វិគីភីឌា
kmwiki
https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%91%E1%9F%86%E1%9E%96%E1%9F%90%E1%9E%9A%E1%9E%8A%E1%9E%BE%E1%9E%98
MediaWiki 1.39.0-wmf.25
first-letter
មេឌា
ពិសេស
ការពិភាក្សា
អ្នកប្រើប្រាស់
ការពិភាក្សារបស់អ្នកប្រើប្រាស់
វិគីភីឌា
ការពិភាក្សាអំពីវិគីភីឌា
ឯកសារ
ការពិភាក្សាអំពីឯកសារ
មេឌាវិគី
ការពិភាក្សាអំពីមេឌាវិគី
ទំព័រគំរូ
ការពិភាក្សាអំពីទំព័រគំរូ
ជំនួយ
ការពិភាក្សាអំពីជំនួយ
ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម
ការពិភាក្សាអំពីចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម
TimedText
TimedText talk
Module
Module talk
Gadget
Gadget talk
Gadget definition
Gadget definition talk
ម៉ារី ស្កូដូស្កា គុយរី
0
15210
282613
278482
2022-08-19T18:33:19Z
FMSky
35825
wikitext
text/x-wiki
<!--កំណត់សំគាល់៖ សូមកុំប្ដូរជនជាតិពីប៉ូឡូញមកបារាំង។ យើងសរសេរជាជនជាតិ ប៉ូឡូញ-បារាំង ព្រោះវាជាវិធីល្អបំផុតក្នុងការឆ្លុះបញ្ចាំងទំនាក់ទំនងដ៏ជ្រាលជ្រៅរបស់គុយរីទៅលើប្រទេសទាំង២-->
{| border=0 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=300 style="margin: 0.5em 0 1em 1em; background: #ffffff; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;"
|+<big>'''ម៉ារី ស្កូដូស្កា គុយរី'''</big>
|-
| style="background:#ffffff;" align=center colspan=2 |<big>'''Marie Skłodowska Curie'''</big>
|-
| style="background:#ffffff;" align=center colspan=2 | [[ឯកសារ:Marie Curie c1920.jpg|200px|]]
|-
| style="background:#ffffff;" align=center colspan=2 |<small>ម៉ារី ស្កូដូស្កា គុយរី ១៩២០<small>
|-
|- style="vertical-align:top;"
| '''កើតនៅ'''
| ថ្ងៃទី ៧ វិច្ឆិកា ១៨៦៧<br />[[វ៉ារស្សាវ៉ា]], [[ដែនដីវីស្ទុឡា|ផ្នែករបស់ប៉ូឡូញ]] កាន់កាប់ដោយ [[ចក្រភពរុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]]
|-
|- style="vertical-align:top;"
| '''មរណភាព'''
| ថ្ងៃទី ៤ កក្កដា ១៩៣៤<br />[[ប៉ាស់ស៊ី, អូតសាវ័រ]], បារាំង
|-
|- style="vertical-align:top;"
| '''សញ្ជាតិ'''
| រុស្ស៊ី, បារាំង
|-
|- style="vertical-align:top;"
| '''ជនជាតិ'''
| ប៉ូឡូញ
|-
|- style="vertical-align:top;"
| '''ស្នាដៃសំខាន់ៗ'''
| [[វិទ្យុសកម្ម]], [[ប៉ូឡូញ៉ូម]], [[រ៉ាដ្យូម]]
|-
|- style="vertical-align:top;"
| '''រង្វាន់'''
| {{nowrap|[[រង្វាន់ណូបែលផ្នែករូបវិទ្យា]] (១៩០៣)<br />[[មេដាយដាវី]] (១៩០៣)<br />[[មេដាយម៉ាតេអ៊ុជី]] (១៩០៤)<br />[[រង្វាន់ណូបែលផ្នែកគីមីវិទ្យា]] (១៩១១)}}
|-
|- style="vertical-align:top;"
| '''ស្វាមី'''
| [[ព្យែរ គុយរី]] (១៨៩៥-១៩០៦)
|-
| '''ហត្ថលេខា'''
| [[ឯកសារ:Marie Curie signature.svg|150px]]
|-
|}
'''ម៉ារី ស្កូដូស្កា គុយរី''' (Maria Salomea Skłodowska Curie) (៧ វិច្ឆិកា ១៨៦៧ - ៤ កក្កដា ១៩៣៤) គឺជារូបវិទូ និងគីមីវិទូជនជាតិប៉ូឡូញ-បារាំងដ៏ល្បីល្បាញដែលបានត្រួសត្រាយការស្រាវជ្រាវអំពី[[វិទ្យុសកម្ម]]ដំបូងគេ។ គាត់គឺជាមនុស្សដំបូងគេដែលទទួលបាន[[រង្វាន់ណូបែល]]ពីរគឺ ផ្នែករូបវិទ្យា និងផ្នែកគីមីវិទ្យា<ref>{{cite web | title = ប្រវត្តិរួបជ័យលាភីរង្វាន់ណូបែល | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/nobelprize_facts.html | accessdate =26 November 2008}}</ref> ។ គាត់គឺជាស្ត្រីទីមួយដែលបានក្លាយជាសាស្ដ្រាចារ្យនៅឯ[[សាកលវិទ្យាល័យប៉ារីស]] ។ គាត់គឺជាស្ត្រីដំបូងដែលត្រូវបានគេបញ្ចុះសពនៅក្នុង[[វិមានប៉ារីសប៉ង់តេអុង]] (១៩៩៥) ដោយសារគុណសម្បត្តិរបស់គាត់។
គាត់ត្រូវបានគេដាក់ឈ្មោះថា '''ម៉ារីយ៉ា សាឡូមៀ ស្កូដូស្កា''' នៅពេលកើតក្នុងទីក្រុង[[វ៉ារស្សាវ៉ា]] (ពេលនោះជាដែនដីប៉ូឡូញកាន់កាប់ដោយរុស្ស៊ី) ហើយគាត់បានរស់នៅទីនោះរហូតដល់អាយុ ២៤ឆ្នាំ ។ ក្នុងឆ្នាំ ១៨៩១ គាត់បានតាមបងស្រីខ្លួនឈ្មោះ ប្រូនីស្វាវ៉ា ទៅសិក្សានៅទីក្រុង[[ប៉ារីស]] ដែលជាកន្លែងគាត់បានបញ្ចប់ការសិក្សាថ្នាក់ឧត្ដមសិក្សា និងសម្រេចកិច្ចការវិទ្យាសាស្ត្រជាបន្តបន្ទាប់។ គាត់បានទទួលរង្វាន់ណូបែលផ្នែករូបវិទ្យារួមគ្នាជាមួយប្ដីឈ្មោះ [[ព្យែរ គុយរី]] និងលោក [[អង់រី បិកកឺរ៉ែល]]។ គាត់បានឈ្នះរង្វាន់ណូបែលមួយទៀតក្នុងផ្នែកគីមីវិទ្យាតែម្នាក់ឯង ។ គាត់គឺជាស្ត្រីដំបូងគេដែលបានទទួលរង្វាន់ណូបែល និងបានដល់ទៅពីរក្នុងផ្នែកផ្សេងគ្នា។
ស្នាដៃរបស់គាត់រួមមានទ្រឹស្ដីស្ដីអំពី[[វិទ្យុសកម្ម]] (ពាក្យដែលអ្នកស្រីបង្កើត<ref>Robert Reid, ''Marie Curie (ម៉ារី គុយរី)'', p. 184.</ref>) បច្ចេកទេសក្នុងការញែកធាតុ[[អ៊ីសូតូប]]វិទ្យុសកម្ម និងបានរកឃើញធាតុវិទ្យុសកម្មពីរគឺ [[ប៉ូឡូញ៉ូម]] និង [[រ៉ាដ្យូម]]។ គាត់បានដឹកនាំការស្រាវជ្រាវដំបូងគេលើលោកក្នុងការព្យាបាលណេអូប្លាស់ (សាច់ដុះ)ដោយប្រើអ៊ីសូតូបវិទ្យុសកម្ម។ អ្នកស្រីជាស្ថាបនិកវិទ្យាស្ថានគុយរីទាំង២កន្លែងគឺ [[វិទ្យាស្ថានគុយរី (ប៉ារីស)]] និង [[វិទ្យាស្ថានគុយរី (វ៉ារស្សាវ៉ា)]]។
ស្កូដូស្កា ម៉ារី (ជាឈ្មោះដែលគាត់តែងហៅខ្លួនឯង) មិនដែលបាត់បង់មនោសញ្ចេតនាពីអត្តសញ្ញាណដើមជាជនជាតិប៉ូឡូញទេ ខណៈពេលដែលគាត់ក៏ជាពលរដ្ឋបារាំងដ៏ស្មោះត្រង់ដែរនោះ។ គាត់បង្រៀនភាសាប៉ូឡូញដល់កូនស្រីទាំងអស់របស់គាត់ និងបាននាំពួកគេទៅលេងប្រទេសប៉ូឡូញផងដែរ។ គាត់បានដាក់ឈ្មោះអោយធាតុគីមីដំបូងគេដែលគាត់រកឃើញថា [[ប៉ូឡូញ៉ូម]] (១៨៩៨) ដើម្បីជាកិត្តិយសដល់មាតុប្រទេសរបស់គាត់។
<ref>ប៉ូឡូញត្រូវបានចែកជាចំរៀកនៅសតវត្សរ៍ទី១៨ រវាងរុស្ស៊ី ព្រុស្ស៊ី និង អូទ្រីស។ ក្ដីសង្ឃឹមរបស់ស្កូដូស្កា គុយរីក្នុងការដាក់ឈ្នោះអោយធាតុគីមីតាមឈ្មោះមាតុប្រទេសរបស់ខ្លួននោះ គឺចង់ទាញចំណាប់អារម្មណ៍របស់ពិភពលោកមកកាន់ប្រទេសដែលស្រេកឃ្លានឯករាជ្យភាពមួយនេះ។ ប៉ូឡូញ៉ូមជាធាតុគីមីដំបូងគេដែលត្រូវបានដាក់ឈ្មោះដើម្បីហេតុផលនយោបាយ។
K. Kabzińska, "Chemical and Polish Aspects of Polonium and Radium Discovery" (មើលរបកគំឃើញប៉ូឡូញ៉ូមនិងរ៉ាដ្យូមតាមរបស់គីមីវិទ្យានិងតាមទស្សនៈជនជាតិប៉ូឡូញ), ''Przemysł chemiczny'' (ឧស្សាហកម្មគីមី), vol. 77, 1998, pp. 104–7.</ref>
ក្នុងកំឡូង[[សង្គ្រាមលោកលើកទី១]]គាត់បានក្លាយជាសមាជិការរបស់គណកម្មាធិការនៃប៉ូឡូញសេរី (''Komitet Wolnej Polski'')។<ref>Henryk Zieliński, ''Historia Polski 1914–1939'' (ប្រវត្តិសាស្ត្រប៉ូឡូញ៖ ១៩១៤–៣៩), Ossolineum, 1983, p. 83.</ref> នៅឆ្នាំ១៩៣២ គាត់បានស្ថាបនាវិទ្យាស្ថានរ៉ាដ្យូម (សព្វថ្ងៃជា [[វិទ្យាស្ថានគុយរី (វ៉ារស្សាវ៉ា)|វិទ្យាស្ថានជំងឺមហារីក ម៉ារីយ៉ា ស្កូដូស្កា គុយរី]]) នៅទីក្រុងកំណើតរបស់គាត់គឺនៅ វ៉ារស្សាវ៉ា។
==កុមារភាព==
[[File:Marie Curie birthplace.jpg|thumb|upright|កន្លែងកំណើតនៅវ៉ារស្សាវ៉ា–សព្វថ្ងៃជា[[សារមន្ទីរម៉ារីយ៉ា ស្កូដូស្កា គុយរី]]]]
[[File:Sklodowski Family Wladyslaw and his daughters Maria Bronislawa Helena.jpg|thumb|upright|left|វ៉ាឌីស្វាវ ស្កូដូស្គី ជាមួយកូនស្រីទាំង៣ ''(រាប់ពីឆ្វេង)'' ម៉ារីយ៉ា, ប្រូនីស្វាវ៉ា, ហេឡេណា]]
ម៉ារីយ៉ា ស្កូដូស្កា ចាប់កំណើតនៅទីក្រុង [[វ៉ារស្សាវ៉ា]] ប្រទេស[[ប៉ូឡូញ]] នៅថ្ងៃទី៧ វិច្ឆិកា ១៨៦៧។ គាត់ជាកូនស្រីពៅក្នុងចំណោមកូនទាំង៥របស់គ្រួសារគ្រូបង្រៀនដ៏ល្បីឈ្មោះមួយ។ ឪពុកនាងឈ្មោះ '''វ៉ាឌីស្វាវ ស្កូដូស្គី''' និងម្ដាយឈ្មោះ '''ប្រូនីស្វាវ៉ា'''។ បងៗរបស់ម៉ារីយ៉ាមាន '''ហ្សូហ្វីយ៉ា'''(១៨៦២-១៨៧៦) '''យ៉ូហ្សេហ្វ'''(១៨៦៣-១៩៣៧, ឈ្មោះដូចជីតា) '''ប្រូនីស្វាវ៉ា'''(១៨៦៥-១៩៣៩,ឈ្មោះដូចម្ដាយ) និង '''ហេឡេណា'''(១៨៦៦-១៩៦១)។ ក្នុងចំណោមបងប្អូនទាំងអស់ ម៉ារីយ៉ាជាកូនដែលមានប្រាជ្ញានិងខួរក្បាលចងចាំបានល្អជាងគេតាំងពីក្មេង។ នៅអាយុ៤ឆ្នាំ ម៉ារីយ៉ាអាចអានសៀវភៅរបស់បងស្រីរបស់នាងបានទៅហើយ។
គ្រួសាររបស់ម៉ារីយ៉ាជាពូជពង្សគ្រូបង្រៀន។ ជីតាខាងឪពុកឈ្មោះ '''យ៉ូហ្សេហ្វ ស្កូដូស្គី''' ធ្លាប់ជាគ្រូដែលគេគោរពនៅ[[លូប៊្លីន]], ដែលនៅទីនោះគាត់ធ្លាប់បង្រៀនកុមារ [[ប៊ុលឡឺស្វាវ ព្រុស]] (អ្នកអក្សរសាស្ត្រដ៏ល្បីរបស់ប៉ូឡូញ)។<ref>Robert Reid, ''Marie Curie''(ម៉ារី គុយរី), p. 12.</ref> ឪពុករបស់ម៉ារីយ៉ា ជាគ្រូបង្រៀន[[គណិតវិទ្យា]]និង[[រូបវិទ្យា]] (មុខវិទ្យាដែលម៉ារីយ៉ាត្រូវរៀន) និងជានាយកសាលាហ្គីមណាសៀម (សាលាមធ្យមសិក្សាមួយប្រភេទនៅអឺរ៉ុប)សំរាប់សិស្សប្រុស ២កន្លែង។ លោកក៏បានទទួលសិស្សប្រុសអោយស្នាក់នៅនិងសិក្សានៅផ្ទះរបស់លោកផងដែរ។ ម្ដាយរបស់ម៉ារីយ៉ាបើកសាលាមានអន្តេរវិសិកដ្ឋានសំរាប់សិស្សនារីដ៏ប្រណិតមួយនៅវ៉ារស្សាវ៉ា។
ពេលដែលម៉ារីយ៉ាមានអាយុទើប៦ឆ្នាំ គ្រួសារទាំងខាងឪពុកនិងខាងម្ដាយបានបាត់បង់ផ្ទះសម្បែងនិងទ្រព្យសម្បត្តិទាំងអស់ ដោយសារមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងចលនាបះបោររបស់ជាតិប៉ូឡូញ។ កាលណោះប្រទេសប៉ូឡូញត្រូវបានចែកជាចំនែកៗដោយសភានៅទីក្រុងវីន។ អនុប្រទេសវ៉ារស្សាវ៉ាជារាជាណាចក្រប្រកាន់ធម្មនុញ្ញមួយ ប៉ុន្តែភាពជាក់ស្ថែងត្រូវគ្រប់គ្រងដោយចក្រភពរុស្ស៊ី និងមិនមានឯករាជ្យទេ។ ចក្រភពរុស្ស៊ីបានធ្វើការឃ្លាំមើលនិងដាក់កំហិតសកម្មភាពរបស់បញ្ញវ័នប៉ូឡូញ។ ឪពុករបស់ម៉ារីយ៉ាត្រូវគេរកឃើញថាលួចបង្រៀនដោយសំងាត់ ក៏ត្រូវគេដកហូតតួនាទីនិងផ្ទះសម្បែងទាំងអស់។ គ្រួសារមួយនេះក៏ធ្លាក់ខ្លួនក្រ ហើយបានរើទៅនៅផ្ទះតូចមួយរួចបើកសាលានៅទីនោះ។ នៅឆ្នាំ១៨៧៦ គ្រួសារនេះបានឆ្លងជំងឺគ្រុនសន្ធំរោល (typhus) ពីសិស្សដែលមករៀន ហើយបងស្រីធំហ្សូហ្វីយ៉ាក៏បានបាត់បង់ជីវិតទៅ។ នៅឆ្នាំ១៨៧៨ គឺពេលដែលម៉ារីយ៉ាទើបមានអាយុ១២ឆ្នាំ ម្ដាយម៉ារីយ៉ាក៏បានទទួលមរណភាពដោយ[[ជំងឺរបេង]]។
ឪពុករបស់ម៉ារីយ៉ាជាអ្នកមិនជឿសាសនា ចំណែកឯម្ដាយម៉ារីយ៉ាវិញជាអ្នកកាន់សាសនាកាតូលិកយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួន។<ref name="Eve Curie, Marie Curie">Eve Curie, ''Marie Curie(ម៉ារី គុយរី)''.</ref> មរណភាពបន្តបន្ទាប់គ្នារបស់ម្ដាយនិងបងស្រីបានធ្វើអោយម៉ារីយ៉ាងាកពីអ្នកកាន់សាសនាកាតូលិកមកជា Agnostic (នៅក្នុងសាសនាគ្រឹស្ត អ្នកដែលអះអាងថាខ្លួនឯងគ្មានចំណោះដឹងគ្រប់គ្រាន់អំពីអត្ថិភាពរបស់ព្រះ ក៏ប៉ុន្តែក៏មិនបដិសេដថាលើលោកនេះគ្មានព្រះដែរ) វិញ។<ref>{{Cite book
| last = Reid
| first = Robert William
| title = Marie Curie
| year = 1974
| location = London
| publisher=Collins
| page = 19
| copyright = 1974
| isbn = 0-00-211539-5
}} "Unusually at such an early age, she became what T.H. Huxley had just invented a word for: agnostic."
