វិគីភីឌា kmwiki https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%91%E1%9F%86%E1%9E%96%E1%9F%90%E1%9E%9A%E1%9E%8A%E1%9E%BE%E1%9E%98 MediaWiki 1.39.0-wmf.25 first-letter មេឌា ពិសេស ការពិភាក្សា អ្នកប្រើប្រាស់ ការពិភាក្សារបស់អ្នកប្រើប្រាស់ វិគីភីឌា ការពិភាក្សាអំពីវិគីភីឌា ឯកសារ ការពិភាក្សាអំពីឯកសារ មេឌាវិគី ការពិភាក្សាអំពីមេឌាវិគី ទំព័រគំរូ ការពិភាក្សាអំពីទំព័រគំរូ ជំនួយ ការពិភាក្សាអំពីជំនួយ ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម ការពិភាក្សាអំពីចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម TimedText TimedText talk Module Module talk Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk ម៉ារី ស្កូដូស្កា គុយរី 0 15210 282613 278482 2022-08-19T18:33:19Z FMSky 35825 wikitext text/x-wiki <!--កំណត់សំគាល់៖ សូមកុំប្ដូរ​ជនជាតិពីប៉ូឡូញមកបារាំង។ យើងសរសេរជាជនជាតិ ប៉ូឡូញ-បារាំង ព្រោះវាជាវិធីល្អបំផុត​ក្នុងការឆ្លុះបញ្ចាំង​ទំនាក់ទំនង​ដ៏ជ្រាលជ្រៅ​របស់គុយរីទៅលើប្រទេសទាំង២--> {| border=0 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=300 style="margin: 0.5em 0 1em 1em; background: #ffffff; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" |+<big>'''ម៉ារី ស្កូដូស្កា​ គុយរី'''</big> |- | style="background:#ffffff;" align=center colspan=2 |<big>'''Marie Skłodowska Curie'''</big> |- | style="background:#ffffff;" align=center colspan=2 | [[ឯកសារ:Marie Curie c1920.jpg|200px|]] |- | style="background:#ffffff;" align=center colspan=2 |<small>ម៉ារី ស្កូដូស្កា គុយរី ១៩២០<small> |- |- style="vertical-align:top;" | '''កើតនៅ''' | ថ្ងៃ​ទី ៧ វិច្ឆិកា ១៨៦៧<br />[[វ៉ារស្សាវ៉ា]], [[ដែនដីវីស្ទុឡា|ផ្នែករបស់ប៉ូឡូញ]] កាន់កាប់ដោយ [[ចក្រភពរុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] |- |- style="vertical-align:top;" | '''មរណភាព''' | ថ្ងៃ​ទី ៤ កក្កដា ១៩៣៤<br />[[ប៉ាស់ស៊ី, អូតសាវ័រ]], បារាំង |- |- style="vertical-align:top;" | '''សញ្ជាតិ''' | រុស្ស៊ី, បារាំង |- |- style="vertical-align:top;" | '''ជនជាតិ''' | ប៉ូឡូញ |- |- style="vertical-align:top;" | '''ស្នាដៃសំខាន់ៗ​''' | [[វិទ្យុសកម្ម]], [[ប៉ូឡូញ៉ូម]], [[រ៉ាដ្យូម]] |- |- style="vertical-align:top;" | '''រង្វាន់​''' | {{nowrap|[[រង្វាន់ណូបែលផ្នែករូបវិទ្យា]] (១៩០៣)<br />[[មេដាយដាវី]] (១៩០៣)<br />[[មេដាយម៉ាតេអ៊ុជី]] (១៩០៤)<br />[[រង្វាន់ណូបែលផ្នែកគីមីវិទ្យា]] (១៩១១)}} |- |- style="vertical-align:top;" | '''ស្វាមី''' | [[ព្យែរ គុយរី]] (១៨៩៥-១៩០៦) |- | '''ហត្ថលេខា''' | [[ឯកសារ:Marie Curie signature.svg|150px]] |- |} '''ម៉ារី ស្កូដូស្កា គុយរី''' (Maria Salomea Skłodowska Curie) (៧ វិច្ឆិកា ១៨៦៧ - ៤ កក្កដា ១៩៣៤) គឺ​ជា​​​រូប​វិទូ និង​គីមី​វិទូ​ជន​ជាតិ​ប៉ូឡូញ​-បារាំង​ដ៏​​ល្បី​ល្បាញ​​ដែល​​បាន​​ត្រួសត្រាយ​​ការស្រាវជ្រាវ​​អំពី​[[វិទ្យុសកម្ម]]ដំបូងគេ​។ គាត់​​គឺ​ជា​​មនុស្ស​​ដំបូង​គេ​​ដែល​​ទទួល​​បាន​[[រង្វាន់ណូបែល]]​​ពីរ​គឺ ផ្នែក​រូបវិទ្យា និង​ផ្នែកគីមីវិទ្យា<ref>{{cite web | title = ប្រវត្តិរួបជ័យលាភីរង្វាន់ណូបែល | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/nobelprize_facts.html | accessdate =26 November 2008}}</ref> ។ គាត់​​គឺ​ជា​​ស្ត្រី​ទីមួយ​​ដែល​​បាន​​ក្លាយ​ជា​​សាស្ដ្រាចារ្យ​​នៅ​ឯ​​[[សាកលវិទ្យាល័យប៉ារីស]] ។ គាត់​​គឺ​ជា​​ស្ត្រី​​ដំបូង​​ដែល​​ត្រូវ​​បាន​​គេ​​បញ្ចុះ​​សព​នៅ​ក្នុង​[[វិមានប៉ារីសប៉ង់តេអុង]] (១៩៩៥) ដោយ​សារ​​​គុណ​សម្បត្តិ​​របស់​​គាត់​។ គាត់​​ត្រូវ​បាន​​គេ​​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា '''ម៉ារីយ៉ា សាឡូមៀ ស្កូដូស្កា''' ​នៅ​ពេល​​កើត​​ក្នុង​​ទី​ក្រុង​[[វ៉ារស្សាវ៉ា]] (ពេលនោះ​ជា​ដែនដី​ប៉ូឡូញ​កាន់កាប់​ដោយ​រុស្ស៊ី) ហើយ​​គាត់​​បាន​​រស់​នៅ​​ទី​នោះ​​រហូត​ដល់​​អាយុ ២៤​ឆ្នាំ ។ ក្នុង​ឆ្នាំ ១៨៩១ គាត់​​បាន​​តាម​​បង​ស្រី​​ខ្លួន​​ឈ្មោះ ប្រូនីស្វាវ៉ា ទៅ​​សិក្សា​​នៅ​​ទី​ក្រុង​​[[ប៉ារីស]] ដែល​​ជា​​កន្លែង​​គាត់​បាន​​បញ្ចប់​​ការសិក្សា​ថ្នាក់​ឧត្ដមសិក្សា និង​​សម្រេច​​កិច្ច​ការ​វិទ្យាសាស្ត្រ​​ជា​​បន្ត​បន្ទាប់​។ គាត់​​បាន​​ទទួល​​រង្វាន់ណូបែល​​ផ្នែក​រូប​វិទ្យា​​រួម​គ្នា​​ជា​មួយ​​ប្ដី​ឈ្មោះ [[ព្យែរ គុយរី]] និង​​លោក [[អង់រី បិកកឺរ៉ែល]]​។ គាត់​​បាន​​ឈ្នះ​រង្វាន់ណូបែល​​មួយ​ទៀត​​ក្នុង​ផ្នែក​គីមីវិទ្យា​​តែ​ម្នាក់​ឯង ។ គាត់​​គឺ​ជា​​ស្ត្រី​​ដំបូង​គេ​​ដែល​​បាន​​ទទួល​​រង្វាន់ណូបែល និង​​បាន​​ដល់​ទៅ​​ពីរ​​ក្នុង​​ផ្នែក​ផ្សេង​គ្នា​។ ស្នាដៃ​របស់​​គាត់រួមមាន​ទ្រឹស្ដី​ស្ដីអំពី​[[វិទ្យុសកម្ម]] (ពាក្យដែលអ្នកស្រីបង្កើត<ref>Robert Reid, ''Marie Curie (ម៉ារី គុយរី)'', p. 184.</ref>) បច្ចេកទេស​​ក្នុងការ​ញែក​ធាតុ[[អ៊ីសូតូប]]​វិទ្យុសកម្ម និង​បាន​រកឃើញ​ធាតុវិទ្យុសកម្ម​ពីរ​គឺ [[ប៉ូឡូញ៉ូម]] និង [[រ៉ាដ្យូម]]​។ គាត់​បាន​ដឹកនាំ​ការស្រាវជ្រាវ​ដំបូងគេ​លើ​លោក​​ក្នុង​ការព្យាបា​ល​ណេអូប្លាស់ (សាច់ដុះ)ដោយ​ប្រើ​អ៊ីសូតូប​​វិទ្យុសកម្ម​។ អ្នកស្រី​ជា​ស្ថាបនិក​វិទ្យាស្ថានគុយរី​ទាំង២​កន្លែងគឺ [[វិទ្យាស្ថានគុយរី (ប៉ារីស)]] និង [[វិទ្យាស្ថានគុយរី (វ៉ារស្សាវ៉ា)]]​។ ស្កូដូស្កា ម៉ារី (ជាឈ្មោះ​ដែល​គាត់​តែង​ហៅ​ខ្លួនឯង) មិនដែល​បាត់បង់​​មនោសញ្ចេតនា​​​ពី​អត្តសញ្ញាណ​​ដើម​ជា​​ជនជាតិប៉ូឡូញ​ទេ ខណៈពេល​ដែល​គាត់​ក៏​ជា​ពលរដ្ឋបារាំង​ដ៏​ស្មោះត្រង់​ដែរនោះ​។ គាត់​បង្រៀន​​ភាសាប៉ូឡូញ​​ដល់​កូនស្រីទាំងអស់​របស់​គាត់ និង​បាន​នាំ​ពួកគេ​ទៅ​លេង​ប្រទេស​ប៉ូឡូញ​ផងដែរ។ គាត់​បាន​ដាក់​ឈ្មោះ​អោយ​ធាតុគីមី​​ដំបូង​គេ​ដែល​គាត់​រកឃើញ​ថា [[ប៉ូឡូញ៉ូម]] (១៨៩៨) ដើម្បី​ជា​កិត្តិយស​​ដល់​មាតុប្រទេស​​របស់គាត់។ <ref>ប៉ូឡូញ​ត្រូវបានចែកជាចំរៀកនៅសតវត្សរ៍ទី១៨ រវាង​រុស្ស៊ី ព្រុស្ស៊ី និង អូទ្រីស។ ក្ដីសង្ឃឹម​របស់ស្កូដូស្កា គុយរី​ក្នុងការដាក់ឈ្នោះ​អោយធាតុគីមី​តាមឈ្មោះ​មាតុប្រទេស​របស់ខ្លួននោះ គឺចង់ទាញចំណាប់អារម្មណ៍របស់​ពិភពលោក​មកកាន់​ប្រទេស​ដែលស្រេកឃ្លាន​ឯករាជ្យភាព​មួយនេះ។ ប៉ូឡូញ៉ូម​ជាធាតុគីមី​ដំបូងគេ​ដែលត្រូវបាន​ដាក់ឈ្មោះដើម្បីហេតុផល​នយោបាយ។ K. Kabzińska, "Chemical and Polish Aspects of Polonium and Radium Discovery" (មើលរបកគំឃើញប៉ូឡូញ៉ូមនិងរ៉ាដ្យូមតាមរបស់គីមីវិទ្យានិងតាមទស្សនៈជនជាតិប៉ូឡូញ), ''Przemysł chemiczny'' (ឧស្សាហកម្មគីមី), vol. 77, 1998, pp. 104–7.</ref> ក្នុង​កំឡូង​[[សង្គ្រាមលោកលើកទី១]]គាត់​បាន​ក្លាយ​ជា​សមាជិការ​របស់​គណកម្មាធិការនៃប៉ូឡូញសេរី (''Komitet Wolnej Polski'')។<ref>Henryk Zieliński, ''Historia Polski 1914–1939'' (ប្រវត្តិសាស្ត្រប៉ូឡូញ៖ ១៩១៤–៣៩), Ossolineum, 1983, p. 83.</ref> នៅឆ្នាំ១៩៣២ គាត់​បាន​​ស្ថាបនា​វិទ្យាស្ថានរ៉ាដ្យូម (សព្វថ្ងៃជា [[វិទ្យាស្ថានគុយរី (វ៉ារស្សាវ៉ា)|វិទ្យាស្ថានជំងឺមហារីក ម៉ារីយ៉ា ស្កូដូស្កា គុយរី]]) នៅ​ទីក្រុង​កំណើត​​របស់​គាត់​គឺនៅ វ៉ារស្សាវ៉ា។ ==កុមារភាព== [[File:Marie Curie birthplace.jpg|thumb|upright|កន្លែងកំណើតនៅវ៉ារស្សាវ៉ា–សព្វថ្ងៃជា​[[សារមន្ទីរម៉ារីយ៉ា ស្កូដូស្កា គុយរី]]]] [[File:Sklodowski Family Wladyslaw and his daughters Maria Bronislawa Helena.jpg|thumb|upright|left|វ៉ាឌីស្វាវ ស្កូដូស្គី ជាមួយកូនស្រីទាំង៣ ''(រាប់ពីឆ្វេង)'' ម៉ារីយ៉ា, ប្រូនីស្វាវ៉ា, ហេឡេណា]] ម៉ារីយ៉ា ស្កូដូស្កា ចាប់​កំណើត​នៅ​ទីក្រុង [[វ៉ារស្សាវ៉ា]] ប្រទេស[[ប៉ូឡូញ]] នៅ​ថ្ងៃទី​៧ វិច្ឆិកា ១៨៦៧។ គាត់​ជា​កូនស្រីពៅ​​ក្នុងចំណោម​កូន​ទាំង​៥​របស់​​គ្រួសារ​គ្រូបង្រៀន​ដ៏ល្បី​ឈ្មោះ​មួយ។ ឪពុកនាងឈ្មោះ '''វ៉ាឌីស្វាវ ស្កូដូស្គី'''​ និងម្ដាយឈ្មោះ '''ប្រូនីស្វាវ៉ា'''។ បងៗ​​របស់​ម៉ារីយ៉ា​មាន '''ហ្សូហ្វីយ៉ា'''(១៨៦២-១៨៧៦) '''យ៉ូហ្សេហ្វ'''(១៨៦៣-១៩៣៧, ឈ្មោះដូចជីតា) '''ប្រូនីស្វាវ៉ា'''(១៨៦៥-១៩៣៩,ឈ្មោះដូចម្ដាយ) និង '''ហេឡេណា'''(១៨៦៦-១៩៦១)។ ក្នុងចំណោម​បងប្អូន​ទាំងអស់ ម៉ារីយ៉ា​ជា​កូន​ដែល​មានប្រាជ្ញា​និង​ខួរក្បាល​ចងចាំ​បានល្អ​ជាងគេ​តាំងពី​ក្មេង។ នៅ​អាយុ​៤ឆ្នាំ ម៉ារីយ៉ា​អាច​​អាន​សៀវភៅ​របស់​បងស្រី​របស់​នាង​បាន​ទៅហើយ។ គ្រួសារ​របស់​ម៉ារីយ៉ា​​ជា​ពូជពង្ស​គ្រូបង្រៀន។ ជីតា​ខាង​ឪពុក​ឈ្មោះ '''យ៉ូហ្សេហ្វ ស្កូដូស្គី''' ធ្លាប់ជា​គ្រូ​ដែល​គេ​គោរព​​នៅ[[លូប៊្លីន]], ដែល​នៅទីនោះ​គាត់​ធ្លាប់​បង្រៀន​កុមារ [[ប៊ុលឡឺស្វាវ ព្រុស]] (អ្នកអក្សរសាស្ត្រដ៏ល្បី​របស់ប៉ូឡូញ)។<ref>Robert Reid, ''Marie Curie''(ម៉ារី គុយរី), p. 12.</ref> ឪពុក​របស់ម៉ារីយ៉ា ជា​គ្រូបង្រៀន​[[គណិតវិទ្យា]]និង​​[[រូបវិទ្យា]] (មុខវិទ្យា​ដែល​ម៉ារីយ៉ា​​ត្រូវ​រៀន) និង​ជា​នាយក​សាលា​ហ្គីមណាសៀម (សាលាមធ្យមសិក្សា​មួយប្រភេទ​នៅអឺរ៉ុប)​សំរាប់​សិស្សប្រុស ២កន្លែង។ លោក​ក៏បាន​ទទួល​សិស្សប្រុស​​អោយ​ស្នាក់នៅ​និង​​សិក្សា​នៅផ្ទះ​របស់​លោក​ផងដែរ។ ម្ដាយ​របស់​ម៉ារីយ៉ា​​បើក​សាលា​មាន​អន្តេរវិសិកដ្ឋាន​សំរាប់​សិស្សនារី​ដ៏​ប្រណិត​​មួយ​នៅ​វ៉ារស្សាវ៉ា។ ពេលដែល​ម៉ារីយ៉ា​មានអាយុ​ទើប​៦ឆ្នាំ គ្រួសារ​ទាំងខាង​ឪពុក​​និង​ខាងម្ដាយ​បាន​បាត់បង់​ផ្ទះសម្បែង​​និង​ទ្រព្យសម្បត្តិ​ទាំងអស់ ដោយសារ​មាន​ជាប់​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​ចលនា​បះបោរ​របស់​ជាតិ​ប៉ូឡូញ។ កាលណោះ​ប្រទេស​ប៉ូឡូញ​​ត្រូវបាន​ចែកជា​ចំនែកៗ​ដោយសភា​នៅ​ទីក្រុងវីន។ អនុប្រទេសវ៉ារស្សាវ៉ា​ជា​រាជាណាចក្រ​ប្រកាន់​ធម្មនុញ្ញ​មួយ ប៉ុន្តែ​ភាពជាក់ស្ថែង​​ត្រូវគ្រប់គ្រង​ដោយ​ចក្រភពរុស្ស៊ី និង​មិនមាន​ឯករាជ្យ​ទេ។ ចក្រភពរុស្ស៊ី​បានធ្វើ​ការ​ឃ្លាំមើល​និង​ដាក់កំហិត​​សកម្មភាព​​របស់​បញ្ញវ័ន​ប៉ូឡូញ។ ឪពុក​របស់​ម៉ារីយ៉ា​ត្រូវគេ​រកឃើញ​ថា​​លួច​បង្រៀន​​ដោយសំងាត់ ក៏ត្រូវ​គេ​ដកហូត​តួនាទី​​និង​ផ្ទះសម្បែង​ទាំងអស់។ គ្រួសារ​មួយនេះ​ក៏ធ្លាក់​ខ្លួនក្រ ហើយ​បានរើ​ទៅនៅ​ផ្ទះតូច​មួយរួចបើក​សាលា​នៅ​ទីនោះ។ នៅ​ឆ្នាំ១៨៧៦ គ្រួសារ​នេះ​បាន​ឆ្លងជំងឺ​​គ្រុនសន្ធំរោល (typhus) ពី​សិស្ស​ដែល​មករៀន ហើយ​បងស្រីធំ​ហ្សូហ្វីយ៉ា​ក៏បាន​បាត់បង់ជីវិត​ទៅ។ នៅឆ្នាំ១៨៧៨ គឺពេល​ដែល​ម៉ារីយ៉ា​ទើបមាន​អាយុ​១២ឆ្នាំ ម្ដាយ​ម៉ារីយ៉ា​ក៏បាន​ទទួល​មរណភាព​ដោយ​[[ជំងឺរបេង​]]។ ឪពុក​របស់​ម៉ារីយ៉ា​​ជាអ្នក​មិនជឿ​សាសនា ចំណែកឯ​ម្ដាយ​ម៉ារីយ៉ា​វិញ​​ជា​អ្នកកាន់សាសនា​កាតូលិក​​យ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួន។<ref name="Eve Curie, Marie Curie">Eve Curie, ''Marie Curie(ម៉ារី គុយរី)''.</ref> មរណភាព​បន្តបន្ទាប់​គ្នា​​របស់​ម្ដាយ​​និង​បងស្រី​​បានធ្វើអោយ​ម៉ារីយ៉ា​​ងាកពី​អ្នកកាន់សាសនាកាតូលិក​​មកជា Agnostic (នៅក្នុងសាសនាគ្រឹស្ត អ្នក​​ដែល​អះអាង​ថា​ខ្លួនឯង​គ្មាន​ចំណោះដឹង​គ្រប់គ្រាន់​អំពី​អត្ថិភាព​របស់ព្រះ ក៏ប៉ុន្តែ​ក៏មិន​បដិសេដថាលើលោកនេះ​គ្មានព្រះដែរ) វិញ។<ref>{{Cite book | last = Reid | first = Robert William | title = Marie Curie | year = 1974 | location = London | publisher=Collins | page = 19 | copyright = 1974 | isbn = 0-00-211539-5 }} "Unusually at such an early age, she became what T.H. Huxley had just invented a word for: agnostic." </ref> == ជីវិតជាគ្រូបង្រៀនតាមផ្ទះនិងការបែកបាក់ស្នេហា == ម៉ារី​យ៉ា​បាន​ចូលរៀន​និង​ស្នាក់នៅ​សាលា​ដែលមាន​អន្តេរវិសិកដ្ឋាន​​ ដែល​ម្ដាយខ្លួន​ជា​អ្នកបើក តាំងពី​អាយុ​១០​ឆ្នាំ។ ប៉ុន្តែ បន្ទាប់ពី​ម្ដាយ​ស្លាប់ទៅ ម៉ារីយ៉ា​បាន​ចូល​សាលា​ហ្គីមណាសៀម​សំរាប់​​សិស្ស​នារី ដែល​នៅទីនោះ​គាត់​បាន​បញ្ចប់​ការសិក្សា​ដោយ​និទ្ទេស​ខ្ពស់​នៅថ្ងៃទី១២ មិថុនា ១៨៨៣។ គាត់​បាន​ចំណាយ​ពេល​មួយឆ្នាំ​បន្ទាប់​រស់នៅ​ឯ​ជនបទ​ជាមួយ​ញាតិសណ្ដាន​ខាងឪពុក និង​បន្ទាប់មក​ជាមួយ​ឪពុក​នៅ​វ៉ារស្សាវ៉ា។ នៅទីនោះ​គាត់​បាន​​ធ្វើជា​អ្នកគ្រូបង្រៀន​តាមផ្ទះ។ [[ឯកសារ:Marie Sklodowska 16 years old.jpg|thumb|right|150px|ម៉ារីយ៉ា​ ស្កូដូស្កា ពេលអាយុ១៦ឆ្នាំ]] ម៉ារីយ៉ា​​បាន​ធ្វើ​ការសន្សា​​ជាមួយ​បងស្រី​ប្រូនីស្វាវ៉ា​​ថា គាត់​នឹង​រកប្រាក់​ដើម្បី​ផ្គត់ផ្គង់​​ប្រូនីស្វាវ៉ា​​អោយបាន​សិក្សា​ឱសថសាស្ត្រ​នៅ​ប៉ារីស ក្នុង​លក្ខខណ្ឌ​ថា ប្រូនីស្វាវ៉ា​ក៏ត្រូវ​ធ្វើ​បែបនេះ​សង​មកវិញ​ដែរ​​នៅ២ឆ្នាំ​ក្រោយ។ គាត់​បាន​ចាប់ផ្ដើម​ធ្វើជា​​ «ហ្គាវើណេស» (ស្ត្រី​ស្នាក់នៅ​ជួយបង្រៀន​​កូនចៅ​ផ្ទះ​អ្នកមាន) ដំបូង​នៅក្នុង​គ្រួសារ​មេធាវី​ម្នាក់​នៅ​ក្រាកូវ(Kraków) បន្ទាប់មក​រយៈពេល​២ឆ្នាំ​​នៅក្នុង​គ្រួសារ​អភិជន​ដី​ធ្លី​មួយ​ដែល​ត្រូវ​ជា​សាច់ញាតិ​របស់​​ឪពុក នៅឯ​ឆេហានូវ(Ciechanów)។ ពេលនៅ​ធ្វើការ​នៅទីនោះ គាត់​បាន​ស្រលាញ់​គ្នា​ជាមួយ​កូនប្រុសច្បង​របស់​ម្ចាស់ផ្ទះឈ្មោះ '''ខាហ្ស៊ីមៀស ហ្សូរ៉ាវស្គី'''(Kazimierz Żorawski)(ខាហ្ស៊ីមៀស ហ្សូរ៉ាវស្គី ក្រោយមក​ក្លាយជា​គណិតវិទូ​ប៉ូឡូញ​ម្នាក់​ដ៏ល្បី)។ កាហ្ស៊ីមៀស​​បានប្រាប់​ពី​បំណង​រៀបការ តែត្រូវ​ឪពុកម្ដាយ​បដិសេដ​​ដោយសារ​តែ​វណ្ណៈ​និង​ទ្រព្យធន​ខុសគ្នា​​ខ្លាំងពេក។ ម៉ារីយ៉ា​ក្រោយ​ចប់​កិច្ចសន្យា​រយៈពេល​២ឆ្នាំ​មក ក៏ទៅ​ធ្វើជា​​គ្រូបង្រៀន​​នៅក្នុង​គ្រួសារ​មួយទៀត​នៅខាង​ឆ្នេរសមុទ្រ​បាល់ទិច។ នៅដើម​ឆ្នាំ១៨៩០ ប្រូនីស្វាវ៉ា​ដែល​ទើបនឹង​រៀបការ​ហើយ បាន​សរសេរ​សំបុត្រ​បបួល​​ម៉ារីយ៉ា​​អោយមក​រស់នៅ​ប៉ារីស​​ជាមួយគ្នា។ ប៉ុន្តែ​ម៉ារីយ៉ា​​បាន​បដិសេដ​ដោយសារ​នាង​គ្មាន​ប្រាក់​គ្រប់គ្រាន់​​សំរាប់​បង់ថ្លៃ​សាលា និងនៅ​មិនទាន់​ដាច់ចិត្ត​ពី​ខាហ្ស៊ីមៀស។ គាត់​បាន​ត្រលប់​ទៅនៅ​ជាមួយ​ឪពុក​នៅ​វ៉ារស្សាវ៉ា​វិញ និង​ស្នាក់នៅ​ទីនោះ​ដល់​រដូវស្លឹកឈើជ្រុះ​ឆ្នាំ១៨៩១។ គាត់​នៅទីនោះ​ធ្វើជា​​គ្រូបង្រៀន​តាមផ្ទះ​​ផង និង​រៀននៅ​«សាកលវិទ្យាល័យហោះ» (គ្មាន​ច្បាប់​អនុញ្ញាត)​មួយ និង​បាន​ចាប់ផ្ដើម​ធ្វើការ​ហ្វឹកហាត់​ផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រ​អនុវត្ត​​នៅក្នុង​មន្ទីរពិសោធន៍​មួយ​នៅក្នុង​សារមន្ទីរឧស្សាហកម្មនិងកសិកម្ម​​ក្បែរទីក្រុងចាស់​នៅវ៉ារស្សាវ៉ា។ មន្ទីរពិសោធន៍​នេះ​គ្រប់គ្រង​​ដោយ​បងជីដូនមួយ​ឈ្មោះ'''យ៉ូសេហ្វ បូហ្គុស្គី''' ដែល​ធ្លាប់ជា​ជំនួយការ​របស់​មហាគីមីវិទូ [[ដ្មីទ្រី មិនដេឡេអេវ]] (Dmitri Mendeleev)។<ref>Robert Reid, ''Marie Curie (ម៉ារី គុយរី)'', pp. 23–24.</ref> នៅខែ​តុលា ១៨៩១ ដោយ​ការទទូច​របស់​បងស្រី​​និង​ដោយសារ​សំបុត្រ​ផ្ដាច់ស្នេហ៍​របស់​ខាហ្ស៊ីមៀស ម៉ារីយ៉ា​ក៏បាន​​សម្រេច​ចិត្ត​​ទៅ​ប្រទេសបារាំង។<ref name="Eve Curie, Marie Curie"/>ការផ្ដាច់​ទំនាក់ទំនង​នេះ​ជា​សោកនាដកម្ម​សំរាប់​អ្នកទាំងពីរ។ ខាហ្ស៊ីមៀស​ក្រោយពី​រៀនចប់​បណ្ឌិត​​និង​បន្ត​អាជីព​​ជា​គណិតវិទូ​រួចក្លាយជា​​សាស្ត្រាចារ្យ​និងជា​នាយក​សាកលវិទ្យាល័យក្រាកូវ (សព្វថ្ងៃ​ប្ដូរឈ្មោះ​ជា​សាកលវិទ្យាល័យយ៉ាហ្គីយ៉េឡូនៀន) និងជា​ប្រធាន​សហគមអ្នកសិក្សាវ៉ារស្សាវ៉ា(Warsaw Society of Learning)។ ពេលដែល​គាត់ចាស់​ទៅ គេ​ធ្លាប់ឃើញ​គាត់អង្គុយ​គិត​​សញ្ជប់សញ្ជឹង​​នៅពីមុខ​រូបសំណាក​ទង់ដែង​របស់​​ម៉ារីយ៉ា ដែល​បាន​ដាក់តាំង​​ពីឆ្នាំ១៩៣៥​​នៅក្រោយ​វិទ្យស្ថានរ៉ាដ្យូម​ដែល​អ្នកស្រី​បង្កើត​ក្នុងឆ្នាំ​១៩៣៥។<ref>Robert Reid, ''Marie Curie (ម៉ារី គុយរី)'', p. 24.</ref> == ការតស៊ូរៀនសូត្រនៅប៉ារីស == ខែតុលា ឆ្នាំ១៨៩១ ក្រោយពី​ធ្វើដំណើរ​តាម​រថភ្លើង​រយៈពេល​៣ថ្ងៃ​មក ម៉ារីយ៉ា​បានមក​ដល់​ប៉ារីស។ ពេលនោះ​គាត់​បាន​ចុះឈ្មោះ​ចូលរៀន​នៅ​សកបូន (សាកលវិទ្យាល័យប៉ារីស) ដែល​ពេលនោះ​ជា​សាលា​ដ៏​តិចតួច​ដែល​ទទួល​សិស្សស្រី​អោយ​រៀន​​ផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រ។ នៅលើ​សំណុំបែបបទ​ចូលរៀន គាត់​បាន​កែ​ឈ្មោះពី​«ម៉ារីយ៉ា» មក​សរសេរ​ជា «ម៉ារី» តាម​របៀប​បារាំង​វិញ។ នៅទីនោះ​គាត់​បាន​ចូលរៀន រូបវិទ្យា គីមីវិទ្យា និង​គណិតវិទ្យា។<ref>Robert Reid, ''Marie Curie (ម៉ារី គុយរី)'', p. 32.</ref> នៅប៉ារីស ម៉ារី​បាន​ស្វែករក​ជំរក​ស្នាក់នៅ​ជាមួយ​បងស្រី​​និង​បងថ្លៃ​មួយរយៈ​ខ្លី បន្ទាប់មក​នៅ​បន្ទប់​ជួល​ក្រោមដំបូលផ្ទះ​ផ្ទះល្វែងមួយ។ [[File:Pierrecurie.jpg|thumb|upright|left|[[ព្យែរ គុយរី]]]] ម៉ារី សិក្សា​នៅពេល​ថ្ងៃ​និង​បង្រៀន​គេ​នៅពេលល្ងាច​​ដើម្បី​រក​ប្រាក់​បន្តិចបន្តួច​ចិញ្ចឹមជីវិត។ ជីវិត​គាត់​ពេលនោះ​គឺ​ខ្វះ​ប្រាក់ចាយ ម្ហូបអាហារ​ក៏​មិនសូវ​មាន​គ្រប់គ្រាន់​សំរាប់​ហូបចុក ហើយ​ពេល​ខែរងារ​​គាត់​ត្រូវយក​សំលៀកបំពាក់​ទាំងអស់​មកពាក់​ដេក​​ ដោយហេតុតែ​គ្មាន​ម៉ាស៊ីនកំដៅ រហូត​ដល់ពេល​មួយ​គាត់​ធ្លាក់​ខ្លួនឈឺ ហើយ​ត្រូវ​បងថ្លៃ​ដែលជា​ពេទ្យ​មក​ជួយ​ព្យាបាល​អោយ។ ក្រោយពី​ការតស៊ូ​ជាច្រើន​ឆ្នាំ គាត់​បាន​បញ្ចប់​បរិញ្ញា​​ផ្នែក​រូបវិទ្យា​នៅឆ្នាំ​១៨៩៣ និង​ចាប់ផ្ដើម​ធ្វើការ​នៅ​​មន្ទីរពិសោធន៍​ឧស្សាហកម្ម​។ ព្រម​ជាមួយ​គ្នានោះ គាត់​បាន​បន្ត​រៀន​នៅ​សកបូន(Sorbonne) និង​បាន​បរិញ្ញាប័ត្រ​ផ្នែក​គណិតវិទ្យា​នៅឆ្នាំ​១៨៩៤។ នៅ​ឆ្នាំ​ដដែល​នោះ ព្យែរ គុយរី​​ក៏ចូល​មកក្នុង​ឆាកជីវិត​របស់​គាត់។ ម៉ារី​​បាន​ចាប់ផ្ដើម​អាជីព​​ផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រ ដោយ​ធ្វើ​ការស្រាវជ្រាវ​លើ​លក្ខណៈ​​ម៉ាញ៉េទិច​របស់​ដែកថែប​ច្រើន​ប្រភេទ។ បន្ទប់​ពិសោធន៍​នៅ​សាកលវិទ្យាល័យ​​និង​នៅមន្ទីរពិសោធន៍​​ដែល​ម៉ារី​ធ្វើការ​ ខ្វះខាត​ឧបករណ៍​សំរាប់​​ធ្វើការ​ស្រាវជ្រាវ​នេះ ជាហេតុ​ធ្វើអោយ​ម៉ារី​មាន​ការលំបាកចិត្ត​យ៉ាងខ្លាំង។ ម៉ារី​បាន​រៀបរាប់​​កង្វល់​នេះ​​ទៅកាន់​មិត្តភក្តិ​ម្នាក់​​ដែល​មាន​ស្វាមី​ជា​​សាស្ត្រាចារ្យរូបវិទ្យា​ ហើយ​ស្វាមី​មិត្តភក្ដិ​​ម្នាក់នោះ​​ក៏បាន​ណែនាំ​ព្យែរ​អោយ​ម៉ារី។ ព្យែរ​ជា​គ្រូបង្រៀន​នៅ ''École supérieure de physique et de chimie industrielles de la ville de Paris'' (ESPCI) (សាលាជាន់ខ្ពស់ផ្នែករូបវិទ្យា​និងគីមីវិទ្យាឧស្សហកម្មនៃទីក្រុងប៉ារីស)។ កាលនោះ ព្យែរ​ជា​អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រ​​គ្មានឈ្មោះ​ល្បី​​ប៉ុន្មានទេ​​នៅ​ប្រទេសបារាំង ប៉ុន្តែ​​គាត់​បាន​ទទួល​ជោគជ័យ​​ក្នុង​ការស្រាវជ្រាវ​ពី​ប៉ូលកម្ម​ឌីអេឡិចទ្រិច​​របស់​គ្រីសស្តាល់​អ៊ីយ៉ុង​​និង​អេឡិចត្រូម៉ាញ៉េទិច។ គេ​និយាយ​ថា គឺកំលាំង​ម៉ាញ៉េទិច (ដែកឆក់) ដែល​បាន​ទាញ​ពួកគេ​ទាំង២​អោយ​ជួបគ្នា។ ព្យែរ​​ជា​មនុស្ស​ដែល​​មិន​ទុកដាក់​​ការមានមុខមានមាត់​​និង​ទំនាក់ទំនង​​ជាមួយ​មនុស្ស​​នៅក្នុង​ខួរក្បាល​ទេ។ គាត់​ធ្លាប់​បដិសេដ​​មិន​ទទួល​មេដាយ​​កិត្តិយស ស៊ូទ្រាំ​ចំណាយ​ពេលវេលា​​មួយថ្ងៃៗ​​ក្នុង​បន្ទប់ពិសោធន៍​​តូចចង្អៀត ធ្វើ​ការស្រាវជ្រាវ​ដោយ​ទទួល​​ប្រាក់ខែ​​តិចតួច។ អំពី​​មនុស្សស្រី​វិញ គាត់​ធ្លាប់​បាន​សរសេរ​​ក្នុង​សៀវភៅកំណត់ហេតុ​ប្រចាំថ្ងៃ​ថា «មនុស្សស្រី​ដែល​មាន​ទេពកោសល្យ​ក្នុង​វិទ្យាសាស្ត្រ​​គឺ​កំរ​មាន​ណាស់»។ ពេល​ជួប​ម៉ារី អ្នកទាំងពីរ​​បាន​និយាយ​​គ្នា​ពី​​​បញ្ហា​វិទ្យាសាស្ត្រ​និង​​បញ្ហាសង្គម ហើយ​យល់ឃើញ​ថា​អ្នកទាំងពីរ​មាន​ចំនុច​រួមគ្នា​ជា​ច្រើន។ គេទាំង២​នាក់​ក៏​ចាប់ផ្ដើម​មានចិត្ត​លើ​គ្នា​ទៅវិញ​ទៅមក។ អ្នកទាំង២​​គោរព និង​ទុកចិត្តគ្នា​ទៅវិញ​ទៅមក។ ឆ្នាំ១៨៩៤ ពេលដែល​ម៉ារី​បាន​បរិញ្ញាប័ត្រ​​គណិតវិទ្យា ហើយ​ឆ្លៀត​ពេល​វិស្សមកាល​រដូវក្ដៅ​​ត្រលប់​ទៅលេង​វ៉ារស្សាវ៉ា​​វិញ ម៉ារី​ពិបាកចិត្ត​​មិនដឹង​គួរ​ត្រលប់​ទៅ​ប៉ារីស​វិញ​​ឬអត់។ ម៉ារី​ដែល​នៅមាន​​ក្ដីស្រមៃ​ចង់​ធ្វើការ​​ផ្នែកដែល​ខ្លួន​បាន​រៀន​នៅ​ប៉ូឡូញ​បាន ប៉ុន្តែ​ត្រូវបាន​សាកលវិទ្យាល័យក្រាកូវ​​បដិសេដ​មិនទទួល​អោយធ្វើការ ដោយសារ​តែម៉ារី​ជាស្ត្រី។ <ref name="Wierzewski, p. 17"/> ក្នុងកំឡុងពេល​ដែល​ម៉ារី​​នៅ​រក​ការងារ​ធ្វើ​​នៅ​ប៉ូឡូញ ព្យែរ​បាន​ផ្ញើ​សំបុត្រ​​សុំ​ម៉ារី​រៀបការ​ជាច្រើន​ដង ហើយ​នៅខែ​តុលា ម៉ារី​ក៏​ត្រលប់​មក​ប៉ារីស​វិញ។​ ព្យែរ​​បាន​រៀបរាប់​​ពី​មនោសញ្ចេតនា​​ដ៏​ជ្រាលជ្រៅ​របស់​​ខ្លួន​ប្រាប់ម៉ារី ហើយ​ថា​​បើ​ទោះបី​ជាត្រូវ​​ត្រលប់​ទៅ​ប៉ូឡូញ​វិញ​​ក៏​ខ្លួន​សុខចិត្ត​តាម​ទៅដែរ។ ការស្នើសុំ​រៀបការ​នេះបាន​ជោគជ័យ ហើយ​នៅថ្ងៃទី​២៦ ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ១៨៩៥ ពិធីមង្គលការ​ដ៏​សមញ្ញ​មួយ​របស់​អ្នកទាំង២​បានរៀបចំ​ឡើង។ ចាប់ពី​ពេលនោះ​មក​​រូបវិទូ​ទាំង២​ធ្វើការ​ជាមួយគ្នា​​ក្នុង​​បន្ទប់ពិសោធន៍​តែមួយ។ ពួកគេ​មាន​ការកំសាន្ត​ដូចគ្នា​២​គឺ​​ដំណើរកំសាន្ត​ផ្លូវឆ្ងាយ​ដោយ​ជិះកង់​​និង​ការធ្វើដំណើរ​ទៅ​ក្រៅ​ប្រទេស។ ទីបំផុត​​ម៉ារីបាន​រកឃើញ​ដៃគូ​ស្នេហា​​និង​សហសេវិក​ផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រ​​ដែលខ្លួន​អាច​ពឹងពាក់​បាន។<ref name="Wierzewski, p. 17">Wierzewski, p. 17.</ref> ==ធាតុ​គីមី​ថ្មី​== ក្នុង​ឆ្នាំ ១៨៩៦ [[អង់រី បិកកឺរ៉ែល]] បាន​រក​ឃើញ​ថា អំបិល​[[អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម]] បញ្ចេញ​កាំរស្មី​ដែល​មាន​លក្ខណៈ​ស្រដៀង​កាំរស្មី X ដោយ​មាន​សម្មត្ថភាព​ជ្រៀត​ចូល​។ គាត់​បាន​បង្ហាញ​ថា ការ​រំសាយ​កាំរស្មី​នេះ ខុស​ពី [[ហ្វូស្វរ៉េសង់]], មិន​អាស្រ័យ​នឹង​ប្រភព​ថាមពល​ពី​ខាង​ក្រៅ​នោះ​ទេ តែ​ទំនង​ជាកើត​​ចេញ​ពី អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​ខ្លួន​វា​ផ្ទាល់​តែ​ម្ដង។ តាម​ពិត​ទៅ លោកបិកកឺរ៉ែលទេដែល​បាន​រក​ឃើញ​វិទ្យុសកម្មមុនគេនោះ ។ ស្កូដូស្កា គុយរី បាន​សម្រេច​ចិត្ត​សិក្សា​លើ​កាំរស្មី​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម សម្រាប់​និក្ខេប​បទ​បណ្ឌិត​របស់​គាត់​។ គាត់​បាន​ប្រើ​វិធី​ដ៏​ឆ្លាត​សម្រាប់​សិក្សា​លើ​សំណាក​គំរូ។ ១៥​ឆ្នាំ​មុន ប្ដី​របស់​គាត់ និង បងប្រុសថ្លៃរបស់​គាត់​បាន​បង្កើត​អេឡិចត្រូម៉ែត្រ ដែល​ជាឧបករណ៍​សម្រាប់​វាស់​បន្ទុក​អគ្គិសនី។ ដោយ​ប្រើ អេឡិចត្រូម៉ែត្រ​របស់​គុយរី អ្នក​ស្រី​គុយរី​បាន​រក​ឃើញ​ថា កាំរស្មី​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​បាន​បណ្ដាល​ឱ្យ​ខ្យល់​ជុំ​វិញ​សំណាក​គំរូ ចម្លង​ចរន្ត​អគ្គិសនី។<ref>{{cite journal | title = ម៉ារី គុយរី និង វិទ្យាសាស្ត្រ​នៃ​វិទ្យុសកម្ម| url =http://www.aip.org/history/curie/resbr1.htm}}</ref> ដោយ​ប្រើ​បច្ចេកទេស​នេះ លទ្ធផល​ដំបូង​របស់​គាត់ គឺ​ជា​របក​គំហើញ​ថា សកម្មភាព​របស់​សារធាតុ​ផ្សំ​ពី​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម អាស្រ័យ​តែ​នឹង​បរិមាណ​នៃ​ធាតុ​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​ដែល​មាន​តែ​ប៉ុណ្ណោះ​។ គាត់​បាន​បង្ហាញ​ថា បន្សាយ​វិទ្យុ​សកម្ម មិន​មែន​កើត​មក​ពី​អន្តរកម្ម​រវាង​ម៉ូលេគុល​ខ្លះ​នោះ​ទេ តែ​ត្រូវ​តែ​ចេញ​ពី​អាតូម​ខ្លួន​វា​តែ​ម្ដង។ ក្នុង​ក្រប​ខណ្ឌ​វិទ្យាសាស្ត្រ នេះ​ជា​ស្នាដៃ​មួយ​ដ៏​សំខាន់​បំផុត​​របស់​ម៉ារី​ គុយរី ។<ref>Robert Reid, ''ម៉ារី គុយរី'', pp. 61–63.</ref> ការ​សិក្សា​ជា​ប្រព័ន្ធ​របស់ ស្កូដូស្កា​ គុយរី មាន​បញ្ចូល​រ៉ែ​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​ពីរ គឺ [[pitchblende]] និង [[torbernite]] (ដែល​គេ​ស្គាល់​ថាជា chalcolite ផង​ដែរ)។ អេឡិចត្រូម៉ែត្រ​របស់​គាត់ បាន​បង្ហាញ​ថា pitchblende សកម្ម​ជាង អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម ៤ ដង ហើយ chalcolite សកម្មជាង អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម ២ ដង។ គាត់​បាន​សន្និដ្ឋាន​ថា បើ លទ្ធផល​ដំបូង​របស់​ទាក់ទង​នឹង​បរិមាណ​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូមធៀប​នឹង​សកម្មភាព​របស់​វា ​មាន​ភាព​ត្រឹមត្រូវ នោះ​រ៉ែ​ទាំង​ពីរ​នេះ ត្រូវ​តែ​សារធាតុ​ដទៃ​ទៀត​ក្នុង​បរិមាណ​ដ៏​តិចតួច ដែល​សកម្ម​ជាង​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​។<ref>Robert Reid, ''ម៉ារី គុយរី'', pp. 63–64.</ref> {{blockquote|លោក Reid បាន​សរសេរ​ថា គំនិត​នោះ​គឺ​ជា​របស់​គាត់​ផ្ទាល់; គ្មាន​នរណា​ជួយ​គាត់​ក្នុង​ការ​បង្កើត​វា​ទេ, ហើយ​ថ្វី​បើ​គាត់​​បាន​យក​វា​ទៅ​ប្រាប់​ស្វាមី ដើម្បី​ផ្ដល់​ជា​មតិក្ដី​ តាម​ពិត​គាត់​​ជា​ម្ចាស់​នៃ​គំនិត​នោះ​ យ៉ាង​ច្បាស់​ក្រឡែត​​ទៅ​ហើយ​។ ក្រោយ​មក​ ម៉ារីយ៉ា គុយរី ​បាន​កត់​ត្រាការពិត​នោះ​ពី​ដង​ក្នុង​ជីវប្រវត្តិ​របស់​គាត់​ស្ដី​ពី​ប្ដី​របស់​គាត់ ដើម្បី​ឱ្យ​កាន់​តែ​ច្បាស់លាស់​។ មើល​ទៅ​ប្រហែល​ជា​នៅ​គ្រា​ដំបូង​នៃ​អាជីព​របស់​គាត់ គាត់​បាន​ដឹង​ថា អ្នក​វិទ្យាសាស្ត្រ​ភាគ​ច្រើន​មិន​ចង់​ជឿ​ថា ស្ត្រី​ម្នាក់​អាច​ធ្វើ​បាន​នូវ​អ្វី​ដែល​គាត់​ធ្វើ​បាន។<ref>Robert Reid, ''Marie Curie'', p. 64.</ref>}} នៅ​ក្នុង​ប្រព័ន្ធ​ស្វែង​រក​របស់​គាត់​ពី​រូបធាតុ​ថ្មី ក្រៅ​ពី​អំបិល អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម ដែល​បញ្ចេញ​កាំ​រស្មី, ស្កូដូស្កា​ គុយរី បាន​រក​ឃើញ​ថា តូរ្យូម (thorium) ក៏​ជា​វិទ្យុសកម្ម​ផង​ដែរ។ [[File:Pierre and Marie Curie.jpg|thumb|ព្យែរ និង ម៉ារី គុយរី នៅ​ក្នុង​មន្ទីរពិសោធន៍​របស់​ពួក​គេ​នៅ​ក្រុង​ប៉ារីស មុន​ឆ្នាំ ១៩០៧]] ម៉ារីយ៉ា គុយរី បាន​ដឹង​ពី​សារៈសំខាន់ នៃ​ការ​បោះពុម្ព​ផ្សាយ​ភ្លាម​ៗ នូវ​អ្វី​ដែល​គាត់​បាន​រក​ឃើញ ដូច្នេះ​ហើយ​បាន​ជា​ គាត់​ទទួល​បាន​នូវ​ការ​ទទួល​ស្គាល់​ពី​ការ​រក​ឃើញ​របស់​គាត់​។ កាល​ពី​ពីរ​ឆ្នាំ​មុន បើ បិកកឺរ៉ែល មិន​បាន​ចុះផ្សាយ​របក​គំហើញ​របស់​ខ្លួន ទៅ​កាន់បណ្ឌិតសភាវិទ្យាសាស្ត្រ (Académie des Sciences) មួយ​ថ្ងៃ​បន្ទាប់​ពី​គាត់​បាន​រកឃើញ​នូវ​វិទ្យុសកម្ម​នោះទេ នោះ ​​រង្វាន់​ណូបែល​ច្បាស់​ជា​របូត​ពី​ដៃ​គាត់ ហើយ​បាន​ទៅ​លោក​ ស៊ីលវេណឹស ថុមសិន (Silvanus Thompson) ​វិញមិន​ខាន។ ស្កូដូស្កា​ គុយរី បាន​ជ្រើសរើស​មធ្យោបាយ​បោះពុម្ព​ផ្សាយ​លឿន​ដូច​គ្នា​។ ភេបភ័រ​ របស់​គាត់ ដែល​សង្ខេប​ និង និយាយ​ពី​ស្នាដៃ​របស់​គាត់ ត្រូវ​បាន​បង្ហាញ​ទៅ​ដល់ Académie នៅថ្ងៃ ១២ មេសា ១៨៩៨ ដោយ​សារ​អតីតសាស្ត្រាចារ្យ​របស់គាត់ លោក [[Gabriel Lippmann]]។<ref>Robert Reid, ''Marie Curie'', pp. 64–65.</ref> ថ្វី​បើ​ដូច្នេះ​ក៏​ដោយ គឺ​ដូច​លោក ថុមសុន ត្រូវ​បាន​យក​ឈ្នះ​ដោយលោក បិកកឺរ៉ែល, ក៏ ស្កូដូស្កា គុយរី ត្រូវ​បាន​គេ​យក​ឈ្នះ ក្នុង​ការ​ប្រកួត​ប្រជែង​ប្រាប់​ពិភព​លោក​ថា​នរណា​រក​ឃើញ​មុន​ថា តូរ្យូម បញ្ចេញ​កាំរស្មី​ដូច​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម ។ កាល​ពី​ពីរ​ខែ​មុន លោក Gerhard Schmidt បាន​ចុះផ្សាយ​ពី​របក​គំហើញ​របស់​គាត់​ នៅ ប៊ែរឡាំង។<ref>Robert Reid, ''ម៉ារីយ៉ា គុយរី'', p. 65. In fact, such multiple, independent discoveries appear to be the rule in science and technology; see [[List of independent discoveries]].</ref> នៅ​ពេល​នោះ, ទោះ​ជា​យ៉ាង​ណាក្ដី, គ្មាន​នរណា​ផ្សេង​ទៀត​នៅលើ​ពិភព​រូបវិទ្យា បាន​កត់សម្គាល់​ថា ស្កូដូស្កា គុយរី បាន​សរសេរ​ឃ្លា​មួយ​ក្នុង​ភេបភ័រ​របស់​គាត់ និយាយ​រៀបរាប់​​ថា​តើ​សកម្មភាព​របស់​ pitchblende និង chalcolite ខ្លាំង​ប៉ុណ្ណា​ធៀប​នឹង អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​នោះ​ទេ​ ៖ "ការ​ពិត​នេះ គួរ​ឱ្យ​កត់​សម្គាល់​ណាស់ ហើយ​បាន​នាំ​ឱ្យ​គេ​ជឿ​ថា រ៉ែ​ទាំង​នេះ អាច​មាន​សារធាតុ​ដែល​សកម្ម​ជាង​អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​ទៅ​ទៀត​។" ក្រោយ​មក គាត់​បាន​រំលឹក​​ពី​បំណង​ប្រាថ្នា​ដ៏​ខ្លាំង​ក្លា​របស់​គាត់ ក្នុង​ការ​ផ្ទៀងផ្ទាត់​សម្មតិកម្ម​នេះ ឱ្យ​បាន​លឿន​បំផុត​។<ref name="Robert Reid p. 65">Robert Reid, ''Marie Curie'', p. 65.</ref> ព្យែរ គុយរី ច្បាស់​ក្នុង​ចិត្ត​ថា អ្វី​ដែល​ម៉ារីយ៉ា​គុយរី​បាន​រក​ឃើញ មិន​មែន​ជា​ការ​ភ្លាំងភ្លាត់​នោះ​ទេ។ ដូច្នេះ គាត់​ក៏​សម្រេច​ចិត្ត​បោះបង់​ការ​ស្រាវជ្រាវ​របស់​គាត់​លើ​គ្រីស្តាល់​មួយ​រយៈ​ដើម្បី​ចូលរួម​ជា​មួយ​ម៉ារីយ៉ា គុយរី។ នៅថ្ងៃ ១៤ មេសា ១៨៩៨ ពួក​គេ​បាន​ថ្លឹងយក pitchblende ចំនួន​ ១០០ក្រាម ហើយ​យក​មក​កិន​បំបែក​​។ ពួក​គេ​នៅ​ពេល​នោះ​ មិន​បានដឹង​ថា ​អ្វី​ដែល​ពួក​គេ​កំពុង​ធ្វើ​ការ​ស្វែង​រក​នោះ ​តាម​ពិត​មាន​ក្នុង​បរិមាណ​ដ៏​តិចតួច​បំផុត ដែល​ពួក​គេ​អាច​ត្រូវ​ធ្វើ​ការ​រែង​យក​ចេញ​ពី​រ៉ែ​ដល់​ទៅ​រាប់​តោន​ឯណុះ។​<ref name="Robert Reid p. 65"/> ដោយ​ពួក​គេ​មិន​បាន​ដឹង​ពី​ផលប៉ះពាល់​របស់​វិទ្យុសកម្ម ស្កូដូស្កា និង ស្វាមី​របស់​គាត់ មិន​នឹក​ដល់​ទាល់តែ​សោះ​ពី​គ្រោះថ្នាក់​ដ៏​ធំធេង​នៃ​ការ​ស្រាវជ្រាវ​នេះ​ដល់​សុខភាព​របស់​ពួក​គេ​នៅ​ពេល​ក្រោយ​មក​។<ref name="Wierzewski, p. 17"/> [[File:Marie Pierre Irene Curie.jpg|thumb|[[Pierre Curie|ព្យែរ]], [[Irène Joliot-Curie|អ៊ីរ៉ែន]], ម៉ារី គុយរី]] ក្នុង​ខែ កក្កដា ១៨៩៨, ស្កូដូស្កា គុយរី និង ស្វាមី បាន​ចេញ​ផ្សាយ​ភែបភ័រ​មួយ​រួម​គ្នា ប្រកាស​ពី​អត្ថិភាព​នៃ​ធាតុ​មួយ ដែល​ពួក​គេ​បាន​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា ប៉ូឡូញ៉ូម, ជា​ការ​ផ្ដល់​កិត្តិយស​ដល់​ស្រុក​កំណើត​របស់​ម៉ារីយ៉ា គុយរី ដែល​ម្ភៃ​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មក នៅ​តែ​ឋិត​នៅ​ជា​ទឹកដី​មួយ​ដែល​មហាអំណាច​បី​បាន​បែង​ចែក​គ្នា​គ្រប់​គ្រង​។ នៅ​ថ្ងៃ ២៦ ធ្នូ ១៨៩៨, គ្រួសារ​គុយរី បាន​ប្រកាស​ពី​របក​គំហើញ​នូវ​ធាតុគីមី​ថ្មី​មួយ​ទៀត​ ដែល​ពួក​គេ​បាន​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា រ៉ាដ្យូម ដោយ​សារ​វា​មាន​វិទ្យុសកម្ម​ខ្លាំង។ ពាក្យ រ៉ាដ្យូម​ នេះ ជា​ពាក្យ​ដែល​ពួក​គេ​បាន​បង្កើត​ឡើង។ Pitchblende ជា​រ៉ែ​ស្មុគស្មាញ។ ការ​ញែក​ធាតុ​គីមី​ របស់​ធាតុផ្សំ​របស់​រ៉ែ​នេះ ជា​ការងារ​ដ៏​លំបាក​បំផុត​មួយ​។ របក​គំហើញ​ប៉ូឡូញ៉ូម រាង​ងាយ​ស្រួល​បន្តិច; វា​មាន​លក្ខណៈ​គីមី​ស្រដៀង​ [[ប៊ីស្មុត]], ហើយ ប៉ូឡូញ៉ូម ជាសារ​ធាតុ​តែ​មួយ​គត់ក្នុង​រ៉ែ Pitchblende ​ដែល​មាន​លក្ខណៈ​គីមី​ស្រដៀង ប៊ីស្មុត ។ តែ រ៉ាដ្យូម វិញ មាន​ភាព​លំបាក​ជាង​។ វា​មានលក្ខណៈ​គីមី​ស្រដៀងនឹង​ បារីយ៉ូម ខ្លាំង ហើយ Pitchblende មាន​រ៉ែ​ទាំង​ពីរ​នេះ​ជា​មួយ​គ្នា។ ក្នុង​ឆ្នាំ ១៨៩៨ គ្រួសារ​គុយរី បាន​រក​ឃើញ​ដាន រ៉ាដ្យូម តែ​បរិមាណ​សមរម្យ មិន​មាន​​លាយ​បារីយ៉ូម ពួក​គេ​ធ្វើ​មិន​ទាន់​បាន​ល្អ​នៅ​ឡើយ​។<ref>L. Pearce Williams, pp. 331–32.</ref> គ្រួសារ​គុយរី បាន​ធ្វើ​ការ​ចម្រាញ់​យក​អំបិល​រ៉ាដ្យូម តាម​វិធី គ្រីស្តាល់កម្ម​ឌីផេរ៉ង់ស្យែល​។ ចេញ​ពី​រ៉ែ pitchblende មួយ​តោន, មួយ​ភាគ​ដប់​ក្រាម​នៃ រ៉ាដ្យូម​ក្លរួ ត្រូវ​បាន​​ចម្រាញ់​ចេញ​មក​ ក្នុង​ឆ្នាំ ១៩០២ ។ ក្នុង​ឆ្នាំ ១៩១០ ស្កូដូស្កា គុយរី ធ្វើ​ការ​ដោយ​គ្មាន​ស្វាមី​របស់​នាង បន្ទាប់​ពី​គាត់​បាន​ស្លាប់​ដោយ​សារ​រទេះ​សេះ​​<ref name=obit>{{Citation |url=http://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9402E4DC1438EF32A25753C2A9629C946797D6CF |title=លោក​សាស្ត្រាចារ្យ គុយរី បាន​ស្លាប់​នៅ​តាម​ដង​ផ្លូវ​|format=PDF |date=២០ មេសា ១៩០៦|accessdate=8 February 2011|work=[[The New York Times]] }}</ref> ក្នុង​ឆ្នាំ ១៩០៦​មក, បានសម្រេច​ក្នុង​ការ​​ចម្រាញ់​យក​លោហធាតុ រ៉ាដ្យូម​សុទ្ធ​។<ref name="L. Pearce Williams, p. 332">L. Pearce Williams, p. 332.</ref> ក្នុង​ការ​សម្រេច​ចិត្ត​មិន​ធម្មតា​មួយ ម៉ារីយ៉ា ស្កូដូស្កា គុយរី បាន​សម្រេច​ចិត្ត​មិន​ធ្វើ​បណ្ណ​កម្មសិទ្ធិ​បញ្ញា លើ ការ​ចម្រាញ់​ជាតិ​រ៉ាដ្យូម ក្នុង​គោល​បំណង​ដើម្បី​កុំ​ឱ្យ​សហគម​អ្នក​វិទ្យាសាស្ត្រ​មាន​ការ​ទើស​ទាល់​ក្នុង​ការ​ស្រាវជ្រាវ​បន្ត​។<ref>Robert Reid, ''ម៉ារីយ៉ា គុយរី'', p. 265.</ref> នៅ​ឆ្នាំ ១៩០៣ ក្រោម​ការ​មើល​ខុស​ត្រូវ​របស់​ [[អង់រី បិកកឺរ៉ែល]],<ref>{{cite journal | title = របក​គំហើញ​ធាតុ រ៉ាដ្យូម ក្នុង​ឆ្នាំ ១៨៩៨ ដោយ ម៉ារីយ៉ា ស្កូដូស្កា គុយរី (1867-1934) និង ព្យែរ គុយរី (1867-1906) រួម​នឹង​បទ​អត្ថាធិប្បាយ​ពី​ជីវិត​និង​ពេលវេលា​របស់​ពួក​គេ (The discovery of radium in 1898 by Maria Sklodowska-Curie (1867–1934) and Pierre Curie (1859–1906) with commentary on their life and times) | last = Mould | first = R. F. | journal=The British Journal of Radiology | volume = 71 | year = 1998 | pages = 1229–1254 | url = http://bjr.birjournals.org/cgi/reprint/71/852/1229.pdf |format=PDF| accessdate =31 July 2008 | pmid = 10318996 | issue = 852}}</ref> ម៉ារីយ៉ា បាន​ទទួល​សញ្ញាបត្រ​ថ្នាក់​បណ្ឌិត​វិទ្យាសាស្ត្រ​ ពី សកលវិទ្យាល័យ​ប៉ារីស។ ==រង្វាន់ណូបែល== [[File:Marie Curie (Nobel-Chem).jpg|thumb|left|upright|រូបថតម៉ារី គុយរី​នៅ​ឆ្នាំ​១៩១១]] នៅឆ្នាំ១៩០៣ រាជបណ្ឌិតសភាវិទ្យាសាស្ត្រស៊ុយអែដ(Royal Swedish Academy of Sciences)​ បានផ្ដល់[[រង្វាន់ណូបែលផ្នែករូបវិទ្យា]]​ទៅអោយលោក​[[ព្យែរ គុយរី]], អ្នកស្រីម៉ារី គុយរី និងលោក[[អង់រី បិកកឺរ៉ែល]] «ដោយទទួលស្គាល់ស្នាដៃដ៏វិសេសវិសាល​ក្នុងការស្រាវជ្រាវ​រួមគ្នា​ស្ដីអំពីបាតុភូតបន្សាយវិទ្យុសកម្ម​ដែលរកឃើញ​ដំបូង​ដោយលោកសាស្ត្រាចារ្យ​[[អង់រី បិកកឺរ៉ែល]]។» ម៉ារី​និងស្វាមី​មិនអាចទៅទទួលរង្វាន់ដោយផ្ទាល់នៅទីក្រុង[[ស្តុកហូម]]បានទេ។ ពួកគេបានចែករំលែកប្រាក់រង្វាន់​ជាមួយនិស្សិតនិងមិត្ត​ភក្ដិជិតដិត​ដែលត្រូវការប្រាក់។<ref name="Wierzewski, p. 17"/> គ្រាន់តែទទួលរង្វាន់ណូបែល​ភ្លាម ម៉ារី​និងព្យែរ​ក៏ក្លាយជាមនុស្សល្បីឈ្មោះ។ សកបូនSorbonne)​បានផ្ដល់ដំណែង​ជាសាស្ត្រាចារ្យ​(professorship)​ដល់ព្យែរ និងអនុញ្ញាតអោយព្យែរ​មានបន្ទប់ស្រាវជ្រាវផ្ទាល់ខ្លួន ដែលនៅទីនោះម៉ារីធ្វើ​ជានាយកដឹកនាំ​ការស្រាវជ្រាវ។ នៅឆ្នាំ១៨៩៧ និង ១៩០៤ ម៉ារី បានផ្ដល់កំណើតដល់កូនស្រី២រូបគឺ [[អ៊ីរ៉ែន ហ្សូល្យុត គុយរី|អ៊ីរ៉ែន]]និង[[អែវ គុយរី|អែវ]]។ គាត់បាន​ជួលហ្គាវើណេស​ជនជាតិប៉ូឡូញ​ដើម្បីជួយបង្រៀន​ភាសាប៉ូឡូញ​ដល់កូនស្រីទាំង២។ គាត់ក៏ធ្លាប់នាំកូនស្រីទៅលេងប៉ូឡូញផងដែរ។<ref>Barbara Goldsmith, ''Obsessive Genius'', p. 149.</ref> [[File:Marie Skłodowska-Curie's Nobel Prize in Chemistry 1911.jpg|thumb|សញ្ញាប័ត្រ[[រង្វាន់ណូបែលផ្នែកគីមីវិទ្យា]]​ឆ្នាំ១៩១១របស់ម៉ារី]] ម៉ារី​ជាស្ត្រីទីមួយដែលបានទទួល​[[រង្វាន់ណូបែល]]។ ៨ឆ្នាំក្រោយមកគឺនៅឆ្នាំ១៩១១ គាត់បានទទួល[[រង្វាន់ណូបែលផ្នែកគីមីវិទ្យា]] «ដោយស្នាដៃក្នុង​ការជំរុញវិស័យគីមីវិទ្យា​តាមរយៈការរកឃើញធាតុ​គីមីថ្មី​គឺរ៉ាដ្យូមនិងប៉ូឡូញ៉ូម​ដោយការចំរាញ់រ៉ាដ្យូម និងដោយការស្រាវជ្រាវ​ពីធម្មជាតិ​និងធាតុផ្សំរបស់ធាតុគីមីនេះ។» មួយខែក្រោយមក គាត់ត្រូវចូលពេទ្យ​ដោយសារបញ្ហាផ្លូវចិត្តនិងជំងឺតំរងនោម។ ម៉ារីជាមនុស្សទីមួយហើយ​ដែលបានទទួលរង្វាន់​ណូបែល២។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ នៅឆ្នាំ១៩១១ បណ្ឌិតសភាវិទ្យាសាស្ត្របារាំង​ ដែលមិនព្រមបោះបង់ចោល​ការរើសអើងចំពោះស្ត្រីនោះ មិនបានជ្រើសរើសអ្នកស្រី​អោយចូលជាសមាជិកទេ។ អ្នកស្រីខ្វះ២សំលេងឆ្នោត​​ក្នុងការបោះឆ្នោតនោះ។ <ref>Barbara Goldsmith, ''Obsessive Genius'', pp. 170–71.</ref> ==មរណភាពរបស់ព្យែរ== នៅថ្ងៃទី១៩ មេសា ១៩០៦ ព្យែរ​បាន​បាត់បង់​ជីវីត​ក្នុង​គ្រោះថ្នាក់​ចរាចរណ៍​មួយ​។ ពេល​កំពុង​ឆ្លង​[[ផ្លូវ​ដូហ្វីន]] (Rue Dauphine)ពេល​ភ្លៀងធ្លាក់​ខ្លាំង គាត់​ត្រូវ​រទេះសេះ​បុក​ដួល​ចូល​ក្រោម​កង់ ​និង​ត្រូវ​កិន​បែក​លលាដ​ក្បាល​។​<ref name=obit/> ម៉ារី​ទទួល​រង​នូវ​ការ​ប៉ះទង្គិច​ផ្លូវ​ចិត្ត​យ៉ាង​ខ្លាំង​​ដោយ​សារ​មរណភាព​ស្វាមី​។​ នា​ពេល​នោះ​គាត់​បាន​ក្លាយ​ជា​«មនុស្ស​ដែល​ឯកោ​យ៉ាង​ខ្ទេចខ្ទំ​និង​ដែល​មិន​អាច​ព្យាបាល​បាន​»។ នៅ​ថ្ងៃ​ទី​១៣ ឧសភា ១៩០៦ ដេប៉ាតឺម៉ង់​រូបវិទ្យា​របស់​សកបូន​បាន​សំរេច​ចិត្ត​រក្សា​កៅអី​ដែល​បង្កើត​សំរាប់​ព្យែរ​ និង​ផ្ដល់​ជូន​បន្ត​អោយ​ម៉ារី រួម​ទាំង​សិទ្ធិ​អំណាច​ពេញ​លេញ​លើ​បន្ទប់​ស្រាវជ្រាវ​នោះ។ ការណ៍នេះ​បាន​ជួយ​អោយ​ម៉ារី​ចេញ​ពី​ស្រមោល​របស់​ព្យែរ​។ គាត់​បាន​ក្លាយ​ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​ស្ត្រី​ដំបូង​គេ​នៅ​សកបូន​។​ គាត់​បាន​រក​ឃើញ​អត្ថន័យ​ជីវិត​ថ្មី​មួយ​ក្នុង​ការងារ​ដ៏​នឿយហត់​មួយ​នេះ​។​ [[File:1911 Solvay conference.jpg|thumb|300px|នៅ[[សន្និសីទ​សុលវេយ]]លើកទីមួយ (១៩១១), ស្កូដូស្កា គុយរី (អង្គុយ, ទី២រាប់ពីស្ដាំ) ប្រឹក្សា​ជា​មួយ [[អង់រី ព័ងការ៉េ]]។ [[អើណេស រូធើហ្វដ]] (ឈរ, ទី​៤​រាប់​ពី​ស្ដាំ); [[អាល់បឺត អែងស្តែង]] (ឈរ, ទី២រាប់ពីស្ដាំ); [[ប៉ូល ឡង់ហ្សឺវ៉ាំង]] (ឈរ, ដើម​ខាង​ស្ដាំ)]] ពី​ឆ្នាំ​១៩១០​ដល់​១៩១១ ស្កូដូស្កា គុយរី​មាន​ទំនាក់ទំនង​ស្នេហា​ជា​មួយ​រូបវិទូ [[ប៉ូល ឡង់ហ្សឺវ៉ាំង]] (Paul Langevin) ដែល​ជា​អតីត​កូន​សិស្ស​របស់​ព្យែរ​។ ម៉ារី​មាន​អាយុ​ច្រើន​ជាង​ប៉ូល​៥​ឆ្នាំ​។​ ប៉ូល​ជា​បុរស​រៀបការ​ហើយ តែ​រស់​នៅ​បែក​ពី​ភរិយា​។ រឿង​នេះ​បែក​ការ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩១១​ ពេល​ដែល​គូ​ប្រជែង​ផ្នែក​សិក្សា​បាន​យក​រឿង​នេះ​ទៅ​ផ្សព្វផ្យាយ​ជា​រឿង​អាស្រូវ​នៅ​លើ​សារព័ត៌មាន។<ref>Robert Reid, ''Marie Curie (ម៉ារី គុយរី)'', pp. 44, 90.</ref> ទោះ​បី​ជា​គាត់​មាន​កិត្តិយស​ជា​អ្នក​វិទ្យាសាស្ត្រ​ដែល​បំរើការ​ដល់​បារាំង​ក៏​ដោយ ទស្សនៈ​របស់​សាធារណជន​មាន​ទំនោរ​ទៅ​រក «សញ្ចេតនា​រើស​អើង​ជន​បរទេស» (xenophobia) និង​បាន​រាល​ដាល​ដល់​ការ​ប៉ាន់​ប្រមាណ​ទាំង​ខុស​ឆ្គង​ថា​ម៉ារី​ជា[[ជន​ជាតិ​ជ្វីហ្វ]]។ ទំព័រ​កាសែត​បាន​លើក​ឡើង​ពី​ម៉ារី​យ៉ាង​គគ្រឹក​គគ្រើង​ដោយ​បាន​ចោទ​អ្នក​ស្រីថា​ជា​អ្នក​បំបែកបំបាក់​គ្រួសារ​គេ​។​<ref>Barbara Goldsmith, ''Obsessive Genius'', pp. 165–76.</ref> គ្មាន​នរណា​ទាយ​ដឹង​ថា​នា​ពេល​ក្រោយ​មក​ទៀត​ ចៅ​ស្រី​របស់​ម៉ារី​ឈ្មោះ​[[អេឡែន ហ្សូល្យុត]]បាន​រៀបការ​ជា​មួយ​ចៅ​ប្រុស​របស់​ឡង់ហ្សឺវ៉ាំង​ឈ្មោះ​មីសែលឡង់ហ្សឺវ៉ាំង​ទេ​។​ រង្វាន់​ណូបែល​លើក​ទី​២​របស់​ម៉ារី បាន​ធ្វើ​អោយ​អ្នក​ស្រី​មាន​សិទ្ធិ​បញ្ចុះបញ្ចូល​រដ្ឋាភិបាល​បារាំង​​អោយ​ផ្ដល់​ថវិកា​ក្នុង​ការ​កសាង​វិទ្យាស្ថាន​រ៉ាដ្យូម​ឯកជន​មួយ​ឈ្មោះ Institut du radium (សព្វថ្ងៃ​ជា​ ''Institut Curie''(វិទ្យាស្ថាន​គុយរី))នៅ​ឆ្នាំ​១៩១៤​។​ វិទ្យាស្ថាន​នេះ​ដឹកនាំ​ការ​ស្រាវជ្រាវ​ផ្នែក​គីមី​វិទ្យា​ រូបវិទ្យា និង វេជ្ជសាស្ត្រ​។​ វិទ្យាស្ថាន​នេះ​ជា​ថ្នាល​បណ្ដុះ​ជ័យ​លាភី​រង្វាន់​ណូបែល​៤​រូប​ទៀត​ ដែល​ក្នុង​នោះ​ក៏​មាន​កូនស្រី​របស់​គាត់​គឺ​[[អ៊ីរ៉ែន ហ្សូល្យុត គុយរី]] និង​កូន​ប្រសារ​ប្រុស​ [[ហ្វ្រេដេរីក ហ្សូល្យុត គុយរី]]​។​ ==ពេលសង្គ្រាមលោកលើកទី១== [[File:Marie Curie - Mobile X-Ray-Unit.jpg|thumb|ម៉ារី​នៅក្នុងយានជំនិះថតកាំរស្មីXចល័ត]] ក្នុងកំឡុង[[សង្គ្រាមលោកលើកទី១]] ម៉ារីបានជំរុញអោយ​ប្រើ​យានជំនិះថតកាំរស្មីXចល័ត (ដែលគេស្គាល់ជា ''petites Curies'' «គុយរីតូច») សំរាប់ប្រើក្នុងការព្យាបាលទាហានមានរបួស។ ឧបករណ៍នេះ​ប្រើបំពង់ «សំនាយរ៉ាដ្យូម» (ក្រោយមកគេស្គាល់ថាជា[[រ៉ាដុង]]) ដែលបាញ់ឧស្ម័នវិទ្យុសកម្មគ្មានពណ៌​ដែលបញ្ចេញដោយរ៉ាដ្យូម។ ម៉ារី​បានចែករំលែក​ធាតុរ៉ាដ្យូមដែល​ខ្លួនបានបន្សុទ្ធ សំរាប់យកប្រើក្នុងបំពង់នេះ។ បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមផ្ទុះឡើងភ្លាម គាត់ក៏បានឧបត្ថម្ភ​មេដាយមាសរង្វាន់ណូបែល​របស់ខ្លួននិងស្វាមី​ទាំងអស់​សំរាប់បុព្វហេតុសង្គ្រាម។ គាត់ក៏ជាសមាជិកសកម្មរបស់​គណកម្មាធិការ​ជនជាតិប៉ូឡូញនៅបារាំង (Polish Polonia in France)សំរាប់បុព្វហេតុជនជាតិប៉ូឡូញ។<ref>Emigracja polska we Francji 1871–1918, page 274 Wiesław Śladkowski, 1980</ref> ==ពេលក្រោយសង្គ្រាម== ក្នុង​ឆ្នាំ ១៩២១ ស្កូដូស្កា គុយរី បាន​ទទួល​ការ​ស្វាគមន៍​យ៉ាង​អធិកអធម នៅ​ពេល​ដែល​លអ្នក​ស្រីធ្វើ​ទស្សនកិច្ច​ទៅ​កាន់​សហរដ្ឋអាមេរិក ដើម្បី​តម្កើង​មូលនិធិ​ក្នុង​ការ​ស្រាវជ្រាវ​ទៅ​លើ​រ៉ាដ្យូម ។ ការ​ឃ្លាត​ឆ្ងាយ​ពី​កិច្ច​ការ​វិទ្យាសាស្ត្រ​នេះ និង​ការ​បង្ហាញ​ខ្លួន​ជា​សាធារណៈ​ជា​ច្រើន​លើក បណ្ដាល​ឲ្យ​អ្នកស្រី​ហេវហត់​ទាំងកម្លាំង និង​ស្មារតី​ជាខ្លាំង ប៉ុន្តែ​វា​បាន​ផ្ដល់​ឲ្យគាត់​នូវ​ធនធានជា​ច្រើន​ដែល​សុទ្ធ​ជា​តម្រូវការ​សម្រាប់​ការងារ​របស់​អ្នក​ស្រី ។ ដំនើរ​ទស្សនកិច្ច​ទៅ​កាន់​សហរដ្ឋអាមេរិក​ជា​លើក​ទីពីរ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩២៥ ធ្វើ​ឲ្យ​អ្នកស្រី​ទទួល​បាន​ជោគ​ជ័យ​ម្ដង​ទៀត និង​ទទួល​បាន​ការ​ផ្គត់ផ្គង​គ្រឿង​បរិក្ខារ​សម្រាប់​វិទ្យស្ថានរ៉ាដ្យូម​វារស្វ ដែល​បាន​បង្កើត​ឡើង​ក្នុង​ឆ្នាំ ១៩២៥ ជាមួយ​បងស្រី ប្រូនីសាវ៉ា ជា​នាយក ។ ក្នុងមជ្ឈិមវ័យ ស្កូដូស្កា គុយរី​បានដឹកនាំ[[វិទ្យាស្ថានប៉ាស្ទ័រ]]​និងមន្ទីរពិសោធន៍វិទ្យុសកម្មមួយ​ដែល​[[សាកលវិទ្យាល័យប៉ារីស]]​បានស្ថាបនា​ដើម្បីអ្នកស្រី។ ==មរណភាព== [[File:Sklodowska-Curie statue, Warsaw.JPG|thumb|upright|រូបសំណាកឆ្នាំ១៩៣៥, ទល់មុខវិទ្យាស្ថានរ៉ាដ្យូម​នៅវ៉ាស្សារវ៉ា]] ស្កូដូស្កា គុយរីធ្វើទស្សនកិច្ចទៅប៉ូឡូញ​ជាលើកចុងក្រោយ​នៅនិទាឃរដូវឆ្នាំ១៩៣៤។<ref name="Wierzewski, p. 17"/> ៣ខែក្រោយមកគឺនៅថ្ងៃទី៤ កក្កដា ១៩៣៤ គាត់បានទទួលមរណភាពនៅក្នុងមន្ទីរពេទ្យសង់សែលឺម៉ូ(Sancellemoz Sanatorium) ក្នុងស្រុកប៉ាស់ស៊ី ខេត្តអូតសាវ័រ ( Passy, in Haute-Savoie) នៅភាគខាងកើតប្រទេសបារាំង ដោយសារជំងឺខ្វះគ្រាប់ឈាមក្រហម(aplastic anemia) ដែលបណ្ដាលមកពីត្រូវកាំរស្មីវិទ្យុសកម្មច្រើនពេក។<ref>Rollyson, Carl (2004). ''Marie Curie: Honesty In Science (ម៉ារី គុយរី ៖ ភក្ដីភាពក្នុងវិទ្យាសាស្ត្រ)''. iUniverse, prologue, x. ISBN 0595340598</ref> នាពេលនោះ​គេមិនបានដឹងពីផលប៉ះពាល់​របស់កាំរស្មីវិទ្យុសកម្មទេ។ ការងារពិសោធន៍របស់គាត់​ធ្វើឡើង​ដោយគ្មានវិធានការការពារសុវត្ថិភាព​បានត្រឹមត្រូវ។ គាត់ដាក់បំពង់ពិសោធន៍ដែលមាន​អ៊ីសូតូបវិទ្យុសកម្ម​នៅតាម​ហោប៉ៅ និងរក្សាធាតុទាំងនោះ​ក្នុងថតតុរបស់គាត់ និងសប្បាយនឹងមើល​[[រ៉ាដ្យូលុយមីនេសង់|ពន្លឺភ្លើងពណ៌បៃតងខៀវ]]​ដែលសារធាតុទាំងនោះបញ្ចេញនៅពេលងងឹត។<ref>{{cite book | url=http://books.google.com/books?id=-3G9gMNCpowC&pg=PA76&dq=%22The+glowing+tubes+looked+like+faint,+fairy+lights.%22&hl=en&ei=-UQATfz7HMTflgekvdzACA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CC4Q6AEwAA#v=onepage&q=%22The%20glowing%20tubes%20looked%20like%20faint%2C%20fairy%20lights.%22&f=false | author=Blom, Philipp | title=The Vertigo Years: Europe, 1900–1914 | chapter=1903: A Strange Luminescence | page=76 | quote=The glowing tubes looked like faint, fairy lights. |year=2008 | publisher=Basic Books | accessdate=8 December 2010}}</ref> គាត់ត្រូវគេបញ្ចុះ​នៅឈាបនដ្ឋាន​នៅស្រុកសូ ខេត្តអូដឺសែន (Sceaux, Hauts-de-Seine) នៅក្បែរស្វាមី។ ៦០ឆ្នាំក្រោយមកគឺនៅឆ្នាំ១៩៩៥ ដើម្បីជាកិត្តិយសដល់ស្នាដៃរបស់អ្នកទាំង២ គេក៏បានរើផ្នូររបស់អ្នកទាំង២​ទៅ វិមានប៉ង់តេអុង (Panthéon) នៅប៉ារីសវិញ។ បន្ទប់ស្រាវជ្រាវរបស់គាត់​ត្រូវគេរក្សាទុក​ជា [[សារមន្ទីរគុយរី]]។ សៀវភៅនិង​សារណារបស់គាត់តាំងពីឆ្នាំ១៨៩០​ត្រូវគេចាត់ទុកថា​មានគ្រោះថ្នាក់ខ្លាំង​មិនអាចប៉ះពាល់​បាន ដោយសារតែវាមានជាតិវិទ្យុសកម្មខ្លាំងពេក។ គេរក្សាទុកសៀវភៅទាំងនោះ​ក្នុងប្រអប់សំណ ហើយអ្នកដែលចង់​បើកមើលវា​ត្រូវតែពាក់សំលៀកបំពាក់​ដែលការពារជាតិវិទ្យុសកម្ម។<ref>Bryson, ''A Short History of Nearly Everything (ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្លីមួយស្ដីពីអ្វីៗស្ទើទាំងអស់)'', p. 148.</ref> ==ស្នាដៃ== [[File:Lublin UMCS Pomnik Marii Curie-Skłodowskiej.jpg|thumb|upright|រូប​សំណាក, [[សកលវិទ្យាល័យ ម៉ារីយ៉ា ស្កូដូស្កា]], លូប៊្លីន, ប៉ូឡូញ]] ទិដ្ឋភាព​រូបវិទ្យា និង សង្គមវិទ្យា​នៃ​ស្នាដៃ​របស់​គ្រួសារ​គុយរី បាន​ផ្ដល់​វិភាគទាន​យ៉ាង​សំខាន់​ដល់​ការ​កែទម្រង់​ពិភពលោក​នា​សតវត្សរ៍​ទី​២០ និង ទី ២១។ លោក​សាស្ត្រាចារ្យប្រចាំ​សកលវិទ្យាល័យ Cornell, [[L. Pearce Williams]], បាន​សង្កេត​ឃើញ​ថា ៖ {{blockquote|លទ្ធផល​ការងារ​របស់ គ្រួសារ​គុយរី ជា​ស្នាដៃ​ប្រចាំ​យុគសម័យ​មួយ​។ វិទ្យុសកម្ម​របស់​រ៉ាដ្យូម វា​សំបើម​ណាស់ រហូត​ដល់​គេ​មិន​អាច​បំភ្លេច​ចោល​បាន​។ វា​ទំនង​ជា​ផ្ទុយ​នឹង​គោលការណ៍​រក្សា​ថាមពល ហើយ​ដូច្នេះ បាន​ធ្វើ​ឱ្យ​គេ​ពិចារណា​មូលដ្ឋាន​គ្រឹះ​នៃ​រូបវិទ្យា​ឡើង​វិញ​។ នៅ​លើ​កម្រិត​នៃ​ពិសោធន៍ របក​គំហើញ​រ៉ាដ្យូម បាន​ផ្ដល់​ដល់​បុរស​ដូច​ជា​លោក [[អឺណេស រូធើហ្វដ]](Ernest Rutherford) នូវ​ប្រភព​វិទ្យុសកម្ម​ ដែល​គាត់​អាច​យក​ទៅ​ប្រើ​ដើម្បី​សិក្សា​ទម្រង់​អាតូម​បាន​។ លទ្ធផល​​ពិសោធន៍​របស់​ រូធើហ្វដ ក្រោម [[កាំរស្មីអាល់ហ្វា]], អាតូម​នុយក្លេអ៊ែរ ត្រូវ​បាន​គេ​ស្នើ​ឡើង​ជា​លើក​ដំបូង​។ ក្នុង​វិស័យ​វេជ្ជសាស្ត្រ វិទ្យុសកម្ម​របស់​រ៉ាដ្យូម អាច​ឱ្យ​គេ​ប្រើ​ប្រាស់​ជា​មធ្យោបាយ​កំចាត់​ដំបៅ​មហារីក​បាន។<ref name="L. Pearce Williams, p. 332"/>}} បើ​ស្នាដៃ​របស់​ម៉ារីយ៉ា ស្កូដូស្កា គុយរី​ បាន​ធ្វើ​ឱ្យ​ក្រឡាប់ចាក់​ពិភព​គីមី​វិទ្យា និង រូប​វិទ្យា នោះ វា​ក៏​មាន​ផល​ប៉ះពាល់​យ៉ាង​ស៊ីជម្រៅ​ដល់​សង្គម​វិទ្យា​ផង​ដែរ​។ ដើម្បី​សម្រេច​បាន​ស្នាដៃ​វិទ្យាសាស្ត្រ​ដ៏​សំបើម​ទាំង​នេះ អ្នក​ស្រី​បាន​ជម្នះ​​ឧបសគ្គ​នៅ​លើ​វិថី ព្រោះ​គាត់​ជា​ស្ត្រី, ទាំងនៅ​ក្នុង​ប្រទេស​កំណើត និង ប្រទេស​ទី​ពីរ​។ ទិដ្ឋភាព​បែប​នេះ​នៃ​ជីវិត និង អាជីព​របស់​គាត់ ត្រូវ​បាន​លើកឡើង​នៅ​ក្នុង​សៀវភៅ​ ''Marie Curie: A Life'' (ម៉ារី គុយរី៖ ឆាកជីវិតមួយ) សរសេរដោយ ហ្វ្រង់ស្វ័រ ហ្គីរ៉ូ (Françoise Giroud) , ដែល​បាន​បញ្ជាក់​អំពី​តួនាទី​របស់ ស្កូដូស្កា ក្នុង​ការ​លើក​តម្កើង​តួនាទីស្ត្រី​ភេទ។ អ្នក​ស្រី​ជា​មនុស្ស​នាំ​មុខ​គេ ឯករាជ្យ ម្ចាស់​ការ និង ជា​ពិសេស​ មិន​ចេះ​ឈ្លក់​វង្វេង​នឹង​កិត្តិយស​ដ៏​សំបើម​ដែល​ខ្លួន​បាន​ទទួល​។ គេ​បាន​ឱ្យ​ដឹង​ថា [[អាល់បឺត អែងស្តែង]] បាន​កត់សម្គាល់​ថា ម៉ារីយ៉ា គុយរី ប្រហែល​ជា​មនុស្ស​តែ​ម្នាក់​គត់​ ដែល​មិន​ឈ្លក់​វង្វេង​នឹង​កិត្តិយស​ដែល​ខ្លួន​បាន​ទទួល​។<ref>Wierzewski, p. 16.</ref> ==រង្វាន់== ម៉ារី ស្កូដូស្កា គុយរី ជាស្ត្រីទីមួយដែលបានទទួលរង្វាន់ណូបែល និងជាមនុស្សទីមួយដែលបានទទួលរង្វាន់ណូបែលពីរដង។ *[[រង្វាន់ណូបែលផ្នែករូបវិទ្យា]] (១៩០៣) *[[មេដាយដាវី]] (១៩០៣) *[[មេដាយម៉ាតេអ៊ុជី]] (១៩០៤) *[[មេដាយអិលលៀត ក្រេសសុន]] (១៩០៩) *[[រង្វាន់ណូបែលផ្នែកគីមីវិទ្យា]] (១៩១១) ជីវិតរបស់អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រមិនសុទ្ធតែឆើតឆាយទេ។ គ្រួសារគុយរីធ្លាប់មានគេរាយការណ៍​ថាបានប្រើប្រាស់​ប្រាក់រង្វាន់ដើម្បី​យកមកដូវក្រដាស់បិទជញ្ជាំង​ក្នុងផ្ទះនៅប៉ារីស និងដើម្បីទិញបរិក្ខារទំនើបសំរាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងបន្ទប់ទឹក។ <ref>The [[People's Almanac]], David Wallechinsky and Irving Wallace, 1975, [[Doubleday and Company]]</ref> ==កិត្តិយស== *អ្នក​ស្រី​ គុយរី ត្រូវ​បាន​បំពាក់​គ្រឿង​ឥស្សរិយយស légion d'honneur របស់​បារាំង​។ នៅ​ប៉ូឡូញ អ្នក​ស្រី​បាន​ទទួល​សញ្ញាបត្រ​បណ្ឌិត​កិត្តិយស ពី [[Lwów Polytechnic]] (1912), [[Poznań University]] (1922), [[Kraków]]'s [[Jagiellonian University]] (1924), និង [[Warsaw Polytechnic]] (1926)។ *កូន​ស្រី​ច្បង​របស់​គាត់, [[អ៊ីរ៉ែន ហ្សូល្យុត គុយរី]], បាន​ទទួល​រង្វាន់​ណូបែល​នៅ​ឆ្នាំ ១៩៣៥ ដោយ​សារ​បាន​រក​ឃើញ​ថា អាលុយមីញ៉ូម​អាច​ធ្វើ​ឱ្យ​ទៅ​ជា​ធាតុ​វិទ្យុសកម្ម និង បញ្ចេញណឺត្រុង នៅ​ពេល​បុក​នឹង កាំរស្មីអាល់ហ្វា។ កូន​ស្រី​ពៅ​របស់​អ្នក​ស្រី​គុយរី, [[អែវ គុយរី]] ក្រោយ​មក​បាន​សរសេរ​ជីវប្រវត្តិ​របស់​ម្ដាយ​ខ្លួន​។ *Michalina Mościcka, ភរិយា​របស់​ប្រធានាធិបតី​ប៉ូឡូញ [[Ignacy Mościcki]], បាន​សម្ពោធ​រូប​សំណាក ម៉ារី គុយរី ក្នុង​ឆ្នាំ ១៩៣៥ ដែល​តាំង​នៅ​ពី​មុខ​វិទ្យាស្ដាន​រ៉ាដ្យូមវ៉ារស្សាវ៉ា ​ ដែល​វិទ្យាស្ថាន​នោះ​ត្រូវ​បាន​បង្កើត​ឡើង​ដោយ ម៉ារី គុយរី។ ក្នុង​រយៈ​ពេល​មួយ​ទសវត្សរ៍, ក្នុង​អំលុង​ពេល​បះបោរវ៉ារស្សាវ៉ា ឆ្នាំ ១៩៤៤, រូប​សំណាក​នោះ ត្រូវ​បាន​ធ្វើ​ឱ្យ​ខូច​ខាត​ដោយ​គ្រាប់​កាំភ្លើង​។ ក្រោយ​សង្គ្រាម, នៅ​ពេល​ដែលគេ​ចាប់​ផ្ដើម​ធ្វើ​ការ​​ជួសជុល, គេ​បាន​សម្រេច​ចិត្ត​រក្សា​ស្លាកស្នាម​គ្រាប់​កាំភ្លើង​នៅ​លើ​រូប​សំណាក​ដដែល​។<ref name="Wierzewski, p. 17"/> *ក្នុង​ឆ្នាំ ១៩៦៧, សារមន្ទីរ​មួយ​ឧទ្ទិស​ដល់​ ស្កូដូស្កា គុយរី ត្រូវ​បាន​គេ​បង្កើត​ឡើង​នៅ New Town នៃ​ក្រុង​វ៉ារស្សាវ៉ា, នៅ​ស្រុក​កំណើត​របស់​អ្នក​ស្រី​នៅ​ផ្លូវ ''ulica Freta'' ។<ref name="Wierzewski, p. 17"/> *ឆ្នាំ ២០១១ ត្រូវ​បាន​ប្រកាស​ដោយ​បារាំង និង ប៉ូឡូញ ថា​ជា​ឆ្នាំ ម៉ារី គុយរី ។ "Madame Curie," ដែល​តាំង​បង្ហាញ​នៅ​ហ្កាឡឺរី ហ្សាកូប ក្នុង​នៅ​សារមន្ទីរសិល្បៈ​សហសម័យ, ជា​ពិព័រណ៍​សិល្បៈ​មួយ​ដើម្បី​អបអរ​ដល់​អ្នក​វិទ្យាសាស្ត្រ​រូប​នេះ​។<ref name="Madame Curie art">{{cite news|first=James|last=Chute|title=Video artist Steinkamp’s flowery ‘Madame Curie’ is challenging, and stunning|publisher=signonsandiego.com|date=5 March 2011|accessdate=14 April 2011|url=http://www.signonsandiego.com/news/2011/mar/05/video-artist-steinkamp-madame-curie/}}</ref> [[File:Pantheon paris.jpg|thumb|[[វិមានប៉ង់តេអុងនៅប៉ារីស]]]] *ក្នុង​នាម​ជា​អ្នក​វិទ្យាសាស្ត្រ​ស្ត្រី​ល្បី​បំផុត​រហូត​មក​ដល់​សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ ម៉ារី គុយរី ជា​និមិត្តរូប​មួយ​ក្នុង​ពិភព​វិទ្យាសាស្ត្រ​ ហើយ​ ទទួល​បាន​នូវ​ការ​គោរព និង យក​គំរូ​តាម​ជា​ច្រើន​។ *ក្នុង​ឆ្នាំ ១៩៩៥ អ្នក​ស្រី​ក្លាយ​ជា​ស្ត្រី​ទី​មួយ ដែល​ទទួល​បាន​កិត្តិយស​ត្រូវ​បានបញ្ចុះ​សព​ ក្នុង​វិមានប៉ង់តេអុងនៅប៉ារីស ដោយ​ស្នាដៃ​របស់​ខ្លួន​ផ្ទាល់, រួម​ជា​មួយ​នឹង​សព​ស្វាមី​របស់​អ្នក​ស្រី លោកសាស្ត្រាចារ្យ [[ព្យែរ គុយរី]]។ *ឯកតា​វិទ្យុសកម្ម [[គុយរី]] (តាងដោយ '''Ci''') ជា​ឈ្មោះ​ដែល​គេ​ផ្ដល់​កិត្តិយស​ដល់​អ្នក​ស្រី និង ស្វាមី<ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/eb/article-9028251/curie#245574.hook |title=curie – Britannica Online Encyclopedia |publisher=Britannica.com |date=15 April 2006 |accessdate=26 September 2009}}</ref><ref>{{cite web | author=Paul W. Frame | title = How the Curie Came to Be | url = http://www.orau.org/ptp/articlesstories/thecurie.htm | accessdate =30 April 2008}}</ref> និង ជា​ឈ្មោះ​សម្រាប់​ធាតុ​គីមី​មាន​ចំនួន​អាតូមិច ៩៦ – [[គុយរីយ៉ូម]]។ *រ៉ែ​វិទ្យុសកម្ម​បី ត្រូវ​បាន​ដាក់​ឈ្មោះ​តាម​គ្រួសារ​គុយរី ៖ គុយរីត (curite), ស្កូដូស្គីត (sklodowskite), និង គុយប្រូស្កូដូស្គីត (cuprosklodowskite)។ *រូប ស្កូដូស្កា គុយរី ត្រូវ​បាន​គេ​បោះពុម្ព​នៅ​លើ​ក្រដាសប្រាក់ ២០ ០០០​ ''[[ស្លូទី]]'' របស់​ប៉ូឡូញ​ក្នុង​ទសវត្សរ៍ ឆ្នាំ ១៩៨០។ គេ​ឃើញ​រូប​របស់​គាត់​នៅ​លើ​តែម និង លុយ​កាក់ ព្រម​ទាំង​ក្រដាស​ប្រាក់ ៥០០ ហ្វ្រង់​របស់​បារាំង​ផង​ដែរ​។ *ក្នុង​ការ​ស្ទង់​មតិ​មួយ​នា​ឆ្នាំ ២០០៩ ដែល​ធ្វើ​ឡើង​ដោយ New Scientist, ម៉ារី គុយរី ត្រូវ​បាន​គេ​បោះឆ្នោត​ជា the most inspirational woman in science"។ គុយរី ទទួល​បាន​សំឡេង​ឆ្នោត ២៥,១ ភាគ​រយ ដែល​ច្រើន​ជាង អ្នក​ជាប់​លេខ​២ Rosalind Franklin ជិត​ពីរ​ដង (១៤,២ ភាគ​រយ)។<ref>{{cite web|url=http://www.newscientist.com/article/mg20327156.600-most-inspirational-woman-scientist-revealed.html |title=Most inspirational woman scientist revealed |publisher=Newscientist.com |date=2 July 2009 |accessdate=27 April 2011}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.telegraph.co.uk/scienceandtechnology/science/sciencenews/5715220/Marie-Curie-voted-greatest-female-scientist.html|publisher=www.telegraph.co.uk|title=Marie Curie voted greatest female scientist|quote=Marie Curie, the Nobel Prize-winning nuclear physicist has been voted the greatest woman scientist of all time. | location=London | date=2 July 2009 | accessdate=10 April 2010}}</ref> *វិទ្យាស្ថាន​ប៉ូឡូញ ដែល​ដាក់​ឈ្មោះ​តាម ម៉ារី គុយរី មាន ៖ :*[[សកលវិទ្យាល័យ ម៉ារីយ៉ា គុយរី ស្កូដូស្កា]], នៅ លូប៊្លីន បង្កើត​ក្នុង​ឆ្នាំ ១៩៤៤ [[File:1987 CPA 5875.jpg|thumb|តែម​សំបុត្រ​របស់​សូវៀត]] :*វិទ្យាស្ថាន​ផោដវិជ្ជា(មហារីក) ម៉ារីយ៉ា ស្កូដូស្កា គុយរី នៅ វ៉ាសូវី (វ៉ារសាវ៉ា បើ អាន​តាម​ប៉ូឡូញ) *វិទ្យាស្ថាន​បារាំង ដែល​ដាក់​ឈ្មោះ​តាម ម៉ារី គុយរី មាន ៖ :*សកលវិទ្យាល័យ ព្យែរ និង ម៉ារី គុយរី, សកលវិទ្យាល័យ​ វិទ្យាសាស្ត្រ បច្ចេកវិទ្យា និង វេជ្ជសាស្ត្រ ធំ​បំផុត​នៅ​ប្រទេស​បារាំង និង ជា​អ្នក​បន្ត​ពី​មហាវិទ្យាល័យ​វិទ្យាសាស្ត្រ​នៃ​សកល​វិទ្យា​ប៉ារីស កន្លែង​ដែល​ម៉ារី គុយរី បង្រៀន​។ សកលវិទ្យាល័យ​នេះ ជា​មន្ទីរ​ពិសោធន៍ ដែល​គូស្វាមី​នេះ បាន​រក​ឃើញ រ៉ាដ្យូម​។ :*វិទ្យាស្ថាន​គុយរី និង សារមន្ទីរ គុយរី នៅ​ប៉ារីស *ក្នុង​ឆ្នាំ ២០០៧ ស្ថានីយ​មេត្រូ ព្យែរ​គុយរី ត្រូវ​បាន​ប្កូរ​មក​ជា ស្ថានីយ ព្យែរ និង ម៉ារី គុយរី *វិទ្យាស្ថានអាមេរិចកាំង​ ដែល​ដាក់​ឈ្មោះ​តាម ម៉ារី គុយរី មាន ៖ [[File:Maria Skłodowska-Curie Medallion.JPG|thumb|left|មេដៃយ៉ុង ម៉ារី ស្កូដូស្កា គុយរី, សកលវិទ្យាល័យនៅ​ បាហ្វហ្វេឡូ]] :*សហគម គុយរី នៅសាលា​វេជ្ជសាស្ត្រ Loyola University Stritch School, នៅ ឈីកាកូ, ដែល​សាល​ធំ​របស់​កូនសិស្ស​សម្រាប់​ធ្វើ​ពិធី​រំលឹក នៅ​សកលវិទ្យាល័យ :*នៅ Bayside, Queens, ញូវយ៉ក, មាន​សាលា​មួយ​ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា Marie Curie Middle School 158, មាន​ឯកទេស​ខាង​វិទ្យាសាស្ត្រ និង បច្ចេកវិទ្យា; ហើយ សាលា Curie Metropolitan High School – ឋិត​នៅ Archer Heights, Chicago, នៅ Southwest Side, Chicago – ដែល​មាន​កម្មវិធី បច្ចេកទេស ការ​សំដែល​សិល្បៈ និង បាក់អន្តរជាតិ​។ *មេដៃយ៉ុង ម៉ារី ស្កូដូស្កា គុយរី ដែល​ជា​ផ្ទាំង​កញ្ចក់​ពណ៌​មួយ ដែល​បង្កើត​ដោយ Jozef C. Mazur ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់​តាំង​នៅ​ បន្ទប់ ប៉ូឡូញ​ របស់ សកលវិទ្យាល័យ​នៅ បាហ្វហ្វេឡូ។ *[[Greer Garson]] និង [[Walter Pidgeon]] ដើរ​តួ​ក្នុង​ខ្សែភាពយន្តអាមេរិច ជាប់​បេក្ខភាព​រង្វាន់​អូស្ការ ឆ្នាំ ១៩៤៣, រឿង Madame Curie, ដែល​ថត​ឡើង​ដោយ​ផ្អែក​លើ​ជីវិត​ពិត​របស់​អ្នក​ស្រី​។ "Marie Curie" ក៏​ជា​ឈ្មោះ​តួ​ក្នុង​រឿង​កំប្លែង ឆ្នាំ ១៩៨៨ ផងដែរ គឺ រឿង Young Einstein, ផលិត​ដោយ Yahoo Serious។ *ថ្មីៗ​នេះ ក្នុង​ឆ្នាំ ១៩៩៧ ភាព​យន្ត​បារាំង​ស្ដី​អំពី ព្យែរ និង ម៉ារី​ គុយរី រឿង Les Palmes de M. Schutz ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់​បញ្ចាំង​។ ខ្សែ​ភាព​យន្ត​ត្រូវ​បាន​គេ​ថត​ដោយ​លំនាំ​តាម​រឿង​ល្ខោន​ ដែល​មាន​ចំណងជើង​ដូច​គ្នា​។ ក្នុង​ខ្សែ​ភាព​យន្ត​នេះ ម៉ារី គុយរី ត្រូវ​បាន​ដើ់រ​តួ​ដោយ Isabelle Huppert ។ ខុស​ពីខ្សែ​ភាព​យន្ត​ឆ្នាំ ១៩៤៣, Les Palmes de M. Shutz មាន​លក្ខណៈ​កំប្លែង​បន្តិច​។ *យន្តហោះ McDonnell Douglas MD-11 របស់​ក្រុមហ៊ុន KLM (ចុះ​បញ្ជី​ឈ្មោះ PH-KCC) បាន​ចារ​ឈ្មោះ ម៉ារីយ៉ា គុយរី នៅ​លើ​ក្បាល​យន្តហោះ ដើម្បី​ជា​ការផ្ដល់​កិត្តិយស​ដល់​អ្នក​ស្រី​។<ref>{{cite web|url=http://www.airliners.net/open.file/1207719/L/ |title=Picture of the McDonnell Douglas MD-11 aircraft|publisher=Airliners.net |accessdate=27 April 2011}}</ref> ==កំណត់សំគាល់== {{Reflist|30em}} ==ឯកសារយោង== {{refbegin}} *Robert Reid, ''Marie Curie (ម៉ារី គុយរី)'', ញូវយ៉ក, បណ្ណាល័យអាមេរិកថ្មី, ១៩៧៤ *Teresa Kaczorowska, ''Córka mazowieckich równin, czyli Maria Skłodowska–Curie z Mazowsza'' (បុត្រីខ្ពង់រាបម៉ាហ្សូវីយ៉ា ៖ ម៉ារីយ៉ា ស្កូដូស្គី គុយរី នៃ ម៉ាហ្សូវីយ៉ា ), ឆេហានូវ, ២០០៧។ * L. Pearce Williams, "Curie, Pierre and Marie (គុយរី, ព្យែរនិងម៉ារី)", ''សព្វវចនាធិប្បាយអាមេរីកាណា'', ដាន់ប៊ឺរី, ខន់ណិកធីខាត់, Grolier, Inc., ១៩៨៦, vol. 8, pp.