវបានទទួលស្គាល់ជាអន្ដរជាតិ នាំមកនូវការកែខៃសន្ធិសញ្ញាដែលមិនមានយុត្ដិធម៌ទាំងឡាយដើម្បីឱ្យជាតិមានអធិបតេយ្យពិតប្រាកដ តែទន្រាំនឹងទទួលបានជោគជ័យត្រូវចំណាយពេលរហូតដល់រជ្ជសម័យព្រះបាទសម្ដេចព្រះចៅយូហួអានន្ទមហិឌុល។

===ការផ្លាស់ប្ដូររបបគ្រប់គ្រង===
====សង្គ្រាមលោកលើកទី២ និងសង្គ្រាមត្រជាក់====
ថ្ងៃទី២៤ មិថុនា ឆ្នាំគ.ស១៩៣២ គណៈរាស្ដ្របានធ្វើបដិវត្ដផ្លាស់ប្ដូររបបគ្រប់គ្រងពីរាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការមកជារបបប្រជាធិបតេយ្យ ធ្វើឱ្យគណៈរាស្រ្ដចូលមកមានឥទ្ធិពលលើនយោបាយក្នុងប្រទេស។ នៅរវាងសម័យសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ប្រទេសថៃបានចុះឈ្មោះចូលធ្វើជាសម្ព័ន្ធមិត្ដយោធាជាមួយជប៉ុន ហើយប្រកាសសង្គ្រាមជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក និងអង់គ្លេស តែដោយសារប្រទេសខាងភាគីបក្សសម្ព័ន្ធមិត្ដទទួលស្គាល់ចលនាថៃសេរី ទើបប្រទេសថៃអាចរួចផុតពីស្ថានភាពជាប្រទេសអ្នកចាញ់សង្គ្រាម។

នៅក្នុងកំឡុងពេលនៃសង្គ្រាមត្រជាក់ ប្រទេសថៃបានដំណើរការនយោបាយជាសម្ព័ន្ធមិត្ដជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ដោយមាននយោបាយក្នុងការទប់ស្កាត់ការរីករាលដាលនៃរបបកុម្មុយនីស្ដនៅក្នុងភូមិភាគ ហើយបញ្ជូនទាហានទៅចូលរួមច្បាំងក្នុងសង្គ្រាមកូរ៉េ និងសង្គ្រាមវៀតណាម ក្រោយមកប្រទេសថៃបានជួបនឹងបញ្ហាការរីករាលដាលនៃចរន្ដកុម្មុនីស្ដក្នុងប្រទេស តែក្រោយមកបក្សកុម្មុយនីស្ដនៃប្រទេសទេសថៃបានធ្លាក់ចុះអំណាចរហូតមិនអាចប្រតិបត្ដិការចលនានយោបាយរបស់ខ្លួនបានទៀត សង្គ្រាមជាមួយពួកកុម្មុនីស្ដត្រូវបានបញ្ចប់ទាំងស្រុងនៅក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៩៨០។

=== ការវិវត្ដន៍នៃរបបប្រជាធិបតេយ្យ ===
ក្រោយពេលមានការប្ដូររបបគ្រប់គ្រង គ.ស ១៩៣២ ប្រទេសថៃនៅចាត់ទុកថា នៅក្រោមរបបយោធាផ្ដាច់ការអស់រយៈពេលជាច្រើនទសវត្ស។ ការបោះឆ្នោតក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៩៧៣ ក្រោយហេតុការ ១៤ តុលា ជំរុញឱ្យមាននាយករដ្ឋមន្រ្ដីស៊ីវិលជាលើកដំបូង។ ក្នុងកំឡុងពេលនោះ ប្រទេសថៃជួបនឹងអស្ថេរភាពនយោបាយ ហើយមានការបន្ដអំណាចរដ្ឋបាលយោធាជាបន្ដបន្ទាប់ជាងដប់ដង តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ មានហេតុការណ៍ទាមទារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសំខាន់ៗ ចំនួន ២ ដង គឺហេតុការណ៍ ៦ តុលា និងហេតុការណ៍ឧសភាទមិឡ ទើបធ្វើឱ្យលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅប្រទេសថៃមានស្ថេរភាពនិងកាន់តែល្អឡើង។

ក្នុងកំឡុងទសវត្សឆ្នាំ ១៩៩០ មានកើតវិបត្ដិហិរញ្ញវត្ថុអាស៊ី ឆ្នាំ ១៩៩៧ ធ្វើឱ្យថៃត្រូវខ្ចីលុយពីបរទេសយ៉ាងច្រើន។ លោកតាក់ស៊ីនស៊ីណាវ៉ាត្រាបានកាន់តំណែកនាយករដ្ឋមន្រ្ដីពីរអាណត្ដិជាប់ៗ គ្នា គាត់ជានាយករដ្ឋមន្រ្ដីដែលធ្វើឱ្យមានការឈ្លោះប្រកែកគ្នាច្រើនបំផុត ដោយបានដំណើរការនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចហើយទទួលបានភាពជោគជ័យច្រើនយ៉ាង តែក៏ធ្លាក់ក្នុងបទចោទប្រកាន់ដ៏ធ្ងន់ធ្ងរដូចគ្នា។ ក្នុងកំឡុងពេលនេះឯងដែលធ្វើឱ្យកើតហេតុការណ៍នយោបាយឡើង ក្នុងឆ្នាំគ.ស ២០០៦ មានរដ្ឋប្រហារផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាលតាក់ស៊ីន។ ការបោះឆ្នោតជាសាកលក្នុងឆ្នាំគ.ស ២០០៧ ធ្វើឱ្យប្រទេសថៃត្រឡប់មករកបរិយាកាសប្រជាធិបតេយ្យដូចដើម។

វិបត្ដិនយោបាយនេះទាក់ទងនឹងក្រុមប្រជាជន ២ ក្រុមគឺ ក្រុមសម្ព័ន្ធមិត្ដប្រជាជនដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ និងក្រុមចលនារួមប្រជាធិបតេយ្យប្រឆាំរបបផ្ដាច់ការថ្នាក់ជាតិ។ ក្រុមទី១ បាតុកម្មប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលតាក់ស៊ីន ជារហូតមក រហូតដល់រដ្ឋាភិបាលលោកសាម៉ាក់ស៊ុនថារ៉ាវេត និងរដ្ឋាភិបាលលោកស៊ុមឆាយវង់សាវ៉ាត ដោយមានបាតុកម្មធំក្នុងកំឡុងឆ្នាំគ.ស ២០០៨ ។ ចំណែកក្រុមទី២ បាតុកម្មប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលលោកអភិសិទ្ធិវេចាជីវ៉ា រវាងឆ្នាំគ.ស ២០០៩-២០១១ ដោយមានការធ្វើបាតុកម្ម មានការបាត់បង់ជីវិតមនុស្សដល់ទៅ ២ លើក ក្នុងឆ្នាំគ.ស ២០០៩ និង ២០១០​ ។ នៅទីបំផុតមានការបោះឆ្នោតជាសាកលម្ដងទៀតក្នុងឆ្នាំគ.ស ២០១១ លទ្ធផលគឺគណបក្សភឿថៃបានឈ្នះការបោះឆ្នោត និងជាអ្នកដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល។

==នយោបាយ==
{{Main|នយោបាយនៅថៃ}}
ពីដើមប្រទេសថៃមានការគ្រប់គ្រងតាមបែបរាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ តាំងពីសម័យអាណាចក្រអយុធ្យារហូតមក ថែមទាំងមានការគ្រប់គ្រងក្នុងលក្ខណៈអំណាចប្រមូលផ្ដុំ តាំងពីរជ្ជសម័យរបស់ព្រះបាទសម្ដេចព្រះជុនឡាចមក្លៅចៅយូហួ លុះដល់ថ្ងៃទី២៤ មិថុនា ១៩៣២ គណៈរាស្រ្ដបានធ្វើបដិវត្ដក្នុងរជ្ជសម័យព្រះបាទសម្ដេចព្រះប៉ុកក្លៅចៅយូហួ ហើយផ្លាស់ប្ដូររបបគ្រប់គ្រងមកជារបបប្រជាធិបតេយ្យរហូតដល់បច្ចុប្បន្ន។

បច្ចុប្បន្នប្រទេសថៃមានទម្រង់រដ្ឋជារាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងប្រើប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងបែបរបបប្រជាធិបតេយ្យបែបរដ្ឋសភា ឬដែលរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រថៃហៅជារួមថា របបប្រជាធិបតេយ្យដែលមានព្រះមហាក្សត្រទ្រង់ជាប្រមុខ។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញច្បាប់បច្ចុប្បន្នគឺ រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រថៃ ឆ្នាំគ.ស  ២០០៧ ដែលជាច្បាប់ទី១៨ ដែលកំណត់ទម្រង់អង្គការគ្រប់គ្រងអំណាចទាំង ៣ ផ្នែកដូចជា៖

*'''អំណាចនីតិបញ្ញាត្ដិ''' មានរដ្ឋសភាក្នុងប្រព័ន្ធសភា២ ដែលប្រកបដោយសភាតំណាងរាស្ដ្រ និងព្រឹទ្ធិសភា មានសមាជិករួមទាំងអស់ ៦៣០ រូប ជាអង្គការគ្រប់គ្រងអំណាច មានប្រធានសភាជាប្រមុខ។ សភាតំណាងរាស្ដ្រប្រកបដោយតំណាងរាស្រ្ដចំនួន ៥០០ រូប បានមកពីការបោះឆ្នោតបែបបែងចែកតំបន់ចំនួន ៣៧៥ រូប និងបានមកពីការជ្រើសតំាងចំនួន ១២៥ រូប នៅក្នុងតំណែងនៃអាណត្ដិ ៤ ឆ្នាំ។ ព្រឹទ្ធិសភាប្រកបដោយសមាជិកចំនួន ១៥០ រូប បានមកពីការបោះឆ្នោតមួយខេត្ដ ១រូប (រួមក្រុងបាងកកដែរ) និងបានមកពីការចាត់តាំង ៧៣ រូប ដោយមានគណៈកម្មការចាត់តាំងសមាជិកព្រឹទ្ធិសភា ៧ រូប នៅក្នុងអំណាចមួយអាណត្ដិ ៦ ឆ្នាំ ហើយមិនអាចធ្វើជាសមាជិកព្រឹទ្ធិសភាលើពី ១ អាណត្ដិបានឡើយ។
*'''អំណាចនីតិប្រតិបត្ដិ''' មាននាយករដ្ឋមន្រ្ដីដែលបានទទួលការតែងតាំងពីព្រះមហាក្សត្រតាមពាក្យក្រាបង្គំទូលរបស់ប្រធានរដ្ឋសភា និងគណៈរដ្ឋមន្រ្ដី ដែលព្រះមហាក្សត្រទ្រង់តែងតាំងតាមពាក្យក្រាបបង្គំទូលរបស់នាយករដ្ឋមន្រ្ដី ជាអង្គការគ្រប់គ្រងអំណាច នាយករដ្ឋមន្រ្ដីជាប្រមុខនៃអំណាច។ នាយករដ្ឋមន្ដ្រីកាន់អំណាចមួយអាណត្ដិ ៤ ឆ្នាំ តាមសភាតំណាងរាស្រ្ដ ហើយមិនអាចកាន់អំណាចជាប់គ្នាលើ ៨ ឆ្នាំបានទេ។ នាយករដ្ឋមន្រ្ដីមិនបានទទួលការជ្រើសតាំងដោយផ្ទាល់ពីប្រជាជន តែបានទទួលការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសពីសភាតំណាងរាស្រ្ដ។ គណៈរដ្ឋមន្រ្ដីប្រកបដោយនាយករដ្ឋមន្រ្ដី ១ រូប និងរដ្ឋមន្ដ្រីផ្សេងៗ ទៀតមិនលើស ៣៥ រូប។
*'''អំណាចតុលាការ''' មានប្រព័ន្ធសាលាក្ដី ដែលប្រកបដោយសាលាយុត្ដិធម៌ សាលារដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងសាលាគ្រប់គ្រង ជាអង្គការគ្រប់គ្រងអំណាច មានប្រធានសាលាដីកា ប្រធានសាលាធម្មនុញ្ញ និងប្រធានសាលាគ្រប់គ្រងកំពូល ជាប្រមុខក្នុងផ្នែករបស់ខ្លួន។

== សេដ្ឋកិច្ច==
{{Main|សេដ្ឋកិច្ចថៃ}}
ប្រទេសថៃមានសេដ្ឋកិច្ចបែបគួបផ្សំ​ មានប្រាក់ចំណូលមូលដ្ឋានមកពីឧស្សាហកម្ម ការនំាចេញទំនិញនិងសេវាកម្ម ទេសចរណ៍ សេវាកម្ម កសិកម្មនិងធនធានធម្មជាតិ។ ប្រទេសថៃជាប្រទេសដែលមានអត្រាការនាំចេញលំដាប់ទី២៤ នៃពិភពលោក និងមានអត្រាការនាំចូលលំដាប់ទី២៣ នៃពិភពលោក។ ផ្សារនាំចូលទំនិញថៃដែលសំខាន់ៗ មានដូចជា ជប៉ុន ចិន អាមេរិក ម៉ាលេស៊ី សហរដ្ឋអារ៉ាបអេមីរ៉េត សិង្ហបូរី តៃវ៉ាន់ កូរ៉េខាងត្បូង អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត និងឥណ្ឌូនេស៊ី។ ទិន្នន័យក្នុងខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០០៩ ប្រទេសថៃនាំចេញទំនិញមានតម្លៃជាង ៤០៦ ៩៩០ លានបាត ដោយទំនិញនាំចេញសំខាន់មានដូចជា គ្រឿងចក្រ ១៤១៤០១ លានបាត អាហារ ៥២៣៣២ លានបាត ទំនិញឧស្សាហកម្ម ៤៥៩៥៩ លានបាត និងមានអត្រាតម្លៃទំនិញនាំចូល ២៨៥៩៦៥ លានបាត ដោយទំនិញនាំចូលសំខាន់មានដូចជា គ្រឿងចក្រ ១១៣៤២១ លានបាត ប្រេងនិងឥន្ធនៈ ៥០៨២៤ លានបាត និងសារធាតុគីមី ៤២៣៧៦ លានបាត មានតម្លៃការធ្វើពានិជ្ជកម្មប្រាក់សុទ្ធ ១២១០២៥ លានបាត។

ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ កម្លំាងពលកម្មភាគច្រើនរបស់ថៃគឺនៅខាងវិស័យកសិកម្ម ដោយមានស្រូវជាផលិតផលសេដ្ឋកិច្ចមូលដ្ឋានដែលសំខាន់បំផុតនៅក្នុងប្រទេស ហើយអាចចាត់ទុកបានថាជាប្រទេសដែលនាំចេញផលិតផលស្រូវច្រើនជាងគេនៅលើពិភពលោក ដោយអត្រាកំណត់ការនាំចេញមាន​ ៣៦% ក្នុងពិភពលោក ប្រទេសថៃមានផ្ទៃដីសមស្របសម្រាប់ដាំដុះជាង ២៧.២៥%  ដែលក្នុងចំនួននេះមាន ៥០% ប្រើសម្រាប់ដំាស្រូវ។ ចំណែកផលិតផលកសិកម្មផ្សេងៗ មានដូចជា កៅស៊ូ បន្លែ និងផ្លែឈើផ្សេងៗ រួមទាំងមានការចិញ្ចឹមបសុសត្វ ដូចជា មាន់ សត្វទឹកទាំងត្រីទឹកសាប ត្រីទឹកប្រៃក្នុងទ្រុង ការធ្វើស្រែបង្កង ការចិញ្ចឹមខ្យង រួមទាំងការនេសាទសមុទ្រ។ ដោយសារប្រទេសថៃសម្បូរទៅដោយពូជរុក្ខជាតិសម្រាប់ធ្វើអាហារពេញមួយឆ្នាំ ទើបមានឈ្មោះថាជាទីកន្លែងផលិតអាហារដ៏សំខាន់នៃពិភពលោក និងជាប្រទេសនាំចេញអាហារសំខាន់លំដាប់ទី៥ លើពិភពលោក។

ប្រទេសថៃត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាប្រទេសឧស្សាហកម្មថ្មីនៃពិភពលោក ធ្លាប់មានអត្រាលូតលាស់ខ្ពស់បំផុតខាងសេដ្ឋកិច្ចនៅក្នុងចន្លោះឆ្នាំគ.ស ១៩៨៥-១៩៩៦(អត្រាកំណើនជាមធ្យម ៩.៤%ក្នុងមួយឆ្នាំ)។ ទៅជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការលូតលាស់នេះបានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់តម្លៃប្រាក់បាតយ៉ាងគ្រោះថ្នាក់ ក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៩៩៧ ដែលជាឆ្នាំកើតវិបត្ដិហិរញ្ញវត្ថុនៅអាស៊ី សេដ្ឋកិច្ចថៃធ្លាក់ចុះនៅសល់ត្រឹម ១.៩% លោកនាយករដ្ឋមន្រី្ដឆាវលីតយ៉ុងឆាយុត បានប្រកាសភាពអាសន្នតម្លៃប្រាក់បាត ដែលធ្វើឱ្យតម្លៃប្រាក់បាតធ្លាក់ចុះទៅដល់​ ៥៦បាតក្នុង ១ ដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក។ មុនពេលដែលសេដ្ឋកិច្ចថៃចាប់ផ្ដើមងើបឡើងវិញម្ដងទៀតក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៩៩៩ ក្រោយពេលនោះ នៅចន្លោះឆ្នាំគ.ស ២០០២-២០០៤ ក្រោមនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្ដីតាក់ស៊ីនស៊ីណាវ៉ាត្រា សេដ្ឋកិច្ចថៃបានរីកលូតលាស់ឡើងវិញជាង ៥-៧% ក្នុងមួយឆ្នាំ និង ៤-៥% ក្នុងមួយឆ្នាំ នៅចន្លោះឆ្នាំគ.ស ២០០៥-២០០៧ វិបត្ដិនយោបាយប្រទេសថៃបានធ្វើឱ្យមានផលប៉ះពាល់ដល់អត្រាការលូតលាស់សេដ្ឋកិច្ចរបស់ថៃ។ វិបត្ដិសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក និងការខ្វះស្ថេរភាពនយោបាយនៅតែជាឧបសក្គរារាំងការលូតលាស់សេដ្ឋកិច្ចរបស់ថៃ។

===វិទ្យាសាស្រ្ដ និងបច្ចេកវិទ្យា===
មានការកំណត់ផែនការប្រើ​ និងអភិវឌ្ឍវិទ្យាសាស្រ្ដបច្ចេកទេស​ ចាប់តាំងពីមានផែនការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមថា្នក់ជាតិ រយៈកាលទី៥ (គ.ស ១៩៨២-១៩៨៦) មក តែក្នុងពេលនោះ នៅឃើញមានឧបសគ្គផែ្នកសមត្ថភាពក្នុងប្រទេសក្នុងផ្នែកវិទ្យាសាស្រ្ដបច្ចេកទេសមិនទាន់រឹងមាំ រហូតដល់ផែនការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គមថ្នាក់ជាតិរយៈកាលទី៦ (គ.ស ១៩៨៧-១៩៩១) ទើបបានរៀបចំផែនការអភិវឌ្ឍវិទ្យាសាស្រ្ដបច្ចេកទេសឱ្យក្លាយជា ១ ភាគ ១០ នៃផែនការ ដើម្បីអភិវឌ្ឍកម្រិតសមត្ថភាពផ្នែកការផលិតនិងកែច្នែទំនិញ។  

ព្រះបាទសម្ដេចព្រះចមក្លៅចៅយូហួទ្រង់បានទទួលព្រះនាមថាជា “ព្រះបិតានៃវិទ្យាសាស្រ្ដជាតិថៃ” តាមរយៈការដែលទ្រង់បានគណនាដំណើរសូរ្យគ្រាសពេញវង្ស ១៨ សីហា ១៨៦៨ យ៉ាងស្ទាត់ជំនាញ។ ថ្ងៃទី១៤ មេសា ១៩៨២ រដ្ឋាភិបាលថៃបានកំណត់យកថ្ងៃទី១៨ សីហារៀងរាល់ឆ្នាំជាទិវាវិទ្យាសាស្រ្ដជាតិថៃ។

បច្ចុប្បន្នប្រទេសថៃបានចូលមករួមចំណែកក្នុងការអភិវឌ្ឍប្រទេសថៃកាន់តែច្រើនឡើង ជាពិសេសក្នុងរឿងវេជ្ជសាស្រ្ដ គមនាគមន៍ ការសិក្សា និងការទំនាក់ទំនង ធ្វើឱ្យវិទ្យាសាស្រ្ដបច្ចេកទេសនៅប្រទេសថៃមានការរីកចម្រើនយ៉ាងលឿន។

===ទំនាក់ទំនងអន្ដរជាតិ និងកិច្ចការយោធា===
បច្ចុប្បន្នប្រទេសថៃបានចូលមកមានឥទ្ធិពលកាន់តែខ្លាំងឡើងលើឆាកអន្ដរជាតិដោយបានចូលរួមចំណែកជាមួយអង្គការសហប្រជាជាតិនិងអង្គការក្នុងតំបន់។ ប្រទេសថៃជាសម្ព័ន្ធមិត្ដដ៏សំខាន់របស់អាមេរិក ហើយបានពង្រឹងទំនាក់ទំនងរវាងក្រុមប្រទេសសមាជិកអាស៊ាន ទាំងក្នុងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ពានិជ្ជកម្ម ធនាគារ នយោបាយ និងផ្នែកវប្បធម៌។ ក្រៅពីនេះ ប្រទេសថៃបានធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្ដិការជាមួយអង្គការក្នុងតំបន់ មានដូចជា អង្គការស្ថេរភាពនិងកិច្ចសហប្រតិបត្ដិការនៅអឺរ៉ុប​ ក្រៅពីនេះ ប្រទេសថៃធ្លាប់បានបញ្ជូនទាហានទៅចូលរួមក្នុងកងកម្លាំងអន្ដរជាតិនៅទីម័រខាងកើត អាហ្កានីស្ថាន អ៊ីរ៉ាក់ ប៊ូរុនឌី និងបច្ចុប្បន្ននៅដាហ៊្វូប្រទេសស៊ូដង់ តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសថៃនឹងប្រទេសជិតខាងនៅមានលក្ខណៈទន់ខ្សោយនៅឡើយ។  

កងទ័ពថៃត្រូវបានបែងចែកចេញជា ៣ ប្រភេទ គឺ កងទ័ពជើងគោក កងទ័ពជើងទឹក និងកងទ័ពជើងអាកាស។ សព្វថ្ងៃនេះកងទ័ពថៃមានចំនួនសរុប ប្រមាណ ១០២៥៦៤០នាក់ និងមានកម្លាំងត្រៀមជាង ២០០០០០នាក់ ហើយមានកម្លាំងពាក់កណ្ដាលទាហានប្រចាំការប្រមាណ ១១៣៧០០នាក់ ។ ព្រះមហាក្សត្រថៃកាន់តំណែងជាអគ្គមេបញ្ជាការទ័ពដោយនីតិន័យ ដែលបច្ចុប្បន្នគឺព្រះបាទសម្ដេចព្រះបរមិន្រ្ទមហាភូមិពលអាឌុលយ៉ាដេត តែក្នុងកិច្ចប្រតិបត្ដិ កងទ័ពត្រូវនៅក្រោមការគ្រង់គ្រងរបស់ក្រសួងមហាផ្ទៃ មានរដ្ឋមន្រ្ដីក្រសួងមហាផ្ទៃជាមេបញ្ជាការ និងនៅក្រោមការបង្គាប់បញ្ជារបស់កងបញ្ជាការកងទ័ពថៃ មានមេបញ្ជាការរបស់កងទ័ពថៃជាមេបញ្ជាការ នៅឆ្នាំគ.ស ២០១០ ក្រសួងមហាផ្ទៃបានប្រើទឹកប្រាក់សរុប ១៥៤០៣២៤៧៨៦០០បាត សម្រាប់ចំណាយក្នុងវិស័យនេះ។        

រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រថៃ បញ្ញាត្ដិថាកិច្ចការពារប្រទេសជាតួនាទីរបស់ប្រជាជនថៃគ្រប់រូប ជនជាតិថៃទាំងអស់មានតួនាទីបម្រើរាជការយោធា។ កងទ័ពនឹងប្រមូលកេណ្ឌបុរសដែលបានអាយុឈានចូល ២១ ឆ្នាំ ដោយអាស្រ័យតាមព្រះរាជបញ្ញាត្ដិ បម្រើរាជការយោធា គ.ស ១៩៥៤ ដោយនឹងត្រូវហៅមកពិនិត្យឈាម ឬចូលបម្រើកងប្រចាំការ។  

រយៈពេលធ្វើការហ្វឹកហាត់នៅចន្លោះពេលពី ៦ ខែទៅ ២ ឆ្នាំអាស្រ័យលើកម្រិតការសិក្សាវិទ្យាការទាហាន និងការស្ម័គ្រចូលធ្វើជាទាហានដោយបើអ្នកទទួលការពិនិត្យឈាមចប់ការសិក្សាមិនទាបជាងកម្រិតបរិញ្ញាបត្រ បើចាប់បានស្លាកពណ៌ក្រហម គឺត្រូវបម្រើរាជការ ១ ឆ្នំាពេញ បើស្ម័គ្រដោយមិនចាប់ស្លាក នឹងបម្រើរាជការត្រឹមតែ ៦ ខែ ជាដើម។ អ្នកដែលចាប់បានស្លាកពណ៌ខ្មៅ មិនបាច់ចូលបម្រើរាជការយោធា បើអ្នកសិក្សាវិទ្យាការទាហានបញ្ចប់ការសិក្សាថ្នាក់ឆ្នាំទី១ នឹងត្រូវបម្រើរាជការ ១ ឆ្នាំពេញ បើបញ្ចប់ការសិក្សាថ្នាក់ឆ្នាំទី២ នឹងត្រូវបម្រើរាជការ ៦ ខែ ហើយបើបញ្ចប់ការសិក្សាថ្នាក់ឆ្នំាទី៣-៥ មិនត្រូវបានបញ្ជូលក្នុងកងប្រចាំការ តែអាចហៅថាពលបាន ក្នុងឋានៈជាទាហានកងជំនួយប្រភេទ១។

ចុងក្រោយ ខាងគេហទំព័រ GlobalFirepower បានចាត់លំដាប់ថ្នាក់ភាពរឹងមាំរបស់កងទ័ពថៃនៅក្នុងលំដាប់ទី១៩ លើពិភពលោក។

== ប្រជាសាស្ត្រ==
{{Main|ប្រជាសាស្ត្រថៃ}}
ស្ថិតិចំនួនប្រជាជនថៃមានភាពខុសគ្នាអាស្រ័យលើប្រភព។ តាមការប្រមាណរបស់ CIA The World Factbook កាលពីឆ្នំាគ.ស២០១០ ប្រជាជនថៃទាំងអស់ក្នុងប្រទេសមានប្រមាណ ៦៦៤០៤៦៨៨នាក់ ប្រកបដោយថៃសៀម ៧៥% ថៃខ្សែស្រឡាយចិន ១៤% ថៃខ្សែស្រឡាយម៉ាឡាយូ ៣% ។ ប្រទេសថៃជួបនឹងបញ្ហាអត្រាកំណើតទាបជាងមាត្រដ្ឋាន ដោយក្នុងឆ្នាំគ.ស ២០០៨ អត្រាកំណើនរបស់ប្រជាជននៅត្រឹមកម្រិត ១.៥% ហើយមានទំនោរប្រុងនឹងធ្លាក់ចុះនៅត្រឹម ១.៤៥% ក្នុងឆ្នាំគ.ស ២០២៥។ មូលហេតុមកពីមានអត្រាការពន្យាកំណើតខ្ពស់ ៨១% ក្នុងឆ្នំាគ.ស ២០០៨ បើប្រៀបធៀបនឹងអត្រាមរណៈដែលធ្លាក់ចុះក្នុងសតវត្សកន្លងមក ធ្វើឱ្យប្រទេសថៃនឹងមានប្រជាជនជាមនុស្សចាស់កាន់តែច្រើនឡើងក្នុងពេលអនាគត។  

ប្រទេសថៃជាប្រទេសដែលមានភាពចម្រុះនៃជនជាតិ ដោយមានទាំងជនជាតិថៃ ថៃខ្សែស្រឡាយឡាវ ថៃខ្សែស្រឡាយមន ថៃខ្សែស្រឡាយខ្មែរ រួមទាំងជនជាតថៃខ្សែស្រឡាយចិន ថៃខ្សែស្រឡាយម៉ាឡាយូ ថៃខ្សែស្រឡាយជ្វា ជនជាតិចាម ជនជាតិវៀតណាម ជនជាតិភូមា និងជនជាតិថៃតំបន់ភ្នំជាតិពន្ធុផ្សេងៗ ដូចជា ការៀង លីស​ ម៉ុង កួយ ជាដើម។​ ក្នុងឆ្នាំkគ.ស ២០១០ តាមរយៈទិន្នន័យរបស់សភាជាតិ ប្រទេសថៃមានកម្លាំងពលកម្មបរទេសស្របច្បាប់ ១.៤លាននាក់ ដោយមានបន្ថែមទៀតស្មើដើមដែលនៅមិនទាន់បានចុះបញ្ជី។ តាមរយៈទិន្នន័យការភាសខ្លួនអន្ដរជាតិរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ បានបង្ហាញថា ក្នុងឆ្នាំគ.ស ២០០៥ ប្រទេសថៃមានជនភាសខ្លួនចូលមករស់នៅចំនួន ១.០៥លាននាក់ ស្មើនឹង១.៦% នៃចំនួនប្រជាជនសរុប។

ប្រទេសថៃមានការបែងចែកជនជាតិ និងជាតិពន្ធុកម្រិតទាបពេលប្រៀបធៀបនឹងប្រទេសជិតខាង មានការគាំទ្រនយោបាយឥស្សរៈភាពនៃជនជាតិនីមួយៗ អ្នកជំនាញការបស្ចឹមប្រទេសបានកត់ត្រាទុកថា​ ប្រទេសថៃជា “សង្គមដែលមានគ្រោងសាងធូររលុង”។

===សាសនា===
{{Main|សាសនានៅថៃ}}
តាមរយៈការធ្វើជំរឿនប្រជាជនក្នុងឆ្នាំគ.ស ២០១០ ប្រជាជនថៃជាពុទ្ធសាសនិកមាន ៩៣.៤% ដែលចាត់ទុកថាជាសាសនាប្រចាំជាតិរបស់ថៃដោយន័យប្រយោល ថ្វីបើថានៅមិនទាន់មាន​ការបញ្ញត្ដិក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រថៃនៅឡើយក៏ដោយ ទាំងអស់នេះចាត់ទុកបានថា ប្រទេសថៃមានអ្នកគោរពព្រះពុទ្ធសាសនាលំដាប់ខ្ពស់ដែរក្នុងពិភពលោក។

បន្ទាប់មកមានដូចជាសាសនាឥស្លាម មានអ្នកគោរពប្រមាណ​ ៥.២% ដែលភាគច្រើនអាស្រ័យនៅភូមិភាគខាងត្បូងផ្នែកខាងក្រោម ប្រជាជនក្នុងខេត្ដយ៉ាក់ឡា ប៉ាត់តានី ណារ៉ាធិវ៉ាត តំបន់ខ្លះនៃខេត្ដសុងក្លា និងខេត្ដឈុមផន ភាគច្រើនគោរពសាសនាឥស្លាម។ ក្រៅពីនេះនៅមានអ្នកគោរពសាសនាផ្សេងៗ ទៀត ដូចជា គ្រិស្ដ សិខ និងហិណ្ឌូ សរុបប្រមាណ ១.៤% ចំពោះសហគមន៍ជនជាតិជ្វីបវិញ មានប្រវត្ដិជាយូរមកហើយគឺតាំងពីគ្រិស្ដសតវត្សទី១៧ មកម្ល៉េះ។

===ភាសា===
{{Main|ភាសានៃថៃ}}
ប្រទេសថៃមានភាសាថៃជាភាសាផ្លូវការ និងជាភាសាសំខាន់ដែលប្រើសម្រាប់ទាក់ទងគ្នា សម្រាប់ការសិក្សា និងជាភាសានិយាយដែលប្រើជាទូទៅក្នុងប្រទេស ដោយប្រើអក្សរថៃជាទម្រង់មូលដ្ឋានក្នុងការសរសេរ ដែលប្រឌិតឡើងជាផ្លូវការនៅសម័យក្រុងសុខោទ័យដោយផឃុនរាមកំហែងមហារាជ។ ក្រៅអំពីភាសាថៃនៅភូមិភាគកណ្ដាល ភាសាថៃសំនៀងផ្សេងៗ នៅមានការប្រើសម្រាប់និយាយតាមភូមិភាគនីមួយៗ ដូចជា ភាសាថៃភូមិភាគខាងជើង ភាសាថៃភូមិភាគឥសាន និងភាសាថៃភូមិភាគខាងត្បូងជាដើម។

ក្រៅអំពីភាសាថៃ ក្នុងប្រទេសថៃនៅមានការប្រើភាសារបស់ក្រុមជនជាតិភាគតិច ដូចជា ភាសាចិនជាពិសេសសំនៀងតេជីវ ភាសាឡាវនៅភូមិភាគឥសានដែលជួនកាលគេហៅថាភាសាឡាវសំនៀងថៃ ភាសាម៉ាឡាយូប៉ាត់តានីនៅភូមិភាគខាងត្បូង។ ក្រៅពីនេះនៅមានភាសាផ្សេងៗ ទៀតដូចជា ភាសាកួយ ភាសាកាក់យ៉ាខាងកើត ភាសាផួន ភាសាថៃលឺ ភាសាថៃយ៉ៃ រួមទាំងភាសាដែលគេប្រើក្នុងជនជាតិតំបន់ភ្នំ ប្រកបដោយត្រកូលភាសាមន-ខ្មែរ ភាសាវៀតណាម និងភាសាឡាបរី ត្រកូលភាសាអូស្ដ្រូអាស៊ី ដូចជា ភាសាចាម ត្រកូលភាសាចិន-ទីបេ ដូចជា ភាសាម៉ុង ភាសាការៀង និងភាសាតៃផ្សេងៗ ដូចជាភាសាភូថៃ ភាសាសែក ជាដើម។

ភាសានិងអក្សរអង់គ្លេសមានបង្រៀនក្នុងសាលាចំណេះទូទៅនិងសាកលវិទ្យាល័យ តែចំនួនអ្នកដែលចេះភាសាអង់គ្លេសស្ទាត់ជំនាញក្នុងប្រទេសថៃនៅមានចំនួនតិចតួចណាស់ ហើយភាគច្រើននៅតាមតំបន់ទីក្រុង និងក្នុងគ្រួសារដែលមានការសិក្សាខ្ពស់តែប៉ុណ្ណោះ។ ក្នុងផ្នែកសមត្ថភាពនៃការប្រើភាសាអង់គ្លេស ប្រទេសថៃធ្លាប់នៅលំដាប់នាំមុខក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៩៩៧ តែនៅពាក់កណ្ដាលឆ្នាំគ.ស ២០០៦ ថៃបែរជាដើរក្រោយប្រទេសឡាវនិងប្រទេសវៀតណាម។

===ការអប់រំ===
ការតម្រូវឱ្យប្រជាជនត្រូវទទួលការសិក្សាអប់រំនៅប្រទេសថៃមានតាំងពីឆ្នាំគ.ស ១៩២១ មកម្ល៉េះ។ រដ្ឋាភិបាលថៃត្រូវរៀបចំឱ្យមានការសិក្សាថ្នាក់មូលដ្ឋានដោយឥតគិតថ្លៃដល់ប្រជាជនក្នុងរយៈពេល ១២ ឆ្នាំ។ ចំណែកការសិក្សាបែបតម្រូវឱ្យប្រជាជនត្រូវទទួលការសិក្សាអប់រំនាពេលបច្ចុប្បន្នត្រូវបានកំណត់ត្រឹម ៩ ឆ្នាំ មានប្រព័ន្ធសាលារៀនដែលបានរៀបចំទុកមានចាប់តាំងពីកម្រិតមតេយ្យសិក្សា បឋមសិក្សា និងមធ្យមសិក្សាបឋមភូមិតាមលំដាប់ តែក្រោយពេលបញ្ចប់ការសិក្សាកម្រិតមធ្យមសិក្សាបឋមភូមិហើយអ្នកសិក្សាអាចជ្រើសរើសបានរវាងការសិក្សាបន្ដទៅមធ្យមសិក្សាទុតិយភូមិ ឬជ្រើសរើសសិក្សាថ្នាក់មុខវិជ្ជាបច្ចេកទេស ឬអាចជ្រើសរើសសិក្សាបន្ដក្នុងស្ថាប័នទាហារ ឬប៉ូលីស។

ក្នុងការសិក្សាបន្ដថ្នាក់ឧត្ដមសិក្សានៅប្រទេសថៃ សិស្សក្នុងកម្រិតមធ្យមសិក្សាទុតិយភូមិត្រូវឆ្លងកាត់ប្រព័ន្ធការទទួលបុគ្គលចូលសិក្សាបន្ដក្នុងកម្រិតឧត្ដមសិក្សា ដែលជាទូទៅត្រូវរៀនចប់ថ្នាក់ទី១២ ។ សាកលវិទ្យាល័យក្នុងប្រទេសថៃត្រូវបានទទួលស្គាល់ក្នុងកម្រិតសាកល មានដូចជា សាកលវិទ្យាល័យមហិឌុល និងសាកលវិទ្យាល័យជុឡាឡុងកន ដែលជាប់ជាសាកលវិទ្យាល័យល្អបំផុតនៅអាស៊ីពី QS Asian University Rankings 2011។

តែទោះជាយ៉ាងណា ក៏នៅមានការព្រួយបារម្ភលើកម្រិតបញ្ញារបស់យុវជនថៃ ដែលតាមរយៈការសិក្សារបស់កាសែតដឺណេសិនបានបញ្ចេញរបាយការណ៍ថា “ក្រមអនាម័យនិងក្រុមសុខភាពចិត្ដនឹងត្រូវទទួលអម្រែកលើសភាពឆ្លាតវៃដែលធ្លាក់ចុះ ក្រោយពេលបានរកឃើញថា កម្រិតបញ្ញាជាមធ្យមនៃក្រុមយុវជនមានទាបជាង ៨០” ។ វជរ ផនរណជេដ្ឋបានធ្វើសេចក្ដីរាយការក្នុងឆ្នាំគ.ស ២០០៦ ថា “អត្រាមធ្យមនៃកម្រិតបញ្ញារបស់ក្មេងថៃនៅរវាងពី ៨៧-៨៨ ដែលស្ថិតនៅក្នុងកម្រិត “ទាបជាងស្ដង់ដា”  បើប្រៀបធៀបនឹងកម្រិតសាកល។ បញ្ហានៃការសិក្សាក្នុងប្រទេសថៃឃើញថា មានការនាំយកនូវវិទ្យាសាស្រ្ដបច្ចេកទេសមកប្រើក្នុងការរៀននិងបង្រៀននៅមានកំណត់។

== វប្បធម៌ ==
{{Main|វប្បធម៌ថៃ}}
វប្បធម៌ថៃបានទទួលឥទ្ធិពលនៃវប្បធម៌ឥណ្ឌា ចិន ខ្មែរនិងដែនដីផ្នែកខ្លះនៃអាស៊ីអាគ្នេយ៍យ៉ាងខ្លាំង។ ពុទ្ធសាសនានិកាយថេរវាទ ដែលជាសាសនាដែលមានគេគោរពច្រើនបំផុតនៅប្រទេសថៃ ឈរនៅលើមូលដ្ឋានអត្ដសញ្ញាណនិងជំនឿរបស់ជនជាតិថៃសម័យថ្មី ធ្វើឱ្យព្រះពុទ្ធសាសនានៅប្រទេសថៃមានការអភិវឌ្ឍតាមកាលវេលា ដែលរួមទៅដល់ការរួមយកជំនឿក្នុងស្រុកដែលមកពីសាសនាហិណ្ឌូ ការគោរពខ្មោច និងការគោរពបូជាបុព្វបុរស។ ចំណែកឯពួកមុស្លីមភាគច្រើនរស់នៅភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសថៃ រួមទាំងជនជាតិចិនឯនាយសមុទ្រដែលចូកមកមានការរួមចំណែកសំខាន់នៅក្នុងសង្គមថៃ ជាពិសេសក្នុងតំបន់ទីក្រុងបាងកកនិងតំបន់ជិតខាង ដែលមានការសម្របខ្លួនចូលជាមួយសង្គមថៃបានយ៉ាងល្អ ធ្វើឱ្យក្រុមជនជាតិចិនបានមានតំណែកក្នុងអំណាចខាងសេដ្ឋកិច្ចនិងនយោបាយ។

វប្បធម៌ថៃមានលក្ខណៈស្រដៀងនឹងវប្បធម៌អាស៊ី ពោលគឺ មានការគោរពបុព្វបុរស ដែលជាការប្រតិបត្ដិតៗ គ្នាជាយូរមកហើយ។ ជនជាតិថៃតែងមានភាពជាម្ចាស់ផ្ទះនិងក្ដីករុណាយ៉ាងល្អ តែក៏មានអារម្មណ៍ក្នុងការបែងចែកវណ្ណៈយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដែរ។ ភាពចាស់ទុំជាផ្នត់គំនិតសំខាន់ម្យ៉ាងក្នុងវប្បធម៌ថៃ មនុស្សចាស់ត្រូវគ្រប់គ្រងមើលថែគ្រួសាររបស់ខ្លួនតាមទំនៀម ហើយប្អូនត្រូវចេះស្ដាប់បង្គាប់បង។

ការរាក់ទាក់តាមប្រពៃណីថៃគឺ ការសំពះ។ អ្នកអាយុតិចតែងតែជាអ្នករាក់ទាក់អ្នកអាយុច្រើនមុន ពេលជួបគ្នា ហើយមនុស្សចាស់សោតក៏នឹងរាក់ទាក់ត្រឡប់ទៅវិញក្នុងលក្ខណៈស្រដៀងៗ គ្នា។ ឋានៈនិងតំណែងក្នុងសង្គមក៏ជាផ្នែកមួយនៃការសម្រេចថាអ្នកណាគួរសំពះអ្នកណាមុន។ ការសំពះចាត់ទុកជាការផ្ដល់សេចក្ដីគោរពនិងការរាប់អាចចំពោះនរណាម្នាក់។

===សិល្បៈ===
សិល្បៈគំនូរថៃ ជាលក្ខណៈឧត្ដមគតិ ជារូបដែលមាន ២ ករណី ដោយនាំយកវត្ថុនៅជិតទុកខាងក្រោមនៃរូប វត្ថុនៅឆ្ងាយទុកនៅខាងលើរូប ប្រើពណ៌បែបឯករង្គ គឺ​ ប្រើច្រើនពណ៌ តែមានពណ៌លេចធ្លោតែមួយ។

បដិមាកម្មថៃ កាលពីដើមជាងថៃធ្វើរូបបដិមាចំពោះតែវត្ថុសក្ដិសិទ្ធិ ដូចជា ព្រះពុទ្ធរូប ទេវរូប ដោយមានត្រកូលជាងផ្សេងៗ រាប់ចាប់តាំងពីសម័យសុខោទ័យហៅថា ត្រកូលជាងឈៀងសែន ត្រកូលជាងសុខោទ័យ អយុធ្យា និងរតនកោសិន្រ្ទ ដោយប្រើមាសសំរិទ្ធជាវត្ថុសំខាន់ក្នុងការធ្វើរូបបដិមា មុខដំបូងគេឆ្លាក់ដោយក្រមួនឃ្មុំ តុបតែងឱ្យល្អ រួចយកទៅចាក់ពុម្ពលោហៈ បើធៀបនឹងបដិមាធ្វើពីថ្មនៅយុគសម័យមុន បដិមាកម្មសំរិទ្ធមានលក្ខណៈស្រស់ស្អាតជាង។

ស្ថាបត្យកម្មថៃ មានបង្ហាញឱ្យឃើញនៅសម័យក្រោយ មកពីស្នាដៃស្ថាបត្យកម្មភាគច្រើនងាយខូចទ្រុឌទ្រោម ជាពិសេសសំណង់ធ្វើអំពីឈើ ពុំឃើញមានស្លាកស្នាមនៅសម័យបុរាណទេ។ ស្ថាបត្យកម្មថៃបង្ហាញឱ្យឃើញតាមរយៈផ្ទះថៃ វត្ដ វិហារ និងប្រាសាទរាជវាំង ដែលសុទ្ធតែសាងសង់ឡើងឱ្យសមស្របតាមលក្ខណៈអាកាសធាតុ និងការប្រើប្រាស់ជាក់ស្ដែង។
 
==ភូមិសាស្ត្រ==
===ចង្វាត (ខេត្ត)===
{{ដើមចំបង|ចង្វាតនៃថៃ}}[[ឯកសារ:Thailand adm location map.svg|ធ្វេង|រូបភាពតូច|351x351ភីកសែល|ផែនទីខេត្តនៃប្រទេសថៃ]]
ប្រទេសថៃមាន ៧៥ ខេត្ត​ដែលគេហៅនៅភាសាថៃ ចាំងវ៉ាត់(จังหวัด) (សណ្ដាន​នៃ​ពាក្យ​នេះ មាន​ពាក្យ « ចង្វាត » ដែល​ខ្មែរ​ប្រើប្រាស់​ជា​ធម្មតា​នៅ​សម័យ​មុន​អង្គរ និង​អង្គរ សំរាប់​សំគាល់​សីមា ព្រំ​ប្រទល់ ឬ​ខ្សែ​ក្រវ៉ាត់​នៃ​ព្រំ​ប្រទល់​ដែន ដែល​ជា​កម្មសិទ្ធិ ឬ​ទឹក​ដី​ចំណុះ​របស់​ស្ថាប័ន​ណា​មួយ ឬ​មន្រ្តី​ណា​ម្នាក់ ។ ពាក្យ​នេះ យើង​ឈប់​ប្រើប្រាស់​នៅ​ក្នុង​ភាសា​យើង​ទៅ​ហើយ ប៉ុន្តែ​សៀម​បាន​ខ្ចី​យក​ទៅ​ប្រើ​រហូត​ដល់​សព្វ​ថ្ងៃ ដែល​មាន​ន័យ​សំគាល់ ដែនដី​រដ្ឋបាល​ថ្នាក់ « ខេត្ត » ។) &lt;ref&gt;សិលា​ចារឹក​ថ្មី ka 17 នៅ​ប្រាសាទ​អំពិល ខេត្ត ឧត្ដរមានជ័យ&lt;/ref&gt;(จังหวัด) និងមានដែ ពីរទីក្រុងដែលជា ស្វ័យយន្តៈ [[ទីក្រុងបាងកក]]​ និង [[ទីក្រុងផាត់ថាយ៉ា]]។

ចង្វាតចែកទៅ [[ស្រុក]] (អាំភើ) និងស្រុកចែកទៅជា ឃុំ/អនុស្រុក (ដាំប៊ូន[តំបន់]) ។​ នៅឆ្នាំ២០០៦មាន ៨៧៧​សង្កាត់ (อำเภอ) និង ៥០ខេត្ត (ស្មើសង្កាត់ក្នុងខណ្ឌខ្មែរ) ទៀត នៅទីក្រុងបង់កក (เขต, ខេត្ត)។ មានដែ [[មាតុធានីរបស់បង់កក]] គឺជាតំបន់ជុំវិញទីក្រុងបង់កក​ ។
[[ឯកសារ:Thailand location relief map.svg|រូបភាពតូច|390x390ភីកសែល|សណ្ឋានដីប្រទេសថៃ]]

==== ភាគកណ្ដាល ====
# [[ខេត្តអាងទង]]
# [[បាងកក|ទីក្រុងបាងកក]]​ (ក្រុងទេពមហានគរ)
# [[ខេត្តពិចិត្រ]] (ខេត្តវិចិត្រ)
# [[ខេត្តជ័យនាថ]]
# [[ខេត្តកញ្ចនបុរី|ខេត្តកាណចាណាបុរី]]
# [[ខេត្តលពបុរី]] (លពបុរី)
# [[ខេត្តនគរនាយក]]
# [[ខេត្តនគរបឋម]]
# [[ខេត្តនន្ទបុរី]]
# [[ខេត្តបទុមធានី]]
# [[ខេត្តពេជ្របូរណ៍]]
# [[ខេត្តអយុធ្យា]]
# [[ខេត្តរាជបុរី]]
# [[ខេត្តសមុទ្រប្រាការ]]
# [[ខេត្តសមុទ្រសាគរ]]
# [[ខេត្តសមុទ្រសង្គ្រាម]]
# [[ខេត្តស្រះបុរី]]
# [[ខេត្តសិង្ហបុរី]]
# [[ខេត្តសុពណ៌បុរី]] (សុវណ្ណបុរី)
# [[ខេត្តកំពែងពេជ្រ]]
#[[ខេត្តឧទ័យធានី]]
[[ឯកសារ:Grand Palace Chakri Mahaprasad.jpg|right|thumb|200px|[[ព្រះបរមមហារាជវាំង]] [[បាងកក]]]]
[[ឯកសារ:Bangkok skytrain sunset.jpg|right|thumb|200px|ទេសភាពទីក្រុងបាងកក នាពេលរាត្រី]]
[[ឯកសារ:Wat Pho, Bangkok, Tailandia, 2013-08-22, DD 02.jpg|រូបភាពតូច|300x300ភីកសែល|[[វត្តព្រះជេតុពនវិមលមង្គលារាម]]  ([[Wat Pho]]) [[ប្រទេសថៃ|បាងកក]] [[ប្រទេសថៃ]]]]
[[ឯកសារ:วัดพระศรีรัตนศาสดาราม วัดพระแก้ว กรุงเทพมหานคร - Wat Phra Kaew, Temple of Emerald Buddha, Bangkok, Thailand.jpg|រូបភាពតូច|200x200ភីកសែល|[[វត្តព្រះកែវ]] នៅទីក្រុង[[បាងកក]]]]
[[ឯកសារ:Wat Suthat, Bangkok.jpg|right|thumb|200px|[[វត្ត សូថាត់]] Wat Suthat បាងកក]]
[[ឯកសារ:Democracy Monument Bangkok 001.JPG|right|thumb|200px|[[វិមានប្រជាធិបតេយ្យ]]]]

==== ភាគខាងកើត ====
# [[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] (ឆ្ជើងទ្រៅ)
# [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ខេត្តចន្ទបុរី]]
# [[ខេត្តធនបុរី]] (ជលបុរី)
# [[ខេត្តប្រាចិនបុរី]]
# [[ខេត្តរយ៉ង]]
# [[ខេត្តស្រះកែវ]]
# [[ខេត្តត្រាច|ខេត្តត្រាត]]

==== ភាគខាងជើង ====
# [[ខេត្តឈៀងម៉ៃ]]
# [[ខេត្តឈៀងរ៉ាយ]]
# [[ខេត្តកំពែងពេជ្រ]] (កំផែងពេជ្រ)
# [[ខេត្តលំប៉ាង]]
# [[ខេត្តលំពូន]]
# [[ខេត្តម៉ែហងសន]]
# [[ខេត្តនគរសួគ៌]]
# [[ខេត្តណាន]]
# [[ខេត្តព្យៅ]]
# [[ខេត្តពេជ្របុរី]]
# [[ខេត្តពិស្ណុលោក]] (វិស្ណុលោក)
# [[ខេត្តព្រែ]]
# [[ខេត្តសុខោទ័យ]]
# [[ខេត្តតាក]]
# [[ខេត្តឧត្តរឌិត្ថ]]

==== ភាគឦសាន ====

# [[ខេត្តអំណាចច្រើន]]
# [[ខេត្តជ័យភូមិ]]
# [[ខេត្តកាលសិន្ធុ]]
# [[ខេត្តខនកែន]]
# [[ខេត្តលើយ]]
# [[ខេត្តមហាសារខាម]]
# [[ខេត្តមុក្តាហារ]]
# [[ខេត្តនគរភ្នំ]]
# [[ខេត្តនគររាជ|ខេត្តនគររាជសីមា]]
# ខេត្តហ្នងបួលំភូ
# [[ខេត្តហ្នងគាយ]]
# [[ខេត្តរយឯត]]
# [[ខេត្តសកលនគរ]]
# [[ខេត្តស៊ីសាកេត]]
# [[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]] 
# [[ខេត្តឧប្បលរាជធានី]]
# [[ខេត្តឧត្តរធានី]]
# [[ខេត្តយសោធរ]]
# [[ខេត្តបឹងកាល]]

==== ភាគខាងត្បូង ====
# [[ខេត្តជុម្ពរ]]
# [[ខេត្តក្របី]]
# [[ខេត្តនគរស្រីធម្មរាជ]]
# [[ខេត្តនរាធិវាស]]
# [[ខេត្តប៉ាត់តានី|ខេត្តប៉័ត្តានី]] (ប៉ាត់តានី, ប៉័ត្តាណី)
# [[ខេត្តផាំងង៉ា]]
# [[ខេត្តព័ទ្ទលុង]] 
# [[ខេត្តភូកេត]]
# [[ខេត្តរនង]]
# [[ខេត្តស្តូល]]
# [[ខេត្តសង្ខលា|ខេត្តសងខ្លា]]
# [[ខេត្តសុរាស្ត្រធានី]]
# [[ខេត្តត្រាំង]]
# [[ខេត្តយលា]]

{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%&quot;

{{Largest cities|country=ថៃ|div_15=ខេត្តបទុមធានី{{!}}បទុមធានី|pop_10=120,045|city_11=ព័ទ្យា{{!}}ទីក្រុងផាត់ថាយ៉ា|div_11=ខេត្តជលបុរី{{!}}ជលបុរី|pop_11=117,371|city_12=នគរស្រីធម្មរាជ{{!}}ទេសបាលនគរនគរស្រីធម្មរាជ|div_12=ខេត្តនគរស្រីធម្មរាជ{{!}}នគរស្រីធម្មរាជ|pop_12=104,948|city_13=នគរសួគ៌{{!}}ទេសបាលនគរនគរសួគ៌|div_13=ខេត្តនគរសួគ៌{{!}}នគរសួគ៌|pop_13=84,122|city_14=ឡែមឆ្បាំង{{!}}ទេសបាលនគរឡែមឆ្បាំង|div_14=ខេត្តជលបុរី{{!}}ជលបុរី|pop_14=82,960|city_15=រង្សិត{{!}}ទេសបាលនគររង្សិត|pop_15=81,084|city_10=ខនកែន{{!}}ទេសបាលនគរខនកែន|city_16=ភូកេត{{!}}ទេសបាលនគរភូកេត|div_16=ខេត្តភូកេត{{!}}ភូកេត|pop_16=78,923|city_17=នគរបឋម{{!}}ទេសបាលនគរនគរបឋម|div_17=ខេត្តនគរបឋម{{!}}នគរបឋម|pop_17=77,651|city_18=ឧប្បលរាជធានី{{!}}ទេសបាលនគរឧប្បលរាជធានី|div_18=ខេត្តឧប្បលរាជធានី{{!}}ឧប្បលរាជធានី|pop_18=77,306|city_19=ឈៀងរ៉ាយ{{!}}ទេសបាលនគរឈៀងរ៉ាយ|div_19=ខេត្តឈៀងរ៉ាយ{{!}}ឈៀងរ៉ាយ|pop_19=74,226|city_20=ពិស្ណុលោក{{!}}ទេសបាលនគរពិស្ណុលោក|div_20=ខេត្តពិស្ណុលោក{{!}}ពិស្ណុលោក|div_10=ខេត្តខនកែន{{!}}ខនកែន|pop_9=130,114|kind=ធំ|city_4=រហាតយ៉ៃ{{!}}ទេសបាលនគរហាតយ៉ៃ|stat_ref={{citation needed|date=November 2021}}|div_name=ខេត្ត|city_1=បាងកក (អង្គការរដ្ឋាភិបាលក្នុងតំបន់){{!}}បាងកក|div_1=បាងកក|pop_1=5,686,646|img_1=View from Baiyoke Sky Hotel, Bangkok (7053110333) cropped.jpg|city_2=នន្ទបុរី{{!}}ទេសបាលនគរនន្ទបុរី|div_2=ខេត្តនន្ទបុរី{{!}}នន្ទបុរី|pop_2=255,793|img_2=Nonthaburi - Bangbuathong.jpg|city_3=ប៉ាកក្រេត{{!}}ទេសបាលនគរប៉ាកក្រេត|div_3=ខេត្តនន្ទបុរី{{!}}នន្ទបុរី|pop_3=189,258|img_3=Sunset at pakkred - panoramio.jpg|div_4=ខេត្តសង្ខលា{{!}}សង្ខលា|div_9=ខេត្តសុរាស្ត្រធានី{{!}}សុរាស្ត្រធានី|city_7=ឧត្តរធានី{{!}}ទេសបាលនគរឧត្តរធានី|city_9=សុរាស្ត្រធានី{{!}}ទេសបាលនគរសុរាស្ត្រធានី|pop_8=131,091|div_8=ខេត្តឈៀងម៉ៃ{{!}}ឈៀងម៉ៃ|city_8=ឈៀងម៉ៃ{{!}}ទេសបាលនគរឈៀងម៉ៃ|pop_7=131,192|div_7=ខេត្តឧត្តរធានី{{!}}ឧត្តរធានី|pop_6=131,286|pop_4=159,627|div_6=ខេត្តនគររាជសីមា{{!}}នគររាជសីមា|city_6=នគររាជសីមា{{!}}ទេសបាលនគរនគររាជសីមា|pop_5=132,172|div_5=ខេត្តជលបុរី{{!}}ជលបុរី|city_5=ចៅព្រះយាសុរស័ក្តិ{{!}}ទេសបាលនគរចៅព្រះយាសុរស័ក្តិ|img_4=Skyline of Hat Yai City, June 2012 by.jpg|pop_20=68,898}}
&lt;noinclude&gt;

== សូមមើលផងដែរ ==
* [[ភាសាថៃ]]
* [[ប្រវត្តិសាស្ត្រថៃ]]

== ឯកសារយោង ==
{{reflist}}
== តំណភ្ជាប់ក្រៅ ==
* [http://en.wikivoyage.org/wiki/Thailand Wikivoyage - Thailand] {{en icon}}
* [http://www2.tat.co.th/ Tourism Authority of Thailand] {{th icon}}

{{Commons&amp;cat|Thailand|Thailand|ថៃ}}

{{Geographic location
|Centre={{THA}}
|North={{MYA}} {{LAO}}
|Northeast={{LAO}}
|East={{LAO}}&lt;br&gt;{{CAM}}
|Southeast=[[ឈូងសមុទ្រថៃ]]
|South= {{MAS}}
|Southwest=[[សមុទ្រអង់ដាម៉ង់]]
|West={{MYA}}
|Northwest={{MYA}}
}}

{{ASEAN}}
{{ប្រទេសនៅទ្វីបអាស៊ី}}
{{ប្រទេសនិយាយភាសាម៉ាឡេ}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ថៃ| ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ព្រះរាជាណាចក្រ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសនៅអាស៊ី]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសឧស្សាហកម្មថ្មី]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រដ្ឋសមាជិកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រដ្ឋសមាជិកអាស៊ាន]]</text>
      <sha1>q7xbi0oun5q0tun4qc6u5mgtrl349zu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>282522</id>
      <parentid>282521</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T09:18:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Chhen Pisey</username>
        <id>32423</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="99685" xml:space="preserve">{{ប្រអប់ព័ត៌មាន ប្រទេស
| latm                   = 45
| latNS                  = N
| longd                  = 100
| longm                  = 29
| longEW                 = E
| languages_type         = [[អក្សរផ្លូវការ]]
| languages2_type        = 
| leader_name2           = {{nowrap|[[ប្រយុទ្ធ ច័ន្ទ្រ៍ឱជា]]}}
| leader_name3           = 
| leader_name4           = 
| leader_name5           = 
| leader_name6           = 
| leader_name7           = 
| leader_name8           = 
| leader_name9           = 
| FR_total_population_estimate_year = 
| FR_foot                = 
| FR_total_population_estimate = 
| FR_total_population_estimate_rank = 
| FR_metropole_population_estimate_rank = 
| conventional_long_name = ព្រះរាជាណាចក្រថៃ
| native_name            = {{nobold|ราชอาณาจักรไทย ([[ភាសាថៃ]])&lt;br/&gt;''រ៉ាឆាអាក់ណាចាក់ថៃ''}}
| image_flag             = Flag of Thailand.svg
| flag_type              = [[ទង់ជាតិថៃ|ទង់ជាតិ]]
| image_coat             = Emblem of Thailand.svg
| common_name            = ថៃ
| symbol_type            = [[ត្រាផែនដី]]
| national_motto         =
| national_anthem        = ''[[ភ្លេងជាតិថៃ]]''&lt;br/&gt;''ភ្លេងជាតិថៃ (ជាគ្រឿងភ្លេង)''&lt;br/&gt;&lt;center&gt;[[File:Thai National Anthem - US Navy Band.ogg]]&lt;/center&gt;
| royal_anthem           = ''[[សរសើរព្រះបារមី]]''&lt;br/&gt;''ព្រះរាជភ្លេង (ជាគ្រឿងភ្លេង)''&lt;br/&gt;&lt;center&gt;[[File:Thai Royal Anthem - US Navy Band.ogg]]&lt;/center&gt;
| image_map              = Thailand on the globe (Southeast Asia centered).svg
| image_map_caption      = ទីតាំងប្រទេសថៃ (ក្រហម) នៅលើភូគោល
| capital_type           = រាជធានី
| capital                = [[បាងកក]]
| coordinates            = {{Coord|13|45|N|100|29|E|type:city}}
| largest_city           = capital
| latd                   = 13
| official_languages     = [[ភាសាថៃ|ថៃ]]&lt;ref name=CIA&gt;[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/th.html Thailand] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150703193043/https://www.cia.gov/Library/publications/the-world-factbook/geos/th.html |date=3 July 2015 }}, ''The World Factbook''.&lt;/ref&gt;&lt;!--Thai is the official language. English is a non-official secondary language.--&gt;
| languages              = [[អក្សរថៃ]]
| ethnic_groups          = {{unbulleted list
  | ៨៦% [[ជនជាតិថៃ|ថៃ]]&lt;br /&gt;{{nowrap|&amp;nbsp;–៣៩% [[ជនជាតិថៃ|សៀមកណ្តាល]]}}&lt;br /&gt;{{nowrap|&amp;nbsp;–២៨% [[ជនជាតិឦសាន|ឦសាន]]}}&lt;br /&gt;{{nowrap|&amp;nbsp;–១០% [[ជនជាតិសៀមខាងជើង|ឃុនមឿង]]}} &lt;br /&gt;{{nowrap|&amp;nbsp;–9% [[ជនជាតិថៃ|សៀមខាងត្បូង]]}} &lt;br /&gt;{{nowrap|៣% [[ខ្មែរលើ|ខ្មែរ]]}} &lt;br /&gt;{{nowrap|២% [[ជនជាតិថៃម៉ាឡេ|ម៉ាឡេ]]}}
  | ៩% [[ក្រុមជនជាតិនៅថៃ|ក្រុមជនជាតិចំនួន ៦៨ ក្រុមទៀត]]
 }}
| ethnic_groups_ref      = &lt;ref name=&quot;Springer&quot;&gt;{{cite journal |url=https://www.researchgate.net/publication/330368922 |author1=John Draper |author2=Joel Sawat Selway |title=A New Dataset on Horizontal Structural Ethnic Inequalities in Thailand in Order to Address Sustainable Development Goal 10 |journal=Social Indicators Research |page=284 |volume=141 |issue=4 |date=January 2019 |doi=10.1007/s11205-019-02065-4 |access-date=18 កញ្ញា 2021}}&lt;/ref&gt;
| ethnic_groups_year     = ២០១៩
| religion_year          = ២០១៨
| religion               = {{plainlist|
* ៩៣.៥% [[ព្រះពុទ្ធសាសនា​នៅ​ថៃ|ព្រះពុទ្ធសាសនា]]&lt;ref&gt;Article 67:&lt;br /&gt;&quot;The State should support and protect Buddhism.
In supporting and protecting Buddhism, [...] the State should promote and support education and dissemination of dharmic principles of Theravada Buddhism [...], and shall have measures and mechanisms to prevent Buddhism from being undermined in any form. The State should also encourage Buddhists to participate in implementing such measures or mechanisms.&quot;{{cite web|title=Constitution of the Kingdom of Thailand |url=http://www.constitutionnet.org/sites/default/files/2017-05/CONSTITUTION%2BOF%2BTHE%2BKINGDOM%2BOF%2BTHAILAND%2B%28B.E.%2B2560%2B%282017%29%29.pdf |website=constitutionnet.org|access-date=17 កុម្ភៈ 2022}}&lt;/ref&gt;
* ៥.៤% [[ឥស្លាមសាសនានៅថៃ|ឥស្លាមសាសនា]] 
* ១.១៣% [[គ្រិស្តសាសនានៅថៃ|គ្រិស្តសាសនា]] 
* ០.០២% [[ហិណ្ឌូសាសនានៅថៃ|ហិណ្ឌូសាសនា]] 
* ០.០០៣% គ្មានជំនឿសាសនា
}}
| religion_ref           = &lt;ref name=&quot;auto&quot;&gt;{{cite web |url=http://statbbi.nso.go.th/nso/nso_center/project/table/files/S-soc-health/2561/000/00_S-soc-health_2561_000_000000_00100.xls |title=Population by religion, region and area, 2018 |publisher=NSO |access-date=17 កុម្ភៈ 2022 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20210424172255/http://statbbi.nso.go.th/nso/nso_center/project/table/files/S-soc-health/2561/000/00_S-soc-health_2561_000_000000_00100.xls |archive-date=24 មេសា 2021 }}&lt;/ref&gt;
| government_type        = [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ|រាជាធិបតេយ្យ​អាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]][[សភាតំណាងរាស្ត្រ]]​[[រដ្ឋឯកភូត|ឯកភូត]]
| leader_title1          = [[បញ្ជីព្រះមហាក្សត្រថៃ|ព្រះមហាក្សត្រ]]
| leader_name1           = [[វជិរាលង្ករណ|ព្រះបាទសម្ដេចព្រះវជិរក្លៅចៅយ៉ូហួ]]&lt;br/&gt;(រាមាទី១០)
| leader_title2          = [[នាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ|នាយករដ្ឋមន្ត្រី]]
| legislature            = [[រដ្ឋសភាថៃ|រដ្ឋសភា]]
| upper_house            = [[វុឌ្ឍិសភាថៃ|វុឌ្ឍិសភា]]
| lower_house            = {{nowrap|[[សភាតំណាងរាស្ត្រ (ថៃ)|សភាតំណាងរាស្ត្រ]]}}
| established_event2     = [[អាណាចក្រសុខោទ័យ]]
| sovereignty_type       = [[ប្រវត្តិសាស្ត្រសៀម|និម្មិតកម្ម]]
| established_event3     = [[អាណាចក្រអយុធ្យា]]
| established_date2      = ១២៣៨–១៤៤៨
| established_event4     = [[អាណាចក្រធនបុរី]]
| established_date3      = ១៣៥១–១៧៦៧
| established_event5     = [[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|សម័យក្រុងបាងកក]]
| established_date4      = ១៧៦៨–១៧៨២
| established_event6     = {{nowrap|[[បដិវត្តន៍សៀមឆ្នាំ១៩៣២|រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]]}}
| established_date5      = ៦ មេសា ១៧៨២
| established_date6      = ២៤ មិថុនា ១៩៣២
| area_km2               = ៥១៣,១២០
| area_size              = 1 E7
| area_rank              = ទី៥០
| percent_water          = {{nowrap|០.៤ (២,២៣០ គម{{smallsup|២}})}}
| population_estimate    = {{IncreaseNeutral}} ៦៩,៩៥០,៨៥០&lt;ref name=&quot;macro&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.macrotrends.net/countries/THA/thailand/population|title = Thailand Population 1950-2021}}&lt;/ref&gt;
| population_census      = ៦៤,៧៨៥,៩០៩&lt;ref&gt;(ជាភាសាថៃ National Statistics Office, [http://popcensus.nso.go.th/doc/8-thailand%20census.doc &quot;100th anniversary of population censuses in Thailand: Population and housing census 2010: 11th census of Thailand&quot;] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20120712002347/http://popcensus.nso.go.th/doc/8-thailand%20census.doc |date=12 July 2012}}. popcensus.nso.go.th.&lt;/ref&gt;
| population_estimate_year = ២០២១
| population_estimate_rank = ទី២០
| population_census_year = ២០១០
| population_density_km2 = ១៣២.១
| population_density_rank = ទី៨៨
| GDP_PPP                = {{increase}} ១.៤២៨ ទ្រីលានដុល្លារ&lt;ref name=imf2&gt;{{cite web|url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2021/October/weo-report?c=578,&amp;s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&amp;sy=2021&amp;ey=2022&amp;ssm=0&amp;scsm=1&amp;scc=0&amp;ssd=1&amp;ssc=0&amp;sic=0&amp;sort=country&amp;ds=.&amp;br=1|publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ]]|access-date=17 កុម្ភៈ 2022}}&lt;/ref&gt;
| GDP_PPP_year           = ២០២២
| GDP_PPP_rank           = ទី២២
| GDP_PPP_per_capita     = {{increase}} ២០,៣៧៨ ដុល្លារ&lt;ref name=imf2/&gt;
| GDP_PPP_per_capita_rank = ទី៦៩
| GDP_nominal            = {{increase}} ៥៨៥.៥៨៦ ពាន់លានដុល្លារ&lt;ref name=imf2/&gt;
| GDP_nominal_year       = ២០២២
| GDP_nominal_rank       = ទី២៥
| GDP_nominal_per_capita = ៨,៣៥៦ ដុល្លារ&lt;ref name=imf2/&gt;
| GDP_nominal_per_capita_rank = ទី៨០
| Gini                   = ៣៤.៩ &lt;!--number only--&gt;
| Gini_year              = ២០១៩
| Gini_change            = decrease&lt;!--increase/decrease/steady--&gt;
| Gini_ref               = &lt;ref name=&quot;wb-gini&quot;&gt;{{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/ |title=Gini Index |publisher=ធនាគារពិភពលោក |access-date=17 កុម្ភៈ 2022}}&lt;/ref&gt;
| Gini_rank              = 
| HDI                    = ០.៧៧៧ &lt;!--number only--&gt;
| HDI_year               = ២០១៩
| HDI_change             = increase &lt;!--increase/decrease/steady--&gt;
| HDI_ref                = &lt;ref name=&quot;UNHDR&quot;&gt;{{cite web|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf|title=Human Development Report 2020|publisher=[[កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ]]|date=15 December 2020|access-date=17 កុម្ភៈ 2022}}&lt;/ref&gt;
| HDI_rank               = ទី៧៩
| currency               = [[បាត]] (฿)
| currency_code          = THB
| time_zone              = 
| utc_offset             = +៧
| utc_offset_DST         = &lt;!-- +N, where N is number of hours --&gt;
| DST_note               = 
| time_zone_DST          = 
| drives_on              = ឆ្វេង
| calling_code           = [[លេខទូរស័ព្ទនៅថៃ|+៦៦]]
| cctld                  = {{unbulleted list |[[.th]] |[[.ไทย]]}}
| area_magnitude         = 1 E11
| itu_prefix             = HS, E2
}}
{{contains Thai text|compact=yes}}

'''ប្រទេសថៃ''' មានឈ្មោះជាផ្លូវការថា '''ព្រះរាជាណាចក្រថៃ''' ([[ភាសាថៃ|ថៃ]]:ราชอาณาจักรไทย) ជាប្រទេសដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ឧបទ្វីបឥណ្ឌូចិន]]នៃភូមិភាគ[[អាស៊ីអាគ្នេយ៍]]។ ប្រទេសនេះមានព្រំដែនខាងកើតជាប់នឹងប្រទេស[[ឡាវ|ប្រទេសឡាវ]] និងប្រទេស[[កម្ពុជា]] ខាងត្បូងជាប់ប្រទេស[[ម៉ាឡេស៊ី]] និង[[ឈូងសមុទ្រថៃ]] ខាងលិចជាប់នឹងប្រទេស[[ភូមា]] និង[[សមុទ្រអង់ដាម៉ង់]] ហើយមាន[[ទន្លេមេគង្គ]]ធ្វើជាព្រំដែលក្នុងតំបន់ខ្លះ គ្រប់គ្រងដោយរបបប្រជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ នឹងមានមជ្ឈមណ្ឌលគ្រប់គ្រងរាជការផែនដីនៅក្រុង[[បាងកក]] និងមាន[[ចង្វាតនៃថៃ|ការបែងចែករដ្ឋបាលភូមិភាគចែកជា ៧៧ ខេត្ដ]]។

ប្រទេសថៃជាប់លំដាប់[[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមក្រឡាផ្ទៃសរុប|ទី ៥០ ខាងផ្ទៃដី]]ដោយមានក្រឡាផ្ទៃសរុប ៥១៣,១១៥ គម&lt;sup&gt;២&lt;/sup&gt; និងមាន[[បញ្ជីប្រទេសតាមចំនួនប្រជាជន|ប្រជាជនច្រើនលំដាប់ទី ២០ នៃពិភពលោក]]គឺមានប្រមាណ ៦៧ លាននាក់។ ថៃជាប្រទេសឧស្សាហកម្មថ្មី មានប្រាក់ចំណូលមូលដ្ឋានបានមកពីវិស័យឧស្សាហកម្មនិងសេវាកម្ម។ ថៃមានទីកន្លែងទេសចរណ៍ល្បីៗ ដូចជា ផាត់តាយ៉ា ភូកេត ក្រុងបាងកក និងឈៀងម៉ៃ ដែលបង្កើនប្រាក់ចំណូលឱ្យដល់ប្រទេសជាតិ។ ដូចគ្នានឹងការនាំចេញដែលមានដែលជាផ្នែកសំខាន់ក្នុងការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច មានតម្លៃ ៣៣៤,០២៦ លាន[[ដុល្លារអាមេរិក|ដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក]] តាមការប៉ានប្រមាណនៅឆ្នាំ២០១០ សេដ្ឋកិច្ចថៃជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ទី ៣០ ក្នុងពិភពលោក។

[[ជនជាតិតៃ]]បានមកធ្វើចំណាកស្រុកពីភាគនិរតីប្រទេសចិនមកកាន់ទឹកដីប្រទេសថៃបច្ចុប្បន្ននៅអំឡុងសតវត្សទី១១។ អ្នកប្រវត្ដិសាស្រ្ដចាត់ទុកថា អាណាចក្រសុខោទ័យជាចំណុចចាប់ផ្ដើមនៃប្រវត្ដិសាស្រ្ដថៃដែលក្រោយមកបានធ្លាក់ក្រោយឥទ្ធិពលនៃអាណាចក្រអយុធ្យាដែលមានអំណាចជាង និងមានការទាក់ទងជាមួយជាតិបស្ចិមប្រទេស តែត្រូវបានធ្លាក់ចុះដុនដាបមួយរយៈដោយសារការពង្រីកអំណាចរបស់ភូមាចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៥១១ មុននឹងងើបឡើងវិញម្ដងទៀត​។ ពេលសម្ដេចព្រះចៅក្រុងធនបុរីទ្រង់ស្ថាបនា[[អាណាចក្រធនបុរី]] ហេតុការណ៍ច្របូកច្របល់នៅសម័យចុងអាណាចក្របាននាំប្រទេសថៃចូលដល់យុគសម័យរបស់[[រាជវង្សចក្រី]]នៃ[[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|ក្រុងរតនកោសិន្រ្ទ]]។

នៅក្នុងអំឡុងដើមសម័យក្រុងរតនកោសិន្ទ្រ ប្រទេសថៃរងការវាយលុកពីប្រទេសជិតខាង តែក្រោយរជ្ជសម័យព្រះបាទសម្ដេចព្រះចមក្លៅចៅយូហួ ជនជាតិអឺរ៉ុបចាប់ផ្ដើមមានឥទ្ធិពលលើភូមិភាគនេះយ៉ាងខ្លាំង ដែលនាំទៅរកការធ្វើសន្ធិសញ្ញាជាច្រើន និងការបាត់បង់ទឹកដីក្នុងផ្នែកខ្លះ ធ្វើឱ្យថៃអាចចៀសផុតពីអាណានិគមកិច្ចពីសំណាក់ប្រទេសអឺរ៉ុបបាន។ ក្រោយមកក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី១ ថៃបានចូលរួបជាមួយបក្សសម្ព័ន្ធមិត្ត ហើយក្នុងឆ្នាំ ១៩៣២ មានការធ្វើបដិវត្តប្ដូរពីរបបរាជានិយមផ្ដាច់ការមកជារបបប្រជាធិបតេយ្យ។ ថៃបានចូលរួមខាងបក្សសម្ព័ន្ធត្រីភាគីនៅក្នុង[[សង្គ្រាមលោកលើកទី២]]។ រហូតដល់អំឡុង[[សង្គ្រាមត្រជាក់]] ថៃបានចងសម្ព័ន្ធនយោបាយជាមួយអាមេរិក។ ពួកទាហានចូលមកមានឥទ្ធិពលក្នុងកិច្ចការនយោបាយថៃយ៉ាងខ្លាំងក្រោយបដិវត្ដថៃរាប់សិបឆ្នាំ ទាំងក្នុងពេលដែលមានរដ្ឋបាលស៊ីវិល និងចូលទៅរកសម័យលោកសេរីក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន។

==និរុត្តិសាស្ត្រ==
ពាក្យថា សៀម ជាពាក្យដែលបរទេសប្រើសម្រាប់ហៅអាណាចក្រអយុធ្យា ក្នុងកំឡុងឆ្នាំគ.ស ១៤៥៧ កាលពីដើមប្រទេសថៃខ្លួនឯងក៏ធ្លាប់ប្រើពាក្យថា សៀម រាប់តាំងពីរជ្ជកាលសម័យរបស់ព្រះបាទសម្ដេចព្រះចមក្លាវចៅយូហួមក ដោយប្រាកដឃើញមានការប្រើឈ្មោះច្បាស់លាស់ក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៨៥៦ តែជនជាតិថៃមិនធ្លាប់ហៅខ្លួនឯងថា “សៀម” ឬ “ជនជាតិសៀម”  ដូចពួកបរទេស ឬតាមឈ្មោះជាផ្លូវការក្នុងសម័យនោះឡើយ។ ចំណែកពាក្យថា “ជនជាតិថៃ” វិញ កំណត់ហេតុរបស់ឡាឡូបែបានកត់ត្រាទុកយ៉ាងច្បាស់ថា អ្នកស្រុកអយុធ្យាបានហៅខ្លួនឯងដូច្នេះមកជាយូរហើយ។

ក្រោយមកនៅថ្ងៃទី២៤ មិថុនា ១៩៣៩ តាមប្រកាសរដ្ឋនិយម ច្បាប់ទី១ នៅសម័យរដ្ឋបាលលោកវិបុលសង្គ្រាម(ដែលប្រកាសឱ្យប្រើកាលពីថ្ងៃទី២៤ មិថុនា ១៩៣៩) បានប្ដូរឈ្មោះប្រទេស និងសញ្ជាតិ​ពី “សៀម” មកជា “ថៃ” ដែលលោកវិបុលសង្គ្រាមមានចេតនាចង់បង្ហាញថាដែនដីនេះជារបស់ជនជាតិថៃ ពុំមែនជារបស់ជនជាតិណាផ្សេង តាមលទ្ធិជាតិនិយមក្នុងពេលនោះ ដោយមួយកំឡុងពេលក្រោយមកបានប្ដូរមកជា “សៀម” នៅឆ្នាំគ.ស  ១៩៤៥ តែក៏មានការប្ដូរមកជាថៃម្ដងទៀតក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៩៤៨ ដែលជាកំឡុងពេលដែលលោកវិបុលសង្គ្រាមធ្វើជានាយករដ្ឋមន្រ្ដី។ ការប្ដូរឈ្មោះលើកនេះនៅមានការប្ដូរពី “Siam” ក្នុងភាសាអង់គ្លេសនិងភាសាបារាំង មកជា “Thaïlande” ក្នុងភាសាបារាំង និង “Thailand” ក្នុងភាសាអង់គ្លេសរហូតដល់បច្ចុប្បន្ន។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយឈ្មោះសៀម នៅមានគេស្គាល់ជាទូទៅទាំងក្នុងនិងក្រៅប្រទេស។           

== ប្រវត្ដិសាស្ដ្រ ==
{{Main|ប្រវត្តិសាស្ត្រថៃ}}
====​​​សម័យបុរេប្រវត្ដិ====
[[ឯកសារ:Tai Migration.svg|រូបភាពតូច|ផែនទីបង្ហាញការរស់នៅភូមិសាស្ត្រនៃ គ្រួសារភាសាតៃ-ក្រដៃ ។ ព្រួញតំណាងឱ្យគំរូទូទៅនៃការធ្វើចំណាកស្រុកនៃ កុលសម្ព័ន្ធនិយាយតៃ តាមដងទន្លេ និងឆ្លងកាត់ខាងក្រោម។]]
ប្រទេសថៃមានប្រវត្ដិសាស្រ្ដជាយូរមកហើយ ក្នុងសម័យអតីកាល ទឹកដីដែលជាប្រទេសថៃបច្ចុប្បន្នបានមានមនុស្សចូលមករស់នៅតាំងពីសម័យយុគថ្មរំលីង គឺប្រហែល ២០០០០ឆ្នាំមកហើយ។ ភូមិភាគនេះបានទទួលឥទ្ធិពលវប្បធម៌និងសាសនាពីឥណ្ឌា ចាប់តាំងពីអាណាចក្រហ្វូណន នៅកំឡុងគ្រិស្ដសតវត្សទី១ តែចំពោះរដ្ឋរបស់ជនជាតិថៃវិញ តាមតំណាលយោនកបានកត់ត្រាថា ការស្ថាបនាអាណាចក្រថៃដំបូងកើតឡើងក្នុងកំឡុងឆ្នាំគ.ស ៨៥៧ ។ នេះ​បើ​តាម​អ្នក​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​បារាំងថា ជនជាតិសៀមចូលមករស់នៅលើទឹកដីខ្មែរតាំងពីសតវត្សទិ១១ ឬ ១២ ពួកគេចូលរស់នៅក្នុងនាមជាពួកទាហានស៊ីឈ្នួញឬជាពួកទាករ ដេលបង្ហាញនោលើប្រាសាទអង្គរវត្ត ដេលឲ្យសេចក្តីថា '''ស្យាម''' ។

==== អាណាចក្រសុខោទ័យ ====
{{Main|អាណាចក្រសុខោទ័យ}}
[[ឯកសារ:4Y1A0508 Sukhothai (34384510751).jpg|រូបភាពតូច|វត្តស៊ីជុំ នៅ សុខោទ័យដែលធ្លាប់ជារាជធានីនៃនរគសុខោទ័យ]]
ក្រោយការដួលរលំនៃចក្រពត្ដិខ្មែរក្នុងកំឡុងគ្រិស្ដសតវត្សទី១៣ ធ្វើឱ្យកើតមានរដ្ឋតូចៗ ជាច្រើន មានជាអាទិ សៀម មន និងម៉ាលេ។ អ្នកប្រវត្ដិសាស្រ្ដថៃចាប់ផ្ដើមរាប់យកសម័យអាណាចក្រសុខោទ័យ ចាប់ពីឆ្នាំគ.ស ១២៣៨ ជាចំណុចចាប់ផ្ដើមនៃប្រវត្ដិសាស្រ្ដជាតិថៃ ដែលត្រូវនឹងសម័យរុងរឿងរបស់អាណាចក្រឡានណា និងអាណាចក្រឡានឆាង។ អាណាចក្រសុខោទ័យបានពង្រីកដែនដីបានយ៉ាងធំទូលាយក្នុងរជ្ជសម័យផឃុរាមកំហែងមហារាជ តែចាប់ផ្ដើមធ្លាក់ចុះអំណាចវិញក្រោយពេលដែលព្រះអង់ចូលទីវង្គត់។ ការគោរពព្រះពុទ្ធសាសនានិកាយថេរវាទបែបលង្កាវង្ស ធ្វើឱ្យអាណាចក្រសុខោទ័យចាប់ផ្ដើមមានការគ្រប់គ្រងបែបធម្មរាជា។

==== អាណាចក្រអយុធ្យា ធនបុរី និងដើមសម័យរតនកោសិន្ត្រ ====
{{Main|អាណាចក្រអយុធ្យា|អាណាចក្រធនបុរី|អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍}}
ព្រះចៅអ៊ូថងទ្រង់បង្កើតអាណាចក្រអយុធ្យានៅក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៣៥០ មានការគ្រប់គ្របបែបទេវរាជា ដែលប្រតិបត្ដិតាមមូលដ្ឋាននៃសាសនាព្រាហ្មណ៍ ការចូលទន្ទ្រានសុខោទ័យជាបន្ដបន្ទាប់ធ្វើឱ្យអាណាចក្រសុខោទ័យក្លាយជានគរចំណុះរបស់អាណាចក្រអយុធ្យា។ ក្រោយមក ក្នុងរជ្ជសម័យរបស់សម្ដេចព្រះបរមត្រៃលោកនាថ ទ្រង់បានធ្វើបដិវត្ដរបបគ្រប់គ្រងថ្មី ដែលប្រការខ្លះត្រូវបានប្រើរហូតមកដល់រជ្ជសម័យរបស់ព្រះបាទសម្ដេចព្រះជុនឡាចមក្លៅចៅយូហួ។

ការវាយគ្រប់គ្រងម៉ាឡាការបស់ពួកព័រទុយហ្កាល់ក្នុងឆ្នាំគ.ស  ១៥១១ ត្រូវនឹងរជ្ជសម័យរបស់សម្ដេចព្រះរាមាធិបតីទី២ ធ្វើឱ្យអយុធ្យាចាប់ផ្ដើមមានទំនាក់ទំនងជាមួយពួកអឺរ៉ុប។ ក្នុងខណៈនោះដែររាជវង្សតងអ៊ូរបស់ភូមាចាប់ផ្ដើមមានអំណាចកាន់តែខ្លាំងឡើង រហូតមានការពង្រីកដែនដីមកដល់ក្រុងស្រីអយុធ្យា។ ក្នុងរជ្ជសម័យព្រះចៅតាបេងឆាក់វេទី និងព្រះចៅបុរេងណង មានការធ្វើសង្គ្រាមអូសបន្លាយរាប់សិបឆ្នាំ ធ្វើឱ្យអយុធ្យាក្លាយជានគរចំណុះរបស់អាណាចក្រតងអ៊ូក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៥៦៩ ។ សម្ដេចព្រះនរេសួនមហារាជទ្រង់បានចំណាយពេល ១៥ ឆ្នាំដើម្បីដេញពួកភូមា និងពង្រឹងអំណាចរបស់អយុធ្យានៅតំបន់ទំនាបទន្លេមេណាមម្ដងទៀត។

ចាប់ពីពេលនោះមក ក្រុងស្រីអយុធ្យាបានក្លាយជាអាណាចក្ររុងរឿងដល់កម្រិតកំពូល ទំនាក់ទំនងអន្ដរជាតិរបស់អយុធ្យាមានការរីកចម្រើនណាស់ក្នុងរជ្ជសម័យសម្ដេចព្រះនរាយណ៍មហារាជ ដែលមានការចងសម្ព័ន្ធការទូតជាមួយបារាំង ដាណឺម៉ាក និងអង់គ្លេស។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ឥទ្ធិពលដែលកាន់តែកើនឡើងរបស់ជនបរទេសក្នុងក្រុងស្រីអយុធ្យាធ្វើឱ្យព្រះទេពរាជាប្រហារជីវិតខន់ស្ដេនទីន ហ្វលខន់ ទំនាស់ផ្ទៃក្នុងធ្វើឱ្យទំនាក់ទំនងរបស់អយុធ្យាជាមួយជនជាតិអឺរ៉ុបមានសភាពជូរចត់។

អាណាចក្រអយុធ្យាចាប់ផ្ដើមធ្លាក់ចុះអំណាចក្នុងកំឡុងគ្រិស្ដសតវត្សទី១៩ សង្គ្រាមជាមួយរាជវង្សខងបង(អាឡងព្យា) បានធ្វើឱ្យអយុធ្យាក្លាយជានគរចំណុះរបស់ភូមាជាលើកទី២ គឺក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៧៦៧ ។​ ក្នុងឆ្នាំជាមួយគ្នាដែរ ព្រះចៅតាកស៊ិនបានប្រមូលកងទ័ពប្រយុទ្ធដើម្បីទាមទារឯករាជ្យ ហើយបានប្ដូររាជធានីមកឯក្រុងធនបុរី ដែលជារាជធានីរបស់ជនជាតិថៃ ក្នុងរយៈពេល ១៥ ឆ្នាំជាកំឡុងពេលនៃការធ្វើសង្គ្រាមនិងទាមទារឯករាជ្យជាតិ ព្រះបាទសម្ដេចព្រះពុទ្ធយ៉តហ្វាជុឡាលោក បឋមក្សត្រនៃរាជវង្សចក្រីបានស្ថាបនាក្រុងរតនកោសិន្ទ្រឡើងនៅថ្ងៃទី៦ មេសា ឆ្នាំគ.ស ១៧៨២ ។

ក្នុងកំឡុងដើមសម័យរតនកោសិន្ទ្រ ថៃបានប្រឈមនឹងការវាយលុកពីប្រទេសដទៃ ជាច្រើនលើកច្រើនគ្រារហូតដល់សម័យរជ្ជកាលទី៤ ។ ព្រះរាជនយោបាយរបស់ព្រះមហាក្សត្រក្នុងកំឡុងពេលនោះគឺ ការពារខ្លួនឯងពីមហាអំណាចអាណានិគម តែក៏មានការគាំទ្រឱ្យមានការដាក់ទុនពីបរទេស ការទទួលយកវិទ្យាសាស្រ្ដបច្ចេកទេសពីលោកខាងលិច និងការសិក្សាបែបទាន់សម័យដែរ។

===ការប្រឈមមុខជាមួយពួកបច្ចិមប្រទេស===

ក្នុងរជ្ជសម័យព្រះបាទសម្ដេចព្រះចមក្លៅចៅយូហួ សឺចន បៅរិង រាជទូតអង់គ្លេស បានចូលមកធ្វើសន្ធិសញ្ញាបៅរិង ដែលនាំឱ្យមានការធ្វើសន្ធិសញ្ញាជាមួយប្រទេសដទៃទៀត ក្នងលក្ខខណ្ឌស្រដៀងគ្នា ហើយក៏បាននាំមកនូវការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចក្នុងទីក្រុងបាងកកនិងពានិជ្ជកម្មអន្ដរជាតិ។

ក្រោយមក ការរុករានរបស់ចក្រពត្ដិនិយម ធ្វើឱ្យសៀមបាត់បង់ទឹកដីឱ្យទៅបារាំង និងអង់គ្លេស ក្នុងរជ្ជសម័យព្រះបាទសម្ដេចព្រះជុនឡាចមក្លៅចៅយូហួ តែថ្វីបើមានគំនាបយ៉ាងខ្លាំងពីប្រទេសមហាអំណាច ក៏សៀមអាចរក្សាខ្លួនមិនឱ្យធ្លាក់ក្រោយអាណានិគមរបស់ពួកអឺរ៉ុប តែត្រូវទទួលឥទ្ធិពលពីលោកខាងលិច រហូតធ្វើឱ្យមានការធ្វើបដិវត្ដសង្គមនិងវប្បធម៌នាពេលក្រោយមក និងរក្សាឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួនជារដ្ឋព្រំដែនរវាងមហាអំណាចអាណានិគមទាំងពីរ។

ព្រះបាទមកុដ្ឋក្លៅចៅយូហួទ្រង់មានព្រះរាជតម្រិះឱ្យប្រទេសសៀមចូលរួមក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទី១ ដោយចូលជាមួយបក្សសម្ព័ន្ធមិត្ដធ្វើឱ្យប្រទេសសៀមត្រូវបានទទួលស្គាល់ជាអន្ដរជាតិ នាំមកនូវការកែខៃសន្ធិសញ្ញាដែលមិនមានយុត្ដិធម៌ទាំងឡាយដើម្បីឱ្យជាតិមានអធិបតេយ្យពិតប្រាកដ តែទន្រាំនឹងទទួលបានជោគជ័យត្រូវចំណាយពេលរហូតដល់រជ្ជសម័យព្រះបាទសម្ដេចព្រះចៅយូហួអានន្ទមហិឌុល។

===ការផ្លាស់ប្ដូររបបគ្រប់គ្រង===
====សង្គ្រាមលោកលើកទី២ និងសង្គ្រាមត្រជាក់====
ថ្ងៃទី២៤ មិថុនា ឆ្នាំគ.ស១៩៣២ គណៈរាស្ដ្របានធ្វើបដិវត្ដផ្លាស់ប្ដូររបបគ្រប់គ្រងពីរាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការមកជារបបប្រជាធិបតេយ្យ ធ្វើឱ្យគណៈរាស្រ្ដចូលមកមានឥទ្ធិពលលើនយោបាយក្នុងប្រទេស។ នៅរវាងសម័យសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ប្រទេសថៃបានចុះឈ្មោះចូលធ្វើជាសម្ព័ន្ធមិត្ដយោធាជាមួយជប៉ុន ហើយប្រកាសសង្គ្រាមជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក និងអង់គ្លេស តែដោយសារប្រទេសខាងភាគីបក្សសម្ព័ន្ធមិត្ដទទួលស្គាល់ចលនាថៃសេរី ទើបប្រទេសថៃអាចរួចផុតពីស្ថានភាពជាប្រទេសអ្នកចាញ់សង្គ្រាម។

នៅក្នុងកំឡុងពេលនៃសង្គ្រាមត្រជាក់ ប្រទេសថៃបានដំណើរការនយោបាយជាសម្ព័ន្ធមិត្ដជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ដោយមាននយោបាយក្នុងការទប់ស្កាត់ការរីករាលដាលនៃរបបកុម្មុយនីស្ដនៅក្នុងភូមិភាគ ហើយបញ្ជូនទាហានទៅចូលរួមច្បាំងក្នុងសង្គ្រាមកូរ៉េ និងសង្គ្រាមវៀតណាម ក្រោយមកប្រទេសថៃបានជួបនឹងបញ្ហាការរីករាលដាលនៃចរន្ដកុម្មុនីស្ដក្នុងប្រទេស តែក្រោយមកបក្សកុម្មុយនីស្ដនៃប្រទេសទេសថៃបានធ្លាក់ចុះអំណាចរហូតមិនអាចប្រតិបត្ដិការចលនានយោបាយរបស់ខ្លួនបានទៀត សង្គ្រាមជាមួយពួកកុម្មុនីស្ដត្រូវបានបញ្ចប់ទាំងស្រុងនៅក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៩៨០។

=== ការវិវត្ដន៍នៃរបបប្រជាធិបតេយ្យ ===
ក្រោយពេលមានការប្ដូររបបគ្រប់គ្រង គ.ស ១៩៣២ ប្រទេសថៃនៅចាត់ទុកថា នៅក្រោមរបបយោធាផ្ដាច់ការអស់រយៈពេលជាច្រើនទសវត្ស។ ការបោះឆ្នោតក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៩៧៣ ក្រោយហេតុការ ១៤ តុលា ជំរុញឱ្យមាននាយករដ្ឋមន្រ្ដីស៊ីវិលជាលើកដំបូង។ ក្នុងកំឡុងពេលនោះ ប្រទេសថៃជួបនឹងអស្ថេរភាពនយោបាយ ហើយមានការបន្ដអំណាចរដ្ឋបាលយោធាជាបន្ដបន្ទាប់ជាងដប់ដង តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ មានហេតុការណ៍ទាមទារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសំខាន់ៗ ចំនួន ២ ដង គឺហេតុការណ៍ ៦ តុលា និងហេតុការណ៍ឧសភាទមិឡ ទើបធ្វើឱ្យលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅប្រទេសថៃមានស្ថេរភាពនិងកាន់តែល្អឡើង។

ក្នុងកំឡុងទសវត្សឆ្នាំ ១៩៩០ មានកើតវិបត្ដិហិរញ្ញវត្ថុអាស៊ី ឆ្នាំ ១៩៩៧ ធ្វើឱ្យថៃត្រូវខ្ចីលុយពីបរទេសយ៉ាងច្រើន។ លោកតាក់ស៊ីនស៊ីណាវ៉ាត្រាបានកាន់តំណែកនាយករដ្ឋមន្រ្ដីពីរអាណត្ដិជាប់ៗ គ្នា គាត់ជានាយករដ្ឋមន្រ្ដីដែលធ្វើឱ្យមានការឈ្លោះប្រកែកគ្នាច្រើនបំផុត ដោយបានដំណើរការនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចហើយទទួលបានភាពជោគជ័យច្រើនយ៉ាង តែក៏ធ្លាក់ក្នុងបទចោទប្រកាន់ដ៏ធ្ងន់ធ្ងរដូចគ្នា។ ក្នុងកំឡុងពេលនេះឯងដែលធ្វើឱ្យកើតហេតុការណ៍នយោបាយឡើង ក្នុងឆ្នាំគ.ស ២០០៦ មានរដ្ឋប្រហារផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាលតាក់ស៊ីន។ ការបោះឆ្នោតជាសាកលក្នុងឆ្នាំគ.ស ២០០៧ ធ្វើឱ្យប្រទេសថៃត្រឡប់មករកបរិយាកាសប្រជាធិបតេយ្យដូចដើម។

វិបត្ដិនយោបាយនេះទាក់ទងនឹងក្រុមប្រជាជន ២ ក្រុមគឺ ក្រុមសម្ព័ន្ធមិត្ដប្រជាជនដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ និងក្រុមចលនារួមប្រជាធិបតេយ្យប្រឆាំរបបផ្ដាច់ការថ្នាក់ជាតិ។ ក្រុមទី១ បាតុកម្មប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលតាក់ស៊ីន ជារហូតមក រហូតដល់រដ្ឋាភិបាលលោកសាម៉ាក់ស៊ុនថារ៉ាវេត និងរដ្ឋាភិបាលលោកស៊ុមឆាយវង់សាវ៉ាត ដោយមានបាតុកម្មធំក្នុងកំឡុងឆ្នាំគ.ស ២០០៨ ។ ចំណែកក្រុមទី២ បាតុកម្មប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលលោកអភិសិទ្ធិវេចាជីវ៉ា រវាងឆ្នាំគ.ស ២០០៩-២០១១ ដោយមានការធ្វើបាតុកម្ម មានការបាត់បង់ជីវិតមនុស្សដល់ទៅ ២ លើក ក្នុងឆ្នាំគ.ស ២០០៩ និង ២០១០​ ។ នៅទីបំផុតមានការបោះឆ្នោតជាសាកលម្ដងទៀតក្នុងឆ្នាំគ.ស ២០១១ លទ្ធផលគឺគណបក្សភឿថៃបានឈ្នះការបោះឆ្នោត និងជាអ្នកដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល។

==នយោបាយ==
{{Main|នយោបាយនៅថៃ}}
ពីដើមប្រទេសថៃមានការគ្រប់គ្រងតាមបែបរាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ តាំងពីសម័យអាណាចក្រអយុធ្យារហូតមក ថែមទាំងមានការគ្រប់គ្រងក្នុងលក្ខណៈអំណាចប្រមូលផ្ដុំ តាំងពីរជ្ជសម័យរបស់ព្រះបាទសម្ដេចព្រះជុនឡាចមក្លៅចៅយូហួ លុះដល់ថ្ងៃទី២៤ មិថុនា ១៩៣២ គណៈរាស្រ្ដបានធ្វើបដិវត្ដក្នុងរជ្ជសម័យព្រះបាទសម្ដេចព្រះប៉ុកក្លៅចៅយូហួ ហើយផ្លាស់ប្ដូររបបគ្រប់គ្រងមកជារបបប្រជាធិបតេយ្យរហូតដល់បច្ចុប្បន្ន។

បច្ចុប្បន្នប្រទេសថៃមានទម្រង់រដ្ឋជារាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងប្រើប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងបែបរបបប្រជាធិបតេយ្យបែបរដ្ឋសភា ឬដែលរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រថៃហៅជារួមថា របបប្រជាធិបតេយ្យដែលមានព្រះមហាក្សត្រទ្រង់ជាប្រមុខ។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញច្បាប់បច្ចុប្បន្នគឺ រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រថៃ ឆ្នាំគ.ស  ២០០៧ ដែលជាច្បាប់ទី១៨ ដែលកំណត់ទម្រង់អង្គការគ្រប់គ្រងអំណាចទាំង ៣ ផ្នែកដូចជា៖

*'''អំណាចនីតិបញ្ញាត្ដិ''' មានរដ្ឋសភាក្នុងប្រព័ន្ធសភា២ ដែលប្រកបដោយសភាតំណាងរាស្ដ្រ និងព្រឹទ្ធិសភា មានសមាជិករួមទាំងអស់ ៦៣០ រូប ជាអង្គការគ្រប់គ្រងអំណាច មានប្រធានសភាជាប្រមុខ។ សភាតំណាងរាស្ដ្រប្រកបដោយតំណាងរាស្រ្ដចំនួន ៥០០ រូប បានមកពីការបោះឆ្នោតបែបបែងចែកតំបន់ចំនួន ៣៧៥ រូប និងបានមកពីការជ្រើសតំាងចំនួន ១២៥ រូប នៅក្នុងតំណែងនៃអាណត្ដិ ៤ ឆ្នាំ។ ព្រឹទ្ធិសភាប្រកបដោយសមាជិកចំនួន ១៥០ រូប បានមកពីការបោះឆ្នោតមួយខេត្ដ ១រូប (រួមក្រុងបាងកកដែរ) និងបានមកពីការចាត់តាំង ៧៣ រូប ដោយមានគណៈកម្មការចាត់តាំងសមាជិកព្រឹទ្ធិសភា ៧ រូប នៅក្នុងអំណាចមួយអាណត្ដិ ៦ ឆ្នាំ ហើយមិនអាចធ្វើជាសមាជិកព្រឹទ្ធិសភាលើពី ១ អាណត្ដិបានឡើយ។
*'''អំណាចនីតិប្រតិបត្ដិ''' មាននាយករដ្ឋមន្រ្ដីដែលបានទទួលការតែងតាំងពីព្រះមហាក្សត្រតាមពាក្យក្រាបង្គំទូលរបស់ប្រធានរដ្ឋសភា និងគណៈរដ្ឋមន្រ្ដី ដែលព្រះមហាក្សត្រទ្រង់តែងតាំងតាមពាក្យក្រាបបង្គំទូលរបស់នាយករដ្ឋមន្រ្ដី ជាអង្គការគ្រប់គ្រងអំណាច នាយករដ្ឋមន្រ្ដីជាប្រមុខនៃអំណាច។ នាយករដ្ឋមន្ដ្រីកាន់អំណាចមួយអាណត្ដិ ៤ ឆ្នាំ តាមសភាតំណាងរាស្រ្ដ ហើយមិនអាចកាន់អំណាចជាប់គ្នាលើ ៨ ឆ្នាំបានទេ។ នាយករដ្ឋមន្រ្ដីមិនបានទទួលការជ្រើសតាំងដោយផ្ទាល់ពីប្រជាជន តែបានទទួលការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសពីសភាតំណាងរាស្រ្ដ។ គណៈរដ្ឋមន្រ្ដីប្រកបដោយនាយករដ្ឋមន្រ្ដី ១ រូប និងរដ្ឋមន្ដ្រីផ្សេងៗ ទៀតមិនលើស ៣៥ រូប។
*'''អំណាចតុលាការ''' មានប្រព័ន្ធសាលាក្ដី ដែលប្រកបដោយសាលាយុត្ដិធម៌ សាលារដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងសាលាគ្រប់គ្រង ជាអង្គការគ្រប់គ្រងអំណាច មានប្រធានសាលាដីកា ប្រធានសាលាធម្មនុញ្ញ និងប្រធានសាលាគ្រប់គ្រងកំពូល ជាប្រមុខក្នុងផ្នែករបស់ខ្លួន។

== សេដ្ឋកិច្ច==
{{Main|សេដ្ឋកិច្ចថៃ}}
ប្រទេសថៃមានសេដ្ឋកិច្ចបែបគួបផ្សំ​ មានប្រាក់ចំណូលមូលដ្ឋានមកពីឧស្សាហកម្ម ការនំាចេញទំនិញនិងសេវាកម្ម ទេសចរណ៍ សេវាកម្ម កសិកម្មនិងធនធានធម្មជាតិ។ ប្រទេសថៃជាប្រទេសដែលមានអត្រាការនាំចេញលំដាប់ទី២៤ នៃពិភពលោក និងមានអត្រាការនាំចូលលំដាប់ទី២៣ នៃពិភពលោក។ ផ្សារនាំចូលទំនិញថៃដែលសំខាន់ៗ មានដូចជា ជប៉ុន ចិន អាមេរិក ម៉ាលេស៊ី សហរដ្ឋអារ៉ាបអេមីរ៉េត សិង្ហបូរី តៃវ៉ាន់ កូរ៉េខាងត្បូង អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត និងឥណ្ឌូនេស៊ី។ ទិន្នន័យក្នុងខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០០៩ ប្រទេសថៃនាំចេញទំនិញមានតម្លៃជាង ៤០៦ ៩៩០ លានបាត ដោយទំនិញនាំចេញសំខាន់មានដូចជា គ្រឿងចក្រ ១៤១៤០១ លានបាត អាហារ ៥២៣៣២ លានបាត ទំនិញឧស្សាហកម្ម ៤៥៩៥៩ លានបាត និងមានអត្រាតម្លៃទំនិញនាំចូល ២៨៥៩៦៥ លានបាត ដោយទំនិញនាំចូលសំខាន់មានដូចជា គ្រឿងចក្រ ១១៣៤២១ លានបាត ប្រេងនិងឥន្ធនៈ ៥០៨២៤ លានបាត និងសារធាតុគីមី ៤២៣៧៦ លានបាត មានតម្លៃការធ្វើពានិជ្ជកម្មប្រាក់សុទ្ធ ១២១០២៥ លានបាត។

ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ កម្លំាងពលកម្មភាគច្រើនរបស់ថៃគឺនៅខាងវិស័យកសិកម្ម ដោយមានស្រូវជាផលិតផលសេដ្ឋកិច្ចមូលដ្ឋានដែលសំខាន់បំផុតនៅក្នុងប្រទេស ហើយអាចចាត់ទុកបានថាជាប្រទេសដែលនាំចេញផលិតផលស្រូវច្រើនជាងគេនៅលើពិភពលោក ដោយអត្រាកំណត់ការនាំចេញមាន​ ៣៦% ក្នុងពិភពលោក ប្រទេសថៃមានផ្ទៃដីសមស្របសម្រាប់ដាំដុះជាង ២៧.២៥%  ដែលក្នុងចំនួននេះមាន ៥០% ប្រើសម្រាប់ដំាស្រូវ។ ចំណែកផលិតផលកសិកម្មផ្សេងៗ មានដូចជា កៅស៊ូ បន្លែ និងផ្លែឈើផ្សេងៗ រួមទាំងមានការចិញ្ចឹមបសុសត្វ ដូចជា មាន់ សត្វទឹកទាំងត្រីទឹកសាប ត្រីទឹកប្រៃក្នុងទ្រុង ការធ្វើស្រែបង្កង ការចិញ្ចឹមខ្យង រួមទាំងការនេសាទសមុទ្រ។ ដោយសារប្រទេសថៃសម្បូរទៅដោយពូជរុក្ខជាតិសម្រាប់ធ្វើអាហារពេញមួយឆ្នាំ ទើបមានឈ្មោះថាជាទីកន្លែងផលិតអាហារដ៏សំខាន់នៃពិភពលោក និងជាប្រទេសនាំចេញអាហារសំខាន់លំដាប់ទី៥ លើពិភពលោក។

ប្រទេសថៃត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាប្រទេសឧស្សាហកម្មថ្មីនៃពិភពលោក ធ្លាប់មានអត្រាលូតលាស់ខ្ពស់បំផុតខាងសេដ្ឋកិច្ចនៅក្នុងចន្លោះឆ្នាំគ.ស ១៩៨៥-១៩៩៦(អត្រាកំណើនជាមធ្យម ៩.៤%ក្នុងមួយឆ្នាំ)។ ទៅជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការលូតលាស់នេះបានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់តម្លៃប្រាក់បាតយ៉ាងគ្រោះថ្នាក់ ក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៩៩៧ ដែលជាឆ្នាំកើតវិបត្ដិហិរញ្ញវត្ថុនៅអាស៊ី សេដ្ឋកិច្ចថៃធ្លាក់ចុះនៅសល់ត្រឹម ១.៩% លោកនាយករដ្ឋមន្រី្ដឆាវលីតយ៉ុងឆាយុត បានប្រកាសភាពអាសន្នតម្លៃប្រាក់បាត ដែលធ្វើឱ្យតម្លៃប្រាក់បាតធ្លាក់ចុះទៅដល់​ ៥៦បាតក្នុង ១ ដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក។ មុនពេលដែលសេដ្ឋកិច្ចថៃចាប់ផ្ដើមងើបឡើងវិញម្ដងទៀតក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៩៩៩ ក្រោយពេលនោះ នៅចន្លោះឆ្នាំគ.ស ២០០២-២០០៤ ក្រោមនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្ដីតាក់ស៊ីនស៊ីណាវ៉ាត្រា សេដ្ឋកិច្ចថៃបានរីកលូតលាស់ឡើងវិញជាង ៥-៧% ក្នុងមួយឆ្នាំ និង ៤-៥% ក្នុងមួយឆ្នាំ នៅចន្លោះឆ្នាំគ.ស ២០០៥-២០០៧ វិបត្ដិនយោបាយប្រទេសថៃបានធ្វើឱ្យមានផលប៉ះពាល់ដល់អត្រាការលូតលាស់សេដ្ឋកិច្ចរបស់ថៃ។ វិបត្ដិសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក និងការខ្វះស្ថេរភាពនយោបាយនៅតែជាឧបសក្គរារាំងការលូតលាស់សេដ្ឋកិច្ចរបស់ថៃ។

===វិទ្យាសាស្រ្ដ និងបច្ចេកវិទ្យា===
មានការកំណត់ផែនការប្រើ​ និងអភិវឌ្ឍវិទ្យាសាស្រ្ដបច្ចេកទេស​ ចាប់តាំងពីមានផែនការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមថា្នក់ជាតិ រយៈកាលទី៥ (គ.ស ១៩៨២-១៩៨៦) មក តែក្នុងពេលនោះ នៅឃើញមានឧបសគ្គផែ្នកសមត្ថភាពក្នុងប្រទេសក្នុងផ្នែកវិទ្យាសាស្រ្ដបច្ចេកទេសមិនទាន់រឹងមាំ រហូតដល់ផែនការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គមថ្នាក់ជាតិរយៈកាលទី៦ (គ.ស ១៩៨៧-១៩៩១) ទើបបានរៀបចំផែនការអភិវឌ្ឍវិទ្យាសាស្រ្ដបច្ចេកទេសឱ្យក្លាយជា ១ ភាគ ១០ នៃផែនការ ដើម្បីអភិវឌ្ឍកម្រិតសមត្ថភាពផ្នែកការផលិតនិងកែច្នែទំនិញ។  

ព្រះបាទសម្ដេចព្រះចមក្លៅចៅយូហួទ្រង់បានទទួលព្រះនាមថាជា “ព្រះបិតានៃវិទ្យាសាស្រ្ដជាតិថៃ” តាមរយៈការដែលទ្រង់បានគណនាដំណើរសូរ្យគ្រាសពេញវង្ស ១៨ សីហា ១៨៦៨ យ៉ាងស្ទាត់ជំនាញ។ ថ្ងៃទី១៤ មេសា ១៩៨២ រដ្ឋាភិបាលថៃបានកំណត់យកថ្ងៃទី១៨ សីហារៀងរាល់ឆ្នាំជាទិវាវិទ្យាសាស្រ្ដជាតិថៃ។

បច្ចុប្បន្នប្រទេសថៃបានចូលមករួមចំណែកក្នុងការអភិវឌ្ឍប្រទេសថៃកាន់តែច្រើនឡើង ជាពិសេសក្នុងរឿងវេជ្ជសាស្រ្ដ គមនាគមន៍ ការសិក្សា និងការទំនាក់ទំនង ធ្វើឱ្យវិទ្យាសាស្រ្ដបច្ចេកទេសនៅប្រទេសថៃមានការរីកចម្រើនយ៉ាងលឿន។

===ទំនាក់ទំនងអន្ដរជាតិ និងកិច្ចការយោធា===
បច្ចុប្បន្នប្រទេសថៃបានចូលមកមានឥទ្ធិពលកាន់តែខ្លាំងឡើងលើឆាកអន្ដរជាតិដោយបានចូលរួមចំណែកជាមួយអង្គការសហប្រជាជាតិនិងអង្គការក្នុងតំបន់។ ប្រទេសថៃជាសម្ព័ន្ធមិត្ដដ៏សំខាន់របស់អាមេរិក ហើយបានពង្រឹងទំនាក់ទំនងរវាងក្រុមប្រទេសសមាជិកអាស៊ាន ទាំងក្នុងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ពានិជ្ជកម្ម ធនាគារ នយោបាយ និងផ្នែកវប្បធម៌។ ក្រៅពីនេះ ប្រទេសថៃបានធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្ដិការជាមួយអង្គការក្នុងតំបន់ មានដូចជា អង្គការស្ថេរភាពនិងកិច្ចសហប្រតិបត្ដិការនៅអឺរ៉ុប​ ក្រៅពីនេះ ប្រទេសថៃធ្លាប់បានបញ្ជូនទាហានទៅចូលរួមក្នុងកងកម្លាំងអន្ដរជាតិនៅទីម័រខាងកើត អាហ្កានីស្ថាន អ៊ីរ៉ាក់ ប៊ូរុនឌី និងបច្ចុប្បន្ននៅដាហ៊្វូប្រទេសស៊ូដង់ តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសថៃនឹងប្រទេសជិតខាងនៅមានលក្ខណៈទន់ខ្សោយនៅឡើយ។  

កងទ័ពថៃត្រូវបានបែងចែកចេញជា ៣ ប្រភេទ គឺ កងទ័ពជើងគោក កងទ័ពជើងទឹក និងកងទ័ពជើងអាកាស។ សព្វថ្ងៃនេះកងទ័ពថៃមានចំនួនសរុប ប្រមាណ ១០២៥៦៤០នាក់ និងមានកម្លាំងត្រៀមជាង ២០០០០០នាក់ ហើយមានកម្លាំងពាក់កណ្ដាលទាហានប្រចាំការប្រមាណ ១១៣៧០០នាក់ ។ ព្រះមហាក្សត្រថៃកាន់តំណែងជាអគ្គមេបញ្ជាការទ័ពដោយនីតិន័យ ដែលបច្ចុប្បន្នគឺព្រះបាទសម្ដេចព្រះបរមិន្រ្ទមហាភូមិពលអាឌុលយ៉ាដេត តែក្នុងកិច្ចប្រតិបត្ដិ កងទ័ពត្រូវនៅក្រោមការគ្រង់គ្រងរបស់ក្រសួងមហាផ្ទៃ មានរដ្ឋមន្រ្ដីក្រសួងមហាផ្ទៃជាមេបញ្ជាការ និងនៅក្រោមការបង្គាប់បញ្ជារបស់កងបញ្ជាការកងទ័ពថៃ មានមេបញ្ជាការរបស់កងទ័ពថៃជាមេបញ្ជាការ នៅឆ្នាំគ.ស ២០១០ ក្រសួងមហាផ្ទៃបានប្រើទឹកប្រាក់សរុប ១៥៤០៣២៤៧៨៦០០បាត សម្រាប់ចំណាយក្នុងវិស័យនេះ។        

រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រថៃ បញ្ញាត្ដិថាកិច្ចការពារប្រទេសជាតួនាទីរបស់ប្រជាជនថៃគ្រប់រូប ជនជាតិថៃទាំងអស់មានតួនាទីបម្រើរាជការយោធា។ កងទ័ពនឹងប្រមូលកេណ្ឌបុរសដែលបានអាយុឈានចូល ២១ ឆ្នាំ ដោយអាស្រ័យតាមព្រះរាជបញ្ញាត្ដិ បម្រើរាជការយោធា គ.ស ១៩៥៤ ដោយនឹងត្រូវហៅមកពិនិត្យឈាម ឬចូលបម្រើកងប្រចាំការ។  

រយៈពេលធ្វើការហ្វឹកហាត់នៅចន្លោះពេលពី ៦ ខែទៅ ២ ឆ្នាំអាស្រ័យលើកម្រិតការសិក្សាវិទ្យាការទាហាន និងការស្ម័គ្រចូលធ្វើជាទាហានដោយបើអ្នកទទួលការពិនិត្យឈាមចប់ការសិក្សាមិនទាបជាងកម្រិតបរិញ្ញាបត្រ បើចាប់បានស្លាកពណ៌ក្រហម គឺត្រូវបម្រើរាជការ ១ ឆ្នំាពេញ បើស្ម័គ្រដោយមិនចាប់ស្លាក នឹងបម្រើរាជការត្រឹមតែ ៦ ខែ ជាដើម។ អ្នកដែលចាប់បានស្លាកពណ៌ខ្មៅ មិនបាច់ចូលបម្រើរាជការយោធា បើអ្នកសិក្សាវិទ្យាការទាហានបញ្ចប់ការសិក្សាថ្នាក់ឆ្នាំទី១ នឹងត្រូវបម្រើរាជការ ១ ឆ្នាំពេញ បើបញ្ចប់ការសិក្សាថ្នាក់ឆ្នាំទី២ នឹងត្រូវបម្រើរាជការ ៦ ខែ ហើយបើបញ្ចប់ការសិក្សាថ្នាក់ឆ្នំាទី៣-៥ មិនត្រូវបានបញ្ជូលក្នុងកងប្រចាំការ តែអាចហៅថាពលបាន ក្នុងឋានៈជាទាហានកងជំនួយប្រភេទ១។