</ref>
== ជីវិតជាគ្រូបង្រៀនតាមផ្ទះនិងការបែកបាក់ស្នេហា ==
ម៉ារីយ៉ាបានចូលរៀននិងស្នាក់នៅសាលាដែលមានអន្តេរវិសិកដ្ឋាន ដែលម្ដាយខ្លួនជាអ្នកបើក តាំងពីអាយុ១០ឆ្នាំ។ ប៉ុន្តែ បន្ទាប់ពីម្ដាយស្លាប់ទៅ ម៉ារីយ៉ាបានចូលសាលាហ្គីមណាសៀមសំរាប់សិស្សនារី ដែលនៅទីនោះគាត់បានបញ្ចប់ការសិក្សាដោយនិទ្ទេសខ្ពស់នៅថ្ងៃទី១២ មិថុនា ១៨៨៣។ គាត់បានចំណាយពេលមួយឆ្នាំបន្ទាប់រស់នៅឯជនបទជាមួយញាតិសណ្ដានខាងឪពុក និងបន្ទាប់មកជាមួយឪពុកនៅវ៉ារស្សាវ៉ា។ នៅទីនោះគាត់បានធ្វើជាអ្នកគ្រូបង្រៀនតាមផ្ទះ។
[[ឯកសារ:Marie Sklodowska 16 years old.jpg|thumb|right|150px|ម៉ារីយ៉ា ស្កូដូស្កា ពេលអាយុ១៦ឆ្នាំ]]
ម៉ារីយ៉ាបានធ្វើការសន្សាជាមួយបងស្រីប្រូនីស្វាវ៉ាថា គាត់នឹងរកប្រាក់ដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ប្រូនីស្វាវ៉ាអោយបានសិក្សាឱសថសាស្ត្រនៅប៉ារីស ក្នុងលក្ខខណ្ឌថា ប្រូនីស្វាវ៉ាក៏ត្រូវធ្វើបែបនេះសងមកវិញដែរនៅ២ឆ្នាំក្រោយ។ គាត់បានចាប់ផ្ដើមធ្វើជា «ហ្គាវើណេស» (ស្ត្រីស្នាក់នៅជួយបង្រៀនកូនចៅផ្ទះអ្នកមាន) ដំបូងនៅក្នុងគ្រួសារមេធាវីម្នាក់នៅក្រាកូវ(Kraków) បន្ទាប់មករយៈពេល២ឆ្នាំនៅក្នុងគ្រួសារអភិជនដីធ្លីមួយដែលត្រូវជាសាច់ញាតិរបស់ឪពុក នៅឯឆេហានូវ(Ciechanów)។ ពេលនៅធ្វើការនៅទីនោះ គាត់បានស្រលាញ់គ្នាជាមួយកូនប្រុសច្បងរបស់ម្ចាស់ផ្ទះឈ្មោះ '''ខាហ្ស៊ីមៀស ហ្សូរ៉ាវស្គី'''(Kazimierz Żorawski)(ខាហ្ស៊ីមៀស ហ្សូរ៉ាវស្គី ក្រោយមកក្លាយជាគណិតវិទូប៉ូឡូញម្នាក់ដ៏ល្បី)។ កាហ្ស៊ីមៀសបានប្រាប់ពីបំណងរៀបការ តែត្រូវឪពុកម្ដាយបដិសេដដោយសារតែវណ្ណៈនិងទ្រព្យធនខុសគ្នាខ្លាំងពេក។ ម៉ារីយ៉ាក្រោយចប់កិច្ចសន្យារយៈពេល២ឆ្នាំមក ក៏ទៅធ្វើជាគ្រូបង្រៀននៅក្នុងគ្រួសារមួយទៀតនៅខាងឆ្នេរសមុទ្របាល់ទិច។
នៅដើមឆ្នាំ១៨៩០ ប្រូនីស្វាវ៉ាដែលទើបនឹងរៀបការហើយ បានសរសេរសំបុត្របបួលម៉ារីយ៉ាអោយមករស់នៅប៉ារីសជាមួយគ្នា។ ប៉ុន្តែម៉ារីយ៉ាបានបដិសេដដោយសារនាងគ្មានប្រាក់គ្រប់គ្រាន់សំរាប់បង់ថ្លៃសាលា និងនៅមិនទាន់ដាច់ចិត្តពីខាហ្ស៊ីមៀស។
គាត់បានត្រលប់ទៅនៅជាមួយឪពុកនៅវ៉ារស្សាវ៉ាវិញ និងស្នាក់នៅទីនោះដល់រដូវស្លឹកឈើជ្រុះឆ្នាំ១៨៩១។ គាត់នៅទីនោះធ្វើជាគ្រូបង្រៀនតាមផ្ទះផង និងរៀននៅ«សាកលវិទ្យាល័យហោះ» (គ្មានច្បាប់អនុញ្ញាត)មួយ និងបានចាប់ផ្ដើមធ្វើការហ្វឹកហាត់ផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រអនុវត្តនៅក្នុងមន្ទីរពិសោធន៍មួយនៅក្នុងសារមន្ទីរឧស្សាហកម្មនិងកសិកម្មក្បែរទីក្រុងចាស់នៅវ៉ារស្សាវ៉ា។ មន្ទីរពិសោធន៍នេះគ្រប់គ្រងដោយបងជីដូនមួយឈ្មោះ'''យ៉ូសេហ្វ បូហ្គុស្គី''' ដែលធ្លាប់ជាជំនួយការរបស់មហាគីមីវិទូ [[ដ្មីទ្រី មិនដេឡេអេវ]] (Dmitri Mendeleev)។<ref>Robert Reid, ''Marie Curie (ម៉ារី គុយរី)'', pp. 23–24.</ref>
នៅខែតុលា ១៨៩១ ដោយការទទូចរបស់បងស្រីនិងដោយសារសំបុត្រផ្ដាច់ស្នេហ៍របស់ខាហ្ស៊ីមៀស ម៉ារីយ៉ាក៏បានសម្រេចចិត្តទៅប្រទេសបារាំង។<ref name="Eve Curie, Marie Curie"/>ការផ្ដាច់ទំនាក់ទំនងនេះជាសោកនាដកម្មសំរាប់អ្នកទាំងពីរ។ ខាហ្ស៊ីមៀសក្រោយពីរៀនចប់បណ្ឌិតនិងបន្តអាជីពជាគណិតវិទូរួចក្លាយជាសាស្ត្រាចារ្យនិងជានាយកសាកលវិទ្យាល័យក្រាកូវ (សព្វថ្ងៃប្ដូរឈ្មោះជាសាកលវិទ្យាល័យយ៉ាហ្គីយ៉េឡូនៀន) និងជាប្រធានសហគមអ្នកសិក្សាវ៉ារស្សាវ៉ា(Warsaw Society of Learning)។ ពេលដែលគាត់ចាស់ទៅ គេធ្លាប់ឃើញគាត់អង្គុយគិតសញ្ជប់សញ្ជឹងនៅពីមុខរូបសំណាកទង់ដែងរបស់ម៉ារីយ៉ា ដែលបានដាក់តាំងពីឆ្នាំ១៩៣៥នៅក្រោយវិទ្យស្ថានរ៉ាដ្យូមដែលអ្នកស្រីបង្កើតក្នុងឆ្នាំ១៩៣៥។<ref>Robert Reid, ''Marie Curie (ម៉ារី គុយរី)'', p. 24.</ref>
== ការតស៊ូរៀនសូត្រនៅប៉ារីស ==
ខែតុលា ឆ្នាំ១៨៩១ ក្រោយពីធ្វើដំណើរតាមរថភ្លើងរយៈពេល៣ថ្ងៃមក ម៉ារីយ៉ាបានមកដល់ប៉ារីស។ ពេលនោះគាត់បានចុះឈ្មោះចូលរៀននៅសកបូន (សាកលវិទ្យាល័យប៉ារីស) ដែលពេលនោះជាសាលាដ៏តិចតួចដែលទទួលសិស្សស្រីអោយរៀនផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រ។ នៅលើសំណុំបែបបទចូលរៀន គាត់បានកែឈ្មោះពី«ម៉ារីយ៉ា» មកសរសេរជា «ម៉ារី» តាមរបៀបបារាំងវិញ។ នៅទីនោះគាត់បានចូលរៀន រូបវិទ្យា គីមីវិទ្យា និងគណិតវិទ្យា។<ref>Robert Reid, ''Marie Curie (ម៉ារី គុយរី)'', p. 32.</ref> នៅប៉ារីស ម៉ារីបានស្វែករកជំរកស្នាក់នៅជាមួយបងស្រីនិងបងថ្លៃមួយរយៈខ្លី បន្ទាប់មកនៅបន្ទប់ជួលក្រោមដំបូលផ្ទះផ្ទះល្វែងមួយ។
[[File:Pierrecurie.jpg|thumb|upright|left|[[ព្យែរ គុយរី]]]]
ម៉ារី សិក្សានៅពេលថ្ងៃនិងបង្រៀនគេនៅពេលល្ងាចដើម្បីរកប្រាក់បន្តិចបន្តួចចិញ្ចឹមជីវិត។ ជីវិតគាត់ពេលនោះគឺខ្វះប្រាក់ចាយ ម្ហូបអាហារក៏មិនសូវមានគ្រប់គ្រាន់សំរាប់ហូបចុក ហើយពេលខែរងារគាត់ត្រូវយកសំលៀកបំពាក់ទាំងអស់មកពាក់ដេក ដោយហេតុតែគ្មានម៉ាស៊ីនកំដៅ រហូតដល់ពេលមួយគាត់ធ្លាក់ខ្លួនឈឺ ហើយត្រូវបងថ្លៃដែលជាពេទ្យមកជួយព្យាបាលអោយ។ ក្រោយពីការតស៊ូជាច្រើនឆ្នាំ គាត់បានបញ្ចប់បរិញ្ញាផ្នែករូបវិទ្យានៅឆ្នាំ១៨៩៣ និងចាប់ផ្ដើមធ្វើការនៅមន្ទីរពិសោធន៍ឧស្សាហកម្ម។ ព្រមជាមួយគ្នានោះ គាត់បានបន្តរៀននៅសកបូន(Sorbonne) និងបានបរិញ្ញាប័ត្រផ្នែកគណិតវិទ្យានៅឆ្នាំ១៨៩៤។
នៅឆ្នាំដដែលនោះ ព្យែរ គុយរីក៏ចូលមកក្នុងឆាកជីវិតរបស់គាត់។ ម៉ារីបានចាប់ផ្ដើមអាជីពផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រ ដោយធ្វើការស្រាវជ្រាវលើលក្ខណៈម៉ាញ៉េទិចរបស់ដែកថែបច្រើនប្រភេទ។ បន្ទប់ពិសោធន៍នៅសាកលវិទ្យាល័យនិងនៅមន្ទីរពិសោធន៍ដែលម៉ារីធ្វើការ ខ្វះខាតឧបករណ៍សំរាប់ធ្វើការស្រាវជ្រាវនេះ ជាហេតុធ្វើអោយម៉ារីមានការលំបាកចិត្តយ៉ាងខ្លាំង។ ម៉ារីបានរៀបរាប់កង្វល់នេះទៅកាន់មិត្តភក្តិម្នាក់ដែលមានស្វាមីជាសាស្ត្រាចារ្យរូបវិទ្យា ហើយស្វាមីមិត្តភក្ដិម្នាក់នោះក៏បានណែនាំព្យែរអោយម៉ារី។ ព្យែរជាគ្រូបង្រៀននៅ ''École supérieure de physique et de chimie industrielles de la ville de Paris'' (ESPCI) (សាលាជាន់ខ្ពស់ផ្នែករូបវិទ្យានិងគីមីវិទ្យាឧស្សហកម្មនៃទីក្រុងប៉ារីស)។ កាលនោះ ព្យែរជាអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រគ្មានឈ្មោះល្បីប៉ុន្មានទេនៅប្រទេសបារាំង ប៉ុន្តែគាត់បានទទួលជោគជ័យក្នុងការស្រាវជ្រាវពីប៉ូលកម្មឌីអេឡិចទ្រិចរបស់គ្រីសស្តាល់អ៊ីយ៉ុងនិងអេឡិចត្រូម៉ាញ៉េទិច។ គេនិយាយថា គឺកំលាំងម៉ាញ៉េទិច (ដែកឆក់) ដែលបានទាញពួកគេទាំង២អោយជួបគ្នា។
ព្យែរជាមនុស្សដែលមិនទុកដាក់ការមានមុខមានមាត់និងទំនាក់ទំនងជាមួយមនុស្សនៅក្នុងខួរក្បាលទេ។ គាត់ធ្លាប់បដិសេដមិនទទួលមេដាយកិត្តិយស ស៊ូទ្រាំចំណាយពេលវេលាមួយថ្ងៃៗក្នុងបន្ទប់ពិសោធន៍តូចចង្អៀត ធ្វើការស្រាវជ្រាវដោយទទួលប្រាក់ខែតិចតួច។ អំពីមនុស្សស្រីវិញ គាត់ធ្លាប់បានសរសេរក្នុងសៀវភៅកំណត់ហេតុប្រចាំថ្ងៃថា «មនុស្សស្រីដែលមានទេពកោសល្យក្នុងវិទ្យាសាស្ត្រគឺកំរមានណាស់»។ ពេលជួបម៉ារី អ្នកទាំងពីរបាននិយាយគ្នាពីបញ្ហាវិទ្យាសាស្ត្រនិងបញ្ហាសង្គម ហើយយល់ឃើញថាអ្នកទាំងពីរមានចំនុចរួមគ្នាជាច្រើន។ គេទាំង២នាក់ក៏ចាប់ផ្ដើមមានចិត្តលើគ្នាទៅវិញទៅមក។ អ្នកទាំង២គោរព និងទុកចិត្តគ្នាទៅវិញទៅមក។
ឆ្នាំ១៨៩៤ ពេលដែលម៉ារីបានបរិញ្ញាប័ត្រគណិតវិទ្យា ហើយឆ្លៀតពេលវិស្សមកាលរដូវក្ដៅត្រលប់ទៅលេងវ៉ារស្សាវ៉ាវិញ ម៉ារីពិបាកចិត្តមិនដឹងគួរត្រលប់ទៅប៉ារីសវិញឬអត់។ ម៉ារីដែលនៅមានក្ដីស្រមៃចង់ធ្វើការផ្នែកដែលខ្លួនបានរៀននៅប៉ូឡូញបាន ប៉ុន្តែត្រូវបានសាកលវិទ្យាល័យក្រាកូវបដិសេដមិនទទួលអោយធ្វើការ ដោយសារតែម៉ារីជាស្ត្រី។ <ref name="Wierzewski, p. 17"/> ក្នុងកំឡុងពេលដែលម៉ារីនៅរកការងារធ្វើនៅប៉ូឡូញ ព្យែរបានផ្ញើសំបុត្រសុំម៉ារីរៀបការជាច្រើនដង ហើយនៅខែតុលា ម៉ារីក៏ត្រលប់មកប៉ារីសវិញ។ ព្យែរបានរៀបរាប់ពីមនោសញ្ចេតនាដ៏ជ្រាលជ្រៅរបស់ខ្លួនប្រាប់ម៉ារី ហើយថាបើទោះបីជាត្រូវត្រលប់ទៅប៉ូឡូញវិញក៏ខ្លួនសុខចិត្តតាមទៅដែរ។ ការស្នើសុំរៀបការនេះបានជោគជ័យ ហើយនៅថ្ងៃទី២៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៨៩៥ ពិធីមង្គលការដ៏សមញ្ញមួយរបស់អ្នកទាំង២បានរៀបចំឡើង។ ចាប់ពីពេលនោះមករូបវិទូទាំង២ធ្វើការជាមួយគ្នាក្នុងបន្ទប់ពិសោធន៍តែមួយ។ ពួកគេមានការកំសាន្តដូចគ្នា២គឺដំណើរកំសាន្តផ្លូវឆ្ងាយដោយជិះកង់និងការធ្វើដំណើរទៅក្រៅប្រទេស។ ទីបំផុតម៉ារីបានរកឃើញដៃគូស្នេហានិងសហសេវិកផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រដែលខ្លួនអាចពឹងពាក់បាន។<ref name="Wierzewski, p. 17">Wierzewski, p. 17.</ref>
==ធាតុគីមីថ្មី==
ក្នុងឆ្នាំ ១៨៩៦ [[អង់រី បិកកឺរ៉ែល]] បានរកឃើញថា អំបិល[[អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម]] បញ្ចេញកាំរស្មីដែលមានលក្ខណៈស្រដៀងកាំរស្មី X ដោយមានសម្មត្ថភាពជ្រៀតចូល។ គាត់បានបង្ហាញថា ការរំសាយកាំរស្មីនេះ ខុសពី [[ហ្វូស្វរ៉េសង់]], មិនអាស្រ័យនឹងប្រភពថាមពលពីខាងក្រៅនោះទេ តែទំនងជាកើតចេញពី អ៊ុយរ៉ាញ៉ូមខ្លួនវាផ្ទាល់តែម្ដង។ តាមពិតទៅ លោកបិកកឺរ៉ែលទេដែលបានរកឃើញវិទ្យុសកម្មមុនគេនោះ ។
ស្កូដូស្កា គុយរី បានសម្រេចចិត្តសិក្សាលើកាំរស្មីអ៊ុយរ៉ាញ៉ូម សម្រាប់និក្ខេបបទបណ្ឌិតរបស់គាត់។ គាត់បានប្រើវិធីដ៏ឆ្លាតសម្រាប់សិក្សាលើសំណាកគំរូ។ ១៥ឆ្នាំមុន ប្ដីរបស់គាត់ និង បងប្រុសថ្លៃរបស់គាត់បានបង្កើតអេឡិចត្រូម៉ែត្រ ដែលជាឧបករណ៍សម្រាប់វាស់បន្ទុកអគ្គិសនី។ ដោយប្រើ អេឡិចត្រូម៉ែត្ររបស់គុយរី អ្នកស្រីគុយរីបានរកឃើញថា កាំរស្មីអ៊ុយរ៉ាញ៉ូមបានបណ្ដាលឱ្យខ្យល់ជុំវិញសំណាកគំរូ ចម្លងចរន្តអគ្គិសនី។<ref>{{cite journal | title = ម៉ារី គុយរី និង វិទ្យាសាស្ត្រនៃវិទ្យុសកម្ម| url =http://www.aip.org/history/curie/resbr1.htm}}</ref> ដោយប្រើបច្ចេកទេសនេះ លទ្ធផលដំបូងរបស់គាត់ គឺជារបកគំហើញថា សកម្មភាពរបស់សារធាតុផ្សំពីអ៊ុយរ៉ាញ៉ូម អាស្រ័យតែនឹងបរិមាណនៃធាតុអ៊ុយរ៉ាញ៉ូមដែលមានតែប៉ុណ្ណោះ។ គាត់បានបង្ហាញថា បន្សាយវិទ្យុសកម្ម មិនមែនកើតមកពីអន្តរកម្មរវាងម៉ូលេគុលខ្លះនោះទេ តែត្រូវតែចេញពីអាតូមខ្លួនវាតែម្ដង។ ក្នុងក្របខណ្ឌវិទ្យាសាស្ត្រ នេះជាស្នាដៃមួយដ៏សំខាន់បំផុតរបស់ម៉ារី គុយរី ។<ref>Robert Reid, ''ម៉ារី គុយរី'', pp. 61–63.</ref>
ការសិក្សាជាប្រព័ន្ធរបស់ ស្កូដូស្កា គុយរី មានបញ្ចូលរ៉ែអ៊ុយរ៉ាញ៉ូមពីរ គឺ [[pitchblende]] និង [[torbernite]] (ដែលគេស្គាល់ថាជា chalcolite ផងដែរ)។ អេឡិចត្រូម៉ែត្ររបស់គាត់ បានបង្ហាញថា pitchblende សកម្មជាង អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម ៤ ដង ហើយ chalcolite សកម្មជាង អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម ២ ដង។ គាត់បានសន្និដ្ឋានថា បើ លទ្ធផលដំបូងរបស់ទាក់ទងនឹងបរិមាណអ៊ុយរ៉ាញ៉ូមធៀបនឹងសកម្មភាពរបស់វា មានភាពត្រឹមត្រូវ នោះរ៉ែទាំងពីរនេះ ត្រូវតែសារធាតុដទៃទៀតក្នុងបរិមាណដ៏តិចតួច ដែលសកម្មជាងអ៊ុយរ៉ាញ៉ូម។<ref>Robert Reid, ''ម៉ារី គុយរី'', pp. 63–64.</ref>
{{blockquote|លោក Reid បានសរសេរថា គំនិតនោះគឺជារបស់គាត់ផ្ទាល់; គ្មាននរណាជួយគាត់ក្នុងការបង្កើតវាទេ, ហើយថ្វីបើគាត់បានយកវាទៅប្រាប់ស្វាមី ដើម្បីផ្ដល់ជាមតិក្ដី តាមពិតគាត់ជាម្ចាស់នៃគំនិតនោះ យ៉ាងច្បាស់ក្រឡែតទៅហើយ។ ក្រោយមក ម៉ារីយ៉ា គុយរី បានកត់ត្រាការពិតនោះពីដងក្នុងជីវប្រវត្តិរបស់គាត់ស្ដីពីប្ដីរបស់គាត់ ដើម្បីឱ្យកាន់តែច្បាស់លាស់។ មើលទៅប្រហែលជានៅគ្រាដំបូងនៃអាជីពរបស់គាត់ គាត់បានដឹងថា អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រភាគច្រើនមិនចង់ជឿថា ស្ត្រីម្នាក់អាចធ្វើបាននូវអ្វីដែលគាត់ធ្វើបាន។<ref>Robert Reid, ''Marie Curie'', p. 64.</ref>}}
នៅក្នុងប្រព័ន្ធស្វែងរករបស់គាត់ពីរូបធាតុថ្មី ក្រៅពីអំបិល អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម ដែលបញ្ចេញកាំរស្មី, ស្កូដូស្កា គុយរី បានរកឃើញថា តូរ្យូម (thorium) ក៏ជាវិទ្យុសកម្មផងដែរ។
[[File:Pierre and Marie Curie.jpg|thumb|ព្យែរ និង ម៉ារី គុយរី នៅក្នុងមន្ទីរពិសោធន៍របស់ពួកគេនៅក្រុងប៉ារីស មុនឆ្នាំ ១៩០៧]]
ម៉ារីយ៉ា គុយរី បានដឹងពីសារៈសំខាន់ នៃការបោះពុម្ពផ្សាយភ្លាមៗ នូវអ្វីដែលគាត់បានរកឃើញ ដូច្នេះហើយបានជា គាត់ទទួលបាននូវការទទួលស្គាល់ពីការរកឃើញរបស់គាត់។ កាលពីពីរឆ្នាំមុន បើ បិកកឺរ៉ែល មិនបានចុះផ្សាយរបកគំហើញរបស់ខ្លួន ទៅកាន់បណ្ឌិតសភាវិទ្យាសាស្ត្រ (Académie des Sciences) មួយថ្ងៃបន្ទាប់ពីគាត់បានរកឃើញនូវវិទ្យុសកម្មនោះទេ នោះ រង្វាន់ណូបែលច្បាស់ជារបូតពីដៃគាត់ ហើយបានទៅលោក ស៊ីលវេណឹស ថុមសិន (Silvanus Thompson) វិញមិនខាន។ ស្កូដូស្កា គុយរី បានជ្រើសរើសមធ្យោបាយបោះពុម្ពផ្សាយលឿនដូចគ្នា។ ភេបភ័រ របស់គាត់ ដែលសង្ខេប និង និយាយពីស្នាដៃរបស់គាត់ ត្រូវបានបង្ហាញទៅដល់ Académie នៅថ្ងៃ ១២ មេសា ១៨៩៨ ដោយសារអតីតសាស្ត្រាចារ្យរបស់គាត់ លោក [[Gabriel Lippmann]]។<ref>Robert Reid, ''Marie Curie'', pp. 64–65.</ref>
ថ្វីបើដូច្នេះក៏ដោយ គឺដូចលោក ថុមសុន ត្រូវបានយកឈ្នះដោយលោក បិកកឺរ៉ែល, ក៏ ស្កូដូស្កា គុយរី ត្រូវបានគេយកឈ្នះ ក្នុងការប្រកួតប្រជែងប្រាប់ពិភពលោកថានរណារកឃើញមុនថា តូរ្យូម បញ្ចេញកាំរស្មីដូចអ៊ុយរ៉ាញ៉ូម ។ កាលពីពីរខែមុន លោក Gerhard Schmidt បានចុះផ្សាយពីរបកគំហើញរបស់គាត់ នៅ ប៊ែរឡាំង។<ref>Robert Reid, ''ម៉ារីយ៉ា គុយរី'', p. 65. In fact, such multiple, independent discoveries appear to be the rule in science and technology; see [[List of independent discoveries]].</ref>
នៅពេលនោះ, ទោះជាយ៉ាងណាក្ដី, គ្មាននរណាផ្សេងទៀតនៅលើពិភពរូបវិទ្យា បានកត់សម្គាល់ថា ស្កូដូស្កា គុយរី បានសរសេរឃ្លាមួយក្នុងភេបភ័ររបស់គាត់ និយាយរៀបរាប់ថាតើសកម្មភាពរបស់ pitchblende និង chalcolite ខ្លាំងប៉ុណ្ណាធៀបនឹង អ៊ុយរ៉ាញ៉ូមនោះទេ ៖ "ការពិតនេះ គួរឱ្យកត់សម្គាល់ណាស់ ហើយបាននាំឱ្យគេជឿថា រ៉ែទាំងនេះ អាចមានសារធាតុដែលសកម្មជាងអ៊ុយរ៉ាញ៉ូមទៅទៀត។" ក្រោយមក គាត់បានរំលឹកពីបំណងប្រាថ្នាដ៏ខ្លាំងក្លារបស់គាត់ ក្នុងការផ្ទៀងផ្ទាត់សម្មតិកម្មនេះ ឱ្យបានលឿនបំផុត។<ref name="Robert Reid p. 65">Robert Reid, ''Marie Curie'', p. 65.</ref>