&nbsp;331–32. * Barbara Goldsmith, ''Obsessive Genius: The Inner World of Marie Curie (អ្នកមានទេពកោសល្យដ៏លើសលប់ ៖ ពិភពលោកខាងក្នុងរបស់ម៉ារី គុយរី)'', ញូវយ៉ក, W.W. Norton, ២០០៥, ISBN 0-393-05137-4. * Naomi Pasachoff, ''Marie Curie and the Science of Radioactivity (ម៉ារី គុយរី និងវិទ្យាសាស្ត្រវិទ្យុសកម្ម)'', ញូវយ៉ក, Oxford University Press, ១៩៩៦, ISBN 0195092147. * Eve Curie, ''Madame Curie: A Biography (ម៉ារី គុយរី ៖ ប្រវត្តិរូបមួយ)'', បកប្រែដោយ Vincent Sheean, Da Capo Press, ២០០១, ISBN 0306810387. * Susan Quinn, ''Marie Curie: A Life (ម៉ារី គុយរី ៖ ជីវិតមួយ)'', ញូវយ៉ក, Simon and Schuster, ១៩៩៥, ISBN 0-671-67542-7. * Françoise Giroud, ''Marie Curie: A Life (ម៉ារី គុយរី ៖ ជីវិតមួយ)'', បកប្រែដោយ Lydia Davis, Holmes & Meier, ១៩៨៦, ASIN B000TOOU7Q. * Redniss, Lauren, ''Radioactive, Marie & Pierre Curie: A Tale of Love and Fallout (វិទ្យុសកម្ម, ម៉ារីនិងព្យែរ គុយរី ៖ រឿងនិទានអំពីស្នេហានិងភ្លៀងវិទ្យុសកម្ម)'', ញូយ៉ក, Harper Collins, ២០១០, ISBN 9780061351327. {{refend}} ==ប្រលោមលោក== * {{Cite book |title=The Book about Blanche and Marie (សៀវភៅស្ដីអំពីប៊្លង់និងម៉ារី)|first=Per |last=Olov Enquist |isbn=1-58567-668-3 |year=២០០៦ |publisher=Overlook |location=ញូវយ៉ក}} ប្រលោកលោកឆ្នាំ២០០៤​សរសេរដោយ Per Olov Enquist លើកឡើងអំពី ម៉ារីយ៉ា ស្កូដូស្កា គុយរី, ប្រសាទវិទូ [[ហ្សង់ ម៉ារតាំង ស្សារកូ]], និងអ្នកជំងឺឈ្មោះ'''ប៊្លង់''' (ម៉ារី វីតម៉ង់)។ បកប្រែនិងបោះពុម្ភផ្សាយជាភាសាអង់គ្លេសនៅឆ្នាំ ២០០៦។ ==តំណភ្ជាប់ក្រៅ== {{commons}} {{wikiquote}} *[http://www.cambridge.org/us/catalogue/catalogue.asp?isbn=9780521821971 នៅក្រៅម្លប់]-ការសិក្សាអំពីរូបវិទូជាស្ដ្រី * [http://cyberquebec.ca/_layout/?uri=http://cyberquebec.ca/curie/ ព្រែរ គុយរី និង ម៉ារី ស្កូដូស្គី ៖ សតវត្សរ៍ដំបូង​របស់ឥទ្ធិពលរបស់ពួកគេមកលើចំណេះដឹងមនុស្សជាតិ] * [http://www.umcs.lublin.pl/articles.php?aid=1113 វិបសៃថ៍ផ្លូវការរបស់​សាកលវិទ្យាល័យម៉ារីយ៉ា គុយរី ស្កូដូស្កា នៅលូប្លីន ប្រទេសប៉ូឡូញ] (ជាភាសាអង់គ្លេស)។ * [http://www.staff.amu.edu.pl/~zbzw/ph/sci/msc.htm ប្រវត្តិរូបក្បោះក្បាយរបស់អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រនៅលើវិបសៃថ៍ប៉ូឡូញ]; រួមមានពាក្យពេជន៍, រូបថត, តំណភ្ជាប់ ជាដើម។ * [http://cordis.europa.eu/fp7/mariecurieactions/home_en.html សហគមម៉ារីគុយរីអឺរ៉ុប] * [http://www.mariecurie.org/ សមាគមម៉ារីគុយរី] * [http://www.mariecurie.org.uk/ អង្គការព្យាបាលជំងឺមហារីកម៉ារីគុយរី], អង់គ្លេស * [http://www.woodrow.org/teachers/chemistry/institutes/1992/MarieCurie.html ''ម៉ារី ស្កូដូស្គី គុយរី ៖ ជីវិតជាអ្នកដែលគេលើកឡើងនៅលើបណ្ដាញព័ត៌មាន'' ] * [http://www.nobelprize.org/physics/articles/curie/index.html ម៉ារី និង ព្សែរ គុយរី និងការរកឃើញប៉ូឡូញ៉ូមនិងរ៉ាដ្យូម] កាលប្បវត្តិពី nobelprize.org * [http://alsos.wlu.edu/qsearch.aspx?browse=people/Curie,+Marie ប្រវត្តិរូបដកស្រង់អំពីម៉ារី គុយរី ពីបណ្ណាល័យឌីជីថលអាល់សូស] * [http://www.nytimes.com/learning/general/onthisday/bday/1107.html ដំណឹងមរណភាព, ញូវយ៉កថែមស៍, ៤ កក្កដា ១៩៣៤ ''អ្នកស្រីគុយរីទទួលមរណភាព; ការបាត់បង់ដ៏ធំធេងសំរាប់វិស័យវិទ្យាសាស្ត្រ''] * [http://himetop.wikidot.com/marie-curie ទីកន្លែងនិងអនុស្សាវរីយ៍ទាក់ទឹងនឹងម៉ារី គុយរី] * [http://www-personal.umich.edu/~jbourj/money1.htm រូបម៉ារី គុយរីនៅលើក្រដាស់ប្រាក់៥០០ហ្វ្រង់បារាំងនិង២០០០០ស្លូទីប៉ូឡូញ(ចាស់)] * [http://www.imdb.com/title/tt0956189/ ''ម៉ារី គុយរី''នៅលើមូលដ្ឋានទិន្នន័យភាពយន្ត] – ជីវចលស្ដីពីជីវប្រវត្តិម៉ារី គុយរី នៅលើ DVD។ * [http://www.imdb.com/title/tt0281993/ ''ម៉ារី គុយរី – លើសពីជួបគឺកែវភ្នែក''] – ប្រវត្តិរបស់ ម៉ារី គុយរី នៅលើ DVD ពីសេរី the Inventors Series ផលិតដោយ Devine Entertainment។ * [http://www.imdb.com/title/tt0075534/ ''ម៉ារី គុយរី''] – ប្រវត្តិរបស់ ម៉ារី គុយរី នៅលើទូរទស្សន៍ផលិតដោយ BBC។ * [http://www.nobelprize.org/physics/laureates/1903 រង្វាន់ណូបែលផ្នែករូបវិទ្យាឆ្នាំ១៩០៣] និង [http://www.nobelprize.org/chemistry/laureates/1911 រង្វាន់ណូបែលផ្នែករូបវិទ្យាឆ្នាំ១៩១១] – ទំព័រគណកម្មការណូបែល; សុន្ទរកថា, ការបង្រៀន -ល- *[http://www.aip.org/history/curie/contents.htm ប្រវត្តិរូបវែង] នៅលើវិបសៃថ៍ [[វិទ្យាស្ថានរូបវិទ្យាអាមេរិក]] {{Nobel Prize in Chemistry Laureates 1901-1925}} {{Nobel Prize in Physics Laureates 1901-1925}} {{Scientists whose names are used as non SI units}} {{Persondata |NAME=Curie, Marie |ALTERNATIVE NAMES=Skłodowska-Curie, Maria (Polish) |SHORT DESCRIPTION=[[Physicist]] and [[chemist]] |DATE OF BIRTH=7 November 1867 |PLACE OF BIRTH=[[Warsaw]], Poland |DATE OF DEATH=4 July 1934 |PLACE OF DEATH=[[Sancellemoz]], France }} {{DEFAULTSORT:Curie, Marie}} [[Category:គីមីវិទូ សញ្ជាតិបារាំង]] [[Category:គីមីវិទូ សញ្ជាតិប៉ូឡូញ]] [[Category:អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រ សញ្ជាតិបារាំង]] [[Category:ជ័យលាភីរង្វាន់ណូបែល ផ្នែកគីមីវិទ្យា]] [[Category:ជ័យលាភីរង្វាន់ណូបែល ផ្នែករូបវិទ្យា]] iksmqnf8qbf19spbgw0wkdrl8260d2p ព្យែរ គុយរី 0 17850 282612 232336 2022-08-19T18:33:10Z FMSky 35825 wikitext text/x-wiki {| border=0 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=300 style="margin: 0.5em 0 1em 1em; background: #ffffff; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" |+<big>'''ព្យែរ គុយរី'''</big> |- | style="background:#ffffff;" align=center colspan=2 |<big>'''Pierre Curie'''</big> |- | style="background:#ffffff;" align=center colspan=2 | |- |- style="vertical-align:top;" | '''កើតនៅ''' | ថ្ងៃ​ទី ១៥ ឧសភា ១៨៥៩<br />[[ប៉ារីស]], [[បារាំង]] |- |- style="vertical-align:top;" | '''មរណភាព''' | ថ្ងៃ​ទី ១៩ មេសា ១៩០៦<br />ប៉ារីស, បារាំង |- |- style="vertical-align:top;" | '''ជនជាតិ''' | បារាំង |- |- style="vertical-align:top;" | '''ស្នាដៃសំខាន់ៗ​''' | [[វិទ្យុសកម្ម]] |- |- style="vertical-align:top;" | '''រង្វាន់​''' | [[រង្វាន់ណូបែលផ្នែករូបវិទ្យា]] (១៩០៣) |- |- style="vertical-align:top;" | '''ភរិយា''' | [[ម៉ារី គុយរី]] (រៀបការ​ថ្ងៃ​ទី ២៥ កក្កដា ១៨៩៥ និង​មាន​កូន​ពីរ​នាក់) |- |} '''ព្យែរ គុយរី (Pierre Curie)''' (15 ឧសភា 1859 – 19 មេសា 1906) ជា​រូបវិទូ​បារាំង, ជា​អ្នក​ផ្ដើម​គំនិត​សិក្សា​លើ​គ្រីស្តាល់សាស្ត្រ, ម៉ាញេទិច, ព្យេសូ​អេឡិចទ្រិច និង វិទ្យុសកម្ម, និង ជា​ជ័យលាភី​រង្វាន់​ណូបែល​។ គាត់​ជា​កូន​ប្រុស​របស់ Dr. Eugène Curie ''(28 សីហា 1827 – 25 កុម្ភៈ 1910)'' និង Sophie-Claire Depouilly Curie ''(15 មករា 1832 – 27 កញ្ញា 1897)''។ ក្នុង​ឆ្នាំ ១៩០៣ គាត់​បាន​ទទួល​រង្វាន់​ណូបែល​រូបវិទ្យា​រួម​គ្នា ជា​មួយភរិយា​របស់​គាត់​ [[ម៉ារី គុយរី]] និង លោក [[អង់រី បិកកឺរ៉ែល]] ក្នុង​ស្នាដៃ ដែល​ពួក​គាត់​បាន​ស្រាវជ្រាវ​រួម​គ្នា​ ទៅ​លើ ​បាតុភូទ​សាយភាយ​វិទ្យុសកម្ម ដែល​ត្រូវ​បាន​រក​ឃើញ​ដោយ​លោក​សាស្ត្រាចារ្យ អង់រី បិកកឺរ៉ែល ។ == បឋមវ័យ == ព្យែរ កើត​នៅ​ក្រុង​ប៉ារីស ប្រទេស​បារាំង ត្រូវ​បាន​អប់រំ​ដោយ​ឪពុក​របស់​គាត់ Eugène (28 សីហា 1827 – 25 កុម្ភៈ 1910), ហើយ​ ក្នុង​បឋមវ័យ គាត់​​បាន​បង្ហាញ​ពី​ភាព​ពូកែ​របស់​គាត់​ក្នុង​ផ្នែក​គណិតវិទ្យា និង ធរណីមាត្រ។ នៅ​អាយុ ១៦ ឆ្នាំ គាត់​ប្រលង​ជាប់បាក់​ស៊េរី​វិទ្យាសាស្ត្រ។​ គាត់​ចុះ​ឈ្មោះ​ចូល​រៀន​បន្ត​នៅ មហាវិទ្យាល័យ​វិទ្យាសាស្ត្រ​ក្រុង​ប៉ារីស ហើយ​នៅអាយុ​១៨ ឆ្នាំ គាត់​រៀន​ចប់​ថ្នាក់​បរិញ្ញាបត្រខាង​វិទ្យាសាស្ត្រ​រូបវិទ្យា​​ដោយ​ទទួល​លទ្ធផល​យ៉ាង​ល្អ​ប្រសើរ​បំផុត​ តែ​គាត់​មិន​បន្ត​ទៅ​ថ្នាក់​បណ្ឌិត​ទេ ដោយ​សារ​ខ្វះ​លុយ​។ បន្ទាប់​គាត់​បាន​ធ្វើ​ការ​ជា​គ្រូ​នៅ​មន្ទីរ​ពិសោធន៍។ ក្នុង​ឆ្នាំ ១៨៨០ ព្យែរ និង បងប្រុស​របស់​គាត់ គឺ[[Jacques Curie]] ''(1856–1941)'' បាន​បង្ហាញ​ថា ប៉ូតង់ស្យែល​អគ្គិសនី នឹង​ត្រូវ​បង្កើត​ឡើង នៅ​ពេល​គេ​សង្កត់​លើ​គ្រីស្តាល់​ ដែល​គេ​ហៅ​ថា ព្យេសូ​អគ្គិសនី។ ក្រោយ​មក​ទៀត ភ្លាមៗ ក្នុង​ឆ្នាំ ១៨៨១ ពួក​គេ​បាន​បង្ហាញ​​ពី​បាតុភូទ​ច្រាស ៖ គឺ គ្រីស្តាល់​នឹង​ខូច​ទ្រង់ទ្រាយ នៅ​ពេល​រង​ដែន​អគ្គិសនី។ ស្ទើរ​តែ​គ្រប់​សៀគ្វី​អេឡិចត្រូនិច​ឌីជីថល​ទាំង​អស់​ នា​ពេល​បច្ចុប្បន្ន​នេះ ពឹង​ផ្អែក​លើ​បាតុភូទ​មួយ​នេះ ក្រោម​ទម្រង់​ រំយោល​គ្រីស្តាល់​ (crystal oscillators)។ == ការស្រាវជ្រាវ == នៅមុនពេលគាត់ចេញផ្សាយការស្រាវជ្រាវផ្នែកម៉ាញ៉េទិចថ្នាក់បណ្ឌិតដ៏ល្បីរបស់គាត់ ព្យែរបានឌីស្សាញនិងធ្វើអោយឥតខ្ចោះនូវ [[ជញ្ជីងរមួល]]ដែលមានប្រត្សក្សភាពយ៉ាងខ្ពស់​ប្រើសំរាប់វាស់មេគុណម៉ាញ៉េទិច។ ឧបករណ៍កែច្នៃពីជញ្ជីងនេះត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាទូទៅនៅក្នុងការស្រាវជ្រាវ​បន្ទាប់ៗទៀតក្នុងវិស័យនេះ។ ព្យែរ បានស្រាវជ្រាវអំពី [[ហ្វែរ៉ូម៉ាញ៉េទិច]] [[ប៉ារ៉ាម៉ាញ៉េទិច]] និង [[ដ្យាម៉ាញ៉េទិច]] សំរាប់និក្ខេបបទបណ្ឌិតរបស់គាត់ និងបានរកឃើញ​ឥទ្ធិពលរបស់សីតុណ្ហភាព​ទៅលើប៉ារ៉ាម៉ាញ៉េទិច ដែលគេស្គាល់នៅពេលនេះថាជា [[ច្បាប់គុយរី]]។ ថេរដែលមានចែងក្នុងច្បាប់គុយរីនេះ​ត្រូវគេដាក់ឈ្មោះថា [[ថេរគុយរី]]។ គាត់ក៏បានរកឃើញដែរថា សារធាតុហ្វែរ៉ូម៉ាញ៉េទិច​មានបំលាស់ប្ដូរភាវរូបពេលលើស[[សីតុណ្ហភាពគ្រីទិច]] ដោយបាត់បង់លក្ខណៈហ្វែរ៉ូម៉ាញ៉េទិចទាំងអស់។ សីតុណ្ហភាពគ្រីទិចនេះគេអោយឈ្មោះថា[[ចំនុចគុយរី]]។ [[ឯកសារ:Pierrecurie.jpg|thumb|left|ព្យែរ គុយរី]] ព្យែរបានធ្វើការងារជាមួយភរិយា[[មារី គុយរី|ម៉ារី]] ក្នុងការបំបែកធាតុ [[ប៉ូឡូញ៉ូម]] និង [[រ៉ាដ្យូម]]។ ពួកគេទាំង២នាក់ជាមនុស្សដំបូងគេដែលបានប្រើពាក្យ "[[វិទ្យុសកម្ម]]" និងជាមនុស្សដំបូងគេបង្អស់ក្នុងការស្រាវជ្រាវនេះ។ == ជីវិត​ឯកជន == [[ឯកសារ:Marie Curie (Nobel-Chem).jpg|thumb|[[ម៉ារី គុយរី]] (1911)]] [[ឯកសារ:Mogila-Pyera-Kyuri.jpg|thumb|left|The crypt of the Panthéon in Paris]] Irène Joliot-Curie ត្រូវ​ជា​កូនស្រី​របស់​ ព្យែរ និង [[ម៉ារី គុយរី]] និង កូន​ប្រសារ​របស់​ពួក​គេ [[Frédéric Joliot-Curie]] ក៏​ជា​រូប​វិទូ​ ដែល​សិក្សា​លើ​វិទ្យុសកម្ម​ដែរ​។ ពួក​គេ​ក៏​បាន​ទទួលរង្វាន់​ណូបែល​សម្រាប់​ការងារ​របស់​ខ្លួន​ផង​ដែរ​។ កូនស្រី​ម្នាក់​ទៀត​របស់​គ្រួសារ គុយរី , Ève Curie, ជា​អ្នក​សរសេរ​ប្រវត្តិ​របស់​ម៉ារី គុយរី​។ ចៅ​ស្រី​របស់​ពួក​គាត់, [[Hélène Langevin-Joliot]] ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​​រូបវិទ្យានុយក្លេអ៊ែរ នៅ​ សកលវិទ្យាល័យ​ប៉ារីស, ហើយ​ចៅ​ប្រុស​របស់​ពួក​គាត់​, Pierre Joliot, ដែល​ដាក់​ឈ្មោះ​តាម ព្យែរ​ គុយរី, ជា​គីមី​ជីវវិទូ​ដ៏​ល្បី​ម្នាក់​។ ព្យែរ​ គុយរី បាន​ស្លាប់​នៅ​ប៉ារីស នា​ថ្ងៃ ១៩ មេសា ១៩០៦។ គាត់​រត់​ឆ្លង​ផ្លូវនៅ​ពេល​មេឃ​ភ្លៀង តែ​ពេល​នោះ​គាត់​បាន​រអិល​ជើង​ ហើយ​ត្រូវ​រទេះ​សេះ​មួយ​បាន​បុក និង កិន​ពី​លើ។ លលាដ៍​ក្បាល​​របស់​គាត់​បាន​បែក​។<ref name=obit>{{Citation |url=http://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9402E4DC1438EF32A25753C2A9629C946797D6CF |title=សាស្ត្រាចារ្យ​ គុយរី បាន​ស្លាប់​នៅ​តាម​ដង​ផ្លូវ​ក្រុង​ប៉ារីស​|format=PDF |date=20 April 1906 |work=[[The New York Times]] }}</ref> នៅ​ខែ​មេសា ១៩៩៥ ធាតុ​របស់ ព្យែរ និង ម៉ារី ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់​តម្កល់​នៅក្នុង​វិមាន​សព​នៃ Panthéon ក្រុង​ប៉ារីស​។ == ពានរង្វាន់ == * [[Nobel Prize in Physics]] (1903) * [[Davy Medal]] (1903) * [[Matteucci Medal]] (1904) * [[Elliott Cresson Medal]] (1909) awarded posthumously during Marie Curie's award ceremony == មើលបន្ថែម == * [[Eusapia Palladino#Paris|Eusapia Palladino]] == References == {{reflist}} {{More footnotes|date=May 2009}} == External links == {{commons|Pierre Curie}} * [http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/articles/curie/index.html NOBELPRIZE.ORG: History of Pierre and Marie] * [http://www.nobel.se/physics/laureates/1903/index.html Pierre Curie's Nobel prize] * [http://www.nobel.se/physics/laureates/1903/pierre-curie-bio.html Official Nobel biography] * [http://www.aip.org/history/curie/pierre.htm Biography American Institute of Physics] * [http://alsos.wlu.edu/qsearch.aspx?browse=people/Curie,+Pierre Annotated bibliography for Pierre Curie from the Alsos Digital Library for Nuclear Issues] * [http://www.academie-sciences.fr/membres/in_memoriam/Curie/Curie_publi.htm Curie's publication in French Academy of Sciences papers] * [http://himetop.wikidot.com/pierre-curie Some places and memories related to Pierre Curie] {{Nobel Prize in Physics Laureates 1901-1925}} {{Scientists whose names are used as non SI units}} {{Persondata <!-- Metadata: see [[Wikipedia:Persondata]]. --> | NAME = Curie, Pierre | ALTERNATIVE NAMES = | SHORT DESCRIPTION = | DATE OF BIRTH = 15 May 1859 | PLACE OF BIRTH = Paris, France | DATE OF DEATH = 19 April 1906 | PLACE OF DEATH = Paris, France }} {{DEFAULTSORT:Curie, Pierre}} c5gtpcdv5iiz9s42zk176ypin67ae7n ពន្ធលើប្រាក់ចំណូល 0 20499 282606 131915 2022-08-19T12:47:44Z Amherst99 6775 wikitext text/x-wiki {{Taxation}} ពន្ធលើប្រាក់ចំណូល ({{lang-en|income tax}}) [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពន្ធដារ]] jfng24g1uefsj9n3k3uv7gp92ags965 ខេត្តឃ្លាំង 0 24443 282607 259330 2022-08-19T14:43:38Z Chhen Pisey 32423 wikitext text/x-wiki {{Location map many|Vietnam | caption = <b>ប្លង់នៃខេត្តឃ្លាំង</b> | width= 500 | float= center | label1 = <b><span style="color:blue;">ខេត្តឃ្លាំង</span></b> | pos1 = rigth | mark1size = 10 | lat1_deg = 9.7 | lon1_deg = 105.9 | label2 = <b>[[កោះត្រល់]]</b> | pos2 = left | mark2size = 24 | mark2 = Flashspot.gif | lat2_deg = 10.5 | lon2_deg = 104 | label3 = <b>[[កោះត្រឡាច]]</b> |pos3= left |mark3size = 24 | mark3 = Flashspot.gif |lat3_deg = 9 |lon3_deg = 106.6 | label4 = <b>[[កម្ពុជា]]</b> | pos4 = top | mark4size = 10 | lat4_deg = 11.6 | lon4_deg = 104.95 }}​ '''ខេត្តឃ្លាំង''' ({{lang-en|'''Kleng Province}}) ជា​ខេត្ត​មួយ ដែលមាន​ប្រជាជន​ខ្មែរក្រោម​ម្ចាស់​ស្រុក​រស់នៅ​កុះករ​ជាងគេ បន្ទាប់ពី​ខេត្ត​ព្រះ​ត្រពាំង​ដែល​គេ​បាន ចាត់ទុកថា​មាន​ប្រជាជន​ខ្មែរក្រោម​ប្រហែល​ជាជាង ៧០ ភាគរយនៃបណ្តាប្រជាជនទូទាំងខេត្តមាន វប្បធម៌ ប្រពៃណី ទំនៀមទម្លាប់ និង​វត្ត​អារាម ដែលជាដួងព្រលឹង​របស់​ជាតិ​ខ្មែរក្រោម នៅ​ដែនដី {{ទង់ជាតិ២|កម្ពុជាក្រោម}}។ ខេត្តនេះស្ថិតនៅតំបន់ដីសណ្តទន្លេមេគង្គ មជ្ឈមណ្ឌលនៃខេត្តឃ្លាំងគឺ '''ទីរួមខេត្តឃ្លាំង''' ខេត្តឃ្លាំងមានផ្ទៃដីចំនួន ៣,២៩៨.២ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ។​ [[ឯកសារ:Chua soc trang.jpg|រូបភាពតូច|600x600ភីកសែល|ទិដ្ឋភាពវត្តឃ្លាំងដែលជាវត្តអារាមខ្មែរដ៏ចំណាស់ត្រូវបានកសាងឡើងនៅពាក់កណ្តាលសតវត្សរ៍ទី១៦ ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅ [[ទីរួមខេត្តឃ្លាំង]] [[ខេត្តឃ្លាំង]] ដែនដីនៃ[[កម្ពុជាក្រោម]]]] សឺនសុរីយាអាប់រស្មីបន្តវិគីភីឌា។ ==ទីតាំង​ភូមិសាស្ត្រ​== ​ខេត្ត​ឃ្លាំង​ជា​ខេត្ត​មួយ នៅ​ដែនដី​កម្ពុជា​ក្រោម មានព្រំប្រទល់ * ខាងជើង ជាប់​ព្រំប្រទល់នឹង​ [[ខេត្តព្រែកឬស្សី]] * ទិសនិរតី​ជាប់ ព្រំប្រទល់នឹង​ [[ខេត្តពលលាវ]] * ទិសឥសាន​ជាប់​ព្រំប្រទល់នឹង​ [[ខេត្តព្រះត្រពាំង]] * ​ខាងត្បូង​ជាប់​ជាមួយនឹង [[​សមុទ្រចិន|ឈូងសមុទ្រ​ចិនខាងត្បូង]] ។​ ==ភោគផល​ធម្មជាតិ​== ​ផ្ទៃដី​សរុប​រួមមាន 3.223 Km2 ផ្ទៃដី​កសិកម្ម 249.088 ha ផ្ទៃដី​ធ្វើស្រែ 188.067 ha ផ្ទៃដី​សម្រាប់ ឈើ​ឧស្សាហកម្ម​សរុប 20.815 ha ផ្ទៃដី​សម្រាប់​ឈើ ប្រណីត 40.206 ha ផ្ទៃដី​ជលផល​មាន 41.382 ha ផ្ទៃដី​ដែលជា​ព្រៃ 16.015 ha និង ផ្ទៃដី​ជា​ព្រែក ទន្លេ បឹងបួ​មាន 72 Km2. ។​ ==ប្រជាជន​ (​ព័ត៌មាន​ផ្លូវការ​របស់​រដ្ឋាភិបាល​យួន​)== ​សរុប​ប្រជាជន​ទូទាំង​ខេត្ត​មាន 1.191.300 នាក់​ក្នុងនោះ ប្រុស​មាន​ចំនួន 580.642 នាក់ , ស្រី​ចំនួន 610.658 នាក់ ។ បណ្តា​ស្ថិតិ ប្រជាជន​ខាងលើ​ក្នុងនោះ​ប្រជាជន​យួន (Kinh) មាន​ចំនួន ៦៤ % ,​ខ្មែរក្រោម មាន​ចំនួន ២៨ % ,​ប្រជាជន​ចិន មាន ៨ % ។​ ==រដ្ឋបាល​​== {{pagename}} ('''{{lang-en|Kleng Province}}''') ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅ [[ប្រទេសកម្ពុជា]] [[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]។ ​ខេត្ត​ឃ្លាំង​បច្ចុប្បន្ន រដ្ឋាភិបាល​អាណានិគម បក្ស​ក​ម្មុយ​និ​ស្ត​យួន បាន​បែង​ចែកជា ៨ ស្រុក និង ខ័​ណ្ឌ ក្នុងខេត្តនេះមាន ៧ស្រុក ឃុំ និង ភូមិ÷ {| class="wikitable" ! colspan="4"|'''{{pagename}}''' |- !លេខរៀង !! ឈ្មោះស្រុកជាអក្សរខ្មែរ !! ឈ្មោះស្រុកជាអក្សរឡាតាំង !!ឈ្មោះស្រុកជាអក្សរយួន |- |១ |[[ស្រុកអណ្តូងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកអណ្ដូងទឹក]] |Andong Tuk District |Long Phu |- |២ |[[ស្រុកខ្សា​ចំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកខ្សាចំ]] |Khsaa Cham District |Ke Sach |- |៣ |[[ស្រុកជ្រោយ ញ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកជ្រោយ ញ]] |Chroy Nh District |Vinh Chau |- |៤ |[[ស្រុកបាយ​ឆៅ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកបាយឆៅ]] |Bay Chaw District |My Xuyen |- |៥ |[[ស្រុកកោះ​ទុង(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកោះទុង]] |Koh Tung District |Cu Lao Dung |- |៦ |[[ស្រុកកំពង់ធំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកំពង់ធំ]] |Kampong Thom District |My Tu |- |៧ |[[ស្រុក​ពងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកពងទឹក]] |Pongtuk District |Thanh Tri |- |៨ |[[ស្រុកព្រែកគយ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកព្រែកគយ]] |Prekkol District |Tran De |} ​ក្នុង​បណ្តា​ស្រុក និង ខ័​ណ្ឌ​ទាំង ៨ ខាងលើ នោះ​មាន ១០ ឃុំ​/​សង្កាត់​, ១០ ទីរួមស្រុក និង ៨៤ ភូមិ ។ ( ប្រភព Bao Can Tho ជា​ភាសា យួន ) [[ឯកសារ:Du-lich-soc-trang-chua-khleang-25.jpg|thumb|right|600px|ព្រះវិហារវត្តឃ្លាំង ក្នុងទីរួមខេត្តឃ្លាំង ។]]បន្ត ==​វត្ត ព្រះពុទ្ធសាសនា​ខ្មែរក្រោម== ១.​វត្ត​ខ្មែរ​មាន​ចំនួន ៩២ វត្ត *ក្នុងនោះ​រួមមាន​៖ **​ទី​រួម​ខេត្ត​ឃ្លាំង មាន ០៧ វត្ត​ **​ស្រុកអណ្តូងទឹក មាន ១៤ វត្ត​ **​ស្រុកខ្សាច់ មាន ០៦ វត្ត​ **ស្រុកជ្រោយ ញ មាន ២១ វត្ត​ **ស្រុកបាយ​ឆៅ មាន ១៨ វត្ត​ **ស្រុកកំពង់ធំ មាន ១៦ វត្ត​ **ស្រុកពងទឹក មាន ០៩ វត្ត​ **ស្រុកកោះ​ទុង មាន ០១ វត្ត​ *​សាលាឆទាន មាន ៣២ ។​ ==​រ​ម្មណី​យ​ដ្ឋា​ន​វប្បធម៌​ខ្មែរក្រោម== ១.​វិទ្យាស្ថាន​ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ​រង​បានក្លាយ ទៅជា​សារមន្ទីរ​ជនជាតិខ្មែរ​ខេត្ត​ឃ្លាំង​៖ ​មាន​ទីតាំង​ឋិត​នៅ​ខាងត្បូង​វត្ត​ឃ្លាំង ទី​រួម​ខេត្ត ឃ្លាំង គឺជា​ស្ថាបត្យកម្ម​មួយ​ដែល​បាន​កសាងឡើង តាមរបៀបរ​ចនាប​ទ្ម​ខ្មែរ ។​ ​សារមន្ទីរ​នេះ កាលពីមុន​ត្រូវបាន​គេ​ស្គាល់​ជា សាធារណៈ​ថា វិទ្យាស្ថាន​ពុទ្ធ​សាសន បណ្ឌិត្យ​រង នៅ​ដែនដី​កម្ពុជា​ក្រោម ត្រូវបាន សម្តេច នរោត្តម សីហនុ យាង​ទៅ​សម្ភោ​ធ កាលពី​ឆ្នាំ ១៩៤២ ។​ ​ក្រោយពី​បារាំង​បានប្រគល់​កម្ពុជា​ក្រោម ទៅ​ឲ្យ​រដ្ឋាភិបាល​យួន​ធ្វើ​អាណានិគម​បន្ត​លើ​ខ្មែរ ក្រោម​នៅ​ថ្ងៃទី ០៤ ខែ មិថុនា ឆ្នាំ ១៩៤៩ នោះមក ទំនាក់ទំនង​រវាង ខ្មែរក្រោម នឹង ព្រះរាជាណាចក្រ កម្ពុជា​ត្រូវបាន​យួន​កាត់ផ្តាច់​បន្តិច​ម្តងៗ ។ កត្តា​នេះហើយ បានធ្វើ​ឲ្យ​វិទ្យាស្ថាន​ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ​រង បញ្ឈប់​ដំណើរការ ។ ក្រោយមក​ត្រូវបាន​មេដឹកនាំ​ខ្មែរក្រោម​ក្នុង​កង​ជួរ​នៃ​រដ្ឋាភិបាល បក្សកុម្មុយនិស្ត​យួន​សំណូមពរ​ឲ្យ​ដាក់​វិទ្យាស្ថាន​នេះ ធ្វើជា​សារមន្ទីរ​ជន ជាតិខ្មែរ​ខេត្ត​ឃ្លាំង​វិញ ដើម្បី​រក្សាទុក​នូវ​កេរដំណែល​ដូនតា ខ្មែរក្រោម គ្រប់​ជំនាន់ មានដូចជា សាស្ត្រា​ស្លឹករឹត សំលៀក បំពាក់​ខ្មែរ ពី​បុរាណ ផ្ទះ​ខ្មែរ​សម័យបុរាណ វត្ត​អារាម និង​វង់​ភ្លេងខ្មែរ​ជាដើម​។​ ​បាន​ចូល​ទស្សនា​សារមន្ទីរ​នេះ យើង​នឹង​បាន ជ្រាប និង បាន​យល់​ពី​ជីវភាព​, របៀបរបប នៃ​ការ​រស់ នៅ​របស់​ជនជាតិដើម ខ្មែរក្រោម នៅ​ខេត្ត​ឃ្លាំង ។​ ២.​វត្ត​ឃ្លាំង​ ​វត្ត​ឃ្លាំង គឺជា​មជ្ឈមណ្ឌល​ព្រះពុទ្ធសាសនា​និង វប្បធម៌​ខ្មែរក្រោម​មួយ ក្នុងចំណោម​វត្ត​ខ្មែរក្រោម​ទាំង ៩១ វត្ត នៅ​ខេត្ត​ឃ្លាំង ដែលមាន​ទីតាំង​ឋិត​ចំ កណ្តាល​ទី​រួម​ខេត្ត ។​ ​វត្ត​នេះ បាន​កសាង​កាលពី គ​.​ស​. ១៥៣៣ ដោយ​លោក​ចៅហ្វាយខេត្ត​ឈ្មោះ ពញា​តាត ដែល​បាន​តែងតាំងឡើង​ដោយ ព្រះបាទ​អង្គ​ច័ន្ទ (១៥១៦-១៥៦៦) ។ នៅ​ផ្នែក​ខាងជើង​ទី​រួម ខេត្ត​មាន​ដី​ផ្នោ ធំ​មួយកន្លែង​ដែល ពញា​តាត និង ប្រជាជន​ខ្មែរក្រោម បានសម្រេច​កសាង​វត្ត​មួយ​នៅលើ​ផ្ទៃដី ៤ ហិច​តា ឲ្យ​ឈ្មោះថា «​វត្ត​ឃ្លាំង​» ។ បន្ទាប់មក ពញា​តាត និង ប្រជា​ពល រដ្ឋ​ខ្មែរក្រោម បាន​និមន្ត​ព្រះតេជព្រះគុណ ព្រះនាម សុខ ព្រះ​ជន្មាយុ ៦១ ព្រះវស្សា ដែល​សាង ផ្នួស​បាន ៤០ ព្រះវស្សា ហើយ​មានកំណើត​គង់នៅ​វត្ត ហ្លួង​បាសាក់ ស្រុក​បាយ​ឆៅ ខេត្ត​ឃ្លាំង មក​ធ្វើ ជា ព្រះចៅអធិការ ដំបូងបង្អស់​នៅ​វត្ត​នេះ ។​ ​នៅពេល​សង់​ព្រះវិហារ ព្រះសង្ឃ​បាន​ឲ្យ​ជីក​ស្រះ ៣ គឺ ស្រះ​ទី ១ ឋិត​នៅ​ទិសឦសាន ស្រះ​ទី ២ ឋិត​នៅ​ទិសខាងកើត និង ស្រះ​ទី ៣ ឋិត​នៅ​ទិសអាគ្នេយ៍ ដើម្បី​យក​អាចម៍ដី​មក​ធ្វើ​ខឿន​ព្រះវិហារ​នោះ ។ ស្រះ​ទិសខាងកើត​ត្រូវបាន​លុប​ជិត​នៅក្នុង គ​.​ស​.១៩៦២ ។ ព្រះវិហារ​វត្ត​ឃ្លាំង​មាន​ខឿន ៣ ជាន់ ជា​តំណាង​ព្រះ​រតនត្រ័យ ។ ខឿន​ទី ១ មាន ខ្លោងទ្វារ​ចំនួន ៤ ឋិត​នៅ​ទិស​ទាំង ៤ មាន​រូប​យក្ស កាន់ដំបង​នៅលើ​សសរ​ខ្លោងទ្វារ​ទាំងសងខាង ។ ខាងលើ​ខ្លោងទ្វារ​មា​នរូ​បរា​ហ៊ូ​ចាប់​ច័ន្ទ​ព្រមទាំង​ក្បូរក្បាច់ រចនា​យ៉ាង​ប្រណីត ។ នៅលើ​ខឿន​ទី ២ នៅ​ទិស​ខាង លិច​និង ខាង កើតមាន​ជណ្តើរ​ពីរៗ នៅ​ទិស​ខាងត្បូង និង​ខាងជើង​ម្ខាង​មួយៗ ។ ខឿន​ទី ៣ ដែលជា ខឿន​ភ្ជាប់​នឹង​ព្រះវិហារ​មាន​ជណ្តើរ​ឡើង​ព្រះវិហារ ពីរ​នៅ​ទិស​ខាងលិច និង​ពីរ​ទៀត​នៅ ទិសខាងកើត ។ នៅ​ខាងក្នុង​ព្រះវិហារ​មាន​ព្រះ​ពុទ្ធបដិមា​ទ្រង់គ្រឿង មួយអង្គ​ធំ បិទមាស​សន្លឹក អមដោយ​ព្រះ​ពុទ្ធបដិមា​តូចៗ​ជាច្រើន​ទៀត ខ្លះ​ទ្រង់ គង់ ខ្លះ​ទ្រង់​ឈរ និង ខ្លះទៀត​ទ្រង់​គង់​ព្រះ​ភ្នែន ។ ទ្វារ និង បង្អួច​ទាំង អស់​ឆ្លាក់​ពី​ឈើ​មាន​ក្បាច់​ផ្កា​ភ្ញី​វ​ល្លិ៍ ក្បាច់​ដក​ច័ន្ទ និង រូប​ទេវតា យក្ស​ជិះ​សត្វ ពាហនៈ ជាដើម ។​ ៣.​វត្ត​សេរី​តេ​ជោ​មហា​ទប់​៖ ​ជា​វត្ត​ខ្មែរក្រោម​មួយ​បាន​កសាង នៅក្នុង​ឆ្នាំ គ​.​ស​.១៥៦៩ ឋិត​នៅក្នុង​ទី​រួម​ខេត្ត​ឃ្លាំង បើតាម​ភូមិសាស្ត្រ​រដ្ឋបាល​នៃ​រដ្ឋាភិបាល អាណានិគម​យួន ឥឡូវនេះ​វត្ត​សេរី​តេ​ជោ​មហា​ទប់ មាន​អាស័យដ្ឋាន លេខ ៧៣ B វិថី Lê Hồng Phong សង្កា​ត់ទី ៣ ខ័​ណ្ឌ​ទី ៣ ទី​រួម​ខេត្ត​ឃ្លាំង ។​ ​វត្ត​សេរី​តេ​ជោ​មហា​ទប់ គឺជារ​ម្មណី​យ​ដ្ឋា​ន​ខ្មែរក្រោម​មួយ​ដ៏​មាន​ប្រជាប្រិយភាព ព្រោះ​វត្ត​នេះ​មាន ទេសភាព​ធម្មជាតិ​ដ៏​ស្រស់ត្រកាល និង​មាន​សត្វ​ជ្រឹង​រាប់ពាន់​ក្បាល​ទំ​នៅ លើ​ទ្រនំ​ដើមឈើ​ក្នុង បរិវេណ វត្ត​យ៉ាង​កកកុញ ជាពិសេស​រូបភាព​ព្រះវិហារ​ប្រកបដោយ​ក្បូរ ក្បាច់រចនា​ខ្មែរ​យ៉ាង​ស្រស់ប្រិមប្រិយ នោះ បាន​ទាក់ទាញ​ភ្ញៀវ​ទេសចរណ៍ ចូល​ទស្សនា​កំសាន្ត​មិនតិច​ឡើយ ។​ ​បច្ចុប្បន្ននេះ បើសិនជា​យើង​ធ្វើដំណើរ​ទៅ ទស្សនា​វត្ត​សេរី​តេ​ជៅ​មហា​ទប់​នោះ យើង​មិន​បានឃើញ​ព្រះវិហារ​ទេ ព្រោះ​ព្រះវិហារ ដ៏​មាន​ចំណាស់ សម្រាប់​ព្រះសង្ឃ​ធ្វើ​សង្ឃ កម្ម​គ្រប់ពេល និង​ជា​និម្មិត​រូប នៃ​វប្បធម៌​របស់​ខ្មែរក្រោម​ដ៏​មានតម្លៃ​មួយ​នេះ ត្រូវបាន​ឆេះ ដោយ​មិនដឹង​មូលហេតុ កាលពី​រាត្រី​ថ្ងៃទី​១៥ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០០៧ កន្លងទៅនេះ ។​ ៤.​វត្ត​ប្រាសាទ​គង់​៖ ​ជា​វត្ត​ខ្មែរក្រោម​មួយ​មាន​អាយុ​ចាស់​ជាងគេ​នៅ​ខេត្ត​ឃ្លាំង គឺ​បាន​កសាង​ក្នុង​ឆ្នាំ គ​.​ស​.១២២៤ ​បច្ចុប្បន្ន វត្ត​នេះ​ឋិត​នៅក្នុង​ភូមិ​ប្រាសាទ​គង់ ឃុំ កំពង់​ដូង (Tham Đôn) ស្រុក​បាយ​ឆៅ ( Mỹ Xuyên) វត្ត​ប្រាសាទ​គង់ ត្រូវបាន​ជនជាតិ​យួន​ស្គាល់​ជា សាធារណ៍​ថា វត្ត​តាក​យង់ (Chùa Tát Giồng) ព្រោះ ជនជាតិ​យួន​គេ​មិនចេះ​និយាយ​ភាសា​ខ្មែរ ពេល​បាន​ចូលមក​រស់នៅ​ដែនដី​កម្ពុជា​ក្រោម​លើក ដំបូង​ពួកគេ​មិនបាន​ដឹង​អ្វី​ទេ​ពេល​ឃើញ​ម្ចាស់​ស្រុក​ខ្មែរក្រោម​នៅ​តំបន់​នេះ​ហៅថា វត្ត​ប្រាសាទ​គង់ ក៏ នាំគ្នា​ហៅ​តាម​ពី​ពាក្យ ប្រាសាទ​គង់​ទៅជា​សំនៀង​យួន​ថា តាក​យង់ វិញ ។​ ៥. វត្ត​សិរី​សុខុម​ស្រឡូង​៖ ​វត្ត​សិរី​សុខុម​ស្រឡូង បាន​កសាង នៅក្នុង​ឆ្នាំ គ​.​ស​.១៨១៥ នៅ​ភូមិ​ស្រឡូង ឃុំ​ជ្រោយ​ទឹម ស្រុក​បាយ​ឆៅ ។ វត្ត​នេះ ជនជាតិ​យួន និយម​ហៅថា​វត្ត​ជូ​សា​ឡូង (Chua Salon) ឬ ជួ​ចែ​ន​កេវ​(Chua Chen Kieu) មានន័យថា វត្ត​ចាន​អម្បែង ព្រោះ​ជនជាតិ​យួន​បានឃើញ​ចាន​អម្បែង​ជាច្រើន​ត្រូវបាន​បិទ​នៅតាម ជញ្ជាំង​ព្រះវិហារ​ធ្វើជា​លម្អ ។​ ​ធ្វើដំណើរ​ដល់​វត្ត​នេះ យើង​ឃើញ​មាន​ខ្លោងទ្វារ​កំពូល ៣ តាម​លំនាំ​ប្រាសាទអង្គរវត្ត មាន​ឆ្លាក់​អក្សរ ឈ្មោះ​វត្ត​ជា​ពីរ​ភាសា ថា «​វត្ត​សិរី​សុខុម​ស្រឡូង​»​និង​ជា​ភាសា​យួន​ថា ( Chùa Salon «Chén Kiểu» )​។​ ​ពេល​បាន​ចូលទៅ​ខាងក្នុង​បរិវេណ​វត្ត​យើង នឹង​បានឃើញ​នូវ​ទីធ្លា​ដ៏​ទូលាយ និង​បានរៀបចំ​យ៉ាង​មាន​សណ្តាប់ធ្នាប់ ដោយ​ព្រះសង្ឃ បាន​បោសសម្អាត និង​ថែរក្សា​ជាប្រចាំ ។ ក្រៅពី​រមណីយដ្ឋាន ដែល​បាន​រៀបរាប់​មកនេះ នៅមានរ​ម្មណី​យ​ដ្ឋា​ន​ជាច្រើន​ទៀត ជា កេរ​មរតក របស់​ដូនតា​ខ្មែរក្រោម ហើយ​ទីតាំង​ទាំងនោះ បានផ្តល់​ផលប្រយោជន៍ ទៅ​ឲ្យ​រដ្ឋាភិបាល​យួន​មួយថ្ងៃៗ មិនតិច​ទេ នូវ​ប្រាក់ចំណូល​ដែល​ទទួលបាន ពី​ភ្ញៀវ ទេសចរណ៍​បរទេស​ដែល គេ​បាន​ទៅ​កំសាន្ត ។​ ==​វិស័យ​សិក្សាអប់រំ​== ​ការសិក្សា​ជា​ភាសា​ខ្មែរ​នៅ​កម្ពុជា​ក្រោម ដែល​ព្រះសង្ឃ​ខ្មែរក្រោម​កំពុងតែ​សិក្សា​រាល់ថ្ងៃ​បាន​បន្តិចបន្តួច​នោះ មិនមែនជា​ការផ្តល់ ឲ្យ​ដោយ​រដ្ឋាភិបាល​អាណានិគម​យួន​នោះទេ​គឺ​បាន​ដោយ ការ​ខិត ខំប្រឹង ប្រែង ក្នុងការៗ​ពារ ពង្រឹងពង្រីក និង​ការលះបង់​ដ៏​ធំធេង របស់​ព្រះសង្ឃ និង​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរក្រោម​គ្រប់​កាល​ការ សិក្សា​រៀនសូត្រ អំពី​អក្សរសាស្ត្រ​ខ្មែរ​របស់​ព្រះសង្ឃ​និង​ជនជាតិដើម​ខ្មែរក្រោម នៅ​ទឹកដី​ខេត្ត​ឃ្លាំង បច្ចុប្បន្ន មាន​ពីរ​ផ្នែក​គឺ​៖ ​ទី​១៖ គឺ​សិក្សា​ផ្នែក​ធម្ម​វិន័យ​នៅតាម​វត្ត​នានា​ ​ទី​២៖ សិក្សា​ផ្នែក​បាលី​នៅ​សាលា​មធ្យមសិក្សា​បំពេញវិជ្ជា​បាលី​ភាគខាងត្បូង ខេត្ត​ឃ្លាំង ដែល​ភាសា យួន ហៅថា ( Trường Bổ Túc Văn Hóa Pali Trung Cấp Nam Bộ tỉnh Sóc Trăng ) ។​ ​ការសិក្សា​នៅតាម​វត្ត​អារាម​ផ្នែក​ធម្ម​វិន័យ​នេះ​មាន ៣ ថ្នាក់ គឺ​៖ ​ថ្នាក់ដំបូង ហៅថា «​ថ្នាក់​ត្រី​» វិញ្ញាសា​នៅក្នុង កម្មវិធីសិក្សា​មាន ៧ គឺៈ​ ពុទ្ធប្បវត្តិ ( ប្រវត្តិ​ព្រះពុទ្ធ​សមណ​គោត្ត​ម ) សាមណេរ​វី​ន័យ ( វិន័យ​របស់​សាមណេរ ) ប្រជុំ​កងធម៌ (​ថ្នាក់​ត្រី​) សរសេរ​តាម​អាន​ភាសា​ខ្មែរ​ វេយ្យាករណ៍​ភាសា​ខ្មែរ​ តែងសេចក្តី​ភាសា​ខ្មែរ និង ភាសា​យួន​ គណិត (​ថ្នាក់​ទី ៣ ភាសា​យួន​) ​ថា្នក់​ទី​ពីរ ហៅថា «​ថ្នាក់​ទោ​» កម្មវិធីសិក្សា មាន ៧ វិញ្ញ​សា គឺ​៖ អនុពុទ្ធ​ប្រវត្តិ (​ប្រវត្តិ​អគ្គ​សាវគ្គ​របស់​ព្រះពុទ្ធ​) ប្រជុំ​កងធម៌ (​ថ្នាក់​ទោ​) ព្រះ​វិន័យ​ក័​ណ្ឌ​ សរសេរ​តាម​អាន​ភាសា​ខ្មែរ​ វេយ្យាករណ៍​ភាសា​ខ្មែរ​ តែងសេចក្តី​ភាសា​ខ្មែរ និង ភាសា​យួន​ គណិត ( ថ្នាក់​ទី ៤ ភាសា​យួន ) ​ថ្នាក់​បញ្ជ​ប់ ហៅថា « ថ្នាក់​ឯក » កម្មវិធីសិក្សា​មាន ៧ វិញ្ញាសា គឺ​៖ អ​វិទូ​រេ​និទាន ( ប្រវត្តិ​ព្រះពុទ្ធ ២៥ ព្រះអង្គ ) ព្រះ​អភិធម្ម​ ព្រះ​វិន័យ​ក័​ណ្ឌ ឮ​ សរសេរ​តាម​អាន​ភាសា​ខ្មែរ​ វេយ្យាករណ៍​ភាសា​ខ្មែរ​ តែងសេចក្តី​ភាសា​ខ្មែរ និង ភាសា​យួន​ គណិត (​ថ្នាក់​ទី ៥ ភាសា​យួន​) ។​ ​ព្រះសង្ឃ​ដែល​បាន​រៀន​ចប់​ទាំង ៣ ថ្នាក់​នេះ ត្រូវបាន​មតិសាធារណៈ​ទទួលស្គាល់​ក្រៅផ្លូវការ​ថា ស្មើ នឹង​កម្រិត​បឋមសិក្សា​ផ្លូវលោក ជា​ភាសា​យួន គឺ​ថ្នាក់​ទី ៥ ។​ ​ចំណែក​ការសិក្សា​អក្សរសាស្ត្រ​ខ្មែរ​នៅ សាលា​ពេញ​វិជ្ជា​មធ្យមសិក្សា​បាលី​ភាគខាងត្បូង ដែលជា អតីត​សាលា​បាលី​ជាន់ខ្ពស់ ខេត្ត​ឃ្លាំង មាន​ទីតាំងនៅ ក្នុង​វត្ត​ឃ្លាំង ទី​រួម​ខេត្ត​ឃ្លាំង នោះ បច្ចុប្បន​គឺជា​មជ្ឈមណ្ឌល​សិក្សា​របស់​ព្រះសង្ឃ​ខ្មែរក្រោម​នៅ គ្រប់​ខេត្ត​ដែល​បាន​និមន្ត ទៅ​គង់នៅ​ដើម្បី​បន្ត​ការសិក្សា ។ កម្មវិធីសិក្សា​នៅក្នុង​សាលា​នេះ​ទូទៅ​គឺ​សិក្សា​ខាង​ផ្លូវ លោក​ជា​ភាសា​យួន ចំណែក​ភាសាបាលី និង​ភាសា ខ្មែរ គឺជា​ការសិក្សា​បន្ទាប់បន្សំ​ប​ណ្ណោះ ។ ចំពោះ​កាលបរិច្ឆេទ​នៃ​ការសិក្សា​មួយថ្ងៃ ៨ ម៉ោង ពេលព្រឹក ៤ ម៉ោង និង ពេល​ល្ងាច ៤ ម៉ោង ។ ព្រះសង្ឃ​ដែល​បាន​ចូល​សិក្សា​នៅ​សាលា​នេះ ត្រូវ​ចំណាយ ពេល ៤ ឆ្នាំ ទើបបាន​បញ្ចប់​ថ្នាក់ ហើយ​ត្រូវបាន ក្រសួង​អប់រំ​យុវជន និង បណ្តុះបណ្តាល ប្រទេស​យួន​ទទួលស្គាល់​ជា​ផ្លូវការ​ថា មាន​កម្រិត​ស្មើនឹង មធ្យមសិក្សា​ទុតិយភូមិ ( ថ្នាក់​ទី ១២ ផ្លូវលោក​ជា​ភាសា​យួន​) ។​ ព្រះវិហារវត្តឃ្លាំង ក្នុងទីរួមខេត្តឃ្លាំង ។ ព្រះវិហារវត្តឃ្លាំង ក្នុងទីរួមខេត្តឃ្លាំង ។ ​ព្រះសង្ឃ​ខ្មែរក្រោម ដែល​បាន​ចូល​សិក្សា​នៅ​សាលា​នេះ ឆ្នាំ​ដំបូង ត្រូវបាន​សិក្សា​វិញ្ញាសា​ផ្លូវលោក ជា​ភាសា​យួន នៃ​ថ្នាក់ ទី ៦ និង ទី ៧ ដូចជា វិញ្ញាសា​គណិត (Đại Số) , រូបវិទ្យា (Vật Lí) , ប្រវត្តិសាស្ត្រ​យួន ( Lịch Sử ), អក្សរ សាស្ត្រ​យួន ( Văn Học ) , ភូមិសាស្ត្រ​យួន (Địa Lí) និង គិ​មី​សាស្ត្រ (Hoá Học) ជាដើម ។ ចំណែក​ភាសាបាលី​មួយ សប្តាហ៍​សិក្សា​បាន ២ ម៉ោង​គត់ គឺ​រៀន​វិញ្ញាសា ប្រែ​លោត​ប្រយោគ​មង្គល​ត្ថ​ទីប​នី ភាគ ១ ។ វិញ្ញាសា​ភា​ខ្មែរ​ក៏​មួយ​សប្តាហ៍​រៀន​បាន ២ ម៉ោង​ដែរ គឺ​រៀន​វេយ្យាករណ៍​ខ្មែរ ។ ឈានចូល​ការសិក្សា ឆ្នាំ​ទី​ពីរ ទី​បី និង ទី​បួន កម្មវិធីសិក្សា ដូចគ្នា​នឹង​ឆ្នាំ​ដំបូង​ដែរ គ្រាប់​តែ​ឆ្នាំ​ទី​ពីរ គេ​បានដាក់​ប​ញ្ជូ​ល​វិញ្ញាសា​ផ្លូវ លោក​ជា​ភាសា​យួន ថ្នាក់​ទី ៨ និង ទី ៩ ,​ឯ​ភាសា បាលី​សមណ​សិស្ស​ត្រូវ​ប្រែ​លោត​ប្រយោគ​វិញ្ញាសា​មង្គល​ត្ថ​ទីប​នី ភាគ ២ និង ភាសា​ខ្មែរ​បន្ត​រៀន​វេ​យ្យា​ករ​ណ៏​ខ្មែរ​ដដែល ។ ចូលឆ្នាំ​ទី​បី​នៃ​ការសិក្សា​សមណ​សិស្ស ត្រូវបាន​រៀន​វិញ្ញាសា​ផ្លូវលោក ជា​ភាសា​យួន ថ្នាក់​ទី ១០ និង ទី ១១ , ឯ​ភាសាបាលី សមណ​សិស្ស​ត្រូវ​ប្រែ លោត​ប្រយោគ​វិញ្ញាសា មង្គល​ត្ថ​ទីប​នី ភាគ ៣ និង ភាសា​ខ្មែរ​ត្រូវ បានបញ្ចប់​វិញ្ញាសា​វេយ្យាករណ៍​ខ្មែរ ។ ឆ្នាំ​ទី​បួន ដែលជា​ឆ្នាំ​បញ្ចប់ ត្រូវបាន​សិក្សា​ភាសា​យួន​ថ្នាក់​ទី ១២ និង​បាលី ត្រូវបាន បញ្ចប់​កម្មវិធី ប្រែ​លោត​ប្រយោគ មង្គល​ត្ថ​ទីប​នី ភាគ ៤ (​ភាគ​បញ្ចប់​) និង វិញ្ញាសា​ភាសា​ខ្មែរ​ត្រូវ បាន​រៀន​អំពី​សិល្បៈ​តែង​កំណាព្យ ។​ ​សាលា​បំពេញវិជ្ជា​មធ្យម សិក្សា​បាលីភាគខាងត្បូង ឬ សាលា​បាលី​ជាន់ខ្ពស់​ខេត្ត​ឃ្លាំង នេះ​ត្រូវបាន​បង្កើតឡើង​ឆ្នាំ ១៩៩២ ។ បច្ចុប្បន្ន មាន​ព្រះតេជព្រះគុណ យឿ​ង ញើ​ង ព្រះចៅអធិការ​វត្ត​ព្រែក​អណ្តើក និង​ជា​ប្រធាន​សមាគម​ព្រះសង្ឃ​សាមគ្គី ស្នេហា​ជាតិ ខេត្ត​ឃ្លាំង ជា​ចាងហ្វាង ព្រះតេជព្រះគុណ តាំង ណោ ព្រះ​ចៅ​ធិ​ការ​វត្ត​ឃ្លាំង ជា​ចាងហ្វាង​រង ។​ ​សូមបញ្ជាក់ថា កាលពី​ព្រឹក​ថ្ងៃទី ០៨ ខែ​កម្ភៈ​ឆ្នាំ ២០០៧ មាន​ព្រឹត្តិការ​ណណ៍​ជា​ប្រវត្តិសាស្ត្រ មួយ​សម្រាប់​ខ្មែរក្រោម នៅ​ដើម​សតវត្សរ៍ ទី ២១ និង ដើម​សហ​វត្សរ៍​ទី ៣ នេះ ដោយមាន​សមណ សិស្ស នៃ​សាលា​នេះ​ជាង ២០០ អង្គ បាននាំគ្នា​ចេញ​ធ្វើបាតុកម្ម​ដោយ​អហិង្សា នៅមុខ​មន្ទីរ​នគរ បាល​យួន ខេត្ត​ឃ្លាំង ដើម្បី​ទាមទារ​សិទ្ធិសេរីភាព ។ ការធ្វើ​បាតុកម្ម​នោះ ត្រូវបាន​មតិសាធារណៈ​ដឹង ថា ព្រោះ​រដ្ឋាភិបាល​យួន​ហាម សមណ​សិស្ស​និមន្ត ចេញទៅ​បិណ្ឌ​បាត្រ ។ ក្រោយ​ការធ្វើ​បាតុកម្ម​នេះ មាន​សមណ​សិស្ស ៥ អង្គ ត្រូវបាន​ចាប់​ផ្សឹក​ទាំង កម្រោល និង​ដាក់ពន្ធនាគារ​រហូត មកដល់​សព្វថ្ងៃនេះ ព្រមទាំង​សមណ ជាច្រើន​អង្គ​ទៀត​ត្រូវបាន ចាប់​ផ្សឹក និង បាន​បញ្ឈប់​ការសិក្សា​ផងដែរ ។​ ​ក្រៅពី​ការសិក្សា​អក្សរសាស្ត្រ ខ្មែរ​របស់​ព្រះសង្ឃ​ផ្នែក​ធម្ម​វិន័យ និង​បាលី​នៅតាម​វត្ត​អារាម​នានា យើង​ក៏ ឃើញ មាន​ចលនា​បង្រៀន អក្សរ​ខ្មែរ​របស់​ព្រះសង្ឃ​នៅតាម​វត្ត​អារាម​នានា ដល់​កូនចៅ​ខ្មែរ ក្រោម រយៈ ពេល ៣ ខែ (​ពេល​វិស្សម​កាលពី​សាលារៀន​ជា​ភាសា យួន​) ផងដែរ ។ កុមារ​ខ្មែរក្រោម​ដែល​បាន​ចូល រៀនអក្សរ​ខ្មែរ​ដំបូង ត្រូវបាន​ព្រះសង្ឃ​បង្រៀន​ឲ្យ​ចេះ​អាន និង ចេះ​សរសេរ​សិន​។​ ​កម្មវិធី​អាន​អក្សរ​ខ្មែរ​នេះ​ត្រូវបាន​ព្រះសង្ឃ​ខ្មែរ​បង្រៀន​ឲ្យ​អាន​មាន ៣ ថ្នាក់ គឺ​ថ្នាក់​ទី ១ ប្រកប​តួអក្សរ​គ្មាន តម្រួត​ជើង ។ ថ្នាក់​ទី ២ ប្រកប​អក្សរ​តម្រួត​ជើង ហើយ​ថ្នាក់​ទាំងពីរ​នេះ​ត្រូវបាន​បន្ថែម វិញ្ញាសា សរសេរអក្សរ​ផ្ចង់ មួយទៀត ។ ថ្នាក់​ទី ៣ ត្រូវបាន​ព្រះ សង្ឃ​បង្រៀន​ឲ្យ​អាន​អត្ថបទ​និង សរសេរ​តាម​សូត្រ ជា​ភាសា​ខ្មែរ ។ ក្រៅពី​បង្រៀន​ឲ្យ​ចេះ​អាន ចេះ​សរសេរ ក៏មាន​បង្រៀន វិញ្ញាសា លេខ និង ចំណោទ ផងដែរ ។​ ==ពិធីបុណ្យ​ប្រពៃណីជាតិ និង សាសនា​== ​ពិធីបុណ្យ​ប្រពៃណីជាតិ និង សាសនា​ត្រូវ​ដូចជា​បុណ្យចូលឆ្នាំថ្មី បុណ្យ​សែនដូនតា (​បុណ្យ​ភ្ជំបិណ្ឌ​នៅ ប្រទេស​កម្ពុជា​) និង បុណ្យ​កឋិនទាន ជា ដើម ត្រូវបាន​ខ្មែរក្រោម​នៅ​កម្ពុជា​ក្រោម​ឯកភាព​ប្រារ​ព្ភ​ចំ​រដូវ​កាល​តែមួយ ។​ ​ក​_​បុណ្យ​អកអំបុក ប្រណាំងទូក ង និង​សំពះ ព្រះ​ខែ ៖ ​ចំពោះ​ពិធី​ប្រណាំងទូក ង វិញ ត្រូវបាន​ចាប់ ប្រណាំង​ពីថ្ងៃ​ទី ១២/១៣/១៤ កើត ខែកត្តិក ជា​រៀង រាល់​ឆ្នាំ ដោយមាន​ទូក ង ជាង ៤០ មកពី​វត្ត​នានា ទូទាំង​ខេត្ត ។ ពិធី​នេះ​ត្រូវបាន​រៀបចំឡើង យ៉ាង​គគ្រឹកគគ្រេង មាន​អ្នកទស្សនា​ទាំង​ខ្មែរ និង​យួន​ផង​រាប់ពាន់នាក់ មកពី​នានា​ខេត្ត​នៅ​កម្ពុជា​ក្រោម ។​ ​ចំពោះ​ពិធី​អកអំបុក និង​សំពះ​ព្រះ​ខែ​ត្រូវបាន ប្រារ​ព្ភ​ឡើងជា​រៀងរាល់ឆ្នាំ​នៅ​ថ្ងៃ ១៥ កើត ខែកត្តិក​នៅតាម​វត្ត​អារាម​និង​គេហដ្ឋាន ។​ ​ខ​_​ពិធីបុណ្យ​ចូលឆ្នាំថ្មី​និង​បុណ្យ​សែនដូនតា (​បុណ្យ​ភ្ជំបិណ្ឌ​)៖ ​ការ​ប្រារ​ព្ភ​ពិធីបុណ្យ​នេះ ត្រូវបាន​រៀបចំឡើង​តាម​កាល​វេលា​ដូចជា​នៅ​ប្រ ទេស​កម្ពុជា​ដែរ គឺ​ខ្មែរ ក្រោម​បាន​យក​ថ្ងៃ ខែ ធ្វើបុណ្យ ទៅតាម​មហាសង្ក្រាន្ត និង​ប្រតិទិន ដែល បាន​បោះ​ពុ​ម្ភ​ចេញពី​ប្រទេស​កម្ពុជា ។​ ​គ​_​បុណ្យ​កឋិនទាន​៖ ​នៅ​បណ្តា​ខេត្ត​ផ្សេងៗ ត្រូវបាន​ប្រារ​ព្ភ​ទៅតាម​ពុទ្ធានុញ្ញាត គឺអាច​ធ្វើបុណ្យ​បាន ២៩ ថ្ងៃ ចាប់ពី​ថ្ងៃ ដែល​ព្រះសង្ឃ​ចេញ​វស្សា​ទៅ ។ តែ​ចំពោះ​ខេត្ត​ឃ្លាំង​វិញ​ត្រូវបាន​រដ្ឋាភិបាល​វៀត ណា​ម​បំរាម ធ្វើ​ទៅតាម វិន័យ​ព្រះពុទ្ធសាសនា គឺ​ឲ្យ​ព្រះសង្ឃ​ខ្មែរក្រោម​ទាំង ៩១ វត្ត​ក្នុង​ខេត្ត​ប្រារ​ព្ភ​បុណ្យកឋិន​តែមួយ​ថ្ងៃ​ជាមួយ គ្នា ។​ ​បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយពី​ព្រឹត្តិការណ៍​បាតុកម្ម​របស់​សមណ​សិស្ស សាលា​មធ្យមសិក្សា​បំពេញវិជ្ជា​បាលី​ភាគ ខាងត្បូង ខេត្ត​ឃ្លាំង នៅ​ថ្ងៃទី ០៨ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០០៨ ដើម្បី​ទាមទារ​សិទ្ធិសេរីភាព​នោះមក យើង ទទួលបាន​ដំណឹង​ថា មានការ​កែប្រែ​ឲ្យ​ធ្វើ​ទៅតាម​ព្រះ​វិន័យ​នៅក្នុង​ព្រះពុទ្ធសាសនា​វិញ​ហើយ ៕​ ដោយ ថាច់ ប្រីជា គឿន l [http://preynokornews.info/geography/khleang-province/ សារព័ត៌មាន ព្រៃនគរ] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តក្រុងនៃកម្ពុជាក្រោម]] =មើលផងដែរ= {{Navbox |name = ខេត្តឃ្លាំង |title = [[ខេត្តឃ្លាំង]] [[កម្ពុជាក្រោម]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[File:Flag_of_KKF.svg|right|75px|ខ្មែរក្រោម]] |group1 = '''ទីរួមខេត្ត''' |list1 = [[ទីរួមខេត្ត]] |group2 = '''ក្រុង''' |list2 = [[ក្រុង]] |group3 = '''ស្រុក''' |list3 = [[ស្រុកអណ្តូងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកអណ្ដូងទឹក]] {{spaces|3}}[[ស្រុកខ្សា​ចំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកខ្សាចំ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកជ្រោយ ញ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកជ្រោយ ញ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកបាយ​ឆៅ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកបាយឆៅ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកកោះ​ទុង(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកោះទុង]] {{spaces|3}}[[ស្រុកកំពង់ធំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកំពង់ធំ]] {{spaces|3}}[[ស្រុក​ពងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកពងទឹក]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[ខេត្តឃ្លាំង]]​មាន [[ស្រុក]]​ចំនួន​៧ </div> }} {{Navbox |name = ខេត្តខ្មែរដែលបាត់បង់ទៅប្រទេសវៀតណាម(យួន) |title = ខ្មែរកម្ពុជាក្រោម[[កម្ពុជាក្រោម]]([[កូសាំងស៊ីន]]) |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[File:Flag_of_KKF.svg|right|75px|ខ្មែរក្រោម]] |group1 = '''រាជធានី''' |list1 = [[ក្រុងព្រៃនគរ]](ខេត្តព្រៃគ) |group2 = '''ខេត្ត''' |list2 = [[ខេត្តមាត់ជ្រូក|មាត់ជ្រូក]] {{spaces|3}}[[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] {{spaces|3}}[[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តមេ ស|មេ ស]] {{spaces|3}}[[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] {{spaces|3}}[[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] {{spaces|3}}[[ខេត្តព្រែកឫស្សី|ព្រែកឬស្សី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពាមបារាជ|ពាមបារាជ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពាម|ពាម]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពលលាវ|ពលលាវ]]{{spaces|3}}[[ខេត្តផ្សារដែក|ផ្សារដែក]] {{spaces|3}}[[ខេត្តទួលតាមោក|ទួលតាមោក]] {{spaces|3}}[[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តឃ្លាំង|ឃ្លាំង]] {{spaces|3}}[[ខេត្តចង្វា​ត្រពាំង|ចង្វាត្រពាំង]] {{spaces|3}}[[ខេត្តឈ្មោះថ្មី|ឈ្មោះថ្មី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកំពង់ឬស្សី|កំពង់ឬស្សី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកោះគង|កោះគង]]{{spaces|3}}[[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[កម្ពុជាក្រោម]]​មាន [[​ក្រុង]]ចំនួន១​ [[ខេត្ត]]​ចំនួន​២០ </div> }} a9dz3ldhpxu14vp49mlx4fk7swm9r1j 282608 282607 2022-08-19T14:44:15Z Chhen Pisey 32423 wikitext text/x-wiki {{Location map many|Vietnam | caption = <b>ប្លង់នៃខេត្តឃ្លាំង</b> | width= 500 | float= center | label1 = <b><span style="color:blue;">ខេត្តឃ្លាំង</span></b> | pos1 = rigth | mark1size = 10 | lat1_deg = 9.7 | lon1_deg = 105.9 | label2 = <b>[[កោះត្រល់]]</b> | pos2 = left | mark2size = 24 | mark2 = Flashspot.gif | lat2_deg = 10.5 | lon2_deg = 104 | label3 = <b>[[កោះត្រឡាច]]</b> |pos3= left |mark3size = 24 | mark3 = Flashspot.gif |lat3_deg = 9 |lon3_deg = 106.6 | label4 = <b>[[កម្ពុជា]]</b> | pos4 = top | mark4size = 10 | lat4_deg = 11.6 | lon4_deg = 104.95 }}​ '''ខេត្តឃ្លាំង''' ({{lang-en|'''Kleng Province}}''') '''ជា​ខេត្ត​មួយ ដែលមាន​ប្រជាជន​ខ្មែរក្រោម​ម្ចាស់​ស្រុក​រស់នៅ​កុះករ​ជាងគេ បន្ទាប់ពី​ខេត្ត​ព្រះ​ត្រពាំង​ដែល​គេ​បាន ចាត់ទុកថា​មាន​ប្រជាជន​ខ្មែរក្រោម​ប្រហែល​ជាជាង ៧០ ភាគរយនៃបណ្តាប្រជាជនទូទាំងខេត្តមាន វប្បធម៌ ប្រពៃណី ទំនៀមទម្លាប់ និង​វត្ត​អារាម ដែលជាដួងព្រលឹង​របស់​ជាតិ​ខ្មែរក្រោម នៅ​ដែនដី {{ទង់ជាតិ២|កម្ពុជាក្រោម}}។ ខេត្តនេះស្ថិតនៅតំបន់ដីសណ្តទន្លេមេគង្គ មជ្ឈមណ្ឌលនៃខេត្តឃ្លាំងគឺ ទីរួមខេត្តឃ្លាំងខេត្តឃ្លាំងមានផ្ទៃដីចំនួន ៣,២៩៨.២ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ។​ [[ឯកសារ:Chua soc trang.jpg|រូបភាពតូច|600x600ភីកសែល|ទិដ្ឋភាពវត្តឃ្លាំងដែលជាវត្តអារាមខ្មែរដ៏ចំណាស់ត្រូវបានកសាងឡើងនៅពាក់កណ្តាលសតវត្សរ៍ទី១៦ ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅ [[ទីរួមខេត្តឃ្លាំង]] [[ខេត្តឃ្លាំង]] ដែនដីនៃ[[កម្ពុជាក្រោម]]]] សឺនសុរីយាអាប់រស្មីបន្តវិគីភីឌា។ ==ទីតាំង​ភូមិសាស្ត្រ​== ​ខេត្ត​ឃ្លាំង​ជា​ខេត្ត​មួយ នៅ​ដែនដី​កម្ពុជា​ក្រោម មានព្រំប្រទល់ * ខាងជើង ជាប់​ព្រំប្រទល់នឹង​ [[ខេត្តព្រែកឬស្សី]] * ទិសនិរតី​ជាប់ ព្រំប្រទល់នឹង​ [[ខេត្តពលលាវ]] * ទិសឥសាន​ជាប់​ព្រំប្រទល់នឹង​ [[ខេត្តព្រះត្រពាំង]] * ​ខាងត្បូង​ជាប់​ជាមួយនឹង [[​សមុទ្រចិន|ឈូងសមុទ្រ​ចិនខាងត្បូង]] ។​ ==ភោគផល​ធម្មជាតិ​== ​ផ្ទៃដី​សរុប​រួមមាន 3.223 Km2 ផ្ទៃដី​កសិកម្ម 249.088 ha ផ្ទៃដី​ធ្វើស្រែ 188.067 ha ផ្ទៃដី​សម្រាប់ ឈើ​ឧស្សាហកម្ម​សរុប 20.815 ha ផ្ទៃដី​សម្រាប់​ឈើ ប្រណីត 40.206 ha ផ្ទៃដី​ជលផល​មាន 41.382 ha ផ្ទៃដី​ដែលជា​ព្រៃ 16.015 ha និង ផ្ទៃដី​ជា​ព្រែក ទន្លេ បឹងបួ​មាន 72 Km2. ។​ ==ប្រជាជន​ (​ព័ត៌មាន​ផ្លូវការ​របស់​រដ្ឋាភិបាល​យួន​)== ​សរុប​ប្រជាជន​ទូទាំង​ខេត្ត​មាន 1.191.300 នាក់​ក្នុងនោះ ប្រុស​មាន​ចំនួន 580.642 នាក់ , ស្រី​ចំនួន 610.658 នាក់ ។ បណ្តា​ស្ថិតិ ប្រជាជន​ខាងលើ​ក្នុងនោះ​ប្រជាជន​យួន (Kinh) មាន​ចំនួន ៦៤ % ,​ខ្មែរក្រោម មាន​ចំនួន ២៨ % ,​ប្រជាជន​ចិន មាន ៨ % ។​ ==រដ្ឋបាល​​== {{pagename}} ('''{{lang-en|Kleng Province}}''') ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅ [[ប្រទេសកម្ពុជា]] [[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]។ ​ខេត្ត​ឃ្លាំង​បច្ចុប្បន្ន រដ្ឋាភិបាល​អាណានិគម បក្ស​ក​ម្មុយ​និ​ស្ត​យួន បាន​បែង​ចែកជា ៨ ស្រុក និង ខ័​ណ្ឌ ក្នុងខេត្តនេះមាន ៧ស្រុក ឃុំ និង ភូមិ÷ {| class="wikitable" ! colspan="4"|'''{{pagename}}''' |- !លេខរៀង !! ឈ្មោះស្រុកជាអក្សរខ្មែរ !! ឈ្មោះស្រុកជាអក្សរឡាតាំង !!ឈ្មោះស្រុកជាអក្សរយួន |- |១ |[[ស្រុកអណ្តូងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកអណ្ដូងទឹក]] |Andong Tuk District |Long Phu |- |២ |[[ស្រុកខ្សា​ចំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកខ្សាចំ]] |Khsaa Cham District |Ke Sach |- |៣ |[[ស្រុកជ្រោយ ញ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកជ្រោយ ញ]] |Chroy Nh District |Vinh Chau |- |៤ |[[ស្រុកបាយ​ឆៅ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកបាយឆៅ]] |Bay Chaw District |My Xuyen |- |៥ |[[ស្រុកកោះ​ទុង(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកោះទុង]] |Koh Tung District |Cu Lao Dung |- |៦ |[[ស្រុកកំពង់ធំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកំពង់ធំ]] |Kampong Thom District |My Tu |- |៧ |[[ស្រុក​ពងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកពងទឹក]] |Pongtuk District |Thanh Tri |- |៨ |[[ស្រុកព្រែកគយ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកព្រែកគយ]] |Prekkol District |Tran De |} ​ក្នុង​បណ្តា​ស្រុក និង ខ័​ណ្ឌ​ទាំង ៨ ខាងលើ នោះ​មាន ១០ ឃុំ​/​សង្កាត់​, ១០ ទីរួមស្រុក និង ៨៤ ភូមិ ។ ( ប្រភព Bao Can Tho ជា​ភាសា យួន ) [[ឯកសារ:Du-lich-soc-trang-chua-khleang-25.jpg|thumb|right|600px|ព្រះវិហារវត្តឃ្លាំង ក្នុងទីរួមខេត្តឃ្លាំង ។]]បន្ត ==​វត្ត ព្រះពុទ្ធសាសនា​ខ្មែរក្រោម== ១.​វត្ត​ខ្មែរ​មាន​ចំនួន ៩២ វត្ត *ក្នុងនោះ​រួមមាន​៖ **​ទី​រួម​ខេត្ត​ឃ្លាំង មាន ០៧ វត្ត​ **​ស្រុកអណ្តូងទឹក មាន ១៤ វត្ត​ **​ស្រុកខ្សាច់ មាន ០៦ វត្ត​ **ស្រុកជ្រោយ ញ មាន ២១ វត្ត​ **ស្រុកបាយ​ឆៅ មាន ១៨ វត្ត​ **ស្រុកកំពង់ធំ មាន ១៦ វត្ត​ **ស្រុកពងទឹក មាន ០៩ វត្ត​ **ស្រុកកោះ​ទុង មាន ០១ វត្ត​ *​សាលាឆទាន មាន ៣២ ។​ ==​រ​ម្មណី​យ​ដ្ឋា​ន​វប្បធម៌​ខ្មែរក្រោម== ១.​វិទ្យាស្ថាន​ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ​រង​បានក្លាយ ទៅជា​សារមន្ទីរ​ជនជាតិខ្មែរ​ខេត្ត​ឃ្លាំង​៖ ​មាន​ទីតាំង​ឋិត​នៅ​ខាងត្បូង​វត្ត​ឃ្លាំង ទី​រួម​ខេត្ត ឃ្លាំង គឺជា​ស្ថាបត្យកម្ម​មួយ​ដែល​បាន​កសាងឡើង តាមរបៀបរ​ចនាប​ទ្ម​ខ្មែរ ។​ ​សារមន្ទីរ​នេះ កាលពីមុន​ត្រូវបាន​គេ​ស្គាល់​ជា សាធារណៈ​ថា វិទ្យាស្ថាន​ពុទ្ធ​សាសន បណ្ឌិត្យ​រង នៅ​ដែនដី​កម្ពុជា​ក្រោម ត្រូវបាន សម្តេច នរោត្តម សីហនុ យាង​ទៅ​សម្ភោ​ធ កាលពី​ឆ្នាំ ១៩៤២ ។​ ​ក្រោយពី​បារាំង​បានប្រគល់​កម្ពុជា​ក្រោម ទៅ​ឲ្យ​រដ្ឋាភិបាល​យួន​ធ្វើ​អាណានិគម​បន្ត​លើ​ខ្មែរ ក្រោម​នៅ​ថ្ងៃទី ០៤ ខែ មិថុនា ឆ្នាំ ១៩៤៩ នោះមក ទំនាក់ទំនង​រវាង ខ្មែរក្រោម នឹង ព្រះរាជាណាចក្រ កម្ពុជា​ត្រូវបាន​យួន​កាត់ផ្តាច់​បន្តិច​ម្តងៗ ។ កត្តា​នេះហើយ បានធ្វើ​ឲ្យ​វិទ្យាស្ថាន​ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ​រង បញ្ឈប់​ដំណើរការ ។ ក្រោយមក​ត្រូវបាន​មេដឹកនាំ​ខ្មែរក្រោម​ក្នុង​កង​ជួរ​នៃ​រដ្ឋាភិបាល បក្សកុម្មុយនិស្ត​យួន​សំណូមពរ​ឲ្យ​ដាក់​វិទ្យាស្ថាន​នេះ ធ្វើជា​សារមន្ទីរ​ជន ជាតិខ្មែរ​ខេត្ត​ឃ្លាំង​វិញ ដើម្បី​រក្សាទុក​នូវ​កេរដំណែល​ដូនតា ខ្មែរក្រោម គ្រប់​ជំនាន់ មានដូចជា សាស្ត្រា​ស្លឹករឹត សំលៀក បំពាក់​ខ្មែរ ពី​បុរាណ ផ្ទះ​ខ្មែរ​សម័យបុរាណ វត្ត​អារាម និង​វង់​ភ្លេងខ្មែរ​ជាដើម​។​ ​បាន​ចូល​ទស្សនា​សារមន្ទីរ​នេះ យើង​នឹង​បាន ជ្រាប និង បាន​យល់​ពី​ជីវភាព​, របៀបរបប នៃ​ការ​រស់ នៅ​របស់​ជនជាតិដើម ខ្មែរក្រោម នៅ​ខេត្ត​ឃ្លាំង ។​ ២.​វត្ត​ឃ្លាំង​ ​វត្ត​ឃ្លាំង គឺជា​មជ្ឈមណ្ឌល​ព្រះពុទ្ធសាសនា​និង វប្បធម៌​ខ្មែរក្រោម​មួយ ក្នុងចំណោម​វត្ត​ខ្មែរក្រោម​ទាំង ៩១ វត្ត នៅ​ខេត្ត​ឃ្លាំង ដែលមាន​ទីតាំង​ឋិត​ចំ កណ្តាល​ទី​រួម​ខេត្ត ។​ ​វត្ត​នេះ បាន​កសាង​កាលពី គ​.​ស​. ១៥៣៣ ដោយ​លោក​ចៅហ្វាយខេត្ត​ឈ្មោះ ពញា​តាត ដែល​បាន​តែងតាំងឡើង​ដោយ ព្រះបាទ​អង្គ​ច័ន្ទ (១៥១៦-១៥៦៦) ។ នៅ​ផ្នែក​ខាងជើង​ទី​រួម ខេត្ត​មាន​ដី​ផ្នោ ធំ​មួយកន្លែង​ដែល ពញា​តាត និង ប្រជាជន​ខ្មែរក្រោម បានសម្រេច​កសាង​វត្ត​មួយ​នៅលើ​ផ្ទៃដី ៤ ហិច​តា ឲ្យ​ឈ្មោះថា «​វត្ត​ឃ្លាំង​» ។ បន្ទាប់មក ពញា​តាត និង ប្រជា​ពល រដ្ឋ​ខ្មែរក្រោម បាន​និមន្ត​ព្រះតេជព្រះគុណ ព្រះនាម សុខ ព្រះ​ជន្មាយុ ៦១ ព្រះវស្សា ដែល​សាង ផ្នួស​បាន ៤០ ព្រះវស្សា ហើយ​មានកំណើត​គង់នៅ​វត្ត ហ្លួង​បាសាក់ ស្រុក​បាយ​ឆៅ ខេត្ត​ឃ្លាំង មក​ធ្វើ ជា ព្រះចៅអធិការ ដំបូងបង្អស់​នៅ​វត្ត​នេះ ។​ ​នៅពេល​សង់​ព្រះវិហារ ព្រះសង្ឃ​បាន​ឲ្យ​ជីក​ស្រះ ៣ គឺ ស្រះ​ទី ១ ឋិត​នៅ​ទិសឦសាន ស្រះ​ទី ២ ឋិត​នៅ​ទិសខាងកើត និង ស្រះ​ទី ៣ ឋិត​នៅ​ទិសអាគ្នេយ៍ ដើម្បី​យក​អាចម៍ដី​មក​ធ្វើ​ខឿន​ព្រះវិហារ​នោះ ។ ស្រះ​ទិសខាងកើត​ត្រូវបាន​លុប​ជិត​នៅក្នុង គ​.​ស​.១៩៦២ ។ ព្រះវិហារ​វត្ត​ឃ្លាំង​មាន​ខឿន ៣ ជាន់ ជា​តំណាង​ព្រះ​រតនត្រ័យ ។ ខឿន​ទី ១ មាន ខ្លោងទ្វារ​ចំនួន ៤ ឋិត​នៅ​ទិស​ទាំង ៤ មាន​រូប​យក្ស កាន់ដំបង​នៅលើ​សសរ​ខ្លោងទ្វារ​ទាំងសងខាង ។ ខាងលើ​ខ្លោងទ្វារ​មា​នរូ​បរា​ហ៊ូ​ចាប់​ច័ន្ទ​ព្រមទាំង​ក្បូរក្បាច់ រចនា​យ៉ាង​ប្រណីត ។ នៅលើ​ខឿន​ទី ២ នៅ​ទិស​ខាង លិច​និង ខាង កើតមាន​ជណ្តើរ​ពីរៗ នៅ​ទិស​ខាងត្បូង និង​ខាងជើង​ម្ខាង​មួយៗ ។ ខឿន​ទី ៣ ដែលជា ខឿន​ភ្ជាប់​នឹង​ព្រះវិហារ​មាន​ជណ្តើរ​ឡើង​ព្រះវិហារ ពីរ​នៅ​ទិស​ខាងលិច និង​ពីរ​ទៀត​នៅ ទិសខាងកើត ។ នៅ​ខាងក្នុង​ព្រះវិហារ​មាន​ព្រះ​ពុទ្ធបដិមា​ទ្រង់គ្រឿង មួយអង្គ​ធំ បិទមាស​សន្លឹក អមដោយ​ព្រះ​ពុទ្ធបដិមា​តូចៗ​ជាច្រើន​ទៀត ខ្លះ​ទ្រង់ គង់ ខ្លះ​ទ្រង់​ឈរ និង ខ្លះទៀត​ទ្រង់​គង់​ព្រះ​ភ្នែន ។ ទ្វារ និង បង្អួច​ទាំង អស់​ឆ្លាក់​ពី​ឈើ​មាន​ក្បាច់​ផ្កា​ភ្ញី​វ​ល្លិ៍ ក្បាច់​ដក​ច័ន្ទ និង រូប​ទេវតា យក្ស​ជិះ​សត្វ ពាហនៈ ជាដើម ។​ ៣.​វត្ត​សេរី​តេ​ជោ​មហា​ទប់​៖ ​ជា​វត្ត​ខ្មែរក្រោម​មួយ​បាន​កសាង នៅក្នុង​ឆ្នាំ គ​.​ស​.១៥៦៩ ឋិត​នៅក្នុង​ទី​រួម​ខេត្ត​ឃ្លាំង បើតាម​ភូមិសាស្ត្រ​រដ្ឋបាល​នៃ​រដ្ឋាភិបាល អាណានិគម​យួន ឥឡូវនេះ​វត្ត​សេរី​តេ​ជោ​មហា​ទប់ មាន​អាស័យដ្ឋាន លេខ ៧៣ B វិថី Lê Hồng Phong សង្កា​ត់ទី ៣ ខ័​ណ្ឌ​ទី ៣ ទី​រួម​ខេត្ត​ឃ្លាំង ។​ ​វត្ត​សេរី​តេ​ជោ​មហា​ទប់ គឺជារ​ម្មណី​យ​ដ្ឋា​ន​ខ្មែរក្រោម​មួយ​ដ៏​មាន​ប្រជាប្រិយភាព ព្រោះ​វត្ត​នេះ​មាន ទេសភាព​ធម្មជាតិ​ដ៏​ស្រស់ត្រកាល និង​មាន​សត្វ​ជ្រឹង​រាប់ពាន់​ក្បាល​ទំ​នៅ លើ​ទ្រនំ​ដើមឈើ​ក្នុង បរិវេណ វត្ត​យ៉ាង​កកកុញ ជាពិសេស​រូបភាព​ព្រះវិហារ​ប្រកបដោយ​ក្បូរ ក្បាច់រចនា​ខ្មែរ​យ៉ាង​ស្រស់ប្រិមប្រិយ នោះ បាន​ទាក់ទាញ​ភ្ញៀវ​ទេសចរណ៍ ចូល​ទស្សនា​កំសាន្ត​មិនតិច​ឡើយ ។​ ​បច្ចុប្បន្ននេះ បើសិនជា​យើង​ធ្វើដំណើរ​ទៅ ទស្សនា​វត្ត​សេរី​តេ​ជៅ​មហា​ទប់​នោះ យើង​មិន​បានឃើញ​ព្រះវិហារ​ទេ ព្រោះ​ព្រះវិហារ ដ៏​មាន​ចំណាស់ សម្រាប់​ព្រះសង្ឃ​ធ្វើ​សង្ឃ កម្ម​គ្រប់ពេល និង​ជា​និម្មិត​រូប នៃ​វប្បធម៌​របស់​ខ្មែរក្រោម​ដ៏​មានតម្លៃ​មួយ​នេះ ត្រូវបាន​ឆេះ ដោយ​មិនដឹង​មូលហេតុ កាលពី​រាត្រី​ថ្ងៃទី​១៥ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០០៧ កន្លងទៅនេះ ។​ ៤.​វត្ត​ប្រាសាទ​គង់​៖ ​ជា​វត្ត​ខ្មែរក្រោម​មួយ​មាន​អាយុ​ចាស់​ជាងគេ​នៅ​ខេត្ត​ឃ្លាំង គឺ​បាន​កសាង​ក្នុង​ឆ្នាំ គ​.​ស​.១២២៤ ​បច្ចុប្បន្ន វត្ត​នេះ​ឋិត​នៅក្នុង​ភូមិ​ប្រាសាទ​គង់ ឃុំ កំពង់​ដូង (Tham Đôn) ស្រុក​បាយ​ឆៅ ( Mỹ Xuyên) វត្ត​ប្រាសាទ​គង់ ត្រូវបាន​ជនជាតិ​យួន​ស្គាល់​ជា សាធារណ៍​ថា វត្ត​តាក​យង់ (Chùa Tát Giồng) ព្រោះ ជនជាតិ​យួន​គេ​មិនចេះ​និយាយ​ភាសា​ខ្មែរ ពេល​បាន​ចូលមក​រស់នៅ​ដែនដី​កម្ពុជា​ក្រោម​លើក ដំបូង​ពួកគេ​មិនបាន​ដឹង​អ្វី​ទេ​ពេល​ឃើញ​ម្ចាស់​ស្រុក​ខ្មែរក្រោម​នៅ​តំបន់​នេះ​ហៅថា វត្ត​ប្រាសាទ​គង់ ក៏ នាំគ្នា​ហៅ​តាម​ពី​ពាក្យ ប្រាសាទ​គង់​ទៅជា​សំនៀង​យួន​ថា តាក​យង់ វិញ ។​ ៥. វត្ត​សិរី​សុខុម​ស្រឡូង​៖ ​វត្ត​សិរី​សុខុម​ស្រឡូង បាន​កសាង នៅក្នុង​ឆ្នាំ គ​.​ស​.១៨១៥ នៅ​ភូមិ​ស្រឡូង ឃុំ​ជ្រោយ​ទឹម ស្រុក​បាយ​ឆៅ ។ វត្ត​នេះ ជនជាតិ​យួន និយម​ហៅថា​វត្ត​ជូ​សា​ឡូង (Chua Salon) ឬ ជួ​ចែ​ន​កេវ​(Chua Chen Kieu) មានន័យថា វត្ត​ចាន​អម្បែង ព្រោះ​ជនជាតិ​យួន​បានឃើញ​ចាន​អម្បែង​ជាច្រើន​ត្រូវបាន​បិទ​នៅតាម ជញ្ជាំង​ព្រះវិហារ​ធ្វើជា​លម្អ ។​ ​ធ្វើដំណើរ​ដល់​វត្ត​នេះ យើង​ឃើញ​មាន​ខ្លោងទ្វារ​កំពូល ៣ តាម​លំនាំ​ប្រាសាទអង្គរវត្ត មាន​ឆ្លាក់​អក្សរ ឈ្មោះ​វត្ត​ជា​ពីរ​ភាសា ថា «​វត្ត​សិរី​សុខុម​ស្រឡូង​»​និង​ជា​ភាសា​យួន​ថា ( Chùa Salon «Chén Kiểu» )​។​ ​ពេល​បាន​ចូលទៅ​ខាងក្នុង​បរិវេណ​វត្ត​យើង នឹង​បានឃើញ​នូវ​ទីធ្លា​ដ៏​ទូលាយ និង​បានរៀបចំ​យ៉ាង​មាន​សណ្តាប់ធ្នាប់ ដោយ​ព្រះសង្ឃ បាន​បោសសម្អាត និង​ថែរក្សា​ជាប្រចាំ ។ ក្រៅពី​រមណីយដ្ឋាន ដែល​បាន​រៀបរាប់​មកនេះ នៅមានរ​ម្មណី​យ​ដ្ឋា​ន​ជាច្រើន​ទៀត ជា កេរ​មរតក របស់​ដូនតា​ខ្មែរក្រោម ហើយ​ទីតាំង​ទាំងនោះ បានផ្តល់​ផលប្រយោជន៍ ទៅ​ឲ្យ​រដ្ឋាភិបាល​យួន​មួយថ្ងៃៗ មិនតិច​ទេ នូវ​ប្រាក់ចំណូល​ដែល​ទទួលបាន ពី​ភ្ញៀវ ទេសចរណ៍​បរទេស​ដែល គេ​បាន​ទៅ​កំសាន្ត ។​ ==​វិស័យ​សិក្សាអប់រំ​== ​ការសិក្សា​ជា​ភាសា​ខ្មែរ​នៅ​កម្ពុជា​ក្រោម ដែល​ព្រះសង្ឃ​ខ្មែរក្រោម​កំពុងតែ​សិក្សា​រាល់ថ្ងៃ​បាន​បន្តិចបន្តួច​នោះ មិនមែនជា​ការផ្តល់ ឲ្យ​ដោយ​រដ្ឋាភិបាល​អាណានិគម​យួន​នោះទេ​គឺ​បាន​ដោយ ការ​ខិត ខំប្រឹង ប្រែង ក្នុងការៗ​ពារ ពង្រឹងពង្រីក និង​ការលះបង់​ដ៏​ធំធេង របស់​ព្រះសង្ឃ និង​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរក្រោម​គ្រប់​កាល​ការ សិក្សា​រៀនសូត្រ អំពី​អក្សរសាស្ត្រ​ខ្មែរ​របស់​ព្រះសង្ឃ​និង​ជនជាតិដើម​ខ្មែរក្រោម នៅ​ទឹកដី​ខេត្ត​ឃ្លាំង បច្ចុប្បន្ន មាន​ពីរ​ផ្នែក​គឺ​៖ ​ទី​១៖ គឺ​សិក្សា​ផ្នែក​ធម្ម​វិន័យ​នៅតាម​វត្ត​នានា​ ​ទី​២៖ សិក្សា​ផ្នែក​បាលី​នៅ​សាលា​មធ្យមសិក្សា​បំពេញវិជ្ជា​បាលី​ភាគខាងត្បូង ខេត្ត​ឃ្លាំង ដែល​ភាសា យួន ហៅថា ( Trường Bổ Túc Văn Hóa Pali Trung Cấp Nam Bộ tỉnh Sóc Trăng ) ។​ ​ការសិក្សា​នៅតាម​វត្ត​អារាម​ផ្នែក​ធម្ម​វិន័យ​នេះ​មាន ៣ ថ្នាក់ គឺ​៖ ​ថ្នាក់ដំបូង ហៅថា «​ថ្នាក់​ត្រី​» វិញ្ញាសា​នៅក្នុង កម្មវិធីសិក្សា​មាន ៧ គឺៈ​ ពុទ្ធប្បវត្តិ ( ប្រវត្តិ​ព្រះពុទ្ធ​សមណ​គោត្ត​ម ) សាមណេរ​វី​ន័យ ( វិន័យ​របស់​សាមណេរ ) ប្រជុំ​កងធម៌ (​ថ្នាក់​ត្រី​) សរសេរ​តាម​អាន​ភាសា​ខ្មែរ​ វេយ្យាករណ៍​ភាសា​ខ្មែរ​ តែងសេចក្តី​ភាសា​ខ្មែរ និង ភាសា​យួន​ គណិត (​ថ្នាក់​ទី ៣ ភាសា​យួន​) ​ថា្នក់​ទី​ពីរ ហៅថា «​ថ្នាក់​ទោ​» កម្មវិធីសិក្សា មាន ៧ វិញ្ញ​សា គឺ​៖ អនុពុទ្ធ​ប្រវត្តិ (​ប្រវត្តិ​អគ្គ​សាវគ្គ​របស់​ព្រះពុទ្ធ​) ប្រជុំ​កងធម៌ (​ថ្នាក់​ទោ​) ព្រះ​វិន័យ​ក័​ណ្ឌ​ សរសេរ​តាម​អាន​ភាសា​ខ្មែរ​ វេយ្យាករណ៍​ភាសា​ខ្មែរ​ តែងសេចក្តី​ភាសា​ខ្មែរ និង ភាសា​យួន​ គណិត ( ថ្នាក់​ទី ៤ ភាសា​យួន ) ​ថ្នាក់​បញ្ជ​ប់ ហៅថា « ថ្នាក់​ឯក » កម្មវិធីសិក្សា​មាន ៧ វិញ្ញាសា គឺ​៖ អ​វិទូ​រេ​និទាន ( ប្រវត្តិ​ព្រះពុទ្ធ ២៥ ព្រះអង្គ ) ព្រះ​អភិធម្ម​ ព្រះ​វិន័យ​ក័​ណ្ឌ ឮ​ សរសេរ​តាម​អាន​ភាសា​ខ្មែរ​ វេយ្យាករណ៍​ភាសា​ខ្មែរ​ តែងសេចក្តី​ភាសា​ខ្មែរ និង ភាសា​យួន​ គណិត (​ថ្នាក់​ទី ៥ ភាសា​យួន​) ។​ ​ព្រះសង្ឃ​ដែល​បាន​រៀន​ចប់​ទាំង ៣ ថ្នាក់​នេះ ត្រូវបាន​មតិសាធារណៈ​ទទួលស្គាល់​ក្រៅផ្លូវការ​ថា ស្មើ នឹង​កម្រិត​បឋមសិក្សា​ផ្លូវលោក ជា​ភាសា​យួន គឺ​ថ្នាក់​ទី ៥ ។​ ​ចំណែក​ការសិក្សា​អក្សរសាស្ត្រ​ខ្មែរ​នៅ សាលា​ពេញ​វិជ្ជា​មធ្យមសិក្សា​បាលី​ភាគខាងត្បូង ដែលជា អតីត​សាលា​បាលី​ជាន់ខ្ពស់ ខេត្ត​ឃ្លាំង មាន​ទីតាំងនៅ ក្នុង​វត្ត​ឃ្លាំង ទី​រួម​ខេត្ត​ឃ្លាំង នោះ បច្ចុប្បន​គឺជា​មជ្ឈមណ្ឌល​សិក្សា​របស់​ព្រះសង្ឃ​ខ្មែរក្រោម​នៅ គ្រប់​ខេត្ត​ដែល​បាន​និមន្ត ទៅ​គង់នៅ​ដើម្បី​បន្ត​ការសិក្សា ។ កម្មវិធីសិក្សា​នៅក្នុង​សាលា​នេះ​ទូទៅ​គឺ​សិក្សា​ខាង​ផ្លូវ លោក​ជា​ភាសា​យួន ចំណែក​ភាសាបាលី និង​ភាសា ខ្មែរ គឺជា​ការសិក្សា​បន្ទាប់បន្សំ​ប​ណ្ណោះ ។ ចំពោះ​កាលបរិច្ឆេទ​នៃ​ការសិក្សា​មួយថ្ងៃ ៨ ម៉ោង ពេលព្រឹក ៤ ម៉ោង និង ពេល​ល្ងាច ៤ ម៉ោង ។ ព្រះសង្ឃ​ដែល​បាន​ចូល​សិក្សា​នៅ​សាលា​នេះ ត្រូវ​ចំណាយ ពេល ៤ ឆ្នាំ ទើបបាន​បញ្ចប់​ថ្នាក់ ហើយ​ត្រូវបាន ក្រសួង​អប់រំ​យុវជន និង បណ្តុះបណ្តាល ប្រទេស​យួន​ទទួលស្គាល់​ជា​ផ្លូវការ​ថា មាន​កម្រិត​ស្មើនឹង មធ្យមសិក្សា​ទុតិយភូមិ ( ថ្នាក់​ទី ១២ ផ្លូវលោក​ជា​ភាសា​យួន​) ។​ ព្រះវិហារវត្តឃ្លាំង ក្នុងទីរួមខេត្តឃ្លាំង ។ ព្រះវិហារវត្តឃ្លាំង ក្នុងទីរួមខេត្តឃ្លាំង ។ ​ព្រះសង្ឃ​ខ្មែរក្រោម ដែល​បាន​ចូល​សិក្សា​នៅ​សាលា​នេះ ឆ្នាំ​ដំបូង ត្រូវបាន​សិក្សា​វិញ្ញាសា​ផ្លូវលោក ជា​ភាសា​យួន នៃ​ថ្នាក់ ទី ៦ និង ទី ៧ ដូចជា វិញ្ញាសា​គណិត (Đại Số) , រូបវិទ្យា (Vật Lí) , ប្រវត្តិសាស្ត្រ​យួន ( Lịch Sử ), អក្សរ សាស្ត្រ​យួន ( Văn Học ) , ភូមិសាស្ត្រ​យួន (Địa Lí) និង គិ​មី​សាស្ត្រ (Hoá Học) ជាដើម ។ ចំណែក​ភាសាបាលី​មួយ សប្តាហ៍​សិក្សា​បាន ២ ម៉ោង​គត់ គឺ​រៀន​វិញ្ញាសា ប្រែ​លោត​ប្រយោគ​មង្គល​ត្ថ​ទីប​នី ភាគ ១ ។ វិញ្ញាសា​ភា​ខ្មែរ​ក៏​មួយ​សប្តាហ៍​រៀន​បាន ២ ម៉ោង​ដែរ គឺ​រៀន​វេយ្យាករណ៍​ខ្មែរ ។ ឈានចូល​ការសិក្សា ឆ្នាំ​ទី​ពីរ ទី​បី និង ទី​បួន កម្មវិធីសិក្សា ដូចគ្នា​នឹង​ឆ្នាំ​ដំបូង​ដែរ គ្រាប់​តែ​ឆ្នាំ​ទី​ពីរ គេ​បានដាក់​ប​ញ្ជូ​ល​វិញ្ញាសា​ផ្លូវ លោក​ជា​ភាសា​យួន ថ្នាក់​ទី ៨ និង ទី ៩ ,​ឯ​ភាសា បាលី​សមណ​សិស្ស​ត្រូវ​ប្រែ​លោត​ប្រយោគ​វិញ្ញាសា​មង្គល​ត្ថ​ទីប​នី ភាគ ២ និង ភាសា​ខ្មែរ​បន្ត​រៀន​វេ​យ្យា​ករ​ណ៏​ខ្មែរ​ដដែល ។ ចូលឆ្នាំ​ទី​បី​នៃ​ការសិក្សា​សមណ​សិស្ស ត្រូវបាន​រៀន​វិញ្ញាសា​ផ្លូវលោក ជា​ភាសា​យួន ថ្នាក់​ទី ១០ និង ទី ១១ , ឯ​ភាសាបាលី សមណ​សិស្ស​ត្រូវ​ប្រែ លោត​ប្រយោគ​វិញ្ញាសា មង្គល​ត្ថ​ទីប​នី ភាគ ៣ និង ភាសា​ខ្មែរ​ត្រូវ បានបញ្ចប់​វិញ្ញាសា​វេយ្យាករណ៍​ខ្មែរ ។ ឆ្នាំ​ទី​បួន ដែលជា​ឆ្នាំ​បញ្ចប់ ត្រូវបាន​សិក្សា​ភាសា​យួន​ថ្នាក់​ទី ១២ និង​បាលី ត្រូវបាន បញ្ចប់​កម្មវិធី ប្រែ​លោត​ប្រយោគ មង្គល​ត្ថ​ទីប​នី ភាគ ៤ (​ភាគ​បញ្ចប់​) និង វិញ្ញាសា​ភាសា​ខ្មែរ​ត្រូវ បាន​រៀន​អំពី​សិល្បៈ​តែង​កំណាព្យ ។​ ​សាលា​បំពេញវិជ្ជា​មធ្យម សិក្សា​បាលីភាគខាងត្បូង ឬ សាលា​បាលី​ជាន់ខ្ពស់​ខេត្ត​ឃ្លាំង នេះ​ត្រូវបាន​បង្កើតឡើង​ឆ្នាំ ១៩៩២ ។ បច្ចុប្បន្ន មាន​ព្រះតេជព្រះគុណ យឿ​ង ញើ​ង ព្រះចៅអធិការ​វត្ត​ព្រែក​អណ្តើក និង​ជា​ប្រធាន​សមាគម​ព្រះសង្ឃ​សាមគ្គី ស្នេហា​ជាតិ ខេត្ត​ឃ្លាំង ជា​ចាងហ្វាង ព្រះតេជព្រះគុណ តាំង ណោ ព្រះ​ចៅ​ធិ​ការ​វត្ត​ឃ្លាំង ជា​ចាងហ្វាង​រង ។​ ​សូមបញ្ជាក់ថា កាលពី​ព្រឹក​ថ្ងៃទី ០៨ ខែ​កម្ភៈ​ឆ្នាំ ២០០៧ មាន​ព្រឹត្តិការ​ណណ៍​ជា​ប្រវត្តិសាស្ត្រ មួយ​សម្រាប់​ខ្មែរក្រោម នៅ​ដើម​សតវត្សរ៍ ទី ២១ និង ដើម​សហ​វត្សរ៍​ទី ៣ នេះ ដោយមាន​សមណ សិស្ស នៃ​សាលា​នេះ​ជាង ២០០ អង្គ បាននាំគ្នា​ចេញ​ធ្វើបាតុកម្ម​ដោយ​អហិង្សា នៅមុខ​មន្ទីរ​នគរ បាល​យួន ខេត្ត​ឃ្លាំង ដើម្បី​ទាមទារ​សិទ្ធិសេរីភាព ។ ការធ្វើ​បាតុកម្ម​នោះ ត្រូវបាន​មតិសាធារណៈ​ដឹង ថា ព្រោះ​រដ្ឋាភិបាល​យួន​ហាម សមណ​សិស្ស​និមន្ត ចេញទៅ​បិណ្ឌ​បាត្រ ។ ក្រោយ​ការធ្វើ​បាតុកម្ម​នេះ មាន​សមណ​សិស្ស ៥ អង្គ ត្រូវបាន​ចាប់​ផ្សឹក​ទាំង កម្រោល និង​ដាក់ពន្ធនាគារ​រហូត មកដល់​សព្វថ្ងៃនេះ ព្រមទាំង​សមណ ជាច្រើន​អង្គ​ទៀត​ត្រូវបាន ចាប់​ផ្សឹក និង បាន​បញ្ឈប់​ការសិក្សា​ផងដែរ ។​ ​ក្រៅពី​ការសិក្សា​អក្សរសាស្ត្រ ខ្មែរ​របស់​ព្រះសង្ឃ​ផ្នែក​ធម្ម​វិន័យ និង​បាលី​នៅតាម​វត្ត​អារាម​នានា យើង​ក៏ ឃើញ មាន​ចលនា​បង្រៀន អក្សរ​ខ្មែរ​របស់​ព្រះសង្ឃ​នៅតាម​វត្ត​អារាម​នានា ដល់​កូនចៅ​ខ្មែរ ក្រោម រយៈ ពេល ៣ ខែ (​ពេល​វិស្សម​កាលពី​សាលារៀន​ជា​ភាសា យួន​) ផងដែរ ។ កុមារ​ខ្មែរក្រោម​ដែល​បាន​ចូល រៀនអក្សរ​ខ្មែរ​ដំបូង ត្រូវបាន​ព្រះសង្ឃ​បង្រៀន​ឲ្យ​ចេះ​អាន និង ចេះ​សរសេរ​សិន​។​ ​កម្មវិធី​អាន​អក្សរ​ខ្មែរ​នេះ​ត្រូវបាន​ព្រះសង្ឃ​ខ្មែរ​បង្រៀន​ឲ្យ​អាន​មាន ៣ ថ្នាក់ គឺ​ថ្នាក់​ទី ១ ប្រកប​តួអក្សរ​គ្មាន តម្រួត​ជើង ។ ថ្នាក់​ទី ២ ប្រកប​អក្សរ​តម្រួត​ជើង ហើយ​ថ្នាក់​ទាំងពីរ​នេះ​ត្រូវបាន​បន្ថែម វិញ្ញាសា សរសេរអក្សរ​ផ្ចង់ មួយទៀត ។ ថ្នាក់​ទី ៣ ត្រូវបាន​ព្រះ សង្ឃ​បង្រៀន​ឲ្យ​អាន​អត្ថបទ​និង សរសេរ​តាម​សូត្រ ជា​ភាសា​ខ្មែរ ។ ក្រៅពី​បង្រៀន​ឲ្យ​ចេះ​អាន ចេះ​សរសេរ ក៏មាន​បង្រៀន វិញ្ញាសា លេខ និង ចំណោទ ផងដែរ ។​ ==ពិធីបុណ្យ​ប្រពៃណីជាតិ និង សាសនា​== ​ពិធីបុណ្យ​ប្រពៃណីជាតិ និង សាសនា​ត្រូវ​ដូចជា​បុណ្យចូលឆ្នាំថ្មី បុណ្យ​សែនដូនតា (​បុណ្យ​ភ្ជំបិណ្ឌ​នៅ ប្រទេស​កម្ពុជា​) និង បុណ្យ​កឋិនទាន ជា ដើម ត្រូវបាន​ខ្មែរក្រោម​នៅ​កម្ពុជា​ក្រោម​ឯកភាព​ប្រារ​ព្ភ​ចំ​រដូវ​កាល​តែមួយ ។​ ​ក​_​បុណ្យ​អកអំបុក ប្រណាំងទូក ង និង​សំពះ ព្រះ​ខែ ៖ ​ចំពោះ​ពិធី​ប្រណាំងទូក ង វិញ ត្រូវបាន​ចាប់ ប្រណាំង​ពីថ្ងៃ​ទី ១២/១៣/១៤ កើត ខែកត្តិក ជា​រៀង រាល់​ឆ្នាំ ដោយមាន​ទូក ង ជាង ៤០ មកពី​វត្ត​នានា ទូទាំង​ខេត្ត ។ ពិធី​នេះ​ត្រូវបាន​រៀបចំឡើង យ៉ាង​គគ្រឹកគគ្រេង មាន​អ្នកទស្សនា​ទាំង​ខ្មែរ និង​យួន​ផង​រាប់ពាន់នាក់ មកពី​នានា​ខេត្ត​នៅ​កម្ពុជា​ក្រោម ។​ ​ចំពោះ​ពិធី​អកអំបុក និង​សំពះ​ព្រះ​ខែ​ត្រូវបាន ប្រារ​ព្ភ​ឡើងជា​រៀងរាល់ឆ្នាំ​នៅ​ថ្ងៃ ១៥ កើត ខែកត្តិក​នៅតាម​វត្ត​អារាម​និង​គេហដ្ឋាន ។​ ​ខ​_​ពិធីបុណ្យ​ចូលឆ្នាំថ្មី​និង​បុណ្យ​សែនដូនតា (​បុណ្យ​ភ្ជំបិណ្ឌ​)៖ ​ការ​ប្រារ​ព្ភ​ពិធីបុណ្យ​នេះ ត្រូវបាន​រៀបចំឡើង​តាម​កាល​វេលា​ដូចជា​នៅ​ប្រ ទេស​កម្ពុជា​ដែរ គឺ​ខ្មែរ ក្រោម​បាន​យក​ថ្ងៃ ខែ ធ្វើបុណ្យ ទៅតាម​មហាសង្ក្រាន្ត និង​ប្រតិទិន ដែល បាន​បោះ​ពុ​ម្ភ​ចេញពី​ប្រទេស​កម្ពុជា ។​ ​គ​_​បុណ្យ​កឋិនទាន​៖ ​នៅ​បណ្តា​ខេត្ត​ផ្សេងៗ ត្រូវបាន​ប្រារ​ព្ភ​ទៅតាម​ពុទ្ធានុញ្ញាត គឺអាច​ធ្វើបុណ្យ​បាន ២៩ ថ្ងៃ ចាប់ពី​ថ្ងៃ ដែល​ព្រះសង្ឃ​ចេញ​វស្សា​ទៅ ។ តែ​ចំពោះ​ខេត្ត​ឃ្លាំង​វិញ​ត្រូវបាន​រដ្ឋាភិបាល​វៀត ណា​ម​បំរាម ធ្វើ​ទៅតាម វិន័យ​ព្រះពុទ្ធសាសនា គឺ​ឲ្យ​ព្រះសង្ឃ​ខ្មែរក្រោម​ទាំង ៩១ វត្ត​ក្នុង​ខេត្ត​ប្រារ​ព្ភ​បុណ្យកឋិន​តែមួយ​ថ្ងៃ​ជាមួយ គ្នា ។​ ​បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយពី​ព្រឹត្តិការណ៍​បាតុកម្ម​របស់​សមណ​សិស្ស សាលា​មធ្យមសិក្សា​បំពេញវិជ្ជា​បាលី​ភាគ ខាងត្បូង ខេត្ត​ឃ្លាំង នៅ​ថ្ងៃទី ០៨ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០០៨ ដើម្បី​ទាមទារ​សិទ្ធិសេរីភាព​នោះមក យើង ទទួលបាន​ដំណឹង​ថា មានការ​កែប្រែ​ឲ្យ​ធ្វើ​ទៅតាម​ព្រះ​វិន័យ​នៅក្នុង​ព្រះពុទ្ធសាសនា​វិញ​ហើយ ៕​ ដោយ ថាច់ ប្រីជា គឿន l [http://preynokornews.info/geography/khleang-province/ សារព័ត៌មាន ព្រៃនគរ] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តក្រុងនៃកម្ពុជាក្រោម]] =មើលផងដែរ= {{Navbox |name = ខេត្តឃ្លាំង |title = [[ខេត្តឃ្លាំង]] [[កម្ពុជាក្រោម]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[File:Flag_of_KKF.svg|right|75px|ខ្មែរក្រោម]] |group1 = '''ទីរួមខេត្ត''' |list1 = [[ទីរួមខេត្ត]] |group2 = '''ក្រុង''' |list2 = [[ក្រុង]] |group3 = '''ស្រុក''' |list3 = [[ស្រុកអណ្តូងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកអណ្ដូងទឹក]] {{spaces|3}}[[ស្រុកខ្សា​ចំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកខ្សាចំ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកជ្រោយ ញ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកជ្រោយ ញ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកបាយ​ឆៅ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកបាយឆៅ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកកោះ​ទុង(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកោះទុង]] {{spaces|3}}[[ស្រុកកំពង់ធំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកំពង់ធំ]] {{spaces|3}}[[ស្រុក​ពងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកពងទឹក]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[ខេត្តឃ្លាំង]]​មាន [[ស្រុក]]​ចំនួន​៧ </div> }} {{Navbox |name = ខេត្តខ្មែរដែលបាត់បង់ទៅប្រទេសវៀតណាម(យួន) |title = ខ្មែរកម្ពុជាក្រោម[[កម្ពុជាក្រោម]]([[កូសាំងស៊ីន]]) |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[File:Flag_of_KKF.svg|right|75px|ខ្មែរក្រោម]] |group1 = '''រាជធានី''' |list1 = [[ក្រុងព្រៃនគរ]](ខេត្តព្រៃគ) |group2 = '''ខេត្ត''' |list2 = [[ខេត្តមាត់ជ្រូក|មាត់ជ្រូក]] {{spaces|3}}[[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] {{spaces|3}}[[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តមេ ស|មេ ស]] {{spaces|3}}[[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] {{spaces|3}}[[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] {{spaces|3}}[[ខេត្តព្រែកឫស្សី|ព្រែកឬស្សី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពាមបារាជ|ពាមបារាជ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពាម|ពាម]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពលលាវ|ពលលាវ]]{{spaces|3}}[[ខេត្តផ្សារដែក|ផ្សារដែក]] {{spaces|3}}[[ខេត្តទួលតាមោក|ទួលតាមោក]] {{spaces|3}}[[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តឃ្លាំង|ឃ្លាំង]] {{spaces|3}}[[ខេត្តចង្វា​ត្រពាំង|ចង្វាត្រពាំង]] {{spaces|3}}[[ខេត្តឈ្មោះថ្មី|ឈ្មោះថ្មី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកំពង់ឬស្សី|កំពង់ឬស្សី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកោះគង|កោះគង]]{{spaces|3}}[[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[កម្ពុជាក្រោម]]​មាន [[​ក្រុង]]ចំនួន១​ [[ខេត្ត]]​ចំនួន​២០ </div> }} gt6gw3g5i626q5ag78kgb9bo1gkvq2m 282609 282608 2022-08-19T14:45:08Z Chhen Pisey 32423 wikitext text/x-wiki {{Location map many|Vietnam | caption = <b>ប្លង់នៃខេត្តឃ្លាំង</b> | width= 500 | float= center | label1 = <b><span style="color:blue;">ខេត្តឃ្លាំង</span></b> | pos1 = rigth | mark1size = 10 | lat1_deg = 9.7 | lon1_deg = 105.9 | label2 = <b>[[កោះត្រល់]]</b> | pos2 = left | mark2size = 24 | mark2 = Flashspot.gif | lat2_deg = 10.5 | lon2_deg = 104 | label3 = <b>[[កោះត្រឡាច]]</b> |pos3= left |mark3size = 24 | mark3 = Flashspot.gif |lat3_deg = 9 |lon3_deg = 106.6 | label4 = <b>[[កម្ពុជា]]</b> | pos4 = top | mark4size = 10 | lat4_deg = 11.6 | lon4_deg = 104.95 }}​ '''ខេត្តឃ្លាំង''' ({{lang-en|'''Kleng Province}}) ជា​ខេត្ត​មួយ ដែលមាន​ប្រជាជន​ខ្មែរក្រោម​ម្ចាស់​ស្រុក​រស់នៅ​កុះករ​ជាងគេ បន្ទាប់ពី​ខេត្ត​ព្រះ​ត្រពាំង​ដែល​គេ​បាន ចាត់ទុកថា​មាន​ប្រជាជន​ខ្មែរក្រោម​ប្រហែល​ជាជាង ៧០ ភាគរយនៃបណ្តាប្រជាជនទូទាំងខេត្តមាន វប្បធម៌ ប្រពៃណី ទំនៀមទម្លាប់ និង​វត្ត​អារាម ដែលជាដួងព្រលឹង​របស់​ជាតិ​ខ្មែរក្រោម នៅ​ដែនដី {{ទង់ជាតិ២|កម្ពុជាក្រោម}}។ ខេត្តនេះស្ថិតនៅតំបន់ដីសណ្តទន្លេមេគង្គ មជ្ឈមណ្ឌលនៃខេត្តឃ្លាំងគឺ ទីរួមខេត្តឃ្លាំងខេត្តឃ្លាំងមានផ្ទៃដីចំនួន ៣,២៩៨.២ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ។​ [[ឯកសារ:Chua soc trang.jpg|រូបភាពតូច|600x600ភីកសែល|ទិដ្ឋភាពវត្តឃ្លាំងដែលជាវត្តអារាមខ្មែរដ៏ចំណាស់ត្រូវបានកសាងឡើងនៅពាក់កណ្តាលសតវត្សរ៍ទី១៦ ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅ [[ទីរួមខេត្តឃ្លាំង]] [[ខេត្តឃ្លាំង]] ដែនដីនៃ[[កម្ពុជាក្រោម]]]] សឺនសុរីយាអាប់រស្មីបន្តវិគីភីឌា។ ==ទីតាំង​ភូមិសាស្ត្រ​== ​ខេត្ត​ឃ្លាំង​ជា​ខេត្ត​មួយ នៅ​ដែនដី​កម្ពុជា​ក្រោម មានព្រំប្រទល់ * ខាងជើង ជាប់​ព្រំប្រទល់នឹង​ [[ខេត្តព្រែកឬស្សី]] * ទិសនិរតី​ជាប់ ព្រំប្រទល់នឹង​ [[ខេត្តពលលាវ]] * ទិសឥសាន​ជាប់​ព្រំប្រទល់នឹង​ [[ខេត្តព្រះត្រពាំង]] * ​ខាងត្បូង​ជាប់​ជាមួយនឹង [[​សមុទ្រចិន|ឈូងសមុទ្រ​ចិនខាងត្បូង]] ។​ ==ភោគផល​ធម្មជាតិ​== ​ផ្ទៃដី​សរុប​រួមមាន 3.223 Km2 ផ្ទៃដី​កសិកម្ម 249.088 ha ផ្ទៃដី​ធ្វើស្រែ 188.067 ha ផ្ទៃដី​សម្រាប់ ឈើ​ឧស្សាហកម្ម​សរុប 20.815 ha ផ្ទៃដី​សម្រាប់​ឈើ ប្រណីត 40.206 ha ផ្ទៃដី​ជលផល​មាន 41.382 ha ផ្ទៃដី​ដែលជា​ព្រៃ 16.015 ha និង ផ្ទៃដី​ជា​ព្រែក ទន្លេ បឹងបួ​មាន 72 Km2. ។​ ==ប្រជាជន​ (​ព័ត៌មាន​ផ្លូវការ​របស់​រដ្ឋាភិបាល​យួន​)== ​សរុប​ប្រជាជន​ទូទាំង​ខេត្ត​មាន 1.191.300 នាក់​ក្នុងនោះ ប្រុស​មាន​ចំនួន 580.642 នាក់ , ស្រី​ចំនួន 610.658 នាក់ ។ បណ្តា​ស្ថិតិ ប្រជាជន​ខាងលើ​ក្នុងនោះ​ប្រជាជន​យួន (Kinh) មាន​ចំនួន ៦៤ % ,​ខ្មែរក្រោម មាន​ចំនួន ២៨ % ,​ប្រជាជន​ចិន មាន ៨ % ។​ ==រដ្ឋបាល​​== {{pagename}} ('''{{lang-en|Kleng Province}}''') ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅ [[ប្រទេសកម្ពុជា]] [[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]។ ​ខេត្ត​ឃ្លាំង​បច្ចុប្បន្ន រដ្ឋាភិបាល​អាណានិគម បក្ស​ក​ម្មុយ​និ​ស្ត​យួន បាន​បែង​ចែកជា ៨ ស្រុក និង ខ័​ណ្ឌ ក្នុងខេត្តនេះមាន ៧ស្រុក ឃុំ និង ភូមិ÷ {| class="wikitable" ! colspan="4"|'''{{pagename}}''' |- !លេខរៀង !! ឈ្មោះស្រុកជាអក្សរខ្មែរ !! ឈ្មោះស្រុកជាអក្សរឡាតាំង !!ឈ្មោះស្រុកជាអក្សរយួន |- |១ |[[ស្រុកអណ្តូងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកអណ្ដូងទឹក]] |Andong Tuk District |Long Phu |- |២ |[[ស្រុកខ្សា​ចំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកខ្សាចំ]] |Khsaa Cham District |Ke Sach |- |៣ |[[ស្រុកជ្រោយ ញ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកជ្រោយ ញ]] |Chroy Nh District |Vinh Chau |- |៤ |[[ស្រុកបាយ​ឆៅ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកបាយឆៅ]] |Bay Chaw District |My Xuyen |- |៥ |[[ស្រុកកោះ​ទុង(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកោះទុង]] |Koh Tung District |Cu Lao Dung |- |៦ |[[ស្រុកកំពង់ធំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកំពង់ធំ]] |Kampong Thom District |My Tu |- |៧ |[[ស្រុក​ពងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកពងទឹក]] |Pongtuk District |Thanh Tri |- |៨ |[[ស្រុកព្រែកគយ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកព្រែកគយ]] |Prekkol District |Tran De |} ​ក្នុង​បណ្តា​ស្រុក និង ខ័​ណ្ឌ​ទាំង ៨ ខាងលើ នោះ​មាន ១០ ឃុំ​/​សង្កាត់​, ១០ ទីរួមស្រុក និង ៨៤ ភូមិ ។ ( ប្រភព Bao Can Tho ជា​ភាសា យួន ) [[ឯកសារ:Du-lich-soc-trang-chua-khleang-25.jpg|thumb|right|600px|ព្រះវិហារវត្តឃ្លាំង ក្នុងទីរួមខេត្តឃ្លាំង ។]]បន្ត ==​វត្ត ព្រះពុទ្ធសាសនា​ខ្មែរក្រោម== ១.​វត្ត​ខ្មែរ​មាន​ចំនួន ៩២ វត្ត *ក្នុងនោះ​រួមមាន​៖ **​ទី​រួម​ខេត្ត​ឃ្លាំង មាន ០៧ វត្ត​ **​ស្រុកអណ្តូងទឹក មាន ១៤ វត្ត​ **​ស្រុកខ្សាច់ មាន ០៦ វត្ត​ **ស្រុកជ្រោយ ញ មាន ២១ វត្ត​ **ស្រុកបាយ​ឆៅ មាន ១៨ វត្ត​ **ស្រុកកំពង់ធំ មាន ១៦ វត្ត​ **ស្រុកពងទឹក មាន ០៩ វត្ត​ **ស្រុកកោះ​ទុង មាន ០១ វត្ត​ *​សាលាឆទាន មាន ៣២ ។​ ==​រ​ម្មណី​យ​ដ្ឋា​ន​វប្បធម៌​ខ្មែរក្រោម== ១.​វិទ្យាស្ថាន​ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ​រង​បានក្លាយ ទៅជា​សារមន្ទីរ​ជនជាតិខ្មែរ​ខេត្ត​ឃ្លាំង​៖ ​មាន​ទីតាំង​ឋិត​នៅ​ខាងត្បូង​វត្ត​ឃ្លាំង ទី​រួម​ខេត្ត ឃ្លាំង គឺជា​ស្ថាបត្យកម្ម​មួយ​ដែល​បាន​កសាងឡើង តាមរបៀបរ​ចនាប​ទ្ម​ខ្មែរ ។​ ​សារមន្ទីរ​នេះ កាលពីមុន​ត្រូវបាន​គេ​ស្គាល់​ជា សាធារណៈ​ថា វិទ្យាស្ថាន​ពុទ្ធ​សាសន បណ្ឌិត្យ​រង នៅ​ដែនដី​កម្ពុជា​ក្រោម ត្រូវបាន សម្តេច នរោត្តម សីហនុ យាង​ទៅ​សម្ភោ​ធ កាលពី​ឆ្នាំ ១៩៤២ ។​ ​ក្រោយពី​បារាំង​បានប្រគល់​កម្ពុជា​ក្រោម ទៅ​ឲ្យ​រដ្ឋាភិបាល​យួន​ធ្វើ​អាណានិគម​បន្ត​លើ​ខ្មែរ ក្រោម​នៅ​ថ្ងៃទី ០៤ ខែ មិថុនា ឆ្នាំ ១៩៤៩ នោះមក ទំនាក់ទំនង​រវាង ខ្មែរក្រោម នឹង ព្រះរាជាណាចក្រ កម្ពុជា​ត្រូវបាន​យួន​កាត់ផ្តាច់​បន្តិច​ម្តងៗ ។ កត្តា​នេះហើយ បានធ្វើ​ឲ្យ​វិទ្យាស្ថាន​ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ​រង បញ្ឈប់​ដំណើរការ ។ ក្រោយមក​ត្រូវបាន​មេដឹកនាំ​ខ្មែរក្រោម​ក្នុង​កង​ជួរ​នៃ​រដ្ឋាភិបាល បក្សកុម្មុយនិស្ត​យួន​សំណូមពរ​ឲ្យ​ដាក់​វិទ្យាស្ថាន​នេះ ធ្វើជា​សារមន្ទីរ​ជន ជាតិខ្មែរ​ខេត្ត​ឃ្លាំង​វិញ ដើម្បី​រក្សាទុក​នូវ​កេរដំណែល​ដូនតា ខ្មែរក្រោម គ្រប់​ជំនាន់ មានដូចជា សាស្ត្រា​ស្លឹករឹត សំលៀក បំពាក់​ខ្មែរ ពី​បុរាណ ផ្ទះ​ខ្មែរ​សម័យបុរាណ វត្ត​អារាម និង​វង់​ភ្លេងខ្មែរ​ជាដើម​។​ ​បាន​ចូល​ទស្សនា​សារមន្ទីរ​នេះ យើង​នឹង​បាន ជ្រាប និង បាន​យល់​ពី​ជីវភាព​, របៀបរបប នៃ​ការ​រស់ នៅ​របស់​ជនជាតិដើម ខ្មែរក្រោម នៅ​ខេត្ត​ឃ្លាំង ។​ ២.​វត្ត​ឃ្លាំង​ ​វត្ត​ឃ្លាំង គឺជា​មជ្ឈមណ្ឌល​ព្រះពុទ្ធសាសនា​និង វប្បធម៌​ខ្មែរក្រោម​មួយ ក្នុងចំណោម​វត្ត​ខ្មែរក្រោម​ទាំង ៩១ វត្ត នៅ​ខេត្ត​ឃ្លាំង ដែលមាន​ទីតាំង​ឋិត​ចំ កណ្តាល​ទី​រួម​ខេត្ត ។​ ​វត្ត​នេះ បាន​កសាង​កាលពី គ​.​ស​. ១៥៣៣ ដោយ​លោក​ចៅហ្វាយខេត្ត​ឈ្មោះ ពញា​តាត ដែល​បាន​តែងតាំងឡើង​ដោយ ព្រះបាទ​អង្គ​ច័ន្ទ (១៥១៦-១៥៦៦) ។ នៅ​ផ្នែក​ខាងជើង​ទី​រួម ខេត្ត​មាន​ដី​ផ្នោ ធំ​មួយកន្លែង​ដែល ពញា​តាត និង ប្រជាជន​ខ្មែរក្រោម បានសម្រេច​កសាង​វត្ត​មួយ​នៅលើ​ផ្ទៃដី ៤ ហិច​តា ឲ្យ​ឈ្មោះថា «​វត្ត​ឃ្លាំង​» ។ បន្ទាប់មក ពញា​តាត និង ប្រជា​ពល រដ្ឋ​ខ្មែរក្រោម បាន​និមន្ត​ព្រះតេជព្រះគុណ ព្រះនាម សុខ ព្រះ​ជន្មាយុ ៦១ ព្រះវស្សា ដែល​សាង ផ្នួស​បាន ៤០ ព្រះវស្សា ហើយ​មានកំណើត​គង់នៅ​វត្ត ហ្លួង​បាសាក់ ស្រុក​បាយ​ឆៅ ខេត្ត​ឃ្លាំង មក​ធ្វើ ជា ព្រះចៅអធិការ ដំបូងបង្អស់​នៅ​វត្ត​នេះ ។​ ​នៅពេល​សង់​ព្រះវិហារ ព្រះសង្ឃ​បាន​ឲ្យ​ជីក​ស្រះ ៣ គឺ ស្រះ​ទី ១ ឋិត​នៅ​ទិសឦសាន ស្រះ​ទី ២ ឋិត​នៅ​ទិសខាងកើត និង ស្រះ​ទី ៣ ឋិត​នៅ​ទិសអាគ្នេយ៍ ដើម្បី​យក​អាចម៍ដី​មក​ធ្វើ​ខឿន​ព្រះវិហារ​នោះ ។ ស្រះ​ទិសខាងកើត​ត្រូវបាន​លុប​ជិត​នៅក្នុង គ​.​ស​.១៩៦២ ។ ព្រះវិហារ​វត្ត​ឃ្លាំង​មាន​ខឿន ៣ ជាន់ ជា​តំណាង​ព្រះ​រតនត្រ័យ ។ ខឿន​ទី ១ មាន ខ្លោងទ្វារ​ចំនួន ៤ ឋិត​នៅ​ទិស​ទាំង ៤ មាន​រូប​យក្ស កាន់ដំបង​នៅលើ​សសរ​ខ្លោងទ្វារ​ទាំងសងខាង ។ ខាងលើ​ខ្លោងទ្វារ​មា​នរូ​បរា​ហ៊ូ​ចាប់​ច័ន្ទ​ព្រមទាំង​ក្បូរក្បាច់ រចនា​យ៉ាង​ប្រណីត ។ នៅលើ​ខឿន​ទី ២ នៅ​ទិស​ខាង លិច​និង ខាង កើតមាន​ជណ្តើរ​ពីរៗ នៅ​ទិស​ខាងត្បូង និង​ខាងជើង​ម្ខាង​មួយៗ ។ ខឿន​ទី ៣ ដែលជា ខឿន​ភ្ជាប់​នឹង​ព្រះវិហារ​មាន​ជណ្តើរ​ឡើង​ព្រះវិហារ ពីរ​នៅ​ទិស​ខាងលិច និង​ពីរ​ទៀត​នៅ ទិសខាងកើត ។ នៅ​ខាងក្នុង​ព្រះវិហារ​មាន​ព្រះ​ពុទ្ធបដិមា​ទ្រង់គ្រឿង មួយអង្គ​ធំ បិទមាស​សន្លឹក អមដោយ​ព្រះ​ពុទ្ធបដិមា​តូចៗ​ជាច្រើន​ទៀត ខ្លះ​ទ្រង់ គង់ ខ្លះ​ទ្រង់​ឈរ និង ខ្លះទៀត​ទ្រង់​គង់​ព្រះ​ភ្នែន ។ ទ្វារ និង បង្អួច​ទាំង អស់​ឆ្លាក់​ពី​ឈើ​មាន​ក្បាច់​ផ្កា​ភ្ញី​វ​ល្លិ៍ ក្បាច់​ដក​ច័ន្ទ និង រូប​ទេវតា យក្ស​ជិះ​សត្វ ពាហនៈ ជាដើម ។​ ៣.​វត្ត​សេរី​តេ​ជោ​មហា​ទប់​៖ ​ជា​វត្ត​ខ្មែរក្រោម​មួយ​បាន​កសាង នៅក្នុង​ឆ្នាំ គ​.​ស​.១៥៦៩ ឋិត​នៅក្នុង​ទី​រួម​ខេត្ត​ឃ្លាំង បើតាម​ភូមិសាស្ត្រ​រដ្ឋបាល​នៃ​រដ្ឋាភិបាល អាណានិគម​យួន ឥឡូវនេះ​វត្ត​សេរី​តេ​ជោ​មហា​ទប់ មាន​អាស័យដ្ឋាន លេខ ៧៣ B វិថី Lê Hồng Phong សង្កា​ត់ទី ៣ ខ័​ណ្ឌ​ទី ៣ ទី​រួម​ខេត្ត​ឃ្លាំង ។​ ​វត្ត​សេរី​តេ​ជោ​មហា​ទប់ គឺជារ​ម្មណី​យ​ដ្ឋា​ន​ខ្មែរក្រោម​មួយ​ដ៏​មាន​ប្រជាប្រិយភាព ព្រោះ​វត្ត​នេះ​មាន ទេសភាព​ធម្មជាតិ​ដ៏​ស្រស់ត្រកាល និង​មាន​សត្វ​ជ្រឹង​រាប់ពាន់​ក្បាល​ទំ​នៅ លើ​ទ្រនំ​ដើមឈើ​ក្នុង បរិវេណ វត្ត​យ៉ាង​កកកុញ ជាពិសេស​រូបភាព​ព្រះវិហារ​ប្រកបដោយ​ក្បូរ ក្បាច់រចនា​ខ្មែរ​យ៉ាង​ស្រស់ប្រិមប្រិយ នោះ បាន​ទាក់ទាញ​ភ្ញៀវ​ទេសចរណ៍ ចូល​ទស្សនា​កំសាន្ត​មិនតិច​ឡើយ ។​ ​បច្ចុប្បន្ននេះ បើសិនជា​យើង​ធ្វើដំណើរ​ទៅ ទស្សនា​វត្ត​សេរី​តេ​ជៅ​មហា​ទប់​នោះ យើង​មិន​បានឃើញ​ព្រះវិហារ​ទេ ព្រោះ​ព្រះវិហារ ដ៏​មាន​ចំណាស់ សម្រាប់​ព្រះសង្ឃ​ធ្វើ​សង្ឃ កម្ម​គ្រប់ពេល និង​ជា​និម្មិត​រូប នៃ​វប្បធម៌​របស់​ខ្មែរក្រោម​ដ៏​មានតម្លៃ​មួយ​នេះ ត្រូវបាន​ឆេះ ដោយ​មិនដឹង​មូលហេតុ កាលពី​រាត្រី​ថ្ងៃទី​១៥ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០០៧ កន្លងទៅនេះ ។​ ៤.​វត្ត​ប្រាសាទ​គង់​៖ ​ជា​វត្ត​ខ្មែរក្រោម​មួយ​មាន​អាយុ​ចាស់​ជាងគេ​នៅ​ខេត្ត​ឃ្លាំង គឺ​បាន​កសាង​ក្នុង​ឆ្នាំ គ​.​ស​.១២២៤ ​បច្ចុប្បន្ន វត្ត​នេះ​ឋិត​នៅក្នុង​ភូមិ​ប្រាសាទ​គង់ ឃុំ កំពង់​ដូង (Tham Đôn) ស្រុក​បាយ​ឆៅ ( Mỹ Xuyên) វត្ត​ប្រាសាទ​គង់ ត្រូវបាន​ជនជាតិ​យួន​ស្គាល់​ជា សាធារណ៍​ថា វត្ត​តាក​យង់ (Chùa Tát Giồng) ព្រោះ ជនជាតិ​យួន​គេ​មិនចេះ​និយាយ​ភាសា​ខ្មែរ ពេល​បាន​ចូលមក​រស់នៅ​ដែនដី​កម្ពុជា​ក្រោម​លើក ដំបូង​ពួកគេ​មិនបាន​ដឹង​អ្វី​ទេ​ពេល​ឃើញ​ម្ចាស់​ស្រុក​ខ្មែរក្រោម​នៅ​តំបន់​នេះ​ហៅថា វត្ត​ប្រាសាទ​គង់ ក៏ នាំគ្នា​ហៅ​តាម​ពី​ពាក្យ ប្រាសាទ​គង់​ទៅជា​សំនៀង​យួន​ថា តាក​យង់ វិញ ។​ ៥. វត្ត​សិរី​សុខុម​ស្រឡូង​៖ ​វត្ត​សិរី​សុខុម​ស្រឡូង បាន​កសាង នៅក្នុង​ឆ្នាំ គ​.​ស​.១៨១៥ នៅ​ភូមិ​ស្រឡូង ឃុំ​ជ្រោយ​ទឹម ស្រុក​បាយ​ឆៅ ។ វត្ត​នេះ ជនជាតិ​យួន និយម​ហៅថា​វត្ត​ជូ​សា​ឡូង (Chua Salon) ឬ ជួ​ចែ​ន​កេវ​(Chua Chen Kieu) មានន័យថា វត្ត​ចាន​អម្បែង ព្រោះ​ជនជាតិ​យួន​បានឃើញ​ចាន​អម្បែង​ជាច្រើន​ត្រូវបាន​បិទ​នៅតាម ជញ្ជាំង​ព្រះវិហារ​ធ្វើជា​លម្អ ។​ ​ធ្វើដំណើរ​ដល់​វត្ត​នេះ យើង​ឃើញ​មាន​ខ្លោងទ្វារ​កំពូល ៣ តាម​លំនាំ​ប្រាសាទអង្គរវត្ត មាន​ឆ្លាក់​អក្សរ ឈ្មោះ​វត្ត​ជា​ពីរ​ភាសា ថា «​វត្ត​សិរី​សុខុម​ស្រឡូង​»​និង​ជា​ភាសា​យួន​ថា ( Chùa Salon «Chén Kiểu» )​។​ ​ពេល​បាន​ចូលទៅ​ខាងក្នុង​បរិវេណ​វត្ត​យើង នឹង​បានឃើញ​នូវ​ទីធ្លា​ដ៏​ទូលាយ និង​បានរៀបចំ​យ៉ាង​មាន​សណ្តាប់ធ្នាប់ ដោយ​ព្រះសង្ឃ បាន​បោសសម្អាត និង​ថែរក្សា​ជាប្រចាំ ។ ក្រៅពី​រមណីយដ្ឋាន ដែល​បាន​រៀបរាប់​មកនេះ នៅមានរ​ម្មណី​យ​ដ្ឋា​ន​ជាច្រើន​ទៀត ជា កេរ​មរតក របស់​ដូនតា​ខ្មែរក្រោម ហើយ​ទីតាំង​ទាំងនោះ បានផ្តល់​ផលប្រយោជន៍ ទៅ​ឲ្យ​រដ្ឋាភិបាល​យួន​មួយថ្ងៃៗ មិនតិច​ទេ នូវ​ប្រាក់ចំណូល​ដែល​ទទួលបាន ពី​ភ្ញៀវ ទេសចរណ៍​បរទេស​ដែល គេ​បាន​ទៅ​កំសាន្ត ។​ ==​វិស័យ​សិក្សាអប់រំ​== ​ការសិក្សា​ជា​ភាសា​ខ្មែរ​នៅ​កម្ពុជា​ក្រោម ដែល​ព្រះសង្ឃ​ខ្មែរក្រោម​កំពុងតែ​សិក្សា​រាល់ថ្ងៃ​បាន​បន្តិចបន្តួច​នោះ មិនមែនជា​ការផ្តល់ ឲ្យ​ដោយ​រដ្ឋាភិបាល​អាណានិគម​យួន​នោះទេ​គឺ​បាន​ដោយ ការ​ខិត ខំប្រឹង ប្រែង ក្នុងការៗ​ពារ ពង្រឹងពង្រីក និង​ការលះបង់​ដ៏​ធំធេង របស់​ព្រះសង្ឃ និង​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរក្រោម​គ្រប់​កាល​ការ សិក្សា​រៀនសូត្រ អំពី​អក្សរសាស្ត្រ​ខ្មែរ​របស់​ព្រះសង្ឃ​និង​ជនជាតិដើម​ខ្មែរក្រោម នៅ​ទឹកដី​ខេត្ត​ឃ្លាំង បច្ចុប្បន្ន មាន​ពីរ​ផ្នែក​គឺ​៖ ​ទី​១៖ គឺ​សិក្សា​ផ្នែក​ធម្ម​វិន័យ​នៅតាម​វត្ត​នានា​ ​ទី​២៖ សិក្សា​ផ្នែក​បាលី​នៅ​សាលា​មធ្យមសិក្សា​បំពេញវិជ្ជា​បាលី​ភាគខាងត្បូង ខេត្ត​ឃ្លាំង ដែល​ភាសា យួន ហៅថា ( Trường Bổ Túc Văn Hóa Pali Trung Cấp Nam Bộ tỉnh Sóc Trăng ) ។​ ​ការសិក្សា​នៅតាម​វត្ត​អារាម​ផ្នែក​ធម្ម​វិន័យ​នេះ​មាន ៣ ថ្នាក់ គឺ​៖ ​ថ្នាក់ដំបូង ហៅថា «​ថ្នាក់​ត្រី​» វិញ្ញាសា​នៅក្នុង កម្មវិធីសិក្សា​មាន ៧ គឺៈ​ ពុទ្ធប្បវត្តិ ( ប្រវត្តិ​ព្រះពុទ្ធ​សមណ​គោត្ត​ម ) សាមណេរ​វី​ន័យ ( វិន័យ​របស់​សាមណេរ ) ប្រជុំ​កងធម៌ (​ថ្នាក់​ត្រី​) សរសេរ​តាម​អាន​ភាសា​ខ្មែរ​ វេយ្យាករណ៍​ភាសា​ខ្មែរ​ តែងសេចក្តី​ភាសា​ខ្មែរ និង ភាសា​យួន​ គណិត (​ថ្នាក់​ទី ៣ ភាសា​យួន​) ​ថា្នក់​ទី​ពីរ ហៅថា «​ថ្នាក់​ទោ​» កម្មវិធីសិក្សា មាន ៧ វិញ្ញ​សា គឺ​៖ អនុពុទ្ធ​ប្រវត្តិ (​ប្រវត្តិ​អគ្គ​សាវគ្គ​របស់​ព្រះពុទ្ធ​) ប្រជុំ​កងធម៌ (​ថ្នាក់​ទោ​) ព្រះ​វិន័យ​ក័​ណ្ឌ​ សរសេរ​តាម​អាន​ភាសា​ខ្មែរ​ វេយ្យាករណ៍​ភាសា​ខ្មែរ​ តែងសេចក្តី​ភាសា​ខ្មែរ និង ភាសា​យួន​ គណិត ( ថ្នាក់​ទី ៤ ភាសា​យួន ) ​ថ្នាក់​បញ្ជ​ប់ ហៅថា « ថ្នាក់​ឯក » កម្មវិធីសិក្សា​មាន ៧ វិញ្ញាសា គឺ​៖ អ​វិទូ​រេ​និទាន ( ប្រវត្តិ​ព្រះពុទ្ធ ២៥ ព្រះអង្គ ) ព្រះ​អភិធម្ម​ ព្រះ​វិន័យ​ក័​ណ្ឌ ឮ​ សរសេរ​តាម​អាន​ភាសា​ខ្មែរ​ វេយ្យាករណ៍​ភាសា​ខ្មែរ​ តែងសេចក្តី​ភាសា​ខ្មែរ និង ភាសា​យួន​ គណិត (​ថ្នាក់​ទី ៥ ភាសា​យួន​) ។​ ​ព្រះសង្ឃ​ដែល​បាន​រៀន​ចប់​ទាំង ៣ ថ្នាក់​នេះ ត្រូវបាន​មតិសាធារណៈ​ទទួលស្គាល់​ក្រៅផ្លូវការ​ថា ស្មើ នឹង​កម្រិត​បឋមសិក្សា​ផ្លូវលោក ជា​ភាសា​យួន គឺ​ថ្នាក់​ទី ៥ ។​ ​ចំណែក​ការសិក្សា​អក្សរសាស្ត្រ​ខ្មែរ​នៅ សាលា​ពេញ​វិជ្ជា​មធ្យមសិក្សា​បាលី​ភាគខាងត្បូង ដែលជា អតីត​សាលា​បាលី​ជាន់ខ្ពស់ ខេត្ត​ឃ្លាំង មាន​ទីតាំងនៅ ក្នុង​វត្ត​ឃ្លាំង ទី​រួម​ខេត្ត​ឃ្លាំង នោះ បច្ចុប្បន​គឺជា​មជ្ឈមណ្ឌល​សិក្សា​របស់​ព្រះសង្ឃ​ខ្មែរក្រោម​នៅ គ្រប់​ខេត្ត​ដែល​បាន​និមន្ត ទៅ​គង់នៅ​ដើម្បី​បន្ត​ការសិក្សា ។ កម្មវិធីសិក្សា​នៅក្នុង​សាលា​នេះ​ទូទៅ​គឺ​សិក្សា​ខាង​ផ្លូវ លោក​ជា​ភាសា​យួន ចំណែក​ភាសាបាលី និង​ភាសា ខ្មែរ គឺជា​ការសិក្សា​បន្ទាប់បន្សំ​ប​ណ្ណោះ ។ ចំពោះ​កាលបរិច្ឆេទ​នៃ​ការសិក្សា​មួយថ្ងៃ ៨ ម៉ោង ពេលព្រឹក ៤ ម៉ោង និង ពេល​ល្ងាច ៤ ម៉ោង ។ ព្រះសង្ឃ​ដែល​បាន​ចូល​សិក្សា​នៅ​សាលា​នេះ ត្រូវ​ចំណាយ ពេល ៤ ឆ្នាំ ទើបបាន​បញ្ចប់​ថ្នាក់ ហើយ​ត្រូវបាន ក្រសួង​អប់រំ​យុវជន និង បណ្តុះបណ្តាល ប្រទេស​យួន​ទទួលស្គាល់​ជា​ផ្លូវការ​ថា មាន​កម្រិត​ស្មើនឹង មធ្យមសិក្សា​ទុតិយភូមិ ( ថ្នាក់​ទី ១២ ផ្លូវលោក​ជា​ភាសា​យួន​) ។​ ព្រះវិហារវត្តឃ្លាំង ក្នុងទីរួមខេត្តឃ្លាំង ។ ព្រះវិហារវត្តឃ្លាំង ក្នុងទីរួមខេត្តឃ្លាំង ។ ​ព្រះសង្ឃ​ខ្មែរក្រោម ដែល​បាន​ចូល​សិក្សា​នៅ​សាលា​នេះ ឆ្នាំ​ដំបូង ត្រូវបាន​សិក្សា​វិញ្ញាសា​ផ្លូវលោក ជា​ភាសា​យួន នៃ​ថ្នាក់ ទី ៦ និង ទី ៧ ដូចជា វិញ្ញាសា​គណិត (Đại Số) , រូបវិទ្យា (Vật Lí) , ប្រវត្តិសាស្ត្រ​យួន ( Lịch Sử ), អក្សរ សាស្ត្រ​យួន ( Văn Học ) , ភូមិសាស្ត្រ​យួន (Địa Lí) និង គិ​មី​សាស្ត្រ (Hoá Học) ជាដើម ។ ចំណែក​ភាសាបាលី​មួយ សប្តាហ៍​សិក្សា​បាន ២ ម៉ោង​គត់ គឺ​រៀន​វិញ្ញាសា ប្រែ​លោត​ប្រយោគ​មង្គល​ត្ថ​ទីប​នី ភាគ ១ ។ វិញ្ញាសា​ភា​ខ្មែរ​ក៏​មួយ​សប្តាហ៍​រៀន​បាន ២ ម៉ោង​ដែរ គឺ​រៀន​វេយ្យាករណ៍​ខ្មែរ ។ ឈានចូល​ការសិក្សា ឆ្នាំ​ទី​ពីរ ទី​បី និង ទី​បួន កម្មវិធីសិក្សា ដូចគ្នា​នឹង​ឆ្នាំ​ដំបូង​ដែរ គ្រាប់​តែ​ឆ្នាំ​ទី​ពីរ គេ​បានដាក់​ប​ញ្ជូ​ល​វិញ្ញាសា​ផ្លូវ លោក​ជា​ភាសា​យួន ថ្នាក់​ទី ៨ និង ទី ៩ ,​ឯ​ភាសា បាលី​សមណ​សិស្ស​ត្រូវ​ប្រែ​លោត​ប្រយោគ​វិញ្ញាសា​មង្គល​ត្ថ​ទីប​នី ភាគ ២ និង ភាសា​ខ្មែរ​បន្ត​រៀន​វេ​យ្យា​ករ​ណ៏​ខ្មែរ​ដដែល ។ ចូលឆ្នាំ​ទី​បី​នៃ​ការសិក្សា​សមណ​សិស្ស ត្រូវបាន​រៀន​វិញ្ញាសា​ផ្លូវលោក ជា​ភាសា​យួន ថ្នាក់​ទី ១០ និង ទី ១១ , ឯ​ភាសាបាលី សមណ​សិស្ស​ត្រូវ​ប្រែ លោត​ប្រយោគ​វិញ្ញាសា មង្គល​ត្ថ​ទីប​នី ភាគ ៣ និង ភាសា​ខ្មែរ​ត្រូវ បានបញ្ចប់​វិញ្ញាសា​វេយ្យាករណ៍​ខ្មែរ ។ ឆ្នាំ​ទី​បួន ដែលជា​ឆ្នាំ​បញ្ចប់ ត្រូវបាន​សិក្សា​ភាសា​យួន​ថ្នាក់​ទី ១២ និង​បាលី ត្រូវបាន បញ្ចប់​កម្មវិធី ប្រែ​លោត​ប្រយោគ មង្គល​ត្ថ​ទីប​នី ភាគ ៤ (​ភាគ​បញ្ចប់​) និង វិញ្ញាសា​ភាសា​ខ្មែរ​ត្រូវ បាន​រៀន​អំពី​សិល្បៈ​តែង​កំណាព្យ ។​ ​សាលា​បំពេញវិជ្ជា​មធ្យម សិក្សា​បាលីភាគខាងត្បូង ឬ សាលា​បាលី​ជាន់ខ្ពស់​ខេត្ត​ឃ្លាំង នេះ​ត្រូវបាន​បង្កើតឡើង​ឆ្នាំ ១៩៩២ ។ បច្ចុប្បន្ន មាន​ព្រះតេជព្រះគុណ យឿ​ង ញើ​ង ព្រះចៅអធិការ​វត្ត​ព្រែក​អណ្តើក និង​ជា​ប្រធាន​សមាគម​ព្រះសង្ឃ​សាមគ្គី ស្នេហា​ជាតិ ខេត្ត​ឃ្លាំង ជា​ចាងហ្វាង ព្រះតេជព្រះគុណ តាំង ណោ ព្រះ​ចៅ​ធិ​ការ​វត្ត​ឃ្លាំង ជា​ចាងហ្វាង​រង ។​ ​សូមបញ្ជាក់ថា កាលពី​ព្រឹក​ថ្ងៃទី ០៨ ខែ​កម្ភៈ​ឆ្នាំ ២០០៧ មាន​ព្រឹត្តិការ​ណណ៍​ជា​ប្រវត្តិសាស្ត្រ មួយ​សម្រាប់​ខ្មែរក្រោម នៅ​ដើម​សតវត្សរ៍ ទី ២១ និង ដើម​សហ​វត្សរ៍​ទី ៣ នេះ ដោយមាន​សមណ សិស្ស នៃ​សាលា​នេះ​ជាង ២០០ អង្គ បាននាំគ្នា​ចេញ​ធ្វើបាតុកម្ម​ដោយ​អហិង្សា នៅមុខ​មន្ទីរ​នគរ បាល​យួន ខេត្ត​ឃ្លាំង ដើម្បី​ទាមទារ​សិទ្ធិសេរីភាព ។ ការធ្វើ​បាតុកម្ម​នោះ ត្រូវបាន​មតិសាធារណៈ​ដឹង ថា ព្រោះ​រដ្ឋាភិបាល​យួន​ហាម សមណ​សិស្ស​និមន្ត ចេញទៅ​បិណ្ឌ​បាត្រ ។ ក្រោយ​ការធ្វើ​បាតុកម្ម​នេះ មាន​សមណ​សិស្ស ៥ អង្គ ត្រូវបាន​ចាប់​ផ្សឹក​ទាំង កម្រោល និង​ដាក់ពន្ធនាគារ​រហូត មកដល់​សព្វថ្ងៃនេះ ព្រមទាំង​សមណ ជាច្រើន​អង្គ​ទៀត​ត្រូវបាន ចាប់​ផ្សឹក និង បាន​បញ្ឈប់​ការសិក្សា​ផងដែរ ។​ ​ក្រៅពី​ការសិក្សា​អក្សរសាស្ត្រ ខ្មែរ​របស់​ព្រះសង្ឃ​ផ្នែក​ធម្ម​វិន័យ និង​បាលី​នៅតាម​វត្ត​អារាម​នានា យើង​ក៏ ឃើញ មាន​ចលនា​បង្រៀន អក្សរ​ខ្មែរ​របស់​ព្រះសង្ឃ​នៅតាម​វត្ត​អារាម​នានា ដល់​កូនចៅ​ខ្មែរ ក្រោម រយៈ ពេល ៣ ខែ (​ពេល​វិស្សម​កាលពី​សាលារៀន​ជា​ភាសា យួន​) ផងដែរ ។ កុមារ​ខ្មែរក្រោម​ដែល​បាន​ចូល រៀនអក្សរ​ខ្មែរ​ដំបូង ត្រូវបាន​ព្រះសង្ឃ​បង្រៀន​ឲ្យ​ចេះ​អាន និង ចេះ​សរសេរ​សិន​។​ ​កម្មវិធី​អាន​អក្សរ​ខ្មែរ​នេះ​ត្រូវបាន​ព្រះសង្ឃ​ខ្មែរ​បង្រៀន​ឲ្យ​អាន​មាន ៣ ថ្នាក់ គឺ​ថ្នាក់​ទី ១ ប្រកប​តួអក្សរ​គ្មាន តម្រួត​ជើង ។ ថ្នាក់​ទី ២ ប្រកប​អក្សរ​តម្រួត​ជើង ហើយ​ថ្នាក់​ទាំងពីរ​នេះ​ត្រូវបាន​បន្ថែម វិញ្ញាសា សរសេរអក្សរ​ផ្ចង់ មួយទៀត ។ ថ្នាក់​ទី ៣ ត្រូវបាន​ព្រះ សង្ឃ​បង្រៀន​ឲ្យ​អាន​អត្ថបទ​និង សរសេរ​តាម​សូត្រ ជា​ភាសា​ខ្មែរ ។ ក្រៅពី​បង្រៀន​ឲ្យ​ចេះ​អាន ចេះ​សរសេរ ក៏មាន​បង្រៀន វិញ្ញាសា លេខ និង ចំណោទ ផងដែរ ។​ ==ពិធីបុណ្យ​ប្រពៃណីជាតិ និង សាសនា​== ​ពិធីបុណ្យ​ប្រពៃណីជាតិ និង សាសនា​ត្រូវ​ដូចជា​បុណ្យចូលឆ្នាំថ្មី បុណ្យ​សែនដូនតា (​បុណ្យ​ភ្ជំបិណ្ឌ​នៅ ប្រទេស​កម្ពុជា​) និង បុណ្យ​កឋិនទាន ជា ដើម ត្រូវបាន​ខ្មែរក្រោម​នៅ​កម្ពុជា​ក្រោម​ឯកភាព​ប្រារ​ព្ភ​ចំ​រដូវ​កាល​តែមួយ ។​ ​ក​_​បុណ្យ​អកអំបុក ប្រណាំងទូក ង និង​សំពះ ព្រះ​ខែ ៖ ​ចំពោះ​ពិធី​ប្រណាំងទូក ង វិញ ត្រូវបាន​ចាប់ ប្រណាំង​ពីថ្ងៃ​ទី ១២/១៣/១៤ កើត ខែកត្តិក ជា​រៀង រាល់​ឆ្នាំ ដោយមាន​ទូក ង ជាង ៤០ មកពី​វត្ត​នានា ទូទាំង​ខេត្ត ។ ពិធី​នេះ​ត្រូវបាន​រៀបចំឡើង យ៉ាង​គគ្រឹកគគ្រេង មាន​អ្នកទស្សនា​ទាំង​ខ្មែរ និង​យួន​ផង​រាប់ពាន់នាក់ មកពី​នានា​ខេត្ត​នៅ​កម្ពុជា​ក្រោម ។​ ​ចំពោះ​ពិធី​អកអំបុក និង​សំពះ​ព្រះ​ខែ​ត្រូវបាន ប្រារ​ព្ភ​ឡើងជា​រៀងរាល់ឆ្នាំ​នៅ​ថ្ងៃ ១៥ កើត ខែកត្តិក​នៅតាម​វត្ត​អារាម​និង​គេហដ្ឋាន ។​ ​ខ​_​ពិធីបុណ្យ​ចូលឆ្នាំថ្មី​និង​បុណ្យ​សែនដូនតា (​បុណ្យ​ភ្ជំបិណ្ឌ​)៖ ​ការ​ប្រារ​ព្ភ​ពិធីបុណ្យ​នេះ ត្រូវបាន​រៀបចំឡើង​តាម​កាល​វេលា​ដូចជា​នៅ​ប្រ ទេស​កម្ពុជា​ដែរ គឺ​ខ្មែរ ក្រោម​បាន​យក​ថ្ងៃ ខែ ធ្វើបុណ្យ ទៅតាម​មហាសង្ក្រាន្ត និង​ប្រតិទិន ដែល បាន​បោះ​ពុ​ម្ភ​ចេញពី​ប្រទេស​កម្ពុជា ។​ ​គ​_​បុណ្យ​កឋិនទាន​៖ ​នៅ​បណ្តា​ខេត្ត​ផ្សេងៗ ត្រូវបាន​ប្រារ​ព្ភ​ទៅតាម​ពុទ្ធានុញ្ញាត គឺអាច​ធ្វើបុណ្យ​បាន ២៩ ថ្ងៃ ចាប់ពី​ថ្ងៃ ដែល​ព្រះសង្ឃ​ចេញ​វស្សា​ទៅ ។ តែ​ចំពោះ​ខេត្ត​ឃ្លាំង​វិញ​ត្រូវបាន​រដ្ឋាភិបាល​វៀត ណា​ម​បំរាម ធ្វើ​ទៅតាម វិន័យ​ព្រះពុទ្ធសាសនា គឺ​ឲ្យ​ព្រះសង្ឃ​ខ្មែរក្រោម​ទាំង ៩១ វត្ត​ក្នុង​ខេត្ត​ប្រារ​ព្ភ​បុណ្យកឋិន​តែមួយ​ថ្ងៃ​ជាមួយ គ្នា ។​ ​បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយពី​ព្រឹត្តិការណ៍​បាតុកម្ម​របស់​សមណ​សិស្ស សាលា​មធ្យមសិក្សា​បំពេញវិជ្ជា​បាលី​ភាគ ខាងត្បូង ខេត្ត​ឃ្លាំង នៅ​ថ្ងៃទី ០៨ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០០៨ ដើម្បី​ទាមទារ​សិទ្ធិសេរីភាព​នោះមក យើង ទទួលបាន​ដំណឹង​ថា មានការ​កែប្រែ​ឲ្យ​ធ្វើ​ទៅតាម​ព្រះ​វិន័យ​នៅក្នុង​ព្រះពុទ្ធសាសនា​វិញ​ហើយ ៕​ ដោយ ថាច់ ប្រីជា គឿន l [http://preynokornews.info/geography/khleang-province/ សារព័ត៌មាន ព្រៃនគរ] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តក្រុងនៃកម្ពុជាក្រោម]] =មើលផងដែរ= {{Navbox |name = ខេត្តឃ្លាំង |title = [[ខេត្តឃ្លាំង]] [[កម្ពុជាក្រោម]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[File:Flag_of_KKF.svg|right|75px|ខ្មែរក្រោម]] |group1 = '''ទីរួមខេត្ត''' |list1 = [[ទីរួមខេត្ត]] |group2 = '''ក្រុង''' |list2 = [[ក្រុង]] |group3 = '''ស្រុក''' |list3 = [[ស្រុកអណ្តូងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកអណ្ដូងទឹក]] {{spaces|3}}[[ស្រុកខ្សា​ចំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកខ្សាចំ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកជ្រោយ ញ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកជ្រោយ ញ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកបាយ​ឆៅ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកបាយឆៅ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកកោះ​ទុង(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកោះទុង]] {{spaces|3}}[[ស្រុកកំពង់ធំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកំពង់ធំ]] {{spaces|3}}[[ស្រុក​ពងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកពងទឹក]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[ខេត្តឃ្លាំង]]​មាន [[ស្រុក]]​ចំនួន​៧ </div> }} {{Navbox |name = ខេត្តខ្មែរដែលបាត់បង់ទៅប្រទេសវៀតណាម(យួន) |title = ខ្មែរកម្ពុជាក្រោម[[កម្ពុជាក្រោម]]([[កូសាំងស៊ីន]]) |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[File:Flag_of_KKF.svg|right|75px|ខ្មែរក្រោម]] |group1 = '''រាជធានី''' |list1 = [[ក្រុងព្រៃនគរ]](ខេត្តព្រៃគ) |group2 = '''ខេត្ត''' |list2 = [[ខេត្តមាត់ជ្រូក|មាត់ជ្រូក]] {{spaces|3}}[[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] {{spaces|3}}[[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តមេ ស|មេ ស]] {{spaces|3}}[[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] {{spaces|3}}[[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] {{spaces|3}}[[ខេត្តព្រែកឫស្សី|ព្រែកឬស្សី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពាមបារាជ|ពាមបារាជ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពាម|ពាម]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពលលាវ|ពលលាវ]]{{spaces|3}}[[ខេត្តផ្សារដែក|ផ្សារដែក]] {{spaces|3}}[[ខេត្តទួលតាមោក|ទួលតាមោក]] {{spaces|3}}[[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តឃ្លាំង|ឃ្លាំង]] {{spaces|3}}[[ខេត្តចង្វា​ត្រពាំង|ចង្វាត្រពាំង]] {{spaces|3}}[[ខេត្តឈ្មោះថ្មី|ឈ្មោះថ្មី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកំពង់ឬស្សី|កំពង់ឬស្សី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកោះគង|កោះគង]]{{spaces|3}}[[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[កម្ពុជាក្រោម]]​មាន [[​ក្រុង]]ចំនួន១​ [[ខេត្ត]]​ចំនួន​២០ </div> }} lmxubw4r8x8dgr4jk3t9z58h1c8u274 282610 282609 2022-08-19T14:48:24Z Chhen Pisey 32423 wikitext text/x-wiki {{Location map many|Vietnam | caption = <b>ប្លង់នៃខេត្តឃ្លាំង</b> | width= 500 | float= center | label1 = <b><span style="color:blue;">ខេត្តឃ្លាំង</span></b> | pos1 = rigth | mark1size = 10 | lat1_deg = 9.7 | lon1_deg = 105.9 | label2 = <b>[[កោះត្រល់]]</b> | pos2 = left | mark2size = 24 | mark2 = Flashspot.gif | lat2_deg = 10.5 | lon2_deg = 104 | label3 = <b>[[កោះត្រឡាច]]</b> |pos3= left |mark3size = 24 | mark3 = Flashspot.gif |lat3_deg = 9 |lon3_deg = 106.6 | label4 = <b>[[កម្ពុជា]]</b> | pos4 = top | mark4size = 10 | lat4_deg = 11.6 | lon4_deg = 104.95 }}​ '''ខេត្តឃ្លាំង''' ({{lang-en|'''Kleng Province}}) ជា​ខេត្ត​មួយ ដែលមាន​ប្រជាជន​ខ្មែរក្រោម​ម្ចាស់​ស្រុក​រស់នៅ​កុះករ​ជាងគេ បន្ទាប់ពី​ខេត្ត​ព្រះ​ត្រពាំង​ដែល​គេ​បាន ចាត់ទុកថា​មាន​ប្រជាជន​ខ្មែរក្រោម​ប្រហែល​ជាជាង ៧០ ភាគរយនៃបណ្តាប្រជាជនទូទាំងខេត្តមាន វប្បធម៌ ប្រពៃណី ទំនៀមទម្លាប់ និង​វត្ត​អារាម ដែលជាដួងព្រលឹង​របស់​ជាតិ​ខ្មែរក្រោម នៅ​ដែនដី {{ទង់ជាតិ២|កម្ពុជាក្រោម}}។ ខេត្តនេះស្ថិតនៅតំបន់ដីសណ្តទន្លេមេគង្គ មជ្ឈមណ្ឌលនៃខេត្តឃ្លាំងគឺ ទីរួមខេត្តឃ្លាំងខេត្តឃ្លាំងមានផ្ទៃដីចំនួន ៣,២៩៨.២ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ។​ [[ឯកសារ:Chua soc trang.jpg|រូបភាពតូច|600x600ភីកសែល|ទិដ្ឋភាពវត្តឃ្លាំងដែលជាវត្តអារាមខ្មែរដ៏ចំណាស់ត្រូវបានកសាងឡើងនៅពាក់កណ្តាលសតវត្សរ៍ទី១៦ ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅ [[ទីរួមខេត្តឃ្លាំង]] [[ខេត្តឃ្លាំង]] ដែនដីនៃ[[កម្ពុជាក្រោម]]]] សឺនសុរីយាអាប់រស្មីបន្តវិគីភីឌា។ ==ទីតាំង​ភូមិសាស្ត្រ​== ​ខេត្ត​ឃ្លាំង​ជា​ខេត្ត​មួយ នៅ​ដែនដី​កម្ពុជា​ក្រោម មានព្រំប្រទល់ * ខាងជើង ជាប់​ព្រំប្រទល់នឹង​ [[ខេត្តព្រែកឬស្សី]] * ទិសនិរតី​ជាប់ ព្រំប្រទល់នឹង​ [[ខេត្តពលលាវ]] * ទិសឥសាន​ជាប់​ព្រំប្រទល់នឹង​ [[ខេត្តព្រះត្រពាំង]] * ​ខាងត្បូង​ជាប់​ជាមួយនឹង [[​សមុទ្រចិន|ឈូងសមុទ្រ​ចិនខាងត្បូង]] ។​ ==ភោគផល​ធម្មជាតិ​== ​ផ្ទៃដី​សរុប​រួមមាន 3.223 Km2 ផ្ទៃដី​កសិកម្ម 249.088 ha ផ្ទៃដី​ធ្វើស្រែ 188.067 ha ផ្ទៃដី​សម្រាប់ ឈើ​ឧស្សាហកម្ម​សរុប 20.815 ha ផ្ទៃដី​សម្រាប់​ឈើ ប្រណីត 40.206 ha ផ្ទៃដី​ជលផល​មាន 41.382 ha ផ្ទៃដី​ដែលជា​ព្រៃ 16.015 ha និង ផ្ទៃដី​ជា​ព្រែក ទន្លេ បឹងបួ​មាន 72 Km2. ។​ ==ប្រជាជន​ (​ព័ត៌មាន​ផ្លូវការ​របស់​រដ្ឋាភិបាល​យួន​)== ​សរុប​ប្រជាជន​ទូទាំង​ខេត្ត​មាន 1.191.300 នាក់​ក្នុងនោះ ប្រុស​មាន​ចំនួន 580.642 នាក់ , ស្រី​ចំនួន 610.658 នាក់ ។ បណ្តា​ស្ថិតិ ប្រជាជន​ខាងលើ​ក្នុងនោះ​ប្រជាជន​យួន (Kinh) មាន​ចំនួន ៦៤ % ,​ខ្មែរក្រោម មាន​ចំនួន ២៨ % ,​ប្រជាជន​ចិន មាន ៨ % ។​ ==រដ្ឋបាល​​== {{pagename}} ('''{{lang-en|Kleng Province}}''') ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅ [[ប្រទេសកម្ពុជា]] [[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]។ ​ខេត្ត​ឃ្លាំង​បច្ចុប្បន្ន រដ្ឋាភិបាល​អាណានិគម បក្ស​ក​ម្មុយ​និ​ស្ត​យួន បាន​បែង​ចែកជា ៨ ស្រុក និង ខ័​ណ្ឌ ក្នុងខេត្តនេះមាន ៧ស្រុក ឃុំ និង ភូមិ÷ {| class="wikitable" ! colspan="4"|'''{{pagename}}''' |- !លេខរៀង !! ឈ្មោះស្រុកជាអក្សរខ្មែរ !! ឈ្មោះស្រុកជាអក្សរឡាតាំង !!ឈ្មោះស្រុកជាអក្សរយួន |- |១ |[[ស្រុកអណ្តូងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកអណ្ដូងទឹក]] |Andong Tuk District |Long Phu |- |២ |[[ស្រុកខ្សា​ចំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកខ្សាចំ]] |Khsaa Cham District |Ke Sach |- |៣ |[[ស្រុកជ្រោយ ញ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកជ្រោយ ញ]] |Chroy Nh District |Vinh Chau |- |៤ |[[ស្រុកបាយ​ឆៅ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកបាយឆៅ]] |Bay Chaw District |My Xuyen |- |៥ |[[ស្រុកកោះ​ទុង(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកោះទុង]] |Koh Tung District |Cu Lao Dung |- |៦ |[[ស្រុកកំពង់ធំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកំពង់ធំ]] |Kampong Thom District |My Tu |- |៧ |[[ស្រុក​ពងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកពងទឹក]] |Pongtuk District |Thanh Tri |- |៨ |[[ស្រុកព្រែកគយ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកព្រែកគយ]] |Prekkol District |Tran De |} ​ក្នុង​បណ្តា​ស្រុក និង ខ័​ណ្ឌ​ទាំង ៨ ខាងលើ នោះ​មាន ១០ ឃុំ​/​សង្កាត់​, ១០ ទីរួមស្រុក និង ៨៤ ភូមិ ។ ( ប្រភព Bao Can Tho ជា​ភាសា យួន ) [[ឯកសារ:Soc Trang 1888.jpg|រូបភាពតូច|600x600ភីកសែល|ផែនទីខេត្តឃ្លាំងឆ្នាំ១៨៨៨]] ==​វត្ត ព្រះពុទ្ធសាសនា​ខ្មែរក្រោម== ១.​វត្ត​ខ្មែរ​មាន​ចំនួន ៩២ វត្ត *ក្នុងនោះ​រួមមាន​៖ **​ទី​រួម​ខេត្ត​ឃ្លាំង មាន ០៧ វត្ត​ **​ស្រុកអណ្តូងទឹក មាន ១៤ វត្ត​ **​ស្រុកខ្សាច់ មាន ០៦ វត្ត​ **ស្រុកជ្រោយ ញ មាន ២១ វត្ត​ **ស្រុកបាយ​ឆៅ មាន ១៨ វត្ត​ **ស្រុកកំពង់ធំ មាន ១៦ វត្ត​ **ស្រុកពងទឹក មាន ០៩ វត្ត​ **ស្រុកកោះ​ទុង មាន ០១ វត្ត​ *​សាលាឆទាន មាន ៣២ ។​ ==​រ​ម្មណី​យ​ដ្ឋា​ន​វប្បធម៌​ខ្មែរក្រោម== ១.​វិទ្យាស្ថាន​ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ​រង​បានក្លាយ ទៅជា​សារមន្ទីរ​ជនជាតិខ្មែរ​ខេត្ត​ឃ្លាំង​៖ ​មាន​ទីតាំង​ឋិត​នៅ​ខាងត្បូង​វត្ត​ឃ្លាំង ទី​រួម​ខេត្ត ឃ្លាំង គឺជា​ស្ថាបត្យកម្ម​មួយ​ដែល​បាន​កសាងឡើង តាមរបៀបរ​ចនាប​ទ្ម​ខ្មែរ ។​ ​សារមន្ទីរ​នេះ កាលពីមុន​ត្រូវបាន​គេ​ស្គាល់​ជា សាធារណៈ​ថា វិទ្យាស្ថាន​ពុទ្ធ​សាសន បណ្ឌិត្យ​រង នៅ​ដែនដី​កម្ពុជា​ក្រោម ត្រូវបាន សម្តេច នរោត្តម សីហនុ យាង​ទៅ​សម្ភោ​ធ កាលពី​ឆ្នាំ ១៩៤២ ។​ ​ក្រោយពី​បារាំង​បានប្រគល់​កម្ពុជា​ក្រោម ទៅ​ឲ្យ​រដ្ឋាភិបាល​យួន​ធ្វើ​អាណានិគម​បន្ត​លើ​ខ្មែរ ក្រោម​នៅ​ថ្ងៃទី ០៤ ខែ មិថុនា ឆ្នាំ ១៩៤៩ នោះមក ទំនាក់ទំនង​រវាង ខ្មែរក្រោម នឹង ព្រះរាជាណាចក្រ កម្ពុជា​ត្រូវបាន​យួន​កាត់ផ្តាច់​បន្តិច​ម្តងៗ ។ កត្តា​នេះហើយ បានធ្វើ​ឲ្យ​វិទ្យាស្ថាន​ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ​រង បញ្ឈប់​ដំណើរការ ។ ក្រោយមក​ត្រូវបាន​មេដឹកនាំ​ខ្មែរក្រោម​ក្នុង​កង​ជួរ​នៃ​រដ្ឋាភិបាល បក្សកុម្មុយនិស្ត​យួន​សំណូមពរ​ឲ្យ​ដាក់​វិទ្យាស្ថាន​នេះ ធ្វើជា​សារមន្ទីរ​ជន ជាតិខ្មែរ​ខេត្ត​ឃ្លាំង​វិញ ដើម្បី​រក្សាទុក​នូវ​កេរដំណែល​ដូនតា ខ្មែរក្រោម គ្រប់​ជំនាន់ មានដូចជា សាស្ត្រា​ស្លឹករឹត សំលៀក បំពាក់​ខ្មែរ ពី​បុរាណ ផ្ទះ​ខ្មែរ​សម័យបុរាណ វត្ត​អារាម និង​វង់​ភ្លេងខ្មែរ​ជាដើម​។​ ​បាន​ចូល​ទស្សនា​សារមន្ទីរ​នេះ យើង​នឹង​បាន ជ្រាប និង បាន​យល់​ពី​ជីវភាព​, របៀបរបប នៃ​ការ​រស់ នៅ​របស់​ជនជាតិដើម ខ្មែរក្រោម នៅ​ខេត្ត​ឃ្លាំង ។​ ២.​វត្ត​ឃ្លាំង​ ​វត្ត​ឃ្លាំង គឺជា​មជ្ឈមណ្ឌល​ព្រះពុទ្ធសាសនា​និង វប្បធម៌​ខ្មែរក្រោម​មួយ ក្នុងចំណោម​វត្ត​ខ្មែរក្រោម​ទាំង ៩១ វត្ត នៅ​ខេត្ត​ឃ្លាំង ដែលមាន​ទីតាំង​ឋិត​ចំ កណ្តាល​ទី​រួម​ខេត្ត ។​ ​វត្ត​នេះ បាន​កសាង​កាលពី គ​.​ស​. ១៥៣៣ ដោយ​លោក​ចៅហ្វាយខេត្ត​ឈ្មោះ ពញា​តាត ដែល​បាន​តែងតាំងឡើង​ដោយ ព្រះបាទ​អង្គ​ច័ន្ទ (១៥១៦-១៥៦៦) ។ នៅ​ផ្នែក​ខាងជើង​ទី​រួម ខេត្ត​មាន​ដី​ផ្នោ ធំ​មួយកន្លែង​ដែល ពញា​តាត និង ប្រជាជន​ខ្មែរក្រោម បានសម្រេច​កសាង​វត្ត​មួយ​នៅលើ​ផ្ទៃដី ៤ ហិច​តា ឲ្យ​ឈ្មោះថា «​វត្ត​ឃ្លាំង​» ។ បន្ទាប់មក ពញា​តាត និង ប្រជា​ពល រដ្ឋ​ខ្មែរក្រោម បាន​និមន្ត​ព្រះតេជព្រះគុណ ព្រះនាម សុខ ព្រះ​ជន្មាយុ ៦១ ព្រះវស្សា ដែល​សាង ផ្នួស​បាន ៤០ ព្រះវស្សា ហើយ​មានកំណើត​គង់នៅ​វត្ត ហ្លួង​បាសាក់ ស្រុក​បាយ​ឆៅ ខេត្ត​ឃ្លាំង មក​ធ្វើ ជា ព្រះចៅអធិការ ដំបូងបង្អស់​នៅ​វត្ត​នេះ ។​ ​នៅពេល​សង់​ព្រះវិហារ ព្រះសង្ឃ​បាន​ឲ្យ​ជីក​ស្រះ ៣ គឺ ស្រះ​ទី ១ ឋិត​នៅ​ទិសឦសាន ស្រះ​ទី ២ ឋិត​នៅ​ទិសខាងកើត និង ស្រះ​ទី ៣ ឋិត​នៅ​ទិសអាគ្នេយ៍ ដើម្បី​យក​អាចម៍ដី​មក​ធ្វើ​ខឿន​ព្រះវិហារ​នោះ ។ ស្រះ​ទិសខាងកើត​ត្រូវបាន​លុប​ជិត​នៅក្នុង គ​.​ស​.១៩៦២ ។ ព្រះវិហារ​វត្ត​ឃ្លាំង​មាន​ខឿន ៣ ជាន់ ជា​តំណាង​ព្រះ​រតនត្រ័យ ។ ខឿន​ទី ១ មាន ខ្លោងទ្វារ​ចំនួន ៤ ឋិត​នៅ​ទិស​ទាំង ៤ មាន​រូប​យក្ស កាន់ដំបង​នៅលើ​សសរ​ខ្លោងទ្វារ​ទាំងសងខាង ។ ខាងលើ​ខ្លោងទ្វារ​មា​នរូ​បរា​ហ៊ូ​ចាប់​ច័ន្ទ​ព្រមទាំង​ក្បូរក្បាច់ រចនា​យ៉ាង​ប្រណីត ។ នៅលើ​ខឿន​ទី ២ នៅ​ទិស​ខាង លិច​និង ខាង កើតមាន​ជណ្តើរ​ពីរៗ នៅ​ទិស​ខាងត្បូង និង​ខាងជើង​ម្ខាង​មួយៗ ។ ខឿន​ទី ៣ ដែលជា ខឿន​ភ្ជាប់​នឹង​ព្រះវិហារ​មាន​ជណ្តើរ​ឡើង​ព្រះវិហារ ពីរ​នៅ​ទិស​ខាងលិច និង​ពីរ​ទៀត​នៅ ទិសខាងកើត ។ នៅ​ខាងក្នុង​ព្រះវិហារ​មាន​ព្រះ​ពុទ្ធបដិមា​ទ្រង់គ្រឿង មួយអង្គ​ធំ បិទមាស​សន្លឹក អមដោយ​ព្រះ​ពុទ្ធបដិមា​តូចៗ​ជាច្រើន​ទៀត ខ្លះ​ទ្រង់ គង់ ខ្លះ​ទ្រង់​ឈរ និង ខ្លះទៀត​ទ្រង់​គង់​ព្រះ​ភ្នែន ។ ទ្វារ និង បង្អួច​ទាំង អស់​ឆ្លាក់​ពី​ឈើ​មាន​ក្បាច់​ផ្កា​ភ្ញី​វ​ល្លិ៍ ក្បាច់​ដក​ច័ន្ទ និង រូប​ទេវតា យក្ស​ជិះ​សត្វ ពាហនៈ ជាដើម ។​ ៣.​វត្ត​សេរី​តេ​ជោ​មហា​ទប់​៖ ​ជា​វត្ត​ខ្មែរក្រោម​មួយ​បាន​កសាង នៅក្នុង​ឆ្នាំ គ​.​ស​.១៥៦៩ ឋិត​នៅក្នុង​ទី​រួម​ខេត្ត​ឃ្លាំង បើតាម​ភូមិសាស្ត្រ​រដ្ឋបាល​នៃ​រដ្ឋាភិបាល អាណានិគម​យួន ឥឡូវនេះ​វត្ត​សេរី​តេ​ជោ​មហា​ទប់ មាន​អាស័យដ្ឋាន លេខ ៧៣ B វិថី Lê Hồng Phong សង្កា​ត់ទី ៣ ខ័​ណ្ឌ​ទី ៣ ទី​រួម​ខេត្ត​ឃ្លាំង ។​ ​វត្ត​សេរី​តេ​ជោ​មហា​ទប់ គឺជារ​ម្មណី​យ​ដ្ឋា​ន​ខ្មែរក្រោម​មួយ​ដ៏​មាន​ប្រជាប្រិយភាព ព្រោះ​វត្ត​នេះ​មាន ទេសភាព​ធម្មជាតិ​ដ៏​ស្រស់ត្រកាល និង​មាន​សត្វ​ជ្រឹង​រាប់ពាន់​ក្បាល​ទំ​នៅ លើ​ទ្រនំ​ដើមឈើ​ក្នុង បរិវេណ វត្ត​យ៉ាង​កកកុញ ជាពិសេស​រូបភាព​ព្រះវិហារ​ប្រកបដោយ​ក្បូរ ក្បាច់រចនា​ខ្មែរ​យ៉ាង​ស្រស់ប្រិមប្រិយ នោះ បាន​ទាក់ទាញ​ភ្ញៀវ​ទេសចរណ៍ ចូល​ទស្សនា​កំសាន្ត​មិនតិច​ឡើយ ។​ ​បច្ចុប្បន្ននេះ បើសិនជា​យើង​ធ្វើដំណើរ​ទៅ ទស្សនា​វត្ត​សេរី​តេ​ជៅ​មហា​ទប់​នោះ យើង​មិន​បានឃើញ​ព្រះវិហារ​ទេ ព្រោះ​ព្រះវិហារ ដ៏​មាន​ចំណាស់ សម្រាប់​ព្រះសង្ឃ​ធ្វើ​សង្ឃ កម្ម​គ្រប់ពេល និង​ជា​និម្មិត​រូប នៃ​វប្បធម៌​របស់​ខ្មែរក្រោម​ដ៏​មានតម្លៃ​មួយ​នេះ ត្រូវបាន​ឆេះ ដោយ​មិនដឹង​មូលហេតុ កាលពី​រាត្រី​ថ្ងៃទី​១៥ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០០៧ កន្លងទៅនេះ ។​ ៤.​វត្ត​ប្រាសាទ​គង់​៖ ​ជា​វត្ត​ខ្មែរក្រោម​មួយ​មាន​អាយុ​ចាស់​ជាងគេ​នៅ​ខេត្ត​ឃ្លាំង គឺ​បាន​កសាង​ក្នុង​ឆ្នាំ គ​.​ស​.១២២៤ ​បច្ចុប្បន្ន វត្ត​នេះ​ឋិត​នៅក្នុង​ភូមិ​ប្រាសាទ​គង់ ឃុំ កំពង់​ដូង (Tham Đôn) ស្រុក​បាយ​ឆៅ ( Mỹ Xuyên) វត្ត​ប្រាសាទ​គង់ ត្រូវបាន​ជនជាតិ​យួន​ស្គាល់​ជា សាធារណ៍​ថា វត្ត​តាក​យង់ (Chùa Tát Giồng) ព្រោះ ជនជាតិ​យួន​គេ​មិនចេះ​និយាយ​ភាសា​ខ្មែរ ពេល​បាន​ចូលមក​រស់នៅ​ដែនដី​កម្ពុជា​ក្រោម​លើក ដំបូង​ពួកគេ​មិនបាន​ដឹង​អ្វី​ទេ​ពេល​ឃើញ​ម្ចាស់​ស្រុក​ខ្មែរក្រោម​នៅ​តំបន់​នេះ​ហៅថា វត្ត​ប្រាសាទ​គង់ ក៏ នាំគ្នា​ហៅ​តាម​ពី​ពាក្យ ប្រាសាទ​គង់​ទៅជា​សំនៀង​យួន​ថា តាក​យង់ វិញ ។​ ៥. វត្ត​សិរី​សុខុម​ស្រឡូង​៖ ​វត្ត​សិរី​សុខុម​ស្រឡូង បាន​កសាង នៅក្នុង​ឆ្នាំ គ​.​ស​.១៨១៥ នៅ​ភូមិ​ស្រឡូង ឃុំ​ជ្រោយ​ទឹម ស្រុក​បាយ​ឆៅ ។ វត្ត​នេះ ជនជាតិ​យួន និយម​ហៅថា​វត្ត​ជូ​សា​ឡូង (Chua Salon) ឬ ជួ​ចែ​ន​កេវ​(Chua Chen Kieu) មានន័យថា វត្ត​ចាន​អម្បែង ព្រោះ​ជនជាតិ​យួន​បានឃើញ​ចាន​អម្បែង​ជាច្រើន​ត្រូវបាន​បិទ​នៅតាម ជញ្ជាំង​ព្រះវិហារ​ធ្វើជា​លម្អ ។​ ​ធ្វើដំណើរ​ដល់​វត្ត​នេះ យើង​ឃើញ​មាន​ខ្លោងទ្វារ​កំពូល ៣ តាម​លំនាំ​ប្រាសាទអង្គរវត្ត មាន​ឆ្លាក់​អក្សរ ឈ្មោះ​វត្ត​ជា​ពីរ​ភាសា ថា «​វត្ត​សិរី​សុខុម​ស្រឡូង​»​និង​ជា​ភាសា​យួន​ថា ( Chùa Salon «Chén Kiểu» )​។​ ​ពេល​បាន​ចូលទៅ​ខាងក្នុង​បរិវេណ​វត្ត​យើង នឹង​បានឃើញ​នូវ​ទីធ្លា​ដ៏​ទូលាយ និង​បានរៀបចំ​យ៉ាង​មាន​សណ្តាប់ធ្នាប់ ដោយ​ព្រះសង្ឃ បាន​បោសសម្អាត និង​ថែរក្សា​ជាប្រចាំ ។ ក្រៅពី​រមណីយដ្ឋាន ដែល​បាន​រៀបរាប់​មកនេះ នៅមានរ​ម្មណី​យ​ដ្ឋា​ន​ជាច្រើន​ទៀត ជា កេរ​មរតក របស់​ដូនតា​ខ្មែរក្រោម ហើយ​ទីតាំង​ទាំងនោះ បានផ្តល់​ផលប្រយោជន៍ ទៅ​ឲ្យ​រដ្ឋាភិបាល​យួន​មួយថ្ងៃៗ មិនតិច​ទេ នូវ​ប្រាក់ចំណូល​ដែល​ទទួលបាន ពី​ភ្ញៀវ ទេសចរណ៍​បរទេស​ដែល គេ​បាន​ទៅ​កំសាន្ត ។​ ==​វិស័យ​សិក្សាអប់រំ​== ​ការសិក្សា​ជា​ភាសា​ខ្មែរ​នៅ​កម្ពុជា​ក្រោម ដែល​ព្រះសង្ឃ​ខ្មែរក្រោម​កំពុងតែ​សិក្សា​រាល់ថ្ងៃ​បាន​បន្តិចបន្តួច​នោះ មិនមែនជា​ការផ្តល់ ឲ្យ​ដោយ​រដ្ឋាភិបាល​អាណានិគម​យួន​នោះទេ​គឺ​បាន​ដោយ ការ​ខិត ខំប្រឹង ប្រែង ក្នុងការៗ​ពារ ពង្រឹងពង្រីក និង​ការលះបង់​ដ៏​ធំធេង របស់​ព្រះសង្ឃ និង​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរក្រោម​គ្រប់​កាល​ការ សិក្សា​រៀនសូត្រ អំពី​អក្សរសាស្ត្រ​ខ្មែរ​របស់​ព្រះសង្ឃ​និង​ជនជាតិដើម​ខ្មែរក្រោម នៅ​ទឹកដី​ខេត្ត​ឃ្លាំង បច្ចុប្បន្ន មាន​ពីរ​ផ្នែក​គឺ​៖ ​ទី​១៖ គឺ​សិក្សា​ផ្នែក​ធម្ម​វិន័យ​នៅតាម​វត្ត​នានា​ ​ទី​២៖ សិក្សា​ផ្នែក​បាលី​នៅ​សាលា​មធ្យមសិក្សា​បំពេញវិជ្ជា​បាលី​ភាគខាងត្បូង ខេត្ត​ឃ្លាំង ដែល​ភាសា យួន ហៅថា ( Trường Bổ Túc Văn Hóa Pali Trung Cấp Nam Bộ tỉnh Sóc Trăng ) ។​ ​ការសិក្សា​នៅតាម​វត្ត​អារាម​ផ្នែក​ធម្ម​វិន័យ​នេះ​មាន ៣ ថ្នាក់ គឺ​៖ ​ថ្នាក់ដំបូង ហៅថា «​ថ្នាក់​ត្រី​» វិញ្ញាសា​នៅក្នុង កម្មវិធីសិក្សា​មាន ៧ គឺៈ​ ពុទ្ធប្បវត្តិ ( ប្រវត្តិ​ព្រះពុទ្ធ​សមណ​គោត្ត​ម ) សាមណេរ​វី​ន័យ ( វិន័យ​របស់​សាមណេរ ) ប្រជុំ​កងធម៌ (​ថ្នាក់​ត្រី​) សរសេរ​តាម​អាន​ភាសា​ខ្មែរ​ វេយ្យាករណ៍​ភាសា​ខ្មែរ​ តែងសេចក្តី​ភាសា​ខ្មែរ និង ភាសា​យួន​ គណិត (​ថ្នាក់​ទី ៣ ភាសា​យួន​) ​ថា្នក់​ទី​ពីរ ហៅថា «​ថ្នាក់​ទោ​» កម្មវិធីសិក្សា មាន ៧ វិញ្ញ​សា គឺ​៖ អនុពុទ្ធ​ប្រវត្តិ (​ប្រវត្តិ​អគ្គ​សាវគ្គ​របស់​ព្រះពុទ្ធ​) ប្រជុំ​កងធម៌ (​ថ្នាក់​ទោ​) ព្រះ​វិន័យ​ក័​ណ្ឌ​ សរសេរ​តាម​អាន​ភាសា​ខ្មែរ​ វេយ្យាករណ៍​ភាសា​ខ្មែរ​ តែងសេចក្តី​ភាសា​ខ្មែរ និង ភាសា​យួន​ គណិត ( ថ្នាក់​ទី ៤ ភាសា​យួន ) ​ថ្នាក់​បញ្ជ​ប់ ហៅថា « ថ្នាក់​ឯក » កម្មវិធីសិក្សា​មាន ៧ វិញ្ញាសា គឺ​៖ អ​វិទូ​រេ​និទាន ( ប្រវត្តិ​ព្រះពុទ្ធ ២៥ ព្រះអង្គ ) ព្រះ​អភិធម្ម​ ព្រះ​វិន័យ​ក័​ណ្ឌ ឮ​ សរសេរ​តាម​អាន​ភាសា​ខ្មែរ​ វេយ្យាករណ៍​ភាសា​ខ្មែរ​ តែងសេចក្តី​ភាសា​ខ្មែរ និង ភាសា​យួន​ គណិត (​ថ្នាក់​ទី ៥ ភាសា​យួន​) ។​ ​ព្រះសង្ឃ​ដែល​បាន​រៀន​ចប់​ទាំង ៣ ថ្នាក់​នេះ ត្រូវបាន​មតិសាធារណៈ​ទទួលស្គាល់​ក្រៅផ្លូវការ​ថា ស្មើ នឹង​កម្រិត​បឋមសិក្សា​ផ្លូវលោក ជា​ភាសា​យួន គឺ​ថ្នាក់​ទី ៥ ។​ ​ចំណែក​ការសិក្សា​អក្សរសាស្ត្រ​ខ្មែរ​នៅ សាលា​ពេញ​វិជ្ជា​មធ្យមសិក្សា​បាលី​ភាគខាងត្បូង ដែលជា អតីត​សាលា​បាលី​ជាន់ខ្ពស់ ខេត្ត​ឃ្លាំង មាន​ទីតាំងនៅ ក្នុង​វត្ត​ឃ្លាំង ទី​រួម​ខេត្ត​ឃ្លាំង នោះ បច្ចុប្បន​គឺជា​មជ្ឈមណ្ឌល​សិក្សា​របស់​ព្រះសង្ឃ​ខ្មែរក្រោម​នៅ គ្រប់​ខេត្ត​ដែល​បាន​និមន្ត ទៅ​គង់នៅ​ដើម្បី​បន្ត​ការសិក្សា ។ កម្មវិធីសិក្សា​នៅក្នុង​សាលា​នេះ​ទូទៅ​គឺ​សិក្សា​ខាង​ផ្លូវ លោក​ជា​ភាសា​យួន ចំណែក​ភាសាបាលី និង​ភាសា ខ្មែរ គឺជា​ការសិក្សា​បន្ទាប់បន្សំ​ប​ណ្ណោះ ។ ចំពោះ​កាលបរិច្ឆេទ​នៃ​ការសិក្សា​មួយថ្ងៃ ៨ ម៉ោង ពេលព្រឹក ៤ ម៉ោង និង ពេល​ល្ងាច ៤ ម៉ោង ។ ព្រះសង្ឃ​ដែល​បាន​ចូល​សិក្សា​នៅ​សាលា​នេះ ត្រូវ​ចំណាយ ពេល ៤ ឆ្នាំ ទើបបាន​បញ្ចប់​ថ្នាក់ ហើយ​ត្រូវបាន ក្រសួង​អប់រំ​យុវជន និង បណ្តុះបណ្តាល ប្រទេស​យួន​ទទួលស្គាល់​ជា​ផ្លូវការ​ថា មាន​កម្រិត​ស្មើនឹង មធ្យមសិក្សា​ទុតិយភូមិ ( ថ្នាក់​ទី ១២ ផ្លូវលោក​ជា​ភាសា​យួន​) ។​ ព្រះវិហារវត្តឃ្លាំង ក្នុងទីរួមខេត្តឃ្លាំង ។ ព្រះវិហារវត្តឃ្លាំង ក្នុងទីរួមខេត្តឃ្លាំង ។ ​ព្រះសង្ឃ​ខ្មែរក្រោម ដែល​បាន​ចូល​សិក្សា​នៅ​សាលា​នេះ ឆ្នាំ​ដំបូង ត្រូវបាន​សិក្សា​វិញ្ញាសា​ផ្លូវលោក ជា​ភាសា​យួន នៃ​ថ្នាក់ ទី ៦ និង ទី ៧ ដូចជា វិញ្ញាសា​គណិត (Đại Số) , រូបវិទ្យា (Vật Lí) , ប្រវត្តិសាស្ត្រ​យួន ( Lịch Sử ), អក្សរ សាស្ត្រ​យួន ( Văn Học ) , ភូមិសាស្ត្រ​យួន (Địa Lí) និង គិ​មី​សាស្ត្រ (Hoá Học) ជាដើម ។ ចំណែក​ភាសាបាលី​មួយ សប្តាហ៍​សិក្សា​បាន ២ ម៉ោង​គត់ គឺ​រៀន​វិញ្ញាសា ប្រែ​លោត​ប្រយោគ​មង្គល​ត្ថ​ទីប​នី ភាគ ១ ។ វិញ្ញាសា​ភា​ខ្មែរ​ក៏​មួយ​សប្តាហ៍​រៀន​បាន ២ ម៉ោង​ដែរ គឺ​រៀន​វេយ្យាករណ៍​ខ្មែរ ។ ឈានចូល​ការសិក្សា ឆ្នាំ​ទី​ពីរ ទី​បី និង ទី​បួន កម្មវិធីសិក្សា ដូចគ្នា​នឹង​ឆ្នាំ​ដំបូង​ដែរ គ្រាប់​តែ​ឆ្នាំ​ទី​ពីរ គេ​បានដាក់​ប​ញ្ជូ​ល​វិញ្ញាសា​ផ្លូវ លោក​ជា​ភាសា​យួន ថ្នាក់​ទី ៨ និង ទី ៩ ,​ឯ​ភាសា បាលី​សមណ​សិស្ស​ត្រូវ​ប្រែ​លោត​ប្រយោគ​វិញ្ញាសា​មង្គល​ត្ថ​ទីប​នី ភាគ ២ និង ភាសា​ខ្មែរ​បន្ត​រៀន​វេ​យ្យា​ករ​ណ៏​ខ្មែរ​ដដែល ។ ចូលឆ្នាំ​ទី​បី​នៃ​ការសិក្សា​សមណ​សិស្ស ត្រូវបាន​រៀន​វិញ្ញាសា​ផ្លូវលោក ជា​ភាសា​យួន ថ្នាក់​ទី ១០ និង ទី ១១ , ឯ​ភាសាបាលី សមណ​សិស្ស​ត្រូវ​ប្រែ លោត​ប្រយោគ​វិញ្ញាសា មង្គល​ត្ថ​ទីប​នី ភាគ ៣ និង ភាសា​ខ្មែរ​ត្រូវ បានបញ្ចប់​វិញ្ញាសា​វេយ្យាករណ៍​ខ្មែរ ។ ឆ្នាំ​ទី​បួន ដែលជា​ឆ្នាំ​បញ្ចប់ ត្រូវបាន​សិក្សា​ភាសា​យួន​ថ្នាក់​ទី ១២ និង​បាលី ត្រូវបាន បញ្ចប់​កម្មវិធី ប្រែ​លោត​ប្រយោគ មង្គល​ត្ថ​ទីប​នី ភាគ ៤ (​ភាគ​បញ្ចប់​) និង វិញ្ញាសា​ភាសា​ខ្មែរ​ត្រូវ បាន​រៀន​អំពី​សិល្បៈ​តែង​កំណាព្យ ។​ ​សាលា​បំពេញវិជ្ជា​មធ្យម សិក្សា​បាលីភាគខាងត្បូង ឬ សាលា​បាលី​ជាន់ខ្ពស់​ខេត្ត​ឃ្លាំង នេះ​ត្រូវបាន​បង្កើតឡើង​ឆ្នាំ ១៩៩២ ។ បច្ចុប្បន្ន មាន​ព្រះតេជព្រះគុណ យឿ​ង ញើ​ង ព្រះចៅអធិការ​វត្ត​ព្រែក​អណ្តើក និង​ជា​ប្រធាន​សមាគម​ព្រះសង្ឃ​សាមគ្គី ស្នេហា​ជាតិ ខេត្ត​ឃ្លាំង ជា​ចាងហ្វាង ព្រះតេជព្រះគុណ តាំង ណោ ព្រះ​ចៅ​ធិ​ការ​វត្ត​ឃ្លាំង ជា​ចាងហ្វាង​រង ។​ ​សូមបញ្ជាក់ថា កាលពី​ព្រឹក​ថ្ងៃទី ០៨ ខែ​កម្ភៈ​ឆ្នាំ ២០០៧ មាន​ព្រឹត្តិការ​ណណ៍​ជា​ប្រវត្តិសាស្ត្រ មួយ​សម្រាប់​ខ្មែរក្រោម នៅ​ដើម​សតវត្សរ៍ ទី ២១ និង ដើម​សហ​វត្សរ៍​ទី ៣ នេះ ដោយមាន​សមណ សិស្ស នៃ​សាលា​នេះ​ជាង ២០០ អង្គ បាននាំគ្នា​ចេញ​ធ្វើបាតុកម្ម​ដោយ​អហិង្សា នៅមុខ​មន្ទីរ​នគរ បាល​យួន ខេត្ត​ឃ្លាំង ដើម្បី​ទាមទារ​សិទ្ធិសេរីភាព ។ ការធ្វើ​បាតុកម្ម​នោះ ត្រូវបាន​មតិសាធារណៈ​ដឹង ថា ព្រោះ​រដ្ឋាភិបាល​យួន​ហាម សមណ​សិស្ស​និមន្ត ចេញទៅ​បិណ្ឌ​បាត្រ ។ ក្រោយ​ការធ្វើ​បាតុកម្ម​នេះ មាន​សមណ​សិស្ស ៥ អង្គ ត្រូវបាន​ចាប់​ផ្សឹក​ទាំង កម្រោល និង​ដាក់ពន្ធនាគារ​រហូត មកដល់​សព្វថ្ងៃនេះ ព្រមទាំង​សមណ ជាច្រើន​អង្គ​ទៀត​ត្រូវបាន ចាប់​ផ្សឹក និង បាន​បញ្ឈប់​ការសិក្សា​ផងដែរ ។​ ​ក្រៅពី​ការសិក្សា​អក្សរសាស្ត្រ ខ្មែរ​របស់​ព្រះសង្ឃ​ផ្នែក​ធម្ម​វិន័យ និង​បាលី​នៅតាម​វត្ត​អារាម​នានា យើង​ក៏ ឃើញ មាន​ចលនា​បង្រៀន អក្សរ​ខ្មែរ​របស់​ព្រះសង្ឃ​នៅតាម​វត្ត​អារាម​នានា ដល់​កូនចៅ​ខ្មែរ ក្រោម រយៈ ពេល ៣ ខែ (​ពេល​វិស្សម​កាលពី​សាលារៀន​ជា​ភាសា យួន​) ផងដែរ ។ កុមារ​ខ្មែរក្រោម​ដែល​បាន​ចូល រៀនអក្សរ​ខ្មែរ​ដំបូង ត្រូវបាន​ព្រះសង្ឃ​បង្រៀន​ឲ្យ​ចេះ​អាន និង ចេះ​សរសេរ​សិន​។​ ​កម្មវិធី​អាន​អក្សរ​ខ្មែរ​នេះ​ត្រូវបាន​ព្រះសង្ឃ​ខ្មែរ​បង្រៀន​ឲ្យ​អាន​មាន ៣ ថ្នាក់ គឺ​ថ្នាក់​ទី ១ ប្រកប​តួអក្សរ​គ្មាន តម្រួត​ជើង ។ ថ្នាក់​ទី ២ ប្រកប​អក្សរ​តម្រួត​ជើង ហើយ​ថ្នាក់​ទាំងពីរ​នេះ​ត្រូវបាន​បន្ថែម វិញ្ញាសា សរសេរអក្សរ​ផ្ចង់ មួយទៀត ។ ថ្នាក់​ទី ៣ ត្រូវបាន​ព្រះ សង្ឃ​បង្រៀន​ឲ្យ​អាន​អត្ថបទ​និង សរសេរ​តាម​សូត្រ ជា​ភាសា​ខ្មែរ ។ ក្រៅពី​បង្រៀន​ឲ្យ​ចេះ​អាន ចេះ​សរសេរ ក៏មាន​បង្រៀន វិញ្ញាសា លេខ និង ចំណោទ ផងដែរ ។​ ==ពិធីបុណ្យ​ប្រពៃណីជាតិ និង សាសនា​== ​ពិធីបុណ្យ​ប្រពៃណីជាតិ និង សាសនា​ត្រូវ​ដូចជា​បុណ្យចូលឆ្នាំថ្មី បុណ្យ​សែនដូនតា (​បុណ្យ​ភ្ជំបិណ្ឌ​នៅ ប្រទេស​កម្ពុជា​) និង បុណ្យ​កឋិនទាន ជា ដើម ត្រូវបាន​ខ្មែរក្រោម​នៅ​កម្ពុជា​ក្រោម​ឯកភាព​ប្រារ​ព្ភ​ចំ​រដូវ​កាល​តែមួយ ។​ ​ក​_​បុណ្យ​អកអំបុក ប្រណាំងទូក ង និង​សំពះ ព្រះ​ខែ ៖ ​ចំពោះ​ពិធី​ប្រណាំងទូក ង វិញ ត្រូវបាន​ចាប់ ប្រណាំង​ពីថ្ងៃ​ទី ១២/១៣/១៤ កើត ខែកត្តិក ជា​រៀង រាល់​ឆ្នាំ ដោយមាន​ទូក ង ជាង ៤០ មកពី​វត្ត​នានា ទូទាំង​ខេត្ត ។ ពិធី​នេះ​ត្រូវបាន​រៀបចំឡើង យ៉ាង​គគ្រឹកគគ្រេង មាន​អ្នកទស្សនា​ទាំង​ខ្មែរ និង​យួន​ផង​រាប់ពាន់នាក់ មកពី​នានា​ខេត្ត​នៅ​កម្ពុជា​ក្រោម ។​ ​ចំពោះ​ពិធី​អកអំបុក និង​សំពះ​ព្រះ​ខែ​ត្រូវបាន ប្រារ​ព្ភ​ឡើងជា​រៀងរាល់ឆ្នាំ​នៅ​ថ្ងៃ ១៥ កើត ខែកត្តិក​នៅតាម​វត្ត​អារាម​និង​គេហដ្ឋាន ។​ ​ខ​_​ពិធីបុណ្យ​ចូលឆ្នាំថ្មី​និង​បុណ្យ​សែនដូនតា (​បុណ្យ​ភ្ជំបិណ្ឌ​)៖ ​ការ​ប្រារ​ព្ភ​ពិធីបុណ្យ​នេះ ត្រូវបាន​រៀបចំឡើង​តាម​កាល​វេលា​ដូចជា​នៅ​ប្រ ទេស​កម្ពុជា​ដែរ គឺ​ខ្មែរ ក្រោម​បាន​យក​ថ្ងៃ ខែ ធ្វើបុណ្យ ទៅតាម​មហាសង្ក្រាន្ត និង​ប្រតិទិន ដែល បាន​បោះ​ពុ​ម្ភ​ចេញពី​ប្រទេស​កម្ពុជា ។​ ​គ​_​បុណ្យ​កឋិនទាន​៖ ​នៅ​បណ្តា​ខេត្ត​ផ្សេងៗ ត្រូវបាន​ប្រារ​ព្ភ​ទៅតាម​ពុទ្ធានុញ្ញាត គឺអាច​ធ្វើបុណ្យ​បាន ២៩ ថ្ងៃ ចាប់ពី​ថ្ងៃ ដែល​ព្រះសង្ឃ​ចេញ​វស្សា​ទៅ ។ តែ​ចំពោះ​ខេត្ត​ឃ្លាំង​វិញ​ត្រូវបាន​រដ្ឋាភិបាល​វៀត ណា​ម​បំរាម ធ្វើ​ទៅតាម វិន័យ​ព្រះពុទ្ធសាសនា គឺ​ឲ្យ​ព្រះសង្ឃ​ខ្មែរក្រោម​ទាំង ៩១ វត្ត​ក្នុង​ខេត្ត​ប្រារ​ព្ភ​បុណ្យកឋិន​តែមួយ​ថ្ងៃ​ជាមួយ គ្នា ។​ ​បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយពី​ព្រឹត្តិការណ៍​បាតុកម្ម​របស់​សមណ​សិស្ស សាលា​មធ្យមសិក្សា​បំពេញវិជ្ជា​បាលី​ភាគ ខាងត្បូង ខេត្ត​ឃ្លាំង នៅ​ថ្ងៃទី ០៨ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០០៨ ដើម្បី​ទាមទារ​សិទ្ធិសេរីភាព​នោះមក យើង ទទួលបាន​ដំណឹង​ថា មានការ​កែប្រែ​ឲ្យ​ធ្វើ​ទៅតាម​ព្រះ​វិន័យ​នៅក្នុង​ព្រះពុទ្ធសាសនា​វិញ​ហើយ ៕​ ដោយ ថាច់ ប្រីជា គឿន l [http://preynokornews.info/geography/khleang-province/ សារព័ត៌មាន ព្រៃនគរ] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តក្រុងនៃកម្ពុជាក្រោម]] =មើលផងដែរ= {{Navbox |name = ខេត្តឃ្លាំង |title = [[ខេត្តឃ្លាំង]] [[កម្ពុជាក្រោម]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[File:Flag_of_KKF.svg|right|75px|ខ្មែរក្រោម]] |group1 = '''ទីរួមខេត្ត''' |list1 = [[ទីរួមខេត្ត]] |group2 = '''ក្រុង''' |list2 = [[ក្រុង]] |group3 = '''ស្រុក''' |list3 = [[ស្រុកអណ្តូងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកអណ្ដូងទឹក]] {{spaces|3}}[[ស្រុកខ្សា​ចំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកខ្សាចំ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកជ្រោយ ញ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកជ្រោយ ញ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកបាយ​ឆៅ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកបាយឆៅ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកកោះ​ទុង(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកោះទុង]] {{spaces|3}}[[ស្រុកកំពង់ធំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកំពង់ធំ]] {{spaces|3}}[[ស្រុក​ពងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកពងទឹក]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[ខេត្តឃ្លាំង]]​មាន [[ស្រុក]]​ចំនួន​៧ </div> }} {{Navbox |name = ខេត្តខ្មែរដែលបាត់បង់ទៅប្រទេសវៀតណាម(យួន) |title = ខ្មែរកម្ពុជាក្រោម[[កម្ពុជាក្រោម]]([[កូសាំងស៊ីន]]) |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[File:Flag_of_KKF.svg|right|75px|ខ្មែរក្រោម]] |group1 = '''រាជធានី''' |list1 = [[ក្រុងព្រៃនគរ]](ខេត្តព្រៃគ) |group2 = '''ខេត្ត''' |list2 = [[ខេត្តមាត់ជ្រូក|មាត់ជ្រូក]] {{spaces|3}}[[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] {{spaces|3}}[[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តមេ ស|មេ ស]] {{spaces|3}}[[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] {{spaces|3}}[[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] {{spaces|3}}[[ខេត្តព្រែកឫស្សី|ព្រែកឬស្សី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពាមបារាជ|ពាមបារាជ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពាម|ពាម]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពលលាវ|ពលលាវ]]{{spaces|3}}[[ខេត្តផ្សារដែក|ផ្សារដែក]] {{spaces|3}}[[ខេត្តទួលតាមោក|ទួលតាមោក]] {{spaces|3}}[[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តឃ្លាំង|ឃ្លាំង]] {{spaces|3}}[[ខេត្តចង្វា​ត្រពាំង|ចង្វាត្រពាំង]] {{spaces|3}}[[ខេត្តឈ្មោះថ្មី|ឈ្មោះថ្មី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកំពង់ឬស្សី|កំពង់ឬស្សី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកោះគង|កោះគង]]{{spaces|3}}[[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[កម្ពុជាក្រោម]]​មាន [[​ក្រុង]]ចំនួន១​ [[ខេត្ត]]​ចំនួន​២០ </div> }} 07r06m8110gtf315invdt4r8p3fo2yy ពេជ្រ សោភា 0 26477 282622 281242 2022-08-19T23:05:46Z CommonsDelinker 142 Removing [[:c:File:ពេជ្រ_សាភា.jpg|ពេជ្រ_សាភា.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Didym|Didym]] because: [[:c:COM:VRT|No permission]] since 10 July 2022. wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #778899;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ពេជ្រ សោភា </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" |[[File:ពេជ្រសាភា Style 022.jpg|250px]] |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="2" | Cambodian Pop Singer Pich Sophea |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''ឈ្មោះ''' | [[ពេជ្រ សោភា]] |- style="vertical-align:center;" |'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត''' |{{Birth date and age|1983|6|09|df=yes}}<ref> Pleng by Smart (2021) [https://www.facebook.com/196852291199242/posts/775502956667503/ រីករាយថ្ងៃកំណើត ពេជ្រ សាភា], Retrieved: June 9, 2021</ref> |- style="vertical-align:center;" |'''សញ្ជាតិ''' | {{KHM}} |- style="vertical-align:center;" |'''ប្រភេទតន្ត្រី''' |​Khmer traditional Music, Pop, Classic, R&B, Rock & Hip hop. |- style="vertical-align:center;" |'''ឆ្នាំសកម្ម''' |2004-បច្ចុប្បន្ន |- style="vertical-align:center;" |'''អជីបសិល្បៈ''' | * អ្នកចម្រៀង * អ្នកនិពន្ធចម្រៀង * តួសម្ដែងស្រី * អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) |- style="vertical-align:center;" |'''ស្លាកតន្ត្រី''' | [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស]] (RHM) 2004-បច្ចុប្បន្ន |} '''ពេជ្រ សោភា''' ([[អង់គ្លេស]]: Pich Sophea) (កើតនៅថ្ងៃទី ០៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៨៣) នាងគឺជាតារាចម្រៀងកម្ពុជាមួយរូប ដែលទទួលបាននូវការចាប់អារម្មណ៍ពីទស្សនិជន ជាមួយនិងការបង្ហាញខ្លួនរបស់នាងក្នុងឆ្នាំ ២០០៤ ជាមួយនិង អាល់ប៊ុម (Album) បទចម្រៀងជាលើកដំបូងក្នុងបទ (Better Day) ជាមួយនិងតារាចម្រៀងរ៉េប (Raper) "ឌីជេ-ស្ដី" (DJ-Sdey) ចេញផ្សាយដោយ [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស]] (Rasmey Hang Meas Production) បទចម្រៀងមួយនេះ ធ្វើឱ្យនាងទទួលបានការទទួលស្គាល់ពីទស្សនិជន និង ទទួលបានប្រជាប្រិយភាពជាបន្តបន្ទាប់ អ្នកនាងក៏ ជាតារាភាពយន្ត ជាអគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកយីហោល្បី ហើយត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាចៅក្រម និងជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការ សវនាកម្មដែលជាអ្នកវាយតម្លៃ សម្រាប់ភាពពិតនៃសម្លេងដែលបង្ហាញក្នុងវគ្គ Blind audition ក្នុងកម្មវិធី [https://en.m.wikipedia.org/wiki/The_Voice_Cambodia The Voice Cambodia] ផងដែរ ។ == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early Life''' ពេជ្រ សោភា កើតនៅថ្ងៃទី៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៨៣ នៅសង្កាត់​បឹងសាឡាង ខណ្ឌ​ទួលគោក [[រាជធានី​ភ្នំពេញ]] ។ មានឪពុកឈ្មោះ ពេជ្រ សាវ៉ាន និង ម្ដាយឈ្មោះ សួ សុភាព និងមានបងប្អូនចំនួន ៤នាក់ ឪពុកម្ដាយ របស់នាងមានមុខរបរជាអ្នកលក់ដូរ ដូចនេះក្នុងវ័យកុមារភាព "សោភា" ត្រូវជួយលក់ដូរឪពុកម្ដាយផង ដើម្បីទទួលបានថវិកាគាំទ្រក្នុងការសិក្សា ដោយជីវភាពខ្វះខាត "សោភា" ត្រូវទៅច្រៀងឱ្យភោជនីដ្ឋានមួយកន្លែងក្នុងក្រុងភ្នំពេញ រហូតដល់នាងសម្រេចបញ្ចប់ការសិក្សាត្រឹម កម្រិតវប្បធម៌ ទុទិយភូមិ (ថ្នាក់ទី១២) ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៣ នាងបានប្ដូរទៅច្រៀង ឱ្យមជ្ឈមណ្ឌលកំសាន្តមួយ មានឈ្មោះថា "មជ្ឈមណ្ឌលកំសាន្តស្ពាក" នាងច្រៀងបានតែប្រហែលមួយឆ្នាំ នាងក៏ត្រូវបានទាក់ទងទៅច្រៀងឱ្យផលិតកម្មយក្សមួយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលគេស្គាល់ថា "ផលិតកម្មរស្មីហង្សមាស" (Hang Meas Production) ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៤ ដែលចេញក្នុង អាលប៊ុម (Album) ទី១ របស់នាងមានចំណងជើងថា (Better Day) ដែលជាបទល្បីទី១ របស់នាងក្នុងការបោះជំហ៊ានទៅក្នុងពិភពសិល្បៈ ។<ref> Pich Sophea’s Biography in Brief (2012) [http://popkhstars.blogspot.com/2012/10/khmer-singercambodia-singer-pich-sophea.html?m=1 Cambodia singer Pich Sophea Top Singer of Cambodia at Hang Meas Production] Website: Popstar.Com.Kh </ref> == អជីបតន្ត្រី == '''Music career''' === ភាពពេញនិយម (២០០៥-២០១០) === '''Popularity (2005-2010)''' ក្នុងអំឡុឆ្នាំ ២០០៥ ដល់ឆ្នាំ ២០១០ ប្រជាប្រិយភាពរបស់កញ្ញា ពេជ្រ សាភា បានកើនឡើងជាលំដាប់និងពេញនិយមចាក់ស្ដាប់ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលធ្វើឱ្យរូបនាងបានជាប់ឈ្មោះជាកំពូលតារាចម្រៀង ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ ។ បទល្បីៗជាច្រើនរបស់ សោភា ដែលចេញអំឡុងឆ្នាំ ២០០៥ អាល់ប៊ុម [[U Better Not Come Home​ (អាល់ប៊ុម)|U Better Not Come Home]], Dream about you, បានក្លាយជា Hits Album ប្រចាំឆ្នាំ ក្លាយជាកំពូលបទចម្រៀងដែលចាក់ស្ដាប់ច្រើនបំផុតក្នុងស្ថានីយ៍វិទ្យុ នៅកម្ពុជា ដែលជាបទចម្រៀងដែលទទួលបានភាពពេញនិយមនិងការគាំទ្រជាច្រើនលើសលប់ក្នុងពេលនោះ ដែលបទ (U Better Not Come Home) បានជាប់ក្នុង Top1 Music Radio FM.97 (2005) by Apsara Radio FM 97 ទន្ទឹមនិងភាពល្បីល្បាញនេះនាងត្រូវបាន អ្នកគាំទ្រអញ្ជើញនាងឱ្យទៅសម្ដែងការច្រៀងនា [[ប្រទេសអូស្ត្រាលី]] ផងដែរ ។<ref> Khmerload (2005) [https://www.khmerload.com/article/125098 បទល្បីកាល១០ឆ្នាំជាងមុន «Dream about you»], Retrieved: June 10, 2020 </ref> ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៦ ដល់ ឆ្នាំ ២០០៨ សោភា បានចេញនូវបទចម្រៀងជាបន្តបន្ទាប់ និងបានបង្ហាញខ្លួនក្នុងការប្រគំុតន្ត្រីដ៏ធំ ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាផងដែរនោះគឺ concert Best of The Best 2006-2007-2008 ការប្រគំុតន្រ្តីដ៏ធំនេះមានអ្នកចូលរួមទស្សនារាប់មុឺននាក់ ដែលស្ថិតក្នុងបរិវេណ ស្តាតអូឡាំពិច ។<ref> World Muzik (2012) [http://worldofmuzik168.blogspot.com/2013/02/rhm-best-of-best-2006-part-1.html?m=1 RHM Best of the Best 2006], © Laypheng Lida All Right Reserved, Designed by iAXE, Access-Date: Aug-02-2012 </ref> ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៩ សោភា ត្រូវបានអ្នកគាំទ្ររបស់នាងអញ្ជើញ ឱ្យទៅសម្ដែងការច្រៀងនា [[ប្រទេសបារាំង]] ហើយនាងទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំង លើសពីការរំពឹងទុក រហូតមកដល់ឆ្នាំ ២០១០ សោភា ត្រូវបាន [http://www.findkh.com/listingc.php?id=3201&_c1=0&_c2=0&_l1=0&_l2=0&lang=2 ទូរទស្សន៍ប៉ុស្ថិ៍លេខ៥] (Cambodia TV5) អញ្ជើញឱ្យទៅសម្តែងការច្រៀងនៅក្នុងកម្មវិធីប្រគំុតន្ត្រីតំណាំងឱ្យអាស៊ានទាំង១០ ផងដែរ (Asean Top10 Music) ។<ref> [http://pipopkomsan-news.blogspot.com/2018/01/5623.html?m=1 Pipopkomsan-News (2018) Powered by Blogger Theme images by Michael Elkan]. </ref> == តន្ត្រីទេសចរណ៍ (២០១១-២០១៣) == '''Pich Sophea Music Tour (2011-2013)''' ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១១-១០១៣ កញ្ញា ពេជ្រសាភា ត្រូវបានអ្នកគាំទ្ររបស់នាងអញ្ជើញឱ្យទៅសម្ដែងច្រៀង តន្ត្រីទេសចរណ៍នាប្រទេស [[អាមេរិក]] រយៈពេល ២ខែ តាមរយៈ សមាគមន៍សិល្បៈកម្ពុជានៅទីនោះ ដែលធ្វើឱ្យនាងទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងច្រើន ពីបណ្តាលជនជាតិខ្មែរដែលរស់នៅសហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរ ។<ref> The Phnom Penh Post (2011) [https://m.phnompenhpost.com/lifestyle/pop-singer-prepares-two-month-us-tour Pop-singer-prepares-two-month-us-tour], Website: phnompenhpost.com </ref> ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១២ កញ្ញាពេជ្រ សាភា បានចូលរួមក្នុងការធ្វើបទបង្ហាញលើកទឹកចិត្តអំពីការអប់រំក្នុងកម្មវិធី Sols 24/7 GDI Cambodia Free Education For All របស់អង្គការមួយដើម្បីគាំទ្រដល់វិស័យអប់រំ និង ការសិក្សានៅកម្ពុជា ដែលបង្ហាញជាទង្វើសប្បុរសធម៌មួយសម្រាប់សង្គមជាតិផងដែរ ។<ref> GDI Cambodia Free Education (2012) [https://www.ahhaeducation.org/videos-cambodia/ Pich Sophea Speach in AHHA Education], Website: www.ahhaeducation.org </ref> ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៣ សោភា ត្រូវបានអញ្ញើញឱ្យសម្ដែងច្រៀង តន្ត្រីទេសចរណ៍នាប្រទេស [[អាមេរិក]] ជាលើកទី២ នាទីក្រុងស្តុកតុន (Stockton) ក្នុងរដ្ឋកាលីហ្វរញ៉ា (California) ដែលនេះជាភាពជោគជ័យរបស់នាងក្នុងការសាងកេរ្តិ៍ឈ្មោះ បង្កើនប្រជាប្រិយភាព ពីពលរដ្ឋខ្មែរអាមេរិកាំង ដែលស្រលាញ់ចូលចិត្តនិងគាំទ្រដល់រូបនាង ក៏ដូចជាបានជួយលើកដម្កើងដល់សិល្បៈករកម្ពុជាផងដែរ ។<ref> Asian Movies (2013) [http://replay-movies.blogspot.com/2013/10/pich-sophea-2013-usa-tour.html?m=1 Pich Sophea 2013 USA Tour], Website: movies.blogspot.com </ref> == គ្រូបង្វឹកសម្លេង (២០១៤-២០១៦) == '''The Voice Coach (2014-2016)''' [[File:ពេជ្រសោភា The Voice 2.jpg|thumb|Pich Sophea Song at The Voice Cambodia Season 2]] សោភា ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាគ្រូបង្វឹកនៃចៅក្រម និងជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការ សវនាកម្មដែលជាអ្នកវាយតម្លៃ សម្រាប់ភាពពិតនៃសម្លេងដែលបង្ហាញក្នុងវគ្គ Blind audition ក្នុងកម្មវិធី The Voice Cambodia របស់ទូរទស្សន៍ហង្សមាស (Hang Meas-HDTV) រដូវកាលទី១ និង រដូវកាលទី២ តាំងពីការចាប់ផ្ដើមរបស់ខ្លួនក្នុងឆ្នាំ 2014 ដែលកូនក្រុមទី១ របស់នាងគឺលោក សយ រតនៈ បានជាប់ក្នុងវគ្គជុំចុងក្រោយ The Final (RunnerUp) Episode 16 នៃសប្ដាហ៍ទី៦ និង រដូវកាលទី២ ក្នុងឆ្នាំ 2016 ដែលកូនក្រុមទី២ គឺកញ្ញា (សាន ស្រីឡៃ/មរណៈភាព) បានជាប់ក្នុងវគ្គជុំចុងក្រោយ The Final (RunnerUp) Episode 16 នៃសប្ដាហ៍ទី៦ ។ ក្រោយបញ្ចប់កម្មវិធី The Voice Cambodia សោភា បានចាកចេញពីកម្ពុជាទៅកាន់ [[ប្រទេសបារាំង]] ផងដែរ ដើម្បីទៅពិនិត្យសុខភាពនៅទីនោះ ។<ref> Daily Pushs (2016) [https://dailypushs.blogspot.com/2016/06/pich-sophea-prepared-to-treat-disease.html?m=1 Pich Sophea prepared to treat the disease in France after rarely appeared in the wedding singer], Website: dailypushs.blogspot.com, Publication: June 28, 2016 </ref> == បទចម្រៀង ពេញនិយម (២០១៥-២០១៦) == '''Pich Sophea Pop Music (2015-2016)''' ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៥-២០១៦ សោភា បានចេញបទចម្រៀងពេញនិយមជាច្រើន ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថា (Pop Music) បានចាប់ដៃគូជាមួយតារាចម្រៀងរ៉េប [[ជី-ដេវីត]]/G-Devith ដែលលោកគឺជា អ្នកកាត់តតន្ត្រីមុិច (Sound Mixed Editing) ផងដែរ អ្នកទាំងពីរបានទម្លាក់បទចម្រៀង អាល់ប៊ុម កាហ្វេ 1500 គឺជាបទ Original Song ដែលល្បីពេញនិយមក្នុងអំឡុងពេលនោះ ដែលស្រូបទាញបានអ្នកគាំទ្រយ៉ាងច្រើនលើសលុបពីសំណាក់យុវវ័យ បទ កាហ្វេ 1500 នេះដែរត្រូវបានសោភា យកទៅប្រកួតក្នុងកម្មវិធីតន្ត្រី MAMF Migrant's Arirang Multicultural Festival 2015 នាប្រទេស [[កូរ៉េខាងត្បូង]] ហើយបទមួយនេះផងដែរ បានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ៣ តំណាងឱអ្នកវប្បធម៌សិល្បៈចម្រៀងមកពីប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ ។<ref> 4PN For People Network (2015) [http://4people.asia/mamf-migrant-arirang-multicultural-festival-festival/ MAMF (MIGRANT’ ARIRANG MULTICULTURAL FESTIVAL) FESTIVAL], Website: 4people.asia, Publication: 4pn Posted 2015년 October 14일 In 미분류 </ref> ក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ សោភា និង ដេវីត បានចេញនូវអាល់ប៊ុនរួមគ្នាមួយក្នុងអំឡុង [[ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ]] គឺបទ «រាំញីកែងជើង» ដែលជា Hits Album ផ្ទុះល្បីទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ដែលត្រូវបានពេញនិយមចាក់ស្ដាប់ច្រើនបំផុតទាំងក្នុងបណ្ដាញសង្គមផ្សព្វផ្សាយ (Social Media) ទាំងសង្គមខាងក្រៅ (External society) ផងដែរ ហើយត្រូវបាន សម្ដេចនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា គឺលោក [[ហ៊ុនសែន]] ប្រកាសជាបទចម្រៀងពេញនិយមប្រចាំឆ្នាំ (Music of the years) និងបានផ្ដល់ប្រាក់រង្វាន់លើកទឹកចិត្តដល់តារាចម្រៀងទាំងពីររូបនេះ នូវទឹកប្រាក់ចំនួន ១៦២ លានរៀល ដោយស្មើនិងប្រមាណជា ៤ម៉ឺនដុល្លារ អាមេរិកផងដែរ ។<ref> នគរដ្រេស្គន (NKDnews) (2016) [http://nkdnews.com/archives/66007បទ”រាំញីកែងជើង” របស់ដេវីត និងពេជ្រ សោភា ទទួលបាន៤ម៉ឺនដុល្លារពីសម្តេចតេជោ], Website: nkdnews.com </ref> == អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី == '''Brand Ambassador''' [[File:ពេជ្រសាភា Oppo Cambodia.jpg|thumb|Pich Sophea Becomes a Goodwill Ambassador Oppo Cambodia 2016]] ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៦ ក្រុមហ៊ុនទូរគមនាគមន៍ចល័ត អុបប៉ូ/Oppo ដែលមានមូលដ្ឋាននៅ គ័ងទុង (Guangdong) [[ប្រទេសចិន]] បានជ្រើសរើសយក តារាចម្រៀង ពេជ្រ សាភា ដោយប្រកាសតែងតាំងផ្លូវការណ៍ ជាតំណាង អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) នៃក្រុមហ៊ុនស្មាតហ្វូន (Oppo Cambodia) ​។ លោក​ សឿ​ រិ​ទ្ធី​យ៉ា​ ដែល​ជា​ប្រធាន​ទីផ្សារ​របស់​ក្រុមហ៊ុនទូរស័ព្ទ​ដៃ​ OPPO​ Cambodia បាន​មាន​ប្រសាសន៍​ថា​ ក្រុមហ៊ុនទូរស័ព្ទ​ដៃ​ OPPO​ មាន​វត្តមាន​ជាង 2​ឆ្នាំ​ហើយ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា​ ហើយ​ថ្ងៃនេះ​ ក្រុមហ៊ុន​ បាន​ជ្រើស​យក​កំពូល​តារាចម្រៀង​ ពេជ្រ​ សោភា​ ឱ្យធ្វើ​ជា​តំណាង​ផលិតផល​របស់​ខ្លួន​ ពីព្រោះ​លោក​ចាត់​ទុក​ថា​ ការ​ផ្សព្វផ្សាយ​ផលិតផល​តរបស់​តារា ​ដែល​កំពុង​តែ​មាន​ប្រជាប្រិយភាព​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា​ គឺ​និងបង្កើន ឱ្យមានកំណើននៃការ​គាំទ្រ​ច្រើន​ទៅលើ Oppo Cambodia ផងដែរ ។<ref> Sabay News (2017) [https://news.sabay.com.kh/article/990369 ពេជ្រ​ សោភា​ ឡើង​កូដ​ខ្លាំង ធ្វើ Brand Ambassador ផលិត​ផល​ជាច្រើន], Website: news.sabay.com.kh </ref> == បទ​ចម្រៀង​ល្បី (២០១៧-២០១៩) == '''Hits Songs (2017-2019)''' ក្នុងឆ្នាំ ២០១៧-២០១៨ ទោះជាមិនមានវត្តមានដៃគូចម្រៀងជាមួយលោក ជី-ដេវីត/G-Devith ក៏ប្រជាប្រិយភាព សោភា នៅតែមានការគាំទ្រដល់រូបនាង ហើយនាងបានចេញបទចម្រៀងល្បីៗជាបន្តបន្ទាប់ ដែលទទួលបានអ្នកទស្សនា ច្រើនជាង ២០លានដង នៅលើបណ្ដាញសង្គមយូធូប (Over 20 millions views on Youtube) ក្នុងនោះមានបទ៖ '''What's Your Names''', '''ហុយហុយ''', '''កង្កែបពាក់មួក''', ដែលមានអ្នកចូលមើលច្រើនជាង ២០លានដង នៅលើបណ្ដាញសង្គម យូធូប/[https://en.m.wikipedia.org/wiki/YouTube YouTube] ដែលធ្វើឱ្យបទចម្រៀងរបស់នាង ល្បីពេញនិយម នាពេលនោះ ។<ref> Steemit (2018) [https://steemit.com/hive-148441/@kidsisters/what-s-your-name-by-pich-sophea-music-video-review What's Your Name?" by Pich Sophea, Music Video Review], Website: steemit.com </ref> === ឈរកំពូលតារាងកម្ពុជា Top 50 (២០១៩) === '''Cambodia Top 50 Billboard (2019)''' ក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ សោភា បានចេញបទចម្រៀងដៃគូជាមួយលោក [[ខេមរៈ សិរីមន្ត]] ចេញផ្សាយដោយផលិតកម្ម-រស្មីហង្សមាស មានចំណងជើងថា ៖ «ប្រពន្ធបងមិនល្អមែនទេ» ដែលបានដាក់សិទ្ធបទចម្រៀង ទៅក្នុងកម្មវិធី ចាក់ស្ដាប់បទចម្រៀង (ភ្លេង/[https://www.facebook.com/PlengBySmart/ Pleng]) ដែលបង្កើតឡើងតាមរយៈ ក្រុមហ៊ុនទូរស័ព្ទស្មាត (Smart Mobile) ដែលជ្រើសរើសតែបទចម្រៀងពេញនិយម ពីបណ្តាលអ្នកចាក់ស្ដាប់ដើម្បីជាប់ក្នុងជម្រើស បទចម្រៀងទាំង៥០ ដែលអាចឈរនៅកំពូលតារាងកម្ពុជា ប្រចាំសប្ដាហ៍ (Of Weekly) នៃ Cambodia Top 50 Billboard ដែលបទចម្រៀងសោភា បានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ Top 4 ឈរក្នុងកំពូលតារាងបទចម្រៀង Top ទាំង 50 នៅកម្ពុជា ។<ref> Pleng (2019) [https://www.smart.com.kh/pleng-by-smart/ Cambodia Top 50 Hits on Pleng by Smart], Website: pleng.smart.com.kh </ref> == សមិទ្ធិផល == '''Achievement''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | ឆ្នាំ ! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ការដាក់ចូល ! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ប្រភេទពាន ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | លទ្ធផល ! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ស្ថាប័នផ្សព្វផ្សាយ |- | align="center" | 2005 | align="center" | U Better Not Come Home | align="center" | Top1 Music Apsara FM | align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated | align="center" | Apsara Radio FM.97 Cambodia |- | align="center" | 2015 | align="center" | កាហ្វេ 1500 | align="center" | Top 3 | align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated | align="center" | (MAMF) South Korea |- | align="center" | 2016 | align="center" | រាំញីកែងជើង (Heel Dance) | align="center" | Music of the year | align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated | align="center" | Hun Sen Prime Minister of Cambodia |- | align="center" | 2019 | align="center" | ប្រពន្ធបងមិនល្អមែនទេ | align="center" | Top 4 Cambodia Top 50 Billboard | align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated | align="center" |Pleng By Smart Music |} == កាត់ឡុកតន្ត្រី == '''Discography''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#D3D3D3" width=20% | អាល់ប៊ុម ! style="background-color:#D3D3D3" width=10% | ប្រភេទតន្ត្រី ! style="background-color:#D3D3D3" width=15% | សិល្បៈ ! style="background-color:#D3D3D3" width=10% | ឆ្នាំចេញផ្សាយ ! style="background-color:#D3D3D3" width=20% | ផលិតកម្ម |- | align="center" | [[Better Day (អាល់ប៊ុម)|Better Day]] | align="center" | Hip-Hop | align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]] Ft. [[ឌីជេ-ស្ដី]] | align="center" | 2004 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.219 |- | align="center" | [[Dream about you (អាល់ប៊ុម)|Dream about you]] | align="center" | Classic | align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]] | align="center" | 2005 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.248 |- | align="center" | [[U Better Not Come Home​ (អាល់ប៊ុម)|U Better Not Come Home]] | align="center" | Pop Music | align="center" | [[ព្រាប សុវត្ថិ]] Ft. [[ពេជ្រ សោភា]], [[ឌីជេ-ស្ដី]] | align="center" | 2005 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.255 |- | align="center" | [[Dhoom Dhoom (អាល់ប៊ុម)|Dhoom Dhoom]] | align="center" | Pop Music | align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]] Ft. B.I.G | align="center" | 2005 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.294 |- | align="center" | [[Pich Sophea (Solo អាល់ប៊ុម)|Pich Sophea (Solo Album)]] | align="center" | Pop Music | align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]] | align="center" | 2012 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.466 |- | align="center" | [[កាហ្វេ​ 1500 (អាល់ប៊ុម)|កាហ្វេ​ 1500]] | align="center" | Pop Music | align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]] | align="center" | 2015 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.527 |} == ដូច្នេះ == '''Also''' * [[អ្នកចម្រៀងកម្ពុជា]] == ឯកសារយោង == [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អ្នកចម្រៀងខ្មែរ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:តារាសម្តែងខ្មែរ]] iqubeq1xnguufiaqc86fqoh3o4gkv3y 282623 282622 2022-08-19T23:05:58Z CommonsDelinker 142 Removing [[:c:File:ពេជ្រសាភា_Oppo_Cambodia.jpg|ពេជ្រសាភា_Oppo_Cambodia.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Didym|Didym]] because: [[:c:COM:VRT|No permission]] since 10 July 2022. wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #778899;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ពេជ្រ សោភា </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" |[[File:ពេជ្រសាភា Style 022.jpg|250px]] |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="2" | Cambodian Pop Singer Pich Sophea |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''ឈ្មោះ''' | [[ពេជ្រ សោភា]] |- style="vertical-align:center;" |'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត''' |{{Birth date and age|1983|6|09|df=yes}}<ref> Pleng by Smart (2021) [https://www.facebook.com/196852291199242/posts/775502956667503/ រីករាយថ្ងៃកំណើត ពេជ្រ សាភា], Retrieved: June 9, 2021</ref> |- style="vertical-align:center;" |'''សញ្ជាតិ''' | {{KHM}} |- style="vertical-align:center;" |'''ប្រភេទតន្ត្រី''' |​Khmer traditional Music, Pop, Classic, R&B, Rock & Hip hop. |- style="vertical-align:center;" |'''ឆ្នាំសកម្ម''' |2004-បច្ចុប្បន្ន |- style="vertical-align:center;" |'''អជីបសិល្បៈ''' | * អ្នកចម្រៀង * អ្នកនិពន្ធចម្រៀង * តួសម្ដែងស្រី * អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) |- style="vertical-align:center;" |'''ស្លាកតន្ត្រី''' | [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស]] (RHM) 2004-បច្ចុប្បន្ន |} '''ពេជ្រ សោភា''' ([[អង់គ្លេស]]: Pich Sophea) (កើតនៅថ្ងៃទី ០៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៨៣) នាងគឺជាតារាចម្រៀងកម្ពុជាមួយរូប ដែលទទួលបាននូវការចាប់អារម្មណ៍ពីទស្សនិជន ជាមួយនិងការបង្ហាញខ្លួនរបស់នាងក្នុងឆ្នាំ ២០០៤ ជាមួយនិង អាល់ប៊ុម (Album) បទចម្រៀងជាលើកដំបូងក្នុងបទ (Better Day) ជាមួយនិងតារាចម្រៀងរ៉េប (Raper) "ឌីជេ-ស្ដី" (DJ-Sdey) ចេញផ្សាយដោយ [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស]] (Rasmey Hang Meas Production) បទចម្រៀងមួយនេះ ធ្វើឱ្យនាងទទួលបានការទទួលស្គាល់ពីទស្សនិជន និង ទទួលបានប្រជាប្រិយភាពជាបន្តបន្ទាប់ អ្នកនាងក៏ ជាតារាភាពយន្ត ជាអគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកយីហោល្បី ហើយត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាចៅក្រម និងជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការ សវនាកម្មដែលជាអ្នកវាយតម្លៃ សម្រាប់ភាពពិតនៃសម្លេងដែលបង្ហាញក្នុងវគ្គ Blind audition ក្នុងកម្មវិធី [https://en.m.wikipedia.org/wiki/The_Voice_Cambodia The Voice Cambodia] ផងដែរ ។ == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early Life''' ពេជ្រ សោភា កើតនៅថ្ងៃទី៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៨៣ នៅសង្កាត់​បឹងសាឡាង ខណ្ឌ​ទួលគោក [[រាជធានី​ភ្នំពេញ]] ។ មានឪពុកឈ្មោះ ពេជ្រ សាវ៉ាន និង ម្ដាយឈ្មោះ សួ សុភាព និងមានបងប្អូនចំនួន ៤នាក់ ឪពុកម្ដាយ របស់នាងមានមុខរបរជាអ្នកលក់ដូរ ដូចនេះក្នុងវ័យកុមារភាព "សោភា" ត្រូវជួយលក់ដូរឪពុកម្ដាយផង ដើម្បីទទួលបានថវិកាគាំទ្រក្នុងការសិក្សា ដោយជីវភាពខ្វះខាត "សោភា" ត្រូវទៅច្រៀងឱ្យភោជនីដ្ឋានមួយកន្លែងក្នុងក្រុងភ្នំពេញ រហូតដល់នាងសម្រេចបញ្ចប់ការសិក្សាត្រឹម កម្រិតវប្បធម៌ ទុទិយភូមិ (ថ្នាក់ទី១២) ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៣ នាងបានប្ដូរទៅច្រៀង ឱ្យមជ្ឈមណ្ឌលកំសាន្តមួយ មានឈ្មោះថា "មជ្ឈមណ្ឌលកំសាន្តស្ពាក" នាងច្រៀងបានតែប្រហែលមួយឆ្នាំ នាងក៏ត្រូវបានទាក់ទងទៅច្រៀងឱ្យផលិតកម្មយក្សមួយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលគេស្គាល់ថា "ផលិតកម្មរស្មីហង្សមាស" (Hang Meas Production) ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៤ ដែលចេញក្នុង អាលប៊ុម (Album) ទី១ របស់នាងមានចំណងជើងថា (Better Day) ដែលជាបទល្បីទី១ របស់នាងក្នុងការបោះជំហ៊ានទៅក្នុងពិភពសិល្បៈ ។<ref> Pich Sophea’s Biography in Brief (2012) [http://popkhstars.blogspot.com/2012/10/khmer-singercambodia-singer-pich-sophea.html?m=1 Cambodia singer Pich Sophea Top Singer of Cambodia at Hang Meas Production] Website: Popstar.Com.Kh </ref> == អជីបតន្ត្រី == '''Music career''' === ភាពពេញនិយម (២០០៥-២០១០) === '''Popularity (2005-2010)''' ក្នុងអំឡុឆ្នាំ ២០០៥ ដល់ឆ្នាំ ២០១០ ប្រជាប្រិយភាពរបស់កញ្ញា ពេជ្រ សាភា បានកើនឡើងជាលំដាប់និងពេញនិយមចាក់ស្ដាប់ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលធ្វើឱ្យរូបនាងបានជាប់ឈ្មោះជាកំពូលតារាចម្រៀង ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ ។ បទល្បីៗជាច្រើនរបស់ សោភា ដែលចេញអំឡុងឆ្នាំ ២០០៥ អាល់ប៊ុម [[U Better Not Come Home​ (អាល់ប៊ុម)|U Better Not Come Home]], Dream about you, បានក្លាយជា Hits Album ប្រចាំឆ្នាំ ក្លាយជាកំពូលបទចម្រៀងដែលចាក់ស្ដាប់ច្រើនបំផុតក្នុងស្ថានីយ៍វិទ្យុ នៅកម្ពុជា ដែលជាបទចម្រៀងដែលទទួលបានភាពពេញនិយមនិងការគាំទ្រជាច្រើនលើសលប់ក្នុងពេលនោះ ដែលបទ (U Better Not Come Home) បានជាប់ក្នុង Top1 Music Radio FM.97 (2005) by Apsara Radio FM 97 ទន្ទឹមនិងភាពល្បីល្បាញនេះនាងត្រូវបាន អ្នកគាំទ្រអញ្ជើញនាងឱ្យទៅសម្ដែងការច្រៀងនា [[ប្រទេសអូស្ត្រាលី]] ផងដែរ ។<ref> Khmerload (2005) [https://www.khmerload.com/article/125098 បទល្បីកាល១០ឆ្នាំជាងមុន «Dream about you»], Retrieved: June 10, 2020 </ref> ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៦ ដល់ ឆ្នាំ ២០០៨ សោភា បានចេញនូវបទចម្រៀងជាបន្តបន្ទាប់ និងបានបង្ហាញខ្លួនក្នុងការប្រគំុតន្ត្រីដ៏ធំ ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាផងដែរនោះគឺ concert Best of The Best 2006-2007-2008 ការប្រគំុតន្រ្តីដ៏ធំនេះមានអ្នកចូលរួមទស្សនារាប់មុឺននាក់ ដែលស្ថិតក្នុងបរិវេណ ស្តាតអូឡាំពិច ។<ref> World Muzik (2012) [http://worldofmuzik168.blogspot.com/2013/02/rhm-best-of-best-2006-part-1.html?m=1 RHM Best of the Best 2006], © Laypheng Lida All Right Reserved, Designed by iAXE, Access-Date: Aug-02-2012 </ref> ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៩ សោភា ត្រូវបានអ្នកគាំទ្ររបស់នាងអញ្ជើញ ឱ្យទៅសម្ដែងការច្រៀងនា [[ប្រទេសបារាំង]] ហើយនាងទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំង លើសពីការរំពឹងទុក រហូតមកដល់ឆ្នាំ ២០១០ សោភា ត្រូវបាន [http://www.findkh.com/listingc.php?id=3201&_c1=0&_c2=0&_l1=0&_l2=0&lang=2 ទូរទស្សន៍ប៉ុស្ថិ៍លេខ៥] (Cambodia TV5) អញ្ជើញឱ្យទៅសម្តែងការច្រៀងនៅក្នុងកម្មវិធីប្រគំុតន្ត្រីតំណាំងឱ្យអាស៊ានទាំង១០ ផងដែរ (Asean Top10 Music) ។<ref> [http://pipopkomsan-news.blogspot.com/2018/01/5623.html?m=1 Pipopkomsan-News (2018) Powered by Blogger Theme images by Michael Elkan]. </ref> == តន្ត្រីទេសចរណ៍ (២០១១-២០១៣) == '''Pich Sophea Music Tour (2011-2013)''' ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១១-១០១៣ កញ្ញា ពេជ្រសាភា ត្រូវបានអ្នកគាំទ្ររបស់នាងអញ្ជើញឱ្យទៅសម្ដែងច្រៀង តន្ត្រីទេសចរណ៍នាប្រទេស [[អាមេរិក]] រយៈពេល ២ខែ តាមរយៈ សមាគមន៍សិល្បៈកម្ពុជានៅទីនោះ ដែលធ្វើឱ្យនាងទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងច្រើន ពីបណ្តាលជនជាតិខ្មែរដែលរស់នៅសហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរ ។<ref> The Phnom Penh Post (2011) [https://m.phnompenhpost.com/lifestyle/pop-singer-prepares-two-month-us-tour Pop-singer-prepares-two-month-us-tour], Website: phnompenhpost.com </ref> ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១២ កញ្ញាពេជ្រ សាភា បានចូលរួមក្នុងការធ្វើបទបង្ហាញលើកទឹកចិត្តអំពីការអប់រំក្នុងកម្មវិធី Sols 24/7 GDI Cambodia Free Education For All របស់អង្គការមួយដើម្បីគាំទ្រដល់វិស័យអប់រំ និង ការសិក្សានៅកម្ពុជា ដែលបង្ហាញជាទង្វើសប្បុរសធម៌មួយសម្រាប់សង្គមជាតិផងដែរ ។<ref> GDI Cambodia Free Education (2012) [https://www.ahhaeducation.org/videos-cambodia/ Pich Sophea Speach in AHHA Education], Website: www.ahhaeducation.org </ref> ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៣ សោភា ត្រូវបានអញ្ញើញឱ្យសម្ដែងច្រៀង តន្ត្រីទេសចរណ៍នាប្រទេស [[អាមេរិក]] ជាលើកទី២ នាទីក្រុងស្តុកតុន (Stockton) ក្នុងរដ្ឋកាលីហ្វរញ៉ា (California) ដែលនេះជាភាពជោគជ័យរបស់នាងក្នុងការសាងកេរ្តិ៍ឈ្មោះ បង្កើនប្រជាប្រិយភាព ពីពលរដ្ឋខ្មែរអាមេរិកាំង ដែលស្រលាញ់ចូលចិត្តនិងគាំទ្រដល់រូបនាង ក៏ដូចជាបានជួយលើកដម្កើងដល់សិល្បៈករកម្ពុជាផងដែរ ។<ref> Asian Movies (2013) [http://replay-movies.blogspot.com/2013/10/pich-sophea-2013-usa-tour.html?m=1 Pich Sophea 2013 USA Tour], Website: movies.blogspot.com </ref> == គ្រូបង្វឹកសម្លេង (២០១៤-២០១៦) == '''The Voice Coach (2014-2016)''' [[File:ពេជ្រសោភា The Voice 2.jpg|thumb|Pich Sophea Song at The Voice Cambodia Season 2]] សោភា ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាគ្រូបង្វឹកនៃចៅក្រម និងជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការ សវនាកម្មដែលជាអ្នកវាយតម្លៃ សម្រាប់ភាពពិតនៃសម្លេងដែលបង្ហាញក្នុងវគ្គ Blind audition ក្នុងកម្មវិធី The Voice Cambodia របស់ទូរទស្សន៍ហង្សមាស (Hang Meas-HDTV) រដូវកាលទី១ និង រដូវកាលទី២ តាំងពីការចាប់ផ្ដើមរបស់ខ្លួនក្នុងឆ្នាំ 2014 ដែលកូនក្រុមទី១ របស់នាងគឺលោក សយ រតនៈ បានជាប់ក្នុងវគ្គជុំចុងក្រោយ The Final (RunnerUp) Episode 16 នៃសប្ដាហ៍ទី៦ និង រដូវកាលទី២ ក្នុងឆ្នាំ 2016 ដែលកូនក្រុមទី២ គឺកញ្ញា (សាន ស្រីឡៃ/មរណៈភាព) បានជាប់ក្នុងវគ្គជុំចុងក្រោយ The Final (RunnerUp) Episode 16 នៃសប្ដាហ៍ទី៦ ។ ក្រោយបញ្ចប់កម្មវិធី The Voice Cambodia សោភា បានចាកចេញពីកម្ពុជាទៅកាន់ [[ប្រទេសបារាំង]] ផងដែរ ដើម្បីទៅពិនិត្យសុខភាពនៅទីនោះ ។<ref> Daily Pushs (2016) [https://dailypushs.blogspot.com/2016/06/pich-sophea-prepared-to-treat-disease.html?m=1 Pich Sophea prepared to treat the disease in France after rarely appeared in the wedding singer], Website: dailypushs.blogspot.com, Publication: June 28, 2016 </ref> == បទចម្រៀង ពេញនិយម (២០១៥-២០១៦) == '''Pich Sophea Pop Music (2015-2016)''' ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៥-២០១៦ សោភា បានចេញបទចម្រៀងពេញនិយមជាច្រើន ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថា (Pop Music) បានចាប់ដៃគូជាមួយតារាចម្រៀងរ៉េប [[ជី-ដេវីត]]/G-Devith ដែលលោកគឺជា អ្នកកាត់តតន្ត្រីមុិច (Sound Mixed Editing) ផងដែរ អ្នកទាំងពីរបានទម្លាក់បទចម្រៀង អាល់ប៊ុម កាហ្វេ 1500 គឺជាបទ Original Song ដែលល្បីពេញនិយមក្នុងអំឡុងពេលនោះ ដែលស្រូបទាញបានអ្នកគាំទ្រយ៉ាងច្រើនលើសលុបពីសំណាក់យុវវ័យ បទ កាហ្វេ 1500 នេះដែរត្រូវបានសោភា យកទៅប្រកួតក្នុងកម្មវិធីតន្ត្រី MAMF Migrant's Arirang Multicultural Festival 2015 នាប្រទេស [[កូរ៉េខាងត្បូង]] ហើយបទមួយនេះផងដែរ បានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ៣ តំណាងឱអ្នកវប្បធម៌សិល្បៈចម្រៀងមកពីប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ ។<ref> 4PN For People Network (2015) [http://4people.asia/mamf-migrant-arirang-multicultural-festival-festival/ MAMF (MIGRANT’ ARIRANG MULTICULTURAL FESTIVAL) FESTIVAL], Website: 4people.asia, Publication: 4pn Posted 2015년 October 14일 In 미분류 </ref> ក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ សោភា និង ដេវីត បានចេញនូវអាល់ប៊ុនរួមគ្នាមួយក្នុងអំឡុង [[ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ]] គឺបទ «រាំញីកែងជើង» ដែលជា Hits Album ផ្ទុះល្បីទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ដែលត្រូវបានពេញនិយមចាក់ស្ដាប់ច្រើនបំផុតទាំងក្នុងបណ្ដាញសង្គមផ្សព្វផ្សាយ (Social Media) ទាំងសង្គមខាងក្រៅ (External society) ផងដែរ ហើយត្រូវបាន សម្ដេចនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា គឺលោក [[ហ៊ុនសែន]] ប្រកាសជាបទចម្រៀងពេញនិយមប្រចាំឆ្នាំ (Music of the years) និងបានផ្ដល់ប្រាក់រង្វាន់លើកទឹកចិត្តដល់តារាចម្រៀងទាំងពីររូបនេះ នូវទឹកប្រាក់ចំនួន ១៦២ លានរៀល ដោយស្មើនិងប្រមាណជា ៤ម៉ឺនដុល្លារ អាមេរិកផងដែរ ។<ref> នគរដ្រេស្គន (NKDnews) (2016) [http://nkdnews.com/archives/66007បទ”រាំញីកែងជើង” របស់ដេវីត និងពេជ្រ សោភា ទទួលបាន៤ម៉ឺនដុល្លារពីសម្តេចតេជោ], Website: nkdnews.com </ref> == អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី == '''Brand Ambassador''' ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៦ ក្រុមហ៊ុនទូរគមនាគមន៍ចល័ត អុបប៉ូ/Oppo ដែលមានមូលដ្ឋាននៅ គ័ងទុង (Guangdong) [[ប្រទេសចិន]] បានជ្រើសរើសយក តារាចម្រៀង ពេជ្រ សាភា ដោយប្រកាសតែងតាំងផ្លូវការណ៍ ជាតំណាង អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) នៃក្រុមហ៊ុនស្មាតហ្វូន (Oppo Cambodia) ​។ លោក​ សឿ​ រិ​ទ្ធី​យ៉ា​ ដែល​ជា​ប្រធាន​ទីផ្សារ​របស់​ក្រុមហ៊ុនទូរស័ព្ទ​ដៃ​ OPPO​ Cambodia បាន​មាន​ប្រសាសន៍​ថា​ ក្រុមហ៊ុនទូរស័ព្ទ​ដៃ​ OPPO​ មាន​វត្តមាន​ជាង 2​ឆ្នាំ​ហើយ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា​ ហើយ​ថ្ងៃនេះ​ ក្រុមហ៊ុន​ បាន​ជ្រើស​យក​កំពូល​តារាចម្រៀង​ ពេជ្រ​ សោភា​ ឱ្យធ្វើ​ជា​តំណាង​ផលិតផល​របស់​ខ្លួន​ ពីព្រោះ​លោក​ចាត់​ទុក​ថា​ ការ​ផ្សព្វផ្សាយ​ផលិតផល​តរបស់​តារា ​ដែល​កំពុង​តែ​មាន​ប្រជាប្រិយភាព​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា​ គឺ​និងបង្កើន ឱ្យមានកំណើននៃការ​គាំទ្រ​ច្រើន​ទៅលើ Oppo Cambodia ផងដែរ ។<ref> Sabay News (2017) [https://news.sabay.com.kh/article/990369 ពេជ្រ​ សោភា​ ឡើង​កូដ​ខ្លាំង ធ្វើ Brand Ambassador ផលិត​ផល​ជាច្រើន], Website: news.sabay.com.kh </ref> == បទ​ចម្រៀង​ល្បី (២០១៧-២០១៩) == '''Hits Songs (2017-2019)''' ក្នុងឆ្នាំ ២០១៧-២០១៨ ទោះជាមិនមានវត្តមានដៃគូចម្រៀងជាមួយលោក ជី-ដេវីត/G-Devith ក៏ប្រជាប្រិយភាព សោភា នៅតែមានការគាំទ្រដល់រូបនាង ហើយនាងបានចេញបទចម្រៀងល្បីៗជាបន្តបន្ទាប់ ដែលទទួលបានអ្នកទស្សនា ច្រើនជាង ២០លានដង នៅលើបណ្ដាញសង្គមយូធូប (Over 20 millions views on Youtube) ក្នុងនោះមានបទ៖ '''What's Your Names''', '''ហុយហុយ''', '''កង្កែបពាក់មួក''', ដែលមានអ្នកចូលមើលច្រើនជាង ២០លានដង នៅលើបណ្ដាញសង្គម យូធូប/[https://en.m.wikipedia.org/wiki/YouTube YouTube] ដែលធ្វើឱ្យបទចម្រៀងរបស់នាង ល្បីពេញនិយម នាពេលនោះ ។<ref> Steemit (2018) [https://steemit.com/hive-148441/@kidsisters/what-s-your-name-by-pich-sophea-music-video-review What's Your Name?" by Pich Sophea, Music Video Review], Website: steemit.com </ref> === ឈរកំពូលតារាងកម្ពុជា Top 50 (២០១៩) === '''Cambodia Top 50 Billboard (2019)''' ក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ សោភា បានចេញបទចម្រៀងដៃគូជាមួយលោក [[ខេមរៈ សិរីមន្ត]] ចេញផ្សាយដោយផលិតកម្ម-រស្មីហង្សមាស មានចំណងជើងថា ៖ «ប្រពន្ធបងមិនល្អមែនទេ» ដែលបានដាក់សិទ្ធបទចម្រៀង ទៅក្នុងកម្មវិធី ចាក់ស្ដាប់បទចម្រៀង (ភ្លេង/[https://www.facebook.com/PlengBySmart/ Pleng]) ដែលបង្កើតឡើងតាមរយៈ ក្រុមហ៊ុនទូរស័ព្ទស្មាត (Smart Mobile) ដែលជ្រើសរើសតែបទចម្រៀងពេញនិយម ពីបណ្តាលអ្នកចាក់ស្ដាប់ដើម្បីជាប់ក្នុងជម្រើស បទចម្រៀងទាំង៥០ ដែលអាចឈរនៅកំពូលតារាងកម្ពុជា ប្រចាំសប្ដាហ៍ (Of Weekly) នៃ Cambodia Top 50 Billboard ដែលបទចម្រៀងសោភា បានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ Top 4 ឈរក្នុងកំពូលតារាងបទចម្រៀង Top ទាំង 50 នៅកម្ពុជា ។<ref> Pleng (2019) [https://www.smart.com.kh/pleng-by-smart/ Cambodia Top 50 Hits on Pleng by Smart], Website: pleng.smart.com.kh </ref> == សមិទ្ធិផល == '''Achievement''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | ឆ្នាំ ! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ការដាក់ចូល ! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ប្រភេទពាន ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | លទ្ធផល ! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ស្ថាប័នផ្សព្វផ្សាយ |- | align="center" | 2005 | align="center" | U Better Not Come Home | align="center" | Top1 Music Apsara FM | align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated | align="center" | Apsara Radio FM.97 Cambodia |- | align="center" | 2015 | align="center" | កាហ្វេ 1500 | align="center" | Top 3 | align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated | align="center" | (MAMF) South Korea |- | align="center" | 2016 | align="center" | រាំញីកែងជើង (Heel Dance) | align="center" | Music of the year | align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated | align="center" | Hun Sen Prime Minister of Cambodia |- | align="center" | 2019 | align="center" | ប្រពន្ធបងមិនល្អមែនទេ | align="center" | Top 4 Cambodia Top 50 Billboard | align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated | align="center" |Pleng By Smart Music |} == កាត់ឡុកតន្ត្រី == '''Discography''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#D3D3D3" width=20% | អាល់ប៊ុម ! style="background-color:#D3D3D3" width=10% | ប្រភេទតន្ត្រី ! style="background-color:#D3D3D3" width=15% | សិល្បៈ ! style="background-color:#D3D3D3" width=10% | ឆ្នាំចេញផ្សាយ ! style="background-color:#D3D3D3" width=20% | ផលិតកម្ម |- | align="center" | [[Better Day (អាល់ប៊ុម)|Better Day]] | align="center" | Hip-Hop | align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]] Ft. [[ឌីជេ-ស្ដី]] | align="center" | 2004 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.219 |- | align="center" | [[Dream about you (អាល់ប៊ុម)|Dream about you]] | align="center" | Classic | align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]] | align="center" | 2005 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.248 |- | align="center" | [[U Better Not Come Home​ (អាល់ប៊ុម)|U Better Not Come Home]] | align="center" | Pop Music | align="center" | [[ព្រាប សុវត្ថិ]] Ft. [[ពេជ្រ សោភា]], [[ឌីជេ-ស្ដី]] | align="center" | 2005 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.255 |- | align="center" | [[Dhoom Dhoom (អាល់ប៊ុម)|Dhoom Dhoom]] | align="center" | Pop Music | align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]] Ft. B.I.G | align="center" | 2005 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.294 |- | align="center" | [[Pich Sophea (Solo អាល់ប៊ុម)|Pich Sophea (Solo Album)]] | align="center" | Pop Music | align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]] | align="center" | 2012 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.466 |- | align="center" | [[កាហ្វេ​ 1500 (អាល់ប៊ុម)|កាហ្វេ​ 1500]] | align="center" | Pop Music | align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]] | align="center" | 2015 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.527 |} == ដូច្នេះ == '''Also''' * [[អ្នកចម្រៀងកម្ពុជា]] == ឯកសារយោង == [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អ្នកចម្រៀងខ្មែរ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:តារាសម្តែងខ្មែរ]] mvlwwu1wvqonlgnfi0lv4a82kl8c9vh 282624 282623 2022-08-19T23:06:11Z CommonsDelinker 142 Removing [[:c:File:ពេជ្រសាភា_Style_022.jpg|ពេជ្រសាភា_Style_022.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Didym|Didym]] because: [[:c:COM:VRT|No permission]] since 10 July 2022. wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #778899;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ពេជ្រ សោភា </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="2" | Cambodian Pop Singer Pich Sophea |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''ឈ្មោះ''' | [[ពេជ្រ សោភា]] |- style="vertical-align:center;" |'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត''' |{{Birth date and age|1983|6|09|df=yes}}<ref> Pleng by Smart (2021) [https://www.facebook.com/196852291199242/posts/775502956667503/ រីករាយថ្ងៃកំណើត ពេជ្រ សាភា], Retrieved: June 9, 2021</ref> |- style="vertical-align:center;" |'''សញ្ជាតិ''' | {{KHM}} |- style="vertical-align:center;" |'''ប្រភេទតន្ត្រី''' |​Khmer traditional Music, Pop, Classic, R&B, Rock & Hip hop. |- style="vertical-align:center;" |'''ឆ្នាំសកម្ម''' |2004-បច្ចុប្បន្ន |- style="vertical-align:center;" |'''អជីបសិល្បៈ''' | * អ្នកចម្រៀង * អ្នកនិពន្ធចម្រៀង * តួសម្ដែងស្រី * អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) |- style="vertical-align:center;" |'''ស្លាកតន្ត្រី''' | [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស]] (RHM) 2004-បច្ចុប្បន្ន |} '''ពេជ្រ សោភា''' ([[អង់គ្លេស]]: Pich Sophea) (កើតនៅថ្ងៃទី ០៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៨៣) នាងគឺជាតារាចម្រៀងកម្ពុជាមួយរូប ដែលទទួលបាននូវការចាប់អារម្មណ៍ពីទស្សនិជន ជាមួយនិងការបង្ហាញខ្លួនរបស់នាងក្នុងឆ្នាំ ២០០៤ ជាមួយនិង អាល់ប៊ុម (Album) បទចម្រៀងជាលើកដំបូងក្នុងបទ (Better Day) ជាមួយនិងតារាចម្រៀងរ៉េប (Raper) "ឌីជេ-ស្ដី" (DJ-Sdey) ចេញផ្សាយដោយ [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស]] (Rasmey Hang Meas Production) បទចម្រៀងមួយនេះ ធ្វើឱ្យនាងទទួលបានការទទួលស្គាល់ពីទស្សនិជន និង ទទួលបានប្រជាប្រិយភាពជាបន្តបន្ទាប់ អ្នកនាងក៏ ជាតារាភាពយន្ត ជាអគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកយីហោល្បី ហើយត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាចៅក្រម និងជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការ សវនាកម្មដែលជាអ្នកវាយតម្លៃ សម្រាប់ភាពពិតនៃសម្លេងដែលបង្ហាញក្នុងវគ្គ Blind audition ក្នុងកម្មវិធី [https://en.m.wikipedia.org/wiki/The_Voice_Cambodia The Voice Cambodia] ផងដែរ ។ == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early Life''' ពេជ្រ សោភា កើតនៅថ្ងៃទី៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៨៣ នៅសង្កាត់​បឹងសាឡាង ខណ្ឌ​ទួលគោក [[រាជធានី​ភ្នំពេញ]] ។ មានឪពុកឈ្មោះ ពេជ្រ សាវ៉ាន និង ម្ដាយឈ្មោះ សួ សុភាព និងមានបងប្អូនចំនួន ៤នាក់ ឪពុកម្ដាយ របស់នាងមានមុខរបរជាអ្នកលក់ដូរ ដូចនេះក្នុងវ័យកុមារភាព "សោភា" ត្រូវជួយលក់ដូរឪពុកម្ដាយផង ដើម្បីទទួលបានថវិកាគាំទ្រក្នុងការសិក្សា ដោយជីវភាពខ្វះខាត "សោភា" ត្រូវទៅច្រៀងឱ្យភោជនីដ្ឋានមួយកន្លែងក្នុងក្រុងភ្នំពេញ រហូតដល់នាងសម្រេចបញ្ចប់ការសិក្សាត្រឹម កម្រិតវប្បធម៌ ទុទិយភូមិ (ថ្នាក់ទី១២) ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៣ នាងបានប្ដូរទៅច្រៀង ឱ្យមជ្ឈមណ្ឌលកំសាន្តមួយ មានឈ្មោះថា "មជ្ឈមណ្ឌលកំសាន្តស្ពាក" នាងច្រៀងបានតែប្រហែលមួយឆ្នាំ នាងក៏ត្រូវបានទាក់ទងទៅច្រៀងឱ្យផលិតកម្មយក្សមួយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលគេស្គាល់ថា "ផលិតកម្មរស្មីហង្សមាស" (Hang Meas Production) ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៤ ដែលចេញក្នុង អាលប៊ុម (Album) ទី១ របស់នាងមានចំណងជើងថា (Better Day) ដែលជាបទល្បីទី១ របស់នាងក្នុងការបោះជំហ៊ានទៅក្នុងពិភពសិល្បៈ ។<ref> Pich Sophea’s Biography in Brief (2012) [http://popkhstars.blogspot.com/2012/10/khmer-singercambodia-singer-pich-sophea.html?m=1 Cambodia singer Pich Sophea Top Singer of Cambodia at Hang Meas Production] Website: Popstar.Com.Kh </ref> == អជីបតន្ត្រី == '''Music career''' === ភាពពេញនិយម (២០០៥-២០១០) === '''Popularity (2005-2010)''' ក្នុងអំឡុឆ្នាំ ២០០៥ ដល់ឆ្នាំ ២០១០ ប្រជាប្រិយភាពរបស់កញ្ញា ពេជ្រ សាភា បានកើនឡើងជាលំដាប់និងពេញនិយមចាក់ស្ដាប់ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលធ្វើឱ្យរូបនាងបានជាប់ឈ្មោះជាកំពូលតារាចម្រៀង ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ ។ បទល្បីៗជាច្រើនរបស់ សោភា ដែលចេញអំឡុងឆ្នាំ ២០០៥ អាល់ប៊ុម [[U Better Not Come Home​ (អាល់ប៊ុម)|U Better Not Come Home]], Dream about you, បានក្លាយជា Hits Album ប្រចាំឆ្នាំ ក្លាយជាកំពូលបទចម្រៀងដែលចាក់ស្ដាប់ច្រើនបំផុតក្នុងស្ថានីយ៍វិទ្យុ នៅកម្ពុជា ដែលជាបទចម្រៀងដែលទទួលបានភាពពេញនិយមនិងការគាំទ្រជាច្រើនលើសលប់ក្នុងពេលនោះ ដែលបទ (U Better Not Come Home) បានជាប់ក្នុង Top1 Music Radio FM.97 (2005) by Apsara Radio FM 97 ទន្ទឹមនិងភាពល្បីល្បាញនេះនាងត្រូវបាន អ្នកគាំទ្រអញ្ជើញនាងឱ្យទៅសម្ដែងការច្រៀងនា [[ប្រទេសអូស្ត្រាលី]] ផងដែរ ។<ref> Khmerload (2005) [https://www.khmerload.com/article/125098 បទល្បីកាល១០ឆ្នាំជាងមុន «Dream about you»], Retrieved: June 10, 2020 </ref> ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៦ ដល់ ឆ្នាំ ២០០៨ សោភា បានចេញនូវបទចម្រៀងជាបន្តបន្ទាប់ និងបានបង្ហាញខ្លួនក្នុងការប្រគំុតន្ត្រីដ៏ធំ ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាផងដែរនោះគឺ concert Best of The Best 2006-2007-2008 ការប្រគំុតន្រ្តីដ៏ធំនេះមានអ្នកចូលរួមទស្សនារាប់មុឺននាក់ ដែលស្ថិតក្នុងបរិវេណ ស្តាតអូឡាំពិច ។<ref> World Muzik (2012) [http://worldofmuzik168.blogspot.com/2013/02/rhm-best-of-best-2006-part-1.html?m=1 RHM Best of the Best 2006], © Laypheng Lida All Right Reserved, Designed by iAXE, Access-Date: Aug-02-2012 </ref> ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៩ សោភា ត្រូវបានអ្នកគាំទ្ររបស់នាងអញ្ជើញ ឱ្យទៅសម្ដែងការច្រៀងនា [[ប្រទេសបារាំង]] ហើយនាងទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំង លើសពីការរំពឹងទុក រហូតមកដល់ឆ្នាំ ២០១០ សោភា ត្រូវបាន [http://www.findkh.com/listingc.php?id=3201&_c1=0&_c2=0&_l1=0&_l2=0&lang=2 ទូរទស្សន៍ប៉ុស្ថិ៍លេខ៥] (Cambodia TV5) អញ្ជើញឱ្យទៅសម្តែងការច្រៀងនៅក្នុងកម្មវិធីប្រគំុតន្ត្រីតំណាំងឱ្យអាស៊ានទាំង១០ ផងដែរ (Asean Top10 Music) ។<ref> [http://pipopkomsan-news.blogspot.com/2018/01/5623.html?m=1 Pipopkomsan-News (2018) Powered by Blogger Theme images by Michael Elkan]. </ref> == តន្ត្រីទេសចរណ៍ (២០១១-២០១៣) == '''Pich Sophea Music Tour (2011-2013)''' ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១១-១០១៣ កញ្ញា ពេជ្រសាភា ត្រូវបានអ្នកគាំទ្ររបស់នាងអញ្ជើញឱ្យទៅសម្ដែងច្រៀង តន្ត្រីទេសចរណ៍នាប្រទេស [[អាមេរិក]] រយៈពេល ២ខែ តាមរយៈ សមាគមន៍សិល្បៈកម្ពុជានៅទីនោះ ដែលធ្វើឱ្យនាងទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងច្រើន ពីបណ្តាលជនជាតិខ្មែរដែលរស់នៅសហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរ ។<ref> The Phnom Penh Post (2011) [https://m.phnompenhpost.com/lifestyle/pop-singer-prepares-two-month-us-tour Pop-singer-prepares-two-month-us-tour], Website: phnompenhpost.com </ref> ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១២ កញ្ញាពេជ្រ សាភា បានចូលរួមក្នុងការធ្វើបទបង្ហាញលើកទឹកចិត្តអំពីការអប់រំក្នុងកម្មវិធី Sols 24/7 GDI Cambodia Free Education For All របស់អង្គការមួយដើម្បីគាំទ្រដល់វិស័យអប់រំ និង ការសិក្សានៅកម្ពុជា ដែលបង្ហាញជាទង្វើសប្បុរសធម៌មួយសម្រាប់សង្គមជាតិផងដែរ ។<ref> GDI Cambodia Free Education (2012) [https://www.ahhaeducation.org/videos-cambodia/ Pich Sophea Speach in AHHA Education], Website: www.ahhaeducation.org </ref> ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៣ សោភា ត្រូវបានអញ្ញើញឱ្យសម្ដែងច្រៀង តន្ត្រីទេសចរណ៍នាប្រទេស [[អាមេរិក]] ជាលើកទី២ នាទីក្រុងស្តុកតុន (Stockton) ក្នុងរដ្ឋកាលីហ្វរញ៉ា (California) ដែលនេះជាភាពជោគជ័យរបស់នាងក្នុងការសាងកេរ្តិ៍ឈ្មោះ បង្កើនប្រជាប្រិយភាព ពីពលរដ្ឋខ្មែរអាមេរិកាំង ដែលស្រលាញ់ចូលចិត្តនិងគាំទ្រដល់រូបនាង ក៏ដូចជាបានជួយលើកដម្កើងដល់សិល្បៈករកម្ពុជាផងដែរ ។<ref> Asian Movies (2013) [http://replay-movies.blogspot.com/2013/10/pich-sophea-2013-usa-tour.html?m=1 Pich Sophea 2013 USA Tour], Website: movies.blogspot.com </ref> == គ្រូបង្វឹកសម្លេង (២០១៤-២០១៦) == '''The Voice Coach (2014-2016)''' [[File:ពេជ្រសោភា The Voice 2.jpg|thumb|Pich Sophea Song at The Voice Cambodia Season 2]] សោភា ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាគ្រូបង្វឹកនៃចៅក្រម និងជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការ សវនាកម្មដែលជាអ្នកវាយតម្លៃ សម្រាប់ភាពពិតនៃសម្លេងដែលបង្ហាញក្នុងវគ្គ Blind audition ក្នុងកម្មវិធី The Voice Cambodia របស់ទូរទស្សន៍ហង្សមាស (Hang Meas-HDTV) រដូវកាលទី១ និង រដូវកាលទី២ តាំងពីការចាប់ផ្ដើមរបស់ខ្លួនក្នុងឆ្នាំ 2014 ដែលកូនក្រុមទី១ របស់នាងគឺលោក សយ រតនៈ បានជាប់ក្នុងវគ្គជុំចុងក្រោយ The Final (RunnerUp) Episode 16 នៃសប្ដាហ៍ទី៦ និង រដូវកាលទី២ ក្នុងឆ្នាំ 2016 ដែលកូនក្រុមទី២ គឺកញ្ញា (សាន ស្រីឡៃ/មរណៈភាព) បានជាប់ក្នុងវគ្គជុំចុងក្រោយ The Final (RunnerUp) Episode 16 នៃសប្ដាហ៍ទី៦ ។ ក្រោយបញ្ចប់កម្មវិធី The Voice Cambodia សោភា បានចាកចេញពីកម្ពុជាទៅកាន់ [[ប្រទេសបារាំង]] ផងដែរ ដើម្បីទៅពិនិត្យសុខភាពនៅទីនោះ ។<ref> Daily Pushs (2016) [https://dailypushs.blogspot.com/2016/06/pich-sophea-prepared-to-treat-disease.html?m=1 Pich Sophea prepared to treat the disease in France after rarely appeared in the wedding singer], Website: dailypushs.blogspot.com, Publication: June 28, 2016 </ref> == បទចម្រៀង ពេញនិយម (២០១៥-២០១៦) == '''Pich Sophea Pop Music (2015-2016)''' ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៥-២០១៦ សោភា បានចេញបទចម្រៀងពេញនិយមជាច្រើន ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថា (Pop Music) បានចាប់ដៃគូជាមួយតារាចម្រៀងរ៉េប [[ជី-ដេវីត]]/G-Devith ដែលលោកគឺជា អ្នកកាត់តតន្ត្រីមុិច (Sound Mixed Editing) ផងដែរ អ្នកទាំងពីរបានទម្លាក់បទចម្រៀង អាល់ប៊ុម កាហ្វេ 1500 គឺជាបទ Original Song ដែលល្បីពេញនិយមក្នុងអំឡុងពេលនោះ ដែលស្រូបទាញបានអ្នកគាំទ្រយ៉ាងច្រើនលើសលុបពីសំណាក់យុវវ័យ បទ កាហ្វេ 1500 នេះដែរត្រូវបានសោភា យកទៅប្រកួតក្នុងកម្មវិធីតន្ត្រី MAMF Migrant's Arirang Multicultural Festival 2015 នាប្រទេស [[កូរ៉េខាងត្បូង]] ហើយបទមួយនេះផងដែរ បានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ៣ តំណាងឱអ្នកវប្បធម៌សិល្បៈចម្រៀងមកពីប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ ។<ref> 4PN For People Network (2015) [http://4people.asia/mamf-migrant-arirang-multicultural-festival-festival/ MAMF (MIGRANT’ ARIRANG MULTICULTURAL FESTIVAL) FESTIVAL], Website: 4people.asia, Publication: 4pn Posted 2015년 October 14일 In 미분류 </ref> ក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ សោភា និង ដេវីត បានចេញនូវអាល់ប៊ុនរួមគ្នាមួយក្នុងអំឡុង [[ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ]] គឺបទ «រាំញីកែងជើង» ដែលជា Hits Album ផ្ទុះល្បីទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ដែលត្រូវបានពេញនិយមចាក់ស្ដាប់ច្រើនបំផុតទាំងក្នុងបណ្ដាញសង្គមផ្សព្វផ្សាយ (Social Media) ទាំងសង្គមខាងក្រៅ (External society) ផងដែរ ហើយត្រូវបាន សម្ដេចនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា គឺលោក [[ហ៊ុនសែន]] ប្រកាសជាបទចម្រៀងពេញនិយមប្រចាំឆ្នាំ (Music of the years) និងបានផ្ដល់ប្រាក់រង្វាន់លើកទឹកចិត្តដល់តារាចម្រៀងទាំងពីររូបនេះ នូវទឹកប្រាក់ចំនួន ១៦២ លានរៀល ដោយស្មើនិងប្រមាណជា ៤ម៉ឺនដុល្លារ អាមេរិកផងដែរ ។<ref> នគរដ្រេស្គន (NKDnews) (2016) [http://nkdnews.com/archives/66007បទ”រាំញីកែងជើង” របស់ដេវីត និងពេជ្រ សោភា ទទួលបាន៤ម៉ឺនដុល្លារពីសម្តេចតេជោ], Website: nkdnews.com </ref> == អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី == '''Brand Ambassador''' ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៦ ក្រុមហ៊ុនទូរគមនាគមន៍ចល័ត អុបប៉ូ/Oppo ដែលមានមូលដ្ឋាននៅ គ័ងទុង (Guangdong) [[ប្រទេសចិន]] បានជ្រើសរើសយក តារាចម្រៀង ពេជ្រ សាភា ដោយប្រកាសតែងតាំងផ្លូវការណ៍ ជាតំណាង អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) នៃក្រុមហ៊ុនស្មាតហ្វូន (Oppo Cambodia) ​។ លោក​ សឿ​ រិ​ទ្ធី​យ៉ា​ ដែល​ជា​ប្រធាន​ទីផ្សារ​របស់​ក្រុមហ៊ុនទូរស័ព្ទ​ដៃ​ OPPO​ Cambodia បាន​មាន​ប្រសាសន៍​ថា​ ក្រុមហ៊ុនទូរស័ព្ទ​ដៃ​ OPPO​ មាន​វត្តមាន​ជាង 2​ឆ្នាំ​ហើយ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា​ ហើយ​ថ្ងៃនេះ​ ក្រុមហ៊ុន​ បាន​ជ្រើស​យក​កំពូល​តារាចម្រៀង​ ពេជ្រ​ សោភា​ ឱ្យធ្វើ​ជា​តំណាង​ផលិតផល​របស់​ខ្លួន​ ពីព្រោះ​លោក​ចាត់​ទុក​ថា​ ការ​ផ្សព្វផ្សាយ​ផលិតផល​តរបស់​តារា ​ដែល​កំពុង​តែ​មាន​ប្រជាប្រិយភាព​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា​ គឺ​និងបង្កើន ឱ្យមានកំណើននៃការ​គាំទ្រ​ច្រើន​ទៅលើ Oppo Cambodia ផងដែរ ។<ref> Sabay News (2017) [https://news.sabay.com.kh/article/990369 ពេជ្រ​ សោភា​ ឡើង​កូដ​ខ្លាំង ធ្វើ Brand Ambassador ផលិត​ផល​ជាច្រើន], Website: news.sabay.com.kh </ref> == បទ​ចម្រៀង​ល្បី (២០១៧-២០១៩) == '''Hits Songs (2017-2019)''' ក្នុងឆ្នាំ ២០១៧-២០១៨ ទោះជាមិនមានវត្តមានដៃគូចម្រៀងជាមួយលោក ជី-ដេវីត/G-Devith ក៏ប្រជាប្រិយភាព សោភា នៅតែមានការគាំទ្រដល់រូបនាង ហើយនាងបានចេញបទចម្រៀងល្បីៗជាបន្តបន្ទាប់ ដែលទទួលបានអ្នកទស្សនា ច្រើនជាង ២០លានដង នៅលើបណ្ដាញសង្គមយូធូប (Over 20 millions views on Youtube) ក្នុងនោះមានបទ៖ '''What's Your Names''', '''ហុយហុយ''', '''កង្កែបពាក់មួក''', ដែលមានអ្នកចូលមើលច្រើនជាង ២០លានដង នៅលើបណ្ដាញសង្គម យូធូប/[https://en.m.wikipedia.org/wiki/YouTube YouTube] ដែលធ្វើឱ្យបទចម្រៀងរបស់នាង ល្បីពេញនិយម នាពេលនោះ ។<ref> Steemit (2018) [https://steemit.com/hive-148441/@kidsisters/what-s-your-name-by-pich-sophea-music-video-review What's Your Name?" by Pich Sophea, Music Video Review], Website: steemit.com </ref> === ឈរកំពូលតារាងកម្ពុជា Top 50 (២០១៩) === '''Cambodia Top 50 Billboard (2019)''' ក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ សោភា បានចេញបទចម្រៀងដៃគូជាមួយលោក [[ខេមរៈ សិរីមន្ត]] ចេញផ្សាយដោយផលិតកម្ម-រស្មីហង្សមាស មានចំណងជើងថា ៖ «ប្រពន្ធបងមិនល្អមែនទេ» ដែលបានដាក់សិទ្ធបទចម្រៀង ទៅក្នុងកម្មវិធី ចាក់ស្ដាប់បទចម្រៀង (ភ្លេង/[https://www.facebook.com/PlengBySmart/ Pleng]) ដែលបង្កើតឡើងតាមរយៈ ក្រុមហ៊ុនទូរស័ព្ទស្មាត (Smart Mobile) ដែលជ្រើសរើសតែបទចម្រៀងពេញនិយម ពីបណ្តាលអ្នកចាក់ស្ដាប់ដើម្បីជាប់ក្នុងជម្រើស បទចម្រៀងទាំង៥០ ដែលអាចឈរនៅកំពូលតារាងកម្ពុជា ប្រចាំសប្ដាហ៍ (Of Weekly) នៃ Cambodia Top 50 Billboard ដែលបទចម្រៀងសោភា បានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ Top 4 ឈរក្នុងកំពូលតារាងបទចម្រៀង Top ទាំង 50 នៅកម្ពុជា ។<ref> Pleng (2019) [https://www.smart.com.kh/pleng-by-smart/ Cambodia Top 50 Hits on Pleng by Smart], Website: pleng.smart.com.kh </ref> == សមិទ្ធិផល == '''Achievement''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | ឆ្នាំ ! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ការដាក់ចូល ! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ប្រភេទពាន ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | លទ្ធផល ! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ស្ថាប័នផ្សព្វផ្សាយ |- | align="center" | 2005 | align="center" | U Better Not Come Home | align="center" | Top1 Music Apsara FM | align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated | align="center" | Apsara Radio FM.97 Cambodia |- | align="center" | 2015 | align="center" | កាហ្វេ 1500 | align="center" | Top 3 | align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated | align="center" | (MAMF) South Korea |- | align="center" | 2016 | align="center" | រាំញីកែងជើង (Heel Dance) | align="center" | Music of the year | align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated | align="center" | Hun Sen Prime Minister of Cambodia |- | align="center" | 2019 | align="center" | ប្រពន្ធបងមិនល្អមែនទេ | align="center" | Top 4 Cambodia Top 50 Billboard | align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated | align="center" |Pleng By Smart Music |} == កាត់ឡុកតន្ត្រី == '''Discography''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#D3D3D3" width=20% | អាល់ប៊ុម ! style="background-color:#D3D3D3" width=10% | ប្រភេទតន្ត្រី ! style="background-color:#D3D3D3" width=15% | សិល្បៈ ! style="background-color:#D3D3D3" width=10% | ឆ្នាំចេញផ្សាយ ! style="background-color:#D3D3D3" width=20% | ផលិតកម្ម |- | align="center" | [[Better Day (អាល់ប៊ុម)|Better Day]] | align="center" | Hip-Hop | align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]] Ft. [[ឌីជេ-ស្ដី]] | align="center" | 2004 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.219 |- | align="center" | [[Dream about you (អាល់ប៊ុម)|Dream about you]] | align="center" | Classic | align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]] | align="center" | 2005 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.248 |- | align="center" | [[U Better Not Come Home​ (អាល់ប៊ុម)|U Better Not Come Home]] | align="center" | Pop Music | align="center" | [[ព្រាប សុវត្ថិ]] Ft. [[ពេជ្រ សោភា]], [[ឌីជេ-ស្ដី]] | align="center" | 2005 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.255 |- | align="center" | [[Dhoom Dhoom (អាល់ប៊ុម)|Dhoom Dhoom]] | align="center" | Pop Music | align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]] Ft. B.I.G | align="center" | 2005 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.294 |- | align="center" | [[Pich Sophea (Solo អាល់ប៊ុម)|Pich Sophea (Solo Album)]] | align="center" | Pop Music | align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]] | align="center" | 2012 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.466 |- | align="center" | [[កាហ្វេ​ 1500 (អាល់ប៊ុម)|កាហ្វេ​ 1500]] | align="center" | Pop Music | align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]] | align="center" | 2015 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.527 |} == ដូច្នេះ == '''Also''' * [[អ្នកចម្រៀងកម្ពុជា]] == ឯកសារយោង == [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អ្នកចម្រៀងខ្មែរ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:តារាសម្តែងខ្មែរ]] ewbcsk15ouojvlslc6uuuwfy2mbinu5 282625 282624 2022-08-19T23:06:22Z CommonsDelinker 142 Removing [[:c:File:ពេជ្រសោភា_The_Voice_2.jpg|ពេជ្រសោភា_The_Voice_2.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Didym|Didym]] because: [[:c:COM:VRT|No permission]] since 10 July 2022. wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #778899;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ពេជ្រ សោភា </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="2" | Cambodian Pop Singer Pich Sophea |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''ឈ្មោះ''' | [[ពេជ្រ សោភា]] |- style="vertical-align:center;" |'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត''' |{{Birth date and age|1983|6|09|df=yes}}<ref> Pleng by Smart (2021) [https://www.facebook.com/196852291199242/posts/775502956667503/ រីករាយថ្ងៃកំណើត ពេជ្រ សាភា], Retrieved: June 9, 2021</ref> |- style="vertical-align:center;" |'''សញ្ជាតិ''' | {{KHM}} |- style="vertical-align:center;" |'''ប្រភេទតន្ត្រី''' |​Khmer traditional Music, Pop, Classic, R&B, Rock & Hip hop. |- style="vertical-align:center;" |'''ឆ្នាំសកម្ម''' |2004-បច្ចុប្បន្ន |- style="vertical-align:center;" |'''អជីបសិល្បៈ''' | * អ្នកចម្រៀង * អ្នកនិពន្ធចម្រៀង * តួសម្ដែងស្រី * អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) |- style="vertical-align:center;" |'''ស្លាកតន្ត្រី''' | [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស]] (RHM) 2004-បច្ចុប្បន្ន |} '''ពេជ្រ សោភា''' ([[អង់គ្លេស]]: Pich Sophea) (កើតនៅថ្ងៃទី ០៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៨៣) នាងគឺជាតារាចម្រៀងកម្ពុជាមួយរូប ដែលទទួលបាននូវការចាប់អារម្មណ៍ពីទស្សនិជន ជាមួយនិងការបង្ហាញខ្លួនរបស់នាងក្នុងឆ្នាំ ២០០៤ ជាមួយនិង អាល់ប៊ុម (Album) បទចម្រៀងជាលើកដំបូងក្នុងបទ (Better Day) ជាមួយនិងតារាចម្រៀងរ៉េប (Raper) "ឌីជេ-ស្ដី" (DJ-Sdey) ចេញផ្សាយដោយ [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស]] (Rasmey Hang Meas Production) បទចម្រៀងមួយនេះ ធ្វើឱ្យនាងទទួលបានការទទួលស្គាល់ពីទស្សនិជន និង ទទួលបានប្រជាប្រិយភាពជាបន្តបន្ទាប់ អ្នកនាងក៏ ជាតារាភាពយន្ត ជាអគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកយីហោល្បី ហើយត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាចៅក្រម និងជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការ សវនាកម្មដែលជាអ្នកវាយតម្លៃ សម្រាប់ភាពពិតនៃសម្លេងដែលបង្ហាញក្នុងវគ្គ Blind audition ក្នុងកម្មវិធី [https://en.m.wikipedia.org/wiki/The_Voice_Cambodia The Voice Cambodia] ផងដែរ ។ == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early Life''' ពេជ្រ សោភា កើតនៅថ្ងៃទី៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៨៣ នៅសង្កាត់​បឹងសាឡាង ខណ្ឌ​ទួលគោក [[រាជធានី​ភ្នំពេញ]] ។ មានឪពុកឈ្មោះ ពេជ្រ សាវ៉ាន និង ម្ដាយឈ្មោះ សួ សុភាព និងមានបងប្អូនចំនួន ៤នាក់ ឪពុកម្ដាយ របស់នាងមានមុខរបរជាអ្នកលក់ដូរ ដូចនេះក្នុងវ័យកុមារភាព "សោភា" ត្រូវជួយលក់ដូរឪពុកម្ដាយផង ដើម្បីទទួលបានថវិកាគាំទ្រក្នុងការសិក្សា ដោយជីវភាពខ្វះខាត "សោភា" ត្រូវទៅច្រៀងឱ្យភោជនីដ្ឋានមួយកន្លែងក្នុងក្រុងភ្នំពេញ រហូតដល់នាងសម្រេចបញ្ចប់ការសិក្សាត្រឹម កម្រិតវប្បធម៌ ទុទិយភូមិ (ថ្នាក់ទី១២) ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៣ នាងបានប្ដូរទៅច្រៀង ឱ្យមជ្ឈមណ្ឌលកំសាន្តមួយ មានឈ្មោះថា "មជ្ឈមណ្ឌលកំសាន្តស្ពាក" នាងច្រៀងបានតែប្រហែលមួយឆ្នាំ នាងក៏ត្រូវបានទាក់ទងទៅច្រៀងឱ្យផលិតកម្មយក្សមួយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលគេស្គាល់ថា "ផលិតកម្មរស្មីហង្សមាស" (Hang Meas Production) ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៤ ដែលចេញក្នុង អាលប៊ុម (Album) ទី១ របស់នាងមានចំណងជើងថា (Better Day) ដែលជាបទល្បីទី១ របស់នាងក្នុងការបោះជំហ៊ានទៅក្នុងពិភពសិល្បៈ ។<ref> Pich Sophea’s Biography in Brief (2012) [http://popkhstars.blogspot.com/2012/10/khmer-singercambodia-singer-pich-sophea.html?m=1 Cambodia singer Pich Sophea Top Singer of Cambodia at Hang Meas Production] Website: Popstar.Com.Kh </ref> == អជីបតន្ត្រី == '''Music career''' === ភាពពេញនិយម (២០០៥-២០១០) === '''Popularity (2005-2010)''' ក្នុងអំឡុឆ្នាំ ២០០៥ ដល់ឆ្នាំ ២០១០ ប្រជាប្រិយភាពរបស់កញ្ញា ពេជ្រ សាភា បានកើនឡើងជាលំដាប់និងពេញនិយមចាក់ស្ដាប់ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលធ្វើឱ្យរូបនាងបានជាប់ឈ្មោះជាកំពូលតារាចម្រៀង ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ ។ បទល្បីៗជាច្រើនរបស់ សោភា ដែលចេញអំឡុងឆ្នាំ ២០០៥ អាល់ប៊ុម [[U Better Not Come Home​ (អាល់ប៊ុម)|U Better Not Come Home]], Dream about you, បានក្លាយជា Hits Album ប្រចាំឆ្នាំ ក្លាយជាកំពូលបទចម្រៀងដែលចាក់ស្ដាប់ច្រើនបំផុតក្នុងស្ថានីយ៍វិទ្យុ នៅកម្ពុជា ដែលជាបទចម្រៀងដែលទទួលបានភាពពេញនិយមនិងការគាំទ្រជាច្រើនលើសលប់ក្នុងពេលនោះ ដែលបទ (U Better Not Come Home) បានជាប់ក្នុង Top1 Music Radio FM.97 (2005) by Apsara Radio FM 97 ទន្ទឹមនិងភាពល្បីល្បាញនេះនាងត្រូវបាន អ្នកគាំទ្រអញ្ជើញនាងឱ្យទៅសម្ដែងការច្រៀងនា [[ប្រទេសអូស្ត្រាលី]] ផងដែរ ។<ref> Khmerload (2005) [https://www.khmerload.com/article/125098 បទល្បីកាល១០ឆ្នាំជាងមុន «Dream about you»], Retrieved: June 10, 2020 </ref> ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៦ ដល់ ឆ្នាំ ២០០៨ សោភា បានចេញនូវបទចម្រៀងជាបន្តបន្ទាប់ និងបានបង្ហាញខ្លួនក្នុងការប្រគំុតន្ត្រីដ៏ធំ ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាផងដែរនោះគឺ concert Best of The Best 2006-2007-2008 ការប្រគំុតន្រ្តីដ៏ធំនេះមានអ្នកចូលរួមទស្សនារាប់មុឺននាក់ ដែលស្ថិតក្នុងបរិវេណ ស្តាតអូឡាំពិច ។<ref> World Muzik (2012) [http://worldofmuzik168.blogspot.com/2013/02/rhm-best-of-best-2006-part-1.html?m=1 RHM Best of the Best 2006], © Laypheng Lida All Right Reserved, Designed by iAXE, Access-Date: Aug-02-2012 </ref> ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៩ សោភា ត្រូវបានអ្នកគាំទ្ររបស់នាងអញ្ជើញ ឱ្យទៅសម្ដែងការច្រៀងនា [[ប្រទេសបារាំង]] ហើយនាងទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំង លើសពីការរំពឹងទុក រហូតមកដល់ឆ្នាំ ២០១០ សោភា ត្រូវបាន [http://www.findkh.com/listingc.php?id=3201&_c1=0&_c2=0&_l1=0&_l2=0&lang=2 ទូរទស្សន៍ប៉ុស្ថិ៍លេខ៥] (Cambodia TV5) អញ្ជើញឱ្យទៅសម្តែងការច្រៀងនៅក្នុងកម្មវិធីប្រគំុតន្ត្រីតំណាំងឱ្យអាស៊ានទាំង១០ ផងដែរ (Asean Top10 Music) ។<ref> [http://pipopkomsan-news.blogspot.com/2018/01/5623.html?m=1 Pipopkomsan-News (2018) Powered by Blogger Theme images by Michael Elkan]. </ref> == តន្ត្រីទេសចរណ៍ (២០១១-២០១៣) == '''Pich Sophea Music Tour (2011-2013)''' ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១១-១០១៣ កញ្ញា ពេជ្រសាភា ត្រូវបានអ្នកគាំទ្ររបស់នាងអញ្ជើញឱ្យទៅសម្ដែងច្រៀង តន្ត្រីទេសចរណ៍នាប្រទេស [[អាមេរិក]] រយៈពេល ២ខែ តាមរយៈ សមាគមន៍សិល្បៈកម្ពុជានៅទីនោះ ដែលធ្វើឱ្យនាងទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងច្រើន ពីបណ្តាលជនជាតិខ្មែរដែលរស់នៅសហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរ ។<ref> The Phnom Penh Post (2011) [https://m.phnompenhpost.com/lifestyle/pop-singer-prepares-two-month-us-tour Pop-singer-prepares-two-month-us-tour], Website: phnompenhpost.com </ref> ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១២ កញ្ញាពេជ្រ សាភា បានចូលរួមក្នុងការធ្វើបទបង្ហាញលើកទឹកចិត្តអំពីការអប់រំក្នុងកម្មវិធី Sols 24/7 GDI Cambodia Free Education For All របស់អង្គការមួយដើម្បីគាំទ្រដល់វិស័យអប់រំ និង ការសិក្សានៅកម្ពុជា ដែលបង្ហាញជាទង្វើសប្បុរសធម៌មួយសម្រាប់សង្គមជាតិផងដែរ ។<ref> GDI Cambodia Free Education (2012) [https://www.ahhaeducation.org/videos-cambodia/ Pich Sophea Speach in AHHA Education], Website: www.ahhaeducation.org </ref> ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៣ សោភា ត្រូវបានអញ្ញើញឱ្យសម្ដែងច្រៀង តន្ត្រីទេសចរណ៍នាប្រទេស [[អាមេរិក]] ជាលើកទី២ នាទីក្រុងស្តុកតុន (Stockton) ក្នុងរដ្ឋកាលីហ្វរញ៉ា (California) ដែលនេះជាភាពជោគជ័យរបស់នាងក្នុងការសាងកេរ្តិ៍ឈ្មោះ បង្កើនប្រជាប្រិយភាព ពីពលរដ្ឋខ្មែរអាមេរិកាំង ដែលស្រលាញ់ចូលចិត្តនិងគាំទ្រដល់រូបនាង ក៏ដូចជាបានជួយលើកដម្កើងដល់សិល្បៈករកម្ពុជាផងដែរ ។<ref> Asian Movies (2013) [http://replay-movies.blogspot.com/2013/10/pich-sophea-2013-usa-tour.html?m=1 Pich Sophea 2013 USA Tour], Website: movies.blogspot.com </ref> == គ្រូបង្វឹកសម្លេង (២០១៤-២០១៦) == '''The Voice Coach (2014-2016)''' សោភា ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាគ្រូបង្វឹកនៃចៅក្រម និងជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការ សវនាកម្មដែលជាអ្នកវាយតម្លៃ សម្រាប់ភាពពិតនៃសម្លេងដែលបង្ហាញក្នុងវគ្គ Blind audition ក្នុងកម្មវិធី The Voice Cambodia របស់ទូរទស្សន៍ហង្សមាស (Hang Meas-HDTV) រដូវកាលទី១ និង រដូវកាលទី២ តាំងពីការចាប់ផ្ដើមរបស់ខ្លួនក្នុងឆ្នាំ 2014 ដែលកូនក្រុមទី១ របស់នាងគឺលោក សយ រតនៈ បានជាប់ក្នុងវគ្គជុំចុងក្រោយ The Final (RunnerUp) Episode 16 នៃសប្ដាហ៍ទី៦ និង រដូវកាលទី២ ក្នុងឆ្នាំ 2016 ដែលកូនក្រុមទី២ គឺកញ្ញា (សាន ស្រីឡៃ/មរណៈភាព) បានជាប់ក្នុងវគ្គជុំចុងក្រោយ The Final (RunnerUp) Episode 16 នៃសប្ដាហ៍ទី៦ ។ ក្រោយបញ្ចប់កម្មវិធី The Voice Cambodia សោភា បានចាកចេញពីកម្ពុជាទៅកាន់ [[ប្រទេសបារាំង]] ផងដែរ ដើម្បីទៅពិនិត្យសុខភាពនៅទីនោះ ។<ref> Daily Pushs (2016) [https://dailypushs.blogspot.com/2016/06/pich-sophea-prepared-to-treat-disease.html?m=1 Pich Sophea prepared to treat the disease in France after rarely appeared in the wedding singer], Website: dailypushs.blogspot.com, Publication: June 28, 2016 </ref> == បទចម្រៀង ពេញនិយម (២០១៥-២០១៦) == '''Pich Sophea Pop Music (2015-2016)''' ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៥-២០១៦ សោភា បានចេញបទចម្រៀងពេញនិយមជាច្រើន ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថា (Pop Music) បានចាប់ដៃគូជាមួយតារាចម្រៀងរ៉េប [[ជី-ដេវីត]]/G-Devith ដែលលោកគឺជា អ្នកកាត់តតន្ត្រីមុិច (Sound Mixed Editing) ផងដែរ អ្នកទាំងពីរបានទម្លាក់បទចម្រៀង អាល់ប៊ុម កាហ្វេ 1500 គឺជាបទ Original Song ដែលល្បីពេញនិយមក្នុងអំឡុងពេលនោះ ដែលស្រូបទាញបានអ្នកគាំទ្រយ៉ាងច្រើនលើសលុបពីសំណាក់យុវវ័យ បទ កាហ្វេ 1500 នេះដែរត្រូវបានសោភា យកទៅប្រកួតក្នុងកម្មវិធីតន្ត្រី MAMF Migrant's Arirang Multicultural Festival 2015 នាប្រទេស [[កូរ៉េខាងត្បូង]] ហើយបទមួយនេះផងដែរ បានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ៣ តំណាងឱអ្នកវប្បធម៌សិល្បៈចម្រៀងមកពីប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ ។<ref> 4PN For People Network (2015) [http://4people.asia/mamf-migrant-arirang-multicultural-festival-festival/ MAMF (MIGRANT’ ARIRANG MULTICULTURAL FESTIVAL) FESTIVAL], Website: 4people.asia, Publication: 4pn Posted 2015년 October 14일 In 미분류 </ref> ក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ សោភា និង ដេវីត បានចេញនូវអាល់ប៊ុនរួមគ្នាមួយក្នុងអំឡុង [[ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ]] គឺបទ «រាំញីកែងជើង» ដែលជា Hits Album ផ្ទុះល្បីទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ដែលត្រូវបានពេញនិយមចាក់ស្ដាប់ច្រើនបំផុតទាំងក្នុងបណ្ដាញសង្គមផ្សព្វផ្សាយ (Social Media) ទាំងសង្គមខាងក្រៅ (External society) ផងដែរ ហើយត្រូវបាន សម្ដេចនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា គឺលោក [[ហ៊ុនសែន]] ប្រកាសជាបទចម្រៀងពេញនិយមប្រចាំឆ្នាំ (Music of the years) និងបានផ្ដល់ប្រាក់រង្វាន់លើកទឹកចិត្តដល់តារាចម្រៀងទាំងពីររូបនេះ នូវទឹកប្រាក់ចំនួន ១៦២ លានរៀល ដោយស្មើនិងប្រមាណជា ៤ម៉ឺនដុល្លារ អាមេរិកផងដែរ ។<ref> នគរដ្រេស្គន (NKDnews) (2016) [http://nkdnews.com/archives/66007បទ”រាំញីកែងជើង” របស់ដេវីត និងពេជ្រ សោភា ទទួលបាន៤ម៉ឺនដុល្លារពីសម្តេចតេជោ], Website: nkdnews.com </ref> == អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី == '''Brand Ambassador''' ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៦ ក្រុមហ៊ុនទូរគមនាគមន៍ចល័ត អុបប៉ូ/Oppo ដែលមានមូលដ្ឋាននៅ គ័ងទុង (Guangdong) [[ប្រទេសចិន]] បានជ្រើសរើសយក តារាចម្រៀង ពេជ្រ សាភា ដោយប្រកាសតែងតាំងផ្លូវការណ៍ ជាតំណាង អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) នៃក្រុមហ៊ុនស្មាតហ្វូន (Oppo Cambodia) ​។ លោក​ សឿ​ រិ​ទ្ធី​យ៉ា​ ដែល​ជា​ប្រធាន​ទីផ្សារ​របស់​ក្រុមហ៊ុនទូរស័ព្ទ​ដៃ​ OPPO​ Cambodia បាន​មាន​ប្រសាសន៍​ថា​ ក្រុមហ៊ុនទូរស័ព្ទ​ដៃ​ OPPO​ មាន​វត្តមាន​ជាង 2​ឆ្នាំ​ហើយ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា​ ហើយ​ថ្ងៃនេះ​ ក្រុមហ៊ុន​ បាន​ជ្រើស​យក​កំពូល​តារាចម្រៀង​ ពេជ្រ​ សោភា​ ឱ្យធ្វើ​ជា​តំណាង​ផលិតផល​របស់​ខ្លួន​ ពីព្រោះ​លោក​ចាត់​ទុក​ថា​ ការ​ផ្សព្វផ្សាយ​ផលិតផល​តរបស់​តារា ​ដែល​កំពុង​តែ​មាន​ប្រជាប្រិយភាព​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា​ គឺ​និងបង្កើន ឱ្យមានកំណើននៃការ​គាំទ្រ​ច្រើន​ទៅលើ Oppo Cambodia ផងដែរ ។<ref> Sabay News (2017) [https://news.sabay.com.kh/article/990369 ពេជ្រ​ សោភា​ ឡើង​កូដ​ខ្លាំង ធ្វើ Brand Ambassador ផលិត​ផល​ជាច្រើន], Website: news.sabay.com.kh </ref> == បទ​ចម្រៀង​ល្បី (២០១៧-២០១៩) == '''Hits Songs (2017-2019)''' ក្នុងឆ្នាំ ២០១៧-២០១៨ ទោះជាមិនមានវត្តមានដៃគូចម្រៀងជាមួយលោក ជី-ដេវីត/G-Devith ក៏ប្រជាប្រិយភាព សោភា នៅតែមានការគាំទ្រដល់រូបនាង ហើយនាងបានចេញបទចម្រៀងល្បីៗជាបន្តបន្ទាប់ ដែលទទួលបានអ្នកទស្សនា ច្រើនជាង ២០លានដង នៅលើបណ្ដាញសង្គមយូធូប (Over 20 millions views on Youtube) ក្នុងនោះមានបទ៖ '''What's Your Names''', '''ហុយហុយ''', '''កង្កែបពាក់មួក''', ដែលមានអ្នកចូលមើលច្រើនជាង ២០លានដង នៅលើបណ្ដាញសង្គម យូធូប/[https://en.m.wikipedia.org/wiki/YouTube YouTube] ដែលធ្វើឱ្យបទចម្រៀងរបស់នាង ល្បីពេញនិយម នាពេលនោះ ។<ref> Steemit (2018) [https://steemit.com/hive-148441/@kidsisters/what-s-your-name-by-pich-sophea-music-video-review What's Your Name?" by Pich Sophea, Music Video Review], Website: steemit.com </ref> === ឈរកំពូលតារាងកម្ពុជា Top 50 (២០១៩) === '''Cambodia Top 50 Billboard (2019)''' ក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ សោភា បានចេញបទចម្រៀងដៃគូជាមួយលោក [[ខេមរៈ សិរីមន្ត]] ចេញផ្សាយដោយផលិតកម្ម-រស្មីហង្សមាស មានចំណងជើងថា ៖ «ប្រពន្ធបងមិនល្អមែនទេ» ដែលបានដាក់សិទ្ធបទចម្រៀង ទៅក្នុងកម្មវិធី ចាក់ស្ដាប់បទចម្រៀង (ភ្លេង/[https://www.facebook.com/PlengBySmart/ Pleng]) ដែលបង្កើតឡើងតាមរយៈ ក្រុមហ៊ុនទូរស័ព្ទស្មាត (Smart Mobile) ដែលជ្រើសរើសតែបទចម្រៀងពេញនិយម ពីបណ្តាលអ្នកចាក់ស្ដាប់ដើម្បីជាប់ក្នុងជម្រើស បទចម្រៀងទាំង៥០ ដែលអាចឈរនៅកំពូលតារាងកម្ពុជា ប្រចាំសប្ដាហ៍ (Of Weekly) នៃ Cambodia Top 50 Billboard ដែលបទចម្រៀងសោភា បានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ Top 4 ឈរក្នុងកំពូលតារាងបទចម្រៀង Top ទាំង 50 នៅកម្ពុជា ។<ref> Pleng (2019) [https://www.smart.com.kh/pleng-by-smart/ Cambodia Top 50 Hits on Pleng by Smart], Website: pleng.smart.com.kh </ref> == សមិទ្ធិផល == '''Achievement''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | ឆ្នាំ ! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ការដាក់ចូល ! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ប្រភេទពាន ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | លទ្ធផល ! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ស្ថាប័នផ្សព្វផ្សាយ |- | align="center" | 2005 | align="center" | U Better Not Come Home | align="center" | Top1 Music Apsara FM | align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated | align="center" | Apsara Radio FM.97 Cambodia |- | align="center" | 2015 | align="center" | កាហ្វេ 1500 | align="center" | Top 3 | align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated | align="center" | (MAMF) South Korea |- | align="center" | 2016 | align="center" | រាំញីកែងជើង (Heel Dance) | align="center" | Music of the year | align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated | align="center" | Hun Sen Prime Minister of Cambodia |- | align="center" | 2019 | align="center" | ប្រពន្ធបងមិនល្អមែនទេ | align="center" | Top 4 Cambodia Top 50 Billboard | align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated | align="center" |Pleng By Smart Music |} == កាត់ឡុកតន្ត្រី == '''Discography''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#D3D3D3" width=20% | អាល់ប៊ុម ! style="background-color:#D3D3D3" width=10% | ប្រភេទតន្ត្រី ! style="background-color:#D3D3D3" width=15% | សិល្បៈ ! style="background-color:#D3D3D3" width=10% | ឆ្នាំចេញផ្សាយ ! style="background-color:#D3D3D3" width=20% | ផលិតកម្ម |- | align="center" | [[Better Day (អាល់ប៊ុម)|Better Day]] | align="center" | Hip-Hop | align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]] Ft. [[ឌីជេ-ស្ដី]] | align="center" | 2004 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.219 |- | align="center" | [[Dream about you (អាល់ប៊ុម)|Dream about you]] | align="center" | Classic | align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]] | align="center" | 2005 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.248 |- | align="center" | [[U Better Not Come Home​ (អាល់ប៊ុម)|U Better Not Come Home]] | align="center" | Pop Music | align="center" | [[ព្រាប សុវត្ថិ]] Ft. [[ពេជ្រ សោភា]], [[ឌីជេ-ស្ដី]] | align="center" | 2005 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.255 |- | align="center" | [[Dhoom Dhoom (អាល់ប៊ុម)|Dhoom Dhoom]] | align="center" | Pop Music | align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]] Ft. B.I.G | align="center" | 2005 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.294 |- | align="center" | [[Pich Sophea (Solo អាល់ប៊ុម)|Pich Sophea (Solo Album)]] | align="center" | Pop Music | align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]] | align="center" | 2012 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.466 |- | align="center" | [[កាហ្វេ​ 1500 (អាល់ប៊ុម)|កាហ្វេ​ 1500]] | align="center" | Pop Music | align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]] | align="center" | 2015 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.527 |} == ដូច្នេះ == '''Also''' * [[អ្នកចម្រៀងកម្ពុជា]] == ឯកសារយោង == [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អ្នកចម្រៀងខ្មែរ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:តារាសម្តែងខ្មែរ]] am53obeulzc4jijt3ors9qxr9ef98bf លំពង្សរាជា 0 27164 282614 282604 2022-08-19T19:30:34Z Camhistory 36281 /* សៀមវាយយក នគររាជសីមា */ wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #008631;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> លំពង្សរាជា </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="5" | |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''រជ្ជកាល''' | ១៣៤៦-១៣៥២ [[អាណាចក្រកម្ពុជា]] |- style="vertical-align:center;" |'''រាជសម័យ''' |[[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] |- style="vertical-align:center;" |'''គ្រងរាជ''' |​ ១៣៤៨ |- style="vertical-align:center;" |'''ព្រះនាមពេញ''' |​​​ព្រះបាទ​សម្ដេច​ ​ព្រះ​លំពង្សរាជា​ ​រាមាធិបតី |- style="vertical-align:center;" |'''មរណៈនាម''' | មិនមានកំណត់ត្រា |- style="vertical-align:center;" |'''ក្សត្រមុន''' | [[ស្រីនិពាន្វបទ]] |- style="vertical-align:center;" |'''រាជបន្ត''' | [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] |- style="vertical-align:center;" |'''សន្តិវង្ស''' | រាជវង្សអង្គរ |- style="vertical-align:center;" |'''ប្រសូត្រ''' | ១២៩២ |- style="vertical-align:center;" |'''ចូលទីវង្គត់''' | ១៣៥២ |- style="vertical-align:center;" |'''ជំនឿសាសនា''' | [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿ ជំនឿ​លើទេវតា (Theravada) |} '''លំពង្សរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Lompong Reachea) (ប្រ.ស|គ.ស ១២៩២-១៣៥២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៤៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា "ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា​ ​រាមាធិបតី" ព្រះអង្គមានព្រះអនុជ (ប្អូន) មួយអង្គព្រះនាម [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] ហើយបានតែងតាំងជាមហាឧបរាជ ។ ក្រោយពេលសោយរាជ្យសម្បត្តិបាន ៣ឆ្នាំ ព្រះអង្គបាន ប្រឈួន ឈឺធ្ងន់ ដោយជាហេតុធ្វើឱ្យពួកសៀមលើកទ័ពមកឈ្លានពានមហានគរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ប្អូនរបស់ទ្រង់នេះហើយដែលបានឡើងសោយរាជ បន្តពីព្រះអង្គផងដែរ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early Life''' លំពង្សរាជា កើតនៅរាជធានីអង្គរ កើតឆ្នាំ ១២៩២ នៃគ.សករាជ​ ព្រះអង្គ ​គឺជាបុត្រចៅពញ្ញាសួស ដែលមានព្រះនាមថា (សន្ធានរាជា ស្រីនិពាន្វបទ) ព្រះអង្គមានបុត្រពីរអង្គ ទី១ បរមរាមា សោយទីវង្គត់ដោយរោគប្រឈួន ទី២ ស្រីសុរិយោទ័យ សោយទីវង្គត់ក្នុងចម្បាំងខ្មែរសៀម ឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ព្រះលំពង្សរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាជ័យ ជាប្រមុខមេទ័ពធំ ដែលមានងារ ជាព្រះលំពែងជ័យ ទ្រង់ឡើងសោយរាជនៅរាជធានីអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៦ ដោយការជម្រុញពីកងទ័ព និង ប្រជានុរាស្ត្រ ដោយសារមិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ ទ្រង់បានបញ្ជារឱ្យធ្វើថ្មី បូករួមទាំងបដិមាករ "[[ព្រះកែវមរកត]]" មួយទៀតផងដែរ ហើយ ព្រះកែវមរកត នេះ ត្រូវបានសៀមយកទៅក្រោយវាយបែករាជនីលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ នៃគ.សករាជ និង បានរក្សាទុកក្នុងរាជវាំង [[បាងកក]] មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយធ្វើរតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ថ្មីរួច ទ្រង់បានឡើងសោយរាជសម្បត្តិលើកទី២ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៨ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> <ref> Tran Ngea (1973) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10888 Khmer History Volume 2], Publisher: Khmer Mon Institute, Publication: Center for Khmer Studies Library p.198 </ref> == សៀមវាយយក នគររាជសីមា == '''Siam invades Nokor Reachseima''' * (Thai Pronounciation: Nakhon Ratchasima) ពុទ្ធសករាជ ១៨៩៥ សៀមបានលើកទ័ព ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) វាយយកខេត្ត [[នគររាជសីមា]] ដោយកងទ័ពសៀម បានចែកចេញជាពីរកង កងទី១ មានចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពសៀមនាម "រាមាសូរ" និង កងទី២ មានចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពរងនាម "ស្រីសុប័ត" បានចូលមកឈ្លានពានអាណាខេត្តកម្ពុជា ជាមុនដោយមិនបានប្រកាសសង្គ្រាមឡើយ ដោយភាគីកម្ពុជា រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ កងទ័ពសៀមក៏វាយបែក នគររាជសីមា ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយពេលសៀមវាយបែក នគររាជសីមា កងទ័ពសៀមក៏ចូលហួសមកបោះជំរុំជាប់ស្រុកនាងរង ខណៈពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា បានបង្គាប់ឱ្យបុត្ររបស់ខ្លួន ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ទៅបង្ក្រាបទ័ពសៀម ហើយក៏ទទួលបានជោគជ័យនាពេលនោះ និងបានសម្លាប់ចៅស្ដេចសៀមដែលជាមេទ័ពរង ស្រីសុប័ត នោះផងដែរ ។ ក្រោយទទួលបានជោគជ័យ ព្រះលំពង្សរាជា នឹកស្មានថា កងទ័ពសៀមមិនលើកមកឈ្លានពានភ្លាមៗទៀតនោះទេ ទ្រង់បានប្រកាសឱ្យរំសាយជួរកងទ័ព ជាបណ្ដោះអាសន្នដើម្បីឱ្យកងទ័ពបានទៅជួយធ្វើស្រែចំការប្រជានុរាស្ត្រ ព្រោះក្រុង [[យៈសោធរៈបុរៈ]] ឬ ([[ក្រុងអង្គរ]]) ពេលនោះជួបវិបត្តិខ្វះស្បៀង ។<ref> Eng Suth (2001) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 </ref> == សៀមវាយយក បច្ចឹមបុរី និង នាងរង == '''Siam invades Pachim Borei & Neang Rorng''' * (Thai Pronounciation: Prachin Buri & Nang Rong) ៣ខែ ក្រោយមក ត្រូវនិងរដូវវស្សា ពេលដែលសៀមដឹងថា ស្ដេចកម្ពុជា រំសាយជួរកងទ័ព ស្ដេចសៀមព្រះនាម "អ៊ូតងរាជា រាមាធិបតី" (U Thongracha Ramathibodi) បានចាត់ឱ្យ រាមាសូរ លើកទ័ពសៀម ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ឈ្លានពានកម្ពុជាម្ដងទៀត និង បានបែងចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយក បច្ចឹមបុរី និង កងទី២ ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយយក នាងរង ហើយចាត់ បរមសុខា ជាមេទ័ពធំ ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ១០០,០០០ (១សែននាក់) តាមមកពីក្រោយជាទ័ពជំនួយ ។ ដោយភាគីកម្ពុជាប្រមូលកងទ័ព និង រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ ព្រះលំពង្សរាជា បានចាត់ឱ្យ ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០០០០ (២មុឺននាក់) ចេញទៅច្បាំងតទល់ ហើយចាត់ឱ្យមហាឧបរាជ [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] លើកទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ចេញទៅទប់កងទ័ពសៀមនៅ ខេត្តនាងរង ដោយចំនួនកងទ័ពនិង គ្រឿងសឹកចម្បាំងសៀម ច្រើនជាងភាគីកម្ពុជាពេកណាស់ នៅទីបំផុតកងទ័ពទាំង២ របស់កម្ពុជា ត្រូវបរាជ័យ និង បានដកថយជាបន្តបន្ទាប់ ហើយ ស្រីសុរិយោទ័យ ត្រូវទ័ពសៀមបាញ់ព្រួញសម្លាប់ នៅបច្ចឹមបុរី ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ == '''Siam attacks Yasodharapura''' ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ សៀមបានលើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា ត្រាសបញ្ជារឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស សង់កំពែងក្រុងកម្ពស់ ១៦ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ និង បានប្រមូលទ័ពជាង ១០០,០០០ (១សែននាក់) នៅចាំការពារ [[ក្រុងអង្គរ]] ។ == ឯកសារយោង == hhmlp64mo9ibxpft7z42sxmcj912wm5 282615 282614 2022-08-19T19:33:16Z Camhistory 36281 /* សៀមវាយយក បច្ចឹមបុរី និង នាងរង */ wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #008631;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> លំពង្សរាជា </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="5" | |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''រជ្ជកាល''' | ១៣៤៦-១៣៥២ [[អាណាចក្រកម្ពុជា]] |- style="vertical-align:center;" |'''រាជសម័យ''' |[[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] |- style="vertical-align:center;" |'''គ្រងរាជ''' |​ ១៣៤៨ |- style="vertical-align:center;" |'''ព្រះនាមពេញ''' |​​​ព្រះបាទ​សម្ដេច​ ​ព្រះ​លំពង្សរាជា​ ​រាមាធិបតី |- style="vertical-align:center;" |'''មរណៈនាម''' | មិនមានកំណត់ត្រា |- style="vertical-align:center;" |'''ក្សត្រមុន''' | [[ស្រីនិពាន្វបទ]] |- style="vertical-align:center;" |'''រាជបន្ត''' | [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] |- style="vertical-align:center;" |'''សន្តិវង្ស''' | រាជវង្សអង្គរ |- style="vertical-align:center;" |'''ប្រសូត្រ''' | ១២៩២ |- style="vertical-align:center;" |'''ចូលទីវង្គត់''' | ១៣៥២ |- style="vertical-align:center;" |'''ជំនឿសាសនា''' | [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿ ជំនឿ​លើទេវតា (Theravada) |} '''លំពង្សរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Lompong Reachea) (ប្រ.ស|គ.ស ១២៩២-១៣៥២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៤៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា "ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា​ ​រាមាធិបតី" ព្រះអង្គមានព្រះអនុជ (ប្អូន) មួយអង្គព្រះនាម [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] ហើយបានតែងតាំងជាមហាឧបរាជ ។ ក្រោយពេលសោយរាជ្យសម្បត្តិបាន ៣ឆ្នាំ ព្រះអង្គបាន ប្រឈួន ឈឺធ្ងន់ ដោយជាហេតុធ្វើឱ្យពួកសៀមលើកទ័ពមកឈ្លានពានមហានគរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ប្អូនរបស់ទ្រង់នេះហើយដែលបានឡើងសោយរាជ បន្តពីព្រះអង្គផងដែរ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early Life''' លំពង្សរាជា កើតនៅរាជធានីអង្គរ កើតឆ្នាំ ១២៩២ នៃគ.សករាជ​ ព្រះអង្គ ​គឺជាបុត្រចៅពញ្ញាសួស ដែលមានព្រះនាមថា (សន្ធានរាជា ស្រីនិពាន្វបទ) ព្រះអង្គមានបុត្រពីរអង្គ ទី១ បរមរាមា សោយទីវង្គត់ដោយរោគប្រឈួន ទី២ ស្រីសុរិយោទ័យ សោយទីវង្គត់ក្នុងចម្បាំងខ្មែរសៀម ឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ព្រះលំពង្សរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាជ័យ ជាប្រមុខមេទ័ពធំ ដែលមានងារ ជាព្រះលំពែងជ័យ ទ្រង់ឡើងសោយរាជនៅរាជធានីអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៦ ដោយការជម្រុញពីកងទ័ព និង ប្រជានុរាស្ត្រ ដោយសារមិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ ទ្រង់បានបញ្ជារឱ្យធ្វើថ្មី បូករួមទាំងបដិមាករ "[[ព្រះកែវមរកត]]" មួយទៀតផងដែរ ហើយ ព្រះកែវមរកត នេះ ត្រូវបានសៀមយកទៅក្រោយវាយបែករាជនីលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ នៃគ.សករាជ និង បានរក្សាទុកក្នុងរាជវាំង [[បាងកក]] មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយធ្វើរតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ថ្មីរួច ទ្រង់បានឡើងសោយរាជសម្បត្តិលើកទី២ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៨ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> <ref> Tran Ngea (1973) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10888 Khmer History Volume 2], Publisher: Khmer Mon Institute, Publication: Center for Khmer Studies Library p.198 </ref> == សៀមវាយយក នគររាជសីមា == '''Siam invades Nokor Reachseima''' * (Thai Pronounciation: Nakhon Ratchasima) ពុទ្ធសករាជ ១៨៩៥ សៀមបានលើកទ័ព ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) វាយយកខេត្ត [[នគររាជសីមា]] ដោយកងទ័ពសៀម បានចែកចេញជាពីរកង កងទី១ មានចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពសៀមនាម "រាមាសូរ" និង កងទី២ មានចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពរងនាម "ស្រីសុប័ត" បានចូលមកឈ្លានពានអាណាខេត្តកម្ពុជា ជាមុនដោយមិនបានប្រកាសសង្គ្រាមឡើយ ដោយភាគីកម្ពុជា រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ កងទ័ពសៀមក៏វាយបែក នគររាជសីមា ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយពេលសៀមវាយបែក នគររាជសីមា កងទ័ពសៀមក៏ចូលហួសមកបោះជំរុំជាប់ស្រុកនាងរង ខណៈពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា បានបង្គាប់ឱ្យបុត្ររបស់ខ្លួន ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ទៅបង្ក្រាបទ័ពសៀម ហើយក៏ទទួលបានជោគជ័យនាពេលនោះ និងបានសម្លាប់ចៅស្ដេចសៀមដែលជាមេទ័ពរង ស្រីសុប័ត នោះផងដែរ ។ ក្រោយទទួលបានជោគជ័យ ព្រះលំពង្សរាជា នឹកស្មានថា កងទ័ពសៀមមិនលើកមកឈ្លានពានភ្លាមៗទៀតនោះទេ ទ្រង់បានប្រកាសឱ្យរំសាយជួរកងទ័ព ជាបណ្ដោះអាសន្នដើម្បីឱ្យកងទ័ពបានទៅជួយធ្វើស្រែចំការប្រជានុរាស្ត្រ ព្រោះក្រុង [[យៈសោធរៈបុរៈ]] ឬ ([[ក្រុងអង្គរ]]) ពេលនោះជួបវិបត្តិខ្វះស្បៀង ។<ref> Eng Suth (2001) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 </ref> == សៀមវាយយក បច្ចឹមបុរី និង នាងរង == '''Siam invades Pachim Borei & Neang Rorng''' * (Thai Pronounciation: Prachin Buri & Nang Rong) ៣ខែ ក្រោយមក ត្រូវនិងរដូវវស្សា ពេលដែលសៀមដឹងថា ស្ដេចកម្ពុជា រំសាយជួរកងទ័ព ស្ដេចសៀមព្រះនាម "អ៊ូតងរាជា រាមាធិបតី" (U Thongracha Ramathibodi) បានចាត់ឱ្យ រាមាសូរ លើកទ័ពសៀម ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ឈ្លានពានកម្ពុជាម្ដងទៀត និង បានបែងចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយក បច្ចឹមបុរី និង កងទី២ ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយយក នាងរង ហើយចាត់ បរមសុខា ជាមេទ័ពធំ ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ១០០,០០០ (១សែននាក់) តាមមកពីក្រោយជាទ័ពជំនួយ ។ ដោយភាគីកម្ពុជាប្រមូលកងទ័ព និង រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ ព្រះលំពង្សរាជា បានចាត់ឱ្យ ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០០០០ (២មុឺននាក់) ចេញទៅច្បាំងតទល់ ហើយចាត់ឱ្យមហាឧបរាជ [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] លើកទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ចេញទៅទប់កងទ័ពសៀមនៅ ស្រុកនាងរង ដោយចំនួនកងទ័ពនិង គ្រឿងសឹកចម្បាំងសៀម ច្រើនជាងភាគីកម្ពុជាពេកណាស់ នៅទីបំផុតកងទ័ពទាំង២ របស់កម្ពុជា ត្រូវបរាជ័យ និង បានដកថយជាបន្តបន្ទាប់ ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ ស្រីសុរិយោទ័យ ត្រូវទ័ពសៀមបាញ់ព្រួញសម្លាប់ នៅបច្ចឹមបុរី ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ == '''Siam attacks Yasodharapura''' ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ សៀមបានលើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា ត្រាសបញ្ជារឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស សង់កំពែងក្រុងកម្ពស់ ១៦ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ និង បានប្រមូលទ័ពជាង ១០០,០០០ (១សែននាក់) នៅចាំការពារ [[ក្រុងអង្គរ]] ។ == ឯកសារយោង == bw0wsnj3zc6t7j7a4jl7ijabqfw8nys 282618 282615 2022-08-19T19:46:11Z Camhistory 36281 /* សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ */កំពុងចងក្រង wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #008631;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> លំពង្សរាជា </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="5" | |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''រជ្ជកាល''' | ១៣៤៦-១៣៥២ [[អាណាចក្រកម្ពុជា]] |- style="vertical-align:center;" |'''រាជសម័យ''' |[[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] |- style="vertical-align:center;" |'''គ្រងរាជ''' |​ ១៣៤៨ |- style="vertical-align:center;" |'''ព្រះនាមពេញ''' |​​​ព្រះបាទ​សម្ដេច​ ​ព្រះ​លំពង្សរាជា​ ​រាមាធិបតី |- style="vertical-align:center;" |'''មរណៈនាម''' | មិនមានកំណត់ត្រា |- style="vertical-align:center;" |'''ក្សត្រមុន''' | [[ស្រីនិពាន្វបទ]] |- style="vertical-align:center;" |'''រាជបន្ត''' | [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] |- style="vertical-align:center;" |'''សន្តិវង្ស''' | រាជវង្សអង្គរ |- style="vertical-align:center;" |'''ប្រសូត្រ''' | ១២៩២ |- style="vertical-align:center;" |'''ចូលទីវង្គត់''' | ១៣៥២ |- style="vertical-align:center;" |'''ជំនឿសាសនា''' | [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿ ជំនឿ​លើទេវតា (Theravada) |} '''លំពង្សរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Lompong Reachea) (ប្រ.ស|គ.ស ១២៩២-១៣៥២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៤៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា "ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា​ ​រាមាធិបតី" ព្រះអង្គមានព្រះអនុជ (ប្អូន) មួយអង្គព្រះនាម [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] ហើយបានតែងតាំងជាមហាឧបរាជ ។ ក្រោយពេលសោយរាជ្យសម្បត្តិបាន ៣ឆ្នាំ ព្រះអង្គបាន ប្រឈួន ឈឺធ្ងន់ ដោយជាហេតុធ្វើឱ្យពួកសៀមលើកទ័ពមកឈ្លានពានមហានគរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ប្អូនរបស់ទ្រង់នេះហើយដែលបានឡើងសោយរាជ បន្តពីព្រះអង្គផងដែរ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early Life''' លំពង្សរាជា កើតនៅរាជធានីអង្គរ កើតឆ្នាំ ១២៩២ នៃគ.សករាជ​ ព្រះអង្គ ​គឺជាបុត្រចៅពញ្ញាសួស ដែលមានព្រះនាមថា (សន្ធានរាជា ស្រីនិពាន្វបទ) ព្រះអង្គមានបុត្រពីរអង្គ ទី១ បរមរាមា សោយទីវង្គត់ដោយរោគប្រឈួន ទី២ ស្រីសុរិយោទ័យ សោយទីវង្គត់ក្នុងចម្បាំងខ្មែរសៀម ឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ព្រះលំពង្សរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាជ័យ ជាប្រមុខមេទ័ពធំ ដែលមានងារ ជាព្រះលំពែងជ័យ ទ្រង់ឡើងសោយរាជនៅរាជធានីអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៦ ដោយការជម្រុញពីកងទ័ព និង ប្រជានុរាស្ត្រ ដោយសារមិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ ទ្រង់បានបញ្ជារឱ្យធ្វើថ្មី បូករួមទាំងបដិមាករ "[[ព្រះកែវមរកត]]" មួយទៀតផងដែរ ហើយ ព្រះកែវមរកត នេះ ត្រូវបានសៀមយកទៅក្រោយវាយបែករាជនីលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ នៃគ.សករាជ និង បានរក្សាទុកក្នុងរាជវាំង [[បាងកក]] មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយធ្វើរតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ថ្មីរួច ទ្រង់បានឡើងសោយរាជសម្បត្តិលើកទី២ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៨ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> <ref> Tran Ngea (1973) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10888 Khmer History Volume 2], Publisher: Khmer Mon Institute, Publication: Center for Khmer Studies Library p.198 </ref> == សៀមវាយយក នគររាជសីមា == '''Siam invades Nokor Reachseima''' * (Thai Pronounciation: Nakhon Ratchasima) ពុទ្ធសករាជ ១៨៩៥ សៀមបានលើកទ័ព ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) វាយយកខេត្ត [[នគររាជសីមា]] ដោយកងទ័ពសៀម បានចែកចេញជាពីរកង កងទី១ មានចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពសៀមនាម "រាមាសូរ" និង កងទី២ មានចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពរងនាម "ស្រីសុប័ត" បានចូលមកឈ្លានពានអាណាខេត្តកម្ពុជា ជាមុនដោយមិនបានប្រកាសសង្គ្រាមឡើយ ដោយភាគីកម្ពុជា រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ កងទ័ពសៀមក៏វាយបែក នគររាជសីមា ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយពេលសៀមវាយបែក នគររាជសីមា កងទ័ពសៀមក៏ចូលហួសមកបោះជំរុំជាប់ស្រុកនាងរង ខណៈពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា បានបង្គាប់ឱ្យបុត្ររបស់ខ្លួន ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ទៅបង្ក្រាបទ័ពសៀម ហើយក៏ទទួលបានជោគជ័យនាពេលនោះ និងបានសម្លាប់ចៅស្ដេចសៀមដែលជាមេទ័ពរង ស្រីសុប័ត នោះផងដែរ ។ ក្រោយទទួលបានជោគជ័យ ព្រះលំពង្សរាជា នឹកស្មានថា កងទ័ពសៀមមិនលើកមកឈ្លានពានភ្លាមៗទៀតនោះទេ ទ្រង់បានប្រកាសឱ្យរំសាយជួរកងទ័ព ជាបណ្ដោះអាសន្នដើម្បីឱ្យកងទ័ពបានទៅជួយធ្វើស្រែចំការប្រជានុរាស្ត្រ ព្រោះក្រុង [[យៈសោធរៈបុរៈ]] ឬ ([[ក្រុងអង្គរ]]) ពេលនោះជួបវិបត្តិខ្វះស្បៀង ។<ref> Eng Suth (2001) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 </ref> == សៀមវាយយក បច្ចឹមបុរី និង នាងរង == '''Siam invades Pachim Borei & Neang Rorng''' * (Thai Pronounciation: Prachin Buri & Nang Rong) ៣ខែ ក្រោយមក ត្រូវនិងរដូវវស្សា ពេលដែលសៀមដឹងថា ស្ដេចកម្ពុជា រំសាយជួរកងទ័ព ស្ដេចសៀមព្រះនាម "អ៊ូតងរាជា រាមាធិបតី" (U Thongracha Ramathibodi) បានចាត់ឱ្យ រាមាសូរ លើកទ័ពសៀម ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ឈ្លានពានកម្ពុជាម្ដងទៀត និង បានបែងចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយក បច្ចឹមបុរី និង កងទី២ ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយយក នាងរង ហើយចាត់ បរមសុខា ជាមេទ័ពធំ ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ១០០,០០០ (១សែននាក់) តាមមកពីក្រោយជាទ័ពជំនួយ ។ ដោយភាគីកម្ពុជាប្រមូលកងទ័ព និង រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ ព្រះលំពង្សរាជា បានចាត់ឱ្យ ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០០០០ (២មុឺននាក់) ចេញទៅច្បាំងតទល់ ហើយចាត់ឱ្យមហាឧបរាជ [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] លើកទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ចេញទៅទប់កងទ័ពសៀមនៅ ស្រុកនាងរង ដោយចំនួនកងទ័ពនិង គ្រឿងសឹកចម្បាំងសៀម ច្រើនជាងភាគីកម្ពុជាពេកណាស់ នៅទីបំផុតកងទ័ពទាំង២ របស់កម្ពុជា ត្រូវបរាជ័យ និង បានដកថយជាបន្តបន្ទាប់ ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ ស្រីសុរិយោទ័យ ត្រូវទ័ពសៀមបាញ់ព្រួញសម្លាប់ នៅបច្ចឹមបុរី ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ == '''Siam attacks Yasodharapura''' ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ សៀមបានលើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា ត្រាសបញ្ជារឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស សង់កំពែងក្រុងកម្ពស់ ១៦ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ និង បានប្រមូលទ័ពជាង ១០០,០០០ (១សែននាក់) នៅចាំការពារ [[ក្រុងអង្គរ]] ។ មេទ័ពធំសៀម បរមសុខា បានបែងចែកកងទ័ពសៀមជា ៤ច្រក ច្រកទី១ ដឹកនាំដោយ រាមាសូរ វាយចូលពីទិសខាងជើង ច្រកទី២ ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយចូលពីទិសខាងកើត ច្រកទី៣ ដឹកនាំដោយ ចៅបាអាត វាយចូលពីទិសខាងត្បូង ច្រកទី៤ ដឹកនាំដោយ ចៅដំបងពិសី វាយចូលពីទិសខាងលិច កងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរត្រឹមចម្ងាយតែ ៣០សិន ដោយស្មើនិង រយៈចម្ងាយ ១.២ គីឡូម៉ែត្រ ប៉ុនណោះ ។ == ឯកសារយោង == c5yzjusubdheexwkq6c65yg9piuvzr1 282619 282618 2022-08-19T20:30:42Z Camhistory 36281 /* សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ */ wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #008631;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> លំពង្សរាជា </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="5" | |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''រជ្ជកាល''' | ១៣៤៦-១៣៥២ [[អាណាចក្រកម្ពុជា]] |- style="vertical-align:center;" |'''រាជសម័យ''' |[[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] |- style="vertical-align:center;" |'''គ្រងរាជ''' |​ ១៣៤៨ |- style="vertical-align:center;" |'''ព្រះនាមពេញ''' |​​​ព្រះបាទ​សម្ដេច​ ​ព្រះ​លំពង្សរាជា​ ​រាមាធិបតី |- style="vertical-align:center;" |'''មរណៈនាម''' | មិនមានកំណត់ត្រា |- style="vertical-align:center;" |'''ក្សត្រមុន''' | [[ស្រីនិពាន្វបទ]] |- style="vertical-align:center;" |'''រាជបន្ត''' | [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] |- style="vertical-align:center;" |'''សន្តិវង្ស''' | រាជវង្សអង្គរ |- style="vertical-align:center;" |'''ប្រសូត្រ''' | ១២៩២ |- style="vertical-align:center;" |'''ចូលទីវង្គត់''' | ១៣៥២ |- style="vertical-align:center;" |'''ជំនឿសាសនា''' | [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿ ជំនឿ​លើទេវតា (Theravada) |} '''លំពង្សរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Lompong Reachea) (ប្រ.ស|គ.ស ១២៩២-១៣៥២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៤៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា "ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា​ ​រាមាធិបតី" ព្រះអង្គមានព្រះអនុជ (ប្អូន) មួយអង្គព្រះនាម [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] ហើយបានតែងតាំងជាមហាឧបរាជ ។ ក្រោយពេលសោយរាជ្យសម្បត្តិបាន ៣ឆ្នាំ ព្រះអង្គបាន ប្រឈួន ឈឺធ្ងន់ ដោយជាហេតុធ្វើឱ្យពួកសៀមលើកទ័ពមកឈ្លានពានមហានគរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ប្អូនរបស់ទ្រង់នេះហើយដែលបានឡើងសោយរាជ បន្តពីព្រះអង្គផងដែរ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early Life''' លំពង្សរាជា កើតនៅរាជធានីអង្គរ កើតឆ្នាំ ១២៩២ នៃគ.សករាជ​ ព្រះអង្គ ​គឺជាបុត្រចៅពញ្ញាសួស ដែលមានព្រះនាមថា (សន្ធានរាជា ស្រីនិពាន្វបទ) ព្រះអង្គមានបុត្រពីរអង្គ ទី១ បរមរាមា សោយទីវង្គត់ដោយរោគប្រឈួន ទី២ ស្រីសុរិយោទ័យ សោយទីវង្គត់ក្នុងចម្បាំងខ្មែរសៀម ឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ព្រះលំពង្សរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាជ័យ ជាប្រមុខមេទ័ពធំ ដែលមានងារ ជាព្រះលំពែងជ័យ ទ្រង់ឡើងសោយរាជនៅរាជធានីអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៦ ដោយការជម្រុញពីកងទ័ព និង ប្រជានុរាស្ត្រ ដោយសារមិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ ទ្រង់បានបញ្ជារឱ្យធ្វើថ្មី បូករួមទាំងបដិមាករ "[[ព្រះកែវមរកត]]" មួយទៀតផងដែរ ហើយ ព្រះកែវមរកត នេះ ត្រូវបានសៀមយកទៅក្រោយវាយបែករាជនីលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ នៃគ.សករាជ និង បានរក្សាទុកក្នុងរាជវាំង [[បាងកក]] មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយធ្វើរតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ថ្មីរួច ទ្រង់បានឡើងសោយរាជសម្បត្តិលើកទី២ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៨ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> <ref> Tran Ngea (1973) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10888 Khmer History Volume 2], Publisher: Khmer Mon Institute, Publication: Center for Khmer Studies Library p.198 </ref> == សៀមវាយយក នគររាជសីមា == '''Siam invades Nokor Reachseima''' * (Thai Pronounciation: Nakhon Ratchasima) ពុទ្ធសករាជ ១៨៩៥ សៀមបានលើកទ័ព ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) វាយយកខេត្ត [[នគររាជសីមា]] ដោយកងទ័ពសៀម បានចែកចេញជាពីរកង កងទី១ មានចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពសៀមនាម "រាមាសូរ" និង កងទី២ មានចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពរងនាម "ស្រីសុប័ត" បានចូលមកឈ្លានពានអាណាខេត្តកម្ពុជា ជាមុនដោយមិនបានប្រកាសសង្គ្រាមឡើយ ដោយភាគីកម្ពុជា រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ កងទ័ពសៀមក៏វាយបែក នគររាជសីមា ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយពេលសៀមវាយបែក នគររាជសីមា កងទ័ពសៀមក៏ចូលហួសមកបោះជំរុំជាប់ស្រុកនាងរង ខណៈពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា បានបង្គាប់ឱ្យបុត្ររបស់ខ្លួន ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ទៅបង្ក្រាបទ័ពសៀម ហើយក៏ទទួលបានជោគជ័យនាពេលនោះ និងបានសម្លាប់ចៅស្ដេចសៀមដែលជាមេទ័ពរង ស្រីសុប័ត នោះផងដែរ ។ ក្រោយទទួលបានជោគជ័យ ព្រះលំពង្សរាជា នឹកស្មានថា កងទ័ពសៀមមិនលើកមកឈ្លានពានភ្លាមៗទៀតនោះទេ ទ្រង់បានប្រកាសឱ្យរំសាយជួរកងទ័ព ជាបណ្ដោះអាសន្នដើម្បីឱ្យកងទ័ពបានទៅជួយធ្វើស្រែចំការប្រជានុរាស្ត្រ ព្រោះក្រុង [[យៈសោធរៈបុរៈ]] ឬ ([[ក្រុងអង្គរ]]) ពេលនោះជួបវិបត្តិខ្វះស្បៀង ។<ref> Eng Suth (2001) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 </ref> == សៀមវាយយក បច្ចឹមបុរី និង នាងរង == '''Siam invades Pachim Borei & Neang Rorng''' * (Thai Pronounciation: Prachin Buri & Nang Rong) ៣ខែ ក្រោយមក ត្រូវនិងរដូវវស្សា ពេលដែលសៀមដឹងថា ស្ដេចកម្ពុជា រំសាយជួរកងទ័ព ស្ដេចសៀមព្រះនាម "អ៊ូតងរាជា រាមាធិបតី" (U Thongracha Ramathibodi) បានចាត់ឱ្យ រាមាសូរ លើកទ័ពសៀម ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ឈ្លានពានកម្ពុជាម្ដងទៀត និង បានបែងចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយក បច្ចឹមបុរី និង កងទី២ ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយយក នាងរង ហើយចាត់ បរមសុខា ជាមេទ័ពធំ ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ១០០,០០០ (១សែននាក់) តាមមកពីក្រោយជាទ័ពជំនួយ ។ ដោយភាគីកម្ពុជាប្រមូលកងទ័ព និង រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ ព្រះលំពង្សរាជា បានចាត់ឱ្យ ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០០០០ (២មុឺននាក់) ចេញទៅច្បាំងតទល់ ហើយចាត់ឱ្យមហាឧបរាជ [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] លើកទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ចេញទៅទប់កងទ័ពសៀមនៅ ស្រុកនាងរង ដោយចំនួនកងទ័ពនិង គ្រឿងសឹកចម្បាំងសៀម ច្រើនជាងភាគីកម្ពុជាពេកណាស់ នៅទីបំផុតកងទ័ពទាំង២ របស់កម្ពុជា ត្រូវបរាជ័យ និង បានដកថយជាបន្តបន្ទាប់ ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ ស្រីសុរិយោទ័យ ត្រូវទ័ពសៀមបាញ់ព្រួញសម្លាប់ នៅបច្ចឹមបុរី ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ == '''Siam attacks Yasodharapura''' ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ សៀមបានលើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា ត្រាសបញ្ជារឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស សង់កំពែងក្រុងកម្ពស់ ១៦ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ និង បានប្រមូលទ័ពជាង ១០០,០០០ (១សែននាក់) នៅចាំការពារ [[ក្រុងអង្គរ]] ។ មេទ័ពធំសៀម បរមសុខា បានបែងចែកកងទ័ពសៀមជា ៤ច្រក ច្រកទី១ ដឹកនាំដោយ រាមាសូរ វាយចូលពីទិសខាងជើង ច្រកទី២ ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយចូលពីទិសខាងកើត ច្រកទី៣ ដឹកនាំដោយ ចៅបាអាត វាយចូលពីទិសខាងត្បូង ច្រកទី៤ ដឹកនាំដោយ ចៅដំបងពិសី វាយចូលពីទិសខាងលិច កងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរត្រឹមចម្ងាយតែ ៣០សិន ដោយស្មើនិង រយៈចម្ងាយ ១.២ គីឡូម៉ែត្រ ប៉ុនណោះ ។ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានចាត់ឱ្យពលសេនា លើករន្ទារឬស្សី កម្ពស់ ១៤ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៧ម៉ែត្រ ដាក់នៅកាំភ្លើងធំ មានកង់អូសដោយដំរី បានបាញ់ប្រហារមកលើកំពែងក្រុង និងបានឱ្យកងទ័ពដាក់ជណ្ដើរឬស្សី ឡើងវាយប្រហារចូលក្រុងអង្គរ ។ ស្រីសុរិយោវង្ស ឃើញដូច្នេះក៏ឱ្យដាក់កាំភ្លើងធំបាញ់ប្រហារតបតទៅវិញ កងទ័ពសៀមកាន់តែវាយសម្រុក កងទ័ពស្លាប់អស់ជាច្រើន ចំនួនទ័ពកាន់តែថយទៅៗ ព្រះលំពង្សរាជា យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏បង្គាប់ឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស ដកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) វាយសម្រុកចេញ ទៅនគរ "ឡានឆាង" (Lan Xang) (Kh-Pronoun: Lan Chhang) ប្រែថាដំរីមួយលាន ដើម្បីសុំទ័ពជំនួយពីស្ដេច [[ឡាវ]] ។ == ឯកសារយោង == klc83irrkxcfgp25eh9f48y1f6rbf2z 282620 282619 2022-08-19T22:00:17Z Camhistory 36281 /* សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ */ wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #008631;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> លំពង្សរាជា </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="5" | |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''រជ្ជកាល''' | ១៣៤៦-១៣៥២ [[អាណាចក្រកម្ពុជា]] |- style="vertical-align:center;" |'''រាជសម័យ''' |[[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] |- style="vertical-align:center;" |'''គ្រងរាជ''' |​ ១៣៤៨ |- style="vertical-align:center;" |'''ព្រះនាមពេញ''' |​​​ព្រះបាទ​សម្ដេច​ ​ព្រះ​លំពង្សរាជា​ ​រាមាធិបតី |- style="vertical-align:center;" |'''មរណៈនាម''' | មិនមានកំណត់ត្រា |- style="vertical-align:center;" |'''ក្សត្រមុន''' | [[ស្រីនិពាន្វបទ]] |- style="vertical-align:center;" |'''រាជបន្ត''' | [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] |- style="vertical-align:center;" |'''សន្តិវង្ស''' | រាជវង្សអង្គរ |- style="vertical-align:center;" |'''ប្រសូត្រ''' | ១២៩២ |- style="vertical-align:center;" |'''ចូលទីវង្គត់''' | ១៣៥២ |- style="vertical-align:center;" |'''ជំនឿសាសនា''' | [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿ ជំនឿ​លើទេវតា (Theravada) |} '''លំពង្សរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Lompong Reachea) (ប្រ.ស|គ.ស ១២៩២-១៣៥២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៤៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា "ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា​ ​រាមាធិបតី" ព្រះអង្គមានព្រះអនុជ (ប្អូន) មួយអង្គព្រះនាម [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] ហើយបានតែងតាំងជាមហាឧបរាជ ។ ក្រោយពេលសោយរាជ្យសម្បត្តិបាន ៣ឆ្នាំ ព្រះអង្គបាន ប្រឈួន ឈឺធ្ងន់ ដោយជាហេតុធ្វើឱ្យពួកសៀមលើកទ័ពមកឈ្លានពានមហានគរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ប្អូនរបស់ទ្រង់នេះហើយដែលបានឡើងសោយរាជ បន្តពីព្រះអង្គផងដែរ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early Life''' លំពង្សរាជា កើតនៅរាជធានីអង្គរ កើតឆ្នាំ ១២៩២ នៃគ.សករាជ​ ព្រះអង្គ ​គឺជាបុត្រចៅពញ្ញាសួស ដែលមានព្រះនាមថា (សន្ធានរាជា ស្រីនិពាន្វបទ) ព្រះអង្គមានបុត្រពីរអង្គ ទី១ បរមរាមា សោយទីវង្គត់ដោយរោគប្រឈួន ទី២ ស្រីសុរិយោទ័យ សោយទីវង្គត់ក្នុងចម្បាំងខ្មែរសៀម ឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ព្រះលំពង្សរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាជ័យ ជាប្រមុខមេទ័ពធំ ដែលមានងារ ជាព្រះលំពែងជ័យ ទ្រង់ឡើងសោយរាជនៅរាជធានីអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៦ ដោយការជម្រុញពីកងទ័ព និង ប្រជានុរាស្ត្រ ដោយសារមិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ ទ្រង់បានបញ្ជារឱ្យធ្វើថ្មី បូករួមទាំងបដិមាករ "[[ព្រះកែវមរកត]]" មួយទៀតផងដែរ ហើយ ព្រះកែវមរកត នេះ ត្រូវបានសៀមយកទៅក្រោយវាយបែករាជនីលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ នៃគ.សករាជ និង បានរក្សាទុកក្នុងរាជវាំង [[បាងកក]] មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយធ្វើរតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ថ្មីរួច ទ្រង់បានឡើងសោយរាជសម្បត្តិលើកទី២ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៨ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> <ref> Tran Ngea (1973) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10888 Khmer History Volume 2], Publisher: Khmer Mon Institute, Publication: Center for Khmer Studies Library p.198 </ref> == សៀមវាយយក នគររាជសីមា == '''Siam invades Nokor Reachseima''' * (Thai Pronounciation: Nakhon Ratchasima) ពុទ្ធសករាជ ១៨៩៥ សៀមបានលើកទ័ព ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) វាយយកខេត្ត [[នគររាជសីមា]] ដោយកងទ័ពសៀម បានចែកចេញជាពីរកង កងទី១ មានចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពសៀមនាម "រាមាសូរ" និង កងទី២ មានចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពរងនាម "ស្រីសុប័ត" បានចូលមកឈ្លានពានអាណាខេត្តកម្ពុជា ជាមុនដោយមិនបានប្រកាសសង្គ្រាមឡើយ ដោយភាគីកម្ពុជា រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ កងទ័ពសៀមក៏វាយបែក នគររាជសីមា ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយពេលសៀមវាយបែក នគររាជសីមា កងទ័ពសៀមក៏ចូលហួសមកបោះជំរុំជាប់ស្រុកនាងរង ខណៈពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា បានបង្គាប់ឱ្យបុត្ររបស់ខ្លួន ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ទៅបង្ក្រាបទ័ពសៀម ហើយក៏ទទួលបានជោគជ័យនាពេលនោះ និងបានសម្លាប់ចៅស្ដេចសៀមដែលជាមេទ័ពរង ស្រីសុប័ត នោះផងដែរ ។ ក្រោយទទួលបានជោគជ័យ ព្រះលំពង្សរាជា នឹកស្មានថា កងទ័ពសៀមមិនលើកមកឈ្លានពានភ្លាមៗទៀតនោះទេ ទ្រង់បានប្រកាសឱ្យរំសាយជួរកងទ័ព ជាបណ្ដោះអាសន្នដើម្បីឱ្យកងទ័ពបានទៅជួយធ្វើស្រែចំការប្រជានុរាស្ត្រ ព្រោះក្រុង [[យៈសោធរៈបុរៈ]] ឬ ([[ក្រុងអង្គរ]]) ពេលនោះជួបវិបត្តិខ្វះស្បៀង ។<ref> Eng Suth (2001) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 </ref> == សៀមវាយយក បច្ចឹមបុរី និង នាងរង == '''Siam invades Pachim Borei & Neang Rorng''' * (Thai Pronounciation: Prachin Buri & Nang Rong) ៣ខែ ក្រោយមក ត្រូវនិងរដូវវស្សា ពេលដែលសៀមដឹងថា ស្ដេចកម្ពុជា រំសាយជួរកងទ័ព ស្ដេចសៀមព្រះនាម "អ៊ូតងរាជា រាមាធិបតី" (U Thongracha Ramathibodi) បានចាត់ឱ្យ រាមាសូរ លើកទ័ពសៀម ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ឈ្លានពានកម្ពុជាម្ដងទៀត និង បានបែងចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយក បច្ចឹមបុរី និង កងទី២ ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយយក នាងរង ហើយចាត់ បរមសុខា ជាមេទ័ពធំ ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ១០០,០០០ (១សែននាក់) តាមមកពីក្រោយជាទ័ពជំនួយ ។ ដោយភាគីកម្ពុជាប្រមូលកងទ័ព និង រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ ព្រះលំពង្សរាជា បានចាត់ឱ្យ ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០០០០ (២មុឺននាក់) ចេញទៅច្បាំងតទល់ ហើយចាត់ឱ្យមហាឧបរាជ [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] លើកទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ចេញទៅទប់កងទ័ពសៀមនៅ ស្រុកនាងរង ដោយចំនួនកងទ័ពនិង គ្រឿងសឹកចម្បាំងសៀម ច្រើនជាងភាគីកម្ពុជាពេកណាស់ នៅទីបំផុតកងទ័ពទាំង២ របស់កម្ពុជា ត្រូវបរាជ័យ និង បានដកថយជាបន្តបន្ទាប់ ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ ស្រីសុរិយោទ័យ ត្រូវទ័ពសៀមបាញ់ព្រួញសម្លាប់ នៅបច្ចឹមបុរី ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ == '''Siam attacks Yasodharapura''' ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ សៀមបានលើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា ត្រាសបញ្ជារឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស សង់កំពែងក្រុងកម្ពស់ ១៦ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ និង បានប្រមូលទ័ពជាង ១០០,០០០ (១សែននាក់) នៅចាំការពារ [[ក្រុងអង្គរ]] ។ មេទ័ពធំសៀម បរមសុខា បានបែងចែកកងទ័ពសៀមជា ៤ច្រក ច្រកទី១ ដឹកនាំដោយ រាមាសូរ វាយចូលពីទិសខាងជើង ច្រកទី២ ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយចូលពីទិសខាងកើត ច្រកទី៣ ដឹកនាំដោយ ចៅបាអាត វាយចូលពីទិសខាងត្បូង ច្រកទី៤ ដឹកនាំដោយ ចៅដំបងពិសី វាយចូលពីទិសខាងលិច កងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរត្រឹមចម្ងាយតែ ៣០សិន ដោយស្មើនិង រយៈចម្ងាយ ១.២ គីឡូម៉ែត្រ ប៉ុនណោះ ។ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានចាត់ឱ្យពលសេនា លើករន្ទារឬស្សី កម្ពស់ ១៤ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៧ម៉ែត្រ ដាក់នៅកាំភ្លើងធំ មានកង់អូសដោយដំរី បានបាញ់ប្រហារមកលើកំពែងក្រុង និងបានឱ្យកងទ័ពដាក់ជណ្ដើរឬស្សី ឡើងវាយប្រហារចូលក្រុងអង្គរ ។ ស្រីសុរិយោវង្ស ឃើញដូច្នេះក៏ឱ្យដាក់កាំភ្លើងធំបាញ់ប្រហារតបតទៅវិញ កងទ័ពសៀមកាន់តែវាយសម្រុក កងទ័ពស្លាប់អស់ជាច្រើន ចំនួនទ័ពកាន់តែថយទៅៗ ព្រះលំពង្សរាជា យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏បង្គាប់ឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស ដកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) វាយសម្រុកចេញ ទៅនគរ "ឡានឆាង" (Lan Xang) (Kh-Pronoun: Lan Chhang) ប្រែថាដំរីមួយលាន ដើម្បីសុំទ័ពជំនួយពីស្ដេច [[ឡាវ]] ។ កងទ័ពសៀម វាយឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរ អស់រយៈពេល ៥ខែ នៅទីបំផុត ក៏វាយបែកក្រុងអង្គរ ព្រះលំពង្សរាជា ដឹងដំណឹងដូចនេះ ក៏ក្អួតឈាម សោយទីវង្គត់ក្នុងរាជវាំង ក្នុងពេលនោះទៅ ចំណែកឯ [[ធម្មរាជាទី១]] ជាបុត្រ ស្រីសុរិយោវង្ស ក៏នាំយកគ្រឿងបញ្ចក្សេត្រ ដែលជាគ្រឿងសម្រាប់រាជ បូករួមទាំង [[ព្រះកែវមរកត]] រត់ភៀសខ្លួនចាកចោលក្រុងអង្គរ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានគៀរយកប្រជានុរាស្ត្រជាង ១សែននាក់យកទៅ ក្រុងទេពបុរី ស្រីអាយុធ្យា "Tep Borei Srei Ayudthya" (Thai-Pronoun: Tepburi Sri Ayutthaya) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ និង បានដាក់ រាមាសូរ ឱ្យគ្រប់គ្រងនៅ យៈសោធរៈបុរៈ ហើយរាមាសូរ បានប្ដូរឈ្មោះជា ឥន្ទ្ររាជា (Indra Racha) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៣ នៃគ.សករាជ ហើយបានគ្រប់គ្រងក្រុងអង្គរអស់រយៈពេល៤ឆ្នាំទើប ស្រីសុរិយោវង្ស លើកទ័ពទៅបណ្ដេញទ័ពសៀមក្រោយទទួលបាន ទ័ពជំនួយពីស្ដេចឡាវ ព្រះនាម "ហ្វាង៉ាំ" (Fa Ngum) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៧ នៃគ.សករាជ ។ == ឯកសារយោង == k85a6bs6xtm72xxvl30rkflh7f9u7mf 282621 282620 2022-08-19T22:06:30Z Camhistory 36281 /* សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ */ wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #008631;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> លំពង្សរាជា </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="5" | |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''រជ្ជកាល''' | ១៣៤៦-១៣៥២ [[អាណាចក្រកម្ពុជា]] |- style="vertical-align:center;" |'''រាជសម័យ''' |[[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] |- style="vertical-align:center;" |'''គ្រងរាជ''' |​ ១៣៤៨ |- style="vertical-align:center;" |'''ព្រះនាមពេញ''' |​​​ព្រះបាទ​សម្ដេច​ ​ព្រះ​លំពង្សរាជា​ ​រាមាធិបតី |- style="vertical-align:center;" |'''មរណៈនាម''' | មិនមានកំណត់ត្រា |- style="vertical-align:center;" |'''ក្សត្រមុន''' | [[ស្រីនិពាន្វបទ]] |- style="vertical-align:center;" |'''រាជបន្ត''' | [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] |- style="vertical-align:center;" |'''សន្តិវង្ស''' | រាជវង្សអង្គរ |- style="vertical-align:center;" |'''ប្រសូត្រ''' | ១២៩២ |- style="vertical-align:center;" |'''ចូលទីវង្គត់''' | ១៣៥២ |- style="vertical-align:center;" |'''ជំនឿសាសនា''' | [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿ ជំនឿ​លើទេវតា (Theravada) |} '''លំពង្សរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Lompong Reachea) (ប្រ.ស|គ.ស ១២៩២-១៣៥២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៤៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា "ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា​ ​រាមាធិបតី" ព្រះអង្គមានព្រះអនុជ (ប្អូន) មួយអង្គព្រះនាម [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] ហើយបានតែងតាំងជាមហាឧបរាជ ។ ក្រោយពេលសោយរាជ្យសម្បត្តិបាន ៣ឆ្នាំ ព្រះអង្គបាន ប្រឈួន ឈឺធ្ងន់ ដោយជាហេតុធ្វើឱ្យពួកសៀមលើកទ័ពមកឈ្លានពានមហានគរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ប្អូនរបស់ទ្រង់នេះហើយដែលបានឡើងសោយរាជ បន្តពីព្រះអង្គផងដែរ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early Life''' លំពង្សរាជា កើតនៅរាជធានីអង្គរ កើតឆ្នាំ ១២៩២ នៃគ.សករាជ​ ព្រះអង្គ ​គឺជាបុត្រចៅពញ្ញាសួស ដែលមានព្រះនាមថា (សន្ធានរាជា ស្រីនិពាន្វបទ) ព្រះអង្គមានបុត្រពីរអង្គ ទី១ បរមរាមា សោយទីវង្គត់ដោយរោគប្រឈួន ទី២ ស្រីសុរិយោទ័យ សោយទីវង្គត់ក្នុងចម្បាំងខ្មែរសៀម ឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ព្រះលំពង្សរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាជ័យ ជាប្រមុខមេទ័ពធំ ដែលមានងារ ជាព្រះលំពែងជ័យ ទ្រង់ឡើងសោយរាជនៅរាជធានីអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៦ ដោយការជម្រុញពីកងទ័ព និង ប្រជានុរាស្ត្រ ដោយសារមិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ ទ្រង់បានបញ្ជារឱ្យធ្វើថ្មី បូករួមទាំងបដិមាករ "[[ព្រះកែវមរកត]]" មួយទៀតផងដែរ ហើយ ព្រះកែវមរកត នេះ ត្រូវបានសៀមយកទៅក្រោយវាយបែករាជនីលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ នៃគ.