ចុងក្រោយ ខាងគេហទំព័រ GlobalFirepower បានចាត់លំដាប់ថ្នាក់ភាពរឹងមាំរបស់កងទ័ពថៃនៅក្នុងលំដាប់ទី១៩ លើពិភពលោក។

== ប្រជាសាស្ត្រ==
{{Main|ប្រជាសាស្ត្រថៃ}}
ស្ថិតិចំនួនប្រជាជនថៃមានភាពខុសគ្នាអាស្រ័យលើប្រភព។ តាមការប្រមាណរបស់ CIA The World Factbook កាលពីឆ្នំាគ.ស២០១០ ប្រជាជនថៃទាំងអស់ក្នុងប្រទេសមានប្រមាណ ៦៦៤០៤៦៨៨នាក់ ប្រកបដោយថៃសៀម ៧៥% ថៃខ្សែស្រឡាយចិន ១៤% ថៃខ្សែស្រឡាយម៉ាឡាយូ ៣% ។ ប្រទេសថៃជួបនឹងបញ្ហាអត្រាកំណើតទាបជាងមាត្រដ្ឋាន ដោយក្នុងឆ្នាំគ.ស ២០០៨ អត្រាកំណើនរបស់ប្រជាជននៅត្រឹមកម្រិត ១.៥% ហើយមានទំនោរប្រុងនឹងធ្លាក់ចុះនៅត្រឹម ១.៤៥% ក្នុងឆ្នាំគ.ស ២០២៥។ មូលហេតុមកពីមានអត្រាការពន្យាកំណើតខ្ពស់ ៨១% ក្នុងឆ្នំាគ.ស ២០០៨ បើប្រៀបធៀបនឹងអត្រាមរណៈដែលធ្លាក់ចុះក្នុងសតវត្សកន្លងមក ធ្វើឱ្យប្រទេសថៃនឹងមានប្រជាជនជាមនុស្សចាស់កាន់តែច្រើនឡើងក្នុងពេលអនាគត។  

ប្រទេសថៃជាប្រទេសដែលមានភាពចម្រុះនៃជនជាតិ ដោយមានទាំងជនជាតិថៃ ថៃខ្សែស្រឡាយឡាវ ថៃខ្សែស្រឡាយមន ថៃខ្សែស្រឡាយខ្មែរ រួមទាំងជនជាតថៃខ្សែស្រឡាយចិន ថៃខ្សែស្រឡាយម៉ាឡាយូ ថៃខ្សែស្រឡាយជ្វា ជនជាតិចាម ជនជាតិវៀតណាម ជនជាតិភូមា និងជនជាតិថៃតំបន់ភ្នំជាតិពន្ធុផ្សេងៗ ដូចជា ការៀង លីស​ ម៉ុង កួយ ជាដើម។​ ក្នុងឆ្នាំkគ.ស ២០១០ តាមរយៈទិន្នន័យរបស់សភាជាតិ ប្រទេសថៃមានកម្លាំងពលកម្មបរទេសស្របច្បាប់ ១.៤លាននាក់ ដោយមានបន្ថែមទៀតស្មើដើមដែលនៅមិនទាន់បានចុះបញ្ជី។ តាមរយៈទិន្នន័យការភាសខ្លួនអន្ដរជាតិរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ បានបង្ហាញថា ក្នុងឆ្នាំគ.ស ២០០៥ ប្រទេសថៃមានជនភាសខ្លួនចូលមករស់នៅចំនួន ១.០៥លាននាក់ ស្មើនឹង១.៦% នៃចំនួនប្រជាជនសរុប។

ប្រទេសថៃមានការបែងចែកជនជាតិ និងជាតិពន្ធុកម្រិតទាបពេលប្រៀបធៀបនឹងប្រទេសជិតខាង មានការគាំទ្រនយោបាយឥស្សរៈភាពនៃជនជាតិនីមួយៗ អ្នកជំនាញការបស្ចឹមប្រទេសបានកត់ត្រាទុកថា​ ប្រទេសថៃជា “សង្គមដែលមានគ្រោងសាងធូររលុង”។

===សាសនា===
{{Main|សាសនានៅថៃ}}
តាមរយៈការធ្វើជំរឿនប្រជាជនក្នុងឆ្នាំគ.ស ២០១០ ប្រជាជនថៃជាពុទ្ធសាសនិកមាន ៩៣.៤% ដែលចាត់ទុកថាជាសាសនាប្រចាំជាតិរបស់ថៃដោយន័យប្រយោល ថ្វីបើថានៅមិនទាន់មាន​ការបញ្ញត្ដិក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រថៃនៅឡើយក៏ដោយ ទាំងអស់នេះចាត់ទុកបានថា ប្រទេសថៃមានអ្នកគោរពព្រះពុទ្ធសាសនាលំដាប់ខ្ពស់ដែរក្នុងពិភពលោក។

បន្ទាប់មកមានដូចជាសាសនាឥស្លាម មានអ្នកគោរពប្រមាណ​ ៥.២% ដែលភាគច្រើនអាស្រ័យនៅភូមិភាគខាងត្បូងផ្នែកខាងក្រោម ប្រជាជនក្នុងខេត្ដយ៉ាក់ឡា ប៉ាត់តានី ណារ៉ាធិវ៉ាត តំបន់ខ្លះនៃខេត្ដសុងក្លា និងខេត្ដឈុមផន ភាគច្រើនគោរពសាសនាឥស្លាម។ ក្រៅពីនេះនៅមានអ្នកគោរពសាសនាផ្សេងៗ ទៀត ដូចជា គ្រិស្ដ សិខ និងហិណ្ឌូ សរុបប្រមាណ ១.៤% ចំពោះសហគមន៍ជនជាតិជ្វីបវិញ មានប្រវត្ដិជាយូរមកហើយគឺតាំងពីគ្រិស្ដសតវត្សទី១៧ មកម្ល៉េះ។

===ភាសា===
{{Main|ភាសានៃថៃ}}
ប្រទេសថៃមានភាសាថៃជាភាសាផ្លូវការ និងជាភាសាសំខាន់ដែលប្រើសម្រាប់ទាក់ទងគ្នា សម្រាប់ការសិក្សា និងជាភាសានិយាយដែលប្រើជាទូទៅក្នុងប្រទេស ដោយប្រើអក្សរថៃជាទម្រង់មូលដ្ឋានក្នុងការសរសេរ ដែលប្រឌិតឡើងជាផ្លូវការនៅសម័យក្រុងសុខោទ័យដោយផឃុនរាមកំហែងមហារាជ។ ក្រៅអំពីភាសាថៃនៅភូមិភាគកណ្ដាល ភាសាថៃសំនៀងផ្សេងៗ នៅមានការប្រើសម្រាប់និយាយតាមភូមិភាគនីមួយៗ ដូចជា ភាសាថៃភូមិភាគខាងជើង ភាសាថៃភូមិភាគឥសាន និងភាសាថៃភូមិភាគខាងត្បូងជាដើម។

ក្រៅអំពីភាសាថៃ ក្នុងប្រទេសថៃនៅមានការប្រើភាសារបស់ក្រុមជនជាតិភាគតិច ដូចជា ភាសាចិនជាពិសេសសំនៀងតេជីវ ភាសាឡាវនៅភូមិភាគឥសានដែលជួនកាលគេហៅថាភាសាឡាវសំនៀងថៃ ភាសាម៉ាឡាយូប៉ាត់តានីនៅភូមិភាគខាងត្បូង។ ក្រៅពីនេះនៅមានភាសាផ្សេងៗ ទៀតដូចជា ភាសាកួយ ភាសាកាក់យ៉ាខាងកើត ភាសាផួន ភាសាថៃលឺ ភាសាថៃយ៉ៃ រួមទាំងភាសាដែលគេប្រើក្នុងជនជាតិតំបន់ភ្នំ ប្រកបដោយត្រកូលភាសាមន-ខ្មែរ ភាសាវៀតណាម និងភាសាឡាបរី ត្រកូលភាសាអូស្ដ្រូអាស៊ី ដូចជា ភាសាចាម ត្រកូលភាសាចិន-ទីបេ ដូចជា ភាសាម៉ុង ភាសាការៀង និងភាសាតៃផ្សេងៗ ដូចជាភាសាភូថៃ ភាសាសែក ជាដើម។

ភាសានិងអក្សរអង់គ្លេសមានបង្រៀនក្នុងសាលាចំណេះទូទៅនិងសាកលវិទ្យាល័យ តែចំនួនអ្នកដែលចេះភាសាអង់គ្លេសស្ទាត់ជំនាញក្នុងប្រទេសថៃនៅមានចំនួនតិចតួចណាស់ ហើយភាគច្រើននៅតាមតំបន់ទីក្រុង និងក្នុងគ្រួសារដែលមានការសិក្សាខ្ពស់តែប៉ុណ្ណោះ។ ក្នុងផ្នែកសមត្ថភាពនៃការប្រើភាសាអង់គ្លេស ប្រទេសថៃធ្លាប់នៅលំដាប់នាំមុខក្នុងឆ្នាំគ.ស ១៩៩៧ តែនៅពាក់កណ្ដាលឆ្នាំគ.ស ២០០៦ ថៃបែរជាដើរក្រោយប្រទេសឡាវនិងប្រទេសវៀតណាម។

===ការអប់រំ===
ការតម្រូវឱ្យប្រជាជនត្រូវទទួលការសិក្សាអប់រំនៅប្រទេសថៃមានតាំងពីឆ្នាំគ.ស ១៩២១ មកម្ល៉េះ។ រដ្ឋាភិបាលថៃត្រូវរៀបចំឱ្យមានការសិក្សាថ្នាក់មូលដ្ឋានដោយឥតគិតថ្លៃដល់ប្រជាជនក្នុងរយៈពេល ១២ ឆ្នាំ។ ចំណែកការសិក្សាបែបតម្រូវឱ្យប្រជាជនត្រូវទទួលការសិក្សាអប់រំនាពេលបច្ចុប្បន្នត្រូវបានកំណត់ត្រឹម ៩ ឆ្នាំ មានប្រព័ន្ធសាលារៀនដែលបានរៀបចំទុកមានចាប់តាំងពីកម្រិតមតេយ្យសិក្សា បឋមសិក្សា និងមធ្យមសិក្សាបឋមភូមិតាមលំដាប់ តែក្រោយពេលបញ្ចប់ការសិក្សាកម្រិតមធ្យមសិក្សាបឋមភូមិហើយអ្នកសិក្សាអាចជ្រើសរើសបានរវាងការសិក្សាបន្ដទៅមធ្យមសិក្សាទុតិយភូមិ ឬជ្រើសរើសសិក្សាថ្នាក់មុខវិជ្ជាបច្ចេកទេស ឬអាចជ្រើសរើសសិក្សាបន្ដក្នុងស្ថាប័នទាហារ ឬប៉ូលីស។

ក្នុងការសិក្សាបន្ដថ្នាក់ឧត្ដមសិក្សានៅប្រទេសថៃ សិស្សក្នុងកម្រិតមធ្យមសិក្សាទុតិយភូមិត្រូវឆ្លងកាត់ប្រព័ន្ធការទទួលបុគ្គលចូលសិក្សាបន្ដក្នុងកម្រិតឧត្ដមសិក្សា ដែលជាទូទៅត្រូវរៀនចប់ថ្នាក់ទី១២ ។ សាកលវិទ្យាល័យក្នុងប្រទេសថៃត្រូវបានទទួលស្គាល់ក្នុងកម្រិតសាកល មានដូចជា សាកលវិទ្យាល័យមហិឌុល និងសាកលវិទ្យាល័យជុឡាឡុងកន ដែលជាប់ជាសាកលវិទ្យាល័យល្អបំផុតនៅអាស៊ីពី QS Asian University Rankings 2011។

តែទោះជាយ៉ាងណា ក៏នៅមានការព្រួយបារម្ភលើកម្រិតបញ្ញារបស់យុវជនថៃ ដែលតាមរយៈការសិក្សារបស់កាសែតដឺណេសិនបានបញ្ចេញរបាយការណ៍ថា “ក្រមអនាម័យនិងក្រុមសុខភាពចិត្ដនឹងត្រូវទទួលអម្រែកលើសភាពឆ្លាតវៃដែលធ្លាក់ចុះ ក្រោយពេលបានរកឃើញថា កម្រិតបញ្ញាជាមធ្យមនៃក្រុមយុវជនមានទាបជាង ៨០” ។ វជរ ផនរណជេដ្ឋបានធ្វើសេចក្ដីរាយការក្នុងឆ្នាំគ.ស ២០០៦ ថា “អត្រាមធ្យមនៃកម្រិតបញ្ញារបស់ក្មេងថៃនៅរវាងពី ៨៧-៨៨ ដែលស្ថិតនៅក្នុងកម្រិត “ទាបជាងស្ដង់ដា”  បើប្រៀបធៀបនឹងកម្រិតសាកល។ បញ្ហានៃការសិក្សាក្នុងប្រទេសថៃឃើញថា មានការនាំយកនូវវិទ្យាសាស្រ្ដបច្ចេកទេសមកប្រើក្នុងការរៀននិងបង្រៀននៅមានកំណត់។

== វប្បធម៌ ==
{{Main|វប្បធម៌ថៃ}}
វប្បធម៌ថៃបានទទួលឥទ្ធិពលនៃវប្បធម៌ឥណ្ឌា ចិន ខ្មែរនិងដែនដីផ្នែកខ្លះនៃអាស៊ីអាគ្នេយ៍យ៉ាងខ្លាំង។ ពុទ្ធសាសនានិកាយថេរវាទ ដែលជាសាសនាដែលមានគេគោរពច្រើនបំផុតនៅប្រទេសថៃ ឈរនៅលើមូលដ្ឋានអត្ដសញ្ញាណនិងជំនឿរបស់ជនជាតិថៃសម័យថ្មី ធ្វើឱ្យព្រះពុទ្ធសាសនានៅប្រទេសថៃមានការអភិវឌ្ឍតាមកាលវេលា ដែលរួមទៅដល់ការរួមយកជំនឿក្នុងស្រុកដែលមកពីសាសនាហិណ្ឌូ ការគោរពខ្មោច និងការគោរពបូជាបុព្វបុរស។ ចំណែកឯពួកមុស្លីមភាគច្រើនរស់នៅភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសថៃ រួមទាំងជនជាតិចិនឯនាយសមុទ្រដែលចូកមកមានការរួមចំណែកសំខាន់នៅក្នុងសង្គមថៃ ជាពិសេសក្នុងតំបន់ទីក្រុងបាងកកនិងតំបន់ជិតខាង ដែលមានការសម្របខ្លួនចូលជាមួយសង្គមថៃបានយ៉ាងល្អ ធ្វើឱ្យក្រុមជនជាតិចិនបានមានតំណែកក្នុងអំណាចខាងសេដ្ឋកិច្ចនិងនយោបាយ។

វប្បធម៌ថៃមានលក្ខណៈស្រដៀងនឹងវប្បធម៌អាស៊ី ពោលគឺ មានការគោរពបុព្វបុរស ដែលជាការប្រតិបត្ដិតៗ គ្នាជាយូរមកហើយ។ ជនជាតិថៃតែងមានភាពជាម្ចាស់ផ្ទះនិងក្ដីករុណាយ៉ាងល្អ តែក៏មានអារម្មណ៍ក្នុងការបែងចែកវណ្ណៈយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដែរ។ ភាពចាស់ទុំជាផ្នត់គំនិតសំខាន់ម្យ៉ាងក្នុងវប្បធម៌ថៃ មនុស្សចាស់ត្រូវគ្រប់គ្រងមើលថែគ្រួសាររបស់ខ្លួនតាមទំនៀម ហើយប្អូនត្រូវចេះស្ដាប់បង្គាប់បង។

ការរាក់ទាក់តាមប្រពៃណីថៃគឺ ការសំពះ។ អ្នកអាយុតិចតែងតែជាអ្នករាក់ទាក់អ្នកអាយុច្រើនមុន ពេលជួបគ្នា ហើយមនុស្សចាស់សោតក៏នឹងរាក់ទាក់ត្រឡប់ទៅវិញក្នុងលក្ខណៈស្រដៀងៗ គ្នា។ ឋានៈនិងតំណែងក្នុងសង្គមក៏ជាផ្នែកមួយនៃការសម្រេចថាអ្នកណាគួរសំពះអ្នកណាមុន។ ការសំពះចាត់ទុកជាការផ្ដល់សេចក្ដីគោរពនិងការរាប់អាចចំពោះនរណាម្នាក់។

===សិល្បៈ===
សិល្បៈគំនូរថៃ ជាលក្ខណៈឧត្ដមគតិ ជារូបដែលមាន ២ ករណី ដោយនាំយកវត្ថុនៅជិតទុកខាងក្រោមនៃរូប វត្ថុនៅឆ្ងាយទុកនៅខាងលើរូប ប្រើពណ៌បែបឯករង្គ គឺ​ ប្រើច្រើនពណ៌ តែមានពណ៌លេចធ្លោតែមួយ។

បដិមាកម្មថៃ កាលពីដើមជាងថៃធ្វើរូបបដិមាចំពោះតែវត្ថុសក្ដិសិទ្ធិ ដូចជា ព្រះពុទ្ធរូប ទេវរូប ដោយមានត្រកូលជាងផ្សេងៗ រាប់ចាប់តាំងពីសម័យសុខោទ័យហៅថា ត្រកូលជាងឈៀងសែន ត្រកូលជាងសុខោទ័យ អយុធ្យា និងរតនកោសិន្រ្ទ ដោយប្រើមាសសំរិទ្ធជាវត្ថុសំខាន់ក្នុងការធ្វើរូបបដិមា មុខដំបូងគេឆ្លាក់ដោយក្រមួនឃ្មុំ តុបតែងឱ្យល្អ រួចយកទៅចាក់ពុម្ពលោហៈ បើធៀបនឹងបដិមាធ្វើពីថ្មនៅយុគសម័យមុន បដិមាកម្មសំរិទ្ធមានលក្ខណៈស្រស់ស្អាតជាង។

ស្ថាបត្យកម្មថៃ មានបង្ហាញឱ្យឃើញនៅសម័យក្រោយ មកពីស្នាដៃស្ថាបត្យកម្មភាគច្រើនងាយខូចទ្រុឌទ្រោម ជាពិសេសសំណង់ធ្វើអំពីឈើ ពុំឃើញមានស្លាកស្នាមនៅសម័យបុរាណទេ។ ស្ថាបត្យកម្មថៃបង្ហាញឱ្យឃើញតាមរយៈផ្ទះថៃ វត្ដ វិហារ និងប្រាសាទរាជវាំង ដែលសុទ្ធតែសាងសង់ឡើងឱ្យសមស្របតាមលក្ខណៈអាកាសធាតុ និងការប្រើប្រាស់ជាក់ស្ដែង។
 
==ភូមិសាស្ត្រ==
===ចង្វាត (ខេត្ត)===
{{ដើមចំបង|ចង្វាតនៃថៃ}}[[ឯកសារ:Thailand adm location map.svg|ធ្វេង|រូបភាពតូច|351x351ភីកសែល|ផែនទីខេត្តនៃប្រទេសថៃ]]
ប្រទេសថៃមាន ៧៥ ខេត្ត​ដែលគេហៅនៅភាសាថៃ ចាំងវ៉ាត់(จังหวัด) (សណ្ដាន​នៃ​ពាក្យ​នេះ មាន​ពាក្យ « ចង្វាត » ដែល​ខ្មែរ​ប្រើប្រាស់​ជា​ធម្មតា​នៅ​សម័យ​មុន​អង្គរ និង​អង្គរ សំរាប់​សំគាល់​សីមា ព្រំ​ប្រទល់ ឬ​ខ្សែ​ក្រវ៉ាត់​នៃ​ព្រំ​ប្រទល់​ដែន ដែល​ជា​កម្មសិទ្ធិ ឬ​ទឹក​ដី​ចំណុះ​របស់​ស្ថាប័ន​ណា​មួយ ឬ​មន្រ្តី​ណា​ម្នាក់ ។ ពាក្យ​នេះ យើង​ឈប់​ប្រើប្រាស់​នៅ​ក្នុង​ភាសា​យើង​ទៅ​ហើយ ប៉ុន្តែ​សៀម​បាន​ខ្ចី​យក​ទៅ​ប្រើ​រហូត​ដល់​សព្វ​ថ្ងៃ ដែល​មាន​ន័យ​សំគាល់ ដែនដី​រដ្ឋបាល​ថ្នាក់ « ខេត្ត » ។) &lt;ref&gt;សិលា​ចារឹក​ថ្មី ka 17 នៅ​ប្រាសាទ​អំពិល ខេត្ត ឧត្ដរមានជ័យ&lt;/ref&gt;(จังหวัด) និងមានដែ ពីរទីក្រុងដែលជា ស្វ័យយន្តៈ [[ទីក្រុងបាងកក]]​ និង [[ទីក្រុងផាត់ថាយ៉ា]]។

ចង្វាតចែកទៅ [[ស្រុក]] (អាំភើ) និងស្រុកចែកទៅជា ឃុំ/អនុស្រុក (ដាំប៊ូន[តំបន់]) ។​ នៅឆ្នាំ២០០៦មាន ៨៧៧​សង្កាត់ (อำเภอ) និង ៥០ខេត្ត (ស្មើសង្កាត់ក្នុងខណ្ឌខ្មែរ) ទៀត នៅទីក្រុងបង់កក (เขต, ខេត្ត)។ មានដែ [[មាតុធានីរបស់បង់កក]] គឺជាតំបន់ជុំវិញទីក្រុងបង់កក​ ។
[[ឯកសារ:Thailand location relief map.svg|រូបភាពតូច|390x390ភីកសែល|សណ្ឋានដីប្រទេសថៃ]]

==== ភាគកណ្ដាល ====
# [[ខេត្តអាងទង]]
# [[បាងកក|ទីក្រុងបាងកក]]​ (ក្រុងទេពមហានគរ)
# [[ខេត្តពិចិត្រ]] (ខេត្តវិចិត្រ)
# [[ខេត្តជ័យនាថ]]
# [[ខេត្តកញ្ចនបុរី|ខេត្តកាណចាណាបុរី]]
# [[ខេត្តលពបុរី]] (លពបុរី)
# [[ខេត្តនគរនាយក]]
# [[ខេត្តនគរបឋម]]
# [[ខេត្តនន្ទបុរី]]
# [[ខេត្តបទុមធានី]]
# [[ខេត្តពេជ្របូរណ៍]]
# [[ខេត្តអយុធ្យា]]
# [[ខេត្តរាជបុរី]]
# [[ខេត្តសមុទ្រប្រាការ]]
# [[ខេត្តសមុទ្រសាគរ]]
# [[ខេត្តសមុទ្រសង្គ្រាម]]
# [[ខេត្តស្រះបុរី]]
# [[ខេត្តសិង្ហបុរី]]
# [[ខេត្តសុពណ៌បុរី]] (សុវណ្ណបុរី)
# [[ខេត្តកំពែងពេជ្រ]]
#[[ខេត្តឧទ័យធានី]]
[[ឯកសារ:Grand Palace Chakri Mahaprasad.jpg|right|thumb|200px|[[ព្រះបរមមហារាជវាំង]] [[បាងកក]]]]
[[ឯកសារ:Bangkok skytrain sunset.jpg|right|thumb|200px|ទេសភាពទីក្រុងបាងកក នាពេលរាត្រី]]
[[ឯកសារ:Wat Pho, Bangkok, Tailandia, 2013-08-22, DD 02.jpg|រូបភាពតូច|300x300ភីកសែល|[[វត្តព្រះជេតុពនវិមលមង្គលារាម]]  ([[Wat Pho]]) [[ប្រទេសថៃ|បាងកក]] [[ប្រទេសថៃ]]]]
[[ឯកសារ:วัดพระศรีรัตนศาสดาราม วัดพระแก้ว กรุงเทพมหานคร - Wat Phra Kaew, Temple of Emerald Buddha, Bangkok, Thailand.jpg|រូបភាពតូច|200x200ភីកសែល|[[វត្តព្រះកែវ]] នៅទីក្រុង[[បាងកក]]]]
[[ឯកសារ:Wat Suthat, Bangkok.jpg|right|thumb|200px|[[វត្ត សូថាត់]] Wat Suthat បាងកក]]
[[ឯកសារ:Democracy Monument Bangkok 001.JPG|right|thumb|200px|[[វិមានប្រជាធិបតេយ្យ]]]]

==== ភាគខាងកើត ====
# [[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] (ឆ្ជើងទ្រៅ)
# [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ខេត្តចន្ទបុរី]]
# [[ខេត្តធនបុរី]] (ជលបុរី)
# [[ខេត្តប្រាចិនបុរី]]
# [[ខេត្តរយ៉ង]]
# [[ខេត្តស្រះកែវ]]
# [[ខេត្តត្រាច|ខេត្តត្រាត]]

==== ភាគខាងជើង ====
# [[ខេត្តឈៀងម៉ៃ]]
# [[ខេត្តឈៀងរ៉ាយ]]
# [[ខេត្តកំពែងពេជ្រ]] (កំផែងពេជ្រ)
# [[ខេត្តលំប៉ាង]]
# [[ខេត្តលំពូន]]
# [[ខេត្តម៉ែហងសន]]
# [[ខេត្តនគរសួគ៌]]
# [[ខេត្តណាន]]
# [[ខេត្តព្យៅ]]
# [[ខេត្តពេជ្របុរី]]
# [[ខេត្តពិស្ណុលោក]] (វិស្ណុលោក)
# [[ខេត្តព្រែ]]
# [[ខេត្តសុខោទ័យ]]
# [[ខេត្តតាក]]
# [[ខេត្តឧត្តរឌិត្ថ]]

==== ភាគឦសាន ====

# [[ខេត្តអំណាចច្រើន]]
# [[ខេត្តជ័យភូមិ]]
# [[ខេត្តកាលសិន្ធុ]]
# [[ខេត្តខនកែន]]
# [[ខេត្តលើយ]]
# [[ខេត្តមហាសារខាម]]
# [[ខេត្តមុក្តាហារ]]
# [[ខេត្តនគរភ្នំ]]
# [[ខេត្តនគររាជ|ខេត្តនគររាជសីមា]]
# ខេត្តហ្នងបួលំភូ
# [[ខេត្តហ្នងគាយ]]
# [[ខេត្តរយឯត]]
# [[ខេត្តសកលនគរ]]
# [[ខេត្តស៊ីសាកេត]]
# [[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]] 
# [[ខេត្តឧប្បលរាជធានី]]
# [[ខេត្តឧត្តរធានី]]
# [[ខេត្តយសោធរ]]
# [[ខេត្តបឹងកាល]]

==== ភាគខាងត្បូង ====
# [[ខេត្តជុម្ពរ]]
# [[ខេត្តក្របី]]
# [[ខេត្តនគរស្រីធម្មរាជ]]
# [[ខេត្តនរាធិវាស]]
# [[ខេត្តប៉ាត់តានី|ខេត្តប៉័ត្តានី]] (ប៉ាត់តានី, ប៉័ត្តាណី)
# [[ខេត្តផាំងង៉ា]]
# [[ខេត្តព័ទ្ទលុង]] 
# [[ខេត្តភូកេត]]
# [[ខេត្តរនង]]
# [[ខេត្តស្តូល]]
# [[ខេត្តសង្ខលា|ខេត្តសងខ្លា]]
# [[ខេត្តសុរាស្ត្រធានី]]
# [[ខេត្តត្រាំង]]
# [[ខេត្តយលា]]

{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%&quot;

{{Largest cities|country=ថៃ|div_15=ខេត្តបទុមធានី{{!}}បទុមធានី|pop_10=120,045|city_11=ព័ទ្យា{{!}}ទីក្រុងផាត់ថាយ៉ា|div_11=ខេត្តជលបុរី{{!}}ជលបុរី|pop_11=117,371|city_12=នគរស្រីធម្មរាជ{{!}}ទេសបាលនគរនគរស្រីធម្មរាជ|div_12=ខេត្តនគរស្រីធម្មរាជ{{!}}នគរស្រីធម្មរាជ|pop_12=104,948|city_13=នគរសួគ៌{{!}}ទេសបាលនគរនគរសួគ៌|div_13=ខេត្តនគរសួគ៌{{!}}នគរសួគ៌|pop_13=84,122|city_14=ឡែមឆ្បាំង{{!}}ទេសបាលនគរឡែមឆ្បាំង|div_14=ខេត្តជលបុរី{{!}}ជលបុរី|pop_14=82,960|city_15=រង្សិត{{!}}ទេសបាលនគររង្សិត|pop_15=81,084|city_10=ខនកែន{{!}}ទេសបាលនគរខនកែន|city_16=ភូកេត{{!}}ទេសបាលនគរភូកេត|div_16=ខេត្តភូកេត{{!}}ភូកេត|pop_16=78,923|city_17=នគរបឋម{{!}}ទេសបាលនគរនគរបឋម|div_17=ខេត្តនគរបឋម{{!}}នគរបឋម|pop_17=77,651|city_18=ឧប្បលរាជធានី{{!}}ទេសបាលនគរឧប្បលរាជធានី|div_18=ខេត្តឧប្បលរាជធានី{{!}}ឧប្បលរាជធានី|pop_18=77,306|city_19=ឈៀងរ៉ាយ{{!}}ទេសបាលនគរឈៀងរ៉ាយ|div_19=ខេត្តឈៀងរ៉ាយ{{!}}ឈៀងរ៉ាយ|pop_19=74,226|city_20=ពិស្ណុលោក{{!}}ទេសបាលនគរពិស្ណុលោក|div_20=ខេត្តពិស្ណុលោក{{!}}ពិស្ណុលោក|div_10=ខេត្តខនកែន{{!}}ខនកែន|pop_9=130,114|kind=ធំ|city_4=រហាតយ៉ៃ{{!}}ទេសបាលនគរហាតយ៉ៃ|stat_ref={{citation needed|date=November 2021}}|div_name=ខេត្ត|city_1=បាងកក (អង្គការរដ្ឋាភិបាលក្នុងតំបន់){{!}}បាងកក|div_1=បាងកក|pop_1=5,686,646|img_1=View from Baiyoke Sky Hotel, Bangkok (7053110333) cropped.jpg|city_2=នន្ទបុរី{{!}}ទេសបាលនគរនន្ទបុរី|div_2=ខេត្តនន្ទបុរី{{!}}នន្ទបុរី|pop_2=255,793|img_2=Nonthaburi - Bangbuathong.jpg|city_3=ប៉ាកក្រេត{{!}}ទេសបាលនគរប៉ាកក្រេត|div_3=ខេត្តនន្ទបុរី{{!}}នន្ទបុរី|pop_3=189,258|img_3=Sunset at pakkred - panoramio.jpg|div_4=ខេត្តសង្ខលា{{!}}សង្ខលា|div_9=ខេត្តសុរាស្ត្រធានី{{!}}សុរាស្ត្រធានី|city_7=ឧត្តរធានី{{!}}ទេសបាលនគរឧត្តរធានី|city_9=សុរាស្ត្រធានី{{!}}ទេសបាលនគរសុរាស្ត្រធានី|pop_8=131,091|div_8=ខេត្តឈៀងម៉ៃ{{!}}ឈៀងម៉ៃ|city_8=ឈៀងម៉ៃ{{!}}ទេសបាលនគរឈៀងម៉ៃ|pop_7=131,192|div_7=ខេត្តឧត្តរធានី{{!}}ឧត្តរធានី|pop_6=131,286|pop_4=159,627|div_6=ខេត្តនគររាជសីមា{{!}}នគររាជសីមា|city_6=នគររាជសីមា{{!}}ទេសបាលនគរនគររាជសីមា|pop_5=132,172|div_5=ខេត្តជលបុរី{{!}}ជលបុរី|city_5=ចៅព្រះយាសុរស័ក្តិ{{!}}ទេសបាលនគរចៅព្រះយាសុរស័ក្តិ|img_4=Skyline of Hat Yai City, June 2012 by.jpg|pop_20=68,898}}
&lt;noinclude&gt;

== សូមមើលផងដែរ ==
* [[ភាសាថៃ]]
* [[ប្រវត្តិសាស្ត្រថៃ]]

== ឯកសារយោង ==
{{reflist}}
== តំណភ្ជាប់ក្រៅ ==
* [http://en.wikivoyage.org/wiki/Thailand Wikivoyage - Thailand] {{en icon}}
* [http://www2.tat.co.th/ Tourism Authority of Thailand] {{th icon}}

{{Commons&amp;cat|Thailand|Thailand|ថៃ}}

{{Geographic location
|Centre={{THA}}
|North={{MYA}} {{LAO}}
|Northeast={{LAO}}
|East={{LAO}}&lt;br&gt;{{CAM}}
|Southeast=[[ឈូងសមុទ្រថៃ]]
|South= {{MAS}}
|Southwest=[[សមុទ្រអង់ដាម៉ង់]]
|West={{MYA}}
|Northwest={{MYA}}
}}

{{ASEAN}}
{{ប្រទេសនៅទ្វីបអាស៊ី}}
{{ប្រទេសនិយាយភាសាម៉ាឡេ}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ថៃ| ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ព្រះរាជាណាចក្រ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសនៅអាស៊ី]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសឧស្សាហកម្មថ្មី]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រដ្ឋសមាជិកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រដ្ឋសមាជិកអាស៊ាន]]</text>
      <sha1>038vhdsn6zjbefm9a78qwv90am6aud1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>អ្នកប្រើប្រាស់:V(g)</title>
    <ns>2</ns>
    <id>34350</id>
    <redirect title="អ្នកប្រើប្រាស់:G(x)" />
    <revision>
      <id>282516</id>
      <parentid>282375</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T01:39:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xqbot</username>
        <id>1605</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bot: Fixing broken redirect to moved target page [[អ្នកប្រើប្រាស់:G(x)-former]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="90" xml:space="preserve">#បញ្ជូនបន្ត [[អ្នកប្រើប្រាស់:G(x)-former]]</text>
      <sha1>b0hx34qbgxazjs5qgypcd17mupdw3lb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>282517</id>
      <parentid>282516</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T04:03:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xqbot</username>
        <id>1605</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>រ៉ូបូ៖ ជួសជុលការបញ្ជួនបន្តទ្វេដងទៅ [[អ្នកប្រើប្រាស់:G(x)]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="83" xml:space="preserve">#បញ្ជូនបន្ត [[អ្នកប្រើប្រាស់:G(x)]]</text>
      <sha1>h162ilb7a07ncxliza8qvu4jemjjh3f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ឱក សុគន្ធកញ្ញា</title>
    <ns>0</ns>
    <id>40111</id>
    <revision>
      <id>282511</id>
      <parentid>281243</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T22:33:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>142</id>
      </contributor>
      <comment>Removing [[:c:File:Aok_Sokunkanha_Become_Brand_Ambassador_Samsung_Cambodia.jpg|Aok_Sokunkanha_Become_Brand_Ambassador_Samsung_Cambodia.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Rosenzweig|Rosenzweig]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26956" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;width:1em;&quot;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #778899;&quot; colspan=&quot;2&quot;|&lt;p style=&quot;font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;&gt; ឱក សុគន្ធកញ្ញា &lt;/p&gt;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
| colspan=&quot;2&quot; |[[File:ឱក សុគន្ធកញ្ញា.jpg|250px]]
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #ABCDEF;&quot; colspan=&quot;2&quot; |Cambodian Pop Singer Aok Sokunkanha &lt;br&gt; 
|- style=&quot;background: #f1f5fc;&quot;
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ឈ្មោះ'''
| [[ឱក សុគន្ធកញ្ញា]]
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត'''
|{{Birth date and age|1987|9|14|df=yes}}
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''សញ្ជាតិ'''
| {{KHM}}
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ប្រភេទតន្ត្រី'''
|​Khmer Traditional, Classic, R&amp;B, Rock &amp; Hip hop.
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ឆ្នាំសកម្ម''' 
|1999-បច្ចុប្បន្ន
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''អជីបសិល្បៈ''' 
| 
* អ្នករបាំបុរាណ​
* អ្នកចម្រៀង 
* តួសម្ដែងស្រី 
* អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី
(Brand Ambassador)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ស្លាកតន្ត្រី''' 
| [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស]] (RHM)
2009-បច្ចុប្បន្ន
|}

'''ឱក សុគន្ធកញ្ញា''' ([[អង់គ្លេស]]: Aok Sokunkanha) (កើតថ្ងៃទី ១៤ ខែកញ្ញាឆ្នាំ ១៩៨៧) នាងគឺជាតារាចម្រៀងកម្ពុជាមួយរូប ដែលទទួលបាននូវការចាប់អារម្មណ៍ពីទស្សនិជន ជាមួយនិងការបង្ហាញខ្លួនរបស់នាងក្នុងឆ្នាំ ២០០៧ ជាមួយនិង អាល់ប៊ុម (Album) បទចម្រៀងពេញនិយម ក្នុងបទ (ម៉ែថា) ជាមួយនិងតារាចម្រៀង [[ខេមរៈ សិរីមន្ត]] ចេញផ្សាយដោយ ផលិតកម្ម U2 (U2 Entertantment Production) បទចម្រៀងមួយនេះ ធ្វើឱ្យនាងទទួលបានការទទួលស្គាល់ពីទស្សនិជន និង ទទួលបានប្រជាប្រិយភាពជាបន្តបន្ទាប់ កញ្ញាក៏ ជាតារាភាពយន្ត ជាអគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកយីហោល្បី ហើយត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាចៅក្រម និងជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការ សវនាកម្មដែលជាអ្នកវាយតម្លៃ សម្រាប់ភាពពិតនៃសម្លេងដែលបង្ហាញក្នុងវគ្គ Blind audition ក្នុងកម្មវិធី [https://en.wikipedia.org/wiki/The_Voice_Cambodia The Voice Cambodia] ហើយនាងក៏បានក្លាយជា Jugde Audition ក្នុងកម្មវិធីបន្តបន្ទាប់ទៀតដូចជា៖ ([https://en.wikipedia.org/wiki/Cambodian_Idol Cambodian Idol]) (The Voice Kid Cambodia) and (X Factor Cambodia) ផងដែរ ។

== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''

'''ឱក សុគន្ធកញ្ញា''' កេីតនៅថ្ងៃទី​១៤ ខែ​ កញ្ញា ឆ្នាំ​ ១៩៨៧ កញ្ញាមានទីកន្លែងកំណេីតនៅ [[ខណ្ឌចំការមន]] [[រាជធានីភ្នំពេញ]]។ ឪពុកឈ្មោះ​ '''ឱក បូនី​''' គឺជាតន្រ្តីករម្នាក់ ម្តាយឈ្មោះ '''អុីន សុគន្ធ''' ​គឺជាគ្រូបង្រៀន និងជាអ្នកបង្ហាត់រាំនៅសកលវិទ្យាល័យ ភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បះ ។
​នាងមានបងប្អូនទាំងអស់ចំនួនបីនាក់ អ្នក​នាងជាកូនច្បងនៅក្នុងគ្រួសារ។ ក្រោយពីបានប្រលងបញ្ចប់បាក់ឌុបរួចមកនាងក៏បានបន្តការសិក្សាជំនាញសិល្បះនៅ​ សាលាភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បះថែមទៀតផង។ '''សុគន្ធកញ្ញា''' បាន​ចាប់​ផើ្ដ​ម​មាន​ទំនោរ​ចិត្ត​ទៅនឹង​វិស័យ​សិល្បៈ​តាំងតែ​ពី​អាយុ១០ឆ្នាំ ​មកម្ល៉េះ ដំបូង​ឡើយ ឪពុក​របស់​នាង​មិនដែល​ដឹងថា នាង​មាន​សមត្ថភាព​ច្រៀង​នោះទេ ថ្ងៃមួយ លោក​ក៏មាន​ភាព​ភ្ញាក់ផ្អើល នៅពេលដែល​ឮ​សំលេង​កូន​របស់ខ្លួន​ច្រៀង​ចេញពី​ជញ្ជាំង ខណៈពេលដែល​កំពុង​បង្រៀន​កូនសិស្ស​ដទៃទៀត​ឲ្យ​ច្រៀង ។ ចាប់ពីពេលនោះ​មក ឪពុក​របស់​នាង​តែងតែ​នាំ​នាង​ទៅតាម​រៀងរាល់​ពេលដែល គាត់​មានការ​សំដែងម្ដង ។ ឪពុក​របស់ កញ្ញា បាន​និពន្ធ​បទ​ចម្រៀង​សំរាប់​ការសំដែង​របាំ​ជូនពរ​ឲ្យ កញ្ញា ច្រៀង ដោយ​គាប់​ជួន​ថ្ងៃមួយ នៅពេលដែល​អវត្តមាន​តារាចម្រៀង​ប្រចាំ​ក្រុម​តន្ត្រី របស់លោក​ឪពុក​នោះ សុគនកញ្ញា ក៏បាន​មានឱកាស​ច្រៀង​នៅក្នុង​ការសំដែង​នោះ។
នាង​និង​ម្ដាយជារឿយៗ តែងតែ​ទៅផ្ទះ​របស់លោក អៀ វ​ឌ្ឍ​នា ដើម្បី​ច្រៀង​ខារ៉ាអូខេ ។ លោក អៀ វ​ឌ្ឍ​នា ដែល​ក្រោយមក​ក្លាយជា​ផលិតករ​ប្រចាំ​ផលិត​ម្ម រស្មី​ស្ទឹង​សង្កែ ពេលនោះហើយដែល សុគន្ធ​កញ្ញា បានឈានជេីងចូលវិស័យសិល្បះនាអំឡុងឆ្នាំ ១៩៩៩ ផលិតកម្មដែលនាងបានចូលច្រៀងដំបូងនោះគឺផលិតកម្មស្ទឹងសង្កែ ។ &lt;ref&gt; EZE Media (2014) [http://ezemedia.blogspot.com/2014/10/ouk-sokunkanhas-biography.html?m=1 Aok Sokunkanha's Biography], Website: ezemedia.com, Publication: October 07, 2014 &lt;/ref&gt;

== អាជីពតន្ត្រី ==
'''Music career'''

=== ការចាប់ផ្ដើមក្នុងផលិតកម្ម រស្មីស្ទឹងសង្កែ (១៩៩៩-២០០៥) === 
'''Start in Reaksmey Stung Sangke production (1999-2005)'''

'''[[ឱក សុគន្ធកញ្ញា]]''' បានឈានជេីងចូលវិស័យសិល្បះ ដំបូងនាអំឡុងឆ្នាំ ១៩៩៩ ផលិតកម្មដែលនាងបានចូលច្រៀងដំបូងនោះគឺផលិតកម្មស្ទឹងសង្កែ​ ដែលក្នុងចន្លោះឆ្នាំ (១៩៩៩ - ២០០៤) នោះខាងផលិតកម្មរស្មីស្ទឹងសង្កែ មិនសូវជាមានបទចម្រៀងឲ្យ សុគន្ធកញ្ញា បានច្រៀងនោះទេ  ដែល សុគន្ធកញ្ញា អាចជាតារាវ័យក្មេងពេក និងជាតារាលំដាប់ជួរក្រោយក្នុងផលិតកម្មផងក៏ថាបាន ។ ក្នុងឆ្នាំ ២០០៥ SRK បានចាប់ផ្ដើមទម្លាក់បទចម្រៀងដើម្បីឲ្យនាងចេញច្រៀង ដែលក្នុងនោះមានបទចម្រៀងដែលធ្វើឲ្យ សុគន្ធកញ្ញា ចាប់ផ្ដើមមានគេចាប់អារម្មណ៍និងស្គាល់នោះ គឺបទ '''(បានលេខខ្ញុំពីណា) RSK Vol.25 2005''' ហើយក្រោយមកក្នុងឆ្នាំ ២០០៥ ដដែល ផលិតកម្មរស្មីស្ទឹងស្កែ បានប្រកាសបិទទ្វាររបស់ខ្លួន ។ សុគន្ធកញ្ញា ក៏បានទៅចេញច្រៀងនៅក្នុងក្លឹបកំសាន្ត U2 នាពេលរាត្រី តែមិនទាន់ទទួលបានប្រជាប្រិយភាពនោះទេ ទោះយ៉ាងណាការច្រៀងនៅក្លឹបកំសាន្ត U2 នោះជាពេលដែលនាងស្គាល់នូវផលិតកម្មថ្មីគឺ '''U2 Entertantment Production''' ក្នុងឆ្នាំ២០០៦ ។&lt;ref&gt; Popamha (2013)  [https://hulkhmer.wordpress.com/2013/12/12/%e1%9e%96%e1%9e%b7%e1%9e%97%e1%9e%96%e1%9e%8f%e1%9e%b6%e1%9e%9a%e1%9e%b6%e1%9f%96-%e1%9e%85%e1%9e%84%e1%9f%8b%e1%9e%8a%e1%9e%b9%e1%9e%84%e2%80%8b%e1%9e%94%e1%9f%92%e1%9e%9a%e1%9e%9c%e1%9e%8f%e1%9f%92/ ពិភពតារា៖ ចង់ដឹង​ប្រវត្តិ​ពិត​ពី ឱក សុគន្ធ​កញ្ញា ទេ?], Website: hulkhmer.com, Publication: 12 December 2013 &lt;/ref&gt;

=== ភាពពេញនិយម ក្នុងផលិតកម្ម U2 (២០០៦-២០០៧) ===
'''Popularity in U2 production (2006-2007)'''

ក្នុងឆ្នាំ២០០៦ '''ឱក សុគន្ធកញ្ញា''' បានបញ្ចេញចទចម្រៀងក្នុងផលិតកម្ម U2 ជាបន្តបន្ទាប់ប៉ុន្តែមិនទាន់ទទួលបានការគាំទ្រនោះទេ ដោយឆ្នាំនោះនាង មានការប្រកួតប្រជែងបទចម្រៀងច្រើននៅតាមផលិតកម្មនានា ក្នុងឆ្នាំ ២០០៧ សុគន្ធកញ្ញា បានចេញនូវអាប៊ុមរួមគ្នាជាមួយសមាជិលក្នុងផលិត U2 ដែលមានលោក [[ខេមរៈ សិរីមន្ត]] ជាដើមដែលបទចម្រៀងហាក់ទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងផុសផុលពីក្រុមយុវវ័យ ដែលធ្វើឲ្យនាងមានប្រជាប្រិយភាពយ៉ាងខ្លាំងក្នុងបទ '''&quot;ម៉ែថា&quot; U2 Vol.17 2007''' ដែលបទនេះជាការ Cover Version ពីក្រុមចម្រៀង[[ថៃ]] Bazoo.នៅចុងឆ្នាំ ២០០៧ កញ្ញាបានចេញបទចម្រៀង ក្នុងខ្សែភាពយន្តភាគរបស់ស្ថានីយ៍ទូរទស្សន៍ CTN ដែលជាបទ Original Song មានចំណងជើងថា &quot;ស្នាមស្នេហ៍សមុទ្ររាម&quot; ដែលធ្វើឲ្យនាងមានការចាប់អារម្មណ៍ និងល្បីល្បាញក្នុងអំឡុងពេលនោះ ដែលចេញផ្សាយដោយ ផលិតកម្ម U2 VCD Vol.4 និងជាបទចុងក្រោយរបស់នាងក្នុងផលិតកម្មនេះផងដែរ បន្ទាប់ពី ផលិតកម្ម U2 Entertantment ប្រកាសបិទទ្វារខ្ស័យធុន ដោយសារគ្មានថវិកាគាំទ្រគ្រប់គ្រាន់ ហើយជាពេលដែល សុគន្ធកញ្ញា បន្តទៅផលិតកម្ម '''Rock Music Production''' ក្នុងឆ្នាំ ២០០៨ ។ &lt;ref&gt; Let's find out the biography of famous singer [http://m.camnews.com.kh/detail.aspx?id=29722&amp;nocount=true Aok Sokunkanha Camnews.com.kh], Publication: 16 November 2016 &lt;/ref&gt;

=== ចូលរួមក្នុងផលិតកម្ម Rock Music (២០០៨) ===
'''Joined Rock Music Production (2008)'''

ក្នុងឆ្នាំ ២០០៨ ផលិតកម្ម Rock Music បានចេញចម្រៀង Original Song រួមគ្នាមួយ គឺបទ '''មោទនៈភាពជាតិខ្មែរ''' ដែលមាន សុគន្ធកញ្ញា ច្រៀងនៅក្នុងបទចម្រៀងនោះ ដែលបទនេះបានផ្ទុះការគាំទ្រខ្លាំងមែនទែន ពីប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ដែលមានអត្ថន័យទៅក្នុងសង្គមជាតិ ។ ដោយសារតែនៅក្នុងផលិតកម្ម Rock Music សុគន្ធកញ្ញា ហាក់ដូចជាគ្មានបទចម្រៀងចេញច្រៀងសោះ ក្រោយមកនាងក៏សម្រេចចិត្តចាកចេញពីផលិតកម្ម Rock ហើយទៅចូលរួមជាមួយនិងផលិតកម្មសាន់ដេ Sunday Production នៅពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ ២០០៨ ។ &lt;ref&gt; m.tnot.com [https://m.tnaot.com/zh/m/detail/video/9426696 បទ មោទនៈភាពជាតិខ្មែរ ពីក្រុម Rock Zone ឆ្នាំ 2008] &lt;/ref&gt;

=== ចូលរួមក្នុងផលិតកម្មសាន់ដេ ឆ្នាំ (២០០៨) ===
'''Joined Sunday Production (Mid-2008)'''

នៅពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ ២០០៨ សុគន្ធកញ្ញា បានចេញបទចម្រៀង ក្នុងផលិតកម្មសាន់ដេ ជាបន្តបន្ទាប់ ប៉ុន្តែនាងហាក់សូវមិនទទួលបានការចាប់អារម្មណ៍ពីទស្សនិកជនក្នុងប្រទេសនោះទេ ហើយបទចម្រៀងរបស់នាងក្នុងផលិតកម្មសាន់ដេ ចេញបានតែមួយអាលប៊ុមប៉ុណ្ណោះ គឺ អាល់ប៊ុមទោល Aok Sokunkanha Solo Album CD Vol.77 ជាមួយនិងបទចម្រៀងមនោសញ្ចេទនា បទ &quot;ទុកស្នាមថើបមួយក៏បងមិនព្រម&quot; ហើយវាក៏ជាអាលប៊ុមចុងក្រោយរបស់នាងផងដែរ មុនការចាកចេញរបស់នាងទៅកាន់ផលិតកម្មរស្មីហង្សមាសជាផ្លូវការណ៍ ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៩ ។&lt;ref&gt; Komsan365 (2015) [http://komsan365.blogspot.com/2015/04/aok-sokunkanha-biography-2015.html?m=1 Aok Sokunkanha Biography], Website: komsan365.com, Publication: Copyright © Komsan365 | Powered by Blogger &lt;/ref&gt;

== អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី == 
'''Brand Ambassador'''

ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១២ ក្រុមហ៊ុនស្លាកយីហោភេសជ្ជៈ 
ដ៏ល្បីលំដាប់ពិភពលោក កូកាកូឡា ([https://en.wikipedia.org/wiki/Coca-Cola Coca-cola]) បានជ្រើសរើសយក តារាចម្រៀង ឱក សុគន្ធកញ្ញា ដោយប្រកាសតែងតាំងផ្លូវការណ៍ ជាតំណាង អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) នៃក្រុមហ៊ុនភេសជ្ជៈ Coca-Cola Cambodia ។ លោក Paul Popelier ជាអ្នកគ្រប់គ្រង ក្រុមហ៊ុនភេសជ្ជៈ កូកាកូឡា ប្រចាំនៅកម្ពុជា បាននិយាយថា “យើងមានទឹកចិត្តក្នុងការនាំមកជូនអតិថិជនរបស់យើងនូវភាពរីករាយ យើងមានមោទនភាពដែលមាន ឱក សុគន្ធកញ្ញា ជាគ្របមុខនៃយុទ្ធនាការរបស់យើង” ។&lt;ref&gt; Stuart Alan Becker (2012) [https://www.phnompenhpost.com/business/coca-cola-smart-mobile-again-team-top-ups Coca-Cola, Smart Mobile again team top-ups] Website: phnompenhpost.com, Publication: 20 November 2012 Copyright © The Phnom Penh Post. All Rights Reserved.&lt;/ref&gt;

=== ក្លាយជា អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈ Samsung ឆ្នាំ (២០១៣-២០១៨) === 
'''Become Brand Ambassador Samsung (2013-2018)'''

 

ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៣ ក្រុមហ៊ុនទូរគមនាគមន៍ចល័ត សាមសុង/Samsung ដែលមានមូលដ្ឋាននៅ ទីក្រុង [[សេអ៊ូល]] [[ប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង]] បានជ្រើសរើសយក តារាចម្រៀង ឱក សុគន្ធកញ្ញា ដោយប្រកាសតែងតាំងផ្លូវការណ៍ ជាតំណាង អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) នៃក្រុមហ៊ុនស្មាតហ្វូន ([https://en.wikipedia.org/wiki/Samsung Samsung]) ​។&lt;ref&gt; Popstar (2013) [http://popstar222.blogspot.com/2013/07/aok-sokunkanha-samsung-smart-phone.html?m=1 Aok Sokunkanha Samsung smart phone], Website: popstar222.com 
Copyright 2022 Super Star All Right Reserved. &lt;/ref&gt; នាឆ្នាំបន្តបន្ទាប់ ដែល ឱក សុគន្ធកញ្ញា បានក្លាយជាអគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈ នៃស្លាកយីហោល្បី Brand Ambassador នាងបាន​បង្ហាញ​ពី​មោទនភាព​របស់​នាង​ដែល​បាន​ក្លាយ​ជា​ឯកអគ្គរដ្ឋទូត​របស់​ក្រុមហ៊ុន Samsung ។ “ខ្ញុំពិតជាមានមោទនភាពចំពោះបច្ចេកវិទ្យា និងភាពច្នៃប្រឌិតរបស់ Samsung Smartphone ទន្ទឹម និងការដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការនូវបច្ចេកវិទ្យាថ្មីនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបានធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីការប្រកាសជាសកលរបស់ Galaxy S6 និង Galaxy S6 Edge នៅក្នុងសមាជទូរស័ព្ទពិភពលោកដែលបានធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី 5 ខែមីនា នៅទីក្រុង បាសេឡូណា [[ប្រទេសអេស្ប៉ាញ]] ។&lt;ref&gt; Phnom Penh Post (2015) [https://www.phnompenhpost.com/post-plus/galaxy-s6-and-s6-edge#:~:text=The%20event%20hosted%20the%20famous,being%20brand%20ambassador%20for%20Samsung.&amp;text=%E2%80%9CI%27m%20very%20proud%20of,and%20creativeness%20of%20Samsung%20Smartphone%27s. The Galaxy S6 and S6 Edge], Website: phnompenhpost.com, Publication: 07 April 2015 Copyright © The Phnom Penh Post. All Rights Reserved.&lt;/ref&gt;

=== ក្លាយជា អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈ Huawei ឆ្នាំ (២០១៩) ===
'''Become Brand Ambassador Huawei (2019)'''

ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៩ ក្រុមហ៊ុនទូរគមនាគមន៍ចល័ត ហ័រវេយ/Huawei គឺជាសាជីវកម្មបច្ចេកវិទ្យាពហុជាតិសាសន៍របស់ចិន ដែលមានទីស្នាក់ការកណ្តាលនៅទីក្រុង (សិនចិន/Shenzhen) [[ប្រទេសចិន]] បានជ្រើសរើសយក តារាចម្រៀង ឱក សុគន្ធកញ្ញា ដោយប្រកាសតែងតាំងផ្លូវការណ៍ ជាតំណាង អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) នៃក្រុមហ៊ុនស្មាតហ្វូន ([https://en.wikipedia.org/wiki/Huawei Huawei]) ។ ក្រុមហ៊ុន Huawei បានសម្ពោធស៊េរី P30 ជើងទី 4 របស់ពួកគេជាមួយនឹងការប្រគុំតន្ត្រីផ្ទាល់៖ នៅមជ្ឈមណ្ឌលសន្និបាត និងពិព័រណ៍កោះពេជ្រ រាជធានីភ្នំពេញ ដែលមានការអញ្ជើញចូលរួមពីឯកអគ្គរាជទូតម៉ាក Huawei ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាគឺកញ្ញា ឱក សុគន្ធកញ្ញា និង លោក នីកូ រួមជាមួយសិល្បករល្បីៗមួយចំនួនរបស់កម្ពុជាផងដែរ ។&lt;ref&gt; Khmer Times (2019) [https://www.khmertimeskh.com/50598662/a-launch-in-concert/ A Launch in Concert], Website: khmertimeskh.com, Publication: April 29, 2019 Copyright © Virtus Media Pte., Ltd. (Khmer Times) &lt;/ref&gt;

== សមិទ្ធិផល ==
'''Achievement'''

{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=10% | ឆ្នាំ
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=20% | ការដាក់ចូល
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=20% | ប្រភេទពាន
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=10% | លទ្ធផល
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=20% | ស្ថាប័នផ្សព្វផ្សាយ
|-
| align=&quot;center&quot; | 2010
| align=&quot;center&quot; | លើសពីអាណិត
| align=&quot;center&quot; | Top 1 imusik Show
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#FFB6C1;&quot; | Nominated 
| align=&quot;center&quot; | Metfone imuzik
|-
| align=&quot;center&quot; | 2013
| align=&quot;center&quot; | សុខៗមានអារម្មណ៍ចង់យំ
| align=&quot;center&quot; | Top1 Music Cool FM
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#FFB6C1;&quot; | Nominated 
| align=&quot;center&quot; | Radio 100.7 Cool FM Cambodia
|-
| align=&quot;center&quot; | 2018
| align=&quot;center&quot; | Best Female Artist of The Year
| align=&quot;center&quot; | NRG Music Awards 
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#90EE90;&quot; | Won
| align=&quot;center&quot; | NRG Radio 89FM Cambodia.&lt;ref&gt; World Bridge Media (2018) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved &lt;/ref&gt;
|}

== កាត់ឡុកតន្ត្រី ==
'''Discography'''

{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background-color:#D3D3D3&quot; width=20% | អាល់ប៊ុម
! style=&quot;background-color:#D3D3D3&quot; width=10% | ប្រភេទតន្ត្រី
! style=&quot;background-color:#D3D3D3&quot; width=15% | សិល្បៈ
! style=&quot;background-color:#D3D3D3&quot; width=10% | ឆ្នាំចេញផ្សាយ
! style=&quot;background-color:#D3D3D3&quot; width=20% | ផលិតកម្ម
|-
| align=&quot;center&quot; | បានលេខខ្ញុំពីណា
| align=&quot;center&quot; | Hip-Hop
| align=&quot;center&quot; | [[ឱក សុគន្ធកញ្ញា]]
| align=&quot;center&quot; | 2005 
| align=&quot;center&quot; | រស្មីស្ទឹងសង្កែ
CD Vol.25
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Crazy Frog (អាល់ប៊ុម)|ម៉ែថា]]
| align=&quot;center&quot; | Pop Music
| align=&quot;center&quot; | [[ឱក សុគន្ធកញ្ញា]] Ft. [[ខេមរៈ សិរីមន្ត]]
| align=&quot;center&quot; | 2007 
| align=&quot;center&quot; | U2 Entertantment
CD Vol.17
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Crazy Frog (អាល់ប៊ុម)|មេអួតគ្មានពីរ]]
| align=&quot;center&quot; | Pop Music
| align=&quot;center&quot; | [[ឱក សុគន្ធកញ្ញា]] Ft. ហង្ស ឧត្ដមមុន្នី
| align=&quot;center&quot; | 2007 
| align=&quot;center&quot; | U2 Entertantment
CD Vol.17
|-
| align=&quot;center&quot; | ស្នាមស្នេហ៍សមុទ្ររាម
| align=&quot;center&quot; | Classic
| align=&quot;center&quot; | [[ឱក សុគន្ធកញ្ញា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2007 
| align=&quot;center&quot; | U2 Entertantment
VCD Vol.04
|-
| align=&quot;center&quot; | មោទនភាពជាតិខ្មែរ
| align=&quot;center&quot; | Pop Music
| align=&quot;center&quot; | ទិត វិច្ឆិកា Ft.
[[ឱក សុគន្ធកញ្ញា]], ខាន់ ជេម, Rock Star
| align=&quot;center&quot; | 2008 
| align=&quot;center&quot; | Rock Music
VCD Vol.101
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Aok Sokunkanha (អាល់ប៊ុមទោល)]]
| align=&quot;center&quot; | Classic
| align=&quot;center&quot; | [[ឱក សុគន្ធកញ្ញា]]
| align=&quot;center&quot; | 2008 
| align=&quot;center&quot; | Sunday
CD Vol.77
|}

== ដូច្នេះ ==
'''Also'''
* [[អ្នកចម្រៀងកម្ពុជា]]

== ឯកសារយោង ==

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អ្នកចម្រៀងខ្មែរ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:តារាសម្តែងខ្មែរ]]</text>
      <sha1>qx3ixfsze3pe6wd0yvwo4iv8s8rjc7h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>មាស សុខសោភា</title>
    <ns>0</ns>
    <id>40112</id>
    <revision>
      <id>282512</id>
      <parentid>281081</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T22:34:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>142</id>
      </contributor>
      <comment>Removing [[:c:File:Meas_Soksophea_Earth_Hour.jpg|Meas_Soksophea_Earth_Hour.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Rosenzweig|Rosenzweig]] because: [[:c:COM:VRT|No permission]] since 10 July 2022.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="42115" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;width:1em;&quot;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #778899;&quot; colspan=&quot;2&quot;|&lt;p style=&quot;font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;&gt; មាស សុខសោភា &lt;/p&gt;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
| colspan=&quot;2&quot; | 
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #ABCDEF;&quot; colspan=&quot;2&quot; | Meas Soksophea 2021 &lt;br&gt; 
|- style=&quot;background: #f1f5fc;&quot;
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ឈ្មោះ'''
| [[មាស សុខសោភា]]
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត'''
|{{Birth date and age|1984|1|29|df=yes}}
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''សញ្ជាតិ'''
| {{KHM}}
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ប្រភេទតន្ត្រី'''
|​Khmer traditional Music, Classic, Pop, R&amp;B, Rock, Latin, &amp; Hip hop.
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ឆ្នាំសកម្ម''' 
|2004-បច្ចុប្បន្ន
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''អជីបសិល្បៈ''' 
| 
* អ្នកចម្រៀង 
* តួសម្ដែងស្រី 
* អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី 
(Brand Ambassador)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ស្លាកតន្ត្រី''' 
| ផលិតកម្មរាម (Ream)
2021-បច្ចុប្បន្ន
|}

'''មាស សុខសោភា''' ([[អង់គ្លេស]]: Meas Soksophea) ​(កើត​នៅ​ថ្ងៃ​ទី ២៩ ខែ មករា ឆ្នាំ ១៩៨៤) នាងគឺជាតារាចម្រៀងកម្ពុជាមួយរូបដែលបានបង្ហាញខ្លួនក្នុងឆ្នាំ ២០០៤ ឱ្យផលិត​កម្ម-រស្មីស្ទឹងសង្កែ យ៉ាងណាទស្សនិជនបានចាប់ផ្ដើមស្គាល់នាងក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៥ តាមរយៈ​បទចម្រៀងមាន ចំណងជើងថា (១០១ ហេតុផល) ចេញផ្សាយដោយ​ផលិតកម្ម​-ចេនឡា ប្រាដឺ (Chenla Brother Production) ដោយការខិតខំប្រឹងប្រែង សុខសោភា បានជំនះ ដាក់បទចម្រៀងរបស់ខ្លួនទៅក្នុងតន្ត្រីវីដេអូអន្តរជាតិ (Video evolution) ហៅកាត់ថា  (វេវ៉ូ/[https://en.m.wikipedia.org/wiki/Vevo Vevo]) ក្នុងឆ្នាំ ២០១៣ ។​

== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''

មាស សុខសោភា​ កើត​នៅ​ថ្ងៃ​ទី ២៩ ខែ មករា ឆ្នាំ ១៩៨៤ នៅ [[ខេត្ត​កំពង់​ស្ពឺ]] មាន​​ឪពុក​ ឈ្មោះ​ មាស​ សារឹម​ អតីត​ប្រធាន​មន្ទីរ​ឧស្សាហកម្ម ខេត្ត​កំពង់​ស្ពឺ​​ ហើយ​ម្ដាយ​ឈ្មោះ​ សុខ វិលន់ ​ជា​អតីត​បុគ្គលិក​នៅ​ក្នុង​មន្ទីរ​ឧស្សាហកម្ម​នោះ​ដែរ​ ។ សុខ​សោភា​ មាន​បងប្អូន ៣ នាក់ ហើយ​នាង​ជា​កូន​ទី​ ២​ នៅ​ក្នុង​គ្រួសារ ។ កូនច្បង​នៅ​ក្នុង​គ្រួសារ គឺ ​លោក មាស សុខ​រតនៈ ជា​អ្នក​និពន្ធ​បទចម្រៀង​ផងដែរ បច្ចុប្បន្នលោកគឺជាអ្នក​ចាត់​ការ​ទូទៅ​ប្រចាំ​ផលិត​កម្ម​ថោន​ និង កូន​ពៅ​គឺ មាស​ សុខ​វណ្ណៈ ជានាយ​ទាហ៊ាន ។ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩០ ក្រុមគ្រួសារ សុខសោភា បានសម្រេចចិត្តផ្លាសពីការរស់នៅ [[ខេត្ត​កំពង់​ស្ពឺ]] មកតាំងលំនៅក្នុង [[ស្រុកកៀនស្វាយ]] [[ខេត្តកណ្ដាល]] បានមួយរយៈ ឪពុករបស់នាងបានទទួលមរណៈភាព ដូចនេះបន្ទុកផ្គត់ផ្គង់គ្រួសារ បានធ្លាក់ទៅកាន់កូនៗរបស់លោកវិញនោះគឺ សុខសោភាផ្ទាល់ និង បងប្រុសរបស់នាង ដោយហេតុនេះអ្នកទាំងពីរសម្រេចចិត្តទៅច្រៀង នៅតាមរោងមង្គលការផ្សេងៗ ជាមួយនិងប្រាក់ឈ្នួលបន្តិចបន្តួច រហូតមកដល់ឆ្នាំ ២០០០ ប្រទេសកម្ពុជា បានជួបទឹកជំនន់ធំបំផុតក្នុងប្រទេស (Cambodia: Floods 2000) បានប៉ះពាល់ទៅដល់សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាធ្ងន់ធ្ងរបំផុត ដោយខាតបង់ប្រណាណជា ១៦១ លានដុល្លារ អាមេរិក (loss of approximately $161 million) និងបានប៉ះពាល់ប្រជាពលរដ្ឋប្រមាណជា ៧៥ មុឺននាក់ ។&lt;ref&gt; relifeweb (2002)  
[https://reliefweb.int/report/cambodia/cambodia-floods-appeal-no-222000-final-report Cambodia: Floods appeal No. 22/2000 final report], Published: 3 January 2002 Website: reliefweb.int &lt;/ref&gt; ដោយហេតុនេះ វាបានប៉ះពាល់ទៅដល់ការរកចំនូលរបស់ សុខសោភា ផងដែរ ដោយជួបវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុធ្ងន់ធ្ងរ សុខ សោភា ក៏សម្រេចចិត្តបោះបង់ការសិក្សាត្រឹម ថ្នាក់វិទ្យាល័យ ថ្នាក់ទី១០ ហើយនាងបានផ្លាសទីលំនៅជាលើកទីពីរ ដោយចាកចេញពីខេត្តកណ្ដាល មក 
[[ក្រុងភ្នំពេញ]] ក្នុងឆ្នាំ ២០០២ ហើយបន្តការដើរច្រៀងតាម ភោជនីយដ្ឋាន និង មជ្ឈមណ្ឌលកំសាន្តក្នុងក្រុងភ្នំពេញ រហូតដល់នាងមានឱកាសបានច្រៀងក្នុង ផលិតកម្ម-រស្មីស្ទឹងសង្កែ ក្នុងឆ្នាំ ២០០៤ ។&lt;ref&gt; Sabay News (2014)   
[https://news.sabay.com.kh/article/257 មាស សុខសោភា ច្រៀង​ ១ថ្ងៃ ១-២ ដុល្លារ ក្លាយ​ជា​តារា​ចម្រៀង​ល្បី​ប្រចាំ​ប្រទេស​], Website: news.sabay.com.kh &lt;/ref&gt;

== អជីពតន្ត្រី == 
'''Music career'''
=== ភាពពេញនិយម (២០០៥-២០០៩) ===
'''Popularity (2005-2009)'''

ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៥ សុខសោភា បានចាកចេញពី ផលិតកម្ម-រស្មីស្ទឹងសង្កែ ទៅចូលរួមក្នុង ផលិតកម្ម-ចេនឡា ប្រាដឺ (Chenla Brother Production) នាងបានចេញបទចម្រៀងជាច្រើនបទ ក្នុងនោះមានបទ (១០១ ហេតុផល) ជាបទដែលនាងទទួលបានការគាំទ្រ និង ពេញនិយមជាច្រើនក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលធ្លាប់ដាក់ចូលក្នុងកម្មវិធី តន្ត្រីទូរទស្សន៍អន្តរជាតិ (Music Television) ហៅកាត់ថា [https://en.m.wikipedia.org/wiki/MTV MTV] ផងដែរ ។&lt;ref&gt; Texas Pete Mayes &amp; His Houserockers Blues Band (2007) [http://testicanzoni.mtv.it/testi-Texas-Pete-Mayes---His-Houserockers-Blues-Band_123775/testo-Christmas-Holidays-7471841 Testo Christmas Holidays], Website: testicanzoni.mtv.it &lt;/ref&gt; រហូតមកដល់ឆ្នាំ ២០០៧ ផលិតកម្ម ចេនឡា-ប្រាដឺ បានប្រកាសបិទផលិតកម្មរបស់ខ្លួន ជាហេតុធ្វើឱ្យ សុខសោភា បានទៅចូលរួមក្នុងផលិតកម្មយូធូ (U2 Entertantment) មួយរយៈខ្លី នាងបានចេញបទចម្រៀងមួយចំនួន តែហាក់មិនមានការគាំទ្រនោះទេ ដោយសារតែផលិតកម្មយូធូ ប្រកាសបិទទ្វារក្ស័យធុនផងដែរនោះ នាងបានមកចួលរួមក្នុង ផលិតកម្ម-អុឹម (M-Production) ក្នុងឆ្នាំ ២០០៨ ដែលចេញក្នុងអាល់ប៊ុមទី១ គឺបទ &quot;ដោះសារ&quot; បានក្លាយជា Hits album ដែលមានអ្នកចាក់ស្ដាប់ច្រើនបំផុតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលក្លាយជាបទ Hots Song នៅលើកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ (TV music show) ជាប់ក្នុងកំពូលបទចម្រៀង ក្នុងទូរទស្សន៍ប៉ុស្ថិ៍លេខ៩ Top1 Music Cambodia TV9 និងបានជាប់ក្នុង Top1 Music Radio FM.97 (2008) by Apsara Radio FM 97 ផងដែរ ។ ហើយបទចម្រៀងរបស់នាងបន្តបន្ទាប់ទៀត គឺបទ &quot;១០០០ រាត្រី&quot; ចេញផ្សាយដោយ ផលិតកម្ម-អុឹម M CD Vol.5 ដែលជាបទចម្រៀងពេញនិយមនាពេលនោះផងដែរ ។&lt;ref&gt; Sabay News (2017) [https://news.sabay.com.kh/article/977135 ជាង​១​០​ឆ្នាំ មាស សុខសោភា ផ្លាស់​ប្ដូរទ្រនំ​ប៉ុន្មាន​?], Website: news.sabay.com.kh &lt;/ref&gt;

=== បទភ្លេងខ្មែរពេញនិយម (២០០៩) ===
'''Khmer Traditional Pop Music (2009)'''

ក្នុងឆ្នាំ ២០០៩ សុខសោភា បានចាកចេញពី ផលិតកម្ម-អុឹម មកចូលរួមក្នុង ផលិតកម្ម-សាន់ដេ (Sunday Production) នាងបានចេញបទចម្រៀងជាច្រើនបទ ដូចជាបទ &quot;រាំលេងបទ Boom&quot; ចេញផ្សាយដោយ ផលិតកម្ម-សាន់ដេ អាល់ប៊ុម CD Vol.101 និង ចេញជាប្រភេទបទចម្រៀង សម្រាប់រដូវកាលនៃ [[ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ]] ផងដែរ (Khmer Traditional Music) ក្នុងនោះបទ &quot;មករាំកន្ទ្រឹមឆ្នាំថ្មី&quot; ចេញផ្សាយដោយ ផលិតកម្ម-សាន់ដេ អាល់ប៊ុម CD Vol.104 ចេញផ្សាយនាដើមឆ្នាំ ២០១០ ហើយក៏ជាបទពេញនិយមមួយផងដែរ សម្រាប់ចង្វាក់ភ្លេងប្រពៃណីជាតិខ្មែរ ដែលមានការពេញនិយមចាក់ស្ដាប់យ៉ាងច្រើនក្នុងអំឡុងពេលនោះ ហើយវាក៏ជាអាល់ប៊ុមចុងក្រោយរបស់នាងផងដែរក្នុង ផលិតកម្ម-សាន់ដេ ។ ដោយមើលឃើញថា សុខសោភា ផ្ទាល់ពេលនោះ ហាក់មិនសូវមានការចាប់អារម្មពីទស្សនិជន និងមិនសូវមានអ្នកគាំទ្រច្រើននោះទេ សុខសោភា ក៏បានចាកចេញពីផលិតកម្ម-សាន់ដេ ទៅចូលរួមក្នុង (ផលិតកម្ម-ថោន/Town Production) នាពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ ២០១០ ។&lt;ref&gt; Monorom News (2014) [https://archive.monoroom.info/news/post/3957 មុន​នឹង​ក្លាយ​ជា​តារា​ល្បី តើ មាស សុខសោភា បាន​ឆ្លង​កាត់​អ្វី​ខ្លះ? (vdo)], Website: archive.monoroom.info &lt;/ref&gt;

=== តន្ត្រីទេសចរណ៍ ប្រទេសជប៉ុន (២០១១) ===
'''Meas Soksophea Music Japan Tour (2011)'''

ក្នុងឆ្នាំ ២០១០ ក្រោយចាកចេញពី ផលិតកម្ម-សាន់ដេ សុខសោភា បានមកចូលរួមក្នុង [[ផលិតកម្ម ទីក្រុង ភាពយន្ត]] និងបានចេញបទចម្រៀងក្នុង អាល់ប៊ុម ទី១ របស់នាង មានចំណងជើងថា៖ &quot;I am Sorry&quot; ដែលជាបទចម្រៀងពេញនិយមផងដែរ រហូតមកដល់ឆ្នាំ ២០១១ អ្នកគាំទ្ររបស់នាងបានអញ្ជើញនាង ឱ្យទៅសម្ដែងច្រៀង តន្ត្រីទេសចរណ៍នា [[ប្រទេសជប៉ុន]] តាមរយៈ សមាគមន៍ខ្មែរនៅប្រទេសជប៉ុន ហៅកាត់ថា (ស.ខ.ជ) សុខសោភា ក៏ទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងច្រើន ពីបណ្តាលជនជាតិខ្មែរដែលរស់នៅប្រទេសជប៉ុនផងដែរ ។&lt;ref&gt; Visal diary (2011)
កញ្ញា មាស សុខ​សោភា មក​ច្រៀង​នៅ​ជប៉ុន​នា​ចុង​សប្តាហ៍​នេះ, Website: visaldiary.wordpress.com, Publication: 02 August 2011 &lt;/ref&gt;

== ពានរង្វាន់ និង សមិទ្ធិផល (២០១២-២០១៣) ==
'''Accolades and achievements (2012-2013)'''
[[File:Meas Soksophea won Anachakdara awards.jpg|left|180px|thumb|Meas Soksophea won Anachakdara awards 2013]]

ក្នុងឆ្នាំ ២០១២-២០១៣ ជាភាពជោគជ័យមួយ របស់សុខសោភា ដែលបានឈ្នះពានរង្វាន់ អ្នកចម្រៀងស្រីល្អបំផុតប្រចាំឆ្នាំ (The Female Singer Artist of The Year) នៃកម្មវិធីទទួលពានរង្វាន់ (អាណាចក្រតារា) របស់ (ក្រុមហ៊ុនសប្បាយ/Sabay Company) ដែលមានសិល្បៈករជាច្រើនចូលរួម នៅ​សាលមហោស្រព​កោះពេជ្រ​កាលពី​រាត្រី​ថ្ងៃ​ទី​១៥ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០១៣ ។&lt;ref&gt; Phnom Penh Post (2013) [https://m.postkhmer.com/%E1%9E%9F%E1%9E%B7%E1%9E%9B%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9F%88%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%84%E1%9E%9F%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%98/%E1%9E%98%E1%9E%B6%E1%9E%9F-%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%81%E1%9E%9F%E1%9F%84%E1%9E%97%E1%9E%B6-%E1%9E%A2%E1%9E%9A%E1%9E%82%E1%9E%BB%E1%9E%8E%E2%80%8B%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9F%8B%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9F%81%E1%9E%A0%E1%9F%8D%E2%80%8B%E1%9E%95%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%9B%E1%9F%8B%E2%80%8B%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%9B%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E2%80%8B%E1%9E%85%E1%9E%B7%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F តារាចម្រៀង មាស សុខសោភា លើកពានអាណាចក្រតារា], Website: postkhmer.com &lt;/ref&gt; ក្រោយទទួលបានពាន អាណាចក្រតារា សុខសោភា បានដាក់បទចម្រៀងរបស់ខ្លួន ទៅក្នុងតន្ត្រីវីដេអូអន្តរជាតិ (Video evolution) ហៅកាត់ថា (វេវ៉ូ/[https://en.m.wikipedia.org/wiki/Vevo Vevo]) គឺជាសេវាកម្មបង្ហោះវីដេអូចម្រុះជាតិសាសន៍របស់អាមេរិក ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថា ជាកម្រិតវីដេអូតន្ត្រីល្អបំផុតសម្រាប់ការផ្តល់វីដេអូតន្ត្រីទៅកាន់ [https://en.m.wikipedia.org/wiki/YouTube YouTube] ការដាក់បទចម្រៀង សុខសោភា ធ្វើឡើងតាមរយៈក្រុមហ៊ុន Khmer Tree Music Group ដើម្បីឱ្យវីដេអូចម្រៀងក្លាយជា វីដេអូតន្ត្រីចម្រៀងអន្តរជាតិ ។&lt;ref&gt; Camnews (2013) [http://m.camnews.com.kh/detail.aspx?id=20714&amp;nocount=true បទថ្មីរបស់ មាស សុខសោភា ចូលក្នុង Youtube VEVO ជាលើកទី ២ (វីដេអូ)], Website: camnews.com.kh &lt;/ref&gt;

== អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី ==
'''Brand Ambassador'''
[[File:Meas Soksophea with Kim Hyung-jun.jpg|200px|thumb|Meas Soksophea with Kim Hyung-jun member of South Korean band SS501 2015]]

ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៤ ក្រុមហ៊ុនទូរគមនាគមន៍ចល័ត ហ័រវេយ/Huawei គឺជាសាជីវកម្មបច្ចេកវិទ្យាពហុជាតិសាសន៍របស់ចិន ដែលមានទីស្នាក់ការកណ្តាលនៅទីក្រុង (សិនចិន/Shenzhen) [[ប្រទេសចិន]] បានជ្រើសរើសយក តារាចម្រៀង មាស សុខសោភា ដោយប្រកាសតែងតាំងផ្លូវការណ៍ ជាតំណាង អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) នៃក្រុមហ៊ុនស្មាតហ្វូន (Huawei Cambodia) ។ លោក Carry Yang ជានាយកប្រតិបត្តិ ក្រុមហ៊ុន (Huawei) ប្រចាំនៅកម្ពុជាបានប្រាប់ឱ្យដឹងថា រូបលោកពិតជារីករាយណាស់ ដែលបានចាប់ដៃគូសហការ ក្នុងកិច្ចការងារនេះ ដោយលោកបានបញ្ចាក់ថា ការជ្រើសរើសយក តារាចម្រៀង មាស សុខសោភា ជាតំណាងផ្សព្វផ្សាយនេះ ព្រោះលោកជឿថា កញ្ញា មាស សុខសោភា ដែលជាតារាចម្រៀងកំពុងល្បីនៅកម្ពុជា ទើបសាកសម និងផលិតផលល្បីលំដាប់ពិភលោក ដូច Brand Huawei នេះ ។&lt;ref&gt; Share4kh (2014) [http://vshare4kh.blogspot.com/2014/03/miss-meas-soksophea-was-assigned-to-be.html?m=1#.YbipHlMxXus Meas Soksophea Was Assigned to be Brand Ambassador of Huawei], Website: Share4kh.com &lt;/ref&gt;

ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៥ តារាចម្រៀង មាស សុខសោភា និង ​តារាចម្រៀង​ប្រុស​កូរ៉េ​លោក គីម ហ្យុងជុន ([https://en.wikipedia.org/wiki/Kim_Hyung-jun Kim Hyung-jun]) ដែលត្រូវបានស្គាល់ថាជាក្រុមចម្រៀងកូរ៉េ ដ៏ល្បីមួយ គឺជាសមាជិកនៃក្រុមចម្រៀង [[កូរ៉េខាងត្បូង]] ('''[https://en.wikipedia.org/wiki/SS501 SS501]''') បាន​ទទួល​ងារ​ជា​អគ្គរដ្ឋទូត​សុច្ឆន្ទៈ​​របស់​អង្គការ​មនុស្សធម៌​កូរ៉េ W-Foundation/Cambodia កាលពី​ថ្ងៃ​អង្គារ​ទី​ ៣០ ខែ​មិថុនា ឆ្នាំ ២០១៥ តាមរយៈ​គម្រោង​មួយ​ហៅ​ថា HIP ដែល​ផ្តោត​សំខាន់​លើ​ការ​ជួយ​កម្មវិធី​ពិនិត្យ​ថែទាំ និង​អប់រំ​សុខភាព​ដល់​កម្មការិនី​ខ្មែរ​​កំពុង​​បម្រើ​ការងារ​នៅ​រោងចក្រ​កាត់ដេរ​កូរ៉េ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជាផងដែរ ។&lt;ref&gt; Phnom Penh Post (2015) [https://m.postkhmer.com/%E1%9E%87%E1%9E%B8%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%8F%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%8F/%E1%9E%98%E1%9E%B6%E1%9E%9F-%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%81%E1%9E%9F%E1%9F%84%E1%9E%97%E1%9E%B6-%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9B%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%AF%E1%9E%80%E1%9E%A2%E1%9E%82%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%9A%E1%9E%8A%E1%9F%92%E1%9E%8B%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%8F%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%85%E1%9F%92%E1%9E%86%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9F%88%E1%9E%9B%E1%9E%BE%E1%9E%80%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%96%E1%9E%9F%E1%9F%8B%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%81%E1%9E%97%E1%9E%B6%E1%9E%96%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%B7%E1%9E%93%E1%9E%B8%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A  មាស សុខសោភា ក្លាយជា​ឯកអគ្គរដ្ឋទូត​សុច្ឆន្ទៈ​របស់​អង្គការ​កូរ៉េ លើកកម្ពស់​សុខភាព​កម្មការិនីខ្មែរ], Website: postkhmer.com &lt;/ref&gt;

== កិច្ចការពារបរិស្ថាន (២០១៤-២០១៦) ==
'''Environmental protection (2014-2016)'''

ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៤ សុខសោភា បានចូលរួមក្នុងកិច្ចការពារព្រៃឈើ ជាមួយពលរដ្ឋសហគមន៍ក្នុងតំបន់ឱរ៉ាល់ ក្នុង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] ដោយរៀបចំឱ្យមានការដាំដើមឈើឡើងវិញ សុខសោភា ​បាន​អះអាង​ថា សកម្មភាព​ដាំ​ដើម​ឈើ​របស់​ខ្លួន​នេះ ធ្វើ​ឡើង​ដើម្បី​បណ្ដុះ​គំនិត បំផុសឱ្យមានការ​ស្រឡាញ់​ធម្មជាតិឡើងវិញ ។ សុខសោភា បាន​ចេញ​មុខ​ដោយ​ចាប់ដៃ​គ្នា​ជាមួយ​ប្រជាពលរដ្ឋ និង​ព្រះសង្ឃ​ការពារ​ព្រៃឈើ​យ៉ាងស្វាហាប់​នៅក្នុង​តំបន់​មួយ​នៅ ភ្នំឱរ៉ាល់ ស្ថិត​នៅ ស្រុក​ត្រពាំងជោរ ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ ដែល​កំពុង​រង​ការ​កាប់បំផ្លាញ ការ​ចាប់ដៃ​គ្នា​ជាមួយ​ប្រជាជន​ក្នុង​តំបន់ ភ្នំឱរ៉ាល់ ការពារ​ព្រៃឈើ​នោះ ត្រូវ​បាន​ធ្វើ​ឡើង​នៅក្នុង​គម្រោង​ផ្ទាល់​ខ្លួន​មួយ​ឈ្មោះ​ថា «ដើមឈើ ១០០០០ ដើម» គម្រោង​នេះ​បាន​ចាប់ផ្តើម​ក្រោម​ការ​គាំទ្រ​ពី​ក្រសួង​បរិស្ថាន និង​សហគមន៍​ក្នុង​តំបន់ ​។&lt;ref&gt; Phnom Penh Post (2014) [https://m.postkhmer.com/%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%96%E1%9E%BB%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%85%E1%9E%BB%E1%9E%84%E1%9E%9F%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9E%B6%E1%9E%A0%E1%9F%8D/%E1%9E%98%E1%9E%B6%E1%9E%9F-%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%81%E1%9E%9F%E1%9F%84%E1%9E%97%E1%9E%B6-%E1%9E%85%E1%9F%81%E1%9E%89%E1%9E%98%E1%9E%BB%E1%9E%81%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%96%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%83%E1%9E%88%E1%9E%BE%E1%9E%93%E1%9F%85%E1%9E%97%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9F%86%E1%9E%B1%E1%9E%9A%E1%9F%89%E1%9E%B6%E1%9E%9B%E1%9F%8B មាស សុខសោភា ចេញមុខការពារព្រៃឈើនៅភ្នំឱរ៉ាល់], Website: postkhmer.com &lt;/ref&gt;

=== ទិវាបិទភ្លើងមួយម៉ោងសម្រាប់ភពផែនដី (២០១៦) ===
'''Meas Soksophea Earth Hour (2016)'''
 

ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៦ សុខសោភា បានបំផុសគំនិត ដល់ យុវជន ឱ្យចូលរួមក្នុង ទិវាបិទភ្លើងមួយម៉ោងសម្រាប់ភពផែនដី ([https://en.m.wikipedia.org/wiki/Earth_Hour Earh Hour]) គឺជាចលនាទូទាំងពិភពលោកដែលរៀបចំដោយ World Wide Fund for Nature ដែលព្រឹត្តិការណ៍នេះត្រូវបានប្រារព្ធឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំ ដោយលើកទឹកចិត្តដល់បុគ្គល សហគមន៍ និងអាជីវកម្មនានាឱ្យបិទភ្លើងអគ្គិសនីដែលមិនសំខាន់ ដើម្បីកាត់បន្ថយដល់ការបំពុលបរិយាកាសភពផែនដី ដើម្បីរួមចំណែកក្នុងការ​កាត់​បន្ថយ​ការ​ប្រែប្រួល​អាកាស​ធាតុ​ផងដែរ ។ ទិវាបិទភ្លើងមួយម៉ោងសម្រាប់ភពផែនដី រៀបចំឡើងនៅ នៅ​សាកល​វិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​ភ្នំពេញ ថ្ងៃទី19 ខែមីនា ឆ្នាំ 2016 ក្រោមការឧប្ថម្ភនៃក្រុមហ៊ុនទូរសព្ទចល័ត សែលកាត កម្ពុជា (Cellcard Cambodia) ។&lt;ref&gt; Sabay News (2016) [https://news.sabay.com.kh/article/653736 សារ​ពិសេស​​របស់​កញ្ញា​ មាស​​ សុខសោភា ​​​ក្នុង​ទិវា​មួយ​ម៉ោង​សម្រាប់​​ភព​ផែនដី], Website: news.sabay.com.kh &lt;/ref&gt;

== ការឈ្នះពានតន្ត្រី NRG Music Awards (២០១៧-២០១៨) ==
'''Won NRG Music Awards (2017-2018)'''

ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៧-២០១៨ មាស សុខសោភា បានឈ្នះពានតន្ត្រី NRG Music Awards ដល់ទៅពីរលើកជាប់គ្នាផ្នែក តារាសិល្បៈស្រីល្អបំផុតប្រចាំឆ្នាំ &quot;Best Female Artist of the Year&quot; ឆ្នាំ 2017 និងបាន បានឈ្នះ ពានអ្នកចម្រៀងស្រីល្អបំផុតប្រចាំឆ្នាំ &quot;Best Female Song of The Year&quot; ឆ្នាំ 2018 ដែលពានរង្វាន់តន្ត្រី NRG គឺជាកម្មវិធីប្រគល់ពានរង្វាន់រៀបចំឡើងក្នុងគោលបំណងលើកទឹកចិត្តដល់យុវជនខ្មែរដែលមានទេពកោសល្យ គំនិតច្នៃប្រឌិត និងមានស្នាដៃក្នុងការតាក់តែងនិពន្ធ ព្រមទាំងផលិតនូវបទចម្រៀងថ្មីៗ ផងដែរ ។ ស្ថានីយវិទ្យុ NRG 89FM ដែលបានរៀបចំកម្មវិធី «NRG MUSIC AWARDS» ដោយបានចាត់ចំណាត់ថ្នាក់ បទចម្រៀងល្បីៗ ដែលទទួលបានការសំណូមពរ ឬ ភាពពេញនិយមខ្លាំង ពីសំណាក់មហាជន និងប្រិយមិត្តអ្នកស្ដាប់ ដោយតារាចម្រៀងល្បីៗទាំងនោះ បានទទួលនូវការលើកទឹកចិត្ត យ៉ាងធំធេង ដោយបានប្រគល់ពានរង្វាន់តន្ត្រីនេះ ចំពោះតារាចម្រៀង ដែលមានប្រជាប្រិយភាពបំផុត ប្រចាំឆ្នាំ ប្រចាំ​ស្ថានីយវិទ្យុ NRG89FM គឺជាស្ថានីយវិទ្យុតន្រ្តី​សម័យពេញនិយមលេខ១ទូទាំងប្រទេស ដែលផ្សាយផ្ទាល់២៤ម៉ោងក្នុង១ថ្ងៃ និង ៧ថ្ងៃក្នុង១សប្តាហ៍ NRG89FM វេទិកាតន្រ្តីសុទ្ធ ពីមួយថ្ងៃៗដែលមានចំនួនអ្នកស្តាប់កើនឡើងជាលំដាប់ផងដែរ ។&lt;ref&gt; Sabay News (2017) [https://news.sabay.com.kh/article/1002213 តារាចម្រៀងពេញនិយមច្រើនរូបទទួលពានរង្វាន់តន្រ្តីពីវិទ្យុ NRG89FM NRG ប្រចាំឆ្នាំ២០១៧], Website: news.sabay.com.kh, Publication: December 27, 2017 &lt;/ref&gt;

== ចូលរួមការប្រគុំតន្ត្រីអន្តរជាតិ (២០១៩) ==
'''Joind International Concert (2019)'''

មាស សុខសោភា ដែលបានតំណាងឱ្យអ្នកចម្រៀងកម្ពុជា ចូលរួមសម្តែងក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ &quot;[https://kccuk.org.uk/en/news/asean-fantasia/ Asean Fantasia]&quot; ដែលនឹងប្រព្រឹត្តទៅនៅថ្ងៃទី២៤ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៩ នៅ Changwon [[ប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង]] ។ ដោយនៅក្នុងកម្មវិធីនេះមានការចូលរួមពីសំណាក់តារា K-Pop ល្បីៗដូចជា PSY BOA Sandara Park ក្រុម NCT127 ជាដើម និង តារាចម្រៀងមកពីប្រទេសអាស៊ានទាំង៥ផងដែរ មានដូចជា៖ កម្ពុជា, [[ថៃ]], [[ឥណ្ឌូនេស៊ី]], [[វៀតណាម]] និង [[មីយ៉ាន់ម៉ា]] ។ ការប្រគុំតន្ត្រី Asean Fantasia នេះធ្វើឡើងដើម្បី បង្កើនទំនាក់ទំនងវប្បធម៌ រវាងប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង និង ប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ាន យោងតាមសេចក្ដីប្រកាសពត៌មាន របស់ក្រសួងវប្បធម៌កូរ៉េ ។&lt;ref&gt; Tnot News (2019) [https://m.tnaot.com/zh/m/detail/article/8737258 កញ្ញា មាស សុខសោភា និងតំណាងឱ្យកម្ពុជា ចូលរួមក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ «Asean Fantasia» នៅកូរ៉េខាងត្បូង], Website: tnaot.com, Publication: November 08, 2019 &lt;/ref&gt;

== សមិទ្ធិផល == 
'''Achievement'''

{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=10% | ឆ្នាំ
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=20% | ការដាក់ចូល
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=20% | ប្រភេទពាន
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=10% | លទ្ធផល
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=20% | ស្ថាប័នផ្សព្វផ្សាយ
|-
| align=&quot;center&quot; | 2008
| align=&quot;center&quot; | ដោះសារ
| align=&quot;center&quot; | Top1 Music Apsara FM
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#FFB6C1;&quot; | Nominated 
| align=&quot;center&quot; | Apsara 
Radio FM.97 Cambodia
|-
| align=&quot;center&quot; | 2008
| align=&quot;center&quot; | ដោះសារ
| align=&quot;center&quot; | Top 1 Music Cambodia TV9
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#FFB6C1;&quot; | Nominated 
| align=&quot;center&quot; | TV9 Cambodia
|-
| align=&quot;center&quot; | 2012 
| align=&quot;center&quot; | The Female Singer of The Year
| align=&quot;center&quot; | Anachakdara Awards
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#90EE90;&quot; | Won 
| align=&quot;center&quot; | [https://sabay.com/ Sabay Digital Corporation]&lt;ref&gt; Phnom Penh Post (2012) [https://www.postkhmer.com/%E1%9E%9F%E1%9E%B7%E1%9E%9B%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9F%88%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%84%E1%9E%9F%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%98/%E1%9E%96%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%9A%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9F%8B-%E1%9E%A2%E1%9E%B6%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9A%E2%80%8B%E1%9E%8F%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%B6 ពានរង្វាន់ អាណាចក្រតារា], Website: postkhmer.com, Publication: February 17, 2012 &lt;/ref&gt;
|-
| align=&quot;center&quot; | 2013 
| align=&quot;center&quot; | The Female Singer of The Year
| align=&quot;center&quot; | Anachakdara Awards
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#90EE90;&quot; | Won 
| align=&quot;center&quot; | [https://sabay.com/ Sabay Digital Corporation]&lt;ref&gt; Camnews (2013) [http://www.camnews.org/2013/08/16/%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9F%8B%E1%9E%96%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%91%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E2%80%8B%E1%9F%A3%E1%9F%A3%E2%80%8B%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E2%80%8B/ ម្ចាស់ពាន​ទាំង​៣៣​រូប​ក្នុង​កម្មវិធី​អាណាចក្រតារា​ឆ្នាំ២០១៣​], Website: camnews.org, Publication: August 16, 2013 &lt;/ref&gt;
|-
| align=&quot;center&quot; | 2017
| align=&quot;center&quot; | Best Female Artist of The Year 
| align=&quot;center&quot; | NRG Music Awards
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#90EE90;&quot; | Won 
| align=&quot;center&quot; | NRG Radio FM.89 Cambodia.&lt;ref&gt; World Bridge Media (2017) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved &lt;/ref&gt;
|-
| align=&quot;center&quot; | 2018
| align=&quot;center&quot; | Best Female Song of The Year 
| align=&quot;center&quot; | NRG Music Awards
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#90EE90;&quot; | Won 
| align=&quot;center&quot; | NRG Radio FM.89 Cambodia.&lt;ref&gt; World Bridge Media (2018) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved &lt;/ref&gt;
|}

== កាត់ឡុកតន្ត្រី ==
'''Discography'''

{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background-color:#D3D3D3&quot; width=20% | អាល់ប៊ុម
! style=&quot;background-color:#D3D3D3&quot; width=10% | ប្រភេទតន្ត្រី
! style=&quot;background-color:#D3D3D3&quot; width=15% | សិល្បៈ
! style=&quot;background-color:#D3D3D3&quot; width=10% | ឆ្នាំចេញផ្សាយ
! style=&quot;background-color:#D3D3D3&quot; width=20% | ផលិតកម្ម
|-
| align=&quot;center&quot; | ១០១ ហេតុផល 
| align=&quot;center&quot; | Pop Music
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2005
| align=&quot;center&quot; | ចេនឡាប្រាដឺ
CD Vol.06
|-
| align=&quot;center&quot; | ដោះសារ
| align=&quot;center&quot; | Pop Music
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2008 
| align=&quot;center&quot; | ផលិតកម្ម M
CD Vol.01
|-
| align=&quot;center&quot; | 1000 រាត្រី
| align=&quot;center&quot; | Blues 
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2008 
| align=&quot;center&quot; | ផលិតកម្ម M
CD Vol.05
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Sunday (អាល់ប៊ុម 97)|ហេតុអ្វីមនុស្សស្រលាញ់គ្នាមិនបានជួបគ្នា]]
| align=&quot;center&quot; | Classic, Pop Music
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]]
| align=&quot;center&quot; | 2009 
| align=&quot;center&quot; | សាន់ដេ
CD Vol.97
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Sunday (អាល់ប៊ុម 101)|រាំលេងបទ Boom]]
| align=&quot;center&quot; | Pop Music, Latin, Dance
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]]
| align=&quot;center&quot; | 2009 
| align=&quot;center&quot; | សាន់ដេ
CD Vol.101
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Sunday (អាល់ប៊ុម 104)|មករាំកន្ទ្រឹមឆ្នាំថ្មី]]
| align=&quot;center&quot; | Khmer Music, Country
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]]
| align=&quot;center&quot; | 2010 
| align=&quot;center&quot; | សាន់ដេ
CD Vol.104
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Town (អាល់ប៊ុម 04)|I am Sorry]]
| align=&quot;center&quot; | Blues
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]]
| align=&quot;center&quot; | 2010 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.04
|-
| align=&quot;center&quot; | ក្រែងចិត្តសង្សារចាស់
| align=&quot;center&quot; | Blues
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]]
| align=&quot;center&quot; | 2011 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.09
|-
| align=&quot;center&quot; | បើនាងបានបង
| align=&quot;center&quot; | Khmer Music, Country
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] Ft. ខេម
| align=&quot;center&quot; | 2011 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.10
|-
| align=&quot;center&quot; | ក្រមុំចាកស្រុក
| align=&quot;center&quot; | Khmer Music, Country
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] Ft. ខេម
| align=&quot;center&quot; | 2011 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.11
|-
| align=&quot;center&quot; | សុំមិនស្គាល់បងបានទេ
| align=&quot;center&quot; | Classic
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]]
| align=&quot;center&quot; | 2011 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.15
|-
| align=&quot;center&quot; | Baby
| align=&quot;center&quot; | Pop Music
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]]
| align=&quot;center&quot; | 2011 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.17
|-
| align=&quot;center&quot; | បងកុំទៅណា
| align=&quot;center&quot; | Latin, Dance
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] Ft. ឌីជេ ក្ដិប
| align=&quot;center&quot; | 2011 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.19
|-
| align=&quot;center&quot; | ពិន្ទុ១០០
| align=&quot;center&quot; | Classic
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2011 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.20
|-
| align=&quot;center&quot; | ពេលគេងលក់ទើបអាចភ្លេចបង
| align=&quot;center&quot; | Blues
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2012 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.26
|-
| align=&quot;center&quot; | ខ្មាសគេប៉ុនណាបើបងបែកអូន
| align=&quot;center&quot; | Blues
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2012 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.29
|-
| align=&quot;center&quot; | ធ្វើម៉េចខ្ញុំមិនស្អាតដូចគេ
| align=&quot;center&quot; | Classic
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2013 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.32
|-
| align=&quot;center&quot; | ដើមឈើស្នេហ៍
| align=&quot;center&quot; | Blues
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2013 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.39
|-
| align=&quot;center&quot; | សង្សារនិស្សិត
| align=&quot;center&quot; | Classic
| align=&quot;center&quot; | ណាំ ប៊ុណ្ណារ័ត្ន Ft. [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2013 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.42
|-
| align=&quot;center&quot; | ខ្ញុំស្មោះគេ គេស្មោះអ្នកផ្សេង
| align=&quot;center&quot; | R &amp; B
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2014 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.46
|-
| align=&quot;center&quot; | អារម្មណ៍ត្រូវការបង
| align=&quot;center&quot; | Classic
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2014 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.47
|}

== ដូច្នេះ ==
'''Also'''
* [[អ្នកចម្រៀងកម្ពុជា]]

== ឯកសារយោង ==
[[Category:អ្នកចម្រៀងខ្មែរ]]</text>
      <sha1>44cm4ku5xcsjvg2ug8hw1h6egst4rkz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>282513</id>
      <parentid>282512</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T22:35:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>142</id>
      </contributor>
      <comment>Removing [[:c:File:Meas_Soksophea_with_Kim_Hyung-jun.jpg|Meas_Soksophea_with_Kim_Hyung-jun.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Rosenzweig|Rosenzweig]] because: [[:c:COM:VRT|No permission]] since 10 July 2022.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41985" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;width:1em;&quot;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #778899;&quot; colspan=&quot;2&quot;|&lt;p style=&quot;font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;&gt; មាស សុខសោភា &lt;/p&gt;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
| colspan=&quot;2&quot; | 
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #ABCDEF;&quot; colspan=&quot;2&quot; | Meas Soksophea 2021 &lt;br&gt; 
|- style=&quot;background: #f1f5fc;&quot;
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ឈ្មោះ'''
| [[មាស សុខសោភា]]
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត'''
|{{Birth date and age|1984|1|29|df=yes}}
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''សញ្ជាតិ'''
| {{KHM}}
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ប្រភេទតន្ត្រី'''
|​Khmer traditional Music, Classic, Pop, R&amp;B, Rock, Latin, &amp; Hip hop.
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ឆ្នាំសកម្ម''' 
|2004-បច្ចុប្បន្ន
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''អជីបសិល្បៈ''' 
| 
* អ្នកចម្រៀង 
* តួសម្ដែងស្រី 
* អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី 
(Brand Ambassador)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ស្លាកតន្ត្រី''' 
| ផលិតកម្មរាម (Ream)
2021-បច្ចុប្បន្ន
|}

'''មាស សុខសោភា''' ([[អង់គ្លេស]]: Meas Soksophea) ​(កើត​នៅ​ថ្ងៃ​ទី ២៩ ខែ មករា ឆ្នាំ ១៩៨៤) នាងគឺជាតារាចម្រៀងកម្ពុជាមួយរូបដែលបានបង្ហាញខ្លួនក្នុងឆ្នាំ ២០០៤ ឱ្យផលិត​កម្ម-រស្មីស្ទឹងសង្កែ យ៉ាងណាទស្សនិជនបានចាប់ផ្ដើមស្គាល់នាងក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៥ តាមរយៈ​បទចម្រៀងមាន ចំណងជើងថា (១០១ ហេតុផល) ចេញផ្សាយដោយ​ផលិតកម្ម​-ចេនឡា ប្រាដឺ (Chenla Brother Production) ដោយការខិតខំប្រឹងប្រែង សុខសោភា បានជំនះ ដាក់បទចម្រៀងរបស់ខ្លួនទៅក្នុងតន្ត្រីវីដេអូអន្តរជាតិ (Video evolution) ហៅកាត់ថា  (វេវ៉ូ/[https://en.m.wikipedia.org/wiki/Vevo Vevo]) ក្នុងឆ្នាំ ២០១៣ ។​

== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''

មាស សុខសោភា​ កើត​នៅ​ថ្ងៃ​ទី ២៩ ខែ មករា ឆ្នាំ ១៩៨៤ នៅ [[ខេត្ត​កំពង់​ស្ពឺ]] មាន​​ឪពុក​ ឈ្មោះ​ មាស​ សារឹម​ អតីត​ប្រធាន​មន្ទីរ​ឧស្សាហកម្ម ខេត្ត​កំពង់​ស្ពឺ​​ ហើយ​ម្ដាយ​ឈ្មោះ​ សុខ វិលន់ ​ជា​អតីត​បុគ្គលិក​នៅ​ក្នុង​មន្ទីរ​ឧស្សាហកម្ម​នោះ​ដែរ​ ។ សុខ​សោភា​ មាន​បងប្អូន ៣ នាក់ ហើយ​នាង​ជា​កូន​ទី​ ២​ នៅ​ក្នុង​គ្រួសារ ។ កូនច្បង​នៅ​ក្នុង​គ្រួសារ គឺ ​លោក មាស សុខ​រតនៈ ជា​អ្នក​និពន្ធ​បទចម្រៀង​ផងដែរ បច្ចុប្បន្នលោកគឺជាអ្នក​ចាត់​ការ​ទូទៅ​ប្រចាំ​ផលិត​កម្ម​ថោន​ និង កូន​ពៅ​គឺ មាស​ សុខ​វណ្ណៈ ជានាយ​ទាហ៊ាន ។ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩០ ក្រុមគ្រួសារ សុខសោភា បានសម្រេចចិត្តផ្លាសពីការរស់នៅ [[ខេត្ត​កំពង់​ស្ពឺ]] មកតាំងលំនៅក្នុង [[ស្រុកកៀនស្វាយ]] [[ខេត្តកណ្ដាល]] បានមួយរយៈ ឪពុករបស់នាងបានទទួលមរណៈភាព ដូចនេះបន្ទុកផ្គត់ផ្គង់គ្រួសារ បានធ្លាក់ទៅកាន់កូនៗរបស់លោកវិញនោះគឺ សុខសោភាផ្ទាល់ និង បងប្រុសរបស់នាង ដោយហេតុនេះអ្នកទាំងពីរសម្រេចចិត្តទៅច្រៀង នៅតាមរោងមង្គលការផ្សេងៗ ជាមួយនិងប្រាក់ឈ្នួលបន្តិចបន្តួច រហូតមកដល់ឆ្នាំ ២០០០ ប្រទេសកម្ពុជា បានជួបទឹកជំនន់ធំបំផុតក្នុងប្រទេស (Cambodia: Floods 2000) បានប៉ះពាល់ទៅដល់សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាធ្ងន់ធ្ងរបំផុត ដោយខាតបង់ប្រណាណជា ១៦១ លានដុល្លារ អាមេរិក (loss of approximately $161 million) និងបានប៉ះពាល់ប្រជាពលរដ្ឋប្រមាណជា ៧៥ មុឺននាក់ ។&lt;ref&gt; relifeweb (2002)  
[https://reliefweb.int/report/cambodia/cambodia-floods-appeal-no-222000-final-report Cambodia: Floods appeal No. 22/2000 final report], Published: 3 January 2002 Website: reliefweb.int &lt;/ref&gt; ដោយហេតុនេះ វាបានប៉ះពាល់ទៅដល់ការរកចំនូលរបស់ សុខសោភា ផងដែរ ដោយជួបវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុធ្ងន់ធ្ងរ សុខ សោភា ក៏សម្រេចចិត្តបោះបង់ការសិក្សាត្រឹម ថ្នាក់វិទ្យាល័យ ថ្នាក់ទី១០ ហើយនាងបានផ្លាសទីលំនៅជាលើកទីពីរ ដោយចាកចេញពីខេត្តកណ្ដាល មក 
[[ក្រុងភ្នំពេញ]] ក្នុងឆ្នាំ ២០០២ ហើយបន្តការដើរច្រៀងតាម ភោជនីយដ្ឋាន និង មជ្ឈមណ្ឌលកំសាន្តក្នុងក្រុងភ្នំពេញ រហូតដល់នាងមានឱកាសបានច្រៀងក្នុង ផលិតកម្ម-រស្មីស្ទឹងសង្កែ ក្នុងឆ្នាំ ២០០៤ ។&lt;ref&gt; Sabay News (2014)   
[https://news.sabay.com.kh/article/257 មាស សុខសោភា ច្រៀង​ ១ថ្ងៃ ១-២ ដុល្លារ ក្លាយ​ជា​តារា​ចម្រៀង​ល្បី​ប្រចាំ​ប្រទេស​], Website: news.sabay.com.kh &lt;/ref&gt;

== អជីពតន្ត្រី == 
'''Music career'''
=== ភាពពេញនិយម (២០០៥-២០០៩) ===
'''Popularity (2005-2009)'''

ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៥ សុខសោភា បានចាកចេញពី ផលិតកម្ម-រស្មីស្ទឹងសង្កែ ទៅចូលរួមក្នុង ផលិតកម្ម-ចេនឡា ប្រាដឺ (Chenla Brother Production) នាងបានចេញបទចម្រៀងជាច្រើនបទ ក្នុងនោះមានបទ (១០១ ហេតុផល) ជាបទដែលនាងទទួលបានការគាំទ្រ និង ពេញនិយមជាច្រើនក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលធ្លាប់ដាក់ចូលក្នុងកម្មវិធី តន្ត្រីទូរទស្សន៍អន្តរជាតិ (Music Television) ហៅកាត់ថា [https://en.m.wikipedia.org/wiki/MTV MTV] ផងដែរ ។&lt;ref&gt; Texas Pete Mayes &amp; His Houserockers Blues Band (2007) [http://testicanzoni.mtv.it/testi-Texas-Pete-Mayes---His-Houserockers-Blues-Band_123775/testo-Christmas-Holidays-7471841 Testo Christmas Holidays], Website: testicanzoni.mtv.it &lt;/ref&gt; រហូតមកដល់ឆ្នាំ ២០០៧ ផលិតកម្ម ចេនឡា-ប្រាដឺ បានប្រកាសបិទផលិតកម្មរបស់ខ្លួន ជាហេតុធ្វើឱ្យ សុខសោភា បានទៅចូលរួមក្នុងផលិតកម្មយូធូ (U2 Entertantment) មួយរយៈខ្លី នាងបានចេញបទចម្រៀងមួយចំនួន តែហាក់មិនមានការគាំទ្រនោះទេ ដោយសារតែផលិតកម្មយូធូ ប្រកាសបិទទ្វារក្ស័យធុនផងដែរនោះ នាងបានមកចួលរួមក្នុង ផលិតកម្ម-អុឹម (M-Production) ក្នុងឆ្នាំ ២០០៨ ដែលចេញក្នុងអាល់ប៊ុមទី១ គឺបទ &quot;ដោះសារ&quot; បានក្លាយជា Hits album ដែលមានអ្នកចាក់ស្ដាប់ច្រើនបំផុតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលក្លាយជាបទ Hots Song នៅលើកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ (TV music show) ជាប់ក្នុងកំពូលបទចម្រៀង ក្នុងទូរទស្សន៍ប៉ុស្ថិ៍លេខ៩ Top1 Music Cambodia TV9 និងបានជាប់ក្នុង Top1 Music Radio FM.97 (2008) by Apsara Radio FM 97 ផងដែរ ។ ហើយបទចម្រៀងរបស់នាងបន្តបន្ទាប់ទៀត គឺបទ &quot;១០០០ រាត្រី&quot; ចេញផ្សាយដោយ ផលិតកម្ម-អុឹម M CD Vol.5 ដែលជាបទចម្រៀងពេញនិយមនាពេលនោះផងដែរ ។&lt;ref&gt; Sabay News (2017) [https://news.sabay.com.kh/article/977135 ជាង​១​០​ឆ្នាំ មាស សុខសោភា ផ្លាស់​ប្ដូរទ្រនំ​ប៉ុន្មាន​?], Website: news.sabay.com.kh &lt;/ref&gt;

=== បទភ្លេងខ្មែរពេញនិយម (២០០៩) ===
'''Khmer Traditional Pop Music (2009)'''

ក្នុងឆ្នាំ ២០០៩ សុខសោភា បានចាកចេញពី ផលិតកម្ម-អុឹម មកចូលរួមក្នុង ផលិតកម្ម-សាន់ដេ (Sunday Production) នាងបានចេញបទចម្រៀងជាច្រើនបទ ដូចជាបទ &quot;រាំលេងបទ Boom&quot; ចេញផ្សាយដោយ ផលិតកម្ម-សាន់ដេ អាល់ប៊ុម CD Vol.101 និង ចេញជាប្រភេទបទចម្រៀង សម្រាប់រដូវកាលនៃ [[ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ]] ផងដែរ (Khmer Traditional Music) ក្នុងនោះបទ &quot;មករាំកន្ទ្រឹមឆ្នាំថ្មី&quot; ចេញផ្សាយដោយ ផលិតកម្ម-សាន់ដេ អាល់ប៊ុម CD Vol.104 ចេញផ្សាយនាដើមឆ្នាំ ២០១០ ហើយក៏ជាបទពេញនិយមមួយផងដែរ សម្រាប់ចង្វាក់ភ្លេងប្រពៃណីជាតិខ្មែរ ដែលមានការពេញនិយមចាក់ស្ដាប់យ៉ាងច្រើនក្នុងអំឡុងពេលនោះ ហើយវាក៏ជាអាល់ប៊ុមចុងក្រោយរបស់នាងផងដែរក្នុង ផលិតកម្ម-សាន់ដេ ។ ដោយមើលឃើញថា សុខសោភា ផ្ទាល់ពេលនោះ ហាក់មិនសូវមានការចាប់អារម្មពីទស្សនិជន និងមិនសូវមានអ្នកគាំទ្រច្រើននោះទេ សុខសោភា ក៏បានចាកចេញពីផលិតកម្ម-សាន់ដេ ទៅចូលរួមក្នុង (ផលិតកម្ម-ថោន/Town Production) នាពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ ២០១០ ។&lt;ref&gt; Monorom News (2014) [https://archive.monoroom.info/news/post/3957 មុន​នឹង​ក្លាយ​ជា​តារា​ល្បី តើ មាស សុខសោភា បាន​ឆ្លង​កាត់​អ្វី​ខ្លះ? (vdo)], Website: archive.monoroom.info &lt;/ref&gt;

=== តន្ត្រីទេសចរណ៍ ប្រទេសជប៉ុន (២០១១) ===
'''Meas Soksophea Music Japan Tour (2011)'''

ក្នុងឆ្នាំ ២០១០ ក្រោយចាកចេញពី ផលិតកម្ម-សាន់ដេ សុខសោភា បានមកចូលរួមក្នុង [[ផលិតកម្ម ទីក្រុង ភាពយន្ត]] និងបានចេញបទចម្រៀងក្នុង អាល់ប៊ុម ទី១ របស់នាង មានចំណងជើងថា៖ &quot;I am Sorry&quot; ដែលជាបទចម្រៀងពេញនិយមផងដែរ រហូតមកដល់ឆ្នាំ ២០១១ អ្នកគាំទ្ររបស់នាងបានអញ្ជើញនាង ឱ្យទៅសម្ដែងច្រៀង តន្ត្រីទេសចរណ៍នា [[ប្រទេសជប៉ុន]] តាមរយៈ សមាគមន៍ខ្មែរនៅប្រទេសជប៉ុន ហៅកាត់ថា (ស.ខ.ជ) សុខសោភា ក៏ទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងច្រើន ពីបណ្តាលជនជាតិខ្មែរដែលរស់នៅប្រទេសជប៉ុនផងដែរ ។&lt;ref&gt; Visal diary (2011)
កញ្ញា មាស សុខ​សោភា មក​ច្រៀង​នៅ​ជប៉ុន​នា​ចុង​សប្តាហ៍​នេះ, Website: visaldiary.wordpress.com, Publication: 02 August 2011 &lt;/ref&gt;

== ពានរង្វាន់ និង សមិទ្ធិផល (២០១២-២០១៣) ==
'''Accolades and achievements (2012-2013)'''
[[File:Meas Soksophea won Anachakdara awards.jpg|left|180px|thumb|Meas Soksophea won Anachakdara awards 2013]]

ក្នុងឆ្នាំ ២០១២-២០១៣ ជាភាពជោគជ័យមួយ របស់សុខសោភា ដែលបានឈ្នះពានរង្វាន់ អ្នកចម្រៀងស្រីល្អបំផុតប្រចាំឆ្នាំ (The Female Singer Artist of The Year) នៃកម្មវិធីទទួលពានរង្វាន់ (អាណាចក្រតារា) របស់ (ក្រុមហ៊ុនសប្បាយ/Sabay Company) ដែលមានសិល្បៈករជាច្រើនចូលរួម នៅ​សាលមហោស្រព​កោះពេជ្រ​កាលពី​រាត្រី​ថ្ងៃ​ទី​១៥ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០១៣ ។&lt;ref&gt; Phnom Penh Post (2013) [https://m.postkhmer.com/%E1%9E%9F%E1%9E%B7%E1%9E%9B%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9F%88%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%84%E1%9E%9F%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%98/%E1%9E%98%E1%9E%B6%E1%9E%9F-%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%81%E1%9E%9F%E1%9F%84%E1%9E%97%E1%9E%B6-%E1%9E%A2%E1%9E%9A%E1%9E%82%E1%9E%BB%E1%9E%8E%E2%80%8B%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9F%8B%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9F%81%E1%9E%A0%E1%9F%8D%E2%80%8B%E1%9E%95%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%9B%E1%9F%8B%E2%80%8B%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%9B%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E2%80%8B%E1%9E%85%E1%9E%B7%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F តារាចម្រៀង មាស សុខសោភា លើកពានអាណាចក្រតារា], Website: postkhmer.com &lt;/ref&gt; ក្រោយទទួលបានពាន អាណាចក្រតារា សុខសោភា បានដាក់បទចម្រៀងរបស់ខ្លួន ទៅក្នុងតន្ត្រីវីដេអូអន្តរជាតិ (Video evolution) ហៅកាត់ថា (វេវ៉ូ/[https://en.m.wikipedia.org/wiki/Vevo Vevo]) គឺជាសេវាកម្មបង្ហោះវីដេអូចម្រុះជាតិសាសន៍របស់អាមេរិក ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថា ជាកម្រិតវីដេអូតន្ត្រីល្អបំផុតសម្រាប់ការផ្តល់វីដេអូតន្ត្រីទៅកាន់ [https://en.m.wikipedia.org/wiki/YouTube YouTube] ការដាក់បទចម្រៀង សុខសោភា ធ្វើឡើងតាមរយៈក្រុមហ៊ុន Khmer Tree Music Group ដើម្បីឱ្យវីដេអូចម្រៀងក្លាយជា វីដេអូតន្ត្រីចម្រៀងអន្តរជាតិ ។&lt;ref&gt; Camnews (2013) [http://m.camnews.com.kh/detail.aspx?id=20714&amp;nocount=true បទថ្មីរបស់ មាស សុខសោភា ចូលក្នុង Youtube VEVO ជាលើកទី ២ (វីដេអូ)], Website: camnews.com.kh &lt;/ref&gt;

== អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី ==
'''Brand Ambassador'''
 

ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៤ ក្រុមហ៊ុនទូរគមនាគមន៍ចល័ត ហ័រវេយ/Huawei គឺជាសាជីវកម្មបច្ចេកវិទ្យាពហុជាតិសាសន៍របស់ចិន ដែលមានទីស្នាក់ការកណ្តាលនៅទីក្រុង (សិនចិន/Shenzhen) [[ប្រទេសចិន]] បានជ្រើសរើសយក តារាចម្រៀង មាស សុខសោភា ដោយប្រកាសតែងតាំងផ្លូវការណ៍ ជាតំណាង អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) នៃក្រុមហ៊ុនស្មាតហ្វូន (Huawei Cambodia) ។ លោក Carry Yang ជានាយកប្រតិបត្តិ ក្រុមហ៊ុន (Huawei) ប្រចាំនៅកម្ពុជាបានប្រាប់ឱ្យដឹងថា រូបលោកពិតជារីករាយណាស់ ដែលបានចាប់ដៃគូសហការ ក្នុងកិច្ចការងារនេះ ដោយលោកបានបញ្ចាក់ថា ការជ្រើសរើសយក តារាចម្រៀង មាស សុខសោភា ជាតំណាងផ្សព្វផ្សាយនេះ ព្រោះលោកជឿថា កញ្ញា មាស សុខសោភា ដែលជាតារាចម្រៀងកំពុងល្បីនៅកម្ពុជា ទើបសាកសម និងផលិតផលល្បីលំដាប់ពិភលោក ដូច Brand Huawei នេះ ។&lt;ref&gt; Share4kh (2014) [http://vshare4kh.blogspot.com/2014/03/miss-meas-soksophea-was-assigned-to-be.html?m=1#.YbipHlMxXus Meas Soksophea Was Assigned to be Brand Ambassador of Huawei], Website: Share4kh.com &lt;/ref&gt;

ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៥ តារាចម្រៀង មាស សុខសោភា និង ​តារាចម្រៀង​ប្រុស​កូរ៉េ​លោក គីម ហ្យុងជុន ([https://en.wikipedia.org/wiki/Kim_Hyung-jun Kim Hyung-jun]) ដែលត្រូវបានស្គាល់ថាជាក្រុមចម្រៀងកូរ៉េ ដ៏ល្បីមួយ គឺជាសមាជិកនៃក្រុមចម្រៀង [[កូរ៉េខាងត្បូង]] ('''[https://en.wikipedia.org/wiki/SS501 SS501]''') បាន​ទទួល​ងារ​ជា​អគ្គរដ្ឋទូត​សុច្ឆន្ទៈ​​របស់​អង្គការ​មនុស្សធម៌​កូរ៉េ W-Foundation/Cambodia កាលពី​ថ្ងៃ​អង្គារ​ទី​ ៣០ ខែ​មិថុនា ឆ្នាំ ២០១៥ តាមរយៈ​គម្រោង​មួយ​ហៅ​ថា HIP ដែល​ផ្តោត​សំខាន់​លើ​ការ​ជួយ​កម្មវិធី​ពិនិត្យ​ថែទាំ និង​អប់រំ​សុខភាព​ដល់​កម្មការិនី​ខ្មែរ​​កំពុង​​បម្រើ​ការងារ​នៅ​រោងចក្រ​កាត់ដេរ​កូរ៉េ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជាផងដែរ ។&lt;ref&gt; Phnom Penh Post (2015) [https://m.postkhmer.com/%E1%9E%87%E1%9E%B8%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%8F%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%8F/%E1%9E%98%E1%9E%B6%E1%9E%9F-%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%81%E1%9E%9F%E1%9F%84%E1%9E%97%E1%9E%B6-%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9B%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%AF%E1%9E%80%E1%9E%A2%E1%9E%82%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%9A%E1%9E%8A%E1%9F%92%E1%9E%8B%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%8F%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%85%E1%9F%92%E1%9E%86%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9F%88%E1%9E%9B%E1%9E%BE%E1%9E%80%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%96%E1%9E%9F%E1%9F%8B%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%81%E1%9E%97%E1%9E%B6%E1%9E%96%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%B7%E1%9E%93%E1%9E%B8%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A  មាស សុខសោភា ក្លាយជា​ឯកអគ្គរដ្ឋទូត​សុច្ឆន្ទៈ​របស់​អង្គការ​កូរ៉េ លើកកម្ពស់​សុខភាព​កម្មការិនីខ្មែរ], Website: postkhmer.com &lt;/ref&gt;

== កិច្ចការពារបរិស្ថាន (២០១៤-២០១៦) ==
'''Environmental protection (2014-2016)'''

ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៤ សុខសោភា បានចូលរួមក្នុងកិច្ចការពារព្រៃឈើ ជាមួយពលរដ្ឋសហគមន៍ក្នុងតំបន់ឱរ៉ាល់ ក្នុង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] ដោយរៀបចំឱ្យមានការដាំដើមឈើឡើងវិញ សុខសោភា ​បាន​អះអាង​ថា សកម្មភាព​ដាំ​ដើម​ឈើ​របស់​ខ្លួន​នេះ ធ្វើ​ឡើង​ដើម្បី​បណ្ដុះ​គំនិត បំផុសឱ្យមានការ​ស្រឡាញ់​ធម្មជាតិឡើងវិញ ។ សុខសោភា បាន​ចេញ​មុខ​ដោយ​ចាប់ដៃ​គ្នា​ជាមួយ​ប្រជាពលរដ្ឋ និង​ព្រះសង្ឃ​ការពារ​ព្រៃឈើ​យ៉ាងស្វាហាប់​នៅក្នុង​តំបន់​មួយ​នៅ ភ្នំឱរ៉ាល់ ស្ថិត​នៅ ស្រុក​ត្រពាំងជោរ ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ ដែល​កំពុង​រង​ការ​កាប់បំផ្លាញ ការ​ចាប់ដៃ​គ្នា​ជាមួយ​ប្រជាជន​ក្នុង​តំបន់ ភ្នំឱរ៉ាល់ ការពារ​ព្រៃឈើ​នោះ ត្រូវ​បាន​ធ្វើ​ឡើង​នៅក្នុង​គម្រោង​ផ្ទាល់​ខ្លួន​មួយ​ឈ្មោះ​ថា «ដើមឈើ ១០០០០ ដើម» គម្រោង​នេះ​បាន​ចាប់ផ្តើម​ក្រោម​ការ​គាំទ្រ​ពី​ក្រសួង​បរិស្ថាន និង​សហគមន៍​ក្នុង​តំបន់ ​។&lt;ref&gt; Phnom Penh Post (2014) [https://m.postkhmer.com/%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%96%E1%9E%BB%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%85%E1%9E%BB%E1%9E%84%E1%9E%9F%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9E%B6%E1%9E%A0%E1%9F%8D/%E1%9E%98%E1%9E%B6%E1%9E%9F-%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%81%E1%9E%9F%E1%9F%84%E1%9E%97%E1%9E%B6-%E1%9E%85%E1%9F%81%E1%9E%89%E1%9E%98%E1%9E%BB%E1%9E%81%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%96%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%83%E1%9E%88%E1%9E%BE%E1%9E%93%E1%9F%85%E1%9E%97%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9F%86%E1%9E%B1%E1%9E%9A%E1%9F%89%E1%9E%B6%E1%9E%9B%E1%9F%8B មាស សុខសោភា ចេញមុខការពារព្រៃឈើនៅភ្នំឱរ៉ាល់], Website: postkhmer.com &lt;/ref&gt;

=== ទិវាបិទភ្លើងមួយម៉ោងសម្រាប់ភពផែនដី (២០១៦) ===
'''Meas Soksophea Earth Hour (2016)'''
 

ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៦ សុខសោភា បានបំផុសគំនិត ដល់ យុវជន ឱ្យចូលរួមក្នុង ទិវាបិទភ្លើងមួយម៉ោងសម្រាប់ភពផែនដី ([https://en.m.wikipedia.org/wiki/Earth_Hour Earh Hour]) គឺជាចលនាទូទាំងពិភពលោកដែលរៀបចំដោយ World Wide Fund for Nature ដែលព្រឹត្តិការណ៍នេះត្រូវបានប្រារព្ធឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំ ដោយលើកទឹកចិត្តដល់បុគ្គល សហគមន៍ និងអាជីវកម្មនានាឱ្យបិទភ្លើងអគ្គិសនីដែលមិនសំខាន់ ដើម្បីកាត់បន្ថយដល់ការបំពុលបរិយាកាសភពផែនដី ដើម្បីរួមចំណែកក្នុងការ​កាត់​បន្ថយ​ការ​ប្រែប្រួល​អាកាស​ធាតុ​ផងដែរ ។ ទិវាបិទភ្លើងមួយម៉ោងសម្រាប់ភពផែនដី រៀបចំឡើងនៅ នៅ​សាកល​វិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​ភ្នំពេញ ថ្ងៃទី19 ខែមីនា ឆ្នាំ 2016 ក្រោមការឧប្ថម្ភនៃក្រុមហ៊ុនទូរសព្ទចល័ត សែលកាត កម្ពុជា (Cellcard Cambodia) ។&lt;ref&gt; Sabay News (2016) [https://news.sabay.com.kh/article/653736 សារ​ពិសេស​​របស់​កញ្ញា​ មាស​​ សុខសោភា ​​​ក្នុង​ទិវា​មួយ​ម៉ោង​សម្រាប់​​ភព​ផែនដី], Website: news.sabay.com.kh &lt;/ref&gt;

== ការឈ្នះពានតន្ត្រី NRG Music Awards (២០១៧-២០១៨) ==
'''Won NRG Music Awards (2017-2018)'''

ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៧-២០១៨ មាស សុខសោភា បានឈ្នះពានតន្ត្រី NRG Music Awards ដល់ទៅពីរលើកជាប់គ្នាផ្នែក តារាសិល្បៈស្រីល្អបំផុតប្រចាំឆ្នាំ &quot;Best Female Artist of the Year&quot; ឆ្នាំ 2017 និងបាន បានឈ្នះ ពានអ្នកចម្រៀងស្រីល្អបំផុតប្រចាំឆ្នាំ &quot;Best Female Song of The Year&quot; ឆ្នាំ 2018 ដែលពានរង្វាន់តន្ត្រី NRG គឺជាកម្មវិធីប្រគល់ពានរង្វាន់រៀបចំឡើងក្នុងគោលបំណងលើកទឹកចិត្តដល់យុវជនខ្មែរដែលមានទេពកោសល្យ គំនិតច្នៃប្រឌិត និងមានស្នាដៃក្នុងការតាក់តែងនិពន្ធ ព្រមទាំងផលិតនូវបទចម្រៀងថ្មីៗ ផងដែរ ។ ស្ថានីយវិទ្យុ NRG 89FM ដែលបានរៀបចំកម្មវិធី «NRG MUSIC AWARDS» ដោយបានចាត់ចំណាត់ថ្នាក់ បទចម្រៀងល្បីៗ ដែលទទួលបានការសំណូមពរ ឬ ភាពពេញនិយមខ្លាំង ពីសំណាក់មហាជន និងប្រិយមិត្តអ្នកស្ដាប់ ដោយតារាចម្រៀងល្បីៗទាំងនោះ បានទទួលនូវការលើកទឹកចិត្ត យ៉ាងធំធេង ដោយបានប្រគល់ពានរង្វាន់តន្ត្រីនេះ ចំពោះតារាចម្រៀង ដែលមានប្រជាប្រិយភាពបំផុត ប្រចាំឆ្នាំ ប្រចាំ​ស្ថានីយវិទ្យុ NRG89FM គឺជាស្ថានីយវិទ្យុតន្រ្តី​សម័យពេញនិយមលេខ១ទូទាំងប្រទេស ដែលផ្សាយផ្ទាល់២៤ម៉ោងក្នុង១ថ្ងៃ និង ៧ថ្ងៃក្នុង១សប្តាហ៍ NRG89FM វេទិកាតន្រ្តីសុទ្ធ ពីមួយថ្ងៃៗដែលមានចំនួនអ្នកស្តាប់កើនឡើងជាលំដាប់ផងដែរ ។&lt;ref&gt; Sabay News (2017) [https://news.sabay.com.kh/article/1002213 តារាចម្រៀងពេញនិយមច្រើនរូបទទួលពានរង្វាន់តន្រ្តីពីវិទ្យុ NRG89FM NRG ប្រចាំឆ្នាំ២០១៧], Website: news.sabay.com.kh, Publication: December 27, 2017 &lt;/ref&gt;

== ចូលរួមការប្រគុំតន្ត្រីអន្តរជាតិ (២០១៩) ==
'''Joind International Concert (2019)'''

មាស សុខសោភា ដែលបានតំណាងឱ្យអ្នកចម្រៀងកម្ពុជា ចូលរួមសម្តែងក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ &quot;[https://kccuk.org.uk/en/news/asean-fantasia/ Asean Fantasia]&quot; ដែលនឹងប្រព្រឹត្តទៅនៅថ្ងៃទី២៤ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៩ នៅ Changwon [[ប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង]] ។ ដោយនៅក្នុងកម្មវិធីនេះមានការចូលរួមពីសំណាក់តារា K-Pop ល្បីៗដូចជា PSY BOA Sandara Park ក្រុម NCT127 ជាដើម និង តារាចម្រៀងមកពីប្រទេសអាស៊ានទាំង៥ផងដែរ មានដូចជា៖ កម្ពុជា, [[ថៃ]], [[ឥណ្ឌូនេស៊ី]], [[វៀតណាម]] និង [[មីយ៉ាន់ម៉ា]] ។ ការប្រគុំតន្ត្រី Asean Fantasia នេះធ្វើឡើងដើម្បី បង្កើនទំនាក់ទំនងវប្បធម៌ រវាងប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង និង ប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ាន យោងតាមសេចក្ដីប្រកាសពត៌មាន របស់ក្រសួងវប្បធម៌កូរ៉េ ។&lt;ref&gt; Tnot News (2019) [https://m.tnaot.com/zh/m/detail/article/8737258 កញ្ញា មាស សុខសោភា និងតំណាងឱ្យកម្ពុជា ចូលរួមក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ «Asean Fantasia» នៅកូរ៉េខាងត្បូង], Website: tnaot.com, Publication: November 08, 2019 &lt;/ref&gt;

== សមិទ្ធិផល == 
'''Achievement'''

{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=10% | ឆ្នាំ
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=20% | ការដាក់ចូល
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=20% | ប្រភេទពាន
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=10% | លទ្ធផល
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=20% | ស្ថាប័នផ្សព្វផ្សាយ
|-
| align=&quot;center&quot; | 2008
| align=&quot;center&quot; | ដោះសារ
| align=&quot;center&quot; | Top1 Music Apsara FM
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#FFB6C1;&quot; | Nominated 
| align=&quot;center&quot; | Apsara 
Radio FM.97 Cambodia
|-
| align=&quot;center&quot; | 2008
| align=&quot;center&quot; | ដោះសារ
| align=&quot;center&quot; | Top 1 Music Cambodia TV9
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#FFB6C1;&quot; | Nominated 
| align=&quot;center&quot; | TV9 Cambodia
|-
| align=&quot;center&quot; | 2012 
| align=&quot;center&quot; | The Female Singer of The Year
| align=&quot;center&quot; | Anachakdara Awards
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#90EE90;&quot; | Won 
| align=&quot;center&quot; | [https://sabay.com/ Sabay Digital Corporation]&lt;ref&gt; Phnom Penh Post (2012) [https://www.postkhmer.com/%E1%9E%9F%E1%9E%B7%E1%9E%9B%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9F%88%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%84%E1%9E%9F%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%98/%E1%9E%96%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%9A%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9F%8B-%E1%9E%A2%E1%9E%B6%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9A%E2%80%8B%E1%9E%8F%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%B6 ពានរង្វាន់ អាណាចក្រតារា], Website: postkhmer.com, Publication: February 17, 2012 &lt;/ref&gt;
|-
| align=&quot;center&quot; | 2013 
| align=&quot;center&quot; | The Female Singer of The Year
| align=&quot;center&quot; | Anachakdara Awards
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#90EE90;&quot; | Won 
| align=&quot;center&quot; | [https://sabay.com/ Sabay Digital Corporation]&lt;ref&gt; Camnews (2013) [http://www.camnews.org/2013/08/16/%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9F%8B%E1%9E%96%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%91%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E2%80%8B%E1%9F%A3%E1%9F%A3%E2%80%8B%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E2%80%8B/ ម្ចាស់ពាន​ទាំង​៣៣​រូប​ក្នុង​កម្មវិធី​អាណាចក្រតារា​ឆ្នាំ២០១៣​], Website: camnews.org, Publication: August 16, 2013 &lt;/ref&gt;
|-
| align=&quot;center&quot; | 2017
| align=&quot;center&quot; | Best Female Artist of The Year 
| align=&quot;center&quot; | NRG Music Awards
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#90EE90;&quot; | Won 
| align=&quot;center&quot; | NRG Radio FM.89 Cambodia.&lt;ref&gt; World Bridge Media (2017) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved &lt;/ref&gt;
|-
| align=&quot;center&quot; | 2018
| align=&quot;center&quot; | Best Female Song of The Year 
| align=&quot;center&quot; | NRG Music Awards
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#90EE90;&quot; | Won 
| align=&quot;center&quot; | NRG Radio FM.89 Cambodia.&lt;ref&gt; World Bridge Media (2018) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved &lt;/ref&gt;
|}

== កាត់ឡុកតន្ត្រី ==
'''Discography'''

{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background-color:#D3D3D3&quot; width=20% | អាល់ប៊ុម
! style=&quot;background-color:#D3D3D3&quot; width=10% | ប្រភេទតន្ត្រី
! style=&quot;background-color:#D3D3D3&quot; width=15% | សិល្បៈ
! style=&quot;background-color:#D3D3D3&quot; width=10% | ឆ្នាំចេញផ្សាយ
! style=&quot;background-color:#D3D3D3&quot; width=20% | ផលិតកម្ម
|-
| align=&quot;center&quot; | ១០១ ហេតុផល 
| align=&quot;center&quot; | Pop Music
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2005
| align=&quot;center&quot; | ចេនឡាប្រាដឺ
CD Vol.06
|-
| align=&quot;center&quot; | ដោះសារ
| align=&quot;center&quot; | Pop Music
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2008 
| align=&quot;center&quot; | ផលិតកម្ម M
CD Vol.01
|-
| align=&quot;center&quot; | 1000 រាត្រី
| align=&quot;center&quot; | Blues 
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2008 
| align=&quot;center&quot; | ផលិតកម្ម M
CD Vol.05
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Sunday (អាល់ប៊ុម 97)|ហេតុអ្វីមនុស្សស្រលាញ់គ្នាមិនបានជួបគ្នា]]
| align=&quot;center&quot; | Classic, Pop Music
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]]
| align=&quot;center&quot; | 2009 
| align=&quot;center&quot; | សាន់ដេ
CD Vol.97
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Sunday (អាល់ប៊ុម 101)|រាំលេងបទ Boom]]
| align=&quot;center&quot; | Pop Music, Latin, Dance
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]]
| align=&quot;center&quot; | 2009 
| align=&quot;center&quot; | សាន់ដេ
CD Vol.101
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Sunday (អាល់ប៊ុម 104)|មករាំកន្ទ្រឹមឆ្នាំថ្មី]]
| align=&quot;center&quot; | Khmer Music, Country
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]]
| align=&quot;center&quot; | 2010 
| align=&quot;center&quot; | សាន់ដេ
CD Vol.104
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Town (អាល់ប៊ុម 04)|I am Sorry]]
| align=&quot;center&quot; | Blues
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]]
| align=&quot;center&quot; | 2010 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.04
|-
| align=&quot;center&quot; | ក្រែងចិត្តសង្សារចាស់
| align=&quot;center&quot; | Blues
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]]
| align=&quot;center&quot; | 2011 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.09
|-
| align=&quot;center&quot; | បើនាងបានបង
| align=&quot;center&quot; | Khmer Music, Country
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] Ft. ខេម
| align=&quot;center&quot; | 2011 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.10
|-
| align=&quot;center&quot; | ក្រមុំចាកស្រុក
| align=&quot;center&quot; | Khmer Music, Country
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] Ft. ខេម
| align=&quot;center&quot; | 2011 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.11
|-
| align=&quot;center&quot; | សុំមិនស្គាល់បងបានទេ
| align=&quot;center&quot; | Classic
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]]
| align=&quot;center&quot; | 2011 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.15
|-
| align=&quot;center&quot; | Baby
| align=&quot;center&quot; | Pop Music
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]]
| align=&quot;center&quot; | 2011 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.17
|-
| align=&quot;center&quot; | បងកុំទៅណា
| align=&quot;center&quot; | Latin, Dance
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] Ft. ឌីជេ ក្ដិប
| align=&quot;center&quot; | 2011 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.19
|-
| align=&quot;center&quot; | ពិន្ទុ១០០
| align=&quot;center&quot; | Classic
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2011 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.20
|-
| align=&quot;center&quot; | ពេលគេងលក់ទើបអាចភ្លេចបង
| align=&quot;center&quot; | Blues
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2012 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.26
|-
| align=&quot;center&quot; | ខ្មាសគេប៉ុនណាបើបងបែកអូន
| align=&quot;center&quot; | Blues
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2012 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.29
|-
| align=&quot;center&quot; | ធ្វើម៉េចខ្ញុំមិនស្អាតដូចគេ
| align=&quot;center&quot; | Classic
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2013 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.32
|-
| align=&quot;center&quot; | ដើមឈើស្នេហ៍
| align=&quot;center&quot; | Blues
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2013 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.39
|-
| align=&quot;center&quot; | សង្សារនិស្សិត
| align=&quot;center&quot; | Classic
| align=&quot;center&quot; | ណាំ ប៊ុណ្ណារ័ត្ន Ft. [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2013 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.42
|-
| align=&quot;center&quot; | ខ្ញុំស្មោះគេ គេស្មោះអ្នកផ្សេង
| align=&quot;center&quot; | R &amp; B
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2014 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.46
|-
| align=&quot;center&quot; | អារម្មណ៍ត្រូវការបង
| align=&quot;center&quot; | Classic
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2014 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.47
|}

== ដូច្នេះ ==
'''Also'''
* [[អ្នកចម្រៀងកម្ពុជា]]

== ឯកសារយោង ==
[[Category:អ្នកចម្រៀងខ្មែរ]]</text>
      <sha1>pq413hbbnrjtxn5m4pr7y66w8qqp3yg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>282514</id>
      <parentid>282513</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T22:35:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>142</id>
      </contributor>
      <comment>Removing [[:c:File:Meas_Soksophea_won_Anachakdara_awards.jpg|Meas_Soksophea_won_Anachakdara_awards.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Rosenzweig|Rosenzweig]] because: [[:c:COM:VRT|No permission]] since 10 July 2022.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41876" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;width:1em;&quot;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #778899;&quot; colspan=&quot;2&quot;|&lt;p style=&quot;font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;&gt; មាស សុខសោភា &lt;/p&gt;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
| colspan=&quot;2&quot; | 
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #ABCDEF;&quot; colspan=&quot;2&quot; | Meas Soksophea 2021 &lt;br&gt; 
|- style=&quot;background: #f1f5fc;&quot;
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ឈ្មោះ'''
| [[មាស សុខសោភា]]
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត'''
|{{Birth date and age|1984|1|29|df=yes}}
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''សញ្ជាតិ'''
| {{KHM}}
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ប្រភេទតន្ត្រី'''
|​Khmer traditional Music, Classic, Pop, R&amp;B, Rock, Latin, &amp; Hip hop.
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ឆ្នាំសកម្ម''' 
|2004-បច្ចុប្បន្ន
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''អជីបសិល្បៈ''' 
| 
* អ្នកចម្រៀង 
* តួសម្ដែងស្រី 
* អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី 
(Brand Ambassador)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ស្លាកតន្ត្រី''' 
| ផលិតកម្មរាម (Ream)
2021-បច្ចុប្បន្ន
|}

'''មាស សុខសោភា''' ([[អង់គ្លេស]]: Meas Soksophea) ​(កើត​នៅ​ថ្ងៃ​ទី ២៩ ខែ មករា ឆ្នាំ ១៩៨៤) នាងគឺជាតារាចម្រៀងកម្ពុជាមួយរូបដែលបានបង្ហាញខ្លួនក្នុងឆ្នាំ ២០០៤ ឱ្យផលិត​កម្ម-រស្មីស្ទឹងសង្កែ យ៉ាងណាទស្សនិជនបានចាប់ផ្ដើមស្គាល់នាងក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៥ តាមរយៈ​បទចម្រៀងមាន ចំណងជើងថា (១០១ ហេតុផល) ចេញផ្សាយដោយ​ផលិតកម្ម​-ចេនឡា ប្រាដឺ (Chenla Brother Production) ដោយការខិតខំប្រឹងប្រែង សុខសោភា បានជំនះ ដាក់បទចម្រៀងរបស់ខ្លួនទៅក្នុងតន្ត្រីវីដេអូអន្តរជាតិ (Video evolution) ហៅកាត់ថា  (វេវ៉ូ/[https://en.m.wikipedia.org/wiki/Vevo Vevo]) ក្នុងឆ្នាំ ២០១៣ ។​

== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''

មាស សុខសោភា​ កើត​នៅ​ថ្ងៃ​ទី ២៩ ខែ មករា ឆ្នាំ ១៩៨៤ នៅ [[ខេត្ត​កំពង់​ស្ពឺ]] មាន​​ឪពុក​ ឈ្មោះ​ មាស​ សារឹម​ អតីត​ប្រធាន​មន្ទីរ​ឧស្សាហកម្ម ខេត្ត​កំពង់​ស្ពឺ​​ ហើយ​ម្ដាយ​ឈ្មោះ​ សុខ វិលន់ ​ជា​អតីត​បុគ្គលិក​នៅ​ក្នុង​មន្ទីរ​ឧស្សាហកម្ម​នោះ​ដែរ​ ។ សុខ​សោភា​ មាន​បងប្អូន ៣ នាក់ ហើយ​នាង​ជា​កូន​ទី​ ២​ នៅ​ក្នុង​គ្រួសារ ។ កូនច្បង​នៅ​ក្នុង​គ្រួសារ គឺ ​លោក មាស សុខ​រតនៈ ជា​អ្នក​និពន្ធ​បទចម្រៀង​ផងដែរ បច្ចុប្បន្នលោកគឺជាអ្នក​ចាត់​ការ​ទូទៅ​ប្រចាំ​ផលិត​កម្ម​ថោន​ និង កូន​ពៅ​គឺ មាស​ សុខ​វណ្ណៈ ជានាយ​ទាហ៊ាន ។ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩០ ក្រុមគ្រួសារ សុខសោភា បានសម្រេចចិត្តផ្លាសពីការរស់នៅ [[ខេត្ត​កំពង់​ស្ពឺ]] មកតាំងលំនៅក្នុង [[ស្រុកកៀនស្វាយ]] [[ខេត្តកណ្ដាល]] បានមួយរយៈ ឪពុករបស់នាងបានទទួលមរណៈភាព ដូចនេះបន្ទុកផ្គត់ផ្គង់គ្រួសារ បានធ្លាក់ទៅកាន់កូនៗរបស់លោកវិញនោះគឺ សុខសោភាផ្ទាល់ និង បងប្រុសរបស់នាង ដោយហេតុនេះអ្នកទាំងពីរសម្រេចចិត្តទៅច្រៀង នៅតាមរោងមង្គលការផ្សេងៗ ជាមួយនិងប្រាក់ឈ្នួលបន្តិចបន្តួច រហូតមកដល់ឆ្នាំ ២០០០ ប្រទេសកម្ពុជា បានជួបទឹកជំនន់ធំបំផុតក្នុងប្រទេស (Cambodia: Floods 2000) បានប៉ះពាល់ទៅដល់សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាធ្ងន់ធ្ងរបំផុត ដោយខាតបង់ប្រណាណជា ១៦១ លានដុល្លារ អាមេរិក (loss of approximately $161 million) និងបានប៉ះពាល់ប្រជាពលរដ្ឋប្រមាណជា ៧៥ មុឺននាក់ ។&lt;ref&gt; relifeweb (2002)  
[https://reliefweb.int/report/cambodia/cambodia-floods-appeal-no-222000-final-report Cambodia: Floods appeal No. 22/2000 final report], Published: 3 January 2002 Website: reliefweb.int &lt;/ref&gt; ដោយហេតុនេះ វាបានប៉ះពាល់ទៅដល់ការរកចំនូលរបស់ សុខសោភា ផងដែរ ដោយជួបវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុធ្ងន់ធ្ងរ សុខ សោភា ក៏សម្រេចចិត្តបោះបង់ការសិក្សាត្រឹម ថ្នាក់វិទ្យាល័យ ថ្នាក់ទី១០ ហើយនាងបានផ្លាសទីលំនៅជាលើកទីពីរ ដោយចាកចេញពីខេត្តកណ្ដាល មក 
[[ក្រុងភ្នំពេញ]] ក្នុងឆ្នាំ ២០០២ ហើយបន្តការដើរច្រៀងតាម ភោជនីយដ្ឋាន និង មជ្ឈមណ្ឌលកំសាន្តក្នុងក្រុងភ្នំពេញ រហូតដល់នាងមានឱកាសបានច្រៀងក្នុង ផលិតកម្ម-រស្មីស្ទឹងសង្កែ ក្នុងឆ្នាំ ២០០៤ ។&lt;ref&gt; Sabay News (2014)   
[https://news.sabay.com.kh/article/257 មាស សុខសោភា ច្រៀង​ ១ថ្ងៃ ១-២ ដុល្លារ ក្លាយ​ជា​តារា​ចម្រៀង​ល្បី​ប្រចាំ​ប្រទេស​], Website: news.sabay.com.kh &lt;/ref&gt;

== អជីពតន្ត្រី == 
'''Music career'''
=== ភាពពេញនិយម (២០០៥-២០០៩) ===
'''Popularity (2005-2009)'''

ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៥ សុខសោភា បានចាកចេញពី ផលិតកម្ម-រស្មីស្ទឹងសង្កែ ទៅចូលរួមក្នុង ផលិតកម្ម-ចេនឡា ប្រាដឺ (Chenla Brother Production) នាងបានចេញបទចម្រៀងជាច្រើនបទ ក្នុងនោះមានបទ (១០១ ហេតុផល) ជាបទដែលនាងទទួលបានការគាំទ្រ និង ពេញនិយមជាច្រើនក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលធ្លាប់ដាក់ចូលក្នុងកម្មវិធី តន្ត្រីទូរទស្សន៍អន្តរជាតិ (Music Television) ហៅកាត់ថា [https://en.m.wikipedia.org/wiki/MTV MTV] ផងដែរ ។&lt;ref&gt; Texas Pete Mayes &amp; His Houserockers Blues Band (2007) [http://testicanzoni.mtv.it/testi-Texas-Pete-Mayes---His-Houserockers-Blues-Band_123775/testo-Christmas-Holidays-7471841 Testo Christmas Holidays], Website: testicanzoni.mtv.it &lt;/ref&gt; រហូតមកដល់ឆ្នាំ ២០០៧ ផលិតកម្ម ចេនឡា-ប្រាដឺ បានប្រកាសបិទផលិតកម្មរបស់ខ្លួន ជាហេតុធ្វើឱ្យ សុខសោភា បានទៅចូលរួមក្នុងផលិតកម្មយូធូ (U2 Entertantment) មួយរយៈខ្លី នាងបានចេញបទចម្រៀងមួយចំនួន តែហាក់មិនមានការគាំទ្រនោះទេ ដោយសារតែផលិតកម្មយូធូ ប្រកាសបិទទ្វារក្ស័យធុនផងដែរនោះ នាងបានមកចួលរួមក្នុង ផលិតកម្ម-អុឹម (M-Production) ក្នុងឆ្នាំ ២០០៨ ដែលចេញក្នុងអាល់ប៊ុមទី១ គឺបទ &quot;ដោះសារ&quot; បានក្លាយជា Hits album ដែលមានអ្នកចាក់ស្ដាប់ច្រើនបំផុតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលក្លាយជាបទ Hots Song នៅលើកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ (TV music show) ជាប់ក្នុងកំពូលបទចម្រៀង ក្នុងទូរទស្សន៍ប៉ុស្ថិ៍លេខ៩ Top1 Music Cambodia TV9 និងបានជាប់ក្នុង Top1 Music Radio FM.97 (2008) by Apsara Radio FM 97 ផងដែរ ។ ហើយបទចម្រៀងរបស់នាងបន្តបន្ទាប់ទៀត គឺបទ &quot;១០០០ រាត្រី&quot; ចេញផ្សាយដោយ ផលិតកម្ម-អុឹម M CD Vol.5 ដែលជាបទចម្រៀងពេញនិយមនាពេលនោះផងដែរ ។&lt;ref&gt; Sabay News (2017) [https://news.sabay.com.kh/article/977135 ជាង​១​០​ឆ្នាំ មាស សុខសោភា ផ្លាស់​ប្ដូរទ្រនំ​ប៉ុន្មាន​?], Website: news.sabay.com.kh &lt;/ref&gt;

=== បទភ្លេងខ្មែរពេញនិយម (២០០៩) ===
'''Khmer Traditional Pop Music (2009)'''

ក្នុងឆ្នាំ ២០០៩ សុខសោភា បានចាកចេញពី ផលិតកម្ម-អុឹម មកចូលរួមក្នុង ផលិតកម្ម-សាន់ដេ (Sunday Production) នាងបានចេញបទចម្រៀងជាច្រើនបទ ដូចជាបទ &quot;រាំលេងបទ Boom&quot; ចេញផ្សាយដោយ ផលិតកម្ម-សាន់ដេ អាល់ប៊ុម CD Vol.101 និង ចេញជាប្រភេទបទចម្រៀង សម្រាប់រដូវកាលនៃ [[ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ]] ផងដែរ (Khmer Traditional Music) ក្នុងនោះបទ &quot;មករាំកន្ទ្រឹមឆ្នាំថ្មី&quot; ចេញផ្សាយដោយ ផលិតកម្ម-សាន់ដេ អាល់ប៊ុម CD Vol.104 ចេញផ្សាយនាដើមឆ្នាំ ២០១០ ហើយក៏ជាបទពេញនិយមមួយផងដែរ សម្រាប់ចង្វាក់ភ្លេងប្រពៃណីជាតិខ្មែរ ដែលមានការពេញនិយមចាក់ស្ដាប់យ៉ាងច្រើនក្នុងអំឡុងពេលនោះ ហើយវាក៏ជាអាល់ប៊ុមចុងក្រោយរបស់នាងផងដែរក្នុង ផលិតកម្ម-សាន់ដេ ។ ដោយមើលឃើញថា សុខសោភា ផ្ទាល់ពេលនោះ ហាក់មិនសូវមានការចាប់អារម្មពីទស្សនិជន និងមិនសូវមានអ្នកគាំទ្រច្រើននោះទេ សុខសោភា ក៏បានចាកចេញពីផលិតកម្ម-សាន់ដេ ទៅចូលរួមក្នុង (ផលិតកម្ម-ថោន/Town Production) នាពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ ២០១០ ។&lt;ref&gt; Monorom News (2014) [https://archive.monoroom.info/news/post/3957 មុន​នឹង​ក្លាយ​ជា​តារា​ល្បី តើ មាស សុខសោភា បាន​ឆ្លង​កាត់​អ្វី​ខ្លះ? (vdo)], Website: archive.monoroom.info &lt;/ref&gt;

=== តន្ត្រីទេសចរណ៍ ប្រទេសជប៉ុន (២០១១) ===
'''Meas Soksophea Music Japan Tour (2011)'''

ក្នុងឆ្នាំ ២០១០ ក្រោយចាកចេញពី ផលិតកម្ម-សាន់ដេ សុខសោភា បានមកចូលរួមក្នុង [[ផលិតកម្ម ទីក្រុង ភាពយន្ត]] និងបានចេញបទចម្រៀងក្នុង អាល់ប៊ុម ទី១ របស់នាង មានចំណងជើងថា៖ &quot;I am Sorry&quot; ដែលជាបទចម្រៀងពេញនិយមផងដែរ រហូតមកដល់ឆ្នាំ ២០១១ អ្នកគាំទ្ររបស់នាងបានអញ្ជើញនាង ឱ្យទៅសម្ដែងច្រៀង តន្ត្រីទេសចរណ៍នា [[ប្រទេសជប៉ុន]] តាមរយៈ សមាគមន៍ខ្មែរនៅប្រទេសជប៉ុន ហៅកាត់ថា (ស.ខ.ជ) សុខសោភា ក៏ទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងច្រើន ពីបណ្តាលជនជាតិខ្មែរដែលរស់នៅប្រទេសជប៉ុនផងដែរ ។&lt;ref&gt; Visal diary (2011)
កញ្ញា មាស សុខ​សោភា មក​ច្រៀង​នៅ​ជប៉ុន​នា​ចុង​សប្តាហ៍​នេះ, Website: visaldiary.wordpress.com, Publication: 02 August 2011 &lt;/ref&gt;

== ពានរង្វាន់ និង សមិទ្ធិផល (២០១២-២០១៣) ==
'''Accolades and achievements (2012-2013)'''
 

ក្នុងឆ្នាំ ២០១២-២០១៣ ជាភាពជោគជ័យមួយ របស់សុខសោភា ដែលបានឈ្នះពានរង្វាន់ អ្នកចម្រៀងស្រីល្អបំផុតប្រចាំឆ្នាំ (The Female Singer Artist of The Year) នៃកម្មវិធីទទួលពានរង្វាន់ (អាណាចក្រតារា) របស់ (ក្រុមហ៊ុនសប្បាយ/Sabay Company) ដែលមានសិល្បៈករជាច្រើនចូលរួម នៅ​សាលមហោស្រព​កោះពេជ្រ​កាលពី​រាត្រី​ថ្ងៃ​ទី​១៥ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០១៣ ។&lt;ref&gt; Phnom Penh Post (2013) [https://m.postkhmer.com/%E1%9E%9F%E1%9E%B7%E1%9E%9B%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9F%88%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%84%E1%9E%9F%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%98/%E1%9E%98%E1%9E%B6%E1%9E%9F-%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%81%E1%9E%9F%E1%9F%84%E1%9E%97%E1%9E%B6-%E1%9E%A2%E1%9E%9A%E1%9E%82%E1%9E%BB%E1%9E%8E%E2%80%8B%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9F%8B%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9F%81%E1%9E%A0%E1%9F%8D%E2%80%8B%E1%9E%95%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%9B%E1%9F%8B%E2%80%8B%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%9B%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E2%80%8B%E1%9E%85%E1%9E%B7%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F តារាចម្រៀង មាស សុខសោភា លើកពានអាណាចក្រតារា], Website: postkhmer.com &lt;/ref&gt; ក្រោយទទួលបានពាន អាណាចក្រតារា សុខសោភា បានដាក់បទចម្រៀងរបស់ខ្លួន ទៅក្នុងតន្ត្រីវីដេអូអន្តរជាតិ (Video evolution) ហៅកាត់ថា (វេវ៉ូ/[https://en.m.wikipedia.org/wiki/Vevo Vevo]) គឺជាសេវាកម្មបង្ហោះវីដេអូចម្រុះជាតិសាសន៍របស់អាមេរិក ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថា ជាកម្រិតវីដេអូតន្ត្រីល្អបំផុតសម្រាប់ការផ្តល់វីដេអូតន្ត្រីទៅកាន់ [https://en.m.wikipedia.org/wiki/YouTube YouTube] ការដាក់បទចម្រៀង សុខសោភា ធ្វើឡើងតាមរយៈក្រុមហ៊ុន Khmer Tree Music Group ដើម្បីឱ្យវីដេអូចម្រៀងក្លាយជា វីដេអូតន្ត្រីចម្រៀងអន្តរជាតិ ។&lt;ref&gt; Camnews (2013) [http://m.camnews.com.kh/detail.aspx?id=20714&amp;nocount=true បទថ្មីរបស់ មាស សុខសោភា ចូលក្នុង Youtube VEVO ជាលើកទី ២ (វីដេអូ)], Website: camnews.com.kh &lt;/ref&gt;

== អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី ==
'''Brand Ambassador'''
 

ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៤ ក្រុមហ៊ុនទូរគមនាគមន៍ចល័ត ហ័រវេយ/Huawei គឺជាសាជីវកម្មបច្ចេកវិទ្យាពហុជាតិសាសន៍របស់ចិន ដែលមានទីស្នាក់ការកណ្តាលនៅទីក្រុង (សិនចិន/Shenzhen) [[ប្រទេសចិន]] បានជ្រើសរើសយក តារាចម្រៀង មាស សុខសោភា ដោយប្រកាសតែងតាំងផ្លូវការណ៍ ជាតំណាង អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) នៃក្រុមហ៊ុនស្មាតហ្វូន (Huawei Cambodia) ។ លោក Carry Yang ជានាយកប្រតិបត្តិ ក្រុមហ៊ុន (Huawei) ប្រចាំនៅកម្ពុជាបានប្រាប់ឱ្យដឹងថា រូបលោកពិតជារីករាយណាស់ ដែលបានចាប់ដៃគូសហការ ក្នុងកិច្ចការងារនេះ ដោយលោកបានបញ្ចាក់ថា ការជ្រើសរើសយក តារាចម្រៀង មាស សុខសោភា ជាតំណាងផ្សព្វផ្សាយនេះ ព្រោះលោកជឿថា កញ្ញា មាស សុខសោភា ដែលជាតារាចម្រៀងកំពុងល្បីនៅកម្ពុជា ទើបសាកសម និងផលិតផលល្បីលំដាប់ពិភលោក ដូច Brand Huawei នេះ ។&lt;ref&gt; Share4kh (2014) [http://vshare4kh.blogspot.com/2014/03/miss-meas-soksophea-was-assigned-to-be.html?m=1#.YbipHlMxXus Meas Soksophea Was Assigned to be Brand Ambassador of Huawei], Website: Share4kh.com &lt;/ref&gt;

ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៥ តារាចម្រៀង មាស សុខសោភា និង ​តារាចម្រៀង​ប្រុស​កូរ៉េ​លោក គីម ហ្យុងជុន ([https://en.wikipedia.org/wiki/Kim_Hyung-jun Kim Hyung-jun]) ដែលត្រូវបានស្គាល់ថាជាក្រុមចម្រៀងកូរ៉េ ដ៏ល្បីមួយ គឺជាសមាជិកនៃក្រុមចម្រៀង [[កូរ៉េខាងត្បូង]] ('''[https://en.wikipedia.org/wiki/SS501 SS501]''') បាន​ទទួល​ងារ​ជា​អគ្គរដ្ឋទូត​សុច្ឆន្ទៈ​​របស់​អង្គការ​មនុស្សធម៌​កូរ៉េ W-Foundation/Cambodia កាលពី​ថ្ងៃ​អង្គារ​ទី​ ៣០ ខែ​មិថុនា ឆ្នាំ ២០១៥ តាមរយៈ​គម្រោង​មួយ​ហៅ​ថា HIP ដែល​ផ្តោត​សំខាន់​លើ​ការ​ជួយ​កម្មវិធី​ពិនិត្យ​ថែទាំ និង​អប់រំ​សុខភាព​ដល់​កម្មការិនី​ខ្មែរ​​កំពុង​​បម្រើ​ការងារ​នៅ​រោងចក្រ​កាត់ដេរ​កូរ៉េ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជាផងដែរ ។&lt;ref&gt; Phnom Penh Post (2015) [https://m.postkhmer.com/%E1%9E%87%E1%9E%B8%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%8F%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%8F/%E1%9E%98%E1%9E%B6%E1%9E%9F-%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%81%E1%9E%9F%E1%9F%84%E1%9E%97%E1%9E%B6-%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9B%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%AF%E1%9E%80%E1%9E%A2%E1%9E%82%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%9A%E1%9E%8A%E1%9F%92%E1%9E%8B%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%8F%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%85%E1%9F%92%E1%9E%86%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9F%88%E1%9E%9B%E1%9E%BE%E1%9E%80%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%96%E1%9E%9F%E1%9F%8B%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%81%E1%9E%97%E1%9E%B6%E1%9E%96%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%B7%E1%9E%93%E1%9E%B8%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A  មាស សុខសោភា ក្លាយជា​ឯកអគ្គរដ្ឋទូត​សុច្ឆន្ទៈ​របស់​អង្គការ​កូរ៉េ លើកកម្ពស់​សុខភាព​កម្មការិនីខ្មែរ], Website: postkhmer.com &lt;/ref&gt;

== កិច្ចការពារបរិស្ថាន (២០១៤-២០១៦) ==
'''Environmental protection (2014-2016)'''

ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៤ សុខសោភា បានចូលរួមក្នុងកិច្ចការពារព្រៃឈើ ជាមួយពលរដ្ឋសហគមន៍ក្នុងតំបន់ឱរ៉ាល់ ក្នុង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] ដោយរៀបចំឱ្យមានការដាំដើមឈើឡើងវិញ សុខសោភា ​បាន​អះអាង​ថា សកម្មភាព​ដាំ​ដើម​ឈើ​របស់​ខ្លួន​នេះ ធ្វើ​ឡើង​ដើម្បី​បណ្ដុះ​គំនិត បំផុសឱ្យមានការ​ស្រឡាញ់​ធម្មជាតិឡើងវិញ ។ សុខសោភា បាន​ចេញ​មុខ​ដោយ​ចាប់ដៃ​គ្នា​ជាមួយ​ប្រជាពលរដ្ឋ និង​ព្រះសង្ឃ​ការពារ​ព្រៃឈើ​យ៉ាងស្វាហាប់​នៅក្នុង​តំបន់​មួយ​នៅ ភ្នំឱរ៉ាល់ ស្ថិត​នៅ ស្រុក​ត្រពាំងជោរ ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ ដែល​កំពុង​រង​ការ​កាប់បំផ្លាញ ការ​ចាប់ដៃ​គ្នា​ជាមួយ​ប្រជាជន​ក្នុង​តំបន់ ភ្នំឱរ៉ាល់ ការពារ​ព្រៃឈើ​នោះ ត្រូវ​បាន​ធ្វើ​ឡើង​នៅក្នុង​គម្រោង​ផ្ទាល់​ខ្លួន​មួយ​ឈ្មោះ​ថា «ដើមឈើ ១០០០០ ដើម» គម្រោង​នេះ​បាន​ចាប់ផ្តើម​ក្រោម​ការ​គាំទ្រ​ពី​ក្រសួង​បរិស្ថាន និង​សហគមន៍​ក្នុង​តំបន់ ​។&lt;ref&gt; Phnom Penh Post (2014) [https://m.postkhmer.com/%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%96%E1%9E%BB%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%85%E1%9E%BB%E1%9E%84%E1%9E%9F%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9E%B6%E1%9E%A0%E1%9F%8D/%E1%9E%98%E1%9E%B6%E1%9E%9F-%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%81%E1%9E%9F%E1%9F%84%E1%9E%97%E1%9E%B6-%E1%9E%85%E1%9F%81%E1%9E%89%E1%9E%98%E1%9E%BB%E1%9E%81%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%96%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%83%E1%9E%88%E1%9E%BE%E1%9E%93%E1%9F%85%E1%9E%97%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9F%86%E1%9E%B1%E1%9E%9A%E1%9F%89%E1%9E%B6%E1%9E%9B%E1%9F%8B មាស សុខសោភា ចេញមុខការពារព្រៃឈើនៅភ្នំឱរ៉ាល់], Website: postkhmer.com &lt;/ref&gt;

=== ទិវាបិទភ្លើងមួយម៉ោងសម្រាប់ភពផែនដី (២០១៦) ===
'''Meas Soksophea Earth Hour (2016)'''
 

ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៦ សុខសោភា បានបំផុសគំនិត ដល់ យុវជន ឱ្យចូលរួមក្នុង ទិវាបិទភ្លើងមួយម៉ោងសម្រាប់ភពផែនដី ([https://en.m.wikipedia.org/wiki/Earth_Hour Earh Hour]) គឺជាចលនាទូទាំងពិភពលោកដែលរៀបចំដោយ World Wide Fund for Nature ដែលព្រឹត្តិការណ៍នេះត្រូវបានប្រារព្ធឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំ ដោយលើកទឹកចិត្តដល់បុគ្គល សហគមន៍ និងអាជីវកម្មនានាឱ្យបិទភ្លើងអគ្គិសនីដែលមិនសំខាន់ ដើម្បីកាត់បន្ថយដល់ការបំពុលបរិយាកាសភពផែនដី ដើម្បីរួមចំណែកក្នុងការ​កាត់​បន្ថយ​ការ​ប្រែប្រួល​អាកាស​ធាតុ​ផងដែរ ។ ទិវាបិទភ្លើងមួយម៉ោងសម្រាប់ភពផែនដី រៀបចំឡើងនៅ នៅ​សាកល​វិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​ភ្នំពេញ ថ្ងៃទី19 ខែមីនា ឆ្នាំ 2016 ក្រោមការឧប្ថម្ភនៃក្រុមហ៊ុនទូរសព្ទចល័ត សែលកាត កម្ពុជា (Cellcard Cambodia) ។&lt;ref&gt; Sabay News (2016) [https://news.sabay.com.kh/article/653736 សារ​ពិសេស​​របស់​កញ្ញា​ មាស​​ សុខសោភា ​​​ក្នុង​ទិវា​មួយ​ម៉ោង​សម្រាប់​​ភព​ផែនដី], Website: news.sabay.com.kh &lt;/ref&gt;

== ការឈ្នះពានតន្ត្រី NRG Music Awards (២០១៧-២០១៨) ==
'''Won NRG Music Awards (2017-2018)'''

ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៧-២០១៨ មាស សុខសោភា បានឈ្នះពានតន្ត្រី NRG Music Awards ដល់ទៅពីរលើកជាប់គ្នាផ្នែក តារាសិល្បៈស្រីល្អបំផុតប្រចាំឆ្នាំ &quot;Best Female Artist of the Year&quot; ឆ្នាំ 2017 និងបាន បានឈ្នះ ពានអ្នកចម្រៀងស្រីល្អបំផុតប្រចាំឆ្នាំ &quot;Best Female Song of The Year&quot; ឆ្នាំ 2018 ដែលពានរង្វាន់តន្ត្រី NRG គឺជាកម្មវិធីប្រគល់ពានរង្វាន់រៀបចំឡើងក្នុងគោលបំណងលើកទឹកចិត្តដល់យុវជនខ្មែរដែលមានទេពកោសល្យ គំនិតច្នៃប្រឌិត និងមានស្នាដៃក្នុងការតាក់តែងនិពន្ធ ព្រមទាំងផលិតនូវបទចម្រៀងថ្មីៗ ផងដែរ ។ ស្ថានីយវិទ្យុ NRG 89FM ដែលបានរៀបចំកម្មវិធី «NRG MUSIC AWARDS» ដោយបានចាត់ចំណាត់ថ្នាក់ បទចម្រៀងល្បីៗ ដែលទទួលបានការសំណូមពរ ឬ ភាពពេញនិយមខ្លាំង ពីសំណាក់មហាជន និងប្រិយមិត្តអ្នកស្ដាប់ ដោយតារាចម្រៀងល្បីៗទាំងនោះ បានទទួលនូវការលើកទឹកចិត្ត យ៉ាងធំធេង ដោយបានប្រគល់ពានរង្វាន់តន្ត្រីនេះ ចំពោះតារាចម្រៀង ដែលមានប្រជាប្រិយភាពបំផុត ប្រចាំឆ្នាំ ប្រចាំ​ស្ថានីយវិទ្យុ NRG89FM គឺជាស្ថានីយវិទ្យុតន្រ្តី​សម័យពេញនិយមលេខ១ទូទាំងប្រទេស ដែលផ្សាយផ្ទាល់២៤ម៉ោងក្នុង១ថ្ងៃ និង ៧ថ្ងៃក្នុង១សប្តាហ៍ NRG89FM វេទិកាតន្រ្តីសុទ្ធ ពីមួយថ្ងៃៗដែលមានចំនួនអ្នកស្តាប់កើនឡើងជាលំដាប់ផងដែរ ។&lt;ref&gt; Sabay News (2017) [https://news.sabay.com.kh/article/1002213 តារាចម្រៀងពេញនិយមច្រើនរូបទទួលពានរង្វាន់តន្រ្តីពីវិទ្យុ NRG89FM NRG ប្រចាំឆ្នាំ២០១៧], Website: news.sabay.com.kh, Publication: December 27, 2017 &lt;/ref&gt;

== ចូលរួមការប្រគុំតន្ត្រីអន្តរជាតិ (២០១៩) ==
'''Joind International Concert (2019)'''

មាស សុខសោភា ដែលបានតំណាងឱ្យអ្នកចម្រៀងកម្ពុជា ចូលរួមសម្តែងក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ &quot;[https://kccuk.org.uk/en/news/asean-fantasia/ Asean Fantasia]&quot; ដែលនឹងប្រព្រឹត្តទៅនៅថ្ងៃទី២៤ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៩ នៅ Changwon [[ប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង]] ។ ដោយនៅក្នុងកម្មវិធីនេះមានការចូលរួមពីសំណាក់តារា K-Pop ល្បីៗដូចជា PSY BOA Sandara Park ក្រុម NCT127 ជាដើម និង តារាចម្រៀងមកពីប្រទេសអាស៊ានទាំង៥ផងដែរ មានដូចជា៖ កម្ពុជា, [[ថៃ]], [[ឥណ្ឌូនេស៊ី]], [[វៀតណាម]] និង [[មីយ៉ាន់ម៉ា]] ។ ការប្រគុំតន្ត្រី Asean Fantasia នេះធ្វើឡើងដើម្បី បង្កើនទំនាក់ទំនងវប្បធម៌ រវាងប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង និង ប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ាន យោងតាមសេចក្ដីប្រកាសពត៌មាន របស់ក្រសួងវប្បធម៌កូរ៉េ ។&lt;ref&gt; Tnot News (2019) [https://m.tnaot.com/zh/m/detail/article/8737258 កញ្ញា មាស សុខសោភា និងតំណាងឱ្យកម្ពុជា ចូលរួមក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ «Asean Fantasia» នៅកូរ៉េខាងត្បូង], Website: tnaot.com, Publication: November 08, 2019 &lt;/ref&gt;

== សមិទ្ធិផល == 
'''Achievement'''

{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=10% | ឆ្នាំ
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=20% | ការដាក់ចូល
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=20% | ប្រភេទពាន
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=10% | លទ្ធផល
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=20% | ស្ថាប័នផ្សព្វផ្សាយ
|-
| align=&quot;center&quot; | 2008
| align=&quot;center&quot; | ដោះសារ
| align=&quot;center&quot; | Top1 Music Apsara FM
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#FFB6C1;&quot; | Nominated 
| align=&quot;center&quot; | Apsara 
Radio FM.97 Cambodia
|-
| align=&quot;center&quot; | 2008
| align=&quot;center&quot; | ដោះសារ
| align=&quot;center&quot; | Top 1 Music Cambodia TV9
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#FFB6C1;&quot; | Nominated 
| align=&quot;center&quot; | TV9 Cambodia
|-
| align=&quot;center&quot; | 2012 
| align=&quot;center&quot; | The Female Singer of The Year
| align=&quot;center&quot; | Anachakdara Awards
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#90EE90;&quot; | Won 
| align=&quot;center&quot; | [https://sabay.com/ Sabay Digital Corporation]&lt;ref&gt; Phnom Penh Post (2012) [https://www.postkhmer.com/%E1%9E%9F%E1%9E%B7%E1%9E%9B%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9F%88%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%84%E1%9E%9F%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%98/%E1%9E%96%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%9A%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9F%8B-%E1%9E%A2%E1%9E%B6%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9A%E2%80%8B%E1%9E%8F%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%B6 ពានរង្វាន់ អាណាចក្រតារា], Website: postkhmer.com, Publication: February 17, 2012 &lt;/ref&gt;
|-
| align=&quot;center&quot; | 2013 
| align=&quot;center&quot; | The Female Singer of The Year
| align=&quot;center&quot; | Anachakdara Awards
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#90EE90;&quot; | Won 
| align=&quot;center&quot; | [https://sabay.com/ Sabay Digital Corporation]&lt;ref&gt; Camnews (2013) [http://www.camnews.org/2013/08/16/%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9F%8B%E1%9E%96%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%91%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E2%80%8B%E1%9F%A3%E1%9F%A3%E2%80%8B%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E2%80%8B/ ម្ចាស់ពាន​ទាំង​៣៣​រូប​ក្នុង​កម្មវិធី​អាណាចក្រតារា​ឆ្នាំ២០១៣​], Website: camnews.org, Publication: August 16, 2013 &lt;/ref&gt;
|-
| align=&quot;center&quot; | 2017
| align=&quot;center&quot; | Best Female Artist of The Year 
| align=&quot;center&quot; | NRG Music Awards
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#90EE90;&quot; | Won 
| align=&quot;center&quot; | NRG Radio FM.89 Cambodia.&lt;ref&gt; World Bridge Media (2017) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved &lt;/ref&gt;
|-
| align=&quot;center&quot; | 2018
| align=&quot;center&quot; | Best Female Song of The Year 
| align=&quot;center&quot; | NRG Music Awards
| align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#90EE90;&quot; | Won 
| align=&quot;center&quot; | NRG Radio FM.89 Cambodia.&lt;ref&gt; World Bridge Media (2018) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved &lt;/ref&gt;
|}

== កាត់ឡុកតន្ត្រី ==
'''Discography'''

{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background-color:#D3D3D3&quot; width=20% | អាល់ប៊ុម
! style=&quot;background-color:#D3D3D3&quot; width=10% | ប្រភេទតន្ត្រី
! style=&quot;background-color:#D3D3D3&quot; width=15% | សិល្បៈ
! style=&quot;background-color:#D3D3D3&quot; width=10% | ឆ្នាំចេញផ្សាយ
! style=&quot;background-color:#D3D3D3&quot; width=20% | ផលិតកម្ម
|-
| align=&quot;center&quot; | ១០១ ហេតុផល 
| align=&quot;center&quot; | Pop Music
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2005
| align=&quot;center&quot; | ចេនឡាប្រាដឺ
CD Vol.06
|-
| align=&quot;center&quot; | ដោះសារ
| align=&quot;center&quot; | Pop Music
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2008 
| align=&quot;center&quot; | ផលិតកម្ម M
CD Vol.01
|-
| align=&quot;center&quot; | 1000 រាត្រី
| align=&quot;center&quot; | Blues 
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2008 
| align=&quot;center&quot; | ផលិតកម្ម M
CD Vol.05
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Sunday (អាល់ប៊ុម 97)|ហេតុអ្វីមនុស្សស្រលាញ់គ្នាមិនបានជួបគ្នា]]
| align=&quot;center&quot; | Classic, Pop Music
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]]
| align=&quot;center&quot; | 2009 
| align=&quot;center&quot; | សាន់ដេ
CD Vol.97
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Sunday (អាល់ប៊ុម 101)|រាំលេងបទ Boom]]
| align=&quot;center&quot; | Pop Music, Latin, Dance
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]]
| align=&quot;center&quot; | 2009 
| align=&quot;center&quot; | សាន់ដេ
CD Vol.101
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Sunday (អាល់ប៊ុម 104)|មករាំកន្ទ្រឹមឆ្នាំថ្មី]]
| align=&quot;center&quot; | Khmer Music, Country
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]]
| align=&quot;center&quot; | 2010 
| align=&quot;center&quot; | សាន់ដេ
CD Vol.104
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Town (អាល់ប៊ុម 04)|I am Sorry]]
| align=&quot;center&quot; | Blues
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]]
| align=&quot;center&quot; | 2010 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.04
|-
| align=&quot;center&quot; | ក្រែងចិត្តសង្សារចាស់
| align=&quot;center&quot; | Blues
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]]
| align=&quot;center&quot; | 2011 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.09
|-
| align=&quot;center&quot; | បើនាងបានបង
| align=&quot;center&quot; | Khmer Music, Country
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] Ft. ខេម
| align=&quot;center&quot; | 2011 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.10
|-
| align=&quot;center&quot; | ក្រមុំចាកស្រុក
| align=&quot;center&quot; | Khmer Music, Country
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] Ft. ខេម
| align=&quot;center&quot; | 2011 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.11
|-
| align=&quot;center&quot; | សុំមិនស្គាល់បងបានទេ
| align=&quot;center&quot; | Classic
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]]
| align=&quot;center&quot; | 2011 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.15
|-
| align=&quot;center&quot; | Baby
| align=&quot;center&quot; | Pop Music
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]]
| align=&quot;center&quot; | 2011 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.17
|-
| align=&quot;center&quot; | បងកុំទៅណា
| align=&quot;center&quot; | Latin, Dance
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] Ft. ឌីជេ ក្ដិប
| align=&quot;center&quot; | 2011 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.19
|-
| align=&quot;center&quot; | ពិន្ទុ១០០
| align=&quot;center&quot; | Classic
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2011 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.20
|-
| align=&quot;center&quot; | ពេលគេងលក់ទើបអាចភ្លេចបង
| align=&quot;center&quot; | Blues
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2012 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.26
|-
| align=&quot;center&quot; | ខ្មាសគេប៉ុនណាបើបងបែកអូន
| align=&quot;center&quot; | Blues
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2012 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.29
|-
| align=&quot;center&quot; | ធ្វើម៉េចខ្ញុំមិនស្អាតដូចគេ
| align=&quot;center&quot; | Classic
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2013 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.32
|-
| align=&quot;center&quot; | ដើមឈើស្នេហ៍
| align=&quot;center&quot; | Blues
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2013 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.39
|-
| align=&quot;center&quot; | សង្សារនិស្សិត
| align=&quot;center&quot; | Classic
| align=&quot;center&quot; | ណាំ ប៊ុណ្ណារ័ត្ន Ft. [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2013 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.42
|-
| align=&quot;center&quot; | ខ្ញុំស្មោះគេ គេស្មោះអ្នកផ្សេង
| align=&quot;center&quot; | R &amp; B
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2014 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.46
|-
| align=&quot;center&quot; | អារម្មណ៍ត្រូវការបង
| align=&quot;center&quot; | Classic
| align=&quot;center&quot; | [[មាស សុខសោភា]] 
| align=&quot;center&quot; | 2014 
| align=&quot;center&quot; | Town
CD Vol.47
|}

== ដូច្នេះ ==
'''Also'''
* [[អ្នកចម្រៀងកម្ពុជា]]

== ឯកសារយោង ==
[[Category:អ្នកចម្រៀងខ្មែរ]]</text>
      <sha1>6ji6zbqz014mh63toc200bmxxau9k1x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ព្រះចន្ទរាជា</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43746</id>
    <redirect title="ចន្ទរាជា" />
    <revision>
      <id>282499</id>
      <parentid>281540</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T13:19:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Camhistory</username>
        <id>36281</id>
      </contributor>
      <comment>/* ចម្បាំងនៅ ទួលបានសាន */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67470" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;width:1em;&quot;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #7851A9;&quot; colspan=&quot;2&quot;|&lt;p style=&quot;font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;&gt; ព្រះចន្ទរាជា &lt;/p&gt;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
| colspan=&quot;2&quot; |
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #ABCDEF;&quot; colspan=&quot;5&quot; | Chan Reachea Army 16th Century.
|- style=&quot;background: #f1f5fc;&quot;
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រជ្ជកាល'''
| ១៥១៦-១៥៦៦ 
([[អាណាចក្រលង្វែក]])
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រាជសម័យ'''
|[[សម័យកាល​លង្វែក​]]
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''គ្រងរាជ'''
|​ ១៥១៦
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ព្រះនាមពេញ'''
|ព្រះរាជអង្ការ ខត្តិយាមហាចន្ទរាជា
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''មរណៈនាម'''
| ព្រះបរមចន្ទរាជា
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ក្សត្រមុន'''
| [[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]]
(ហ្លួងព្រះស្ដេចកន)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រាជបន្ត'''
| [[ព្រះបរមរាជាទី២]] 
(បរមិន្ទរាជា)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''សន្តិវង្ស'''
| រាជវង្សចតុមុខ អំបូរខ្មែរ 
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ប្រសូត្រ'''
| ១៤៨៦ 
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ចូលទីវង្គត់'''
| ១៥៦៧ (ជន្មាយុ)​
៨១ ឆ្នាំ
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ជំនឿសាសនា'''
| [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ 
និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿ
ជំនឿ​លើទេវតា (Theravada) 
|}

'''ព្រះចន្ទរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Chan Reachea) (Kh-pronoun: Preah Chant Reachea) ([[ថៃ]]៖ Record: Chandra Raja) (ប្រ.ស|គ.ស ១៤៨៦-១៥៦៧) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ [[រាជធានីលង្វែក]] គ.សករាជ ១៥២៩ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា &quot;សម្ដេចព្រះរាជអង្ការ ខត្តិយាមហាចន្ទរាជា&quot; និងបានប្រកាសរាជ [[សម័យកាលលង្វែក]] នៃ [[អាណាចក្រលង្វែក]] ។​&lt;ref&gt; Helen Ibbitson Jessup, Sāramandīr Jāti Kambujā (2006) [https://books.google.com.kh/books?id=eiQWAQAAIAAJ&amp;q=%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;dq=%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjpjJ-C697zAhWcyzgGHVD6CtYQ6AF6BAgLEAM Chefs d'œuvre du Musée national du Cambodge], Publisher: Friends of Khmer Culture p.112 [[ISBN]]: 9995083604 &lt;/ref&gt;

== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''

ព្រះចន្ទរាជា កើតនៅរាជធានីចតុមុខ កើតឆ្នាំ ១៤៨៦ នៃគ.សករាជ​ ព្រះអង្គ ​គឺជាព្រះបុត្រាទី២ នៃព្រះបាទ 
[[ព្រះធម្មរាជាទី២]] ដែលត្រូវជាប្អូនប្រុសបង្កើត ម្ដាយទីទៃជាមួយ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ដែលបានសោយរាជ្យនៅរាជធានីទួលបាសាន [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ។ ព្រះចន្ទរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាចន្ទរាជា ជាចៅហ្វាយស្រុកចតុមុខ នៅវ័យ ២៤ ឆ្នាំ ព្រះអង្គ​ត្រូវបង្ខំចិត្តចាកចេញពីចតុមុខ ដោយការនិរទេសព្រះអង្គ ក្នុងឆ្នាំ ១៥០៩ នៃគ​.សករាជ ទៅកាន់តំបន់ទេពបុរី (តំបន់ព្រំដែនខ្មែរ-សៀម បច្ចុប្បន្ន​ជា ក្រុង [[បាងកក]]​) តាមការស្នើសុំរបស់ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ដែលយល់សុបិន្តឃើញនាគពីរក្បាល ហោះហើរមកពាំឆ្វេទឆត្ររបស់ព្រះអង្គ ដែលទ្រង់យល់ឃើញថា វាជាការគំរាមកំហែងនៃរាជ្យបល័ង្ក របស់ព្រះអង្គ ដែលម្នាក់ទៀត ជាហ្លួងព្រះស្ដេចកន ។ ជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ របស់ព្រះចន្ទរាជា នៅតំបន់ព្រំដែនខ្មែរ-សៀម  ព្រះអង្គ បន្លំខ្លួនចូលធ្វើជាក្រមការខាងទាក់ដំរីថ្វាយ ស្ដេចសៀមចក្រព័ត្ត ព្រះនាម &quot;បរមរាមាធិបតីទី២&quot; ។ នៅឆ្នាំ ១៥១២ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន លើកទ័ពវាយយករាជធានី ទួលបាសាន និងបានជ័យជំនះបណ្ដេញ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ចេញពីរាជធានី ទៅបោះបន្ទាយនៅស្រុកស្ទឹងសែន [[ខេត្តកំពង់ធំ]] ។ ព្រះស្រីសុគន្ធបទ បានផ្ញើចុតហ្មាយ ប្រាប់ដំណឹងពីការបះបោររបស់នាយកន ទៅកាន់ចន្ទរាជា និងបានប្រកាសតែងតាំង ព្រះចន្ទរាជា ជាមហាឧបរាជ ឱ្យយាងត្រឡប់មកជួយព្រះអង្គវិញ ។ ការយាងត្រឡប់មកវិញរបស់ព្រះចន្ទរាជា បានខ្ចីទ័ពសៀមចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ជាមួយនិងការចរចារប្រគល់ព្រះដង្វាយ ដោយការថ្វាយដំរីចំនួន ១០០ ក្បាល និង ពលទ័ព ៥០០០ នាក់ទៅឱ្យព្រះចៅសៀមវិញ ទ័ពព្រះចន្ទរាជា បានធ្វើដំណើរមកដល់ [[ខេត្តបាត់ដំបង]] ចៅហ្វាយស្រុក នាមពញ្ញានោ បានថ្វាយពលចំនួន ១០០០០ (១មុឺននាក់) និងស្បៀងអាហារចំនួន ១០០ រទេះ ដល់ព្រះចន្ទរាជា ហើយទ្រង់បន្តដំណើរមកដល់ [[ខេត្តពោធិសាត់]] និងបានជួបពិភាក្សា ជាមួយចៅហ្វាយស្រុកឈ្មោះ ហ្មឺនពេជ្រ ដែលកាន់សិទ្ធទ័ព ចំនួន ៤០០០០ នាក់ នៅ &quot;បន្ទាយហ្មឺនជ័យ&quot; ដែលពេលវេលាមកដល់របស់ព្រះចន្ទរាជា ជាមួយនិងការរៀបចំយុទ្ធសាស្ត្រទ័ព ដើម្បីទៅជួយ &quot;ព្រះស្រីសុគន្ធបទ&quot; បានអូសបន្លាយដល់ ២ឆ្នាំ ដោយមើលឃើញពីការរៀបចំទ័ពយឺតយ៉ាវរបស់ ព្រះចន្ទរាជា ពោលក្នុងឆ្នាំ ១៥១៤ នៃគ.សករាជ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន បានលើកទ័ពជើងទឹក ជាមួយកាំភ្លើងធំ វាយចូលបន្ទាយស្ទឹងសែន [[ខេត្តកំពង់ធំ]] ពីយប់អធ្រាត និងបានធ្វើឃាត [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេល ហ្លួងព្រះស្ដេចកន ធ្វើឃាត &quot;ព្រះស្រីសុគន្ធបទ&quot; នៅបន្ទាយស្ទឹងសែន រួចមក គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង ៥ បានបាត់នាពេលនោះផងដែរ ទើបការឡើងសោយរាជ្យផ្លូវការណ៍ របស់នាយកន ត្រូវពន្យាពេល ២ឆ្នាំ ដើម្បីរងចាំ គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង​៥ ថ្មីធ្វើរួច ។ នៅទីបំផុត ហ្លួងព្រះស្ដេចកន បានប្រកាសសោយរាជ្យជាផ្លូវការណ៍ ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៦ នៃគ.​សករាជ ដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជ្យថា &quot;[[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]] ធិរាជរាមាធិបតី&quot; ហើយវាជាពេលដែលនាគពីរ ត្រូវមកប្រជែងឥទ្ធិពលគ្នា មួយជា ព្រះចន្ទរាជា ជាស្ដេចនៃអាណាចក្រខាងលិច និង ហ្លួងព្រះស្ដេចកន ជាស្ដេចនៃអាណាចក្រខាងកើត ដែលបានយក [[ទន្លេមេគង្គ]] ខ័នបែងចែកទឹកដីជា ២ចំណែក តាមបណ្ដោយខ្សែរទឹកហូរ ដែលបានអូសបន្លាយសង្គ្រាមអស់ពេល ១ទស្សវតន៍ (១០ឆ្នាំ) ។&lt;ref&gt; Mak Phoeun (1988) 
 [https://books.google.com.kh/books?id=AEJvAAAAMAAJ&amp;q=%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;dq=%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjxw46jt-DzAhWVfd4KHSORA3c4ChDoAXoECAkQAw Chroniques royales du Cambodge: De Bañā yāt à la prise de Laṅvaek : de 1417 à 1595] Publisher: Ecole française d'Extrême-Orient, Original from the University of Michigan, [[ISBN]]: 2855395372 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅ ទួលបានសាន == 
'''Battle at Tuol Basan'''

ក្រោយពេល [[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]] ឡើងសោយរាជ្យនៅ
រាជធានីទួលបាសាន បានរយៈពេល ៣ខែ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ព ចំនួន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយឡោមព័ទ្ធ បណ្ដេញ ព្រះស្ដេចកន ចេញពី រាជធានីទួលបាសាន ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៦ នៃ.គសរាជ ។ ព្រះស្ដេចកន និងកងទ័ពបានភៀសខ្លួនទៅភាគខាងកើត ទៅបោះបន្ទាយថ្មីមួយត្រង់ ចន្លោះដូនតី
នា [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] និងបានបង្កើតរាជធានីថ្មី ឈ្មោះថា &quot;ស្រឡប់ដូនតី ពិជ័យព្រៃនគរ&quot; បន្ទាយថ្មីព្រះស្ដេចកន មានកំពែងព័ទ្ធជុំវិញ រាងបួនជ្រុង មានដាំដើមឬស្សីកំរាស ២សិន ដោយស្មើនិង (80m) និងមានកម្ពស់ ១៥ហត្ថ ដោយស្មើនិង កម្ពស់ (7.5m) និងមានប្រវែងសរុប (2.5km) ដែលជាបន្ទាយការពារដ៏រឹងមាំមួយ មិនងាយនិងវាយចូលបំបែកបាន ។ មួយឆ្នាំបន្ទាប់ពី ហ្លួងព្រះស្ដេចកន វាយបកត្រឡប់ទៅកាន់ ព្រះចន្ទរាជា និងបានដុតបំផ្លាញរាជធានីទួលបាសាន ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៧ នៃគ​.សករាជ ហើយព្រះចន្ទរាជា និងកងទ័ពបានដកត្រឡប់ទៅបន្ទាយនា [[ខេត្តពោធិសាត់]] វិញ ក្នុងឆ្នាំ​ដដែលស្ដេចទាំងពីរបានបើកកិច្ចចរចាររកសន្តិភាពមិនធ្វើសង្គ្រាម ដើម្បីទុកពេលប្រមូលស្បៀង និងបង្កើនកងទ័ពឡើងវិញ ដែលផ្អាកការធ្វើសង្គ្រាមនិងគ្នា ៣ឆ្នាំ រហូតដល់ឆ្នាំ ១៥២០ នៃគ.សករាជ ទើបទ័ព 
ព្រះស្ដេចកន បើកការវាយប្រហារជាមុនទៅលើ ព្រះចន្ទរាជា ត្រង់ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ។​&lt;ref&gt; Bhun Khol (1994) 
 [https://books.google.com.kh/books?id=W1dQAQAAMAAJ&amp;q=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9F%81%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9E%93&amp;dq=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9F%81%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9E%93&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjAx9_R1uLzAhVB6mEKHZS_CNkQ6AF6BAgEEAM Pravatti vidyā saṃrâp pathamsiksā], Publisher: Griḥsthān Poḥbumb Phsāy Qâpraṃ, Original from University of California, Berkeley p.138 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅកំពង់ឆ្នាំង ==
'''Battle at Kampong Chhnang'''

ក្រោយផ្អាកសង្គ្រាម៣ឆ្នាំ ពីឆ្នាំ (១៥១៧-១៥២០) ព្រះស្ដេចកន បានប្រមូលកងទ័ពចំនួន ១២,០០០០ (១២មុឺននាក់) និងបានចែកជាពីរកងពល ដែលកងពលទី១ មានចំនួន ២០០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; ឱ្យទៅបោះបន្ទាយនៅ ស្រុកសំរោងទង (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]]) និង កងពលទី២ មានចំនួន ៣០០០០ (៣មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព ខ្លាំងពូកែរបស់ព្រះស្ដេចកន នាម &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ឱ្យទៅបោះបន្ទាយនៅ ភូមិជ័យសួគ៌ (បច្ចុប្បន្នជា វត្តវិហារសួគ៌ [[ខេត្តកណ្ដាល]]) ។ ក្រោយប្រមូលកងទ័ពដ៏សំបើម កងទ័ពព្រះស្ដេចកន ចំនួន ២០០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; បានចេញពីសំរោងទង បើកការវាយប្រហារជាមុនទៅលើ ព្រះចន្ទរាជា ត្រង់ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ពេលនោះមេទ័ព ២រូប របស់ព្រះចន្ទរាជា នាម &quot;ឧកញាចក្រីកែវ&quot; និង &quot;ឧកញ៉ា​វង្សាអគ្គរាជ&quot; បានដឹកនាំទ័ព ចំនួន ២០០០០ (២មុឺននាក់) មកចេញច្បាំងតទល់ យ៉ាងខ្លាំងក្លា ស្នូរសម្លេងព្រួញដាវលំពែង និងស្នូរកាំភ្លើងធំ លាន់រំពងពេញសមរភូមិកំពង់ឆ្នាំង រំពេចនោះ កងទ័ពជំនួយ របស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលបង្កប់ខ្លួនក្នុងព្រៃចំនួន ១០០០០ (១មុឺននាក់) ផ្សេងទៀត បូករួមនិងដំរីចម្បាំង ចំនួន ១៤០ក្បាល ដែលនៅពីខាងក្រោយកងទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; របស់ព្រះស្ដេចកន បានសំរុកចេញមកវាយគាបទ័ពព្រះស្ដេចកន ឱ្យបែកបាក់បរាជ័យ រត់ភៀសខ្លួនទៅបោះបន្ទាយនៅ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅ​ចតុមុខ ==
'''Battle at Chaktomuk'''

មួយឆ្នាំ​បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមនៅ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ព្រះចន្ទរាជា ត្រាសបង្គាប់ ឱ្យមេទ័ពចំនួន ២រូប គឺមេទ័ព &quot;ឧកញាចក្រីកែវ&quot; និង &quot;ឧកញ៉ា​វង្សាអគ្គរាជ&quot; ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ៣០០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយកបន្ទាយចតុមុខ ដែលមានកងទ័ព របស់ព្រះស្ដេចកន ចំនួន ១០០០០ (១មុឺននាក់) នៅឈរជើងចាំការពារតំបន់នេះ ដែលដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; ។ ចំនួនកងទ័ព របស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលលើស ២ដង នៃចំនួនទ័ពព្រះស្ដេចកន បានវាយបែកសមរភូមិចតុមុខ (Chaktomuk Battlefield) ក្នុងឆ្នាំ ១៥២១ នៃគ.សករាជ ហើយកងទ័ពព្រះចន្ទរាជា បានចេញបង្ហួសទៅវាយយក [[ស្រុកបាទី]] (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តតាកែវ]]) បន្ថែមទៀត ក្រោយមក ព្រះចន្ទរាជា បានប្រកាសឱ្យ ចៅហ្វាយស្រុកនាតំបន់ [[កម្ពុជាក្រោម]] ទាំងអស់ ត្រូវរក្សាទ័ពឱ្យនៅអព្យាក្រិត បើពុំនោះទេព្រះអង្គនិងច្បាំងស្លាប់រស់ដល់ទីបញ្ចប់ក្នុងសង្គ្រាមនេះ ។​&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 2], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅទន្លេមុខបួន ==
'''Battle on the Four Rivers'''

'''(ហេតុដែលនាំឱ្យហៅទន្លេច្រាបឈាម!)''' 

'''(Reasons to call the bloods river! )'''

ក្រោយពេលដែល ព្រះស្ដេចកន ដឹងថា ក្មួយរបស់ខ្លួន &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; បានស្លាប់ក្នុងបន្ទាយចតុមុខ ដោយទ័ពព្រះចន្ទរាជា ព្រះអង្គ​ទ្រង់ពិរោធ (ខឹង) ជាខ្លាំងបានផ្ញើចុតហ្មាយទៅមេទ័ពធំរបស់ខ្លួន &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ដែលបោះទ័ពនៅ ភូមិជ័យសួគ៌ [[ខេត្តកណ្ដាល]] ឱ្យលើកទ័ពទៅសងសឹកឱ្យខ្លួនជាប្រញាប់ ក្នុងឆ្នាំ ១៥២២ នៃគ.សករាជ កងទ័ព ពញ្ញាកៅ ចំនួ​ន ៣០០០០ (៣មុឺននាក់) បានឆ្លងទន្លេមកត្រើយខាងលិច ពញ្ញាកៅ បានចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ១.៥០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់)​ ជាទ័ពជើងគោក ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ស្រាល&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; លើកទៅបង្កប់នៅ [[បឹងពោងពាយ]] ខាងជើងភ្នំពេញ ចំណែកឯ ពញ្ញាកៅផ្ទាល់ ដឹកនាំកងទី២ ១.៥០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) ជាមួយនិងទូកចម្បាំង ៦០ គ្រឿង វាយចូលចំណតផែទូក របស់ព្រះចន្ទរាជា​នៅ ជ្រោយពន្លា (បច្ចុប្បន្នជា [[ជ្រោយចង្វា​រ]]) កងទ័ព​ជើងទឹក ពញ្ញាកៅ មានភាពខ្លាំងក្លាណាស់បានដេញវាយទ័ពជើងទឹករបស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលដឹកនាំដោយ មេទ័ព &quot;វិបុលរាជ&quot; និង មេទ័ព &quot;ប្រទសរាជ&quot; ទៅដល់តំបន់ព្រែកព្នៅ ទើបមេទ័ពធំរបស់ ព្រះចន្ទរាជា​ នាម &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; ដែលតាំងបន្ទាយនៅព្រែកតាទែន បានចេញមកជួយទ័ព &quot;វិបុលរាជ&quot; និង &quot;ប្រទសរាជ&quot; ។​ ពញ្ញាកៅ ឃើញដូច្នេះ ក៏ប្រើល្បិចធ្វើជាចាញ់ដកថយទៅក្រោយវិញដើម្បី ឱ្យ &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; មកដេញតាមកងទ័ពខ្លួន ។ &quot;ពញ្ញា​ស្រាល&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; ដែលបង្កប់នៅ [[បឹងពោងពាយ]] ខាងជើងភ្នំពេញ យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏លើកទៅវាយគាបទ័ព &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; ពីក្រោយត្រង់ទន្លេមុខបួន នៅទីបំផុតក៍ធ្វើឃាត ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ បាននៅពេលនោះ (បច្ចុប្បន្នបូជនីដ្ឋាន ពញ្ញាហ្មឺនពេជ្រ ឬ ហៅតាពេជ្រ នៅជាប់និង បូជនីយ​ដ្ឋាន ព្រះអង្គដង្កើ មុខព្រះបរមរាជវាំង សព្វថ្ងៃនេះ) ហើយទន្លេមុខបួន ដែលពោពេញទៅដោយការបង្ហូរឈាម ត្រូវបានអ្នកស្រុកទីនោះហៅថា &quot;ទន្លេច្រាបឈាម&quot; ។ ​&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;

== សមរភូមិកំពង់ចាម (គ.ស ១៥២៣) ==
'''Kampong Cham Battlefield (AD 1523)'''

ក្រោយពេលដែល &quot;ពញ្ញាកៅ​&quot; ទទួលជ័យជំនះនៅទន្លេមុខបួន ទ័ពរបស់ខ្លួន បានដាច់ស្បៀង និងនឿយហត់ជាច្រើនថ្ងៃផងនោះ បានសំរេចចិត្តទៅបោះបន្ទាយនៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ដែលមានទ័ពសេសសល់ត្រឹមតែ ១០០០​០ (១មុឺននាក់) ប៉ុនណោះ ។ ចំណែក​ឯខាង ព្រះចន្ទរាជា ដែលទទួលបានដំណឹងពីការមរណៈភាពលោក &quot;ពញ្ញាហ្មឺនពេជ្រ&quot; មានភាពតក់ស្លុត និង ឈឺព្រះទ័យជាខ្លាំង ព្រះអង្គបានថ្វាយមរណៈនាមទៅលោកថា &quot;ចៅពញ្ញាសួគ៌ាលោក&quot; ។ បន្ទាប់មកបានតែងតាំងលោក &quot;ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង&quot; ជាប្រមុខមេទ័ពធំជំនួសវិញ លោកឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ល្បីខាងយុត្តិសាស្ត្រសឹកសង្គ្រាម និងការដឹកនាំទ័ព ។ ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ​.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានចាត់កងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ដឹកនាំដោយព្រះអង្គផ្ទាល់ បានយាងចេញជិះទូកចម្បាំងទីនាំង ឈ្មោះ &quot;សារ៉ាយអណ្ដែត&quot; និងទូកចម្បាំង ចំនួន៣០០ គ្រឿងទៀត ទៅប្រមូលផ្ដុំទ័ពនៅខេត្តសន្ទុក (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តកំពង់ធំ]]) ដែលមានចំនួន ៥.៥០០០ (៥មុឺន ៥ពាន់នាក់) រីឯកងទី២ មានចំនួន ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) ទៀតដឹកនាំដោយ &quot;ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង&quot; ចេញទៅវាយបន្ទាយទ័ព &quot;ពញ្ញាកៅ​&quot; នៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ព្រមគ្នាតែម្ដង ។ ដំណឹងប្រកាសសង្គ្រាម របស់ព្រះចន្ទរាជា បានជ្រាបទៅដល់ [[ព្រះស្ដេចកន]] ទ្រង់បានប្រមូលទ័ពសេសសល់ ៨០០០០ (៨មុឺននាក់) ចែកចេញជា ប្រាំកងពល កងទី១ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ព្រំវៀង&quot; មានចំនួន ១.៥០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) ជាកងទ័ពជួរមុខ កងទី២ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ពេញ&quot; មានចំនួន ១០០០​០ (១មុឺននាក់) កងទី៣ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​នួន&quot; មានចំនួន ១០០០​០ (១មុឺននាក់) កងទី៤ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាទន់&quot; មានចំនួន ១០០០​០ (១មុឺននាក់) ជាកងទ័ពជួរក្រោយ និងកងទី៥ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាផាតស្រាល&quot; និង &quot;ពញ្ញាវិបុលរាជ&quot; មានចំនួន ២០០០០ (២មុឺននាក់) ជាមួយនិងទូកចម្បាំង ៣០០ គ្រឿង ជាកងទ័ពជើងទឹក ចេញទៅការពារបន្ទាយនៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] ដែលជាទីតាំងនៃសមរភូមិកំពង់ចាម ។ រីឯព្រះស្ដេចកនកាន់ទ័ព ហ្លួងដោយផ្ទាល់ ចំនួន ២០០០០ (២មុឺននាក់) និងចាត់ឱ្យ មេទ័ព​ធំ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; ដឹកនាំទ័ព ចំនួន ២០០០០ (២មុឺននាក់) បូករួមទាំងទ័ពហ្លួងបាន ចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) នៅចាំការពារបន្ទាយ &quot;ស្រឡប់ពិជ័យ&quot; នា [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] ។ ដូចនេះ​កងទ័ពសរុបដែលការពារបន្ទាយ ស្រុកកំពង់សៀម របស់ព្រះស្ដេចកន មានចំនួន ៦.៥០០០ (ជាង ៦មុឺននាក់) នៅទីបំផុតកងទ័ពជាង ១សែននាក់ របស់ព្រះចន្ទរាជា បានវាយបែកបន្ទាយ ស្រុកកំពង់សៀម នៃសមរភូមិកំពង់ចាម ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ.សករាជ ។​&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;​

== ព្រះចន្ទរាជា និង ព្រះស្រីជេដ្ឋា នៃសង្គ្រាមចុងក្រោយ ==
'''Chan Reachea &amp; Srei Chedtha of Final War'''

ក្រោយពេល ​ព្រះចន្ទរាជា និង ព្រះស្រីជេដ្ឋា ធ្វើសង្គ្រាមយ៉ាងធំនៅសមរភូមិ ស្រុកកំពង់សៀម កងទ័ព​ទាំងសងខាង បានខូចខាតសំភារៈសឹកអស់ជាច្រើន ដូចនេះ​ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ.សករាជ ស្ដេចទាំង២ បានចាត់បេសកជន ទាំងសងខាង​ឱ្យទៅបញ្ជារទិញ កាំភ្លើងធំ (Cannons) ពីពួក &quot;ប៉តទុយហ្គេស&quot; (Portuguese) នៅជ្រោយម៉ាឡាកា (Malacca) នាឧបទ្វីប​ម៉ាឡេ (Malay Peninsula) ដែលត្រូវ បាន (Record ទុកដោយប្រវត្តិវិទូ នៅស.វទី១៦​) &lt;ref&gt; Mamitua Saber, Dionisio G. Orellana (1977) [https://books.google.com.kh/books?id=1U4cAQAAMAAJ&amp;q=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;dq=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiyp4zR7vTzAhVNIIgKHUeYAI8Q6AF6BAgDEAM Comparative Notes on Museum Exhibits in Singapore, Malaysia, Indonesia, Brunei, Macao, and the Philippines: A Report to the Ford Foundation on Travelling Symposium for Southeast Asia Museum Development, April-May, 1971], Publisher: Aga Khan Museum, Mindanao State University, Original from the University of Michigan p.354 &lt;/ref&gt; &lt;ref&gt; Contributor: James Richardson Logan (1851) [https://books.google.com.kh/books?id=PkhFAQAAMAAJ&amp;dq=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;source=gbs_navlinks_s The Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia, Volume 5], Publisher: Kraus Reprint, Original from Cornell University. &lt;/ref&gt; ខាងព្រះចន្ទរាជា បញ្ជារទិញបាន កាំភ្លើងធំ ១០០ (១រយដើម) និងកាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ១០០០ (១ពាន់ដើម​) ទុករក្សាក្នុងបន្ទាយ ចំណែកឯ ព្រះស្រីជេដ្ឋា បញ្ជារទិញបាន កាំភ្លើងធំ ១៥០ (១រយហាសិបដើម) និងកាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ២០០០ (២ពាន់ដើម​) ទូកសំពៅខាងព្រះស្រីជេដ្ឋា ដែលដឹកកាំភ្លើងធំ ១៥០ដើម និង កាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ២០០០ (២ពាន់ដើម​) ត្រូវបានស្ទាក់ចាប់បាន នៅ ស្រុកពាម (ពួកដាយវៀតហៅ៖ ម៉ាងខម) (Đại Việt call: Mán Khảm) មានន័យថា &quot;ពាមខ្មែរ&quot; នា [[កម្ពុជា​ក្រោម]] ហើយក្រមការខេត្តបានបញ្ជូនថ្វាយ ព្រះចន្ទរាជា ដូចនេះខាង ព្រះស្រីជេដ្ឋា មិនមានសញ្ញវុធសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់កងទ័ពនោះទេ ។ &lt;ref&gt; Eng Suth (2001) 
[https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 &lt;/ref&gt;

=== សមរភូមិ​ទន្លេបិទ (គ.ស ១៥២៤) ===
'''Tonle Bet Battlefield (AD 1524)'''

ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៤ នៃគ.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ព ១៣.៥០០០ (ជាង១៣មុឺននាក់) ចែកចេញជា បួនកងពល កងពលទី១ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាភក្ដី&quot; លើកទ័ព ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) លើកទៅស្ទាក់កងទ័ព &quot;ពញ្ញាកំហែង&quot; ដែលជាឪពុកក្មេកព្រះស្ដេចកន ដែលកាន់ទ័ពនៅស្រុក សៀមប៉ោយ (បច្ចុប្បន្នជា [[ស្រុកសៀមប៉ាង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង]]) ដែលមាន ចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) កុំឱ្យលើកមកជួយ ព្រះស្ដេចកនបាន ។ កងទី២ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាទេព&quot; លើកទ័ព ចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) វាយចូលសមរភូមិ​ទន្លេបិទ ចំពីមុខផ្លូវទៅបន្ទាយ &quot;ស្រឡបពិជ័យ&quot; កងទី ៣ ដឹកនាំដោយ &quot;ព្រះចន្ទរាជា&quot; ផ្ទាល់ ចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) ជាទ័ពជំនួយបោះនៅស្រុកកំពង់សៀម កងទី៤ ដឹកនាំដោយ &quot;ឧកញ៉ាមហាមន្ត្រី&quot; ចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ចេញទៅបង្កប់នៅ [[ខេត្តព្រៃវែង]] ។ កងទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; ចំនួន ៤មុឺននាក់ ក៏ប្រទះនិងទ័ព ព្រះស្ដេចកន ចំនួន ២មុឺននាក់ ដែលបោះបន្ទាយនៅ ទន្លេបិទ​ ទ័ពទាំងពីរ បានច្បាំងគ្នាពេលវេលាព្រឹក រហូតដល់ថ្ងៃរសៀល ទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; ក៏ឡោមព័ទ ទ័ពព្រះស្ដេចកនជាប់ ពេលនោះ ដំណឹងច្បាំងគ្នានៅសរមភូមិទន្លេបិទបានទៅដល់ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ដែលកំពង់យាមការក្នុង &quot;បន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ&quot; ដឹងដំណឹងដូចនេះ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ប្រញាប់​ដកទ័ព ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) ពីក្នុងបន្ទាយចេញទៅជួយព្រះស្ដេចកន យ៉ាងប្រញាប់ ទុកឱ្យ &quot;ជហ្វាវាំងជុំ&quot; ដែលមានទ័ព ១០០០០ (១មុឺននាក់) នៅចាំការពារបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ ។ កងទ័ព &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; បានទៅជួយរំដោះ ព្រះស្ដេចកន ទាន់ពេល ដោយកងទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; បិទផ្លូវខាងក្រោយជាប់ ព្រះស្ដេចកន និង ពញ្ញាកៅ បានវាយសម្រុកចេញទៅមុខមកដល់ [[ខេត្តព្រៃវែង]] ក៏ប្រទះនិងទ័ពបង្កប់ ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) របស់ &quot;ឧកញ៉ាមហាមន្ត្រីបែន&quot; វាយស្ទាក់ពីមុខ ពញ្ញាកៅ​ឃើញដូចនេះ ក៏ឱ្យព្រះស្ដេចកន ស្រូតទៅបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យមុន ខ្លួននៅចាំច្បាំងការពារជាមួយ &quot;ឧកញ៉ា​បែន&quot; ហើយពញ្ញាកៅ ក៏ចោលលំពែងត្រូវ &quot;ឧកញ៉ា​បែន&quot; ស្លាប់ក្នុងពេលនោះ ហើយក៏ត្រឡប់មកដល់ក្នុងបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យវិញ ចំណែកឯ ទ័ពឪពុកក្មេក ព្រះស្ដេចកន &quot;ពញ្ញាកំហែង&quot; ត្រូវទ័ព &quot;ពញ្ញាភក្ដី&quot; វាយធ្វើឃាតបាននៅពេលនោះទៅ ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;​

=== ជ័យជំនះព្រះចន្ទរាជា (គ.ស ១៥២៥) ===

'''Victory of Chan Reachea (AD 1525)'''

ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកកងទ័ព ចំនួន ១៤,០០០០ (១៤មុឺននាក់) វាយចូលបន្ទាយ &quot;ស្រឡប់ពិជ័យ​&quot; របស់ ព្រះស្រីជេដ្ឋា ដែលមានកងទ័ព​យាមការ ចុងក្រោយក្នុងបន្ទាយតែ ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) ប៉ុនណោះ នៅសមរភូមិ [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] កងទ័ព ព្រះចន្ទរាជា​ បានឡោមព័ទ្ធ បន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ អស់វេលា ១៥ ថ្ងៃ ដោយបន្ទាយនេះខ្ពស់ពិបាកនិងវាយចូលពេក ព្រះចន្ទរាជា មានល្បិចមួយថា រាល់ជនទាំងឡាយណា ដែលអាចចាប់ ឬ សម្លាប់ស្ដេចកនបាន និងមានប្រាក់រង្វាន់ ហើយលើកយស័ក្តជាចៅហ្វាយស្រុកត្បូងឃ្មុំនេះ ក្រោយមន្ត្រីប្រកាសរាជសារនៅមុខបន្ទាយស្ដេចកនចប់ ប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក ព្រះស្រីជេដ្ឋា ក៏បានសោយទីវង្គត់ ដោយត្រូវប្អូនថ្លៃរបស់ខ្លួន នាម &quot;មន្ត្រី​ដូនកែវ&quot; លួចធ្វើឃាតដោយកាត់ក្បាល បូករួមទាំងពញ្ញាកៅ និងបក្សពួកទាំងអស់នៃមន្ត្រីជំនិតទាំង២៥នាក់ យកទៅថ្វាយ ព្រះចន្ទរាជា ដោយក្ដីអំណរនិងជ័យជំនៈនេះ តាមការសន្យា ទ្រង់បានលើកយ័ស្ដ &quot;មន្ត្រី​ដូនកែវ&quot; ជាពញ្ញាដូនកែវ មានឋានៈជាចៅហ្វាយស្រុកត្បូងឃ្មុំនេះ ចំណែកឯ​ក្បាលព្រះស្ដេចកន និងបក្សពួកទាំង២៥នាក់ ត្រូវបានយកទៅដោតនៅមុខកំពែងបន្ទាយ ស្រឡប់ពិជ័យ​នេះតែម្ដង ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;​

== ផែនដីព្រះចន្ទរាជា (គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦)==
'''Earth of Chan Reachea (AD 1516-1566) '''

ព្រះរាជពង្សាវតារភាគ២ របស់ព្រះរាជបណ្ណាល័យចុះលេខ គ.៥៣-៣ ហ្លួងព្រះស្ដេចកនសុគតក្នុងឆ្នាំកុរ នពស័ក ព.សករាជ ២០៧១, ត្រូវនិង គ.សករាជ ១៥២៥ ។ ក្រោយ ព្រះចន្ទរាជាបាន ជ័យជំនះលើស្ដេចកន ទ្រង់បានយាងត្រឡប់មកបន្ទាយហ្មឺនជ័យ នាខេត្រពោធិសាត់វិញ និងបានបង្គាប់ឱ្យសព្វមុខមន្ត្រី សាងសង់បន្ទាយរាជវាំងថ្មី នៅលង្វែក នា[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ដើម្បីគេចចេញពីការគំរាមកំហែងរបស់កងទ័ពសៀម ក្រុមមេការ ឱ្យជីកបុកឫសរៀបថ្ម ៦ហត្ថ ស្មើជម្រៅ ៣ម៉ែត្រ ជុំវិញបន្ទាយជា ៣ ជ្រុង ហើយលើកដីច្រុះក្ដារ ធ្វើជាបន្ទាយខាងលើនោះតម្កល់ ១៧ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ កម្រាស់ខាងលិច ១០ហត្ថ ស្មើនិងកម្រាស ៥ម៉ែត្រ ជើងទេរក្រោម ២២ហត្ថ ស្មើនិងកម្រាសជើងទេរ ១១ម៉ែត្រ ជុំវិញទាំង ៣ ជ្រុង &quot;ព្រោះជ្រុងទី៤ នោះគឺទន្លេ កំពែងបន្ទាយមាន ៥ជាន់ និងមានទ្វារធំ៨ ។ ទ្វារនីមួយៗ មានសើនមួយ ។ ទាំង៨សើននោះ កំពស់ ២២ ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់១១ម៉ែត្រ សម្រាប់ដាក់កាំភ្លើងធំ ចំជ្រុងទាំង ៤ មានប៉មកម្ពស់ ២៥ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់ ១២.៥ម៉ែត្រ សម្រាប់ឆ្មាំយាម និងដាក់កាំភ្លើងធំដូចគ្នា រីឯលើបន្ទាយជុំវិញនោះទ្រង់ឱ្យដាក់សុទ្ធតែកាំភ្លើងវែងបាញ់ច្រូងជុំវិញទាំង ៥ ជាន់ ។ ខាងមុខកំពែង ជាន់ទី១ ស្ដេចឱ្យធ្វើរោងសម្រាប់ដាក់ទ័ព ដំរី និងទ័ពសេះ ក្នុងកំពែងជាន់ទី១ ដដែរនេះ ដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងកាំភ្លើងធំ ។ ខាងកំពែងជាន់ទី២ តាំងថែវ ដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងកាំភ្លើងតូច និងធ្វើសាលាជំនុំក្ដី ដាក់សាលាដំបូងខាងឆ្វេង សាលាឧទ្ធរណ៍ខាងស្ដាំ ។ ខាងក្នុងកំពែងទី៣ តាំងថែវដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងដាវ កងផ្គាក់ ជាសេនាអាវុធខ្លី ។ ខាងកំពែងជាន់ទី៤ សាងដំណាក់រោងល្ខោន និង ព្រះពន្លាទតល្ខោន ។ នៅខាងក្នុងកំពែងទី៥ សាងដំណាក់ដាក់ព្រះបញ្ចក្សេត្រ គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង៥  និង ដំណាក់សំរិទ្ធ សម្រាប់ដាក់ព្រះរាជទ្រព្យ មានវិមានសម្រាន្តភិរម្យ សម្រាប់ក្រុមបារគូ ក្រុមបុរោហិត និងក្រុមមហាតលិក នៅក្នុងកំពែងជាន់ទី៥ ដដែរ នៅទ្វារយាម តាំងថែវឱ្យកំពូល ៥ មានជហ្វាដងក្ដារ សុទ្ធតែលាបម្រ័ក្សណ៍ ជាតិហិង្គុល បិទមាស មានសោភោណភ្លឺផ្លេកពន់ប្រមាណ ហើយធ្វើប្រាង្គមហាប្រាសាទមួយកំពូល ៥ ជាប្រាសាទសម្រាប់ព្រះមហាក្សត្រធិរាជផ្ទំសម្រាក មានសាងព្រះរាជមន្ទីរធំមួយ សម្រាប់ព្រះស្នំក្រមការប្រចាំយាម រាជមន្ទីរមួយទៀតមានកំពូល៣ជាន់ សម្រាប់ព្រះរាជបុត្រី មានសាងព្រះដំណាក់៥ខ្នង សម្រាប់ព្រះស្នំ និង ព្រះដំណាក់៥ខ្នងទៀត សម្រាប់ពួកអ្នកម្នាង រីឯព្រះដំណាក់២ខ្នងទៀត សម្រាប់អ្នកអង្គម្ចាស់ ហើយខាងក្រោយកំពែងនោះ ឱ្យតាំងឃ្លាំងស្រូវអង្ករ និងឃ្លាំងអំបិល ត្រីសាច់ ១៥ខ្នង ខាងត្បូងនិងខាងជើងកំពែងនោះ តាំងឃ្លាំងគ្រាប់រំសេវ១០ខ្នង ខាកើតព្រះរាជវាំង ឱ្យតាំង ឃ្លាំងសម្រាប់ដាក់ ព្រួញស្នារ ទុកការពារផ្នែកខាងក្រោយ ។ នៅគ្រប់ដំណាក់មានជីកស្រះស្រង់រងថ្លា សួនច្បារផ្កា ដំណាំ ក្រអូប ល្វឹងល្វើយ ល្អជាអនេក ប្លែកត្រកាលក្នុងព្រះរាជវាំង ដែលបានសាងសង់រួចក្នុងរយៈពេល ៣ឆ្នាំ ត្រូវបញ្ចប់ក្នុង គ.ស ១៥២៨ ។ បន្ទាយព្រះរាជវាំងថ្មីសាងបញ្ចប់រួចរាល់ហើយ ព្រះចន្ទរាជា ត្រាសបង្គាប់ឱ្យរើបន្ទាយចេញពី ពោធិ៍សាត់ មកតាំងនៅរាជធានីលង្វែក និងបង្គាប់ឱ្យដាំដើមឬស្សីព័ទ្ធជុំវិញបន្ទាយកម្រាស ២០សិន ដោយស្មើនិងកម្រាស ៤០០ម៉ែត្រ ដើម្បីការពារបន្ទាយ ហើយព្រះអង្គឡើងប្រកាសជាស្ដេចផែនដីលើកទី២ រាជសម័យលង្វែក នៃអាណាចក្រលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៩ នៃគ.សករាជ ដែលទ្រង់មានព្រះនាមក្នុងរាជថា &quot;ព្រះបរមខត្តិយាមហាចន្ទរាជា&quot; ។

== ចម្បាំងខ្មែរសៀម លើកទី១ ==
'''The First Khmer-Siamese War'''

ព.សករាជ ២០៨៣, គ.សករាជ ១៥៣៧, ម.សករាជ ១៤៦០, ចុ.សករាជ ៩០២ ត្រូវនិងឆ្នាំឆ្នាំកុរ ឯកស័ក ក្រោយសៀមបានបញ្ចប់ជម្លោះរាជវង្ស ស្ដេចសៀមគ្រងរាជ្យថ្មីព្រះនាម ព្រះចៅចក្រព័ត្ត រាជាធិរាជ (Chakkraphat) បានចាត់បេសកជន ៣នាក់ ជាតំណាងទូត ឱ្យមកទារព្រះដង្វាយពី ព្រះចន្ទរាជា នាពេលនោះ ព្រះអង្គបានមានបន្ទូលឆ្លើយតបថា នគរកម្ពុជានាពេលនេះលែងចំណុះ ឱ្យនគរសៀមទៀតហើយ បើព្រះរាជាសៀមមិនសុខចិត្ត អាចមកសាកកម្លាំងនិងយើងបាន ។ មួយឆ្នាំ ក្រោយពេលកម្ពុជាមិនបញ្ជូនសួយសារអាករណ៍ ទៅកាន់នគរសៀម នូវរវាង ព.សករាជ ២០៨៤, គ.សករាជ ១៥៣៨, ម.សករាជ ១៤៦១, ចុ.សករាជ ៩០៣ ឆ្នាំជូតទោស័ក ស្ដេចសៀមបានលើកទ័ព ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) កាត់តាម នគររាជសីម៉ា (Nakhon Ratchasima) មកដល់ព្រំប្រទល់ខេត្ត មហានគរ (បច្ចុប្បន្នជាខេត្ត [[សៀមរាប]]) មេទ័ពសៀមព្រះនាម ពញ្ញាអុង ដំខាត់ ដែលជាបុត្រ របស់ក្សត្រខ្មែរនាម ព្រះស្រីរាជា ហើយត្រូវជាបងប្អូនជីដូនមួយ និង ព្រះចន្ទរាជា ផងដែរ ដែលធ្លាប់បានឱ្យទ័ពសៀម ដែលខ្ចី ចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ទៅកាន់ចន្ទរាជា បានលើកទ័ពមកឈ្លានពានកម្ពុជា យ៉ាងកម្រោល ពេលនោះ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ពលង្វែកទៅដោយផ្ទាល់ មានចំនួន ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) បូករួមនិង ទ័ពនៅមហានគរ មានចំនួន ២០០០០ (២មុឺននាក់) សរុបទាំងអស់មានចំនួន ៧០០០០ (៧មុឺននាក់) បានវាយបកត្រឡប់យ៉ាងខ្លាំងក្លាទៅកាន់កងទ័ពសៀម នៅត្រង់សមរភូមិស្ទឹងអង្គរ ហើយទីបំផុត កងទ័ពសៀមបានបរាជ័យ ដោយការបាក់ទ័ពរាបទាបអស់ ក្នុងជ័យជំនះដ៏អស្ចារ្យនេះ ព្រះចន្ទរាជា បានផ្លាសប្ដូរឈ្មោះខេត្ត មហានគរ ទៅជាឈ្មោះ [[ខេត្តសៀមរាប]] មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ចំណែកឯមេទ័ពសៀម ពញ្ញាអុង ដំខាត់ ក៏ត្រូវស្លាប់ដោយត្រូវកាប់និងស្នែងដាវទម្លាក់ពីលើខ្នងដំរីផងដែរ ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងខ្មែរសៀម លើកទី២ ==
'''Second Khmer-Siamese War'''

* មរណភាពលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង

ព.សករាជ ២០៩៥, គ.សករាជ ១៥៤៩, ម.សករាជ ១៤៧២, ចុ.សករាជ ៩១៤, សៀម បានលើកទ័ព ចំនួន ១៤,០០០០ (១៤មុឺននាក់) ចូលមកឈ្លានពានទឹកដីកម្ពុជា ជាលើកទី២ កងទ័ពសៀមបានបែងចែកជាពីរកងពល កងពលទី១ មានចំនួន ៩០០០០ (៩មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ស្ដេចសៀមផ្ទាល់ ព្រះនាម ចក្រព័ត ចូលមកវាយយក [[ខេត្តបាត់ដំបង]] និង បង្ហួសវាយយក [[ខេត្ត ពោធិ៍សាត់]] កងពលទី២ មានចំនួន ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) ជាកងទ័ពជើងទឹក ដឹកនាំដោយ ពញ្ញាវាំងសាន វាយចូល [[ខេត្តកំពត]] ។ ព្រះចន្ទរាជា ទ្រង់ជ្រាបហើយត្រាស់បង្គាប់ឱ្យ ឧកញ៉ា ក្រឡាហោមកែវ កេណ្ឌរេហ៍ពល នាខេត្តបាសាក់ ព្រះត្រពាំង ក្រមួនស និងបាទី បន្ទាយមាស បានចំនួន ៦០០០០ (៦មុឺននាក់) ទៅច្បាំងតទល់ជាមួយទ័ពសៀមនៅសមរភូមិខេត្តកំពត ។

=== សមរភូមិ ពោធិ៍សាត់ (គ.ស ១៥៤៩) ===
'''Pursat Battlefield (AD 1549)'''

គ.សករាជ ១៥៤៩ កងទ័ពសៀមចំនួន ៩០០០០  (៩មុឺននាក់) បានវាយចូល [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] ខណៈ ដែលលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ដឹកនាំទ័ពចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) ទៅច្បាំងតទល់ជាមួយនិងទ័ពសៀម អស់ពេលជាច្រើនយាម ដោយចំនួនកងទ័ព និង គ្រឿងសឹកចម្បាំងរបស់សៀម ច្រើនជាងភាគីខាងលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ពេកណាស់ បើច្បាំងបន្តទៀតកងទ័ពនិងស្លាប់គ្មានសល់ លោកឧកញ៉ា ក៏សម្រេចចិត្តដកកងទ័ពថយ ទៅក្នុងបន្ទាយវិញ រីឯកងទ័ពស្លាប់អស់ប្រមាណ ២០០០០ (២មុឺននាក់) ដូចនេះកងទ័ពក្នុងបន្ទាយនៅសល់តែ ២មុឺននាក់ ប៉ុនណោះ កំពុងតែដាច់ស្បៀងនិងត្រូវបានកងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធ រីឯកងទ័ពជំនួយរបស់ព្រះចន្ទរាជា ២ថ្ងៃទៀតទើបមកដល់ ខេត្តពោធិ៍សាត់ ។ ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង បានមើលមកកងទ័ពរបស់ខ្លួន ឃើញទឹកមុខបាក់ស្បាតរបស់កងទ័ព បានគិតយ៉ាងល្អិតល្អន់អំពីក្បួនសឹកនេះ បើលើកនេះសៀមឈ្នះ ហើយយកបានតំបន់ ពោធិ៍សាត់នេះ សៀមនិង គម្រាមកំហែង ដល់អាណាចក្រលង្វែក ដូចនេះលោកផ្ទាល់និងពលីកម្ម ក្នុងសង្គ្រាមនេះ ។ លោកមឿង បានរៀបចំគម្រោងការមួយ ដោយឱ្យទាហ៊ានជំនិតៗ របស់លោក ដកកូនទាហាន ៤០០០ (៤ពាន់នាក់) ចេញពីជួរទ័ព រួចឱ្យផ្លាសសំលៀកបំពាក់ បន្លំជាមនុស្សចំបើង ទៅបង្កប់ខ្លួនក្នុងព្រៃ ជិតជំរំសៀម រួចលោកឱ្យរៀបចំ មនុស្សចំបើងដែលជាទីងមោង ពាក់នៅសំលៀកបំពាក់កងទ័ពវិញ  បន្ទាប់មកលោក ចាត់កូនទាហានឱ្យជីករណ្ដៅធំមួយ ជំរៅ ៨ ហត្ថ ៤ ជ្រុង ដោយស្មើនិង ៤ម៉ែត្រ ៤ជ្រុង ដាក់នៅចម្រូងលំពែង រួចឱ្យធ្វើរានទេវតា ៧ ថ្នាក់ដាក់បាយសី ទឹកអប់ និង គ្រឿងបូជា ហើយឱ្យធ្វើរាជព័ទ្ធជុំវិញ និង លេងភ្លេងថ្វាយទាំង៨ទិស ហើយលោក បាននាំគ្រួសាររបស់លោក ស្លៀកសម្លៀកបំពាក់ពណ៌ស ដោយពោលថា ខ្លួននិងសម្លាប់ខ្លួន ដើម្បីកេណ្ឌទ័ពខ្មោចឱ្យមកជួយក្នុងរយៈពេល ៧យាមទៀត ហើយប្រាប់ ឱ្យកងទ័ពទាំងអស់ត្រូវសម្រុកចេញពីការឡោមព័ទ្ធ ពេលដែលលោកនិងគ្រួសារលោតសម្លាប់ខ្លួនរួច ។ 

''(ការពិតទៅការពលីកម្ម របស់លោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង គ្រាន់តែជាការលើកទឹកចិត្តកងទ័ពឱ្យមានភាពអង់អាចក្លាហានក្នុងការប្រយុទ្ធជាមួយនិងទ័ពសៀមប៉ុនណោះ ហើយការពិតមិនមានព្រឹត្តិការណ៍នៃកងទ័ពខ្មោចចេញមកជួយច្បាំងនោះទេ ដោយសារតែឯកសារដើមបានសរសេរច្របល់បញ្ចូលគ្នា នូវរឿងព្រេងនិទាន តាមសាស្ត្រាស្លឹករឹតវត្តមួយចំនួន និង ព្រេងនិទាន ប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ ប៉ុនណោះដែលនាំឱ្យប្រវត្តិសាស្ត្រប្រទេសកម្ពុជា មានភាពស្រពិចស្រពិល និងច្របូកច្របល់ ចាប់ពីឆ្នាំ 1991 មករហូតដល់បច្ចុប្បន្ននេះ)'' ។ 

ចំណែកឯកងទ័ពសៀមត្រូវលើកទ័ពមកច្បាំងនូវរសៀលនេះ តែដោយសារ តែលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ធ្វើពិធីកេណ្ឌទ័ពខ្មោចឱ្យមកជួយក្នុងយប់នេះ ទើបភាគីទ័ពសៀមរងចាំដល់វេលាព្រលប់ទើបនាំទ័ពវាយលុកជំរំវិញ ព្រោះពួកសៀមមិនជឿថាមានកងទ័ពខ្មោចមកជួយនោះទេ ហើយពួកសៀមមិនបានដឹងថានេះជាការពន្យាពេលរបស់លោកមឿងនោះទេ ។ នៅពេលព្រលប់ សៀមបានលើកទ័ពចូលជុំរំកងទ័ពលោកមឿង តែមិនមានកងទ័ពខ្មែរនោះទេ មានតែមនុស្សចំបើងដែលបន្លំស្លៀកពាក់ជាទាហាន យល់សេចក្ដីដូចនេះ មេទ័ពរងខ្មែរ ឧកញ៉ាចក្រី បញ្ជារឱ្យបាញ់ព្រួញភ្លើង ដុតសម្លាប់កងទ័ពសៀម ឆេះស្លាប់អស់ជាច្រើន ច្បាំងគ្នាពីព្រលប់ដល់យប់អាធ្រាត កងទ័ពចំបើងខ្មែរដែលបង្កប់ក្នុងព្រៃ ៤០០០ នាក់ ចូលទៅវាយដុតជុំរំស្បៀងកងទ័ពសៀម ភ្លើងឆាបឆេះទាំងមុខទាំងក្រោយ កងទ័ពសៀម ស្មានតែភាគីខ្មែរមានទ័ពជំនួយក៏ចាប់ផ្ដើមជ្រួច្របល់បែកទ័ព ឧកញ៉ាចក្រី ក៏ប្រកាសឱ្យកងទ័ពទាំងអស់កាប់សម្លាប់កងទ័ពសៀមដល់ អូរស្វាយដូនកែវ [[ខេត្តបាត់ដំបង]]  ហើយកងទ័ពសៀមក៏បានបោះជុំរំនៅទីនោះ ២ថ្ងៃបន្ទាប់ពី កងទ័ព ២០,០០០០ (២សែននាក់) បូករួមទាំង ដំរី ៥០០ និង សេះចម្បាំង ៥០០០ ដែលដឹកនាំដោយ ព្រះចន្ទរាជា ផ្ទាល់បានមកដល់ ខេត្តពោធិ៍សាត់ ដើម្បីត្រៀមធ្វើសង្គ្រាមបណ្ដេញកងទ័ពសៀម ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

=== សមរភូមិ បាត់ដំបង (បរាជ័យកងទ័ពសៀម) ===
'''Battambang Battlefield (Defeat of Siamese army)'''