ព្យែរ គុយរី ច្បាស់ក្នុងចិត្តថា អ្វីដែលម៉ារីយ៉ាគុយរីបានរកឃើញ មិនមែនជាការភ្លាំងភ្លាត់នោះទេ។ ដូច្នេះ គាត់ក៏សម្រេចចិត្តបោះបង់ការស្រាវជ្រាវរបស់គាត់លើគ្រីស្តាល់មួយរយៈដើម្បីចូលរួមជាមួយម៉ារីយ៉ា គុយរី។ នៅថ្ងៃ ១៤ មេសា ១៨៩៨ ពួកគេបានថ្លឹងយក pitchblende ចំនួន ១០០ក្រាម ហើយយកមកកិនបំបែក។ ពួកគេនៅពេលនោះ មិនបានដឹងថា អ្វីដែលពួកគេកំពុងធ្វើការស្វែងរកនោះ តាមពិតមានក្នុងបរិមាណដ៏តិចតួចបំផុត ដែលពួកគេអាចត្រូវធ្វើការរែងយកចេញពីរ៉ែដល់ទៅរាប់តោនឯណុះ។<ref name="Robert Reid p. 65"/>
ដោយពួកគេមិនបានដឹងពីផលប៉ះពាល់របស់វិទ្យុសកម្ម ស្កូដូស្កា និង ស្វាមីរបស់គាត់ មិននឹកដល់ទាល់តែសោះពីគ្រោះថ្នាក់ដ៏ធំធេងនៃការស្រាវជ្រាវនេះដល់សុខភាពរបស់ពួកគេនៅពេលក្រោយមក។<ref name="Wierzewski, p. 17"/>
[[File:Marie Pierre Irene Curie.jpg|thumb|[[Pierre Curie|ព្យែរ]], [[Irène Joliot-Curie|អ៊ីរ៉ែន]], ម៉ារី គុយរី]]
ក្នុងខែ កក្កដា ១៨៩៨, ស្កូដូស្កា គុយរី និង ស្វាមី បានចេញផ្សាយភែបភ័រមួយរួមគ្នា ប្រកាសពីអត្ថិភាពនៃធាតុមួយ ដែលពួកគេបានដាក់ឈ្មោះថា ប៉ូឡូញ៉ូម, ជាការផ្ដល់កិត្តិយសដល់ស្រុកកំណើតរបស់ម៉ារីយ៉ា គុយរី ដែលម្ភៃឆ្នាំក្រោយមក នៅតែឋិតនៅជាទឹកដីមួយដែលមហាអំណាចបីបានបែងចែកគ្នាគ្រប់គ្រង។ នៅថ្ងៃ ២៦ ធ្នូ ១៨៩៨, គ្រួសារគុយរី បានប្រកាសពីរបកគំហើញនូវធាតុគីមីថ្មីមួយទៀត ដែលពួកគេបានដាក់ឈ្មោះថា រ៉ាដ្យូម ដោយសារវាមានវិទ្យុសកម្មខ្លាំង។ ពាក្យ រ៉ាដ្យូម នេះ ជាពាក្យដែលពួកគេបានបង្កើតឡើង។
Pitchblende ជារ៉ែស្មុគស្មាញ។ ការញែកធាតុគីមី របស់ធាតុផ្សំរបស់រ៉ែនេះ ជាការងារដ៏លំបាកបំផុតមួយ។ របកគំហើញប៉ូឡូញ៉ូម រាងងាយស្រួលបន្តិច; វាមានលក្ខណៈគីមីស្រដៀង [[ប៊ីស្មុត]], ហើយ ប៉ូឡូញ៉ូម ជាសារធាតុតែមួយគត់ក្នុងរ៉ែ Pitchblende ដែលមានលក្ខណៈគីមីស្រដៀង ប៊ីស្មុត ។ តែ រ៉ាដ្យូម វិញ មានភាពលំបាកជាង។ វាមានលក្ខណៈគីមីស្រដៀងនឹង បារីយ៉ូម ខ្លាំង ហើយ Pitchblende មានរ៉ែទាំងពីរនេះជាមួយគ្នា។ ក្នុងឆ្នាំ ១៨៩៨ គ្រួសារគុយរី បានរកឃើញដាន រ៉ាដ្យូម តែបរិមាណសមរម្យ មិនមានលាយបារីយ៉ូម ពួកគេធ្វើមិនទាន់បានល្អនៅឡើយ។<ref>L. Pearce Williams, pp. 331–32.</ref>
គ្រួសារគុយរី បានធ្វើការចម្រាញ់យកអំបិលរ៉ាដ្យូម តាមវិធី គ្រីស្តាល់កម្មឌីផេរ៉ង់ស្យែល។ ចេញពីរ៉ែ pitchblende មួយតោន, មួយភាគដប់ក្រាមនៃ រ៉ាដ្យូមក្លរួ ត្រូវបានចម្រាញ់ចេញមក ក្នុងឆ្នាំ ១៩០២ ។ ក្នុងឆ្នាំ ១៩១០ ស្កូដូស្កា គុយរី ធ្វើការដោយគ្មានស្វាមីរបស់នាង បន្ទាប់ពីគាត់បានស្លាប់ដោយសាររទេះសេះ<ref name=obit>{{Citation |url=http://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9402E4DC1438EF32A25753C2A9629C946797D6CF |title=លោកសាស្ត្រាចារ្យ គុយរី បានស្លាប់នៅតាមដងផ្លូវ|format=PDF |date=២០ មេសា ១៩០៦|accessdate=8 February 2011|work=[[The New York Times]] }}</ref> ក្នុងឆ្នាំ ១៩០៦មក, បានសម្រេចក្នុងការចម្រាញ់យកលោហធាតុ រ៉ាដ្យូមសុទ្ធ។<ref name="L. Pearce Williams, p. 332">L. Pearce Williams, p. 332.</ref>
ក្នុងការសម្រេចចិត្តមិនធម្មតាមួយ ម៉ារីយ៉ា ស្កូដូស្កា គុយរី បានសម្រេចចិត្តមិនធ្វើបណ្ណកម្មសិទ្ធិបញ្ញា លើ ការចម្រាញ់ជាតិរ៉ាដ្យូម ក្នុងគោលបំណងដើម្បីកុំឱ្យសហគមអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រមានការទើសទាល់ក្នុងការស្រាវជ្រាវបន្ត។<ref>Robert Reid, ''ម៉ារីយ៉ា គុយរី'', p. 265.</ref>
នៅឆ្នាំ ១៩០៣ ក្រោមការមើលខុសត្រូវរបស់ [[អង់រី បិកកឺរ៉ែល]],<ref>{{cite journal | title = របកគំហើញធាតុ រ៉ាដ្យូម ក្នុងឆ្នាំ ១៨៩៨ ដោយ ម៉ារីយ៉ា ស្កូដូស្កា គុយរី (1867-1934) និង ព្យែរ គុយរី (1867-1906) រួមនឹងបទអត្ថាធិប្បាយពីជីវិតនិងពេលវេលារបស់ពួកគេ (The discovery of radium in 1898 by Maria Sklodowska-Curie (1867–1934) and Pierre Curie (1859–1906) with commentary on their life and times) | last = Mould | first = R. F. | journal=The British Journal of Radiology | volume = 71 | year = 1998 | pages = 1229–1254 | url = http://bjr.birjournals.org/cgi/reprint/71/852/1229.pdf |format=PDF| accessdate =31 July 2008 | pmid = 10318996 | issue = 852}}</ref> ម៉ារីយ៉ា បានទទួលសញ្ញាបត្រថ្នាក់បណ្ឌិតវិទ្យាសាស្ត្រ ពី សកលវិទ្យាល័យប៉ារីស។
==រង្វាន់ណូបែល==
[[File:Marie Curie (Nobel-Chem).jpg|thumb|left|upright|រូបថតម៉ារី គុយរីនៅឆ្នាំ១៩១១]]
នៅឆ្នាំ១៩០៣ រាជបណ្ឌិតសភាវិទ្យាសាស្ត្រស៊ុយអែដ(Royal Swedish Academy of Sciences) បានផ្ដល់[[រង្វាន់ណូបែលផ្នែករូបវិទ្យា]]ទៅអោយលោក[[ព្យែរ គុយរី]], អ្នកស្រីម៉ារី គុយរី និងលោក[[អង់រី បិកកឺរ៉ែល]] «ដោយទទួលស្គាល់ស្នាដៃដ៏វិសេសវិសាលក្នុងការស្រាវជ្រាវរួមគ្នាស្ដីអំពីបាតុភូតបន្សាយវិទ្យុសកម្មដែលរកឃើញដំបូងដោយលោកសាស្ត្រាចារ្យ[[អង់រី បិកកឺរ៉ែល]]។»
ម៉ារីនិងស្វាមីមិនអាចទៅទទួលរង្វាន់ដោយផ្ទាល់នៅទីក្រុង[[ស្តុកហូម]]បានទេ។ ពួកគេបានចែករំលែកប្រាក់រង្វាន់ជាមួយនិស្សិតនិងមិត្តភក្ដិជិតដិតដែលត្រូវការប្រាក់។<ref name="Wierzewski, p. 17"/>
គ្រាន់តែទទួលរង្វាន់ណូបែលភ្លាម ម៉ារីនិងព្យែរក៏ក្លាយជាមនុស្សល្បីឈ្មោះ។ សកបូនSorbonne)បានផ្ដល់ដំណែងជាសាស្ត្រាចារ្យ(professorship)ដល់ព្យែរ និងអនុញ្ញាតអោយព្យែរមានបន្ទប់ស្រាវជ្រាវផ្ទាល់ខ្លួន ដែលនៅទីនោះម៉ារីធ្វើជានាយកដឹកនាំការស្រាវជ្រាវ។
នៅឆ្នាំ១៨៩៧ និង ១៩០៤ ម៉ារី បានផ្ដល់កំណើតដល់កូនស្រី២រូបគឺ [[អ៊ីរ៉ែន ហ្សូល្យុត គុយរី|អ៊ីរ៉ែន]]និង[[អែវ គុយរី|អែវ]]។ គាត់បានជួលហ្គាវើណេសជនជាតិប៉ូឡូញដើម្បីជួយបង្រៀនភាសាប៉ូឡូញដល់កូនស្រីទាំង២។ គាត់ក៏ធ្លាប់នាំកូនស្រីទៅលេងប៉ូឡូញផងដែរ។<ref>Barbara Goldsmith, ''Obsessive Genius'', p. 149.</ref>
[[File:Marie Skłodowska-Curie's Nobel Prize in Chemistry 1911.jpg|thumb|សញ្ញាប័ត្រ[[រង្វាន់ណូបែលផ្នែកគីមីវិទ្យា]]ឆ្នាំ១៩១១របស់ម៉ារី]]
ម៉ារីជាស្ត្រីទីមួយដែលបានទទួល[[រង្វាន់ណូបែល]]។ ៨ឆ្នាំក្រោយមកគឺនៅឆ្នាំ១៩១១ គាត់បានទទួល[[រង្វាន់ណូបែលផ្នែកគីមីវិទ្យា]] «ដោយស្នាដៃក្នុងការជំរុញវិស័យគីមីវិទ្យាតាមរយៈការរកឃើញធាតុគីមីថ្មីគឺរ៉ាដ្យូមនិងប៉ូឡូញ៉ូមដោយការចំរាញ់រ៉ាដ្យូម និងដោយការស្រាវជ្រាវពីធម្មជាតិនិងធាតុផ្សំរបស់ធាតុគីមីនេះ។»
មួយខែក្រោយមក គាត់ត្រូវចូលពេទ្យដោយសារបញ្ហាផ្លូវចិត្តនិងជំងឺតំរងនោម។
ម៉ារីជាមនុស្សទីមួយហើយដែលបានទទួលរង្វាន់ណូបែល២។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ នៅឆ្នាំ១៩១១ បណ្ឌិតសភាវិទ្យាសាស្ត្របារាំង ដែលមិនព្រមបោះបង់ចោលការរើសអើងចំពោះស្ត្រីនោះ មិនបានជ្រើសរើសអ្នកស្រីអោយចូលជាសមាជិកទេ។ អ្នកស្រីខ្វះ២សំលេងឆ្នោតក្នុងការបោះឆ្នោតនោះ។ <ref>Barbara Goldsmith, ''Obsessive Genius'', pp. 170–71.</ref>
==មរណភាពរបស់ព្យែរ==
នៅថ្ងៃទី១៩ មេសា ១៩០៦ ព្យែរបានបាត់បង់ជីវីតក្នុងគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍មួយ។ ពេលកំពុងឆ្លង[[ផ្លូវដូហ្វីន]] (Rue Dauphine)ពេលភ្លៀងធ្លាក់ខ្លាំង គាត់ត្រូវរទេះសេះបុកដួលចូលក្រោមកង់ និងត្រូវកិនបែកលលាដក្បាល។<ref name=obit/>
ម៉ារីទទួលរងនូវការប៉ះទង្គិចផ្លូវចិត្តយ៉ាងខ្លាំងដោយសារមរណភាពស្វាមី។ នាពេលនោះគាត់បានក្លាយជា«មនុស្សដែលឯកោយ៉ាងខ្ទេចខ្ទំនិងដែលមិនអាចព្យាបាលបាន»។ នៅថ្ងៃទី១៣ ឧសភា ១៩០៦ ដេប៉ាតឺម៉ង់រូបវិទ្យារបស់សកបូនបានសំរេចចិត្តរក្សាកៅអីដែលបង្កើតសំរាប់ព្យែរ និងផ្ដល់ជូនបន្តអោយម៉ារី រួមទាំងសិទ្ធិអំណាចពេញលេញលើបន្ទប់ស្រាវជ្រាវនោះ។ ការណ៍នេះបានជួយអោយម៉ារីចេញពីស្រមោលរបស់ព្យែរ។ គាត់បានក្លាយជាសាស្ត្រាចារ្យស្ត្រីដំបូងគេនៅសកបូន។ គាត់បានរកឃើញអត្ថន័យជីវិតថ្មីមួយក្នុងការងារដ៏នឿយហត់មួយនេះ។
[[File:1911 Solvay conference.jpg|thumb|300px|នៅ[[សន្និសីទសុលវេយ]]លើកទីមួយ (១៩១១), ស្កូដូស្កា គុយរី (អង្គុយ, ទី២រាប់ពីស្ដាំ) ប្រឹក្សាជាមួយ [[អង់រី ព័ងការ៉េ]]។ [[អើណេស រូធើហ្វដ]] (ឈរ, ទី៤រាប់ពីស្ដាំ); [[អាល់បឺត អែងស្តែង]] (ឈរ, ទី២រាប់ពីស្ដាំ); [[ប៉ូល ឡង់ហ្សឺវ៉ាំង]] (ឈរ, ដើមខាងស្ដាំ)]]
ពីឆ្នាំ១៩១០ដល់១៩១១ ស្កូដូស្កា គុយរីមានទំនាក់ទំនងស្នេហាជាមួយរូបវិទូ [[ប៉ូល ឡង់ហ្សឺវ៉ាំង]] (Paul Langevin) ដែលជាអតីតកូនសិស្សរបស់ព្យែរ។ ម៉ារីមានអាយុច្រើនជាងប៉ូល៥ឆ្នាំ។ ប៉ូលជាបុរសរៀបការហើយ តែរស់នៅបែកពីភរិយា។ រឿងនេះបែកការនៅឆ្នាំ១៩១១ ពេលដែលគូប្រជែងផ្នែកសិក្សាបានយករឿងនេះទៅផ្សព្វផ្យាយជារឿងអាស្រូវនៅលើសារព័ត៌មាន។<ref>Robert Reid, ''Marie Curie (ម៉ារី គុយរី)'', pp. 44, 90.</ref>
ទោះបីជាគាត់មានកិត្តិយសជាអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រដែលបំរើការដល់បារាំងក៏ដោយ ទស្សនៈរបស់សាធារណជនមានទំនោរទៅរក «សញ្ចេតនារើសអើងជនបរទេស» (xenophobia) និងបានរាលដាលដល់ការប៉ាន់ប្រមាណទាំងខុសឆ្គងថាម៉ារីជា[[ជនជាតិជ្វីហ្វ]]។ ទំព័រកាសែតបានលើកឡើងពីម៉ារីយ៉ាងគគ្រឹកគគ្រើងដោយបានចោទអ្នកស្រីថាជាអ្នកបំបែកបំបាក់គ្រួសារគេ។<ref>Barbara Goldsmith, ''Obsessive Genius'', pp. 165–76.</ref> គ្មាននរណាទាយដឹងថានាពេលក្រោយមកទៀត ចៅស្រីរបស់ម៉ារីឈ្មោះ[[អេឡែន ហ្សូល្យុត]]បានរៀបការជាមួយចៅប្រុសរបស់ឡង់ហ្សឺវ៉ាំងឈ្មោះមីសែលឡង់ហ្សឺវ៉ាំងទេ។
រង្វាន់ណូបែលលើកទី២របស់ម៉ារី បានធ្វើអោយអ្នកស្រីមានសិទ្ធិបញ្ចុះបញ្ចូលរដ្ឋាភិបាលបារាំងអោយផ្ដល់ថវិកាក្នុងការកសាងវិទ្យាស្ថានរ៉ាដ្យូមឯកជនមួយឈ្មោះ Institut du radium (សព្វថ្ងៃជា ''Institut Curie''(វិទ្យាស្ថានគុយរី))នៅឆ្នាំ១៩១៤។ វិទ្យាស្ថាននេះដឹកនាំការស្រាវជ្រាវផ្នែកគីមីវិទ្យា រូបវិទ្យា និង វេជ្ជសាស្ត្រ។ វិទ្យាស្ថាននេះជាថ្នាលបណ្ដុះជ័យលាភីរង្វាន់ណូបែល៤រូបទៀត ដែលក្នុងនោះក៏មានកូនស្រីរបស់គាត់គឺ[[អ៊ីរ៉ែន ហ្សូល្យុត គុយរី]] និងកូនប្រសារប្រុស [[ហ្វ្រេដេរីក ហ្សូល្យុត គុយរី]]។
==ពេលសង្គ្រាមលោកលើកទី១==
[[File:Marie Curie - Mobile X-Ray-Unit.jpg|thumb|ម៉ារីនៅក្នុងយានជំនិះថតកាំរស្មីXចល័ត]]
ក្នុងកំឡុង[[សង្គ្រាមលោកលើកទី១]] ម៉ារីបានជំរុញអោយប្រើយានជំនិះថតកាំរស្មីXចល័ត (ដែលគេស្គាល់ជា ''petites Curies'' «គុយរីតូច») សំរាប់ប្រើក្នុងការព្យាបាលទាហានមានរបួស។ ឧបករណ៍នេះប្រើបំពង់ «សំនាយរ៉ាដ្យូម» (ក្រោយមកគេស្គាល់ថាជា[[រ៉ាដុង]]) ដែលបាញ់ឧស្ម័នវិទ្យុសកម្មគ្មានពណ៌ដែលបញ្ចេញដោយរ៉ាដ្យូម។ ម៉ារីបានចែករំលែកធាតុរ៉ាដ្យូមដែលខ្លួនបានបន្សុទ្ធ សំរាប់យកប្រើក្នុងបំពង់នេះ។ បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមផ្ទុះឡើងភ្លាម គាត់ក៏បានឧបត្ថម្ភមេដាយមាសរង្វាន់ណូបែលរបស់ខ្លួននិងស្វាមីទាំងអស់សំរាប់បុព្វហេតុសង្គ្រាម។ គាត់ក៏ជាសមាជិកសកម្មរបស់គណកម្មាធិការជនជាតិប៉ូឡូញនៅបារាំង (Polish Polonia in France)សំរាប់បុព្វហេតុជនជាតិប៉ូឡូញ។<ref>Emigracja polska we Francji 1871–1918, page 274
Wiesław Śladkowski, 1980</ref>
==ពេលក្រោយសង្គ្រាម==
ក្នុងឆ្នាំ ១៩២១ ស្កូដូស្កា គុយរី បានទទួលការស្វាគមន៍យ៉ាងអធិកអធម នៅពេលដែលលអ្នកស្រីធ្វើទស្សនកិច្ចទៅកាន់សហរដ្ឋអាមេរិក ដើម្បីតម្កើងមូលនិធិក្នុងការស្រាវជ្រាវទៅលើរ៉ាដ្យូម ។ ការឃ្លាតឆ្ងាយពីកិច្ចការវិទ្យាសាស្ត្រនេះ និងការបង្ហាញខ្លួនជាសាធារណៈជាច្រើនលើក បណ្ដាលឲ្យអ្នកស្រីហេវហត់ទាំងកម្លាំង និងស្មារតីជាខ្លាំង ប៉ុន្តែវាបានផ្ដល់ឲ្យគាត់នូវធនធានជាច្រើនដែលសុទ្ធជាតម្រូវការសម្រាប់ការងាររបស់អ្នកស្រី ។ ដំនើរទស្សនកិច្ចទៅកាន់សហរដ្ឋអាមេរិកជាលើកទីពីរនៅឆ្នាំ១៩២៥ ធ្វើឲ្យអ្នកស្រីទទួលបានជោគជ័យម្ដងទៀត និងទទួលបានការផ្គត់ផ្គងគ្រឿងបរិក្ខារសម្រាប់វិទ្យស្ថានរ៉ាដ្យូមវារស្វ ដែលបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ ១៩២៥ ជាមួយបងស្រី ប្រូនីសាវ៉ា ជានាយក ។
ក្នុងមជ្ឈិមវ័យ ស្កូដូស្កា គុយរីបានដឹកនាំ[[វិទ្យាស្ថានប៉ាស្ទ័រ]]និងមន្ទីរពិសោធន៍វិទ្យុសកម្មមួយដែល[[សាកលវិទ្យាល័យប៉ារីស]]បានស្ថាបនាដើម្បីអ្នកស្រី។
==មរណភាព==
[[File:Sklodowska-Curie statue, Warsaw.JPG|thumb|upright|រូបសំណាកឆ្នាំ១៩៣៥, ទល់មុខវិទ្យាស្ថានរ៉ាដ្យូមនៅវ៉ាស្សារវ៉ា]]
ស្កូដូស្កា គុយរីធ្វើទស្សនកិច្ចទៅប៉ូឡូញជាលើកចុងក្រោយនៅនិទាឃរដូវឆ្នាំ១៩៣៤។<ref name="Wierzewski, p. 17"/> ៣ខែក្រោយមកគឺនៅថ្ងៃទី៤ កក្កដា ១៩៣៤ គាត់បានទទួលមរណភាពនៅក្នុងមន្ទីរពេទ្យសង់សែលឺម៉ូ(Sancellemoz Sanatorium) ក្នុងស្រុកប៉ាស់ស៊ី ខេត្តអូតសាវ័រ ( Passy, in Haute-Savoie) នៅភាគខាងកើតប្រទេសបារាំង ដោយសារជំងឺខ្វះគ្រាប់ឈាមក្រហម(aplastic anemia) ដែលបណ្ដាលមកពីត្រូវកាំរស្មីវិទ្យុសកម្មច្រើនពេក។<ref>Rollyson, Carl (2004). ''Marie Curie: Honesty In Science (ម៉ារី គុយរី ៖ ភក្ដីភាពក្នុងវិទ្យាសាស្ត្រ)''. iUniverse, prologue, x. ISBN 0595340598</ref> នាពេលនោះគេមិនបានដឹងពីផលប៉ះពាល់របស់កាំរស្មីវិទ្យុសកម្មទេ។ ការងារពិសោធន៍របស់គាត់ធ្វើឡើងដោយគ្មានវិធានការការពារសុវត្ថិភាពបានត្រឹមត្រូវ។ គាត់ដាក់បំពង់ពិសោធន៍ដែលមានអ៊ីសូតូបវិទ្យុសកម្មនៅតាមហោប៉ៅ និងរក្សាធាតុទាំងនោះក្នុងថតតុរបស់គាត់ និងសប្បាយនឹងមើល[[រ៉ាដ្យូលុយមីនេសង់|ពន្លឺភ្លើងពណ៌បៃតងខៀវ]]ដែលសារធាតុទាំងនោះបញ្ចេញនៅពេលងងឹត។<ref>{{cite book | url=http://books.google.com/books?id=-3G9gMNCpowC&pg=PA76&dq=%22The+glowing+tubes+looked+like+faint,+fairy+lights.%22&hl=en&ei=-UQATfz7HMTflgekvdzACA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CC4Q6AEwAA#v=onepage&q=%22The%20glowing%20tubes%20looked%20like%20faint%2C%20fairy%20lights.%22&f=false | author=Blom, Philipp | title=The Vertigo Years: Europe, 1900–1914 | chapter=1903: A Strange Luminescence | page=76 | quote=The glowing tubes looked like faint, fairy lights. |year=2008 | publisher=Basic Books | accessdate=8 December 2010}}</ref>