សករាជ និង បានរក្សាទុកក្នុងរាជវាំង [[បាងកក]] មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយធ្វើរតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ថ្មីរួច ទ្រង់បានឡើងសោយរាជសម្បត្តិលើកទី២ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៨ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> <ref> Tran Ngea (1973) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10888 Khmer History Volume 2], Publisher: Khmer Mon Institute, Publication: Center for Khmer Studies Library p.198 </ref> == សៀមវាយយក នគររាជសីមា == '''Siam invades Nokor Reachseima''' * (Thai Pronounciation: Nakhon Ratchasima) ពុទ្ធសករាជ ១៨៩៥ សៀមបានលើកទ័ព ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) វាយយកខេត្ត [[នគររាជសីមា]] ដោយកងទ័ពសៀម បានចែកចេញជាពីរកង កងទី១ មានចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពសៀមនាម "រាមាសូរ" និង កងទី២ មានចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពរងនាម "ស្រីសុប័ត" បានចូលមកឈ្លានពានអាណាខេត្តកម្ពុជា ជាមុនដោយមិនបានប្រកាសសង្គ្រាមឡើយ ដោយភាគីកម្ពុជា រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ កងទ័ពសៀមក៏វាយបែក នគររាជសីមា ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយពេលសៀមវាយបែក នគររាជសីមា កងទ័ពសៀមក៏ចូលហួសមកបោះជំរុំជាប់ស្រុកនាងរង ខណៈពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា បានបង្គាប់ឱ្យបុត្ររបស់ខ្លួន ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ទៅបង្ក្រាបទ័ពសៀម ហើយក៏ទទួលបានជោគជ័យនាពេលនោះ និងបានសម្លាប់ចៅស្ដេចសៀមដែលជាមេទ័ពរង ស្រីសុប័ត នោះផងដែរ ។ ក្រោយទទួលបានជោគជ័យ ព្រះលំពង្សរាជា នឹកស្មានថា កងទ័ពសៀមមិនលើកមកឈ្លានពានភ្លាមៗទៀតនោះទេ ទ្រង់បានប្រកាសឱ្យរំសាយជួរកងទ័ព ជាបណ្ដោះអាសន្នដើម្បីឱ្យកងទ័ពបានទៅជួយធ្វើស្រែចំការប្រជានុរាស្ត្រ ព្រោះក្រុង [[យៈសោធរៈបុរៈ]] ឬ ([[ក្រុងអង្គរ]]) ពេលនោះជួបវិបត្តិខ្វះស្បៀង ។<ref> Eng Suth (2001) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 </ref> == សៀមវាយយក បច្ចឹមបុរី និង នាងរង == '''Siam invades Pachim Borei & Neang Rorng''' * (Thai Pronounciation: Prachin Buri & Nang Rong) ៣ខែ ក្រោយមក ត្រូវនិងរដូវវស្សា ពេលដែលសៀមដឹងថា ស្ដេចកម្ពុជា រំសាយជួរកងទ័ព ស្ដេចសៀមព្រះនាម "អ៊ូតងរាជា រាមាធិបតី" (U Thongracha Ramathibodi) បានចាត់ឱ្យ រាមាសូរ លើកទ័ពសៀម ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ឈ្លានពានកម្ពុជាម្ដងទៀត និង បានបែងចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយក បច្ចឹមបុរី និង កងទី២ ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយយក នាងរង ហើយចាត់ បរមសុខា ជាមេទ័ពធំ ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ១០០,០០០ (១សែននាក់) តាមមកពីក្រោយជាទ័ពជំនួយ ។ ដោយភាគីកម្ពុជាប្រមូលកងទ័ព និង រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ ព្រះលំពង្សរាជា បានចាត់ឱ្យ ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០០០០ (២មុឺននាក់) ចេញទៅច្បាំងតទល់ ហើយចាត់ឱ្យមហាឧបរាជ [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] លើកទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ចេញទៅទប់កងទ័ពសៀមនៅ ស្រុកនាងរង ដោយចំនួនកងទ័ពនិង គ្រឿងសឹកចម្បាំងសៀម ច្រើនជាងភាគីកម្ពុជាពេកណាស់ នៅទីបំផុតកងទ័ពទាំង២ របស់កម្ពុជា ត្រូវបរាជ័យ និង បានដកថយជាបន្តបន្ទាប់ ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ ស្រីសុរិយោទ័យ ត្រូវទ័ពសៀមបាញ់ព្រួញសម្លាប់ នៅបច្ចឹមបុរី ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ == '''Siam attacks Yasodharapura''' ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ សៀមបានលើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា ត្រាសបញ្ជារឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស សង់កំពែងក្រុងកម្ពស់ ១៦ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ និង បានប្រមូលទ័ពជាង ១០០,០០០ (១សែននាក់) នៅចាំការពារ [[ក្រុងអង្គរ]] ។ មេទ័ពធំសៀម បរមសុខា បានបែងចែកកងទ័ពសៀមជា ៤ច្រក ច្រកទី១ ដឹកនាំដោយ រាមាសូរ វាយចូលពីទិសខាងជើង ច្រកទី២ ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយចូលពីទិសខាងកើត ច្រកទី៣ ដឹកនាំដោយ ចៅបាអាត វាយចូលពីទិសខាងត្បូង ច្រកទី៤ ដឹកនាំដោយ ចៅដំបងពិសី វាយចូលពីទិសខាងលិច កងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរត្រឹមចម្ងាយតែ ៣០សិន ដោយស្មើនិង រយៈចម្ងាយ ១.២ គីឡូម៉ែត្រ ប៉ុនណោះ ។ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានចាត់ឱ្យពលសេនា លើករន្ទារឬស្សី កម្ពស់ ១៤ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៧ម៉ែត្រ ដាក់នៅកាំភ្លើងធំ មានកង់អូសដោយដំរី បានបាញ់ប្រហារមកលើកំពែងក្រុង និងបានឱ្យកងទ័ពដាក់ជណ្ដើរឬស្សី ឡើងវាយប្រហារចូលក្រុងអង្គរ ។ ស្រីសុរិយោវង្ស ឃើញដូច្នេះក៏ឱ្យដាក់កាំភ្លើងធំបាញ់ប្រហារតបតទៅវិញ កងទ័ពសៀមកាន់តែវាយសម្រុក កងទ័ពស្លាប់អស់ជាច្រើន ចំនួនទ័ពកាន់តែថយទៅៗ ព្រះលំពង្សរាជា យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏បង្គាប់ឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស ដកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) វាយសម្រុកចេញ ទៅនគរ "ឡានឆាង" (Lan Xang) (Kh-Pronoun: Lan Chhang) ប្រែថាដំរីមួយលាន ដើម្បីសុំទ័ពជំនួយពីស្ដេច [[ឡាវ]] ។ កងទ័ពសៀម វាយឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរ អស់រយៈពេល ៥ខែ នៅទីបំផុត ក៏វាយបែកក្រុងអង្គរ ព្រះលំពង្សរាជា ដឹងដំណឹងដូចនេះ ក៏ក្អួតឈាម សោយទីវង្គត់ក្នុងរាជវាំង ក្នុងពេលនោះទៅ ចំណែកឯ [[ធម្មរាជាទី១]] ជាបុត្រ ស្រីសុរិយោវង្ស ក៏នាំយកគ្រឿងបញ្ចក្សេត្រ ដែលជាគ្រឿងសម្រាប់រាជ បូករួមទាំង [[ព្រះកែវមរកត]] រត់ភៀសខ្លួនចាកចោលក្រុងអង្គរ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានគៀរយកប្រជានុរាស្ត្រជាង ១សែននាក់យកទៅ ក្រុងទេពបុរី ស្រីអាយុធ្យា "Tep Borei Srei Ayudthya" (Thai-Pronoun: Tepburi Sri Ayutthaya) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ និង បានដាក់ រាមាសូរ ឱ្យគ្រប់គ្រងនៅ យៈសោធរៈបុរៈ ហើយរាមាសូរ បានប្ដូរឈ្មោះជា ឥន្ទ្ររាជា (Indra Racha) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៣ នៃគ.សករាជ ហើយបានគ្រប់គ្រងក្រុងអង្គរអស់រយៈពេល៤ឆ្នាំទើប ស្រីសុរិយោវង្ស លើកទ័ពទៅបណ្ដេញទ័ពសៀមចេញពីក្រុងអង្គរ ក្រោយទទួលបាន ទ័ពជំនួយពីស្ដេចឡាវ ព្រះនាម "ហ្វាង៉ាំ" (Fa Ngum) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៧ នៃគ.សករាជ ។<ref> Achille Dauphin-Meunier (1968) [https://books.google.com/books/about/Histoire_du_Cambodge.html?id=uu8yAAAAMAAJ Histoire du Cambodge], Publisher: Presses universitaires de France, Original from the University of Michigan p.128 </ref> == ឯកសារយោង == d4c6bp6egyufu7jejqg7yjwhvd8np3c 282627 282621 2022-08-19T23:35:43Z Camhistory 36281 /* សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ */ wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #008631;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> លំពង្សរាជា </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="5" | |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''រជ្ជកាល''' | ១៣៤៦-១៣៥២ [[អាណាចក្រកម្ពុជា]] |- style="vertical-align:center;" |'''រាជសម័យ''' |[[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] |- style="vertical-align:center;" |'''គ្រងរាជ''' |​ ១៣៤៨ |- style="vertical-align:center;" |'''ព្រះនាមពេញ''' |​​​ព្រះបាទ​សម្ដេច​ ​ព្រះ​លំពង្សរាជា​ ​រាមាធិបតី |- style="vertical-align:center;" |'''មរណៈនាម''' | មិនមានកំណត់ត្រា |- style="vertical-align:center;" |'''ក្សត្រមុន''' | [[ស្រីនិពាន្វបទ]] |- style="vertical-align:center;" |'''រាជបន្ត''' | [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] |- style="vertical-align:center;" |'''សន្តិវង្ស''' | រាជវង្សអង្គរ |- style="vertical-align:center;" |'''ប្រសូត្រ''' | ១២៩២ |- style="vertical-align:center;" |'''ចូលទីវង្គត់''' | ១៣៥២ |- style="vertical-align:center;" |'''ជំនឿសាសនា''' | [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿ ជំនឿ​លើទេវតា (Theravada) |} '''លំពង្សរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Lompong Reachea) (ប្រ.ស|គ.ស ១២៩២-១៣៥២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៤៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា "ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា​ ​រាមាធិបតី" ព្រះអង្គមានព្រះអនុជ (ប្អូន) មួយអង្គព្រះនាម [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] ហើយបានតែងតាំងជាមហាឧបរាជ ។ ក្រោយពេលសោយរាជ្យសម្បត្តិបាន ៣ឆ្នាំ ព្រះអង្គបាន ប្រឈួន ឈឺធ្ងន់ ដោយជាហេតុធ្វើឱ្យពួកសៀមលើកទ័ពមកឈ្លានពានមហានគរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ប្អូនរបស់ទ្រង់នេះហើយដែលបានឡើងសោយរាជ បន្តពីព្រះអង្គផងដែរ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early Life''' លំពង្សរាជា កើតនៅរាជធានីអង្គរ កើតឆ្នាំ ១២៩២ នៃគ.សករាជ​ ព្រះអង្គ ​គឺជាបុត្រចៅពញ្ញាសួស ដែលមានព្រះនាមថា (សន្ធានរាជា ស្រីនិពាន្វបទ) ព្រះអង្គមានបុត្រពីរអង្គ ទី១ បរមរាមា សោយទីវង្គត់ដោយរោគប្រឈួន ទី២ ស្រីសុរិយោទ័យ សោយទីវង្គត់ក្នុងចម្បាំងខ្មែរសៀម ឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ព្រះលំពង្សរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាជ័យ ជាប្រមុខមេទ័ពធំ ដែលមានងារ ជាព្រះលំពែងជ័យ ទ្រង់ឡើងសោយរាជនៅរាជធានីអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៦ ដោយការជម្រុញពីកងទ័ព និង ប្រជានុរាស្ត្រ ដោយសារមិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ ទ្រង់បានបញ្ជារឱ្យធ្វើថ្មី បូករួមទាំងបដិមាករ "[[ព្រះកែវមរកត]]" មួយទៀតផងដែរ ហើយ ព្រះកែវមរកត នេះ ត្រូវបានសៀមយកទៅក្រោយវាយបែករាជនីលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ នៃគ.សករាជ និង បានរក្សាទុកក្នុងរាជវាំង [[បាងកក]] មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយធ្វើរតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ថ្មីរួច ទ្រង់បានឡើងសោយរាជសម្បត្តិលើកទី២ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៨ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> <ref> Tran Ngea (1973) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10888 Khmer History Volume 2], Publisher: Khmer Mon Institute, Publication: Center for Khmer Studies Library p.198 </ref> == សៀមវាយយក នគររាជសីមា == '''Siam invades Nokor Reachseima''' * (Thai Pronounciation: Nakhon Ratchasima) ពុទ្ធសករាជ ១៨៩៥ សៀមបានលើកទ័ព ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) វាយយកខេត្ត [[នគររាជសីមា]] ដោយកងទ័ពសៀម បានចែកចេញជាពីរកង កងទី១ មានចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពសៀមនាម "រាមាសូរ" និង កងទី២ មានចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពរងនាម "ស្រីសុប័ត" បានចូលមកឈ្លានពានអាណាខេត្តកម្ពុជា ជាមុនដោយមិនបានប្រកាសសង្គ្រាមឡើយ ដោយភាគីកម្ពុជា រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ កងទ័ពសៀមក៏វាយបែក នគររាជសីមា ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយពេលសៀមវាយបែក នគររាជសីមា កងទ័ពសៀមក៏ចូលហួសមកបោះជំរុំជាប់ស្រុកនាងរង ខណៈពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា បានបង្គាប់ឱ្យបុត្ររបស់ខ្លួន ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ទៅបង្ក្រាបទ័ពសៀម ហើយក៏ទទួលបានជោគជ័យនាពេលនោះ និងបានសម្លាប់ចៅស្ដេចសៀមដែលជាមេទ័ពរង ស្រីសុប័ត នោះផងដែរ ។ ក្រោយទទួលបានជោគជ័យ ព្រះលំពង្សរាជា នឹកស្មានថា កងទ័ពសៀមមិនលើកមកឈ្លានពានភ្លាមៗទៀតនោះទេ ទ្រង់បានប្រកាសឱ្យរំសាយជួរកងទ័ព ជាបណ្ដោះអាសន្នដើម្បីឱ្យកងទ័ពបានទៅជួយធ្វើស្រែចំការប្រជានុរាស្ត្រ ព្រោះក្រុង [[យៈសោធរៈបុរៈ]] ឬ ([[ក្រុងអង្គរ]]) ពេលនោះជួបវិបត្តិខ្វះស្បៀង ។<ref> Eng Suth (2001) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 </ref> == សៀមវាយយក បច្ចឹមបុរី និង នាងរង == '''Siam invades Pachim Borei & Neang Rorng''' * (Thai Pronounciation: Prachin Buri & Nang Rong) ៣ខែ ក្រោយមក ត្រូវនិងរដូវវស្សា ពេលដែលសៀមដឹងថា ស្ដេចកម្ពុជា រំសាយជួរកងទ័ព ស្ដេចសៀមព្រះនាម "អ៊ូតងរាជា រាមាធិបតី" (U Thongracha Ramathibodi) បានចាត់ឱ្យ រាមាសូរ លើកទ័ពសៀម ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ឈ្លានពានកម្ពុជាម្ដងទៀត និង បានបែងចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយក បច្ចឹមបុរី និង កងទី២ ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយយក នាងរង ហើយចាត់ បរមសុខា ជាមេទ័ពធំ ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ១០០,០០០ (១សែននាក់) តាមមកពីក្រោយជាទ័ពជំនួយ ។ ដោយភាគីកម្ពុជាប្រមូលកងទ័ព និង រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ ព្រះលំពង្សរាជា បានចាត់ឱ្យ ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០០០០ (២មុឺននាក់) ចេញទៅច្បាំងតទល់ ហើយចាត់ឱ្យមហាឧបរាជ [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] លើកទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ចេញទៅទប់កងទ័ពសៀមនៅ ស្រុកនាងរង ដោយចំនួនកងទ័ពនិង គ្រឿងសឹកចម្បាំងសៀម ច្រើនជាងភាគីកម្ពុជាពេកណាស់ នៅទីបំផុតកងទ័ពទាំង២ របស់កម្ពុជា ត្រូវបរាជ័យ និង បានដកថយជាបន្តបន្ទាប់ ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ ស្រីសុរិយោទ័យ ត្រូវទ័ពសៀមបាញ់ព្រួញសម្លាប់ នៅបច្ចឹមបុរី ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ == '''Siam attacks Yasodharapura''' ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ សៀមបានលើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា ត្រាសបញ្ជារឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស សង់កំពែងក្រុងកម្ពស់ ១៦ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ និង បានប្រមូលទ័ពជាង ១០០,០០០ (១សែននាក់) នៅចាំការពារ [[ក្រុងអង្គរ]] ។ មេទ័ពធំសៀម បរមសុខា បានបែងចែកកងទ័ពសៀមជា ៤ច្រក ច្រកទី១ ដឹកនាំដោយ រាមាសូរ វាយចូលពីទិសខាងជើង ច្រកទី២ ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយចូលពីទិសខាងកើត ច្រកទី៣ ដឹកនាំដោយ ចៅបាអាត វាយចូលពីទិសខាងត្បូង ច្រកទី៤ ដឹកនាំដោយ ចៅដំបងពិសី វាយចូលពីទិសខាងលិច កងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរត្រឹមចម្ងាយតែ ៣០សិន ដោយស្មើនិង រយៈចម្ងាយ ១.២ គីឡូម៉ែត្រ ប៉ុនណោះ ។ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានចាត់ឱ្យពលសេនា លើករន្ទារឬស្សី កម្ពស់ ១៤ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៧ម៉ែត្រ ដាក់នៅកាំភ្លើងធំ មានកង់អូសដោយដំរី បានបាញ់ប្រហារមកលើកំពែងក្រុង និងបានឱ្យកងទ័ពដាក់ជណ្ដើរឬស្សី ឡើងវាយប្រហារចូលក្រុងអង្គរ ។ ស្រីសុរិយោវង្ស ឃើញដូច្នេះក៏ឱ្យដាក់កាំភ្លើងធំបាញ់ប្រហារតបតទៅវិញ កងទ័ពសៀមកាន់តែវាយសម្រុក កងទ័ពស្លាប់អស់ជាច្រើន ចំនួនទ័ពកាន់តែថយទៅៗ ព្រះលំពង្សរាជា យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏បង្គាប់ឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស ដកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) វាយសម្រុកចេញ ទៅនគរ "ឡានឆាង" (Lan Xang) (Kh-Pronoun: Lan Chhang) ប្រែថាដំរីមួយលាន ដើម្បីសុំទ័ពជំនួយពីស្ដេច [[ឡាវ]] ។ កងទ័ពសៀម វាយឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរ អស់រយៈពេល ៥ខែ នៅទីបំផុត ក៏វាយបែកក្រុងអង្គរ ព្រះលំពង្សរាជា ដឹងដំណឹងដូចនេះ ក៏ក្អួតឈាម សោយទីវង្គត់ក្នុងរាជវាំង ក្នុងពេលនោះទៅ ចំណែកឯ [[ធម្មរាជាទី១]] ជាបុត្រ ស្រីសុរិយោវង្ស ក៏នាំយកគ្រឿងបញ្ចក្សេត្រ ដែលជាគ្រឿងសម្រាប់រាជ បូករួមទាំង [[ព្រះកែវមរកត]] រត់ភៀសខ្លួនចាកចោលក្រុងអង្គរ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានគៀរយកប្រជានុរាស្ត្រជាង ១សែននាក់យកទៅ ក្រុងទេពបុរី ស្រីអាយុធ្យា "Tep Borei Srei Ayudthya" (Thai-Pronoun: Tepburi Sri Ayutthaya) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ និង បានដាក់ រាមាសូរ ឱ្យគ្រប់គ្រងនៅ យៈសោធរៈបុរៈ ហើយរាមាសូរ បានប្ដូរឈ្មោះជា ឥន្ទ្ររាជា (Indra Racha) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៣ នៃគ.សករាជ ហើយបានគ្រប់គ្រងក្រុងអង្គរអស់រយៈពេល៤ឆ្នាំទើប ស្រីសុរិយោវង្ស លើកទ័ពទៅបណ្ដេញទ័ពសៀមចេញពីក្រុងអង្គរ ក្រោយទទួលបាន ទ័ពជំនួយពីស្ដេចឡាវ ព្រះនាម "ហ្វាង៉ាំ" (Fa Ngum) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៧ នៃគ.សករាជ ។<ref> Achille Dauphin-Meunier (1968) [https://books.google.com/books/about/Histoire_du_Cambodge.html?id=uu8yAAAAMAAJ Histoire du Cambodge], Publisher: Presses universitaires de France, Original from the University of Michigan p.128 </ref> == មើលផងដែរ == * [[រាជានិយមកម្ពុជា]] == ឯកសារយោង == flsxzqwd3syxvl85c89c2jmpght2zqk 282628 282627 2022-08-19T23:39:10Z Camhistory 36281 /* មើលផងដែរ */ wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #008631;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> លំពង្សរាជា </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="5" | |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''រជ្ជកាល''' | ១៣៤៦-១៣៥២ [[អាណាចក្រកម្ពុជា]] |- style="vertical-align:center;" |'''រាជសម័យ''' |[[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] |- style="vertical-align:center;" |'''គ្រងរាជ''' |​ ១៣៤៨ |- style="vertical-align:center;" |'''ព្រះនាមពេញ''' |​​​ព្រះបាទ​សម្ដេច​ ​ព្រះ​លំពង្សរាជា​ ​រាមាធិបតី |- style="vertical-align:center;" |'''មរណៈនាម''' | មិនមានកំណត់ត្រា |- style="vertical-align:center;" |'''ក្សត្រមុន''' | [[ស្រីនិពាន្វបទ]] |- style="vertical-align:center;" |'''រាជបន្ត''' | [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] |- style="vertical-align:center;" |'''សន្តិវង្ស''' | រាជវង្សអង្គរ |- style="vertical-align:center;" |'''ប្រសូត្រ''' | ១២៩២ |- style="vertical-align:center;" |'''ចូលទីវង្គត់''' | ១៣៥២ |- style="vertical-align:center;" |'''ជំនឿសាសនា''' | [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿ ជំនឿ​លើទេវតា (Theravada) |} '''លំពង្សរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Lompong Reachea) (ប្រ.ស|គ.ស ១២៩២-១៣៥២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៤៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា "ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា​ ​រាមាធិបតី" ព្រះអង្គមានព្រះអនុជ (ប្អូន) មួយអង្គព្រះនាម [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] ហើយបានតែងតាំងជាមហាឧបរាជ ។ ក្រោយពេលសោយរាជ្យសម្បត្តិបាន ៣ឆ្នាំ ព្រះអង្គបាន ប្រឈួន ឈឺធ្ងន់ ដោយជាហេតុធ្វើឱ្យពួកសៀមលើកទ័ពមកឈ្លានពានមហានគរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ប្អូនរបស់ទ្រង់នេះហើយដែលបានឡើងសោយរាជ បន្តពីព្រះអង្គផងដែរ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early Life''' លំពង្សរាជា កើតនៅរាជធានីអង្គរ កើតឆ្នាំ ១២៩២ នៃគ.សករាជ​ ព្រះអង្គ ​គឺជាបុត្រចៅពញ្ញាសួស ដែលមានព្រះនាមថា (សន្ធានរាជា ស្រីនិពាន្វបទ) ព្រះអង្គមានបុត្រពីរអង្គ ទី១ បរមរាមា សោយទីវង្គត់ដោយរោគប្រឈួន ទី២ ស្រីសុរិយោទ័យ សោយទីវង្គត់ក្នុងចម្បាំងខ្មែរសៀម ឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ព្រះលំពង្សរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាជ័យ ជាប្រមុខមេទ័ពធំ ដែលមានងារ ជាព្រះលំពែងជ័យ ទ្រង់ឡើងសោយរាជនៅរាជធានីអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៦ ដោយការជម្រុញពីកងទ័ព និង ប្រជានុរាស្ត្រ ដោយសារមិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ ទ្រង់បានបញ្ជារឱ្យធ្វើថ្មី បូករួមទាំងបដិមាករ "[[ព្រះកែវមរកត]]" មួយទៀតផងដែរ ហើយ ព្រះកែវមរកត នេះ ត្រូវបានសៀមយកទៅក្រោយវាយបែករាជនីលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ នៃគ.សករាជ និង បានរក្សាទុកក្នុងរាជវាំង [[បាងកក]] មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយធ្វើរតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ថ្មីរួច ទ្រង់បានឡើងសោយរាជសម្បត្តិលើកទី២ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៨ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> <ref> Tran Ngea (1973) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10888 Khmer History Volume 2], Publisher: Khmer Mon Institute, Publication: Center for Khmer Studies Library p.198 </ref> == សៀមវាយយក នគររាជសីមា == '''Siam invades Nokor Reachseima''' * (Thai Pronounciation: Nakhon Ratchasima) ពុទ្ធសករាជ ១៨៩៥ សៀមបានលើកទ័ព ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) វាយយកខេត្ត [[នគររាជសីមា]] ដោយកងទ័ពសៀម បានចែកចេញជាពីរកង កងទី១ មានចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពសៀមនាម "រាមាសូរ" និង កងទី២ មានចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពរងនាម "ស្រីសុប័ត" បានចូលមកឈ្លានពានអាណាខេត្តកម្ពុជា ជាមុនដោយមិនបានប្រកាសសង្គ្រាមឡើយ ដោយភាគីកម្ពុជា រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ កងទ័ពសៀមក៏វាយបែក នគររាជសីមា ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយពេលសៀមវាយបែក នគររាជសីមា កងទ័ពសៀមក៏ចូលហួសមកបោះជំរុំជាប់ស្រុកនាងរង ខណៈពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា បានបង្គាប់ឱ្យបុត្ររបស់ខ្លួន ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ទៅបង្ក្រាបទ័ពសៀម ហើយក៏ទទួលបានជោគជ័យនាពេលនោះ និងបានសម្លាប់ចៅស្ដេចសៀមដែលជាមេទ័ពរង ស្រីសុប័ត នោះផងដែរ ។ ក្រោយទទួលបានជោគជ័យ ព្រះលំពង្សរាជា នឹកស្មានថា កងទ័ពសៀមមិនលើកមកឈ្លានពានភ្លាមៗទៀតនោះទេ ទ្រង់បានប្រកាសឱ្យរំសាយជួរកងទ័ព ជាបណ្ដោះអាសន្នដើម្បីឱ្យកងទ័ពបានទៅជួយធ្វើស្រែចំការប្រជានុរាស្ត្រ ព្រោះក្រុង [[យៈសោធរៈបុរៈ]] ឬ ([[ក្រុងអង្គរ]]) ពេលនោះជួបវិបត្តិខ្វះស្បៀង ។<ref> Eng Suth (2001) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 </ref> == សៀមវាយយក បច្ចឹមបុរី និង នាងរង == '''Siam invades Pachim Borei & Neang Rorng''' * (Thai Pronounciation: Prachin Buri & Nang Rong) ៣ខែ ក្រោយមក ត្រូវនិងរដូវវស្សា ពេលដែលសៀមដឹងថា ស្ដេចកម្ពុជា រំសាយជួរកងទ័ព ស្ដេចសៀមព្រះនាម "អ៊ូតងរាជា រាមាធិបតី" (U Thongracha Ramathibodi) បានចាត់ឱ្យ រាមាសូរ លើកទ័ពសៀម ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ឈ្លានពានកម្ពុជាម្ដងទៀត និង បានបែងចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយក បច្ចឹមបុរី និង កងទី២ ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយយក នាងរង ហើយចាត់ បរមសុខា ជាមេទ័ពធំ ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ១០០,០០០ (១សែននាក់) តាមមកពីក្រោយជាទ័ពជំនួយ ។ ដោយភាគីកម្ពុជាប្រមូលកងទ័ព និង រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ ព្រះលំពង្សរាជា បានចាត់ឱ្យ ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០០០០ (២មុឺននាក់) ចេញទៅច្បាំងតទល់ ហើយចាត់ឱ្យមហាឧបរាជ [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] លើកទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ចេញទៅទប់កងទ័ពសៀមនៅ ស្រុកនាងរង ដោយចំនួនកងទ័ពនិង គ្រឿងសឹកចម្បាំងសៀម ច្រើនជាងភាគីកម្ពុជាពេកណាស់ នៅទីបំផុតកងទ័ពទាំង២ របស់កម្ពុជា ត្រូវបរាជ័យ និង បានដកថយជាបន្តបន្ទាប់ ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ ស្រីសុរិយោទ័យ ត្រូវទ័ពសៀមបាញ់ព្រួញសម្លាប់ នៅបច្ចឹមបុរី ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ == '''Siam attacks Yasodharapura''' ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ សៀមបានលើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា ត្រាសបញ្ជារឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស សង់កំពែងក្រុងកម្ពស់ ១៦ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ និង បានប្រមូលទ័ពជាង ១០០,០០០ (១សែននាក់) នៅចាំការពារ [[ក្រុងអង្គរ]] ។ មេទ័ពធំសៀម បរមសុខា បានបែងចែកកងទ័ពសៀមជា ៤ច្រក ច្រកទី១ ដឹកនាំដោយ រាមាសូរ វាយចូលពីទិសខាងជើង ច្រកទី២ ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយចូលពីទិសខាងកើត ច្រកទី៣ ដឹកនាំដោយ ចៅបាអាត វាយចូលពីទិសខាងត្បូង ច្រកទី៤ ដឹកនាំដោយ ចៅដំបងពិសី វាយចូលពីទិសខាងលិច កងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរត្រឹមចម្ងាយតែ ៣០សិន ដោយស្មើនិង រយៈចម្ងាយ ១.២ គីឡូម៉ែត្រ ប៉ុនណោះ ។ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានចាត់ឱ្យពលសេនា លើករន្ទារឬស្សី កម្ពស់ ១៤ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៧ម៉ែត្រ ដាក់នៅកាំភ្លើងធំ មានកង់អូសដោយដំរី បានបាញ់ប្រហារមកលើកំពែងក្រុង និងបានឱ្យកងទ័ពដាក់ជណ្ដើរឬស្សី ឡើងវាយប្រហារចូលក្រុងអង្គរ ។ ស្រីសុរិយោវង្ស ឃើញដូច្នេះក៏ឱ្យដាក់កាំភ្លើងធំបាញ់ប្រហារតបតទៅវិញ កងទ័ពសៀមកាន់តែវាយសម្រុក កងទ័ពស្លាប់អស់ជាច្រើន ចំនួនទ័ពកាន់តែថយទៅៗ ព្រះលំពង្សរាជា យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏បង្គាប់ឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស ដកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) វាយសម្រុកចេញ ទៅនគរ "ឡានឆាង" (Lan Xang) (Kh-Pronoun: Lan Chhang) ប្រែថាដំរីមួយលាន ដើម្បីសុំទ័ពជំនួយពីស្ដេច [[ឡាវ]] ។ កងទ័ពសៀម វាយឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរ អស់រយៈពេល ៥ខែ នៅទីបំផុត ក៏វាយបែកក្រុងអង្គរ ព្រះលំពង្សរាជា ដឹងដំណឹងដូចនេះ ក៏ក្អួតឈាម សោយទីវង្គត់ក្នុងរាជវាំង ក្នុងពេលនោះទៅ ចំណែកឯ [[ធម្មរាជាទី១]] ជាបុត្រ ស្រីសុរិយោវង្ស ក៏នាំយកគ្រឿងបញ្ចក្សេត្រ ដែលជាគ្រឿងសម្រាប់រាជ បូករួមទាំង [[ព្រះកែវមរកត]] រត់ភៀសខ្លួនចាកចោលក្រុងអង្គរ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានគៀរយកប្រជានុរាស្ត្រជាង ១សែននាក់យកទៅ ក្រុងទេពបុរី ស្រីអាយុធ្យា "Tep Borei Srei Ayudthya" (Thai-Pronoun: Tepburi Sri Ayutthaya) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ និង បានដាក់ រាមាសូរ ឱ្យគ្រប់គ្រងនៅ យៈសោធរៈបុរៈ ហើយរាមាសូរ បានប្ដូរឈ្មោះជា ឥន្ទ្ររាជា (Indra Racha) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៣ នៃគ.សករាជ ហើយបានគ្រប់គ្រងក្រុងអង្គរអស់រយៈពេល៤ឆ្នាំទើប ស្រីសុរិយោវង្ស លើកទ័ពទៅបណ្ដេញទ័ពសៀមចេញពីក្រុងអង្គរ ក្រោយទទួលបាន ទ័ពជំនួយពីស្ដេចឡាវ ព្រះនាម "ហ្វាង៉ាំ" (Fa Ngum) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៧ នៃគ.សករាជ ។<ref> Achille Dauphin-Meunier (1968) [https://books.google.com/books/about/Histoire_du_Cambodge.html?id=uu8yAAAAMAAJ Histoire du Cambodge], Publisher: Presses universitaires de France, Original from the University of Michigan p.128 </ref> == មើលផងដែរ == * [[រាជានិយមកម្ពុជា]] == តំណភ្ជាប់ រជ្ជកាលគ្រងរាជ == {{S-start}} {{S-hou|''(គ.ស ១២៩២-១៣៥២)''}} {{Succession box|before= [[ស្រីនិពាន្វបទ]]|title=[[អាណាចក្រខ្មែរ]]|years='''១៣៤៦-១៥៥២'''|after=[[ស្រីសុរិយោវង្ស]]}} {{S-end}} == ឯកសារយោង == jqqd1j2vumwcqi154xmiyagd1qqbujg 282629 282628 2022-08-19T23:39:39Z Camhistory 36281 /* តំណភ្ជាប់ រជ្ជកាលគ្រងរាជ */ wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #008631;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> លំពង្សរាជា </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="5" | |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''រជ្ជកាល''' | ១៣៤៦-១៣៥២ [[អាណាចក្រកម្ពុជា]] |- style="vertical-align:center;" |'''រាជសម័យ''' |[[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] |- style="vertical-align:center;" |'''គ្រងរាជ''' |​ ១៣៤៨ |- style="vertical-align:center;" |'''ព្រះនាមពេញ''' |​​​ព្រះបាទ​សម្ដេច​ ​ព្រះ​លំពង្សរាជា​ ​រាមាធិបតី |- style="vertical-align:center;" |'''មរណៈនាម''' | មិនមានកំណត់ត្រា |- style="vertical-align:center;" |'''ក្សត្រមុន''' | [[ស្រីនិពាន្វបទ]] |- style="vertical-align:center;" |'''រាជបន្ត''' | [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] |- style="vertical-align:center;" |'''សន្តិវង្ស''' | រាជវង្សអង្គរ |- style="vertical-align:center;" |'''ប្រសូត្រ''' | ១២៩២ |- style="vertical-align:center;" |'''ចូលទីវង្គត់''' | ១៣៥២ |- style="vertical-align:center;" |'''ជំនឿសាសនា''' | [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿ ជំនឿ​លើទេវតា (Theravada) |} '''លំពង្សរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Lompong Reachea) (ប្រ.ស|គ.ស ១២៩២-១៣៥២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៤៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា "ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា​ ​រាមាធិបតី" ព្រះអង្គមានព្រះអនុជ (ប្អូន) មួយអង្គព្រះនាម [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] ហើយបានតែងតាំងជាមហាឧបរាជ ។ ក្រោយពេលសោយរាជ្យសម្បត្តិបាន ៣ឆ្នាំ ព្រះអង្គបាន ប្រឈួន ឈឺធ្ងន់ ដោយជាហេតុធ្វើឱ្យពួកសៀមលើកទ័ពមកឈ្លានពានមហានគរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ប្អូនរបស់ទ្រង់នេះហើយដែលបានឡើងសោយរាជ បន្តពីព្រះអង្គផងដែរ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early Life''' លំពង្សរាជា កើតនៅរាជធានីអង្គរ កើតឆ្នាំ ១២៩២ នៃគ.សករាជ​ ព្រះអង្គ ​គឺជាបុត្រចៅពញ្ញាសួស ដែលមានព្រះនាមថា (សន្ធានរាជា ស្រីនិពាន្វបទ) ព្រះអង្គមានបុត្រពីរអង្គ ទី១ បរមរាមា សោយទីវង្គត់ដោយរោគប្រឈួន ទី២ ស្រីសុរិយោទ័យ សោយទីវង្គត់ក្នុងចម្បាំងខ្មែរសៀម ឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ព្រះលំពង្សរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាជ័យ ជាប្រមុខមេទ័ពធំ ដែលមានងារ ជាព្រះលំពែងជ័យ ទ្រង់ឡើងសោយរាជនៅរាជធានីអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៦ ដោយការជម្រុញពីកងទ័ព និង ប្រជានុរាស្ត្រ ដោយសារមិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ ទ្រង់បានបញ្ជារឱ្យធ្វើថ្មី បូករួមទាំងបដិមាករ "[[ព្រះកែវមរកត]]" មួយទៀតផងដែរ ហើយ ព្រះកែវមរកត នេះ ត្រូវបានសៀមយកទៅក្រោយវាយបែករាជនីលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ នៃគ.សករាជ និង បានរក្សាទុកក្នុងរាជវាំង [[បាងកក]] មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយធ្វើរតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ថ្មីរួច ទ្រង់បានឡើងសោយរាជសម្បត្តិលើកទី២ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៨ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> <ref> Tran Ngea (1973) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10888 Khmer History Volume 2], Publisher: Khmer Mon Institute, Publication: Center for Khmer Studies Library p.198 </ref> == សៀមវាយយក នគររាជសីមា == '''Siam invades Nokor Reachseima''' * (Thai Pronounciation: Nakhon Ratchasima) ពុទ្ធសករាជ ១៨៩៥ សៀមបានលើកទ័ព ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) វាយយកខេត្ត [[នគររាជសីមា]] ដោយកងទ័ពសៀម បានចែកចេញជាពីរកង កងទី១ មានចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពសៀមនាម "រាមាសូរ" និង កងទី២ មានចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពរងនាម "ស្រីសុប័ត" បានចូលមកឈ្លានពានអាណាខេត្តកម្ពុជា ជាមុនដោយមិនបានប្រកាសសង្គ្រាមឡើយ ដោយភាគីកម្ពុជា រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ កងទ័ពសៀមក៏វាយបែក នគររាជសីមា ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយពេលសៀមវាយបែក នគររាជសីមា កងទ័ពសៀមក៏ចូលហួសមកបោះជំរុំជាប់ស្រុកនាងរង ខណៈពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា បានបង្គាប់ឱ្យបុត្ររបស់ខ្លួន ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ទៅបង្ក្រាបទ័ពសៀម ហើយក៏ទទួលបានជោគជ័យនាពេលនោះ និងបានសម្លាប់ចៅស្ដេចសៀមដែលជាមេទ័ពរង ស្រីសុប័ត នោះផងដែរ ។ ក្រោយទទួលបានជោគជ័យ ព្រះលំពង្សរាជា នឹកស្មានថា កងទ័ពសៀមមិនលើកមកឈ្លានពានភ្លាមៗទៀតនោះទេ ទ្រង់បានប្រកាសឱ្យរំសាយជួរកងទ័ព ជាបណ្ដោះអាសន្នដើម្បីឱ្យកងទ័ពបានទៅជួយធ្វើស្រែចំការប្រជានុរាស្ត្រ ព្រោះក្រុង [[យៈសោធរៈបុរៈ]] ឬ ([[ក្រុងអង្គរ]]) ពេលនោះជួបវិបត្តិខ្វះស្បៀង ។<ref> Eng Suth (2001) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 </ref> == សៀមវាយយក បច្ចឹមបុរី និង នាងរង == '''Siam invades Pachim Borei & Neang Rorng''' * (Thai Pronounciation: Prachin Buri & Nang Rong) ៣ខែ ក្រោយមក ត្រូវនិងរដូវវស្សា ពេលដែលសៀមដឹងថា ស្ដេចកម្ពុជា រំសាយជួរកងទ័ព ស្ដេចសៀមព្រះនាម "អ៊ូតងរាជា រាមាធិបតី" (U Thongracha Ramathibodi) បានចាត់ឱ្យ រាមាសូរ លើកទ័ពសៀម ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ឈ្លានពានកម្ពុជាម្ដងទៀត និង បានបែងចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយក បច្ចឹមបុរី និង កងទី២ ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយយក នាងរង ហើយចាត់ បរមសុខា ជាមេទ័ពធំ ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ១០០,០០០ (១សែននាក់) តាមមកពីក្រោយជាទ័ពជំនួយ ។ ដោយភាគីកម្ពុជាប្រមូលកងទ័ព និង រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ ព្រះលំពង្សរាជា បានចាត់ឱ្យ ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០០០០ (២មុឺននាក់) ចេញទៅច្បាំងតទល់ ហើយចាត់ឱ្យមហាឧបរាជ [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] លើកទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ចេញទៅទប់កងទ័ពសៀមនៅ ស្រុកនាងរង ដោយចំនួនកងទ័ពនិង គ្រឿងសឹកចម្បាំងសៀម ច្រើនជាងភាគីកម្ពុជាពេកណាស់ នៅទីបំផុតកងទ័ពទាំង២ របស់កម្ពុជា ត្រូវបរាជ័យ និង បានដកថយជាបន្តបន្ទាប់ ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ ស្រីសុរិយោទ័យ ត្រូវទ័ពសៀមបាញ់ព្រួញសម្លាប់ នៅបច្ចឹមបុរី ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ == '''Siam attacks Yasodharapura''' ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ សៀមបានលើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា ត្រាសបញ្ជារឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស សង់កំពែងក្រុងកម្ពស់ ១៦ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ និង បានប្រមូលទ័ពជាង ១០០,០០០ (១សែននាក់) នៅចាំការពារ [[ក្រុងអង្គរ]] ។ មេទ័ពធំសៀម បរមសុខា បានបែងចែកកងទ័ពសៀមជា ៤ច្រក ច្រកទី១ ដឹកនាំដោយ រាមាសូរ វាយចូលពីទិសខាងជើង ច្រកទី២ ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយចូលពីទិសខាងកើត ច្រកទី៣ ដឹកនាំដោយ ចៅបាអាត វាយចូលពីទិសខាងត្បូង ច្រកទី៤ ដឹកនាំដោយ ចៅដំបងពិសី វាយចូលពីទិសខាងលិច កងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរត្រឹមចម្ងាយតែ ៣០សិន ដោយស្មើនិង រយៈចម្ងាយ ១.២ គីឡូម៉ែត្រ ប៉ុនណោះ ។ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានចាត់ឱ្យពលសេនា លើករន្ទារឬស្សី កម្ពស់ ១៤ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៧ម៉ែត្រ ដាក់នៅកាំភ្លើងធំ មានកង់អូសដោយដំរី បានបាញ់ប្រហារមកលើកំពែងក្រុង និងបានឱ្យកងទ័ពដាក់ជណ្ដើរឬស្សី ឡើងវាយប្រហារចូលក្រុងអង្គរ ។ ស្រីសុរិយោវង្ស ឃើញដូច្នេះក៏ឱ្យដាក់កាំភ្លើងធំបាញ់ប្រហារតបតទៅវិញ កងទ័ពសៀមកាន់តែវាយសម្រុក កងទ័ពស្លាប់អស់ជាច្រើន ចំនួនទ័ពកាន់តែថយទៅៗ ព្រះលំពង្សរាជា យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏បង្គាប់ឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស ដកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) វាយសម្រុកចេញ ទៅនគរ "ឡានឆាង" (Lan Xang) (Kh-Pronoun: Lan Chhang) ប្រែថាដំរីមួយលាន ដើម្បីសុំទ័ពជំនួយពីស្ដេច [[ឡាវ]] ។ កងទ័ពសៀម វាយឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរ អស់រយៈពេល ៥ខែ នៅទីបំផុត ក៏វាយបែកក្រុងអង្គរ ព្រះលំពង្សរាជា ដឹងដំណឹងដូចនេះ ក៏ក្អួតឈាម សោយទីវង្គត់ក្នុងរាជវាំង ក្នុងពេលនោះទៅ ចំណែកឯ [[ធម្មរាជាទី១]] ជាបុត្រ ស្រីសុរិយោវង្ស ក៏នាំយកគ្រឿងបញ្ចក្សេត្រ ដែលជាគ្រឿងសម្រាប់រាជ បូករួមទាំង [[ព្រះកែវមរកត]] រត់ភៀសខ្លួនចាកចោលក្រុងអង្គរ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានគៀរយកប្រជានុរាស្ត្រជាង ១សែននាក់យកទៅ ក្រុងទេពបុរី ស្រីអាយុធ្យា "Tep Borei Srei Ayudthya" (Thai-Pronoun: Tepburi Sri Ayutthaya) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ និង បានដាក់ រាមាសូរ ឱ្យគ្រប់គ្រងនៅ យៈសោធរៈបុរៈ ហើយរាមាសូរ បានប្ដូរឈ្មោះជា ឥន្ទ្ររាជា (Indra Racha) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៣ នៃគ.សករាជ ហើយបានគ្រប់គ្រងក្រុងអង្គរអស់រយៈពេល៤ឆ្នាំទើប ស្រីសុរិយោវង្ស លើកទ័ពទៅបណ្ដេញទ័ពសៀមចេញពីក្រុងអង្គរ ក្រោយទទួលបាន ទ័ពជំនួយពីស្ដេចឡាវ ព្រះនាម "ហ្វាង៉ាំ" (Fa Ngum) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៧ នៃគ.សករាជ ។<ref> Achille Dauphin-Meunier (1968) [https://books.google.com/books/about/Histoire_du_Cambodge.html?id=uu8yAAAAMAAJ Histoire du Cambodge], Publisher: Presses universitaires de France, Original from the University of Michigan p.128 </ref> == មើលផងដែរ == * [[រាជានិយមកម្ពុជា]] == តំណភ្ជាប់ រជ្ជកាលគ្រងរាជ == {{S-start}} {{S-hou|''(គ.ស ១២៩២-១៣៥២)''}} {{Succession box|before= [[ស្រីនិពាន្វបទ]]|title=[[អាណាចក្រខ្មែរ]]|years='''១៣៤៦-១៣៥២'''|after=[[ស្រីសុរិយោវង្ស]]}} {{S-end}} == ឯកសារយោង == h9w5xs22ake498mojh3c5fcochzz3kd 282630 282629 2022-08-19T23:52:20Z Camhistory 36281 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #008631;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> លំពង្សរាជា </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="5" | |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''រជ្ជកាល''' | ១៣៤៦-១៣៥២ [[អាណាចក្រកម្ពុជា]] |- style="vertical-align:center;" |'''រាជសម័យ''' |[[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] |- style="vertical-align:center;" |'''គ្រងរាជ''' |​ ១៣៤៨ |- style="vertical-align:center;" |'''ព្រះនាមពេញ''' |​​​ព្រះបាទ​សម្ដេច​ ​ព្រះ​លំពង្សរាជា​ ​រាមាធិបតី |- style="vertical-align:center;" |'''មរណៈនាម''' | មិនមានកំណត់ត្រា |- style="vertical-align:center;" |'''ក្សត្រមុន''' | [[ស្រីនិពាន្វបទ]] |- style="vertical-align:center;" |'''រាជបន្ត''' | [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] |- style="vertical-align:center;" |'''សន្តិវង្ស''' | រាជវង្សអង្គរ |- style="vertical-align:center;" |'''ប្រសូត្រ''' | ១២៩២ |- style="vertical-align:center;" |'''ចូលទីវង្គត់''' | ១៣៥២ |- style="vertical-align:center;" |'''ជំនឿសាសនា''' | [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿ ជំនឿ​លើទេវតា (Theravada) |} '''លំពង្សរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Lompong Reachea) (ប្រ.ស|គ.ស ១២៩២-១៣៥២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៤៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា "ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា​ ​រាមាធិបតី" ព្រះអង្គមានព្រះអនុជ (ប្អូន) មួយអង្គព្រះនាម [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] ហើយបានតែងតាំងជាមហាឧបរាជ ។ ក្រោយពេលសោយរាជ្យសម្បត្តិបាន ៥ឆ្នាំ ព្រះអង្គបាន ប្រឈួន ឈឺធ្ងន់ ដោយជាហេតុធ្វើឱ្យពួកសៀមលើកទ័ពមកឈ្លានពានមហានគរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ប្អូនរបស់ទ្រង់នេះហើយដែលបានឡើងសោយរាជ បន្តពីព្រះអង្គផងដែរ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early Life''' លំពង្សរាជា កើតនៅរាជធានីអង្គរ កើតឆ្នាំ ១២៩២ នៃគ.សករាជ​ ព្រះអង្គ ​គឺជាបុត្រចៅពញ្ញាសួស ដែលមានព្រះនាមថា (សន្ធានរាជា ស្រីនិពាន្វបទ) ព្រះអង្គមានបុត្រពីរអង្គ ទី១ បរមរាមា សោយទីវង្គត់ដោយរោគប្រឈួន ទី២ ស្រីសុរិយោទ័យ សោយទីវង្គត់ក្នុងចម្បាំងខ្មែរសៀម ឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ព្រះលំពង្សរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាជ័យ ជាប្រមុខមេទ័ពធំ ដែលមានងារ ជាព្រះលំពែងជ័យ ទ្រង់ឡើងសោយរាជនៅរាជធានីអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៦ ដោយការជម្រុញពីកងទ័ព និង ប្រជានុរាស្ត្រ ដោយសារមិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ ទ្រង់បានបញ្ជារឱ្យធ្វើថ្មី បូករួមទាំងបដិមាករ "[[ព្រះកែវមរកត]]" មួយទៀតផងដែរ ហើយ ព្រះកែវមរកត នេះ ត្រូវបានសៀមយកទៅក្រោយវាយបែករាជនីលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ នៃគ.សករាជ និង បានរក្សាទុកក្នុងរាជវាំង [[បាងកក]] មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយធ្វើរតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ថ្មីរួច ទ្រង់បានឡើងសោយរាជសម្បត្តិលើកទី២ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៨ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> <ref> Tran Ngea (1973) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10888 Khmer History Volume 2], Publisher: Khmer Mon Institute, Publication: Center for Khmer Studies Library p.198 </ref> == សៀមវាយយក នគររាជសីមា == '''Siam invades Nokor Reachseima''' * (Thai Pronounciation: Nakhon Ratchasima) ពុទ្ធសករាជ ១៨៩៥ សៀមបានលើកទ័ព ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) វាយយកខេត្ត [[នគររាជសីមា]] ដោយកងទ័ពសៀម បានចែកចេញជាពីរកង កងទី១ មានចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពសៀមនាម "រាមាសូរ" និង កងទី២ មានចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពរងនាម "ស្រីសុប័ត" បានចូលមកឈ្លានពានអាណាខេត្តកម្ពុជា ជាមុនដោយមិនបានប្រកាសសង្គ្រាមឡើយ ដោយភាគីកម្ពុជា រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ កងទ័ពសៀមក៏វាយបែក នគររាជសីមា ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយពេលសៀមវាយបែក នគររាជសីមា កងទ័ពសៀមក៏ចូលហួសមកបោះជំរុំជាប់ស្រុកនាងរង ខណៈពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា បានបង្គាប់ឱ្យបុត្ររបស់ខ្លួន ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ទៅបង្ក្រាបទ័ពសៀម ហើយក៏ទទួលបានជោគជ័យនាពេលនោះ និងបានសម្លាប់ចៅស្ដេចសៀមដែលជាមេទ័ពរង ស្រីសុប័ត នោះផងដែរ ។ ក្រោយទទួលបានជោគជ័យ ព្រះលំពង្សរាជា នឹកស្មានថា កងទ័ពសៀមមិនលើកមកឈ្លានពានភ្លាមៗទៀតនោះទេ ទ្រង់បានប្រកាសឱ្យរំសាយជួរកងទ័ព ជាបណ្ដោះអាសន្នដើម្បីឱ្យកងទ័ពបានទៅជួយធ្វើស្រែចំការប្រជានុរាស្ត្រ ព្រោះក្រុង [[យៈសោធរៈបុរៈ]] ឬ ([[ក្រុងអង្គរ]]) ពេលនោះជួបវិបត្តិខ្វះស្បៀង ។<ref> Eng Suth (2001) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 </ref> == សៀមវាយយក បច្ចឹមបុរី និង នាងរង == '''Siam invades Pachim Borei & Neang Rorng''' * (Thai Pronounciation: Prachin Buri & Nang Rong) ៣ខែ ក្រោយមក ត្រូវនិងរដូវវស្សា ពេលដែលសៀមដឹងថា ស្ដេចកម្ពុជា រំសាយជួរកងទ័ព ស្ដេចសៀមព្រះនាម "អ៊ូតងរាជា រាមាធិបតី" (U Thongracha Ramathibodi) បានចាត់ឱ្យ រាមាសូរ លើកទ័ពសៀម ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ឈ្លានពានកម្ពុជាម្ដងទៀត និង បានបែងចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយក បច្ចឹមបុរី និង កងទី២ ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយយក នាងរង ហើយចាត់ បរមសុខា ជាមេទ័ពធំ ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ១០០,០០០ (១សែននាក់) តាមមកពីក្រោយជាទ័ពជំនួយ ។ ដោយភាគីកម្ពុជាប្រមូលកងទ័ព និង រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ ព្រះលំពង្សរាជា បានចាត់ឱ្យ ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០០០០ (២មុឺននាក់) ចេញទៅច្បាំងតទល់ ហើយចាត់ឱ្យមហាឧបរាជ [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] លើកទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ចេញទៅទប់កងទ័ពសៀមនៅ ស្រុកនាងរង ដោយចំនួនកងទ័ពនិង គ្រឿងសឹកចម្បាំងសៀម ច្រើនជាងភាគីកម្ពុជាពេកណាស់ នៅទីបំផុតកងទ័ពទាំង២ របស់កម្ពុជា ត្រូវបរាជ័យ និង បានដកថយជាបន្តបន្ទាប់ ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ ស្រីសុរិយោទ័យ ត្រូវទ័ពសៀមបាញ់ព្រួញសម្លាប់ នៅបច្ចឹមបុរី ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ == '''Siam attacks Yasodharapura''' ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ សៀមបានលើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា ត្រាសបញ្ជារឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស សង់កំពែងក្រុងកម្ពស់ ១៦ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ និង បានប្រមូលទ័ពជាង ១០០,០០០ (១សែននាក់) នៅចាំការពារ [[ក្រុងអង្គរ]] ។ មេទ័ពធំសៀម បរមសុខា បានបែងចែកកងទ័ពសៀមជា ៤ច្រក ច្រកទី១ ដឹកនាំដោយ រាមាសូរ វាយចូលពីទិសខាងជើង ច្រកទី២ ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយចូលពីទិសខាងកើត ច្រកទី៣ ដឹកនាំដោយ ចៅបាអាត វាយចូលពីទិសខាងត្បូង ច្រកទី៤ ដឹកនាំដោយ ចៅដំបងពិសី វាយចូលពីទិសខាងលិច កងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរត្រឹមចម្ងាយតែ ៣០សិន ដោយស្មើនិង រយៈចម្ងាយ ១.២ គីឡូម៉ែត្រ ប៉ុនណោះ ។ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានចាត់ឱ្យពលសេនា លើករន្ទារឬស្សី កម្ពស់ ១៤ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៧ម៉ែត្រ ដាក់នៅកាំភ្លើងធំ មានកង់អូសដោយដំរី បានបាញ់ប្រហារមកលើកំពែងក្រុង និងបានឱ្យកងទ័ពដាក់ជណ្ដើរឬស្សី ឡើងវាយប្រហារចូលក្រុងអង្គរ ។ ស្រីសុរិយោវង្ស ឃើញដូច្នេះក៏ឱ្យដាក់កាំភ្លើងធំបាញ់ប្រហារតបតទៅវិញ កងទ័ពសៀមកាន់តែវាយសម្រុក កងទ័ពស្លាប់អស់ជាច្រើន ចំនួនទ័ពកាន់តែថយទៅៗ ព្រះលំពង្សរាជា យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏បង្គាប់ឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស ដកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) វាយសម្រុកចេញ ទៅនគរ "ឡានឆាង" (Lan Xang) (Kh-Pronoun: Lan Chhang) ប្រែថាដំរីមួយលាន ដើម្បីសុំទ័ពជំនួយពីស្ដេច [[ឡាវ]] ។ កងទ័ពសៀម វាយឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរ អស់រយៈពេល ៥ខែ នៅទីបំផុត ក៏វាយបែកក្រុងអង្គរ ព្រះលំពង្សរាជា ដឹងដំណឹងដូចនេះ ក៏ក្អួតឈាម សោយទីវង្គត់ក្នុងរាជវាំង ក្នុងពេលនោះទៅ ចំណែកឯ [[ធម្មរាជាទី១]] ជាបុត្រ ស្រីសុរិយោវង្ស ក៏នាំយកគ្រឿងបញ្ចក្សេត្រ ដែលជាគ្រឿងសម្រាប់រាជ បូករួមទាំង [[ព្រះកែវមរកត]] រត់ភៀសខ្លួនចាកចោលក្រុងអង្គរ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានគៀរយកប្រជានុរាស្ត្រជាង ១សែននាក់យកទៅ ក្រុងទេពបុរី ស្រីអាយុធ្យា "Tep Borei Srei Ayudthya" (Thai-Pronoun: Tepburi Sri Ayutthaya) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ និង បានដាក់ រាមាសូរ ឱ្យគ្រប់គ្រងនៅ យៈសោធរៈបុរៈ ហើយរាមាសូរ បានប្ដូរឈ្មោះជា ឥន្ទ្ររាជា (Indra Racha) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៣ នៃគ.សករាជ ហើយបានគ្រប់គ្រងក្រុងអង្គរអស់រយៈពេល៤ឆ្នាំទើប ស្រីសុរិយោវង្ស លើកទ័ពទៅបណ្ដេញទ័ពសៀមចេញពីក្រុងអង្គរ ក្រោយទទួលបាន ទ័ពជំនួយពីស្ដេចឡាវ ព្រះនាម "ហ្វាង៉ាំ" (Fa Ngum) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៧ នៃគ.សករាជ ។<ref> Achille Dauphin-Meunier (1968) [https://books.google.com/books/about/Histoire_du_Cambodge.html?id=uu8yAAAAMAAJ Histoire du Cambodge], Publisher: Presses universitaires de France, Original from the University of Michigan p.128 </ref> == មើលផងដែរ == * [[រាជានិយមកម្ពុជា]] == តំណភ្ជាប់ រជ្ជកាលគ្រងរាជ == {{S-start}} {{S-hou|''(គ.ស ១២៩២-១៣៥២)''}} {{Succession box|before= [[ស្រីនិពាន្វបទ]]|title=[[អាណាចក្រខ្មែរ]]|years='''១៣៤៦-១៣៥២'''|after=[[ស្រីសុរិយោវង្ស]]}} {{S-end}} == ឯកសារយោង == tcw4l4zedv1r8gl8s3e36080c2j793c 282631 282630 2022-08-20T00:25:51Z Camhistory 36281 /* ជីវិតចាប់ផ្ដើម */ wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #008631;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> លំពង្សរាជា </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="5" | |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''រជ្ជកាល''' | ១៣៤៦-១៣៥២ [[អាណាចក្រកម្ពុជា]] |- style="vertical-align:center;" |'''រាជសម័យ''' |[[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] |- style="vertical-align:center;" |'''គ្រងរាជ''' |​ ១៣៤៨ |- style="vertical-align:center;" |'''ព្រះនាមពេញ''' |​​​ព្រះបាទ​សម្ដេច​ ​ព្រះ​លំពង្សរាជា​ ​រាមាធិបតី |- style="vertical-align:center;" |'''មរណៈនាម''' | មិនមានកំណត់ត្រា |- style="vertical-align:center;" |'''ក្សត្រមុន''' | [[ស្រីនិពាន្វបទ]] |- style="vertical-align:center;" |'''រាជបន្ត''' | [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] |- style="vertical-align:center;" |'''សន្តិវង្ស''' | រាជវង្សអង្គរ |- style="vertical-align:center;" |'''ប្រសូត្រ''' | ១២៩២ |- style="vertical-align:center;" |'''ចូលទីវង្គត់''' | ១៣៥២ |- style="vertical-align:center;" |'''ជំនឿសាសនា''' | [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿ ជំនឿ​លើទេវតា (Theravada) |} '''លំពង្សរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Lompong Reachea) (ប្រ.ស|គ.ស ១២៩២-១៣៥២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៤៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា "ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា​ ​រាមាធិបតី" ព្រះអង្គមានព្រះអនុជ (ប្អូន) មួយអង្គព្រះនាម [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] ហើយបានតែងតាំងជាមហាឧបរាជ ។ ក្រោយពេលសោយរាជ្យសម្បត្តិបាន ៥ឆ្នាំ ព្រះអង្គបាន ប្រឈួន ឈឺធ្ងន់ ដោយជាហេតុធ្វើឱ្យពួកសៀមលើកទ័ពមកឈ្លានពានមហានគរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ប្អូនរបស់ទ្រង់នេះហើយដែលបានឡើងសោយរាជ បន្តពីព្រះអង្គផងដែរ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early Life''' លំពង្សរាជា កើតនៅរាជធានីអង្គរ កើតឆ្នាំ ១២៩២ នៃគ.សករាជ​ ព្រះអង្គ ​គឺជាបុត្រចៅពញ្ញាសួស ដែលមានព្រះនាមថា (ព្រះសន្ធានរាជា) ព្រះអង្គមានបុត្រពីរអង្គ ទី១ បរមរាមា សោយទីវង្គត់ដោយរោគប្រឈួន ទី២ ស្រីសុរិយោទ័យ សោយទីវង្គត់ក្នុងចម្បាំងខ្មែរសៀម ឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ព្រះលំពង្សរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាជ័យ ជាប្រមុខមេទ័ពធំ ដែលមានងារ ជាព្រះលំពែងជ័យ ទ្រង់ឡើងសោយរាជនៅរាជធានីអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៦ ដោយការជម្រុញពីកងទ័ព និង ប្រជានុរាស្ត្រ ដោយសារមិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ ទ្រង់បានបញ្ជារឱ្យធ្វើថ្មី បូករួមទាំងបដិមាករ "[[ព្រះកែវមរកត]]" មួយទៀតផងដែរ ហើយ ព្រះកែវមរកត នេះ ត្រូវបានសៀមយកទៅក្រោយវាយបែករាជនីលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ នៃគ.សករាជ និង បានរក្សាទុកក្នុងរាជវាំង [[បាងកក]] មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយធ្វើរតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ថ្មីរួច ទ្រង់បានឡើងសោយរាជសម្បត្តិលើកទី២ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៨ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> <ref> Tran Ngea (1973) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10888 Khmer History Volume 2], Publisher: Khmer Mon Institute, Publication: Center for Khmer Studies Library p.198 </ref> == សៀមវាយយក នគររាជសីមា == '''Siam invades Nokor Reachseima''' * (Thai Pronounciation: Nakhon Ratchasima) ពុទ្ធសករាជ ១៨៩៥ សៀមបានលើកទ័ព ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) វាយយកខេត្ត [[នគររាជសីមា]] ដោយកងទ័ពសៀម បានចែកចេញជាពីរកង កងទី១ មានចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពសៀមនាម "រាមាសូរ" និង កងទី២ មានចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពរងនាម "ស្រីសុប័ត" បានចូលមកឈ្លានពានអាណាខេត្តកម្ពុជា ជាមុនដោយមិនបានប្រកាសសង្គ្រាមឡើយ ដោយភាគីកម្ពុជា រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ កងទ័ពសៀមក៏វាយបែក នគររាជសីមា ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយពេលសៀមវាយបែក នគររាជសីមា កងទ័ពសៀមក៏ចូលហួសមកបោះជំរុំជាប់ស្រុកនាងរង ខណៈពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា បានបង្គាប់ឱ្យបុត្ររបស់ខ្លួន ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ទៅបង្ក្រាបទ័ពសៀម ហើយក៏ទទួលបានជោគជ័យនាពេលនោះ និងបានសម្លាប់ចៅស្ដេចសៀមដែលជាមេទ័ពរង ស្រីសុប័ត នោះផងដែរ ។ ក្រោយទទួលបានជោគជ័យ ព្រះលំពង្សរាជា នឹកស្មានថា កងទ័ពសៀមមិនលើកមកឈ្លានពានភ្លាមៗទៀតនោះទេ ទ្រង់បានប្រកាសឱ្យរំសាយជួរកងទ័ព ជាបណ្ដោះអាសន្នដើម្បីឱ្យកងទ័ពបានទៅជួយធ្វើស្រែចំការប្រជានុរាស្ត្រ ព្រោះក្រុង [[យៈសោធរៈបុរៈ]] ឬ ([[ក្រុងអង្គរ]]) ពេលនោះជួបវិបត្តិខ្វះស្បៀង ។<ref> Eng Suth (2001) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 </ref> == សៀមវាយយក បច្ចឹមបុរី និង នាងរង == '''Siam invades Pachim Borei & Neang Rorng''' * (Thai Pronounciation: Prachin Buri & Nang Rong) ៣ខែ ក្រោយមក ត្រូវនិងរដូវវស្សា ពេលដែលសៀមដឹងថា ស្ដេចកម្ពុជា រំសាយជួរកងទ័ព ស្ដេចសៀមព្រះនាម "អ៊ូតងរាជា រាមាធិបតី" (U Thongracha Ramathibodi) បានចាត់ឱ្យ រាមាសូរ លើកទ័ពសៀម ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ឈ្លានពានកម្ពុជាម្ដងទៀត និង បានបែងចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយក បច្ចឹមបុរី និង កងទី២ ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយយក នាងរង ហើយចាត់ បរមសុខា ជាមេទ័ពធំ ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ១០០,០០០ (១សែននាក់) តាមមកពីក្រោយជាទ័ពជំនួយ ។ ដោយភាគីកម្ពុជាប្រមូលកងទ័ព និង រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ ព្រះលំពង្សរាជា បានចាត់ឱ្យ ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០០០០ (២មុឺននាក់) ចេញទៅច្បាំងតទល់ ហើយចាត់ឱ្យមហាឧបរាជ [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] លើកទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ចេញទៅទប់កងទ័ពសៀមនៅ ស្រុកនាងរង ដោយចំនួនកងទ័ពនិង គ្រឿងសឹកចម្បាំងសៀម ច្រើនជាងភាគីកម្ពុជាពេកណាស់ នៅទីបំផុតកងទ័ពទាំង២ របស់កម្ពុជា ត្រូវបរាជ័យ និង បានដកថយជាបន្តបន្ទាប់ ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ ស្រីសុរិយោទ័យ ត្រូវទ័ពសៀមបាញ់ព្រួញសម្លាប់ នៅបច្ចឹមបុរី ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ == '''Siam attacks Yasodharapura''' ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ សៀមបានលើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា ត្រាសបញ្ជារឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស សង់កំពែងក្រុងកម្ពស់ ១៦ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ និង បានប្រមូលទ័ពជាង ១០០,០០០ (១សែននាក់) នៅចាំការពារ [[ក្រុងអង្គរ]] ។ មេទ័ពធំសៀម បរមសុខា បានបែងចែកកងទ័ពសៀមជា ៤ច្រក ច្រកទី១ ដឹកនាំដោយ រាមាសូរ វាយចូលពីទិសខាងជើង ច្រកទី២ ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយចូលពីទិសខាងកើត ច្រកទី៣ ដឹកនាំដោយ ចៅបាអាត វាយចូលពីទិសខាងត្បូង ច្រកទី៤ ដឹកនាំដោយ ចៅដំបងពិសី វាយចូលពីទិសខាងលិច កងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរត្រឹមចម្ងាយតែ ៣០សិន ដោយស្មើនិង រយៈចម្ងាយ ១.២ គីឡូម៉ែត្រ ប៉ុនណោះ ។ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានចាត់ឱ្យពលសេនា លើករន្ទារឬស្សី កម្ពស់ ១៤ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៧ម៉ែត្រ ដាក់នៅកាំភ្លើងធំ មានកង់អូសដោយដំរី បានបាញ់ប្រហារមកលើកំពែងក្រុង និងបានឱ្យកងទ័ពដាក់ជណ្ដើរឬស្សី ឡើងវាយប្រហារចូលក្រុងអង្គរ ។ ស្រីសុរិយោវង្ស ឃើញដូច្នេះក៏ឱ្យដាក់កាំភ្លើងធំបាញ់ប្រហារតបតទៅវិញ កងទ័ពសៀមកាន់តែវាយសម្រុក កងទ័ពស្លាប់អស់ជាច្រើន ចំនួនទ័ពកាន់តែថយទៅៗ ព្រះលំពង្សរាជា យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏បង្គាប់ឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស ដកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) វាយសម្រុកចេញ ទៅនគរ "ឡានឆាង" (Lan Xang) (Kh-Pronoun: Lan Chhang) ប្រែថាដំរីមួយលាន ដើម្បីសុំទ័ពជំនួយពីស្ដេច [[ឡាវ]] ។ កងទ័ពសៀម វាយឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរ អស់រយៈពេល ៥ខែ នៅទីបំផុត ក៏វាយបែកក្រុងអង្គរ ព្រះលំពង្សរាជា ដឹងដំណឹងដូចនេះ ក៏ក្អួតឈាម សោយទីវង្គត់ក្នុងរាជវាំង ក្នុងពេលនោះទៅ ចំណែកឯ [[ធម្មរាជាទី១]] ជាបុត្រ ស្រីសុរិយោវង្ស ក៏នាំយកគ្រឿងបញ្ចក្សេត្រ ដែលជាគ្រឿងសម្រាប់រាជ បូករួមទាំង [[ព្រះកែវមរកត]] រត់ភៀសខ្លួនចាកចោលក្រុងអង្គរ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានគៀរយកប្រជានុរាស្ត្រជាង ១សែននាក់យកទៅ ក្រុងទេពបុរី ស្រីអាយុធ្យា "Tep Borei Srei Ayudthya" (Thai-Pronoun: Tepburi Sri Ayutthaya) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ និង បានដាក់ រាមាសូរ ឱ្យគ្រប់គ្រងនៅ យៈសោធរៈបុរៈ ហើយរាមាសូរ បានប្ដូរឈ្មោះជា ឥន្ទ្ររាជា (Indra Racha) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៣ នៃគ.សករាជ ហើយបានគ្រប់គ្រងក្រុងអង្គរអស់រយៈពេល៤ឆ្នាំទើប ស្រីសុរិយោវង្ស លើកទ័ពទៅបណ្ដេញទ័ពសៀមចេញពីក្រុងអង្គរ ក្រោយទទួលបាន ទ័ពជំនួយពីស្ដេចឡាវ ព្រះនាម "ហ្វាង៉ាំ" (Fa Ngum) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៧ នៃគ.សករាជ ។<ref> Achille Dauphin-Meunier (1968) [https://books.google.com/books/about/Histoire_du_Cambodge.html?id=uu8yAAAAMAAJ Histoire du Cambodge], Publisher: Presses universitaires de France, Original from the University of Michigan p.128 </ref> == មើលផងដែរ == * [[រាជានិយមកម្ពុជា]] == តំណភ្ជាប់ រជ្ជកាលគ្រងរាជ == {{S-start}} {{S-hou|''(គ.ស ១២៩២-១៣៥២)''}} {{Succession box|before= [[ស្រីនិពាន្វបទ]]|title=[[អាណាចក្រខ្មែរ]]|years='''១៣៤៦-១៣៥២'''|after=[[ស្រីសុរិយោវង្ស]]}} {{S-end}} == ឯកសារយោង == oy3pd4taiadl7ugnvh6zupm6f57n17s 282632 282631 2022-08-20T00:26:41Z Camhistory 36281 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #008631;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> លំពង្សរាជា </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="5" | |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''រជ្ជកាល''' | ១៣៤៦-១៣៥២ [[អាណាចក្រកម្ពុជា]] |- style="vertical-align:center;" |'''រាជសម័យ''' |[[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] |- style="vertical-align:center;" |'''គ្រងរាជ''' |​ ១៣៤៨ |- style="vertical-align:center;" |'''ព្រះនាមពេញ''' |​​​ព្រះបាទ​សម្ដេច​ ​ព្រះ​លំពង្សរាជា​ ​រាមាធិបតី |- style="vertical-align:center;" |'''មរណៈនាម''' | មិនមានកំណត់ត្រា |- style="vertical-align:center;" |'''ក្សត្រមុន''' | [[បរមនិពាន្វបទ]] |- style="vertical-align:center;" |'''រាជបន្ត''' | [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] |- style="vertical-align:center;" |'''សន្តិវង្ស''' | រាជវង្សអង្គរ |- style="vertical-align:center;" |'''ប្រសូត្រ''' | ១២៩២ |- style="vertical-align:center;" |'''ចូលទីវង្គត់''' | ១៣៥២ |- style="vertical-align:center;" |'''ជំនឿសាសនា''' | [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿ ជំនឿ​លើទេវតា (Theravada) |} '''លំពង្សរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Lompong Reachea) (ប្រ.