ក្នុង គ.សករាជ ១៥៤៩ ដដែល កងទ័ព ២០,០០០០ (២សែននាក់) របស់ ព្រះចន្ទរាជា បានវាយសម្រុកទៅកាន់កងទ័ពសៀមនៅ សមរភូមិ [[បាត់ដំបង]] ដំរីចម្បាំងរបស់ ព្រះចន្ទរាជា បានទៅប្រជល់និង ដំរីចម្បាំងរបស់ ស្ដេចសៀម ចក្រព័ត្ត ហើយព្រះចន្ទរាជា បានហក់ទៅចាក់សម្លាប់ស្ដេចសៀម សោយទីវង្គតនៅលើខ្នងដំរី បរាជ័យកងទ័ពសៀម សមរភូមិបាត់ដំបង កងទ័ពលង្វែក បានរឹបអូសយក ដំរីសឹក ៩០ ក្បាល បានសេះ ៤៥០ ក្បាល បានដាវកាំភ្លើង គ្រឿងសស្ត្រាវុធ រទេះគោ រទេះចម្បាំងជាច្រើន ហើយចាប់បានកងទ័ពសៀមជាឈ្លើយសឹកប្រមាណ ១០០០០ (១មុឺននាក់) កងទ័ពសៀមសរុប ១៤,០០០០ (១៤មុឺននាក់) ដែលលើកមកឈ្លានពានអាណាចក្រលង្វែក ទាំងជើងគោក និង ជើងទឹក បានបាត់បង់អស់ ៩០០០០ (៩មុឺននាក់) ហើយសៀមសល់កងទ័ព ប្រមាណជា ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) ប៉ុនណោះបានដកទ័ពទៅដល់ អាងសិលា នាព្រំប្រទល់ខ្មែរសៀម បរាជ័យដ៏ធ្ងន់ធ្ងរនេះ កងទ័ពសៀមមិនបានលើកមកឈ្លានពានកម្ពុជាទៀតនោះទេ ផ្ទុយទៅវិញ វាជាពេលវេលា ដែលកងទ័ពលង្វែក បានវាតទីដណ្ដើមទឹកដីខ្លួនមកវិញ ហើយរឹបយកបាន អណាខែត្រទាំង ១៣ ពីសៀមផងដែរ ជ័យជំនះដ៏ធំធេងនេះ ប្រជានុរាស្ត្រ បានដាក់រហ័សនាម ព្រះចន្ទរាជា ថា៖ ស្ដេចនៃសឹកសង្គ្រាម ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

== ឯកសារយោង ==</text>
      <sha1>4ecqmo17nc3dpw724jijk8gus3lshhz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>282500</id>
      <parentid>282499</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T13:20:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Camhistory</username>
        <id>36281</id>
      </contributor>
      <comment>/* ជីវិតចាប់ផ្ដើម */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67474" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;width:1em;&quot;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #7851A9;&quot; colspan=&quot;2&quot;|&lt;p style=&quot;font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;&gt; ព្រះចន្ទរាជា &lt;/p&gt;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
| colspan=&quot;2&quot; |
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #ABCDEF;&quot; colspan=&quot;5&quot; | Chan Reachea Army 16th Century.
|- style=&quot;background: #f1f5fc;&quot;
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រជ្ជកាល'''
| ១៥១៦-១៥៦៦ 
([[អាណាចក្រលង្វែក]])
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រាជសម័យ'''
|[[សម័យកាល​លង្វែក​]]
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''គ្រងរាជ'''
|​ ១៥១៦
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ព្រះនាមពេញ'''
|ព្រះរាជអង្ការ ខត្តិយាមហាចន្ទរាជា
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''មរណៈនាម'''
| ព្រះបរមចន្ទរាជា
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ក្សត្រមុន'''
| [[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]]
(ហ្លួងព្រះស្ដេចកន)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រាជបន្ត'''
| [[ព្រះបរមរាជាទី២]] 
(បរមិន្ទរាជា)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''សន្តិវង្ស'''
| រាជវង្សចតុមុខ អំបូរខ្មែរ 
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ប្រសូត្រ'''
| ១៤៨៦ 
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ចូលទីវង្គត់'''
| ១៥៦៧ (ជន្មាយុ)​
៨១ ឆ្នាំ
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ជំនឿសាសនា'''
| [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ 
និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿ
ជំនឿ​លើទេវតា (Theravada) 
|}

'''ព្រះចន្ទរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Chan Reachea) (Kh-pronoun: Preah Chant Reachea) ([[ថៃ]]៖ Record: Chandra Raja) (ប្រ.ស|គ.ស ១៤៨៦-១៥៦៧) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ [[រាជធានីលង្វែក]] គ.សករាជ ១៥២៩ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា &quot;សម្ដេចព្រះរាជអង្ការ ខត្តិយាមហាចន្ទរាជា&quot; និងបានប្រកាសរាជ [[សម័យកាលលង្វែក]] នៃ [[អាណាចក្រលង្វែក]] ។​&lt;ref&gt; Helen Ibbitson Jessup, Sāramandīr Jāti Kambujā (2006) [https://books.google.com.kh/books?id=eiQWAQAAIAAJ&amp;q=%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;dq=%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjpjJ-C697zAhWcyzgGHVD6CtYQ6AF6BAgLEAM Chefs d'œuvre du Musée national du Cambodge], Publisher: Friends of Khmer Culture p.112 [[ISBN]]: 9995083604 &lt;/ref&gt;

== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''

ព្រះចន្ទរាជា កើតនៅរាជធានីចតុមុខ កើតឆ្នាំ ១៤៨៦ នៃគ.សករាជ​ ព្រះអង្គ ​គឺជាព្រះបុត្រាទី២ នៃព្រះបាទ 
[[ព្រះធម្មរាជាទី២]] ដែលត្រូវជាប្អូនប្រុសបង្កើត ម្ដាយទីទៃជាមួយ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ដែលបានសោយរាជ្យនៅរាជធានីទួលបាសាន [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ។ ព្រះចន្ទរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាចន្ទរាជា ជាចៅហ្វាយស្រុកចតុមុខ នៅវ័យ ២៤ ឆ្នាំ ព្រះអង្គ​ត្រូវបង្ខំចិត្តចាកចេញពីចតុមុខ ដោយការនិរទេសព្រះអង្គ ក្នុងឆ្នាំ ១៥០៩ នៃគ​.សករាជ ទៅកាន់តំបន់ទេពបុរី (តំបន់ព្រំដែនខ្មែរ-សៀម បច្ចុប្បន្ន​ជា ក្រុង [[បាងកក]]​) តាមការស្នើសុំរបស់ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ដែលយល់សុបិន្តឃើញនាគពីរក្បាល ហោះហើរមកពាំឆ្វេទឆត្ររបស់ព្រះអង្គ ដែលទ្រង់យល់ឃើញថា វាជាការគំរាមកំហែងនៃរាជ្យបល័ង្ក របស់ព្រះអង្គ ដែលម្នាក់ទៀត ជាហ្លួងព្រះស្ដេចកន ។ ជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ របស់ព្រះចន្ទរាជា នៅតំបន់ព្រំដែនខ្មែរ-សៀម  ព្រះអង្គ បន្លំខ្លួនចូលធ្វើជាក្រមការខាងទាក់ដំរីថ្វាយ ស្ដេចសៀមចក្រព័ត្ត ព្រះនាម &quot;បរមរាមាធិបតីទី២&quot; ។ នៅឆ្នាំ ១៥១២ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន លើកទ័ពវាយយករាជធានី ទួលបាសាន និងបានជ័យជំនះបណ្ដេញ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ចេញពីរាជធានី ទៅបោះបន្ទាយនៅស្រុកស្ទឹងសែន [[ខេត្តកំពង់ធំ]] ។ ព្រះស្រីសុគន្ធបទ បានផ្ញើចុតហ្មាយ ប្រាប់ដំណឹងពីការបះបោររបស់នាយកន ទៅកាន់ចន្ទរាជា និងបានប្រកាសតែងតាំង ព្រះចន្ទរាជា ជាមហាឧបរាជ ឱ្យយាងត្រឡប់មកជួយព្រះអង្គវិញ ។ ការយាងត្រឡប់មកវិញរបស់ព្រះចន្ទរាជា បានខ្ចីទ័ពសៀមចំនួន ៥,០០០ (៥ពាន់នាក់) ជាមួយនិងការចរចារប្រគល់ព្រះដង្វាយ ដោយការថ្វាយដំរីចំនួន ១០០ ក្បាល និង ពលទ័ព ៥,០០០ នាក់ទៅឱ្យព្រះចៅសៀមវិញ ទ័ពព្រះចន្ទរាជា បានធ្វើដំណើរមកដល់ [[ខេត្តបាត់ដំបង]] ចៅហ្វាយស្រុក នាមពញ្ញានោ បានថ្វាយពលចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) និងស្បៀងអាហារចំនួន ១០០ រទេះ ដល់ព្រះចន្ទរាជា ហើយទ្រង់បន្តដំណើរមកដល់ [[ខេត្តពោធិសាត់]] និងបានជួបពិភាក្សា ជាមួយចៅហ្វាយស្រុកឈ្មោះ ហ្មឺនពេជ្រ ដែលកាន់សិទ្ធទ័ព ចំនួន ៤០,០០០ នាក់ នៅ &quot;បន្ទាយហ្មឺនជ័យ&quot; ដែលពេលវេលាមកដល់របស់ព្រះចន្ទរាជា ជាមួយនិងការរៀបចំយុទ្ធសាស្ត្រទ័ព ដើម្បីទៅជួយ &quot;ព្រះស្រីសុគន្ធបទ&quot; បានអូសបន្លាយដល់ ២ឆ្នាំ ដោយមើលឃើញពីការរៀបចំទ័ពយឺតយ៉ាវរបស់ ព្រះចន្ទរាជា ពោលក្នុងឆ្នាំ ១៥១៤ នៃគ.សករាជ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន បានលើកទ័ពជើងទឹក ជាមួយកាំភ្លើងធំ វាយចូលបន្ទាយស្ទឹងសែន [[ខេត្តកំពង់ធំ]] ពីយប់អធ្រាត និងបានធ្វើឃាត [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេល ហ្លួងព្រះស្ដេចកន ធ្វើឃាត &quot;ព្រះស្រីសុគន្ធបទ&quot; នៅបន្ទាយស្ទឹងសែន រួចមក គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង ៥ បានបាត់នាពេលនោះផងដែរ ទើបការឡើងសោយរាជ្យផ្លូវការណ៍ របស់នាយកន ត្រូវពន្យាពេល ២ឆ្នាំ ដើម្បីរងចាំ គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង​៥ ថ្មីធ្វើរួច ។ នៅទីបំផុត ហ្លួងព្រះស្ដេចកន បានប្រកាសសោយរាជ្យជាផ្លូវការណ៍ ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៦ នៃគ.​សករាជ ដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជ្យថា &quot;[[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]] ធិរាជរាមាធិបតី&quot; ហើយវាជាពេលដែលនាគពីរ ត្រូវមកប្រជែងឥទ្ធិពលគ្នា មួយជា ព្រះចន្ទរាជា ជាស្ដេចនៃអាណាចក្រខាងលិច និង ហ្លួងព្រះស្ដេចកន ជាស្ដេចនៃអាណាចក្រខាងកើត ដែលបានយក [[ទន្លេមេគង្គ]] ខ័នបែងចែកទឹកដីជា ២ចំណែក តាមបណ្ដោយខ្សែរទឹកហូរ ដែលបានអូសបន្លាយសង្គ្រាមអស់ពេល ១ទស្សវតន៍ (១០ឆ្នាំ) ។&lt;ref&gt; Mak Phoeun (1988) 
 [https://books.google.com.kh/books?id=AEJvAAAAMAAJ&amp;q=%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;dq=%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjxw46jt-DzAhWVfd4KHSORA3c4ChDoAXoECAkQAw Chroniques royales du Cambodge: De Bañā yāt à la prise de Laṅvaek : de 1417 à 1595] Publisher: Ecole française d'Extrême-Orient, Original from the University of Michigan, [[ISBN]]: 2855395372 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅ ទួលបានសាន == 
'''Battle at Tuol Basan'''

ក្រោយពេល [[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]] ឡើងសោយរាជ្យនៅ
រាជធានីទួលបាសាន បានរយៈពេល ៣ខែ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ព ចំនួន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយឡោមព័ទ្ធ បណ្ដេញ ព្រះស្ដេចកន ចេញពី រាជធានីទួលបាសាន ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៦ នៃ.គសរាជ ។ ព្រះស្ដេចកន និងកងទ័ពបានភៀសខ្លួនទៅភាគខាងកើត ទៅបោះបន្ទាយថ្មីមួយត្រង់ ចន្លោះដូនតី
នា [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] និងបានបង្កើតរាជធានីថ្មី ឈ្មោះថា &quot;ស្រឡប់ដូនតី ពិជ័យព្រៃនគរ&quot; បន្ទាយថ្មីព្រះស្ដេចកន មានកំពែងព័ទ្ធជុំវិញ រាងបួនជ្រុង មានដាំដើមឬស្សីកំរាស ២សិន ដោយស្មើនិង (80m) និងមានកម្ពស់ ១៥ហត្ថ ដោយស្មើនិង កម្ពស់ (7.5m) និងមានប្រវែងសរុប (2.5km) ដែលជាបន្ទាយការពារដ៏រឹងមាំមួយ មិនងាយនិងវាយចូលបំបែកបាន ។ មួយឆ្នាំបន្ទាប់ពី ហ្លួងព្រះស្ដេចកន វាយបកត្រឡប់ទៅកាន់ ព្រះចន្ទរាជា និងបានដុតបំផ្លាញរាជធានីទួលបាសាន ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៧ នៃគ​.សករាជ ហើយព្រះចន្ទរាជា និងកងទ័ពបានដកត្រឡប់ទៅបន្ទាយនា [[ខេត្តពោធិសាត់]] វិញ ក្នុងឆ្នាំ​ដដែលស្ដេចទាំងពីរបានបើកកិច្ចចរចាររកសន្តិភាពមិនធ្វើសង្គ្រាម ដើម្បីទុកពេលប្រមូលស្បៀង និងបង្កើនកងទ័ពឡើងវិញ ដែលផ្អាកការធ្វើសង្គ្រាមនិងគ្នា ៣ឆ្នាំ រហូតដល់ឆ្នាំ ១៥២០ នៃគ.សករាជ ទើបទ័ព 
ព្រះស្ដេចកន បើកការវាយប្រហារជាមុនទៅលើ ព្រះចន្ទរាជា ត្រង់ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ។​&lt;ref&gt; Bhun Khol (1994) 
 [https://books.google.com.kh/books?id=W1dQAQAAMAAJ&amp;q=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9F%81%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9E%93&amp;dq=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9F%81%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9E%93&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjAx9_R1uLzAhVB6mEKHZS_CNkQ6AF6BAgEEAM Pravatti vidyā saṃrâp pathamsiksā], Publisher: Griḥsthān Poḥbumb Phsāy Qâpraṃ, Original from University of California, Berkeley p.138 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅកំពង់ឆ្នាំង ==
'''Battle at Kampong Chhnang'''

ក្រោយផ្អាកសង្គ្រាម៣ឆ្នាំ ពីឆ្នាំ (១៥១៧-១៥២០) ព្រះស្ដេចកន បានប្រមូលកងទ័ពចំនួន ១២,០០០០ (១២មុឺននាក់) និងបានចែកជាពីរកងពល ដែលកងពលទី១ មានចំនួន ២០០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; ឱ្យទៅបោះបន្ទាយនៅ ស្រុកសំរោងទង (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]]) និង កងពលទី២ មានចំនួន ៣០០០០ (៣មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព ខ្លាំងពូកែរបស់ព្រះស្ដេចកន នាម &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ឱ្យទៅបោះបន្ទាយនៅ ភូមិជ័យសួគ៌ (បច្ចុប្បន្នជា វត្តវិហារសួគ៌ [[ខេត្តកណ្ដាល]]) ។ ក្រោយប្រមូលកងទ័ពដ៏សំបើម កងទ័ពព្រះស្ដេចកន ចំនួន ២០០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; បានចេញពីសំរោងទង បើកការវាយប្រហារជាមុនទៅលើ ព្រះចន្ទរាជា ត្រង់ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ពេលនោះមេទ័ព ២រូប របស់ព្រះចន្ទរាជា នាម &quot;ឧកញាចក្រីកែវ&quot; និង &quot;ឧកញ៉ា​វង្សាអគ្គរាជ&quot; បានដឹកនាំទ័ព ចំនួន ២០០០០ (២មុឺននាក់) មកចេញច្បាំងតទល់ យ៉ាងខ្លាំងក្លា ស្នូរសម្លេងព្រួញដាវលំពែង និងស្នូរកាំភ្លើងធំ លាន់រំពងពេញសមរភូមិកំពង់ឆ្នាំង រំពេចនោះ កងទ័ពជំនួយ របស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលបង្កប់ខ្លួនក្នុងព្រៃចំនួន ១០០០០ (១មុឺននាក់) ផ្សេងទៀត បូករួមនិងដំរីចម្បាំង ចំនួន ១៤០ក្បាល ដែលនៅពីខាងក្រោយកងទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; របស់ព្រះស្ដេចកន បានសំរុកចេញមកវាយគាបទ័ពព្រះស្ដេចកន ឱ្យបែកបាក់បរាជ័យ រត់ភៀសខ្លួនទៅបោះបន្ទាយនៅ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅ​ចតុមុខ ==
'''Battle at Chaktomuk'''

មួយឆ្នាំ​បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមនៅ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ព្រះចន្ទរាជា ត្រាសបង្គាប់ ឱ្យមេទ័ពចំនួន ២រូប គឺមេទ័ព &quot;ឧកញាចក្រីកែវ&quot; និង &quot;ឧកញ៉ា​វង្សាអគ្គរាជ&quot; ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ៣០០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយកបន្ទាយចតុមុខ ដែលមានកងទ័ព របស់ព្រះស្ដេចកន ចំនួន ១០០០០ (១មុឺននាក់) នៅឈរជើងចាំការពារតំបន់នេះ ដែលដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; ។ ចំនួនកងទ័ព របស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលលើស ២ដង នៃចំនួនទ័ពព្រះស្ដេចកន បានវាយបែកសមរភូមិចតុមុខ (Chaktomuk Battlefield) ក្នុងឆ្នាំ ១៥២១ នៃគ.សករាជ ហើយកងទ័ពព្រះចន្ទរាជា បានចេញបង្ហួសទៅវាយយក [[ស្រុកបាទី]] (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តតាកែវ]]) បន្ថែមទៀត ក្រោយមក ព្រះចន្ទរាជា បានប្រកាសឱ្យ ចៅហ្វាយស្រុកនាតំបន់ [[កម្ពុជាក្រោម]] ទាំងអស់ ត្រូវរក្សាទ័ពឱ្យនៅអព្យាក្រិត បើពុំនោះទេព្រះអង្គនិងច្បាំងស្លាប់រស់ដល់ទីបញ្ចប់ក្នុងសង្គ្រាមនេះ ។​&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 2], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅទន្លេមុខបួន ==
'''Battle on the Four Rivers'''

'''(ហេតុដែលនាំឱ្យហៅទន្លេច្រាបឈាម!)''' 

'''(Reasons to call the bloods river! )'''

ក្រោយពេលដែល ព្រះស្ដេចកន ដឹងថា ក្មួយរបស់ខ្លួន &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; បានស្លាប់ក្នុងបន្ទាយចតុមុខ ដោយទ័ពព្រះចន្ទរាជា ព្រះអង្គ​ទ្រង់ពិរោធ (ខឹង) ជាខ្លាំងបានផ្ញើចុតហ្មាយទៅមេទ័ពធំរបស់ខ្លួន &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ដែលបោះទ័ពនៅ ភូមិជ័យសួគ៌ [[ខេត្តកណ្ដាល]] ឱ្យលើកទ័ពទៅសងសឹកឱ្យខ្លួនជាប្រញាប់ ក្នុងឆ្នាំ ១៥២២ នៃគ.សករាជ កងទ័ព ពញ្ញាកៅ ចំនួ​ន ៣០០០០ (៣មុឺននាក់) បានឆ្លងទន្លេមកត្រើយខាងលិច ពញ្ញាកៅ បានចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ១.៥០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់)​ ជាទ័ពជើងគោក ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ស្រាល&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; លើកទៅបង្កប់នៅ [[បឹងពោងពាយ]] ខាងជើងភ្នំពេញ ចំណែកឯ ពញ្ញាកៅផ្ទាល់ ដឹកនាំកងទី២ ១.៥០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) ជាមួយនិងទូកចម្បាំង ៦០ គ្រឿង វាយចូលចំណតផែទូក របស់ព្រះចន្ទរាជា​នៅ ជ្រោយពន្លា (បច្ចុប្បន្នជា [[ជ្រោយចង្វា​រ]]) កងទ័ព​ជើងទឹក ពញ្ញាកៅ មានភាពខ្លាំងក្លាណាស់បានដេញវាយទ័ពជើងទឹករបស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលដឹកនាំដោយ មេទ័ព &quot;វិបុលរាជ&quot; និង មេទ័ព &quot;ប្រទសរាជ&quot; ទៅដល់តំបន់ព្រែកព្នៅ ទើបមេទ័ពធំរបស់ ព្រះចន្ទរាជា​ នាម &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; ដែលតាំងបន្ទាយនៅព្រែកតាទែន បានចេញមកជួយទ័ព &quot;វិបុលរាជ&quot; និង &quot;ប្រទសរាជ&quot; ។​ ពញ្ញាកៅ ឃើញដូច្នេះ ក៏ប្រើល្បិចធ្វើជាចាញ់ដកថយទៅក្រោយវិញដើម្បី ឱ្យ &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; មកដេញតាមកងទ័ពខ្លួន ។ &quot;ពញ្ញា​ស្រាល&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; ដែលបង្កប់នៅ [[បឹងពោងពាយ]] ខាងជើងភ្នំពេញ យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏លើកទៅវាយគាបទ័ព &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; ពីក្រោយត្រង់ទន្លេមុខបួន នៅទីបំផុតក៍ធ្វើឃាត ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ បាននៅពេលនោះ (បច្ចុប្បន្នបូជនីដ្ឋាន ពញ្ញាហ្មឺនពេជ្រ ឬ ហៅតាពេជ្រ នៅជាប់និង បូជនីយ​ដ្ឋាន ព្រះអង្គដង្កើ មុខព្រះបរមរាជវាំង សព្វថ្ងៃនេះ) ហើយទន្លេមុខបួន ដែលពោពេញទៅដោយការបង្ហូរឈាម ត្រូវបានអ្នកស្រុកទីនោះហៅថា &quot;ទន្លេច្រាបឈាម&quot; ។ ​&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;

== សមរភូមិកំពង់ចាម (គ.ស ១៥២៣) ==
'''Kampong Cham Battlefield (AD 1523)'''

ក្រោយពេលដែល &quot;ពញ្ញាកៅ​&quot; ទទួលជ័យជំនះនៅទន្លេមុខបួន ទ័ពរបស់ខ្លួន បានដាច់ស្បៀង និងនឿយហត់ជាច្រើនថ្ងៃផងនោះ បានសំរេចចិត្តទៅបោះបន្ទាយនៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ដែលមានទ័ពសេសសល់ត្រឹមតែ ១០០០​០ (១មុឺននាក់) ប៉ុនណោះ ។ ចំណែក​ឯខាង ព្រះចន្ទរាជា ដែលទទួលបានដំណឹងពីការមរណៈភាពលោក &quot;ពញ្ញាហ្មឺនពេជ្រ&quot; មានភាពតក់ស្លុត និង ឈឺព្រះទ័យជាខ្លាំង ព្រះអង្គបានថ្វាយមរណៈនាមទៅលោកថា &quot;ចៅពញ្ញាសួគ៌ាលោក&quot; ។ បន្ទាប់មកបានតែងតាំងលោក &quot;ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង&quot; ជាប្រមុខមេទ័ពធំជំនួសវិញ លោកឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ល្បីខាងយុត្តិសាស្ត្រសឹកសង្គ្រាម និងការដឹកនាំទ័ព ។ ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ​.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានចាត់កងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ដឹកនាំដោយព្រះអង្គផ្ទាល់ បានយាងចេញជិះទូកចម្បាំងទីនាំង ឈ្មោះ &quot;សារ៉ាយអណ្ដែត&quot; និងទូកចម្បាំង ចំនួន៣០០ គ្រឿងទៀត ទៅប្រមូលផ្ដុំទ័ពនៅខេត្តសន្ទុក (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តកំពង់ធំ]]) ដែលមានចំនួន ៥.៥០០០ (៥មុឺន ៥ពាន់នាក់) រីឯកងទី២ មានចំនួន ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) ទៀតដឹកនាំដោយ &quot;ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង&quot; ចេញទៅវាយបន្ទាយទ័ព &quot;ពញ្ញាកៅ​&quot; នៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ព្រមគ្នាតែម្ដង ។ ដំណឹងប្រកាសសង្គ្រាម របស់ព្រះចន្ទរាជា បានជ្រាបទៅដល់ [[ព្រះស្ដេចកន]] ទ្រង់បានប្រមូលទ័ពសេសសល់ ៨០០០០ (៨មុឺននាក់) ចែកចេញជា ប្រាំកងពល កងទី១ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ព្រំវៀង&quot; មានចំនួន ១.៥០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) ជាកងទ័ពជួរមុខ កងទី២ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ពេញ&quot; មានចំនួន ១០០០​០ (១មុឺននាក់) កងទី៣ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​នួន&quot; មានចំនួន ១០០០​០ (១មុឺននាក់) កងទី៤ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាទន់&quot; មានចំនួន ១០០០​០ (១មុឺននាក់) ជាកងទ័ពជួរក្រោយ និងកងទី៥ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាផាតស្រាល&quot; និង &quot;ពញ្ញាវិបុលរាជ&quot; មានចំនួន ២០០០០ (២មុឺននាក់) ជាមួយនិងទូកចម្បាំង ៣០០ គ្រឿង ជាកងទ័ពជើងទឹក ចេញទៅការពារបន្ទាយនៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] ដែលជាទីតាំងនៃសមរភូមិកំពង់ចាម ។ រីឯព្រះស្ដេចកនកាន់ទ័ព ហ្លួងដោយផ្ទាល់ ចំនួន ២០០០០ (២មុឺននាក់) និងចាត់ឱ្យ មេទ័ព​ធំ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; ដឹកនាំទ័ព ចំនួន ២០០០០ (២មុឺននាក់) បូករួមទាំងទ័ពហ្លួងបាន ចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) នៅចាំការពារបន្ទាយ &quot;ស្រឡប់ពិជ័យ&quot; នា [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] ។ ដូចនេះ​កងទ័ពសរុបដែលការពារបន្ទាយ ស្រុកកំពង់សៀម របស់ព្រះស្ដេចកន មានចំនួន ៦.៥០០០ (ជាង ៦មុឺននាក់) នៅទីបំផុតកងទ័ពជាង ១សែននាក់ របស់ព្រះចន្ទរាជា បានវាយបែកបន្ទាយ ស្រុកកំពង់សៀម នៃសមរភូមិកំពង់ចាម ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ.សករាជ ។​&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;​

== ព្រះចន្ទរាជា និង ព្រះស្រីជេដ្ឋា នៃសង្គ្រាមចុងក្រោយ ==
'''Chan Reachea &amp; Srei Chedtha of Final War'''

ក្រោយពេល ​ព្រះចន្ទរាជា និង ព្រះស្រីជេដ្ឋា ធ្វើសង្គ្រាមយ៉ាងធំនៅសមរភូមិ ស្រុកកំពង់សៀម កងទ័ព​ទាំងសងខាង បានខូចខាតសំភារៈសឹកអស់ជាច្រើន ដូចនេះ​ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ.សករាជ ស្ដេចទាំង២ បានចាត់បេសកជន ទាំងសងខាង​ឱ្យទៅបញ្ជារទិញ កាំភ្លើងធំ (Cannons) ពីពួក &quot;ប៉តទុយហ្គេស&quot; (Portuguese) នៅជ្រោយម៉ាឡាកា (Malacca) នាឧបទ្វីប​ម៉ាឡេ (Malay Peninsula) ដែលត្រូវ បាន (Record ទុកដោយប្រវត្តិវិទូ នៅស.វទី១៦​) &lt;ref&gt; Mamitua Saber, Dionisio G. Orellana (1977) [https://books.google.com.kh/books?id=1U4cAQAAMAAJ&amp;q=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;dq=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiyp4zR7vTzAhVNIIgKHUeYAI8Q6AF6BAgDEAM Comparative Notes on Museum Exhibits in Singapore, Malaysia, Indonesia, Brunei, Macao, and the Philippines: A Report to the Ford Foundation on Travelling Symposium for Southeast Asia Museum Development, April-May, 1971], Publisher: Aga Khan Museum, Mindanao State University, Original from the University of Michigan p.354 &lt;/ref&gt; &lt;ref&gt; Contributor: James Richardson Logan (1851) [https://books.google.com.kh/books?id=PkhFAQAAMAAJ&amp;dq=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;source=gbs_navlinks_s The Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia, Volume 5], Publisher: Kraus Reprint, Original from Cornell University. &lt;/ref&gt; ខាងព្រះចន្ទរាជា បញ្ជារទិញបាន កាំភ្លើងធំ ១០០ (១រយដើម) និងកាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ១០០០ (១ពាន់ដើម​) ទុករក្សាក្នុងបន្ទាយ ចំណែកឯ ព្រះស្រីជេដ្ឋា បញ្ជារទិញបាន កាំភ្លើងធំ ១៥០ (១រយហាសិបដើម) និងកាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ២០០០ (២ពាន់ដើម​) ទូកសំពៅខាងព្រះស្រីជេដ្ឋា ដែលដឹកកាំភ្លើងធំ ១៥០ដើម និង កាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ២០០០ (២ពាន់ដើម​) ត្រូវបានស្ទាក់ចាប់បាន នៅ ស្រុកពាម (ពួកដាយវៀតហៅ៖ ម៉ាងខម) (Đại Việt call: Mán Khảm) មានន័យថា &quot;ពាមខ្មែរ&quot; នា [[កម្ពុជា​ក្រោម]] ហើយក្រមការខេត្តបានបញ្ជូនថ្វាយ ព្រះចន្ទរាជា ដូចនេះខាង ព្រះស្រីជេដ្ឋា មិនមានសញ្ញវុធសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់កងទ័ពនោះទេ ។ &lt;ref&gt; Eng Suth (2001) 
[https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 &lt;/ref&gt;

=== សមរភូមិ​ទន្លេបិទ (គ.ស ១៥២៤) ===
'''Tonle Bet Battlefield (AD 1524)'''

ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៤ នៃគ.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ព ១៣.៥០០០ (ជាង១៣មុឺននាក់) ចែកចេញជា បួនកងពល កងពលទី១ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាភក្ដី&quot; លើកទ័ព ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) លើកទៅស្ទាក់កងទ័ព &quot;ពញ្ញាកំហែង&quot; ដែលជាឪពុកក្មេកព្រះស្ដេចកន ដែលកាន់ទ័ពនៅស្រុក សៀមប៉ោយ (បច្ចុប្បន្នជា [[ស្រុកសៀមប៉ាង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង]]) ដែលមាន ចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) កុំឱ្យលើកមកជួយ ព្រះស្ដេចកនបាន ។ កងទី២ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាទេព&quot; លើកទ័ព ចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) វាយចូលសមរភូមិ​ទន្លេបិទ ចំពីមុខផ្លូវទៅបន្ទាយ &quot;ស្រឡបពិជ័យ&quot; កងទី ៣ ដឹកនាំដោយ &quot;ព្រះចន្ទរាជា&quot; ផ្ទាល់ ចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) ជាទ័ពជំនួយបោះនៅស្រុកកំពង់សៀម កងទី៤ ដឹកនាំដោយ &quot;ឧកញ៉ាមហាមន្ត្រី&quot; ចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ចេញទៅបង្កប់នៅ [[ខេត្តព្រៃវែង]] ។ កងទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; ចំនួន ៤មុឺននាក់ ក៏ប្រទះនិងទ័ព ព្រះស្ដេចកន ចំនួន ២មុឺននាក់ ដែលបោះបន្ទាយនៅ ទន្លេបិទ​ ទ័ពទាំងពីរ បានច្បាំងគ្នាពេលវេលាព្រឹក រហូតដល់ថ្ងៃរសៀល ទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; ក៏ឡោមព័ទ ទ័ពព្រះស្ដេចកនជាប់ ពេលនោះ ដំណឹងច្បាំងគ្នានៅសរមភូមិទន្លេបិទបានទៅដល់ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ដែលកំពង់យាមការក្នុង &quot;បន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ&quot; ដឹងដំណឹងដូចនេះ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ប្រញាប់​ដកទ័ព ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) ពីក្នុងបន្ទាយចេញទៅជួយព្រះស្ដេចកន យ៉ាងប្រញាប់ ទុកឱ្យ &quot;ជហ្វាវាំងជុំ&quot; ដែលមានទ័ព ១០០០០ (១មុឺននាក់) នៅចាំការពារបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ ។ កងទ័ព &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; បានទៅជួយរំដោះ ព្រះស្ដេចកន ទាន់ពេល ដោយកងទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; បិទផ្លូវខាងក្រោយជាប់ ព្រះស្ដេចកន និង ពញ្ញាកៅ បានវាយសម្រុកចេញទៅមុខមកដល់ [[ខេត្តព្រៃវែង]] ក៏ប្រទះនិងទ័ពបង្កប់ ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) របស់ &quot;ឧកញ៉ាមហាមន្ត្រីបែន&quot; វាយស្ទាក់ពីមុខ ពញ្ញាកៅ​ឃើញដូចនេះ ក៏ឱ្យព្រះស្ដេចកន ស្រូតទៅបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យមុន ខ្លួននៅចាំច្បាំងការពារជាមួយ &quot;ឧកញ៉ា​បែន&quot; ហើយពញ្ញាកៅ ក៏ចោលលំពែងត្រូវ &quot;ឧកញ៉ា​បែន&quot; ស្លាប់ក្នុងពេលនោះ ហើយក៏ត្រឡប់មកដល់ក្នុងបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យវិញ ចំណែកឯ ទ័ពឪពុកក្មេក ព្រះស្ដេចកន &quot;ពញ្ញាកំហែង&quot; ត្រូវទ័ព &quot;ពញ្ញាភក្ដី&quot; វាយធ្វើឃាតបាននៅពេលនោះទៅ ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;​

=== ជ័យជំនះព្រះចន្ទរាជា (គ.ស ១៥២៥) ===

'''Victory of Chan Reachea (AD 1525)'''

ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកកងទ័ព ចំនួន ១៤,០០០០ (១៤មុឺននាក់) វាយចូលបន្ទាយ &quot;ស្រឡប់ពិជ័យ​&quot; របស់ ព្រះស្រីជេដ្ឋា ដែលមានកងទ័ព​យាមការ ចុងក្រោយក្នុងបន្ទាយតែ ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) ប៉ុនណោះ នៅសមរភូមិ [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] កងទ័ព ព្រះចន្ទរាជា​ បានឡោមព័ទ្ធ បន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ អស់វេលា ១៥ ថ្ងៃ ដោយបន្ទាយនេះខ្ពស់ពិបាកនិងវាយចូលពេក ព្រះចន្ទរាជា មានល្បិចមួយថា រាល់ជនទាំងឡាយណា ដែលអាចចាប់ ឬ សម្លាប់ស្ដេចកនបាន និងមានប្រាក់រង្វាន់ ហើយលើកយស័ក្តជាចៅហ្វាយស្រុកត្បូងឃ្មុំនេះ ក្រោយមន្ត្រីប្រកាសរាជសារនៅមុខបន្ទាយស្ដេចកនចប់ ប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក ព្រះស្រីជេដ្ឋា ក៏បានសោយទីវង្គត់ ដោយត្រូវប្អូនថ្លៃរបស់ខ្លួន នាម &quot;មន្ត្រី​ដូនកែវ&quot; លួចធ្វើឃាតដោយកាត់ក្បាល បូករួមទាំងពញ្ញាកៅ និងបក្សពួកទាំងអស់នៃមន្ត្រីជំនិតទាំង២៥នាក់ យកទៅថ្វាយ ព្រះចន្ទរាជា ដោយក្ដីអំណរនិងជ័យជំនៈនេះ តាមការសន្យា ទ្រង់បានលើកយ័ស្ដ &quot;មន្ត្រី​ដូនកែវ&quot; ជាពញ្ញាដូនកែវ មានឋានៈជាចៅហ្វាយស្រុកត្បូងឃ្មុំនេះ ចំណែកឯ​ក្បាលព្រះស្ដេចកន និងបក្សពួកទាំង២៥នាក់ ត្រូវបានយកទៅដោតនៅមុខកំពែងបន្ទាយ ស្រឡប់ពិជ័យ​នេះតែម្ដង ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;​

== ផែនដីព្រះចន្ទរាជា (គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦)==
'''Earth of Chan Reachea (AD 1516-1566) '''

ព្រះរាជពង្សាវតារភាគ២ របស់ព្រះរាជបណ្ណាល័យចុះលេខ គ.៥៣-៣ ហ្លួងព្រះស្ដេចកនសុគតក្នុងឆ្នាំកុរ នពស័ក ព.សករាជ ២០៧១, ត្រូវនិង គ.សករាជ ១៥២៥ ។ ក្រោយ ព្រះចន្ទរាជាបាន ជ័យជំនះលើស្ដេចកន ទ្រង់បានយាងត្រឡប់មកបន្ទាយហ្មឺនជ័យ នាខេត្រពោធិសាត់វិញ និងបានបង្គាប់ឱ្យសព្វមុខមន្ត្រី សាងសង់បន្ទាយរាជវាំងថ្មី នៅលង្វែក នា[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ដើម្បីគេចចេញពីការគំរាមកំហែងរបស់កងទ័ពសៀម ក្រុមមេការ ឱ្យជីកបុកឫសរៀបថ្ម ៦ហត្ថ ស្មើជម្រៅ ៣ម៉ែត្រ ជុំវិញបន្ទាយជា ៣ ជ្រុង ហើយលើកដីច្រុះក្ដារ ធ្វើជាបន្ទាយខាងលើនោះតម្កល់ ១៧ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ កម្រាស់ខាងលិច ១០ហត្ថ ស្មើនិងកម្រាស ៥ម៉ែត្រ ជើងទេរក្រោម ២២ហត្ថ ស្មើនិងកម្រាសជើងទេរ ១១ម៉ែត្រ ជុំវិញទាំង ៣ ជ្រុង &quot;ព្រោះជ្រុងទី៤ នោះគឺទន្លេ កំពែងបន្ទាយមាន ៥ជាន់ និងមានទ្វារធំ៨ ។ ទ្វារនីមួយៗ មានសើនមួយ ។ ទាំង៨សើននោះ កំពស់ ២២ ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់១១ម៉ែត្រ សម្រាប់ដាក់កាំភ្លើងធំ ចំជ្រុងទាំង ៤ មានប៉មកម្ពស់ ២៥ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់ ១២.៥ម៉ែត្រ សម្រាប់ឆ្មាំយាម និងដាក់កាំភ្លើងធំដូចគ្នា រីឯលើបន្ទាយជុំវិញនោះទ្រង់ឱ្យដាក់សុទ្ធតែកាំភ្លើងវែងបាញ់ច្រូងជុំវិញទាំង ៥ ជាន់ ។ ខាងមុខកំពែង ជាន់ទី១ ស្ដេចឱ្យធ្វើរោងសម្រាប់ដាក់ទ័ព ដំរី និងទ័ពសេះ ក្នុងកំពែងជាន់ទី១ ដដែរនេះ ដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងកាំភ្លើងធំ ។ ខាងកំពែងជាន់ទី២ តាំងថែវ ដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងកាំភ្លើងតូច និងធ្វើសាលាជំនុំក្ដី ដាក់សាលាដំបូងខាងឆ្វេង សាលាឧទ្ធរណ៍ខាងស្ដាំ ។ ខាងក្នុងកំពែងទី៣ តាំងថែវដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងដាវ កងផ្គាក់ ជាសេនាអាវុធខ្លី ។ ខាងកំពែងជាន់ទី៤ សាងដំណាក់រោងល្ខោន និង ព្រះពន្លាទតល្ខោន ។ នៅខាងក្នុងកំពែងទី៥ សាងដំណាក់ដាក់ព្រះបញ្ចក្សេត្រ គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង៥  និង ដំណាក់សំរិទ្ធ សម្រាប់ដាក់ព្រះរាជទ្រព្យ មានវិមានសម្រាន្តភិរម្យ សម្រាប់ក្រុមបារគូ ក្រុមបុរោហិត និងក្រុមមហាតលិក នៅក្នុងកំពែងជាន់ទី៥ ដដែរ នៅទ្វារយាម តាំងថែវឱ្យកំពូល ៥ មានជហ្វាដងក្ដារ សុទ្ធតែលាបម្រ័ក្សណ៍ ជាតិហិង្គុល បិទមាស មានសោភោណភ្លឺផ្លេកពន់ប្រមាណ ហើយធ្វើប្រាង្គមហាប្រាសាទមួយកំពូល ៥ ជាប្រាសាទសម្រាប់ព្រះមហាក្សត្រធិរាជផ្ទំសម្រាក មានសាងព្រះរាជមន្ទីរធំមួយ សម្រាប់ព្រះស្នំក្រមការប្រចាំយាម រាជមន្ទីរមួយទៀតមានកំពូល៣ជាន់ សម្រាប់ព្រះរាជបុត្រី មានសាងព្រះដំណាក់៥ខ្នង សម្រាប់ព្រះស្នំ និង ព្រះដំណាក់៥ខ្នងទៀត សម្រាប់ពួកអ្នកម្នាង រីឯព្រះដំណាក់២ខ្នងទៀត សម្រាប់អ្នកអង្គម្ចាស់ ហើយខាងក្រោយកំពែងនោះ ឱ្យតាំងឃ្លាំងស្រូវអង្ករ និងឃ្លាំងអំបិល ត្រីសាច់ ១៥ខ្នង ខាងត្បូងនិងខាងជើងកំពែងនោះ តាំងឃ្លាំងគ្រាប់រំសេវ១០ខ្នង ខាកើតព្រះរាជវាំង ឱ្យតាំង ឃ្លាំងសម្រាប់ដាក់ ព្រួញស្នារ ទុកការពារផ្នែកខាងក្រោយ ។ នៅគ្រប់ដំណាក់មានជីកស្រះស្រង់រងថ្លា សួនច្បារផ្កា ដំណាំ ក្រអូប ល្វឹងល្វើយ ល្អជាអនេក ប្លែកត្រកាលក្នុងព្រះរាជវាំង ដែលបានសាងសង់រួចក្នុងរយៈពេល ៣ឆ្នាំ ត្រូវបញ្ចប់ក្នុង គ.ស ១៥២៨ ។ បន្ទាយព្រះរាជវាំងថ្មីសាងបញ្ចប់រួចរាល់ហើយ ព្រះចន្ទរាជា ត្រាសបង្គាប់ឱ្យរើបន្ទាយចេញពី ពោធិ៍សាត់ មកតាំងនៅរាជធានីលង្វែក និងបង្គាប់ឱ្យដាំដើមឬស្សីព័ទ្ធជុំវិញបន្ទាយកម្រាស ២០សិន ដោយស្មើនិងកម្រាស ៤០០ម៉ែត្រ ដើម្បីការពារបន្ទាយ ហើយព្រះអង្គឡើងប្រកាសជាស្ដេចផែនដីលើកទី២ រាជសម័យលង្វែក នៃអាណាចក្រលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៩ នៃគ.សករាជ ដែលទ្រង់មានព្រះនាមក្នុងរាជថា &quot;ព្រះបរមខត្តិយាមហាចន្ទរាជា&quot; ។

== ចម្បាំងខ្មែរសៀម លើកទី១ ==
'''The First Khmer-Siamese War'''

ព.សករាជ ២០៨៣, គ.សករាជ ១៥៣៧, ម.សករាជ ១៤៦០, ចុ.សករាជ ៩០២ ត្រូវនិងឆ្នាំឆ្នាំកុរ ឯកស័ក ក្រោយសៀមបានបញ្ចប់ជម្លោះរាជវង្ស ស្ដេចសៀមគ្រងរាជ្យថ្មីព្រះនាម ព្រះចៅចក្រព័ត្ត រាជាធិរាជ (Chakkraphat) បានចាត់បេសកជន ៣នាក់ ជាតំណាងទូត ឱ្យមកទារព្រះដង្វាយពី ព្រះចន្ទរាជា នាពេលនោះ ព្រះអង្គបានមានបន្ទូលឆ្លើយតបថា នគរកម្ពុជានាពេលនេះលែងចំណុះ ឱ្យនគរសៀមទៀតហើយ បើព្រះរាជាសៀមមិនសុខចិត្ត អាចមកសាកកម្លាំងនិងយើងបាន ។ មួយឆ្នាំ ក្រោយពេលកម្ពុជាមិនបញ្ជូនសួយសារអាករណ៍ ទៅកាន់នគរសៀម នូវរវាង ព.សករាជ ២០៨៤, គ.សករាជ ១៥៣៨, ម.សករាជ ១៤៦១, ចុ.សករាជ ៩០៣ ឆ្នាំជូតទោស័ក ស្ដេចសៀមបានលើកទ័ព ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) កាត់តាម នគររាជសីម៉ា (Nakhon Ratchasima) មកដល់ព្រំប្រទល់ខេត្ត មហានគរ (បច្ចុប្បន្នជាខេត្ត [[សៀមរាប]]) មេទ័ពសៀមព្រះនាម ពញ្ញាអុង ដំខាត់ ដែលជាបុត្រ របស់ក្សត្រខ្មែរនាម ព្រះស្រីរាជា ហើយត្រូវជាបងប្អូនជីដូនមួយ និង ព្រះចន្ទរាជា ផងដែរ ដែលធ្លាប់បានឱ្យទ័ពសៀម ដែលខ្ចី ចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ទៅកាន់ចន្ទរាជា បានលើកទ័ពមកឈ្លានពានកម្ពុជា យ៉ាងកម្រោល ពេលនោះ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ពលង្វែកទៅដោយផ្ទាល់ មានចំនួន ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) បូករួមនិង ទ័ពនៅមហានគរ មានចំនួន ២០០០០ (២មុឺននាក់) សរុបទាំងអស់មានចំនួន ៧០០០០ (៧មុឺននាក់) បានវាយបកត្រឡប់យ៉ាងខ្លាំងក្លាទៅកាន់កងទ័ពសៀម នៅត្រង់សមរភូមិស្ទឹងអង្គរ ហើយទីបំផុត កងទ័ពសៀមបានបរាជ័យ ដោយការបាក់ទ័ពរាបទាបអស់ ក្នុងជ័យជំនះដ៏អស្ចារ្យនេះ ព្រះចន្ទរាជា បានផ្លាសប្ដូរឈ្មោះខេត្ត មហានគរ ទៅជាឈ្មោះ [[ខេត្តសៀមរាប]] មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ចំណែកឯមេទ័ពសៀម ពញ្ញាអុង ដំខាត់ ក៏ត្រូវស្លាប់ដោយត្រូវកាប់និងស្នែងដាវទម្លាក់ពីលើខ្នងដំរីផងដែរ ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងខ្មែរសៀម លើកទី២ ==
'''Second Khmer-Siamese War'''

* មរណភាពលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង

ព.សករាជ ២០៩៥, គ.សករាជ ១៥៤៩, ម.សករាជ ១៤៧២, ចុ.សករាជ ៩១៤, សៀម បានលើកទ័ព ចំនួន ១៤,០០០០ (១៤មុឺននាក់) ចូលមកឈ្លានពានទឹកដីកម្ពុជា ជាលើកទី២ កងទ័ពសៀមបានបែងចែកជាពីរកងពល កងពលទី១ មានចំនួន ៩០០០០ (៩មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ស្ដេចសៀមផ្ទាល់ ព្រះនាម ចក្រព័ត ចូលមកវាយយក [[ខេត្តបាត់ដំបង]] និង បង្ហួសវាយយក [[ខេត្ត ពោធិ៍សាត់]] កងពលទី២ មានចំនួន ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) ជាកងទ័ពជើងទឹក ដឹកនាំដោយ ពញ្ញាវាំងសាន វាយចូល [[ខេត្តកំពត]] ។ ព្រះចន្ទរាជា ទ្រង់ជ្រាបហើយត្រាស់បង្គាប់ឱ្យ ឧកញ៉ា ក្រឡាហោមកែវ កេណ្ឌរេហ៍ពល នាខេត្តបាសាក់ ព្រះត្រពាំង ក្រមួនស និងបាទី បន្ទាយមាស បានចំនួន ៦០០០០ (៦មុឺននាក់) ទៅច្បាំងតទល់ជាមួយទ័ពសៀមនៅសមរភូមិខេត្តកំពត ។

=== សមរភូមិ ពោធិ៍សាត់ (គ.ស ១៥៤៩) ===
'''Pursat Battlefield (AD 1549)'''

គ.សករាជ ១៥៤៩ កងទ័ពសៀមចំនួន ៩០០០០  (៩មុឺននាក់) បានវាយចូល [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] ខណៈ ដែលលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ដឹកនាំទ័ពចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) ទៅច្បាំងតទល់ជាមួយនិងទ័ពសៀម អស់ពេលជាច្រើនយាម ដោយចំនួនកងទ័ព និង គ្រឿងសឹកចម្បាំងរបស់សៀម ច្រើនជាងភាគីខាងលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ពេកណាស់ បើច្បាំងបន្តទៀតកងទ័ពនិងស្លាប់គ្មានសល់ លោកឧកញ៉ា ក៏សម្រេចចិត្តដកកងទ័ពថយ ទៅក្នុងបន្ទាយវិញ រីឯកងទ័ពស្លាប់អស់ប្រមាណ ២០០០០ (២មុឺននាក់) ដូចនេះកងទ័ពក្នុងបន្ទាយនៅសល់តែ ២មុឺននាក់ ប៉ុនណោះ កំពុងតែដាច់ស្បៀងនិងត្រូវបានកងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធ រីឯកងទ័ពជំនួយរបស់ព្រះចន្ទរាជា ២ថ្ងៃទៀតទើបមកដល់ ខេត្តពោធិ៍សាត់ ។ ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង បានមើលមកកងទ័ពរបស់ខ្លួន ឃើញទឹកមុខបាក់ស្បាតរបស់កងទ័ព បានគិតយ៉ាងល្អិតល្អន់អំពីក្បួនសឹកនេះ បើលើកនេះសៀមឈ្នះ ហើយយកបានតំបន់ ពោធិ៍សាត់នេះ សៀមនិង គម្រាមកំហែង ដល់អាណាចក្រលង្វែក ដូចនេះលោកផ្ទាល់និងពលីកម្ម ក្នុងសង្គ្រាមនេះ ។ លោកមឿង បានរៀបចំគម្រោងការមួយ ដោយឱ្យទាហ៊ានជំនិតៗ របស់លោក ដកកូនទាហាន ៤០០០ (៤ពាន់នាក់) ចេញពីជួរទ័ព រួចឱ្យផ្លាសសំលៀកបំពាក់ បន្លំជាមនុស្សចំបើង ទៅបង្កប់ខ្លួនក្នុងព្រៃ ជិតជំរំសៀម រួចលោកឱ្យរៀបចំ មនុស្សចំបើងដែលជាទីងមោង ពាក់នៅសំលៀកបំពាក់កងទ័ពវិញ  បន្ទាប់មកលោក ចាត់កូនទាហានឱ្យជីករណ្ដៅធំមួយ ជំរៅ ៨ ហត្ថ ៤ ជ្រុង ដោយស្មើនិង ៤ម៉ែត្រ ៤ជ្រុង ដាក់នៅចម្រូងលំពែង រួចឱ្យធ្វើរានទេវតា ៧ ថ្នាក់ដាក់បាយសី ទឹកអប់ និង គ្រឿងបូជា ហើយឱ្យធ្វើរាជព័ទ្ធជុំវិញ និង លេងភ្លេងថ្វាយទាំង៨ទិស ហើយលោក បាននាំគ្រួសាររបស់លោក ស្លៀកសម្លៀកបំពាក់ពណ៌ស ដោយពោលថា ខ្លួននិងសម្លាប់ខ្លួន ដើម្បីកេណ្ឌទ័ពខ្មោចឱ្យមកជួយក្នុងរយៈពេល ៧យាមទៀត ហើយប្រាប់ ឱ្យកងទ័ពទាំងអស់ត្រូវសម្រុកចេញពីការឡោមព័ទ្ធ ពេលដែលលោកនិងគ្រួសារលោតសម្លាប់ខ្លួនរួច ។ 

''(ការពិតទៅការពលីកម្ម របស់លោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង គ្រាន់តែជាការលើកទឹកចិត្តកងទ័ពឱ្យមានភាពអង់អាចក្លាហានក្នុងការប្រយុទ្ធជាមួយនិងទ័ពសៀមប៉ុនណោះ ហើយការពិតមិនមានព្រឹត្តិការណ៍នៃកងទ័ពខ្មោចចេញមកជួយច្បាំងនោះទេ ដោយសារតែឯកសារដើមបានសរសេរច្របល់បញ្ចូលគ្នា នូវរឿងព្រេងនិទាន តាមសាស្ត្រាស្លឹករឹតវត្តមួយចំនួន និង ព្រេងនិទាន ប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ ប៉ុនណោះដែលនាំឱ្យប្រវត្តិសាស្ត្រប្រទេសកម្ពុជា មានភាពស្រពិចស្រពិល និងច្របូកច្របល់ ចាប់ពីឆ្នាំ 1991 មករហូតដល់បច្ចុប្បន្ននេះ)'' ។ 

ចំណែកឯកងទ័ពសៀមត្រូវលើកទ័ពមកច្បាំងនូវរសៀលនេះ តែដោយសារ តែលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ធ្វើពិធីកេណ្ឌទ័ពខ្មោចឱ្យមកជួយក្នុងយប់នេះ ទើបភាគីទ័ពសៀមរងចាំដល់វេលាព្រលប់ទើបនាំទ័ពវាយលុកជំរំវិញ ព្រោះពួកសៀមមិនជឿថាមានកងទ័ពខ្មោចមកជួយនោះទេ ហើយពួកសៀមមិនបានដឹងថានេះជាការពន្យាពេលរបស់លោកមឿងនោះទេ ។ នៅពេលព្រលប់ សៀមបានលើកទ័ពចូលជុំរំកងទ័ពលោកមឿង តែមិនមានកងទ័ពខ្មែរនោះទេ មានតែមនុស្សចំបើងដែលបន្លំស្លៀកពាក់ជាទាហាន យល់សេចក្ដីដូចនេះ មេទ័ពរងខ្មែរ ឧកញ៉ាចក្រី បញ្ជារឱ្យបាញ់ព្រួញភ្លើង ដុតសម្លាប់កងទ័ពសៀម ឆេះស្លាប់អស់ជាច្រើន ច្បាំងគ្នាពីព្រលប់ដល់យប់អាធ្រាត កងទ័ពចំបើងខ្មែរដែលបង្កប់ក្នុងព្រៃ ៤០០០ នាក់ ចូលទៅវាយដុតជុំរំស្បៀងកងទ័ពសៀម ភ្លើងឆាបឆេះទាំងមុខទាំងក្រោយ កងទ័ពសៀម ស្មានតែភាគីខ្មែរមានទ័ពជំនួយក៏ចាប់ផ្ដើមជ្រួច្របល់បែកទ័ព ឧកញ៉ាចក្រី ក៏ប្រកាសឱ្យកងទ័ពទាំងអស់កាប់សម្លាប់កងទ័ពសៀមដល់ អូរស្វាយដូនកែវ [[ខេត្តបាត់ដំបង]]  ហើយកងទ័ពសៀមក៏បានបោះជុំរំនៅទីនោះ ២ថ្ងៃបន្ទាប់ពី កងទ័ព ២០,០០០០ (២សែននាក់) បូករួមទាំង ដំរី ៥០០ និង សេះចម្បាំង ៥០០០ ដែលដឹកនាំដោយ ព្រះចន្ទរាជា ផ្ទាល់បានមកដល់ ខេត្តពោធិ៍សាត់ ដើម្បីត្រៀមធ្វើសង្គ្រាមបណ្ដេញកងទ័ពសៀម ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

=== សមរភូមិ បាត់ដំបង (បរាជ័យកងទ័ពសៀម) ===
'''Battambang Battlefield (Defeat of Siamese army)'''

ក្នុង គ.សករាជ ១៥៤៩ ដដែល កងទ័ព ២០,០០០០ (២សែននាក់) របស់ ព្រះចន្ទរាជា បានវាយសម្រុកទៅកាន់កងទ័ពសៀមនៅ សមរភូមិ [[បាត់ដំបង]] ដំរីចម្បាំងរបស់ ព្រះចន្ទរាជា បានទៅប្រជល់និង ដំរីចម្បាំងរបស់ ស្ដេចសៀម ចក្រព័ត្ត ហើយព្រះចន្ទរាជា បានហក់ទៅចាក់សម្លាប់ស្ដេចសៀម សោយទីវង្គតនៅលើខ្នងដំរី បរាជ័យកងទ័ពសៀម សមរភូមិបាត់ដំបង កងទ័ពលង្វែក បានរឹបអូសយក ដំរីសឹក ៩០ ក្បាល បានសេះ ៤៥០ ក្បាល បានដាវកាំភ្លើង គ្រឿងសស្ត្រាវុធ រទេះគោ រទេះចម្បាំងជាច្រើន ហើយចាប់បានកងទ័ពសៀមជាឈ្លើយសឹកប្រមាណ ១០០០០ (១មុឺននាក់) កងទ័ពសៀមសរុប ១៤,០០០០ (១៤មុឺននាក់) ដែលលើកមកឈ្លានពានអាណាចក្រលង្វែក ទាំងជើងគោក និង ជើងទឹក បានបាត់បង់អស់ ៩០០០០ (៩មុឺននាក់) ហើយសៀមសល់កងទ័ព ប្រមាណជា ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) ប៉ុនណោះបានដកទ័ពទៅដល់ អាងសិលា នាព្រំប្រទល់ខ្មែរសៀម បរាជ័យដ៏ធ្ងន់ធ្ងរនេះ កងទ័ពសៀមមិនបានលើកមកឈ្លានពានកម្ពុជាទៀតនោះទេ ផ្ទុយទៅវិញ វាជាពេលវេលា ដែលកងទ័ពលង្វែក បានវាតទីដណ្ដើមទឹកដីខ្លួនមកវិញ ហើយរឹបយកបាន អណាខែត្រទាំង ១៣ ពីសៀមផងដែរ ជ័យជំនះដ៏ធំធេងនេះ ប្រជានុរាស្ត្រ បានដាក់រហ័សនាម ព្រះចន្ទរាជា ថា៖ ស្ដេចនៃសឹកសង្គ្រាម ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

== ឯកសារយោង ==</text>
      <sha1>stnsmryzt5edadmgrjse7avlbiim5k7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>282501</id>
      <parentid>282500</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T13:22:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Camhistory</username>
        <id>36281</id>
      </contributor>
      <comment>/* ចម្បាំងនៅកំពង់ឆ្នាំង */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67479" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;width:1em;&quot;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #7851A9;&quot; colspan=&quot;2&quot;|&lt;p style=&quot;font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;&gt; ព្រះចន្ទរាជា &lt;/p&gt;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
| colspan=&quot;2&quot; |
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #ABCDEF;&quot; colspan=&quot;5&quot; | Chan Reachea Army 16th Century.
|- style=&quot;background: #f1f5fc;&quot;
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រជ្ជកាល'''
| ១៥១៦-១៥៦៦ 
([[អាណាចក្រលង្វែក]])
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រាជសម័យ'''
|[[សម័យកាល​លង្វែក​]]
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''គ្រងរាជ'''
|​ ១៥១៦
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ព្រះនាមពេញ'''
|ព្រះរាជអង្ការ ខត្តិយាមហាចន្ទរាជា
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''មរណៈនាម'''
| ព្រះបរមចន្ទរាជា
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ក្សត្រមុន'''
| [[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]]
(ហ្លួងព្រះស្ដេចកន)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រាជបន្ត'''
| [[ព្រះបរមរាជាទី២]] 
(បរមិន្ទរាជា)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''សន្តិវង្ស'''
| រាជវង្សចតុមុខ អំបូរខ្មែរ 
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ប្រសូត្រ'''
| ១៤៨៦ 
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ចូលទីវង្គត់'''
| ១៥៦៧ (ជន្មាយុ)​
៨១ ឆ្នាំ
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ជំនឿសាសនា'''
| [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ 
និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿ
ជំនឿ​លើទេវតា (Theravada) 
|}

'''ព្រះចន្ទរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Chan Reachea) (Kh-pronoun: Preah Chant Reachea) ([[ថៃ]]៖ Record: Chandra Raja) (ប្រ.ស|គ.ស ១៤៨៦-១៥៦៧) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ [[រាជធានីលង្វែក]] គ.សករាជ ១៥២៩ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា &quot;សម្ដេចព្រះរាជអង្ការ ខត្តិយាមហាចន្ទរាជា&quot; និងបានប្រកាសរាជ [[សម័យកាលលង្វែក]] នៃ [[អាណាចក្រលង្វែក]] ។​&lt;ref&gt; Helen Ibbitson Jessup, Sāramandīr Jāti Kambujā (2006) [https://books.google.com.kh/books?id=eiQWAQAAIAAJ&amp;q=%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;dq=%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjpjJ-C697zAhWcyzgGHVD6CtYQ6AF6BAgLEAM Chefs d'œuvre du Musée national du Cambodge], Publisher: Friends of Khmer Culture p.112 [[ISBN]]: 9995083604 &lt;/ref&gt;

== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''

ព្រះចន្ទរាជា កើតនៅរាជធានីចតុមុខ កើតឆ្នាំ ១៤៨៦ នៃគ.សករាជ​ ព្រះអង្គ ​គឺជាព្រះបុត្រាទី២ នៃព្រះបាទ 
[[ព្រះធម្មរាជាទី២]] ដែលត្រូវជាប្អូនប្រុសបង្កើត ម្ដាយទីទៃជាមួយ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ដែលបានសោយរាជ្យនៅរាជធានីទួលបាសាន [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ។ ព្រះចន្ទរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាចន្ទរាជា ជាចៅហ្វាយស្រុកចតុមុខ នៅវ័យ ២៤ ឆ្នាំ ព្រះអង្គ​ត្រូវបង្ខំចិត្តចាកចេញពីចតុមុខ ដោយការនិរទេសព្រះអង្គ ក្នុងឆ្នាំ ១៥០៩ នៃគ​.សករាជ ទៅកាន់តំបន់ទេពបុរី (តំបន់ព្រំដែនខ្មែរ-សៀម បច្ចុប្បន្ន​ជា ក្រុង [[បាងកក]]​) តាមការស្នើសុំរបស់ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ដែលយល់សុបិន្តឃើញនាគពីរក្បាល ហោះហើរមកពាំឆ្វេទឆត្ររបស់ព្រះអង្គ ដែលទ្រង់យល់ឃើញថា វាជាការគំរាមកំហែងនៃរាជ្យបល័ង្ក របស់ព្រះអង្គ ដែលម្នាក់ទៀត ជាហ្លួងព្រះស្ដេចកន ។ ជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ របស់ព្រះចន្ទរាជា នៅតំបន់ព្រំដែនខ្មែរ-សៀម  ព្រះអង្គ បន្លំខ្លួនចូលធ្វើជាក្រមការខាងទាក់ដំរីថ្វាយ ស្ដេចសៀមចក្រព័ត្ត ព្រះនាម &quot;បរមរាមាធិបតីទី២&quot; ។ នៅឆ្នាំ ១៥១២ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន លើកទ័ពវាយយករាជធានី ទួលបាសាន និងបានជ័យជំនះបណ្ដេញ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ចេញពីរាជធានី ទៅបោះបន្ទាយនៅស្រុកស្ទឹងសែន [[ខេត្តកំពង់ធំ]] ។ ព្រះស្រីសុគន្ធបទ បានផ្ញើចុតហ្មាយ ប្រាប់ដំណឹងពីការបះបោររបស់នាយកន ទៅកាន់ចន្ទរាជា និងបានប្រកាសតែងតាំង ព្រះចន្ទរាជា ជាមហាឧបរាជ ឱ្យយាងត្រឡប់មកជួយព្រះអង្គវិញ ។ ការយាងត្រឡប់មកវិញរបស់ព្រះចន្ទរាជា បានខ្ចីទ័ពសៀមចំនួន ៥,០០០ (៥ពាន់នាក់) ជាមួយនិងការចរចារប្រគល់ព្រះដង្វាយ ដោយការថ្វាយដំរីចំនួន ១០០ ក្បាល និង ពលទ័ព ៥,០០០ នាក់ទៅឱ្យព្រះចៅសៀមវិញ ទ័ពព្រះចន្ទរាជា បានធ្វើដំណើរមកដល់ [[ខេត្តបាត់ដំបង]] ចៅហ្វាយស្រុក នាមពញ្ញានោ បានថ្វាយពលចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) និងស្បៀងអាហារចំនួន ១០០ រទេះ ដល់ព្រះចន្ទរាជា ហើយទ្រង់បន្តដំណើរមកដល់ [[ខេត្តពោធិសាត់]] និងបានជួបពិភាក្សា ជាមួយចៅហ្វាយស្រុកឈ្មោះ ហ្មឺនពេជ្រ ដែលកាន់សិទ្ធទ័ព ចំនួន ៤០,០០០ នាក់ នៅ &quot;បន្ទាយហ្មឺនជ័យ&quot; ដែលពេលវេលាមកដល់របស់ព្រះចន្ទរាជា ជាមួយនិងការរៀបចំយុទ្ធសាស្ត្រទ័ព ដើម្បីទៅជួយ &quot;ព្រះស្រីសុគន្ធបទ&quot; បានអូសបន្លាយដល់ ២ឆ្នាំ ដោយមើលឃើញពីការរៀបចំទ័ពយឺតយ៉ាវរបស់ ព្រះចន្ទរាជា ពោលក្នុងឆ្នាំ ១៥១៤ នៃគ.សករាជ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន បានលើកទ័ពជើងទឹក ជាមួយកាំភ្លើងធំ វាយចូលបន្ទាយស្ទឹងសែន [[ខេត្តកំពង់ធំ]] ពីយប់អធ្រាត និងបានធ្វើឃាត [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេល ហ្លួងព្រះស្ដេចកន ធ្វើឃាត &quot;ព្រះស្រីសុគន្ធបទ&quot; នៅបន្ទាយស្ទឹងសែន រួចមក គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង ៥ បានបាត់នាពេលនោះផងដែរ ទើបការឡើងសោយរាជ្យផ្លូវការណ៍ របស់នាយកន ត្រូវពន្យាពេល ២ឆ្នាំ ដើម្បីរងចាំ គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង​៥ ថ្មីធ្វើរួច ។ នៅទីបំផុត ហ្លួងព្រះស្ដេចកន បានប្រកាសសោយរាជ្យជាផ្លូវការណ៍ ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៦ នៃគ.​សករាជ ដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជ្យថា &quot;[[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]] ធិរាជរាមាធិបតី&quot; ហើយវាជាពេលដែលនាគពីរ ត្រូវមកប្រជែងឥទ្ធិពលគ្នា មួយជា ព្រះចន្ទរាជា ជាស្ដេចនៃអាណាចក្រខាងលិច និង ហ្លួងព្រះស្ដេចកន ជាស្ដេចនៃអាណាចក្រខាងកើត ដែលបានយក [[ទន្លេមេគង្គ]] ខ័នបែងចែកទឹកដីជា ២ចំណែក តាមបណ្ដោយខ្សែរទឹកហូរ ដែលបានអូសបន្លាយសង្គ្រាមអស់ពេល ១ទស្សវតន៍ (១០ឆ្នាំ) ។&lt;ref&gt; Mak Phoeun (1988) 
 [https://books.google.com.kh/books?id=AEJvAAAAMAAJ&amp;q=%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;dq=%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjxw46jt-DzAhWVfd4KHSORA3c4ChDoAXoECAkQAw Chroniques royales du Cambodge: De Bañā yāt à la prise de Laṅvaek : de 1417 à 1595] Publisher: Ecole française d'Extrême-Orient, Original from the University of Michigan, [[ISBN]]: 2855395372 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅ ទួលបានសាន == 
'''Battle at Tuol Basan'''

ក្រោយពេល [[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]] ឡើងសោយរាជ្យនៅ
រាជធានីទួលបាសាន បានរយៈពេល ៣ខែ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ព ចំនួន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយឡោមព័ទ្ធ បណ្ដេញ ព្រះស្ដេចកន ចេញពី រាជធានីទួលបាសាន ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៦ នៃ.គសរាជ ។ ព្រះស្ដេចកន និងកងទ័ពបានភៀសខ្លួនទៅភាគខាងកើត ទៅបោះបន្ទាយថ្មីមួយត្រង់ ចន្លោះដូនតី
នា [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] និងបានបង្កើតរាជធានីថ្មី ឈ្មោះថា &quot;ស្រឡប់ដូនតី ពិជ័យព្រៃនគរ&quot; បន្ទាយថ្មីព្រះស្ដេចកន មានកំពែងព័ទ្ធជុំវិញ រាងបួនជ្រុង មានដាំដើមឬស្សីកំរាស ២សិន ដោយស្មើនិង (80m) និងមានកម្ពស់ ១៥ហត្ថ ដោយស្មើនិង កម្ពស់ (7.5m) និងមានប្រវែងសរុប (2.5km) ដែលជាបន្ទាយការពារដ៏រឹងមាំមួយ មិនងាយនិងវាយចូលបំបែកបាន ។ មួយឆ្នាំបន្ទាប់ពី ហ្លួងព្រះស្ដេចកន វាយបកត្រឡប់ទៅកាន់ ព្រះចន្ទរាជា និងបានដុតបំផ្លាញរាជធានីទួលបាសាន ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៧ នៃគ​.សករាជ ហើយព្រះចន្ទរាជា និងកងទ័ពបានដកត្រឡប់ទៅបន្ទាយនា [[ខេត្តពោធិសាត់]] វិញ ក្នុងឆ្នាំ​ដដែលស្ដេចទាំងពីរបានបើកកិច្ចចរចាររកសន្តិភាពមិនធ្វើសង្គ្រាម ដើម្បីទុកពេលប្រមូលស្បៀង និងបង្កើនកងទ័ពឡើងវិញ ដែលផ្អាកការធ្វើសង្គ្រាមនិងគ្នា ៣ឆ្នាំ រហូតដល់ឆ្នាំ ១៥២០ នៃគ.សករាជ ទើបទ័ព 
ព្រះស្ដេចកន បើកការវាយប្រហារជាមុនទៅលើ ព្រះចន្ទរាជា ត្រង់ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ។​&lt;ref&gt; Bhun Khol (1994) 
 [https://books.google.com.kh/books?id=W1dQAQAAMAAJ&amp;q=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9F%81%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9E%93&amp;dq=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9F%81%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9E%93&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjAx9_R1uLzAhVB6mEKHZS_CNkQ6AF6BAgEEAM Pravatti vidyā saṃrâp pathamsiksā], Publisher: Griḥsthān Poḥbumb Phsāy Qâpraṃ, Original from University of California, Berkeley p.138 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅកំពង់ឆ្នាំង ==
'''Battle at Kampong Chhnang'''

ក្រោយផ្អាកសង្គ្រាម៣ឆ្នាំ ពីឆ្នាំ (១៥១៧-១៥២០) ព្រះស្ដេចកន បានប្រមូលកងទ័ពចំនួន ១២០,០០០ (១២មុឺននាក់) និងបានចែកជាពីរកងពល ដែលកងពលទី១ មានចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; ឱ្យទៅបោះបន្ទាយនៅ ស្រុកសំរោងទង (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]]) និង កងពលទី២ មានចំនួន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព ខ្លាំងពូកែរបស់ព្រះស្ដេចកន នាម &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ឱ្យទៅបោះបន្ទាយនៅ ភូមិជ័យសួគ៌ (បច្ចុប្បន្នជា វត្តវិហារសួគ៌ [[ខេត្តកណ្ដាល]]) ។ ក្រោយប្រមូលកងទ័ពដ៏សំបើម កងទ័ពព្រះស្ដេចកន ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; បានចេញពីសំរោងទង បើកការវាយប្រហារជាមុនទៅលើ ព្រះចន្ទរាជា ត្រង់ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ពេលនោះមេទ័ព ២រូប របស់ព្រះចន្ទរាជា នាម &quot;ឧកញាចក្រីកែវ&quot; និង &quot;ឧកញ៉ា​វង្សាអគ្គរាជ&quot; បានដឹកនាំទ័ព ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) មកចេញច្បាំងតទល់ យ៉ាងខ្លាំងក្លា ស្នូរសម្លេងព្រួញដាវលំពែង និងស្នូរកាំភ្លើងធំ លាន់រំពងពេញសមរភូមិកំពង់ឆ្នាំង រំពេចនោះ កងទ័ពជំនួយ របស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលបង្កប់ខ្លួនក្នុងព្រៃចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ផ្សេងទៀត បូករួមនិងដំរីចម្បាំង ចំនួន ១៤០ក្បាល ដែលនៅពីខាងក្រោយកងទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; របស់ព្រះស្ដេចកន បានសំរុកចេញមកវាយគាបទ័ពព្រះស្ដេចកន ឱ្យបែកបាក់បរាជ័យ រត់ភៀសខ្លួនទៅបោះបន្ទាយនៅ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅ​ចតុមុខ ==
'''Battle at Chaktomuk'''

មួយឆ្នាំ​បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមនៅ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ព្រះចន្ទរាជា ត្រាសបង្គាប់ ឱ្យមេទ័ពចំនួន ២រូប គឺមេទ័ព &quot;ឧកញាចក្រីកែវ&quot; និង &quot;ឧកញ៉ា​វង្សាអគ្គរាជ&quot; ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ៣០០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយកបន្ទាយចតុមុខ ដែលមានកងទ័ព របស់ព្រះស្ដេចកន ចំនួន ១០០០០ (១មុឺននាក់) នៅឈរជើងចាំការពារតំបន់នេះ ដែលដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; ។ ចំនួនកងទ័ព របស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលលើស ២ដង នៃចំនួនទ័ពព្រះស្ដេចកន បានវាយបែកសមរភូមិចតុមុខ (Chaktomuk Battlefield) ក្នុងឆ្នាំ ១៥២១ នៃគ.សករាជ ហើយកងទ័ពព្រះចន្ទរាជា បានចេញបង្ហួសទៅវាយយក [[ស្រុកបាទី]] (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តតាកែវ]]) បន្ថែមទៀត ក្រោយមក ព្រះចន្ទរាជា បានប្រកាសឱ្យ ចៅហ្វាយស្រុកនាតំបន់ [[កម្ពុជាក្រោម]] ទាំងអស់ ត្រូវរក្សាទ័ពឱ្យនៅអព្យាក្រិត បើពុំនោះទេព្រះអង្គនិងច្បាំងស្លាប់រស់ដល់ទីបញ្ចប់ក្នុងសង្គ្រាមនេះ ។​&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 2], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅទន្លេមុខបួន ==
'''Battle on the Four Rivers'''

'''(ហេតុដែលនាំឱ្យហៅទន្លេច្រាបឈាម!)''' 

'''(Reasons to call the bloods river! )'''

ក្រោយពេលដែល ព្រះស្ដេចកន ដឹងថា ក្មួយរបស់ខ្លួន &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; បានស្លាប់ក្នុងបន្ទាយចតុមុខ ដោយទ័ពព្រះចន្ទរាជា ព្រះអង្គ​ទ្រង់ពិរោធ (ខឹង) ជាខ្លាំងបានផ្ញើចុតហ្មាយទៅមេទ័ពធំរបស់ខ្លួន &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ដែលបោះទ័ពនៅ ភូមិជ័យសួគ៌ [[ខេត្តកណ្ដាល]] ឱ្យលើកទ័ពទៅសងសឹកឱ្យខ្លួនជាប្រញាប់ ក្នុងឆ្នាំ ១៥២២ នៃគ.សករាជ កងទ័ព ពញ្ញាកៅ ចំនួ​ន ៣០០០០ (៣មុឺននាក់) បានឆ្លងទន្លេមកត្រើយខាងលិច ពញ្ញាកៅ បានចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ១.៥០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់)​ ជាទ័ពជើងគោក ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ស្រាល&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; លើកទៅបង្កប់នៅ [[បឹងពោងពាយ]] ខាងជើងភ្នំពេញ ចំណែកឯ ពញ្ញាកៅផ្ទាល់ ដឹកនាំកងទី២ ១.៥០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) ជាមួយនិងទូកចម្បាំង ៦០ គ្រឿង វាយចូលចំណតផែទូក របស់ព្រះចន្ទរាជា​នៅ ជ្រោយពន្លា (បច្ចុប្បន្នជា [[ជ្រោយចង្វា​រ]]) កងទ័ព​ជើងទឹក ពញ្ញាកៅ មានភាពខ្លាំងក្លាណាស់បានដេញវាយទ័ពជើងទឹករបស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលដឹកនាំដោយ មេទ័ព &quot;វិបុលរាជ&quot; និង មេទ័ព &quot;ប្រទសរាជ&quot; ទៅដល់តំបន់ព្រែកព្នៅ ទើបមេទ័ពធំរបស់ ព្រះចន្ទរាជា​ នាម &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; ដែលតាំងបន្ទាយនៅព្រែកតាទែន បានចេញមកជួយទ័ព &quot;វិបុលរាជ&quot; និង &quot;ប្រទសរាជ&quot; ។​ ពញ្ញាកៅ ឃើញដូច្នេះ ក៏ប្រើល្បិចធ្វើជាចាញ់ដកថយទៅក្រោយវិញដើម្បី ឱ្យ &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; មកដេញតាមកងទ័ពខ្លួន ។ &quot;ពញ្ញា​ស្រាល&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; ដែលបង្កប់នៅ [[បឹងពោងពាយ]] ខាងជើងភ្នំពេញ យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏លើកទៅវាយគាបទ័ព &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; ពីក្រោយត្រង់ទន្លេមុខបួន នៅទីបំផុតក៍ធ្វើឃាត ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ បាននៅពេលនោះ (បច្ចុប្បន្នបូជនីដ្ឋាន ពញ្ញាហ្មឺនពេជ្រ ឬ ហៅតាពេជ្រ នៅជាប់និង បូជនីយ​ដ្ឋាន ព្រះអង្គដង្កើ មុខព្រះបរមរាជវាំង សព្វថ្ងៃនេះ) ហើយទន្លេមុខបួន ដែលពោពេញទៅដោយការបង្ហូរឈាម ត្រូវបានអ្នកស្រុកទីនោះហៅថា &quot;ទន្លេច្រាបឈាម&quot; ។ ​&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;

== សមរភូមិកំពង់ចាម (គ.ស ១៥២៣) ==
'''Kampong Cham Battlefield (AD 1523)'''

ក្រោយពេលដែល &quot;ពញ្ញាកៅ​&quot; ទទួលជ័យជំនះនៅទន្លេមុខបួន ទ័ពរបស់ខ្លួន បានដាច់ស្បៀង និងនឿយហត់ជាច្រើនថ្ងៃផងនោះ បានសំរេចចិត្តទៅបោះបន្ទាយនៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ដែលមានទ័ពសេសសល់ត្រឹមតែ ១០០០​០ (១មុឺននាក់) ប៉ុនណោះ ។ ចំណែក​ឯខាង ព្រះចន្ទរាជា ដែលទទួលបានដំណឹងពីការមរណៈភាពលោក &quot;ពញ្ញាហ្មឺនពេជ្រ&quot; មានភាពតក់ស្លុត និង ឈឺព្រះទ័យជាខ្លាំង ព្រះអង្គបានថ្វាយមរណៈនាមទៅលោកថា &quot;ចៅពញ្ញាសួគ៌ាលោក&quot; ។ បន្ទាប់មកបានតែងតាំងលោក &quot;ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង&quot; ជាប្រមុខមេទ័ពធំជំនួសវិញ លោកឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ល្បីខាងយុត្តិសាស្ត្រសឹកសង្គ្រាម និងការដឹកនាំទ័ព ។ ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ​.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានចាត់កងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ដឹកនាំដោយព្រះអង្គផ្ទាល់ បានយាងចេញជិះទូកចម្បាំងទីនាំង ឈ្មោះ &quot;សារ៉ាយអណ្ដែត&quot; និងទូកចម្បាំង ចំនួន៣០០ គ្រឿងទៀត ទៅប្រមូលផ្ដុំទ័ពនៅខេត្តសន្ទុក (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តកំពង់ធំ]]) ដែលមានចំនួន ៥.៥០០០ (៥មុឺន ៥ពាន់នាក់) រីឯកងទី២ មានចំនួន ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) ទៀតដឹកនាំដោយ &quot;ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង&quot; ចេញទៅវាយបន្ទាយទ័ព &quot;ពញ្ញាកៅ​&quot; នៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ព្រមគ្នាតែម្ដង ។ ដំណឹងប្រកាសសង្គ្រាម របស់ព្រះចន្ទរាជា បានជ្រាបទៅដល់ [[ព្រះស្ដេចកន]] ទ្រង់បានប្រមូលទ័ពសេសសល់ ៨០០០០ (៨មុឺននាក់) ចែកចេញជា ប្រាំកងពល កងទី១ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ព្រំវៀង&quot; មានចំនួន ១.៥០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) ជាកងទ័ពជួរមុខ កងទី២ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ពេញ&quot; មានចំនួន ១០០០​០ (១មុឺននាក់) កងទី៣ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​នួន&quot; មានចំនួន ១០០០​០ (១មុឺននាក់) កងទី៤ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាទន់&quot; មានចំនួន ១០០០​០ (១មុឺននាក់) ជាកងទ័ពជួរក្រោយ និងកងទី៥ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាផាតស្រាល&quot; និង &quot;ពញ្ញាវិបុលរាជ&quot; មានចំនួន ២០០០០ (២មុឺននាក់) ជាមួយនិងទូកចម្បាំង ៣០០ គ្រឿង ជាកងទ័ពជើងទឹក ចេញទៅការពារបន្ទាយនៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] ដែលជាទីតាំងនៃសមរភូមិកំពង់ចាម ។ រីឯព្រះស្ដេចកនកាន់ទ័ព ហ្លួងដោយផ្ទាល់ ចំនួន ២០០០០ (២មុឺននាក់) និងចាត់ឱ្យ មេទ័ព​ធំ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; ដឹកនាំទ័ព ចំនួន ២០០០០ (២មុឺននាក់) បូករួមទាំងទ័ពហ្លួងបាន ចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) នៅចាំការពារបន្ទាយ &quot;ស្រឡប់ពិជ័យ&quot; នា [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] ។ ដូចនេះ​កងទ័ពសរុបដែលការពារបន្ទាយ ស្រុកកំពង់សៀម របស់ព្រះស្ដេចកន មានចំនួន ៦.៥០០០ (ជាង ៦មុឺននាក់) នៅទីបំផុតកងទ័ពជាង ១សែននាក់ របស់ព្រះចន្ទរាជា បានវាយបែកបន្ទាយ ស្រុកកំពង់សៀម នៃសមរភូមិកំពង់ចាម ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ.សករាជ ។​&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;​

== ព្រះចន្ទរាជា និង ព្រះស្រីជេដ្ឋា នៃសង្គ្រាមចុងក្រោយ ==
'''Chan Reachea &amp; Srei Chedtha of Final War'''

ក្រោយពេល ​ព្រះចន្ទរាជា និង ព្រះស្រីជេដ្ឋា ធ្វើសង្គ្រាមយ៉ាងធំនៅសមរភូមិ ស្រុកកំពង់សៀម កងទ័ព​ទាំងសងខាង បានខូចខាតសំភារៈសឹកអស់ជាច្រើន ដូចនេះ​ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ.សករាជ ស្ដេចទាំង២ បានចាត់បេសកជន ទាំងសងខាង​ឱ្យទៅបញ្ជារទិញ កាំភ្លើងធំ (Cannons) ពីពួក &quot;ប៉តទុយហ្គេស&quot; (Portuguese) នៅជ្រោយម៉ាឡាកា (Malacca) នាឧបទ្វីប​ម៉ាឡេ (Malay Peninsula) ដែលត្រូវ បាន (Record ទុកដោយប្រវត្តិវិទូ នៅស.វទី១៦​) &lt;ref&gt; Mamitua Saber, Dionisio G. Orellana (1977) [https://books.google.com.kh/books?id=1U4cAQAAMAAJ&amp;q=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;dq=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiyp4zR7vTzAhVNIIgKHUeYAI8Q6AF6BAgDEAM Comparative Notes on Museum Exhibits in Singapore, Malaysia, Indonesia, Brunei, Macao, and the Philippines: A Report to the Ford Foundation on Travelling Symposium for Southeast Asia Museum Development, April-May, 1971], Publisher: Aga Khan Museum, Mindanao State University, Original from the University of Michigan p.354 &lt;/ref&gt; &lt;ref&gt; Contributor: James Richardson Logan (1851) [https://books.google.com.kh/books?id=PkhFAQAAMAAJ&amp;dq=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;source=gbs_navlinks_s The Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia, Volume 5], Publisher: Kraus Reprint, Original from Cornell University. &lt;/ref&gt; ខាងព្រះចន្ទរាជា បញ្ជារទិញបាន កាំភ្លើងធំ ១០០ (១រយដើម) និងកាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ១០០០ (១ពាន់ដើម​) ទុករក្សាក្នុងបន្ទាយ ចំណែកឯ ព្រះស្រីជេដ្ឋា បញ្ជារទិញបាន កាំភ្លើងធំ ១៥០ (១រយហាសិបដើម) និងកាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ២០០០ (២ពាន់ដើម​) ទូកសំពៅខាងព្រះស្រីជេដ្ឋា ដែលដឹកកាំភ្លើងធំ ១៥០ដើម និង កាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ២០០០ (២ពាន់ដើម​) ត្រូវបានស្ទាក់ចាប់បាន នៅ ស្រុកពាម (ពួកដាយវៀតហៅ៖ ម៉ាងខម) (Đại Việt call: Mán Khảm) មានន័យថា &quot;ពាមខ្មែរ&quot; នា [[កម្ពុជា​ក្រោម]] ហើយក្រមការខេត្តបានបញ្ជូនថ្វាយ ព្រះចន្ទរាជា ដូចនេះខាង ព្រះស្រីជេដ្ឋា មិនមានសញ្ញវុធសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់កងទ័ពនោះទេ ។ &lt;ref&gt; Eng Suth (2001) 
[https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 &lt;/ref&gt;

=== សមរភូមិ​ទន្លេបិទ (គ.ស ១៥២៤) ===
'''Tonle Bet Battlefield (AD 1524)'''

ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៤ នៃគ.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ព ១៣.៥០០០ (ជាង១៣មុឺននាក់) ចែកចេញជា បួនកងពល កងពលទី១ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាភក្ដី&quot; លើកទ័ព ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) លើកទៅស្ទាក់កងទ័ព &quot;ពញ្ញាកំហែង&quot; ដែលជាឪពុកក្មេកព្រះស្ដេចកន ដែលកាន់ទ័ពនៅស្រុក សៀមប៉ោយ (បច្ចុប្បន្នជា [[ស្រុកសៀមប៉ាង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង]]) ដែលមាន ចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) កុំឱ្យលើកមកជួយ ព្រះស្ដេចកនបាន ។ កងទី២ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាទេព&quot; លើកទ័ព ចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) វាយចូលសមរភូមិ​ទន្លេបិទ ចំពីមុខផ្លូវទៅបន្ទាយ &quot;ស្រឡបពិជ័យ&quot; កងទី ៣ ដឹកនាំដោយ &quot;ព្រះចន្ទរាជា&quot; ផ្ទាល់ ចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) ជាទ័ពជំនួយបោះនៅស្រុកកំពង់សៀម កងទី៤ ដឹកនាំដោយ &quot;ឧកញ៉ាមហាមន្ត្រី&quot; ចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ចេញទៅបង្កប់នៅ [[ខេត្តព្រៃវែង]] ។ កងទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; ចំនួន ៤មុឺននាក់ ក៏ប្រទះនិងទ័ព ព្រះស្ដេចកន ចំនួន ២មុឺននាក់ ដែលបោះបន្ទាយនៅ ទន្លេបិទ​ ទ័ពទាំងពីរ បានច្បាំងគ្នាពេលវេលាព្រឹក រហូតដល់ថ្ងៃរសៀល ទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; ក៏ឡោមព័ទ ទ័ពព្រះស្ដេចកនជាប់ ពេលនោះ ដំណឹងច្បាំងគ្នានៅសរមភូមិទន្លេបិទបានទៅដល់ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ដែលកំពង់យាមការក្នុង &quot;បន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ&quot; ដឹងដំណឹងដូចនេះ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ប្រញាប់​ដកទ័ព ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) ពីក្នុងបន្ទាយចេញទៅជួយព្រះស្ដេចកន យ៉ាងប្រញាប់ ទុកឱ្យ &quot;ជហ្វាវាំងជុំ&quot; ដែលមានទ័ព ១០០០០ (១មុឺននាក់) នៅចាំការពារបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ ។ កងទ័ព &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; បានទៅជួយរំដោះ ព្រះស្ដេចកន ទាន់ពេល ដោយកងទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; បិទផ្លូវខាងក្រោយជាប់ ព្រះស្ដេចកន និង ពញ្ញាកៅ បានវាយសម្រុកចេញទៅមុខមកដល់ [[ខេត្តព្រៃវែង]] ក៏ប្រទះនិងទ័ពបង្កប់ ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) របស់ &quot;ឧកញ៉ាមហាមន្ត្រីបែន&quot; វាយស្ទាក់ពីមុខ ពញ្ញាកៅ​ឃើញដូចនេះ ក៏ឱ្យព្រះស្ដេចកន ស្រូតទៅបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យមុន ខ្លួននៅចាំច្បាំងការពារជាមួយ &quot;ឧកញ៉ា​បែន&quot; ហើយពញ្ញាកៅ ក៏ចោលលំពែងត្រូវ &quot;ឧកញ៉ា​បែន&quot; ស្លាប់ក្នុងពេលនោះ ហើយក៏ត្រឡប់មកដល់ក្នុងបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យវិញ ចំណែកឯ ទ័ពឪពុកក្មេក ព្រះស្ដេចកន &quot;ពញ្ញាកំហែង&quot; ត្រូវទ័ព &quot;ពញ្ញាភក្ដី&quot; វាយធ្វើឃាតបាននៅពេលនោះទៅ ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;​

=== ជ័យជំនះព្រះចន្ទរាជា (គ.ស ១៥២៥) ===

'''Victory of Chan Reachea (AD 1525)'''

ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកកងទ័ព ចំនួន ១៤,០០០០ (១៤មុឺននាក់) វាយចូលបន្ទាយ &quot;ស្រឡប់ពិជ័យ​&quot; របស់ ព្រះស្រីជេដ្ឋា ដែលមានកងទ័ព​យាមការ ចុងក្រោយក្នុងបន្ទាយតែ ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) ប៉ុនណោះ នៅសមរភូមិ [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] កងទ័ព ព្រះចន្ទរាជា​ បានឡោមព័ទ្ធ បន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ អស់វេលា ១៥ ថ្ងៃ ដោយបន្ទាយនេះខ្ពស់ពិបាកនិងវាយចូលពេក ព្រះចន្ទរាជា មានល្បិចមួយថា រាល់ជនទាំងឡាយណា ដែលអាចចាប់ ឬ សម្លាប់ស្ដេចកនបាន និងមានប្រាក់រង្វាន់ ហើយលើកយស័ក្តជាចៅហ្វាយស្រុកត្បូងឃ្មុំនេះ ក្រោយមន្ត្រីប្រកាសរាជសារនៅមុខបន្ទាយស្ដេចកនចប់ ប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក ព្រះស្រីជេដ្ឋា ក៏បានសោយទីវង្គត់ ដោយត្រូវប្អូនថ្លៃរបស់ខ្លួន នាម &quot;មន្ត្រី​ដូនកែវ&quot; លួចធ្វើឃាតដោយកាត់ក្បាល បូករួមទាំងពញ្ញាកៅ និងបក្សពួកទាំងអស់នៃមន្ត្រីជំនិតទាំង២៥នាក់ យកទៅថ្វាយ ព្រះចន្ទរាជា ដោយក្ដីអំណរនិងជ័យជំនៈនេះ តាមការសន្យា ទ្រង់បានលើកយ័ស្ដ &quot;មន្ត្រី​ដូនកែវ&quot; ជាពញ្ញាដូនកែវ មានឋានៈជាចៅហ្វាយស្រុកត្បូងឃ្មុំនេះ ចំណែកឯ​ក្បាលព្រះស្ដេចកន និងបក្សពួកទាំង២៥នាក់ ត្រូវបានយកទៅដោតនៅមុខកំពែងបន្ទាយ ស្រឡប់ពិជ័យ​នេះតែម្ដង ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;​

== ផែនដីព្រះចន្ទរាជា (គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦)==
'''Earth of Chan Reachea (AD 1516-1566) '''

ព្រះរាជពង្សាវតារភាគ២ របស់ព្រះរាជបណ្ណាល័យចុះលេខ គ.៥៣-៣ ហ្លួងព្រះស្ដេចកនសុគតក្នុងឆ្នាំកុរ នពស័ក ព.សករាជ ២០៧១, ត្រូវនិង គ.សករាជ ១៥២៥ ។ ក្រោយ ព្រះចន្ទរាជាបាន ជ័យជំនះលើស្ដេចកន ទ្រង់បានយាងត្រឡប់មកបន្ទាយហ្មឺនជ័យ នាខេត្រពោធិសាត់វិញ និងបានបង្គាប់ឱ្យសព្វមុខមន្ត្រី សាងសង់បន្ទាយរាជវាំងថ្មី នៅលង្វែក នា[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ដើម្បីគេចចេញពីការគំរាមកំហែងរបស់កងទ័ពសៀម ក្រុមមេការ ឱ្យជីកបុកឫសរៀបថ្ម ៦ហត្ថ ស្មើជម្រៅ ៣ម៉ែត្រ ជុំវិញបន្ទាយជា ៣ ជ្រុង ហើយលើកដីច្រុះក្ដារ ធ្វើជាបន្ទាយខាងលើនោះតម្កល់ ១៧ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ កម្រាស់ខាងលិច ១០ហត្ថ ស្មើនិងកម្រាស ៥ម៉ែត្រ ជើងទេរក្រោម ២២ហត្ថ ស្មើនិងកម្រាសជើងទេរ ១១ម៉ែត្រ ជុំវិញទាំង ៣ ជ្រុង &quot;ព្រោះជ្រុងទី៤ នោះគឺទន្លេ កំពែងបន្ទាយមាន ៥ជាន់ និងមានទ្វារធំ៨ ។ ទ្វារនីមួយៗ មានសើនមួយ ។ ទាំង៨សើននោះ កំពស់ ២២ ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់១១ម៉ែត្រ សម្រាប់ដាក់កាំភ្លើងធំ ចំជ្រុងទាំង ៤ មានប៉មកម្ពស់ ២៥ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់ ១២.៥ម៉ែត្រ សម្រាប់ឆ្មាំយាម និងដាក់កាំភ្លើងធំដូចគ្នា រីឯលើបន្ទាយជុំវិញនោះទ្រង់ឱ្យដាក់សុទ្ធតែកាំភ្លើងវែងបាញ់ច្រូងជុំវិញទាំង ៥ ជាន់ ។ ខាងមុខកំពែង ជាន់ទី១ ស្ដេចឱ្យធ្វើរោងសម្រាប់ដាក់ទ័ព ដំរី និងទ័ពសេះ ក្នុងកំពែងជាន់ទី១ ដដែរនេះ ដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងកាំភ្លើងធំ ។ ខាងកំពែងជាន់ទី២ តាំងថែវ ដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងកាំភ្លើងតូច និងធ្វើសាលាជំនុំក្ដី ដាក់សាលាដំបូងខាងឆ្វេង សាលាឧទ្ធរណ៍ខាងស្ដាំ ។ ខាងក្នុងកំពែងទី៣ តាំងថែវដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងដាវ កងផ្គាក់ ជាសេនាអាវុធខ្លី ។ ខាងកំពែងជាន់ទី៤ សាងដំណាក់រោងល្ខោន និង ព្រះពន្លាទតល្ខោន ។ នៅខាងក្នុងកំពែងទី៥ សាងដំណាក់ដាក់ព្រះបញ្ចក្សេត្រ គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង៥  និង ដំណាក់សំរិទ្ធ សម្រាប់ដាក់ព្រះរាជទ្រព្យ មានវិមានសម្រាន្តភិរម្យ សម្រាប់ក្រុមបារគូ ក្រុមបុរោហិត និងក្រុមមហាតលិក នៅក្នុងកំពែងជាន់ទី៥ ដដែរ នៅទ្វារយាម តាំងថែវឱ្យកំពូល ៥ មានជហ្វាដងក្ដារ សុទ្ធតែលាបម្រ័ក្សណ៍ ជាតិហិង្គុល បិទមាស មានសោភោណភ្លឺផ្លេកពន់ប្រមាណ ហើយធ្វើប្រាង្គមហាប្រាសាទមួយកំពូល ៥ ជាប្រាសាទសម្រាប់ព្រះមហាក្សត្រធិរាជផ្ទំសម្រាក មានសាងព្រះរាជមន្ទីរធំមួយ សម្រាប់ព្រះស្នំក្រមការប្រចាំយាម រាជមន្ទីរមួយទៀតមានកំពូល៣ជាន់ សម្រាប់ព្រះរាជបុត្រី មានសាងព្រះដំណាក់៥ខ្នង សម្រាប់ព្រះស្នំ និង ព្រះដំណាក់៥ខ្នងទៀត សម្រាប់ពួកអ្នកម្នាង រីឯព្រះដំណាក់២ខ្នងទៀត សម្រាប់អ្នកអង្គម្ចាស់ ហើយខាងក្រោយកំពែងនោះ ឱ្យតាំងឃ្លាំងស្រូវអង្ករ និងឃ្លាំងអំបិល ត្រីសាច់ ១៥ខ្នង ខាងត្បូងនិងខាងជើងកំពែងនោះ តាំងឃ្លាំងគ្រាប់រំសេវ១០ខ្នង ខាកើតព្រះរាជវាំង ឱ្យតាំង ឃ្លាំងសម្រាប់ដាក់ ព្រួញស្នារ ទុកការពារផ្នែកខាងក្រោយ ។ នៅគ្រប់ដំណាក់មានជីកស្រះស្រង់រងថ្លា សួនច្បារផ្កា ដំណាំ ក្រអូប ល្វឹងល្វើយ ល្អជាអនេក ប្លែកត្រកាលក្នុងព្រះរាជវាំង ដែលបានសាងសង់រួចក្នុងរយៈពេល ៣ឆ្នាំ ត្រូវបញ្ចប់ក្នុង គ.ស ១៥២៨ ។ បន្ទាយព្រះរាជវាំងថ្មីសាងបញ្ចប់រួចរាល់ហើយ ព្រះចន្ទរាជា ត្រាសបង្គាប់ឱ្យរើបន្ទាយចេញពី ពោធិ៍សាត់ មកតាំងនៅរាជធានីលង្វែក និងបង្គាប់ឱ្យដាំដើមឬស្សីព័ទ្ធជុំវិញបន្ទាយកម្រាស ២០សិន ដោយស្មើនិងកម្រាស ៤០០ម៉ែត្រ ដើម្បីការពារបន្ទាយ ហើយព្រះអង្គឡើងប្រកាសជាស្ដេចផែនដីលើកទី២ រាជសម័យលង្វែក នៃអាណាចក្រលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៩ នៃគ.សករាជ ដែលទ្រង់មានព្រះនាមក្នុងរាជថា &quot;ព្រះបរមខត្តិយាមហាចន្ទរាជា&quot; ។

== ចម្បាំងខ្មែរសៀម លើកទី១ ==
'''The First Khmer-Siamese War'''

ព.សករាជ ២០៨៣, គ.សករាជ ១៥៣៧, ម.សករាជ ១៤៦០, ចុ.សករាជ ៩០២ ត្រូវនិងឆ្នាំឆ្នាំកុរ ឯកស័ក ក្រោយសៀមបានបញ្ចប់ជម្លោះរាជវង្ស ស្ដេចសៀមគ្រងរាជ្យថ្មីព្រះនាម ព្រះចៅចក្រព័ត្ត រាជាធិរាជ (Chakkraphat) បានចាត់បេសកជន ៣នាក់ ជាតំណាងទូត ឱ្យមកទារព្រះដង្វាយពី ព្រះចន្ទរាជា នាពេលនោះ ព្រះអង្គបានមានបន្ទូលឆ្លើយតបថា នគរកម្ពុជានាពេលនេះលែងចំណុះ ឱ្យនគរសៀមទៀតហើយ បើព្រះរាជាសៀមមិនសុខចិត្ត អាចមកសាកកម្លាំងនិងយើងបាន ។ មួយឆ្នាំ ក្រោយពេលកម្ពុជាមិនបញ្ជូនសួយសារអាករណ៍ ទៅកាន់នគរសៀម នូវរវាង ព.សករាជ ២០៨៤, គ.សករាជ ១៥៣៨, ម.សករាជ ១៤៦១, ចុ.សករាជ ៩០៣ ឆ្នាំជូតទោស័ក ស្ដេចសៀមបានលើកទ័ព ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) កាត់តាម នគររាជសីម៉ា (Nakhon Ratchasima) មកដល់ព្រំប្រទល់ខេត្ត មហានគរ (បច្ចុប្បន្នជាខេត្ត [[សៀមរាប]]) មេទ័ពសៀមព្រះនាម ពញ្ញាអុង ដំខាត់ ដែលជាបុត្រ របស់ក្សត្រខ្មែរនាម ព្រះស្រីរាជា ហើយត្រូវជាបងប្អូនជីដូនមួយ និង ព្រះចន្ទរាជា ផងដែរ ដែលធ្លាប់បានឱ្យទ័ពសៀម ដែលខ្ចី ចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ទៅកាន់ចន្ទរាជា បានលើកទ័ពមកឈ្លានពានកម្ពុជា យ៉ាងកម្រោល ពេលនោះ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ពលង្វែកទៅដោយផ្ទាល់ មានចំនួន ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) បូករួមនិង ទ័ពនៅមហានគរ មានចំនួន ២០០០០ (២មុឺននាក់) សរុបទាំងអស់មានចំនួន ៧០០០០ (៧មុឺននាក់) បានវាយបកត្រឡប់យ៉ាងខ្លាំងក្លាទៅកាន់កងទ័ពសៀម នៅត្រង់សមរភូមិស្ទឹងអង្គរ ហើយទីបំផុត កងទ័ពសៀមបានបរាជ័យ ដោយការបាក់ទ័ពរាបទាបអស់ ក្នុងជ័យជំនះដ៏អស្ចារ្យនេះ ព្រះចន្ទរាជា បានផ្លាសប្ដូរឈ្មោះខេត្ត មហានគរ ទៅជាឈ្មោះ [[ខេត្តសៀមរាប]] មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ចំណែកឯមេទ័ពសៀម ពញ្ញាអុង ដំខាត់ ក៏ត្រូវស្លាប់ដោយត្រូវកាប់និងស្នែងដាវទម្លាក់ពីលើខ្នងដំរីផងដែរ ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងខ្មែរសៀម លើកទី២ ==
'''Second Khmer-Siamese War'''

* មរណភាពលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង

ព.សករាជ ២០៩៥, គ.សករាជ ១៥៤៩, ម.សករាជ ១៤៧២, ចុ.សករាជ ៩១៤, សៀម បានលើកទ័ព ចំនួន ១៤,០០០០ (១៤មុឺននាក់) ចូលមកឈ្លានពានទឹកដីកម្ពុជា ជាលើកទី២ កងទ័ពសៀមបានបែងចែកជាពីរកងពល កងពលទី១ មានចំនួន ៩០០០០ (៩មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ស្ដេចសៀមផ្ទាល់ ព្រះនាម ចក្រព័ត ចូលមកវាយយក [[ខេត្តបាត់ដំបង]] និង បង្ហួសវាយយក [[ខេត្ត ពោធិ៍សាត់]] កងពលទី២ មានចំនួន ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) ជាកងទ័ពជើងទឹក ដឹកនាំដោយ ពញ្ញាវាំងសាន វាយចូល [[ខេត្តកំពត]] ។ ព្រះចន្ទរាជា ទ្រង់ជ្រាបហើយត្រាស់បង្គាប់ឱ្យ ឧកញ៉ា ក្រឡាហោមកែវ កេណ្ឌរេហ៍ពល នាខេត្តបាសាក់ ព្រះត្រពាំង ក្រមួនស និងបាទី បន្ទាយមាស បានចំនួន ៦០០០០ (៦មុឺននាក់) ទៅច្បាំងតទល់ជាមួយទ័ពសៀមនៅសមរភូមិខេត្តកំពត ។

=== សមរភូមិ ពោធិ៍សាត់ (គ.ស ១៥៤៩) ===
'''Pursat Battlefield (AD 1549)'''

គ.សករាជ ១៥៤៩ កងទ័ពសៀមចំនួន ៩០០០០  (៩មុឺននាក់) បានវាយចូល [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] ខណៈ ដែលលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ដឹកនាំទ័ពចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) ទៅច្បាំងតទល់ជាមួយនិងទ័ពសៀម អស់ពេលជាច្រើនយាម ដោយចំនួនកងទ័ព និង គ្រឿងសឹកចម្បាំងរបស់សៀម ច្រើនជាងភាគីខាងលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ពេកណាស់ បើច្បាំងបន្តទៀតកងទ័ពនិងស្លាប់គ្មានសល់ លោកឧកញ៉ា ក៏សម្រេចចិត្តដកកងទ័ពថយ ទៅក្នុងបន្ទាយវិញ រីឯកងទ័ពស្លាប់អស់ប្រមាណ ២០០០០ (២មុឺននាក់) ដូចនេះកងទ័ពក្នុងបន្ទាយនៅសល់តែ ២មុឺននាក់ ប៉ុនណោះ កំពុងតែដាច់ស្បៀងនិងត្រូវបានកងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធ រីឯកងទ័ពជំនួយរបស់ព្រះចន្ទរាជា ២ថ្ងៃទៀតទើបមកដល់ ខេត្តពោធិ៍សាត់ ។ ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង បានមើលមកកងទ័ពរបស់ខ្លួន ឃើញទឹកមុខបាក់ស្បាតរបស់កងទ័ព បានគិតយ៉ាងល្អិតល្អន់អំពីក្បួនសឹកនេះ បើលើកនេះសៀមឈ្នះ ហើយយកបានតំបន់ ពោធិ៍សាត់នេះ សៀមនិង គម្រាមកំហែង ដល់អាណាចក្រលង្វែក ដូចនេះលោកផ្ទាល់និងពលីកម្ម ក្នុងសង្គ្រាមនេះ ។ លោកមឿង បានរៀបចំគម្រោងការមួយ ដោយឱ្យទាហ៊ានជំនិតៗ របស់លោក ដកកូនទាហាន ៤០០០ (៤ពាន់នាក់) ចេញពីជួរទ័ព រួចឱ្យផ្លាសសំលៀកបំពាក់ បន្លំជាមនុស្សចំបើង ទៅបង្កប់ខ្លួនក្នុងព្រៃ ជិតជំរំសៀម រួចលោកឱ្យរៀបចំ មនុស្សចំបើងដែលជាទីងមោង ពាក់នៅសំលៀកបំពាក់កងទ័ពវិញ  បន្ទាប់មកលោក ចាត់កូនទាហានឱ្យជីករណ្ដៅធំមួយ ជំរៅ ៨ ហត្ថ ៤ ជ្រុង ដោយស្មើនិង ៤ម៉ែត្រ ៤ជ្រុង ដាក់នៅចម្រូងលំពែង រួចឱ្យធ្វើរានទេវតា ៧ ថ្នាក់ដាក់បាយសី ទឹកអប់ និង គ្រឿងបូជា ហើយឱ្យធ្វើរាជព័ទ្ធជុំវិញ និង លេងភ្លេងថ្វាយទាំង៨ទិស ហើយលោក បាននាំគ្រួសាររបស់លោក ស្លៀកសម្លៀកបំពាក់ពណ៌ស ដោយពោលថា ខ្លួននិងសម្លាប់ខ្លួន ដើម្បីកេណ្ឌទ័ពខ្មោចឱ្យមកជួយក្នុងរយៈពេល ៧យាមទៀត ហើយប្រាប់ ឱ្យកងទ័ពទាំងអស់ត្រូវសម្រុកចេញពីការឡោមព័ទ្ធ ពេលដែលលោកនិងគ្រួសារលោតសម្លាប់ខ្លួនរួច ។ 

''(ការពិតទៅការពលីកម្ម របស់លោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង គ្រាន់តែជាការលើកទឹកចិត្តកងទ័ពឱ្យមានភាពអង់អាចក្លាហានក្នុងការប្រយុទ្ធជាមួយនិងទ័ពសៀមប៉ុនណោះ ហើយការពិតមិនមានព្រឹត្តិការណ៍នៃកងទ័ពខ្មោចចេញមកជួយច្បាំងនោះទេ ដោយសារតែឯកសារដើមបានសរសេរច្របល់បញ្ចូលគ្នា នូវរឿងព្រេងនិទាន តាមសាស្ត្រាស្លឹករឹតវត្តមួយចំនួន និង ព្រេងនិទាន ប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ ប៉ុនណោះដែលនាំឱ្យប្រវត្តិសាស្ត្រប្រទេសកម្ពុជា មានភាពស្រពិចស្រពិល និងច្របូកច្របល់ ចាប់ពីឆ្នាំ 1991 មករហូតដល់បច្ចុប្បន្ននេះ)'' ។ 

ចំណែកឯកងទ័ពសៀមត្រូវលើកទ័ពមកច្បាំងនូវរសៀលនេះ តែដោយសារ តែលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ធ្វើពិធីកេណ្ឌទ័ពខ្មោចឱ្យមកជួយក្នុងយប់នេះ ទើបភាគីទ័ពសៀមរងចាំដល់វេលាព្រលប់ទើបនាំទ័ពវាយលុកជំរំវិញ ព្រោះពួកសៀមមិនជឿថាមានកងទ័ពខ្មោចមកជួយនោះទេ ហើយពួកសៀមមិនបានដឹងថានេះជាការពន្យាពេលរបស់លោកមឿងនោះទេ ។ នៅពេលព្រលប់ សៀមបានលើកទ័ពចូលជុំរំកងទ័ពលោកមឿង តែមិនមានកងទ័ពខ្មែរនោះទេ មានតែមនុស្សចំបើងដែលបន្លំស្លៀកពាក់ជាទាហាន យល់សេចក្ដីដូចនេះ មេទ័ពរងខ្មែរ ឧកញ៉ាចក្រី បញ្ជារឱ្យបាញ់ព្រួញភ្លើង ដុតសម្លាប់កងទ័ពសៀម ឆេះស្លាប់អស់ជាច្រើន ច្បាំងគ្នាពីព្រលប់ដល់យប់អាធ្រាត កងទ័ពចំបើងខ្មែរដែលបង្កប់ក្នុងព្រៃ ៤០០០ នាក់ ចូលទៅវាយដុតជុំរំស្បៀងកងទ័ពសៀម ភ្លើងឆាបឆេះទាំងមុខទាំងក្រោយ កងទ័ពសៀម ស្មានតែភាគីខ្មែរមានទ័ពជំនួយក៏ចាប់ផ្ដើមជ្រួច្របល់បែកទ័ព ឧកញ៉ាចក្រី ក៏ប្រកាសឱ្យកងទ័ពទាំងអស់កាប់សម្លាប់កងទ័ពសៀមដល់ អូរស្វាយដូនកែវ [[ខេត្តបាត់ដំបង]]  ហើយកងទ័ពសៀមក៏បានបោះជុំរំនៅទីនោះ ២ថ្ងៃបន្ទាប់ពី កងទ័ព ២០,០០០០ (២សែននាក់) បូករួមទាំង ដំរី ៥០០ និង សេះចម្បាំង ៥០០០ ដែលដឹកនាំដោយ ព្រះចន្ទរាជា ផ្ទាល់បានមកដល់ ខេត្តពោធិ៍សាត់ ដើម្បីត្រៀមធ្វើសង្គ្រាមបណ្ដេញកងទ័ពសៀម ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

=== សមរភូមិ បាត់ដំបង (បរាជ័យកងទ័ពសៀម) ===
'''Battambang Battlefield (Defeat of Siamese army)'''

ក្នុង គ.សករាជ ១៥៤៩ ដដែល កងទ័ព ២០,០០០០ (២សែននាក់) របស់ ព្រះចន្ទរាជា បានវាយសម្រុកទៅកាន់កងទ័ពសៀមនៅ សមរភូមិ [[បាត់ដំបង]] ដំរីចម្បាំងរបស់ ព្រះចន្ទរាជា បានទៅប្រជល់និង ដំរីចម្បាំងរបស់ ស្ដេចសៀម ចក្រព័ត្ត ហើយព្រះចន្ទរាជា បានហក់ទៅចាក់សម្លាប់ស្ដេចសៀម សោយទីវង្គតនៅលើខ្នងដំរី បរាជ័យកងទ័ពសៀម សមរភូមិបាត់ដំបង កងទ័ពលង្វែក បានរឹបអូសយក ដំរីសឹក ៩០ ក្បាល បានសេះ ៤៥០ ក្បាល បានដាវកាំភ្លើង គ្រឿងសស្ត្រាវុធ រទេះគោ រទេះចម្បាំងជាច្រើន ហើយចាប់បានកងទ័ពសៀមជាឈ្លើយសឹកប្រមាណ ១០០០០ (១មុឺននាក់) កងទ័ពសៀមសរុប ១៤,០០០០ (១៤មុឺននាក់) ដែលលើកមកឈ្លានពានអាណាចក្រលង្វែក ទាំងជើងគោក និង ជើងទឹក បានបាត់បង់អស់ ៩០០០០ (៩មុឺននាក់) ហើយសៀមសល់កងទ័ព ប្រមាណជា ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) ប៉ុនណោះបានដកទ័ពទៅដល់ អាងសិលា នាព្រំប្រទល់ខ្មែរសៀម បរាជ័យដ៏ធ្ងន់ធ្ងរនេះ កងទ័ពសៀមមិនបានលើកមកឈ្លានពានកម្ពុជាទៀតនោះទេ ផ្ទុយទៅវិញ វាជាពេលវេលា ដែលកងទ័ពលង្វែក បានវាតទីដណ្ដើមទឹកដីខ្លួនមកវិញ ហើយរឹបយកបាន អណាខែត្រទាំង ១៣ ពីសៀមផងដែរ ជ័យជំនះដ៏ធំធេងនេះ ប្រជានុរាស្ត្រ បានដាក់រហ័សនាម ព្រះចន្ទរាជា ថា៖ ស្ដេចនៃសឹកសង្គ្រាម ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

== ឯកសារយោង ==</text>
      <sha1>gs53rzq7euefu3idgs0jfocwhu3e1pu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>282502</id>
      <parentid>282501</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T13:22:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Camhistory</username>
        <id>36281</id>
      </contributor>
      <comment>/* ចម្បាំងនៅ​ចតុមុខ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67481" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;width:1em;&quot;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #7851A9;&quot; colspan=&quot;2&quot;|&lt;p style=&quot;font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;&gt; ព្រះចន្ទរាជា &lt;/p&gt;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
| colspan=&quot;2&quot; |
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #ABCDEF;&quot; colspan=&quot;5&quot; | Chan Reachea Army 16th Century.
|- style=&quot;background: #f1f5fc;&quot;
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រជ្ជកាល'''
| ១៥១៦-១៥៦៦ 
([[អាណាចក្រលង្វែក]])
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រាជសម័យ'''
|[[សម័យកាល​លង្វែក​]]
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''គ្រងរាជ'''
|​ ១៥១៦
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ព្រះនាមពេញ'''
|ព្រះរាជអង្ការ ខត្តិយាមហាចន្ទរាជា
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''មរណៈនាម'''
| ព្រះបរមចន្ទរាជា
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ក្សត្រមុន'''
| [[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]]
(ហ្លួងព្រះស្ដេចកន)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រាជបន្ត'''
| [[ព្រះបរមរាជាទី២]] 
(បរមិន្ទរាជា)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''សន្តិវង្ស'''
| រាជវង្សចតុមុខ អំបូរខ្មែរ 
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ប្រសូត្រ'''
| ១៤៨៦ 
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ចូលទីវង្គត់'''
| ១៥៦៧ (ជន្មាយុ)​
៨១ ឆ្នាំ
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ជំនឿសាសនា'''
| [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ 
និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿ
ជំនឿ​លើទេវតា (Theravada) 
|}

'''ព្រះចន្ទរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Chan Reachea) (Kh-pronoun: Preah Chant Reachea) ([[ថៃ]]៖ Record: Chandra Raja) (ប្រ.ស|គ.ស ១៤៨៦-១៥៦៧) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ [[រាជធានីលង្វែក]] គ.សករាជ ១៥២៩ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា &quot;សម្ដេចព្រះរាជអង្ការ ខត្តិយាមហាចន្ទរាជា&quot; និងបានប្រកាសរាជ [[សម័យកាលលង្វែក]] នៃ [[អាណាចក្រលង្វែក]] ។​&lt;ref&gt; Helen Ibbitson Jessup, Sāramandīr Jāti Kambujā (2006) [https://books.google.com.kh/books?id=eiQWAQAAIAAJ&amp;q=%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;dq=%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjpjJ-C697zAhWcyzgGHVD6CtYQ6AF6BAgLEAM Chefs d'œuvre du Musée national du Cambodge], Publisher: Friends of Khmer Culture p.112 [[ISBN]]: 9995083604 &lt;/ref&gt;

== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''

ព្រះចន្ទរាជា កើតនៅរាជធានីចតុមុខ កើតឆ្នាំ ១៤៨៦ នៃគ.សករាជ​ ព្រះអង្គ ​គឺជាព្រះបុត្រាទី២ នៃព្រះបាទ 
[[ព្រះធម្មរាជាទី២]] ដែលត្រូវជាប្អូនប្រុសបង្កើត ម្ដាយទីទៃជាមួយ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ដែលបានសោយរាជ្យនៅរាជធានីទួលបាសាន [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ។ ព្រះចន្ទរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាចន្ទរាជា ជាចៅហ្វាយស្រុកចតុមុខ នៅវ័យ ២៤ ឆ្នាំ ព្រះអង្គ​ត្រូវបង្ខំចិត្តចាកចេញពីចតុមុខ ដោយការនិរទេសព្រះអង្គ ក្នុងឆ្នាំ ១៥០៩ នៃគ​.សករាជ ទៅកាន់តំបន់ទេពបុរី (តំបន់ព្រំដែនខ្មែរ-សៀម បច្ចុប្បន្ន​ជា ក្រុង [[បាងកក]]​) តាមការស្នើសុំរបស់ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ដែលយល់សុបិន្តឃើញនាគពីរក្បាល ហោះហើរមកពាំឆ្វេទឆត្ររបស់ព្រះអង្គ ដែលទ្រង់យល់ឃើញថា វាជាការគំរាមកំហែងនៃរាជ្យបល័ង្ក របស់ព្រះអង្គ ដែលម្នាក់ទៀត ជាហ្លួងព្រះស្ដេចកន ។ ជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ របស់ព្រះចន្ទរាជា នៅតំបន់ព្រំដែនខ្មែរ-សៀម  ព្រះអង្គ បន្លំខ្លួនចូលធ្វើជាក្រមការខាងទាក់ដំរីថ្វាយ ស្ដេចសៀមចក្រព័ត្ត ព្រះនាម &quot;បរមរាមាធិបតីទី២&quot; ។ នៅឆ្នាំ ១៥១២ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន លើកទ័ពវាយយករាជធានី ទួលបាសាន និងបានជ័យជំនះបណ្ដេញ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ចេញពីរាជធានី ទៅបោះបន្ទាយនៅស្រុកស្ទឹងសែន [[ខេត្តកំពង់ធំ]] ។ ព្រះស្រីសុគន្ធបទ បានផ្ញើចុតហ្មាយ ប្រាប់ដំណឹងពីការបះបោររបស់នាយកន ទៅកាន់ចន្ទរាជា និងបានប្រកាសតែងតាំង ព្រះចន្ទរាជា ជាមហាឧបរាជ ឱ្យយាងត្រឡប់មកជួយព្រះអង្គវិញ ។ ការយាងត្រឡប់មកវិញរបស់ព្រះចន្ទរាជា បានខ្ចីទ័ពសៀមចំនួន ៥,០០០ (៥ពាន់នាក់) ជាមួយនិងការចរចារប្រគល់ព្រះដង្វាយ ដោយការថ្វាយដំរីចំនួន ១០០ ក្បាល និង ពលទ័ព ៥,០០០ នាក់ទៅឱ្យព្រះចៅសៀមវិញ ទ័ពព្រះចន្ទរាជា បានធ្វើដំណើរមកដល់ [[ខេត្តបាត់ដំបង]] ចៅហ្វាយស្រុក នាមពញ្ញានោ បានថ្វាយពលចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) និងស្បៀងអាហារចំនួន ១០០ រទេះ ដល់ព្រះចន្ទរាជា ហើយទ្រង់បន្តដំណើរមកដល់ [[ខេត្តពោធិសាត់]] និងបានជួបពិភាក្សា ជាមួយចៅហ្វាយស្រុកឈ្មោះ ហ្មឺនពេជ្រ ដែលកាន់សិទ្ធទ័ព ចំនួន ៤០,០០០ នាក់ នៅ &quot;បន្ទាយហ្មឺនជ័យ&quot; ដែលពេលវេលាមកដល់របស់ព្រះចន្ទរាជា ជាមួយនិងការរៀបចំយុទ្ធសាស្ត្រទ័ព ដើម្បីទៅជួយ &quot;ព្រះស្រីសុគន្ធបទ&quot; បានអូសបន្លាយដល់ ២ឆ្នាំ ដោយមើលឃើញពីការរៀបចំទ័ពយឺតយ៉ាវរបស់ ព្រះចន្ទរាជា ពោលក្នុងឆ្នាំ ១៥១៤ នៃគ.សករាជ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន បានលើកទ័ពជើងទឹក ជាមួយកាំភ្លើងធំ វាយចូលបន្ទាយស្ទឹងសែន [[ខេត្តកំពង់ធំ]] ពីយប់អធ្រាត និងបានធ្វើឃាត [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេល ហ្លួងព្រះស្ដេចកន ធ្វើឃាត &quot;ព្រះស្រីសុគន្ធបទ&quot; នៅបន្ទាយស្ទឹងសែន រួចមក គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង ៥ បានបាត់នាពេលនោះផងដែរ ទើបការឡើងសោយរាជ្យផ្លូវការណ៍ របស់នាយកន ត្រូវពន្យាពេល ២ឆ្នាំ ដើម្បីរងចាំ គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង​៥ ថ្មីធ្វើរួច ។ នៅទីបំផុត ហ្លួងព្រះស្ដេចកន បានប្រកាសសោយរាជ្យជាផ្លូវការណ៍ ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៦ នៃគ.​សករាជ ដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជ្យថា &quot;[[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]] ធិរាជរាមាធិបតី&quot; ហើយវាជាពេលដែលនាគពីរ ត្រូវមកប្រជែងឥទ្ធិពលគ្នា មួយជា ព្រះចន្ទរាជា ជាស្ដេចនៃអាណាចក្រខាងលិច និង ហ្លួងព្រះស្ដេចកន ជាស្ដេចនៃអាណាចក្រខាងកើត ដែលបានយក [[ទន្លេមេគង្គ]] ខ័នបែងចែកទឹកដីជា ២ចំណែក តាមបណ្ដោយខ្សែរទឹកហូរ ដែលបានអូសបន្លាយសង្គ្រាមអស់ពេល ១ទស្សវតន៍ (១០ឆ្នាំ) ។&lt;ref&gt; Mak Phoeun (1988) 
 [https://books.google.com.kh/books?id=AEJvAAAAMAAJ&amp;q=%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;dq=%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjxw46jt-DzAhWVfd4KHSORA3c4ChDoAXoECAkQAw Chroniques royales du Cambodge: De Bañā yāt à la prise de Laṅvaek : de 1417 à 1595] Publisher: Ecole française d'Extrême-Orient, Original from the University of Michigan, [[ISBN]]: 2855395372 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅ ទួលបានសាន == 
'''Battle at Tuol Basan'''

ក្រោយពេល [[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]] ឡើងសោយរាជ្យនៅ
រាជធានីទួលបាសាន បានរយៈពេល ៣ខែ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ព ចំនួន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយឡោមព័ទ្ធ បណ្ដេញ ព្រះស្ដេចកន ចេញពី រាជធានីទួលបាសាន ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៦ នៃ.គសរាជ ។ ព្រះស្ដេចកន និងកងទ័ពបានភៀសខ្លួនទៅភាគខាងកើត ទៅបោះបន្ទាយថ្មីមួយត្រង់ ចន្លោះដូនតី
នា [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] និងបានបង្កើតរាជធានីថ្មី ឈ្មោះថា &quot;ស្រឡប់ដូនតី ពិជ័យព្រៃនគរ&quot; បន្ទាយថ្មីព្រះស្ដេចកន មានកំពែងព័ទ្ធជុំវិញ រាងបួនជ្រុង មានដាំដើមឬស្សីកំរាស ២សិន ដោយស្មើនិង (80m) និងមានកម្ពស់ ១៥ហត្ថ ដោយស្មើនិង កម្ពស់ (7.5m) និងមានប្រវែងសរុប (2.5km) ដែលជាបន្ទាយការពារដ៏រឹងមាំមួយ មិនងាយនិងវាយចូលបំបែកបាន ។ មួយឆ្នាំបន្ទាប់ពី ហ្លួងព្រះស្ដេចកន វាយបកត្រឡប់ទៅកាន់ ព្រះចន្ទរាជា និងបានដុតបំផ្លាញរាជធានីទួលបាសាន ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៧ នៃគ​.សករាជ ហើយព្រះចន្ទរាជា និងកងទ័ពបានដកត្រឡប់ទៅបន្ទាយនា [[ខេត្តពោធិសាត់]] វិញ ក្នុងឆ្នាំ​ដដែលស្ដេចទាំងពីរបានបើកកិច្ចចរចាររកសន្តិភាពមិនធ្វើសង្គ្រាម ដើម្បីទុកពេលប្រមូលស្បៀង និងបង្កើនកងទ័ពឡើងវិញ ដែលផ្អាកការធ្វើសង្គ្រាមនិងគ្នា ៣ឆ្នាំ រហូតដល់ឆ្នាំ ១៥២០ នៃគ.សករាជ ទើបទ័ព 
ព្រះស្ដេចកន បើកការវាយប្រហារជាមុនទៅលើ ព្រះចន្ទរាជា ត្រង់ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ។​&lt;ref&gt; Bhun Khol (1994) 
 [https://books.google.com.kh/books?id=W1dQAQAAMAAJ&amp;q=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9F%81%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9E%93&amp;dq=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9F%81%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9E%93&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjAx9_R1uLzAhVB6mEKHZS_CNkQ6AF6BAgEEAM Pravatti vidyā saṃrâp pathamsiksā], Publisher: Griḥsthān Poḥbumb Phsāy Qâpraṃ, Original from University of California, Berkeley p.138 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅកំពង់ឆ្នាំង ==
'''Battle at Kampong Chhnang'''

ក្រោយផ្អាកសង្គ្រាម៣ឆ្នាំ ពីឆ្នាំ (១៥១៧-១៥២០) ព្រះស្ដេចកន បានប្រមូលកងទ័ពចំនួន ១២០,០០០ (១២មុឺននាក់) និងបានចែកជាពីរកងពល ដែលកងពលទី១ មានចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; ឱ្យទៅបោះបន្ទាយនៅ ស្រុកសំរោងទង (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]]) និង កងពលទី២ មានចំនួន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព ខ្លាំងពូកែរបស់ព្រះស្ដេចកន នាម &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ឱ្យទៅបោះបន្ទាយនៅ ភូមិជ័យសួគ៌ (បច្ចុប្បន្នជា វត្តវិហារសួគ៌ [[ខេត្តកណ្ដាល]]) ។ ក្រោយប្រមូលកងទ័ពដ៏សំបើម កងទ័ពព្រះស្ដេចកន ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; បានចេញពីសំរោងទង បើកការវាយប្រហារជាមុនទៅលើ ព្រះចន្ទរាជា ត្រង់ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ពេលនោះមេទ័ព ២រូប របស់ព្រះចន្ទរាជា នាម &quot;ឧកញាចក្រីកែវ&quot; និង &quot;ឧកញ៉ា​វង្សាអគ្គរាជ&quot; បានដឹកនាំទ័ព ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) មកចេញច្បាំងតទល់ យ៉ាងខ្លាំងក្លា ស្នូរសម្លេងព្រួញដាវលំពែង និងស្នូរកាំភ្លើងធំ លាន់រំពងពេញសមរភូមិកំពង់ឆ្នាំង រំពេចនោះ កងទ័ពជំនួយ របស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលបង្កប់ខ្លួនក្នុងព្រៃចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ផ្សេងទៀត បូករួមនិងដំរីចម្បាំង ចំនួន ១៤០ក្បាល ដែលនៅពីខាងក្រោយកងទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; របស់ព្រះស្ដេចកន បានសំរុកចេញមកវាយគាបទ័ពព្រះស្ដេចកន ឱ្យបែកបាក់បរាជ័យ រត់ភៀសខ្លួនទៅបោះបន្ទាយនៅ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅ​ចតុមុខ ==
'''Battle at Chaktomuk'''

មួយឆ្នាំ​បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមនៅ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ព្រះចន្ទរាជា ត្រាសបង្គាប់ ឱ្យមេទ័ពចំនួន ២រូប គឺមេទ័ព &quot;ឧកញាចក្រីកែវ&quot; និង &quot;ឧកញ៉ា​វង្សាអគ្គរាជ&quot; ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយកបន្ទាយចតុមុខ ដែលមានកងទ័ព របស់ព្រះស្ដេចកន ចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) នៅឈរជើងចាំការពារតំបន់នេះ ដែលដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; ។ ចំនួនកងទ័ព របស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលលើស ២ដង នៃចំនួនទ័ពព្រះស្ដេចកន បានវាយបែកសមរភូមិចតុមុខ (Chaktomuk Battlefield) ក្នុងឆ្នាំ ១៥២១ នៃគ.សករាជ ហើយកងទ័ពព្រះចន្ទរាជា បានចេញបង្ហួសទៅវាយយក [[ស្រុកបាទី]] (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តតាកែវ]]) បន្ថែមទៀត ក្រោយមក ព្រះចន្ទរាជា បានប្រកាសឱ្យ ចៅហ្វាយស្រុកនាតំបន់ [[កម្ពុជាក្រោម]] ទាំងអស់ ត្រូវរក្សាទ័ពឱ្យនៅអព្យាក្រិត បើពុំនោះទេព្រះអង្គនិងច្បាំងស្លាប់រស់ដល់ទីបញ្ចប់ក្នុងសង្គ្រាមនេះ ។​&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 2], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅទន្លេមុខបួន ==
'''Battle on the Four Rivers'''

'''(ហេតុដែលនាំឱ្យហៅទន្លេច្រាបឈាម!)''' 