គាត់ត្រូវគេបញ្ចុះនៅឈាបនដ្ឋាននៅស្រុកសូ ខេត្តអូដឺសែន (Sceaux, Hauts-de-Seine) នៅក្បែរស្វាមី។ ៦០ឆ្នាំក្រោយមកគឺនៅឆ្នាំ១៩៩៥ ដើម្បីជាកិត្តិយសដល់ស្នាដៃរបស់អ្នកទាំង២ គេក៏បានរើផ្នូររបស់អ្នកទាំង២ទៅ វិមានប៉ង់តេអុង (Panthéon) នៅប៉ារីសវិញ។
បន្ទប់ស្រាវជ្រាវរបស់គាត់ត្រូវគេរក្សាទុកជា [[សារមន្ទីរគុយរី]]។
សៀវភៅនិងសារណារបស់គាត់តាំងពីឆ្នាំ១៨៩០ត្រូវគេចាត់ទុកថាមានគ្រោះថ្នាក់ខ្លាំងមិនអាចប៉ះពាល់បាន ដោយសារតែវាមានជាតិវិទ្យុសកម្មខ្លាំងពេក។ គេរក្សាទុកសៀវភៅទាំងនោះក្នុងប្រអប់សំណ ហើយអ្នកដែលចង់បើកមើលវាត្រូវតែពាក់សំលៀកបំពាក់ដែលការពារជាតិវិទ្យុសកម្ម។<ref>Bryson, ''A Short History of Nearly Everything (ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្លីមួយស្ដីពីអ្វីៗស្ទើទាំងអស់)'', p. 148.</ref>
==ស្នាដៃ==
[[File:Lublin UMCS Pomnik Marii Curie-Skłodowskiej.jpg|thumb|upright|រូបសំណាក, [[សកលវិទ្យាល័យ ម៉ារីយ៉ា ស្កូដូស្កា]], លូប៊្លីន, ប៉ូឡូញ]]
ទិដ្ឋភាពរូបវិទ្យា និង សង្គមវិទ្យានៃស្នាដៃរបស់គ្រួសារគុយរី បានផ្ដល់វិភាគទានយ៉ាងសំខាន់ដល់ការកែទម្រង់ពិភពលោកនាសតវត្សរ៍ទី២០ និង ទី ២១។ លោកសាស្ត្រាចារ្យប្រចាំសកលវិទ្យាល័យ Cornell, [[L. Pearce Williams]], បានសង្កេតឃើញថា ៖
{{blockquote|លទ្ធផលការងាររបស់ គ្រួសារគុយរី ជាស្នាដៃប្រចាំយុគសម័យមួយ។ វិទ្យុសកម្មរបស់រ៉ាដ្យូម វាសំបើមណាស់ រហូតដល់គេមិនអាចបំភ្លេចចោលបាន។ វាទំនងជាផ្ទុយនឹងគោលការណ៍រក្សាថាមពល ហើយដូច្នេះ បានធ្វើឱ្យគេពិចារណាមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃរូបវិទ្យាឡើងវិញ។ នៅលើកម្រិតនៃពិសោធន៍ របកគំហើញរ៉ាដ្យូម បានផ្ដល់ដល់បុរសដូចជាលោក [[អឺណេស រូធើហ្វដ]](Ernest Rutherford) នូវប្រភពវិទ្យុសកម្ម ដែលគាត់អាចយកទៅប្រើដើម្បីសិក្សាទម្រង់អាតូមបាន។ លទ្ធផលពិសោធន៍របស់ រូធើហ្វដ ក្រោម [[កាំរស្មីអាល់ហ្វា]], អាតូមនុយក្លេអ៊ែរ ត្រូវបានគេស្នើឡើងជាលើកដំបូង។ ក្នុងវិស័យវេជ្ជសាស្ត្រ វិទ្យុសកម្មរបស់រ៉ាដ្យូម អាចឱ្យគេប្រើប្រាស់ជាមធ្យោបាយកំចាត់ដំបៅមហារីកបាន។<ref name="L. Pearce Williams, p. 332"/>}}
បើស្នាដៃរបស់ម៉ារីយ៉ា ស្កូដូស្កា គុយរី បានធ្វើឱ្យក្រឡាប់ចាក់ពិភពគីមីវិទ្យា និង រូបវិទ្យា នោះ វាក៏មានផលប៉ះពាល់យ៉ាងស៊ីជម្រៅដល់សង្គមវិទ្យាផងដែរ។ ដើម្បីសម្រេចបានស្នាដៃវិទ្យាសាស្ត្រដ៏សំបើមទាំងនេះ អ្នកស្រីបានជម្នះឧបសគ្គនៅលើវិថី ព្រោះគាត់ជាស្ត្រី, ទាំងនៅក្នុងប្រទេសកំណើត និង ប្រទេសទីពីរ។ ទិដ្ឋភាពបែបនេះនៃជីវិត និង អាជីពរបស់គាត់ ត្រូវបានលើកឡើងនៅក្នុងសៀវភៅ ''Marie Curie: A Life'' (ម៉ារី គុយរី៖ ឆាកជីវិតមួយ) សរសេរដោយ ហ្វ្រង់ស្វ័រ ហ្គីរ៉ូ (Françoise Giroud) , ដែលបានបញ្ជាក់អំពីតួនាទីរបស់ ស្កូដូស្កា ក្នុងការលើកតម្កើងតួនាទីស្ត្រីភេទ។ អ្នកស្រីជាមនុស្សនាំមុខគេ ឯករាជ្យ ម្ចាស់ការ និង ជាពិសេស មិនចេះឈ្លក់វង្វេងនឹងកិត្តិយសដ៏សំបើមដែលខ្លួនបានទទួល។ គេបានឱ្យដឹងថា [[អាល់បឺត អែងស្តែង]] បានកត់សម្គាល់ថា ម៉ារីយ៉ា គុយរី ប្រហែលជាមនុស្សតែម្នាក់គត់ ដែលមិនឈ្លក់វង្វេងនឹងកិត្តិយសដែលខ្លួនបានទទួល។<ref>Wierzewski, p. 16.</ref>
==រង្វាន់==
ម៉ារី ស្កូដូស្កា គុយរី ជាស្ត្រីទីមួយដែលបានទទួលរង្វាន់ណូបែល និងជាមនុស្សទីមួយដែលបានទទួលរង្វាន់ណូបែលពីរដង។
*[[រង្វាន់ណូបែលផ្នែករូបវិទ្យា]] (១៩០៣)
*[[មេដាយដាវី]] (១៩០៣)
*[[មេដាយម៉ាតេអ៊ុជី]] (១៩០៤)
*[[មេដាយអិលលៀត ក្រេសសុន]] (១៩០៩)
*[[រង្វាន់ណូបែលផ្នែកគីមីវិទ្យា]] (១៩១១)
ជីវិតរបស់អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រមិនសុទ្ធតែឆើតឆាយទេ។ គ្រួសារគុយរីធ្លាប់មានគេរាយការណ៍ថាបានប្រើប្រាស់ប្រាក់រង្វាន់ដើម្បីយកមកដូវក្រដាស់បិទជញ្ជាំងក្នុងផ្ទះនៅប៉ារីស និងដើម្បីទិញបរិក្ខារទំនើបសំរាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងបន្ទប់ទឹក។ <ref>The [[People's Almanac]], David Wallechinsky and Irving Wallace, 1975, [[Doubleday and Company]]</ref>
==កិត្តិយស==
*អ្នកស្រី គុយរី ត្រូវបានបំពាក់គ្រឿងឥស្សរិយយស légion d'honneur របស់បារាំង។ នៅប៉ូឡូញ អ្នកស្រីបានទទួលសញ្ញាបត្របណ្ឌិតកិត្តិយស ពី [[Lwów Polytechnic]] (1912), [[Poznań University]] (1922), [[Kraków]]'s [[Jagiellonian University]] (1924), និង [[Warsaw Polytechnic]] (1926)។
*កូនស្រីច្បងរបស់គាត់, [[អ៊ីរ៉ែន ហ្សូល្យុត គុយរី]], បានទទួលរង្វាន់ណូបែលនៅឆ្នាំ ១៩៣៥ ដោយសារបានរកឃើញថា អាលុយមីញ៉ូមអាចធ្វើឱ្យទៅជាធាតុវិទ្យុសកម្ម និង បញ្ចេញណឺត្រុង នៅពេលបុកនឹង កាំរស្មីអាល់ហ្វា។ កូនស្រីពៅរបស់អ្នកស្រីគុយរី, [[អែវ គុយរី]] ក្រោយមកបានសរសេរជីវប្រវត្តិរបស់ម្ដាយខ្លួន។
*Michalina Mościcka, ភរិយារបស់ប្រធានាធិបតីប៉ូឡូញ [[Ignacy Mościcki]], បានសម្ពោធរូបសំណាក ម៉ារី គុយរី ក្នុងឆ្នាំ ១៩៣៥ ដែលតាំងនៅពីមុខវិទ្យាស្ដានរ៉ាដ្យូមវ៉ារស្សាវ៉ា ដែលវិទ្យាស្ថាននោះត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយ ម៉ារី គុយរី។ ក្នុងរយៈពេលមួយទសវត្សរ៍, ក្នុងអំលុងពេលបះបោរវ៉ារស្សាវ៉ា ឆ្នាំ ១៩៤៤, រូបសំណាកនោះ ត្រូវបានធ្វើឱ្យខូចខាតដោយគ្រាប់កាំភ្លើង។ ក្រោយសង្គ្រាម, នៅពេលដែលគេចាប់ផ្ដើមធ្វើការជួសជុល, គេបានសម្រេចចិត្តរក្សាស្លាកស្នាមគ្រាប់កាំភ្លើងនៅលើរូបសំណាកដដែល។<ref name="Wierzewski, p. 17"/>
*ក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៧, សារមន្ទីរមួយឧទ្ទិសដល់ ស្កូដូស្កា គុយរី ត្រូវបានគេបង្កើតឡើងនៅ New Town នៃក្រុងវ៉ារស្សាវ៉ា, នៅស្រុកកំណើតរបស់អ្នកស្រីនៅផ្លូវ ''ulica Freta'' ។<ref name="Wierzewski, p. 17"/>
*ឆ្នាំ ២០១១ ត្រូវបានប្រកាសដោយបារាំង និង ប៉ូឡូញ ថាជាឆ្នាំ ម៉ារី គុយរី ។ "Madame Curie," ដែលតាំងបង្ហាញនៅហ្កាឡឺរី ហ្សាកូប ក្នុងនៅសារមន្ទីរសិល្បៈសហសម័យ, ជាពិព័រណ៍សិល្បៈមួយដើម្បីអបអរដល់អ្នកវិទ្យាសាស្ត្ររូបនេះ។<ref name="Madame Curie art">{{cite news|first=James|last=Chute|title=Video artist Steinkamp’s flowery ‘Madame Curie’ is challenging, and stunning|publisher=signonsandiego.com|date=5 March 2011|accessdate=14 April 2011|url=http://www.signonsandiego.com/news/2011/mar/05/video-artist-steinkamp-madame-curie/}}</ref>
[[File:Pantheon paris.jpg|thumb|[[វិមានប៉ង់តេអុងនៅប៉ារីស]]]]
*ក្នុងនាមជាអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រស្ត្រីល្បីបំផុតរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ម៉ារី គុយរី ជានិមិត្តរូបមួយក្នុងពិភពវិទ្យាសាស្ត្រ ហើយ ទទួលបាននូវការគោរព និង យកគំរូតាមជាច្រើន។
*ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៥ អ្នកស្រីក្លាយជាស្ត្រីទីមួយ ដែលទទួលបានកិត្តិយសត្រូវបានបញ្ចុះសព ក្នុងវិមានប៉ង់តេអុងនៅប៉ារីស ដោយស្នាដៃរបស់ខ្លួនផ្ទាល់, រួមជាមួយនឹងសពស្វាមីរបស់អ្នកស្រី លោកសាស្ត្រាចារ្យ [[ព្យែរ គុយរី]]។
*ឯកតាវិទ្យុសកម្ម [[គុយរី]] (តាងដោយ '''Ci''') ជាឈ្មោះដែលគេផ្ដល់កិត្តិយសដល់អ្នកស្រី និង ស្វាមី<ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/eb/article-9028251/curie#245574.hook |title=curie – Britannica Online Encyclopedia |publisher=Britannica.com |date=15 April 2006 |accessdate=26 September 2009}}</ref><ref>{{cite web | author=Paul W. Frame | title = How the Curie Came to Be | url = http://www.orau.org/ptp/articlesstories/thecurie.htm | accessdate =30 April 2008}}</ref> និង ជាឈ្មោះសម្រាប់ធាតុគីមីមានចំនួនអាតូមិច ៩៦ – [[គុយរីយ៉ូម]]។
*រ៉ែវិទ្យុសកម្មបី ត្រូវបានដាក់ឈ្មោះតាមគ្រួសារគុយរី ៖ គុយរីត (curite), ស្កូដូស្គីត (sklodowskite), និង គុយប្រូស្កូដូស្គីត (cuprosklodowskite)។
*រូប ស្កូដូស្កា គុយរី ត្រូវបានគេបោះពុម្ពនៅលើក្រដាសប្រាក់ ២០ ០០០ ''[[ស្លូទី]]'' របស់ប៉ូឡូញក្នុងទសវត្សរ៍ ឆ្នាំ ១៩៨០។ គេឃើញរូបរបស់គាត់នៅលើតែម និង លុយកាក់ ព្រមទាំងក្រដាសប្រាក់ ៥០០ ហ្វ្រង់របស់បារាំងផងដែរ។
*ក្នុងការស្ទង់មតិមួយនាឆ្នាំ ២០០៩ ដែលធ្វើឡើងដោយ New Scientist, ម៉ារី គុយរី ត្រូវបានគេបោះឆ្នោតជា the most inspirational woman in science"។ គុយរី ទទួលបានសំឡេងឆ្នោត ២៥,១ ភាគរយ ដែលច្រើនជាង អ្នកជាប់លេខ២ Rosalind Franklin ជិតពីរដង (១៤,២ ភាគរយ)។<ref>{{cite web|url=http://www.newscientist.com/article/mg20327156.600-most-inspirational-woman-scientist-revealed.html |title=Most inspirational woman scientist revealed |publisher=Newscientist.com |date=2 July 2009 |accessdate=27 April 2011}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.telegraph.co.uk/scienceandtechnology/science/sciencenews/5715220/Marie-Curie-voted-greatest-female-scientist.html|publisher=www.telegraph.co.uk|title=Marie Curie voted greatest female scientist|quote=Marie Curie, the Nobel Prize-winning nuclear physicist has been voted the greatest woman scientist of all time. | location=London | date=2 July 2009 | accessdate=10 April 2010}}</ref>
*វិទ្យាស្ថានប៉ូឡូញ ដែលដាក់ឈ្មោះតាម ម៉ារី គុយរី មាន ៖
:*[[សកលវិទ្យាល័យ ម៉ារីយ៉ា គុយរី ស្កូដូស្កា]], នៅ លូប៊្លីន បង្កើតក្នុងឆ្នាំ ១៩៤៤
[[File:1987 CPA 5875.jpg|thumb|តែមសំបុត្ររបស់សូវៀត]]
:*វិទ្យាស្ថានផោដវិជ្ជា(មហារីក) ម៉ារីយ៉ា ស្កូដូស្កា គុយរី នៅ វ៉ាសូវី (វ៉ារសាវ៉ា បើ អានតាមប៉ូឡូញ)
*វិទ្យាស្ថានបារាំង ដែលដាក់ឈ្មោះតាម ម៉ារី គុយរី មាន ៖
:*សកលវិទ្យាល័យ ព្យែរ និង ម៉ារី គុយរី, សកលវិទ្យាល័យ វិទ្យាសាស្ត្រ បច្ចេកវិទ្យា និង វេជ្ជសាស្ត្រ ធំបំផុតនៅប្រទេសបារាំង និង ជាអ្នកបន្តពីមហាវិទ្យាល័យវិទ្យាសាស្ត្រនៃសកលវិទ្យាប៉ារីស កន្លែងដែលម៉ារី គុយរី បង្រៀន។ សកលវិទ្យាល័យនេះ ជាមន្ទីរពិសោធន៍ ដែលគូស្វាមីនេះ បានរកឃើញ រ៉ាដ្យូម។
:*វិទ្យាស្ថានគុយរី និង សារមន្ទីរ គុយរី នៅប៉ារីស
*ក្នុងឆ្នាំ ២០០៧ ស្ថានីយមេត្រូ ព្យែរគុយរី ត្រូវបានប្កូរមកជា ស្ថានីយ ព្យែរ និង ម៉ារី គុយរី
*វិទ្យាស្ថានអាមេរិចកាំង ដែលដាក់ឈ្មោះតាម ម៉ារី គុយរី មាន ៖
[[File:Maria Skłodowska-Curie Medallion.JPG|thumb|left|មេដៃយ៉ុង ម៉ារី ស្កូដូស្កា គុយរី, សកលវិទ្យាល័យនៅ បាហ្វហ្វេឡូ]]
:*សហគម គុយរី នៅសាលាវេជ្ជសាស្ត្រ Loyola University Stritch School, នៅ ឈីកាកូ, ដែលសាលធំរបស់កូនសិស្សសម្រាប់ធ្វើពិធីរំលឹក នៅសកលវិទ្យាល័យ
:*នៅ Bayside, Queens, ញូវយ៉ក, មានសាលាមួយត្រូវបានគេដាក់ឈ្មោះថា Marie Curie Middle School 158, មានឯកទេសខាងវិទ្យាសាស្ត្រ និង បច្ចេកវិទ្យា; ហើយ សាលា Curie Metropolitan High School – ឋិតនៅ Archer Heights, Chicago, នៅ Southwest Side, Chicago – ដែលមានកម្មវិធី បច្ចេកទេស ការសំដែលសិល្បៈ និង បាក់អន្តរជាតិ។
*មេដៃយ៉ុង ម៉ារី ស្កូដូស្កា គុយរី ដែលជាផ្ទាំងកញ្ចក់ពណ៌មួយ ដែលបង្កើតដោយ Jozef C. Mazur ត្រូវបានគេដាក់តាំងនៅ បន្ទប់ ប៉ូឡូញ របស់ សកលវិទ្យាល័យនៅ បាហ្វហ្វេឡូ។
*[[Greer Garson]] និង [[Walter Pidgeon]] ដើរតួក្នុងខ្សែភាពយន្តអាមេរិច ជាប់បេក្ខភាពរង្វាន់អូស្ការ ឆ្នាំ ១៩៤៣, រឿង Madame Curie, ដែលថតឡើងដោយផ្អែកលើជីវិតពិតរបស់អ្នកស្រី។ "Marie Curie" ក៏ជាឈ្មោះតួក្នុងរឿងកំប្លែង ឆ្នាំ ១៩៨៨ ផងដែរ គឺ រឿង Young Einstein, ផលិតដោយ Yahoo Serious។
*ថ្មីៗនេះ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៧ ភាពយន្តបារាំងស្ដីអំពី ព្យែរ និង ម៉ារី គុយរី រឿង Les Palmes de M. Schutz ត្រូវបានគេដាក់បញ្ចាំង។ ខ្សែភាពយន្តត្រូវបានគេថតដោយលំនាំតាមរឿងល្ខោន ដែលមានចំណងជើងដូចគ្នា។ ក្នុងខ្សែភាពយន្តនេះ ម៉ារី គុយរី ត្រូវបានដើ់រតួដោយ Isabelle Huppert ។ ខុសពីខ្សែភាពយន្តឆ្នាំ ១៩៤៣, Les Palmes de M. Shutz មានលក្ខណៈកំប្លែងបន្តិច។
*យន្តហោះ McDonnell Douglas MD-11 របស់ក្រុមហ៊ុន KLM (ចុះបញ្ជីឈ្មោះ PH-KCC) បានចារឈ្មោះ ម៉ារីយ៉ា គុយរី នៅលើក្បាលយន្តហោះ ដើម្បីជាការផ្ដល់កិត្តិយសដល់អ្នកស្រី។<ref>{{cite web|url=http://www.airliners.net/open.file/1207719/L/ |title=Picture of the McDonnell Douglas MD-11 aircraft|publisher=Airliners.net |accessdate=27 April 2011}}</ref>
==កំណត់សំគាល់==
{{Reflist|30em}}
==ឯកសារយោង==
{{refbegin}}
*Robert Reid, ''Marie Curie (ម៉ារី គុយរី)'', ញូវយ៉ក, បណ្ណាល័យអាមេរិកថ្មី, ១៩៧៤
*Teresa Kaczorowska, ''Córka mazowieckich równin, czyli Maria Skłodowska–Curie z Mazowsza'' (បុត្រីខ្ពង់រាបម៉ាហ្សូវីយ៉ា ៖ ម៉ារីយ៉ា ស្កូដូស្គី គុយរី នៃ ម៉ាហ្សូវីយ៉ា ), ឆេហានូវ, ២០០៧។
* L. Pearce Williams, "Curie, Pierre and Marie (គុយរី, ព្យែរនិងម៉ារី)", ''សព្វវចនាធិប្បាយអាមេរីកាណា'', ដាន់ប៊ឺរី, ខន់ណិកធីខាត់, Grolier, Inc., ១៩៨៦, vol. 8, pp. 331–32.