ស|គ.ស ១២៩២-១៣៥២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៤៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា "ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា​ ​រាមាធិបតី" ព្រះអង្គមានព្រះអនុជ (ប្អូន) មួយអង្គព្រះនាម [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] ហើយបានតែងតាំងជាមហាឧបរាជ ។ ក្រោយពេលសោយរាជ្យសម្បត្តិបាន ៥ឆ្នាំ ព្រះអង្គបាន ប្រឈួន ឈឺធ្ងន់ ដោយជាហេតុធ្វើឱ្យពួកសៀមលើកទ័ពមកឈ្លានពានមហានគរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ប្អូនរបស់ទ្រង់នេះហើយដែលបានឡើងសោយរាជ បន្តពីព្រះអង្គផងដែរ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early Life''' លំពង្សរាជា កើតនៅរាជធានីអង្គរ កើតឆ្នាំ ១២៩២ នៃគ.សករាជ​ ព្រះអង្គ ​គឺជាបុត្រចៅពញ្ញាសួស ដែលមានព្រះនាមថា (ព្រះសន្ធានរាជា) ព្រះអង្គមានបុត្រពីរអង្គ ទី១ បរមរាមា សោយទីវង្គត់ដោយរោគប្រឈួន ទី២ ស្រីសុរិយោទ័យ សោយទីវង្គត់ក្នុងចម្បាំងខ្មែរសៀម ឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ព្រះលំពង្សរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាជ័យ ជាប្រមុខមេទ័ពធំ ដែលមានងារ ជាព្រះលំពែងជ័យ ទ្រង់ឡើងសោយរាជនៅរាជធានីអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៦ ដោយការជម្រុញពីកងទ័ព និង ប្រជានុរាស្ត្រ ដោយសារមិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ ទ្រង់បានបញ្ជារឱ្យធ្វើថ្មី បូករួមទាំងបដិមាករ "[[ព្រះកែវមរកត]]" មួយទៀតផងដែរ ហើយ ព្រះកែវមរកត នេះ ត្រូវបានសៀមយកទៅក្រោយវាយបែករាជនីលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ នៃគ.សករាជ និង បានរក្សាទុកក្នុងរាជវាំង [[បាងកក]] មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយធ្វើរតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ថ្មីរួច ទ្រង់បានឡើងសោយរាជសម្បត្តិលើកទី២ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៨ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> <ref> Tran Ngea (1973) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10888 Khmer History Volume 2], Publisher: Khmer Mon Institute, Publication: Center for Khmer Studies Library p.198 </ref> == សៀមវាយយក នគររាជសីមា == '''Siam invades Nokor Reachseima''' * (Thai Pronounciation: Nakhon Ratchasima) ពុទ្ធសករាជ ១៨៩៥ សៀមបានលើកទ័ព ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) វាយយកខេត្ត [[នគររាជសីមា]] ដោយកងទ័ពសៀម បានចែកចេញជាពីរកង កងទី១ មានចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពសៀមនាម "រាមាសូរ" និង កងទី២ មានចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពរងនាម "ស្រីសុប័ត" បានចូលមកឈ្លានពានអាណាខេត្តកម្ពុជា ជាមុនដោយមិនបានប្រកាសសង្គ្រាមឡើយ ដោយភាគីកម្ពុជា រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ កងទ័ពសៀមក៏វាយបែក នគររាជសីមា ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយពេលសៀមវាយបែក នគររាជសីមា កងទ័ពសៀមក៏ចូលហួសមកបោះជំរុំជាប់ស្រុកនាងរង ខណៈពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា បានបង្គាប់ឱ្យបុត្ររបស់ខ្លួន ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ទៅបង្ក្រាបទ័ពសៀម ហើយក៏ទទួលបានជោគជ័យនាពេលនោះ និងបានសម្លាប់ចៅស្ដេចសៀមដែលជាមេទ័ពរង ស្រីសុប័ត នោះផងដែរ ។ ក្រោយទទួលបានជោគជ័យ ព្រះលំពង្សរាជា នឹកស្មានថា កងទ័ពសៀមមិនលើកមកឈ្លានពានភ្លាមៗទៀតនោះទេ ទ្រង់បានប្រកាសឱ្យរំសាយជួរកងទ័ព ជាបណ្ដោះអាសន្នដើម្បីឱ្យកងទ័ពបានទៅជួយធ្វើស្រែចំការប្រជានុរាស្ត្រ ព្រោះក្រុង [[យៈសោធរៈបុរៈ]] ឬ ([[ក្រុងអង្គរ]]) ពេលនោះជួបវិបត្តិខ្វះស្បៀង ។<ref> Eng Suth (2001) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 </ref> == សៀមវាយយក បច្ចឹមបុរី និង នាងរង == '''Siam invades Pachim Borei & Neang Rorng''' * (Thai Pronounciation: Prachin Buri & Nang Rong) ៣ខែ ក្រោយមក ត្រូវនិងរដូវវស្សា ពេលដែលសៀមដឹងថា ស្ដេចកម្ពុជា រំសាយជួរកងទ័ព ស្ដេចសៀមព្រះនាម "អ៊ូតងរាជា រាមាធិបតី" (U Thongracha Ramathibodi) បានចាត់ឱ្យ រាមាសូរ លើកទ័ពសៀម ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ឈ្លានពានកម្ពុជាម្ដងទៀត និង បានបែងចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយក បច្ចឹមបុរី និង កងទី២ ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយយក នាងរង ហើយចាត់ បរមសុខា ជាមេទ័ពធំ ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ១០០,០០០ (១សែននាក់) តាមមកពីក្រោយជាទ័ពជំនួយ ។ ដោយភាគីកម្ពុជាប្រមូលកងទ័ព និង រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ ព្រះលំពង្សរាជា បានចាត់ឱ្យ ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០០០០ (២មុឺននាក់) ចេញទៅច្បាំងតទល់ ហើយចាត់ឱ្យមហាឧបរាជ [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] លើកទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ចេញទៅទប់កងទ័ពសៀមនៅ ស្រុកនាងរង ដោយចំនួនកងទ័ពនិង គ្រឿងសឹកចម្បាំងសៀម ច្រើនជាងភាគីកម្ពុជាពេកណាស់ នៅទីបំផុតកងទ័ពទាំង២ របស់កម្ពុជា ត្រូវបរាជ័យ និង បានដកថយជាបន្តបន្ទាប់ ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ ស្រីសុរិយោទ័យ ត្រូវទ័ពសៀមបាញ់ព្រួញសម្លាប់ នៅបច្ចឹមបុរី ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ == '''Siam attacks Yasodharapura''' ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ សៀមបានលើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា ត្រាសបញ្ជារឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស សង់កំពែងក្រុងកម្ពស់ ១៦ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ និង បានប្រមូលទ័ពជាង ១០០,០០០ (១សែននាក់) នៅចាំការពារ [[ក្រុងអង្គរ]] ។ មេទ័ពធំសៀម បរមសុខា បានបែងចែកកងទ័ពសៀមជា ៤ច្រក ច្រកទី១ ដឹកនាំដោយ រាមាសូរ វាយចូលពីទិសខាងជើង ច្រកទី២ ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយចូលពីទិសខាងកើត ច្រកទី៣ ដឹកនាំដោយ ចៅបាអាត វាយចូលពីទិសខាងត្បូង ច្រកទី៤ ដឹកនាំដោយ ចៅដំបងពិសី វាយចូលពីទិសខាងលិច កងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរត្រឹមចម្ងាយតែ ៣០សិន ដោយស្មើនិង រយៈចម្ងាយ ១.២ គីឡូម៉ែត្រ ប៉ុនណោះ ។ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានចាត់ឱ្យពលសេនា លើករន្ទារឬស្សី កម្ពស់ ១៤ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៧ម៉ែត្រ ដាក់នៅកាំភ្លើងធំ មានកង់អូសដោយដំរី បានបាញ់ប្រហារមកលើកំពែងក្រុង និងបានឱ្យកងទ័ពដាក់ជណ្ដើរឬស្សី ឡើងវាយប្រហារចូលក្រុងអង្គរ ។ ស្រីសុរិយោវង្ស ឃើញដូច្នេះក៏ឱ្យដាក់កាំភ្លើងធំបាញ់ប្រហារតបតទៅវិញ កងទ័ពសៀមកាន់តែវាយសម្រុក កងទ័ពស្លាប់អស់ជាច្រើន ចំនួនទ័ពកាន់តែថយទៅៗ ព្រះលំពង្សរាជា យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏បង្គាប់ឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស ដកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) វាយសម្រុកចេញ ទៅនគរ "ឡានឆាង" (Lan Xang) (Kh-Pronoun: Lan Chhang) ប្រែថាដំរីមួយលាន ដើម្បីសុំទ័ពជំនួយពីស្ដេច [[ឡាវ]] ។ កងទ័ពសៀម វាយឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរ អស់រយៈពេល ៥ខែ នៅទីបំផុត ក៏វាយបែកក្រុងអង្គរ ព្រះលំពង្សរាជា ដឹងដំណឹងដូចនេះ ក៏ក្អួតឈាម សោយទីវង្គត់ក្នុងរាជវាំង ក្នុងពេលនោះទៅ ចំណែកឯ [[ធម្មរាជាទី១]] ជាបុត្រ ស្រីសុរិយោវង្ស ក៏នាំយកគ្រឿងបញ្ចក្សេត្រ ដែលជាគ្រឿងសម្រាប់រាជ បូករួមទាំង [[ព្រះកែវមរកត]] រត់ភៀសខ្លួនចាកចោលក្រុងអង្គរ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានគៀរយកប្រជានុរាស្ត្រជាង ១សែននាក់យកទៅ ក្រុងទេពបុរី ស្រីអាយុធ្យា "Tep Borei Srei Ayudthya" (Thai-Pronoun: Tepburi Sri Ayutthaya) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ និង បានដាក់ រាមាសូរ ឱ្យគ្រប់គ្រងនៅ យៈសោធរៈបុរៈ ហើយរាមាសូរ បានប្ដូរឈ្មោះជា ឥន្ទ្ររាជា (Indra Racha) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៣ នៃគ.សករាជ ហើយបានគ្រប់គ្រងក្រុងអង្គរអស់រយៈពេល៤ឆ្នាំទើប ស្រីសុរិយោវង្ស លើកទ័ពទៅបណ្ដេញទ័ពសៀមចេញពីក្រុងអង្គរ ក្រោយទទួលបាន ទ័ពជំនួយពីស្ដេចឡាវ ព្រះនាម "ហ្វាង៉ាំ" (Fa Ngum) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៧ នៃគ.សករាជ ។<ref> Achille Dauphin-Meunier (1968) [https://books.google.com/books/about/Histoire_du_Cambodge.html?id=uu8yAAAAMAAJ Histoire du Cambodge], Publisher: Presses universitaires de France, Original from the University of Michigan p.128 </ref> == មើលផងដែរ == * [[រាជានិយមកម្ពុជា]] == តំណភ្ជាប់ រជ្ជកាលគ្រងរាជ == {{S-start}} {{S-hou|''(គ.ស ១២៩២-១៣៥២)''}} {{Succession box|before= [[ស្រីនិពាន្វបទ]]|title=[[អាណាចក្រខ្មែរ]]|years='''១៣៤៦-១៣៥២'''|after=[[ស្រីសុរិយោវង្ស]]}} {{S-end}} == ឯកសារយោង == md2lur6ruw8luomyso9rze8dhe0w8bu 282635 282632 2022-08-20T04:55:14Z Camhistory 36281 /* សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ */ wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #008631;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> លំពង្សរាជា </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="5" | |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''រជ្ជកាល''' | ១៣៤៦-១៣៥២ [[អាណាចក្រកម្ពុជា]] |- style="vertical-align:center;" |'''រាជសម័យ''' |[[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] |- style="vertical-align:center;" |'''គ្រងរាជ''' |​ ១៣៤៨ |- style="vertical-align:center;" |'''ព្រះនាមពេញ''' |​​​ព្រះបាទ​សម្ដេច​ ​ព្រះ​លំពង្សរាជា​ ​រាមាធិបតី |- style="vertical-align:center;" |'''មរណៈនាម''' | មិនមានកំណត់ត្រា |- style="vertical-align:center;" |'''ក្សត្រមុន''' | [[បរមនិពាន្វបទ]] |- style="vertical-align:center;" |'''រាជបន្ត''' | [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] |- style="vertical-align:center;" |'''សន្តិវង្ស''' | រាជវង្សអង្គរ |- style="vertical-align:center;" |'''ប្រសូត្រ''' | ១២៩២ |- style="vertical-align:center;" |'''ចូលទីវង្គត់''' | ១៣៥២ |- style="vertical-align:center;" |'''ជំនឿសាសនា''' | [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿ ជំនឿ​លើទេវតា (Theravada) |} '''លំពង្សរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Lompong Reachea) (ប្រ.ស|គ.ស ១២៩២-១៣៥២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៤៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា "ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា​ ​រាមាធិបតី" ព្រះអង្គមានព្រះអនុជ (ប្អូន) មួយអង្គព្រះនាម [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] ហើយបានតែងតាំងជាមហាឧបរាជ ។ ក្រោយពេលសោយរាជ្យសម្បត្តិបាន ៥ឆ្នាំ ព្រះអង្គបាន ប្រឈួន ឈឺធ្ងន់ ដោយជាហេតុធ្វើឱ្យពួកសៀមលើកទ័ពមកឈ្លានពានមហានគរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ប្អូនរបស់ទ្រង់នេះហើយដែលបានឡើងសោយរាជ បន្តពីព្រះអង្គផងដែរ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early Life''' លំពង្សរាជា កើតនៅរាជធានីអង្គរ កើតឆ្នាំ ១២៩២ នៃគ.សករាជ​ ព្រះអង្គ ​គឺជាបុត្រចៅពញ្ញាសួស ដែលមានព្រះនាមថា (ព្រះសន្ធានរាជា) ព្រះអង្គមានបុត្រពីរអង្គ ទី១ បរមរាមា សោយទីវង្គត់ដោយរោគប្រឈួន ទី២ ស្រីសុរិយោទ័យ សោយទីវង្គត់ក្នុងចម្បាំងខ្មែរសៀម ឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ព្រះលំពង្សរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាជ័យ ជាប្រមុខមេទ័ពធំ ដែលមានងារ ជាព្រះលំពែងជ័យ ទ្រង់ឡើងសោយរាជនៅរាជធានីអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៦ ដោយការជម្រុញពីកងទ័ព និង ប្រជានុរាស្ត្រ ដោយសារមិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ ទ្រង់បានបញ្ជារឱ្យធ្វើថ្មី បូករួមទាំងបដិមាករ "[[ព្រះកែវមរកត]]" មួយទៀតផងដែរ ហើយ ព្រះកែវមរកត នេះ ត្រូវបានសៀមយកទៅក្រោយវាយបែករាជនីលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ នៃគ.សករាជ និង បានរក្សាទុកក្នុងរាជវាំង [[បាងកក]] មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយធ្វើរតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ថ្មីរួច ទ្រង់បានឡើងសោយរាជសម្បត្តិលើកទី២ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៨ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> <ref> Tran Ngea (1973) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10888 Khmer History Volume 2], Publisher: Khmer Mon Institute, Publication: Center for Khmer Studies Library p.198 </ref> == សៀមវាយយក នគររាជសីមា == '''Siam invades Nokor Reachseima''' * (Thai Pronounciation: Nakhon Ratchasima) ពុទ្ធសករាជ ១៨៩៥ សៀមបានលើកទ័ព ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) វាយយកខេត្ត [[នគររាជសីមា]] ដោយកងទ័ពសៀម បានចែកចេញជាពីរកង កងទី១ មានចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពសៀមនាម "រាមាសូរ" និង កងទី២ មានចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពរងនាម "ស្រីសុប័ត" បានចូលមកឈ្លានពានអាណាខេត្តកម្ពុជា ជាមុនដោយមិនបានប្រកាសសង្គ្រាមឡើយ ដោយភាគីកម្ពុជា រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ កងទ័ពសៀមក៏វាយបែក នគររាជសីមា ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយពេលសៀមវាយបែក នគររាជសីមា កងទ័ពសៀមក៏ចូលហួសមកបោះជំរុំជាប់ស្រុកនាងរង ខណៈពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា បានបង្គាប់ឱ្យបុត្ររបស់ខ្លួន ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ទៅបង្ក្រាបទ័ពសៀម ហើយក៏ទទួលបានជោគជ័យនាពេលនោះ និងបានសម្លាប់ចៅស្ដេចសៀមដែលជាមេទ័ពរង ស្រីសុប័ត នោះផងដែរ ។ ក្រោយទទួលបានជោគជ័យ ព្រះលំពង្សរាជា នឹកស្មានថា កងទ័ពសៀមមិនលើកមកឈ្លានពានភ្លាមៗទៀតនោះទេ ទ្រង់បានប្រកាសឱ្យរំសាយជួរកងទ័ព ជាបណ្ដោះអាសន្នដើម្បីឱ្យកងទ័ពបានទៅជួយធ្វើស្រែចំការប្រជានុរាស្ត្រ ព្រោះក្រុង [[យៈសោធរៈបុរៈ]] ឬ ([[ក្រុងអង្គរ]]) ពេលនោះជួបវិបត្តិខ្វះស្បៀង ។<ref> Eng Suth (2001) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 </ref> == សៀមវាយយក បច្ចឹមបុរី និង នាងរង == '''Siam invades Pachim Borei & Neang Rorng''' * (Thai Pronounciation: Prachin Buri & Nang Rong) ៣ខែ ក្រោយមក ត្រូវនិងរដូវវស្សា ពេលដែលសៀមដឹងថា ស្ដេចកម្ពុជា រំសាយជួរកងទ័ព ស្ដេចសៀមព្រះនាម "អ៊ូតងរាជា រាមាធិបតី" (U Thongracha Ramathibodi) បានចាត់ឱ្យ រាមាសូរ លើកទ័ពសៀម ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ឈ្លានពានកម្ពុជាម្ដងទៀត និង បានបែងចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយក បច្ចឹមបុរី និង កងទី២ ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយយក នាងរង ហើយចាត់ បរមសុខា ជាមេទ័ពធំ ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ១០០,០០០ (១សែននាក់) តាមមកពីក្រោយជាទ័ពជំនួយ ។ ដោយភាគីកម្ពុជាប្រមូលកងទ័ព និង រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ ព្រះលំពង្សរាជា បានចាត់ឱ្យ ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០០០០ (២មុឺននាក់) ចេញទៅច្បាំងតទល់ ហើយចាត់ឱ្យមហាឧបរាជ [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] លើកទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ចេញទៅទប់កងទ័ពសៀមនៅ ស្រុកនាងរង ដោយចំនួនកងទ័ពនិង គ្រឿងសឹកចម្បាំងសៀម ច្រើនជាងភាគីកម្ពុជាពេកណាស់ នៅទីបំផុតកងទ័ពទាំង២ របស់កម្ពុជា ត្រូវបរាជ័យ និង បានដកថយជាបន្តបន្ទាប់ ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ ស្រីសុរិយោទ័យ ត្រូវទ័ពសៀមបាញ់ព្រួញសម្លាប់ នៅបច្ចឹមបុរី ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ == '''Siam attacks Yasodharapura''' ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ សៀមបានលើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា ត្រាសបញ្ជារឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស សង់កំពែងក្រុងកម្ពស់ ១៦ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ និង បានប្រមូលទ័ពជាង ១០០,០០០ (១សែននាក់) នៅចាំការពារ [[ក្រុងអង្គរ]] ។ មេទ័ពធំសៀម បរមសុខា បានបែងចែកកងទ័ពសៀមជា ៤ច្រក ច្រកទី១ ដឹកនាំដោយ រាមាសូរ វាយចូលពីទិសខាងជើង ច្រកទី២ ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយចូលពីទិសខាងកើត ច្រកទី៣ ដឹកនាំដោយ ចៅបាអាត វាយចូលពីទិសខាងត្បូង ច្រកទី៤ ដឹកនាំដោយ ចៅដំបងពិសី វាយចូលពីទិសខាងលិច កងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរត្រឹមចម្ងាយតែ ៣០សិន ដោយស្មើនិង រយៈចម្ងាយ ១.២ គីឡូម៉ែត្រ ប៉ុនណោះ ។ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានចាត់ឱ្យពលសេនា លើករន្ទារឬស្សី កម្ពស់ ១៤ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៧ម៉ែត្រ ដាក់នៅកាំភ្លើងធំ មានកង់អូសដោយដំរី បានបាញ់ប្រហារមកលើកំពែងក្រុង និងបានឱ្យកងទ័ពដាក់ជណ្ដើរឬស្សី ឡើងវាយប្រហារចូលក្រុងអង្គរ ។ ស្រីសុរិយោវង្ស ឃើញដូច្នេះក៏ឱ្យដាក់កាំភ្លើងធំបាញ់ប្រហារតបតទៅវិញ កងទ័ពសៀមកាន់តែវាយសម្រុក កងទ័ពស្លាប់អស់ជាច្រើន ចំនួនទ័ពកាន់តែថយទៅៗ ព្រះលំពង្សរាជា យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏បង្គាប់ឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស ដកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) វាយសម្រុកចេញ ទៅនគរ "ឡានឆាង" (Lan Xang) (Kh-Pronoun: Lan Chhang) ប្រែថាដំរីមួយលាន ដើម្បីសុំទ័ពជំនួយពីស្ដេច [[ឡាវ]] ។ កងទ័ពសៀម វាយឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរ អស់រយៈពេល ៥ខែ នៅទីបំផុត ក៏វាយបែកក្រុងអង្គរ ព្រះលំពង្សរាជា ដឹងដំណឹងដូចនេះ ក៏ក្អួតឈាម សោយទីវង្គត់ក្នុងរាជវាំង ក្នុងពេលនោះទៅ ចំណែកឯ [[ធម្មរាជាទី១]] ជាបុត្រ ស្រីសុរិយោវង្ស ក៏នាំយកគ្រឿងបញ្ចក្សេត្រ ដែលជាគ្រឿងសម្រាប់រាជ បូករួមទាំង [[ព្រះកែវមរកត]] រត់ភៀសខ្លួនចាកចោលក្រុងអង្គរ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានគៀរយកប្រជានុរាស្ត្រជាង ១សែននាក់យកទៅ ក្រុងទេពបុរី ស្រីអាយុធ្យា "Tep Borei Srei Ayudthya" (Thai-Pronoun: Tepburi Sri Ayutthaya) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ និង បានដាក់ឱ្យ ចៅបាអាត ដែលជាបុត្រស្ដេចសៀម អ៊ូតង ឱ្យគ្រប់គ្រងនៅ យៈសោធរៈបុរៈ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៣ នៃគ.សករាជ ហើយបានគ្រប់គ្រងក្រុងអង្គរអស់រយៈពេល៤ឆ្នាំទើប ស្រីសុរិយោវង្ស លើកទ័ពទៅបណ្ដេញទ័ពសៀមចេញពីក្រុងអង្គរ ក្រោយទទួលបាន ទ័ពជំនួយពីស្ដេចឡាវ ព្រះនាម "ហ្វាង៉ាំ" (Fa Ngum) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៧ នៃគ.សករាជ ។<ref> Achille Dauphin-Meunier (1968) [https://books.google.com/books/about/Histoire_du_Cambodge.html?id=uu8yAAAAMAAJ Histoire du Cambodge], Publisher: Presses universitaires de France, Original from the University of Michigan p.128 </ref> == មើលផងដែរ == * [[រាជានិយមកម្ពុជា]] == តំណភ្ជាប់ រជ្ជកាលគ្រងរាជ == {{S-start}} {{S-hou|''(គ.ស ១២៩២-១៣៥២)''}} {{Succession box|before= [[ស្រីនិពាន្វបទ]]|title=[[អាណាចក្រខ្មែរ]]|years='''១៣៤៦-១៣៥២'''|after=[[ស្រីសុរិយោវង្ស]]}} {{S-end}} == ឯកសារយោង == 5pdy65hniwn63uj71s2yrjdkpmloix0 ឱក សុគន្ធកញ្ញា 0 40111 282626 282511 2022-08-19T23:06:35Z CommonsDelinker 142 Removing [[:c:File:ឱក_សុគន្ធកញ្ញា.jpg|ឱក_សុគន្ធកញ្ញា.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Didym|Didym]] because: [[:c:COM:VRT|No permission]] since 10 July 2022. wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #778899;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ឱក សុគន្ធកញ្ញា </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="2" |Cambodian Pop Singer Aok Sokunkanha <br> |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''ឈ្មោះ''' | [[ឱក សុគន្ធកញ្ញា]] |- style="vertical-align:center;" |'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត''' |{{Birth date and age|1987|9|14|df=yes}} |- style="vertical-align:center;" |'''សញ្ជាតិ''' | {{KHM}} |- style="vertical-align:center;" |'''ប្រភេទតន្ត្រី''' |​Khmer Traditional, Classic, R&B, Rock & Hip hop. |- style="vertical-align:center;" |'''ឆ្នាំសកម្ម''' |1999-បច្ចុប្បន្ន |- style="vertical-align:center;" |'''អជីបសិល្បៈ''' | * អ្នករបាំបុរាណ​ * អ្នកចម្រៀង * តួសម្ដែងស្រី * អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) |- style="vertical-align:center;" |'''ស្លាកតន្ត្រី''' | [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស]] (RHM) 2009-បច្ចុប្បន្ន |} '''ឱក សុគន្ធកញ្ញា''' ([[អង់គ្លេស]]: Aok Sokunkanha) (កើតថ្ងៃទី ១៤ ខែកញ្ញាឆ្នាំ ១៩៨៧) នាងគឺជាតារាចម្រៀងកម្ពុជាមួយរូប ដែលទទួលបាននូវការចាប់អារម្មណ៍ពីទស្សនិជន ជាមួយនិងការបង្ហាញខ្លួនរបស់នាងក្នុងឆ្នាំ ២០០៧ ជាមួយនិង អាល់ប៊ុម (Album) បទចម្រៀងពេញនិយម ក្នុងបទ (ម៉ែថា) ជាមួយនិងតារាចម្រៀង [[ខេមរៈ សិរីមន្ត]] ចេញផ្សាយដោយ ផលិតកម្ម U2 (U2 Entertantment Production) បទចម្រៀងមួយនេះ ធ្វើឱ្យនាងទទួលបានការទទួលស្គាល់ពីទស្សនិជន និង ទទួលបានប្រជាប្រិយភាពជាបន្តបន្ទាប់ កញ្ញាក៏ ជាតារាភាពយន្ត ជាអគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកយីហោល្បី ហើយត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាចៅក្រម និងជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការ សវនាកម្មដែលជាអ្នកវាយតម្លៃ សម្រាប់ភាពពិតនៃសម្លេងដែលបង្ហាញក្នុងវគ្គ Blind audition ក្នុងកម្មវិធី [https://en.wikipedia.org/wiki/The_Voice_Cambodia The Voice Cambodia] ហើយនាងក៏បានក្លាយជា Jugde Audition ក្នុងកម្មវិធីបន្តបន្ទាប់ទៀតដូចជា៖ ([https://en.wikipedia.org/wiki/Cambodian_Idol Cambodian Idol]) (The Voice Kid Cambodia) and (X Factor Cambodia) ផងដែរ ។ == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early Life''' '''ឱក សុគន្ធកញ្ញា''' កេីតនៅថ្ងៃទី​១៤ ខែ​ កញ្ញា ឆ្នាំ​ ១៩៨៧ កញ្ញាមានទីកន្លែងកំណេីតនៅ [[ខណ្ឌចំការមន]] [[រាជធានីភ្នំពេញ]]។ ឪពុកឈ្មោះ​ '''ឱក បូនី​''' គឺជាតន្រ្តីករម្នាក់ ម្តាយឈ្មោះ '''អុីន សុគន្ធ''' ​គឺជាគ្រូបង្រៀន និងជាអ្នកបង្ហាត់រាំនៅសកលវិទ្យាល័យ ភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បះ ។ ​នាងមានបងប្អូនទាំងអស់ចំនួនបីនាក់ អ្នក​នាងជាកូនច្បងនៅក្នុងគ្រួសារ។ ក្រោយពីបានប្រលងបញ្ចប់បាក់ឌុបរួចមកនាងក៏បានបន្តការសិក្សាជំនាញសិល្បះនៅ​ សាលាភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បះថែមទៀតផង។ '''សុគន្ធកញ្ញា''' បាន​ចាប់​ផើ្ដ​ម​មាន​ទំនោរ​ចិត្ត​ទៅនឹង​វិស័យ​សិល្បៈ​តាំងតែ​ពី​អាយុ១០ឆ្នាំ ​មកម្ល៉េះ ដំបូង​ឡើយ ឪពុក​របស់​នាង​មិនដែល​ដឹងថា នាង​មាន​សមត្ថភាព​ច្រៀង​នោះទេ ថ្ងៃមួយ លោក​ក៏មាន​ភាព​ភ្ញាក់ផ្អើល នៅពេលដែល​ឮ​សំលេង​កូន​របស់ខ្លួន​ច្រៀង​ចេញពី​ជញ្ជាំង ខណៈពេលដែល​កំពុង​បង្រៀន​កូនសិស្ស​ដទៃទៀត​ឲ្យ​ច្រៀង ។ ចាប់ពីពេលនោះ​មក ឪពុក​របស់​នាង​តែងតែ​នាំ​នាង​ទៅតាម​រៀងរាល់​ពេលដែល គាត់​មានការ​សំដែងម្ដង ។ ឪពុក​របស់ កញ្ញា បាន​និពន្ធ​បទ​ចម្រៀង​សំរាប់​ការសំដែង​របាំ​ជូនពរ​ឲ្យ កញ្ញា ច្រៀង ដោយ​គាប់​ជួន​ថ្ងៃមួយ នៅពេលដែល​អវត្តមាន​តារាចម្រៀង​ប្រចាំ​ក្រុម​តន្ត្រី របស់លោក​ឪពុក​នោះ សុគនកញ្ញា ក៏បាន​មានឱកាស​ច្រៀង​នៅក្នុង​ការសំដែង​នោះ។ នាង​និង​ម្ដាយជារឿយៗ តែងតែ​ទៅផ្ទះ​របស់លោក អៀ វ​ឌ្ឍ​នា ដើម្បី​ច្រៀង​ខារ៉ាអូខេ ។ លោក អៀ វ​ឌ្ឍ​នា ដែល​ក្រោយមក​ក្លាយជា​ផលិតករ​ប្រចាំ​ផលិត​ម្ម រស្មី​ស្ទឹង​សង្កែ ពេលនោះហើយដែល សុគន្ធ​កញ្ញា បានឈានជេីងចូលវិស័យសិល្បះនាអំឡុងឆ្នាំ ១៩៩៩ ផលិតកម្មដែលនាងបានចូលច្រៀងដំបូងនោះគឺផលិតកម្មស្ទឹងសង្កែ ។ <ref> EZE Media (2014) [http://ezemedia.blogspot.com/2014/10/ouk-sokunkanhas-biography.html?m=1 Aok Sokunkanha's Biography], Website: ezemedia.com, Publication: October 07, 2014 </ref> == អាជីពតន្ត្រី == '''Music career''' === ការចាប់ផ្ដើមក្នុងផលិតកម្ម រស្មីស្ទឹងសង្កែ (១៩៩៩-២០០៥) === '''Start in Reaksmey Stung Sangke production (1999-2005)''' '''[[ឱក សុគន្ធកញ្ញា]]''' បានឈានជេីងចូលវិស័យសិល្បះ ដំបូងនាអំឡុងឆ្នាំ ១៩៩៩ ផលិតកម្មដែលនាងបានចូលច្រៀងដំបូងនោះគឺផលិតកម្មស្ទឹងសង្កែ​ ដែលក្នុងចន្លោះឆ្នាំ (១៩៩៩ - ២០០៤) នោះខាងផលិតកម្មរស្មីស្ទឹងសង្កែ មិនសូវជាមានបទចម្រៀងឲ្យ សុគន្ធកញ្ញា បានច្រៀងនោះទេ ដែល សុគន្ធកញ្ញា អាចជាតារាវ័យក្មេងពេក និងជាតារាលំដាប់ជួរក្រោយក្នុងផលិតកម្មផងក៏ថាបាន ។ ក្នុងឆ្នាំ ២០០៥ SRK បានចាប់ផ្ដើមទម្លាក់បទចម្រៀងដើម្បីឲ្យនាងចេញច្រៀង ដែលក្នុងនោះមានបទចម្រៀងដែលធ្វើឲ្យ សុគន្ធកញ្ញា ចាប់ផ្ដើមមានគេចាប់អារម្មណ៍និងស្គាល់នោះ គឺបទ '''(បានលេខខ្ញុំពីណា) RSK Vol.25 2005''' ហើយក្រោយមកក្នុងឆ្នាំ ២០០៥ ដដែល ផលិតកម្មរស្មីស្ទឹងស្កែ បានប្រកាសបិទទ្វាររបស់ខ្លួន ។ សុគន្ធកញ្ញា ក៏បានទៅចេញច្រៀងនៅក្នុងក្លឹបកំសាន្ត U2 នាពេលរាត្រី តែមិនទាន់ទទួលបានប្រជាប្រិយភាពនោះទេ ទោះយ៉ាងណាការច្រៀងនៅក្លឹបកំសាន្ត U2 នោះជាពេលដែលនាងស្គាល់នូវផលិតកម្មថ្មីគឺ '''U2 Entertantment Production''' ក្នុងឆ្នាំ២០០៦ ។<ref> Popamha (2013) [https://hulkhmer.wordpress.com/2013/12/12/%e1%9e%96%e1%9e%b7%e1%9e%97%e1%9e%96%e1%9e%8f%e1%9e%b6%e1%9e%9a%e1%9e%b6%e1%9f%96-%e1%9e%85%e1%9e%84%e1%9f%8b%e1%9e%8a%e1%9e%b9%e1%9e%84%e2%80%8b%e1%9e%94%e1%9f%92%e1%9e%9a%e1%9e%9c%e1%9e%8f%e1%9f%92/ ពិភពតារា៖ ចង់ដឹង​ប្រវត្តិ​ពិត​ពី ឱក សុគន្ធ​កញ្ញា ទេ?], Website: hulkhmer.com, Publication: 12 December 2013 </ref> === ភាពពេញនិយម ក្នុងផលិតកម្ម U2 (២០០៦-២០០៧) === '''Popularity in U2 production (2006-2007)''' ក្នុងឆ្នាំ២០០៦ '''ឱក សុគន្ធកញ្ញា''' បានបញ្ចេញចទចម្រៀងក្នុងផលិតកម្ម U2 ជាបន្តបន្ទាប់ប៉ុន្តែមិនទាន់ទទួលបានការគាំទ្រនោះទេ ដោយឆ្នាំនោះនាង មានការប្រកួតប្រជែងបទចម្រៀងច្រើននៅតាមផលិតកម្មនានា ក្នុងឆ្នាំ ២០០៧ សុគន្ធកញ្ញា បានចេញនូវអាប៊ុមរួមគ្នាជាមួយសមាជិលក្នុងផលិត U2 ដែលមានលោក [[ខេមរៈ សិរីមន្ត]] ជាដើមដែលបទចម្រៀងហាក់ទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងផុសផុលពីក្រុមយុវវ័យ ដែលធ្វើឲ្យនាងមានប្រជាប្រិយភាពយ៉ាងខ្លាំងក្នុងបទ '''"ម៉ែថា" U2 Vol.17 2007''' ដែលបទនេះជាការ Cover Version ពីក្រុមចម្រៀង[[ថៃ]] Bazoo.នៅចុងឆ្នាំ ២០០៧ កញ្ញាបានចេញបទចម្រៀង ក្នុងខ្សែភាពយន្តភាគរបស់ស្ថានីយ៍ទូរទស្សន៍ CTN ដែលជាបទ Original Song មានចំណងជើងថា "ស្នាមស្នេហ៍សមុទ្ររាម" ដែលធ្វើឲ្យនាងមានការចាប់អារម្មណ៍ និងល្បីល្បាញក្នុងអំឡុងពេលនោះ ដែលចេញផ្សាយដោយ ផលិតកម្ម U2 VCD Vol.4 និងជាបទចុងក្រោយរបស់នាងក្នុងផលិតកម្មនេះផងដែរ បន្ទាប់ពី ផលិតកម្ម U2 Entertantment ប្រកាសបិទទ្វារខ្ស័យធុន ដោយសារគ្មានថវិកាគាំទ្រគ្រប់គ្រាន់ ហើយជាពេលដែល សុគន្ធកញ្ញា បន្តទៅផលិតកម្ម '''Rock Music Production''' ក្នុងឆ្នាំ ២០០៨ ។ <ref> Let's find out the biography of famous singer [http://m.camnews.com.kh/detail.aspx?id=29722&nocount=true Aok Sokunkanha Camnews.com.kh], Publication: 16 November 2016 </ref> === ចូលរួមក្នុងផលិតកម្ម Rock Music (២០០៨) === '''Joined Rock Music Production (2008)''' ក្នុងឆ្នាំ ២០០៨ ផលិតកម្ម Rock Music បានចេញចម្រៀង Original Song រួមគ្នាមួយ គឺបទ '''មោទនៈភាពជាតិខ្មែរ''' ដែលមាន សុគន្ធកញ្ញា ច្រៀងនៅក្នុងបទចម្រៀងនោះ ដែលបទនេះបានផ្ទុះការគាំទ្រខ្លាំងមែនទែន ពីប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ដែលមានអត្ថន័យទៅក្នុងសង្គមជាតិ ។ ដោយសារតែនៅក្នុងផលិតកម្ម Rock Music សុគន្ធកញ្ញា ហាក់ដូចជាគ្មានបទចម្រៀងចេញច្រៀងសោះ ក្រោយមកនាងក៏សម្រេចចិត្តចាកចេញពីផលិតកម្ម Rock ហើយទៅចូលរួមជាមួយនិងផលិតកម្មសាន់ដេ Sunday Production នៅពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ ២០០៨ ។ <ref> m.tnot.com [https://m.tnaot.com/zh/m/detail/video/9426696 បទ មោទនៈភាពជាតិខ្មែរ ពីក្រុម Rock Zone ឆ្នាំ 2008] </ref> === ចូលរួមក្នុងផលិតកម្មសាន់ដេ ឆ្នាំ (២០០៨) === '''Joined Sunday Production (Mid-2008)''' នៅពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ ២០០៨ សុគន្ធកញ្ញា បានចេញបទចម្រៀង ក្នុងផលិតកម្មសាន់ដេ ជាបន្តបន្ទាប់ ប៉ុន្តែនាងហាក់សូវមិនទទួលបានការចាប់អារម្មណ៍ពីទស្សនិកជនក្នុងប្រទេសនោះទេ ហើយបទចម្រៀងរបស់នាងក្នុងផលិតកម្មសាន់ដេ ចេញបានតែមួយអាលប៊ុមប៉ុណ្ណោះ គឺ អាល់ប៊ុមទោល Aok Sokunkanha Solo Album CD Vol.77 ជាមួយនិងបទចម្រៀងមនោសញ្ចេទនា បទ "ទុកស្នាមថើបមួយក៏បងមិនព្រម" ហើយវាក៏ជាអាលប៊ុមចុងក្រោយរបស់នាងផងដែរ មុនការចាកចេញរបស់នាងទៅកាន់ផលិតកម្មរស្មីហង្សមាសជាផ្លូវការណ៍ ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៩ ។<ref> Komsan365 (2015) [http://komsan365.blogspot.com/2015/04/aok-sokunkanha-biography-2015.html?m=1 Aok Sokunkanha Biography], Website: komsan365.com, Publication: Copyright © Komsan365 | Powered by Blogger </ref> == អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី == '''Brand Ambassador''' ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១២ ក្រុមហ៊ុនស្លាកយីហោភេសជ្ជៈ ដ៏ល្បីលំដាប់ពិភពលោក កូកាកូឡា ([https://en.wikipedia.org/wiki/Coca-Cola Coca-cola]) បានជ្រើសរើសយក តារាចម្រៀង ឱក សុគន្ធកញ្ញា ដោយប្រកាសតែងតាំងផ្លូវការណ៍ ជាតំណាង អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) នៃក្រុមហ៊ុនភេសជ្ជៈ Coca-Cola Cambodia ។ លោក Paul Popelier ជាអ្នកគ្រប់គ្រង ក្រុមហ៊ុនភេសជ្ជៈ កូកាកូឡា ប្រចាំនៅកម្ពុជា បាននិយាយថា “យើងមានទឹកចិត្តក្នុងការនាំមកជូនអតិថិជនរបស់យើងនូវភាពរីករាយ យើងមានមោទនភាពដែលមាន ឱក សុគន្ធកញ្ញា ជាគ្របមុខនៃយុទ្ធនាការរបស់យើង” ។<ref> Stuart Alan Becker (2012) [https://www.phnompenhpost.com/business/coca-cola-smart-mobile-again-team-top-ups Coca-Cola, Smart Mobile again team top-ups] Website: phnompenhpost.com, Publication: 20 November 2012 Copyright © The Phnom Penh Post. All Rights Reserved.</ref> === ក្លាយជា អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈ Samsung ឆ្នាំ (២០១៣-២០១៨) === '''Become Brand Ambassador Samsung (2013-2018)''' ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៣ ក្រុមហ៊ុនទូរគមនាគមន៍ចល័ត សាមសុង/Samsung ដែលមានមូលដ្ឋាននៅ ទីក្រុង [[សេអ៊ូល]] [[ប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង]] បានជ្រើសរើសយក តារាចម្រៀង ឱក សុគន្ធកញ្ញា ដោយប្រកាសតែងតាំងផ្លូវការណ៍ ជាតំណាង អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) នៃក្រុមហ៊ុនស្មាតហ្វូន ([https://en.wikipedia.org/wiki/Samsung Samsung]) ​។<ref> Popstar (2013) [http://popstar222.blogspot.com/2013/07/aok-sokunkanha-samsung-smart-phone.html?m=1 Aok Sokunkanha Samsung smart phone], Website: popstar222.com Copyright 2022 Super Star All Right Reserved. </ref> នាឆ្នាំបន្តបន្ទាប់ ដែល ឱក សុគន្ធកញ្ញា បានក្លាយជាអគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈ នៃស្លាកយីហោល្បី Brand Ambassador នាងបាន​បង្ហាញ​ពី​មោទនភាព​របស់​នាង​ដែល​បាន​ក្លាយ​ជា​ឯកអគ្គរដ្ឋទូត​របស់​ក្រុមហ៊ុន Samsung ។ “ខ្ញុំពិតជាមានមោទនភាពចំពោះបច្ចេកវិទ្យា និងភាពច្នៃប្រឌិតរបស់ Samsung Smartphone ទន្ទឹម និងការដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការនូវបច្ចេកវិទ្យាថ្មីនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបានធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីការប្រកាសជាសកលរបស់ Galaxy S6 និង Galaxy S6 Edge នៅក្នុងសមាជទូរស័ព្ទពិភពលោកដែលបានធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី 5 ខែមីនា នៅទីក្រុង បាសេឡូណា [[ប្រទេសអេស្ប៉ាញ]] ។<ref> Phnom Penh Post (2015) [https://www.phnompenhpost.com/post-plus/galaxy-s6-and-s6-edge#:~:text=The%20event%20hosted%20the%20famous,being%20brand%20ambassador%20for%20Samsung.&text=%E2%80%9CI%27m%20very%20proud%20of,and%20creativeness%20of%20Samsung%20Smartphone%27s. The Galaxy S6 and S6 Edge], Website: phnompenhpost.com, Publication: 07 April 2015 Copyright © The Phnom Penh Post. All Rights Reserved.</ref> === ក្លាយជា អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈ Huawei ឆ្នាំ (២០១៩) === '''Become Brand Ambassador Huawei (2019)''' ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៩ ក្រុមហ៊ុនទូរគមនាគមន៍ចល័ត ហ័រវេយ/Huawei គឺជាសាជីវកម្មបច្ចេកវិទ្យាពហុជាតិសាសន៍របស់ចិន ដែលមានទីស្នាក់ការកណ្តាលនៅទីក្រុង (សិនចិន/Shenzhen) [[ប្រទេសចិន]] បានជ្រើសរើសយក តារាចម្រៀង ឱក សុគន្ធកញ្ញា ដោយប្រកាសតែងតាំងផ្លូវការណ៍ ជាតំណាង អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) នៃក្រុមហ៊ុនស្មាតហ្វូន ([https://en.wikipedia.org/wiki/Huawei Huawei]) ។ ក្រុមហ៊ុន Huawei បានសម្ពោធស៊េរី P30 ជើងទី 4 របស់ពួកគេជាមួយនឹងការប្រគុំតន្ត្រីផ្ទាល់៖ នៅមជ្ឈមណ្ឌលសន្និបាត និងពិព័រណ៍កោះពេជ្រ រាជធានីភ្នំពេញ ដែលមានការអញ្ជើញចូលរួមពីឯកអគ្គរាជទូតម៉ាក Huawei ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាគឺកញ្ញា ឱក សុគន្ធកញ្ញា និង លោក នីកូ រួមជាមួយសិល្បករល្បីៗមួយចំនួនរបស់កម្ពុជាផងដែរ ។<ref> Khmer Times (2019) [https://www.khmertimeskh.com/50598662/a-launch-in-concert/ A Launch in Concert], Website: khmertimeskh.com, Publication: April 29, 2019 Copyright © Virtus Media Pte., Ltd. (Khmer Times) </ref> == សមិទ្ធិផល == '''Achievement''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | ឆ្នាំ ! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ការដាក់ចូល ! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ប្រភេទពាន ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | លទ្ធផល ! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ស្ថាប័នផ្សព្វផ្សាយ |- | align="center" | 2010 | align="center" | លើសពីអាណិត | align="center" | Top 1 imusik Show | align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated | align="center" | Metfone imuzik |- | align="center" | 2013 | align="center" | សុខៗមានអារម្មណ៍ចង់យំ | align="center" | Top1 Music Cool FM | align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated | align="center" | Radio 100.7 Cool FM Cambodia |- | align="center" | 2018 | align="center" | Best Female Artist of The Year | align="center" | NRG Music Awards | align="center" style="background:#90EE90;" | Won | align="center" | NRG Radio 89FM Cambodia.<ref> World Bridge Media (2018) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref> |} == កាត់ឡុកតន្ត្រី == '''Discography''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#D3D3D3" width=20% | អាល់ប៊ុម ! style="background-color:#D3D3D3" width=10% | ប្រភេទតន្ត្រី ! style="background-color:#D3D3D3" width=15% | សិល្បៈ ! style="background-color:#D3D3D3" width=10% | ឆ្នាំចេញផ្សាយ ! style="background-color:#D3D3D3" width=20% | ផលិតកម្ម |- | align="center" | បានលេខខ្ញុំពីណា | align="center" | Hip-Hop | align="center" | [[ឱក សុគន្ធកញ្ញា]] | align="center" | 2005 | align="center" | រស្មីស្ទឹងសង្កែ CD Vol.25 |- | align="center" | [[Crazy Frog (អាល់ប៊ុម)|ម៉ែថា]] | align="center" | Pop Music | align="center" | [[ឱក សុគន្ធកញ្ញា]] Ft. [[ខេមរៈ សិរីមន្ត]] | align="center" | 2007 | align="center" | U2 Entertantment CD Vol.17 |- | align="center" | [[Crazy Frog (អាល់ប៊ុម)|មេអួតគ្មានពីរ]] | align="center" | Pop Music | align="center" | [[ឱក សុគន្ធកញ្ញា]] Ft. ហង្ស ឧត្ដមមុន្នី | align="center" | 2007 | align="center" | U2 Entertantment CD Vol.17 |- | align="center" | ស្នាមស្នេហ៍សមុទ្ររាម | align="center" | Classic | align="center" | [[ឱក សុគន្ធកញ្ញា]] | align="center" | 2007 | align="center" | U2 Entertantment VCD Vol.04 |- | align="center" | មោទនភាពជាតិខ្មែរ | align="center" | Pop Music | align="center" | ទិត វិច្ឆិកា Ft. [[ឱក សុគន្ធកញ្ញា]], ខាន់ ជេម, Rock Star | align="center" | 2008 | align="center" | Rock Music VCD Vol.101 |- | align="center" | [[Aok Sokunkanha (អាល់ប៊ុមទោល)]] | align="center" | Classic | align="center" | [[ឱក សុគន្ធកញ្ញា]] | align="center" | 2008 | align="center" | Sunday CD Vol.77 |} == ដូច្នេះ == '''Also''' * [[អ្នកចម្រៀងកម្ពុជា]] == ឯកសារយោង == [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អ្នកចម្រៀងខ្មែរ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:តារាសម្តែងខ្មែរ]] 5kuuzm4co9fgot6k6cl5u9zqmq6f4ej រាជានិយមកម្ពុជា 0 41748 282633 282523 2022-08-20T04:42:20Z Camhistory 36281 /* សម័យកាលចតុមុខទី១ (គ.ស ១៤២០-១៥២៨) */ wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #FFD700;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> រាជានិយមកម្ពុជា </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="5" | King Norodom Sihamoni Ascended the throne in Cambodia 2004-Present. |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''រាជសម័យ''' | ព្រះរាជាណាចក្រ​កម្ពុជាទី២ (1993-Present) |- style="vertical-align:center;" |'''របបដឹកនាំជាតិ''' | រាជានិយម​អាស្រ័យ​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ (Constitutional monarchy) |- style="vertical-align:center;" |'''និមិត្តសញ្ញាព្រះរាជា''' [[File:Royal Standard of the King of Cambodia.svg|50px]] |​ ទង់ព្រះមហាក្សត្រនៃកម្ពុជា Royal Standard of the King of Cambodia |- style="vertical-align:center;" |'''ស្ដេចនៃប្រទេសកម្ពុជា''' |​ [[នរោត្ដម សីហមុនី]]​ |- style="vertical-align:center;" |'''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' | (គ.សករាជ ២០០៤ - បច្ចុប្បន្ន​) |- style="vertical-align:center;" |'''សន្តិវង្ស''' | ខ្សែររាជ្យវង្ស "[[នរោត្ដម]]" (Norodom) |- style="vertical-align:center;" |'''ព្រះនាមទូលហៅ''' | ព្រះករុណា (Preah Karona) |- style="vertical-align:center;" |'''ពង្សាវតារ''' | ស្វ័យកម្ពុជ និង ម្ចាស់ក្សត្រី ស្រីមេរ៉ា |- style="vertical-align:center;" |'''រាជ្យវង្សចាប់ផ្ដើម''' | ដើមសតវត្សទី១ គ.សករាជ ៥២ |} '''រាជានិយម​កម្ពុជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Monarchy of Cambodia) គឺជាប្រវត្តិសាស្ត្រនៃស្ដេចប្រទេសកម្ពុជា ដែលបានដឹកនាំរដ្ឋ [[ប្រទេសកម្ពុជា]] បន្តពីសម័យកាលមួយ ទៅសម័យកាលមួយទៀត តាមព្រះរាជវង្សពង្សាវតារ ដែលកត់សម្គាល់ជាព្រះប្រមុខរដ្ឋ កាន់កាប់រាល់កិច្ចការជាតិទាំងឡាយ ទាំងនយោបាយ សង្គមកិច្ច និង សេដ្ឋកិច្ច​ជាតិ ដែលជារបបស្វ័យភាពដែលគ្រប់គ្រងដោយព្រះមហាក្សត្រ ដែលជាធម្មតាទទួលមរតក និងអំណាចគ្រប់គ្រង ពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់ ។​<ref> KHMER.ENGLISH-DICTIONARY.HELP © (2018) [https://khmer.english-dictionary.help/khmer-to-english-meaning-%E1%9E%9A%E1%9E%94%E1%9E%94%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%99%E1%9E%98 Khmer to English Meaning :: របបរាជានិយម: Monarchy], Publisher: All Rights Reserved by KHMER.ENGLISH-DICTIONARY.HELP </ref> == អាណាចក្រ [[នគរភ្នំ]] (គ.ស ៥២-៥៥០) == '''Funan Kingdom (AD 52-550)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​ ០១ | align="center" | [[ស្វ័យកម្ពុជ]] និងនាងស្រី [[មេរ៉ា]] | align="center" | មិនស្គាល់ | align="center" | គ.ស ០១-៥២ |- | align="center" |​​ ០២ | align="center" | [[នាងសោម៉ា]] | align="center" | [[នាងនាគ]] - កំណត់ត្រាចិន [[នាងលុីវយុី]] | align="center" | គ.ស ៥២-៦៨ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | សន្តិវង្ស ជ្វា [[កោណ្ឌិន្យ]] លើកទ័ពតាមសំពៅមកវាយ ស្ដេចស្រី [[នាងសោម៉ា]]​​ ​​ |- | align="center" |​​ ០៣ | align="center" | [[កោណ្ឌិន្យទី១]] | align="center" | [[ព្រះថោង]] - កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ [[ហ៊ុនទៀន]] | align="center" | គ.ស ៦៨-ស.វទី១ |- | align="center" |​​ ០៤ | align="center" | ប្រហែល កៅណ្ឌិន្យទី២ | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ប្រហែល គ.ស ១២៧-ស.វទី២ |- | align="center" |​​ ០៥ | align="center" | ប្រហែល កៅណ្ឌិន្យទី៤ | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ៊ុនប៉ានហួង | align="center" | ប្រហែល គ.ស ១៧៧-១៨០ |- | align="center" |​​ ០៦ | align="center" | ប្រហែល កៅណ្ឌិន្យទី៦ | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ [[ផានផាន]] | align="center" | ប្រហែល គ.ស ១៨០-២០៥ |- | align="center" |​​ ០៧ | align="center" | វ្នំ ជ័យវរ្ម័ន | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានចេម៉ាន់ | align="center" | ប្រហែល គ.ស ២០៥-២១៧ |- | align="center" |​​ ០៨ | align="center" | វ្នំ សូរ្យវរ្ម័ន | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានជីនសេង | align="center" | ប្រហែល គ.ស ២១៧-២២៥ |- | align="center" |​​ ០៩ | align="center" | វ្នំ ធរណិន្ទ្រ | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានឆាង | align="center" | ប្រហែល គ.ស ២២៥-២៤០ |- | align="center" |​​ ១០ | align="center" | វ្នំ ទិត្យវរ្ម័ន | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានសុីឈុន | align="center" | ប្រហែល គ.ស ២៤០-២៨៧ |- | align="center" |​​ ១១ | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា |- | align="center" |​​ ១២ | align="center" | ចន្ទ្រា (កម្ពុជសូរីយា) | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ទៀនឈូ ឆានតាន | align="center" | គ.ស ៣៥៧ |- | align="center" |​​ ១៣ | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា |- | align="center" |​​ ១៤ | align="center" | កៅណ្ឌិន្យវរ្ម័ន | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ កៅឆេយុន | align="center" | គ.ស ៤២០-៤៣៤ |- | align="center" |​​ ១៥ | align="center" | ស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន | align="center" | | align="center" | គ.ស ៤៣៤-៤៧០ |- | align="center" |​​ ១៦ | align="center" | កៅណ្ឌិន្យជ័យវរ្ម័ន | align="center" | | align="center" | គ.ស ៤៧០-៥១៤ |- | align="center" |​​ ១៧ | align="center" | រុទ្រវរ្ម័ន | align="center" | | align="center" | គ.ស ៥១៤-៥៣៩ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | សន្តិវង្ស '''[[នគរភ្នំ]]''' បែកបាក់ជា ជានគរ '''[[ចេនឡា]]''' |} == អាណាចក្រ [[ចេនឡា]] (គ.ស ៥៥០-៨០២) == ''' Chenla Kingdom (AD 550-802)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ១៨ | align="center" | ភរវរ្ម័នទី១ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៥៥០-៦០០ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | '''[[នគរភ្នំ]]''' ធ្វើសង្គ្រាមជាមួយ នគរ '''[[ចេនឡា]]''' '''(គ.ស ៥៥០-៦២៧)''' |- | align="center" |​​ ១៩ | align="center" | មហិន្ទ្រវរ្ម័នទី១ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៦០០-៦១៥ |- | align="center" |​​ ២០ | align="center" | ឥសានរវរ្ម័នទី១ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៦១៥-៦៣៩ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | '''[[នគរភ្នំ]]''' ក្លាយជាចេនឡាដីគោក នគរ '''[[ចេនឡា]]''' ''' ក្លាយជាចេនឡាទឹកឡិច (គ.ស ៦២៧) |- | align="center" |​​ ២១ | align="center" | ភរវរ្ម័នទី២ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៦៣៩-៦៥៥ |- | align="center" |​​ ២២ | align="center" | ជ័យវរ្ម័នទី១ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៦៥៥-៦៨១ |- | align="center" |​​ ២៣ | align="center" | ក្សត្រី ជ័យទេវី | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៧១៣ (ទ្វារវតី) |- | align="center" |​​ ២៤ | align="center" | ទេវៈទិត្យ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៧១៣-៧៣០ |- | align="center" |​​ ២៥ | align="center" | រាជឥន្ទ្រលោក | align="center" | រាជធានី វ្យាធៈបុរៈ ([[ខេត្តតាកែវ]]) | align="center" | គ.ស ៧៣០-៧៥៤ |- | align="center" |​​ ២៦ | align="center" | បុស្កៈរាជ | align="center" | រាជធានី គុម្ភពបុរៈ ([[ខេត្តក្រចេះ]]) | align="center" | គ.ស ៧៥៤-៧៧០ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ពួកជ្វានៃរាជវង្ស សៃលេន្ត្រៈ លើកទ័ពជើងទឹកវាយចូលរាជធានី គុម្ភពបុរៈ [[ខេត្តក្រចេះ]] ត្រួត្រារយៈពេល ២០ឆ្នាំ (៧៨០-៨០០ នៃគ.ស) |- | align="center" |​​ ២៧ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី២]] | align="center" | សន្តិវង្ស បុស្កៈរាជ | align="center" | គ.ស ៨០២-៨៣៥ |} == [[ចក្រភពខ្មែរ]] (គ.ស ៨០២-១៤២០) == '''Khmer Empire (AD 802-1420)''' យោងតាមកំណត់ត្រារាជទូត[[ចិន]] របស់រាជវង្សយ័ន្ត គឺលោក ចូវតាក្វាន់ ([[អង់គ្លេស]]: Zhou Daguan) ដែលមកដល់[[ចក្រភពខ្មែរ]] នាសម័យអង្គរ ឆ្នាំ១២៩៦ នៃគ.ស បានសរសេរក្នុងកំណត់ហេតុរបស់លោកថា "ចក្រភពអង្គរ" មានខេត្តចំនួនជាង៩០ ។ <ref> Buddhasāsnapaṇḍity (1996) [https://books.google.com.kh/books?id=AEYvRguRPBUC&q Kambuja suriyā: dassanāvattī phsāy qaksarsāstr niṅ qaksarsāstr dūdau, Volume 50, Issue 2], Publisher: University of California, Berkeley </ref> '''[[ចក្រភពខ្មែរ]]''' ឬ '''មហាអាណាចក្រខ្មែរ''' ដែលត្រួតត្រា [[អាស៊ីអាគ្នេយ៍]] ដីគោកមួយភាគធំអស់រយៈពេលជាងប្រាំមួយរយឆ្នាំដែលគេស្គាល់ថាជាសម័យកាលដ៏មានឥទ្ធិពលនិងខ្លាំងពូកែរបស់ប្រជារាស្ត្រខ្មែនាសម័យកាល ចក្រភពអង្គរ (គ.ស ៨០២-១៤៣១) ដែលលាតសន្ធឹង លើប្រទេស[[ឡាវ]] ប្រទេស[[ថៃ]] ផ្នែកខ្លះនៃប្រទេស[[វៀតណាម]] និងប្រទេស[[ភូមា]]។ <ref> Buddhasāsnapaṇḍity (1998) [https://books.google.com.kh/books?id=Vc3wik82cQsC&q Kambuja suriyā: dassanāvattī phsāy qaksarsāstr niṅ qaksarsāstr dūdau, Volume 52], Publisher: the University of Wisconsin - Madison </ref> {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ២៧ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី២]] (Jeyvaraman II) | align="center" | បង្កើតឬសគល់ '''[[ចក្រភពខ្មែរ]]''' គ.ស ៨០២ | align="center" | គ.ស ៨០២-៨៣៥ |- | align="center" |​​ ២៨ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៣]] (Jeyvaraman III) | align="center" | រាជធានី "ហៈរិហៈរាល័យ"​ នៅតំបន់រលួស [[ខេត្តសៀមរាប]] | align="center" | គ.ស ៨៣៥-៨៧៧ |- | align="center" |​​ ២៩ | align="center" | [[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី១]] (Indra Varaman I) | align="center" | ស្ថាបនិករាជធានីអង្គរធំ | align="center" | គ.ស ៨៧៧-៨៨៩ |- | align="center" |​​ ៣០ | align="center" | [[យសោវរ្ម័នទី១]] (Yasoa Varaman I) | align="center" | ស្ថាបនិករាជធានី "[[យៈសោធរៈបុរៈ]]" លទ្ធិជំនឿ: ជំនឿសែនដូនតា | align="center" | គ.ស ៨៨៩-៩១០ |- | align="center" |​​ ៣១ | align="center" | [[ហស៌វរ្ម័នទី១]] (Hors Varaman I) | align="center" | "ស្ដេចនៃស្នាមញញឹមទី១" | align="center" | គ.ស ៩១០-៩២២ |- | align="center" |​​ ៣២ | align="center" | [[ឥសានវរ្ម័នទី២]] (Eysan Varaman II) | align="center" | [[ហិណ្ឌូសាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿអរូបី គោរពលើ ព្រះយមរាជ | align="center" | គ.ស ៩២៣-៩២៨ |- | align="center" |​​ ៣៣ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៤]] (Jeyvaraman IV) | align="center" | ស្ថាបនិកក្រុងថ្មី នៃ "[[រាជធានីកោះកេរ្តិ៍]]" | align="center" | គ.ស ៩២៨-៩៤២ |- | align="center" |​​ ៣៤ | align="center" | [[ហស៌វរ្ម័នទី២]] (Hors Varaman II) | align="center" | "ស្ដេចនៃស្នាមញញឹមទី២" ចម្បាំងជាមួយ រាជវង្ស "សៃលេន្ត្រៈ" នៃអាណាចក្រចូឡា | align="center" | គ.ស ៩៤២-៩៤៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |កងទ័ព អាណាចក្រចូឡា វាយចូល​រាជធានី​កោះកេរ្តិ៍ ចាប់យក [[ហស៌វរ្ម័នទី២]] ទៅកាត់ក្បាលនៅក្រុង "ស្រីវិជ័យ" (Srivijaya) នាឧបទ្វីបម៉ាឡេ ឆ្នាំ៩៤៤ នៃគ​.សករាជ​ |- | align="center" |​​ ៣៥ | align="center" | [[រាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២]] (Reajendra Varaman II) | align="center" | លើកទ័ពឡោមព័ទរឹបយករាជធានី "ស្រីវិជ័យ" បានទាំងស្រុងក្នុងឆ្នាំ ៩៥២ នៃគ​.សករាជ | align="center" | គ.ស ៩៤៤-៩៦៨ |- | align="center" |​​ ៣៦ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៥]] (Jeyvaraman V) | align="center" | បង្កើតសិល្បៈ "[[ល្ខោនខោល]]"​​ | align="center" | គ.ស ៩៦៨-១០០១ |- | align="center" |​​ ៣៧ | align="center" | [[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី១]] (Utey Tityavaraman I) | align="center" | សង្គ្រាម​នៅ "លប់បុរី" | align="center" | គ.ស ១០០១-១០០២ |- | align="center" |​​ ៣៨ | align="center" | [[ជ័យវីរៈវរ្ម័ន]] (Jeyvireak Varaman) | align="center" | សង្គ្រាម​ដណ្ដើមរាជ្យ [[យៈសោធរៈបុរៈ]] | align="center" | គ.ស ១០០២-១០១០ |- | align="center" |​​ ៣៩ | align="center" | [[សូរ្យវរ្ម័នទី១]] (Sorya Varaman I) | align="center" | ស្រង់បាន [[ព្រះកែវមរកត]] និង បង្កើតសម័យកាល អង្គរទី២ | align="center" | គ.ស ១០១១-១០៥០ |- | align="center" |​​ ៤០ | align="center" | [[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២]] (Utey Tityavaraman II) | align="center" | បង្ក្រាបការបះបោរ ចំនួន៣លើក ប៉ាន់តុរាំង សម្ភពបុរៈ លប់បុរី | align="center" | គ.ស ១០៥០-១០៦៦ |- | align="center" |​​ ៤១ | align="center" | [[ហស៌វរ្ម័នទី៣]] (Hors Varaman III) | align="center" | ទឹកជំនន់ធំលិចក្រុងអង្គរ ស្ដេចចម្ប៉ា (ហៈរិវរ្ម័នទី៤/សេនកៈរាជ) លើកទ័ពជើងទឹកមកឈ្លានពានក្រុងអង្គរ | align="center" | គ.ស ១០៦៦-១០៨០ |- | align="center" |​​ ៤២ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៦]] (Jeyvaraman VI) | align="center" | ស្ថាបនិករាជធានីថ្មី "មហិធរៈបុរៈ" និង ចម្បាំងខ្មែរចាម | align="center" | គ.ស ១០៨០-១១០៧ |- | align="center" |​​ ៤៣ | align="center" | [[ធរណីន្ទ្រវរ្ម័នទី១]] | align="center" | សង្គ្រាមដណ្ដើមរាជបងប្អូន [[ជ័យវរ្ម័នទី៦]] | align="center" | គ.ស ១១០៧-១១១៣ |- | align="center" |​​ ៤៤ | align="center" | [[សូរ្យវរ្ម័នទី២]] | align="center" | សូរ្យវង្សទី២ កសាងអច្ឆៈរិយៈវត្ថុពិភពលោក គឺ '''[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]''' | align="center" | គ.ស ១១១៣-១១៥០ |- | align="center" |​​ ៤៥ | align="center" | [[ធរណីន្ទ្រវរ្ម័នទី២]] | align="center" | | align="center" | គ.ស ១១៥០-១១៦០ |- | align="center" |​​ ៤៥ | align="center" | [[យៈសោវរ្ម័នទី២]] | align="center" | ត្រូវមន្ទ្រីឈ្មោះ ត្រីភូវនាទិត្យ ធ្វើឃាត​ ហើយមិនមានឯកសារណាមួយកត់ត្រាអំពីរាជវង្សរបស់ទ្រង់ឡើយ ។ | align="center" | គ.ស ១១៦០-១១៦៥ |- | align="center" |​​ ៤៦ | align="center" | [[ត្រីភូវនាទិត្យវរ្ម័ន]] | align="center" | ត្រូវទ័ពស្ដេចចាម មកពីនគរចម្ប៉ា​ព្រះនាម ឥន្ត្រវរ្ម័នទី៤ បរសំពៅបញ្ច្រាសទន្លេវាយចូលក្នុងក្រុងអង្គរ ហើយធ្វើឃាតក្នុងឆ្នាំ ១១៧៧ នៃគ.ស | align="center" | គ.ស ១១៦៥-១១៧៧ |- | align="center" |​​ ៤៧ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៧]] | align="center" | ព្រះអង្គជាស្តេចខ្លាំងពូកែវាយចាមរំដោះ[[ក្រុងអង្គរ]] ឆ្នាំ ១១៨១ និងវាយត្រួតត្រាប្រទេសចាម្ប៉ាទាំងស្រុងឆ្នាំ ១២០៣។ | align="center" | គ.ស ១១៨១-១២១៥ |- | align="center" |​​ ៤៨ | align="center" | [[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី២]] | align="center" | ការបាត់បង់ទឹកដីបួនចំណែកធំ ([[ចម្ប៉ា]]ប្រកាសឯករាជឆ្នាំ ១២២៣) (ស្យាមសៀម រួមគ្នាប្រកាសឯករាជ [[សុខោទ័យ]] ឆ្នាំ ១២៣៨) (ជនជាតិតៃ ប្រកាសកាត់យក លួងព្រះបាង ឆ្នាំ ១២៣៨) (ជនជាតិមន ប្រកាសរដ្ឋឯករាជ ដាវ៉ូ លប់បុរី ឆ្នាំ ១២៣៩) | align="center" | គ.ស ១២១៩-១២៤៣ |- | align="center" |​​ ៤៩ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៨]] | align="center" | ឆ្នាំដែលព្រះអង្គគ្រប់គ្រងបានកើតនូវសង្គ្រាមសាសនា [[ហិណ្ឌូ]] និង [[ពុទ្ធសាសនា]] (សៀមលើកទ័ពឈ្លានពានឆ្នាំ ១២៥៧) (ម៉ុងហ្គោល លើកទ័ពវៀតទីមកទល់និងចម្ប៉ាសាក់ ឆ្នាំ ១២៨៣) | align="center" | គ.ស ១២៤៣-១២៩៥ |- | align="center" |​​ ៥០ | align="center" | [[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣]] | align="center" | បុត្រីទ្រង់នាម ត្រីឥន្ទ្រភូកេតត្រៈចិន្តា បានលួចព្រះខ័នមាសទៅឲស្វាមីខ្លួនហើយប្រកាសរាជសារក្លែងបន្លំឲប្ដីរបស់ខ្លួន គ្រងរាជក្នុងឆ្នាំ ១២៩៦ ក្នុងកំណត់ត្រាលោក [[ចូវតាក្វាន់]] (Zhou Daguan) | align="center" | គ.ស ១២៩៦-១៣០៨ |- | align="center" |​​ ៥១ | align="center" | [[ឥន្ទ្រជ័យវរ្ម័ន]] | align="center" | | align="center" | គ.ស ១៣០៨-១៣២៧ |- | align="center" |​​ ៥២ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៩]] | align="center" | | align="center" | គ.ស ១៣២៧-១៣៣៦ |- | align="center" |​​ ៥៣ | align="center" | [[និពា្វនបទ]] | align="center" | | align="center" | គ.ស ១៣៣៧-១៣៤៦ |- | align="center" |​​ ៥៤ | align="center" | [[លំពង្សរាជា]] (Lompong Reachea) | align="center" | (នាម ពញ្ញាជ័យ) មិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំងប្រាំសោយរាជ្យ និងបានធ្វើ រតនៈបល្ល័ង្កទាំងប្រាំថ្មី និងប្រកាសសោយរាជឆ្នាំ ១៣៤៨ | align="center" | គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២ |- | align="center" |​​ ៥៥ | align="center" | [[ព្រះស្រីសុរិយោវង្ស]] (Srei Soriyoavong) | align="center" | (នាម ស្រីសុរិយោវង្ស) បានលើកទ័ពដោយមានជំនួយពីកងទ័ពនគរ "ឡានឆាង" បានបណ្តេញកងទ័ពសៀមនៅឆ្នាំ ១៣៥៧ ។ | align="center" | គ.ស ១៣៥២-១៣៦៦ |- | align="center" |​​ ៥៦ | align="center" | [[ព្រះបរមរាមាទី១]] (Boromreamea I) | align="center" | (នាម បរមរាមាធិរាជ) | align="center" | គ.ស ១៣៦៦-១៣៧២ |- | align="center" |​​ ៥៧ | align="center" | [[ព្រះធម្មារាជាទី១]] (Thamma Reachea I) | align="center" | (នាម ធម្មាសោករាជ) សមរភូមិអង្គរដែល ស្តេចសៀមមានឈ្មោះថា "បរមរាមាធិបតី"​​ បានលើកកងទ័ពសៀម ១០,០០០០ ជាមួយនិងកាំភ្លើងធំវាយប្រហារ ក្រុងអង្គរ មានរយៈពេល (៧ ឆ្នាំ) ក៏បំបែកទីក្រុងអង្គរបាន ហើយសំលាប់រាជវង្សស្តេចខ្មែរទាំងអស់ហើយយក [[ព្រះកែវមរកត]] ទៅកាន់ក្រុង "ទេពបុរីមហានគរ" (លពបុរី) | align="center" | គ.ស ១៣៧៣-១៣៨០ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ស្ដេចសៀម នាម "បរមរាមាធិបតី"​​ ប្ដូរឈ្មោះជា "ព្រះឥន្ទ្ររាជា" ហើយបានរស់នៅអង្គរ ២ ឆ្នាំ បន្ទាប់ពីស្តេចខ្មែរតែមួយគត់ដែលមានឈ្មោះថា "ពញាយ៉ាត" បានសម្លាប់ស្ដេចសៀមនោះ និងបណ្ដេញកងទ័ពសៀមឲ្យចេញពីអង្គរឆ្នាំ ១៣៨២ ។ |- | align="center" |​​ ៥៨ | align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី១]] (Borom Reachea I) | align="center" | (នាម ពញ្ញាយ៉ាត) បណ្ដេញទ័ពសៀមឲ្យចេញពីតំបន់អង្គរ ឆ្នាំ ១៣៨២ និងបានផ្លាសរាជធានីពីតំបន់អង្គរនៅឆ្នាំ ១៣៨៧ ទៅ "ទួលបាសាន" នៅ [[ខេត្តកំពង់ចាម]] និងបន្តជាមួយតំបន់ "ចតុមខ" ([[ក្រុងភ្នំពេញ]] បច្ចុប្បន្ននេះ) | align="center" | គ.ស ១៣៨២-១៤២៩ |} == សម័យកាលចតុមុខទី១ (គ.ស ១៤២០-១៥២៨) == '''Chaktomok I Period (AD 1420-1528)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ៥៨ | align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី១]] (Borom Reachea I) | align="center" | (នាម ពញ្ញាយ៉ាត) ប្រកាសសម័យកាលចតុមុខទី១ | align="center" | គ.ស ១៣៨២-១៤២៩ |- | align="center" |​​ ៥៩ | align="center" | [[ព្រះនរាយ៍រាជា]] (Noreay Reachea) | align="center" | (នាម នរាយ៍រាជា) | align="center" | គ.ស ១៤៣០-១៤៣៣ |- | align="center" |​​ ៦០ | align="center" | [[ព្រះស្រីរាជា]] (Srei Reachea) | align="center" | (នាម ស្រីរាជា) | align="center" | គ.ស ១៤៣៣-១៤៧១ |- | align="center" |​​ ៦១ | align="center" | [[ព្រះស្រីសុរិយោទ័យ]] (Srei Soriyoatey) | align="center" | (នាម ស្រីសុរិយោទ័យ) | align="center" | គ.ស ១៤៧១-១៤៧៨ |- | align="center" |​​ ៦២ | align="center" | [[ព្រះធម្មរាជាទី២]] (Thamma Reachea II) | align="center" | (នាម ស្រីធម្មរាជា) | align="center" | គ.ស ១៤៧៨-១៥០៤ |- | align="center" |​​ ៦៣ | align="center" | [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] (Srei Sokuntbot) | align="center" | ទឹកជំនន់ធំលិចក្រុងចតុមុខ ផ្លាសរាជធានីទៅ ស្រីសឈរ [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ១៥០៨ | align="center" | គ.ស ១៥០៤-១៥១៤ |- | align="center" |​​ ៦៤ | align="center" | [[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]] (Srei Chedtha) | align="center" | (នាម ហ្លួងព្រះស្ដេចកន) ចងសម្ព័នជាមួយ អណ្ណាម កាត់យកភាគកើតឆ្នាំ ១៥១២ មានរាជធានីឈ្មោះ (ស្រឡប់ដូនតីពិជ័យព្រៃនគរ) ប្រកាសរាជឆ្នាំ ១៥១៦ ក្រោយដណ្ដើមបានពី "ព្រះស្រីសុគន្ធបទ ។ | align="center" | គ.