'''(Reasons to call the bloods river! )'''

ក្រោយពេលដែល ព្រះស្ដេចកន ដឹងថា ក្មួយរបស់ខ្លួន &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; បានស្លាប់ក្នុងបន្ទាយចតុមុខ ដោយទ័ពព្រះចន្ទរាជា ព្រះអង្គ​ទ្រង់ពិរោធ (ខឹង) ជាខ្លាំងបានផ្ញើចុតហ្មាយទៅមេទ័ពធំរបស់ខ្លួន &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ដែលបោះទ័ពនៅ ភូមិជ័យសួគ៌ [[ខេត្តកណ្ដាល]] ឱ្យលើកទ័ពទៅសងសឹកឱ្យខ្លួនជាប្រញាប់ ក្នុងឆ្នាំ ១៥២២ នៃគ.សករាជ កងទ័ព ពញ្ញាកៅ ចំនួ​ន ៣០០០០ (៣មុឺននាក់) បានឆ្លងទន្លេមកត្រើយខាងលិច ពញ្ញាកៅ បានចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ១.៥០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់)​ ជាទ័ពជើងគោក ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ស្រាល&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; លើកទៅបង្កប់នៅ [[បឹងពោងពាយ]] ខាងជើងភ្នំពេញ ចំណែកឯ ពញ្ញាកៅផ្ទាល់ ដឹកនាំកងទី២ ១.៥០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) ជាមួយនិងទូកចម្បាំង ៦០ គ្រឿង វាយចូលចំណតផែទូក របស់ព្រះចន្ទរាជា​នៅ ជ្រោយពន្លា (បច្ចុប្បន្នជា [[ជ្រោយចង្វា​រ]]) កងទ័ព​ជើងទឹក ពញ្ញាកៅ មានភាពខ្លាំងក្លាណាស់បានដេញវាយទ័ពជើងទឹករបស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលដឹកនាំដោយ មេទ័ព &quot;វិបុលរាជ&quot; និង មេទ័ព &quot;ប្រទសរាជ&quot; ទៅដល់តំបន់ព្រែកព្នៅ ទើបមេទ័ពធំរបស់ ព្រះចន្ទរាជា​ នាម &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; ដែលតាំងបន្ទាយនៅព្រែកតាទែន បានចេញមកជួយទ័ព &quot;វិបុលរាជ&quot; និង &quot;ប្រទសរាជ&quot; ។​ ពញ្ញាកៅ ឃើញដូច្នេះ ក៏ប្រើល្បិចធ្វើជាចាញ់ដកថយទៅក្រោយវិញដើម្បី ឱ្យ &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; មកដេញតាមកងទ័ពខ្លួន ។ &quot;ពញ្ញា​ស្រាល&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; ដែលបង្កប់នៅ [[បឹងពោងពាយ]] ខាងជើងភ្នំពេញ យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏លើកទៅវាយគាបទ័ព &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; ពីក្រោយត្រង់ទន្លេមុខបួន នៅទីបំផុតក៍ធ្វើឃាត ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ បាននៅពេលនោះ (បច្ចុប្បន្នបូជនីដ្ឋាន ពញ្ញាហ្មឺនពេជ្រ ឬ ហៅតាពេជ្រ នៅជាប់និង បូជនីយ​ដ្ឋាន ព្រះអង្គដង្កើ មុខព្រះបរមរាជវាំង សព្វថ្ងៃនេះ) ហើយទន្លេមុខបួន ដែលពោពេញទៅដោយការបង្ហូរឈាម ត្រូវបានអ្នកស្រុកទីនោះហៅថា &quot;ទន្លេច្រាបឈាម&quot; ។ ​&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;

== សមរភូមិកំពង់ចាម (គ.ស ១៥២៣) ==
'''Kampong Cham Battlefield (AD 1523)'''

ក្រោយពេលដែល &quot;ពញ្ញាកៅ​&quot; ទទួលជ័យជំនះនៅទន្លេមុខបួន ទ័ពរបស់ខ្លួន បានដាច់ស្បៀង និងនឿយហត់ជាច្រើនថ្ងៃផងនោះ បានសំរេចចិត្តទៅបោះបន្ទាយនៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ដែលមានទ័ពសេសសល់ត្រឹមតែ ១០០០​០ (១មុឺននាក់) ប៉ុនណោះ ។ ចំណែក​ឯខាង ព្រះចន្ទរាជា ដែលទទួលបានដំណឹងពីការមរណៈភាពលោក &quot;ពញ្ញាហ្មឺនពេជ្រ&quot; មានភាពតក់ស្លុត និង ឈឺព្រះទ័យជាខ្លាំង ព្រះអង្គបានថ្វាយមរណៈនាមទៅលោកថា &quot;ចៅពញ្ញាសួគ៌ាលោក&quot; ។ បន្ទាប់មកបានតែងតាំងលោក &quot;ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង&quot; ជាប្រមុខមេទ័ពធំជំនួសវិញ លោកឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ល្បីខាងយុត្តិសាស្ត្រសឹកសង្គ្រាម និងការដឹកនាំទ័ព ។ ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ​.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានចាត់កងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ដឹកនាំដោយព្រះអង្គផ្ទាល់ បានយាងចេញជិះទូកចម្បាំងទីនាំង ឈ្មោះ &quot;សារ៉ាយអណ្ដែត&quot; និងទូកចម្បាំង ចំនួន៣០០ គ្រឿងទៀត ទៅប្រមូលផ្ដុំទ័ពនៅខេត្តសន្ទុក (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តកំពង់ធំ]]) ដែលមានចំនួន ៥.៥០០០ (៥មុឺន ៥ពាន់នាក់) រីឯកងទី២ មានចំនួន ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) ទៀតដឹកនាំដោយ &quot;ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង&quot; ចេញទៅវាយបន្ទាយទ័ព &quot;ពញ្ញាកៅ​&quot; នៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ព្រមគ្នាតែម្ដង ។ ដំណឹងប្រកាសសង្គ្រាម របស់ព្រះចន្ទរាជា បានជ្រាបទៅដល់ [[ព្រះស្ដេចកន]] ទ្រង់បានប្រមូលទ័ពសេសសល់ ៨០០០០ (៨មុឺននាក់) ចែកចេញជា ប្រាំកងពល កងទី១ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ព្រំវៀង&quot; មានចំនួន ១.៥០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) ជាកងទ័ពជួរមុខ កងទី២ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ពេញ&quot; មានចំនួន ១០០០​០ (១មុឺននាក់) កងទី៣ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​នួន&quot; មានចំនួន ១០០០​០ (១មុឺននាក់) កងទី៤ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាទន់&quot; មានចំនួន ១០០០​០ (១មុឺននាក់) ជាកងទ័ពជួរក្រោយ និងកងទី៥ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាផាតស្រាល&quot; និង &quot;ពញ្ញាវិបុលរាជ&quot; មានចំនួន ២០០០០ (២មុឺននាក់) ជាមួយនិងទូកចម្បាំង ៣០០ គ្រឿង ជាកងទ័ពជើងទឹក ចេញទៅការពារបន្ទាយនៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] ដែលជាទីតាំងនៃសមរភូមិកំពង់ចាម ។ រីឯព្រះស្ដេចកនកាន់ទ័ព ហ្លួងដោយផ្ទាល់ ចំនួន ២០០០០ (២មុឺននាក់) និងចាត់ឱ្យ មេទ័ព​ធំ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; ដឹកនាំទ័ព ចំនួន ២០០០០ (២មុឺននាក់) បូករួមទាំងទ័ពហ្លួងបាន ចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) នៅចាំការពារបន្ទាយ &quot;ស្រឡប់ពិជ័យ&quot; នា [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] ។ ដូចនេះ​កងទ័ពសរុបដែលការពារបន្ទាយ ស្រុកកំពង់សៀម របស់ព្រះស្ដេចកន មានចំនួន ៦.៥០០០ (ជាង ៦មុឺននាក់) នៅទីបំផុតកងទ័ពជាង ១សែននាក់ របស់ព្រះចន្ទរាជា បានវាយបែកបន្ទាយ ស្រុកកំពង់សៀម នៃសមរភូមិកំពង់ចាម ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ.សករាជ ។​&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;​

== ព្រះចន្ទរាជា និង ព្រះស្រីជេដ្ឋា នៃសង្គ្រាមចុងក្រោយ ==
'''Chan Reachea &amp; Srei Chedtha of Final War'''

ក្រោយពេល ​ព្រះចន្ទរាជា និង ព្រះស្រីជេដ្ឋា ធ្វើសង្គ្រាមយ៉ាងធំនៅសមរភូមិ ស្រុកកំពង់សៀម កងទ័ព​ទាំងសងខាង បានខូចខាតសំភារៈសឹកអស់ជាច្រើន ដូចនេះ​ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ.សករាជ ស្ដេចទាំង២ បានចាត់បេសកជន ទាំងសងខាង​ឱ្យទៅបញ្ជារទិញ កាំភ្លើងធំ (Cannons) ពីពួក &quot;ប៉តទុយហ្គេស&quot; (Portuguese) នៅជ្រោយម៉ាឡាកា (Malacca) នាឧបទ្វីប​ម៉ាឡេ (Malay Peninsula) ដែលត្រូវ បាន (Record ទុកដោយប្រវត្តិវិទូ នៅស.វទី១៦​) &lt;ref&gt; Mamitua Saber, Dionisio G. Orellana (1977) [https://books.google.com.kh/books?id=1U4cAQAAMAAJ&amp;q=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;dq=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiyp4zR7vTzAhVNIIgKHUeYAI8Q6AF6BAgDEAM Comparative Notes on Museum Exhibits in Singapore, Malaysia, Indonesia, Brunei, Macao, and the Philippines: A Report to the Ford Foundation on Travelling Symposium for Southeast Asia Museum Development, April-May, 1971], Publisher: Aga Khan Museum, Mindanao State University, Original from the University of Michigan p.354 &lt;/ref&gt; &lt;ref&gt; Contributor: James Richardson Logan (1851) [https://books.google.com.kh/books?id=PkhFAQAAMAAJ&amp;dq=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;source=gbs_navlinks_s The Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia, Volume 5], Publisher: Kraus Reprint, Original from Cornell University. &lt;/ref&gt; ខាងព្រះចន្ទរាជា បញ្ជារទិញបាន កាំភ្លើងធំ ១០០ (១រយដើម) និងកាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ១០០០ (១ពាន់ដើម​) ទុករក្សាក្នុងបន្ទាយ ចំណែកឯ ព្រះស្រីជេដ្ឋា បញ្ជារទិញបាន កាំភ្លើងធំ ១៥០ (១រយហាសិបដើម) និងកាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ២០០០ (២ពាន់ដើម​) ទូកសំពៅខាងព្រះស្រីជេដ្ឋា ដែលដឹកកាំភ្លើងធំ ១៥០ដើម និង កាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ២០០០ (២ពាន់ដើម​) ត្រូវបានស្ទាក់ចាប់បាន នៅ ស្រុកពាម (ពួកដាយវៀតហៅ៖ ម៉ាងខម) (Đại Việt call: Mán Khảm) មានន័យថា &quot;ពាមខ្មែរ&quot; នា [[កម្ពុជា​ក្រោម]] ហើយក្រមការខេត្តបានបញ្ជូនថ្វាយ ព្រះចន្ទរាជា ដូចនេះខាង ព្រះស្រីជេដ្ឋា មិនមានសញ្ញវុធសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់កងទ័ពនោះទេ ។ &lt;ref&gt; Eng Suth (2001) 
[https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 &lt;/ref&gt;

=== សមរភូមិ​ទន្លេបិទ (គ.ស ១៥២៤) ===
'''Tonle Bet Battlefield (AD 1524)'''

ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៤ នៃគ.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ព ១៣.៥០០០ (ជាង១៣មុឺននាក់) ចែកចេញជា បួនកងពល កងពលទី១ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាភក្ដី&quot; លើកទ័ព ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) លើកទៅស្ទាក់កងទ័ព &quot;ពញ្ញាកំហែង&quot; ដែលជាឪពុកក្មេកព្រះស្ដេចកន ដែលកាន់ទ័ពនៅស្រុក សៀមប៉ោយ (បច្ចុប្បន្នជា [[ស្រុកសៀមប៉ាង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង]]) ដែលមាន ចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) កុំឱ្យលើកមកជួយ ព្រះស្ដេចកនបាន ។ កងទី២ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាទេព&quot; លើកទ័ព ចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) វាយចូលសមរភូមិ​ទន្លេបិទ ចំពីមុខផ្លូវទៅបន្ទាយ &quot;ស្រឡបពិជ័យ&quot; កងទី ៣ ដឹកនាំដោយ &quot;ព្រះចន្ទរាជា&quot; ផ្ទាល់ ចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) ជាទ័ពជំនួយបោះនៅស្រុកកំពង់សៀម កងទី៤ ដឹកនាំដោយ &quot;ឧកញ៉ាមហាមន្ត្រី&quot; ចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ចេញទៅបង្កប់នៅ [[ខេត្តព្រៃវែង]] ។ កងទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; ចំនួន ៤មុឺននាក់ ក៏ប្រទះនិងទ័ព ព្រះស្ដេចកន ចំនួន ២មុឺននាក់ ដែលបោះបន្ទាយនៅ ទន្លេបិទ​ ទ័ពទាំងពីរ បានច្បាំងគ្នាពេលវេលាព្រឹក រហូតដល់ថ្ងៃរសៀល ទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; ក៏ឡោមព័ទ ទ័ពព្រះស្ដេចកនជាប់ ពេលនោះ ដំណឹងច្បាំងគ្នានៅសរមភូមិទន្លេបិទបានទៅដល់ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ដែលកំពង់យាមការក្នុង &quot;បន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ&quot; ដឹងដំណឹងដូចនេះ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ប្រញាប់​ដកទ័ព ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) ពីក្នុងបន្ទាយចេញទៅជួយព្រះស្ដេចកន យ៉ាងប្រញាប់ ទុកឱ្យ &quot;ជហ្វាវាំងជុំ&quot; ដែលមានទ័ព ១០០០០ (១មុឺននាក់) នៅចាំការពារបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ ។ កងទ័ព &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; បានទៅជួយរំដោះ ព្រះស្ដេចកន ទាន់ពេល ដោយកងទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; បិទផ្លូវខាងក្រោយជាប់ ព្រះស្ដេចកន និង ពញ្ញាកៅ បានវាយសម្រុកចេញទៅមុខមកដល់ [[ខេត្តព្រៃវែង]] ក៏ប្រទះនិងទ័ពបង្កប់ ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) របស់ &quot;ឧកញ៉ាមហាមន្ត្រីបែន&quot; វាយស្ទាក់ពីមុខ ពញ្ញាកៅ​ឃើញដូចនេះ ក៏ឱ្យព្រះស្ដេចកន ស្រូតទៅបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យមុន ខ្លួននៅចាំច្បាំងការពារជាមួយ &quot;ឧកញ៉ា​បែន&quot; ហើយពញ្ញាកៅ ក៏ចោលលំពែងត្រូវ &quot;ឧកញ៉ា​បែន&quot; ស្លាប់ក្នុងពេលនោះ ហើយក៏ត្រឡប់មកដល់ក្នុងបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យវិញ ចំណែកឯ ទ័ពឪពុកក្មេក ព្រះស្ដេចកន &quot;ពញ្ញាកំហែង&quot; ត្រូវទ័ព &quot;ពញ្ញាភក្ដី&quot; វាយធ្វើឃាតបាននៅពេលនោះទៅ ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;​

=== ជ័យជំនះព្រះចន្ទរាជា (គ.ស ១៥២៥) ===

'''Victory of Chan Reachea (AD 1525)'''

ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកកងទ័ព ចំនួន ១៤,០០០០ (១៤មុឺននាក់) វាយចូលបន្ទាយ &quot;ស្រឡប់ពិជ័យ​&quot; របស់ ព្រះស្រីជេដ្ឋា ដែលមានកងទ័ព​យាមការ ចុងក្រោយក្នុងបន្ទាយតែ ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) ប៉ុនណោះ នៅសមរភូមិ [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] កងទ័ព ព្រះចន្ទរាជា​ បានឡោមព័ទ្ធ បន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ អស់វេលា ១៥ ថ្ងៃ ដោយបន្ទាយនេះខ្ពស់ពិបាកនិងវាយចូលពេក ព្រះចន្ទរាជា មានល្បិចមួយថា រាល់ជនទាំងឡាយណា ដែលអាចចាប់ ឬ សម្លាប់ស្ដេចកនបាន និងមានប្រាក់រង្វាន់ ហើយលើកយស័ក្តជាចៅហ្វាយស្រុកត្បូងឃ្មុំនេះ ក្រោយមន្ត្រីប្រកាសរាជសារនៅមុខបន្ទាយស្ដេចកនចប់ ប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក ព្រះស្រីជេដ្ឋា ក៏បានសោយទីវង្គត់ ដោយត្រូវប្អូនថ្លៃរបស់ខ្លួន នាម &quot;មន្ត្រី​ដូនកែវ&quot; លួចធ្វើឃាតដោយកាត់ក្បាល បូករួមទាំងពញ្ញាកៅ និងបក្សពួកទាំងអស់នៃមន្ត្រីជំនិតទាំង២៥នាក់ យកទៅថ្វាយ ព្រះចន្ទរាជា ដោយក្ដីអំណរនិងជ័យជំនៈនេះ តាមការសន្យា ទ្រង់បានលើកយ័ស្ដ &quot;មន្ត្រី​ដូនកែវ&quot; ជាពញ្ញាដូនកែវ មានឋានៈជាចៅហ្វាយស្រុកត្បូងឃ្មុំនេះ ចំណែកឯ​ក្បាលព្រះស្ដេចកន និងបក្សពួកទាំង២៥នាក់ ត្រូវបានយកទៅដោតនៅមុខកំពែងបន្ទាយ ស្រឡប់ពិជ័យ​នេះតែម្ដង ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;​

== ផែនដីព្រះចន្ទរាជា (គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦)==
'''Earth of Chan Reachea (AD 1516-1566) '''

ព្រះរាជពង្សាវតារភាគ២ របស់ព្រះរាជបណ្ណាល័យចុះលេខ គ.៥៣-៣ ហ្លួងព្រះស្ដេចកនសុគតក្នុងឆ្នាំកុរ នពស័ក ព.សករាជ ២០៧១, ត្រូវនិង គ.សករាជ ១៥២៥ ។ ក្រោយ ព្រះចន្ទរាជាបាន ជ័យជំនះលើស្ដេចកន ទ្រង់បានយាងត្រឡប់មកបន្ទាយហ្មឺនជ័យ នាខេត្រពោធិសាត់វិញ និងបានបង្គាប់ឱ្យសព្វមុខមន្ត្រី សាងសង់បន្ទាយរាជវាំងថ្មី នៅលង្វែក នា[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ដើម្បីគេចចេញពីការគំរាមកំហែងរបស់កងទ័ពសៀម ក្រុមមេការ ឱ្យជីកបុកឫសរៀបថ្ម ៦ហត្ថ ស្មើជម្រៅ ៣ម៉ែត្រ ជុំវិញបន្ទាយជា ៣ ជ្រុង ហើយលើកដីច្រុះក្ដារ ធ្វើជាបន្ទាយខាងលើនោះតម្កល់ ១៧ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ កម្រាស់ខាងលិច ១០ហត្ថ ស្មើនិងកម្រាស ៥ម៉ែត្រ ជើងទេរក្រោម ២២ហត្ថ ស្មើនិងកម្រាសជើងទេរ ១១ម៉ែត្រ ជុំវិញទាំង ៣ ជ្រុង &quot;ព្រោះជ្រុងទី៤ នោះគឺទន្លេ កំពែងបន្ទាយមាន ៥ជាន់ និងមានទ្វារធំ៨ ។ ទ្វារនីមួយៗ មានសើនមួយ ។ ទាំង៨សើននោះ កំពស់ ២២ ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់១១ម៉ែត្រ សម្រាប់ដាក់កាំភ្លើងធំ ចំជ្រុងទាំង ៤ មានប៉មកម្ពស់ ២៥ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់ ១២.៥ម៉ែត្រ សម្រាប់ឆ្មាំយាម និងដាក់កាំភ្លើងធំដូចគ្នា រីឯលើបន្ទាយជុំវិញនោះទ្រង់ឱ្យដាក់សុទ្ធតែកាំភ្លើងវែងបាញ់ច្រូងជុំវិញទាំង ៥ ជាន់ ។ ខាងមុខកំពែង ជាន់ទី១ ស្ដេចឱ្យធ្វើរោងសម្រាប់ដាក់ទ័ព ដំរី និងទ័ពសេះ ក្នុងកំពែងជាន់ទី១ ដដែរនេះ ដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងកាំភ្លើងធំ ។ ខាងកំពែងជាន់ទី២ តាំងថែវ ដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងកាំភ្លើងតូច និងធ្វើសាលាជំនុំក្ដី ដាក់សាលាដំបូងខាងឆ្វេង សាលាឧទ្ធរណ៍ខាងស្ដាំ ។ ខាងក្នុងកំពែងទី៣ តាំងថែវដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងដាវ កងផ្គាក់ ជាសេនាអាវុធខ្លី ។ ខាងកំពែងជាន់ទី៤ សាងដំណាក់រោងល្ខោន និង ព្រះពន្លាទតល្ខោន ។ នៅខាងក្នុងកំពែងទី៥ សាងដំណាក់ដាក់ព្រះបញ្ចក្សេត្រ គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង៥  និង ដំណាក់សំរិទ្ធ សម្រាប់ដាក់ព្រះរាជទ្រព្យ មានវិមានសម្រាន្តភិរម្យ សម្រាប់ក្រុមបារគូ ក្រុមបុរោហិត និងក្រុមមហាតលិក នៅក្នុងកំពែងជាន់ទី៥ ដដែរ នៅទ្វារយាម តាំងថែវឱ្យកំពូល ៥ មានជហ្វាដងក្ដារ សុទ្ធតែលាបម្រ័ក្សណ៍ ជាតិហិង្គុល បិទមាស មានសោភោណភ្លឺផ្លេកពន់ប្រមាណ ហើយធ្វើប្រាង្គមហាប្រាសាទមួយកំពូល ៥ ជាប្រាសាទសម្រាប់ព្រះមហាក្សត្រធិរាជផ្ទំសម្រាក មានសាងព្រះរាជមន្ទីរធំមួយ សម្រាប់ព្រះស្នំក្រមការប្រចាំយាម រាជមន្ទីរមួយទៀតមានកំពូល៣ជាន់ សម្រាប់ព្រះរាជបុត្រី មានសាងព្រះដំណាក់៥ខ្នង សម្រាប់ព្រះស្នំ និង ព្រះដំណាក់៥ខ្នងទៀត សម្រាប់ពួកអ្នកម្នាង រីឯព្រះដំណាក់២ខ្នងទៀត សម្រាប់អ្នកអង្គម្ចាស់ ហើយខាងក្រោយកំពែងនោះ ឱ្យតាំងឃ្លាំងស្រូវអង្ករ និងឃ្លាំងអំបិល ត្រីសាច់ ១៥ខ្នង ខាងត្បូងនិងខាងជើងកំពែងនោះ តាំងឃ្លាំងគ្រាប់រំសេវ១០ខ្នង ខាកើតព្រះរាជវាំង ឱ្យតាំង ឃ្លាំងសម្រាប់ដាក់ ព្រួញស្នារ ទុកការពារផ្នែកខាងក្រោយ ។ នៅគ្រប់ដំណាក់មានជីកស្រះស្រង់រងថ្លា សួនច្បារផ្កា ដំណាំ ក្រអូប ល្វឹងល្វើយ ល្អជាអនេក ប្លែកត្រកាលក្នុងព្រះរាជវាំង ដែលបានសាងសង់រួចក្នុងរយៈពេល ៣ឆ្នាំ ត្រូវបញ្ចប់ក្នុង គ.ស ១៥២៨ ។ បន្ទាយព្រះរាជវាំងថ្មីសាងបញ្ចប់រួចរាល់ហើយ ព្រះចន្ទរាជា ត្រាសបង្គាប់ឱ្យរើបន្ទាយចេញពី ពោធិ៍សាត់ មកតាំងនៅរាជធានីលង្វែក និងបង្គាប់ឱ្យដាំដើមឬស្សីព័ទ្ធជុំវិញបន្ទាយកម្រាស ២០សិន ដោយស្មើនិងកម្រាស ៤០០ម៉ែត្រ ដើម្បីការពារបន្ទាយ ហើយព្រះអង្គឡើងប្រកាសជាស្ដេចផែនដីលើកទី២ រាជសម័យលង្វែក នៃអាណាចក្រលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៩ នៃគ.សករាជ ដែលទ្រង់មានព្រះនាមក្នុងរាជថា &quot;ព្រះបរមខត្តិយាមហាចន្ទរាជា&quot; ។

== ចម្បាំងខ្មែរសៀម លើកទី១ ==
'''The First Khmer-Siamese War'''

ព.សករាជ ២០៨៣, គ.សករាជ ១៥៣៧, ម.សករាជ ១៤៦០, ចុ.សករាជ ៩០២ ត្រូវនិងឆ្នាំឆ្នាំកុរ ឯកស័ក ក្រោយសៀមបានបញ្ចប់ជម្លោះរាជវង្ស ស្ដេចសៀមគ្រងរាជ្យថ្មីព្រះនាម ព្រះចៅចក្រព័ត្ត រាជាធិរាជ (Chakkraphat) បានចាត់បេសកជន ៣នាក់ ជាតំណាងទូត ឱ្យមកទារព្រះដង្វាយពី ព្រះចន្ទរាជា នាពេលនោះ ព្រះអង្គបានមានបន្ទូលឆ្លើយតបថា នគរកម្ពុជានាពេលនេះលែងចំណុះ ឱ្យនគរសៀមទៀតហើយ បើព្រះរាជាសៀមមិនសុខចិត្ត អាចមកសាកកម្លាំងនិងយើងបាន ។ មួយឆ្នាំ ក្រោយពេលកម្ពុជាមិនបញ្ជូនសួយសារអាករណ៍ ទៅកាន់នគរសៀម នូវរវាង ព.សករាជ ២០៨៤, គ.សករាជ ១៥៣៨, ម.សករាជ ១៤៦១, ចុ.សករាជ ៩០៣ ឆ្នាំជូតទោស័ក ស្ដេចសៀមបានលើកទ័ព ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) កាត់តាម នគររាជសីម៉ា (Nakhon Ratchasima) មកដល់ព្រំប្រទល់ខេត្ត មហានគរ (បច្ចុប្បន្នជាខេត្ត [[សៀមរាប]]) មេទ័ពសៀមព្រះនាម ពញ្ញាអុង ដំខាត់ ដែលជាបុត្រ របស់ក្សត្រខ្មែរនាម ព្រះស្រីរាជា ហើយត្រូវជាបងប្អូនជីដូនមួយ និង ព្រះចន្ទរាជា ផងដែរ ដែលធ្លាប់បានឱ្យទ័ពសៀម ដែលខ្ចី ចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ទៅកាន់ចន្ទរាជា បានលើកទ័ពមកឈ្លានពានកម្ពុជា យ៉ាងកម្រោល ពេលនោះ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ពលង្វែកទៅដោយផ្ទាល់ មានចំនួន ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) បូករួមនិង ទ័ពនៅមហានគរ មានចំនួន ២០០០០ (២មុឺននាក់) សរុបទាំងអស់មានចំនួន ៧០០០០ (៧មុឺននាក់) បានវាយបកត្រឡប់យ៉ាងខ្លាំងក្លាទៅកាន់កងទ័ពសៀម នៅត្រង់សមរភូមិស្ទឹងអង្គរ ហើយទីបំផុត កងទ័ពសៀមបានបរាជ័យ ដោយការបាក់ទ័ពរាបទាបអស់ ក្នុងជ័យជំនះដ៏អស្ចារ្យនេះ ព្រះចន្ទរាជា បានផ្លាសប្ដូរឈ្មោះខេត្ត មហានគរ ទៅជាឈ្មោះ [[ខេត្តសៀមរាប]] មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ចំណែកឯមេទ័ពសៀម ពញ្ញាអុង ដំខាត់ ក៏ត្រូវស្លាប់ដោយត្រូវកាប់និងស្នែងដាវទម្លាក់ពីលើខ្នងដំរីផងដែរ ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងខ្មែរសៀម លើកទី២ ==
'''Second Khmer-Siamese War'''

* មរណភាពលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង

ព.សករាជ ២០៩៥, គ.សករាជ ១៥៤៩, ម.សករាជ ១៤៧២, ចុ.សករាជ ៩១៤, សៀម បានលើកទ័ព ចំនួន ១៤,០០០០ (១៤មុឺននាក់) ចូលមកឈ្លានពានទឹកដីកម្ពុជា ជាលើកទី២ កងទ័ពសៀមបានបែងចែកជាពីរកងពល កងពលទី១ មានចំនួន ៩០០០០ (៩មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ស្ដេចសៀមផ្ទាល់ ព្រះនាម ចក្រព័ត ចូលមកវាយយក [[ខេត្តបាត់ដំបង]] និង បង្ហួសវាយយក [[ខេត្ត ពោធិ៍សាត់]] កងពលទី២ មានចំនួន ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) ជាកងទ័ពជើងទឹក ដឹកនាំដោយ ពញ្ញាវាំងសាន វាយចូល [[ខេត្តកំពត]] ។ ព្រះចន្ទរាជា ទ្រង់ជ្រាបហើយត្រាស់បង្គាប់ឱ្យ ឧកញ៉ា ក្រឡាហោមកែវ កេណ្ឌរេហ៍ពល នាខេត្តបាសាក់ ព្រះត្រពាំង ក្រមួនស និងបាទី បន្ទាយមាស បានចំនួន ៦០០០០ (៦មុឺននាក់) ទៅច្បាំងតទល់ជាមួយទ័ពសៀមនៅសមរភូមិខេត្តកំពត ។

=== សមរភូមិ ពោធិ៍សាត់ (គ.ស ១៥៤៩) ===
'''Pursat Battlefield (AD 1549)'''

គ.សករាជ ១៥៤៩ កងទ័ពសៀមចំនួន ៩០០០០  (៩មុឺននាក់) បានវាយចូល [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] ខណៈ ដែលលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ដឹកនាំទ័ពចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) ទៅច្បាំងតទល់ជាមួយនិងទ័ពសៀម អស់ពេលជាច្រើនយាម ដោយចំនួនកងទ័ព និង គ្រឿងសឹកចម្បាំងរបស់សៀម ច្រើនជាងភាគីខាងលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ពេកណាស់ បើច្បាំងបន្តទៀតកងទ័ពនិងស្លាប់គ្មានសល់ លោកឧកញ៉ា ក៏សម្រេចចិត្តដកកងទ័ពថយ ទៅក្នុងបន្ទាយវិញ រីឯកងទ័ពស្លាប់អស់ប្រមាណ ២០០០០ (២មុឺននាក់) ដូចនេះកងទ័ពក្នុងបន្ទាយនៅសល់តែ ២មុឺននាក់ ប៉ុនណោះ កំពុងតែដាច់ស្បៀងនិងត្រូវបានកងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធ រីឯកងទ័ពជំនួយរបស់ព្រះចន្ទរាជា ២ថ្ងៃទៀតទើបមកដល់ ខេត្តពោធិ៍សាត់ ។ ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង បានមើលមកកងទ័ពរបស់ខ្លួន ឃើញទឹកមុខបាក់ស្បាតរបស់កងទ័ព បានគិតយ៉ាងល្អិតល្អន់អំពីក្បួនសឹកនេះ បើលើកនេះសៀមឈ្នះ ហើយយកបានតំបន់ ពោធិ៍សាត់នេះ សៀមនិង គម្រាមកំហែង ដល់អាណាចក្រលង្វែក ដូចនេះលោកផ្ទាល់និងពលីកម្ម ក្នុងសង្គ្រាមនេះ ។ លោកមឿង បានរៀបចំគម្រោងការមួយ ដោយឱ្យទាហ៊ានជំនិតៗ របស់លោក ដកកូនទាហាន ៤០០០ (៤ពាន់នាក់) ចេញពីជួរទ័ព រួចឱ្យផ្លាសសំលៀកបំពាក់ បន្លំជាមនុស្សចំបើង ទៅបង្កប់ខ្លួនក្នុងព្រៃ ជិតជំរំសៀម រួចលោកឱ្យរៀបចំ មនុស្សចំបើងដែលជាទីងមោង ពាក់នៅសំលៀកបំពាក់កងទ័ពវិញ  បន្ទាប់មកលោក ចាត់កូនទាហានឱ្យជីករណ្ដៅធំមួយ ជំរៅ ៨ ហត្ថ ៤ ជ្រុង ដោយស្មើនិង ៤ម៉ែត្រ ៤ជ្រុង ដាក់នៅចម្រូងលំពែង រួចឱ្យធ្វើរានទេវតា ៧ ថ្នាក់ដាក់បាយសី ទឹកអប់ និង គ្រឿងបូជា ហើយឱ្យធ្វើរាជព័ទ្ធជុំវិញ និង លេងភ្លេងថ្វាយទាំង៨ទិស ហើយលោក បាននាំគ្រួសាររបស់លោក ស្លៀកសម្លៀកបំពាក់ពណ៌ស ដោយពោលថា ខ្លួននិងសម្លាប់ខ្លួន ដើម្បីកេណ្ឌទ័ពខ្មោចឱ្យមកជួយក្នុងរយៈពេល ៧យាមទៀត ហើយប្រាប់ ឱ្យកងទ័ពទាំងអស់ត្រូវសម្រុកចេញពីការឡោមព័ទ្ធ ពេលដែលលោកនិងគ្រួសារលោតសម្លាប់ខ្លួនរួច ។ 

''(ការពិតទៅការពលីកម្ម របស់លោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង គ្រាន់តែជាការលើកទឹកចិត្តកងទ័ពឱ្យមានភាពអង់អាចក្លាហានក្នុងការប្រយុទ្ធជាមួយនិងទ័ពសៀមប៉ុនណោះ ហើយការពិតមិនមានព្រឹត្តិការណ៍នៃកងទ័ពខ្មោចចេញមកជួយច្បាំងនោះទេ ដោយសារតែឯកសារដើមបានសរសេរច្របល់បញ្ចូលគ្នា នូវរឿងព្រេងនិទាន តាមសាស្ត្រាស្លឹករឹតវត្តមួយចំនួន និង ព្រេងនិទាន ប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ ប៉ុនណោះដែលនាំឱ្យប្រវត្តិសាស្ត្រប្រទេសកម្ពុជា មានភាពស្រពិចស្រពិល និងច្របូកច្របល់ ចាប់ពីឆ្នាំ 1991 មករហូតដល់បច្ចុប្បន្ននេះ)'' ។ 

ចំណែកឯកងទ័ពសៀមត្រូវលើកទ័ពមកច្បាំងនូវរសៀលនេះ តែដោយសារ តែលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ធ្វើពិធីកេណ្ឌទ័ពខ្មោចឱ្យមកជួយក្នុងយប់នេះ ទើបភាគីទ័ពសៀមរងចាំដល់វេលាព្រលប់ទើបនាំទ័ពវាយលុកជំរំវិញ ព្រោះពួកសៀមមិនជឿថាមានកងទ័ពខ្មោចមកជួយនោះទេ ហើយពួកសៀមមិនបានដឹងថានេះជាការពន្យាពេលរបស់លោកមឿងនោះទេ ។ នៅពេលព្រលប់ សៀមបានលើកទ័ពចូលជុំរំកងទ័ពលោកមឿង តែមិនមានកងទ័ពខ្មែរនោះទេ មានតែមនុស្សចំបើងដែលបន្លំស្លៀកពាក់ជាទាហាន យល់សេចក្ដីដូចនេះ មេទ័ពរងខ្មែរ ឧកញ៉ាចក្រី បញ្ជារឱ្យបាញ់ព្រួញភ្លើង ដុតសម្លាប់កងទ័ពសៀម ឆេះស្លាប់អស់ជាច្រើន ច្បាំងគ្នាពីព្រលប់ដល់យប់អាធ្រាត កងទ័ពចំបើងខ្មែរដែលបង្កប់ក្នុងព្រៃ ៤០០០ នាក់ ចូលទៅវាយដុតជុំរំស្បៀងកងទ័ពសៀម ភ្លើងឆាបឆេះទាំងមុខទាំងក្រោយ កងទ័ពសៀម ស្មានតែភាគីខ្មែរមានទ័ពជំនួយក៏ចាប់ផ្ដើមជ្រួច្របល់បែកទ័ព ឧកញ៉ាចក្រី ក៏ប្រកាសឱ្យកងទ័ពទាំងអស់កាប់សម្លាប់កងទ័ពសៀមដល់ អូរស្វាយដូនកែវ [[ខេត្តបាត់ដំបង]]  ហើយកងទ័ពសៀមក៏បានបោះជុំរំនៅទីនោះ ២ថ្ងៃបន្ទាប់ពី កងទ័ព ២០,០០០០ (២សែននាក់) បូករួមទាំង ដំរី ៥០០ និង សេះចម្បាំង ៥០០០ ដែលដឹកនាំដោយ ព្រះចន្ទរាជា ផ្ទាល់បានមកដល់ ខេត្តពោធិ៍សាត់ ដើម្បីត្រៀមធ្វើសង្គ្រាមបណ្ដេញកងទ័ពសៀម ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

=== សមរភូមិ បាត់ដំបង (បរាជ័យកងទ័ពសៀម) ===
'''Battambang Battlefield (Defeat of Siamese army)'''

ក្នុង គ.សករាជ ១៥៤៩ ដដែល កងទ័ព ២០,០០០០ (២សែននាក់) របស់ ព្រះចន្ទរាជា បានវាយសម្រុកទៅកាន់កងទ័ពសៀមនៅ សមរភូមិ [[បាត់ដំបង]] ដំរីចម្បាំងរបស់ ព្រះចន្ទរាជា បានទៅប្រជល់និង ដំរីចម្បាំងរបស់ ស្ដេចសៀម ចក្រព័ត្ត ហើយព្រះចន្ទរាជា បានហក់ទៅចាក់សម្លាប់ស្ដេចសៀម សោយទីវង្គតនៅលើខ្នងដំរី បរាជ័យកងទ័ពសៀម សមរភូមិបាត់ដំបង កងទ័ពលង្វែក បានរឹបអូសយក ដំរីសឹក ៩០ ក្បាល បានសេះ ៤៥០ ក្បាល បានដាវកាំភ្លើង គ្រឿងសស្ត្រាវុធ រទេះគោ រទេះចម្បាំងជាច្រើន ហើយចាប់បានកងទ័ពសៀមជាឈ្លើយសឹកប្រមាណ ១០០០០ (១មុឺននាក់) កងទ័ពសៀមសរុប ១៤,០០០០ (១៤មុឺននាក់) ដែលលើកមកឈ្លានពានអាណាចក្រលង្វែក ទាំងជើងគោក និង ជើងទឹក បានបាត់បង់អស់ ៩០០០០ (៩មុឺននាក់) ហើយសៀមសល់កងទ័ព ប្រមាណជា ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) ប៉ុនណោះបានដកទ័ពទៅដល់ អាងសិលា នាព្រំប្រទល់ខ្មែរសៀម បរាជ័យដ៏ធ្ងន់ធ្ងរនេះ កងទ័ពសៀមមិនបានលើកមកឈ្លានពានកម្ពុជាទៀតនោះទេ ផ្ទុយទៅវិញ វាជាពេលវេលា ដែលកងទ័ពលង្វែក បានវាតទីដណ្ដើមទឹកដីខ្លួនមកវិញ ហើយរឹបយកបាន អណាខែត្រទាំង ១៣ ពីសៀមផងដែរ ជ័យជំនះដ៏ធំធេងនេះ ប្រជានុរាស្ត្រ បានដាក់រហ័សនាម ព្រះចន្ទរាជា ថា៖ ស្ដេចនៃសឹកសង្គ្រាម ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

== ឯកសារយោង ==</text>
      <sha1>8s82mifn3apgx3anni2c6ag5eisuqbi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>282503</id>
      <parentid>282502</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T13:23:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Camhistory</username>
        <id>36281</id>
      </contributor>
      <comment>/* ចម្បាំងនៅទន្លេមុខបួន */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67482" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;width:1em;&quot;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #7851A9;&quot; colspan=&quot;2&quot;|&lt;p style=&quot;font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;&gt; ព្រះចន្ទរាជា &lt;/p&gt;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
| colspan=&quot;2&quot; |
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #ABCDEF;&quot; colspan=&quot;5&quot; | Chan Reachea Army 16th Century.
|- style=&quot;background: #f1f5fc;&quot;
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រជ្ជកាល'''
| ១៥១៦-១៥៦៦ 
([[អាណាចក្រលង្វែក]])
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រាជសម័យ'''
|[[សម័យកាល​លង្វែក​]]
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''គ្រងរាជ'''
|​ ១៥១៦
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ព្រះនាមពេញ'''
|ព្រះរាជអង្ការ ខត្តិយាមហាចន្ទរាជា
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''មរណៈនាម'''
| ព្រះបរមចន្ទរាជា
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ក្សត្រមុន'''
| [[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]]
(ហ្លួងព្រះស្ដេចកន)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រាជបន្ត'''
| [[ព្រះបរមរាជាទី២]] 
(បរមិន្ទរាជា)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''សន្តិវង្ស'''
| រាជវង្សចតុមុខ អំបូរខ្មែរ 
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ប្រសូត្រ'''
| ១៤៨៦ 
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ចូលទីវង្គត់'''
| ១៥៦៧ (ជន្មាយុ)​
៨១ ឆ្នាំ
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ជំនឿសាសនា'''
| [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ 
និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿ
ជំនឿ​លើទេវតា (Theravada) 
|}

'''ព្រះចន្ទរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Chan Reachea) (Kh-pronoun: Preah Chant Reachea) ([[ថៃ]]៖ Record: Chandra Raja) (ប្រ.ស|គ.ស ១៤៨៦-១៥៦៧) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ [[រាជធានីលង្វែក]] គ.សករាជ ១៥២៩ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា &quot;សម្ដេចព្រះរាជអង្ការ ខត្តិយាមហាចន្ទរាជា&quot; និងបានប្រកាសរាជ [[សម័យកាលលង្វែក]] នៃ [[អាណាចក្រលង្វែក]] ។​&lt;ref&gt; Helen Ibbitson Jessup, Sāramandīr Jāti Kambujā (2006) [https://books.google.com.kh/books?id=eiQWAQAAIAAJ&amp;q=%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;dq=%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjpjJ-C697zAhWcyzgGHVD6CtYQ6AF6BAgLEAM Chefs d'œuvre du Musée national du Cambodge], Publisher: Friends of Khmer Culture p.112 [[ISBN]]: 9995083604 &lt;/ref&gt;

== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''

ព្រះចន្ទរាជា កើតនៅរាជធានីចតុមុខ កើតឆ្នាំ ១៤៨៦ នៃគ.សករាជ​ ព្រះអង្គ ​គឺជាព្រះបុត្រាទី២ នៃព្រះបាទ 
[[ព្រះធម្មរាជាទី២]] ដែលត្រូវជាប្អូនប្រុសបង្កើត ម្ដាយទីទៃជាមួយ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ដែលបានសោយរាជ្យនៅរាជធានីទួលបាសាន [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ។ ព្រះចន្ទរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាចន្ទរាជា ជាចៅហ្វាយស្រុកចតុមុខ នៅវ័យ ២៤ ឆ្នាំ ព្រះអង្គ​ត្រូវបង្ខំចិត្តចាកចេញពីចតុមុខ ដោយការនិរទេសព្រះអង្គ ក្នុងឆ្នាំ ១៥០៩ នៃគ​.សករាជ ទៅកាន់តំបន់ទេពបុរី (តំបន់ព្រំដែនខ្មែរ-សៀម បច្ចុប្បន្ន​ជា ក្រុង [[បាងកក]]​) តាមការស្នើសុំរបស់ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ដែលយល់សុបិន្តឃើញនាគពីរក្បាល ហោះហើរមកពាំឆ្វេទឆត្ររបស់ព្រះអង្គ ដែលទ្រង់យល់ឃើញថា វាជាការគំរាមកំហែងនៃរាជ្យបល័ង្ក របស់ព្រះអង្គ ដែលម្នាក់ទៀត ជាហ្លួងព្រះស្ដេចកន ។ ជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ របស់ព្រះចន្ទរាជា នៅតំបន់ព្រំដែនខ្មែរ-សៀម  ព្រះអង្គ បន្លំខ្លួនចូលធ្វើជាក្រមការខាងទាក់ដំរីថ្វាយ ស្ដេចសៀមចក្រព័ត្ត ព្រះនាម &quot;បរមរាមាធិបតីទី២&quot; ។ នៅឆ្នាំ ១៥១២ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន លើកទ័ពវាយយករាជធានី ទួលបាសាន និងបានជ័យជំនះបណ្ដេញ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ចេញពីរាជធានី ទៅបោះបន្ទាយនៅស្រុកស្ទឹងសែន [[ខេត្តកំពង់ធំ]] ។ ព្រះស្រីសុគន្ធបទ បានផ្ញើចុតហ្មាយ ប្រាប់ដំណឹងពីការបះបោររបស់នាយកន ទៅកាន់ចន្ទរាជា និងបានប្រកាសតែងតាំង ព្រះចន្ទរាជា ជាមហាឧបរាជ ឱ្យយាងត្រឡប់មកជួយព្រះអង្គវិញ ។ ការយាងត្រឡប់មកវិញរបស់ព្រះចន្ទរាជា បានខ្ចីទ័ពសៀមចំនួន ៥,០០០ (៥ពាន់នាក់) ជាមួយនិងការចរចារប្រគល់ព្រះដង្វាយ ដោយការថ្វាយដំរីចំនួន ១០០ ក្បាល និង ពលទ័ព ៥,០០០ នាក់ទៅឱ្យព្រះចៅសៀមវិញ ទ័ពព្រះចន្ទរាជា បានធ្វើដំណើរមកដល់ [[ខេត្តបាត់ដំបង]] ចៅហ្វាយស្រុក នាមពញ្ញានោ បានថ្វាយពលចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) និងស្បៀងអាហារចំនួន ១០០ រទេះ ដល់ព្រះចន្ទរាជា ហើយទ្រង់បន្តដំណើរមកដល់ [[ខេត្តពោធិសាត់]] និងបានជួបពិភាក្សា ជាមួយចៅហ្វាយស្រុកឈ្មោះ ហ្មឺនពេជ្រ ដែលកាន់សិទ្ធទ័ព ចំនួន ៤០,០០០ នាក់ នៅ &quot;បន្ទាយហ្មឺនជ័យ&quot; ដែលពេលវេលាមកដល់របស់ព្រះចន្ទរាជា ជាមួយនិងការរៀបចំយុទ្ធសាស្ត្រទ័ព ដើម្បីទៅជួយ &quot;ព្រះស្រីសុគន្ធបទ&quot; បានអូសបន្លាយដល់ ២ឆ្នាំ ដោយមើលឃើញពីការរៀបចំទ័ពយឺតយ៉ាវរបស់ ព្រះចន្ទរាជា ពោលក្នុងឆ្នាំ ១៥១៤ នៃគ.សករាជ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន បានលើកទ័ពជើងទឹក ជាមួយកាំភ្លើងធំ វាយចូលបន្ទាយស្ទឹងសែន [[ខេត្តកំពង់ធំ]] ពីយប់អធ្រាត និងបានធ្វើឃាត [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេល ហ្លួងព្រះស្ដេចកន ធ្វើឃាត &quot;ព្រះស្រីសុគន្ធបទ&quot; នៅបន្ទាយស្ទឹងសែន រួចមក គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង ៥ បានបាត់នាពេលនោះផងដែរ ទើបការឡើងសោយរាជ្យផ្លូវការណ៍ របស់នាយកន ត្រូវពន្យាពេល ២ឆ្នាំ ដើម្បីរងចាំ គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង​៥ ថ្មីធ្វើរួច ។ នៅទីបំផុត ហ្លួងព្រះស្ដេចកន បានប្រកាសសោយរាជ្យជាផ្លូវការណ៍ ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៦ នៃគ.​សករាជ ដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជ្យថា &quot;[[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]] ធិរាជរាមាធិបតី&quot; ហើយវាជាពេលដែលនាគពីរ ត្រូវមកប្រជែងឥទ្ធិពលគ្នា មួយជា ព្រះចន្ទរាជា ជាស្ដេចនៃអាណាចក្រខាងលិច និង ហ្លួងព្រះស្ដេចកន ជាស្ដេចនៃអាណាចក្រខាងកើត ដែលបានយក [[ទន្លេមេគង្គ]] ខ័នបែងចែកទឹកដីជា ២ចំណែក តាមបណ្ដោយខ្សែរទឹកហូរ ដែលបានអូសបន្លាយសង្គ្រាមអស់ពេល ១ទស្សវតន៍ (១០ឆ្នាំ) ។&lt;ref&gt; Mak Phoeun (1988) 
 [https://books.google.com.kh/books?id=AEJvAAAAMAAJ&amp;q=%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;dq=%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjxw46jt-DzAhWVfd4KHSORA3c4ChDoAXoECAkQAw Chroniques royales du Cambodge: De Bañā yāt à la prise de Laṅvaek : de 1417 à 1595] Publisher: Ecole française d'Extrême-Orient, Original from the University of Michigan, [[ISBN]]: 2855395372 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅ ទួលបានសាន == 
'''Battle at Tuol Basan'''

ក្រោយពេល [[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]] ឡើងសោយរាជ្យនៅ
រាជធានីទួលបាសាន បានរយៈពេល ៣ខែ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ព ចំនួន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយឡោមព័ទ្ធ បណ្ដេញ ព្រះស្ដេចកន ចេញពី រាជធានីទួលបាសាន ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៦ នៃ.គសរាជ ។ ព្រះស្ដេចកន និងកងទ័ពបានភៀសខ្លួនទៅភាគខាងកើត ទៅបោះបន្ទាយថ្មីមួយត្រង់ ចន្លោះដូនតី
នា [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] និងបានបង្កើតរាជធានីថ្មី ឈ្មោះថា &quot;ស្រឡប់ដូនតី ពិជ័យព្រៃនគរ&quot; បន្ទាយថ្មីព្រះស្ដេចកន មានកំពែងព័ទ្ធជុំវិញ រាងបួនជ្រុង មានដាំដើមឬស្សីកំរាស ២សិន ដោយស្មើនិង (80m) និងមានកម្ពស់ ១៥ហត្ថ ដោយស្មើនិង កម្ពស់ (7.5m) និងមានប្រវែងសរុប (2.5km) ដែលជាបន្ទាយការពារដ៏រឹងមាំមួយ មិនងាយនិងវាយចូលបំបែកបាន ។ មួយឆ្នាំបន្ទាប់ពី ហ្លួងព្រះស្ដេចកន វាយបកត្រឡប់ទៅកាន់ ព្រះចន្ទរាជា និងបានដុតបំផ្លាញរាជធានីទួលបាសាន ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៧ នៃគ​.សករាជ ហើយព្រះចន្ទរាជា និងកងទ័ពបានដកត្រឡប់ទៅបន្ទាយនា [[ខេត្តពោធិសាត់]] វិញ ក្នុងឆ្នាំ​ដដែលស្ដេចទាំងពីរបានបើកកិច្ចចរចាររកសន្តិភាពមិនធ្វើសង្គ្រាម ដើម្បីទុកពេលប្រមូលស្បៀង និងបង្កើនកងទ័ពឡើងវិញ ដែលផ្អាកការធ្វើសង្គ្រាមនិងគ្នា ៣ឆ្នាំ រហូតដល់ឆ្នាំ ១៥២០ នៃគ.សករាជ ទើបទ័ព 
ព្រះស្ដេចកន បើកការវាយប្រហារជាមុនទៅលើ ព្រះចន្ទរាជា ត្រង់ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ។​&lt;ref&gt; Bhun Khol (1994) 
 [https://books.google.com.kh/books?id=W1dQAQAAMAAJ&amp;q=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9F%81%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9E%93&amp;dq=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9F%81%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9E%93&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjAx9_R1uLzAhVB6mEKHZS_CNkQ6AF6BAgEEAM Pravatti vidyā saṃrâp pathamsiksā], Publisher: Griḥsthān Poḥbumb Phsāy Qâpraṃ, Original from University of California, Berkeley p.138 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅកំពង់ឆ្នាំង ==
'''Battle at Kampong Chhnang'''

ក្រោយផ្អាកសង្គ្រាម៣ឆ្នាំ ពីឆ្នាំ (១៥១៧-១៥២០) ព្រះស្ដេចកន បានប្រមូលកងទ័ពចំនួន ១២០,០០០ (១២មុឺននាក់) និងបានចែកជាពីរកងពល ដែលកងពលទី១ មានចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; ឱ្យទៅបោះបន្ទាយនៅ ស្រុកសំរោងទង (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]]) និង កងពលទី២ មានចំនួន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព ខ្លាំងពូកែរបស់ព្រះស្ដេចកន នាម &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ឱ្យទៅបោះបន្ទាយនៅ ភូមិជ័យសួគ៌ (បច្ចុប្បន្នជា វត្តវិហារសួគ៌ [[ខេត្តកណ្ដាល]]) ។ ក្រោយប្រមូលកងទ័ពដ៏សំបើម កងទ័ពព្រះស្ដេចកន ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; បានចេញពីសំរោងទង បើកការវាយប្រហារជាមុនទៅលើ ព្រះចន្ទរាជា ត្រង់ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ពេលនោះមេទ័ព ២រូប របស់ព្រះចន្ទរាជា នាម &quot;ឧកញាចក្រីកែវ&quot; និង &quot;ឧកញ៉ា​វង្សាអគ្គរាជ&quot; បានដឹកនាំទ័ព ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) មកចេញច្បាំងតទល់ យ៉ាងខ្លាំងក្លា ស្នូរសម្លេងព្រួញដាវលំពែង និងស្នូរកាំភ្លើងធំ លាន់រំពងពេញសមរភូមិកំពង់ឆ្នាំង រំពេចនោះ កងទ័ពជំនួយ របស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលបង្កប់ខ្លួនក្នុងព្រៃចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ផ្សេងទៀត បូករួមនិងដំរីចម្បាំង ចំនួន ១៤០ក្បាល ដែលនៅពីខាងក្រោយកងទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; របស់ព្រះស្ដេចកន បានសំរុកចេញមកវាយគាបទ័ពព្រះស្ដេចកន ឱ្យបែកបាក់បរាជ័យ រត់ភៀសខ្លួនទៅបោះបន្ទាយនៅ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅ​ចតុមុខ ==
'''Battle at Chaktomuk'''

មួយឆ្នាំ​បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមនៅ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ព្រះចន្ទរាជា ត្រាសបង្គាប់ ឱ្យមេទ័ពចំនួន ២រូប គឺមេទ័ព &quot;ឧកញាចក្រីកែវ&quot; និង &quot;ឧកញ៉ា​វង្សាអគ្គរាជ&quot; ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយកបន្ទាយចតុមុខ ដែលមានកងទ័ព របស់ព្រះស្ដេចកន ចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) នៅឈរជើងចាំការពារតំបន់នេះ ដែលដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; ។ ចំនួនកងទ័ព របស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលលើស ២ដង នៃចំនួនទ័ពព្រះស្ដេចកន បានវាយបែកសមរភូមិចតុមុខ (Chaktomuk Battlefield) ក្នុងឆ្នាំ ១៥២១ នៃគ.សករាជ ហើយកងទ័ពព្រះចន្ទរាជា បានចេញបង្ហួសទៅវាយយក [[ស្រុកបាទី]] (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តតាកែវ]]) បន្ថែមទៀត ក្រោយមក ព្រះចន្ទរាជា បានប្រកាសឱ្យ ចៅហ្វាយស្រុកនាតំបន់ [[កម្ពុជាក្រោម]] ទាំងអស់ ត្រូវរក្សាទ័ពឱ្យនៅអព្យាក្រិត បើពុំនោះទេព្រះអង្គនិងច្បាំងស្លាប់រស់ដល់ទីបញ្ចប់ក្នុងសង្គ្រាមនេះ ។​&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 2], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅទន្លេមុខបួន ==
'''Battle on the Four Rivers'''

'''(ហេតុដែលនាំឱ្យហៅទន្លេច្រាបឈាម!)''' 

'''(Reasons to call the bloods river! )'''

ក្រោយពេលដែល ព្រះស្ដេចកន ដឹងថា ក្មួយរបស់ខ្លួន &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; បានស្លាប់ក្នុងបន្ទាយចតុមុខ ដោយទ័ពព្រះចន្ទរាជា ព្រះអង្គ​ទ្រង់ពិរោធ (ខឹង) ជាខ្លាំងបានផ្ញើចុតហ្មាយទៅមេទ័ពធំរបស់ខ្លួន &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ដែលបោះទ័ពនៅ ភូមិជ័យសួគ៌ [[ខេត្តកណ្ដាល]] ឱ្យលើកទ័ពទៅសងសឹកឱ្យខ្លួនជាប្រញាប់ ក្នុងឆ្នាំ ១៥២២ នៃគ.សករាជ កងទ័ព ពញ្ញាកៅ ចំនួ​ន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) បានឆ្លងទន្លេមកត្រើយខាងលិច ពញ្ញាកៅ បានចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់)​ ជាទ័ពជើងគោក ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ស្រាល&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; លើកទៅបង្កប់នៅ [[បឹងពោងពាយ]] ខាងជើងភ្នំពេញ ចំណែកឯ ពញ្ញាកៅផ្ទាល់ ដឹកនាំកងទី២ ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) ជាមួយនិងទូកចម្បាំង ៦០ គ្រឿង វាយចូលចំណតផែទូក របស់ព្រះចន្ទរាជា​នៅ ជ្រោយពន្លា (បច្ចុប្បន្នជា [[ជ្រោយចង្វា​រ]]) កងទ័ព​ជើងទឹក ពញ្ញាកៅ មានភាពខ្លាំងក្លាណាស់បានដេញវាយទ័ពជើងទឹករបស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលដឹកនាំដោយ មេទ័ព &quot;វិបុលរាជ&quot; និង មេទ័ព &quot;ប្រទសរាជ&quot; ទៅដល់តំបន់ព្រែកព្នៅ ទើបមេទ័ពធំរបស់ ព្រះចន្ទរាជា​ នាម &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; ដែលតាំងបន្ទាយនៅព្រែកតាទែន បានចេញមកជួយទ័ព &quot;វិបុលរាជ&quot; និង &quot;ប្រទសរាជ&quot; ។​ ពញ្ញាកៅ ឃើញដូច្នេះ ក៏ប្រើល្បិចធ្វើជាចាញ់ដកថយទៅក្រោយវិញដើម្បី ឱ្យ &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; មកដេញតាមកងទ័ពខ្លួន ។ &quot;ពញ្ញា​ស្រាល&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; ដែលបង្កប់នៅ [[បឹងពោងពាយ]] ខាងជើងភ្នំពេញ យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏លើកទៅវាយគាបទ័ព &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; ពីក្រោយត្រង់ទន្លេមុខបួន នៅទីបំផុតក៍ធ្វើឃាត ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ បាននៅពេលនោះ (បច្ចុប្បន្នបូជនីដ្ឋាន ពញ្ញាហ្មឺនពេជ្រ ឬ ហៅតាពេជ្រ នៅជាប់និង បូជនីយ​ដ្ឋាន ព្រះអង្គដង្កើ មុខព្រះបរមរាជវាំង សព្វថ្ងៃនេះ) ហើយទន្លេមុខបួន ដែលពោពេញទៅដោយការបង្ហូរឈាម ត្រូវបានអ្នកស្រុកទីនោះហៅថា &quot;ទន្លេច្រាបឈាម&quot; ។ ​&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;

== សមរភូមិកំពង់ចាម (គ.ស ១៥២៣) ==
'''Kampong Cham Battlefield (AD 1523)'''

ក្រោយពេលដែល &quot;ពញ្ញាកៅ​&quot; ទទួលជ័យជំនះនៅទន្លេមុខបួន ទ័ពរបស់ខ្លួន បានដាច់ស្បៀង និងនឿយហត់ជាច្រើនថ្ងៃផងនោះ បានសំរេចចិត្តទៅបោះបន្ទាយនៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ដែលមានទ័ពសេសសល់ត្រឹមតែ ១០០០​០ (១មុឺននាក់) ប៉ុនណោះ ។ ចំណែក​ឯខាង ព្រះចន្ទរាជា ដែលទទួលបានដំណឹងពីការមរណៈភាពលោក &quot;ពញ្ញាហ្មឺនពេជ្រ&quot; មានភាពតក់ស្លុត និង ឈឺព្រះទ័យជាខ្លាំង ព្រះអង្គបានថ្វាយមរណៈនាមទៅលោកថា &quot;ចៅពញ្ញាសួគ៌ាលោក&quot; ។ បន្ទាប់មកបានតែងតាំងលោក &quot;ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង&quot; ជាប្រមុខមេទ័ពធំជំនួសវិញ លោកឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ល្បីខាងយុត្តិសាស្ត្រសឹកសង្គ្រាម និងការដឹកនាំទ័ព ។ ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ​.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានចាត់កងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ដឹកនាំដោយព្រះអង្គផ្ទាល់ បានយាងចេញជិះទូកចម្បាំងទីនាំង ឈ្មោះ &quot;សារ៉ាយអណ្ដែត&quot; និងទូកចម្បាំង ចំនួន៣០០ គ្រឿងទៀត ទៅប្រមូលផ្ដុំទ័ពនៅខេត្តសន្ទុក (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តកំពង់ធំ]]) ដែលមានចំនួន ៥.៥០០០ (៥មុឺន ៥ពាន់នាក់) រីឯកងទី២ មានចំនួន ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) ទៀតដឹកនាំដោយ &quot;ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង&quot; ចេញទៅវាយបន្ទាយទ័ព &quot;ពញ្ញាកៅ​&quot; នៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ព្រមគ្នាតែម្ដង ។ ដំណឹងប្រកាសសង្គ្រាម របស់ព្រះចន្ទរាជា បានជ្រាបទៅដល់ [[ព្រះស្ដេចកន]] ទ្រង់បានប្រមូលទ័ពសេសសល់ ៨០០០០ (៨មុឺននាក់) ចែកចេញជា ប្រាំកងពល កងទី១ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ព្រំវៀង&quot; មានចំនួន ១.៥០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) ជាកងទ័ពជួរមុខ កងទី២ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ពេញ&quot; មានចំនួន ១០០០​០ (១មុឺននាក់) កងទី៣ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​នួន&quot; មានចំនួន ១០០០​០ (១មុឺននាក់) កងទី៤ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាទន់&quot; មានចំនួន ១០០០​០ (១មុឺននាក់) ជាកងទ័ពជួរក្រោយ និងកងទី៥ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាផាតស្រាល&quot; និង &quot;ពញ្ញាវិបុលរាជ&quot; មានចំនួន ២០០០០ (២មុឺននាក់) ជាមួយនិងទូកចម្បាំង ៣០០ គ្រឿង ជាកងទ័ពជើងទឹក ចេញទៅការពារបន្ទាយនៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] ដែលជាទីតាំងនៃសមរភូមិកំពង់ចាម ។ រីឯព្រះស្ដេចកនកាន់ទ័ព ហ្លួងដោយផ្ទាល់ ចំនួន ២០០០០ (២មុឺននាក់) និងចាត់ឱ្យ មេទ័ព​ធំ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; ដឹកនាំទ័ព ចំនួន ២០០០០ (២មុឺននាក់) បូករួមទាំងទ័ពហ្លួងបាន ចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) នៅចាំការពារបន្ទាយ &quot;ស្រឡប់ពិជ័យ&quot; នា [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] ។ ដូចនេះ​កងទ័ពសរុបដែលការពារបន្ទាយ ស្រុកកំពង់សៀម របស់ព្រះស្ដេចកន មានចំនួន ៦.៥០០០ (ជាង ៦មុឺននាក់) នៅទីបំផុតកងទ័ពជាង ១សែននាក់ របស់ព្រះចន្ទរាជា បានវាយបែកបន្ទាយ ស្រុកកំពង់សៀម នៃសមរភូមិកំពង់ចាម ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ.សករាជ ។​&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;​

== ព្រះចន្ទរាជា និង ព្រះស្រីជេដ្ឋា នៃសង្គ្រាមចុងក្រោយ ==
'''Chan Reachea &amp; Srei Chedtha of Final War'''

ក្រោយពេល ​ព្រះចន្ទរាជា និង ព្រះស្រីជេដ្ឋា ធ្វើសង្គ្រាមយ៉ាងធំនៅសមរភូមិ ស្រុកកំពង់សៀម កងទ័ព​ទាំងសងខាង បានខូចខាតសំភារៈសឹកអស់ជាច្រើន ដូចនេះ​ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ.សករាជ ស្ដេចទាំង២ បានចាត់បេសកជន ទាំងសងខាង​ឱ្យទៅបញ្ជារទិញ កាំភ្លើងធំ (Cannons) ពីពួក &quot;ប៉តទុយហ្គេស&quot; (Portuguese) នៅជ្រោយម៉ាឡាកា (Malacca) នាឧបទ្វីប​ម៉ាឡេ (Malay Peninsula) ដែលត្រូវ បាន (Record ទុកដោយប្រវត្តិវិទូ នៅស.វទី១៦​) &lt;ref&gt; Mamitua Saber, Dionisio G. Orellana (1977) [https://books.google.com.kh/books?id=1U4cAQAAMAAJ&amp;q=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;dq=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiyp4zR7vTzAhVNIIgKHUeYAI8Q6AF6BAgDEAM Comparative Notes on Museum Exhibits in Singapore, Malaysia, Indonesia, Brunei, Macao, and the Philippines: A Report to the Ford Foundation on Travelling Symposium for Southeast Asia Museum Development, April-May, 1971], Publisher: Aga Khan Museum, Mindanao State University, Original from the University of Michigan p.354 &lt;/ref&gt; &lt;ref&gt; Contributor: James Richardson Logan (1851) [https://books.google.com.kh/books?id=PkhFAQAAMAAJ&amp;dq=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;source=gbs_navlinks_s The Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia, Volume 5], Publisher: Kraus Reprint, Original from Cornell University. &lt;/ref&gt; ខាងព្រះចន្ទរាជា បញ្ជារទិញបាន កាំភ្លើងធំ ១០០ (១រយដើម) និងកាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ១០០០ (១ពាន់ដើម​) ទុករក្សាក្នុងបន្ទាយ ចំណែកឯ ព្រះស្រីជេដ្ឋា បញ្ជារទិញបាន កាំភ្លើងធំ ១៥០ (១រយហាសិបដើម) និងកាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ២០០០ (២ពាន់ដើម​) ទូកសំពៅខាងព្រះស្រីជេដ្ឋា ដែលដឹកកាំភ្លើងធំ ១៥០ដើម និង កាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ២០០០ (២ពាន់ដើម​) ត្រូវបានស្ទាក់ចាប់បាន នៅ ស្រុកពាម (ពួកដាយវៀតហៅ៖ ម៉ាងខម) (Đại Việt call: Mán Khảm) មានន័យថា &quot;ពាមខ្មែរ&quot; នា [[កម្ពុជា​ក្រោម]] ហើយក្រមការខេត្តបានបញ្ជូនថ្វាយ ព្រះចន្ទរាជា ដូចនេះខាង ព្រះស្រីជេដ្ឋា មិនមានសញ្ញវុធសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់កងទ័ពនោះទេ ។ &lt;ref&gt; Eng Suth (2001) 
[https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 &lt;/ref&gt;

=== សមរភូមិ​ទន្លេបិទ (គ.ស ១៥២៤) ===
'''Tonle Bet Battlefield (AD 1524)'''

ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៤ នៃគ.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ព ១៣.៥០០០ (ជាង១៣មុឺននាក់) ចែកចេញជា បួនកងពល កងពលទី១ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាភក្ដី&quot; លើកទ័ព ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) លើកទៅស្ទាក់កងទ័ព &quot;ពញ្ញាកំហែង&quot; ដែលជាឪពុកក្មេកព្រះស្ដេចកន ដែលកាន់ទ័ពនៅស្រុក សៀមប៉ោយ (បច្ចុប្បន្នជា [[ស្រុកសៀមប៉ាង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង]]) ដែលមាន ចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) កុំឱ្យលើកមកជួយ ព្រះស្ដេចកនបាន ។ កងទី២ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាទេព&quot; លើកទ័ព ចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) វាយចូលសមរភូមិ​ទន្លេបិទ ចំពីមុខផ្លូវទៅបន្ទាយ &quot;ស្រឡបពិជ័យ&quot; កងទី ៣ ដឹកនាំដោយ &quot;ព្រះចន្ទរាជា&quot; ផ្ទាល់ ចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) ជាទ័ពជំនួយបោះនៅស្រុកកំពង់សៀម កងទី៤ ដឹកនាំដោយ &quot;ឧកញ៉ាមហាមន្ត្រី&quot; ចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ចេញទៅបង្កប់នៅ [[ខេត្តព្រៃវែង]] ។ កងទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; ចំនួន ៤មុឺននាក់ ក៏ប្រទះនិងទ័ព ព្រះស្ដេចកន ចំនួន ២មុឺននាក់ ដែលបោះបន្ទាយនៅ ទន្លេបិទ​ ទ័ពទាំងពីរ បានច្បាំងគ្នាពេលវេលាព្រឹក រហូតដល់ថ្ងៃរសៀល ទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; ក៏ឡោមព័ទ ទ័ពព្រះស្ដេចកនជាប់ ពេលនោះ ដំណឹងច្បាំងគ្នានៅសរមភូមិទន្លេបិទបានទៅដល់ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ដែលកំពង់យាមការក្នុង &quot;បន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ&quot; ដឹងដំណឹងដូចនេះ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ប្រញាប់​ដកទ័ព ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) ពីក្នុងបន្ទាយចេញទៅជួយព្រះស្ដេចកន យ៉ាងប្រញាប់ ទុកឱ្យ &quot;ជហ្វាវាំងជុំ&quot; ដែលមានទ័ព ១០០០០ (១មុឺននាក់) នៅចាំការពារបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ ។ កងទ័ព &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; បានទៅជួយរំដោះ ព្រះស្ដេចកន ទាន់ពេល ដោយកងទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; បិទផ្លូវខាងក្រោយជាប់ ព្រះស្ដេចកន និង ពញ្ញាកៅ បានវាយសម្រុកចេញទៅមុខមកដល់ [[ខេត្តព្រៃវែង]] ក៏ប្រទះនិងទ័ពបង្កប់ ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) របស់ &quot;ឧកញ៉ាមហាមន្ត្រីបែន&quot; វាយស្ទាក់ពីមុខ ពញ្ញាកៅ​ឃើញដូចនេះ ក៏ឱ្យព្រះស្ដេចកន ស្រូតទៅបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យមុន ខ្លួននៅចាំច្បាំងការពារជាមួយ &quot;ឧកញ៉ា​បែន&quot; ហើយពញ្ញាកៅ ក៏ចោលលំពែងត្រូវ &quot;ឧកញ៉ា​បែន&quot; ស្លាប់ក្នុងពេលនោះ ហើយក៏ត្រឡប់មកដល់ក្នុងបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យវិញ ចំណែកឯ ទ័ពឪពុកក្មេក ព្រះស្ដេចកន &quot;ពញ្ញាកំហែង&quot; ត្រូវទ័ព &quot;ពញ្ញាភក្ដី&quot; វាយធ្វើឃាតបាននៅពេលនោះទៅ ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;​

=== ជ័យជំនះព្រះចន្ទរាជា (គ.ស ១៥២៥) ===

'''Victory of Chan Reachea (AD 1525)'''

ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកកងទ័ព ចំនួន ១៤,០០០០ (១៤មុឺននាក់) វាយចូលបន្ទាយ &quot;ស្រឡប់ពិជ័យ​&quot; របស់ ព្រះស្រីជេដ្ឋា ដែលមានកងទ័ព​យាមការ ចុងក្រោយក្នុងបន្ទាយតែ ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) ប៉ុនណោះ នៅសមរភូមិ [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] កងទ័ព ព្រះចន្ទរាជា​ បានឡោមព័ទ្ធ បន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ អស់វេលា ១៥ ថ្ងៃ ដោយបន្ទាយនេះខ្ពស់ពិបាកនិងវាយចូលពេក ព្រះចន្ទរាជា មានល្បិចមួយថា រាល់ជនទាំងឡាយណា ដែលអាចចាប់ ឬ សម្លាប់ស្ដេចកនបាន និងមានប្រាក់រង្វាន់ ហើយលើកយស័ក្តជាចៅហ្វាយស្រុកត្បូងឃ្មុំនេះ ក្រោយមន្ត្រីប្រកាសរាជសារនៅមុខបន្ទាយស្ដេចកនចប់ ប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក ព្រះស្រីជេដ្ឋា ក៏បានសោយទីវង្គត់ ដោយត្រូវប្អូនថ្លៃរបស់ខ្លួន នាម &quot;មន្ត្រី​ដូនកែវ&quot; លួចធ្វើឃាតដោយកាត់ក្បាល បូករួមទាំងពញ្ញាកៅ និងបក្សពួកទាំងអស់នៃមន្ត្រីជំនិតទាំង២៥នាក់ យកទៅថ្វាយ ព្រះចន្ទរាជា ដោយក្ដីអំណរនិងជ័យជំនៈនេះ តាមការសន្យា ទ្រង់បានលើកយ័ស្ដ &quot;មន្ត្រី​ដូនកែវ&quot; ជាពញ្ញាដូនកែវ មានឋានៈជាចៅហ្វាយស្រុកត្បូងឃ្មុំនេះ ចំណែកឯ​ក្បាលព្រះស្ដេចកន និងបក្សពួកទាំង២៥នាក់ ត្រូវបានយកទៅដោតនៅមុខកំពែងបន្ទាយ ស្រឡប់ពិជ័យ​នេះតែម្ដង ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;​

== ផែនដីព្រះចន្ទរាជា (គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦)==
'''Earth of Chan Reachea (AD 1516-1566) '''

ព្រះរាជពង្សាវតារភាគ២ របស់ព្រះរាជបណ្ណាល័យចុះលេខ គ.៥៣-៣ ហ្លួងព្រះស្ដេចកនសុគតក្នុងឆ្នាំកុរ នពស័ក ព.សករាជ ២០៧១, ត្រូវនិង គ.សករាជ ១៥២៥ ។ ក្រោយ ព្រះចន្ទរាជាបាន ជ័យជំនះលើស្ដេចកន ទ្រង់បានយាងត្រឡប់មកបន្ទាយហ្មឺនជ័យ នាខេត្រពោធិសាត់វិញ និងបានបង្គាប់ឱ្យសព្វមុខមន្ត្រី សាងសង់បន្ទាយរាជវាំងថ្មី នៅលង្វែក នា[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ដើម្បីគេចចេញពីការគំរាមកំហែងរបស់កងទ័ពសៀម ក្រុមមេការ ឱ្យជីកបុកឫសរៀបថ្ម ៦ហត្ថ ស្មើជម្រៅ ៣ម៉ែត្រ ជុំវិញបន្ទាយជា ៣ ជ្រុង ហើយលើកដីច្រុះក្ដារ ធ្វើជាបន្ទាយខាងលើនោះតម្កល់ ១៧ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ កម្រាស់ខាងលិច ១០ហត្ថ ស្មើនិងកម្រាស ៥ម៉ែត្រ ជើងទេរក្រោម ២២ហត្ថ ស្មើនិងកម្រាសជើងទេរ ១១ម៉ែត្រ ជុំវិញទាំង ៣ ជ្រុង &quot;ព្រោះជ្រុងទី៤ នោះគឺទន្លេ កំពែងបន្ទាយមាន ៥ជាន់ និងមានទ្វារធំ៨ ។ ទ្វារនីមួយៗ មានសើនមួយ ។ ទាំង៨សើននោះ កំពស់ ២២ ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់១១ម៉ែត្រ សម្រាប់ដាក់កាំភ្លើងធំ ចំជ្រុងទាំង ៤ មានប៉មកម្ពស់ ២៥ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់ ១២.៥ម៉ែត្រ សម្រាប់ឆ្មាំយាម និងដាក់កាំភ្លើងធំដូចគ្នា រីឯលើបន្ទាយជុំវិញនោះទ្រង់ឱ្យដាក់សុទ្ធតែកាំភ្លើងវែងបាញ់ច្រូងជុំវិញទាំង ៥ ជាន់ ។ ខាងមុខកំពែង ជាន់ទី១ ស្ដេចឱ្យធ្វើរោងសម្រាប់ដាក់ទ័ព ដំរី និងទ័ពសេះ ក្នុងកំពែងជាន់ទី១ ដដែរនេះ ដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងកាំភ្លើងធំ ។ ខាងកំពែងជាន់ទី២ តាំងថែវ ដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងកាំភ្លើងតូច និងធ្វើសាលាជំនុំក្ដី ដាក់សាលាដំបូងខាងឆ្វេង សាលាឧទ្ធរណ៍ខាងស្ដាំ ។ ខាងក្នុងកំពែងទី៣ តាំងថែវដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងដាវ កងផ្គាក់ ជាសេនាអាវុធខ្លី ។ ខាងកំពែងជាន់ទី៤ សាងដំណាក់រោងល្ខោន និង ព្រះពន្លាទតល្ខោន ។ នៅខាងក្នុងកំពែងទី៥ សាងដំណាក់ដាក់ព្រះបញ្ចក្សេត្រ គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង៥  និង ដំណាក់សំរិទ្ធ សម្រាប់ដាក់ព្រះរាជទ្រព្យ មានវិមានសម្រាន្តភិរម្យ សម្រាប់ក្រុមបារគូ ក្រុមបុរោហិត និងក្រុមមហាតលិក នៅក្នុងកំពែងជាន់ទី៥ ដដែរ នៅទ្វារយាម តាំងថែវឱ្យកំពូល ៥ មានជហ្វាដងក្ដារ សុទ្ធតែលាបម្រ័ក្សណ៍ ជាតិហិង្គុល បិទមាស មានសោភោណភ្លឺផ្លេកពន់ប្រមាណ ហើយធ្វើប្រាង្គមហាប្រាសាទមួយកំពូល ៥ ជាប្រាសាទសម្រាប់ព្រះមហាក្សត្រធិរាជផ្ទំសម្រាក មានសាងព្រះរាជមន្ទីរធំមួយ សម្រាប់ព្រះស្នំក្រមការប្រចាំយាម រាជមន្ទីរមួយទៀតមានកំពូល៣ជាន់ សម្រាប់ព្រះរាជបុត្រី មានសាងព្រះដំណាក់៥ខ្នង សម្រាប់ព្រះស្នំ និង ព្រះដំណាក់៥ខ្នងទៀត សម្រាប់ពួកអ្នកម្នាង រីឯព្រះដំណាក់២ខ្នងទៀត សម្រាប់អ្នកអង្គម្ចាស់ ហើយខាងក្រោយកំពែងនោះ ឱ្យតាំងឃ្លាំងស្រូវអង្ករ និងឃ្លាំងអំបិល ត្រីសាច់ ១៥ខ្នង ខាងត្បូងនិងខាងជើងកំពែងនោះ តាំងឃ្លាំងគ្រាប់រំសេវ១០ខ្នង ខាកើតព្រះរាជវាំង ឱ្យតាំង ឃ្លាំងសម្រាប់ដាក់ ព្រួញស្នារ ទុកការពារផ្នែកខាងក្រោយ ។ នៅគ្រប់ដំណាក់មានជីកស្រះស្រង់រងថ្លា សួនច្បារផ្កា ដំណាំ ក្រអូប ល្វឹងល្វើយ ល្អជាអនេក ប្លែកត្រកាលក្នុងព្រះរាជវាំង ដែលបានសាងសង់រួចក្នុងរយៈពេល ៣ឆ្នាំ ត្រូវបញ្ចប់ក្នុង គ.ស ១៥២៨ ។ បន្ទាយព្រះរាជវាំងថ្មីសាងបញ្ចប់រួចរាល់ហើយ ព្រះចន្ទរាជា ត្រាសបង្គាប់ឱ្យរើបន្ទាយចេញពី ពោធិ៍សាត់ មកតាំងនៅរាជធានីលង្វែក និងបង្គាប់ឱ្យដាំដើមឬស្សីព័ទ្ធជុំវិញបន្ទាយកម្រាស ២០សិន ដោយស្មើនិងកម្រាស ៤០០ម៉ែត្រ ដើម្បីការពារបន្ទាយ ហើយព្រះអង្គឡើងប្រកាសជាស្ដេចផែនដីលើកទី២ រាជសម័យលង្វែក នៃអាណាចក្រលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៩ នៃគ.សករាជ ដែលទ្រង់មានព្រះនាមក្នុងរាជថា &quot;ព្រះបរមខត្តិយាមហាចន្ទរាជា&quot; ។

== ចម្បាំងខ្មែរសៀម លើកទី១ ==
'''The First Khmer-Siamese War'''

ព.សករាជ ២០៨៣, គ.សករាជ ១៥៣៧, ម.សករាជ ១៤៦០, ចុ.សករាជ ៩០២ ត្រូវនិងឆ្នាំឆ្នាំកុរ ឯកស័ក ក្រោយសៀមបានបញ្ចប់ជម្លោះរាជវង្ស ស្ដេចសៀមគ្រងរាជ្យថ្មីព្រះនាម ព្រះចៅចក្រព័ត្ត រាជាធិរាជ (Chakkraphat) បានចាត់បេសកជន ៣នាក់ ជាតំណាងទូត ឱ្យមកទារព្រះដង្វាយពី ព្រះចន្ទរាជា នាពេលនោះ ព្រះអង្គបានមានបន្ទូលឆ្លើយតបថា នគរកម្ពុជានាពេលនេះលែងចំណុះ ឱ្យនគរសៀមទៀតហើយ បើព្រះរាជាសៀមមិនសុខចិត្ត អាចមកសាកកម្លាំងនិងយើងបាន ។ មួយឆ្នាំ ក្រោយពេលកម្ពុជាមិនបញ្ជូនសួយសារអាករណ៍ ទៅកាន់នគរសៀម នូវរវាង ព.សករាជ ២០៨៤, គ.សករាជ ១៥៣៨, ម.សករាជ ១៤៦១, ចុ.សករាជ ៩០៣ ឆ្នាំជូតទោស័ក ស្ដេចសៀមបានលើកទ័ព ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) កាត់តាម នគររាជសីម៉ា (Nakhon Ratchasima) មកដល់ព្រំប្រទល់ខេត្ត មហានគរ (បច្ចុប្បន្នជាខេត្ត [[សៀមរាប]]) មេទ័ពសៀមព្រះនាម ពញ្ញាអុង ដំខាត់ ដែលជាបុត្រ របស់ក្សត្រខ្មែរនាម ព្រះស្រីរាជា ហើយត្រូវជាបងប្អូនជីដូនមួយ និង ព្រះចន្ទរាជា ផងដែរ ដែលធ្លាប់បានឱ្យទ័ពសៀម ដែលខ្ចី ចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ទៅកាន់ចន្ទរាជា បានលើកទ័ពមកឈ្លានពានកម្ពុជា យ៉ាងកម្រោល ពេលនោះ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ពលង្វែកទៅដោយផ្ទាល់ មានចំនួន ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) បូករួមនិង ទ័ពនៅមហានគរ មានចំនួន ២០០០០ (២មុឺននាក់) សរុបទាំងអស់មានចំនួន ៧០០០០ (៧មុឺននាក់) បានវាយបកត្រឡប់យ៉ាងខ្លាំងក្លាទៅកាន់កងទ័ពសៀម នៅត្រង់សមរភូមិស្ទឹងអង្គរ ហើយទីបំផុត កងទ័ពសៀមបានបរាជ័យ ដោយការបាក់ទ័ពរាបទាបអស់ ក្នុងជ័យជំនះដ៏អស្ចារ្យនេះ ព្រះចន្ទរាជា បានផ្លាសប្ដូរឈ្មោះខេត្ត មហានគរ ទៅជាឈ្មោះ [[ខេត្តសៀមរាប]] មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ចំណែកឯមេទ័ពសៀម ពញ្ញាអុង ដំខាត់ ក៏ត្រូវស្លាប់ដោយត្រូវកាប់និងស្នែងដាវទម្លាក់ពីលើខ្នងដំរីផងដែរ ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងខ្មែរសៀម លើកទី២ ==
'''Second Khmer-Siamese War'''

* មរណភាពលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង

ព.សករាជ ២០៩៥, គ.សករាជ ១៥៤៩, ម.សករាជ ១៤៧២, ចុ.សករាជ ៩១៤, សៀម បានលើកទ័ព ចំនួន ១៤,០០០០ (១៤មុឺននាក់) ចូលមកឈ្លានពានទឹកដីកម្ពុជា ជាលើកទី២ កងទ័ពសៀមបានបែងចែកជាពីរកងពល កងពលទី១ មានចំនួន ៩០០០០ (៩មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ស្ដេចសៀមផ្ទាល់ ព្រះនាម ចក្រព័ត ចូលមកវាយយក [[ខេត្តបាត់ដំបង]] និង បង្ហួសវាយយក [[ខេត្ត ពោធិ៍សាត់]] កងពលទី២ មានចំនួន ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) ជាកងទ័ពជើងទឹក ដឹកនាំដោយ ពញ្ញាវាំងសាន វាយចូល [[ខេត្តកំពត]] ។ ព្រះចន្ទរាជា ទ្រង់ជ្រាបហើយត្រាស់បង្គាប់ឱ្យ ឧកញ៉ា ក្រឡាហោមកែវ កេណ្ឌរេហ៍ពល នាខេត្តបាសាក់ ព្រះត្រពាំង ក្រមួនស និងបាទី បន្ទាយមាស បានចំនួន ៦០០០០ (៦មុឺននាក់) ទៅច្បាំងតទល់ជាមួយទ័ពសៀមនៅសមរភូមិខេត្តកំពត ។

=== សមរភូមិ ពោធិ៍សាត់ (គ.ស ១៥៤៩) ===
'''Pursat Battlefield (AD 1549)'''

គ.សករាជ ១៥៤៩ កងទ័ពសៀមចំនួន ៩០០០០  (៩មុឺននាក់) បានវាយចូល [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] ខណៈ ដែលលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ដឹកនាំទ័ពចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) ទៅច្បាំងតទល់ជាមួយនិងទ័ពសៀម អស់ពេលជាច្រើនយាម ដោយចំនួនកងទ័ព និង គ្រឿងសឹកចម្បាំងរបស់សៀម ច្រើនជាងភាគីខាងលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ពេកណាស់ បើច្បាំងបន្តទៀតកងទ័ពនិងស្លាប់គ្មានសល់ លោកឧកញ៉ា ក៏សម្រេចចិត្តដកកងទ័ពថយ ទៅក្នុងបន្ទាយវិញ រីឯកងទ័ពស្លាប់អស់ប្រមាណ ២០០០០ (២មុឺននាក់) ដូចនេះកងទ័ពក្នុងបន្ទាយនៅសល់តែ ២មុឺននាក់ ប៉ុនណោះ កំពុងតែដាច់ស្បៀងនិងត្រូវបានកងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធ រីឯកងទ័ពជំនួយរបស់ព្រះចន្ទរាជា ២ថ្ងៃទៀតទើបមកដល់ ខេត្តពោធិ៍សាត់ ។ ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង បានមើលមកកងទ័ពរបស់ខ្លួន ឃើញទឹកមុខបាក់ស្បាតរបស់កងទ័ព បានគិតយ៉ាងល្អិតល្អន់អំពីក្បួនសឹកនេះ បើលើកនេះសៀមឈ្នះ ហើយយកបានតំបន់ ពោធិ៍សាត់នេះ សៀមនិង គម្រាមកំហែង ដល់អាណាចក្រលង្វែក ដូចនេះលោកផ្ទាល់និងពលីកម្ម ក្នុងសង្គ្រាមនេះ ។ លោកមឿង បានរៀបចំគម្រោងការមួយ ដោយឱ្យទាហ៊ានជំនិតៗ របស់លោក ដកកូនទាហាន ៤០០០ (៤ពាន់នាក់) ចេញពីជួរទ័ព រួចឱ្យផ្លាសសំលៀកបំពាក់ បន្លំជាមនុស្សចំបើង ទៅបង្កប់ខ្លួនក្នុងព្រៃ ជិតជំរំសៀម រួចលោកឱ្យរៀបចំ មនុស្សចំបើងដែលជាទីងមោង ពាក់នៅសំលៀកបំពាក់កងទ័ពវិញ  បន្ទាប់មកលោក ចាត់កូនទាហានឱ្យជីករណ្ដៅធំមួយ ជំរៅ ៨ ហត្ថ ៤ ជ្រុង ដោយស្មើនិង ៤ម៉ែត្រ ៤ជ្រុង ដាក់នៅចម្រូងលំពែង រួចឱ្យធ្វើរានទេវតា ៧ ថ្នាក់ដាក់បាយសី ទឹកអប់ និង គ្រឿងបូជា ហើយឱ្យធ្វើរាជព័ទ្ធជុំវិញ និង លេងភ្លេងថ្វាយទាំង៨ទិស ហើយលោក បាននាំគ្រួសាររបស់លោក ស្លៀកសម្លៀកបំពាក់ពណ៌ស ដោយពោលថា ខ្លួននិងសម្លាប់ខ្លួន ដើម្បីកេណ្ឌទ័ពខ្មោចឱ្យមកជួយក្នុងរយៈពេល ៧យាមទៀត ហើយប្រាប់ ឱ្យកងទ័ពទាំងអស់ត្រូវសម្រុកចេញពីការឡោមព័ទ្ធ ពេលដែលលោកនិងគ្រួសារលោតសម្លាប់ខ្លួនរួច ។ 

''(ការពិតទៅការពលីកម្ម របស់លោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង គ្រាន់តែជាការលើកទឹកចិត្តកងទ័ពឱ្យមានភាពអង់អាចក្លាហានក្នុងការប្រយុទ្ធជាមួយនិងទ័ពសៀមប៉ុនណោះ ហើយការពិតមិនមានព្រឹត្តិការណ៍នៃកងទ័ពខ្មោចចេញមកជួយច្បាំងនោះទេ ដោយសារតែឯកសារដើមបានសរសេរច្របល់បញ្ចូលគ្នា នូវរឿងព្រេងនិទាន តាមសាស្ត្រាស្លឹករឹតវត្តមួយចំនួន និង ព្រេងនិទាន ប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ ប៉ុនណោះដែលនាំឱ្យប្រវត្តិសាស្ត្រប្រទេសកម្ពុជា មានភាពស្រពិចស្រពិល និងច្របូកច្របល់ ចាប់ពីឆ្នាំ 1991 មករហូតដល់បច្ចុប្បន្ននេះ)'' ។ 

ចំណែកឯកងទ័ពសៀមត្រូវលើកទ័ពមកច្បាំងនូវរសៀលនេះ តែដោយសារ តែលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ធ្វើពិធីកេណ្ឌទ័ពខ្មោចឱ្យមកជួយក្នុងយប់នេះ ទើបភាគីទ័ពសៀមរងចាំដល់វេលាព្រលប់ទើបនាំទ័ពវាយលុកជំរំវិញ ព្រោះពួកសៀមមិនជឿថាមានកងទ័ពខ្មោចមកជួយនោះទេ ហើយពួកសៀមមិនបានដឹងថានេះជាការពន្យាពេលរបស់លោកមឿងនោះទេ ។ នៅពេលព្រលប់ សៀមបានលើកទ័ពចូលជុំរំកងទ័ពលោកមឿង តែមិនមានកងទ័ពខ្មែរនោះទេ មានតែមនុស្សចំបើងដែលបន្លំស្លៀកពាក់ជាទាហាន យល់សេចក្ដីដូចនេះ មេទ័ពរងខ្មែរ ឧកញ៉ាចក្រី បញ្ជារឱ្យបាញ់ព្រួញភ្លើង ដុតសម្លាប់កងទ័ពសៀម ឆេះស្លាប់អស់ជាច្រើន ច្បាំងគ្នាពីព្រលប់ដល់យប់អាធ្រាត កងទ័ពចំបើងខ្មែរដែលបង្កប់ក្នុងព្រៃ ៤០០០ នាក់ ចូលទៅវាយដុតជុំរំស្បៀងកងទ័ពសៀម ភ្លើងឆាបឆេះទាំងមុខទាំងក្រោយ កងទ័ពសៀម ស្មានតែភាគីខ្មែរមានទ័ពជំនួយក៏ចាប់ផ្ដើមជ្រួច្របល់បែកទ័ព ឧកញ៉ាចក្រី ក៏ប្រកាសឱ្យកងទ័ពទាំងអស់កាប់សម្លាប់កងទ័ពសៀមដល់ អូរស្វាយដូនកែវ [[ខេត្តបាត់ដំបង]]  ហើយកងទ័ពសៀមក៏បានបោះជុំរំនៅទីនោះ ២ថ្ងៃបន្ទាប់ពី កងទ័ព ២០,០០០០ (២សែននាក់) បូករួមទាំង ដំរី ៥០០ និង សេះចម្បាំង ៥០០០ ដែលដឹកនាំដោយ ព្រះចន្ទរាជា ផ្ទាល់បានមកដល់ ខេត្តពោធិ៍សាត់ ដើម្បីត្រៀមធ្វើសង្គ្រាមបណ្ដេញកងទ័ពសៀម ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

=== សមរភូមិ បាត់ដំបង (បរាជ័យកងទ័ពសៀម) ===
'''Battambang Battlefield (Defeat of Siamese army)'''

ក្នុង គ.សករាជ ១៥៤៩ ដដែល កងទ័ព ២០,០០០០ (២សែននាក់) របស់ ព្រះចន្ទរាជា បានវាយសម្រុកទៅកាន់កងទ័ពសៀមនៅ សមរភូមិ [[បាត់ដំបង]] ដំរីចម្បាំងរបស់ ព្រះចន្ទរាជា បានទៅប្រជល់និង ដំរីចម្បាំងរបស់ ស្ដេចសៀម ចក្រព័ត្ត ហើយព្រះចន្ទរាជា បានហក់ទៅចាក់សម្លាប់ស្ដេចសៀម សោយទីវង្គតនៅលើខ្នងដំរី បរាជ័យកងទ័ពសៀម សមរភូមិបាត់ដំបង កងទ័ពលង្វែក បានរឹបអូសយក ដំរីសឹក ៩០ ក្បាល បានសេះ ៤៥០ ក្បាល បានដាវកាំភ្លើង គ្រឿងសស្ត្រាវុធ រទេះគោ រទេះចម្បាំងជាច្រើន ហើយចាប់បានកងទ័ពសៀមជាឈ្លើយសឹកប្រមាណ ១០០០០ (១មុឺននាក់) កងទ័ពសៀមសរុប ១៤,០០០០ (១៤មុឺននាក់) ដែលលើកមកឈ្លានពានអាណាចក្រលង្វែក ទាំងជើងគោក និង ជើងទឹក បានបាត់បង់អស់ ៩០០០០ (៩មុឺននាក់) ហើយសៀមសល់កងទ័ព ប្រមាណជា ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) ប៉ុនណោះបានដកទ័ពទៅដល់ អាងសិលា នាព្រំប្រទល់ខ្មែរសៀម បរាជ័យដ៏ធ្ងន់ធ្ងរនេះ កងទ័ពសៀមមិនបានលើកមកឈ្លានពានកម្ពុជាទៀតនោះទេ ផ្ទុយទៅវិញ វាជាពេលវេលា ដែលកងទ័ពលង្វែក បានវាតទីដណ្ដើមទឹកដីខ្លួនមកវិញ ហើយរឹបយកបាន អណាខែត្រទាំង ១៣ ពីសៀមផងដែរ ជ័យជំនះដ៏ធំធេងនេះ ប្រជានុរាស្ត្រ បានដាក់រហ័សនាម ព្រះចន្ទរាជា ថា៖ ស្ដេចនៃសឹកសង្គ្រាម ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

== ឯកសារយោង ==</text>
      <sha1>b0wbf8mt4sin70ygv59pjnxz5h76ipv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>282504</id>
      <parentid>282503</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T13:25:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Camhistory</username>
        <id>36281</id>
      </contributor>
      <comment>/* សមរភូមិកំពង់ចាម (គ.ស ១៥២៣) */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67492" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;width:1em;&quot;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #7851A9;&quot; colspan=&quot;2&quot;|&lt;p style=&quot;font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;&gt; ព្រះចន្ទរាជា &lt;/p&gt;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
| colspan=&quot;2&quot; |
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #ABCDEF;&quot; colspan=&quot;5&quot; | Chan Reachea Army 16th Century.
|- style=&quot;background: #f1f5fc;&quot;
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រជ្ជកាល'''
| ១៥១៦-១៥៦៦ 
([[អាណាចក្រលង្វែក]])
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រាជសម័យ'''
|[[សម័យកាល​លង្វែក​]]
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''គ្រងរាជ'''
|​ ១៥១៦
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ព្រះនាមពេញ'''
|ព្រះរាជអង្ការ ខត្តិយាមហាចន្ទរាជា
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''មរណៈនាម'''
| ព្រះបរមចន្ទរាជា
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ក្សត្រមុន'''
| [[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]]
(ហ្លួងព្រះស្ដេចកន)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រាជបន្ត'''
| [[ព្រះបរមរាជាទី២]] 
(បរមិន្ទរាជា)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''សន្តិវង្ស'''
| រាជវង្សចតុមុខ អំបូរខ្មែរ 
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ប្រសូត្រ'''
| ១៤៨៦ 
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ចូលទីវង្គត់'''
| ១៥៦៧ (ជន្មាយុ)​
៨១ ឆ្នាំ
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ជំនឿសាសនា'''
| [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ 
និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿ
ជំនឿ​លើទេវតា (Theravada) 
|}

'''ព្រះចន្ទរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Chan Reachea) (Kh-pronoun: Preah Chant Reachea) ([[ថៃ]]៖ Record: Chandra Raja) (ប្រ.ស|គ.ស ១៤៨៦-១៥៦៧) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ [[រាជធានីលង្វែក]] គ.សករាជ ១៥២៩ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា &quot;សម្ដេចព្រះរាជអង្ការ ខត្តិយាមហាចន្ទរាជា&quot; និងបានប្រកាសរាជ [[សម័យកាលលង្វែក]] នៃ [[អាណាចក្រលង្វែក]] ។​&lt;ref&gt; Helen Ibbitson Jessup, Sāramandīr Jāti Kambujā (2006) [https://books.google.com.kh/books?id=eiQWAQAAIAAJ&amp;q=%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;dq=%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjpjJ-C697zAhWcyzgGHVD6CtYQ6AF6BAgLEAM Chefs d'œuvre du Musée national du Cambodge], Publisher: Friends of Khmer Culture p.112 [[ISBN]]: 9995083604 &lt;/ref&gt;

== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''

ព្រះចន្ទរាជា កើតនៅរាជធានីចតុមុខ កើតឆ្នាំ ១៤៨៦ នៃគ.សករាជ​ ព្រះអង្គ ​គឺជាព្រះបុត្រាទី២ នៃព្រះបាទ 
[[ព្រះធម្មរាជាទី២]] ដែលត្រូវជាប្អូនប្រុសបង្កើត ម្ដាយទីទៃជាមួយ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ដែលបានសោយរាជ្យនៅរាជធានីទួលបាសាន [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ។ ព្រះចន្ទរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាចន្ទរាជា ជាចៅហ្វាយស្រុកចតុមុខ នៅវ័យ ២៤ ឆ្នាំ ព្រះអង្គ​ត្រូវបង្ខំចិត្តចាកចេញពីចតុមុខ ដោយការនិរទេសព្រះអង្គ ក្នុងឆ្នាំ ១៥០៩ នៃគ​.សករាជ ទៅកាន់តំបន់ទេពបុរី (តំបន់ព្រំដែនខ្មែរ-សៀម បច្ចុប្បន្ន​ជា ក្រុង [[បាងកក]]​) តាមការស្នើសុំរបស់ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ដែលយល់សុបិន្តឃើញនាគពីរក្បាល ហោះហើរមកពាំឆ្វេទឆត្ររបស់ព្រះអង្គ ដែលទ្រង់យល់ឃើញថា វាជាការគំរាមកំហែងនៃរាជ្យបល័ង្ក របស់ព្រះអង្គ ដែលម្នាក់ទៀត ជាហ្លួងព្រះស្ដេចកន ។ ជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ របស់ព្រះចន្ទរាជា នៅតំបន់ព្រំដែនខ្មែរ-សៀម  ព្រះអង្គ បន្លំខ្លួនចូលធ្វើជាក្រមការខាងទាក់ដំរីថ្វាយ ស្ដេចសៀមចក្រព័ត្ត ព្រះនាម &quot;បរមរាមាធិបតីទី២&quot; ។ នៅឆ្នាំ ១៥១២ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន លើកទ័ពវាយយករាជធានី ទួលបាសាន និងបានជ័យជំនះបណ្ដេញ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ចេញពីរាជធានី ទៅបោះបន្ទាយនៅស្រុកស្ទឹងសែន [[ខេត្តកំពង់ធំ]] ។ ព្រះស្រីសុគន្ធបទ បានផ្ញើចុតហ្មាយ ប្រាប់ដំណឹងពីការបះបោររបស់នាយកន ទៅកាន់ចន្ទរាជា និងបានប្រកាសតែងតាំង ព្រះចន្ទរាជា ជាមហាឧបរាជ ឱ្យយាងត្រឡប់មកជួយព្រះអង្គវិញ ។ ការយាងត្រឡប់មកវិញរបស់ព្រះចន្ទរាជា បានខ្ចីទ័ពសៀមចំនួន ៥,០០០ (៥ពាន់នាក់) ជាមួយនិងការចរចារប្រគល់ព្រះដង្វាយ ដោយការថ្វាយដំរីចំនួន ១០០ ក្បាល និង ពលទ័ព ៥,០០០ នាក់ទៅឱ្យព្រះចៅសៀមវិញ ទ័ពព្រះចន្ទរាជា បានធ្វើដំណើរមកដល់ [[ខេត្តបាត់ដំបង]] ចៅហ្វាយស្រុក នាមពញ្ញានោ បានថ្វាយពលចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) និងស្បៀងអាហារចំនួន ១០០ រទេះ ដល់ព្រះចន្ទរាជា ហើយទ្រង់បន្តដំណើរមកដល់ [[ខេត្តពោធិសាត់]] និងបានជួបពិភាក្សា ជាមួយចៅហ្វាយស្រុកឈ្មោះ ហ្មឺនពេជ្រ ដែលកាន់សិទ្ធទ័ព ចំនួន ៤០,០០០ នាក់ នៅ &quot;បន្ទាយហ្មឺនជ័យ&quot; ដែលពេលវេលាមកដល់របស់ព្រះចន្ទរាជា ជាមួយនិងការរៀបចំយុទ្ធសាស្ត្រទ័ព ដើម្បីទៅជួយ &quot;ព្រះស្រីសុគន្ធបទ&quot; បានអូសបន្លាយដល់ ២ឆ្នាំ ដោយមើលឃើញពីការរៀបចំទ័ពយឺតយ៉ាវរបស់ ព្រះចន្ទរាជា ពោលក្នុងឆ្នាំ ១៥១៤ នៃគ.សករាជ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន បានលើកទ័ពជើងទឹក ជាមួយកាំភ្លើងធំ វាយចូលបន្ទាយស្ទឹងសែន [[ខេត្តកំពង់ធំ]] ពីយប់អធ្រាត និងបានធ្វើឃាត [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេល ហ្លួងព្រះស្ដេចកន ធ្វើឃាត &quot;ព្រះស្រីសុគន្ធបទ&quot; នៅបន្ទាយស្ទឹងសែន រួចមក គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង ៥ បានបាត់នាពេលនោះផងដែរ ទើបការឡើងសោយរាជ្យផ្លូវការណ៍ របស់នាយកន ត្រូវពន្យាពេល ២ឆ្នាំ ដើម្បីរងចាំ គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង​៥ ថ្មីធ្វើរួច ។ នៅទីបំផុត ហ្លួងព្រះស្ដេចកន បានប្រកាសសោយរាជ្យជាផ្លូវការណ៍ ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៦ នៃគ.​សករាជ ដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជ្យថា &quot;[[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]] ធិរាជរាមាធិបតី&quot; ហើយវាជាពេលដែលនាគពីរ ត្រូវមកប្រជែងឥទ្ធិពលគ្នា មួយជា ព្រះចន្ទរាជា ជាស្ដេចនៃអាណាចក្រខាងលិច និង ហ្លួងព្រះស្ដេចកន ជាស្ដេចនៃអាណាចក្រខាងកើត ដែលបានយក [[ទន្លេមេគង្គ]] ខ័នបែងចែកទឹកដីជា ២ចំណែក តាមបណ្ដោយខ្សែរទឹកហូរ ដែលបានអូសបន្លាយសង្គ្រាមអស់ពេល ១ទស្សវតន៍ (១០ឆ្នាំ) ។&lt;ref&gt; Mak Phoeun (1988) 
 [https://books.google.com.kh/books?id=AEJvAAAAMAAJ&amp;q=%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;dq=%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjxw46jt-DzAhWVfd4KHSORA3c4ChDoAXoECAkQAw Chroniques royales du Cambodge: De Bañā yāt à la prise de Laṅvaek : de 1417 à 1595] Publisher: Ecole française d'Extrême-Orient, Original from the University of Michigan, [[ISBN]]: 2855395372 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅ ទួលបានសាន == 
'''Battle at Tuol Basan'''

ក្រោយពេល [[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]] ឡើងសោយរាជ្យនៅ
រាជធានីទួលបាសាន បានរយៈពេល ៣ខែ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ព ចំនួន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយឡោមព័ទ្ធ បណ្ដេញ ព្រះស្ដេចកន ចេញពី រាជធានីទួលបាសាន ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៦ នៃ.គសរាជ ។ ព្រះស្ដេចកន និងកងទ័ពបានភៀសខ្លួនទៅភាគខាងកើត ទៅបោះបន្ទាយថ្មីមួយត្រង់ ចន្លោះដូនតី
នា [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] និងបានបង្កើតរាជធានីថ្មី ឈ្មោះថា &quot;ស្រឡប់ដូនតី ពិជ័យព្រៃនគរ&quot; បន្ទាយថ្មីព្រះស្ដេចកន មានកំពែងព័ទ្ធជុំវិញ រាងបួនជ្រុង មានដាំដើមឬស្សីកំរាស ២សិន ដោយស្មើនិង (80m) និងមានកម្ពស់ ១៥ហត្ថ ដោយស្មើនិង កម្ពស់ (7.5m) និងមានប្រវែងសរុប (2.5km) ដែលជាបន្ទាយការពារដ៏រឹងមាំមួយ មិនងាយនិងវាយចូលបំបែកបាន ។ មួយឆ្នាំបន្ទាប់ពី ហ្លួងព្រះស្ដេចកន វាយបកត្រឡប់ទៅកាន់ ព្រះចន្ទរាជា និងបានដុតបំផ្លាញរាជធានីទួលបាសាន ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៧ នៃគ​.សករាជ ហើយព្រះចន្ទរាជា និងកងទ័ពបានដកត្រឡប់ទៅបន្ទាយនា [[ខេត្តពោធិសាត់]] វិញ ក្នុងឆ្នាំ​ដដែលស្ដេចទាំងពីរបានបើកកិច្ចចរចាររកសន្តិភាពមិនធ្វើសង្គ្រាម ដើម្បីទុកពេលប្រមូលស្បៀង និងបង្កើនកងទ័ពឡើងវិញ ដែលផ្អាកការធ្វើសង្គ្រាមនិងគ្នា ៣ឆ្នាំ រហូតដល់ឆ្នាំ ១៥២០ នៃគ.សករាជ ទើបទ័ព 
ព្រះស្ដេចកន បើកការវាយប្រហារជាមុនទៅលើ ព្រះចន្ទរាជា ត្រង់ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ។​&lt;ref&gt; Bhun Khol (1994) 
 [https://books.google.com.kh/books?id=W1dQAQAAMAAJ&amp;q=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9F%81%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9E%93&amp;dq=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9F%81%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9E%93&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjAx9_R1uLzAhVB6mEKHZS_CNkQ6AF6BAgEEAM Pravatti vidyā saṃrâp pathamsiksā], Publisher: Griḥsthān Poḥbumb Phsāy Qâpraṃ, Original from University of California, Berkeley p.138 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅកំពង់ឆ្នាំង ==
'''Battle at Kampong Chhnang'''

ក្រោយផ្អាកសង្គ្រាម៣ឆ្នាំ ពីឆ្នាំ (១៥១៧-១៥២០) ព្រះស្ដេចកន បានប្រមូលកងទ័ពចំនួន ១២០,០០០ (១២មុឺននាក់) និងបានចែកជាពីរកងពល ដែលកងពលទី១ មានចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; ឱ្យទៅបោះបន្ទាយនៅ ស្រុកសំរោងទង (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]]) និង កងពលទី២ មានចំនួន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព ខ្លាំងពូកែរបស់ព្រះស្ដេចកន នាម &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ឱ្យទៅបោះបន្ទាយនៅ ភូមិជ័យសួគ៌ (បច្ចុប្បន្នជា វត្តវិហារសួគ៌ [[ខេត្តកណ្ដាល]]) ។ ក្រោយប្រមូលកងទ័ពដ៏សំបើម កងទ័ពព្រះស្ដេចកន ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; បានចេញពីសំរោងទង បើកការវាយប្រហារជាមុនទៅលើ ព្រះចន្ទរាជា ត្រង់ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ពេលនោះមេទ័ព ២រូប របស់ព្រះចន្ទរាជា នាម &quot;ឧកញាចក្រីកែវ&quot; និង &quot;ឧកញ៉ា​វង្សាអគ្គរាជ&quot; បានដឹកនាំទ័ព ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) មកចេញច្បាំងតទល់ យ៉ាងខ្លាំងក្លា ស្នូរសម្លេងព្រួញដាវលំពែង និងស្នូរកាំភ្លើងធំ លាន់រំពងពេញសមរភូមិកំពង់ឆ្នាំង រំពេចនោះ កងទ័ពជំនួយ របស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលបង្កប់ខ្លួនក្នុងព្រៃចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ផ្សេងទៀត បូករួមនិងដំរីចម្បាំង ចំនួន ១៤០ក្បាល ដែលនៅពីខាងក្រោយកងទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; របស់ព្រះស្ដេចកន បានសំរុកចេញមកវាយគាបទ័ពព្រះស្ដេចកន ឱ្យបែកបាក់បរាជ័យ រត់ភៀសខ្លួនទៅបោះបន្ទាយនៅ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅ​ចតុមុខ ==
'''Battle at Chaktomuk'''

មួយឆ្នាំ​បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមនៅ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ព្រះចន្ទរាជា ត្រាសបង្គាប់ ឱ្យមេទ័ពចំនួន ២រូប គឺមេទ័ព &quot;ឧកញាចក្រីកែវ&quot; និង &quot;ឧកញ៉ា​វង្សាអគ្គរាជ&quot; ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយកបន្ទាយចតុមុខ ដែលមានកងទ័ព របស់ព្រះស្ដេចកន ចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) នៅឈរជើងចាំការពារតំបន់នេះ ដែលដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; ។ ចំនួនកងទ័ព របស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលលើស ២ដង នៃចំនួនទ័ពព្រះស្ដេចកន បានវាយបែកសមរភូមិចតុមុខ (Chaktomuk Battlefield) ក្នុងឆ្នាំ ១៥២១ នៃគ.សករាជ ហើយកងទ័ពព្រះចន្ទរាជា បានចេញបង្ហួសទៅវាយយក [[ស្រុកបាទី]] (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តតាកែវ]]) បន្ថែមទៀត ក្រោយមក ព្រះចន្ទរាជា បានប្រកាសឱ្យ ចៅហ្វាយស្រុកនាតំបន់ [[កម្ពុជាក្រោម]] ទាំងអស់ ត្រូវរក្សាទ័ពឱ្យនៅអព្យាក្រិត បើពុំនោះទេព្រះអង្គនិងច្បាំងស្លាប់រស់ដល់ទីបញ្ចប់ក្នុងសង្គ្រាមនេះ ។​&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 2], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅទន្លេមុខបួន ==
'''Battle on the Four Rivers'''

'''(ហេតុដែលនាំឱ្យហៅទន្លេច្រាបឈាម!)''' 