* Barbara Goldsmith, ''Obsessive Genius: The Inner World of Marie Curie (អ្នកមានទេពកោសល្យដ៏លើសលប់ ៖ ពិភពលោកខាងក្នុងរបស់ម៉ារី គុយរី)'', ញូវយ៉ក, W.W. Norton, ២០០៥, ISBN 0-393-05137-4.
* Naomi Pasachoff, ''Marie Curie and the Science of Radioactivity (ម៉ារី គុយរី និងវិទ្យាសាស្ត្រវិទ្យុសកម្ម)'', ញូវយ៉ក, Oxford University Press, ១៩៩៦, ISBN 0195092147.
* Eve Curie, ''Madame Curie: A Biography (ម៉ារី គុយរី ៖ ប្រវត្តិរូបមួយ)'', បកប្រែដោយ Vincent Sheean, Da Capo Press, ២០០១, ISBN 0306810387.
* Susan Quinn, ''Marie Curie: A Life (ម៉ារី គុយរី ៖ ជីវិតមួយ)'', ញូវយ៉ក, Simon and Schuster, ១៩៩៥, ISBN 0-671-67542-7.
* Françoise Giroud, ''Marie Curie: A Life (ម៉ារី គុយរី ៖ ជីវិតមួយ)'', បកប្រែដោយ Lydia Davis, Holmes & Meier, ១៩៨៦, ASIN B000TOOU7Q.
* Redniss, Lauren, ''Radioactive, Marie & Pierre Curie: A Tale of Love and Fallout (វិទ្យុសកម្ម, ម៉ារីនិងព្យែរ គុយរី ៖ រឿងនិទានអំពីស្នេហានិងភ្លៀងវិទ្យុសកម្ម)'', ញូយ៉ក, Harper Collins, ២០១០, ISBN 9780061351327.
{{refend}}
==ប្រលោមលោក==
* {{Cite book |title=The Book about Blanche and Marie (សៀវភៅស្ដីអំពីប៊្លង់និងម៉ារី)|first=Per |last=Olov Enquist |isbn=1-58567-668-3 |year=២០០៦ |publisher=Overlook |location=ញូវយ៉ក}} ប្រលោកលោកឆ្នាំ២០០៤សរសេរដោយ Per Olov Enquist លើកឡើងអំពី ម៉ារីយ៉ា ស្កូដូស្កា គុយរី, ប្រសាទវិទូ [[ហ្សង់ ម៉ារតាំង ស្សារកូ]], និងអ្នកជំងឺឈ្មោះ'''ប៊្លង់''' (ម៉ារី វីតម៉ង់)។ បកប្រែនិងបោះពុម្ភផ្សាយជាភាសាអង់គ្លេសនៅឆ្នាំ ២០០៦។
==តំណភ្ជាប់ក្រៅ==
{{commons}}
{{wikiquote}}
*[http://www.cambridge.org/us/catalogue/catalogue.asp?isbn=9780521821971 នៅក្រៅម្លប់]-ការសិក្សាអំពីរូបវិទូជាស្ដ្រី
* [http://cyberquebec.ca/_layout/?uri=http://cyberquebec.ca/curie/ ព្រែរ គុយរី និង ម៉ារី ស្កូដូស្គី ៖ សតវត្សរ៍ដំបូងរបស់ឥទ្ធិពលរបស់ពួកគេមកលើចំណេះដឹងមនុស្សជាតិ]
* [http://www.umcs.lublin.pl/articles.php?aid=1113 វិបសៃថ៍ផ្លូវការរបស់សាកលវិទ្យាល័យម៉ារីយ៉ា គុយរី ស្កូដូស្កា នៅលូប្លីន ប្រទេសប៉ូឡូញ] (ជាភាសាអង់គ្លេស)។
* [http://www.staff.amu.edu.pl/~zbzw/ph/sci/msc.htm ប្រវត្តិរូបក្បោះក្បាយរបស់អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រនៅលើវិបសៃថ៍ប៉ូឡូញ]; រួមមានពាក្យពេជន៍, រូបថត, តំណភ្ជាប់ ជាដើម។
* [http://cordis.europa.eu/fp7/mariecurieactions/home_en.html សហគមម៉ារីគុយរីអឺរ៉ុប]
* [http://www.mariecurie.org/ សមាគមម៉ារីគុយរី]
* [http://www.mariecurie.org.uk/ អង្គការព្យាបាលជំងឺមហារីកម៉ារីគុយរី], អង់គ្លេស
* [http://www.woodrow.org/teachers/chemistry/institutes/1992/MarieCurie.html ''ម៉ារី ស្កូដូស្គី គុយរី ៖ ជីវិតជាអ្នកដែលគេលើកឡើងនៅលើបណ្ដាញព័ត៌មាន'' ]
* [http://www.nobelprize.org/physics/articles/curie/index.html ម៉ារី និង ព្សែរ គុយរី និងការរកឃើញប៉ូឡូញ៉ូមនិងរ៉ាដ្យូម] កាលប្បវត្តិពី nobelprize.org
* [http://alsos.wlu.edu/qsearch.aspx?browse=people/Curie,+Marie ប្រវត្តិរូបដកស្រង់អំពីម៉ារី គុយរី ពីបណ្ណាល័យឌីជីថលអាល់សូស]
* [http://www.nytimes.com/learning/general/onthisday/bday/1107.html ដំណឹងមរណភាព, ញូវយ៉កថែមស៍, ៤ កក្កដា ១៩៣៤ ''អ្នកស្រីគុយរីទទួលមរណភាព; ការបាត់បង់ដ៏ធំធេងសំរាប់វិស័យវិទ្យាសាស្ត្រ'']
* [http://himetop.wikidot.com/marie-curie ទីកន្លែងនិងអនុស្សាវរីយ៍ទាក់ទឹងនឹងម៉ារី គុយរី]
* [http://www-personal.umich.edu/~jbourj/money1.htm រូបម៉ារី គុយរីនៅលើក្រដាស់ប្រាក់៥០០ហ្វ្រង់បារាំងនិង២០០០០ស្លូទីប៉ូឡូញ(ចាស់)]
* [http://www.imdb.com/title/tt0956189/ ''ម៉ារី គុយរី''នៅលើមូលដ្ឋានទិន្នន័យភាពយន្ត] – ជីវចលស្ដីពីជីវប្រវត្តិម៉ារី គុយរី នៅលើ DVD។
* [http://www.imdb.com/title/tt0281993/ ''ម៉ារី គុយរី – លើសពីជួបគឺកែវភ្នែក''] – ប្រវត្តិរបស់ ម៉ារី គុយរី នៅលើ DVD ពីសេរី the Inventors Series ផលិតដោយ Devine Entertainment។
* [http://www.imdb.com/title/tt0075534/ ''ម៉ារី គុយរី''] – ប្រវត្តិរបស់ ម៉ារី គុយរី នៅលើទូរទស្សន៍ផលិតដោយ BBC។
* [http://www.nobelprize.org/physics/laureates/1903 រង្វាន់ណូបែលផ្នែករូបវិទ្យាឆ្នាំ១៩០៣] និង [http://www.nobelprize.org/chemistry/laureates/1911 រង្វាន់ណូបែលផ្នែករូបវិទ្យាឆ្នាំ១៩១១] – ទំព័រគណកម្មការណូបែល; សុន្ទរកថា, ការបង្រៀន -ល-
*[http://www.aip.org/history/curie/contents.htm ប្រវត្តិរូបវែង] នៅលើវិបសៃថ៍ [[វិទ្យាស្ថានរូបវិទ្យាអាមេរិក]]
{{Nobel Prize in Chemistry Laureates 1901-1925}}
{{Nobel Prize in Physics Laureates 1901-1925}}
{{Scientists whose names are used as non SI units}}
{{Persondata
|NAME=Curie, Marie
|ALTERNATIVE NAMES=Skłodowska-Curie, Maria (Polish)
|SHORT DESCRIPTION=[[Physicist]] and [[chemist]]
|DATE OF BIRTH=7 November 1867
|PLACE OF BIRTH=[[Warsaw]], Poland
|DATE OF DEATH=4 July 1934
|PLACE OF DEATH=[[Sancellemoz]], France
}}
{{DEFAULTSORT:Curie, Marie}}
[[Category:គីមីវិទូ សញ្ជាតិបារាំង]]
[[Category:គីមីវិទូ សញ្ជាតិប៉ូឡូញ]]
[[Category:អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រ សញ្ជាតិបារាំង]]
[[Category:ជ័យលាភីរង្វាន់ណូបែល ផ្នែកគីមីវិទ្យា]]
[[Category:ជ័យលាភីរង្វាន់ណូបែល ផ្នែករូបវិទ្យា]]
iksmqnf8qbf19spbgw0wkdrl8260d2p
ព្យែរ គុយរី
0
17850
282612
232336
2022-08-19T18:33:10Z
FMSky
35825
wikitext
text/x-wiki
{| border=0 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=300 style="margin: 0.5em 0 1em 1em; background: #ffffff; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;"
|+<big>'''ព្យែរ គុយរី'''</big>
|-
| style="background:#ffffff;" align=center colspan=2 |<big>'''Pierre Curie'''</big>
|-
| style="background:#ffffff;" align=center colspan=2 |
|-
|- style="vertical-align:top;"
| '''កើតនៅ'''
| ថ្ងៃទី ១៥ ឧសភា ១៨៥៩<br />[[ប៉ារីស]], [[បារាំង]]
|-
|- style="vertical-align:top;"
| '''មរណភាព'''
| ថ្ងៃទី ១៩ មេសា ១៩០៦<br />ប៉ារីស, បារាំង
|-
|- style="vertical-align:top;"
| '''ជនជាតិ'''
| បារាំង
|-
|- style="vertical-align:top;"
| '''ស្នាដៃសំខាន់ៗ'''
| [[វិទ្យុសកម្ម]]
|-
|- style="vertical-align:top;"
| '''រង្វាន់'''
| [[រង្វាន់ណូបែលផ្នែករូបវិទ្យា]] (១៩០៣)
|-
|- style="vertical-align:top;"
| '''ភរិយា'''
| [[ម៉ារី គុយរី]] (រៀបការថ្ងៃទី ២៥ កក្កដា ១៨៩៥ និងមានកូនពីរនាក់)
|-
|}
'''ព្យែរ គុយរី (Pierre Curie)''' (15 ឧសភា 1859 – 19 មេសា 1906) ជារូបវិទូបារាំង, ជាអ្នកផ្ដើមគំនិតសិក្សាលើគ្រីស្តាល់សាស្ត្រ, ម៉ាញេទិច, ព្យេសូអេឡិចទ្រិច និង វិទ្យុសកម្ម, និង ជាជ័យលាភីរង្វាន់ណូបែល។ គាត់ជាកូនប្រុសរបស់ Dr. Eugène Curie ''(28 សីហា 1827 – 25 កុម្ភៈ 1910)'' និង Sophie-Claire Depouilly Curie ''(15 មករា 1832 – 27 កញ្ញា 1897)''។ ក្នុងឆ្នាំ ១៩០៣ គាត់បានទទួលរង្វាន់ណូបែលរូបវិទ្យារួមគ្នា ជាមួយភរិយារបស់គាត់ [[ម៉ារី គុយរី]] និង លោក [[អង់រី បិកកឺរ៉ែល]] ក្នុងស្នាដៃ ដែលពួកគាត់បានស្រាវជ្រាវរួមគ្នា ទៅលើ បាតុភូទសាយភាយវិទ្យុសកម្ម ដែលត្រូវបានរកឃើញដោយលោកសាស្ត្រាចារ្យ អង់រី បិកកឺរ៉ែល ។
== បឋមវ័យ ==
ព្យែរ កើតនៅក្រុងប៉ារីស ប្រទេសបារាំង ត្រូវបានអប់រំដោយឪពុករបស់គាត់ Eugène (28 សីហា 1827 – 25 កុម្ភៈ 1910), ហើយ ក្នុងបឋមវ័យ គាត់បានបង្ហាញពីភាពពូកែរបស់គាត់ក្នុងផ្នែកគណិតវិទ្យា និង ធរណីមាត្រ។ នៅអាយុ ១៦ ឆ្នាំ គាត់ប្រលងជាប់បាក់ស៊េរីវិទ្យាសាស្ត្រ។ គាត់ចុះឈ្មោះចូលរៀនបន្តនៅ មហាវិទ្យាល័យវិទ្យាសាស្ត្រក្រុងប៉ារីស ហើយនៅអាយុ១៨ ឆ្នាំ គាត់រៀនចប់ថ្នាក់បរិញ្ញាបត្រខាងវិទ្យាសាស្ត្ររូបវិទ្យាដោយទទួលលទ្ធផលយ៉ាងល្អប្រសើរបំផុត តែគាត់មិនបន្តទៅថ្នាក់បណ្ឌិតទេ ដោយសារខ្វះលុយ។ បន្ទាប់គាត់បានធ្វើការជាគ្រូនៅមន្ទីរពិសោធន៍។
ក្នុងឆ្នាំ ១៨៨០ ព្យែរ និង បងប្រុសរបស់គាត់ គឺ[[Jacques Curie]] ''(1856–1941)'' បានបង្ហាញថា ប៉ូតង់ស្យែលអគ្គិសនី នឹងត្រូវបង្កើតឡើង នៅពេលគេសង្កត់លើគ្រីស្តាល់ ដែលគេហៅថា ព្យេសូអគ្គិសនី។ ក្រោយមកទៀត ភ្លាមៗ ក្នុងឆ្នាំ ១៨៨១ ពួកគេបានបង្ហាញពីបាតុភូទច្រាស ៖ គឺ គ្រីស្តាល់នឹងខូចទ្រង់ទ្រាយ នៅពេលរងដែនអគ្គិសនី។ ស្ទើរតែគ្រប់សៀគ្វីអេឡិចត្រូនិចឌីជីថលទាំងអស់ នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ពឹងផ្អែកលើបាតុភូទមួយនេះ ក្រោមទម្រង់ រំយោលគ្រីស្តាល់ (crystal oscillators)។
== ការស្រាវជ្រាវ ==
នៅមុនពេលគាត់ចេញផ្សាយការស្រាវជ្រាវផ្នែកម៉ាញ៉េទិចថ្នាក់បណ្ឌិតដ៏ល្បីរបស់គាត់ ព្យែរបានឌីស្សាញនិងធ្វើអោយឥតខ្ចោះនូវ [[ជញ្ជីងរមួល]]ដែលមានប្រត្សក្សភាពយ៉ាងខ្ពស់ប្រើសំរាប់វាស់មេគុណម៉ាញ៉េទិច។ ឧបករណ៍កែច្នៃពីជញ្ជីងនេះត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាទូទៅនៅក្នុងការស្រាវជ្រាវបន្ទាប់ៗទៀតក្នុងវិស័យនេះ។ ព្យែរ បានស្រាវជ្រាវអំពី [[ហ្វែរ៉ូម៉ាញ៉េទិច]] [[ប៉ារ៉ាម៉ាញ៉េទិច]] និង [[ដ្យាម៉ាញ៉េទិច]] សំរាប់និក្ខេបបទបណ្ឌិតរបស់គាត់ និងបានរកឃើញឥទ្ធិពលរបស់សីតុណ្ហភាពទៅលើប៉ារ៉ាម៉ាញ៉េទិច ដែលគេស្គាល់នៅពេលនេះថាជា [[ច្បាប់គុយរី]]។ ថេរដែលមានចែងក្នុងច្បាប់គុយរីនេះត្រូវគេដាក់ឈ្មោះថា [[ថេរគុយរី]]។ គាត់ក៏បានរកឃើញដែរថា សារធាតុហ្វែរ៉ូម៉ាញ៉េទិចមានបំលាស់ប្ដូរភាវរូបពេលលើស[[សីតុណ្ហភាពគ្រីទិច]] ដោយបាត់បង់លក្ខណៈហ្វែរ៉ូម៉ាញ៉េទិចទាំងអស់។ សីតុណ្ហភាពគ្រីទិចនេះគេអោយឈ្មោះថា[[ចំនុចគុយរី]]។
[[ឯកសារ:Pierrecurie.jpg|thumb|left|ព្យែរ គុយរី]]
ព្យែរបានធ្វើការងារជាមួយភរិយា[[មារី គុយរី|ម៉ារី]] ក្នុងការបំបែកធាតុ [[ប៉ូឡូញ៉ូម]] និង [[រ៉ាដ្យូម]]។ ពួកគេទាំង២នាក់ជាមនុស្សដំបូងគេដែលបានប្រើពាក្យ "[[វិទ្យុសកម្ម]]"
និងជាមនុស្សដំបូងគេបង្អស់ក្នុងការស្រាវជ្រាវនេះ។
== ជីវិតឯកជន ==
[[ឯកសារ:Marie Curie (Nobel-Chem).jpg|thumb|[[ម៉ារី គុយរី]] (1911)]]
[[ឯកសារ:Mogila-Pyera-Kyuri.jpg|thumb|left|The crypt of the Panthéon in Paris]]
Irène Joliot-Curie ត្រូវជាកូនស្រីរបស់ ព្យែរ និង [[ម៉ារី គុយរី]] និង កូនប្រសាររបស់ពួកគេ [[Frédéric Joliot-Curie]] ក៏ជារូបវិទូ ដែលសិក្សាលើវិទ្យុសកម្មដែរ។ ពួកគេក៏បានទទួលរង្វាន់ណូបែលសម្រាប់ការងាររបស់ខ្លួនផងដែរ។
កូនស្រីម្នាក់ទៀតរបស់គ្រួសារ គុយរី , Ève Curie, ជាអ្នកសរសេរប្រវត្តិរបស់ម៉ារី គុយរី។
ចៅស្រីរបស់ពួកគាត់, [[Hélène Langevin-Joliot]] ជាសាស្ត្រាចារ្យរូបវិទ្យានុយក្លេអ៊ែរ នៅ សកលវិទ្យាល័យប៉ារីស, ហើយចៅប្រុសរបស់ពួកគាត់, Pierre Joliot, ដែលដាក់ឈ្មោះតាម ព្យែរ គុយរី, ជាគីមីជីវវិទូដ៏ល្បីម្នាក់។
ព្យែរ គុយរី បានស្លាប់នៅប៉ារីស នាថ្ងៃ ១៩ មេសា ១៩០៦។ គាត់រត់ឆ្លងផ្លូវនៅពេលមេឃភ្លៀង តែពេលនោះគាត់បានរអិលជើង ហើយត្រូវរទេះសេះមួយបានបុក និង កិនពីលើ។ លលាដ៍ក្បាលរបស់គាត់បានបែក។<ref name=obit>{{Citation |url=http://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9402E4DC1438EF32A25753C2A9629C946797D6CF |title=សាស្ត្រាចារ្យ គុយរី បានស្លាប់នៅតាមដងផ្លូវក្រុងប៉ារីស|format=PDF |date=20 April 1906 |work=[[The New York Times]] }}</ref>
នៅខែមេសា ១៩៩៥ ធាតុរបស់ ព្យែរ និង ម៉ារី ត្រូវបានគេដាក់តម្កល់នៅក្នុងវិមានសពនៃ Panthéon ក្រុងប៉ារីស។
== ពានរង្វាន់ ==
* [[Nobel Prize in Physics]] (1903)
* [[Davy Medal]] (1903)
* [[Matteucci Medal]] (1904)
* [[Elliott Cresson Medal]] (1909) awarded posthumously during Marie Curie's award ceremony
== មើលបន្ថែម ==
* [[Eusapia Palladino#Paris|Eusapia Palladino]]
== References ==
{{reflist}}
{{More footnotes|date=May 2009}}