ស ១៥១៦-១៥២៥ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | អង្គចន្ទ មករួមគ្នា និងទ័ពចៅហ្វាយស្រុកឃ្លាំងមឿងនៅបន្ទាយ [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] ប្រកាសសង្គ្រាមនិងស្ដេចកន ឆ្នាំ១៥២០ ។ អង្គចន្ទ លើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយ មេទ័ពរបស់ស្ដេចកន នាមពញ្ញាកៅ ឲ្យថយចេញពីកំពង់ឆ្នាំង ឆ្នាំ ១៥២៣ ។ អង្គចន្ទលើកទ័ពវាយបន្ទាយ ស្រឡប់ពិជ័យ និងបានធ្វើឃាតស្ដេចកន ឆ្នាំ១៥២៥ ។ |- | align="center" |​​ ៦៥ | align="center" | [[ចន្ទរាជា]] (Chan Reachea) | align="center" | (នាម អង្គចន្ទ) ក្រោយទទួលជ័យជំនះលើស្ដេចកន ឆ្នាំ ១៥២៥ ស្ដេចដាយវៀត (នាម ម៉ាកដាងដុង) លើកទ័ពមកវាតទី [[កម្ពុជាក្រោម]] ត្រង់ខេត្ត ព្រះត្រពាំង ឆ្នាំ១៥២៨ ។ ឆ្នាំ១៥២៩ ទើបទ្រង់ប្រកាសរាជ និងប្ដូររាជសម័យមក [[អាណាចក្រកម្ពុជា]] នៃ សម័យកាលលង្វែក ។ | align="center" | គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦ |} == អាណាចក្រលង្វែក (គ.ស ១៥២៩-១៥៩៣) == '''Longvek Kingdom (Period: AD 1529-1593)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ៦៥ | align="center" | [[ព្រះចន្ទរាជា]] (Chan Reachea) | align="center" | (នាម អង្គចន្ទ) ប្រកាសសម័យកាលលង្វែក ឆ្នាំ១៥២៩ | align="center" | គ.ស ១៥២៩-១៥៦៦ |- | align="center" |​​ ៦៦ | align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី២]] (Borom Reachea II) | align="center" | (នាម បរមិន្ទរាជា) | align="center" | គ.ស ១៥៦៦-១៥៧៦ |- | align="center" |​​ ៦៦ | align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី៣]] | align="center" | (នាម សត្ថាទី១) | align="center" | គ.ស ១៥៧៧-១៥៨៦ |- | align="center" |​​ ៦៧ | align="center" | [[ព្រះជ័យជេដ្ឋា]] | align="center" | (នាម ជ័យជេដ្ឋា) | align="center" | គ.ស ១៥៨៦-១៥៩៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ស្ដេចសៀម នរាសួន លើកទ័ព ២សែននាក់ វាយបែករាជធានីលង្វែក ១៥៩៣ |} == អាណាចក្រកម្ពុជា សម័យកាល​ស្រីសន្ធរ (គ.ស ១៥៩៤-១៦១៨) == '''Kampuchea Kingdom (Srei Santhor Period: AD 1594-1618)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ៦៨ | align="center" | [[ព្រះបរមរាមាទី២]] | align="center" | (នាម ព្រះរាមាជើងព្រៃ) | align="center" | គ.ស ១៥៩៤-១៥៩៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ស្ដេចរាមាជើងព្រៃ ត្រូវទាហ៊ានពួកអេស្ប៉ាញ ([[អង់គ្លេស]] Spain) លួចធ្វើឃាតដោយគ្រាប់កាំភ្លើង ឆ្នាំ ១៥៩៦ |- | align="center" |​​ ៦៩ | align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី៤]] | align="center" | (នាម ពញ្ញាអន) | align="center" | គ.ស ១៥៩៦-១៥៩៩ |- | align="center" |​​ ៧០ | align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី៥]] | align="center" | (នាម ពញ្ញាញោម) | align="center" | គ.ស ១៦០០-១៦០២ |- | align="center" |​​ ៧១ | align="center" | [[ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌]] | align="center" | (នាម ស្រីសុរិយោពណ៌) | align="center" | គ.ស ១៦០២-១៦២០ |} == អាណាចក្រកម្ពុជា​ សម័យកាលឧដុង្គ (គ.ស ១៦២០-១៨៦៣) == '''Kampuchea Kingdom ([[Oudong]] Period: AD 1620-1863)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=3% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ៧២ | align="center" | [[ជ័យជេដ្ឋាធិរាជ]] | align="center" | (នាម ជ័យជេស្ដា) | align="center" | គ.ស ១៦២០-១៦២៧ |- | align="center" |​​ ៧៣ | align="center" | [[ឧទ័យរាជា]] | align="center" | (នាម ពញ្ញានូរ) | align="center" | គ.ស ១៦២៨-១៦២៩ |- | align="center" |​​ ៧៤ | align="center" | [[បរមរាជសម្ភារ]] | align="center" | (នាម ពញ្ញាតូ) | align="center" | គ.ស ១៦២៩-១៦៣៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ទាហ៊ាន ព័រទុយហ្កាល់ ([[អង់គ្លេស]]: [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Portugal Portugal] បាញ់និងគ្រាប់កាំភ្លើង សោយទីវង្គត់លើចុង[[ដើមត្នោត]] ឆ្នាំ១៦៣៤ នៃគ.ស ។ |- | align="center" |​​ ៧៥ | align="center" | [[អង្គទងរាជាធិរាជ]] | align="center" | (នាម ពញ្ញាសូរ) | align="center" | គ.ស ១៦៣៤-១៦៣៩ |} == '''ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជា (កម្ពុជាក្រោមអណាព្យាបាល[[បារាំង]]) | Royal Arm of Cambodia (Cambodge under French protectorate)''' (គ.ស ១៨៦៣-១៩៤១) == == '''កម្ពុជាក្រោមអណានិគម[[ជប៉ុន]] | Cambodge under Japanese colonization''' (គ.ស ១៩៤១-១៩៤៥) == == '''កម្ពុជាក្រោមអណានិគម[[បារាំង]] | Cambodge under French colonization''' (គ.ស ១៩៤៦-១៩៥២) == == '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] | Kingdom of Cambodia''' (គ.ស ១៩៥៣-១៩៧០) == == '''កម្ពុជានៃសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុង | Cambodia of Civil War''' (គ.ស ១៩៧០-១៩៩២) == == '''កម្ពុជាក្រោមកិច្ចការពារ ដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ |Cambodia under the protection of the United Nations''' (១៩៩២-១៩៩៣) == == '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] រាជាណាចក្រអច្ឆរិយ: | Cambodia Kingdom of Wonder''' (គ.ស ១៩៩៣-បច្ចុប្បន្ន) == == '''បាវចនាព្រះមហាក្សត្រ ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជា''' == <center><gallery> Image:Royal Standard of the King of Cambodia.svg|ទង់ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា Image:Royal Arms of Cambodia.svg|ព្រះរាជសិង្ហាកម្ពុជា </gallery></center> == ឯកសារយោង == 3esnwqclip28gd27ci7z71g1gvqylf8 282634 282633 2022-08-20T04:44:38Z Camhistory 36281 /* ចក្រភពខ្មែរ (គ.ស ៨០២-១៤២០) */ wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #FFD700;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> រាជានិយមកម្ពុជា </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="5" | King Norodom Sihamoni Ascended the throne in Cambodia 2004-Present. |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''រាជសម័យ''' | ព្រះរាជាណាចក្រ​កម្ពុជាទី២ (1993-Present) |- style="vertical-align:center;" |'''របបដឹកនាំជាតិ''' | រាជានិយម​អាស្រ័យ​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ (Constitutional monarchy) |- style="vertical-align:center;" |'''និមិត្តសញ្ញាព្រះរាជា''' [[File:Royal Standard of the King of Cambodia.svg|50px]] |​ ទង់ព្រះមហាក្សត្រនៃកម្ពុជា Royal Standard of the King of Cambodia |- style="vertical-align:center;" |'''ស្ដេចនៃប្រទេសកម្ពុជា''' |​ [[នរោត្ដម សីហមុនី]]​ |- style="vertical-align:center;" |'''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' | (គ.សករាជ ២០០៤ - បច្ចុប្បន្ន​) |- style="vertical-align:center;" |'''សន្តិវង្ស''' | ខ្សែររាជ្យវង្ស "[[នរោត្ដម]]" (Norodom) |- style="vertical-align:center;" |'''ព្រះនាមទូលហៅ''' | ព្រះករុណា (Preah Karona) |- style="vertical-align:center;" |'''ពង្សាវតារ''' | ស្វ័យកម្ពុជ និង ម្ចាស់ក្សត្រី ស្រីមេរ៉ា |- style="vertical-align:center;" |'''រាជ្យវង្សចាប់ផ្ដើម''' | ដើមសតវត្សទី១ គ.សករាជ ៥២ |} '''រាជានិយម​កម្ពុជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Monarchy of Cambodia) គឺជាប្រវត្តិសាស្ត្រនៃស្ដេចប្រទេសកម្ពុជា ដែលបានដឹកនាំរដ្ឋ [[ប្រទេសកម្ពុជា]] បន្តពីសម័យកាលមួយ ទៅសម័យកាលមួយទៀត តាមព្រះរាជវង្សពង្សាវតារ ដែលកត់សម្គាល់ជាព្រះប្រមុខរដ្ឋ កាន់កាប់រាល់កិច្ចការជាតិទាំងឡាយ ទាំងនយោបាយ សង្គមកិច្ច និង សេដ្ឋកិច្ច​ជាតិ ដែលជារបបស្វ័យភាពដែលគ្រប់គ្រងដោយព្រះមហាក្សត្រ ដែលជាធម្មតាទទួលមរតក និងអំណាចគ្រប់គ្រង ពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់ ។​<ref> KHMER.ENGLISH-DICTIONARY.HELP © (2018) [https://khmer.english-dictionary.help/khmer-to-english-meaning-%E1%9E%9A%E1%9E%94%E1%9E%94%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%99%E1%9E%98 Khmer to English Meaning :: របបរាជានិយម: Monarchy], Publisher: All Rights Reserved by KHMER.ENGLISH-DICTIONARY.HELP </ref> == អាណាចក្រ [[នគរភ្នំ]] (គ.ស ៥២-៥៥០) == '''Funan Kingdom (AD 52-550)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​ ០១ | align="center" | [[ស្វ័យកម្ពុជ]] និងនាងស្រី [[មេរ៉ា]] | align="center" | មិនស្គាល់ | align="center" | គ.ស ០១-៥២ |- | align="center" |​​ ០២ | align="center" | [[នាងសោម៉ា]] | align="center" | [[នាងនាគ]] - កំណត់ត្រាចិន [[នាងលុីវយុី]] | align="center" | គ.ស ៥២-៦៨ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | សន្តិវង្ស ជ្វា [[កោណ្ឌិន្យ]] លើកទ័ពតាមសំពៅមកវាយ ស្ដេចស្រី [[នាងសោម៉ា]]​​ ​​ |- | align="center" |​​ ០៣ | align="center" | [[កោណ្ឌិន្យទី១]] | align="center" | [[ព្រះថោង]] - កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ [[ហ៊ុនទៀន]] | align="center" | គ.ស ៦៨-ស.វទី១ |- | align="center" |​​ ០៤ | align="center" | ប្រហែល កៅណ្ឌិន្យទី២ | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ប្រហែល គ.ស ១២៧-ស.វទី២ |- | align="center" |​​ ០៥ | align="center" | ប្រហែល កៅណ្ឌិន្យទី៤ | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ៊ុនប៉ានហួង | align="center" | ប្រហែល គ.ស ១៧៧-១៨០ |- | align="center" |​​ ០៦ | align="center" | ប្រហែល កៅណ្ឌិន្យទី៦ | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ [[ផានផាន]] | align="center" | ប្រហែល គ.ស ១៨០-២០៥ |- | align="center" |​​ ០៧ | align="center" | វ្នំ ជ័យវរ្ម័ន | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានចេម៉ាន់ | align="center" | ប្រហែល គ.ស ២០៥-២១៧ |- | align="center" |​​ ០៨ | align="center" | វ្នំ សូរ្យវរ្ម័ន | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានជីនសេង | align="center" | ប្រហែល គ.ស ២១៧-២២៥ |- | align="center" |​​ ០៩ | align="center" | វ្នំ ធរណិន្ទ្រ | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានឆាង | align="center" | ប្រហែល គ.ស ២២៥-២៤០ |- | align="center" |​​ ១០ | align="center" | វ្នំ ទិត្យវរ្ម័ន | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានសុីឈុន | align="center" | ប្រហែល គ.ស ២៤០-២៨៧ |- | align="center" |​​ ១១ | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា |- | align="center" |​​ ១២ | align="center" | ចន្ទ្រា (កម្ពុជសូរីយា) | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ទៀនឈូ ឆានតាន | align="center" | គ.ស ៣៥៧ |- | align="center" |​​ ១៣ | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា |- | align="center" |​​ ១៤ | align="center" | កៅណ្ឌិន្យវរ្ម័ន | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ កៅឆេយុន | align="center" | គ.ស ៤២០-៤៣៤ |- | align="center" |​​ ១៥ | align="center" | ស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន | align="center" | | align="center" | គ.ស ៤៣៤-៤៧០ |- | align="center" |​​ ១៦ | align="center" | កៅណ្ឌិន្យជ័យវរ្ម័ន | align="center" | | align="center" | គ.ស ៤៧០-៥១៤ |- | align="center" |​​ ១៧ | align="center" | រុទ្រវរ្ម័ន | align="center" | | align="center" | គ.ស ៥១៤-៥៣៩ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | សន្តិវង្ស '''[[នគរភ្នំ]]''' បែកបាក់ជា ជានគរ '''[[ចេនឡា]]''' |} == អាណាចក្រ [[ចេនឡា]] (គ.ស ៥៥០-៨០២) == ''' Chenla Kingdom (AD 550-802)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ១៨ | align="center" | ភរវរ្ម័នទី១ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៥៥០-៦០០ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | '''[[នគរភ្នំ]]''' ធ្វើសង្គ្រាមជាមួយ នគរ '''[[ចេនឡា]]''' '''(គ.ស ៥៥០-៦២៧)''' |- | align="center" |​​ ១៩ | align="center" | មហិន្ទ្រវរ្ម័នទី១ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៦០០-៦១៥ |- | align="center" |​​ ២០ | align="center" | ឥសានរវរ្ម័នទី១ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៦១៥-៦៣៩ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | '''[[នគរភ្នំ]]''' ក្លាយជាចេនឡាដីគោក នគរ '''[[ចេនឡា]]''' ''' ក្លាយជាចេនឡាទឹកឡិច (គ.ស ៦២៧) |- | align="center" |​​ ២១ | align="center" | ភរវរ្ម័នទី២ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៦៣៩-៦៥៥ |- | align="center" |​​ ២២ | align="center" | ជ័យវរ្ម័នទី១ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៦៥៥-៦៨១ |- | align="center" |​​ ២៣ | align="center" | ក្សត្រី ជ័យទេវី | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៧១៣ (ទ្វារវតី) |- | align="center" |​​ ២៤ | align="center" | ទេវៈទិត្យ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៧១៣-៧៣០ |- | align="center" |​​ ២៥ | align="center" | រាជឥន្ទ្រលោក | align="center" | រាជធានី វ្យាធៈបុរៈ ([[ខេត្តតាកែវ]]) | align="center" | គ.ស ៧៣០-៧៥៤ |- | align="center" |​​ ២៦ | align="center" | បុស្កៈរាជ | align="center" | រាជធានី គុម្ភពបុរៈ ([[ខេត្តក្រចេះ]]) | align="center" | គ.ស ៧៥៤-៧៧០ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ពួកជ្វានៃរាជវង្ស សៃលេន្ត្រៈ លើកទ័ពជើងទឹកវាយចូលរាជធានី គុម្ភពបុរៈ [[ខេត្តក្រចេះ]] ត្រួត្រារយៈពេល ២០ឆ្នាំ (៧៨០-៨០០ នៃគ.ស) |- | align="center" |​​ ២៧ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី២]] | align="center" | សន្តិវង្ស បុស្កៈរាជ | align="center" | គ.ស ៨០២-៨៣៥ |} == [[ចក្រភពខ្មែរ]] (គ.ស ៨០២-១៤២០) == '''Khmer Empire (AD 802-1420)''' យោងតាមកំណត់ត្រារាជទូត[[ចិន]] របស់រាជវង្សយ័ន្ត គឺលោក ចូវតាក្វាន់ ([[អង់គ្លេស]]: Zhou Daguan) ដែលមកដល់[[ចក្រភពខ្មែរ]] នាសម័យអង្គរ ឆ្នាំ១២៩៦ នៃគ.ស បានសរសេរក្នុងកំណត់ហេតុរបស់លោកថា "ចក្រភពអង្គរ" មានខេត្តចំនួនជាង៩០ ។ <ref> Buddhasāsnapaṇḍity (1996) [https://books.google.com.kh/books?id=AEYvRguRPBUC&q Kambuja suriyā: dassanāvattī phsāy qaksarsāstr niṅ qaksarsāstr dūdau, Volume 50, Issue 2], Publisher: University of California, Berkeley </ref> '''[[ចក្រភពខ្មែរ]]''' ឬ '''មហាអាណាចក្រខ្មែរ''' ដែលត្រួតត្រា [[អាស៊ីអាគ្នេយ៍]] ដីគោកមួយភាគធំអស់រយៈពេលជាងប្រាំមួយរយឆ្នាំដែលគេស្គាល់ថាជាសម័យកាលដ៏មានឥទ្ធិពលនិងខ្លាំងពូកែរបស់ប្រជារាស្ត្រខ្មែនាសម័យកាល ចក្រភពអង្គរ (គ.ស ៨០២-១៤៣១) ដែលលាតសន្ធឹង លើប្រទេស[[ឡាវ]] ប្រទេស[[ថៃ]] ផ្នែកខ្លះនៃប្រទេស[[វៀតណាម]] និងប្រទេស[[ភូមា]]។ <ref> Buddhasāsnapaṇḍity (1998) [https://books.google.com.kh/books?id=Vc3wik82cQsC&q Kambuja suriyā: dassanāvattī phsāy qaksarsāstr niṅ qaksarsāstr dūdau, Volume 52], Publisher: the University of Wisconsin - Madison </ref> {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ២៧ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី២]] (Jeyvaraman II) | align="center" | បង្កើតឬសគល់ '''[[ចក្រភពខ្មែរ]]''' គ.ស ៨០២ | align="center" | គ.ស ៨០២-៨៣៥ |- | align="center" |​​ ២៨ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៣]] (Jeyvaraman III) | align="center" | រាជធានី "ហៈរិហៈរាល័យ"​ នៅតំបន់រលួស [[ខេត្តសៀមរាប]] | align="center" | គ.ស ៨៣៥-៨៧៧ |- | align="center" |​​ ២៩ | align="center" | [[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី១]] (Indra Varaman I) | align="center" | ស្ថាបនិករាជធានីអង្គរធំ | align="center" | គ.ស ៨៧៧-៨៨៩ |- | align="center" |​​ ៣០ | align="center" | [[យសោវរ្ម័នទី១]] (Yasoa Varaman I) | align="center" | ស្ថាបនិករាជធានី "[[យៈសោធរៈបុរៈ]]" លទ្ធិជំនឿ: ជំនឿសែនដូនតា | align="center" | គ.ស ៨៨៩-៩១០ |- | align="center" |​​ ៣១ | align="center" | [[ហស៌វរ្ម័នទី១]] (Hors Varaman I) | align="center" | "ស្ដេចនៃស្នាមញញឹមទី១" | align="center" | គ.ស ៩១០-៩២២ |- | align="center" |​​ ៣២ | align="center" | [[ឥសានវរ្ម័នទី២]] (Eysan Varaman II) | align="center" | [[ហិណ្ឌូសាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿអរូបី គោរពលើ ព្រះយមរាជ | align="center" | គ.ស ៩២៣-៩២៨ |- | align="center" |​​ ៣៣ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៤]] (Jeyvaraman IV) | align="center" | ស្ថាបនិកក្រុងថ្មី នៃ "[[រាជធានីកោះកេរ្តិ៍]]" | align="center" | គ.ស ៩២៨-៩៤២ |- | align="center" |​​ ៣៤ | align="center" | [[ហស៌វរ្ម័នទី២]] (Hors Varaman II) | align="center" | "ស្ដេចនៃស្នាមញញឹមទី២" ចម្បាំងជាមួយ រាជវង្ស "សៃលេន្ត្រៈ" នៃអាណាចក្រចូឡា | align="center" | គ.ស ៩៤២-៩៤៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |កងទ័ព អាណាចក្រចូឡា វាយចូល​រាជធានី​កោះកេរ្តិ៍ ចាប់យក [[ហស៌វរ្ម័នទី២]] ទៅកាត់ក្បាលនៅក្រុង "ស្រីវិជ័យ" (Srivijaya) នាឧបទ្វីបម៉ាឡេ ឆ្នាំ៩៤៤ នៃគ​.សករាជ​ |- | align="center" |​​ ៣៥ | align="center" | [[រាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២]] (Reajendra Varaman II) | align="center" | លើកទ័ពឡោមព័ទរឹបយករាជធានី "ស្រីវិជ័យ" បានទាំងស្រុងក្នុងឆ្នាំ ៩៥២ នៃគ​.សករាជ | align="center" | គ.ស ៩៤៤-៩៦៨ |- | align="center" |​​ ៣៦ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៥]] (Jeyvaraman V) | align="center" | បង្កើតសិល្បៈ "[[ល្ខោនខោល]]"​​ | align="center" | គ.ស ៩៦៨-១០០១ |- | align="center" |​​ ៣៧ | align="center" | [[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី១]] (Utey Tityavaraman I) | align="center" | សង្គ្រាម​នៅ "លប់បុរី" | align="center" | គ.ស ១០០១-១០០២ |- | align="center" |​​ ៣៨ | align="center" | [[ជ័យវីរៈវរ្ម័ន]] (Jeyvireak Varaman) | align="center" | សង្គ្រាម​ដណ្ដើមរាជ្យ [[យៈសោធរៈបុរៈ]] | align="center" | គ.ស ១០០២-១០១០ |- | align="center" |​​ ៣៩ | align="center" | [[សូរ្យវរ្ម័នទី១]] (Sorya Varaman I) | align="center" | ស្រង់បាន [[ព្រះកែវមរកត]] និង បង្កើតសម័យកាល អង្គរទី២ | align="center" | គ.ស ១០១១-១០៥០ |- | align="center" |​​ ៤០ | align="center" | [[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២]] (Utey Tityavaraman II) | align="center" | បង្ក្រាបការបះបោរ ចំនួន៣លើក ប៉ាន់តុរាំង សម្ភពបុរៈ លប់បុរី | align="center" | គ.ស ១០៥០-១០៦៦ |- | align="center" |​​ ៤១ | align="center" | [[ហស៌វរ្ម័នទី៣]] (Hors Varaman III) | align="center" | ទឹកជំនន់ធំលិចក្រុងអង្គរ ស្ដេចចម្ប៉ា (ហៈរិវរ្ម័នទី៤/សេនកៈរាជ) លើកទ័ពជើងទឹកមកឈ្លានពានក្រុងអង្គរ | align="center" | គ.ស ១០៦៦-១០៨០ |- | align="center" |​​ ៤២ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៦]] (Jeyvaraman VI) | align="center" | ស្ថាបនិករាជធានីថ្មី "មហិធរៈបុរៈ" និង ចម្បាំងខ្មែរចាម | align="center" | គ.ស ១០៨០-១១០៧ |- | align="center" |​​ ៤៣ | align="center" | [[ធរណីន្ទ្រវរ្ម័នទី១]] | align="center" | សង្គ្រាមដណ្ដើមរាជបងប្អូន [[ជ័យវរ្ម័នទី៦]] | align="center" | គ.ស ១១០៧-១១១៣ |- | align="center" |​​ ៤៤ | align="center" | [[សូរ្យវរ្ម័នទី២]] | align="center" | សូរ្យវង្សទី២ កសាងអច្ឆៈរិយៈវត្ថុពិភពលោក គឺ '''[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]''' | align="center" | គ.ស ១១១៣-១១៥០ |- | align="center" |​​ ៤៥ | align="center" | [[ធរណីន្ទ្រវរ្ម័នទី២]] | align="center" | | align="center" | គ.ស ១១៥០-១១៦០ |- | align="center" |​​ ៤៥ | align="center" | [[យៈសោវរ្ម័នទី២]] | align="center" | ត្រូវមន្ទ្រីឈ្មោះ ត្រីភូវនាទិត្យ ធ្វើឃាត​ ហើយមិនមានឯកសារណាមួយកត់ត្រាអំពីរាជវង្សរបស់ទ្រង់ឡើយ ។ | align="center" | គ.ស ១១៦០-១១៦៥ |- | align="center" |​​ ៤៦ | align="center" | [[ត្រីភូវនាទិត្យវរ្ម័ន]] | align="center" | ត្រូវទ័ពស្ដេចចាម មកពីនគរចម្ប៉ា​ព្រះនាម ឥន្ត្រវរ្ម័នទី៤ បរសំពៅបញ្ច្រាសទន្លេវាយចូលក្នុងក្រុងអង្គរ ហើយធ្វើឃាតក្នុងឆ្នាំ ១១៧៧ នៃគ.ស | align="center" | គ.ស ១១៦៥-១១៧៧ |- | align="center" |​​ ៤៧ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៧]] | align="center" | ព្រះអង្គជាស្តេចខ្លាំងពូកែវាយចាមរំដោះ[[ក្រុងអង្គរ]] ឆ្នាំ ១១៨១ និងវាយត្រួតត្រាប្រទេសចាម្ប៉ាទាំងស្រុងឆ្នាំ ១២០៣។ | align="center" | គ.ស ១១៨១-១២១៥ |- | align="center" |​​ ៤៨ | align="center" | [[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី២]] | align="center" | ការបាត់បង់ទឹកដីបួនចំណែកធំ ([[ចម្ប៉ា]]ប្រកាសឯករាជឆ្នាំ ១២២៣) (ស្យាមសៀម រួមគ្នាប្រកាសឯករាជ [[សុខោទ័យ]] ឆ្នាំ ១២៣៨) (ជនជាតិតៃ ប្រកាសកាត់យក លួងព្រះបាង ឆ្នាំ ១២៣៨) (ជនជាតិមន ប្រកាសរដ្ឋឯករាជ ដាវ៉ូ លប់បុរី ឆ្នាំ ១២៣៩) | align="center" | គ.ស ១២១៩-១២៤៣ |- | align="center" |​​ ៤៩ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៨]] | align="center" | ឆ្នាំដែលព្រះអង្គគ្រប់គ្រងបានកើតនូវសង្គ្រាមសាសនា [[ហិណ្ឌូ]] និង [[ពុទ្ធសាសនា]] (សៀមលើកទ័ពឈ្លានពានឆ្នាំ ១២៥៧) (ម៉ុងហ្គោល លើកទ័ពវៀតទីមកទល់និងចម្ប៉ាសាក់ ឆ្នាំ ១២៨៣) | align="center" | គ.ស ១២៤៣-១២៩៥ |- | align="center" |​​ ៥០ | align="center" | [[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣]] | align="center" | បុត្រីទ្រង់នាម ត្រីឥន្ទ្រភូកេតត្រៈចិន្តា បានលួចព្រះខ័នមាសទៅឲស្វាមីខ្លួនហើយប្រកាសរាជសារក្លែងបន្លំឲប្ដីរបស់ខ្លួន គ្រងរាជក្នុងឆ្នាំ ១២៩៦ ក្នុងកំណត់ត្រាលោក [[ចូវតាក្វាន់]] (Zhou Daguan) | align="center" | គ.ស ១២៩៦-១៣០៨ |- | align="center" |​​ ៥១ | align="center" | [[ឥន្ទ្រជ័យវរ្ម័ន]] | align="center" | | align="center" | គ.ស ១៣០៨-១៣២៧ |- | align="center" |​​ ៥២ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៩]] | align="center" | | align="center" | គ.ស ១៣២៧-១៣៣៦ |- | align="center" |​​ ៥៣ | align="center" | [[បរមនិពា្វនបទ]] | align="center" | | align="center" | គ.ស ១៣៣៧-១៣៤៦ |- | align="center" |​​ ៥៤ | align="center" | [[លំពង្សរាជា]] (Lompong Reachea) | align="center" | (នាម ពញ្ញាជ័យ) មិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំងប្រាំសោយរាជ្យ និងបានធ្វើ រតនៈបល្ល័ង្កទាំងប្រាំថ្មី និងប្រកាសសោយរាជឆ្នាំ ១៣៤៨ | align="center" | គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២ |- | align="center" |​​ ៥៥ | align="center" | [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] (Srei Soriyoavong) | align="center" | (នាម ស្រីសុរិយោវង្ស) បានលើកទ័ពដោយមានជំនួយពីកងទ័ពនគរ "ឡានឆាង" បានបណ្តេញកងទ័ពសៀមនៅឆ្នាំ ១៣៥៧ ។ | align="center" | គ.ស ១៣៥២-១៣៦៦ |- | align="center" |​​ ៥៦ | align="center" | [[ព្រះបរមរាមាទី១]] (Boromreamea I) | align="center" | (នាម បរមរាមាធិរាជ) | align="center" | គ.ស ១៣៦៦-១៣៧២ |- | align="center" |​​ ៥៧ | align="center" | [[ព្រះធម្មារាជាទី១]] (Thamma Reachea I) | align="center" | (នាម ធម្មាសោករាជ) សមរភូមិអង្គរដែល ស្តេចសៀមមានឈ្មោះថា "បរមរាមាធិបតី"​​ បានលើកកងទ័ពសៀម ១០,០០០០ ជាមួយនិងកាំភ្លើងធំវាយប្រហារ ក្រុងអង្គរ មានរយៈពេល (៧ ឆ្នាំ) ក៏បំបែកទីក្រុងអង្គរបាន ហើយសំលាប់រាជវង្សស្តេចខ្មែរទាំងអស់ហើយយក [[ព្រះកែវមរកត]] ទៅកាន់ក្រុង "ទេពបុរីមហានគរ" (លពបុរី) | align="center" | គ.ស ១៣៧៣-១៣៨០ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ស្ដេចសៀម នាម "បរមរាមាធិបតី"​​ ប្ដូរឈ្មោះជា "ព្រះឥន្ទ្ររាជា" ហើយបានរស់នៅអង្គរ ២ ឆ្នាំ បន្ទាប់ពីស្តេចខ្មែរតែមួយគត់ដែលមានឈ្មោះថា "ពញាយ៉ាត" បានសម្លាប់ស្ដេចសៀមនោះ និងបណ្ដេញកងទ័ពសៀមឲ្យចេញពីអង្គរឆ្នាំ ១៣៨២ ។ |- | align="center" |​​ ៥៨ | align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី១]] (Borom Reachea I) | align="center" | (នាម ពញ្ញាយ៉ាត) បណ្ដេញទ័ពសៀមឲ្យចេញពីតំបន់អង្គរ ឆ្នាំ ១៣៨២ និងបានផ្លាសរាជធានីពីតំបន់អង្គរនៅឆ្នាំ ១៣៨៧ ទៅ "ទួលបាសាន" នៅ [[ខេត្តកំពង់ចាម]] និងបន្តជាមួយតំបន់ "ចតុមខ" ([[ក្រុងភ្នំពេញ]] បច្ចុប្បន្ននេះ) | align="center" | គ.ស ១៣៨២-១៤២៩ |} == សម័យកាលចតុមុខទី១ (គ.ស ១៤២០-១៥២៨) == '''Chaktomok I Period (AD 1420-1528)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ៥៨ | align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី១]] (Borom Reachea I) | align="center" | (នាម ពញ្ញាយ៉ាត) ប្រកាសសម័យកាលចតុមុខទី១ | align="center" | គ.ស ១៣៨២-១៤២៩ |- | align="center" |​​ ៥៩ | align="center" | [[ព្រះនរាយ៍រាជា]] (Noreay Reachea) | align="center" | (នាម នរាយ៍រាជា) | align="center" | គ.ស ១៤៣០-១៤៣៣ |- | align="center" |​​ ៦០ | align="center" | [[ព្រះស្រីរាជា]] (Srei Reachea) | align="center" | (នាម ស្រីរាជា) | align="center" | គ.ស ១៤៣៣-១៤៧១ |- | align="center" |​​ ៦១ | align="center" | [[ព្រះស្រីសុរិយោទ័យ]] (Srei Soriyoatey) | align="center" | (នាម ស្រីសុរិយោទ័យ) | align="center" | គ.ស ១៤៧១-១៤៧៨ |- | align="center" |​​ ៦២ | align="center" | [[ព្រះធម្មរាជាទី២]] (Thamma Reachea II) | align="center" | (នាម ស្រីធម្មរាជា) | align="center" | គ.ស ១៤៧៨-១៥០៤ |- | align="center" |​​ ៦៣ | align="center" | [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]] (Srei Sokuntbot) | align="center" | ទឹកជំនន់ធំលិចក្រុងចតុមុខ ផ្លាសរាជធានីទៅ ស្រីសឈរ [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ១៥០៨ | align="center" | គ.ស ១៥០៤-១៥១៤ |- | align="center" |​​ ៦៤ | align="center" | [[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]] (Srei Chedtha) | align="center" | (នាម ហ្លួងព្រះស្ដេចកន) ចងសម្ព័នជាមួយ អណ្ណាម កាត់យកភាគកើតឆ្នាំ ១៥១២ មានរាជធានីឈ្មោះ (ស្រឡប់ដូនតីពិជ័យព្រៃនគរ) ប្រកាសរាជឆ្នាំ ១៥១៦ ក្រោយដណ្ដើមបានពី "ព្រះស្រីសុគន្ធបទ ។ | align="center" | គ.ស ១៥១៦-១៥២៥ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | អង្គចន្ទ មករួមគ្នា និងទ័ពចៅហ្វាយស្រុកឃ្លាំងមឿងនៅបន្ទាយ [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] ប្រកាសសង្គ្រាមនិងស្ដេចកន ឆ្នាំ១៥២០ ។ អង្គចន្ទ លើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយ មេទ័ពរបស់ស្ដេចកន នាមពញ្ញាកៅ ឲ្យថយចេញពីកំពង់ឆ្នាំង ឆ្នាំ ១៥២៣ ។ អង្គចន្ទលើកទ័ពវាយបន្ទាយ ស្រឡប់ពិជ័យ និងបានធ្វើឃាតស្ដេចកន ឆ្នាំ១៥២៥ ។ |- | align="center" |​​ ៦៥ | align="center" | [[ចន្ទរាជា]] (Chan Reachea) | align="center" | (នាម អង្គចន្ទ) ក្រោយទទួលជ័យជំនះលើស្ដេចកន ឆ្នាំ ១៥២៥ ស្ដេចដាយវៀត (នាម ម៉ាកដាងដុង) លើកទ័ពមកវាតទី [[កម្ពុជាក្រោម]] ត្រង់ខេត្ត ព្រះត្រពាំង ឆ្នាំ១៥២៨ ។ ឆ្នាំ១៥២៩ ទើបទ្រង់ប្រកាសរាជ និងប្ដូររាជសម័យមក [[អាណាចក្រកម្ពុជា]] នៃ សម័យកាលលង្វែក ។ | align="center" | គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦ |} == អាណាចក្រលង្វែក (គ.ស ១៥២៩-១៥៩៣) == '''Longvek Kingdom (Period: AD 1529-1593)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ៦៥ | align="center" | [[ព្រះចន្ទរាជា]] (Chan Reachea) | align="center" | (នាម អង្គចន្ទ) ប្រកាសសម័យកាលលង្វែក ឆ្នាំ១៥២៩ | align="center" | គ.ស ១៥២៩-១៥៦៦ |- | align="center" |​​ ៦៦ | align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី២]] (Borom Reachea II) | align="center" | (នាម បរមិន្ទរាជា) | align="center" | គ.ស ១៥៦៦-១៥៧៦ |- | align="center" |​​ ៦៦ | align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី៣]] | align="center" | (នាម សត្ថាទី១) | align="center" | គ.ស ១៥៧៧-១៥៨៦ |- | align="center" |​​ ៦៧ | align="center" | [[ព្រះជ័យជេដ្ឋា]] | align="center" | (នាម ជ័យជេដ្ឋា) | align="center" | គ.ស ១៥៨៦-១៥៩៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ស្ដេចសៀម នរាសួន លើកទ័ព ២សែននាក់ វាយបែករាជធានីលង្វែក ១៥៩៣ |} == អាណាចក្រកម្ពុជា សម័យកាល​ស្រីសន្ធរ (គ.ស ១៥៩៤-១៦១៨) == '''Kampuchea Kingdom (Srei Santhor Period: AD 1594-1618)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ៦៨ | align="center" | [[ព្រះបរមរាមាទី២]] | align="center" | (នាម ព្រះរាមាជើងព្រៃ) | align="center" | គ.ស ១៥៩៤-១៥៩៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ស្ដេចរាមាជើងព្រៃ ត្រូវទាហ៊ានពួកអេស្ប៉ាញ ([[អង់គ្លេស]] Spain) លួចធ្វើឃាតដោយគ្រាប់កាំភ្លើង ឆ្នាំ ១៥៩៦ |- | align="center" |​​ ៦៩ | align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី៤]] | align="center" | (នាម ពញ្ញាអន) | align="center" | គ.ស ១៥៩៦-១៥៩៩ |- | align="center" |​​ ៧០ | align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី៥]] | align="center" | (នាម ពញ្ញាញោម) | align="center" | គ.ស ១៦០០-១៦០២ |- | align="center" |​​ ៧១ | align="center" | [[ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌]] | align="center" | (នាម ស្រីសុរិយោពណ៌) | align="center" | គ.ស ១៦០២-១៦២០ |} == អាណាចក្រកម្ពុជា​ សម័យកាលឧដុង្គ (គ.ស ១៦២០-១៨៦៣) == '''Kampuchea Kingdom ([[Oudong]] Period: AD 1620-1863)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=3% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ៧២ | align="center" | [[ជ័យជេដ្ឋាធិរាជ]] | align="center" | (នាម ជ័យជេស្ដា) | align="center" | គ.ស ១៦២០-១៦២៧ |- | align="center" |​​ ៧៣ | align="center" | [[ឧទ័យរាជា]] | align="center" | (នាម ពញ្ញានូរ) | align="center" | គ.ស ១៦២៨-១៦២៩ |- | align="center" |​​ ៧៤ | align="center" | [[បរមរាជសម្ភារ]] | align="center" | (នាម ពញ្ញាតូ) | align="center" | គ.ស ១៦២៩-១៦៣៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ទាហ៊ាន ព័រទុយហ្កាល់ ([[អង់គ្លេស]]: [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Portugal Portugal] បាញ់និងគ្រាប់កាំភ្លើង សោយទីវង្គត់លើចុង[[ដើមត្នោត]] ឆ្នាំ១៦៣៤ នៃគ.ស ។ |- | align="center" |​​ ៧៥ | align="center" | [[អង្គទងរាជាធិរាជ]] | align="center" | (នាម ពញ្ញាសូរ) | align="center" | គ.ស ១៦៣៤-១៦៣៩ |} == '''ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជា (កម្ពុជាក្រោមអណាព្យាបាល[[បារាំង]]) | Royal Arm of Cambodia (Cambodge under French protectorate)''' (គ.ស ១៨៦៣-១៩៤១) == == '''កម្ពុជាក្រោមអណានិគម[[ជប៉ុន]] | Cambodge under Japanese colonization''' (គ.ស ១៩៤១-១៩៤៥) == == '''កម្ពុជាក្រោមអណានិគម[[បារាំង]] | Cambodge under French colonization''' (គ.ស ១៩៤៦-១៩៥២) == == '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] | Kingdom of Cambodia''' (គ.ស ១៩៥៣-១៩៧០) == == '''កម្ពុជានៃសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុង | Cambodia of Civil War''' (គ.ស ១៩៧០-១៩៩២) == == '''កម្ពុជាក្រោមកិច្ចការពារ ដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ |Cambodia under the protection of the United Nations''' (១៩៩២-១៩៩៣) == == '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] រាជាណាចក្រអច្ឆរិយ: | Cambodia Kingdom of Wonder''' (គ.ស ១៩៩៣-បច្ចុប្បន្ន) == == '''បាវចនាព្រះមហាក្សត្រ ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជា''' == <center><gallery> Image:Royal Standard of the King of Cambodia.svg|ទង់ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា Image:Royal Arms of Cambodia.svg|ព្រះរាជសិង្ហាកម្ពុជា </gallery></center> == ឯកសារយោង == bjkapk495apsmze5f8u2hjtg8k0u6tf វណ្ណដា 0 42478 282611 282485 2022-08-19T17:06:51Z CommonsDelinker 142 Removing [[:c:File:Vannda.jpg|Vannda.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Fitindia|Fitindia]] because: No permission since 11 August 2022. wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #778899;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> វណ្ណដា </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="2" |The Original Artist Vannda <br> |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''ឈ្មោះ''' | [[វណ្ណដា]] |- style="vertical-align:center;" |'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត''' | 22 មករា 1997 |- style="vertical-align:center;" |'''សញ្ជាតិ''' | {{KHM}} |- style="vertical-align:center;" |'''ប្រភេទតន្ត្រី''' |​Khmer Music, Classic, Rock , Folk, R&B, Hip hop. |- style="vertical-align:center;" |'''ឆ្នាំសកម្ម''' |2016-បច្ចុប្បន្ន |- style="vertical-align:center;" |'''អជីបសិល្បៈ''' | * អ្នកចម្រៀង * អ្នកនិពន្ធបទចម្រៀង * អ្នកសម្រួលតន្ត្រី |- style="vertical-align:center;" |'''ស្លាកតន្ត្រី''' | ផលិតកម្មបារមី |} '''វណ្ណដា''' ([[អង់គ្លេស]]: Vannda) ឈ្មោះកំណើត ម៉ាន់ វណ្ណដា (កើតនៅ ថ្ងៃទី ២២​ ខែ មករា ឆ្នាំ ១៩៩៧) លោកគឺជាតារាចម្រៀងមួយរូបដ៏មានប្រជាប្រិយភាពនៅក្នុង [[ប្រទេសកម្ពុជា]] ដែលទទួលបាននូវការចាប់អារម្មណ៍ពីទស្សនិជន ជាមួយនិងការបង្ហាញខ្លួនរបស់លោកក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ ដែលគេស្គាល់លោកតាមរយៈការផ្ទុកឡើង នូវបទចម្រៀងរបស់លោកនៅលើបណ្ដាញសង្គម [https://en.wikipedia.org/wiki/YouTube YouTube] ជាមួយនិងបទចម្រៀងដែលទទួលបានការចាប់អារម្មណ៍លើកដំបូង ដែលបទនេះមានចំណងជើងថា (គេជាអ្នកណា) ដែលបទចម្រៀងមួយនេះ ធ្វើឱ្យលោកទទួលបានការចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងពីសំណាក់យុវវ័យអ្នកស្ដាប់ ហើយទទួលបានប្រជាប្រិយភាពជាបន្តបន្ទាប់ផងដែរ ។<ref> Medium (2021) [https://medium.com/read-rosy/vannda-he-is-not-just-a-new-rising-star-in-cambodia-9ffcf7838c47 VANNDA — He Is Not Just A New Rising Star In Cambodia], Published in Read Rosy, Website: medium.com, Publication: Rosy Rane, Aug 14, 2021 </ref> == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early Life''' វណ្ណដា កើតនៅ ថ្ងៃទី ២២​ ខែ មករា ឆ្នាំ ១៩៩៧ លោកមានទីកន្លែងកំណេីតនៅទីរួម [[ខេត្តព្រះសីហនុ]] (បច្ចុប្បន្ន: [[ក្រុងព្រះសីហនុ]]) មិនមានកំណត់ត្រាពីក្រុមគ្រួសារលោកច្រើនឡើយ "រងចាំឯកសារយោងពីប្រភពផ្សេងៗទៀត ក្នុងការសរសេរបន្ថែម" ។ នៅក្នុងកំឡុងពេលសិក្សានៅវិទ្យាល័យ លោកបានចាប់ផ្តើមរៀនបង្កើតចង្វាក់ភ្លេង និងតែងនិពន្ធ ជាពិសេសនៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៩ ដោយសារតែទេពកោសល្យតាំងពីកំណើត បូករួមទាំងចំនូលចិត្ត កាលពីកុមារភាព ជាមួយនិងការចូលចិត្ត នូវបទចម្រៀងបែបរ៉េប នៃចង្វាក់ហ៊ីបហប លោកបានសម្រេចចិត្តមករស់នៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៤ ដើម្បីដើរតាមក្តីស្រមៃរបស់លោក ដែលចង់ក្លាយខ្លួនជាតារាចម្រៀងអជីប នៅពេលមកដល់ភ្នំពេញមុនដំបូង វណ្ណដា បានស្នាក់នៅក្នុងវត្តហើយលោកគ្មានមធ្យោបាយធ្វើដំណើរផ្ទាល់ខ្លួននោះទេ ជាមួយនិងភាពអត់ធ្មត់ និងការតស៊ូ ដើម្បីសម្រេចនូវក្ដីសុបិនរបស់ខ្លួន លោកបានហាត់រៀនកាត់តសម្រួលតន្ត្រីភ្លេងជារៀងរាល់ថ្ងៃ ជាមួយមិត្តភ័ក្តរបស់លោក រហូតដល់អាចចេញនូវបទចម្រៀងលើកដំបូងរបស់ខ្លួន ក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ ។ វណ្ណដា បានចាប់ផ្តើមការងារនៅក្នុងវិស័យសិល្បៈជាមួយនឹងបទចម្រៀងដំបូងរបស់លោក​ គឺបទ "គេជាអ្នកណា" ហើយទទួលបានការចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងចំណោមស្រទាប់យុវវ័យនាពេលនោះផងដែរ ហើយជាពេលវេលាដែលលោកបានឈានជើងចូលក្នុងពិភពសិល្បៈចាប់ពីពេលនោះមករហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ។<ref> BeeTube News (2021) [https://news.beetube.live/1648554470 ហេតុអ្វី វណ្ណដា​ ក្លាយជានិមិត្តរូបនៃវិស័យចម្រៀងរ៉េបរបស់កម្ពុជា?], Website: news.beetube.live, Publication: © រក្សា​សិទ្ធិ​គ្រប់​យ៉ាង​ដោយ​ BeeTube News </ref> === បទចម្រៀងពេញនិយម ២០១៧ - ២០១៨ === '''2017-2018 Popular songs''' ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៧-២០១៨ វណ្ណដា បានបញ្ចេញនូវបទចម្រៀងពេញនិយមជាបន្តបន្ទាប់ បទរបស់លោក មានប្រជាប្រិយភាពយ៉ាងខ្លាំងពីសំណាក់យុវវ័យក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ក្នុងនោះមានបទចម្រៀងដែលធ្វើឱ្យ លោក ចាប់ផ្ដើមមានគេចាប់អារម្មណ៍និងស្គាល់កាន់តែច្រើនឡើងៗនោះគឺបទ "ឈឺទេ" និងបទ "ចាប់ផ្ដើម និង បញ្ចប់" (Start And Stop) ដែលមានការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំងគួរឱ្យកត់សម្គាល់ផងដែរ ក្នុងនោះគួរសង្កេតឃើញថា អត្ថន័យនៃចម្រៀងភាគច្រើនរបស់លោក ច្រៀងរៀបរាប់ទាក់ទងពីជីវិតស្នេហា និង ជីវិតពិតក្នុងសង្គមបច្ចុប្បន្ន ។<ref> News Khmer Load (2018) [https://www.old.khmerload.com/news/82298 ពិរោះជាងមុនទៅទៀត បទ«ឈឺទេ» របស់ វណ្ណា ដា ពេលប្តូរ Melody ថ្មី (មានវីដេអូ)], Website: old.khmerload.com, Publication: Copyright © 2017 Khmerload. All rights reserved. Page generated in 0.0108 seconds with 4 database query and 8 memcached query. May 30, 2018 </ref> === ចូលរួមជាមួយផលិតកម្មបារមី ២០១៩ === '''2019 Joined Baramey Production''' ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៩ វណ្ណដា បានចូលរួមជាមួយផលិតកម្មបារមី (Baramey Production) ហើយត្រូវបានមហាជនពិសេសអ្នកនិយមចូលចិត្តវិស័យតន្ត្រីខ្មែរ គាំទ្រនិងទទួលស្គាល់ចំពោះទេពកោសល្យព្រមទាំងសមត្ថភាពរបស់លោក លោកជាសិល្បករវ័យក្មេងមួយរូបដែលអាចនាំយកវិស័យចម្រៀងខ្មែរទៅកាន់ពិភពលោក រហូតដល់មានការកោតសរសើរនិងឱ្យតម្លៃពីបណ្តាជនបរទេសអំពីសិល្បៈវប្បធម៌របស់កម្ពុជានាពេលកន្លងមក ។ ពេលនោះវិស័យតន្ត្រីនៅកម្ពុជាមិនសូវទូលំទូលាយទេ ពោលនៅមានការលួចចម្លងទាំងចង្វាក់ សាច់ភ្លេង និងការបកប្រែអត្ថបទដើមមកច្រៀងទាំងស្រុង ហើយវាក៏បានក្លាយទៅជាផ្នែកមួយដែលលោកគិតចង់ផ្លាស់ប្តូរវាចេញ ហើយទីបំផុត វណ្ណដា បានទទួលឱកាសធ្វើវាជាមួយផលិតកម្មបារមី និង បានកាន់កាប់ឧស្សាហកម្មតន្ត្រីកម្ពុជាយ៉ាងឆាប់រហ័ស និងយ៉ាងច្បាស់លាស់ ដោយបានបង្កើនចំនួនអ្នកទស្សនានៅលើ YouTube របស់គាត់ដល់រាប់លាននាក់ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន ។<ref> Baramey (2020) [https://www.baramey.com/vannda VANNDA], Website: www.baramey.com, Publication: @barameyproduction </ref> === ប្រជាប្រិយភាពផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម ២០២០ === '''2020 Commercial Popularity''' == សមិទ្ធិផល == '''Achievement''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | ឆ្នាំ ! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ការដាក់ចូល ! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ប្រភេទពាន ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | លទ្ធផល ! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ស្ថាប័នផ្សព្វផ្សាយ |- | align="center" | 2016 | align="center" | គេជាអ្នកណា | align="center" | Top 1 Music Show | align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated | align="center" | MYTV Cambodia |- | align="center" | 2018 | align="center" | Best Male Song of The Year | align="center" | NRG Music Awards | align="center" style="background:#90EE90;" | Won | align="center" | NRG Radio 89FM Cambodia<ref> World Bridge Media (2018) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref> |- | align="center" | 2019 | align="center" | Best Male Artist of The Year | align="center" | NRG Music Awards | align="center" style="background:#90EE90;" | Won | align="center" | NRG Radio 89FM Cambodia<ref> World Bridge Media (2019) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref> |- | align="center" | 2019 | align="center" | Best Rapper of The Year | align="center" | NRG Music Awards | align="center" style="background:#90EE90;" | Won | align="center" | NRG Radio 89FM Cambodia<ref> World Bridge Media (2019) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref> |- | align="center" | 2019 | align="center" | Best Collaborations Music | align="center" | NRG Music Awards | align="center" style="background:#90EE90;" | Won | align="center" | NRG Radio 89FM Cambodia<ref> World Bridge Media (2019) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref> |- | align="center" | 2020 | align="center" | Best Male Artist of The Year | align="center" | [[Cambodian Music Awards]] | align="center" style="background:#90EE90;" | Won | align="center" | WorldBridge Media <ref> World Bridge Media (2020) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ Cambodian Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref> |- | align="center" | 2020 | align="center" | Best Collaborations Music | align="center" | [[Cambodian Music Awards]] | align="center" style="background:#90EE90;" | Won | align="center" | WorldBridge Media <ref> World Bridge Media (2020) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ Cambodian Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref> |- | align="center" | 2020 | align="center" | Best Music Performance | align="center" | [[Cambodian Music Awards]] | align="center" style="background:#90EE90;" | Won | align="center" | WorldBridge Media <ref> World Bridge Media (2020) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ Cambodian Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref> |- | align="center" | 2021 | align="center" | Top #6 Hiphop | align="center" | Asian Hiphop Artist Top 50 | align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated | align="center" | LiFED Asia <ref> LiFED Asia (2021) [https://liftedasia.com/articles/vanndas-time-to-rise 2021 HAS BEEN VANNDA’S TIME TO RISE], Website: liftedasia.com, Publication: LiFED Asia 15 December 2021 </ref> |- | align="center" | 2021 | align="center" | Top 100 Cambodia | align="center" | Apple Music Cambodia Top 100 | align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated | align="center" | Apple Music <ref> Apple Music (2021)[https://music.apple.com/us/playlist/top-100-cambodia/pl.9d9ee12c7734402ab5ab0dc81911822c Top 100: Cambodia], Website: music.apple.com, Publication: @Apple Inc. All rights reserved. </ref> |} == កាត់ឡុកតន្ត្រី == '''Discography''' * គេជាអ្នកណា (2016) * ឈឺទេ (2017) * ចាប់ផ្ដើម និង បញ្ចប់ (2018) * [[$kull the Album]] (2020) * [[SKULL 2 (SEASON 1)]] (2021-2022) === អាល់ប៊ុមរួមគ្នា === * អ្នកលេង ft. ថេមប៉ូ ទ្រីស, រ៉យើរ, ស៊្នូហ្គា, រុីហ្សុី (2018) * Follow Ma Dance ft. ប៉ូឡារិច, ឡូរ៉ាម៉ម, [[ក្មេងខ្មែរ]] (2020) == ឃើញដូចនេះ == '''See also''' * [[អ្នកចម្រៀងកម្ពុជា]] * [[តារាសម្ដែងកម្ពុជា]] * [[តារាកំប្លែងកម្ពុជា]] * [[ពិធីករកម្ពុជា]] * [[ពិធីការនីកម្ពុជា]] == ឯកសារយោង == dg9fy7yhwoj20sk62os329l0hs64t6e ស៊ីនហ្សូ អាបេ 0 44341 282605 282520 2022-08-19T12:06:59Z Tiamichaelnuksu1994 26855 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | name = ស៊ីនហ្សូ អាបេ | native_name = {{nobold|安倍 晋三}} | native_name_lang = ja | image = Abe Shinzo 20200101.jpg | caption = | office = [[នាយករដ្ឋមន្ត្រីជប៉ុន]] | monarch = {{ubl|[[អាគីហ៊ីតុ]]|[[ណារុហ៊ីតុ]]}} | deputy = [[តារ៉ូ អាសូ]] | term_start = ២៦ ធ្នូ ២០១២ | term_end = ១៦ កញ្ញា ២០២០ | predecessor = [[យ៉ុស៊ិហ៊ិកុ ណុដា]] | successor = [[យ៉ុស៊ិហ៊ិដេ ស៊ឹហ្គា]] | monarch1 = [[អាគីហ៊ីតុ]] | term_start1 = ២៦ កញ្ញា ២០០៦ | term_end1 = ២៦ កញ្ញា ២០០៧ | predecessor1 = [[ជុនអ៊ិឈិរ៉ូ ខូអ៊ិហ្ស៊ឹមិ]] | successor1 = [[យ៉ាស៊ុអុ ហ្វុគុដា]] | office2 = ប្រធានគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរី | 1blankname2 = {{nowrap|អគ្គលេខាធិការ}} | 1namedata2 = [[ស៊ិហ្គេរុ អ៊ិស៊ិបា]]<br />[[សាដាកាហ្ស៊ឹ តានិហ្គាគិ]]<br />[[តុស៊ិហ៊ិរ៉ុ និកៃ]] | vicepresident2 = [[ម៉ាសាហ៊ិកុ កូមុរ៉ា]] | term_start2 = ២៦ កញ្ញា ២០១២ | term_end2 = ១៤ កញ្ញា ២០២០ | predecessor2 = សាដាកាហ្ស៊ឹ តានិហ្គាគិ | successor2 = [[យ៉ុស៊ិហ៊ិដេ ស៊ឹហ្គា]] | 1blankname3 = អគ្គលេខាធិការ | 1namedata3 = [[ត្ស៊ឹតុមុ តាកេបេ]]<br />[[ហ៊ិដេណាអុ ណាកាហ្គាវ៉ា]]<br />[[តារ៉ូ អាសូ]] | term_start3 = ២០ កញ្ញា ២០០៦ | term_end3 = ២៦ កញ្ញា ២០០៧ | predecessor3 = ជុនអ៊ិឈិរ៉ូ ខូអ៊ិហ្ស៊ឹមិ | successor3 = [[យ៉ាស៊ុអុ ហ្វុគុដា]] | office5 = [[ប្រធានលេខាធិការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី]] | primeminister5 = ជុនអ៊ិឈិរ៉ូ ខូអ៊ិហ្ស៊ឹម | term_start5 = ៣១ តុលា ២០០៥ | term_end5 = ២៦ កញ្ញា ២០០៦ | predecessor5 = [[ហ៊ិរ៉ុយុគិ ហុសុដា]] | successor5 = [[យ៉ាស៊ឹហ៊ិសា ស៊ិអុហ្សាគិ]] | office6 = [[សភាតំណាងរាស្រ្ត (ជប៉ុន)|សមាជិកសភាតំណាងរាស្រ្ត]] <br /> តំណាងខេត្ត[[យ៉ាម៉ាហ្គឹឈិ(ខេត្ត)|យ៉ាម៉ាហ្គឹឈិ]] | constituency6 = [[យ៉ាម៉ាហ្គឹឈិស្រុកទី៤|ស្រុកទី៤]] | predecessor6 = ''មណ្ឌលបោះឆ្នោតត្រូវបានបង្កើតឡើង'' | term_start6 = ២០ តុលា ១៩៩៦ | term_end6 = ៨ កក្កដា ២០២២ | majority6 = ៨៦,២៥៨ (៥៨.៤០%) | constituency7 = [[យ៉ាម៉ាហ្គឹឈិស្រុកទី១|ស្រុកទី១]] | predecessor7 = ''មណ្ឌលបោះឆ្នោតត្រូវបានបង្កើតឡើង'' | successor7 = [[ម៉ាសាហ៊ិកុ កូមុរ៉ា]] | term_start7 = ១៨ កក្កដា ១៩៩៣ | term_end7 = ២០ តុលា ១៩៩៦ | birth_name = {{Nihongo|安倍晋三|Abe Shinzō}} | birth_date = ២១ កញ្ញា ១៩៥៤ | birth_place = [[តូក្យូ]], ជប៉ុន | death_date = ៨ កក្កដា ២០២២ (អាយុ ៦៧ ឆ្នាំ) | death_place = [[ណារ៉ា(ខេត្ត)|ណារ៉ា]], ជប៉ុន | death_cause = [[ឃាតកម្មស៊ីនហ្សូ អាបេ|ឃាតកម្ម]] ([[របួសគ្រាប់កាំភ្លើង]]) | party = [[គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរី (ជប៉ុន)|គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរី]] | spouse = [[អាគិអិ អាបេ]] (រ.ក. ១៩៨៧) | father = [[ស៊ីនថារ៉ូ អាបេ]] | mother = យ៉ុកុ អាបេ | residence = | alma_mater = {{ubl |[[សាកលវិទ្យាល័យសេកេ]] ([[បរិញ្ញាបត្រសិល្បៈ]]) |[[សាកលវិទ្យាល័យសៅថឹនកាលីហ្វ័រញ៉ា]] }} | signature = Shinzō Abe signature.svg }} '''ស៊ីនហ្សូ អាបេ''' ({{nihongo2|安倍 晋三}}, {{transl|ja|Abe Shinzō}}; ២១ កញ្ញា ១៩៥៤–៨ កក្កដា ២០២២) គឺជាអ្នកនយោបាយ[[ជប៉ុន]]មួយរូបដែលធ្លាប់បានបម្រើការជា[[នាយករដ្ឋមន្ត្រីជប៉ុន]] និងប្រធាន[[គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរី (ជប៉ុន)|គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរី]]ពីឆ្នាំ២០០៦ ដល់ឆ្នាំ២០០៧ ហើយម្តងទៀតពីឆ្នាំ២០១២ រហូតដល់ឆ្នាំ២០២០។ លោក​ជា​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី​ដែល​កាន់កាប់​អំណាចបាន​យូរ​ជាងគេបំផុតនៅ​ក្នុង​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ជប៉ុន។<ref>{{Cite web|last=Sposato|first=William|title=Shinzo Abe Can't Afford to Rest on His Laurels|url=https://foreignpolicy.com/2019/12/24/japan-shinzo-abe-2020-prime-minister-rest-laurels/}}</ref><ref>{{Cite news|date=28 August 2020|title=Japanese PM Shinzo Abe resigns for health reasons|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-53943758|access-date=28 August 2020}}</ref> លោកអាបេ​ក៏​ធ្លាប់​បម្រើការ​ជា​ប្រធាន​គណៈរដ្ឋមន្ត្រីពីឆ្នាំ២០០៥ ដល់ឆ្នាំ២០០៦ ក្រោមលោក[[ជុនអ៊ិឈិរ៉ូ ខូអ៊ិហ្ស៊ឹមិ]]ផងដែរ ហើយជា​មេ​ដឹក​នាំបក្សប្រឆាំងមួយ​រយៈពេល​ខ្លី​នៅ​​អំឡុង​ឆ្នាំ២០១២។ លោក​អាបេបាន​ជាប់​ឆ្នោត​ជា​សមាជិក​[[សភាតំណាងរាស្រ្ត​ (ជប៉ុន)|សភាតំណាងរាស្រ្ត]]​ក្នុង​ការ​បោះឆ្នោត​ឆ្នាំ​ 1993​ លោក​ត្រូវ​បាន​តែងតាំង​ជា​[[នាយកខុទ្ទកាល័យ|ប្រធាន​ខុទ្ទកាល័យ]]​ដោយលោក[[ជុនអ៊ិឈិរ៉ូ ខូអ៊ិហ្ស៊ឹមិ]]​ នាយករដ្ឋមន្ត្រីក្នុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ 2005 មុន​នឹង​ជំនួស​លោកជា​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី និងប្រធានគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរីក្នុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ 2006 លោកត្រូវបានបញ្ជាក់ជានាយករដ្ឋមន្ត្រីជាបន្តបន្ទាប់ដោយវគ្គពិសេសរបស់[[រដ្ឋសភាជប៉ុន|រដ្ឋសភា]] ក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រីក្មេងជាងគេក្រោយសង្គ្រាមរបស់ជប៉ុន​ ហើយអ្នកដំបូងដែលបានកើតក្រោយ[[សង្គ្រាមលោកលើកទី២|សង្គ្រាមលោកលើកទីពីរ]] លោកអាបេ​បាន​លាលែង​ពី​តំណែង​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី​ក្រោយ​កាន់​តំណែង​បាន​មួយ​ឆ្នាំ ដោយសារតែផលវិបាកផ្នែកវេជ្ជសាស្រ្តពី[[ដំបៅ​រលាក​ពោះវៀន]] ភ្លាមៗបន្ទាប់ពីគណបក្សរបស់លោកបានចាញ់[[ការបោះឆ្នោតសភាជប៉ុនឆ្នាំ ២០០៧|ការបោះឆ្នោតសភា]]នៅឆ្នាំនោះ លោកត្រូវបានជំនួសដោយ[[យ៉ាស៊ុអុ ហ្វុគុដា]] ដែលបានក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រីដំបូងគេក្នុងចំណោមនាយករដ្ឋមន្ត្រីទាំង 5 ដែលម្នាក់ៗខកខានមិនបានកាន់តំណែងលើសពី 16 ខែ។ នៅថ្ងៃទី 8 ខែកក្កដា លោកអាបេស្ថិតនៅក្នុងទីក្រុងណារ៉ាភាគខាងត្បូង ដើម្បីប្រយុទ្ធដើម្បីផលប្រយោជន៍នៃការរត់ការសម្រាប់សភាជាន់ខ្ពស់របស់ប្រទេសជប៉ុន។លោកអាបេត្រូវបានគេ[[ការធ្វើឃាតរបស់លោកស៊ីនហ្សូ អាបេ|ធ្វើឃាត]]ដោយកាំភ្លើងនៅថ្ងៃទី ៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០២២ នៅពេលថ្លែងសុន្ទរកថាយុទ្ធនាការនៅទីក្រុង[[ណារ៉ា (ទីក្រុង)|ណារ៉ា]] លោកកំពុងថ្លែងសុន្ទរកថានៅពេលដែលគាត់ត្រូវបានបាញ់ដោយអ្នកបាញ់ប្រហារ - អាយុ 41 ឆ្នាំដែលត្រូវបានទទួលស្គាល់ថាជាបុគ្គលពីមុនមកពីកងកម្លាំងស្វ័យការពារជប៉ុនដែលស្រដៀងនឹងកងទ័ពជើងទឹក។ យោងតាម ​​NHK និងរបាយការណ៍ព័ត៌មានផ្សេងទៀត ជនសង្ស័យបាននិយាយថា លោកមាន "ខកចិត្តនឹងលោកអាបេ" ប៉ុន្តែមិនមានអ្វីទាក់ទងនឹងអារម្មណ៍នយោបាយ == ឯកសារយោង == {{Reflist}}[https://www.bbc.com/news/world-asia-53938094 Shinzo Abe: The legacy of Japan's longest-serving PM]​ BBC news. 8 July 2020{{Stub}} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:នាយករដ្ឋមន្ត្រីជប៉ុន]] mkzcygebcnbfwt4kegpeqm3f8uprjkv វិគីមេឌា 0 47576 282636 2022-08-20T06:03:58Z 175.100.6.103 បានបង្កើតទំព័រដែលផ្ដើមដោយ យូធ្ងប wikitext text/x-wiki យូធ្ងប m3d2o8ulahxh8795e14nkykmztzwogc ចូសេ ម៉ូជីកា 0 47577 282637 2022-08-20T08:11:21Z Chhen Pisey 32423 បង្កើតដោយការបកប្រែទំព័រ "[[:en:Special:Redirect/revision/1102338327|José Mujica]]" wikitext text/x-wiki {{For|the baseball player|José Mujica (baseball)}} '''ចូសេ អាល់បឺតូ''' " '''ពេ ពេ''' " '''ម៉ូជីកា ខរដាណូ''' ( កើត ២០ ឧសភា ១៩៣៥) គឺជាអ្នកនយោបាយអ៊ុយរូហ្គាយ អតីត[[បដិវត្តន៍|អ្នកបដិវត្តន៍]]និងជាកសិករ ដែលបានបម្រើការជា [[ប្រធានាធិបតីអ៊ុយរូហ្គាយ|ប្រធានាធិបតីទី ៤០ នៃប្រទេសអ៊ុយរូហ្គាយ]] ពីឆ្នាំ ២០១០ ដល់ឆ្នាំ ២០១៥។ <ref>{{Cite web|title=⇨ José Pepe Mujica: Biography of the Former President {{!}} José Pepe Mujica ✅|url=https://pepemujica.com/en/|archivedate=2021-04-11|website=José Pepe Mujica|date=9 April 2021|language=en-US}}</ref> អតីតទ័ពព្រៃជាមួយក្រុម [[ធូប៉ាម៉ារ៉ូ|ធូប៉ាម៉ារូស]] គាត់ត្រូវបានគេធ្វើទារុណកម្ម និងដាក់គុករយៈពេល ១៤ ឆ្នាំក្នុងអំឡុងពេល [[របបផ្តាច់ការស៊ីវិល-យោធារបស់អ៊ុយរូហ្គាយ|របបផ្តាច់ការយោធា]] ក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៧០ និង ១៩៨០ ។ សមាជិកនៃសម្ព័ន្ធ [[រណសិរ្សធំទូលាយ (អ៊ុយរូហ្គាយ)|រណសិរ្សធំទូលាយ]] នៃគណបក្សឆ្វេងនិយម លោក ម៉ូជីកា ជា [[បញ្ជីឈ្មោះរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងបសុសត្វ កសិកម្ម និងនេសាទ (អ៊ុយរូហ្គាយ)|រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងបសុសត្វ កសិកម្ម និងនេសាទ]] ពីឆ្នាំ ២០០៥ ដល់ឆ្នាំ ២០០៨ និងជា [[ព្រឹទ្ធសភាអ៊ុយរូហ្គាយ|សមាជិកព្រឹទ្ធសភា]] ក្រោយមក។ ក្នុងនាមជាបេក្ខជននៃរណសិរ្សទូលំទូលាយគាត់បានឈ្នះ [[ការបោះឆ្នោតសកលឆ្នាំ ២០០៩ អ៊ុយរូហ្គាយ|ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីឆ្នាំ ២០០៩]] ហើយបានចូលកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតីនៅថ្ងៃទី ១ ខែមីនាឆ្នាំ ២០១០ ។ គាត់ត្រូវបានគេពិពណ៌នាថាជា "ប្រមុខរដ្ឋដ៏ក្រីក្របំផុតរបស់ពិភពលោក" ដោយសារតែរបៀបរស់នៅដ៏លំបាករបស់គាត់ និងការបរិច្ចាគប្រហែល ៩០ភាគរយនៃប្រាក់ខែ ១២ ០០០ ដុល្លារក្នុងមួយខែរបស់គាត់ដល់អង្គការសប្បុរសធម៌ដែលផ្តល់អត្ថប្រយោជន៍ដល់ប្រជាជនក្រីក្រ និងសហគ្រិនខ្នាតតូច។ <ref name="vlad">{{Cite news|last=Hernandez|first=Vladimir|date=14 November 2012|title=Jose Mujica: The World's 'Poorest' President|work=BBC News Magazine|url=https://www.bbc.co.uk/news/magazine-20243493}}</ref> <ref>Jonathan Watts (13 December 2013). [https://www.theguardian.com/world/2013/dec/13/uruguay-president-jose-mujica?CMP=fb_gu Uruguay's president José Mujica: no palace, no motorcade, no frills]. ''[[The Guardian]].'' Retrieved 15 December 2013.</ref> ការរិះគន់ដោយឥតសំចៃមាត់ចំពោះ [[ការរិះគន់នៃមូលធននិយម|មូលធននិយម]] ផ្តោតលើការស្តុកទុកទ្រព្យសម្បត្តិដែលមិនរួមចំណែកដល់សុភមង្គលរបស់មនុស្ស លោក ពេពេ ត្រូវបានគេឃើញជាញឹកញាប់ជិះកង់អាយុ ៦០ ឆ្នាំ។ [[Times Higher Education]] បានហៅគាត់ថាជា "ប្រធានទស្សនវិទូ" នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៥ ដែលជាការលេងមួយនៅលើពាក្យនៃទស្សនៈរបស់ផ្លាតូចំពោះ [[ស្តេចទស្សនវិទូ]] ។ <ref>{{Cite web|date=2015-04-09|title=Interview: the "philosopher president" of Uruguay|url=https://www.timeshighereducation.com/features/interview-the-philosopher-president-of-uruguay/2019472.article|archivedate=2022-02-17|website=Times Higher Education (THE)|language=en}}</ref> [[ឯកសារ:Mujicatopolansky.jpg|តំនភ្ជាប់=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Mujicatopolansky.jpg/220px-Mujicatopolansky.jpg|រូបភាពតូច| លោក ម៉ូជីកា និងភរិយារបស់លោក។]] == ឯកសារយោង == [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:បុគ្គលនៅរស់]] 4c4ymxdf4qs2ze58o0llt6alzeewcmj ម្ព្រង់ន្ជង់ 0 47578 282638 2022-08-20T09:26:37Z Willuconquer 22025 រឿងនិទានដ៏ល្បីល្បាញ់របស់ជនជាតិដើមភាគតិចឞូន៝ង wikitext text/x-wiki បុព្វបុរស '''ម្ព្រង់ន្ជង់''' គ់ាតជាវីរបុរសមក្នុងរឿងនិទានដ៏ល្បីល្បាញ់របស់[[ជនជាតិឞូន៝ង|ជនជាតិដើមភាគតិចឞូន៝ង]] ដែលនិយាយអំពីបុព្វបុរសជនជាតិដើមយើងម្នាក់ឈ្មោះថា ម្ព្រង់ន្ជង់ ដែលបានប្រើដាវទិព្វសម្លាប់នាគរាជពីទន្លេមេគង្គដ៏សាហាវនិងមានមហិឬទ្ធីគ្មានអ្នកណាប្រៀបផ្ទឹមបាន។ នាគរាជនោះ ដែលតែងផុសចេញពីទន្លេមេគង្គដើម្បីស៊ីមនុស្សនៅតំបន់ទំនាបកណ្តាល បង្ករគ្រោះភ័យដល់អ្នកស្រុកភូមិតាមដងទន្លេ។ ស្តេចផែនដី តែងអំពាវនាវស្វែងរកអ្នកមានស្នាដៃ និងទេពកោសល្យសិល៌សាស្រ្តពីគ្រប់ទិសទីមកសម្លាប់នាគរាជនោះ។ បើមិនដូចនេះទេ គឺត្រូវរៀបចំមនុស្សពី៤ទៅ៥នាក់ដើម្បីទុកឲ្យនាគរាជស៊ីជាចំណី។ ដល់វេនបុត្រីពៅ របស់ស្តេចផែនដីត្រូវឲ្យនាគរាជស៊ី ពេលនោះក៏មានលេចចេញ បុព្វបុរស ម្ព្រង់ន្ជង់ សម្លាប់[[នាគ|នាគរាជ]] បានដោយប្រើដាវទិព្វរបស់ខ្លួន ដែល ព្រះដែលថែរក្សាជនជាតិដើមភាគតិចឞូន៝ងបានប្រគល់ដែកថែបដែលអាចធ្វើជាដាវទិព្វកាត់នាគរាជ ជាច្រើនកំណាត់ ដើម្បីសង្រ្គោះ [[ព្រះនាងពៅ]] (បុត្រីស្តេច) និងមនុស្សម្នាពេញមួយនគរ។ ក្រោយពី បុព្វបុរស ម្ព្រង់ន្ជង់ បានសម្លាប់នាគរាជ លោកត្រូវបានស្តេចផែនដីរៀបអភិសេកជាមួយនឹងនាងពៅ និងគ្រងរាជសម្បត្តិតមកពីព្រះអង្គ។ នៅក្នុងរឿងនេះ គឺនិយាយរឿងជាច្រើនពាក់ព័ន្ធនឹងទំនាក់ទំនងរវាងឞូន៝ង និង[[រាជវង្សចក្រី|រាជវង្សស្តេចនគរកម្ពុជា]]។ soclf82y8ipfh6b6xwelyc1ov7q6e72 282639 282638 2022-08-20T10:14:33Z Willuconquer 22025 wikitext text/x-wiki បុព្វបុរស '''ម្ព្រង់ន្ជង់''' គាត់គឺជាវីរបុរសក្នុងរឿងនិទានដ៏ល្បីល្បាញ់របស់[[ជនជាតិឞូន៝ង|ជនជាតិដើមភាគតិចឞូន៝ង]] ដែលនិយាយអំពីបុព្វបុរសជនជាតិដើមយើងម្នាក់ឈ្មោះថា ម្ព្រង់ន្ជង់ ដែលបានប្រើដាវទិព្វសម្លាប់នាគរាជពីទន្លេមេគង្គដ៏សាហាវនិងមានមហិឬទ្ធីគ្មានអ្នកណាប្រៀបផ្ទឹមបាន។ នាគរាជនោះ ដែលតែងផុសចេញពីទន្លេមេគង្គដើម្បីស៊ីមនុស្សនៅតំបន់ទំនាបកណ្តាល បង្ករគ្រោះភ័យដល់អ្នកស្រុកភូមិតាមដងទន្លេ។ ស្តេចផែនដី តែងអំពាវនាវស្វែងរកអ្នកមានស្នាដៃ និងទេពកោសល្យសិល៌សាស្រ្តពីគ្រប់ទិសទីមកសម្លាប់នាគរាជនោះ។ បើមិនដូចនេះទេ គឺត្រូវរៀបចំមនុស្សពី៤ទៅ៥នាក់ដើម្បីទុកឲ្យនាគរាជស៊ីជាចំណី។ ដល់វេនបុត្រីពៅ របស់ស្តេចផែនដីត្រូវឲ្យនាគរាជស៊ី ពេលនោះក៏មានលេចចេញ បុព្វបុរស ម្ព្រង់ន្ជង់ សម្លាប់[[នាគ|នាគរាជ]] បានដោយប្រើដាវទិព្វរបស់ខ្លួន ដែល ព្រះដែលថែរក្សាជនជាតិដើមភាគតិចឞូន៝ងបានប្រគល់ដែកថែបដែលអាចធ្វើជាដាវទិព្វកាត់នាគរាជ ជាច្រើនកំណាត់ ដើម្បីសង្រ្គោះ [[ព្រះនាងពៅ]] (បុត្រីស្តេច) និងមនុស្សម្នាពេញមួយនគរ។ ក្រោយពី បុព្វបុរស ម្ព្រង់ន្ជង់ បានសម្លាប់នាគរាជ លោកត្រូវបានស្តេចផែនដីរៀបអភិសេកជាមួយនឹងនាងពៅ និងគ្រងរាជសម្បត្តិតមកពីព្រះអង្គ។ នៅក្នុងរឿងនេះ គឺនិយាយរឿងជាច្រើនពាក់ព័ន្ធនឹងទំនាក់ទំនងរវាងឞូន៝ង និង[[រាជវង្សចក្រី|រាជវង្សស្តេចនគរកម្ពុជា]]។ k6muzaeop9iqp21kyzzm02dti0l3qwq