'''(Reasons to call the bloods river! )'''

ក្រោយពេលដែល ព្រះស្ដេចកន ដឹងថា ក្មួយរបស់ខ្លួន &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; បានស្លាប់ក្នុងបន្ទាយចតុមុខ ដោយទ័ពព្រះចន្ទរាជា ព្រះអង្គ​ទ្រង់ពិរោធ (ខឹង) ជាខ្លាំងបានផ្ញើចុតហ្មាយទៅមេទ័ពធំរបស់ខ្លួន &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ដែលបោះទ័ពនៅ ភូមិជ័យសួគ៌ [[ខេត្តកណ្ដាល]] ឱ្យលើកទ័ពទៅសងសឹកឱ្យខ្លួនជាប្រញាប់ ក្នុងឆ្នាំ ១៥២២ នៃគ.សករាជ កងទ័ព ពញ្ញាកៅ ចំនួ​ន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) បានឆ្លងទន្លេមកត្រើយខាងលិច ពញ្ញាកៅ បានចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់)​ ជាទ័ពជើងគោក ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ស្រាល&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; លើកទៅបង្កប់នៅ [[បឹងពោងពាយ]] ខាងជើងភ្នំពេញ ចំណែកឯ ពញ្ញាកៅផ្ទាល់ ដឹកនាំកងទី២ ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) ជាមួយនិងទូកចម្បាំង ៦០ គ្រឿង វាយចូលចំណតផែទូក របស់ព្រះចន្ទរាជា​នៅ ជ្រោយពន្លា (បច្ចុប្បន្នជា [[ជ្រោយចង្វា​រ]]) កងទ័ព​ជើងទឹក ពញ្ញាកៅ មានភាពខ្លាំងក្លាណាស់បានដេញវាយទ័ពជើងទឹករបស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលដឹកនាំដោយ មេទ័ព &quot;វិបុលរាជ&quot; និង មេទ័ព &quot;ប្រទសរាជ&quot; ទៅដល់តំបន់ព្រែកព្នៅ ទើបមេទ័ពធំរបស់ ព្រះចន្ទរាជា​ នាម &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; ដែលតាំងបន្ទាយនៅព្រែកតាទែន បានចេញមកជួយទ័ព &quot;វិបុលរាជ&quot; និង &quot;ប្រទសរាជ&quot; ។​ ពញ្ញាកៅ ឃើញដូច្នេះ ក៏ប្រើល្បិចធ្វើជាចាញ់ដកថយទៅក្រោយវិញដើម្បី ឱ្យ &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; មកដេញតាមកងទ័ពខ្លួន ។ &quot;ពញ្ញា​ស្រាល&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; ដែលបង្កប់នៅ [[បឹងពោងពាយ]] ខាងជើងភ្នំពេញ យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏លើកទៅវាយគាបទ័ព &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; ពីក្រោយត្រង់ទន្លេមុខបួន នៅទីបំផុតក៍ធ្វើឃាត ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ បាននៅពេលនោះ (បច្ចុប្បន្នបូជនីដ្ឋាន ពញ្ញាហ្មឺនពេជ្រ ឬ ហៅតាពេជ្រ នៅជាប់និង បូជនីយ​ដ្ឋាន ព្រះអង្គដង្កើ មុខព្រះបរមរាជវាំង សព្វថ្ងៃនេះ) ហើយទន្លេមុខបួន ដែលពោពេញទៅដោយការបង្ហូរឈាម ត្រូវបានអ្នកស្រុកទីនោះហៅថា &quot;ទន្លេច្រាបឈាម&quot; ។ ​&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;

== សមរភូមិកំពង់ចាម (គ.ស ១៥២៣) ==
'''Kampong Cham Battlefield (AD 1523)'''

ក្រោយពេលដែល &quot;ពញ្ញាកៅ​&quot; ទទួលជ័យជំនះនៅទន្លេមុខបួន ទ័ពរបស់ខ្លួន បានដាច់ស្បៀង និងនឿយហត់ជាច្រើនថ្ងៃផងនោះ បានសំរេចចិត្តទៅបោះបន្ទាយនៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ដែលមានទ័ពសេសសល់ត្រឹមតែ ១០,០០​០ (១មុឺននាក់) ប៉ុនណោះ ។ ចំណែក​ឯខាង ព្រះចន្ទរាជា ដែលទទួលបានដំណឹងពីការមរណៈភាពលោក &quot;ពញ្ញាហ្មឺនពេជ្រ&quot; មានភាពតក់ស្លុត និង ឈឺព្រះទ័យជាខ្លាំង ព្រះអង្គបានថ្វាយមរណៈនាមទៅលោកថា &quot;ចៅពញ្ញាសួគ៌ាលោក&quot; ។ បន្ទាប់មកបានតែងតាំងលោក &quot;ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង&quot; ជាប្រមុខមេទ័ពធំជំនួសវិញ លោកឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ល្បីខាងយុត្តិសាស្ត្រសឹកសង្គ្រាម និងការដឹកនាំទ័ព ។ ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ​.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានចាត់កងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ដឹកនាំដោយព្រះអង្គផ្ទាល់ បានយាងចេញជិះទូកចម្បាំងទីនាំង ឈ្មោះ &quot;សារ៉ាយអណ្ដែត&quot; និងទូកចម្បាំង ចំនួន៣០០ គ្រឿងទៀត ទៅប្រមូលផ្ដុំទ័ពនៅខេត្តសន្ទុក (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តកំពង់ធំ]]) ដែលមានចំនួន ៥៥,០០០ (៥មុឺន ៥ពាន់នាក់) រីឯកងទី២ មានចំនួន ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ទៀតដឹកនាំដោយ &quot;ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង&quot; ចេញទៅវាយបន្ទាយទ័ព &quot;ពញ្ញាកៅ​&quot; នៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ព្រមគ្នាតែម្ដង ។ ដំណឹងប្រកាសសង្គ្រាម របស់ព្រះចន្ទរាជា បានជ្រាបទៅដល់ [[ព្រះស្ដេចកន]] ទ្រង់បានប្រមូលទ័ពសេសសល់ ៨០,០០០ (៨មុឺននាក់) ចែកចេញជា ប្រាំកងពល កងទី១ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ព្រំវៀង&quot; មានចំនួន ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) ជាកងទ័ពជួរមុខ កងទី២ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ពេញ&quot; មានចំនួន ១០,០០​០ (១មុឺននាក់) កងទី៣ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​នួន&quot; មានចំនួន ១០,០០​០ (១មុឺននាក់) កងទី៤ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាទន់&quot; មានចំនួន ១០,០០​០ (១មុឺននាក់) ជាកងទ័ពជួរក្រោយ និងកងទី៥ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាផាតស្រាល&quot; និង &quot;ពញ្ញាវិបុលរាជ&quot; មានចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ជាមួយនិងទូកចម្បាំង ៣០០ គ្រឿង ជាកងទ័ពជើងទឹក ចេញទៅការពារបន្ទាយនៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] ដែលជាទីតាំងនៃសមរភូមិកំពង់ចាម ។ រីឯព្រះស្ដេចកនកាន់ទ័ព ហ្លួងដោយផ្ទាល់ ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) និងចាត់ឱ្យ មេទ័ព​ធំ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; ដឹកនាំទ័ព ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) បូករួមទាំងទ័ពហ្លួងបាន ចំនួន ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) នៅចាំការពារបន្ទាយ &quot;ស្រឡប់ពិជ័យ&quot; នា [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] ។ ដូចនេះ​កងទ័ពសរុបដែលការពារបន្ទាយ ស្រុកកំពង់សៀម របស់ព្រះស្ដេចកន មានចំនួន ៦៥,០០០ (ជាង ៦មុឺននាក់) នៅទីបំផុតកងទ័ពជាង ១សែននាក់ របស់ព្រះចន្ទរាជា បានវាយបែកបន្ទាយ ស្រុកកំពង់សៀម នៃសមរភូមិកំពង់ចាម ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ.សករាជ ។​&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;​

== ព្រះចន្ទរាជា និង ព្រះស្រីជេដ្ឋា នៃសង្គ្រាមចុងក្រោយ ==
'''Chan Reachea &amp; Srei Chedtha of Final War'''

ក្រោយពេល ​ព្រះចន្ទរាជា និង ព្រះស្រីជេដ្ឋា ធ្វើសង្គ្រាមយ៉ាងធំនៅសមរភូមិ ស្រុកកំពង់សៀម កងទ័ព​ទាំងសងខាង បានខូចខាតសំភារៈសឹកអស់ជាច្រើន ដូចនេះ​ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ.សករាជ ស្ដេចទាំង២ បានចាត់បេសកជន ទាំងសងខាង​ឱ្យទៅបញ្ជារទិញ កាំភ្លើងធំ (Cannons) ពីពួក &quot;ប៉តទុយហ្គេស&quot; (Portuguese) នៅជ្រោយម៉ាឡាកា (Malacca) នាឧបទ្វីប​ម៉ាឡេ (Malay Peninsula) ដែលត្រូវ បាន (Record ទុកដោយប្រវត្តិវិទូ នៅស.វទី១៦​) &lt;ref&gt; Mamitua Saber, Dionisio G. Orellana (1977) [https://books.google.com.kh/books?id=1U4cAQAAMAAJ&amp;q=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;dq=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiyp4zR7vTzAhVNIIgKHUeYAI8Q6AF6BAgDEAM Comparative Notes on Museum Exhibits in Singapore, Malaysia, Indonesia, Brunei, Macao, and the Philippines: A Report to the Ford Foundation on Travelling Symposium for Southeast Asia Museum Development, April-May, 1971], Publisher: Aga Khan Museum, Mindanao State University, Original from the University of Michigan p.354 &lt;/ref&gt; &lt;ref&gt; Contributor: James Richardson Logan (1851) [https://books.google.com.kh/books?id=PkhFAQAAMAAJ&amp;dq=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;source=gbs_navlinks_s The Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia, Volume 5], Publisher: Kraus Reprint, Original from Cornell University. &lt;/ref&gt; ខាងព្រះចន្ទរាជា បញ្ជារទិញបាន កាំភ្លើងធំ ១០០ (១រយដើម) និងកាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ១០០០ (១ពាន់ដើម​) ទុករក្សាក្នុងបន្ទាយ ចំណែកឯ ព្រះស្រីជេដ្ឋា បញ្ជារទិញបាន កាំភ្លើងធំ ១៥០ (១រយហាសិបដើម) និងកាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ២០០០ (២ពាន់ដើម​) ទូកសំពៅខាងព្រះស្រីជេដ្ឋា ដែលដឹកកាំភ្លើងធំ ១៥០ដើម និង កាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ២០០០ (២ពាន់ដើម​) ត្រូវបានស្ទាក់ចាប់បាន នៅ ស្រុកពាម (ពួកដាយវៀតហៅ៖ ម៉ាងខម) (Đại Việt call: Mán Khảm) មានន័យថា &quot;ពាមខ្មែរ&quot; នា [[កម្ពុជា​ក្រោម]] ហើយក្រមការខេត្តបានបញ្ជូនថ្វាយ ព្រះចន្ទរាជា ដូចនេះខាង ព្រះស្រីជេដ្ឋា មិនមានសញ្ញវុធសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់កងទ័ពនោះទេ ។ &lt;ref&gt; Eng Suth (2001) 
[https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 &lt;/ref&gt;

=== សមរភូមិ​ទន្លេបិទ (គ.ស ១៥២៤) ===
'''Tonle Bet Battlefield (AD 1524)'''

ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៤ នៃគ.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ព ១៣.៥០០០ (ជាង១៣មុឺននាក់) ចែកចេញជា បួនកងពល កងពលទី១ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាភក្ដី&quot; លើកទ័ព ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) លើកទៅស្ទាក់កងទ័ព &quot;ពញ្ញាកំហែង&quot; ដែលជាឪពុកក្មេកព្រះស្ដេចកន ដែលកាន់ទ័ពនៅស្រុក សៀមប៉ោយ (បច្ចុប្បន្នជា [[ស្រុកសៀមប៉ាង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង]]) ដែលមាន ចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) កុំឱ្យលើកមកជួយ ព្រះស្ដេចកនបាន ។ កងទី២ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាទេព&quot; លើកទ័ព ចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) វាយចូលសមរភូមិ​ទន្លេបិទ ចំពីមុខផ្លូវទៅបន្ទាយ &quot;ស្រឡបពិជ័យ&quot; កងទី ៣ ដឹកនាំដោយ &quot;ព្រះចន្ទរាជា&quot; ផ្ទាល់ ចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) ជាទ័ពជំនួយបោះនៅស្រុកកំពង់សៀម កងទី៤ ដឹកនាំដោយ &quot;ឧកញ៉ាមហាមន្ត្រី&quot; ចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ចេញទៅបង្កប់នៅ [[ខេត្តព្រៃវែង]] ។ កងទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; ចំនួន ៤មុឺននាក់ ក៏ប្រទះនិងទ័ព ព្រះស្ដេចកន ចំនួន ២មុឺននាក់ ដែលបោះបន្ទាយនៅ ទន្លេបិទ​ ទ័ពទាំងពីរ បានច្បាំងគ្នាពេលវេលាព្រឹក រហូតដល់ថ្ងៃរសៀល ទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; ក៏ឡោមព័ទ ទ័ពព្រះស្ដេចកនជាប់ ពេលនោះ ដំណឹងច្បាំងគ្នានៅសរមភូមិទន្លេបិទបានទៅដល់ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ដែលកំពង់យាមការក្នុង &quot;បន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ&quot; ដឹងដំណឹងដូចនេះ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ប្រញាប់​ដកទ័ព ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) ពីក្នុងបន្ទាយចេញទៅជួយព្រះស្ដេចកន យ៉ាងប្រញាប់ ទុកឱ្យ &quot;ជហ្វាវាំងជុំ&quot; ដែលមានទ័ព ១០០០០ (១មុឺននាក់) នៅចាំការពារបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ ។ កងទ័ព &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; បានទៅជួយរំដោះ ព្រះស្ដេចកន ទាន់ពេល ដោយកងទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; បិទផ្លូវខាងក្រោយជាប់ ព្រះស្ដេចកន និង ពញ្ញាកៅ បានវាយសម្រុកចេញទៅមុខមកដល់ [[ខេត្តព្រៃវែង]] ក៏ប្រទះនិងទ័ពបង្កប់ ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) របស់ &quot;ឧកញ៉ាមហាមន្ត្រីបែន&quot; វាយស្ទាក់ពីមុខ ពញ្ញាកៅ​ឃើញដូចនេះ ក៏ឱ្យព្រះស្ដេចកន ស្រូតទៅបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យមុន ខ្លួននៅចាំច្បាំងការពារជាមួយ &quot;ឧកញ៉ា​បែន&quot; ហើយពញ្ញាកៅ ក៏ចោលលំពែងត្រូវ &quot;ឧកញ៉ា​បែន&quot; ស្លាប់ក្នុងពេលនោះ ហើយក៏ត្រឡប់មកដល់ក្នុងបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យវិញ ចំណែកឯ ទ័ពឪពុកក្មេក ព្រះស្ដេចកន &quot;ពញ្ញាកំហែង&quot; ត្រូវទ័ព &quot;ពញ្ញាភក្ដី&quot; វាយធ្វើឃាតបាននៅពេលនោះទៅ ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;​

=== ជ័យជំនះព្រះចន្ទរាជា (គ.ស ១៥២៥) ===

'''Victory of Chan Reachea (AD 1525)'''

ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកកងទ័ព ចំនួន ១៤,០០០០ (១៤មុឺននាក់) វាយចូលបន្ទាយ &quot;ស្រឡប់ពិជ័យ​&quot; របស់ ព្រះស្រីជេដ្ឋា ដែលមានកងទ័ព​យាមការ ចុងក្រោយក្នុងបន្ទាយតែ ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) ប៉ុនណោះ នៅសមរភូមិ [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] កងទ័ព ព្រះចន្ទរាជា​ បានឡោមព័ទ្ធ បន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ អស់វេលា ១៥ ថ្ងៃ ដោយបន្ទាយនេះខ្ពស់ពិបាកនិងវាយចូលពេក ព្រះចន្ទរាជា មានល្បិចមួយថា រាល់ជនទាំងឡាយណា ដែលអាចចាប់ ឬ សម្លាប់ស្ដេចកនបាន និងមានប្រាក់រង្វាន់ ហើយលើកយស័ក្តជាចៅហ្វាយស្រុកត្បូងឃ្មុំនេះ ក្រោយមន្ត្រីប្រកាសរាជសារនៅមុខបន្ទាយស្ដេចកនចប់ ប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក ព្រះស្រីជេដ្ឋា ក៏បានសោយទីវង្គត់ ដោយត្រូវប្អូនថ្លៃរបស់ខ្លួន នាម &quot;មន្ត្រី​ដូនកែវ&quot; លួចធ្វើឃាតដោយកាត់ក្បាល បូករួមទាំងពញ្ញាកៅ និងបក្សពួកទាំងអស់នៃមន្ត្រីជំនិតទាំង២៥នាក់ យកទៅថ្វាយ ព្រះចន្ទរាជា ដោយក្ដីអំណរនិងជ័យជំនៈនេះ តាមការសន្យា ទ្រង់បានលើកយ័ស្ដ &quot;មន្ត្រី​ដូនកែវ&quot; ជាពញ្ញាដូនកែវ មានឋានៈជាចៅហ្វាយស្រុកត្បូងឃ្មុំនេះ ចំណែកឯ​ក្បាលព្រះស្ដេចកន និងបក្សពួកទាំង២៥នាក់ ត្រូវបានយកទៅដោតនៅមុខកំពែងបន្ទាយ ស្រឡប់ពិជ័យ​នេះតែម្ដង ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;​

== ផែនដីព្រះចន្ទរាជា (គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦)==
'''Earth of Chan Reachea (AD 1516-1566) '''

ព្រះរាជពង្សាវតារភាគ២ របស់ព្រះរាជបណ្ណាល័យចុះលេខ គ.៥៣-៣ ហ្លួងព្រះស្ដេចកនសុគតក្នុងឆ្នាំកុរ នពស័ក ព.សករាជ ២០៧១, ត្រូវនិង គ.សករាជ ១៥២៥ ។ ក្រោយ ព្រះចន្ទរាជាបាន ជ័យជំនះលើស្ដេចកន ទ្រង់បានយាងត្រឡប់មកបន្ទាយហ្មឺនជ័យ នាខេត្រពោធិសាត់វិញ និងបានបង្គាប់ឱ្យសព្វមុខមន្ត្រី សាងសង់បន្ទាយរាជវាំងថ្មី នៅលង្វែក នា[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ដើម្បីគេចចេញពីការគំរាមកំហែងរបស់កងទ័ពសៀម ក្រុមមេការ ឱ្យជីកបុកឫសរៀបថ្ម ៦ហត្ថ ស្មើជម្រៅ ៣ម៉ែត្រ ជុំវិញបន្ទាយជា ៣ ជ្រុង ហើយលើកដីច្រុះក្ដារ ធ្វើជាបន្ទាយខាងលើនោះតម្កល់ ១៧ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ កម្រាស់ខាងលិច ១០ហត្ថ ស្មើនិងកម្រាស ៥ម៉ែត្រ ជើងទេរក្រោម ២២ហត្ថ ស្មើនិងកម្រាសជើងទេរ ១១ម៉ែត្រ ជុំវិញទាំង ៣ ជ្រុង &quot;ព្រោះជ្រុងទី៤ នោះគឺទន្លេ កំពែងបន្ទាយមាន ៥ជាន់ និងមានទ្វារធំ៨ ។ ទ្វារនីមួយៗ មានសើនមួយ ។ ទាំង៨សើននោះ កំពស់ ២២ ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់១១ម៉ែត្រ សម្រាប់ដាក់កាំភ្លើងធំ ចំជ្រុងទាំង ៤ មានប៉មកម្ពស់ ២៥ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់ ១២.៥ម៉ែត្រ សម្រាប់ឆ្មាំយាម និងដាក់កាំភ្លើងធំដូចគ្នា រីឯលើបន្ទាយជុំវិញនោះទ្រង់ឱ្យដាក់សុទ្ធតែកាំភ្លើងវែងបាញ់ច្រូងជុំវិញទាំង ៥ ជាន់ ។ ខាងមុខកំពែង ជាន់ទី១ ស្ដេចឱ្យធ្វើរោងសម្រាប់ដាក់ទ័ព ដំរី និងទ័ពសេះ ក្នុងកំពែងជាន់ទី១ ដដែរនេះ ដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងកាំភ្លើងធំ ។ ខាងកំពែងជាន់ទី២ តាំងថែវ ដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងកាំភ្លើងតូច និងធ្វើសាលាជំនុំក្ដី ដាក់សាលាដំបូងខាងឆ្វេង សាលាឧទ្ធរណ៍ខាងស្ដាំ ។ ខាងក្នុងកំពែងទី៣ តាំងថែវដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងដាវ កងផ្គាក់ ជាសេនាអាវុធខ្លី ។ ខាងកំពែងជាន់ទី៤ សាងដំណាក់រោងល្ខោន និង ព្រះពន្លាទតល្ខោន ។ នៅខាងក្នុងកំពែងទី៥ សាងដំណាក់ដាក់ព្រះបញ្ចក្សេត្រ គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង៥  និង ដំណាក់សំរិទ្ធ សម្រាប់ដាក់ព្រះរាជទ្រព្យ មានវិមានសម្រាន្តភិរម្យ សម្រាប់ក្រុមបារគូ ក្រុមបុរោហិត និងក្រុមមហាតលិក នៅក្នុងកំពែងជាន់ទី៥ ដដែរ នៅទ្វារយាម តាំងថែវឱ្យកំពូល ៥ មានជហ្វាដងក្ដារ សុទ្ធតែលាបម្រ័ក្សណ៍ ជាតិហិង្គុល បិទមាស មានសោភោណភ្លឺផ្លេកពន់ប្រមាណ ហើយធ្វើប្រាង្គមហាប្រាសាទមួយកំពូល ៥ ជាប្រាសាទសម្រាប់ព្រះមហាក្សត្រធិរាជផ្ទំសម្រាក មានសាងព្រះរាជមន្ទីរធំមួយ សម្រាប់ព្រះស្នំក្រមការប្រចាំយាម រាជមន្ទីរមួយទៀតមានកំពូល៣ជាន់ សម្រាប់ព្រះរាជបុត្រី មានសាងព្រះដំណាក់៥ខ្នង សម្រាប់ព្រះស្នំ និង ព្រះដំណាក់៥ខ្នងទៀត សម្រាប់ពួកអ្នកម្នាង រីឯព្រះដំណាក់២ខ្នងទៀត សម្រាប់អ្នកអង្គម្ចាស់ ហើយខាងក្រោយកំពែងនោះ ឱ្យតាំងឃ្លាំងស្រូវអង្ករ និងឃ្លាំងអំបិល ត្រីសាច់ ១៥ខ្នង ខាងត្បូងនិងខាងជើងកំពែងនោះ តាំងឃ្លាំងគ្រាប់រំសេវ១០ខ្នង ខាកើតព្រះរាជវាំង ឱ្យតាំង ឃ្លាំងសម្រាប់ដាក់ ព្រួញស្នារ ទុកការពារផ្នែកខាងក្រោយ ។ នៅគ្រប់ដំណាក់មានជីកស្រះស្រង់រងថ្លា សួនច្បារផ្កា ដំណាំ ក្រអូប ល្វឹងល្វើយ ល្អជាអនេក ប្លែកត្រកាលក្នុងព្រះរាជវាំង ដែលបានសាងសង់រួចក្នុងរយៈពេល ៣ឆ្នាំ ត្រូវបញ្ចប់ក្នុង គ.ស ១៥២៨ ។ បន្ទាយព្រះរាជវាំងថ្មីសាងបញ្ចប់រួចរាល់ហើយ ព្រះចន្ទរាជា ត្រាសបង្គាប់ឱ្យរើបន្ទាយចេញពី ពោធិ៍សាត់ មកតាំងនៅរាជធានីលង្វែក និងបង្គាប់ឱ្យដាំដើមឬស្សីព័ទ្ធជុំវិញបន្ទាយកម្រាស ២០សិន ដោយស្មើនិងកម្រាស ៤០០ម៉ែត្រ ដើម្បីការពារបន្ទាយ ហើយព្រះអង្គឡើងប្រកាសជាស្ដេចផែនដីលើកទី២ រាជសម័យលង្វែក នៃអាណាចក្រលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៩ នៃគ.សករាជ ដែលទ្រង់មានព្រះនាមក្នុងរាជថា &quot;ព្រះបរមខត្តិយាមហាចន្ទរាជា&quot; ។

== ចម្បាំងខ្មែរសៀម លើកទី១ ==
'''The First Khmer-Siamese War'''

ព.សករាជ ២០៨៣, គ.សករាជ ១៥៣៧, ម.សករាជ ១៤៦០, ចុ.សករាជ ៩០២ ត្រូវនិងឆ្នាំឆ្នាំកុរ ឯកស័ក ក្រោយសៀមបានបញ្ចប់ជម្លោះរាជវង្ស ស្ដេចសៀមគ្រងរាជ្យថ្មីព្រះនាម ព្រះចៅចក្រព័ត្ត រាជាធិរាជ (Chakkraphat) បានចាត់បេសកជន ៣នាក់ ជាតំណាងទូត ឱ្យមកទារព្រះដង្វាយពី ព្រះចន្ទរាជា នាពេលនោះ ព្រះអង្គបានមានបន្ទូលឆ្លើយតបថា នគរកម្ពុជានាពេលនេះលែងចំណុះ ឱ្យនគរសៀមទៀតហើយ បើព្រះរាជាសៀមមិនសុខចិត្ត អាចមកសាកកម្លាំងនិងយើងបាន ។ មួយឆ្នាំ ក្រោយពេលកម្ពុជាមិនបញ្ជូនសួយសារអាករណ៍ ទៅកាន់នគរសៀម នូវរវាង ព.សករាជ ២០៨៤, គ.សករាជ ១៥៣៨, ម.សករាជ ១៤៦១, ចុ.សករាជ ៩០៣ ឆ្នាំជូតទោស័ក ស្ដេចសៀមបានលើកទ័ព ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) កាត់តាម នគររាជសីម៉ា (Nakhon Ratchasima) មកដល់ព្រំប្រទល់ខេត្ត មហានគរ (បច្ចុប្បន្នជាខេត្ត [[សៀមរាប]]) មេទ័ពសៀមព្រះនាម ពញ្ញាអុង ដំខាត់ ដែលជាបុត្រ របស់ក្សត្រខ្មែរនាម ព្រះស្រីរាជា ហើយត្រូវជាបងប្អូនជីដូនមួយ និង ព្រះចន្ទរាជា ផងដែរ ដែលធ្លាប់បានឱ្យទ័ពសៀម ដែលខ្ចី ចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ទៅកាន់ចន្ទរាជា បានលើកទ័ពមកឈ្លានពានកម្ពុជា យ៉ាងកម្រោល ពេលនោះ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ពលង្វែកទៅដោយផ្ទាល់ មានចំនួន ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) បូករួមនិង ទ័ពនៅមហានគរ មានចំនួន ២០០០០ (២មុឺននាក់) សរុបទាំងអស់មានចំនួន ៧០០០០ (៧មុឺននាក់) បានវាយបកត្រឡប់យ៉ាងខ្លាំងក្លាទៅកាន់កងទ័ពសៀម នៅត្រង់សមរភូមិស្ទឹងអង្គរ ហើយទីបំផុត កងទ័ពសៀមបានបរាជ័យ ដោយការបាក់ទ័ពរាបទាបអស់ ក្នុងជ័យជំនះដ៏អស្ចារ្យនេះ ព្រះចន្ទរាជា បានផ្លាសប្ដូរឈ្មោះខេត្ត មហានគរ ទៅជាឈ្មោះ [[ខេត្តសៀមរាប]] មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ចំណែកឯមេទ័ពសៀម ពញ្ញាអុង ដំខាត់ ក៏ត្រូវស្លាប់ដោយត្រូវកាប់និងស្នែងដាវទម្លាក់ពីលើខ្នងដំរីផងដែរ ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងខ្មែរសៀម លើកទី២ ==
'''Second Khmer-Siamese War'''

* មរណភាពលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង

ព.សករាជ ២០៩៥, គ.សករាជ ១៥៤៩, ម.សករាជ ១៤៧២, ចុ.សករាជ ៩១៤, សៀម បានលើកទ័ព ចំនួន ១៤,០០០០ (១៤មុឺននាក់) ចូលមកឈ្លានពានទឹកដីកម្ពុជា ជាលើកទី២ កងទ័ពសៀមបានបែងចែកជាពីរកងពល កងពលទី១ មានចំនួន ៩០០០០ (៩មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ស្ដេចសៀមផ្ទាល់ ព្រះនាម ចក្រព័ត ចូលមកវាយយក [[ខេត្តបាត់ដំបង]] និង បង្ហួសវាយយក [[ខេត្ត ពោធិ៍សាត់]] កងពលទី២ មានចំនួន ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) ជាកងទ័ពជើងទឹក ដឹកនាំដោយ ពញ្ញាវាំងសាន វាយចូល [[ខេត្តកំពត]] ។ ព្រះចន្ទរាជា ទ្រង់ជ្រាបហើយត្រាស់បង្គាប់ឱ្យ ឧកញ៉ា ក្រឡាហោមកែវ កេណ្ឌរេហ៍ពល នាខេត្តបាសាក់ ព្រះត្រពាំង ក្រមួនស និងបាទី បន្ទាយមាស បានចំនួន ៦០០០០ (៦មុឺននាក់) ទៅច្បាំងតទល់ជាមួយទ័ពសៀមនៅសមរភូមិខេត្តកំពត ។

=== សមរភូមិ ពោធិ៍សាត់ (គ.ស ១៥៤៩) ===
'''Pursat Battlefield (AD 1549)'''

គ.សករាជ ១៥៤៩ កងទ័ពសៀមចំនួន ៩០០០០  (៩មុឺននាក់) បានវាយចូល [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] ខណៈ ដែលលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ដឹកនាំទ័ពចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) ទៅច្បាំងតទល់ជាមួយនិងទ័ពសៀម អស់ពេលជាច្រើនយាម ដោយចំនួនកងទ័ព និង គ្រឿងសឹកចម្បាំងរបស់សៀម ច្រើនជាងភាគីខាងលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ពេកណាស់ បើច្បាំងបន្តទៀតកងទ័ពនិងស្លាប់គ្មានសល់ លោកឧកញ៉ា ក៏សម្រេចចិត្តដកកងទ័ពថយ ទៅក្នុងបន្ទាយវិញ រីឯកងទ័ពស្លាប់អស់ប្រមាណ ២០០០០ (២មុឺននាក់) ដូចនេះកងទ័ពក្នុងបន្ទាយនៅសល់តែ ២មុឺននាក់ ប៉ុនណោះ កំពុងតែដាច់ស្បៀងនិងត្រូវបានកងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធ រីឯកងទ័ពជំនួយរបស់ព្រះចន្ទរាជា ២ថ្ងៃទៀតទើបមកដល់ ខេត្តពោធិ៍សាត់ ។ ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង បានមើលមកកងទ័ពរបស់ខ្លួន ឃើញទឹកមុខបាក់ស្បាតរបស់កងទ័ព បានគិតយ៉ាងល្អិតល្អន់អំពីក្បួនសឹកនេះ បើលើកនេះសៀមឈ្នះ ហើយយកបានតំបន់ ពោធិ៍សាត់នេះ សៀមនិង គម្រាមកំហែង ដល់អាណាចក្រលង្វែក ដូចនេះលោកផ្ទាល់និងពលីកម្ម ក្នុងសង្គ្រាមនេះ ។ លោកមឿង បានរៀបចំគម្រោងការមួយ ដោយឱ្យទាហ៊ានជំនិតៗ របស់លោក ដកកូនទាហាន ៤០០០ (៤ពាន់នាក់) ចេញពីជួរទ័ព រួចឱ្យផ្លាសសំលៀកបំពាក់ បន្លំជាមនុស្សចំបើង ទៅបង្កប់ខ្លួនក្នុងព្រៃ ជិតជំរំសៀម រួចលោកឱ្យរៀបចំ មនុស្សចំបើងដែលជាទីងមោង ពាក់នៅសំលៀកបំពាក់កងទ័ពវិញ  បន្ទាប់មកលោក ចាត់កូនទាហានឱ្យជីករណ្ដៅធំមួយ ជំរៅ ៨ ហត្ថ ៤ ជ្រុង ដោយស្មើនិង ៤ម៉ែត្រ ៤ជ្រុង ដាក់នៅចម្រូងលំពែង រួចឱ្យធ្វើរានទេវតា ៧ ថ្នាក់ដាក់បាយសី ទឹកអប់ និង គ្រឿងបូជា ហើយឱ្យធ្វើរាជព័ទ្ធជុំវិញ និង លេងភ្លេងថ្វាយទាំង៨ទិស ហើយលោក បាននាំគ្រួសាររបស់លោក ស្លៀកសម្លៀកបំពាក់ពណ៌ស ដោយពោលថា ខ្លួននិងសម្លាប់ខ្លួន ដើម្បីកេណ្ឌទ័ពខ្មោចឱ្យមកជួយក្នុងរយៈពេល ៧យាមទៀត ហើយប្រាប់ ឱ្យកងទ័ពទាំងអស់ត្រូវសម្រុកចេញពីការឡោមព័ទ្ធ ពេលដែលលោកនិងគ្រួសារលោតសម្លាប់ខ្លួនរួច ។ 

''(ការពិតទៅការពលីកម្ម របស់លោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង គ្រាន់តែជាការលើកទឹកចិត្តកងទ័ពឱ្យមានភាពអង់អាចក្លាហានក្នុងការប្រយុទ្ធជាមួយនិងទ័ពសៀមប៉ុនណោះ ហើយការពិតមិនមានព្រឹត្តិការណ៍នៃកងទ័ពខ្មោចចេញមកជួយច្បាំងនោះទេ ដោយសារតែឯកសារដើមបានសរសេរច្របល់បញ្ចូលគ្នា នូវរឿងព្រេងនិទាន តាមសាស្ត្រាស្លឹករឹតវត្តមួយចំនួន និង ព្រេងនិទាន ប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ ប៉ុនណោះដែលនាំឱ្យប្រវត្តិសាស្ត្រប្រទេសកម្ពុជា មានភាពស្រពិចស្រពិល និងច្របូកច្របល់ ចាប់ពីឆ្នាំ 1991 មករហូតដល់បច្ចុប្បន្ននេះ)'' ។ 

ចំណែកឯកងទ័ពសៀមត្រូវលើកទ័ពមកច្បាំងនូវរសៀលនេះ តែដោយសារ តែលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ធ្វើពិធីកេណ្ឌទ័ពខ្មោចឱ្យមកជួយក្នុងយប់នេះ ទើបភាគីទ័ពសៀមរងចាំដល់វេលាព្រលប់ទើបនាំទ័ពវាយលុកជំរំវិញ ព្រោះពួកសៀមមិនជឿថាមានកងទ័ពខ្មោចមកជួយនោះទេ ហើយពួកសៀមមិនបានដឹងថានេះជាការពន្យាពេលរបស់លោកមឿងនោះទេ ។ នៅពេលព្រលប់ សៀមបានលើកទ័ពចូលជុំរំកងទ័ពលោកមឿង តែមិនមានកងទ័ពខ្មែរនោះទេ មានតែមនុស្សចំបើងដែលបន្លំស្លៀកពាក់ជាទាហាន យល់សេចក្ដីដូចនេះ មេទ័ពរងខ្មែរ ឧកញ៉ាចក្រី បញ្ជារឱ្យបាញ់ព្រួញភ្លើង ដុតសម្លាប់កងទ័ពសៀម ឆេះស្លាប់អស់ជាច្រើន ច្បាំងគ្នាពីព្រលប់ដល់យប់អាធ្រាត កងទ័ពចំបើងខ្មែរដែលបង្កប់ក្នុងព្រៃ ៤០០០ នាក់ ចូលទៅវាយដុតជុំរំស្បៀងកងទ័ពសៀម ភ្លើងឆាបឆេះទាំងមុខទាំងក្រោយ កងទ័ពសៀម ស្មានតែភាគីខ្មែរមានទ័ពជំនួយក៏ចាប់ផ្ដើមជ្រួច្របល់បែកទ័ព ឧកញ៉ាចក្រី ក៏ប្រកាសឱ្យកងទ័ពទាំងអស់កាប់សម្លាប់កងទ័ពសៀមដល់ អូរស្វាយដូនកែវ [[ខេត្តបាត់ដំបង]]  ហើយកងទ័ពសៀមក៏បានបោះជុំរំនៅទីនោះ ២ថ្ងៃបន្ទាប់ពី កងទ័ព ២០,០០០០ (២សែននាក់) បូករួមទាំង ដំរី ៥០០ និង សេះចម្បាំង ៥០០០ ដែលដឹកនាំដោយ ព្រះចន្ទរាជា ផ្ទាល់បានមកដល់ ខេត្តពោធិ៍សាត់ ដើម្បីត្រៀមធ្វើសង្គ្រាមបណ្ដេញកងទ័ពសៀម ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

=== សមរភូមិ បាត់ដំបង (បរាជ័យកងទ័ពសៀម) ===
'''Battambang Battlefield (Defeat of Siamese army)'''

ក្នុង គ.សករាជ ១៥៤៩ ដដែល កងទ័ព ២០,០០០០ (២សែននាក់) របស់ ព្រះចន្ទរាជា បានវាយសម្រុកទៅកាន់កងទ័ពសៀមនៅ សមរភូមិ [[បាត់ដំបង]] ដំរីចម្បាំងរបស់ ព្រះចន្ទរាជា បានទៅប្រជល់និង ដំរីចម្បាំងរបស់ ស្ដេចសៀម ចក្រព័ត្ត ហើយព្រះចន្ទរាជា បានហក់ទៅចាក់សម្លាប់ស្ដេចសៀម សោយទីវង្គតនៅលើខ្នងដំរី បរាជ័យកងទ័ពសៀម សមរភូមិបាត់ដំបង កងទ័ពលង្វែក បានរឹបអូសយក ដំរីសឹក ៩០ ក្បាល បានសេះ ៤៥០ ក្បាល បានដាវកាំភ្លើង គ្រឿងសស្ត្រាវុធ រទេះគោ រទេះចម្បាំងជាច្រើន ហើយចាប់បានកងទ័ពសៀមជាឈ្លើយសឹកប្រមាណ ១០០០០ (១មុឺននាក់) កងទ័ពសៀមសរុប ១៤,០០០០ (១៤មុឺននាក់) ដែលលើកមកឈ្លានពានអាណាចក្រលង្វែក ទាំងជើងគោក និង ជើងទឹក បានបាត់បង់អស់ ៩០០០០ (៩មុឺននាក់) ហើយសៀមសល់កងទ័ព ប្រមាណជា ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) ប៉ុនណោះបានដកទ័ពទៅដល់ អាងសិលា នាព្រំប្រទល់ខ្មែរសៀម បរាជ័យដ៏ធ្ងន់ធ្ងរនេះ កងទ័ពសៀមមិនបានលើកមកឈ្លានពានកម្ពុជាទៀតនោះទេ ផ្ទុយទៅវិញ វាជាពេលវេលា ដែលកងទ័ពលង្វែក បានវាតទីដណ្ដើមទឹកដីខ្លួនមកវិញ ហើយរឹបយកបាន អណាខែត្រទាំង ១៣ ពីសៀមផងដែរ ជ័យជំនះដ៏ធំធេងនេះ ប្រជានុរាស្ត្រ បានដាក់រហ័សនាម ព្រះចន្ទរាជា ថា៖ ស្ដេចនៃសឹកសង្គ្រាម ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

== ឯកសារយោង ==</text>
      <sha1>hueyejwgsr2169bdwebkwuuyep6cibt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>282505</id>
      <parentid>282504</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T13:27:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Camhistory</username>
        <id>36281</id>
      </contributor>
      <comment>/* ព្រះចន្ទរាជា និង ព្រះស្រីជេដ្ឋា នៃសង្គ្រាមចុងក្រោយ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67501" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;width:1em;&quot;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #7851A9;&quot; colspan=&quot;2&quot;|&lt;p style=&quot;font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;&gt; ព្រះចន្ទរាជា &lt;/p&gt;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
| colspan=&quot;2&quot; |
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #ABCDEF;&quot; colspan=&quot;5&quot; | Chan Reachea Army 16th Century.
|- style=&quot;background: #f1f5fc;&quot;
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រជ្ជកាល'''
| ១៥១៦-១៥៦៦ 
([[អាណាចក្រលង្វែក]])
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រាជសម័យ'''
|[[សម័យកាល​លង្វែក​]]
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''គ្រងរាជ'''
|​ ១៥១៦
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ព្រះនាមពេញ'''
|ព្រះរាជអង្ការ ខត្តិយាមហាចន្ទរាជា
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''មរណៈនាម'''
| ព្រះបរមចន្ទរាជា
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ក្សត្រមុន'''
| [[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]]
(ហ្លួងព្រះស្ដេចកន)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រាជបន្ត'''
| [[ព្រះបរមរាជាទី២]] 
(បរមិន្ទរាជា)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''សន្តិវង្ស'''
| រាជវង្សចតុមុខ អំបូរខ្មែរ 
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ប្រសូត្រ'''
| ១៤៨៦ 
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ចូលទីវង្គត់'''
| ១៥៦៧ (ជន្មាយុ)​
៨១ ឆ្នាំ
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ជំនឿសាសនា'''
| [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ 
និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿ
ជំនឿ​លើទេវតា (Theravada) 
|}

'''ព្រះចន្ទរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Chan Reachea) (Kh-pronoun: Preah Chant Reachea) ([[ថៃ]]៖ Record: Chandra Raja) (ប្រ.ស|គ.ស ១៤៨៦-១៥៦៧) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ [[រាជធានីលង្វែក]] គ.សករាជ ១៥២៩ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា &quot;សម្ដេចព្រះរាជអង្ការ ខត្តិយាមហាចន្ទរាជា&quot; និងបានប្រកាសរាជ [[សម័យកាលលង្វែក]] នៃ [[អាណាចក្រលង្វែក]] ។​&lt;ref&gt; Helen Ibbitson Jessup, Sāramandīr Jāti Kambujā (2006) [https://books.google.com.kh/books?id=eiQWAQAAIAAJ&amp;q=%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;dq=%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjpjJ-C697zAhWcyzgGHVD6CtYQ6AF6BAgLEAM Chefs d'œuvre du Musée national du Cambodge], Publisher: Friends of Khmer Culture p.112 [[ISBN]]: 9995083604 &lt;/ref&gt;

== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''

ព្រះចន្ទរាជា កើតនៅរាជធានីចតុមុខ កើតឆ្នាំ ១៤៨៦ នៃគ.សករាជ​ ព្រះអង្គ ​គឺជាព្រះបុត្រាទី២ នៃព្រះបាទ 
[[ព្រះធម្មរាជាទី២]] ដែលត្រូវជាប្អូនប្រុសបង្កើត ម្ដាយទីទៃជាមួយ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ដែលបានសោយរាជ្យនៅរាជធានីទួលបាសាន [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ។ ព្រះចន្ទរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាចន្ទរាជា ជាចៅហ្វាយស្រុកចតុមុខ នៅវ័យ ២៤ ឆ្នាំ ព្រះអង្គ​ត្រូវបង្ខំចិត្តចាកចេញពីចតុមុខ ដោយការនិរទេសព្រះអង្គ ក្នុងឆ្នាំ ១៥០៩ នៃគ​.សករាជ ទៅកាន់តំបន់ទេពបុរី (តំបន់ព្រំដែនខ្មែរ-សៀម បច្ចុប្បន្ន​ជា ក្រុង [[បាងកក]]​) តាមការស្នើសុំរបស់ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ដែលយល់សុបិន្តឃើញនាគពីរក្បាល ហោះហើរមកពាំឆ្វេទឆត្ររបស់ព្រះអង្គ ដែលទ្រង់យល់ឃើញថា វាជាការគំរាមកំហែងនៃរាជ្យបល័ង្ក របស់ព្រះអង្គ ដែលម្នាក់ទៀត ជាហ្លួងព្រះស្ដេចកន ។ ជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ របស់ព្រះចន្ទរាជា នៅតំបន់ព្រំដែនខ្មែរ-សៀម  ព្រះអង្គ បន្លំខ្លួនចូលធ្វើជាក្រមការខាងទាក់ដំរីថ្វាយ ស្ដេចសៀមចក្រព័ត្ត ព្រះនាម &quot;បរមរាមាធិបតីទី២&quot; ។ នៅឆ្នាំ ១៥១២ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន លើកទ័ពវាយយករាជធានី ទួលបាសាន និងបានជ័យជំនះបណ្ដេញ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ចេញពីរាជធានី ទៅបោះបន្ទាយនៅស្រុកស្ទឹងសែន [[ខេត្តកំពង់ធំ]] ។ ព្រះស្រីសុគន្ធបទ បានផ្ញើចុតហ្មាយ ប្រាប់ដំណឹងពីការបះបោររបស់នាយកន ទៅកាន់ចន្ទរាជា និងបានប្រកាសតែងតាំង ព្រះចន្ទរាជា ជាមហាឧបរាជ ឱ្យយាងត្រឡប់មកជួយព្រះអង្គវិញ ។ ការយាងត្រឡប់មកវិញរបស់ព្រះចន្ទរាជា បានខ្ចីទ័ពសៀមចំនួន ៥,០០០ (៥ពាន់នាក់) ជាមួយនិងការចរចារប្រគល់ព្រះដង្វាយ ដោយការថ្វាយដំរីចំនួន ១០០ ក្បាល និង ពលទ័ព ៥,០០០ នាក់ទៅឱ្យព្រះចៅសៀមវិញ ទ័ពព្រះចន្ទរាជា បានធ្វើដំណើរមកដល់ [[ខេត្តបាត់ដំបង]] ចៅហ្វាយស្រុក នាមពញ្ញានោ បានថ្វាយពលចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) និងស្បៀងអាហារចំនួន ១០០ រទេះ ដល់ព្រះចន្ទរាជា ហើយទ្រង់បន្តដំណើរមកដល់ [[ខេត្តពោធិសាត់]] និងបានជួបពិភាក្សា ជាមួយចៅហ្វាយស្រុកឈ្មោះ ហ្មឺនពេជ្រ ដែលកាន់សិទ្ធទ័ព ចំនួន ៤០,០០០ នាក់ នៅ &quot;បន្ទាយហ្មឺនជ័យ&quot; ដែលពេលវេលាមកដល់របស់ព្រះចន្ទរាជា ជាមួយនិងការរៀបចំយុទ្ធសាស្ត្រទ័ព ដើម្បីទៅជួយ &quot;ព្រះស្រីសុគន្ធបទ&quot; បានអូសបន្លាយដល់ ២ឆ្នាំ ដោយមើលឃើញពីការរៀបចំទ័ពយឺតយ៉ាវរបស់ ព្រះចន្ទរាជា ពោលក្នុងឆ្នាំ ១៥១៤ នៃគ.សករាជ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន បានលើកទ័ពជើងទឹក ជាមួយកាំភ្លើងធំ វាយចូលបន្ទាយស្ទឹងសែន [[ខេត្តកំពង់ធំ]] ពីយប់អធ្រាត និងបានធ្វើឃាត [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេល ហ្លួងព្រះស្ដេចកន ធ្វើឃាត &quot;ព្រះស្រីសុគន្ធបទ&quot; នៅបន្ទាយស្ទឹងសែន រួចមក គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង ៥ បានបាត់នាពេលនោះផងដែរ ទើបការឡើងសោយរាជ្យផ្លូវការណ៍ របស់នាយកន ត្រូវពន្យាពេល ២ឆ្នាំ ដើម្បីរងចាំ គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង​៥ ថ្មីធ្វើរួច ។ នៅទីបំផុត ហ្លួងព្រះស្ដេចកន បានប្រកាសសោយរាជ្យជាផ្លូវការណ៍ ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៦ នៃគ.​សករាជ ដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជ្យថា &quot;[[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]] ធិរាជរាមាធិបតី&quot; ហើយវាជាពេលដែលនាគពីរ ត្រូវមកប្រជែងឥទ្ធិពលគ្នា មួយជា ព្រះចន្ទរាជា ជាស្ដេចនៃអាណាចក្រខាងលិច និង ហ្លួងព្រះស្ដេចកន ជាស្ដេចនៃអាណាចក្រខាងកើត ដែលបានយក [[ទន្លេមេគង្គ]] ខ័នបែងចែកទឹកដីជា ២ចំណែក តាមបណ្ដោយខ្សែរទឹកហូរ ដែលបានអូសបន្លាយសង្គ្រាមអស់ពេល ១ទស្សវតន៍ (១០ឆ្នាំ) ។&lt;ref&gt; Mak Phoeun (1988) 
 [https://books.google.com.kh/books?id=AEJvAAAAMAAJ&amp;q=%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;dq=%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjxw46jt-DzAhWVfd4KHSORA3c4ChDoAXoECAkQAw Chroniques royales du Cambodge: De Bañā yāt à la prise de Laṅvaek : de 1417 à 1595] Publisher: Ecole française d'Extrême-Orient, Original from the University of Michigan, [[ISBN]]: 2855395372 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅ ទួលបានសាន == 
'''Battle at Tuol Basan'''

ក្រោយពេល [[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]] ឡើងសោយរាជ្យនៅ
រាជធានីទួលបាសាន បានរយៈពេល ៣ខែ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ព ចំនួន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយឡោមព័ទ្ធ បណ្ដេញ ព្រះស្ដេចកន ចេញពី រាជធានីទួលបាសាន ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៦ នៃ.គសរាជ ។ ព្រះស្ដេចកន និងកងទ័ពបានភៀសខ្លួនទៅភាគខាងកើត ទៅបោះបន្ទាយថ្មីមួយត្រង់ ចន្លោះដូនតី
នា [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] និងបានបង្កើតរាជធានីថ្មី ឈ្មោះថា &quot;ស្រឡប់ដូនតី ពិជ័យព្រៃនគរ&quot; បន្ទាយថ្មីព្រះស្ដេចកន មានកំពែងព័ទ្ធជុំវិញ រាងបួនជ្រុង មានដាំដើមឬស្សីកំរាស ២សិន ដោយស្មើនិង (80m) និងមានកម្ពស់ ១៥ហត្ថ ដោយស្មើនិង កម្ពស់ (7.5m) និងមានប្រវែងសរុប (2.5km) ដែលជាបន្ទាយការពារដ៏រឹងមាំមួយ មិនងាយនិងវាយចូលបំបែកបាន ។ មួយឆ្នាំបន្ទាប់ពី ហ្លួងព្រះស្ដេចកន វាយបកត្រឡប់ទៅកាន់ ព្រះចន្ទរាជា និងបានដុតបំផ្លាញរាជធានីទួលបាសាន ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៧ នៃគ​.សករាជ ហើយព្រះចន្ទរាជា និងកងទ័ពបានដកត្រឡប់ទៅបន្ទាយនា [[ខេត្តពោធិសាត់]] វិញ ក្នុងឆ្នាំ​ដដែលស្ដេចទាំងពីរបានបើកកិច្ចចរចាររកសន្តិភាពមិនធ្វើសង្គ្រាម ដើម្បីទុកពេលប្រមូលស្បៀង និងបង្កើនកងទ័ពឡើងវិញ ដែលផ្អាកការធ្វើសង្គ្រាមនិងគ្នា ៣ឆ្នាំ រហូតដល់ឆ្នាំ ១៥២០ នៃគ.សករាជ ទើបទ័ព 
ព្រះស្ដេចកន បើកការវាយប្រហារជាមុនទៅលើ ព្រះចន្ទរាជា ត្រង់ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ។​&lt;ref&gt; Bhun Khol (1994) 
 [https://books.google.com.kh/books?id=W1dQAQAAMAAJ&amp;q=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9F%81%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9E%93&amp;dq=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9F%81%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9E%93&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjAx9_R1uLzAhVB6mEKHZS_CNkQ6AF6BAgEEAM Pravatti vidyā saṃrâp pathamsiksā], Publisher: Griḥsthān Poḥbumb Phsāy Qâpraṃ, Original from University of California, Berkeley p.138 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅកំពង់ឆ្នាំង ==
'''Battle at Kampong Chhnang'''

ក្រោយផ្អាកសង្គ្រាម៣ឆ្នាំ ពីឆ្នាំ (១៥១៧-១៥២០) ព្រះស្ដេចកន បានប្រមូលកងទ័ពចំនួន ១២០,០០០ (១២មុឺននាក់) និងបានចែកជាពីរកងពល ដែលកងពលទី១ មានចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; ឱ្យទៅបោះបន្ទាយនៅ ស្រុកសំរោងទង (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]]) និង កងពលទី២ មានចំនួន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព ខ្លាំងពូកែរបស់ព្រះស្ដេចកន នាម &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ឱ្យទៅបោះបន្ទាយនៅ ភូមិជ័យសួគ៌ (បច្ចុប្បន្នជា វត្តវិហារសួគ៌ [[ខេត្តកណ្ដាល]]) ។ ក្រោយប្រមូលកងទ័ពដ៏សំបើម កងទ័ពព្រះស្ដេចកន ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; បានចេញពីសំរោងទង បើកការវាយប្រហារជាមុនទៅលើ ព្រះចន្ទរាជា ត្រង់ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ពេលនោះមេទ័ព ២រូប របស់ព្រះចន្ទរាជា នាម &quot;ឧកញាចក្រីកែវ&quot; និង &quot;ឧកញ៉ា​វង្សាអគ្គរាជ&quot; បានដឹកនាំទ័ព ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) មកចេញច្បាំងតទល់ យ៉ាងខ្លាំងក្លា ស្នូរសម្លេងព្រួញដាវលំពែង និងស្នូរកាំភ្លើងធំ លាន់រំពងពេញសមរភូមិកំពង់ឆ្នាំង រំពេចនោះ កងទ័ពជំនួយ របស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលបង្កប់ខ្លួនក្នុងព្រៃចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ផ្សេងទៀត បូករួមនិងដំរីចម្បាំង ចំនួន ១៤០ក្បាល ដែលនៅពីខាងក្រោយកងទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; របស់ព្រះស្ដេចកន បានសំរុកចេញមកវាយគាបទ័ពព្រះស្ដេចកន ឱ្យបែកបាក់បរាជ័យ រត់ភៀសខ្លួនទៅបោះបន្ទាយនៅ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅ​ចតុមុខ ==
'''Battle at Chaktomuk'''

មួយឆ្នាំ​បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមនៅ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ព្រះចន្ទរាជា ត្រាសបង្គាប់ ឱ្យមេទ័ពចំនួន ២រូប គឺមេទ័ព &quot;ឧកញាចក្រីកែវ&quot; និង &quot;ឧកញ៉ា​វង្សាអគ្គរាជ&quot; ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយកបន្ទាយចតុមុខ ដែលមានកងទ័ព របស់ព្រះស្ដេចកន ចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) នៅឈរជើងចាំការពារតំបន់នេះ ដែលដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; ។ ចំនួនកងទ័ព របស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលលើស ២ដង នៃចំនួនទ័ពព្រះស្ដេចកន បានវាយបែកសមរភូមិចតុមុខ (Chaktomuk Battlefield) ក្នុងឆ្នាំ ១៥២១ នៃគ.សករាជ ហើយកងទ័ពព្រះចន្ទរាជា បានចេញបង្ហួសទៅវាយយក [[ស្រុកបាទី]] (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តតាកែវ]]) បន្ថែមទៀត ក្រោយមក ព្រះចន្ទរាជា បានប្រកាសឱ្យ ចៅហ្វាយស្រុកនាតំបន់ [[កម្ពុជាក្រោម]] ទាំងអស់ ត្រូវរក្សាទ័ពឱ្យនៅអព្យាក្រិត បើពុំនោះទេព្រះអង្គនិងច្បាំងស្លាប់រស់ដល់ទីបញ្ចប់ក្នុងសង្គ្រាមនេះ ។​&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 2], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅទន្លេមុខបួន ==
'''Battle on the Four Rivers'''

'''(ហេតុដែលនាំឱ្យហៅទន្លេច្រាបឈាម!)''' 

'''(Reasons to call the bloods river! )'''

ក្រោយពេលដែល ព្រះស្ដេចកន ដឹងថា ក្មួយរបស់ខ្លួន &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; បានស្លាប់ក្នុងបន្ទាយចតុមុខ ដោយទ័ពព្រះចន្ទរាជា ព្រះអង្គ​ទ្រង់ពិរោធ (ខឹង) ជាខ្លាំងបានផ្ញើចុតហ្មាយទៅមេទ័ពធំរបស់ខ្លួន &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ដែលបោះទ័ពនៅ ភូមិជ័យសួគ៌ [[ខេត្តកណ្ដាល]] ឱ្យលើកទ័ពទៅសងសឹកឱ្យខ្លួនជាប្រញាប់ ក្នុងឆ្នាំ ១៥២២ នៃគ.សករាជ កងទ័ព ពញ្ញាកៅ ចំនួ​ន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) បានឆ្លងទន្លេមកត្រើយខាងលិច ពញ្ញាកៅ បានចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់)​ ជាទ័ពជើងគោក ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ស្រាល&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; លើកទៅបង្កប់នៅ [[បឹងពោងពាយ]] ខាងជើងភ្នំពេញ ចំណែកឯ ពញ្ញាកៅផ្ទាល់ ដឹកនាំកងទី២ ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) ជាមួយនិងទូកចម្បាំង ៦០ គ្រឿង វាយចូលចំណតផែទូក របស់ព្រះចន្ទរាជា​នៅ ជ្រោយពន្លា (បច្ចុប្បន្នជា [[ជ្រោយចង្វា​រ]]) កងទ័ព​ជើងទឹក ពញ្ញាកៅ មានភាពខ្លាំងក្លាណាស់បានដេញវាយទ័ពជើងទឹករបស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលដឹកនាំដោយ មេទ័ព &quot;វិបុលរាជ&quot; និង មេទ័ព &quot;ប្រទសរាជ&quot; ទៅដល់តំបន់ព្រែកព្នៅ ទើបមេទ័ពធំរបស់ ព្រះចន្ទរាជា​ នាម &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; ដែលតាំងបន្ទាយនៅព្រែកតាទែន បានចេញមកជួយទ័ព &quot;វិបុលរាជ&quot; និង &quot;ប្រទសរាជ&quot; ។​ ពញ្ញាកៅ ឃើញដូច្នេះ ក៏ប្រើល្បិចធ្វើជាចាញ់ដកថយទៅក្រោយវិញដើម្បី ឱ្យ &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; មកដេញតាមកងទ័ពខ្លួន ។ &quot;ពញ្ញា​ស្រាល&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; ដែលបង្កប់នៅ [[បឹងពោងពាយ]] ខាងជើងភ្នំពេញ យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏លើកទៅវាយគាបទ័ព &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; ពីក្រោយត្រង់ទន្លេមុខបួន នៅទីបំផុតក៍ធ្វើឃាត ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ បាននៅពេលនោះ (បច្ចុប្បន្នបូជនីដ្ឋាន ពញ្ញាហ្មឺនពេជ្រ ឬ ហៅតាពេជ្រ នៅជាប់និង បូជនីយ​ដ្ឋាន ព្រះអង្គដង្កើ មុខព្រះបរមរាជវាំង សព្វថ្ងៃនេះ) ហើយទន្លេមុខបួន ដែលពោពេញទៅដោយការបង្ហូរឈាម ត្រូវបានអ្នកស្រុកទីនោះហៅថា &quot;ទន្លេច្រាបឈាម&quot; ។ ​&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;

== សមរភូមិកំពង់ចាម (គ.ស ១៥២៣) ==
'''Kampong Cham Battlefield (AD 1523)'''

ក្រោយពេលដែល &quot;ពញ្ញាកៅ​&quot; ទទួលជ័យជំនះនៅទន្លេមុខបួន ទ័ពរបស់ខ្លួន បានដាច់ស្បៀង និងនឿយហត់ជាច្រើនថ្ងៃផងនោះ បានសំរេចចិត្តទៅបោះបន្ទាយនៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ដែលមានទ័ពសេសសល់ត្រឹមតែ ១០,០០​០ (១មុឺននាក់) ប៉ុនណោះ ។ ចំណែក​ឯខាង ព្រះចន្ទរាជា ដែលទទួលបានដំណឹងពីការមរណៈភាពលោក &quot;ពញ្ញាហ្មឺនពេជ្រ&quot; មានភាពតក់ស្លុត និង ឈឺព្រះទ័យជាខ្លាំង ព្រះអង្គបានថ្វាយមរណៈនាមទៅលោកថា &quot;ចៅពញ្ញាសួគ៌ាលោក&quot; ។ បន្ទាប់មកបានតែងតាំងលោក &quot;ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង&quot; ជាប្រមុខមេទ័ពធំជំនួសវិញ លោកឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ល្បីខាងយុត្តិសាស្ត្រសឹកសង្គ្រាម និងការដឹកនាំទ័ព ។ ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ​.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានចាត់កងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ដឹកនាំដោយព្រះអង្គផ្ទាល់ បានយាងចេញជិះទូកចម្បាំងទីនាំង ឈ្មោះ &quot;សារ៉ាយអណ្ដែត&quot; និងទូកចម្បាំង ចំនួន៣០០ គ្រឿងទៀត ទៅប្រមូលផ្ដុំទ័ពនៅខេត្តសន្ទុក (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តកំពង់ធំ]]) ដែលមានចំនួន ៥៥,០០០ (៥មុឺន ៥ពាន់នាក់) រីឯកងទី២ មានចំនួន ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ទៀតដឹកនាំដោយ &quot;ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង&quot; ចេញទៅវាយបន្ទាយទ័ព &quot;ពញ្ញាកៅ​&quot; នៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ព្រមគ្នាតែម្ដង ។ ដំណឹងប្រកាសសង្គ្រាម របស់ព្រះចន្ទរាជា បានជ្រាបទៅដល់ [[ព្រះស្ដេចកន]] ទ្រង់បានប្រមូលទ័ពសេសសល់ ៨០,០០០ (៨មុឺននាក់) ចែកចេញជា ប្រាំកងពល កងទី១ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ព្រំវៀង&quot; មានចំនួន ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) ជាកងទ័ពជួរមុខ កងទី២ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ពេញ&quot; មានចំនួន ១០,០០​០ (១មុឺននាក់) កងទី៣ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​នួន&quot; មានចំនួន ១០,០០​០ (១មុឺននាក់) កងទី៤ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាទន់&quot; មានចំនួន ១០,០០​០ (១មុឺននាក់) ជាកងទ័ពជួរក្រោយ និងកងទី៥ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាផាតស្រាល&quot; និង &quot;ពញ្ញាវិបុលរាជ&quot; មានចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ជាមួយនិងទូកចម្បាំង ៣០០ គ្រឿង ជាកងទ័ពជើងទឹក ចេញទៅការពារបន្ទាយនៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] ដែលជាទីតាំងនៃសមរភូមិកំពង់ចាម ។ រីឯព្រះស្ដេចកនកាន់ទ័ព ហ្លួងដោយផ្ទាល់ ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) និងចាត់ឱ្យ មេទ័ព​ធំ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; ដឹកនាំទ័ព ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) បូករួមទាំងទ័ពហ្លួងបាន ចំនួន ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) នៅចាំការពារបន្ទាយ &quot;ស្រឡប់ពិជ័យ&quot; នា [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] ។ ដូចនេះ​កងទ័ពសរុបដែលការពារបន្ទាយ ស្រុកកំពង់សៀម របស់ព្រះស្ដេចកន មានចំនួន ៦៥,០០០ (ជាង ៦មុឺននាក់) នៅទីបំផុតកងទ័ពជាង ១សែននាក់ របស់ព្រះចន្ទរាជា បានវាយបែកបន្ទាយ ស្រុកកំពង់សៀម នៃសមរភូមិកំពង់ចាម ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ.សករាជ ។​&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;​

== ព្រះចន្ទរាជា និង ព្រះស្រីជេដ្ឋា នៃសង្គ្រាមចុងក្រោយ ==
'''Chan Reachea &amp; Srei Chedtha of Final War'''

ក្រោយពេល ​ព្រះចន្ទរាជា និង ព្រះស្រីជេដ្ឋា ធ្វើសង្គ្រាមយ៉ាងធំនៅសមរភូមិ ស្រុកកំពង់សៀម កងទ័ព​ទាំងសងខាង បានខូចខាតសំភារៈសឹកអស់ជាច្រើន ដូចនេះ​ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ.សករាជ ស្ដេចទាំង២ បានចាត់បេសកជន ទាំងសងខាង​ឱ្យទៅបញ្ជារទិញ កាំភ្លើងធំ (Cannons) ពីពួក &quot;ប៉តទុយហ្គេស&quot; (Portuguese) នៅជ្រោយម៉ាឡាកា (Malacca) នាឧបទ្វីប​ម៉ាឡេ (Malay Peninsula) ដែលត្រូវ បាន (Record ទុកដោយប្រវត្តិវិទូ នៅស.វទី១៦​) &lt;ref&gt; Mamitua Saber, Dionisio G. Orellana (1977) [https://books.google.com.kh/books?id=1U4cAQAAMAAJ&amp;q=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;dq=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiyp4zR7vTzAhVNIIgKHUeYAI8Q6AF6BAgDEAM Comparative Notes on Museum Exhibits in Singapore, Malaysia, Indonesia, Brunei, Macao, and the Philippines: A Report to the Ford Foundation on Travelling Symposium for Southeast Asia Museum Development, April-May, 1971], Publisher: Aga Khan Museum, Mindanao State University, Original from the University of Michigan p.354 &lt;/ref&gt; &lt;ref&gt; Contributor: James Richardson Logan (1851) [https://books.google.com.kh/books?id=PkhFAQAAMAAJ&amp;dq=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;source=gbs_navlinks_s The Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia, Volume 5], Publisher: Kraus Reprint, Original from Cornell University. &lt;/ref&gt; ខាងព្រះចន្ទរាជា បញ្ជារទិញបាន កាំភ្លើងធំ ១០០ (១រយដើម) និងកាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ១០០០ (១ពាន់ដើម​) ទុករក្សាក្នុងបន្ទាយ ចំណែកឯ ព្រះស្រីជេដ្ឋា បញ្ជារទិញបាន កាំភ្លើងធំ ១៥០ (១រយហាសិបដើម) និងកាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ២០០០ (២ពាន់ដើម​) ទូកសំពៅខាងព្រះស្រីជេដ្ឋា ដែលដឹកកាំភ្លើងធំ ១៥០ដើម និង កាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ២០០០ (២ពាន់ដើម​) ត្រូវបានស្ទាក់ចាប់បាន នៅ ស្រុកពាម (ពួកដាយវៀតហៅ៖ ម៉ាងខម) (Đại Việt call: Mán Khảm) មានន័យថា &quot;ពាមខ្មែរ&quot; នា [[កម្ពុជា​ក្រោម]] ហើយក្រមការខេត្តបានបញ្ជូនថ្វាយ ព្រះចន្ទរាជា ដូចនេះខាង ព្រះស្រីជេដ្ឋា មិនមានសញ្ញវុធសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់កងទ័ពនោះទេ ។ &lt;ref&gt; Eng Suth (2001) 
[https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 &lt;/ref&gt;

=== សមរភូមិ​ទន្លេបិទ (គ.ស ១៥២៤) ===
'''Tonle Bet Battlefield (AD 1524)'''

ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៤ នៃគ.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ព ១៣៥,០០០ (ជាង១៣មុឺននាក់) ចែកចេញជា បួនកងពល កងពលទី១ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាភក្ដី&quot; លើកទ័ព ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) លើកទៅស្ទាក់កងទ័ព &quot;ពញ្ញាកំហែង&quot; ដែលជាឪពុកក្មេកព្រះស្ដេចកន ដែលកាន់ទ័ពនៅស្រុក សៀមប៉ោយ (បច្ចុប្បន្នជា [[ស្រុកសៀមប៉ាង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង]]) ដែលមាន ចំនួន ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) កុំឱ្យលើកមកជួយ ព្រះស្ដេចកនបាន ។ កងទី២ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាទេព&quot; លើកទ័ព ចំនួន ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) វាយចូលសមរភូមិ​ទន្លេបិទ ចំពីមុខផ្លូវទៅបន្ទាយ &quot;ស្រឡបពិជ័យ&quot; កងទី ៣ ដឹកនាំដោយ &quot;ព្រះចន្ទរាជា&quot; ផ្ទាល់ ចំនួន ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) ជាទ័ពជំនួយបោះនៅស្រុកកំពង់សៀម កងទី៤ ដឹកនាំដោយ &quot;ឧកញ៉ាមហាមន្ត្រី&quot; ចំនួន ៥,០០០ (៥ពាន់នាក់) ចេញទៅបង្កប់នៅ [[ខេត្តព្រៃវែង]] ។ កងទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; ចំនួន ៤មុឺននាក់ ក៏ប្រទះនិងទ័ព ព្រះស្ដេចកន ចំនួន ២មុឺននាក់ ដែលបោះបន្ទាយនៅ ទន្លេបិទ​ ទ័ពទាំងពីរ បានច្បាំងគ្នាពេលវេលាព្រឹក រហូតដល់ថ្ងៃរសៀល ទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; ក៏ឡោមព័ទ ទ័ពព្រះស្ដេចកនជាប់ ពេលនោះ ដំណឹងច្បាំងគ្នានៅសរមភូមិទន្លេបិទបានទៅដល់ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ដែលកំពង់យាមការក្នុង &quot;បន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ&quot; ដឹងដំណឹងដូចនេះ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ប្រញាប់​ដកទ័ព ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ពីក្នុងបន្ទាយចេញទៅជួយព្រះស្ដេចកន យ៉ាងប្រញាប់ ទុកឱ្យ &quot;ជហ្វាវាំងជុំ&quot; ដែលមានទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) នៅចាំការពារបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ ។ កងទ័ព &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; បានទៅជួយរំដោះ ព្រះស្ដេចកន ទាន់ពេល ដោយកងទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; បិទផ្លូវខាងក្រោយជាប់ ព្រះស្ដេចកន និង ពញ្ញាកៅ បានវាយសម្រុកចេញទៅមុខមកដល់ [[ខេត្តព្រៃវែង]] ក៏ប្រទះនិងទ័ពបង្កប់ ៥,០០០ (៥ពាន់នាក់) របស់ &quot;ឧកញ៉ាមហាមន្ត្រីបែន&quot; វាយស្ទាក់ពីមុខ ពញ្ញាកៅ​ឃើញដូចនេះ ក៏ឱ្យព្រះស្ដេចកន ស្រូតទៅបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យមុន ខ្លួននៅចាំច្បាំងការពារជាមួយ &quot;ឧកញ៉ា​បែន&quot; ហើយពញ្ញាកៅ ក៏ចោលលំពែងត្រូវ &quot;ឧកញ៉ា​បែន&quot; ស្លាប់ក្នុងពេលនោះ ហើយក៏ត្រឡប់មកដល់ក្នុងបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យវិញ ចំណែកឯ ទ័ពឪពុកក្មេក ព្រះស្ដេចកន &quot;ពញ្ញាកំហែង&quot; ត្រូវទ័ព &quot;ពញ្ញាភក្ដី&quot; វាយធ្វើឃាតបាននៅពេលនោះទៅ ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;​

=== ជ័យជំនះព្រះចន្ទរាជា (គ.ស ១៥២៥) ===

'''Victory of Chan Reachea (AD 1525)'''

ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកកងទ័ព ចំនួន ១៤០,០០០ (១៤មុឺននាក់) វាយចូលបន្ទាយ &quot;ស្រឡប់ពិជ័យ​&quot; របស់ ព្រះស្រីជេដ្ឋា ដែលមានកងទ័ព​យាមការ ចុងក្រោយក្នុងបន្ទាយតែ ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) ប៉ុនណោះ នៅសមរភូមិ [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] កងទ័ព ព្រះចន្ទរាជា​ បានឡោមព័ទ្ធ បន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ អស់វេលា ១៥ ថ្ងៃ ដោយបន្ទាយនេះខ្ពស់ពិបាកនិងវាយចូលពេក ព្រះចន្ទរាជា មានល្បិចមួយថា រាល់ជនទាំងឡាយណា ដែលអាចចាប់ ឬ សម្លាប់ស្ដេចកនបាន និងមានប្រាក់រង្វាន់ ហើយលើកយស័ក្តជាចៅហ្វាយស្រុកត្បូងឃ្មុំនេះ ក្រោយមន្ត្រីប្រកាសរាជសារនៅមុខបន្ទាយស្ដេចកនចប់ ប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក ព្រះស្រីជេដ្ឋា ក៏បានសោយទីវង្គត់ ដោយត្រូវប្អូនថ្លៃរបស់ខ្លួន នាម &quot;មន្ត្រី​ដូនកែវ&quot; លួចធ្វើឃាតដោយកាត់ក្បាល បូករួមទាំងពញ្ញាកៅ និងបក្សពួកទាំងអស់នៃមន្ត្រីជំនិតទាំង២៥នាក់ យកទៅថ្វាយ ព្រះចន្ទរាជា ដោយក្ដីអំណរនិងជ័យជំនៈនេះ តាមការសន្យា ទ្រង់បានលើកយ័ស្ដ &quot;មន្ត្រី​ដូនកែវ&quot; ជាពញ្ញាដូនកែវ មានឋានៈជាចៅហ្វាយស្រុកត្បូងឃ្មុំនេះ ចំណែកឯ​ក្បាលព្រះស្ដេចកន និងបក្សពួកទាំង២៥នាក់ ត្រូវបានយកទៅដោតនៅមុខកំពែងបន្ទាយ ស្រឡប់ពិជ័យ​នេះតែម្ដង ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;​

== ផែនដីព្រះចន្ទរាជា (គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦)==
'''Earth of Chan Reachea (AD 1516-1566) '''

ព្រះរាជពង្សាវតារភាគ២ របស់ព្រះរាជបណ្ណាល័យចុះលេខ គ.៥៣-៣ ហ្លួងព្រះស្ដេចកនសុគតក្នុងឆ្នាំកុរ នពស័ក ព.សករាជ ២០៧១, ត្រូវនិង គ.សករាជ ១៥២៥ ។ ក្រោយ ព្រះចន្ទរាជាបាន ជ័យជំនះលើស្ដេចកន ទ្រង់បានយាងត្រឡប់មកបន្ទាយហ្មឺនជ័យ នាខេត្រពោធិសាត់វិញ និងបានបង្គាប់ឱ្យសព្វមុខមន្ត្រី សាងសង់បន្ទាយរាជវាំងថ្មី នៅលង្វែក នា[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ដើម្បីគេចចេញពីការគំរាមកំហែងរបស់កងទ័ពសៀម ក្រុមមេការ ឱ្យជីកបុកឫសរៀបថ្ម ៦ហត្ថ ស្មើជម្រៅ ៣ម៉ែត្រ ជុំវិញបន្ទាយជា ៣ ជ្រុង ហើយលើកដីច្រុះក្ដារ ធ្វើជាបន្ទាយខាងលើនោះតម្កល់ ១៧ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ កម្រាស់ខាងលិច ១០ហត្ថ ស្មើនិងកម្រាស ៥ម៉ែត្រ ជើងទេរក្រោម ២២ហត្ថ ស្មើនិងកម្រាសជើងទេរ ១១ម៉ែត្រ ជុំវិញទាំង ៣ ជ្រុង &quot;ព្រោះជ្រុងទី៤ នោះគឺទន្លេ កំពែងបន្ទាយមាន ៥ជាន់ និងមានទ្វារធំ៨ ។ ទ្វារនីមួយៗ មានសើនមួយ ។ ទាំង៨សើននោះ កំពស់ ២២ ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់១១ម៉ែត្រ សម្រាប់ដាក់កាំភ្លើងធំ ចំជ្រុងទាំង ៤ មានប៉មកម្ពស់ ២៥ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់ ១២.៥ម៉ែត្រ សម្រាប់ឆ្មាំយាម និងដាក់កាំភ្លើងធំដូចគ្នា រីឯលើបន្ទាយជុំវិញនោះទ្រង់ឱ្យដាក់សុទ្ធតែកាំភ្លើងវែងបាញ់ច្រូងជុំវិញទាំង ៥ ជាន់ ។ ខាងមុខកំពែង ជាន់ទី១ ស្ដេចឱ្យធ្វើរោងសម្រាប់ដាក់ទ័ព ដំរី និងទ័ពសេះ ក្នុងកំពែងជាន់ទី១ ដដែរនេះ ដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងកាំភ្លើងធំ ។ ខាងកំពែងជាន់ទី២ តាំងថែវ ដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងកាំភ្លើងតូច និងធ្វើសាលាជំនុំក្ដី ដាក់សាលាដំបូងខាងឆ្វេង សាលាឧទ្ធរណ៍ខាងស្ដាំ ។ ខាងក្នុងកំពែងទី៣ តាំងថែវដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងដាវ កងផ្គាក់ ជាសេនាអាវុធខ្លី ។ ខាងកំពែងជាន់ទី៤ សាងដំណាក់រោងល្ខោន និង ព្រះពន្លាទតល្ខោន ។ នៅខាងក្នុងកំពែងទី៥ សាងដំណាក់ដាក់ព្រះបញ្ចក្សេត្រ គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង៥  និង ដំណាក់សំរិទ្ធ សម្រាប់ដាក់ព្រះរាជទ្រព្យ មានវិមានសម្រាន្តភិរម្យ សម្រាប់ក្រុមបារគូ ក្រុមបុរោហិត និងក្រុមមហាតលិក នៅក្នុងកំពែងជាន់ទី៥ ដដែរ នៅទ្វារយាម តាំងថែវឱ្យកំពូល ៥ មានជហ្វាដងក្ដារ សុទ្ធតែលាបម្រ័ក្សណ៍ ជាតិហិង្គុល បិទមាស មានសោភោណភ្លឺផ្លេកពន់ប្រមាណ ហើយធ្វើប្រាង្គមហាប្រាសាទមួយកំពូល ៥ ជាប្រាសាទសម្រាប់ព្រះមហាក្សត្រធិរាជផ្ទំសម្រាក មានសាងព្រះរាជមន្ទីរធំមួយ សម្រាប់ព្រះស្នំក្រមការប្រចាំយាម រាជមន្ទីរមួយទៀតមានកំពូល៣ជាន់ សម្រាប់ព្រះរាជបុត្រី មានសាងព្រះដំណាក់៥ខ្នង សម្រាប់ព្រះស្នំ និង ព្រះដំណាក់៥ខ្នងទៀត សម្រាប់ពួកអ្នកម្នាង រីឯព្រះដំណាក់២ខ្នងទៀត សម្រាប់អ្នកអង្គម្ចាស់ ហើយខាងក្រោយកំពែងនោះ ឱ្យតាំងឃ្លាំងស្រូវអង្ករ និងឃ្លាំងអំបិល ត្រីសាច់ ១៥ខ្នង ខាងត្បូងនិងខាងជើងកំពែងនោះ តាំងឃ្លាំងគ្រាប់រំសេវ១០ខ្នង ខាកើតព្រះរាជវាំង ឱ្យតាំង ឃ្លាំងសម្រាប់ដាក់ ព្រួញស្នារ ទុកការពារផ្នែកខាងក្រោយ ។ នៅគ្រប់ដំណាក់មានជីកស្រះស្រង់រងថ្លា សួនច្បារផ្កា ដំណាំ ក្រអូប ល្វឹងល្វើយ ល្អជាអនេក ប្លែកត្រកាលក្នុងព្រះរាជវាំង ដែលបានសាងសង់រួចក្នុងរយៈពេល ៣ឆ្នាំ ត្រូវបញ្ចប់ក្នុង គ.ស ១៥២៨ ។ បន្ទាយព្រះរាជវាំងថ្មីសាងបញ្ចប់រួចរាល់ហើយ ព្រះចន្ទរាជា ត្រាសបង្គាប់ឱ្យរើបន្ទាយចេញពី ពោធិ៍សាត់ មកតាំងនៅរាជធានីលង្វែក និងបង្គាប់ឱ្យដាំដើមឬស្សីព័ទ្ធជុំវិញបន្ទាយកម្រាស ២០សិន ដោយស្មើនិងកម្រាស ៤០០ម៉ែត្រ ដើម្បីការពារបន្ទាយ ហើយព្រះអង្គឡើងប្រកាសជាស្ដេចផែនដីលើកទី២ រាជសម័យលង្វែក នៃអាណាចក្រលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៩ នៃគ.សករាជ ដែលទ្រង់មានព្រះនាមក្នុងរាជថា &quot;ព្រះបរមខត្តិយាមហាចន្ទរាជា&quot; ។

== ចម្បាំងខ្មែរសៀម លើកទី១ ==
'''The First Khmer-Siamese War'''

ព.សករាជ ២០៨៣, គ.សករាជ ១៥៣៧, ម.សករាជ ១៤៦០, ចុ.សករាជ ៩០២ ត្រូវនិងឆ្នាំឆ្នាំកុរ ឯកស័ក ក្រោយសៀមបានបញ្ចប់ជម្លោះរាជវង្ស ស្ដេចសៀមគ្រងរាជ្យថ្មីព្រះនាម ព្រះចៅចក្រព័ត្ត រាជាធិរាជ (Chakkraphat) បានចាត់បេសកជន ៣នាក់ ជាតំណាងទូត ឱ្យមកទារព្រះដង្វាយពី ព្រះចន្ទរាជា នាពេលនោះ ព្រះអង្គបានមានបន្ទូលឆ្លើយតបថា នគរកម្ពុជានាពេលនេះលែងចំណុះ ឱ្យនគរសៀមទៀតហើយ បើព្រះរាជាសៀមមិនសុខចិត្ត អាចមកសាកកម្លាំងនិងយើងបាន ។ មួយឆ្នាំ ក្រោយពេលកម្ពុជាមិនបញ្ជូនសួយសារអាករណ៍ ទៅកាន់នគរសៀម នូវរវាង ព.សករាជ ២០៨៤, គ.សករាជ ១៥៣៨, ម.សករាជ ១៤៦១, ចុ.សករាជ ៩០៣ ឆ្នាំជូតទោស័ក ស្ដេចសៀមបានលើកទ័ព ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) កាត់តាម នគររាជសីម៉ា (Nakhon Ratchasima) មកដល់ព្រំប្រទល់ខេត្ត មហានគរ (បច្ចុប្បន្នជាខេត្ត [[សៀមរាប]]) មេទ័ពសៀមព្រះនាម ពញ្ញាអុង ដំខាត់ ដែលជាបុត្រ របស់ក្សត្រខ្មែរនាម ព្រះស្រីរាជា ហើយត្រូវជាបងប្អូនជីដូនមួយ និង ព្រះចន្ទរាជា ផងដែរ ដែលធ្លាប់បានឱ្យទ័ពសៀម ដែលខ្ចី ចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ទៅកាន់ចន្ទរាជា បានលើកទ័ពមកឈ្លានពានកម្ពុជា យ៉ាងកម្រោល ពេលនោះ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ពលង្វែកទៅដោយផ្ទាល់ មានចំនួន ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) បូករួមនិង ទ័ពនៅមហានគរ មានចំនួន ២០០០០ (២មុឺននាក់) សរុបទាំងអស់មានចំនួន ៧០០០០ (៧មុឺននាក់) បានវាយបកត្រឡប់យ៉ាងខ្លាំងក្លាទៅកាន់កងទ័ពសៀម នៅត្រង់សមរភូមិស្ទឹងអង្គរ ហើយទីបំផុត កងទ័ពសៀមបានបរាជ័យ ដោយការបាក់ទ័ពរាបទាបអស់ ក្នុងជ័យជំនះដ៏អស្ចារ្យនេះ ព្រះចន្ទរាជា បានផ្លាសប្ដូរឈ្មោះខេត្ត មហានគរ ទៅជាឈ្មោះ [[ខេត្តសៀមរាប]] មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ចំណែកឯមេទ័ពសៀម ពញ្ញាអុង ដំខាត់ ក៏ត្រូវស្លាប់ដោយត្រូវកាប់និងស្នែងដាវទម្លាក់ពីលើខ្នងដំរីផងដែរ ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងខ្មែរសៀម លើកទី២ ==
'''Second Khmer-Siamese War'''

* មរណភាពលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង

ព.សករាជ ២០៩៥, គ.សករាជ ១៥៤៩, ម.សករាជ ១៤៧២, ចុ.សករាជ ៩១៤, សៀម បានលើកទ័ព ចំនួន ១៤,០០០០ (១៤មុឺននាក់) ចូលមកឈ្លានពានទឹកដីកម្ពុជា ជាលើកទី២ កងទ័ពសៀមបានបែងចែកជាពីរកងពល កងពលទី១ មានចំនួន ៩០០០០ (៩មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ស្ដេចសៀមផ្ទាល់ ព្រះនាម ចក្រព័ត ចូលមកវាយយក [[ខេត្តបាត់ដំបង]] និង បង្ហួសវាយយក [[ខេត្ត ពោធិ៍សាត់]] កងពលទី២ មានចំនួន ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) ជាកងទ័ពជើងទឹក ដឹកនាំដោយ ពញ្ញាវាំងសាន វាយចូល [[ខេត្តកំពត]] ។ ព្រះចន្ទរាជា ទ្រង់ជ្រាបហើយត្រាស់បង្គាប់ឱ្យ ឧកញ៉ា ក្រឡាហោមកែវ កេណ្ឌរេហ៍ពល នាខេត្តបាសាក់ ព្រះត្រពាំង ក្រមួនស និងបាទី បន្ទាយមាស បានចំនួន ៦០០០០ (៦មុឺននាក់) ទៅច្បាំងតទល់ជាមួយទ័ពសៀមនៅសមរភូមិខេត្តកំពត ។

=== សមរភូមិ ពោធិ៍សាត់ (គ.ស ១៥៤៩) ===
'''Pursat Battlefield (AD 1549)'''

គ.សករាជ ១៥៤៩ កងទ័ពសៀមចំនួន ៩០០០០  (៩មុឺននាក់) បានវាយចូល [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] ខណៈ ដែលលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ដឹកនាំទ័ពចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) ទៅច្បាំងតទល់ជាមួយនិងទ័ពសៀម អស់ពេលជាច្រើនយាម ដោយចំនួនកងទ័ព និង គ្រឿងសឹកចម្បាំងរបស់សៀម ច្រើនជាងភាគីខាងលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ពេកណាស់ បើច្បាំងបន្តទៀតកងទ័ពនិងស្លាប់គ្មានសល់ លោកឧកញ៉ា ក៏សម្រេចចិត្តដកកងទ័ពថយ ទៅក្នុងបន្ទាយវិញ រីឯកងទ័ពស្លាប់អស់ប្រមាណ ២០០០០ (២មុឺននាក់) ដូចនេះកងទ័ពក្នុងបន្ទាយនៅសល់តែ ២មុឺននាក់ ប៉ុនណោះ កំពុងតែដាច់ស្បៀងនិងត្រូវបានកងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធ រីឯកងទ័ពជំនួយរបស់ព្រះចន្ទរាជា ២ថ្ងៃទៀតទើបមកដល់ ខេត្តពោធិ៍សាត់ ។ ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង បានមើលមកកងទ័ពរបស់ខ្លួន ឃើញទឹកមុខបាក់ស្បាតរបស់កងទ័ព បានគិតយ៉ាងល្អិតល្អន់អំពីក្បួនសឹកនេះ បើលើកនេះសៀមឈ្នះ ហើយយកបានតំបន់ ពោធិ៍សាត់នេះ សៀមនិង គម្រាមកំហែង ដល់អាណាចក្រលង្វែក ដូចនេះលោកផ្ទាល់និងពលីកម្ម ក្នុងសង្គ្រាមនេះ ។ លោកមឿង បានរៀបចំគម្រោងការមួយ ដោយឱ្យទាហ៊ានជំនិតៗ របស់លោក ដកកូនទាហាន ៤០០០ (៤ពាន់នាក់) ចេញពីជួរទ័ព រួចឱ្យផ្លាសសំលៀកបំពាក់ បន្លំជាមនុស្សចំបើង ទៅបង្កប់ខ្លួនក្នុងព្រៃ ជិតជំរំសៀម រួចលោកឱ្យរៀបចំ មនុស្សចំបើងដែលជាទីងមោង ពាក់នៅសំលៀកបំពាក់កងទ័ពវិញ  បន្ទាប់មកលោក ចាត់កូនទាហានឱ្យជីករណ្ដៅធំមួយ ជំរៅ ៨ ហត្ថ ៤ ជ្រុង ដោយស្មើនិង ៤ម៉ែត្រ ៤ជ្រុង ដាក់នៅចម្រូងលំពែង រួចឱ្យធ្វើរានទេវតា ៧ ថ្នាក់ដាក់បាយសី ទឹកអប់ និង គ្រឿងបូជា ហើយឱ្យធ្វើរាជព័ទ្ធជុំវិញ និង លេងភ្លេងថ្វាយទាំង៨ទិស ហើយលោក បាននាំគ្រួសាររបស់លោក ស្លៀកសម្លៀកបំពាក់ពណ៌ស ដោយពោលថា ខ្លួននិងសម្លាប់ខ្លួន ដើម្បីកេណ្ឌទ័ពខ្មោចឱ្យមកជួយក្នុងរយៈពេល ៧យាមទៀត ហើយប្រាប់ ឱ្យកងទ័ពទាំងអស់ត្រូវសម្រុកចេញពីការឡោមព័ទ្ធ ពេលដែលលោកនិងគ្រួសារលោតសម្លាប់ខ្លួនរួច ។ 

''(ការពិតទៅការពលីកម្ម របស់លោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង គ្រាន់តែជាការលើកទឹកចិត្តកងទ័ពឱ្យមានភាពអង់អាចក្លាហានក្នុងការប្រយុទ្ធជាមួយនិងទ័ពសៀមប៉ុនណោះ ហើយការពិតមិនមានព្រឹត្តិការណ៍នៃកងទ័ពខ្មោចចេញមកជួយច្បាំងនោះទេ ដោយសារតែឯកសារដើមបានសរសេរច្របល់បញ្ចូលគ្នា នូវរឿងព្រេងនិទាន តាមសាស្ត្រាស្លឹករឹតវត្តមួយចំនួន និង ព្រេងនិទាន ប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ ប៉ុនណោះដែលនាំឱ្យប្រវត្តិសាស្ត្រប្រទេសកម្ពុជា មានភាពស្រពិចស្រពិល និងច្របូកច្របល់ ចាប់ពីឆ្នាំ 1991 មករហូតដល់បច្ចុប្បន្ននេះ)'' ។ 

ចំណែកឯកងទ័ពសៀមត្រូវលើកទ័ពមកច្បាំងនូវរសៀលនេះ តែដោយសារ តែលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ធ្វើពិធីកេណ្ឌទ័ពខ្មោចឱ្យមកជួយក្នុងយប់នេះ ទើបភាគីទ័ពសៀមរងចាំដល់វេលាព្រលប់ទើបនាំទ័ពវាយលុកជំរំវិញ ព្រោះពួកសៀមមិនជឿថាមានកងទ័ពខ្មោចមកជួយនោះទេ ហើយពួកសៀមមិនបានដឹងថានេះជាការពន្យាពេលរបស់លោកមឿងនោះទេ ។ នៅពេលព្រលប់ សៀមបានលើកទ័ពចូលជុំរំកងទ័ពលោកមឿង តែមិនមានកងទ័ពខ្មែរនោះទេ មានតែមនុស្សចំបើងដែលបន្លំស្លៀកពាក់ជាទាហាន យល់សេចក្ដីដូចនេះ មេទ័ពរងខ្មែរ ឧកញ៉ាចក្រី បញ្ជារឱ្យបាញ់ព្រួញភ្លើង ដុតសម្លាប់កងទ័ពសៀម ឆេះស្លាប់អស់ជាច្រើន ច្បាំងគ្នាពីព្រលប់ដល់យប់អាធ្រាត កងទ័ពចំបើងខ្មែរដែលបង្កប់ក្នុងព្រៃ ៤០០០ នាក់ ចូលទៅវាយដុតជុំរំស្បៀងកងទ័ពសៀម ភ្លើងឆាបឆេះទាំងមុខទាំងក្រោយ កងទ័ពសៀម ស្មានតែភាគីខ្មែរមានទ័ពជំនួយក៏ចាប់ផ្ដើមជ្រួច្របល់បែកទ័ព ឧកញ៉ាចក្រី ក៏ប្រកាសឱ្យកងទ័ពទាំងអស់កាប់សម្លាប់កងទ័ពសៀមដល់ អូរស្វាយដូនកែវ [[ខេត្តបាត់ដំបង]]  ហើយកងទ័ពសៀមក៏បានបោះជុំរំនៅទីនោះ ២ថ្ងៃបន្ទាប់ពី កងទ័ព ២០,០០០០ (២សែននាក់) បូករួមទាំង ដំរី ៥០០ និង សេះចម្បាំង ៥០០០ ដែលដឹកនាំដោយ ព្រះចន្ទរាជា ផ្ទាល់បានមកដល់ ខេត្តពោធិ៍សាត់ ដើម្បីត្រៀមធ្វើសង្គ្រាមបណ្ដេញកងទ័ពសៀម ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

=== សមរភូមិ បាត់ដំបង (បរាជ័យកងទ័ពសៀម) ===
'''Battambang Battlefield (Defeat of Siamese army)'''

ក្នុង គ.សករាជ ១៥៤៩ ដដែល កងទ័ព ២០,០០០០ (២សែននាក់) របស់ ព្រះចន្ទរាជា បានវាយសម្រុកទៅកាន់កងទ័ពសៀមនៅ សមរភូមិ [[បាត់ដំបង]] ដំរីចម្បាំងរបស់ ព្រះចន្ទរាជា បានទៅប្រជល់និង ដំរីចម្បាំងរបស់ ស្ដេចសៀម ចក្រព័ត្ត ហើយព្រះចន្ទរាជា បានហក់ទៅចាក់សម្លាប់ស្ដេចសៀម សោយទីវង្គតនៅលើខ្នងដំរី បរាជ័យកងទ័ពសៀម សមរភូមិបាត់ដំបង កងទ័ពលង្វែក បានរឹបអូសយក ដំរីសឹក ៩០ ក្បាល បានសេះ ៤៥០ ក្បាល បានដាវកាំភ្លើង គ្រឿងសស្ត្រាវុធ រទេះគោ រទេះចម្បាំងជាច្រើន ហើយចាប់បានកងទ័ពសៀមជាឈ្លើយសឹកប្រមាណ ១០០០០ (១មុឺននាក់) កងទ័ពសៀមសរុប ១៤,០០០០ (១៤មុឺននាក់) ដែលលើកមកឈ្លានពានអាណាចក្រលង្វែក ទាំងជើងគោក និង ជើងទឹក បានបាត់បង់អស់ ៩០០០០ (៩មុឺននាក់) ហើយសៀមសល់កងទ័ព ប្រមាណជា ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) ប៉ុនណោះបានដកទ័ពទៅដល់ អាងសិលា នាព្រំប្រទល់ខ្មែរសៀម បរាជ័យដ៏ធ្ងន់ធ្ងរនេះ កងទ័ពសៀមមិនបានលើកមកឈ្លានពានកម្ពុជាទៀតនោះទេ ផ្ទុយទៅវិញ វាជាពេលវេលា ដែលកងទ័ពលង្វែក បានវាតទីដណ្ដើមទឹកដីខ្លួនមកវិញ ហើយរឹបយកបាន អណាខែត្រទាំង ១៣ ពីសៀមផងដែរ ជ័យជំនះដ៏ធំធេងនេះ ប្រជានុរាស្ត្រ បានដាក់រហ័សនាម ព្រះចន្ទរាជា ថា៖ ស្ដេចនៃសឹកសង្គ្រាម ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

== ឯកសារយោង ==</text>
      <sha1>h3jtoeb02eu7p9kifua2gfcgs2mt033</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>282506</id>
      <parentid>282505</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T13:50:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Camhistory</username>
        <id>36281</id>
      </contributor>
      <comment>/* ចម្បាំងខ្មែរសៀម លើកទី១ */បានផ្ទៀងផ្ទាត់ចុងក្រោយឯកសារយោង នៃឆ្នាំ ព.សករាជ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67425" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;width:1em;&quot;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #7851A9;&quot; colspan=&quot;2&quot;|&lt;p style=&quot;font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;&gt; ព្រះចន្ទរាជា &lt;/p&gt;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
| colspan=&quot;2&quot; |
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #ABCDEF;&quot; colspan=&quot;5&quot; | Chan Reachea Army 16th Century.
|- style=&quot;background: #f1f5fc;&quot;
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រជ្ជកាល'''
| ១៥១៦-១៥៦៦ 
([[អាណាចក្រលង្វែក]])
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រាជសម័យ'''
|[[សម័យកាល​លង្វែក​]]
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''គ្រងរាជ'''
|​ ១៥១៦
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ព្រះនាមពេញ'''
|ព្រះរាជអង្ការ ខត្តិយាមហាចន្ទរាជា
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''មរណៈនាម'''
| ព្រះបរមចន្ទរាជា
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ក្សត្រមុន'''
| [[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]]
(ហ្លួងព្រះស្ដេចកន)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រាជបន្ត'''
| [[ព្រះបរមរាជាទី២]] 
(បរមិន្ទរាជា)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''សន្តិវង្ស'''
| រាជវង្សចតុមុខ អំបូរខ្មែរ 
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ប្រសូត្រ'''
| ១៤៨៦ 
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ចូលទីវង្គត់'''
| ១៥៦៧ (ជន្មាយុ)​
៨១ ឆ្នាំ
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ជំនឿសាសនា'''
| [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ 
និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿ
ជំនឿ​លើទេវតា (Theravada) 
|}

'''ព្រះចន្ទរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Chan Reachea) (Kh-pronoun: Preah Chant Reachea) ([[ថៃ]]៖ Record: Chandra Raja) (ប្រ.ស|គ.ស ១៤៨៦-១៥៦៧) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ [[រាជធានីលង្វែក]] គ.សករាជ ១៥២៩ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា &quot;សម្ដេចព្រះរាជអង្ការ ខត្តិយាមហាចន្ទរាជា&quot; និងបានប្រកាសរាជ [[សម័យកាលលង្វែក]] នៃ [[អាណាចក្រលង្វែក]] ។​&lt;ref&gt; Helen Ibbitson Jessup, Sāramandīr Jāti Kambujā (2006) [https://books.google.com.kh/books?id=eiQWAQAAIAAJ&amp;q=%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;dq=%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjpjJ-C697zAhWcyzgGHVD6CtYQ6AF6BAgLEAM Chefs d'œuvre du Musée national du Cambodge], Publisher: Friends of Khmer Culture p.112 [[ISBN]]: 9995083604 &lt;/ref&gt;

== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''

ព្រះចន្ទរាជា កើតនៅរាជធានីចតុមុខ កើតឆ្នាំ ១៤៨៦ នៃគ.សករាជ​ ព្រះអង្គ ​គឺជាព្រះបុត្រាទី២ នៃព្រះបាទ 
[[ព្រះធម្មរាជាទី២]] ដែលត្រូវជាប្អូនប្រុសបង្កើត ម្ដាយទីទៃជាមួយ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ដែលបានសោយរាជ្យនៅរាជធានីទួលបាសាន [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ។ ព្រះចន្ទរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាចន្ទរាជា ជាចៅហ្វាយស្រុកចតុមុខ នៅវ័យ ២៤ ឆ្នាំ ព្រះអង្គ​ត្រូវបង្ខំចិត្តចាកចេញពីចតុមុខ ដោយការនិរទេសព្រះអង្គ ក្នុងឆ្នាំ ១៥០៩ នៃគ​.សករាជ ទៅកាន់តំបន់ទេពបុរី (តំបន់ព្រំដែនខ្មែរ-សៀម បច្ចុប្បន្ន​ជា ក្រុង [[បាងកក]]​) តាមការស្នើសុំរបស់ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ដែលយល់សុបិន្តឃើញនាគពីរក្បាល ហោះហើរមកពាំឆ្វេទឆត្ររបស់ព្រះអង្គ ដែលទ្រង់យល់ឃើញថា វាជាការគំរាមកំហែងនៃរាជ្យបល័ង្ក របស់ព្រះអង្គ ដែលម្នាក់ទៀត ជាហ្លួងព្រះស្ដេចកន ។ ជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ របស់ព្រះចន្ទរាជា នៅតំបន់ព្រំដែនខ្មែរ-សៀម  ព្រះអង្គ បន្លំខ្លួនចូលធ្វើជាក្រមការខាងទាក់ដំរីថ្វាយ ស្ដេចសៀមចក្រព័ត្ត ព្រះនាម &quot;បរមរាមាធិបតីទី២&quot; ។ នៅឆ្នាំ ១៥១២ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន លើកទ័ពវាយយករាជធានី ទួលបាសាន និងបានជ័យជំនះបណ្ដេញ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ចេញពីរាជធានី ទៅបោះបន្ទាយនៅស្រុកស្ទឹងសែន [[ខេត្តកំពង់ធំ]] ។ ព្រះស្រីសុគន្ធបទ បានផ្ញើចុតហ្មាយ ប្រាប់ដំណឹងពីការបះបោររបស់នាយកន ទៅកាន់ចន្ទរាជា និងបានប្រកាសតែងតាំង ព្រះចន្ទរាជា ជាមហាឧបរាជ ឱ្យយាងត្រឡប់មកជួយព្រះអង្គវិញ ។ ការយាងត្រឡប់មកវិញរបស់ព្រះចន្ទរាជា បានខ្ចីទ័ពសៀមចំនួន ៥,០០០ (៥ពាន់នាក់) ជាមួយនិងការចរចារប្រគល់ព្រះដង្វាយ ដោយការថ្វាយដំរីចំនួន ១០០ ក្បាល និង ពលទ័ព ៥,០០០ នាក់ទៅឱ្យព្រះចៅសៀមវិញ ទ័ពព្រះចន្ទរាជា បានធ្វើដំណើរមកដល់ [[ខេត្តបាត់ដំបង]] ចៅហ្វាយស្រុក នាមពញ្ញានោ បានថ្វាយពលចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) និងស្បៀងអាហារចំនួន ១០០ រទេះ ដល់ព្រះចន្ទរាជា ហើយទ្រង់បន្តដំណើរមកដល់ [[ខេត្តពោធិសាត់]] និងបានជួបពិភាក្សា ជាមួយចៅហ្វាយស្រុកឈ្មោះ ហ្មឺនពេជ្រ ដែលកាន់សិទ្ធទ័ព ចំនួន ៤០,០០០ នាក់ នៅ &quot;បន្ទាយហ្មឺនជ័យ&quot; ដែលពេលវេលាមកដល់របស់ព្រះចន្ទរាជា ជាមួយនិងការរៀបចំយុទ្ធសាស្ត្រទ័ព ដើម្បីទៅជួយ &quot;ព្រះស្រីសុគន្ធបទ&quot; បានអូសបន្លាយដល់ ២ឆ្នាំ ដោយមើលឃើញពីការរៀបចំទ័ពយឺតយ៉ាវរបស់ ព្រះចន្ទរាជា ពោលក្នុងឆ្នាំ ១៥១៤ នៃគ.សករាជ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន បានលើកទ័ពជើងទឹក ជាមួយកាំភ្លើងធំ វាយចូលបន្ទាយស្ទឹងសែន [[ខេត្តកំពង់ធំ]] ពីយប់អធ្រាត និងបានធ្វើឃាត [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេល ហ្លួងព្រះស្ដេចកន ធ្វើឃាត &quot;ព្រះស្រីសុគន្ធបទ&quot; នៅបន្ទាយស្ទឹងសែន រួចមក គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង ៥ បានបាត់នាពេលនោះផងដែរ ទើបការឡើងសោយរាជ្យផ្លូវការណ៍ របស់នាយកន ត្រូវពន្យាពេល ២ឆ្នាំ ដើម្បីរងចាំ គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង​៥ ថ្មីធ្វើរួច ។ នៅទីបំផុត ហ្លួងព្រះស្ដេចកន បានប្រកាសសោយរាជ្យជាផ្លូវការណ៍ ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៦ នៃគ.​សករាជ ដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជ្យថា &quot;[[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]] ធិរាជរាមាធិបតី&quot; ហើយវាជាពេលដែលនាគពីរ ត្រូវមកប្រជែងឥទ្ធិពលគ្នា មួយជា ព្រះចន្ទរាជា ជាស្ដេចនៃអាណាចក្រខាងលិច និង ហ្លួងព្រះស្ដេចកន ជាស្ដេចនៃអាណាចក្រខាងកើត ដែលបានយក [[ទន្លេមេគង្គ]] ខ័នបែងចែកទឹកដីជា ២ចំណែក តាមបណ្ដោយខ្សែរទឹកហូរ ដែលបានអូសបន្លាយសង្គ្រាមអស់ពេល ១ទស្សវតន៍ (១០ឆ្នាំ) ។&lt;ref&gt; Mak Phoeun (1988) 
 [https://books.google.com.kh/books?id=AEJvAAAAMAAJ&amp;q=%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;dq=%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjxw46jt-DzAhWVfd4KHSORA3c4ChDoAXoECAkQAw Chroniques royales du Cambodge: De Bañā yāt à la prise de Laṅvaek : de 1417 à 1595] Publisher: Ecole française d'Extrême-Orient, Original from the University of Michigan, [[ISBN]]: 2855395372 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅ ទួលបានសាន == 
'''Battle at Tuol Basan'''

ក្រោយពេល [[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]] ឡើងសោយរាជ្យនៅ
រាជធានីទួលបាសាន បានរយៈពេល ៣ខែ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ព ចំនួន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយឡោមព័ទ្ធ បណ្ដេញ ព្រះស្ដេចកន ចេញពី រាជធានីទួលបាសាន ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៦ នៃ.គសរាជ ។ ព្រះស្ដេចកន និងកងទ័ពបានភៀសខ្លួនទៅភាគខាងកើត ទៅបោះបន្ទាយថ្មីមួយត្រង់ ចន្លោះដូនតី
នា [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] និងបានបង្កើតរាជធានីថ្មី ឈ្មោះថា &quot;ស្រឡប់ដូនតី ពិជ័យព្រៃនគរ&quot; បន្ទាយថ្មីព្រះស្ដេចកន មានកំពែងព័ទ្ធជុំវិញ រាងបួនជ្រុង មានដាំដើមឬស្សីកំរាស ២សិន ដោយស្មើនិង (80m) និងមានកម្ពស់ ១៥ហត្ថ ដោយស្មើនិង កម្ពស់ (7.5m) និងមានប្រវែងសរុប (2.5km) ដែលជាបន្ទាយការពារដ៏រឹងមាំមួយ មិនងាយនិងវាយចូលបំបែកបាន ។ មួយឆ្នាំបន្ទាប់ពី ហ្លួងព្រះស្ដេចកន វាយបកត្រឡប់ទៅកាន់ ព្រះចន្ទរាជា និងបានដុតបំផ្លាញរាជធានីទួលបាសាន ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៧ នៃគ​.សករាជ ហើយព្រះចន្ទរាជា និងកងទ័ពបានដកត្រឡប់ទៅបន្ទាយនា [[ខេត្តពោធិសាត់]] វិញ ក្នុងឆ្នាំ​ដដែលស្ដេចទាំងពីរបានបើកកិច្ចចរចាររកសន្តិភាពមិនធ្វើសង្គ្រាម ដើម្បីទុកពេលប្រមូលស្បៀង និងបង្កើនកងទ័ពឡើងវិញ ដែលផ្អាកការធ្វើសង្គ្រាមនិងគ្នា ៣ឆ្នាំ រហូតដល់ឆ្នាំ ១៥២០ នៃគ.សករាជ ទើបទ័ព 
ព្រះស្ដេចកន បើកការវាយប្រហារជាមុនទៅលើ ព្រះចន្ទរាជា ត្រង់ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ។​&lt;ref&gt; Bhun Khol (1994) 
 [https://books.google.com.kh/books?id=W1dQAQAAMAAJ&amp;q=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9F%81%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9E%93&amp;dq=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9F%81%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9E%93&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjAx9_R1uLzAhVB6mEKHZS_CNkQ6AF6BAgEEAM Pravatti vidyā saṃrâp pathamsiksā], Publisher: Griḥsthān Poḥbumb Phsāy Qâpraṃ, Original from University of California, Berkeley p.138 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅកំពង់ឆ្នាំង ==
'''Battle at Kampong Chhnang'''

ក្រោយផ្អាកសង្គ្រាម៣ឆ្នាំ ពីឆ្នាំ (១៥១៧-១៥២០) ព្រះស្ដេចកន បានប្រមូលកងទ័ពចំនួន ១២០,០០០ (១២មុឺននាក់) និងបានចែកជាពីរកងពល ដែលកងពលទី១ មានចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; ឱ្យទៅបោះបន្ទាយនៅ ស្រុកសំរោងទង (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]]) និង កងពលទី២ មានចំនួន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព ខ្លាំងពូកែរបស់ព្រះស្ដេចកន នាម &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ឱ្យទៅបោះបន្ទាយនៅ ភូមិជ័យសួគ៌ (បច្ចុប្បន្នជា វត្តវិហារសួគ៌ [[ខេត្តកណ្ដាល]]) ។ ក្រោយប្រមូលកងទ័ពដ៏សំបើម កងទ័ពព្រះស្ដេចកន ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; បានចេញពីសំរោងទង បើកការវាយប្រហារជាមុនទៅលើ ព្រះចន្ទរាជា ត្រង់ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ពេលនោះមេទ័ព ២រូប របស់ព្រះចន្ទរាជា នាម &quot;ឧកញាចក្រីកែវ&quot; និង &quot;ឧកញ៉ា​វង្សាអគ្គរាជ&quot; បានដឹកនាំទ័ព ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) មកចេញច្បាំងតទល់ យ៉ាងខ្លាំងក្លា ស្នូរសម្លេងព្រួញដាវលំពែង និងស្នូរកាំភ្លើងធំ លាន់រំពងពេញសមរភូមិកំពង់ឆ្នាំង រំពេចនោះ កងទ័ពជំនួយ របស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលបង្កប់ខ្លួនក្នុងព្រៃចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ផ្សេងទៀត បូករួមនិងដំរីចម្បាំង ចំនួន ១៤០ក្បាល ដែលនៅពីខាងក្រោយកងទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; របស់ព្រះស្ដេចកន បានសំរុកចេញមកវាយគាបទ័ពព្រះស្ដេចកន ឱ្យបែកបាក់បរាជ័យ រត់ភៀសខ្លួនទៅបោះបន្ទាយនៅ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅ​ចតុមុខ ==
'''Battle at Chaktomuk'''

មួយឆ្នាំ​បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមនៅ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ព្រះចន្ទរាជា ត្រាសបង្គាប់ ឱ្យមេទ័ពចំនួន ២រូប គឺមេទ័ព &quot;ឧកញាចក្រីកែវ&quot; និង &quot;ឧកញ៉ា​វង្សាអគ្គរាជ&quot; ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយកបន្ទាយចតុមុខ ដែលមានកងទ័ព របស់ព្រះស្ដេចកន ចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) នៅឈរជើងចាំការពារតំបន់នេះ ដែលដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; ។ ចំនួនកងទ័ព របស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលលើស ២ដង នៃចំនួនទ័ពព្រះស្ដេចកន បានវាយបែកសមរភូមិចតុមុខ (Chaktomuk Battlefield) ក្នុងឆ្នាំ ១៥២១ នៃគ.សករាជ ហើយកងទ័ពព្រះចន្ទរាជា បានចេញបង្ហួសទៅវាយយក [[ស្រុកបាទី]] (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តតាកែវ]]) បន្ថែមទៀត ក្រោយមក ព្រះចន្ទរាជា បានប្រកាសឱ្យ ចៅហ្វាយស្រុកនាតំបន់ [[កម្ពុជាក្រោម]] ទាំងអស់ ត្រូវរក្សាទ័ពឱ្យនៅអព្យាក្រិត បើពុំនោះទេព្រះអង្គនិងច្បាំងស្លាប់រស់ដល់ទីបញ្ចប់ក្នុងសង្គ្រាមនេះ ។​&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 2], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅទន្លេមុខបួន ==
'''Battle on the Four Rivers'''

'''(ហេតុដែលនាំឱ្យហៅទន្លេច្រាបឈាម!)''' 