== External links ==
{{commons|Pierre Curie}}
* [http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/articles/curie/index.html NOBELPRIZE.ORG: History of Pierre and Marie]
* [http://www.nobel.se/physics/laureates/1903/index.html Pierre Curie's Nobel prize]
* [http://www.nobel.se/physics/laureates/1903/pierre-curie-bio.html Official Nobel biography]
* [http://www.aip.org/history/curie/pierre.htm Biography American Institute of Physics]
* [http://alsos.wlu.edu/qsearch.aspx?browse=people/Curie,+Pierre Annotated bibliography for Pierre Curie from the Alsos Digital Library for Nuclear Issues]
* [http://www.academie-sciences.fr/membres/in_memoriam/Curie/Curie_publi.htm Curie's publication in French Academy of Sciences papers]
* [http://himetop.wikidot.com/pierre-curie Some places and memories related to Pierre Curie]
{{Nobel Prize in Physics Laureates 1901-1925}}
{{Scientists whose names are used as non SI units}}
{{Persondata <!-- Metadata: see [[Wikipedia:Persondata]]. -->
| NAME = Curie, Pierre
| ALTERNATIVE NAMES =
| SHORT DESCRIPTION =
| DATE OF BIRTH = 15 May 1859
| PLACE OF BIRTH = Paris, France
| DATE OF DEATH = 19 April 1906
| PLACE OF DEATH = Paris, France
}}
{{DEFAULTSORT:Curie, Pierre}}
c5gtpcdv5iiz9s42zk176ypin67ae7n
ពន្ធលើប្រាក់ចំណូល
0
20499
282606
131915
2022-08-19T12:47:44Z
Amherst99
6775
wikitext
text/x-wiki
{{Taxation}}
ពន្ធលើប្រាក់ចំណូល ({{lang-en|income tax}})
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពន្ធដារ]]
jfng24g1uefsj9n3k3uv7gp92ags965
ខេត្តឃ្លាំង
0
24443
282607
259330
2022-08-19T14:43:38Z
Chhen Pisey
32423
wikitext
text/x-wiki
{{Location map many|Vietnam
| caption = <b>ប្លង់នៃខេត្តឃ្លាំង</b>
| width= 500
| float= center
| label1 = <b><span style="color:blue;">ខេត្តឃ្លាំង</span></b>
| pos1 = rigth
| mark1size = 10
| lat1_deg = 9.7
| lon1_deg = 105.9
| label2 = <b>[[កោះត្រល់]]</b>
| pos2 = left
| mark2size = 24
| mark2 = Flashspot.gif
| lat2_deg = 10.5
| lon2_deg = 104
| label3 = <b>[[កោះត្រឡាច]]</b>
|pos3= left
|mark3size = 24
| mark3 = Flashspot.gif
|lat3_deg = 9
|lon3_deg = 106.6
| label4 = <b>[[កម្ពុជា]]</b>
| pos4 = top
| mark4size = 10
| lat4_deg = 11.6
| lon4_deg = 104.95
}}
'''ខេត្តឃ្លាំង''' ({{lang-en|'''Kleng Province}}) ជាខេត្តមួយ ដែលមានប្រជាជនខ្មែរក្រោមម្ចាស់ស្រុករស់នៅកុះករជាងគេ បន្ទាប់ពីខេត្តព្រះត្រពាំងដែលគេបាន ចាត់ទុកថាមានប្រជាជនខ្មែរក្រោមប្រហែលជាជាង ៧០ ភាគរយនៃបណ្តាប្រជាជនទូទាំងខេត្តមាន វប្បធម៌ ប្រពៃណី ទំនៀមទម្លាប់ និងវត្តអារាម ដែលជាដួងព្រលឹងរបស់ជាតិខ្មែរក្រោម នៅដែនដី {{ទង់ជាតិ២|កម្ពុជាក្រោម}}។ ខេត្តនេះស្ថិតនៅតំបន់ដីសណ្តទន្លេមេគង្គ មជ្ឈមណ្ឌលនៃខេត្តឃ្លាំងគឺ '''ទីរួមខេត្តឃ្លាំង''' ខេត្តឃ្លាំងមានផ្ទៃដីចំនួន ៣,២៩៨.២ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ។
[[ឯកសារ:Chua soc trang.jpg|រូបភាពតូច|600x600ភីកសែល|ទិដ្ឋភាពវត្តឃ្លាំងដែលជាវត្តអារាមខ្មែរដ៏ចំណាស់ត្រូវបានកសាងឡើងនៅពាក់កណ្តាលសតវត្សរ៍ទី១៦ ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅ [[ទីរួមខេត្តឃ្លាំង]] [[ខេត្តឃ្លាំង]] ដែនដីនៃ[[កម្ពុជាក្រោម]]]]
សឺនសុរីយាអាប់រស្មីបន្តវិគីភីឌា។
==ទីតាំងភូមិសាស្ត្រ==
ខេត្តឃ្លាំងជាខេត្តមួយ នៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម មានព្រំប្រទល់
* ខាងជើង ជាប់ព្រំប្រទល់នឹង [[ខេត្តព្រែកឬស្សី]]
* ទិសនិរតីជាប់ ព្រំប្រទល់នឹង [[ខេត្តពលលាវ]]
* ទិសឥសានជាប់ព្រំប្រទល់នឹង [[ខេត្តព្រះត្រពាំង]]
* ខាងត្បូងជាប់ជាមួយនឹង [[សមុទ្រចិន|ឈូងសមុទ្រចិនខាងត្បូង]] ។
==ភោគផលធម្មជាតិ==
ផ្ទៃដីសរុបរួមមាន 3.223 Km2 ផ្ទៃដីកសិកម្ម 249.088 ha ផ្ទៃដីធ្វើស្រែ 188.067 ha ផ្ទៃដីសម្រាប់ ឈើឧស្សាហកម្មសរុប 20.815 ha ផ្ទៃដីសម្រាប់ឈើ ប្រណីត 40.206 ha ផ្ទៃដីជលផលមាន 41.382 ha ផ្ទៃដីដែលជាព្រៃ 16.015 ha និង ផ្ទៃដីជាព្រែក ទន្លេ បឹងបួមាន 72 Km2. ។
==ប្រជាជន (ព័ត៌មានផ្លូវការរបស់រដ្ឋាភិបាលយួន)==
សរុបប្រជាជនទូទាំងខេត្តមាន 1.191.300 នាក់ក្នុងនោះ ប្រុសមានចំនួន 580.642 នាក់ , ស្រីចំនួន 610.658 នាក់ ។ បណ្តាស្ថិតិ ប្រជាជនខាងលើក្នុងនោះប្រជាជនយួន (Kinh) មានចំនួន ៦៤ % ,ខ្មែរក្រោម មានចំនួន ២៨ % ,ប្រជាជនចិន មាន ៨ % ។
==រដ្ឋបាល==
{{pagename}} ('''{{lang-en|Kleng Province}}''') ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅ [[ប្រទេសកម្ពុជា]] [[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]។ ខេត្តឃ្លាំងបច្ចុប្បន្ន រដ្ឋាភិបាលអាណានិគម បក្សកម្មុយនិស្តយួន បានបែងចែកជា ៨ ស្រុក និង ខ័ណ្ឌ ក្នុងខេត្តនេះមាន ៧ស្រុក ឃុំ និង ភូមិ÷
{| class="wikitable"
! colspan="4"|'''{{pagename}}'''
|-
!លេខរៀង !! ឈ្មោះស្រុកជាអក្សរខ្មែរ !! ឈ្មោះស្រុកជាអក្សរឡាតាំង !!ឈ្មោះស្រុកជាអក្សរយួន
|-
|១
|[[ស្រុកអណ្តូងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកអណ្ដូងទឹក]]
|Andong Tuk District
|Long Phu
|-
|២
|[[ស្រុកខ្សាចំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកខ្សាចំ]]
|Khsaa Cham District
|Ke Sach
|-
|៣
|[[ស្រុកជ្រោយ ញ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកជ្រោយ ញ]]
|Chroy Nh District
|Vinh Chau
|-
|៤
|[[ស្រុកបាយឆៅ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកបាយឆៅ]]
|Bay Chaw District
|My Xuyen
|-
|៥
|[[ស្រុកកោះទុង(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកោះទុង]]
|Koh Tung District
|Cu Lao Dung
|-
|៦
|[[ស្រុកកំពង់ធំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកំពង់ធំ]]
|Kampong Thom District
|My Tu
|-
|៧
|[[ស្រុកពងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកពងទឹក]]
|Pongtuk District
|Thanh Tri
|-
|៨
|[[ស្រុកព្រែកគយ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកព្រែកគយ]]
|Prekkol District
|Tran De
|}
ក្នុងបណ្តាស្រុក និង ខ័ណ្ឌទាំង ៨ ខាងលើ នោះមាន ១០ ឃុំ/សង្កាត់, ១០ ទីរួមស្រុក និង ៨៤ ភូមិ ។ ( ប្រភព Bao Can Tho ជាភាសា យួន )
[[ឯកសារ:Du-lich-soc-trang-chua-khleang-25.jpg|thumb|right|600px|ព្រះវិហារវត្តឃ្លាំង ក្នុងទីរួមខេត្តឃ្លាំង ។]]បន្ត
==វត្ត ព្រះពុទ្ធសាសនាខ្មែរក្រោម==
១.វត្តខ្មែរមានចំនួន ៩២ វត្ត
*ក្នុងនោះរួមមាន៖
**ទីរួមខេត្តឃ្លាំង មាន ០៧ វត្ត
**ស្រុកអណ្តូងទឹក មាន ១៤ វត្ត
**ស្រុកខ្សាច់ មាន ០៦ វត្ត
**ស្រុកជ្រោយ ញ មាន ២១ វត្ត
**ស្រុកបាយឆៅ មាន ១៨ វត្ត
**ស្រុកកំពង់ធំ មាន ១៦ វត្ត
**ស្រុកពងទឹក មាន ០៩ វត្ត
**ស្រុកកោះទុង មាន ០១ វត្ត
*សាលាឆទាន មាន ៣២ ។
==រម្មណីយដ្ឋានវប្បធម៌ខ្មែរក្រោម==
១.វិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យរងបានក្លាយ ទៅជាសារមន្ទីរជនជាតិខ្មែរខេត្តឃ្លាំង៖
មានទីតាំងឋិតនៅខាងត្បូងវត្តឃ្លាំង ទីរួមខេត្ត ឃ្លាំង គឺជាស្ថាបត្យកម្មមួយដែលបានកសាងឡើង តាមរបៀបរចនាបទ្មខ្មែរ ។
សារមន្ទីរនេះ កាលពីមុនត្រូវបានគេស្គាល់ជា សាធារណៈថា វិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសន បណ្ឌិត្យរង នៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម ត្រូវបាន សម្តេច នរោត្តម សីហនុ យាងទៅសម្ភោធ កាលពីឆ្នាំ ១៩៤២ ។
ក្រោយពីបារាំងបានប្រគល់កម្ពុជាក្រោម ទៅឲ្យរដ្ឋាភិបាលយួនធ្វើអាណានិគមបន្តលើខ្មែរ ក្រោមនៅថ្ងៃទី ០៤ ខែ មិថុនា ឆ្នាំ ១៩៤៩ នោះមក ទំនាក់ទំនងរវាង ខ្មែរក្រោម នឹង ព្រះរាជាណាចក្រ កម្ពុជាត្រូវបានយួនកាត់ផ្តាច់បន្តិចម្តងៗ ។ កត្តានេះហើយ បានធ្វើឲ្យវិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យរង បញ្ឈប់ដំណើរការ ។ ក្រោយមកត្រូវបានមេដឹកនាំខ្មែរក្រោមក្នុងកងជួរនៃរដ្ឋាភិបាល បក្សកុម្មុយនិស្តយួនសំណូមពរឲ្យដាក់វិទ្យាស្ថាននេះ ធ្វើជាសារមន្ទីរជន ជាតិខ្មែរខេត្តឃ្លាំងវិញ ដើម្បីរក្សាទុកនូវកេរដំណែលដូនតា ខ្មែរក្រោម គ្រប់ជំនាន់ មានដូចជា សាស្ត្រាស្លឹករឹត សំលៀក បំពាក់ខ្មែរ ពីបុរាណ ផ្ទះខ្មែរសម័យបុរាណ វត្តអារាម និងវង់ភ្លេងខ្មែរជាដើម។
បានចូលទស្សនាសារមន្ទីរនេះ យើងនឹងបាន ជ្រាប និង បានយល់ពីជីវភាព, របៀបរបប នៃការរស់ នៅរបស់ជនជាតិដើម ខ្មែរក្រោម នៅខេត្តឃ្លាំង ។
២.វត្តឃ្លាំង
វត្តឃ្លាំង គឺជាមជ្ឈមណ្ឌលព្រះពុទ្ធសាសនានិង វប្បធម៌ខ្មែរក្រោមមួយ ក្នុងចំណោមវត្តខ្មែរក្រោមទាំង ៩១ វត្ត នៅខេត្តឃ្លាំង ដែលមានទីតាំងឋិតចំ កណ្តាលទីរួមខេត្ត ។
វត្តនេះ បានកសាងកាលពី គ.ស. ១៥៣៣ ដោយលោកចៅហ្វាយខេត្តឈ្មោះ ពញាតាត ដែលបានតែងតាំងឡើងដោយ ព្រះបាទអង្គច័ន្ទ (១៥១៦-១៥៦៦) ។ នៅផ្នែកខាងជើងទីរួម ខេត្តមានដីផ្នោ ធំមួយកន្លែងដែល ពញាតាត និង ប្រជាជនខ្មែរក្រោម បានសម្រេចកសាងវត្តមួយនៅលើផ្ទៃដី ៤ ហិចតា ឲ្យឈ្មោះថា «វត្តឃ្លាំង» ។ បន្ទាប់មក ពញាតាត និង ប្រជាពល រដ្ឋខ្មែរក្រោម បាននិមន្តព្រះតេជព្រះគុណ ព្រះនាម សុខ ព្រះជន្មាយុ ៦១ ព្រះវស្សា ដែលសាង ផ្នួសបាន ៤០ ព្រះវស្សា ហើយមានកំណើតគង់នៅវត្ត ហ្លួងបាសាក់ ស្រុកបាយឆៅ ខេត្តឃ្លាំង មកធ្វើ ជា ព្រះចៅអធិការ ដំបូងបង្អស់នៅវត្តនេះ ។
នៅពេលសង់ព្រះវិហារ ព្រះសង្ឃបានឲ្យជីកស្រះ ៣ គឺ ស្រះទី ១ ឋិតនៅទិសឦសាន ស្រះទី ២ ឋិតនៅទិសខាងកើត និង ស្រះទី ៣ ឋិតនៅទិសអាគ្នេយ៍ ដើម្បីយកអាចម៍ដីមកធ្វើខឿនព្រះវិហារនោះ ។ ស្រះទិសខាងកើតត្រូវបានលុបជិតនៅក្នុង គ.ស.១៩៦២ ។ ព្រះវិហារវត្តឃ្លាំងមានខឿន ៣ ជាន់ ជាតំណាងព្រះរតនត្រ័យ ។ ខឿនទី ១ មាន ខ្លោងទ្វារចំនួន ៤ ឋិតនៅទិសទាំង ៤ មានរូបយក្ស កាន់ដំបងនៅលើសសរខ្លោងទ្វារទាំងសងខាង ។ ខាងលើខ្លោងទ្វារមានរូបរាហ៊ូចាប់ច័ន្ទព្រមទាំងក្បូរក្បាច់ រចនាយ៉ាងប្រណីត ។ នៅលើខឿនទី ២ នៅទិសខាង លិចនិង ខាង កើតមានជណ្តើរពីរៗ នៅទិសខាងត្បូង និងខាងជើងម្ខាងមួយៗ ។ ខឿនទី ៣ ដែលជា ខឿនភ្ជាប់នឹងព្រះវិហារមានជណ្តើរឡើងព្រះវិហារ ពីរនៅទិសខាងលិច និងពីរទៀតនៅ ទិសខាងកើត ។ នៅខាងក្នុងព្រះវិហារមានព្រះពុទ្ធបដិមាទ្រង់គ្រឿង មួយអង្គធំ បិទមាសសន្លឹក អមដោយព្រះពុទ្ធបដិមាតូចៗជាច្រើនទៀត ខ្លះទ្រង់ គង់ ខ្លះទ្រង់ឈរ និង ខ្លះទៀតទ្រង់គង់ព្រះភ្នែន ។ ទ្វារ និង បង្អួចទាំង អស់ឆ្លាក់ពីឈើមានក្បាច់ផ្កាភ្ញីវល្លិ៍ ក្បាច់ដកច័ន្ទ និង រូបទេវតា យក្សជិះសត្វ ពាហនៈ ជាដើម ។
៣.វត្តសេរីតេជោមហាទប់៖
ជាវត្តខ្មែរក្រោមមួយបានកសាង នៅក្នុងឆ្នាំ គ.ស.១៥៦៩ ឋិតនៅក្នុងទីរួមខេត្តឃ្លាំង បើតាមភូមិសាស្ត្ររដ្ឋបាលនៃរដ្ឋាភិបាល អាណានិគមយួន ឥឡូវនេះវត្តសេរីតេជោមហាទប់ មានអាស័យដ្ឋាន លេខ ៧៣ B វិថី Lê Hồng Phong សង្កាត់ទី ៣ ខ័ណ្ឌទី ៣ ទីរួមខេត្តឃ្លាំង ។
វត្តសេរីតេជោមហាទប់ គឺជារម្មណីយដ្ឋានខ្មែរក្រោមមួយដ៏មានប្រជាប្រិយភាព ព្រោះវត្តនេះមាន ទេសភាពធម្មជាតិដ៏ស្រស់ត្រកាល និងមានសត្វជ្រឹងរាប់ពាន់ក្បាលទំនៅ លើទ្រនំដើមឈើក្នុង បរិវេណ វត្តយ៉ាងកកកុញ ជាពិសេសរូបភាពព្រះវិហារប្រកបដោយក្បូរ ក្បាច់រចនាខ្មែរយ៉ាងស្រស់ប្រិមប្រិយ នោះ បានទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរណ៍ ចូលទស្សនាកំសាន្តមិនតិចឡើយ ។
បច្ចុប្បន្ននេះ បើសិនជាយើងធ្វើដំណើរទៅ ទស្សនាវត្តសេរីតេជៅមហាទប់នោះ យើងមិនបានឃើញព្រះវិហារទេ ព្រោះព្រះវិហារ ដ៏មានចំណាស់ សម្រាប់ព្រះសង្ឃធ្វើសង្ឃ កម្មគ្រប់ពេល និងជានិម្មិតរូប នៃវប្បធម៌របស់ខ្មែរក្រោមដ៏មានតម្លៃមួយនេះ ត្រូវបានឆេះ ដោយមិនដឹងមូលហេតុ កាលពីរាត្រីថ្ងៃទី១៥ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០០៧ កន្លងទៅនេះ ។
៤.វត្តប្រាសាទគង់៖
ជាវត្តខ្មែរក្រោមមួយមានអាយុចាស់ជាងគេនៅខេត្តឃ្លាំង គឺបានកសាងក្នុងឆ្នាំ គ.ស.១២២៤