'''(Reasons to call the bloods river! )'''

ក្រោយពេលដែល ព្រះស្ដេចកន ដឹងថា ក្មួយរបស់ខ្លួន &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; បានស្លាប់ក្នុងបន្ទាយចតុមុខ ដោយទ័ពព្រះចន្ទរាជា ព្រះអង្គ​ទ្រង់ពិរោធ (ខឹង) ជាខ្លាំងបានផ្ញើចុតហ្មាយទៅមេទ័ពធំរបស់ខ្លួន &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ដែលបោះទ័ពនៅ ភូមិជ័យសួគ៌ [[ខេត្តកណ្ដាល]] ឱ្យលើកទ័ពទៅសងសឹកឱ្យខ្លួនជាប្រញាប់ ក្នុងឆ្នាំ ១៥២២ នៃគ.សករាជ កងទ័ព ពញ្ញាកៅ ចំនួ​ន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) បានឆ្លងទន្លេមកត្រើយខាងលិច ពញ្ញាកៅ បានចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់)​ ជាទ័ពជើងគោក ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ស្រាល&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; លើកទៅបង្កប់នៅ [[បឹងពោងពាយ]] ខាងជើងភ្នំពេញ ចំណែកឯ ពញ្ញាកៅផ្ទាល់ ដឹកនាំកងទី២ ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) ជាមួយនិងទូកចម្បាំង ៦០ គ្រឿង វាយចូលចំណតផែទូក របស់ព្រះចន្ទរាជា​នៅ ជ្រោយពន្លា (បច្ចុប្បន្នជា [[ជ្រោយចង្វា​រ]]) កងទ័ព​ជើងទឹក ពញ្ញាកៅ មានភាពខ្លាំងក្លាណាស់បានដេញវាយទ័ពជើងទឹករបស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលដឹកនាំដោយ មេទ័ព &quot;វិបុលរាជ&quot; និង មេទ័ព &quot;ប្រទសរាជ&quot; ទៅដល់តំបន់ព្រែកព្នៅ ទើបមេទ័ពធំរបស់ ព្រះចន្ទរាជា​ នាម &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; ដែលតាំងបន្ទាយនៅព្រែកតាទែន បានចេញមកជួយទ័ព &quot;វិបុលរាជ&quot; និង &quot;ប្រទសរាជ&quot; ។​ ពញ្ញាកៅ ឃើញដូច្នេះ ក៏ប្រើល្បិចធ្វើជាចាញ់ដកថយទៅក្រោយវិញដើម្បី ឱ្យ &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; មកដេញតាមកងទ័ពខ្លួន ។ &quot;ពញ្ញា​ស្រាល&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; ដែលបង្កប់នៅ [[បឹងពោងពាយ]] ខាងជើងភ្នំពេញ យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏លើកទៅវាយគាបទ័ព &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; ពីក្រោយត្រង់ទន្លេមុខបួន នៅទីបំផុតក៍ធ្វើឃាត ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ បាននៅពេលនោះ (បច្ចុប្បន្នបូជនីដ្ឋាន ពញ្ញាហ្មឺនពេជ្រ ឬ ហៅតាពេជ្រ នៅជាប់និង បូជនីយ​ដ្ឋាន ព្រះអង្គដង្កើ មុខព្រះបរមរាជវាំង សព្វថ្ងៃនេះ) ហើយទន្លេមុខបួន ដែលពោពេញទៅដោយការបង្ហូរឈាម ត្រូវបានអ្នកស្រុកទីនោះហៅថា &quot;ទន្លេច្រាបឈាម&quot; ។ ​&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;

== សមរភូមិកំពង់ចាម (គ.ស ១៥២៣) ==
'''Kampong Cham Battlefield (AD 1523)'''

ក្រោយពេលដែល &quot;ពញ្ញាកៅ​&quot; ទទួលជ័យជំនះនៅទន្លេមុខបួន ទ័ពរបស់ខ្លួន បានដាច់ស្បៀង និងនឿយហត់ជាច្រើនថ្ងៃផងនោះ បានសំរេចចិត្តទៅបោះបន្ទាយនៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ដែលមានទ័ពសេសសល់ត្រឹមតែ ១០,០០​០ (១មុឺននាក់) ប៉ុនណោះ ។ ចំណែក​ឯខាង ព្រះចន្ទរាជា ដែលទទួលបានដំណឹងពីការមរណៈភាពលោក &quot;ពញ្ញាហ្មឺនពេជ្រ&quot; មានភាពតក់ស្លុត និង ឈឺព្រះទ័យជាខ្លាំង ព្រះអង្គបានថ្វាយមរណៈនាមទៅលោកថា &quot;ចៅពញ្ញាសួគ៌ាលោក&quot; ។ បន្ទាប់មកបានតែងតាំងលោក &quot;ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង&quot; ជាប្រមុខមេទ័ពធំជំនួសវិញ លោកឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ល្បីខាងយុត្តិសាស្ត្រសឹកសង្គ្រាម និងការដឹកនាំទ័ព ។ ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ​.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានចាត់កងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ដឹកនាំដោយព្រះអង្គផ្ទាល់ បានយាងចេញជិះទូកចម្បាំងទីនាំង ឈ្មោះ &quot;សារ៉ាយអណ្ដែត&quot; និងទូកចម្បាំង ចំនួន៣០០ គ្រឿងទៀត ទៅប្រមូលផ្ដុំទ័ពនៅខេត្តសន្ទុក (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តកំពង់ធំ]]) ដែលមានចំនួន ៥៥,០០០ (៥មុឺន ៥ពាន់នាក់) រីឯកងទី២ មានចំនួន ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ទៀតដឹកនាំដោយ &quot;ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង&quot; ចេញទៅវាយបន្ទាយទ័ព &quot;ពញ្ញាកៅ​&quot; នៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ព្រមគ្នាតែម្ដង ។ ដំណឹងប្រកាសសង្គ្រាម របស់ព្រះចន្ទរាជា បានជ្រាបទៅដល់ [[ព្រះស្ដេចកន]] ទ្រង់បានប្រមូលទ័ពសេសសល់ ៨០,០០០ (៨មុឺននាក់) ចែកចេញជា ប្រាំកងពល កងទី១ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ព្រំវៀង&quot; មានចំនួន ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) ជាកងទ័ពជួរមុខ កងទី២ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ពេញ&quot; មានចំនួន ១០,០០​០ (១មុឺននាក់) កងទី៣ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​នួន&quot; មានចំនួន ១០,០០​០ (១មុឺននាក់) កងទី៤ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាទន់&quot; មានចំនួន ១០,០០​០ (១មុឺននាក់) ជាកងទ័ពជួរក្រោយ និងកងទី៥ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាផាតស្រាល&quot; និង &quot;ពញ្ញាវិបុលរាជ&quot; មានចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ជាមួយនិងទូកចម្បាំង ៣០០ គ្រឿង ជាកងទ័ពជើងទឹក ចេញទៅការពារបន្ទាយនៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] ដែលជាទីតាំងនៃសមរភូមិកំពង់ចាម ។ រីឯព្រះស្ដេចកនកាន់ទ័ព ហ្លួងដោយផ្ទាល់ ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) និងចាត់ឱ្យ មេទ័ព​ធំ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; ដឹកនាំទ័ព ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) បូករួមទាំងទ័ពហ្លួងបាន ចំនួន ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) នៅចាំការពារបន្ទាយ &quot;ស្រឡប់ពិជ័យ&quot; នា [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] ។ ដូចនេះ​កងទ័ពសរុបដែលការពារបន្ទាយ ស្រុកកំពង់សៀម របស់ព្រះស្ដេចកន មានចំនួន ៦៥,០០០ (ជាង ៦មុឺននាក់) នៅទីបំផុតកងទ័ពជាង ១សែននាក់ របស់ព្រះចន្ទរាជា បានវាយបែកបន្ទាយ ស្រុកកំពង់សៀម នៃសមរភូមិកំពង់ចាម ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ.សករាជ ។​&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;​

== ព្រះចន្ទរាជា និង ព្រះស្រីជេដ្ឋា នៃសង្គ្រាមចុងក្រោយ ==
'''Chan Reachea &amp; Srei Chedtha of Final War'''

ក្រោយពេល ​ព្រះចន្ទរាជា និង ព្រះស្រីជេដ្ឋា ធ្វើសង្គ្រាមយ៉ាងធំនៅសមរភូមិ ស្រុកកំពង់សៀម កងទ័ព​ទាំងសងខាង បានខូចខាតសំភារៈសឹកអស់ជាច្រើន ដូចនេះ​ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ.សករាជ ស្ដេចទាំង២ បានចាត់បេសកជន ទាំងសងខាង​ឱ្យទៅបញ្ជារទិញ កាំភ្លើងធំ (Cannons) ពីពួក &quot;ប៉តទុយហ្គេស&quot; (Portuguese) នៅជ្រោយម៉ាឡាកា (Malacca) នាឧបទ្វីប​ម៉ាឡេ (Malay Peninsula) ដែលត្រូវ បាន (Record ទុកដោយប្រវត្តិវិទូ នៅស.វទី១៦​) &lt;ref&gt; Mamitua Saber, Dionisio G. Orellana (1977) [https://books.google.com.kh/books?id=1U4cAQAAMAAJ&amp;q=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;dq=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiyp4zR7vTzAhVNIIgKHUeYAI8Q6AF6BAgDEAM Comparative Notes on Museum Exhibits in Singapore, Malaysia, Indonesia, Brunei, Macao, and the Philippines: A Report to the Ford Foundation on Travelling Symposium for Southeast Asia Museum Development, April-May, 1971], Publisher: Aga Khan Museum, Mindanao State University, Original from the University of Michigan p.354 &lt;/ref&gt; &lt;ref&gt; Contributor: James Richardson Logan (1851) [https://books.google.com.kh/books?id=PkhFAQAAMAAJ&amp;dq=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;source=gbs_navlinks_s The Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia, Volume 5], Publisher: Kraus Reprint, Original from Cornell University. &lt;/ref&gt; ខាងព្រះចន្ទរាជា បញ្ជារទិញបាន កាំភ្លើងធំ ១០០ (១រយដើម) និងកាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ១០០០ (១ពាន់ដើម​) ទុករក្សាក្នុងបន្ទាយ ចំណែកឯ ព្រះស្រីជេដ្ឋា បញ្ជារទិញបាន កាំភ្លើងធំ ១៥០ (១រយហាសិបដើម) និងកាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ២០០០ (២ពាន់ដើម​) ទូកសំពៅខាងព្រះស្រីជេដ្ឋា ដែលដឹកកាំភ្លើងធំ ១៥០ដើម និង កាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ២០០០ (២ពាន់ដើម​) ត្រូវបានស្ទាក់ចាប់បាន នៅ ស្រុកពាម (ពួកដាយវៀតហៅ៖ ម៉ាងខម) (Đại Việt call: Mán Khảm) មានន័យថា &quot;ពាមខ្មែរ&quot; នា [[កម្ពុជា​ក្រោម]] ហើយក្រមការខេត្តបានបញ្ជូនថ្វាយ ព្រះចន្ទរាជា ដូចនេះខាង ព្រះស្រីជេដ្ឋា មិនមានសញ្ញវុធសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់កងទ័ពនោះទេ ។ &lt;ref&gt; Eng Suth (2001) 
[https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 &lt;/ref&gt;

=== សមរភូមិ​ទន្លេបិទ (គ.ស ១៥២៤) ===
'''Tonle Bet Battlefield (AD 1524)'''

ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៤ នៃគ.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ព ១៣៥,០០០ (ជាង១៣មុឺននាក់) ចែកចេញជា បួនកងពល កងពលទី១ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាភក្ដី&quot; លើកទ័ព ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) លើកទៅស្ទាក់កងទ័ព &quot;ពញ្ញាកំហែង&quot; ដែលជាឪពុកក្មេកព្រះស្ដេចកន ដែលកាន់ទ័ពនៅស្រុក សៀមប៉ោយ (បច្ចុប្បន្នជា [[ស្រុកសៀមប៉ាង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង]]) ដែលមាន ចំនួន ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) កុំឱ្យលើកមកជួយ ព្រះស្ដេចកនបាន ។ កងទី២ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាទេព&quot; លើកទ័ព ចំនួន ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) វាយចូលសមរភូមិ​ទន្លេបិទ ចំពីមុខផ្លូវទៅបន្ទាយ &quot;ស្រឡបពិជ័យ&quot; កងទី ៣ ដឹកនាំដោយ &quot;ព្រះចន្ទរាជា&quot; ផ្ទាល់ ចំនួន ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) ជាទ័ពជំនួយបោះនៅស្រុកកំពង់សៀម កងទី៤ ដឹកនាំដោយ &quot;ឧកញ៉ាមហាមន្ត្រី&quot; ចំនួន ៥,០០០ (៥ពាន់នាក់) ចេញទៅបង្កប់នៅ [[ខេត្តព្រៃវែង]] ។ កងទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; ចំនួន ៤មុឺននាក់ ក៏ប្រទះនិងទ័ព ព្រះស្ដេចកន ចំនួន ២មុឺននាក់ ដែលបោះបន្ទាយនៅ ទន្លេបិទ​ ទ័ពទាំងពីរ បានច្បាំងគ្នាពេលវេលាព្រឹក រហូតដល់ថ្ងៃរសៀល ទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; ក៏ឡោមព័ទ ទ័ពព្រះស្ដេចកនជាប់ ពេលនោះ ដំណឹងច្បាំងគ្នានៅសរមភូមិទន្លេបិទបានទៅដល់ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ដែលកំពង់យាមការក្នុង &quot;បន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ&quot; ដឹងដំណឹងដូចនេះ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ប្រញាប់​ដកទ័ព ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ពីក្នុងបន្ទាយចេញទៅជួយព្រះស្ដេចកន យ៉ាងប្រញាប់ ទុកឱ្យ &quot;ជហ្វាវាំងជុំ&quot; ដែលមានទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) នៅចាំការពារបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ ។ កងទ័ព &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; បានទៅជួយរំដោះ ព្រះស្ដេចកន ទាន់ពេល ដោយកងទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; បិទផ្លូវខាងក្រោយជាប់ ព្រះស្ដេចកន និង ពញ្ញាកៅ បានវាយសម្រុកចេញទៅមុខមកដល់ [[ខេត្តព្រៃវែង]] ក៏ប្រទះនិងទ័ពបង្កប់ ៥,០០០ (៥ពាន់នាក់) របស់ &quot;ឧកញ៉ាមហាមន្ត្រីបែន&quot; វាយស្ទាក់ពីមុខ ពញ្ញាកៅ​ឃើញដូចនេះ ក៏ឱ្យព្រះស្ដេចកន ស្រូតទៅបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យមុន ខ្លួននៅចាំច្បាំងការពារជាមួយ &quot;ឧកញ៉ា​បែន&quot; ហើយពញ្ញាកៅ ក៏ចោលលំពែងត្រូវ &quot;ឧកញ៉ា​បែន&quot; ស្លាប់ក្នុងពេលនោះ ហើយក៏ត្រឡប់មកដល់ក្នុងបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យវិញ ចំណែកឯ ទ័ពឪពុកក្មេក ព្រះស្ដេចកន &quot;ពញ្ញាកំហែង&quot; ត្រូវទ័ព &quot;ពញ្ញាភក្ដី&quot; វាយធ្វើឃាតបាននៅពេលនោះទៅ ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;​

=== ជ័យជំនះព្រះចន្ទរាជា (គ.ស ១៥២៥) ===

'''Victory of Chan Reachea (AD 1525)'''

ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកកងទ័ព ចំនួន ១៤០,០០០ (១៤មុឺននាក់) វាយចូលបន្ទាយ &quot;ស្រឡប់ពិជ័យ​&quot; របស់ ព្រះស្រីជេដ្ឋា ដែលមានកងទ័ព​យាមការ ចុងក្រោយក្នុងបន្ទាយតែ ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) ប៉ុនណោះ នៅសមរភូមិ [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] កងទ័ព ព្រះចន្ទរាជា​ បានឡោមព័ទ្ធ បន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ អស់វេលា ១៥ ថ្ងៃ ដោយបន្ទាយនេះខ្ពស់ពិបាកនិងវាយចូលពេក ព្រះចន្ទរាជា មានល្បិចមួយថា រាល់ជនទាំងឡាយណា ដែលអាចចាប់ ឬ សម្លាប់ស្ដេចកនបាន និងមានប្រាក់រង្វាន់ ហើយលើកយស័ក្តជាចៅហ្វាយស្រុកត្បូងឃ្មុំនេះ ក្រោយមន្ត្រីប្រកាសរាជសារនៅមុខបន្ទាយស្ដេចកនចប់ ប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក ព្រះស្រីជេដ្ឋា ក៏បានសោយទីវង្គត់ ដោយត្រូវប្អូនថ្លៃរបស់ខ្លួន នាម &quot;មន្ត្រី​ដូនកែវ&quot; លួចធ្វើឃាតដោយកាត់ក្បាល បូករួមទាំងពញ្ញាកៅ និងបក្សពួកទាំងអស់នៃមន្ត្រីជំនិតទាំង២៥នាក់ យកទៅថ្វាយ ព្រះចន្ទរាជា ដោយក្ដីអំណរនិងជ័យជំនៈនេះ តាមការសន្យា ទ្រង់បានលើកយ័ស្ដ &quot;មន្ត្រី​ដូនកែវ&quot; ជាពញ្ញាដូនកែវ មានឋានៈជាចៅហ្វាយស្រុកត្បូងឃ្មុំនេះ ចំណែកឯ​ក្បាលព្រះស្ដេចកន និងបក្សពួកទាំង២៥នាក់ ត្រូវបានយកទៅដោតនៅមុខកំពែងបន្ទាយ ស្រឡប់ពិជ័យ​នេះតែម្ដង ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;​

== ផែនដីព្រះចន្ទរាជា (គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦)==
'''Earth of Chan Reachea (AD 1516-1566) '''

ព្រះរាជពង្សាវតារភាគ២ របស់ព្រះរាជបណ្ណាល័យចុះលេខ គ.៥៣-៣ ហ្លួងព្រះស្ដេចកនសុគតក្នុងឆ្នាំកុរ នពស័ក ព.សករាជ ២០៧១, ត្រូវនិង គ.សករាជ ១៥២៥ ។ ក្រោយ ព្រះចន្ទរាជាបាន ជ័យជំនះលើស្ដេចកន ទ្រង់បានយាងត្រឡប់មកបន្ទាយហ្មឺនជ័យ នាខេត្រពោធិសាត់វិញ និងបានបង្គាប់ឱ្យសព្វមុខមន្ត្រី សាងសង់បន្ទាយរាជវាំងថ្មី នៅលង្វែក នា[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ដើម្បីគេចចេញពីការគំរាមកំហែងរបស់កងទ័ពសៀម ក្រុមមេការ ឱ្យជីកបុកឫសរៀបថ្ម ៦ហត្ថ ស្មើជម្រៅ ៣ម៉ែត្រ ជុំវិញបន្ទាយជា ៣ ជ្រុង ហើយលើកដីច្រុះក្ដារ ធ្វើជាបន្ទាយខាងលើនោះតម្កល់ ១៧ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ កម្រាស់ខាងលិច ១០ហត្ថ ស្មើនិងកម្រាស ៥ម៉ែត្រ ជើងទេរក្រោម ២២ហត្ថ ស្មើនិងកម្រាសជើងទេរ ១១ម៉ែត្រ ជុំវិញទាំង ៣ ជ្រុង &quot;ព្រោះជ្រុងទី៤ នោះគឺទន្លេ កំពែងបន្ទាយមាន ៥ជាន់ និងមានទ្វារធំ៨ ។ ទ្វារនីមួយៗ មានសើនមួយ ។ ទាំង៨សើននោះ កំពស់ ២២ ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់១១ម៉ែត្រ សម្រាប់ដាក់កាំភ្លើងធំ ចំជ្រុងទាំង ៤ មានប៉មកម្ពស់ ២៥ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់ ១២.៥ម៉ែត្រ សម្រាប់ឆ្មាំយាម និងដាក់កាំភ្លើងធំដូចគ្នា រីឯលើបន្ទាយជុំវិញនោះទ្រង់ឱ្យដាក់សុទ្ធតែកាំភ្លើងវែងបាញ់ច្រូងជុំវិញទាំង ៥ ជាន់ ។ ខាងមុខកំពែង ជាន់ទី១ ស្ដេចឱ្យធ្វើរោងសម្រាប់ដាក់ទ័ព ដំរី និងទ័ពសេះ ក្នុងកំពែងជាន់ទី១ ដដែរនេះ ដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងកាំភ្លើងធំ ។ ខាងកំពែងជាន់ទី២ តាំងថែវ ដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងកាំភ្លើងតូច និងធ្វើសាលាជំនុំក្ដី ដាក់សាលាដំបូងខាងឆ្វេង សាលាឧទ្ធរណ៍ខាងស្ដាំ ។ ខាងក្នុងកំពែងទី៣ តាំងថែវដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងដាវ កងផ្គាក់ ជាសេនាអាវុធខ្លី ។ ខាងកំពែងជាន់ទី៤ សាងដំណាក់រោងល្ខោន និង ព្រះពន្លាទតល្ខោន ។ នៅខាងក្នុងកំពែងទី៥ សាងដំណាក់ដាក់ព្រះបញ្ចក្សេត្រ គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង៥  និង ដំណាក់សំរិទ្ធ សម្រាប់ដាក់ព្រះរាជទ្រព្យ មានវិមានសម្រាន្តភិរម្យ សម្រាប់ក្រុមបារគូ ក្រុមបុរោហិត និងក្រុមមហាតលិក នៅក្នុងកំពែងជាន់ទី៥ ដដែរ នៅទ្វារយាម តាំងថែវឱ្យកំពូល ៥ មានជហ្វាដងក្ដារ សុទ្ធតែលាបម្រ័ក្សណ៍ ជាតិហិង្គុល បិទមាស មានសោភោណភ្លឺផ្លេកពន់ប្រមាណ ហើយធ្វើប្រាង្គមហាប្រាសាទមួយកំពូល ៥ ជាប្រាសាទសម្រាប់ព្រះមហាក្សត្រធិរាជផ្ទំសម្រាក មានសាងព្រះរាជមន្ទីរធំមួយ សម្រាប់ព្រះស្នំក្រមការប្រចាំយាម រាជមន្ទីរមួយទៀតមានកំពូល៣ជាន់ សម្រាប់ព្រះរាជបុត្រី មានសាងព្រះដំណាក់៥ខ្នង សម្រាប់ព្រះស្នំ និង ព្រះដំណាក់៥ខ្នងទៀត សម្រាប់ពួកអ្នកម្នាង រីឯព្រះដំណាក់២ខ្នងទៀត សម្រាប់អ្នកអង្គម្ចាស់ ហើយខាងក្រោយកំពែងនោះ ឱ្យតាំងឃ្លាំងស្រូវអង្ករ និងឃ្លាំងអំបិល ត្រីសាច់ ១៥ខ្នង ខាងត្បូងនិងខាងជើងកំពែងនោះ តាំងឃ្លាំងគ្រាប់រំសេវ១០ខ្នង ខាកើតព្រះរាជវាំង ឱ្យតាំង ឃ្លាំងសម្រាប់ដាក់ ព្រួញស្នារ ទុកការពារផ្នែកខាងក្រោយ ។ នៅគ្រប់ដំណាក់មានជីកស្រះស្រង់រងថ្លា សួនច្បារផ្កា ដំណាំ ក្រអូប ល្វឹងល្វើយ ល្អជាអនេក ប្លែកត្រកាលក្នុងព្រះរាជវាំង ដែលបានសាងសង់រួចក្នុងរយៈពេល ៣ឆ្នាំ ត្រូវបញ្ចប់ក្នុង គ.ស ១៥២៨ ។ បន្ទាយព្រះរាជវាំងថ្មីសាងបញ្ចប់រួចរាល់ហើយ ព្រះចន្ទរាជា ត្រាសបង្គាប់ឱ្យរើបន្ទាយចេញពី ពោធិ៍សាត់ មកតាំងនៅរាជធានីលង្វែក និងបង្គាប់ឱ្យដាំដើមឬស្សីព័ទ្ធជុំវិញបន្ទាយកម្រាស ២០សិន ដោយស្មើនិងកម្រាស ៤០០ម៉ែត្រ ដើម្បីការពារបន្ទាយ ហើយព្រះអង្គឡើងប្រកាសជាស្ដេចផែនដីលើកទី២ រាជសម័យលង្វែក នៃអាណាចក្រលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៩ នៃគ.សករាជ ដែលទ្រង់មានព្រះនាមក្នុងរាជថា &quot;ព្រះបរមខត្តិយាមហាចន្ទរាជា&quot; ។

== ចម្បាំងខ្មែរសៀម លើកទី១ ==
'''The First Khmer-Siamese War'''

ព.សករាជ ២០៧៤, គ.សករាជ ១៥៣០, ម.សករាជ ១៤៥១, ចុ.សករាជ ៨៩៧ ត្រូវនិងឆ្នាំឆ្នាំកុរ ឯកស័ក ក្រោយសៀមបានបញ្ចប់ជម្លោះរាជវង្ស ស្ដេចសៀមគ្រងរាជ្យថ្មីព្រះនាម ព្រះចៅចក្រព័ត្ត រាជាធិរាជ (Chakkraphat) បានចាត់បេសកជន ៣នាក់ ជាតំណាងទូត ឱ្យមកទារព្រះដង្វាយពី ព្រះចន្ទរាជា នាពេលនោះ ព្រះអង្គបានមានបន្ទូលឆ្លើយតបថា នគរកម្ពុជានាពេលនេះលែងចំណុះ ឱ្យនគរសៀមទៀតហើយ បើព្រះរាជាសៀមមិនសុខចិត្ត អាចមកសាកកម្លាំងនិងយើងបាន ។ មួយឆ្នាំ ក្រោយពេលកម្ពុជាមិនបញ្ជូនសួយសារអាករណ៍ ទៅកាន់នគរសៀម ឆ្នាំ១៥៣១ នៃគ.សករាជ ត្រូវនិងឆ្នាំជូតទោស័ក ស្ដេចសៀមបានលើកទ័ព ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) កាត់តាម នគររាជសីម៉ា (Nakhon Ratchasima) មកដល់ព្រំប្រទល់ខេត្ត មហានគរ (បច្ចុប្បន្នជាខេត្ត [[សៀមរាប]]) មេទ័ពសៀមព្រះនាម ពញ្ញាអុង ដំខាត់ ដែលជាបុត្រ របស់ក្សត្រខ្មែរនាម ព្រះស្រីរាជា ហើយត្រូវជាបងប្អូនជីដូនមួយ និង ព្រះចន្ទរាជា ផងដែរ ដែលធ្លាប់បានឱ្យទ័ពសៀម ដែលខ្ចី ចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ទៅកាន់ចន្ទរាជា បានលើកទ័ពមកឈ្លានពានកម្ពុជា យ៉ាងកម្រោល ពេលនោះ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ពលង្វែកទៅដោយផ្ទាល់ មានចំនួន ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) បូករួមនិង ទ័ពនៅមហានគរ មានចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) សរុបទាំងអស់មានចំនួន ៧០០០០ (៧មុឺននាក់) បានវាយបកត្រឡប់យ៉ាងខ្លាំងក្លាទៅកាន់កងទ័ពសៀម នៅត្រង់សមរភូមិស្ទឹងអង្គរ ហើយទីបំផុត កងទ័ពសៀមបានបរាជ័យ ដោយការបាក់ទ័ពរាបទាបអស់ ក្នុងជ័យជំនះដ៏អស្ចារ្យនេះ ព្រះចន្ទរាជា បានផ្លាសប្ដូរឈ្មោះខេត្ត មហានគរ ទៅជាឈ្មោះ [[ខេត្តសៀមរាប]] មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ចំណែកឯមេទ័ពសៀម ពញ្ញាអុង ដំខាត់ ក៏ត្រូវស្លាប់ដោយត្រូវកាប់និងស្នែងដាវទម្លាក់ពីលើខ្នងដំរីផងដែរ ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងខ្មែរសៀម លើកទី២ ==
'''Second Khmer-Siamese War'''

* មរណភាពលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង

ព.សករាជ ២០៩៥, គ.សករាជ ១៥៤៩, ម.សករាជ ១៤៧២, ចុ.សករាជ ៩១៤, សៀម បានលើកទ័ព ចំនួន ១៤,០០០០ (១៤មុឺននាក់) ចូលមកឈ្លានពានទឹកដីកម្ពុជា ជាលើកទី២ កងទ័ពសៀមបានបែងចែកជាពីរកងពល កងពលទី១ មានចំនួន ៩០០០០ (៩មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ស្ដេចសៀមផ្ទាល់ ព្រះនាម ចក្រព័ត ចូលមកវាយយក [[ខេត្តបាត់ដំបង]] និង បង្ហួសវាយយក [[ខេត្ត ពោធិ៍សាត់]] កងពលទី២ មានចំនួន ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) ជាកងទ័ពជើងទឹក ដឹកនាំដោយ ពញ្ញាវាំងសាន វាយចូល [[ខេត្តកំពត]] ។ ព្រះចន្ទរាជា ទ្រង់ជ្រាបហើយត្រាស់បង្គាប់ឱ្យ ឧកញ៉ា ក្រឡាហោមកែវ កេណ្ឌរេហ៍ពល នាខេត្តបាសាក់ ព្រះត្រពាំង ក្រមួនស និងបាទី បន្ទាយមាស បានចំនួន ៦០០០០ (៦មុឺននាក់) ទៅច្បាំងតទល់ជាមួយទ័ពសៀមនៅសមរភូមិខេត្តកំពត ។

=== សមរភូមិ ពោធិ៍សាត់ (គ.ស ១៥៤៩) ===
'''Pursat Battlefield (AD 1549)'''

គ.សករាជ ១៥៤៩ កងទ័ពសៀមចំនួន ៩០០០០  (៩មុឺននាក់) បានវាយចូល [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] ខណៈ ដែលលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ដឹកនាំទ័ពចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) ទៅច្បាំងតទល់ជាមួយនិងទ័ពសៀម អស់ពេលជាច្រើនយាម ដោយចំនួនកងទ័ព និង គ្រឿងសឹកចម្បាំងរបស់សៀម ច្រើនជាងភាគីខាងលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ពេកណាស់ បើច្បាំងបន្តទៀតកងទ័ពនិងស្លាប់គ្មានសល់ លោកឧកញ៉ា ក៏សម្រេចចិត្តដកកងទ័ពថយ ទៅក្នុងបន្ទាយវិញ រីឯកងទ័ពស្លាប់អស់ប្រមាណ ២០០០០ (២មុឺននាក់) ដូចនេះកងទ័ពក្នុងបន្ទាយនៅសល់តែ ២មុឺននាក់ ប៉ុនណោះ កំពុងតែដាច់ស្បៀងនិងត្រូវបានកងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធ រីឯកងទ័ពជំនួយរបស់ព្រះចន្ទរាជា ២ថ្ងៃទៀតទើបមកដល់ ខេត្តពោធិ៍សាត់ ។ ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង បានមើលមកកងទ័ពរបស់ខ្លួន ឃើញទឹកមុខបាក់ស្បាតរបស់កងទ័ព បានគិតយ៉ាងល្អិតល្អន់អំពីក្បួនសឹកនេះ បើលើកនេះសៀមឈ្នះ ហើយយកបានតំបន់ ពោធិ៍សាត់នេះ សៀមនិង គម្រាមកំហែង ដល់អាណាចក្រលង្វែក ដូចនេះលោកផ្ទាល់និងពលីកម្ម ក្នុងសង្គ្រាមនេះ ។ លោកមឿង បានរៀបចំគម្រោងការមួយ ដោយឱ្យទាហ៊ានជំនិតៗ របស់លោក ដកកូនទាហាន ៤០០០ (៤ពាន់នាក់) ចេញពីជួរទ័ព រួចឱ្យផ្លាសសំលៀកបំពាក់ បន្លំជាមនុស្សចំបើង ទៅបង្កប់ខ្លួនក្នុងព្រៃ ជិតជំរំសៀម រួចលោកឱ្យរៀបចំ មនុស្សចំបើងដែលជាទីងមោង ពាក់នៅសំលៀកបំពាក់កងទ័ពវិញ  បន្ទាប់មកលោក ចាត់កូនទាហានឱ្យជីករណ្ដៅធំមួយ ជំរៅ ៨ ហត្ថ ៤ ជ្រុង ដោយស្មើនិង ៤ម៉ែត្រ ៤ជ្រុង ដាក់នៅចម្រូងលំពែង រួចឱ្យធ្វើរានទេវតា ៧ ថ្នាក់ដាក់បាយសី ទឹកអប់ និង គ្រឿងបូជា ហើយឱ្យធ្វើរាជព័ទ្ធជុំវិញ និង លេងភ្លេងថ្វាយទាំង៨ទិស ហើយលោក បាននាំគ្រួសាររបស់លោក ស្លៀកសម្លៀកបំពាក់ពណ៌ស ដោយពោលថា ខ្លួននិងសម្លាប់ខ្លួន ដើម្បីកេណ្ឌទ័ពខ្មោចឱ្យមកជួយក្នុងរយៈពេល ៧យាមទៀត ហើយប្រាប់ ឱ្យកងទ័ពទាំងអស់ត្រូវសម្រុកចេញពីការឡោមព័ទ្ធ ពេលដែលលោកនិងគ្រួសារលោតសម្លាប់ខ្លួនរួច ។ 

''(ការពិតទៅការពលីកម្ម របស់លោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង គ្រាន់តែជាការលើកទឹកចិត្តកងទ័ពឱ្យមានភាពអង់អាចក្លាហានក្នុងការប្រយុទ្ធជាមួយនិងទ័ពសៀមប៉ុនណោះ ហើយការពិតមិនមានព្រឹត្តិការណ៍នៃកងទ័ពខ្មោចចេញមកជួយច្បាំងនោះទេ ដោយសារតែឯកសារដើមបានសរសេរច្របល់បញ្ចូលគ្នា នូវរឿងព្រេងនិទាន តាមសាស្ត្រាស្លឹករឹតវត្តមួយចំនួន និង ព្រេងនិទាន ប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ ប៉ុនណោះដែលនាំឱ្យប្រវត្តិសាស្ត្រប្រទេសកម្ពុជា មានភាពស្រពិចស្រពិល និងច្របូកច្របល់ ចាប់ពីឆ្នាំ 1991 មករហូតដល់បច្ចុប្បន្ននេះ)'' ។ 

ចំណែកឯកងទ័ពសៀមត្រូវលើកទ័ពមកច្បាំងនូវរសៀលនេះ តែដោយសារ តែលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ធ្វើពិធីកេណ្ឌទ័ពខ្មោចឱ្យមកជួយក្នុងយប់នេះ ទើបភាគីទ័ពសៀមរងចាំដល់វេលាព្រលប់ទើបនាំទ័ពវាយលុកជំរំវិញ ព្រោះពួកសៀមមិនជឿថាមានកងទ័ពខ្មោចមកជួយនោះទេ ហើយពួកសៀមមិនបានដឹងថានេះជាការពន្យាពេលរបស់លោកមឿងនោះទេ ។ នៅពេលព្រលប់ សៀមបានលើកទ័ពចូលជុំរំកងទ័ពលោកមឿង តែមិនមានកងទ័ពខ្មែរនោះទេ មានតែមនុស្សចំបើងដែលបន្លំស្លៀកពាក់ជាទាហាន យល់សេចក្ដីដូចនេះ មេទ័ពរងខ្មែរ ឧកញ៉ាចក្រី បញ្ជារឱ្យបាញ់ព្រួញភ្លើង ដុតសម្លាប់កងទ័ពសៀម ឆេះស្លាប់អស់ជាច្រើន ច្បាំងគ្នាពីព្រលប់ដល់យប់អាធ្រាត កងទ័ពចំបើងខ្មែរដែលបង្កប់ក្នុងព្រៃ ៤០០០ នាក់ ចូលទៅវាយដុតជុំរំស្បៀងកងទ័ពសៀម ភ្លើងឆាបឆេះទាំងមុខទាំងក្រោយ កងទ័ពសៀម ស្មានតែភាគីខ្មែរមានទ័ពជំនួយក៏ចាប់ផ្ដើមជ្រួច្របល់បែកទ័ព ឧកញ៉ាចក្រី ក៏ប្រកាសឱ្យកងទ័ពទាំងអស់កាប់សម្លាប់កងទ័ពសៀមដល់ អូរស្វាយដូនកែវ [[ខេត្តបាត់ដំបង]]  ហើយកងទ័ពសៀមក៏បានបោះជុំរំនៅទីនោះ ២ថ្ងៃបន្ទាប់ពី កងទ័ព ២០,០០០០ (២សែននាក់) បូករួមទាំង ដំរី ៥០០ និង សេះចម្បាំង ៥០០០ ដែលដឹកនាំដោយ ព្រះចន្ទរាជា ផ្ទាល់បានមកដល់ ខេត្តពោធិ៍សាត់ ដើម្បីត្រៀមធ្វើសង្គ្រាមបណ្ដេញកងទ័ពសៀម ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

=== សមរភូមិ បាត់ដំបង (បរាជ័យកងទ័ពសៀម) ===
'''Battambang Battlefield (Defeat of Siamese army)'''

ក្នុង គ.សករាជ ១៥៤៩ ដដែល កងទ័ព ២០,០០០០ (២សែននាក់) របស់ ព្រះចន្ទរាជា បានវាយសម្រុកទៅកាន់កងទ័ពសៀមនៅ សមរភូមិ [[បាត់ដំបង]] ដំរីចម្បាំងរបស់ ព្រះចន្ទរាជា បានទៅប្រជល់និង ដំរីចម្បាំងរបស់ ស្ដេចសៀម ចក្រព័ត្ត ហើយព្រះចន្ទរាជា បានហក់ទៅចាក់សម្លាប់ស្ដេចសៀម សោយទីវង្គតនៅលើខ្នងដំរី បរាជ័យកងទ័ពសៀម សមរភូមិបាត់ដំបង កងទ័ពលង្វែក បានរឹបអូសយក ដំរីសឹក ៩០ ក្បាល បានសេះ ៤៥០ ក្បាល បានដាវកាំភ្លើង គ្រឿងសស្ត្រាវុធ រទេះគោ រទេះចម្បាំងជាច្រើន ហើយចាប់បានកងទ័ពសៀមជាឈ្លើយសឹកប្រមាណ ១០០០០ (១មុឺននាក់) កងទ័ពសៀមសរុប ១៤,០០០០ (១៤មុឺននាក់) ដែលលើកមកឈ្លានពានអាណាចក្រលង្វែក ទាំងជើងគោក និង ជើងទឹក បានបាត់បង់អស់ ៩០០០០ (៩មុឺននាក់) ហើយសៀមសល់កងទ័ព ប្រមាណជា ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) ប៉ុនណោះបានដកទ័ពទៅដល់ អាងសិលា នាព្រំប្រទល់ខ្មែរសៀម បរាជ័យដ៏ធ្ងន់ធ្ងរនេះ កងទ័ពសៀមមិនបានលើកមកឈ្លានពានកម្ពុជាទៀតនោះទេ ផ្ទុយទៅវិញ វាជាពេលវេលា ដែលកងទ័ពលង្វែក បានវាតទីដណ្ដើមទឹកដីខ្លួនមកវិញ ហើយរឹបយកបាន អណាខែត្រទាំង ១៣ ពីសៀមផងដែរ ជ័យជំនះដ៏ធំធេងនេះ ប្រជានុរាស្ត្រ បានដាក់រហ័សនាម ព្រះចន្ទរាជា ថា៖ ស្ដេចនៃសឹកសង្គ្រាម ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

== ឯកសារយោង ==</text>
      <sha1>rimnyaynvp8uhoylieiuksjaye0jxjk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>282507</id>
      <parentid>282506</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T13:51:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Camhistory</username>
        <id>36281</id>
      </contributor>
      <comment>/* ចម្បាំងខ្មែរសៀម លើកទី១ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67426" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;width:1em;&quot;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #7851A9;&quot; colspan=&quot;2&quot;|&lt;p style=&quot;font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;&gt; ព្រះចន្ទរាជា &lt;/p&gt;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
| colspan=&quot;2&quot; |
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #ABCDEF;&quot; colspan=&quot;5&quot; | Chan Reachea Army 16th Century.
|- style=&quot;background: #f1f5fc;&quot;
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រជ្ជកាល'''
| ១៥១៦-១៥៦៦ 
([[អាណាចក្រលង្វែក]])
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រាជសម័យ'''
|[[សម័យកាល​លង្វែក​]]
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''គ្រងរាជ'''
|​ ១៥១៦
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ព្រះនាមពេញ'''
|ព្រះរាជអង្ការ ខត្តិយាមហាចន្ទរាជា
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''មរណៈនាម'''
| ព្រះបរមចន្ទរាជា
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ក្សត្រមុន'''
| [[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]]
(ហ្លួងព្រះស្ដេចកន)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រាជបន្ត'''
| [[ព្រះបរមរាជាទី២]] 
(បរមិន្ទរាជា)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''សន្តិវង្ស'''
| រាជវង្សចតុមុខ អំបូរខ្មែរ 
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ប្រសូត្រ'''
| ១៤៨៦ 
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ចូលទីវង្គត់'''
| ១៥៦៧ (ជន្មាយុ)​
៨១ ឆ្នាំ
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ជំនឿសាសនា'''
| [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ 
និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿ
ជំនឿ​លើទេវតា (Theravada) 
|}

'''ព្រះចន្ទរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Chan Reachea) (Kh-pronoun: Preah Chant Reachea) ([[ថៃ]]៖ Record: Chandra Raja) (ប្រ.ស|គ.ស ១៤៨៦-១៥៦៧) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ [[រាជធានីលង្វែក]] គ.សករាជ ១៥២៩ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា &quot;សម្ដេចព្រះរាជអង្ការ ខត្តិយាមហាចន្ទរាជា&quot; និងបានប្រកាសរាជ [[សម័យកាលលង្វែក]] នៃ [[អាណាចក្រលង្វែក]] ។​&lt;ref&gt; Helen Ibbitson Jessup, Sāramandīr Jāti Kambujā (2006) [https://books.google.com.kh/books?id=eiQWAQAAIAAJ&amp;q=%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;dq=%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjpjJ-C697zAhWcyzgGHVD6CtYQ6AF6BAgLEAM Chefs d'œuvre du Musée national du Cambodge], Publisher: Friends of Khmer Culture p.112 [[ISBN]]: 9995083604 &lt;/ref&gt;

== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''

ព្រះចន្ទរាជា កើតនៅរាជធានីចតុមុខ កើតឆ្នាំ ១៤៨៦ នៃគ.សករាជ​ ព្រះអង្គ ​គឺជាព្រះបុត្រាទី២ នៃព្រះបាទ 
[[ព្រះធម្មរាជាទី២]] ដែលត្រូវជាប្អូនប្រុសបង្កើត ម្ដាយទីទៃជាមួយ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ដែលបានសោយរាជ្យនៅរាជធានីទួលបាសាន [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ។ ព្រះចន្ទរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាចន្ទរាជា ជាចៅហ្វាយស្រុកចតុមុខ នៅវ័យ ២៤ ឆ្នាំ ព្រះអង្គ​ត្រូវបង្ខំចិត្តចាកចេញពីចតុមុខ ដោយការនិរទេសព្រះអង្គ ក្នុងឆ្នាំ ១៥០៩ នៃគ​.សករាជ ទៅកាន់តំបន់ទេពបុរី (តំបន់ព្រំដែនខ្មែរ-សៀម បច្ចុប្បន្ន​ជា ក្រុង [[បាងកក]]​) តាមការស្នើសុំរបស់ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ដែលយល់សុបិន្តឃើញនាគពីរក្បាល ហោះហើរមកពាំឆ្វេទឆត្ររបស់ព្រះអង្គ ដែលទ្រង់យល់ឃើញថា វាជាការគំរាមកំហែងនៃរាជ្យបល័ង្ក របស់ព្រះអង្គ ដែលម្នាក់ទៀត ជាហ្លួងព្រះស្ដេចកន ។ ជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ របស់ព្រះចន្ទរាជា នៅតំបន់ព្រំដែនខ្មែរ-សៀម  ព្រះអង្គ បន្លំខ្លួនចូលធ្វើជាក្រមការខាងទាក់ដំរីថ្វាយ ស្ដេចសៀមចក្រព័ត្ត ព្រះនាម &quot;បរមរាមាធិបតីទី២&quot; ។ នៅឆ្នាំ ១៥១២ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន លើកទ័ពវាយយករាជធានី ទួលបាសាន និងបានជ័យជំនះបណ្ដេញ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ចេញពីរាជធានី ទៅបោះបន្ទាយនៅស្រុកស្ទឹងសែន [[ខេត្តកំពង់ធំ]] ។ ព្រះស្រីសុគន្ធបទ បានផ្ញើចុតហ្មាយ ប្រាប់ដំណឹងពីការបះបោររបស់នាយកន ទៅកាន់ចន្ទរាជា និងបានប្រកាសតែងតាំង ព្រះចន្ទរាជា ជាមហាឧបរាជ ឱ្យយាងត្រឡប់មកជួយព្រះអង្គវិញ ។ ការយាងត្រឡប់មកវិញរបស់ព្រះចន្ទរាជា បានខ្ចីទ័ពសៀមចំនួន ៥,០០០ (៥ពាន់នាក់) ជាមួយនិងការចរចារប្រគល់ព្រះដង្វាយ ដោយការថ្វាយដំរីចំនួន ១០០ ក្បាល និង ពលទ័ព ៥,០០០ នាក់ទៅឱ្យព្រះចៅសៀមវិញ ទ័ពព្រះចន្ទរាជា បានធ្វើដំណើរមកដល់ [[ខេត្តបាត់ដំបង]] ចៅហ្វាយស្រុក នាមពញ្ញានោ បានថ្វាយពលចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) និងស្បៀងអាហារចំនួន ១០០ រទេះ ដល់ព្រះចន្ទរាជា ហើយទ្រង់បន្តដំណើរមកដល់ [[ខេត្តពោធិសាត់]] និងបានជួបពិភាក្សា ជាមួយចៅហ្វាយស្រុកឈ្មោះ ហ្មឺនពេជ្រ ដែលកាន់សិទ្ធទ័ព ចំនួន ៤០,០០០ នាក់ នៅ &quot;បន្ទាយហ្មឺនជ័យ&quot; ដែលពេលវេលាមកដល់របស់ព្រះចន្ទរាជា ជាមួយនិងការរៀបចំយុទ្ធសាស្ត្រទ័ព ដើម្បីទៅជួយ &quot;ព្រះស្រីសុគន្ធបទ&quot; បានអូសបន្លាយដល់ ២ឆ្នាំ ដោយមើលឃើញពីការរៀបចំទ័ពយឺតយ៉ាវរបស់ ព្រះចន្ទរាជា ពោលក្នុងឆ្នាំ ១៥១៤ នៃគ.សករាជ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន បានលើកទ័ពជើងទឹក ជាមួយកាំភ្លើងធំ វាយចូលបន្ទាយស្ទឹងសែន [[ខេត្តកំពង់ធំ]] ពីយប់អធ្រាត និងបានធ្វើឃាត [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេល ហ្លួងព្រះស្ដេចកន ធ្វើឃាត &quot;ព្រះស្រីសុគន្ធបទ&quot; នៅបន្ទាយស្ទឹងសែន រួចមក គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង ៥ បានបាត់នាពេលនោះផងដែរ ទើបការឡើងសោយរាជ្យផ្លូវការណ៍ របស់នាយកន ត្រូវពន្យាពេល ២ឆ្នាំ ដើម្បីរងចាំ គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង​៥ ថ្មីធ្វើរួច ។ នៅទីបំផុត ហ្លួងព្រះស្ដេចកន បានប្រកាសសោយរាជ្យជាផ្លូវការណ៍ ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៦ នៃគ.​សករាជ ដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជ្យថា &quot;[[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]] ធិរាជរាមាធិបតី&quot; ហើយវាជាពេលដែលនាគពីរ ត្រូវមកប្រជែងឥទ្ធិពលគ្នា មួយជា ព្រះចន្ទរាជា ជាស្ដេចនៃអាណាចក្រខាងលិច និង ហ្លួងព្រះស្ដេចកន ជាស្ដេចនៃអាណាចក្រខាងកើត ដែលបានយក [[ទន្លេមេគង្គ]] ខ័នបែងចែកទឹកដីជា ២ចំណែក តាមបណ្ដោយខ្សែរទឹកហូរ ដែលបានអូសបន្លាយសង្គ្រាមអស់ពេល ១ទស្សវតន៍ (១០ឆ្នាំ) ។&lt;ref&gt; Mak Phoeun (1988) 
 [https://books.google.com.kh/books?id=AEJvAAAAMAAJ&amp;q=%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;dq=%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjxw46jt-DzAhWVfd4KHSORA3c4ChDoAXoECAkQAw Chroniques royales du Cambodge: De Bañā yāt à la prise de Laṅvaek : de 1417 à 1595] Publisher: Ecole française d'Extrême-Orient, Original from the University of Michigan, [[ISBN]]: 2855395372 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅ ទួលបានសាន == 
'''Battle at Tuol Basan'''

ក្រោយពេល [[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]] ឡើងសោយរាជ្យនៅ
រាជធានីទួលបាសាន បានរយៈពេល ៣ខែ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ព ចំនួន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយឡោមព័ទ្ធ បណ្ដេញ ព្រះស្ដេចកន ចេញពី រាជធានីទួលបាសាន ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៦ នៃ.គសរាជ ។ ព្រះស្ដេចកន និងកងទ័ពបានភៀសខ្លួនទៅភាគខាងកើត ទៅបោះបន្ទាយថ្មីមួយត្រង់ ចន្លោះដូនតី
នា [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] និងបានបង្កើតរាជធានីថ្មី ឈ្មោះថា &quot;ស្រឡប់ដូនតី ពិជ័យព្រៃនគរ&quot; បន្ទាយថ្មីព្រះស្ដេចកន មានកំពែងព័ទ្ធជុំវិញ រាងបួនជ្រុង មានដាំដើមឬស្សីកំរាស ២សិន ដោយស្មើនិង (80m) និងមានកម្ពស់ ១៥ហត្ថ ដោយស្មើនិង កម្ពស់ (7.5m) និងមានប្រវែងសរុប (2.5km) ដែលជាបន្ទាយការពារដ៏រឹងមាំមួយ មិនងាយនិងវាយចូលបំបែកបាន ។ មួយឆ្នាំបន្ទាប់ពី ហ្លួងព្រះស្ដេចកន វាយបកត្រឡប់ទៅកាន់ ព្រះចន្ទរាជា និងបានដុតបំផ្លាញរាជធានីទួលបាសាន ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៧ នៃគ​.សករាជ ហើយព្រះចន្ទរាជា និងកងទ័ពបានដកត្រឡប់ទៅបន្ទាយនា [[ខេត្តពោធិសាត់]] វិញ ក្នុងឆ្នាំ​ដដែលស្ដេចទាំងពីរបានបើកកិច្ចចរចាររកសន្តិភាពមិនធ្វើសង្គ្រាម ដើម្បីទុកពេលប្រមូលស្បៀង និងបង្កើនកងទ័ពឡើងវិញ ដែលផ្អាកការធ្វើសង្គ្រាមនិងគ្នា ៣ឆ្នាំ រហូតដល់ឆ្នាំ ១៥២០ នៃគ.សករាជ ទើបទ័ព 
ព្រះស្ដេចកន បើកការវាយប្រហារជាមុនទៅលើ ព្រះចន្ទរាជា ត្រង់ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ។​&lt;ref&gt; Bhun Khol (1994) 
 [https://books.google.com.kh/books?id=W1dQAQAAMAAJ&amp;q=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9F%81%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9E%93&amp;dq=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9F%81%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9E%93&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjAx9_R1uLzAhVB6mEKHZS_CNkQ6AF6BAgEEAM Pravatti vidyā saṃrâp pathamsiksā], Publisher: Griḥsthān Poḥbumb Phsāy Qâpraṃ, Original from University of California, Berkeley p.138 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅកំពង់ឆ្នាំង ==
'''Battle at Kampong Chhnang'''

ក្រោយផ្អាកសង្គ្រាម៣ឆ្នាំ ពីឆ្នាំ (១៥១៧-១៥២០) ព្រះស្ដេចកន បានប្រមូលកងទ័ពចំនួន ១២០,០០០ (១២មុឺននាក់) និងបានចែកជាពីរកងពល ដែលកងពលទី១ មានចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; ឱ្យទៅបោះបន្ទាយនៅ ស្រុកសំរោងទង (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]]) និង កងពលទី២ មានចំនួន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព ខ្លាំងពូកែរបស់ព្រះស្ដេចកន នាម &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ឱ្យទៅបោះបន្ទាយនៅ ភូមិជ័យសួគ៌ (បច្ចុប្បន្នជា វត្តវិហារសួគ៌ [[ខេត្តកណ្ដាល]]) ។ ក្រោយប្រមូលកងទ័ពដ៏សំបើម កងទ័ពព្រះស្ដេចកន ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; បានចេញពីសំរោងទង បើកការវាយប្រហារជាមុនទៅលើ ព្រះចន្ទរាជា ត្រង់ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ពេលនោះមេទ័ព ២រូប របស់ព្រះចន្ទរាជា នាម &quot;ឧកញាចក្រីកែវ&quot; និង &quot;ឧកញ៉ា​វង្សាអគ្គរាជ&quot; បានដឹកនាំទ័ព ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) មកចេញច្បាំងតទល់ យ៉ាងខ្លាំងក្លា ស្នូរសម្លេងព្រួញដាវលំពែង និងស្នូរកាំភ្លើងធំ លាន់រំពងពេញសមរភូមិកំពង់ឆ្នាំង រំពេចនោះ កងទ័ពជំនួយ របស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលបង្កប់ខ្លួនក្នុងព្រៃចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ផ្សេងទៀត បូករួមនិងដំរីចម្បាំង ចំនួន ១៤០ក្បាល ដែលនៅពីខាងក្រោយកងទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; របស់ព្រះស្ដេចកន បានសំរុកចេញមកវាយគាបទ័ពព្រះស្ដេចកន ឱ្យបែកបាក់បរាជ័យ រត់ភៀសខ្លួនទៅបោះបន្ទាយនៅ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅ​ចតុមុខ ==
'''Battle at Chaktomuk'''

មួយឆ្នាំ​បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមនៅ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ព្រះចន្ទរាជា ត្រាសបង្គាប់ ឱ្យមេទ័ពចំនួន ២រូប គឺមេទ័ព &quot;ឧកញាចក្រីកែវ&quot; និង &quot;ឧកញ៉ា​វង្សាអគ្គរាជ&quot; ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយកបន្ទាយចតុមុខ ដែលមានកងទ័ព របស់ព្រះស្ដេចកន ចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) នៅឈរជើងចាំការពារតំបន់នេះ ដែលដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; ។ ចំនួនកងទ័ព របស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលលើស ២ដង នៃចំនួនទ័ពព្រះស្ដេចកន បានវាយបែកសមរភូមិចតុមុខ (Chaktomuk Battlefield) ក្នុងឆ្នាំ ១៥២១ នៃគ.សករាជ ហើយកងទ័ពព្រះចន្ទរាជា បានចេញបង្ហួសទៅវាយយក [[ស្រុកបាទី]] (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តតាកែវ]]) បន្ថែមទៀត ក្រោយមក ព្រះចន្ទរាជា បានប្រកាសឱ្យ ចៅហ្វាយស្រុកនាតំបន់ [[កម្ពុជាក្រោម]] ទាំងអស់ ត្រូវរក្សាទ័ពឱ្យនៅអព្យាក្រិត បើពុំនោះទេព្រះអង្គនិងច្បាំងស្លាប់រស់ដល់ទីបញ្ចប់ក្នុងសង្គ្រាមនេះ ។​&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 2], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅទន្លេមុខបួន ==
'''Battle on the Four Rivers'''

'''(ហេតុដែលនាំឱ្យហៅទន្លេច្រាបឈាម!)''' 

'''(Reasons to call the bloods river! )'''

ក្រោយពេលដែល ព្រះស្ដេចកន ដឹងថា ក្មួយរបស់ខ្លួន &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; បានស្លាប់ក្នុងបន្ទាយចតុមុខ ដោយទ័ពព្រះចន្ទរាជា ព្រះអង្គ​ទ្រង់ពិរោធ (ខឹង) ជាខ្លាំងបានផ្ញើចុតហ្មាយទៅមេទ័ពធំរបស់ខ្លួន &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ដែលបោះទ័ពនៅ ភូមិជ័យសួគ៌ [[ខេត្តកណ្ដាល]] ឱ្យលើកទ័ពទៅសងសឹកឱ្យខ្លួនជាប្រញាប់ ក្នុងឆ្នាំ ១៥២២ នៃគ.សករាជ កងទ័ព ពញ្ញាកៅ ចំនួ​ន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) បានឆ្លងទន្លេមកត្រើយខាងលិច ពញ្ញាកៅ បានចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់)​ ជាទ័ពជើងគោក ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ស្រាល&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; លើកទៅបង្កប់នៅ [[បឹងពោងពាយ]] ខាងជើងភ្នំពេញ ចំណែកឯ ពញ្ញាកៅផ្ទាល់ ដឹកនាំកងទី២ ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) ជាមួយនិងទូកចម្បាំង ៦០ គ្រឿង វាយចូលចំណតផែទូក របស់ព្រះចន្ទរាជា​នៅ ជ្រោយពន្លា (បច្ចុប្បន្នជា [[ជ្រោយចង្វា​រ]]) កងទ័ព​ជើងទឹក ពញ្ញាកៅ មានភាពខ្លាំងក្លាណាស់បានដេញវាយទ័ពជើងទឹករបស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលដឹកនាំដោយ មេទ័ព &quot;វិបុលរាជ&quot; និង មេទ័ព &quot;ប្រទសរាជ&quot; ទៅដល់តំបន់ព្រែកព្នៅ ទើបមេទ័ពធំរបស់ ព្រះចន្ទរាជា​ នាម &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; ដែលតាំងបន្ទាយនៅព្រែកតាទែន បានចេញមកជួយទ័ព &quot;វិបុលរាជ&quot; និង &quot;ប្រទសរាជ&quot; ។​ ពញ្ញាកៅ ឃើញដូច្នេះ ក៏ប្រើល្បិចធ្វើជាចាញ់ដកថយទៅក្រោយវិញដើម្បី ឱ្យ &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; មកដេញតាមកងទ័ពខ្លួន ។ &quot;ពញ្ញា​ស្រាល&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; ដែលបង្កប់នៅ [[បឹងពោងពាយ]] ខាងជើងភ្នំពេញ យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏លើកទៅវាយគាបទ័ព &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; ពីក្រោយត្រង់ទន្លេមុខបួន នៅទីបំផុតក៍ធ្វើឃាត ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ បាននៅពេលនោះ (បច្ចុប្បន្នបូជនីដ្ឋាន ពញ្ញាហ្មឺនពេជ្រ ឬ ហៅតាពេជ្រ នៅជាប់និង បូជនីយ​ដ្ឋាន ព្រះអង្គដង្កើ មុខព្រះបរមរាជវាំង សព្វថ្ងៃនេះ) ហើយទន្លេមុខបួន ដែលពោពេញទៅដោយការបង្ហូរឈាម ត្រូវបានអ្នកស្រុកទីនោះហៅថា &quot;ទន្លេច្រាបឈាម&quot; ។ ​&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;

== សមរភូមិកំពង់ចាម (គ.ស ១៥២៣) ==
'''Kampong Cham Battlefield (AD 1523)'''

ក្រោយពេលដែល &quot;ពញ្ញាកៅ​&quot; ទទួលជ័យជំនះនៅទន្លេមុខបួន ទ័ពរបស់ខ្លួន បានដាច់ស្បៀង និងនឿយហត់ជាច្រើនថ្ងៃផងនោះ បានសំរេចចិត្តទៅបោះបន្ទាយនៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ដែលមានទ័ពសេសសល់ត្រឹមតែ ១០,០០​០ (១មុឺននាក់) ប៉ុនណោះ ។ ចំណែក​ឯខាង ព្រះចន្ទរាជា ដែលទទួលបានដំណឹងពីការមរណៈភាពលោក &quot;ពញ្ញាហ្មឺនពេជ្រ&quot; មានភាពតក់ស្លុត និង ឈឺព្រះទ័យជាខ្លាំង ព្រះអង្គបានថ្វាយមរណៈនាមទៅលោកថា &quot;ចៅពញ្ញាសួគ៌ាលោក&quot; ។ បន្ទាប់មកបានតែងតាំងលោក &quot;ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង&quot; ជាប្រមុខមេទ័ពធំជំនួសវិញ លោកឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ល្បីខាងយុត្តិសាស្ត្រសឹកសង្គ្រាម និងការដឹកនាំទ័ព ។ ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ​.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានចាត់កងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ដឹកនាំដោយព្រះអង្គផ្ទាល់ បានយាងចេញជិះទូកចម្បាំងទីនាំង ឈ្មោះ &quot;សារ៉ាយអណ្ដែត&quot; និងទូកចម្បាំង ចំនួន៣០០ គ្រឿងទៀត ទៅប្រមូលផ្ដុំទ័ពនៅខេត្តសន្ទុក (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តកំពង់ធំ]]) ដែលមានចំនួន ៥៥,០០០ (៥មុឺន ៥ពាន់នាក់) រីឯកងទី២ មានចំនួន ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ទៀតដឹកនាំដោយ &quot;ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង&quot; ចេញទៅវាយបន្ទាយទ័ព &quot;ពញ្ញាកៅ​&quot; នៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ព្រមគ្នាតែម្ដង ។ ដំណឹងប្រកាសសង្គ្រាម របស់ព្រះចន្ទរាជា បានជ្រាបទៅដល់ [[ព្រះស្ដេចកន]] ទ្រង់បានប្រមូលទ័ពសេសសល់ ៨០,០០០ (៨មុឺននាក់) ចែកចេញជា ប្រាំកងពល កងទី១ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ព្រំវៀង&quot; មានចំនួន ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) ជាកងទ័ពជួរមុខ កងទី២ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ពេញ&quot; មានចំនួន ១០,០០​០ (១មុឺននាក់) កងទី៣ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​នួន&quot; មានចំនួន ១០,០០​០ (១មុឺននាក់) កងទី៤ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាទន់&quot; មានចំនួន ១០,០០​០ (១មុឺននាក់) ជាកងទ័ពជួរក្រោយ និងកងទី៥ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាផាតស្រាល&quot; និង &quot;ពញ្ញាវិបុលរាជ&quot; មានចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ជាមួយនិងទូកចម្បាំង ៣០០ គ្រឿង ជាកងទ័ពជើងទឹក ចេញទៅការពារបន្ទាយនៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] ដែលជាទីតាំងនៃសមរភូមិកំពង់ចាម ។ រីឯព្រះស្ដេចកនកាន់ទ័ព ហ្លួងដោយផ្ទាល់ ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) និងចាត់ឱ្យ មេទ័ព​ធំ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; ដឹកនាំទ័ព ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) បូករួមទាំងទ័ពហ្លួងបាន ចំនួន ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) នៅចាំការពារបន្ទាយ &quot;ស្រឡប់ពិជ័យ&quot; នា [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] ។ ដូចនេះ​កងទ័ពសរុបដែលការពារបន្ទាយ ស្រុកកំពង់សៀម របស់ព្រះស្ដេចកន មានចំនួន ៦៥,០០០ (ជាង ៦មុឺននាក់) នៅទីបំផុតកងទ័ពជាង ១សែននាក់ របស់ព្រះចន្ទរាជា បានវាយបែកបន្ទាយ ស្រុកកំពង់សៀម នៃសមរភូមិកំពង់ចាម ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ.សករាជ ។​&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;​

== ព្រះចន្ទរាជា និង ព្រះស្រីជេដ្ឋា នៃសង្គ្រាមចុងក្រោយ ==
'''Chan Reachea &amp; Srei Chedtha of Final War'''

ក្រោយពេល ​ព្រះចន្ទរាជា និង ព្រះស្រីជេដ្ឋា ធ្វើសង្គ្រាមយ៉ាងធំនៅសមរភូមិ ស្រុកកំពង់សៀម កងទ័ព​ទាំងសងខាង បានខូចខាតសំភារៈសឹកអស់ជាច្រើន ដូចនេះ​ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ.សករាជ ស្ដេចទាំង២ បានចាត់បេសកជន ទាំងសងខាង​ឱ្យទៅបញ្ជារទិញ កាំភ្លើងធំ (Cannons) ពីពួក &quot;ប៉តទុយហ្គេស&quot; (Portuguese) នៅជ្រោយម៉ាឡាកា (Malacca) នាឧបទ្វីប​ម៉ាឡេ (Malay Peninsula) ដែលត្រូវ បាន (Record ទុកដោយប្រវត្តិវិទូ នៅស.វទី១៦​) &lt;ref&gt; Mamitua Saber, Dionisio G. Orellana (1977) [https://books.google.com.kh/books?id=1U4cAQAAMAAJ&amp;q=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;dq=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiyp4zR7vTzAhVNIIgKHUeYAI8Q6AF6BAgDEAM Comparative Notes on Museum Exhibits in Singapore, Malaysia, Indonesia, Brunei, Macao, and the Philippines: A Report to the Ford Foundation on Travelling Symposium for Southeast Asia Museum Development, April-May, 1971], Publisher: Aga Khan Museum, Mindanao State University, Original from the University of Michigan p.354 &lt;/ref&gt; &lt;ref&gt; Contributor: James Richardson Logan (1851) [https://books.google.com.kh/books?id=PkhFAQAAMAAJ&amp;dq=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;source=gbs_navlinks_s The Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia, Volume 5], Publisher: Kraus Reprint, Original from Cornell University. &lt;/ref&gt; ខាងព្រះចន្ទរាជា បញ្ជារទិញបាន កាំភ្លើងធំ ១០០ (១រយដើម) និងកាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ១០០០ (១ពាន់ដើម​) ទុករក្សាក្នុងបន្ទាយ ចំណែកឯ ព្រះស្រីជេដ្ឋា បញ្ជារទិញបាន កាំភ្លើងធំ ១៥០ (១រយហាសិបដើម) និងកាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ២០០០ (២ពាន់ដើម​) ទូកសំពៅខាងព្រះស្រីជេដ្ឋា ដែលដឹកកាំភ្លើងធំ ១៥០ដើម និង កាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ២០០០ (២ពាន់ដើម​) ត្រូវបានស្ទាក់ចាប់បាន នៅ ស្រុកពាម (ពួកដាយវៀតហៅ៖ ម៉ាងខម) (Đại Việt call: Mán Khảm) មានន័យថា &quot;ពាមខ្មែរ&quot; នា [[កម្ពុជា​ក្រោម]] ហើយក្រមការខេត្តបានបញ្ជូនថ្វាយ ព្រះចន្ទរាជា ដូចនេះខាង ព្រះស្រីជេដ្ឋា មិនមានសញ្ញវុធសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់កងទ័ពនោះទេ ។ &lt;ref&gt; Eng Suth (2001) 
[https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 &lt;/ref&gt;

=== សមរភូមិ​ទន្លេបិទ (គ.ស ១៥២៤) ===
'''Tonle Bet Battlefield (AD 1524)'''

ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៤ នៃគ.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ព ១៣៥,០០០ (ជាង១៣មុឺននាក់) ចែកចេញជា បួនកងពល កងពលទី១ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាភក្ដី&quot; លើកទ័ព ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) លើកទៅស្ទាក់កងទ័ព &quot;ពញ្ញាកំហែង&quot; ដែលជាឪពុកក្មេកព្រះស្ដេចកន ដែលកាន់ទ័ពនៅស្រុក សៀមប៉ោយ (បច្ចុប្បន្នជា [[ស្រុកសៀមប៉ាង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង]]) ដែលមាន ចំនួន ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) កុំឱ្យលើកមកជួយ ព្រះស្ដេចកនបាន ។ កងទី២ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាទេព&quot; លើកទ័ព ចំនួន ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) វាយចូលសមរភូមិ​ទន្លេបិទ ចំពីមុខផ្លូវទៅបន្ទាយ &quot;ស្រឡបពិជ័យ&quot; កងទី ៣ ដឹកនាំដោយ &quot;ព្រះចន្ទរាជា&quot; ផ្ទាល់ ចំនួន ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) ជាទ័ពជំនួយបោះនៅស្រុកកំពង់សៀម កងទី៤ ដឹកនាំដោយ &quot;ឧកញ៉ាមហាមន្ត្រី&quot; ចំនួន ៥,០០០ (៥ពាន់នាក់) ចេញទៅបង្កប់នៅ [[ខេត្តព្រៃវែង]] ។ កងទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; ចំនួន ៤មុឺននាក់ ក៏ប្រទះនិងទ័ព ព្រះស្ដេចកន ចំនួន ២មុឺននាក់ ដែលបោះបន្ទាយនៅ ទន្លេបិទ​ ទ័ពទាំងពីរ បានច្បាំងគ្នាពេលវេលាព្រឹក រហូតដល់ថ្ងៃរសៀល ទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; ក៏ឡោមព័ទ ទ័ពព្រះស្ដេចកនជាប់ ពេលនោះ ដំណឹងច្បាំងគ្នានៅសរមភូមិទន្លេបិទបានទៅដល់ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ដែលកំពង់យាមការក្នុង &quot;បន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ&quot; ដឹងដំណឹងដូចនេះ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ប្រញាប់​ដកទ័ព ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ពីក្នុងបន្ទាយចេញទៅជួយព្រះស្ដេចកន យ៉ាងប្រញាប់ ទុកឱ្យ &quot;ជហ្វាវាំងជុំ&quot; ដែលមានទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) នៅចាំការពារបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ ។ កងទ័ព &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; បានទៅជួយរំដោះ ព្រះស្ដេចកន ទាន់ពេល ដោយកងទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; បិទផ្លូវខាងក្រោយជាប់ ព្រះស្ដេចកន និង ពញ្ញាកៅ បានវាយសម្រុកចេញទៅមុខមកដល់ [[ខេត្តព្រៃវែង]] ក៏ប្រទះនិងទ័ពបង្កប់ ៥,០០០ (៥ពាន់នាក់) របស់ &quot;ឧកញ៉ាមហាមន្ត្រីបែន&quot; វាយស្ទាក់ពីមុខ ពញ្ញាកៅ​ឃើញដូចនេះ ក៏ឱ្យព្រះស្ដេចកន ស្រូតទៅបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យមុន ខ្លួននៅចាំច្បាំងការពារជាមួយ &quot;ឧកញ៉ា​បែន&quot; ហើយពញ្ញាកៅ ក៏ចោលលំពែងត្រូវ &quot;ឧកញ៉ា​បែន&quot; ស្លាប់ក្នុងពេលនោះ ហើយក៏ត្រឡប់មកដល់ក្នុងបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យវិញ ចំណែកឯ ទ័ពឪពុកក្មេក ព្រះស្ដេចកន &quot;ពញ្ញាកំហែង&quot; ត្រូវទ័ព &quot;ពញ្ញាភក្ដី&quot; វាយធ្វើឃាតបាននៅពេលនោះទៅ ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;​

=== ជ័យជំនះព្រះចន្ទរាជា (គ.ស ១៥២៥) ===

'''Victory of Chan Reachea (AD 1525)'''

ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកកងទ័ព ចំនួន ១៤០,០០០ (១៤មុឺននាក់) វាយចូលបន្ទាយ &quot;ស្រឡប់ពិជ័យ​&quot; របស់ ព្រះស្រីជេដ្ឋា ដែលមានកងទ័ព​យាមការ ចុងក្រោយក្នុងបន្ទាយតែ ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) ប៉ុនណោះ នៅសមរភូមិ [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] កងទ័ព ព្រះចន្ទរាជា​ បានឡោមព័ទ្ធ បន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ អស់វេលា ១៥ ថ្ងៃ ដោយបន្ទាយនេះខ្ពស់ពិបាកនិងវាយចូលពេក ព្រះចន្ទរាជា មានល្បិចមួយថា រាល់ជនទាំងឡាយណា ដែលអាចចាប់ ឬ សម្លាប់ស្ដេចកនបាន និងមានប្រាក់រង្វាន់ ហើយលើកយស័ក្តជាចៅហ្វាយស្រុកត្បូងឃ្មុំនេះ ក្រោយមន្ត្រីប្រកាសរាជសារនៅមុខបន្ទាយស្ដេចកនចប់ ប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក ព្រះស្រីជេដ្ឋា ក៏បានសោយទីវង្គត់ ដោយត្រូវប្អូនថ្លៃរបស់ខ្លួន នាម &quot;មន្ត្រី​ដូនកែវ&quot; លួចធ្វើឃាតដោយកាត់ក្បាល បូករួមទាំងពញ្ញាកៅ និងបក្សពួកទាំងអស់នៃមន្ត្រីជំនិតទាំង២៥នាក់ យកទៅថ្វាយ ព្រះចន្ទរាជា ដោយក្ដីអំណរនិងជ័យជំនៈនេះ តាមការសន្យា ទ្រង់បានលើកយ័ស្ដ &quot;មន្ត្រី​ដូនកែវ&quot; ជាពញ្ញាដូនកែវ មានឋានៈជាចៅហ្វាយស្រុកត្បូងឃ្មុំនេះ ចំណែកឯ​ក្បាលព្រះស្ដេចកន និងបក្សពួកទាំង២៥នាក់ ត្រូវបានយកទៅដោតនៅមុខកំពែងបន្ទាយ ស្រឡប់ពិជ័យ​នេះតែម្ដង ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;​

== ផែនដីព្រះចន្ទរាជា (គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦)==
'''Earth of Chan Reachea (AD 1516-1566) '''

ព្រះរាជពង្សាវតារភាគ២ របស់ព្រះរាជបណ្ណាល័យចុះលេខ គ.៥៣-៣ ហ្លួងព្រះស្ដេចកនសុគតក្នុងឆ្នាំកុរ នពស័ក ព.សករាជ ២០៧១, ត្រូវនិង គ.សករាជ ១៥២៥ ។ ក្រោយ ព្រះចន្ទរាជាបាន ជ័យជំនះលើស្ដេចកន ទ្រង់បានយាងត្រឡប់មកបន្ទាយហ្មឺនជ័យ នាខេត្រពោធិសាត់វិញ និងបានបង្គាប់ឱ្យសព្វមុខមន្ត្រី សាងសង់បន្ទាយរាជវាំងថ្មី នៅលង្វែក នា[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ដើម្បីគេចចេញពីការគំរាមកំហែងរបស់កងទ័ពសៀម ក្រុមមេការ ឱ្យជីកបុកឫសរៀបថ្ម ៦ហត្ថ ស្មើជម្រៅ ៣ម៉ែត្រ ជុំវិញបន្ទាយជា ៣ ជ្រុង ហើយលើកដីច្រុះក្ដារ ធ្វើជាបន្ទាយខាងលើនោះតម្កល់ ១៧ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ កម្រាស់ខាងលិច ១០ហត្ថ ស្មើនិងកម្រាស ៥ម៉ែត្រ ជើងទេរក្រោម ២២ហត្ថ ស្មើនិងកម្រាសជើងទេរ ១១ម៉ែត្រ ជុំវិញទាំង ៣ ជ្រុង &quot;ព្រោះជ្រុងទី៤ នោះគឺទន្លេ កំពែងបន្ទាយមាន ៥ជាន់ និងមានទ្វារធំ៨ ។ ទ្វារនីមួយៗ មានសើនមួយ ។ ទាំង៨សើននោះ កំពស់ ២២ ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់១១ម៉ែត្រ សម្រាប់ដាក់កាំភ្លើងធំ ចំជ្រុងទាំង ៤ មានប៉មកម្ពស់ ២៥ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់ ១២.៥ម៉ែត្រ សម្រាប់ឆ្មាំយាម និងដាក់កាំភ្លើងធំដូចគ្នា រីឯលើបន្ទាយជុំវិញនោះទ្រង់ឱ្យដាក់សុទ្ធតែកាំភ្លើងវែងបាញ់ច្រូងជុំវិញទាំង ៥ ជាន់ ។ ខាងមុខកំពែង ជាន់ទី១ ស្ដេចឱ្យធ្វើរោងសម្រាប់ដាក់ទ័ព ដំរី និងទ័ពសេះ ក្នុងកំពែងជាន់ទី១ ដដែរនេះ ដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងកាំភ្លើងធំ ។ ខាងកំពែងជាន់ទី២ តាំងថែវ ដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងកាំភ្លើងតូច និងធ្វើសាលាជំនុំក្ដី ដាក់សាលាដំបូងខាងឆ្វេង សាលាឧទ្ធរណ៍ខាងស្ដាំ ។ ខាងក្នុងកំពែងទី៣ តាំងថែវដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងដាវ កងផ្គាក់ ជាសេនាអាវុធខ្លី ។ ខាងកំពែងជាន់ទី៤ សាងដំណាក់រោងល្ខោន និង ព្រះពន្លាទតល្ខោន ។ នៅខាងក្នុងកំពែងទី៥ សាងដំណាក់ដាក់ព្រះបញ្ចក្សេត្រ គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង៥  និង ដំណាក់សំរិទ្ធ សម្រាប់ដាក់ព្រះរាជទ្រព្យ មានវិមានសម្រាន្តភិរម្យ សម្រាប់ក្រុមបារគូ ក្រុមបុរោហិត និងក្រុមមហាតលិក នៅក្នុងកំពែងជាន់ទី៥ ដដែរ នៅទ្វារយាម តាំងថែវឱ្យកំពូល ៥ មានជហ្វាដងក្ដារ សុទ្ធតែលាបម្រ័ក្សណ៍ ជាតិហិង្គុល បិទមាស មានសោភោណភ្លឺផ្លេកពន់ប្រមាណ ហើយធ្វើប្រាង្គមហាប្រាសាទមួយកំពូល ៥ ជាប្រាសាទសម្រាប់ព្រះមហាក្សត្រធិរាជផ្ទំសម្រាក មានសាងព្រះរាជមន្ទីរធំមួយ សម្រាប់ព្រះស្នំក្រមការប្រចាំយាម រាជមន្ទីរមួយទៀតមានកំពូល៣ជាន់ សម្រាប់ព្រះរាជបុត្រី មានសាងព្រះដំណាក់៥ខ្នង សម្រាប់ព្រះស្នំ និង ព្រះដំណាក់៥ខ្នងទៀត សម្រាប់ពួកអ្នកម្នាង រីឯព្រះដំណាក់២ខ្នងទៀត សម្រាប់អ្នកអង្គម្ចាស់ ហើយខាងក្រោយកំពែងនោះ ឱ្យតាំងឃ្លាំងស្រូវអង្ករ និងឃ្លាំងអំបិល ត្រីសាច់ ១៥ខ្នង ខាងត្បូងនិងខាងជើងកំពែងនោះ តាំងឃ្លាំងគ្រាប់រំសេវ១០ខ្នង ខាកើតព្រះរាជវាំង ឱ្យតាំង ឃ្លាំងសម្រាប់ដាក់ ព្រួញស្នារ ទុកការពារផ្នែកខាងក្រោយ ។ នៅគ្រប់ដំណាក់មានជីកស្រះស្រង់រងថ្លា សួនច្បារផ្កា ដំណាំ ក្រអូប ល្វឹងល្វើយ ល្អជាអនេក ប្លែកត្រកាលក្នុងព្រះរាជវាំង ដែលបានសាងសង់រួចក្នុងរយៈពេល ៣ឆ្នាំ ត្រូវបញ្ចប់ក្នុង គ.ស ១៥២៨ ។ បន្ទាយព្រះរាជវាំងថ្មីសាងបញ្ចប់រួចរាល់ហើយ ព្រះចន្ទរាជា ត្រាសបង្គាប់ឱ្យរើបន្ទាយចេញពី ពោធិ៍សាត់ មកតាំងនៅរាជធានីលង្វែក និងបង្គាប់ឱ្យដាំដើមឬស្សីព័ទ្ធជុំវិញបន្ទាយកម្រាស ២០សិន ដោយស្មើនិងកម្រាស ៤០០ម៉ែត្រ ដើម្បីការពារបន្ទាយ ហើយព្រះអង្គឡើងប្រកាសជាស្ដេចផែនដីលើកទី២ រាជសម័យលង្វែក នៃអាណាចក្រលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៩ នៃគ.សករាជ ដែលទ្រង់មានព្រះនាមក្នុងរាជថា &quot;ព្រះបរមខត្តិយាមហាចន្ទរាជា&quot; ។

== ចម្បាំងខ្មែរសៀម លើកទី១ ==
'''The First Khmer-Siamese War'''

ព.សករាជ ២០៧៤, គ.សករាជ ១៥៣០, ម.សករាជ ១៤៥១, ចុ.សករាជ ៨៩៧ ត្រូវនិងឆ្នាំឆ្នាំកុរ ឯកស័ក ក្រោយសៀមបានបញ្ចប់ជម្លោះរាជវង្ស ស្ដេចសៀមគ្រងរាជ្យថ្មីព្រះនាម ព្រះចៅចក្រព័ត្ត រាជាធិរាជ (Chakkraphat) បានចាត់បេសកជន ៣នាក់ ជាតំណាងទូត ឱ្យមកទារព្រះដង្វាយពី ព្រះចន្ទរាជា នាពេលនោះ ព្រះអង្គបានមានបន្ទូលឆ្លើយតបថា នគរកម្ពុជានាពេលនេះលែងចំណុះ ឱ្យនគរសៀមទៀតហើយ បើព្រះរាជាសៀមមិនសុខចិត្ត អាចមកសាកកម្លាំងនិងយើងបាន ។ មួយឆ្នាំ ក្រោយពេលកម្ពុជាមិនបញ្ជូនសួយសារអាករណ៍ ទៅកាន់នគរសៀម ឆ្នាំ១៥៣១ នៃគ.សករាជ ត្រូវនិងឆ្នាំជូតទោស័ក ស្ដេចសៀមបានលើកទ័ព ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) កាត់តាម នគររាជសីម៉ា (Nakhon Ratchasima) មកដល់ព្រំប្រទល់ខេត្ត មហានគរ (បច្ចុប្បន្នជាខេត្ត [[សៀមរាប]]) មេទ័ពសៀមព្រះនាម ពញ្ញាអុង ដំខាត់ ដែលជាបុត្រ របស់ក្សត្រខ្មែរនាម ព្រះស្រីរាជា ហើយត្រូវជាបងប្អូនជីដូនមួយ និង ព្រះចន្ទរាជា ផងដែរ ដែលធ្លាប់បានឱ្យទ័ពសៀម ដែលខ្ចី ចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ទៅកាន់ចន្ទរាជា បានលើកទ័ពមកឈ្លានពានកម្ពុជា យ៉ាងកម្រោល ពេលនោះ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ពលង្វែកទៅដោយផ្ទាល់ មានចំនួន ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) បូករួមនិង ទ័ពនៅមហានគរ មានចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) សរុបទាំងអស់មានចំនួន ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) បានវាយបកត្រឡប់យ៉ាងខ្លាំងក្លាទៅកាន់កងទ័ពសៀម នៅត្រង់សមរភូមិស្ទឹងអង្គរ ហើយទីបំផុត កងទ័ពសៀមបានបរាជ័យ ដោយការបាក់ទ័ពរាបទាបអស់ ក្នុងជ័យជំនះដ៏អស្ចារ្យនេះ ព្រះចន្ទរាជា បានផ្លាសប្ដូរឈ្មោះខេត្ត មហានគរ ទៅជាឈ្មោះ [[ខេត្តសៀមរាប]] មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ចំណែកឯមេទ័ពសៀម ពញ្ញាអុង ដំខាត់ ក៏ត្រូវស្លាប់ដោយត្រូវកាប់និងស្នែងដាវទម្លាក់ពីលើខ្នងដំរីផងដែរ ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងខ្មែរសៀម លើកទី២ ==
'''Second Khmer-Siamese War'''

* មរណភាពលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង

ព.សករាជ ២០៩៥, គ.សករាជ ១៥៤៩, ម.សករាជ ១៤៧២, ចុ.សករាជ ៩១៤, សៀម បានលើកទ័ព ចំនួន ១៤,០០០០ (១៤មុឺននាក់) ចូលមកឈ្លានពានទឹកដីកម្ពុជា ជាលើកទី២ កងទ័ពសៀមបានបែងចែកជាពីរកងពល កងពលទី១ មានចំនួន ៩០០០០ (៩មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ស្ដេចសៀមផ្ទាល់ ព្រះនាម ចក្រព័ត ចូលមកវាយយក [[ខេត្តបាត់ដំបង]] និង បង្ហួសវាយយក [[ខេត្ត ពោធិ៍សាត់]] កងពលទី២ មានចំនួន ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) ជាកងទ័ពជើងទឹក ដឹកនាំដោយ ពញ្ញាវាំងសាន វាយចូល [[ខេត្តកំពត]] ។ ព្រះចន្ទរាជា ទ្រង់ជ្រាបហើយត្រាស់បង្គាប់ឱ្យ ឧកញ៉ា ក្រឡាហោមកែវ កេណ្ឌរេហ៍ពល នាខេត្តបាសាក់ ព្រះត្រពាំង ក្រមួនស និងបាទី បន្ទាយមាស បានចំនួន ៦០០០០ (៦មុឺននាក់) ទៅច្បាំងតទល់ជាមួយទ័ពសៀមនៅសមរភូមិខេត្តកំពត ។

=== សមរភូមិ ពោធិ៍សាត់ (គ.ស ១៥៤៩) ===
'''Pursat Battlefield (AD 1549)'''

គ.សករាជ ១៥៤៩ កងទ័ពសៀមចំនួន ៩០០០០  (៩មុឺននាក់) បានវាយចូល [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] ខណៈ ដែលលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ដឹកនាំទ័ពចំនួន ៤០០០០ (៤មុឺននាក់) ទៅច្បាំងតទល់ជាមួយនិងទ័ពសៀម អស់ពេលជាច្រើនយាម ដោយចំនួនកងទ័ព និង គ្រឿងសឹកចម្បាំងរបស់សៀម ច្រើនជាងភាគីខាងលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ពេកណាស់ បើច្បាំងបន្តទៀតកងទ័ពនិងស្លាប់គ្មានសល់ លោកឧកញ៉ា ក៏សម្រេចចិត្តដកកងទ័ពថយ ទៅក្នុងបន្ទាយវិញ រីឯកងទ័ពស្លាប់អស់ប្រមាណ ២០០០០ (២មុឺននាក់) ដូចនេះកងទ័ពក្នុងបន្ទាយនៅសល់តែ ២មុឺននាក់ ប៉ុនណោះ កំពុងតែដាច់ស្បៀងនិងត្រូវបានកងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធ រីឯកងទ័ពជំនួយរបស់ព្រះចន្ទរាជា ២ថ្ងៃទៀតទើបមកដល់ ខេត្តពោធិ៍សាត់ ។ ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង បានមើលមកកងទ័ពរបស់ខ្លួន ឃើញទឹកមុខបាក់ស្បាតរបស់កងទ័ព បានគិតយ៉ាងល្អិតល្អន់អំពីក្បួនសឹកនេះ បើលើកនេះសៀមឈ្នះ ហើយយកបានតំបន់ ពោធិ៍សាត់នេះ សៀមនិង គម្រាមកំហែង ដល់អាណាចក្រលង្វែក ដូចនេះលោកផ្ទាល់និងពលីកម្ម ក្នុងសង្គ្រាមនេះ ។ លោកមឿង បានរៀបចំគម្រោងការមួយ ដោយឱ្យទាហ៊ានជំនិតៗ របស់លោក ដកកូនទាហាន ៤០០០ (៤ពាន់នាក់) ចេញពីជួរទ័ព រួចឱ្យផ្លាសសំលៀកបំពាក់ បន្លំជាមនុស្សចំបើង ទៅបង្កប់ខ្លួនក្នុងព្រៃ ជិតជំរំសៀម រួចលោកឱ្យរៀបចំ មនុស្សចំបើងដែលជាទីងមោង ពាក់នៅសំលៀកបំពាក់កងទ័ពវិញ  បន្ទាប់មកលោក ចាត់កូនទាហានឱ្យជីករណ្ដៅធំមួយ ជំរៅ ៨ ហត្ថ ៤ ជ្រុង ដោយស្មើនិង ៤ម៉ែត្រ ៤ជ្រុង ដាក់នៅចម្រូងលំពែង រួចឱ្យធ្វើរានទេវតា ៧ ថ្នាក់ដាក់បាយសី ទឹកអប់ និង គ្រឿងបូជា ហើយឱ្យធ្វើរាជព័ទ្ធជុំវិញ និង លេងភ្លេងថ្វាយទាំង៨ទិស ហើយលោក បាននាំគ្រួសាររបស់លោក ស្លៀកសម្លៀកបំពាក់ពណ៌ស ដោយពោលថា ខ្លួននិងសម្លាប់ខ្លួន ដើម្បីកេណ្ឌទ័ពខ្មោចឱ្យមកជួយក្នុងរយៈពេល ៧យាមទៀត ហើយប្រាប់ ឱ្យកងទ័ពទាំងអស់ត្រូវសម្រុកចេញពីការឡោមព័ទ្ធ ពេលដែលលោកនិងគ្រួសារលោតសម្លាប់ខ្លួនរួច ។ 

''(ការពិតទៅការពលីកម្ម របស់លោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង គ្រាន់តែជាការលើកទឹកចិត្តកងទ័ពឱ្យមានភាពអង់អាចក្លាហានក្នុងការប្រយុទ្ធជាមួយនិងទ័ពសៀមប៉ុនណោះ ហើយការពិតមិនមានព្រឹត្តិការណ៍នៃកងទ័ពខ្មោចចេញមកជួយច្បាំងនោះទេ ដោយសារតែឯកសារដើមបានសរសេរច្របល់បញ្ចូលគ្នា នូវរឿងព្រេងនិទាន តាមសាស្ត្រាស្លឹករឹតវត្តមួយចំនួន និង ព្រេងនិទាន ប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ ប៉ុនណោះដែលនាំឱ្យប្រវត្តិសាស្ត្រប្រទេសកម្ពុជា មានភាពស្រពិចស្រពិល និងច្របូកច្របល់ ចាប់ពីឆ្នាំ 1991 មករហូតដល់បច្ចុប្បន្ននេះ)'' ។ 

ចំណែកឯកងទ័ពសៀមត្រូវលើកទ័ពមកច្បាំងនូវរសៀលនេះ តែដោយសារ តែលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ធ្វើពិធីកេណ្ឌទ័ពខ្មោចឱ្យមកជួយក្នុងយប់នេះ ទើបភាគីទ័ពសៀមរងចាំដល់វេលាព្រលប់ទើបនាំទ័ពវាយលុកជំរំវិញ ព្រោះពួកសៀមមិនជឿថាមានកងទ័ពខ្មោចមកជួយនោះទេ ហើយពួកសៀមមិនបានដឹងថានេះជាការពន្យាពេលរបស់លោកមឿងនោះទេ ។ នៅពេលព្រលប់ សៀមបានលើកទ័ពចូលជុំរំកងទ័ពលោកមឿង តែមិនមានកងទ័ពខ្មែរនោះទេ មានតែមនុស្សចំបើងដែលបន្លំស្លៀកពាក់ជាទាហាន យល់សេចក្ដីដូចនេះ មេទ័ពរងខ្មែរ ឧកញ៉ាចក្រី បញ្ជារឱ្យបាញ់ព្រួញភ្លើង ដុតសម្លាប់កងទ័ពសៀម ឆេះស្លាប់អស់ជាច្រើន ច្បាំងគ្នាពីព្រលប់ដល់យប់អាធ្រាត កងទ័ពចំបើងខ្មែរដែលបង្កប់ក្នុងព្រៃ ៤០០០ នាក់ ចូលទៅវាយដុតជុំរំស្បៀងកងទ័ពសៀម ភ្លើងឆាបឆេះទាំងមុខទាំងក្រោយ កងទ័ពសៀម ស្មានតែភាគីខ្មែរមានទ័ពជំនួយក៏ចាប់ផ្ដើមជ្រួច្របល់បែកទ័ព ឧកញ៉ាចក្រី ក៏ប្រកាសឱ្យកងទ័ពទាំងអស់កាប់សម្លាប់កងទ័ពសៀមដល់ អូរស្វាយដូនកែវ [[ខេត្តបាត់ដំបង]]  ហើយកងទ័ពសៀមក៏បានបោះជុំរំនៅទីនោះ ២ថ្ងៃបន្ទាប់ពី កងទ័ព ២០,០០០០ (២សែននាក់) បូករួមទាំង ដំរី ៥០០ និង សេះចម្បាំង ៥០០០ ដែលដឹកនាំដោយ ព្រះចន្ទរាជា ផ្ទាល់បានមកដល់ ខេត្តពោធិ៍សាត់ ដើម្បីត្រៀមធ្វើសង្គ្រាមបណ្ដេញកងទ័ពសៀម ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

=== សមរភូមិ បាត់ដំបង (បរាជ័យកងទ័ពសៀម) ===
'''Battambang Battlefield (Defeat of Siamese army)'''

ក្នុង គ.សករាជ ១៥៤៩ ដដែល កងទ័ព ២០,០០០០ (២សែននាក់) របស់ ព្រះចន្ទរាជា បានវាយសម្រុកទៅកាន់កងទ័ពសៀមនៅ សមរភូមិ [[បាត់ដំបង]] ដំរីចម្បាំងរបស់ ព្រះចន្ទរាជា បានទៅប្រជល់និង ដំរីចម្បាំងរបស់ ស្ដេចសៀម ចក្រព័ត្ត ហើយព្រះចន្ទរាជា បានហក់ទៅចាក់សម្លាប់ស្ដេចសៀម សោយទីវង្គតនៅលើខ្នងដំរី បរាជ័យកងទ័ពសៀម សមរភូមិបាត់ដំបង កងទ័ពលង្វែក បានរឹបអូសយក ដំរីសឹក ៩០ ក្បាល បានសេះ ៤៥០ ក្បាល បានដាវកាំភ្លើង គ្រឿងសស្ត្រាវុធ រទេះគោ រទេះចម្បាំងជាច្រើន ហើយចាប់បានកងទ័ពសៀមជាឈ្លើយសឹកប្រមាណ ១០០០០ (១មុឺននាក់) កងទ័ពសៀមសរុប ១៤,០០០០ (១៤មុឺននាក់) ដែលលើកមកឈ្លានពានអាណាចក្រលង្វែក ទាំងជើងគោក និង ជើងទឹក បានបាត់បង់អស់ ៩០០០០ (៩មុឺននាក់) ហើយសៀមសល់កងទ័ព ប្រមាណជា ៥០០០០ (៥មុឺននាក់) ប៉ុនណោះបានដកទ័ពទៅដល់ អាងសិលា នាព្រំប្រទល់ខ្មែរសៀម បរាជ័យដ៏ធ្ងន់ធ្ងរនេះ កងទ័ពសៀមមិនបានលើកមកឈ្លានពានកម្ពុជាទៀតនោះទេ ផ្ទុយទៅវិញ វាជាពេលវេលា ដែលកងទ័ពលង្វែក បានវាតទីដណ្ដើមទឹកដីខ្លួនមកវិញ ហើយរឹបយកបាន អណាខែត្រទាំង ១៣ ពីសៀមផងដែរ ជ័យជំនះដ៏ធំធេងនេះ ប្រជានុរាស្ត្រ បានដាក់រហ័សនាម ព្រះចន្ទរាជា ថា៖ ស្ដេចនៃសឹកសង្គ្រាម ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

== ឯកសារយោង ==</text>
      <sha1>atrfkbjnh2sove0akp4v64jplyqrdkt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>282508</id>
      <parentid>282507</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T13:58:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Camhistory</username>
        <id>36281</id>
      </contributor>
      <comment>/* ចម្បាំងខ្មែរសៀម លើកទី២ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67447" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;width:1em;&quot;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #7851A9;&quot; colspan=&quot;2&quot;|&lt;p style=&quot;font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;&gt; ព្រះចន្ទរាជា &lt;/p&gt;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
| colspan=&quot;2&quot; |
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #ABCDEF;&quot; colspan=&quot;5&quot; | Chan Reachea Army 16th Century.
|- style=&quot;background: #f1f5fc;&quot;
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រជ្ជកាល'''
| ១៥១៦-១៥៦៦ 
([[អាណាចក្រលង្វែក]])
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រាជសម័យ'''
|[[សម័យកាល​លង្វែក​]]
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''គ្រងរាជ'''
|​ ១៥១៦
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ព្រះនាមពេញ'''
|ព្រះរាជអង្ការ ខត្តិយាមហាចន្ទរាជា
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''មរណៈនាម'''
| ព្រះបរមចន្ទរាជា
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ក្សត្រមុន'''
| [[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]]
(ហ្លួងព្រះស្ដេចកន)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រាជបន្ត'''
| [[ព្រះបរមរាជាទី២]] 
(បរមិន្ទរាជា)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''សន្តិវង្ស'''
| រាជវង្សចតុមុខ អំបូរខ្មែរ 
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ប្រសូត្រ'''
| ១៤៨៦ 
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ចូលទីវង្គត់'''
| ១៥៦៧ (ជន្មាយុ)​
៨១ ឆ្នាំ
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ជំនឿសាសនា'''
| [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ 
និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿ
ជំនឿ​លើទេវតា (Theravada) 
|}

'''ព្រះចន្ទរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Chan Reachea) (Kh-pronoun: Preah Chant Reachea) ([[ថៃ]]៖ Record: Chandra Raja) (ប្រ.ស|គ.ស ១៤៨៦-១៥៦៧) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ [[រាជធានីលង្វែក]] គ.សករាជ ១៥២៩ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា &quot;សម្ដេចព្រះរាជអង្ការ ខត្តិយាមហាចន្ទរាជា&quot; និងបានប្រកាសរាជ [[សម័យកាលលង្វែក]] នៃ [[អាណាចក្រលង្វែក]] ។​&lt;ref&gt; Helen Ibbitson Jessup, Sāramandīr Jāti Kambujā (2006) [https://books.google.com.kh/books?id=eiQWAQAAIAAJ&amp;q=%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;dq=%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjpjJ-C697zAhWcyzgGHVD6CtYQ6AF6BAgLEAM Chefs d'œuvre du Musée national du Cambodge], Publisher: Friends of Khmer Culture p.112 [[ISBN]]: 9995083604 &lt;/ref&gt;

== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''

ព្រះចន្ទរាជា កើតនៅរាជធានីចតុមុខ កើតឆ្នាំ ១៤៨៦ នៃគ.សករាជ​ ព្រះអង្គ ​គឺជាព្រះបុត្រាទី២ នៃព្រះបាទ 
[[ព្រះធម្មរាជាទី២]] ដែលត្រូវជាប្អូនប្រុសបង្កើត ម្ដាយទីទៃជាមួយ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ដែលបានសោយរាជ្យនៅរាជធានីទួលបាសាន [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ។ ព្រះចន្ទរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាចន្ទរាជា ជាចៅហ្វាយស្រុកចតុមុខ នៅវ័យ ២៤ ឆ្នាំ ព្រះអង្គ​ត្រូវបង្ខំចិត្តចាកចេញពីចតុមុខ ដោយការនិរទេសព្រះអង្គ ក្នុងឆ្នាំ ១៥០៩ នៃគ​.សករាជ ទៅកាន់តំបន់ទេពបុរី (តំបន់ព្រំដែនខ្មែរ-សៀម បច្ចុប្បន្ន​ជា ក្រុង [[បាងកក]]​) តាមការស្នើសុំរបស់ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ដែលយល់សុបិន្តឃើញនាគពីរក្បាល ហោះហើរមកពាំឆ្វេទឆត្ររបស់ព្រះអង្គ ដែលទ្រង់យល់ឃើញថា វាជាការគំរាមកំហែងនៃរាជ្យបល័ង្ក របស់ព្រះអង្គ ដែលម្នាក់ទៀត ជាហ្លួងព្រះស្ដេចកន ។ ជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ របស់ព្រះចន្ទរាជា នៅតំបន់ព្រំដែនខ្មែរ-សៀម  ព្រះអង្គ បន្លំខ្លួនចូលធ្វើជាក្រមការខាងទាក់ដំរីថ្វាយ ស្ដេចសៀមចក្រព័ត្ត ព្រះនាម &quot;បរមរាមាធិបតីទី២&quot; ។ នៅឆ្នាំ ១៥១២ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន លើកទ័ពវាយយករាជធានី ទួលបាសាន និងបានជ័យជំនះបណ្ដេញ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ចេញពីរាជធានី ទៅបោះបន្ទាយនៅស្រុកស្ទឹងសែន [[ខេត្តកំពង់ធំ]] ។ ព្រះស្រីសុគន្ធបទ បានផ្ញើចុតហ្មាយ ប្រាប់ដំណឹងពីការបះបោររបស់នាយកន ទៅកាន់ចន្ទរាជា និងបានប្រកាសតែងតាំង ព្រះចន្ទរាជា ជាមហាឧបរាជ ឱ្យយាងត្រឡប់មកជួយព្រះអង្គវិញ ។ ការយាងត្រឡប់មកវិញរបស់ព្រះចន្ទរាជា បានខ្ចីទ័ពសៀមចំនួន ៥,០០០ (៥ពាន់នាក់) ជាមួយនិងការចរចារប្រគល់ព្រះដង្វាយ ដោយការថ្វាយដំរីចំនួន ១០០ ក្បាល និង ពលទ័ព ៥,០០០ នាក់ទៅឱ្យព្រះចៅសៀមវិញ ទ័ពព្រះចន្ទរាជា បានធ្វើដំណើរមកដល់ [[ខេត្តបាត់ដំបង]] ចៅហ្វាយស្រុក នាមពញ្ញានោ បានថ្វាយពលចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) និងស្បៀងអាហារចំនួន ១០០ រទេះ ដល់ព្រះចន្ទរាជា ហើយទ្រង់បន្តដំណើរមកដល់ [[ខេត្តពោធិសាត់]] និងបានជួបពិភាក្សា ជាមួយចៅហ្វាយស្រុកឈ្មោះ ហ្មឺនពេជ្រ ដែលកាន់សិទ្ធទ័ព ចំនួន ៤០,០០០ នាក់ នៅ &quot;បន្ទាយហ្មឺនជ័យ&quot; ដែលពេលវេលាមកដល់របស់ព្រះចន្ទរាជា ជាមួយនិងការរៀបចំយុទ្ធសាស្ត្រទ័ព ដើម្បីទៅជួយ &quot;ព្រះស្រីសុគន្ធបទ&quot; បានអូសបន្លាយដល់ ២ឆ្នាំ ដោយមើលឃើញពីការរៀបចំទ័ពយឺតយ៉ាវរបស់ ព្រះចន្ទរាជា ពោលក្នុងឆ្នាំ ១៥១៤ នៃគ.សករាជ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន បានលើកទ័ពជើងទឹក ជាមួយកាំភ្លើងធំ វាយចូលបន្ទាយស្ទឹងសែន [[ខេត្តកំពង់ធំ]] ពីយប់អធ្រាត និងបានធ្វើឃាត [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេល ហ្លួងព្រះស្ដេចកន ធ្វើឃាត &quot;ព្រះស្រីសុគន្ធបទ&quot; នៅបន្ទាយស្ទឹងសែន រួចមក គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង ៥ បានបាត់នាពេលនោះផងដែរ ទើបការឡើងសោយរាជ្យផ្លូវការណ៍ របស់នាយកន ត្រូវពន្យាពេល ២ឆ្នាំ ដើម្បីរងចាំ គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង​៥ ថ្មីធ្វើរួច ។ នៅទីបំផុត ហ្លួងព្រះស្ដេចកន បានប្រកាសសោយរាជ្យជាផ្លូវការណ៍ ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៦ នៃគ.​សករាជ ដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជ្យថា &quot;[[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]] ធិរាជរាមាធិបតី&quot; ហើយវាជាពេលដែលនាគពីរ ត្រូវមកប្រជែងឥទ្ធិពលគ្នា មួយជា ព្រះចន្ទរាជា ជាស្ដេចនៃអាណាចក្រខាងលិច និង ហ្លួងព្រះស្ដេចកន ជាស្ដេចនៃអាណាចក្រខាងកើត ដែលបានយក [[ទន្លេមេគង្គ]] ខ័នបែងចែកទឹកដីជា ២ចំណែក តាមបណ្ដោយខ្សែរទឹកហូរ ដែលបានអូសបន្លាយសង្គ្រាមអស់ពេល ១ទស្សវតន៍ (១០ឆ្នាំ) ។&lt;ref&gt; Mak Phoeun (1988) 
 [https://books.google.com.kh/books?id=AEJvAAAAMAAJ&amp;q=%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;dq=%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjxw46jt-DzAhWVfd4KHSORA3c4ChDoAXoECAkQAw Chroniques royales du Cambodge: De Bañā yāt à la prise de Laṅvaek : de 1417 à 1595] Publisher: Ecole française d'Extrême-Orient, Original from the University of Michigan, [[ISBN]]: 2855395372 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅ ទួលបានសាន == 
'''Battle at Tuol Basan'''

ក្រោយពេល [[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]] ឡើងសោយរាជ្យនៅ
រាជធានីទួលបាសាន បានរយៈពេល ៣ខែ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ព ចំនួន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយឡោមព័ទ្ធ បណ្ដេញ ព្រះស្ដេចកន ចេញពី រាជធានីទួលបាសាន ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៦ នៃ.គសរាជ ។ ព្រះស្ដេចកន និងកងទ័ពបានភៀសខ្លួនទៅភាគខាងកើត ទៅបោះបន្ទាយថ្មីមួយត្រង់ ចន្លោះដូនតី
នា [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] និងបានបង្កើតរាជធានីថ្មី ឈ្មោះថា &quot;ស្រឡប់ដូនតី ពិជ័យព្រៃនគរ&quot; បន្ទាយថ្មីព្រះស្ដេចកន មានកំពែងព័ទ្ធជុំវិញ រាងបួនជ្រុង មានដាំដើមឬស្សីកំរាស ២សិន ដោយស្មើនិង (80m) និងមានកម្ពស់ ១៥ហត្ថ ដោយស្មើនិង កម្ពស់ (7.5m) និងមានប្រវែងសរុប (2.5km) ដែលជាបន្ទាយការពារដ៏រឹងមាំមួយ មិនងាយនិងវាយចូលបំបែកបាន ។ មួយឆ្នាំបន្ទាប់ពី ហ្លួងព្រះស្ដេចកន វាយបកត្រឡប់ទៅកាន់ ព្រះចន្ទរាជា និងបានដុតបំផ្លាញរាជធានីទួលបាសាន ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៧ នៃគ​.សករាជ ហើយព្រះចន្ទរាជា និងកងទ័ពបានដកត្រឡប់ទៅបន្ទាយនា [[ខេត្តពោធិសាត់]] វិញ ក្នុងឆ្នាំ​ដដែលស្ដេចទាំងពីរបានបើកកិច្ចចរចាររកសន្តិភាពមិនធ្វើសង្គ្រាម ដើម្បីទុកពេលប្រមូលស្បៀង និងបង្កើនកងទ័ពឡើងវិញ ដែលផ្អាកការធ្វើសង្គ្រាមនិងគ្នា ៣ឆ្នាំ រហូតដល់ឆ្នាំ ១៥២០ នៃគ.សករាជ ទើបទ័ព 
ព្រះស្ដេចកន បើកការវាយប្រហារជាមុនទៅលើ ព្រះចន្ទរាជា ត្រង់ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ។​&lt;ref&gt; Bhun Khol (1994) 
 [https://books.google.com.kh/books?id=W1dQAQAAMAAJ&amp;q=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9F%81%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9E%93&amp;dq=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9F%81%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9E%93&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjAx9_R1uLzAhVB6mEKHZS_CNkQ6AF6BAgEEAM Pravatti vidyā saṃrâp pathamsiksā], Publisher: Griḥsthān Poḥbumb Phsāy Qâpraṃ, Original from University of California, Berkeley p.138 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅកំពង់ឆ្នាំង ==
'''Battle at Kampong Chhnang'''

ក្រោយផ្អាកសង្គ្រាម៣ឆ្នាំ ពីឆ្នាំ (១៥១៧-១៥២០) ព្រះស្ដេចកន បានប្រមូលកងទ័ពចំនួន ១២០,០០០ (១២មុឺននាក់) និងបានចែកជាពីរកងពល ដែលកងពលទី១ មានចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; ឱ្យទៅបោះបន្ទាយនៅ ស្រុកសំរោងទង (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]]) និង កងពលទី២ មានចំនួន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព ខ្លាំងពូកែរបស់ព្រះស្ដេចកន នាម &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ឱ្យទៅបោះបន្ទាយនៅ ភូមិជ័យសួគ៌ (បច្ចុប្បន្នជា វត្តវិហារសួគ៌ [[ខេត្តកណ្ដាល]]) ។ ក្រោយប្រមូលកងទ័ពដ៏សំបើម កងទ័ពព្រះស្ដេចកន ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; បានចេញពីសំរោងទង បើកការវាយប្រហារជាមុនទៅលើ ព្រះចន្ទរាជា ត្រង់ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ពេលនោះមេទ័ព ២រូប របស់ព្រះចន្ទរាជា នាម &quot;ឧកញាចក្រីកែវ&quot; និង &quot;ឧកញ៉ា​វង្សាអគ្គរាជ&quot; បានដឹកនាំទ័ព ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) មកចេញច្បាំងតទល់ យ៉ាងខ្លាំងក្លា ស្នូរសម្លេងព្រួញដាវលំពែង និងស្នូរកាំភ្លើងធំ លាន់រំពងពេញសមរភូមិកំពង់ឆ្នាំង រំពេចនោះ កងទ័ពជំនួយ របស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលបង្កប់ខ្លួនក្នុងព្រៃចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ផ្សេងទៀត បូករួមនិងដំរីចម្បាំង ចំនួន ១៤០ក្បាល ដែលនៅពីខាងក្រោយកងទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; របស់ព្រះស្ដេចកន បានសំរុកចេញមកវាយគាបទ័ពព្រះស្ដេចកន ឱ្យបែកបាក់បរាជ័យ រត់ភៀសខ្លួនទៅបោះបន្ទាយនៅ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅ​ចតុមុខ ==
'''Battle at Chaktomuk'''

មួយឆ្នាំ​បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមនៅ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ព្រះចន្ទរាជា ត្រាសបង្គាប់ ឱ្យមេទ័ពចំនួន ២រូប គឺមេទ័ព &quot;ឧកញាចក្រីកែវ&quot; និង &quot;ឧកញ៉ា​វង្សាអគ្គរាជ&quot; ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយកបន្ទាយចតុមុខ ដែលមានកងទ័ព របស់ព្រះស្ដេចកន ចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) នៅឈរជើងចាំការពារតំបន់នេះ ដែលដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; ។ ចំនួនកងទ័ព របស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលលើស ២ដង នៃចំនួនទ័ពព្រះស្ដេចកន បានវាយបែកសមរភូមិចតុមុខ (Chaktomuk Battlefield) ក្នុងឆ្នាំ ១៥២១ នៃគ.សករាជ ហើយកងទ័ពព្រះចន្ទរាជា បានចេញបង្ហួសទៅវាយយក [[ស្រុកបាទី]] (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តតាកែវ]]) បន្ថែមទៀត ក្រោយមក ព្រះចន្ទរាជា បានប្រកាសឱ្យ ចៅហ្វាយស្រុកនាតំបន់ [[កម្ពុជាក្រោម]] ទាំងអស់ ត្រូវរក្សាទ័ពឱ្យនៅអព្យាក្រិត បើពុំនោះទេព្រះអង្គនិងច្បាំងស្លាប់រស់ដល់ទីបញ្ចប់ក្នុងសង្គ្រាមនេះ ។​&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 2], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅទន្លេមុខបួន ==
'''Battle on the Four Rivers'''

'''(ហេតុដែលនាំឱ្យហៅទន្លេច្រាបឈាម!)''' 