បច្ចុប្បន្ន វត្តនេះឋិតនៅក្នុងភូមិប្រាសាទគង់ ឃុំ កំពង់ដូង (Tham Đôn) ស្រុកបាយឆៅ ( Mỹ Xuyên) វត្តប្រាសាទគង់ ត្រូវបានជនជាតិយួនស្គាល់ជា សាធារណ៍ថា វត្តតាកយង់ (Chùa Tát Giồng) ព្រោះ ជនជាតិយួនគេមិនចេះនិយាយភាសាខ្មែរ ពេលបានចូលមករស់នៅដែនដីកម្ពុជាក្រោមលើក ដំបូងពួកគេមិនបានដឹងអ្វីទេពេលឃើញម្ចាស់ស្រុកខ្មែរក្រោមនៅតំបន់នេះហៅថា វត្តប្រាសាទគង់ ក៏ នាំគ្នាហៅតាមពីពាក្យ ប្រាសាទគង់ទៅជាសំនៀងយួនថា តាកយង់ វិញ ។
៥. វត្តសិរីសុខុមស្រឡូង៖
វត្តសិរីសុខុមស្រឡូង បានកសាង នៅក្នុងឆ្នាំ គ.ស.១៨១៥ នៅភូមិស្រឡូង ឃុំជ្រោយទឹម ស្រុកបាយឆៅ ។ វត្តនេះ ជនជាតិយួន និយមហៅថាវត្តជូសាឡូង (Chua Salon) ឬ ជួចែនកេវ(Chua Chen Kieu) មានន័យថា វត្តចានអម្បែង ព្រោះជនជាតិយួនបានឃើញចានអម្បែងជាច្រើនត្រូវបានបិទនៅតាម ជញ្ជាំងព្រះវិហារធ្វើជាលម្អ ។
ធ្វើដំណើរដល់វត្តនេះ យើងឃើញមានខ្លោងទ្វារកំពូល ៣ តាមលំនាំប្រាសាទអង្គរវត្ត មានឆ្លាក់អក្សរ ឈ្មោះវត្តជាពីរភាសា ថា «វត្តសិរីសុខុមស្រឡូង»និងជាភាសាយួនថា ( Chùa Salon «Chén Kiểu» )។
ពេលបានចូលទៅខាងក្នុងបរិវេណវត្តយើង នឹងបានឃើញនូវទីធ្លាដ៏ទូលាយ និងបានរៀបចំយ៉ាងមានសណ្តាប់ធ្នាប់ ដោយព្រះសង្ឃ បានបោសសម្អាត និងថែរក្សាជាប្រចាំ ។ ក្រៅពីរមណីយដ្ឋាន ដែលបានរៀបរាប់មកនេះ នៅមានរម្មណីយដ្ឋានជាច្រើនទៀត ជា កេរមរតក របស់ដូនតាខ្មែរក្រោម ហើយទីតាំងទាំងនោះ បានផ្តល់ផលប្រយោជន៍ ទៅឲ្យរដ្ឋាភិបាលយួនមួយថ្ងៃៗ មិនតិចទេ នូវប្រាក់ចំណូលដែលទទួលបាន ពីភ្ញៀវ ទេសចរណ៍បរទេសដែល គេបានទៅកំសាន្ត ។
==វិស័យសិក្សាអប់រំ==
ការសិក្សាជាភាសាខ្មែរនៅកម្ពុជាក្រោម ដែលព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោមកំពុងតែសិក្សារាល់ថ្ងៃបានបន្តិចបន្តួចនោះ មិនមែនជាការផ្តល់ ឲ្យដោយរដ្ឋាភិបាលអាណានិគមយួននោះទេគឺបានដោយ ការខិត ខំប្រឹង ប្រែង ក្នុងការៗពារ ពង្រឹងពង្រីក និងការលះបង់ដ៏ធំធេង របស់ព្រះសង្ឃ និងពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមគ្រប់កាលការ សិក្សារៀនសូត្រ អំពីអក្សរសាស្ត្រខ្មែររបស់ព្រះសង្ឃនិងជនជាតិដើមខ្មែរក្រោម នៅទឹកដីខេត្តឃ្លាំង បច្ចុប្បន្ន មានពីរផ្នែកគឺ៖
ទី១៖ គឺសិក្សាផ្នែកធម្មវិន័យនៅតាមវត្តនានា
ទី២៖ សិក្សាផ្នែកបាលីនៅសាលាមធ្យមសិក្សាបំពេញវិជ្ជាបាលីភាគខាងត្បូង ខេត្តឃ្លាំង ដែលភាសា យួន ហៅថា ( Trường Bổ Túc Văn Hóa Pali Trung Cấp Nam Bộ tỉnh Sóc Trăng ) ។
ការសិក្សានៅតាមវត្តអារាមផ្នែកធម្មវិន័យនេះមាន ៣ ថ្នាក់ គឺ៖
ថ្នាក់ដំបូង ហៅថា «ថ្នាក់ត្រី» វិញ្ញាសានៅក្នុង កម្មវិធីសិក្សាមាន ៧ គឺៈ
ពុទ្ធប្បវត្តិ ( ប្រវត្តិព្រះពុទ្ធសមណគោត្តម )
សាមណេរវីន័យ ( វិន័យរបស់សាមណេរ )
ប្រជុំកងធម៌ (ថ្នាក់ត្រី)
សរសេរតាមអានភាសាខ្មែរ
វេយ្យាករណ៍ភាសាខ្មែរ
តែងសេចក្តីភាសាខ្មែរ និង ភាសាយួន
គណិត (ថ្នាក់ទី ៣ ភាសាយួន)
ថា្នក់ទីពីរ ហៅថា «ថ្នាក់ទោ» កម្មវិធីសិក្សា មាន ៧ វិញ្ញសា គឺ៖
អនុពុទ្ធប្រវត្តិ (ប្រវត្តិអគ្គសាវគ្គរបស់ព្រះពុទ្ធ)
ប្រជុំកងធម៌ (ថ្នាក់ទោ)
ព្រះវិន័យក័ណ្ឌ
សរសេរតាមអានភាសាខ្មែរ
វេយ្យាករណ៍ភាសាខ្មែរ
តែងសេចក្តីភាសាខ្មែរ និង ភាសាយួន
គណិត ( ថ្នាក់ទី ៤ ភាសាយួន )
ថ្នាក់បញ្ជប់ ហៅថា « ថ្នាក់ឯក » កម្មវិធីសិក្សាមាន ៧ វិញ្ញាសា គឺ៖
អវិទូរេនិទាន ( ប្រវត្តិព្រះពុទ្ធ ២៥ ព្រះអង្គ )
ព្រះអភិធម្ម
ព្រះវិន័យក័ណ្ឌ ឮ
សរសេរតាមអានភាសាខ្មែរ
វេយ្យាករណ៍ភាសាខ្មែរ
តែងសេចក្តីភាសាខ្មែរ និង ភាសាយួន
គណិត (ថ្នាក់ទី ៥ ភាសាយួន) ។
ព្រះសង្ឃដែលបានរៀនចប់ទាំង ៣ ថ្នាក់នេះ ត្រូវបានមតិសាធារណៈទទួលស្គាល់ក្រៅផ្លូវការថា ស្មើ នឹងកម្រិតបឋមសិក្សាផ្លូវលោក ជាភាសាយួន គឺថ្នាក់ទី ៥ ។
ចំណែកការសិក្សាអក្សរសាស្ត្រខ្មែរនៅ សាលាពេញវិជ្ជាមធ្យមសិក្សាបាលីភាគខាងត្បូង ដែលជា អតីតសាលាបាលីជាន់ខ្ពស់ ខេត្តឃ្លាំង មានទីតាំងនៅ ក្នុងវត្តឃ្លាំង ទីរួមខេត្តឃ្លាំង នោះ បច្ចុប្បនគឺជាមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សារបស់ព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោមនៅ គ្រប់ខេត្តដែលបាននិមន្ត ទៅគង់នៅដើម្បីបន្តការសិក្សា ។ កម្មវិធីសិក្សានៅក្នុងសាលានេះទូទៅគឺសិក្សាខាងផ្លូវ លោកជាភាសាយួន ចំណែកភាសាបាលី និងភាសា ខ្មែរ គឺជាការសិក្សាបន្ទាប់បន្សំបណ្ណោះ ។ ចំពោះកាលបរិច្ឆេទនៃការសិក្សាមួយថ្ងៃ ៨ ម៉ោង ពេលព្រឹក ៤ ម៉ោង និង ពេលល្ងាច ៤ ម៉ោង ។ ព្រះសង្ឃដែលបានចូលសិក្សានៅសាលានេះ ត្រូវចំណាយ ពេល ៤ ឆ្នាំ ទើបបានបញ្ចប់ថ្នាក់ ហើយត្រូវបាន ក្រសួងអប់រំយុវជន និង បណ្តុះបណ្តាល ប្រទេសយួនទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការថា មានកម្រិតស្មើនឹង មធ្យមសិក្សាទុតិយភូមិ ( ថ្នាក់ទី ១២ ផ្លូវលោកជាភាសាយួន) ។
ព្រះវិហារវត្តឃ្លាំង ក្នុងទីរួមខេត្តឃ្លាំង ។
ព្រះវិហារវត្តឃ្លាំង ក្នុងទីរួមខេត្តឃ្លាំង ។
ព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោម ដែលបានចូលសិក្សានៅសាលានេះ ឆ្នាំដំបូង ត្រូវបានសិក្សាវិញ្ញាសាផ្លូវលោក ជាភាសាយួន នៃថ្នាក់ ទី ៦ និង ទី ៧ ដូចជា វិញ្ញាសាគណិត (Đại Số) , រូបវិទ្យា (Vật Lí) , ប្រវត្តិសាស្ត្រយួន ( Lịch Sử ), អក្សរ សាស្ត្រយួន ( Văn Học ) , ភូមិសាស្ត្រយួន (Địa Lí) និង គិមីសាស្ត្រ (Hoá Học) ជាដើម ។ ចំណែកភាសាបាលីមួយ សប្តាហ៍សិក្សាបាន ២ ម៉ោងគត់ គឺរៀនវិញ្ញាសា ប្រែលោតប្រយោគមង្គលត្ថទីបនី ភាគ ១ ។ វិញ្ញាសាភាខ្មែរក៏មួយសប្តាហ៍រៀនបាន ២ ម៉ោងដែរ គឺរៀនវេយ្យាករណ៍ខ្មែរ ។ ឈានចូលការសិក្សា ឆ្នាំទីពីរ ទីបី និង ទីបួន កម្មវិធីសិក្សា ដូចគ្នានឹងឆ្នាំដំបូងដែរ គ្រាប់តែឆ្នាំទីពីរ គេបានដាក់បញ្ជូលវិញ្ញាសាផ្លូវ លោកជាភាសាយួន ថ្នាក់ទី ៨ និង ទី ៩ ,ឯភាសា បាលីសមណសិស្សត្រូវប្រែលោតប្រយោគវិញ្ញាសាមង្គលត្ថទីបនី ភាគ ២ និង ភាសាខ្មែរបន្តរៀនវេយ្យាករណ៏ខ្មែរដដែល ។ ចូលឆ្នាំទីបីនៃការសិក្សាសមណសិស្ស ត្រូវបានរៀនវិញ្ញាសាផ្លូវលោក ជាភាសាយួន ថ្នាក់ទី ១០ និង ទី ១១ , ឯភាសាបាលី សមណសិស្សត្រូវប្រែ លោតប្រយោគវិញ្ញាសា មង្គលត្ថទីបនី ភាគ ៣ និង ភាសាខ្មែរត្រូវ បានបញ្ចប់វិញ្ញាសាវេយ្យាករណ៍ខ្មែរ ។ ឆ្នាំទីបួន ដែលជាឆ្នាំបញ្ចប់ ត្រូវបានសិក្សាភាសាយួនថ្នាក់ទី ១២ និងបាលី ត្រូវបាន បញ្ចប់កម្មវិធី ប្រែលោតប្រយោគ មង្គលត្ថទីបនី ភាគ ៤ (ភាគបញ្ចប់) និង វិញ្ញាសាភាសាខ្មែរត្រូវ បានរៀនអំពីសិល្បៈតែងកំណាព្យ ។
សាលាបំពេញវិជ្ជាមធ្យម សិក្សាបាលីភាគខាងត្បូង ឬ សាលាបាលីជាន់ខ្ពស់ខេត្តឃ្លាំង នេះត្រូវបានបង្កើតឡើងឆ្នាំ ១៩៩២ ។ បច្ចុប្បន្ន មានព្រះតេជព្រះគុណ យឿង ញើង ព្រះចៅអធិការវត្តព្រែកអណ្តើក និងជាប្រធានសមាគមព្រះសង្ឃសាមគ្គី ស្នេហាជាតិ ខេត្តឃ្លាំង ជាចាងហ្វាង ព្រះតេជព្រះគុណ តាំង ណោ ព្រះចៅធិការវត្តឃ្លាំង ជាចាងហ្វាងរង ។
សូមបញ្ជាក់ថា កាលពីព្រឹកថ្ងៃទី ០៨ ខែកម្ភៈឆ្នាំ ២០០៧ មានព្រឹត្តិការណណ៍ជាប្រវត្តិសាស្ត្រ មួយសម្រាប់ខ្មែរក្រោម នៅដើមសតវត្សរ៍ ទី ២១ និង ដើមសហវត្សរ៍ទី ៣ នេះ ដោយមានសមណ សិស្ស នៃសាលានេះជាង ២០០ អង្គ បាននាំគ្នាចេញធ្វើបាតុកម្មដោយអហិង្សា នៅមុខមន្ទីរនគរ បាលយួន ខេត្តឃ្លាំង ដើម្បីទាមទារសិទ្ធិសេរីភាព ។ ការធ្វើបាតុកម្មនោះ ត្រូវបានមតិសាធារណៈដឹង ថា ព្រោះរដ្ឋាភិបាលយួនហាម សមណសិស្សនិមន្ត ចេញទៅបិណ្ឌបាត្រ ។ ក្រោយការធ្វើបាតុកម្មនេះ មានសមណសិស្ស ៥ អង្គ ត្រូវបានចាប់ផ្សឹកទាំង កម្រោល និងដាក់ពន្ធនាគាររហូត មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ព្រមទាំងសមណ ជាច្រើនអង្គទៀតត្រូវបាន ចាប់ផ្សឹក និង បានបញ្ឈប់ការសិក្សាផងដែរ ។
ក្រៅពីការសិក្សាអក្សរសាស្ត្រ ខ្មែររបស់ព្រះសង្ឃផ្នែកធម្មវិន័យ និងបាលីនៅតាមវត្តអារាមនានា យើងក៏ ឃើញ មានចលនាបង្រៀន អក្សរខ្មែររបស់ព្រះសង្ឃនៅតាមវត្តអារាមនានា ដល់កូនចៅខ្មែរ ក្រោម រយៈ ពេល ៣ ខែ (ពេលវិស្សមកាលពីសាលារៀនជាភាសា យួន) ផងដែរ ។ កុមារខ្មែរក្រោមដែលបានចូល រៀនអក្សរខ្មែរដំបូង ត្រូវបានព្រះសង្ឃបង្រៀនឲ្យចេះអាន និង ចេះសរសេរសិន។
កម្មវិធីអានអក្សរខ្មែរនេះត្រូវបានព្រះសង្ឃខ្មែរបង្រៀនឲ្យអានមាន ៣ ថ្នាក់ គឺថ្នាក់ទី ១ ប្រកបតួអក្សរគ្មាន តម្រួតជើង ។ ថ្នាក់ទី ២ ប្រកបអក្សរតម្រួតជើង ហើយថ្នាក់ទាំងពីរនេះត្រូវបានបន្ថែម វិញ្ញាសា សរសេរអក្សរផ្ចង់ មួយទៀត ។ ថ្នាក់ទី ៣ ត្រូវបានព្រះ សង្ឃបង្រៀនឲ្យអានអត្ថបទនិង សរសេរតាមសូត្រ ជាភាសាខ្មែរ ។ ក្រៅពីបង្រៀនឲ្យចេះអាន ចេះសរសេរ ក៏មានបង្រៀន វិញ្ញាសា លេខ និង ចំណោទ ផងដែរ ។
==ពិធីបុណ្យប្រពៃណីជាតិ និង សាសនា==
ពិធីបុណ្យប្រពៃណីជាតិ និង សាសនាត្រូវដូចជាបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មី បុណ្យសែនដូនតា (បុណ្យភ្ជំបិណ្ឌនៅ ប្រទេសកម្ពុជា) និង បុណ្យកឋិនទាន ជា ដើម ត្រូវបានខ្មែរក្រោមនៅកម្ពុជាក្រោមឯកភាពប្រារព្ភចំរដូវកាលតែមួយ ។
ក_បុណ្យអកអំបុក ប្រណាំងទូក ង និងសំពះ ព្រះខែ ៖
ចំពោះពិធីប្រណាំងទូក ង វិញ ត្រូវបានចាប់ ប្រណាំងពីថ្ងៃទី ១២/១៣/១៤ កើត ខែកត្តិក ជារៀង រាល់ឆ្នាំ ដោយមានទូក ង ជាង ៤០ មកពីវត្តនានា ទូទាំងខេត្ត ។ ពិធីនេះត្រូវបានរៀបចំឡើង យ៉ាងគគ្រឹកគគ្រេង មានអ្នកទស្សនាទាំងខ្មែរ និងយួនផងរាប់ពាន់នាក់ មកពីនានាខេត្តនៅកម្ពុជាក្រោម ។
ចំពោះពិធីអកអំបុក និងសំពះព្រះខែត្រូវបាន ប្រារព្ភឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំនៅថ្ងៃ ១៥ កើត ខែកត្តិកនៅតាមវត្តអារាមនិងគេហដ្ឋាន ។
ខ_ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មីនិងបុណ្យសែនដូនតា (បុណ្យភ្ជំបិណ្ឌ)៖
ការប្រារព្ភពិធីបុណ្យនេះ ត្រូវបានរៀបចំឡើងតាមកាលវេលាដូចជានៅប្រ ទេសកម្ពុជាដែរ គឺខ្មែរ ក្រោមបានយកថ្ងៃ ខែ ធ្វើបុណ្យ ទៅតាមមហាសង្ក្រាន្ត និងប្រតិទិន ដែល បានបោះពុម្ភចេញពីប្រទេសកម្ពុជា ។
គ_បុណ្យកឋិនទាន៖
នៅបណ្តាខេត្តផ្សេងៗ ត្រូវបានប្រារព្ភទៅតាមពុទ្ធានុញ្ញាត គឺអាចធ្វើបុណ្យបាន ២៩ ថ្ងៃ ចាប់ពីថ្ងៃ ដែលព្រះសង្ឃចេញវស្សាទៅ ។ តែចំពោះខេត្តឃ្លាំងវិញត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលវៀត ណាមបំរាម ធ្វើទៅតាម វិន័យព្រះពុទ្ធសាសនា គឺឲ្យព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោមទាំង ៩១ វត្តក្នុងខេត្តប្រារព្ភបុណ្យកឋិនតែមួយថ្ងៃជាមួយ គ្នា ។
បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយពីព្រឹត្តិការណ៍បាតុកម្មរបស់សមណសិស្ស សាលាមធ្យមសិក្សាបំពេញវិជ្ជាបាលីភាគ ខាងត្បូង ខេត្តឃ្លាំង នៅថ្ងៃទី ០៨ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០០៨ ដើម្បីទាមទារសិទ្ធិសេរីភាពនោះមក យើង ទទួលបានដំណឹងថា មានការកែប្រែឲ្យធ្វើទៅតាមព្រះវិន័យនៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាវិញហើយ ៕
ដោយ ថាច់ ប្រីជា គឿន l [http://preynokornews.info/geography/khleang-province/ សារព័ត៌មាន ព្រៃនគរ]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តក្រុងនៃកម្ពុជាក្រោម]]
=មើលផងដែរ=
{{Navbox
|name = ខេត្តឃ្លាំង
|title = [[ខេត្តឃ្លាំង]] [[កម្ពុជាក្រោម]]
|state = {{{state|autocollapse}}}
|liststyle = text-align:left;
|image = [[File:Flag_of_KKF.svg|right|75px|ខ្មែរក្រោម]]
|group1 = '''ទីរួមខេត្ត'''
|list1 = [[ទីរួមខេត្ត]]
|group2 = '''ក្រុង'''
|list2 = [[ក្រុង]]
|group3 = '''ស្រុក'''
|list3 = [[ស្រុកអណ្តូងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកអណ្ដូងទឹក]] {{spaces|3}}[[ស្រុកខ្សាចំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកខ្សាចំ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកជ្រោយ ញ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកជ្រោយ ញ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកបាយឆៅ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកបាយឆៅ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកកោះទុង(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកោះទុង]] {{spaces|3}}[[ស្រុកកំពង់ធំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកំពង់ធំ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកពងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកពងទឹក]]
|belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080;
|below=[[ខេត្តឃ្លាំង]]មាន [[ស្រុក]]ចំនួន៧
</div>
}}
{{Navbox
|name = ខេត្តខ្មែរដែលបាត់បង់ទៅប្រទេសវៀតណាម(យួន)
|title = ខ្មែរកម្ពុជាក្រោម[[កម្ពុជាក្រោម]]([[កូសាំងស៊ីន]])
|state = {{{state|autocollapse}}}
|liststyle = text-align:left;