'''(Reasons to call the bloods river! )'''

ក្រោយពេលដែល ព្រះស្ដេចកន ដឹងថា ក្មួយរបស់ខ្លួន &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; បានស្លាប់ក្នុងបន្ទាយចតុមុខ ដោយទ័ពព្រះចន្ទរាជា ព្រះអង្គ​ទ្រង់ពិរោធ (ខឹង) ជាខ្លាំងបានផ្ញើចុតហ្មាយទៅមេទ័ពធំរបស់ខ្លួន &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ដែលបោះទ័ពនៅ ភូមិជ័យសួគ៌ [[ខេត្តកណ្ដាល]] ឱ្យលើកទ័ពទៅសងសឹកឱ្យខ្លួនជាប្រញាប់ ក្នុងឆ្នាំ ១៥២២ នៃគ.សករាជ កងទ័ព ពញ្ញាកៅ ចំនួ​ន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) បានឆ្លងទន្លេមកត្រើយខាងលិច ពញ្ញាកៅ បានចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់)​ ជាទ័ពជើងគោក ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ស្រាល&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; លើកទៅបង្កប់នៅ [[បឹងពោងពាយ]] ខាងជើងភ្នំពេញ ចំណែកឯ ពញ្ញាកៅផ្ទាល់ ដឹកនាំកងទី២ ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) ជាមួយនិងទូកចម្បាំង ៦០ គ្រឿង វាយចូលចំណតផែទូក របស់ព្រះចន្ទរាជា​នៅ ជ្រោយពន្លា (បច្ចុប្បន្នជា [[ជ្រោយចង្វា​រ]]) កងទ័ព​ជើងទឹក ពញ្ញាកៅ មានភាពខ្លាំងក្លាណាស់បានដេញវាយទ័ពជើងទឹករបស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលដឹកនាំដោយ មេទ័ព &quot;វិបុលរាជ&quot; និង មេទ័ព &quot;ប្រទសរាជ&quot; ទៅដល់តំបន់ព្រែកព្នៅ ទើបមេទ័ពធំរបស់ ព្រះចន្ទរាជា​ នាម &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; ដែលតាំងបន្ទាយនៅព្រែកតាទែន បានចេញមកជួយទ័ព &quot;វិបុលរាជ&quot; និង &quot;ប្រទសរាជ&quot; ។​ ពញ្ញាកៅ ឃើញដូច្នេះ ក៏ប្រើល្បិចធ្វើជាចាញ់ដកថយទៅក្រោយវិញដើម្បី ឱ្យ &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; មកដេញតាមកងទ័ពខ្លួន ។ &quot;ពញ្ញា​ស្រាល&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; ដែលបង្កប់នៅ [[បឹងពោងពាយ]] ខាងជើងភ្នំពេញ យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏លើកទៅវាយគាបទ័ព &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; ពីក្រោយត្រង់ទន្លេមុខបួន នៅទីបំផុតក៍ធ្វើឃាត ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ បាននៅពេលនោះ (បច្ចុប្បន្នបូជនីដ្ឋាន ពញ្ញាហ្មឺនពេជ្រ ឬ ហៅតាពេជ្រ នៅជាប់និង បូជនីយ​ដ្ឋាន ព្រះអង្គដង្កើ មុខព្រះបរមរាជវាំង សព្វថ្ងៃនេះ) ហើយទន្លេមុខបួន ដែលពោពេញទៅដោយការបង្ហូរឈាម ត្រូវបានអ្នកស្រុកទីនោះហៅថា &quot;ទន្លេច្រាបឈាម&quot; ។ ​&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;

== សមរភូមិកំពង់ចាម (គ.ស ១៥២៣) ==
'''Kampong Cham Battlefield (AD 1523)'''

ក្រោយពេលដែល &quot;ពញ្ញាកៅ​&quot; ទទួលជ័យជំនះនៅទន្លេមុខបួន ទ័ពរបស់ខ្លួន បានដាច់ស្បៀង និងនឿយហត់ជាច្រើនថ្ងៃផងនោះ បានសំរេចចិត្តទៅបោះបន្ទាយនៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ដែលមានទ័ពសេសសល់ត្រឹមតែ ១០,០០​០ (១មុឺននាក់) ប៉ុនណោះ ។ ចំណែក​ឯខាង ព្រះចន្ទរាជា ដែលទទួលបានដំណឹងពីការមរណៈភាពលោក &quot;ពញ្ញាហ្មឺនពេជ្រ&quot; មានភាពតក់ស្លុត និង ឈឺព្រះទ័យជាខ្លាំង ព្រះអង្គបានថ្វាយមរណៈនាមទៅលោកថា &quot;ចៅពញ្ញាសួគ៌ាលោក&quot; ។ បន្ទាប់មកបានតែងតាំងលោក &quot;ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង&quot; ជាប្រមុខមេទ័ពធំជំនួសវិញ លោកឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ល្បីខាងយុត្តិសាស្ត្រសឹកសង្គ្រាម និងការដឹកនាំទ័ព ។ ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ​.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានចាត់កងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ដឹកនាំដោយព្រះអង្គផ្ទាល់ បានយាងចេញជិះទូកចម្បាំងទីនាំង ឈ្មោះ &quot;សារ៉ាយអណ្ដែត&quot; និងទូកចម្បាំង ចំនួន៣០០ គ្រឿងទៀត ទៅប្រមូលផ្ដុំទ័ពនៅខេត្តសន្ទុក (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តកំពង់ធំ]]) ដែលមានចំនួន ៥៥,០០០ (៥មុឺន ៥ពាន់នាក់) រីឯកងទី២ មានចំនួន ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ទៀតដឹកនាំដោយ &quot;ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង&quot; ចេញទៅវាយបន្ទាយទ័ព &quot;ពញ្ញាកៅ​&quot; នៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ព្រមគ្នាតែម្ដង ។ ដំណឹងប្រកាសសង្គ្រាម របស់ព្រះចន្ទរាជា បានជ្រាបទៅដល់ [[ព្រះស្ដេចកន]] ទ្រង់បានប្រមូលទ័ពសេសសល់ ៨០,០០០ (៨មុឺននាក់) ចែកចេញជា ប្រាំកងពល កងទី១ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ព្រំវៀង&quot; មានចំនួន ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) ជាកងទ័ពជួរមុខ កងទី២ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ពេញ&quot; មានចំនួន ១០,០០​០ (១មុឺននាក់) កងទី៣ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​នួន&quot; មានចំនួន ១០,០០​០ (១មុឺននាក់) កងទី៤ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាទន់&quot; មានចំនួន ១០,០០​០ (១មុឺននាក់) ជាកងទ័ពជួរក្រោយ និងកងទី៥ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាផាតស្រាល&quot; និង &quot;ពញ្ញាវិបុលរាជ&quot; មានចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ជាមួយនិងទូកចម្បាំង ៣០០ គ្រឿង ជាកងទ័ពជើងទឹក ចេញទៅការពារបន្ទាយនៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] ដែលជាទីតាំងនៃសមរភូមិកំពង់ចាម ។ រីឯព្រះស្ដេចកនកាន់ទ័ព ហ្លួងដោយផ្ទាល់ ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) និងចាត់ឱ្យ មេទ័ព​ធំ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; ដឹកនាំទ័ព ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) បូករួមទាំងទ័ពហ្លួងបាន ចំនួន ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) នៅចាំការពារបន្ទាយ &quot;ស្រឡប់ពិជ័យ&quot; នា [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] ។ ដូចនេះ​កងទ័ពសរុបដែលការពារបន្ទាយ ស្រុកកំពង់សៀម របស់ព្រះស្ដេចកន មានចំនួន ៦៥,០០០ (ជាង ៦មុឺននាក់) នៅទីបំផុតកងទ័ពជាង ១សែននាក់ របស់ព្រះចន្ទរាជា បានវាយបែកបន្ទាយ ស្រុកកំពង់សៀម នៃសមរភូមិកំពង់ចាម ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ.សករាជ ។​&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;​

== ព្រះចន្ទរាជា និង ព្រះស្រីជេដ្ឋា នៃសង្គ្រាមចុងក្រោយ ==
'''Chan Reachea &amp; Srei Chedtha of Final War'''

ក្រោយពេល ​ព្រះចន្ទរាជា និង ព្រះស្រីជេដ្ឋា ធ្វើសង្គ្រាមយ៉ាងធំនៅសមរភូមិ ស្រុកកំពង់សៀម កងទ័ព​ទាំងសងខាង បានខូចខាតសំភារៈសឹកអស់ជាច្រើន ដូចនេះ​ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ.សករាជ ស្ដេចទាំង២ បានចាត់បេសកជន ទាំងសងខាង​ឱ្យទៅបញ្ជារទិញ កាំភ្លើងធំ (Cannons) ពីពួក &quot;ប៉តទុយហ្គេស&quot; (Portuguese) នៅជ្រោយម៉ាឡាកា (Malacca) នាឧបទ្វីប​ម៉ាឡេ (Malay Peninsula) ដែលត្រូវ បាន (Record ទុកដោយប្រវត្តិវិទូ នៅស.វទី១៦​) &lt;ref&gt; Mamitua Saber, Dionisio G. Orellana (1977) [https://books.google.com.kh/books?id=1U4cAQAAMAAJ&amp;q=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;dq=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiyp4zR7vTzAhVNIIgKHUeYAI8Q6AF6BAgDEAM Comparative Notes on Museum Exhibits in Singapore, Malaysia, Indonesia, Brunei, Macao, and the Philippines: A Report to the Ford Foundation on Travelling Symposium for Southeast Asia Museum Development, April-May, 1971], Publisher: Aga Khan Museum, Mindanao State University, Original from the University of Michigan p.354 &lt;/ref&gt; &lt;ref&gt; Contributor: James Richardson Logan (1851) [https://books.google.com.kh/books?id=PkhFAQAAMAAJ&amp;dq=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;source=gbs_navlinks_s The Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia, Volume 5], Publisher: Kraus Reprint, Original from Cornell University. &lt;/ref&gt; ខាងព្រះចន្ទរាជា បញ្ជារទិញបាន កាំភ្លើងធំ ១០០ (១រយដើម) និងកាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ១០០០ (១ពាន់ដើម​) ទុករក្សាក្នុងបន្ទាយ ចំណែកឯ ព្រះស្រីជេដ្ឋា បញ្ជារទិញបាន កាំភ្លើងធំ ១៥០ (១រយហាសិបដើម) និងកាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ២០០០ (២ពាន់ដើម​) ទូកសំពៅខាងព្រះស្រីជេដ្ឋា ដែលដឹកកាំភ្លើងធំ ១៥០ដើម និង កាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ២០០០ (២ពាន់ដើម​) ត្រូវបានស្ទាក់ចាប់បាន នៅ ស្រុកពាម (ពួកដាយវៀតហៅ៖ ម៉ាងខម) (Đại Việt call: Mán Khảm) មានន័យថា &quot;ពាមខ្មែរ&quot; នា [[កម្ពុជា​ក្រោម]] ហើយក្រមការខេត្តបានបញ្ជូនថ្វាយ ព្រះចន្ទរាជា ដូចនេះខាង ព្រះស្រីជេដ្ឋា មិនមានសញ្ញវុធសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់កងទ័ពនោះទេ ។ &lt;ref&gt; Eng Suth (2001) 
[https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 &lt;/ref&gt;

=== សមរភូមិ​ទន្លេបិទ (គ.ស ១៥២៤) ===
'''Tonle Bet Battlefield (AD 1524)'''

ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៤ នៃគ.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ព ១៣៥,០០០ (ជាង១៣មុឺននាក់) ចែកចេញជា បួនកងពល កងពលទី១ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាភក្ដី&quot; លើកទ័ព ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) លើកទៅស្ទាក់កងទ័ព &quot;ពញ្ញាកំហែង&quot; ដែលជាឪពុកក្មេកព្រះស្ដេចកន ដែលកាន់ទ័ពនៅស្រុក សៀមប៉ោយ (បច្ចុប្បន្នជា [[ស្រុកសៀមប៉ាង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង]]) ដែលមាន ចំនួន ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) កុំឱ្យលើកមកជួយ ព្រះស្ដេចកនបាន ។ កងទី២ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាទេព&quot; លើកទ័ព ចំនួន ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) វាយចូលសមរភូមិ​ទន្លេបិទ ចំពីមុខផ្លូវទៅបន្ទាយ &quot;ស្រឡបពិជ័យ&quot; កងទី ៣ ដឹកនាំដោយ &quot;ព្រះចន្ទរាជា&quot; ផ្ទាល់ ចំនួន ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) ជាទ័ពជំនួយបោះនៅស្រុកកំពង់សៀម កងទី៤ ដឹកនាំដោយ &quot;ឧកញ៉ាមហាមន្ត្រី&quot; ចំនួន ៥,០០០ (៥ពាន់នាក់) ចេញទៅបង្កប់នៅ [[ខេត្តព្រៃវែង]] ។ កងទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; ចំនួន ៤មុឺននាក់ ក៏ប្រទះនិងទ័ព ព្រះស្ដេចកន ចំនួន ២មុឺននាក់ ដែលបោះបន្ទាយនៅ ទន្លេបិទ​ ទ័ពទាំងពីរ បានច្បាំងគ្នាពេលវេលាព្រឹក រហូតដល់ថ្ងៃរសៀល ទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; ក៏ឡោមព័ទ ទ័ពព្រះស្ដេចកនជាប់ ពេលនោះ ដំណឹងច្បាំងគ្នានៅសរមភូមិទន្លេបិទបានទៅដល់ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ដែលកំពង់យាមការក្នុង &quot;បន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ&quot; ដឹងដំណឹងដូចនេះ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ប្រញាប់​ដកទ័ព ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ពីក្នុងបន្ទាយចេញទៅជួយព្រះស្ដេចកន យ៉ាងប្រញាប់ ទុកឱ្យ &quot;ជហ្វាវាំងជុំ&quot; ដែលមានទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) នៅចាំការពារបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ ។ កងទ័ព &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; បានទៅជួយរំដោះ ព្រះស្ដេចកន ទាន់ពេល ដោយកងទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; បិទផ្លូវខាងក្រោយជាប់ ព្រះស្ដេចកន និង ពញ្ញាកៅ បានវាយសម្រុកចេញទៅមុខមកដល់ [[ខេត្តព្រៃវែង]] ក៏ប្រទះនិងទ័ពបង្កប់ ៥,០០០ (៥ពាន់នាក់) របស់ &quot;ឧកញ៉ាមហាមន្ត្រីបែន&quot; វាយស្ទាក់ពីមុខ ពញ្ញាកៅ​ឃើញដូចនេះ ក៏ឱ្យព្រះស្ដេចកន ស្រូតទៅបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យមុន ខ្លួននៅចាំច្បាំងការពារជាមួយ &quot;ឧកញ៉ា​បែន&quot; ហើយពញ្ញាកៅ ក៏ចោលលំពែងត្រូវ &quot;ឧកញ៉ា​បែន&quot; ស្លាប់ក្នុងពេលនោះ ហើយក៏ត្រឡប់មកដល់ក្នុងបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យវិញ ចំណែកឯ ទ័ពឪពុកក្មេក ព្រះស្ដេចកន &quot;ពញ្ញាកំហែង&quot; ត្រូវទ័ព &quot;ពញ្ញាភក្ដី&quot; វាយធ្វើឃាតបាននៅពេលនោះទៅ ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;​

=== ជ័យជំនះព្រះចន្ទរាជា (គ.ស ១៥២៥) ===

'''Victory of Chan Reachea (AD 1525)'''

ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកកងទ័ព ចំនួន ១៤០,០០០ (១៤មុឺននាក់) វាយចូលបន្ទាយ &quot;ស្រឡប់ពិជ័យ​&quot; របស់ ព្រះស្រីជេដ្ឋា ដែលមានកងទ័ព​យាមការ ចុងក្រោយក្នុងបន្ទាយតែ ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) ប៉ុនណោះ នៅសមរភូមិ [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] កងទ័ព ព្រះចន្ទរាជា​ បានឡោមព័ទ្ធ បន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ អស់វេលា ១៥ ថ្ងៃ ដោយបន្ទាយនេះខ្ពស់ពិបាកនិងវាយចូលពេក ព្រះចន្ទរាជា មានល្បិចមួយថា រាល់ជនទាំងឡាយណា ដែលអាចចាប់ ឬ សម្លាប់ស្ដេចកនបាន និងមានប្រាក់រង្វាន់ ហើយលើកយស័ក្តជាចៅហ្វាយស្រុកត្បូងឃ្មុំនេះ ក្រោយមន្ត្រីប្រកាសរាជសារនៅមុខបន្ទាយស្ដេចកនចប់ ប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក ព្រះស្រីជេដ្ឋា ក៏បានសោយទីវង្គត់ ដោយត្រូវប្អូនថ្លៃរបស់ខ្លួន នាម &quot;មន្ត្រី​ដូនកែវ&quot; លួចធ្វើឃាតដោយកាត់ក្បាល បូករួមទាំងពញ្ញាកៅ និងបក្សពួកទាំងអស់នៃមន្ត្រីជំនិតទាំង២៥នាក់ យកទៅថ្វាយ ព្រះចន្ទរាជា ដោយក្ដីអំណរនិងជ័យជំនៈនេះ តាមការសន្យា ទ្រង់បានលើកយ័ស្ដ &quot;មន្ត្រី​ដូនកែវ&quot; ជាពញ្ញាដូនកែវ មានឋានៈជាចៅហ្វាយស្រុកត្បូងឃ្មុំនេះ ចំណែកឯ​ក្បាលព្រះស្ដេចកន និងបក្សពួកទាំង២៥នាក់ ត្រូវបានយកទៅដោតនៅមុខកំពែងបន្ទាយ ស្រឡប់ពិជ័យ​នេះតែម្ដង ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;​

== ផែនដីព្រះចន្ទរាជា (គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦)==
'''Earth of Chan Reachea (AD 1516-1566) '''

ព្រះរាជពង្សាវតារភាគ២ របស់ព្រះរាជបណ្ណាល័យចុះលេខ គ.៥៣-៣ ហ្លួងព្រះស្ដេចកនសុគតក្នុងឆ្នាំកុរ នពស័ក ព.សករាជ ២០៧១, ត្រូវនិង គ.សករាជ ១៥២៥ ។ ក្រោយ ព្រះចន្ទរាជាបាន ជ័យជំនះលើស្ដេចកន ទ្រង់បានយាងត្រឡប់មកបន្ទាយហ្មឺនជ័យ នាខេត្រពោធិសាត់វិញ និងបានបង្គាប់ឱ្យសព្វមុខមន្ត្រី សាងសង់បន្ទាយរាជវាំងថ្មី នៅលង្វែក នា[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ដើម្បីគេចចេញពីការគំរាមកំហែងរបស់កងទ័ពសៀម ក្រុមមេការ ឱ្យជីកបុកឫសរៀបថ្ម ៦ហត្ថ ស្មើជម្រៅ ៣ម៉ែត្រ ជុំវិញបន្ទាយជា ៣ ជ្រុង ហើយលើកដីច្រុះក្ដារ ធ្វើជាបន្ទាយខាងលើនោះតម្កល់ ១៧ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ កម្រាស់ខាងលិច ១០ហត្ថ ស្មើនិងកម្រាស ៥ម៉ែត្រ ជើងទេរក្រោម ២២ហត្ថ ស្មើនិងកម្រាសជើងទេរ ១១ម៉ែត្រ ជុំវិញទាំង ៣ ជ្រុង &quot;ព្រោះជ្រុងទី៤ នោះគឺទន្លេ កំពែងបន្ទាយមាន ៥ជាន់ និងមានទ្វារធំ៨ ។ ទ្វារនីមួយៗ មានសើនមួយ ។ ទាំង៨សើននោះ កំពស់ ២២ ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់១១ម៉ែត្រ សម្រាប់ដាក់កាំភ្លើងធំ ចំជ្រុងទាំង ៤ មានប៉មកម្ពស់ ២៥ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់ ១២.៥ម៉ែត្រ សម្រាប់ឆ្មាំយាម និងដាក់កាំភ្លើងធំដូចគ្នា រីឯលើបន្ទាយជុំវិញនោះទ្រង់ឱ្យដាក់សុទ្ធតែកាំភ្លើងវែងបាញ់ច្រូងជុំវិញទាំង ៥ ជាន់ ។ ខាងមុខកំពែង ជាន់ទី១ ស្ដេចឱ្យធ្វើរោងសម្រាប់ដាក់ទ័ព ដំរី និងទ័ពសេះ ក្នុងកំពែងជាន់ទី១ ដដែរនេះ ដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងកាំភ្លើងធំ ។ ខាងកំពែងជាន់ទី២ តាំងថែវ ដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងកាំភ្លើងតូច និងធ្វើសាលាជំនុំក្ដី ដាក់សាលាដំបូងខាងឆ្វេង សាលាឧទ្ធរណ៍ខាងស្ដាំ ។ ខាងក្នុងកំពែងទី៣ តាំងថែវដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងដាវ កងផ្គាក់ ជាសេនាអាវុធខ្លី ។ ខាងកំពែងជាន់ទី៤ សាងដំណាក់រោងល្ខោន និង ព្រះពន្លាទតល្ខោន ។ នៅខាងក្នុងកំពែងទី៥ សាងដំណាក់ដាក់ព្រះបញ្ចក្សេត្រ គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង៥  និង ដំណាក់សំរិទ្ធ សម្រាប់ដាក់ព្រះរាជទ្រព្យ មានវិមានសម្រាន្តភិរម្យ សម្រាប់ក្រុមបារគូ ក្រុមបុរោហិត និងក្រុមមហាតលិក នៅក្នុងកំពែងជាន់ទី៥ ដដែរ នៅទ្វារយាម តាំងថែវឱ្យកំពូល ៥ មានជហ្វាដងក្ដារ សុទ្ធតែលាបម្រ័ក្សណ៍ ជាតិហិង្គុល បិទមាស មានសោភោណភ្លឺផ្លេកពន់ប្រមាណ ហើយធ្វើប្រាង្គមហាប្រាសាទមួយកំពូល ៥ ជាប្រាសាទសម្រាប់ព្រះមហាក្សត្រធិរាជផ្ទំសម្រាក មានសាងព្រះរាជមន្ទីរធំមួយ សម្រាប់ព្រះស្នំក្រមការប្រចាំយាម រាជមន្ទីរមួយទៀតមានកំពូល៣ជាន់ សម្រាប់ព្រះរាជបុត្រី មានសាងព្រះដំណាក់៥ខ្នង សម្រាប់ព្រះស្នំ និង ព្រះដំណាក់៥ខ្នងទៀត សម្រាប់ពួកអ្នកម្នាង រីឯព្រះដំណាក់២ខ្នងទៀត សម្រាប់អ្នកអង្គម្ចាស់ ហើយខាងក្រោយកំពែងនោះ ឱ្យតាំងឃ្លាំងស្រូវអង្ករ និងឃ្លាំងអំបិល ត្រីសាច់ ១៥ខ្នង ខាងត្បូងនិងខាងជើងកំពែងនោះ តាំងឃ្លាំងគ្រាប់រំសេវ១០ខ្នង ខាកើតព្រះរាជវាំង ឱ្យតាំង ឃ្លាំងសម្រាប់ដាក់ ព្រួញស្នារ ទុកការពារផ្នែកខាងក្រោយ ។ នៅគ្រប់ដំណាក់មានជីកស្រះស្រង់រងថ្លា សួនច្បារផ្កា ដំណាំ ក្រអូប ល្វឹងល្វើយ ល្អជាអនេក ប្លែកត្រកាលក្នុងព្រះរាជវាំង ដែលបានសាងសង់រួចក្នុងរយៈពេល ៣ឆ្នាំ ត្រូវបញ្ចប់ក្នុង គ.ស ១៥២៨ ។ បន្ទាយព្រះរាជវាំងថ្មីសាងបញ្ចប់រួចរាល់ហើយ ព្រះចន្ទរាជា ត្រាសបង្គាប់ឱ្យរើបន្ទាយចេញពី ពោធិ៍សាត់ មកតាំងនៅរាជធានីលង្វែក និងបង្គាប់ឱ្យដាំដើមឬស្សីព័ទ្ធជុំវិញបន្ទាយកម្រាស ២០សិន ដោយស្មើនិងកម្រាស ៤០០ម៉ែត្រ ដើម្បីការពារបន្ទាយ ហើយព្រះអង្គឡើងប្រកាសជាស្ដេចផែនដីលើកទី២ រាជសម័យលង្វែក នៃអាណាចក្រលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៩ នៃគ.សករាជ ដែលទ្រង់មានព្រះនាមក្នុងរាជថា &quot;ព្រះបរមខត្តិយាមហាចន្ទរាជា&quot; ។

== ចម្បាំងខ្មែរសៀម លើកទី១ ==
'''The First Khmer-Siamese War'''

ព.សករាជ ២០៧៤, គ.សករាជ ១៥៣០, ម.សករាជ ១៤៥១, ចុ.សករាជ ៨៩៧ ត្រូវនិងឆ្នាំឆ្នាំកុរ ឯកស័ក ក្រោយសៀមបានបញ្ចប់ជម្លោះរាជវង្ស ស្ដេចសៀមគ្រងរាជ្យថ្មីព្រះនាម ព្រះចៅចក្រព័ត្ត រាជាធិរាជ (Chakkraphat) បានចាត់បេសកជន ៣នាក់ ជាតំណាងទូត ឱ្យមកទារព្រះដង្វាយពី ព្រះចន្ទរាជា នាពេលនោះ ព្រះអង្គបានមានបន្ទូលឆ្លើយតបថា នគរកម្ពុជានាពេលនេះលែងចំណុះ ឱ្យនគរសៀមទៀតហើយ បើព្រះរាជាសៀមមិនសុខចិត្ត អាចមកសាកកម្លាំងនិងយើងបាន ។ មួយឆ្នាំ ក្រោយពេលកម្ពុជាមិនបញ្ជូនសួយសារអាករណ៍ ទៅកាន់នគរសៀម ឆ្នាំ១៥៣១ នៃគ.សករាជ ត្រូវនិងឆ្នាំជូតទោស័ក ស្ដេចសៀមបានលើកទ័ព ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) កាត់តាម នគររាជសីម៉ា (Nakhon Ratchasima) មកដល់ព្រំប្រទល់ខេត្ត មហានគរ (បច្ចុប្បន្នជាខេត្ត [[សៀមរាប]]) មេទ័ពសៀមព្រះនាម ពញ្ញាអុង ដំខាត់ ដែលជាបុត្រ របស់ក្សត្រខ្មែរនាម ព្រះស្រីរាជា ហើយត្រូវជាបងប្អូនជីដូនមួយ និង ព្រះចន្ទរាជា ផងដែរ ដែលធ្លាប់បានឱ្យទ័ពសៀម ដែលខ្ចី ចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ទៅកាន់ចន្ទរាជា បានលើកទ័ពមកឈ្លានពានកម្ពុជា យ៉ាងកម្រោល ពេលនោះ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ពលង្វែកទៅដោយផ្ទាល់ មានចំនួន ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) បូករួមនិង ទ័ពនៅមហានគរ មានចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) សរុបទាំងអស់មានចំនួន ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) បានវាយបកត្រឡប់យ៉ាងខ្លាំងក្លាទៅកាន់កងទ័ពសៀម នៅត្រង់សមរភូមិស្ទឹងអង្គរ ហើយទីបំផុត កងទ័ពសៀមបានបរាជ័យ ដោយការបាក់ទ័ពរាបទាបអស់ ក្នុងជ័យជំនះដ៏អស្ចារ្យនេះ ព្រះចន្ទរាជា បានផ្លាសប្ដូរឈ្មោះខេត្ត មហានគរ ទៅជាឈ្មោះ [[ខេត្តសៀមរាប]] មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ចំណែកឯមេទ័ពសៀម ពញ្ញាអុង ដំខាត់ ក៏ត្រូវស្លាប់ដោយត្រូវកាប់និងស្នែងដាវទម្លាក់ពីលើខ្នងដំរីផងដែរ ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងខ្មែរសៀម លើកទី២ ==
'''Second Khmer-Siamese War'''

* មរណភាពលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង

ព.សករាជ ២០៩៣, គ.សករាជ ១៥៤៩, ម.សករាជ ១៤៧០, ចុ.សករាជ ៩១៦, សៀម បានលើកទ័ព ចំនួន ១៤០,០០០ (១៤មុឺននាក់) ចូលមកឈ្លានពានទឹកដីកម្ពុជា ជាលើកទី២ កងទ័ពសៀមបានបែងចែកជាពីរកងពល កងពលទី១ មានចំនួន ៩០,០០០ (៩មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ស្ដេចសៀមផ្ទាល់ ព្រះនាម ចក្រព័ត ចូលមកវាយយក [[ខេត្តបាត់ដំបង]] និង បង្ហួសវាយយក [[ខេត្ត ពោធិ៍សាត់]] កងពលទី២ មានចំនួន ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ជាកងទ័ពជើងទឹក ដឹកនាំដោយ ពញ្ញាវាំងសាន វាយចូល [[ខេត្តកំពត]] ។ ព្រះចន្ទរាជា ទ្រង់ជ្រាបហើយត្រាស់បង្គាប់ឱ្យ ឧកញ៉ា ក្រឡាហោមកែវ កេណ្ឌរេហ៍ពល នាខេត្តបាសាក់ ព្រះត្រពាំង ក្រមួនស និងបាទី បន្ទាយមាស បានចំនួន ៦០,០០០ (៦មុឺននាក់) ទៅច្បាំងតទល់ជាមួយទ័ពសៀមនៅសមរភូមិខេត្តកំពត ។

=== សមរភូមិ ពោធិ៍សាត់ (គ.ស ១៥៤៩) ===
'''Pursat Battlefield (AD 1549)'''

គ.សករាជ ១៥៤៩ កងទ័ពសៀមចំនួន ៩០,០០០  (៩មុឺននាក់) បានវាយចូល [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] ខណៈ ដែលលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ដឹកនាំទ័ពចំនួន ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) ទៅច្បាំងតទល់ជាមួយនិងទ័ពសៀម អស់ពេលជាច្រើនយាម ដោយចំនួនកងទ័ព និង គ្រឿងសឹកចម្បាំងរបស់សៀម ច្រើនជាងភាគីខាងលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ពេកណាស់ បើច្បាំងបន្តទៀតកងទ័ពនិងស្លាប់គ្មានសល់ លោកឧកញ៉ា ក៏សម្រេចចិត្តដកកងទ័ពថយ ទៅក្នុងបន្ទាយវិញ រីឯកងទ័ពស្លាប់អស់ប្រមាណ ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដូចនេះកងទ័ពក្នុងបន្ទាយនៅសល់តែ ២មុឺននាក់ ប៉ុនណោះ កំពុងតែដាច់ស្បៀងនិងត្រូវបានកងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធ រីឯកងទ័ពជំនួយរបស់ព្រះចន្ទរាជា ២ថ្ងៃទៀតទើបមកដល់ ខេត្តពោធិ៍សាត់ ។ ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង បានមើលមកកងទ័ពរបស់ខ្លួន ឃើញទឹកមុខបាក់ស្បាតរបស់កងទ័ព បានគិតយ៉ាងល្អិតល្អន់អំពីក្បួនសឹកនេះ បើលើកនេះសៀមឈ្នះ ហើយយកបានតំបន់ ពោធិ៍សាត់នេះ សៀមនិង គម្រាមកំហែង ដល់អាណាចក្រលង្វែក ដូចនេះលោកផ្ទាល់និងពលីកម្ម ក្នុងសង្គ្រាមនេះ ។ លោកមឿង បានរៀបចំគម្រោងការមួយ ដោយឱ្យទាហ៊ានជំនិតៗ របស់លោក ដកកូនទាហាន ៤,០០០ (៤ពាន់នាក់) ចេញពីជួរទ័ព រួចឱ្យផ្លាសសំលៀកបំពាក់ បន្លំជាមនុស្សចំបើង ទៅបង្កប់ខ្លួនក្នុងព្រៃ ជិតជំរំសៀម រួចលោកឱ្យរៀបចំ មនុស្សចំបើងដែលជាទីងមោង ពាក់នៅសំលៀកបំពាក់កងទ័ពវិញ  បន្ទាប់មកលោក ចាត់កូនទាហានឱ្យជីករណ្ដៅធំមួយ ជំរៅ ៨ ហត្ថ ៤ ជ្រុង ដោយស្មើនិង ៤ម៉ែត្រ ៤ជ្រុង ដាក់នៅចម្រូងលំពែង រួចឱ្យធ្វើរានទេវតា ៧ ថ្នាក់ដាក់បាយសី ទឹកអប់ និង គ្រឿងបូជា ហើយឱ្យធ្វើរាជព័ទ្ធជុំវិញ និង លេងភ្លេងថ្វាយទាំង៨ទិស ហើយលោក បាននាំគ្រួសាររបស់លោក ស្លៀកសម្លៀកបំពាក់ពណ៌ស ដោយពោលថា ខ្លួននិងសម្លាប់ខ្លួន ដើម្បីកេណ្ឌទ័ពខ្មោចឱ្យមកជួយក្នុងរយៈពេល ៧យាមទៀត ហើយប្រាប់ ឱ្យកងទ័ពទាំងអស់ត្រូវសម្រុកចេញពីការឡោមព័ទ្ធ ពេលដែលលោកនិងគ្រួសារលោតសម្លាប់ខ្លួនរួច ។ 

''(ការពិតទៅការពលីកម្ម របស់លោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង គ្រាន់តែជាការលើកទឹកចិត្តកងទ័ពឱ្យមានភាពអង់អាចក្លាហានក្នុងការប្រយុទ្ធជាមួយនិងទ័ពសៀមប៉ុនណោះ ហើយការពិតមិនមានព្រឹត្តិការណ៍នៃកងទ័ពខ្មោចចេញមកជួយច្បាំងនោះទេ ដោយសារតែឯកសារដើមបានសរសេរច្របល់បញ្ចូលគ្នា នូវរឿងព្រេងនិទាន តាមសាស្ត្រាស្លឹករឹតវត្តមួយចំនួន និង ព្រេងនិទាន ប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ ប៉ុនណោះដែលនាំឱ្យប្រវត្តិសាស្ត្រប្រទេសកម្ពុជា មានភាពស្រពិចស្រពិល និងច្របូកច្របល់ ចាប់ពីឆ្នាំ 1991 មករហូតដល់បច្ចុប្បន្ននេះ)'' ។ 

ចំណែកឯកងទ័ពសៀមត្រូវលើកទ័ពមកច្បាំងនូវរសៀលនេះ តែដោយសារ តែលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ធ្វើពិធីកេណ្ឌទ័ពខ្មោចឱ្យមកជួយក្នុងយប់នេះ ទើបភាគីទ័ពសៀមរងចាំដល់វេលាព្រលប់ទើបនាំទ័ពវាយលុកជំរំវិញ ព្រោះពួកសៀមមិនជឿថាមានកងទ័ពខ្មោចមកជួយនោះទេ ហើយពួកសៀមមិនបានដឹងថានេះជាការពន្យាពេលរបស់លោកមឿងនោះទេ ។ នៅពេលព្រលប់ សៀមបានលើកទ័ពចូលជុំរំកងទ័ពលោកមឿង តែមិនមានកងទ័ពខ្មែរនោះទេ មានតែមនុស្សចំបើងដែលបន្លំស្លៀកពាក់ជាទាហាន យល់សេចក្ដីដូចនេះ មេទ័ពរងខ្មែរ ឧកញ៉ាចក្រីសុខ បញ្ជារឱ្យបាញ់ព្រួញភ្លើង ដុតសម្លាប់កងទ័ពសៀម ឆេះស្លាប់អស់ជាច្រើន ច្បាំងគ្នាពីព្រលប់ដល់យប់អាធ្រាត កងទ័ពចំបើងខ្មែរដែលបង្កប់ក្នុងព្រៃ ៤,០០០ នាក់ ចូលទៅវាយដុតជុំរំស្បៀងកងទ័ពសៀម ភ្លើងឆាបឆេះទាំងមុខទាំងក្រោយ កងទ័ពសៀម ស្មានតែភាគីខ្មែរមានទ័ពជំនួយក៏ចាប់ផ្ដើមជ្រួច្របល់បែកទ័ព ឧកញ៉ាចក្រី ក៏ប្រកាសឱ្យកងទ័ពទាំងអស់កាប់សម្លាប់កងទ័ពសៀមដល់ អូរស្វាយដូនកែវ [[ខេត្តបាត់ដំបង]]  ហើយកងទ័ពសៀមក៏បានបោះជុំរំនៅទីនោះ ២ថ្ងៃបន្ទាប់ពី កងទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) បូករួមទាំង ដំរី ៥០០ និង សេះចម្បាំង ៥,០០០ ដែលដឹកនាំដោយ ព្រះចន្ទរាជា ផ្ទាល់បានមកដល់ ខេត្តពោធិ៍សាត់ ដើម្បីត្រៀមធ្វើសង្គ្រាមបណ្ដេញកងទ័ពសៀម ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

=== សមរភូមិ បាត់ដំបង (បរាជ័យកងទ័ពសៀម) ===
'''Battambang Battlefield (Defeat of Siamese army)'''

ក្នុង គ.សករាជ ១៥៤៩ ដដែល កងទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) របស់ ព្រះចន្ទរាជា បានវាយសម្រុកទៅកាន់កងទ័ពសៀមនៅ សមរភូមិ [[បាត់ដំបង]] ដំរីចម្បាំងរបស់ ព្រះចន្ទរាជា បានទៅប្រជល់និង ដំរីចម្បាំងរបស់ ស្ដេចសៀម ចក្រព័ត្ត ហើយព្រះចន្ទរាជា បានហក់ទៅចាក់សម្លាប់ស្ដេចសៀម សោយទីវង្គតនៅលើខ្នងដំរី បរាជ័យកងទ័ពសៀម សមរភូមិបាត់ដំបង កងទ័ពលង្វែក បានរឹបអូសយក ដំរីសឹក ៩០ ក្បាល បានសេះ ៤៥០ ក្បាល បានដាវកាំភ្លើង គ្រឿងសស្ត្រាវុធ រទេះគោ រទេះចម្បាំងជាច្រើន ហើយចាប់បានកងទ័ពសៀមជាឈ្លើយសឹកប្រមាណ ១០,០០០ (១មុឺននាក់) កងទ័ពសៀមសរុប ១៤០,០០០ (១៤មុឺននាក់) ដែលលើកមកឈ្លានពានអាណាចក្រលង្វែក ទាំងជើងគោក និង ជើងទឹក បានបាត់បង់អស់ ៩០,០០០ (៩មុឺននាក់) ហើយសៀមសល់កងទ័ព ប្រមាណជា ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ប៉ុនណោះបានដកទ័ពទៅដល់ អាងសិលា នាព្រំប្រទល់ខ្មែរសៀម បរាជ័យដ៏ធ្ងន់ធ្ងរនេះ កងទ័ពសៀមមិនបានលើកមកឈ្លានពានកម្ពុជាទៀតនោះទេ ផ្ទុយទៅវិញ វាជាពេលវេលា ដែលកងទ័ពលង្វែក បានវាតទីដណ្ដើមទឹកដីខ្លួនមកវិញ ហើយរឹបយកបាន អណាខែត្រទាំង ១៣ ពីសៀមផងដែរ ជ័យជំនះដ៏ធំធេងនេះ ប្រជានុរាស្ត្រ បានដាក់រហ័សនាម ព្រះចន្ទរាជា ថា៖ ស្ដេចនៃសឹកសង្គ្រាម ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

== ឯកសារយោង ==</text>
      <sha1>7xwadt0f70alqvhyva8xluwfixv6g92</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>282515</id>
      <parentid>282508</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T23:59:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Camhistory</username>
        <id>36281</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67447" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;width:1em;&quot;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #7851A9;&quot; colspan=&quot;2&quot;|&lt;p style=&quot;font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;&gt; ព្រះចន្ទរាជា &lt;/p&gt;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
| colspan=&quot;2&quot; |
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #ABCDEF;&quot; colspan=&quot;5&quot; | Chan Reachea Army 16th Century.
|- style=&quot;background: #f1f5fc;&quot;
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រជ្ជកាល'''
| ១៥១៦-១៥៦៦ 
([[អាណាចក្រលង្វែក]])
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រាជសម័យ'''
|[[សម័យកាល​លង្វែក​]]
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''គ្រងរាជ'''
|​ ១៥១៦
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ព្រះនាមពេញ'''
|ព្រះរាជអង្ការ ខត្តិយាមហាចន្ទរាជា
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''មរណៈនាម'''
| ព្រះបរមចន្ទរាជា
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ក្សត្រមុន'''
| [[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]]
(ហ្លួងព្រះស្ដេចកន)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រាជបន្ត'''
| [[ព្រះបរមរាជាទី២]] 
(បរមិន្ទរាជា)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''សន្តិវង្ស'''
| រាជវង្សចតុមុខ អំបូរខ្មែរ 
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ប្រសូត្រ'''
| ១៤៨៦ 
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ចូលទីវង្គត់'''
| ១៥៦៧ (ជន្មាយុ)​
៨១ ឆ្នាំ
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ជំនឿសាសនា'''
| [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ 
និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿ
ជំនឿ​លើទេវតា (Theravada) 
|}

'''ព្រះចន្ទរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Chan Reachea) (Kh-pronoun: Preah Chant Reachea) ([[ថៃ]]៖ Record: Chandra Raja) (ប្រ.ស|គ.ស ១៤៨៦-១៥៦៧) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ [[រាជធានីលង្វែក]] គ.សករាជ ១៥៣៩ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា &quot;សម្ដេចព្រះរាជអង្ការ ខត្តិយាមហាចន្ទរាជា&quot; និងបានប្រកាសរាជ [[សម័យកាលលង្វែក]] នៃ [[អាណាចក្រលង្វែក]] ។​&lt;ref&gt; Helen Ibbitson Jessup, Sāramandīr Jāti Kambujā (2006) [https://books.google.com.kh/books?id=eiQWAQAAIAAJ&amp;q=%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;dq=%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjpjJ-C697zAhWcyzgGHVD6CtYQ6AF6BAgLEAM Chefs d'œuvre du Musée national du Cambodge], Publisher: Friends of Khmer Culture p.112 [[ISBN]]: 9995083604 &lt;/ref&gt;

== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''

ព្រះចន្ទរាជា កើតនៅរាជធានីចតុមុខ កើតឆ្នាំ ១៤៨៦ នៃគ.សករាជ​ ព្រះអង្គ ​គឺជាព្រះបុត្រាទី២ នៃព្រះបាទ 
[[ព្រះធម្មរាជាទី២]] ដែលត្រូវជាប្អូនប្រុសបង្កើត ម្ដាយទីទៃជាមួយ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ដែលបានសោយរាជ្យនៅរាជធានីទួលបាសាន [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ។ ព្រះចន្ទរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាចន្ទរាជា ជាចៅហ្វាយស្រុកចតុមុខ នៅវ័យ ២៤ ឆ្នាំ ព្រះអង្គ​ត្រូវបង្ខំចិត្តចាកចេញពីចតុមុខ ដោយការនិរទេសព្រះអង្គ ក្នុងឆ្នាំ ១៥០៩ នៃគ​.សករាជ ទៅកាន់តំបន់ទេពបុរី (តំបន់ព្រំដែនខ្មែរ-សៀម បច្ចុប្បន្ន​ជា ក្រុង [[បាងកក]]​) តាមការស្នើសុំរបស់ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ដែលយល់សុបិន្តឃើញនាគពីរក្បាល ហោះហើរមកពាំឆ្វេទឆត្ររបស់ព្រះអង្គ ដែលទ្រង់យល់ឃើញថា វាជាការគំរាមកំហែងនៃរាជ្យបល័ង្ក របស់ព្រះអង្គ ដែលម្នាក់ទៀត ជាហ្លួងព្រះស្ដេចកន ។ ជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ របស់ព្រះចន្ទរាជា នៅតំបន់ព្រំដែនខ្មែរ-សៀម  ព្រះអង្គ បន្លំខ្លួនចូលធ្វើជាក្រមការខាងទាក់ដំរីថ្វាយ ស្ដេចសៀមចក្រព័ត្ត ព្រះនាម &quot;បរមរាមាធិបតីទី២&quot; ។ នៅឆ្នាំ ១៥១២ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន លើកទ័ពវាយយករាជធានី ទួលបាសាន និងបានជ័យជំនះបណ្ដេញ [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] ចេញពីរាជធានី ទៅបោះបន្ទាយនៅស្រុកស្ទឹងសែន [[ខេត្តកំពង់ធំ]] ។ ព្រះស្រីសុគន្ធបទ បានផ្ញើចុតហ្មាយ ប្រាប់ដំណឹងពីការបះបោររបស់នាយកន ទៅកាន់ចន្ទរាជា និងបានប្រកាសតែងតាំង ព្រះចន្ទរាជា ជាមហាឧបរាជ ឱ្យយាងត្រឡប់មកជួយព្រះអង្គវិញ ។ ការយាងត្រឡប់មកវិញរបស់ព្រះចន្ទរាជា បានខ្ចីទ័ពសៀមចំនួន ៥,០០០ (៥ពាន់នាក់) ជាមួយនិងការចរចារប្រគល់ព្រះដង្វាយ ដោយការថ្វាយដំរីចំនួន ១០០ ក្បាល និង ពលទ័ព ៥,០០០ នាក់ទៅឱ្យព្រះចៅសៀមវិញ ទ័ពព្រះចន្ទរាជា បានធ្វើដំណើរមកដល់ [[ខេត្តបាត់ដំបង]] ចៅហ្វាយស្រុក នាមពញ្ញានោ បានថ្វាយពលចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) និងស្បៀងអាហារចំនួន ១០០ រទេះ ដល់ព្រះចន្ទរាជា ហើយទ្រង់បន្តដំណើរមកដល់ [[ខេត្តពោធិសាត់]] និងបានជួបពិភាក្សា ជាមួយចៅហ្វាយស្រុកឈ្មោះ ហ្មឺនពេជ្រ ដែលកាន់សិទ្ធទ័ព ចំនួន ៤០,០០០ នាក់ នៅ &quot;បន្ទាយហ្មឺនជ័យ&quot; ដែលពេលវេលាមកដល់របស់ព្រះចន្ទរាជា ជាមួយនិងការរៀបចំយុទ្ធសាស្ត្រទ័ព ដើម្បីទៅជួយ &quot;ព្រះស្រីសុគន្ធបទ&quot; បានអូសបន្លាយដល់ ២ឆ្នាំ ដោយមើលឃើញពីការរៀបចំទ័ពយឺតយ៉ាវរបស់ ព្រះចន្ទរាជា ពោលក្នុងឆ្នាំ ១៥១៤ នៃគ.សករាជ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន បានលើកទ័ពជើងទឹក ជាមួយកាំភ្លើងធំ វាយចូលបន្ទាយស្ទឹងសែន [[ខេត្តកំពង់ធំ]] ពីយប់អធ្រាត និងបានធ្វើឃាត [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេល ហ្លួងព្រះស្ដេចកន ធ្វើឃាត &quot;ព្រះស្រីសុគន្ធបទ&quot; នៅបន្ទាយស្ទឹងសែន រួចមក គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង ៥ បានបាត់នាពេលនោះផងដែរ ទើបការឡើងសោយរាជ្យផ្លូវការណ៍ របស់នាយកន ត្រូវពន្យាពេល ២ឆ្នាំ ដើម្បីរងចាំ គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង​៥ ថ្មីធ្វើរួច ។ នៅទីបំផុត ហ្លួងព្រះស្ដេចកន បានប្រកាសសោយរាជ្យជាផ្លូវការណ៍ ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៦ នៃគ.​សករាជ ដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជ្យថា &quot;[[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]] ធិរាជរាមាធិបតី&quot; ហើយវាជាពេលដែលនាគពីរ ត្រូវមកប្រជែងឥទ្ធិពលគ្នា មួយជា ព្រះចន្ទរាជា ជាស្ដេចនៃអាណាចក្រខាងលិច និង ហ្លួងព្រះស្ដេចកន ជាស្ដេចនៃអាណាចក្រខាងកើត ដែលបានយក [[ទន្លេមេគង្គ]] ខ័នបែងចែកទឹកដីជា ២ចំណែក តាមបណ្ដោយខ្សែរទឹកហូរ ដែលបានអូសបន្លាយសង្គ្រាមអស់ពេល ១ទស្សវតន៍ (១០ឆ្នាំ) ។&lt;ref&gt; Mak Phoeun (1988) 
 [https://books.google.com.kh/books?id=AEJvAAAAMAAJ&amp;q=%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;dq=%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjxw46jt-DzAhWVfd4KHSORA3c4ChDoAXoECAkQAw Chroniques royales du Cambodge: De Bañā yāt à la prise de Laṅvaek : de 1417 à 1595] Publisher: Ecole française d'Extrême-Orient, Original from the University of Michigan, [[ISBN]]: 2855395372 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅ ទួលបានសាន == 
'''Battle at Tuol Basan'''

ក្រោយពេល [[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]] ឡើងសោយរាជ្យនៅ
រាជធានីទួលបាសាន បានរយៈពេល ៣ខែ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ព ចំនួន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយឡោមព័ទ្ធ បណ្ដេញ ព្រះស្ដេចកន ចេញពី រាជធានីទួលបាសាន ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៦ នៃ.គសរាជ ។ ព្រះស្ដេចកន និងកងទ័ពបានភៀសខ្លួនទៅភាគខាងកើត ទៅបោះបន្ទាយថ្មីមួយត្រង់ ចន្លោះដូនតី
នា [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] និងបានបង្កើតរាជធានីថ្មី ឈ្មោះថា &quot;ស្រឡប់ដូនតី ពិជ័យព្រៃនគរ&quot; បន្ទាយថ្មីព្រះស្ដេចកន មានកំពែងព័ទ្ធជុំវិញ រាងបួនជ្រុង មានដាំដើមឬស្សីកំរាស ២សិន ដោយស្មើនិង (80m) និងមានកម្ពស់ ១៥ហត្ថ ដោយស្មើនិង កម្ពស់ (7.5m) និងមានប្រវែងសរុប (2.5km) ដែលជាបន្ទាយការពារដ៏រឹងមាំមួយ មិនងាយនិងវាយចូលបំបែកបាន ។ មួយឆ្នាំបន្ទាប់ពី ហ្លួងព្រះស្ដេចកន វាយបកត្រឡប់ទៅកាន់ ព្រះចន្ទរាជា និងបានដុតបំផ្លាញរាជធានីទួលបាសាន ក្នុងឆ្នាំ ១៥១៧ នៃគ​.សករាជ ហើយព្រះចន្ទរាជា និងកងទ័ពបានដកត្រឡប់ទៅបន្ទាយនា [[ខេត្តពោធិសាត់]] វិញ ក្នុងឆ្នាំ​ដដែលស្ដេចទាំងពីរបានបើកកិច្ចចរចាររកសន្តិភាពមិនធ្វើសង្គ្រាម ដើម្បីទុកពេលប្រមូលស្បៀង និងបង្កើនកងទ័ពឡើងវិញ ដែលផ្អាកការធ្វើសង្គ្រាមនិងគ្នា ៣ឆ្នាំ រហូតដល់ឆ្នាំ ១៥២០ នៃគ.សករាជ ទើបទ័ព 
ព្រះស្ដេចកន បើកការវាយប្រហារជាមុនទៅលើ ព្រះចន្ទរាជា ត្រង់ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ។​&lt;ref&gt; Bhun Khol (1994) 
 [https://books.google.com.kh/books?id=W1dQAQAAMAAJ&amp;q=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9F%81%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9E%93&amp;dq=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9F%81%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9E%93&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjAx9_R1uLzAhVB6mEKHZS_CNkQ6AF6BAgEEAM Pravatti vidyā saṃrâp pathamsiksā], Publisher: Griḥsthān Poḥbumb Phsāy Qâpraṃ, Original from University of California, Berkeley p.138 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅកំពង់ឆ្នាំង ==
'''Battle at Kampong Chhnang'''

ក្រោយផ្អាកសង្គ្រាម៣ឆ្នាំ ពីឆ្នាំ (១៥១៧-១៥២០) ព្រះស្ដេចកន បានប្រមូលកងទ័ពចំនួន ១២០,០០០ (១២មុឺននាក់) និងបានចែកជាពីរកងពល ដែលកងពលទី១ មានចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; ឱ្យទៅបោះបន្ទាយនៅ ស្រុកសំរោងទង (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]]) និង កងពលទី២ មានចំនួន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព ខ្លាំងពូកែរបស់ព្រះស្ដេចកន នាម &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ឱ្យទៅបោះបន្ទាយនៅ ភូមិជ័យសួគ៌ (បច្ចុប្បន្នជា វត្តវិហារសួគ៌ [[ខេត្តកណ្ដាល]]) ។ ក្រោយប្រមូលកងទ័ពដ៏សំបើម កងទ័ពព្រះស្ដេចកន ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; បានចេញពីសំរោងទង បើកការវាយប្រហារជាមុនទៅលើ ព្រះចន្ទរាជា ត្រង់ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ពេលនោះមេទ័ព ២រូប របស់ព្រះចន្ទរាជា នាម &quot;ឧកញាចក្រីកែវ&quot; និង &quot;ឧកញ៉ា​វង្សាអគ្គរាជ&quot; បានដឹកនាំទ័ព ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) មកចេញច្បាំងតទល់ យ៉ាងខ្លាំងក្លា ស្នូរសម្លេងព្រួញដាវលំពែង និងស្នូរកាំភ្លើងធំ លាន់រំពងពេញសមរភូមិកំពង់ឆ្នាំង រំពេចនោះ កងទ័ពជំនួយ របស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលបង្កប់ខ្លួនក្នុងព្រៃចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ផ្សេងទៀត បូករួមនិងដំរីចម្បាំង ចំនួន ១៤០ក្បាល ដែលនៅពីខាងក្រោយកងទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; របស់ព្រះស្ដេចកន បានសំរុកចេញមកវាយគាបទ័ពព្រះស្ដេចកន ឱ្យបែកបាក់បរាជ័យ រត់ភៀសខ្លួនទៅបោះបន្ទាយនៅ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅ​ចតុមុខ ==
'''Battle at Chaktomuk'''

មួយឆ្នាំ​បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមនៅ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ព្រះចន្ទរាជា ត្រាសបង្គាប់ ឱ្យមេទ័ពចំនួន ២រូប គឺមេទ័ព &quot;ឧកញាចក្រីកែវ&quot; និង &quot;ឧកញ៉ា​វង្សាអគ្គរាជ&quot; ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយកបន្ទាយចតុមុខ ដែលមានកងទ័ព របស់ព្រះស្ដេចកន ចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) នៅឈរជើងចាំការពារតំបន់នេះ ដែលដឹកនាំដោយមេទ័ព &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; ។ ចំនួនកងទ័ព របស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលលើស ២ដង នៃចំនួនទ័ពព្រះស្ដេចកន បានវាយបែកសមរភូមិចតុមុខ (Chaktomuk Battlefield) ក្នុងឆ្នាំ ១៥២១ នៃគ.សករាជ ហើយកងទ័ពព្រះចន្ទរាជា បានចេញបង្ហួសទៅវាយយក [[ស្រុកបាទី]] (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តតាកែវ]]) បន្ថែមទៀត ក្រោយមក ព្រះចន្ទរាជា បានប្រកាសឱ្យ ចៅហ្វាយស្រុកនាតំបន់ [[កម្ពុជាក្រោម]] ទាំងអស់ ត្រូវរក្សាទ័ពឱ្យនៅអព្យាក្រិត បើពុំនោះទេព្រះអង្គនិងច្បាំងស្លាប់រស់ដល់ទីបញ្ចប់ក្នុងសង្គ្រាមនេះ ។​&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 2], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងនៅទន្លេមុខបួន ==
'''Battle on the Four Rivers'''

'''(ហេតុដែលនាំឱ្យហៅទន្លេច្រាបឈាម!)''' 

'''(Reasons to call the bloods river! )'''

ក្រោយពេលដែល ព្រះស្ដេចកន ដឹងថា ក្មួយរបស់ខ្លួន &quot;ចៅពញ្ញាលំពាំង&quot; បានស្លាប់ក្នុងបន្ទាយចតុមុខ ដោយទ័ពព្រះចន្ទរាជា ព្រះអង្គ​ទ្រង់ពិរោធ (ខឹង) ជាខ្លាំងបានផ្ញើចុតហ្មាយទៅមេទ័ពធំរបស់ខ្លួន &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ដែលបោះទ័ពនៅ ភូមិជ័យសួគ៌ [[ខេត្តកណ្ដាល]] ឱ្យលើកទ័ពទៅសងសឹកឱ្យខ្លួនជាប្រញាប់ ក្នុងឆ្នាំ ១៥២២ នៃគ.សករាជ កងទ័ព ពញ្ញាកៅ ចំនួ​ន ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) បានឆ្លងទន្លេមកត្រើយខាងលិច ពញ្ញាកៅ បានចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់)​ ជាទ័ពជើងគោក ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ស្រាល&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; លើកទៅបង្កប់នៅ [[បឹងពោងពាយ]] ខាងជើងភ្នំពេញ ចំណែកឯ ពញ្ញាកៅផ្ទាល់ ដឹកនាំកងទី២ ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) ជាមួយនិងទូកចម្បាំង ៦០ គ្រឿង វាយចូលចំណតផែទូក របស់ព្រះចន្ទរាជា​នៅ ជ្រោយពន្លា (បច្ចុប្បន្នជា [[ជ្រោយចង្វា​រ]]) កងទ័ព​ជើងទឹក ពញ្ញាកៅ មានភាពខ្លាំងក្លាណាស់បានដេញវាយទ័ពជើងទឹករបស់ព្រះចន្ទរាជា ដែលដឹកនាំដោយ មេទ័ព &quot;វិបុលរាជ&quot; និង មេទ័ព &quot;ប្រទសរាជ&quot; ទៅដល់តំបន់ព្រែកព្នៅ ទើបមេទ័ពធំរបស់ ព្រះចន្ទរាជា​ នាម &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; ដែលតាំងបន្ទាយនៅព្រែកតាទែន បានចេញមកជួយទ័ព &quot;វិបុលរាជ&quot; និង &quot;ប្រទសរាជ&quot; ។​ ពញ្ញាកៅ ឃើញដូច្នេះ ក៏ប្រើល្បិចធ្វើជាចាញ់ដកថយទៅក្រោយវិញដើម្បី ឱ្យ &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; មកដេញតាមកងទ័ពខ្លួន ។ &quot;ពញ្ញា​ស្រាល&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; ដែលបង្កប់នៅ [[បឹងពោងពាយ]] ខាងជើងភ្នំពេញ យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏លើកទៅវាយគាបទ័ព &quot;ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ&quot; ពីក្រោយត្រង់ទន្លេមុខបួន នៅទីបំផុតក៍ធ្វើឃាត ពញ្ញា​ហ្មឺនពេជ្រ បាននៅពេលនោះ (បច្ចុប្បន្នបូជនីដ្ឋាន ពញ្ញាហ្មឺនពេជ្រ ឬ ហៅតាពេជ្រ នៅជាប់និង បូជនីយ​ដ្ឋាន ព្រះអង្គដង្កើ មុខព្រះបរមរាជវាំង សព្វថ្ងៃនេះ) ហើយទន្លេមុខបួន ដែលពោពេញទៅដោយការបង្ហូរឈាម ត្រូវបានអ្នកស្រុកទីនោះហៅថា &quot;ទន្លេច្រាបឈាម&quot; ។ ​&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;

== សមរភូមិកំពង់ចាម (គ.ស ១៥២៣) ==
'''Kampong Cham Battlefield (AD 1523)'''

ក្រោយពេលដែល &quot;ពញ្ញាកៅ​&quot; ទទួលជ័យជំនះនៅទន្លេមុខបួន ទ័ពរបស់ខ្លួន បានដាច់ស្បៀង និងនឿយហត់ជាច្រើនថ្ងៃផងនោះ បានសំរេចចិត្តទៅបោះបន្ទាយនៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ដែលមានទ័ពសេសសល់ត្រឹមតែ ១០,០០​០ (១មុឺននាក់) ប៉ុនណោះ ។ ចំណែក​ឯខាង ព្រះចន្ទរាជា ដែលទទួលបានដំណឹងពីការមរណៈភាពលោក &quot;ពញ្ញាហ្មឺនពេជ្រ&quot; មានភាពតក់ស្លុត និង ឈឺព្រះទ័យជាខ្លាំង ព្រះអង្គបានថ្វាយមរណៈនាមទៅលោកថា &quot;ចៅពញ្ញាសួគ៌ាលោក&quot; ។ បន្ទាប់មកបានតែងតាំងលោក &quot;ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង&quot; ជាប្រមុខមេទ័ពធំជំនួសវិញ លោកឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ល្បីខាងយុត្តិសាស្ត្រសឹកសង្គ្រាម និងការដឹកនាំទ័ព ។ ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ​.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានចាត់កងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ដឹកនាំដោយព្រះអង្គផ្ទាល់ បានយាងចេញជិះទូកចម្បាំងទីនាំង ឈ្មោះ &quot;សារ៉ាយអណ្ដែត&quot; និងទូកចម្បាំង ចំនួន៣០០ គ្រឿងទៀត ទៅប្រមូលផ្ដុំទ័ពនៅខេត្តសន្ទុក (បច្ចុប្បន្នជា [[ខេត្តកំពង់ធំ]]) ដែលមានចំនួន ៥៥,០០០ (៥មុឺន ៥ពាន់នាក់) រីឯកងទី២ មានចំនួន ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ទៀតដឹកនាំដោយ &quot;ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង&quot; ចេញទៅវាយបន្ទាយទ័ព &quot;ពញ្ញាកៅ​&quot; នៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ព្រមគ្នាតែម្ដង ។ ដំណឹងប្រកាសសង្គ្រាម របស់ព្រះចន្ទរាជា បានជ្រាបទៅដល់ [[ព្រះស្ដេចកន]] ទ្រង់បានប្រមូលទ័ពសេសសល់ ៨០,០០០ (៨មុឺននាក់) ចែកចេញជា ប្រាំកងពល កងទី១ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ព្រំវៀង&quot; មានចំនួន ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) ជាកងទ័ពជួរមុខ កងទី២ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​ពេញ&quot; មានចំនួន ១០,០០​០ (១មុឺននាក់) កងទី៣ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញា​នួន&quot; មានចំនួន ១០,០០​០ (១មុឺននាក់) កងទី៤ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាទន់&quot; មានចំនួន ១០,០០​០ (១មុឺននាក់) ជាកងទ័ពជួរក្រោយ និងកងទី៥ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាផាតស្រាល&quot; និង &quot;ពញ្ញាវិបុលរាជ&quot; មានចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ជាមួយនិងទូកចម្បាំង ៣០០ គ្រឿង ជាកងទ័ពជើងទឹក ចេញទៅការពារបន្ទាយនៅ [[ស្រុកកំពង់សៀម]] ដែលជាទីតាំងនៃសមរភូមិកំពង់ចាម ។ រីឯព្រះស្ដេចកនកាន់ទ័ព ហ្លួងដោយផ្ទាល់ ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) និងចាត់ឱ្យ មេទ័ព​ធំ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; និង &quot;ជហ្វាវាំង&quot; ដឹកនាំទ័ព ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) បូករួមទាំងទ័ពហ្លួងបាន ចំនួន ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) នៅចាំការពារបន្ទាយ &quot;ស្រឡប់ពិជ័យ&quot; នា [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] ។ ដូចនេះ​កងទ័ពសរុបដែលការពារបន្ទាយ ស្រុកកំពង់សៀម របស់ព្រះស្ដេចកន មានចំនួន ៦៥,០០០ (ជាង ៦មុឺននាក់) នៅទីបំផុតកងទ័ពជាង ១សែននាក់ របស់ព្រះចន្ទរាជា បានវាយបែកបន្ទាយ ស្រុកកំពង់សៀម នៃសមរភូមិកំពង់ចាម ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ.សករាជ ។​&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;​

== ព្រះចន្ទរាជា និង ព្រះស្រីជេដ្ឋា នៃសង្គ្រាមចុងក្រោយ ==
'''Chan Reachea &amp; Srei Chedtha of Final War'''

ក្រោយពេល ​ព្រះចន្ទរាជា និង ព្រះស្រីជេដ្ឋា ធ្វើសង្គ្រាមយ៉ាងធំនៅសមរភូមិ ស្រុកកំពង់សៀម កងទ័ព​ទាំងសងខាង បានខូចខាតសំភារៈសឹកអស់ជាច្រើន ដូចនេះ​ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៣ នៃគ.សករាជ ស្ដេចទាំង២ បានចាត់បេសកជន ទាំងសងខាង​ឱ្យទៅបញ្ជារទិញ កាំភ្លើងធំ (Cannons) ពីពួក &quot;ប៉តទុយហ្គេស&quot; (Portuguese) នៅជ្រោយម៉ាឡាកា (Malacca) នាឧបទ្វីប​ម៉ាឡេ (Malay Peninsula) ដែលត្រូវ បាន (Record ទុកដោយប្រវត្តិវិទូ នៅស.វទី១៦​) &lt;ref&gt; Mamitua Saber, Dionisio G. Orellana (1977) [https://books.google.com.kh/books?id=1U4cAQAAMAAJ&amp;q=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;dq=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiyp4zR7vTzAhVNIIgKHUeYAI8Q6AF6BAgDEAM Comparative Notes on Museum Exhibits in Singapore, Malaysia, Indonesia, Brunei, Macao, and the Philippines: A Report to the Ford Foundation on Travelling Symposium for Southeast Asia Museum Development, April-May, 1971], Publisher: Aga Khan Museum, Mindanao State University, Original from the University of Michigan p.354 &lt;/ref&gt; &lt;ref&gt; Contributor: James Richardson Logan (1851) [https://books.google.com.kh/books?id=PkhFAQAAMAAJ&amp;dq=Portuguese+cannons+to+Cambodia+16th+century&amp;source=gbs_navlinks_s The Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia, Volume 5], Publisher: Kraus Reprint, Original from Cornell University. &lt;/ref&gt; ខាងព្រះចន្ទរាជា បញ្ជារទិញបាន កាំភ្លើងធំ ១០០ (១រយដើម) និងកាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ១០០០ (១ពាន់ដើម​) ទុករក្សាក្នុងបន្ទាយ ចំណែកឯ ព្រះស្រីជេដ្ឋា បញ្ជារទិញបាន កាំភ្លើងធំ ១៥០ (១រយហាសិបដើម) និងកាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ២០០០ (២ពាន់ដើម​) ទូកសំពៅខាងព្រះស្រីជេដ្ឋា ដែលដឹកកាំភ្លើងធំ ១៥០ដើម និង កាំភ្លើងវែងខ្លី ចំនួន ២០០០ (២ពាន់ដើម​) ត្រូវបានស្ទាក់ចាប់បាន នៅ ស្រុកពាម (ពួកដាយវៀតហៅ៖ ម៉ាងខម) (Đại Việt call: Mán Khảm) មានន័យថា &quot;ពាមខ្មែរ&quot; នា [[កម្ពុជា​ក្រោម]] ហើយក្រមការខេត្តបានបញ្ជូនថ្វាយ ព្រះចន្ទរាជា ដូចនេះខាង ព្រះស្រីជេដ្ឋា មិនមានសញ្ញវុធសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់កងទ័ពនោះទេ ។ &lt;ref&gt; Eng Suth (2001) 
[https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 &lt;/ref&gt;

=== សមរភូមិ​ទន្លេបិទ (គ.ស ១៥២៤) ===
'''Tonle Bet Battlefield (AD 1524)'''

ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៤ នៃគ.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ព ១៣៥,០០០ (ជាង១៣មុឺននាក់) ចែកចេញជា បួនកងពល កងពលទី១ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាភក្ដី&quot; លើកទ័ព ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) លើកទៅស្ទាក់កងទ័ព &quot;ពញ្ញាកំហែង&quot; ដែលជាឪពុកក្មេកព្រះស្ដេចកន ដែលកាន់ទ័ពនៅស្រុក សៀមប៉ោយ (បច្ចុប្បន្នជា [[ស្រុកសៀមប៉ាង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង]]) ដែលមាន ចំនួន ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) កុំឱ្យលើកមកជួយ ព្រះស្ដេចកនបាន ។ កងទី២ ដឹកនាំដោយ &quot;ពញ្ញាទេព&quot; លើកទ័ព ចំនួន ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) វាយចូលសមរភូមិ​ទន្លេបិទ ចំពីមុខផ្លូវទៅបន្ទាយ &quot;ស្រឡបពិជ័យ&quot; កងទី ៣ ដឹកនាំដោយ &quot;ព្រះចន្ទរាជា&quot; ផ្ទាល់ ចំនួន ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) ជាទ័ពជំនួយបោះនៅស្រុកកំពង់សៀម កងទី៤ ដឹកនាំដោយ &quot;ឧកញ៉ាមហាមន្ត្រី&quot; ចំនួន ៥,០០០ (៥ពាន់នាក់) ចេញទៅបង្កប់នៅ [[ខេត្តព្រៃវែង]] ។ កងទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; ចំនួន ៤មុឺននាក់ ក៏ប្រទះនិងទ័ព ព្រះស្ដេចកន ចំនួន ២មុឺននាក់ ដែលបោះបន្ទាយនៅ ទន្លេបិទ​ ទ័ពទាំងពីរ បានច្បាំងគ្នាពេលវេលាព្រឹក រហូតដល់ថ្ងៃរសៀល ទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; ក៏ឡោមព័ទ ទ័ពព្រះស្ដេចកនជាប់ ពេលនោះ ដំណឹងច្បាំងគ្នានៅសរមភូមិទន្លេបិទបានទៅដល់ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ដែលកំពង់យាមការក្នុង &quot;បន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ&quot; ដឹងដំណឹងដូចនេះ &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; ប្រញាប់​ដកទ័ព ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ពីក្នុងបន្ទាយចេញទៅជួយព្រះស្ដេចកន យ៉ាងប្រញាប់ ទុកឱ្យ &quot;ជហ្វាវាំងជុំ&quot; ដែលមានទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) នៅចាំការពារបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ ។ កងទ័ព &quot;ពញ្ញាកៅ&quot; បានទៅជួយរំដោះ ព្រះស្ដេចកន ទាន់ពេល ដោយកងទ័ព &quot;ពញ្ញាទេព&quot; បិទផ្លូវខាងក្រោយជាប់ ព្រះស្ដេចកន និង ពញ្ញាកៅ បានវាយសម្រុកចេញទៅមុខមកដល់ [[ខេត្តព្រៃវែង]] ក៏ប្រទះនិងទ័ពបង្កប់ ៥,០០០ (៥ពាន់នាក់) របស់ &quot;ឧកញ៉ាមហាមន្ត្រីបែន&quot; វាយស្ទាក់ពីមុខ ពញ្ញាកៅ​ឃើញដូចនេះ ក៏ឱ្យព្រះស្ដេចកន ស្រូតទៅបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យមុន ខ្លួននៅចាំច្បាំងការពារជាមួយ &quot;ឧកញ៉ា​បែន&quot; ហើយពញ្ញាកៅ ក៏ចោលលំពែងត្រូវ &quot;ឧកញ៉ា​បែន&quot; ស្លាប់ក្នុងពេលនោះ ហើយក៏ត្រឡប់មកដល់ក្នុងបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យវិញ ចំណែកឯ ទ័ពឪពុកក្មេក ព្រះស្ដេចកន &quot;ពញ្ញាកំហែង&quot; ត្រូវទ័ព &quot;ពញ្ញាភក្ដី&quot; វាយធ្វើឃាតបាននៅពេលនោះទៅ ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1969) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=indexint_see&amp;id=153 Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.&lt;/ref&gt;​

=== ជ័យជំនះព្រះចន្ទរាជា (គ.ស ១៥២៥) ===

'''Victory of Chan Reachea (AD 1525)'''

ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ.សករាជ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកកងទ័ព ចំនួន ១៤០,០០០ (១៤មុឺននាក់) វាយចូលបន្ទាយ &quot;ស្រឡប់ពិជ័យ​&quot; របស់ ព្រះស្រីជេដ្ឋា ដែលមានកងទ័ព​យាមការ ចុងក្រោយក្នុងបន្ទាយតែ ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) ប៉ុនណោះ នៅសមរភូមិ [[ស្រុកត្បូងឃ្មុំ]] កងទ័ព ព្រះចន្ទរាជា​ បានឡោមព័ទ្ធ បន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យ អស់វេលា ១៥ ថ្ងៃ ដោយបន្ទាយនេះខ្ពស់ពិបាកនិងវាយចូលពេក ព្រះចន្ទរាជា មានល្បិចមួយថា រាល់ជនទាំងឡាយណា ដែលអាចចាប់ ឬ សម្លាប់ស្ដេចកនបាន និងមានប្រាក់រង្វាន់ ហើយលើកយស័ក្តជាចៅហ្វាយស្រុកត្បូងឃ្មុំនេះ ក្រោយមន្ត្រីប្រកាសរាជសារនៅមុខបន្ទាយស្ដេចកនចប់ ប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក ព្រះស្រីជេដ្ឋា ក៏បានសោយទីវង្គត់ ដោយត្រូវប្អូនថ្លៃរបស់ខ្លួន នាម &quot;មន្ត្រី​ដូនកែវ&quot; លួចធ្វើឃាតដោយកាត់ក្បាល បូករួមទាំងពញ្ញាកៅ និងបក្សពួកទាំងអស់នៃមន្ត្រីជំនិតទាំង២៥នាក់ យកទៅថ្វាយ ព្រះចន្ទរាជា ដោយក្ដីអំណរនិងជ័យជំនៈនេះ តាមការសន្យា ទ្រង់បានលើកយ័ស្ដ &quot;មន្ត្រី​ដូនកែវ&quot; ជាពញ្ញាដូនកែវ មានឋានៈជាចៅហ្វាយស្រុកត្បូងឃ្មុំនេះ ចំណែកឯ​ក្បាលព្រះស្ដេចកន និងបក្សពួកទាំង២៥នាក់ ត្រូវបានយកទៅដោតនៅមុខកំពែងបន្ទាយ ស្រឡប់ពិជ័យ​នេះតែម្ដង ។&lt;ref&gt; Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 &lt;/ref&gt;​

== ផែនដីព្រះចន្ទរាជា (គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦)==
'''Earth of Chan Reachea (AD 1516-1566) '''

ព្រះរាជពង្សាវតារភាគ២ របស់ព្រះរាជបណ្ណាល័យចុះលេខ គ.៥៣-៣ ហ្លួងព្រះស្ដេចកនសុគតក្នុងឆ្នាំកុរ នពស័ក ព.សករាជ ២០៧១, ត្រូវនិង គ.សករាជ ១៥២៥ ។ ក្រោយ ព្រះចន្ទរាជាបាន ជ័យជំនះលើស្ដេចកន ទ្រង់បានយាងត្រឡប់មកបន្ទាយហ្មឺនជ័យ នាខេត្រពោធិសាត់វិញ និងបានបង្គាប់ឱ្យសព្វមុខមន្ត្រី សាងសង់បន្ទាយរាជវាំងថ្មី នៅលង្វែក នា[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ដើម្បីគេចចេញពីការគំរាមកំហែងរបស់កងទ័ពសៀម ក្រុមមេការ ឱ្យជីកបុកឫសរៀបថ្ម ៦ហត្ថ ស្មើជម្រៅ ៣ម៉ែត្រ ជុំវិញបន្ទាយជា ៣ ជ្រុង ហើយលើកដីច្រុះក្ដារ ធ្វើជាបន្ទាយខាងលើនោះតម្កល់ ១៧ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ កម្រាស់ខាងលិច ១០ហត្ថ ស្មើនិងកម្រាស ៥ម៉ែត្រ ជើងទេរក្រោម ២២ហត្ថ ស្មើនិងកម្រាសជើងទេរ ១១ម៉ែត្រ ជុំវិញទាំង ៣ ជ្រុង &quot;ព្រោះជ្រុងទី៤ នោះគឺទន្លេ កំពែងបន្ទាយមាន ៥ជាន់ និងមានទ្វារធំ៨ ។ ទ្វារនីមួយៗ មានសើនមួយ ។ ទាំង៨សើននោះ កំពស់ ២២ ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់១១ម៉ែត្រ សម្រាប់ដាក់កាំភ្លើងធំ ចំជ្រុងទាំង ៤ មានប៉មកម្ពស់ ២៥ហត្ថ ស្មើនិងកម្ពស់ ១២.៥ម៉ែត្រ សម្រាប់ឆ្មាំយាម និងដាក់កាំភ្លើងធំដូចគ្នា រីឯលើបន្ទាយជុំវិញនោះទ្រង់ឱ្យដាក់សុទ្ធតែកាំភ្លើងវែងបាញ់ច្រូងជុំវិញទាំង ៥ ជាន់ ។ ខាងមុខកំពែង ជាន់ទី១ ស្ដេចឱ្យធ្វើរោងសម្រាប់ដាក់ទ័ព ដំរី និងទ័ពសេះ ក្នុងកំពែងជាន់ទី១ ដដែរនេះ ដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងកាំភ្លើងធំ ។ ខាងកំពែងជាន់ទី២ តាំងថែវ ដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងកាំភ្លើងតូច និងធ្វើសាលាជំនុំក្ដី ដាក់សាលាដំបូងខាងឆ្វេង សាលាឧទ្ធរណ៍ខាងស្ដាំ ។ ខាងក្នុងកំពែងទី៣ តាំងថែវដាក់សុទ្ធតែទាហ៊ានកងដាវ កងផ្គាក់ ជាសេនាអាវុធខ្លី ។ ខាងកំពែងជាន់ទី៤ សាងដំណាក់រោងល្ខោន និង ព្រះពន្លាទតល្ខោន ។ នៅខាងក្នុងកំពែងទី៥ សាងដំណាក់ដាក់ព្រះបញ្ចក្សេត្រ គ្រឿងសោយរាជ្យទាំង៥  និង ដំណាក់សំរិទ្ធ សម្រាប់ដាក់ព្រះរាជទ្រព្យ មានវិមានសម្រាន្តភិរម្យ សម្រាប់ក្រុមបារគូ ក្រុមបុរោហិត និងក្រុមមហាតលិក នៅក្នុងកំពែងជាន់ទី៥ ដដែរ នៅទ្វារយាម តាំងថែវឱ្យកំពូល ៥ មានជហ្វាដងក្ដារ សុទ្ធតែលាបម្រ័ក្សណ៍ ជាតិហិង្គុល បិទមាស មានសោភោណភ្លឺផ្លេកពន់ប្រមាណ ហើយធ្វើប្រាង្គមហាប្រាសាទមួយកំពូល ៥ ជាប្រាសាទសម្រាប់ព្រះមហាក្សត្រធិរាជផ្ទំសម្រាក មានសាងព្រះរាជមន្ទីរធំមួយ សម្រាប់ព្រះស្នំក្រមការប្រចាំយាម រាជមន្ទីរមួយទៀតមានកំពូល៣ជាន់ សម្រាប់ព្រះរាជបុត្រី មានសាងព្រះដំណាក់៥ខ្នង សម្រាប់ព្រះស្នំ និង ព្រះដំណាក់៥ខ្នងទៀត សម្រាប់ពួកអ្នកម្នាង រីឯព្រះដំណាក់២ខ្នងទៀត សម្រាប់អ្នកអង្គម្ចាស់ ហើយខាងក្រោយកំពែងនោះ ឱ្យតាំងឃ្លាំងស្រូវអង្ករ និងឃ្លាំងអំបិល ត្រីសាច់ ១៥ខ្នង ខាងត្បូងនិងខាងជើងកំពែងនោះ តាំងឃ្លាំងគ្រាប់រំសេវ១០ខ្នង ខាកើតព្រះរាជវាំង ឱ្យតាំង ឃ្លាំងសម្រាប់ដាក់ ព្រួញស្នារ ទុកការពារផ្នែកខាងក្រោយ ។ នៅគ្រប់ដំណាក់មានជីកស្រះស្រង់រងថ្លា សួនច្បារផ្កា ដំណាំ ក្រអូប ល្វឹងល្វើយ ល្អជាអនេក ប្លែកត្រកាលក្នុងព្រះរាជវាំង ដែលបានសាងសង់រួចក្នុងរយៈពេល ៣ឆ្នាំ ត្រូវបញ្ចប់ក្នុង គ.ស ១៥២៨ ។ បន្ទាយព្រះរាជវាំងថ្មីសាងបញ្ចប់រួចរាល់ហើយ ព្រះចន្ទរាជា ត្រាសបង្គាប់ឱ្យរើបន្ទាយចេញពី ពោធិ៍សាត់ មកតាំងនៅរាជធានីលង្វែក និងបង្គាប់ឱ្យដាំដើមឬស្សីព័ទ្ធជុំវិញបន្ទាយកម្រាស ២០សិន ដោយស្មើនិងកម្រាស ៤០០ម៉ែត្រ ដើម្បីការពារបន្ទាយ ហើយព្រះអង្គឡើងប្រកាសជាស្ដេចផែនដីលើកទី២ រាជសម័យលង្វែក នៃអាណាចក្រលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥២៩ នៃគ.សករាជ ដែលទ្រង់មានព្រះនាមក្នុងរាជថា &quot;ព្រះបរមខត្តិយាមហាចន្ទរាជា&quot; ។

== ចម្បាំងខ្មែរសៀម លើកទី១ ==
'''The First Khmer-Siamese War'''

ព.សករាជ ២០៧៤, គ.សករាជ ១៥៣០, ម.សករាជ ១៤៥១, ចុ.សករាជ ៨៩៧ ត្រូវនិងឆ្នាំឆ្នាំកុរ ឯកស័ក ក្រោយសៀមបានបញ្ចប់ជម្លោះរាជវង្ស ស្ដេចសៀមគ្រងរាជ្យថ្មីព្រះនាម ព្រះចៅចក្រព័ត្ត រាជាធិរាជ (Chakkraphat) បានចាត់បេសកជន ៣នាក់ ជាតំណាងទូត ឱ្យមកទារព្រះដង្វាយពី ព្រះចន្ទរាជា នាពេលនោះ ព្រះអង្គបានមានបន្ទូលឆ្លើយតបថា នគរកម្ពុជានាពេលនេះលែងចំណុះ ឱ្យនគរសៀមទៀតហើយ បើព្រះរាជាសៀមមិនសុខចិត្ត អាចមកសាកកម្លាំងនិងយើងបាន ។ មួយឆ្នាំ ក្រោយពេលកម្ពុជាមិនបញ្ជូនសួយសារអាករណ៍ ទៅកាន់នគរសៀម ឆ្នាំ១៥៣១ នៃគ.សករាជ ត្រូវនិងឆ្នាំជូតទោស័ក ស្ដេចសៀមបានលើកទ័ព ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) កាត់តាម នគររាជសីម៉ា (Nakhon Ratchasima) មកដល់ព្រំប្រទល់ខេត្ត មហានគរ (បច្ចុប្បន្នជាខេត្ត [[សៀមរាប]]) មេទ័ពសៀមព្រះនាម ពញ្ញាអុង ដំខាត់ ដែលជាបុត្រ របស់ក្សត្រខ្មែរនាម ព្រះស្រីរាជា ហើយត្រូវជាបងប្អូនជីដូនមួយ និង ព្រះចន្ទរាជា ផងដែរ ដែលធ្លាប់បានឱ្យទ័ពសៀម ដែលខ្ចី ចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ទៅកាន់ចន្ទរាជា បានលើកទ័ពមកឈ្លានពានកម្ពុជា យ៉ាងកម្រោល ពេលនោះ ព្រះចន្ទរាជា បានលើកទ័ពលង្វែកទៅដោយផ្ទាល់ មានចំនួន ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) បូករួមនិង ទ័ពនៅមហានគរ មានចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) សរុបទាំងអស់មានចំនួន ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) បានវាយបកត្រឡប់យ៉ាងខ្លាំងក្លាទៅកាន់កងទ័ពសៀម នៅត្រង់សមរភូមិស្ទឹងអង្គរ ហើយទីបំផុត កងទ័ពសៀមបានបរាជ័យ ដោយការបាក់ទ័ពរាបទាបអស់ ក្នុងជ័យជំនះដ៏អស្ចារ្យនេះ ព្រះចន្ទរាជា បានផ្លាសប្ដូរឈ្មោះខេត្ត មហានគរ ទៅជាឈ្មោះ [[ខេត្តសៀមរាប]] មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ចំណែកឯមេទ័ពសៀម ពញ្ញាអុង ដំខាត់ ក៏ត្រូវស្លាប់ដោយត្រូវកាប់និងស្នែងដាវទម្លាក់ពីលើខ្នងដំរីផងដែរ ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

== ចម្បាំងខ្មែរសៀម លើកទី២ ==
'''Second Khmer-Siamese War'''

* មរណភាពលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង

ព.សករាជ ២០៩៣, គ.សករាជ ១៥៤៩, ម.សករាជ ១៤៧០, ចុ.សករាជ ៩១៦, សៀម បានលើកទ័ព ចំនួន ១៤០,០០០ (១៤មុឺននាក់) ចូលមកឈ្លានពានទឹកដីកម្ពុជា ជាលើកទី២ កងទ័ពសៀមបានបែងចែកជាពីរកងពល កងពលទី១ មានចំនួន ៩០,០០០ (៩មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ស្ដេចសៀមផ្ទាល់ ព្រះនាម ចក្រព័ត ចូលមកវាយយក [[ខេត្តបាត់ដំបង]] និង បង្ហួសវាយយក [[ខេត្ត ពោធិ៍សាត់]] កងពលទី២ មានចំនួន ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ជាកងទ័ពជើងទឹក ដឹកនាំដោយ ពញ្ញាវាំងសាន វាយចូល [[ខេត្តកំពត]] ។ ព្រះចន្ទរាជា ទ្រង់ជ្រាបហើយត្រាស់បង្គាប់ឱ្យ ឧកញ៉ា ក្រឡាហោមកែវ កេណ្ឌរេហ៍ពល នាខេត្តបាសាក់ ព្រះត្រពាំង ក្រមួនស និងបាទី បន្ទាយមាស បានចំនួន ៦០,០០០ (៦មុឺននាក់) ទៅច្បាំងតទល់ជាមួយទ័ពសៀមនៅសមរភូមិខេត្តកំពត ។

=== សមរភូមិ ពោធិ៍សាត់ (គ.ស ១៥៤៩) ===
'''Pursat Battlefield (AD 1549)'''

គ.សករាជ ១៥៤៩ កងទ័ពសៀមចំនួន ៩០,០០០  (៩មុឺននាក់) បានវាយចូល [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] ខណៈ ដែលលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ដឹកនាំទ័ពចំនួន ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) ទៅច្បាំងតទល់ជាមួយនិងទ័ពសៀម អស់ពេលជាច្រើនយាម ដោយចំនួនកងទ័ព និង គ្រឿងសឹកចម្បាំងរបស់សៀម ច្រើនជាងភាគីខាងលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ពេកណាស់ បើច្បាំងបន្តទៀតកងទ័ពនិងស្លាប់គ្មានសល់ លោកឧកញ៉ា ក៏សម្រេចចិត្តដកកងទ័ពថយ ទៅក្នុងបន្ទាយវិញ រីឯកងទ័ពស្លាប់អស់ប្រមាណ ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដូចនេះកងទ័ពក្នុងបន្ទាយនៅសល់តែ ២មុឺននាក់ ប៉ុនណោះ កំពុងតែដាច់ស្បៀងនិងត្រូវបានកងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធ រីឯកងទ័ពជំនួយរបស់ព្រះចន្ទរាជា ២ថ្ងៃទៀតទើបមកដល់ ខេត្តពោធិ៍សាត់ ។ ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង បានមើលមកកងទ័ពរបស់ខ្លួន ឃើញទឹកមុខបាក់ស្បាតរបស់កងទ័ព បានគិតយ៉ាងល្អិតល្អន់អំពីក្បួនសឹកនេះ បើលើកនេះសៀមឈ្នះ ហើយយកបានតំបន់ ពោធិ៍សាត់នេះ សៀមនិង គម្រាមកំហែង ដល់អាណាចក្រលង្វែក ដូចនេះលោកផ្ទាល់និងពលីកម្ម ក្នុងសង្គ្រាមនេះ ។ លោកមឿង បានរៀបចំគម្រោងការមួយ ដោយឱ្យទាហ៊ានជំនិតៗ របស់លោក ដកកូនទាហាន ៤,០០០ (៤ពាន់នាក់) ចេញពីជួរទ័ព រួចឱ្យផ្លាសសំលៀកបំពាក់ បន្លំជាមនុស្សចំបើង ទៅបង្កប់ខ្លួនក្នុងព្រៃ ជិតជំរំសៀម រួចលោកឱ្យរៀបចំ មនុស្សចំបើងដែលជាទីងមោង ពាក់នៅសំលៀកបំពាក់កងទ័ពវិញ  បន្ទាប់មកលោក ចាត់កូនទាហានឱ្យជីករណ្ដៅធំមួយ ជំរៅ ៨ ហត្ថ ៤ ជ្រុង ដោយស្មើនិង ៤ម៉ែត្រ ៤ជ្រុង ដាក់នៅចម្រូងលំពែង រួចឱ្យធ្វើរានទេវតា ៧ ថ្នាក់ដាក់បាយសី ទឹកអប់ និង គ្រឿងបូជា ហើយឱ្យធ្វើរាជព័ទ្ធជុំវិញ និង លេងភ្លេងថ្វាយទាំង៨ទិស ហើយលោក បាននាំគ្រួសាររបស់លោក ស្លៀកសម្លៀកបំពាក់ពណ៌ស ដោយពោលថា ខ្លួននិងសម្លាប់ខ្លួន ដើម្បីកេណ្ឌទ័ពខ្មោចឱ្យមកជួយក្នុងរយៈពេល ៧យាមទៀត ហើយប្រាប់ ឱ្យកងទ័ពទាំងអស់ត្រូវសម្រុកចេញពីការឡោមព័ទ្ធ ពេលដែលលោកនិងគ្រួសារលោតសម្លាប់ខ្លួនរួច ។ 

''(ការពិតទៅការពលីកម្ម របស់លោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង គ្រាន់តែជាការលើកទឹកចិត្តកងទ័ពឱ្យមានភាពអង់អាចក្លាហានក្នុងការប្រយុទ្ធជាមួយនិងទ័ពសៀមប៉ុនណោះ ហើយការពិតមិនមានព្រឹត្តិការណ៍នៃកងទ័ពខ្មោចចេញមកជួយច្បាំងនោះទេ ដោយសារតែឯកសារដើមបានសរសេរច្របល់បញ្ចូលគ្នា នូវរឿងព្រេងនិទាន តាមសាស្ត្រាស្លឹករឹតវត្តមួយចំនួន និង ព្រេងនិទាន ប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ ប៉ុនណោះដែលនាំឱ្យប្រវត្តិសាស្ត្រប្រទេសកម្ពុជា មានភាពស្រពិចស្រពិល និងច្របូកច្របល់ ចាប់ពីឆ្នាំ 1991 មករហូតដល់បច្ចុប្បន្ននេះ)'' ។ 

ចំណែកឯកងទ័ពសៀមត្រូវលើកទ័ពមកច្បាំងនូវរសៀលនេះ តែដោយសារ តែលោក ឧកញ៉ា ឃ្លាំងមឿង ធ្វើពិធីកេណ្ឌទ័ពខ្មោចឱ្យមកជួយក្នុងយប់នេះ ទើបភាគីទ័ពសៀមរងចាំដល់វេលាព្រលប់ទើបនាំទ័ពវាយលុកជំរំវិញ ព្រោះពួកសៀមមិនជឿថាមានកងទ័ពខ្មោចមកជួយនោះទេ ហើយពួកសៀមមិនបានដឹងថានេះជាការពន្យាពេលរបស់លោកមឿងនោះទេ ។ នៅពេលព្រលប់ សៀមបានលើកទ័ពចូលជុំរំកងទ័ពលោកមឿង តែមិនមានកងទ័ពខ្មែរនោះទេ មានតែមនុស្សចំបើងដែលបន្លំស្លៀកពាក់ជាទាហាន យល់សេចក្ដីដូចនេះ មេទ័ពរងខ្មែរ ឧកញ៉ាចក្រីសុខ បញ្ជារឱ្យបាញ់ព្រួញភ្លើង ដុតសម្លាប់កងទ័ពសៀម ឆេះស្លាប់អស់ជាច្រើន ច្បាំងគ្នាពីព្រលប់ដល់យប់អាធ្រាត កងទ័ពចំបើងខ្មែរដែលបង្កប់ក្នុងព្រៃ ៤,០០០ នាក់ ចូលទៅវាយដុតជុំរំស្បៀងកងទ័ពសៀម ភ្លើងឆាបឆេះទាំងមុខទាំងក្រោយ កងទ័ពសៀម ស្មានតែភាគីខ្មែរមានទ័ពជំនួយក៏ចាប់ផ្ដើមជ្រួច្របល់បែកទ័ព ឧកញ៉ាចក្រី ក៏ប្រកាសឱ្យកងទ័ពទាំងអស់កាប់សម្លាប់កងទ័ពសៀមដល់ អូរស្វាយដូនកែវ [[ខេត្តបាត់ដំបង]]  ហើយកងទ័ពសៀមក៏បានបោះជុំរំនៅទីនោះ ២ថ្ងៃបន្ទាប់ពី កងទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) បូករួមទាំង ដំរី ៥០០ និង សេះចម្បាំង ៥,០០០ ដែលដឹកនាំដោយ ព្រះចន្ទរាជា ផ្ទាល់បានមកដល់ ខេត្តពោធិ៍សាត់ ដើម្បីត្រៀមធ្វើសង្គ្រាមបណ្ដេញកងទ័ពសៀម ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

=== សមរភូមិ បាត់ដំបង (បរាជ័យកងទ័ពសៀម) ===
'''Battambang Battlefield (Defeat of Siamese army)'''

ក្នុង គ.សករាជ ១៥៤៩ ដដែល កងទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) របស់ ព្រះចន្ទរាជា បានវាយសម្រុកទៅកាន់កងទ័ពសៀមនៅ សមរភូមិ [[បាត់ដំបង]] ដំរីចម្បាំងរបស់ ព្រះចន្ទរាជា បានទៅប្រជល់និង ដំរីចម្បាំងរបស់ ស្ដេចសៀម ចក្រព័ត្ត ហើយព្រះចន្ទរាជា បានហក់ទៅចាក់សម្លាប់ស្ដេចសៀម សោយទីវង្គតនៅលើខ្នងដំរី បរាជ័យកងទ័ពសៀម សមរភូមិបាត់ដំបង កងទ័ពលង្វែក បានរឹបអូសយក ដំរីសឹក ៩០ ក្បាល បានសេះ ៤៥០ ក្បាល បានដាវកាំភ្លើង គ្រឿងសស្ត្រាវុធ រទេះគោ រទេះចម្បាំងជាច្រើន ហើយចាប់បានកងទ័ពសៀមជាឈ្លើយសឹកប្រមាណ ១០,០០០ (១មុឺននាក់) កងទ័ពសៀមសរុប ១៤០,០០០ (១៤មុឺននាក់) ដែលលើកមកឈ្លានពានអាណាចក្រលង្វែក ទាំងជើងគោក និង ជើងទឹក បានបាត់បង់អស់ ៩០,០០០ (៩មុឺននាក់) ហើយសៀមសល់កងទ័ព ប្រមាណជា ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ប៉ុនណោះបានដកទ័ពទៅដល់ អាងសិលា នាព្រំប្រទល់ខ្មែរសៀម បរាជ័យដ៏ធ្ងន់ធ្ងរនេះ កងទ័ពសៀមមិនបានលើកមកឈ្លានពានកម្ពុជាទៀតនោះទេ ផ្ទុយទៅវិញ វាជាពេលវេលា ដែលកងទ័ពលង្វែក បានវាតទីដណ្ដើមទឹកដីខ្លួនមកវិញ ហើយរឹបយកបាន អណាខែត្រទាំង ១៣ ពីសៀមផងដែរ ជ័យជំនះដ៏ធំធេងនេះ ប្រជានុរាស្ត្រ បានដាក់រហ័សនាម ព្រះចន្ទរាជា ថា៖ ស្ដេចនៃសឹកសង្គ្រាម ។&lt;ref&gt; Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 &lt;/ref&gt;

== ឯកសារយោង ==</text>
      <sha1>07phgl626mrpja6r18be6qpme25510b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>តន់ ចន្ទសីម៉ា</title>
    <ns>0</ns>
    <id>44088</id>
    <revision>
      <id>282510</id>
      <parentid>282274</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T15:08:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>36.37.228.255</ip>
      </contributor>
      <comment>/* ប្រវត្តិនិងអាជីព */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1025" xml:space="preserve">{{ត្រូវការឯកសារយោង}}
{{របៀបរៀបរយ}}
{{Infobox Musician|Name=តន់ ចន្ទសីម៉ា|Img=|Background=solo_singer|Birth_name=|Birth_day={{birth year and age|1997}}|Birth_place=[[កម្ពុជា]]|Instrument=អ្នកចំរៀង|Genre=ប៉ុប|Years_active=|Label=Galaxy navatra|Associated_acts=}}

'''តន់ ចន្ទសីម៉ា'''​ ({{Lang-en|Ton Chanseyma}}) ជាតារាចម្រៀងស្រីខ្មែរពី[[ផលិតកម្មកាឡាក់ស៊ី ណាវាត្រា]] (Galaxy navatra)

== ប្រវត្តិនិងអាជីព ==
{{ផ្នែកទទេ}}

រកស៊ីផ្លូវភេទ

== ការងារចម្រៀង ==

=== Single ===

* 2020 - ឡានសារ៉េន
* 2021 - Are you Ok?
{{ផ្នែកទទេ}}

== ឯកសារយោង ==
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អ្នកចម្រៀងខ្មែរ]]</text>
      <sha1>9zdlvr6j7k0x6cukc7ayukq0o7y7p81</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ស៊ីនហ្សូ អាបេ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>44341</id>
    <revision>
      <id>282519</id>
      <parentid>281245</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T08:47:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Demorng</username>
        <id>36555</id>
      </contributor>
      <comment>ព្រិត្តិការណ៏នៃកាស្លាប់របស់លោកអាបេ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11750" xml:space="preserve">{{Infobox officeholder
| name                = ស៊ីនហ្សូ អាបេ
| native_name         = {{nobold|安倍 晋三}}
| native_name_lang    = ja
| image               = Abe Shinzo 20200101.jpg
| caption             = 
| office              = [[នាយករដ្ឋមន្ត្រីជប៉ុន]]
| monarch             = {{ubl|[[អាគីហ៊ីតុ]]|[[ណារុហ៊ីតុ]]}}
| deputy              = [[តារ៉ូ អាសូ]]
| term_start          = ២៦ ធ្នូ ២០១២
| term_end            = ១៦ កញ្ញា ២០២០
| predecessor         = [[យ៉ុស៊ិហ៊ិកុ ណុដា]]
| successor           = [[យ៉ុស៊ិហ៊ិដេ ស៊ឹហ្គា]]
| monarch1            = [[អាគីហ៊ីតុ]]
| term_start1         = ២៦ កញ្ញា ២០០៦
| term_end1           = ២៦ កញ្ញា ២០០៧
| predecessor1        = [[ជុនអ៊ិឈិរ៉ូ ខូអ៊ិហ្ស៊ឹមិ]]
| successor1          = [[យ៉ាស៊ុអុ ហ្វុគុដា]]
| office2             = ប្រធានគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរី
| 1blankname2         = {{nowrap|អគ្គលេខាធិការ}}
| 1namedata2          = [[ស៊ិហ្គេរុ អ៊ិស៊ិបា]]&lt;br /&gt;[[សាដាកាហ្ស៊ឹ តានិហ្គាគិ]]&lt;br /&gt;[[តុស៊ិហ៊ិរ៉ុ និកៃ]]
| vicepresident2      = [[ម៉ាសាហ៊ិកុ កូមុរ៉ា]]
| term_start2         = ២៦ កញ្ញា ២០១២
| term_end2           = ១៤ កញ្ញា ២០២០
| predecessor2        = សាដាកាហ្ស៊ឹ តានិហ្គាគិ
| successor2          = [[យ៉ុស៊ិហ៊ិដេ ស៊ឹហ្គា]]
| 1blankname3         = អគ្គលេខាធិការ
| 1namedata3          = [[ត្ស៊ឹតុមុ តាកេបេ]]&lt;br /&gt;[[ហ៊ិដេណាអុ ណាកាហ្គាវ៉ា]]&lt;br /&gt;[[តារ៉ូ អាសូ]]
| term_start3         = ២០ កញ្ញា ២០០៦
| term_end3           = ២៦ កញ្ញា ២០០៧
| predecessor3        = ជុនអ៊ិឈិរ៉ូ ខូអ៊ិហ្ស៊ឹមិ
| successor3          = [[យ៉ាស៊ុអុ ហ្វុគុដា]]
| office5             = [[ប្រធានលេខាធិការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី]]
| primeminister5      = ជុនអ៊ិឈិរ៉ូ ខូអ៊ិហ្ស៊ឹម
| term_start5         = ៣១ តុលា ២០០៥
| term_end5           = ២៦ កញ្ញា ២០០៦
| predecessor5        = [[ហ៊ិរ៉ុយុគិ ហុសុដា]]
| successor5          = [[យ៉ាស៊ឹហ៊ិសា ស៊ិអុហ្សាគិ]]
| office6             = [[សភាតំណាងរាស្រ្ត (ជប៉ុន)|សមាជិកសភាតំណាងរាស្រ្ត]] &lt;br /&gt; តំណាងខេត្ត[[យ៉ាម៉ាហ្គឹឈិ(ខេត្ត)|យ៉ាម៉ាហ្គឹឈិ]]
| constituency6       = [[យ៉ាម៉ាហ្គឹឈិស្រុកទី៤|ស្រុកទី៤]]
| predecessor6        = ''មណ្ឌលបោះឆ្នោតត្រូវបានបង្កើតឡើង''
| term_start6         = ២០ តុលា ១៩៩៦
| term_end6           = ៨ កក្កដា ២០២២
| majority6           = ៨៦,២៥៨ (៥៨.៤០%)
| constituency7       = [[យ៉ាម៉ាហ្គឹឈិស្រុកទី១|ស្រុកទី១]]
| predecessor7        = ''មណ្ឌលបោះឆ្នោតត្រូវបានបង្កើតឡើង''
| successor7          = [[ម៉ាសាហ៊ិកុ កូមុរ៉ា]]
| term_start7         = ១៨ កក្កដា ១៩៩៣
| term_end7           = ២០ តុលា ១៩៩៦
| birth_name          = {{Nihongo|安倍晋三|Abe Shinzō}}
| birth_date          = ២១ កញ្ញា ១៩៥៤
| birth_place         = [[តូក្យូ]], ជប៉ុន
| death_date          = ៨ កក្កដា ២០២២ (អាយុ ៦៧ ឆ្នាំ)
| death_place         = [[ណារ៉ា(ខេត្ត)|ណារ៉ា]], ជប៉ុន
| death_cause         = [[ឃាតកម្មស៊ីនហ្សូ អាបេ|ឃាតកម្ម]] ([[របួសគ្រាប់កាំភ្លើង]])
| party               = [[គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរី (ជប៉ុន)|គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរី]]
| spouse              = [[អាគិអិ អាបេ]] (រ.ក. ១៩៨៧)
| father              = [[ស៊ីនថារ៉ូ អាបេ]]
| mother              = យ៉ុកុ អាបេ
| residence           = 
| alma_mater          = {{ubl
|[[សាកលវិទ្យាល័យសេកេ]] ([[បរិញ្ញាបត្រសិល្បៈ]])
|[[សាកលវិទ្យាល័យសៅថឹនកាលីហ្វ័រញ៉ា]]
}}
| signature           = Shinzō Abe signature.svg
}}
'''ស៊ីនហ្សូ អាបេ''' ({{nihongo2|安倍 晋三}}, {{transl|ja|Abe Shinzō}}; ២១ កញ្ញា ១៩៥៤–៨ កក្កដា ២០២២) គឺជាអ្នកនយោបាយ[[ជប៉ុន]]មួយរូបដែលធ្លាប់បានបម្រើការជា[[នាយករដ្ឋមន្ត្រីជប៉ុន]] និងប្រធាន[[គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរី (ជប៉ុន)|គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរី]]ពីឆ្នាំ២០០៦ ដល់ឆ្នាំ២០០៧ ហើយម្តងទៀតពីឆ្នាំ២០១២ រហូតដល់ឆ្នាំ២០២០។ លោក​ជា​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី​ដែល​កាន់កាប់​អំណាចបាន​យូរ​ជាងគេបំផុតនៅ​ក្នុង​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ជប៉ុន។&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Sposato|first=William|title=Shinzo Abe Can't Afford to Rest on His Laurels|url=https://foreignpolicy.com/2019/12/24/japan-shinzo-abe-2020-prime-minister-rest-laurels/}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|date=28 August 2020|title=Japanese PM Shinzo Abe resigns for health reasons|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-53943758|access-date=28 August 2020}}&lt;/ref&gt; លោកអាបេ​ក៏​ធ្លាប់​បម្រើការ​ជា​ប្រធាន​គណៈរដ្ឋមន្ត្រីពីឆ្នាំ២០០៥ ដល់ឆ្នាំ២០០៦ ក្រោមលោក[[ជុនអ៊ិឈិរ៉ូ ខូអ៊ិហ្ស៊ឹមិ]]ផងដែរ ហើយជា​មេ​ដឹក​នាំបក្សប្រឆាំងមួយ​រយៈពេល​ខ្លី​នៅ​​អំឡុង​ឆ្នាំ២០១២។

លោក​អាបេបាន​ជាប់​ឆ្នោត​ជា​សមាជិក​[[សភាតំណាងរាស្រ្ត​ (ជប៉ុន)|សភាតំណាងរាស្រ្ត]]​ក្នុង​ការ​បោះឆ្នោត​ឆ្នាំ​ 1993​ លោក​ត្រូវ​បាន​តែងតាំង​ជា​[[នាយកខុទ្ទកាល័យ|ប្រធាន​ខុទ្ទកាល័យ]]​ដោយលោក[[ជុនអ៊ិឈិរ៉ូ ខូអ៊ិហ្ស៊ឹមិ]]​ នាយករដ្ឋមន្ត្រីក្នុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ 2005 មុន​នឹង​ជំនួស​លោកជា​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី និងប្រធានគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរីក្នុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ 2006 លោកត្រូវបានបញ្ជាក់ជានាយករដ្ឋមន្ត្រីជាបន្តបន្ទាប់ដោយវគ្គពិសេសរបស់[[រដ្ឋសភាជប៉ុន|រដ្ឋសភា]] ក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រីក្មេងជាងគេក្រោយសង្គ្រាមរបស់ជប៉ុន​ ហើយអ្នកដំបូងដែលបានកើតក្រោយ[[សង្គ្រាមលោកលើកទី២|សង្គ្រាមលោកលើកទីពីរ]] លោកអាបេ​បាន​លាលែង​ពី​តំណែង​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី​ក្រោយ​កាន់​តំណែង​បាន​មួយ​ឆ្នាំ ដោយសារតែផលវិបាកផ្នែកវេជ្ជសាស្រ្តពី[[ដំបៅ​រលាក​ពោះវៀន]] ភ្លាមៗបន្ទាប់ពីគណបក្សរបស់លោកបានចាញ់[[ការបោះឆ្នោតសភាជប៉ុនឆ្នាំ ២០០៧|ការបោះឆ្នោតសភា]]នៅឆ្នាំនោះ លោកត្រូវបានជំនួសដោយ[[យ៉ាស៊ុអុ ហ្វុគុដា]] ដែលបានក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រីដំបូងគេក្នុងចំណោមនាយករដ្ឋមន្ត្រីទាំង 5 ដែលម្នាក់ៗខកខានមិនបានកាន់តំណែងលើសពី 16 ខែ។

នៅថ្ងៃទី 8 ខែកក្កដា លោក Abe ស្ថិតនៅក្នុងទីក្រុង Nara ភាគខាងត្បូង ដើម្បីប្រយុទ្ធដើម្បីផលប្រយោជន៍នៃការរត់ការសម្រាប់សភាជាន់ខ្ពស់របស់ប្រទេសជប៉ុន។លោកអាបេត្រូវបានគេ[[ការធ្វើឃាតរបស់លោកស៊ីនហ្សូ អាបេ|ធ្វើឃាត]]ដោយកាំភ្លើងនៅថ្ងៃទី ៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០២២ នៅពេលថ្លែងសុន្ទរកថាយុទ្ធនាការនៅទីក្រុង[[ណារ៉ា (ទីក្រុង)|ណារ៉ា]]

គាត់កំពុងថ្លែងសុន្ទរកថានៅពេលដែលគាត់ត្រូវបានបាញ់ដោយអ្នកបាញ់ប្រហារ - អាយុ 41 ឆ្នាំដែលត្រូវបានទទួលស្គាល់ថាជាបុគ្គលពីមុនមកពីកងកម្លាំងស្វ័យការពារជប៉ុនដែលស្រដៀងនឹងកងទ័ពជើងទឹក។

យោងតាម ​​NHK និងរបាយការណ៍ព័ត៌មានផ្សេងទៀត ជនសង្ស័យបាននិយាយថា គាត់ &quot;ខកចិត្តនឹង Abe&quot; ប៉ុន្តែ &quot;វាមិនមានអ្វីទាក់ទងនឹងអារម្មណ៍នយោបាយទេ&quot; ។

== ឯកសារយោង ==
{{Reflist}}

{{Stub}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:នាយករដ្ឋមន្ត្រីជប៉ុន]]</text>
      <sha1>bipngd0ncjt4tm2vh17a6acd70tn6ig</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>282520</id>
      <parentid>282519</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T08:52:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Demorng</username>
        <id>36555</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>reference</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11872" xml:space="preserve">{{Infobox officeholder
| name                = ស៊ីនហ្សូ អាបេ
| native_name         = {{nobold|安倍 晋三}}
| native_name_lang    = ja
| image               = Abe Shinzo 20200101.jpg
| caption             = 
| office              = [[នាយករដ្ឋមន្ត្រីជប៉ុន]]
| monarch             = {{ubl|[[អាគីហ៊ីតុ]]|[[ណារុហ៊ីតុ]]}}
| deputy              = [[តារ៉ូ អាសូ]]
| term_start          = ២៦ ធ្នូ ២០១២
| term_end            = ១៦ កញ្ញា ២០២០
| predecessor         = [[យ៉ុស៊ិហ៊ិកុ ណុដា]]
| successor           = [[យ៉ុស៊ិហ៊ិដេ ស៊ឹហ្គា]]
| monarch1            = [[អាគីហ៊ីតុ]]
| term_start1         = ២៦ កញ្ញា ២០០៦
| term_end1           = ២៦ កញ្ញា ២០០៧
| predecessor1        = [[ជុនអ៊ិឈិរ៉ូ ខូអ៊ិហ្ស៊ឹមិ]]
| successor1          = [[យ៉ាស៊ុអុ ហ្វុគុដា]]
| office2             = ប្រធានគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរី
| 1blankname2         = {{nowrap|អគ្គលេខាធិការ}}
| 1namedata2          = [[ស៊ិហ្គេរុ អ៊ិស៊ិបា]]&lt;br /&gt;[[សាដាកាហ្ស៊ឹ តានិហ្គាគិ]]&lt;br /&gt;[[តុស៊ិហ៊ិរ៉ុ និកៃ]]
| vicepresident2      = [[ម៉ាសាហ៊ិកុ កូមុរ៉ា]]
| term_start2         = ២៦ កញ្ញា ២០១២
| term_end2           = ១៤ កញ្ញា ២០២០
| predecessor2        = សាដាកាហ្ស៊ឹ តានិហ្គាគិ
| successor2          = [[យ៉ុស៊ិហ៊ិដេ ស៊ឹហ្គា]]
| 1blankname3         = អគ្គលេខាធិការ
| 1namedata3          = [[ត្ស៊ឹតុមុ តាកេបេ]]&lt;br /&gt;[[ហ៊ិដេណាអុ ណាកាហ្គាវ៉ា]]&lt;br /&gt;[[តារ៉ូ អាសូ]]
| term_start3         = ២០ កញ្ញា ២០០៦
| term_end3           = ២៦ កញ្ញា ២០០៧
| predecessor3        = ជុនអ៊ិឈិរ៉ូ ខូអ៊ិហ្ស៊ឹមិ
| successor3          = [[យ៉ាស៊ុអុ ហ្វុគុដា]]
| office5             = [[ប្រធានលេខាធិការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី]]
| primeminister5      = ជុនអ៊ិឈិរ៉ូ ខូអ៊ិហ្ស៊ឹម
| term_start5         = ៣១ តុលា ២០០៥
| term_end5           = ២៦ កញ្ញា ២០០៦
| predecessor5        = [[ហ៊ិរ៉ុយុគិ ហុសុដា]]
| successor5          = [[យ៉ាស៊ឹហ៊ិសា ស៊ិអុហ្សាគិ]]
| office6             = [[សភាតំណាងរាស្រ្ត (ជប៉ុន)|សមាជិកសភាតំណាងរាស្រ្ត]] &lt;br /&gt; តំណាងខេត្ត[[យ៉ាម៉ាហ្គឹឈិ(ខេត្ត)|យ៉ាម៉ាហ្គឹឈិ]]
| constituency6       = [[យ៉ាម៉ាហ្គឹឈិស្រុកទី៤|ស្រុកទី៤]]
| predecessor6        = ''មណ្ឌលបោះឆ្នោតត្រូវបានបង្កើតឡើង''
| term_start6         = ២០ តុលា ១៩៩៦
| term_end6           = ៨ កក្កដា ២០២២
| majority6           = ៨៦,២៥៨ (៥៨.៤០%)
| constituency7       = [[យ៉ាម៉ាហ្គឹឈិស្រុកទី១|ស្រុកទី១]]
| predecessor7        = ''មណ្ឌលបោះឆ្នោតត្រូវបានបង្កើតឡើង''
| successor7          = [[ម៉ាសាហ៊ិកុ កូមុរ៉ា]]
| term_start7         = ១៨ កក្កដា ១៩៩៣
| term_end7           = ២០ តុលា ១៩៩៦
| birth_name          = {{Nihongo|安倍晋三|Abe Shinzō}}
| birth_date          = ២១ កញ្ញា ១៩៥៤
| birth_place         = [[តូក្យូ]], ជប៉ុន
| death_date          = ៨ កក្កដា ២០២២ (អាយុ ៦៧ ឆ្នាំ)
| death_place         = [[ណារ៉ា(ខេត្ត)|ណារ៉ា]], ជប៉ុន
| death_cause         = [[ឃាតកម្មស៊ីនហ្សូ អាបេ|ឃាតកម្ម]] ([[របួសគ្រាប់កាំភ្លើង]])
| party               = [[គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរី (ជប៉ុន)|គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរី]]
| spouse              = [[អាគិអិ អាបេ]] (រ.ក. ១៩៨៧)
| father              = [[ស៊ីនថារ៉ូ អាបេ]]
| mother              = យ៉ុកុ អាបេ
| residence           = 
| alma_mater          = {{ubl
|[[សាកលវិទ្យាល័យសេកេ]] ([[បរិញ្ញាបត្រសិល្បៈ]])
|[[សាកលវិទ្យាល័យសៅថឹនកាលីហ្វ័រញ៉ា]]
}}
| signature           = Shinzō Abe signature.svg
}}
'''ស៊ីនហ្សូ អាបេ''' ({{nihongo2|安倍 晋三}}, {{transl|ja|Abe Shinzō}}; ២១ កញ្ញា ១៩៥៤–៨ កក្កដា ២០២២) គឺជាអ្នកនយោបាយ[[ជប៉ុន]]មួយរូបដែលធ្លាប់បានបម្រើការជា[[នាយករដ្ឋមន្ត្រីជប៉ុន]] និងប្រធាន[[គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរី (ជប៉ុន)|គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរី]]ពីឆ្នាំ២០០៦ ដល់ឆ្នាំ២០០៧ ហើយម្តងទៀតពីឆ្នាំ២០១២ រហូតដល់ឆ្នាំ២០២០។ លោក​ជា​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី​ដែល​កាន់កាប់​អំណាចបាន​យូរ​ជាងគេបំផុតនៅ​ក្នុង​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ជប៉ុន។&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Sposato|first=William|title=Shinzo Abe Can't Afford to Rest on His Laurels|url=https://foreignpolicy.com/2019/12/24/japan-shinzo-abe-2020-prime-minister-rest-laurels/}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|date=28 August 2020|title=Japanese PM Shinzo Abe resigns for health reasons|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-53943758|access-date=28 August 2020}}&lt;/ref&gt; លោកអាបេ​ក៏​ធ្លាប់​បម្រើការ​ជា​ប្រធាន​គណៈរដ្ឋមន្ត្រីពីឆ្នាំ២០០៥ ដល់ឆ្នាំ២០០៦ ក្រោមលោក[[ជុនអ៊ិឈិរ៉ូ ខូអ៊ិហ្ស៊ឹមិ]]ផងដែរ ហើយជា​មេ​ដឹក​នាំបក្សប្រឆាំងមួយ​រយៈពេល​ខ្លី​នៅ​​អំឡុង​ឆ្នាំ២០១២។

លោក​អាបេបាន​ជាប់​ឆ្នោត​ជា​សមាជិក​[[សភាតំណាងរាស្រ្ត​ (ជប៉ុន)|សភាតំណាងរាស្រ្ត]]​ក្នុង​ការ​បោះឆ្នោត​ឆ្នាំ​ 1993​ លោក​ត្រូវ​បាន​តែងតាំង​ជា​[[នាយកខុទ្ទកាល័យ|ប្រធាន​ខុទ្ទកាល័យ]]​ដោយលោក[[ជុនអ៊ិឈិរ៉ូ ខូអ៊ិហ្ស៊ឹមិ]]​ នាយករដ្ឋមន្ត្រីក្នុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ 2005 មុន​នឹង​ជំនួស​លោកជា​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី និងប្រធានគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរីក្នុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ 2006 លោកត្រូវបានបញ្ជាក់ជានាយករដ្ឋមន្ត្រីជាបន្តបន្ទាប់ដោយវគ្គពិសេសរបស់[[រដ្ឋសភាជប៉ុន|រដ្ឋសភា]] ក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រីក្មេងជាងគេក្រោយសង្គ្រាមរបស់ជប៉ុន​ ហើយអ្នកដំបូងដែលបានកើតក្រោយ[[សង្គ្រាមលោកលើកទី២|សង្គ្រាមលោកលើកទីពីរ]] លោកអាបេ​បាន​លាលែង​ពី​តំណែង​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី​ក្រោយ​កាន់​តំណែង​បាន​មួយ​ឆ្នាំ ដោយសារតែផលវិបាកផ្នែកវេជ្ជសាស្រ្តពី[[ដំបៅ​រលាក​ពោះវៀន]] ភ្លាមៗបន្ទាប់ពីគណបក្សរបស់លោកបានចាញ់[[ការបោះឆ្នោតសភាជប៉ុនឆ្នាំ ២០០៧|ការបោះឆ្នោតសភា]]នៅឆ្នាំនោះ លោកត្រូវបានជំនួសដោយ[[យ៉ាស៊ុអុ ហ្វុគុដា]] ដែលបានក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រីដំបូងគេក្នុងចំណោមនាយករដ្ឋមន្ត្រីទាំង 5 ដែលម្នាក់ៗខកខានមិនបានកាន់តំណែងលើសពី 16 ខែ។

នៅថ្ងៃទី 8 ខែកក្កដា លោក Abe ស្ថិតនៅក្នុងទីក្រុង Nara ភាគខាងត្បូង ដើម្បីប្រយុទ្ធដើម្បីផលប្រយោជន៍នៃការរត់ការសម្រាប់សភាជាន់ខ្ពស់របស់ប្រទេសជប៉ុន។លោកអាបេត្រូវបានគេ[[ការធ្វើឃាតរបស់លោកស៊ីនហ្សូ អាបេ|ធ្វើឃាត]]ដោយកាំភ្លើងនៅថ្ងៃទី ៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០២២ នៅពេលថ្លែងសុន្ទរកថាយុទ្ធនាការនៅទីក្រុង[[ណារ៉ា (ទីក្រុង)|ណារ៉ា]]

គាត់កំពុងថ្លែងសុន្ទរកថានៅពេលដែលគាត់ត្រូវបានបាញ់ដោយអ្នកបាញ់ប្រហារ - អាយុ 41 ឆ្នាំដែលត្រូវបានទទួលស្គាល់ថាជាបុគ្គលពីមុនមកពីកងកម្លាំងស្វ័យការពារជប៉ុនដែលស្រដៀងនឹងកងទ័ពជើងទឹក។

យោងតាម ​​NHK និងរបាយការណ៍ព័ត៌មានផ្សេងទៀត ជនសង្ស័យបាននិយាយថា គាត់ &quot;ខកចិត្តនឹង Abe&quot; ប៉ុន្តែ &quot;វាមិនមានអ្វីទាក់ទងនឹងអារម្មណ៍នយោបាយទេ&quot; ។

== ឯកសារយោង ==
{{Reflist}}[https://www.bbc.com/news/world-asia-53938094 Shinzo Abe: The legacy of Japan's longest-serving PM]​ BBC news. 8 July 2020{{Stub}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:នាយករដ្ឋមន្ត្រីជប៉ុន]]</text>
      <sha1>p0dhqqibpvd0rxhwnd75a41njr6b5jn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>រាជអាណាចក្រធនបុរី</title>
    <ns>0</ns>
    <id>47566</id>
    <revision>
      <id>282509</id>
      <timestamp>2022-08-16T14:14:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>117.20.115.212</ip>
      </contributor>
      <comment>បានបង្កើតទំព័រដែលផ្ដើមដោយ គ្រាន់ខ្ញុំតែចង់ដឹងចង់លឺមិនធ្វើអីនោះគឺចង់ជួយធ្វើយ៉ាងណាដើម្បីផ្តល់ចូលរួមមនុស្សល្អដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍សកលចូលរួមដើម្បីជួយដល់មនុស្សយុវជនក្រីក្រ សាលារ...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="532" xml:space="preserve">គ្រាន់ខ្ញុំតែចង់ដឹងចង់លឺមិនធ្វើអីនោះគឺចង់ជួយធ្វើយ៉ាងណាដើម្បីផ្តល់ចូលរួមមនុស្សល្អដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍សកលចូលរួមដើម្បីជួយដល់មនុស្សយុវជនក្រីក្រ សាលារៀន ចាស់ៗទុំ គ្រួសារ ហើយរឿងជាច្រើនអំពើល្អ</text>
      <sha1>olryq107vbii72d1rzpg59boa8j6fry</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>