|image = [[File:Flag_of_KKF.svg|right|75px|ខ្មែរក្រោម]]
|group1 = '''រាជធានី'''
|list1 = [[ក្រុងព្រៃនគរ]](ខេត្តព្រៃគ)
|group2 = '''ខេត្ត'''
|list2 = [[ខេត្តមាត់ជ្រូក|មាត់ជ្រូក]] {{spaces|3}}[[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] {{spaces|3}}[[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តមេ ស|មេ ស]] {{spaces|3}}[[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] {{spaces|3}}[[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] {{spaces|3}}[[ខេត្តព្រែកឫស្សី|ព្រែកឬស្សី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពាមបារាជ|ពាមបារាជ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពាម|ពាម]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពលលាវ|ពលលាវ]]{{spaces|3}}[[ខេត្តផ្សារដែក|ផ្សារដែក]] {{spaces|3}}[[ខេត្តទួលតាមោក|ទួលតាមោក]] {{spaces|3}}[[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តឃ្លាំង|ឃ្លាំង]] {{spaces|3}}[[ខេត្តចង្វាត្រពាំង|ចង្វាត្រពាំង]] {{spaces|3}}[[ខេត្តឈ្មោះថ្មី|ឈ្មោះថ្មី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកំពង់ឬស្សី|កំពង់ឬស្សី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកោះគង|កោះគង]]{{spaces|3}}[[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]]
|belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080;
|below=[[កម្ពុជាក្រោម]]មាន [[ក្រុង]]ចំនួន១ [[ខេត្ត]]ចំនួន២០
</div>
}}
a9dz3ldhpxu14vp49mlx4fk7swm9r1j
282608
282607
2022-08-19T14:44:15Z
Chhen Pisey
32423
wikitext
text/x-wiki
{{Location map many|Vietnam
| caption = <b>ប្លង់នៃខេត្តឃ្លាំង</b>
| width= 500
| float= center
| label1 = <b><span style="color:blue;">ខេត្តឃ្លាំង</span></b>
| pos1 = rigth
| mark1size = 10
| lat1_deg = 9.7
| lon1_deg = 105.9
| label2 = <b>[[កោះត្រល់]]</b>
| pos2 = left
| mark2size = 24
| mark2 = Flashspot.gif
| lat2_deg = 10.5
| lon2_deg = 104
| label3 = <b>[[កោះត្រឡាច]]</b>
|pos3= left
|mark3size = 24
| mark3 = Flashspot.gif
|lat3_deg = 9
|lon3_deg = 106.6
| label4 = <b>[[កម្ពុជា]]</b>
| pos4 = top
| mark4size = 10
| lat4_deg = 11.6
| lon4_deg = 104.95
}}
'''ខេត្តឃ្លាំង''' ({{lang-en|'''Kleng Province}}''') '''ជាខេត្តមួយ ដែលមានប្រជាជនខ្មែរក្រោមម្ចាស់ស្រុករស់នៅកុះករជាងគេ បន្ទាប់ពីខេត្តព្រះត្រពាំងដែលគេបាន ចាត់ទុកថាមានប្រជាជនខ្មែរក្រោមប្រហែលជាជាង ៧០ ភាគរយនៃបណ្តាប្រជាជនទូទាំងខេត្តមាន វប្បធម៌ ប្រពៃណី ទំនៀមទម្លាប់ និងវត្តអារាម ដែលជាដួងព្រលឹងរបស់ជាតិខ្មែរក្រោម នៅដែនដី {{ទង់ជាតិ២|កម្ពុជាក្រោម}}។ ខេត្តនេះស្ថិតនៅតំបន់ដីសណ្តទន្លេមេគង្គ មជ្ឈមណ្ឌលនៃខេត្តឃ្លាំងគឺ ទីរួមខេត្តឃ្លាំងខេត្តឃ្លាំងមានផ្ទៃដីចំនួន ៣,២៩៨.២ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ។
[[ឯកសារ:Chua soc trang.jpg|រូបភាពតូច|600x600ភីកសែល|ទិដ្ឋភាពវត្តឃ្លាំងដែលជាវត្តអារាមខ្មែរដ៏ចំណាស់ត្រូវបានកសាងឡើងនៅពាក់កណ្តាលសតវត្សរ៍ទី១៦ ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅ [[ទីរួមខេត្តឃ្លាំង]] [[ខេត្តឃ្លាំង]] ដែនដីនៃ[[កម្ពុជាក្រោម]]]]
សឺនសុរីយាអាប់រស្មីបន្តវិគីភីឌា។
==ទីតាំងភូមិសាស្ត្រ==
ខេត្តឃ្លាំងជាខេត្តមួយ នៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម មានព្រំប្រទល់
* ខាងជើង ជាប់ព្រំប្រទល់នឹង [[ខេត្តព្រែកឬស្សី]]
* ទិសនិរតីជាប់ ព្រំប្រទល់នឹង [[ខេត្តពលលាវ]]
* ទិសឥសានជាប់ព្រំប្រទល់នឹង [[ខេត្តព្រះត្រពាំង]]
* ខាងត្បូងជាប់ជាមួយនឹង [[សមុទ្រចិន|ឈូងសមុទ្រចិនខាងត្បូង]] ។
==ភោគផលធម្មជាតិ==
ផ្ទៃដីសរុបរួមមាន 3.223 Km2 ផ្ទៃដីកសិកម្ម 249.088 ha ផ្ទៃដីធ្វើស្រែ 188.067 ha ផ្ទៃដីសម្រាប់ ឈើឧស្សាហកម្មសរុប 20.815 ha ផ្ទៃដីសម្រាប់ឈើ ប្រណីត 40.206 ha ផ្ទៃដីជលផលមាន 41.382 ha ផ្ទៃដីដែលជាព្រៃ 16.015 ha និង ផ្ទៃដីជាព្រែក ទន្លេ បឹងបួមាន 72 Km2. ។
==ប្រជាជន (ព័ត៌មានផ្លូវការរបស់រដ្ឋាភិបាលយួន)==
សរុបប្រជាជនទូទាំងខេត្តមាន 1.191.300 នាក់ក្នុងនោះ ប្រុសមានចំនួន 580.642 នាក់ , ស្រីចំនួន 610.658 នាក់ ។ បណ្តាស្ថិតិ ប្រជាជនខាងលើក្នុងនោះប្រជាជនយួន (Kinh) មានចំនួន ៦៤ % ,ខ្មែរក្រោម មានចំនួន ២៨ % ,ប្រជាជនចិន មាន ៨ % ។
==រដ្ឋបាល==
{{pagename}} ('''{{lang-en|Kleng Province}}''') ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅ [[ប្រទេសកម្ពុជា]] [[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]។ ខេត្តឃ្លាំងបច្ចុប្បន្ន រដ្ឋាភិបាលអាណានិគម បក្សកម្មុយនិស្តយួន បានបែងចែកជា ៨ ស្រុក និង ខ័ណ្ឌ ក្នុងខេត្តនេះមាន ៧ស្រុក ឃុំ និង ភូមិ÷
{| class="wikitable"
! colspan="4"|'''{{pagename}}'''
|-
!លេខរៀង !! ឈ្មោះស្រុកជាអក្សរខ្មែរ !! ឈ្មោះស្រុកជាអក្សរឡាតាំង !!ឈ្មោះស្រុកជាអក្សរយួន
|-
|១
|[[ស្រុកអណ្តូងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកអណ្ដូងទឹក]]
|Andong Tuk District
|Long Phu
|-
|២
|[[ស្រុកខ្សាចំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកខ្សាចំ]]
|Khsaa Cham District
|Ke Sach
|-
|៣
|[[ស្រុកជ្រោយ ញ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកជ្រោយ ញ]]
|Chroy Nh District
|Vinh Chau
|-
|៤
|[[ស្រុកបាយឆៅ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកបាយឆៅ]]
|Bay Chaw District
|My Xuyen
|-
|៥
|[[ស្រុកកោះទុង(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកោះទុង]]
|Koh Tung District
|Cu Lao Dung
|-
|៦
|[[ស្រុកកំពង់ធំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកំពង់ធំ]]
|Kampong Thom District
|My Tu
|-
|៧
|[[ស្រុកពងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកពងទឹក]]
|Pongtuk District
|Thanh Tri
|-
|៨
|[[ស្រុកព្រែកគយ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកព្រែកគយ]]
|Prekkol District
|Tran De
|}
ក្នុងបណ្តាស្រុក និង ខ័ណ្ឌទាំង ៨ ខាងលើ នោះមាន ១០ ឃុំ/សង្កាត់, ១០ ទីរួមស្រុក និង ៨៤ ភូមិ ។ ( ប្រភព Bao Can Tho ជាភាសា យួន )
[[ឯកសារ:Du-lich-soc-trang-chua-khleang-25.jpg|thumb|right|600px|ព្រះវិហារវត្តឃ្លាំង ក្នុងទីរួមខេត្តឃ្លាំង ។]]បន្ត
==វត្ត ព្រះពុទ្ធសាសនាខ្មែរក្រោម==
១.វត្តខ្មែរមានចំនួន ៩២ វត្ត
*ក្នុងនោះរួមមាន៖
**ទីរួមខេត្តឃ្លាំង មាន ០៧ វត្ត
**ស្រុកអណ្តូងទឹក មាន ១៤ វត្ត
**ស្រុកខ្សាច់ មាន ០៦ វត្ត
**ស្រុកជ្រោយ ញ មាន ២១ វត្ត
**ស្រុកបាយឆៅ មាន ១៨ វត្ត
**ស្រុកកំពង់ធំ មាន ១៦ វត្ត
**ស្រុកពងទឹក មាន ០៩ វត្ត
**ស្រុកកោះទុង មាន ០១ វត្ត
*សាលាឆទាន មាន ៣២ ។
==រម្មណីយដ្ឋានវប្បធម៌ខ្មែរក្រោម==
១.វិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យរងបានក្លាយ ទៅជាសារមន្ទីរជនជាតិខ្មែរខេត្តឃ្លាំង៖
មានទីតាំងឋិតនៅខាងត្បូងវត្តឃ្លាំង ទីរួមខេត្ត ឃ្លាំង គឺជាស្ថាបត្យកម្មមួយដែលបានកសាងឡើង តាមរបៀបរចនាបទ្មខ្មែរ ។
សារមន្ទីរនេះ កាលពីមុនត្រូវបានគេស្គាល់ជា សាធារណៈថា វិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសន បណ្ឌិត្យរង នៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម ត្រូវបាន សម្តេច នរោត្តម សីហនុ យាងទៅសម្ភោធ កាលពីឆ្នាំ ១៩៤២ ។
ក្រោយពីបារាំងបានប្រគល់កម្ពុជាក្រោម ទៅឲ្យរដ្ឋាភិបាលយួនធ្វើអាណានិគមបន្តលើខ្មែរ ក្រោមនៅថ្ងៃទី ០៤ ខែ មិថុនា ឆ្នាំ ១៩៤៩ នោះមក ទំនាក់ទំនងរវាង ខ្មែរក្រោម នឹង ព្រះរាជាណាចក្រ កម្ពុជាត្រូវបានយួនកាត់ផ្តាច់បន្តិចម្តងៗ ។ កត្តានេះហើយ បានធ្វើឲ្យវិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យរង បញ្ឈប់ដំណើរការ ។ ក្រោយមកត្រូវបានមេដឹកនាំខ្មែរក្រោមក្នុងកងជួរនៃរដ្ឋាភិបាល បក្សកុម្មុយនិស្តយួនសំណូមពរឲ្យដាក់វិទ្យាស្ថាននេះ ធ្វើជាសារមន្ទីរជន ជាតិខ្មែរខេត្តឃ្លាំងវិញ ដើម្បីរក្សាទុកនូវកេរដំណែលដូនតា ខ្មែរក្រោម គ្រប់ជំនាន់ មានដូចជា សាស្ត្រាស្លឹករឹត សំលៀក បំពាក់ខ្មែរ ពីបុរាណ ផ្ទះខ្មែរសម័យបុរាណ វត្តអារាម និងវង់ភ្លេងខ្មែរជាដើម។
បានចូលទស្សនាសារមន្ទីរនេះ យើងនឹងបាន ជ្រាប និង បានយល់ពីជីវភាព, របៀបរបប នៃការរស់ នៅរបស់ជនជាតិដើម ខ្មែរក្រោម នៅខេត្តឃ្លាំង ។
២.វត្តឃ្លាំង
វត្តឃ្លាំង គឺជាមជ្ឈមណ្ឌលព្រះពុទ្ធសាសនានិង វប្បធម៌ខ្មែរក្រោមមួយ ក្នុងចំណោមវត្តខ្មែរក្រោមទាំង ៩១ វត្ត នៅខេត្តឃ្លាំង ដែលមានទីតាំងឋិតចំ កណ្តាលទីរួមខេត្ត ។
វត្តនេះ បានកសាងកាលពី គ.ស. ១៥៣៣ ដោយលោកចៅហ្វាយខេត្តឈ្មោះ ពញាតាត ដែលបានតែងតាំងឡើងដោយ ព្រះបាទអង្គច័ន្ទ (១៥១៦-១៥៦៦) ។ នៅផ្នែកខាងជើងទីរួម ខេត្តមានដីផ្នោ ធំមួយកន្លែងដែល ពញាតាត និង ប្រជាជនខ្មែរក្រោម បានសម្រេចកសាងវត្តមួយនៅលើផ្ទៃដី ៤ ហិចតា ឲ្យឈ្មោះថា «វត្តឃ្លាំង» ។ បន្ទាប់មក ពញាតាត និង ប្រជាពល រដ្ឋខ្មែរក្រោម បាននិមន្តព្រះតេជព្រះគុណ ព្រះនាម សុខ ព្រះជន្មាយុ ៦១ ព្រះវស្សា ដែលសាង ផ្នួសបាន ៤០ ព្រះវស្សា ហើយមានកំណើតគង់នៅវត្ត ហ្លួងបាសាក់ ស្រុកបាយឆៅ ខេត្តឃ្លាំង មកធ្វើ ជា ព្រះចៅអធិការ ដំបូងបង្អស់នៅវត្តនេះ ។
នៅពេលសង់ព្រះវិហារ ព្រះសង្ឃបានឲ្យជីកស្រះ ៣ គឺ ស្រះទី ១ ឋិតនៅទិសឦសាន ស្រះទី ២ ឋិតនៅទិសខាងកើត និង ស្រះទី ៣ ឋិតនៅទិសអាគ្នេយ៍ ដើម្បីយកអាចម៍ដីមកធ្វើខឿនព្រះវិហារនោះ ។ ស្រះទិសខាងកើតត្រូវបានលុបជិតនៅក្នុង គ.ស.១៩៦២ ។ ព្រះវិហារវត្តឃ្លាំងមានខឿន ៣ ជាន់ ជាតំណាងព្រះរតនត្រ័យ ។ ខឿនទី ១ មាន ខ្លោងទ្វារចំនួន ៤ ឋិតនៅទិសទាំង ៤ មានរូបយក្ស កាន់ដំបងនៅលើសសរខ្លោងទ្វារទាំងសងខាង ។ ខាងលើខ្លោងទ្វារមានរូបរាហ៊ូចាប់ច័ន្ទព្រមទាំងក្បូរក្បាច់ រចនាយ៉ាងប្រណីត ។ នៅលើខឿនទី ២ នៅទិសខាង លិចនិង ខាង កើតមានជណ្តើរពីរៗ នៅទិសខាងត្បូង និងខាងជើងម្ខាងមួយៗ ។ ខឿនទី ៣ ដែលជា ខឿនភ្ជាប់នឹងព្រះវិហារមានជណ្តើរឡើងព្រះវិហារ ពីរនៅទិសខាងលិច និងពីរទៀតនៅ ទិសខាងកើត ។ នៅខាងក្នុងព្រះវិហារមានព្រះពុទ្ធបដិមាទ្រង់គ្រឿង មួយអង្គធំ បិទមាសសន្លឹក អមដោយព្រះពុទ្ធបដិមាតូចៗជាច្រើនទៀត ខ្លះទ្រង់ គង់ ខ្លះទ្រង់ឈរ និង ខ្លះទៀតទ្រង់គង់ព្រះភ្នែន ។ ទ្វារ និង បង្អួចទាំង អស់ឆ្លាក់ពីឈើមានក្បាច់ផ្កាភ្ញីវល្លិ៍ ក្បាច់ដកច័ន្ទ និង រូបទេវតា យក្សជិះសត្វ ពាហនៈ ជាដើម ។
៣.វត្តសេរីតេជោមហាទប់៖
ជាវត្តខ្មែរក្រោមមួយបានកសាង នៅក្នុងឆ្នាំ គ.ស.១៥៦៩ ឋិតនៅក្នុងទីរួមខេត្តឃ្លាំង បើតាមភូមិសាស្ត្ររដ្ឋបាលនៃរដ្ឋាភិបាល អាណានិគមយួន ឥឡូវនេះវត្តសេរីតេជោមហាទប់ មានអាស័យដ្ឋាន លេខ ៧៣ B វិថី Lê Hồng Phong សង្កាត់ទី ៣ ខ័ណ្ឌទី ៣ ទីរួមខេត្តឃ្លាំង ។
វត្តសេរីតេជោមហាទប់ គឺជារម្មណីយដ្ឋានខ្មែរក្រោមមួយដ៏មានប្រជាប្រិយភាព ព្រោះវត្តនេះមាន ទេសភាពធម្មជាតិដ៏ស្រស់ត្រកាល និងមានសត្វជ្រឹងរាប់ពាន់ក្បាលទំនៅ លើទ្រនំដើមឈើក្នុង បរិវេណ វត្តយ៉ាងកកកុញ ជាពិសេសរូបភាពព្រះវិហារប្រកបដោយក្បូរ ក្បាច់រចនាខ្មែរយ៉ាងស្រស់ប្រិមប្រិយ នោះ បានទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរណ៍ ចូលទស្សនាកំសាន្តមិនតិចឡើយ ។
បច្ចុប្បន្ននេះ បើសិនជាយើងធ្វើដំណើរទៅ ទស្សនាវត្តសេរីតេជៅមហាទប់នោះ យើងមិនបានឃើញព្រះវិហារទេ ព្រោះព្រះវិហារ ដ៏មានចំណាស់ សម្រាប់ព្រះសង្ឃធ្វើសង្ឃ កម្មគ្រប់ពេល និងជានិម្មិតរូប នៃវប្បធម៌របស់ខ្មែរក្រោមដ៏មានតម្លៃមួយនេះ ត្រូវបានឆេះ ដោយមិនដឹងមូលហេតុ កាលពីរាត្រីថ្ងៃទី១៥ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០០៧ កន្លងទៅនេះ ។
៤.វត្តប្រាសាទគង់៖
ជាវត្តខ្មែរក្រោមមួយមានអាយុចាស់ជាងគេនៅខេត្តឃ្លាំង គឺបានកសាងក្នុងឆ្នាំ គ.ស.១២២៤
បច្ចុប្បន្ន វត្តនេះឋិតនៅក្នុងភូមិប្រាសាទគង់ ឃុំ កំពង់ដូង (Tham Đôn) ស្រុកបាយឆៅ ( Mỹ Xuyên) វត្តប្រាសាទគង់ ត្រូវបានជនជាតិយួនស្គាល់ជា សាធារណ៍ថា វត្តតាកយង់ (Chùa Tát Giồng) ព្រោះ ជនជាតិយួនគេមិនចេះនិយាយភាសាខ្មែរ ពេលបានចូលមករស់នៅដែនដីកម្ពុជាក្រោមលើក ដំបូងពួកគេមិនបានដឹងអ្វីទេពេលឃើញម្ចាស់ស្រុកខ្មែរក្រោមនៅតំបន់នេះហៅថា វត្តប្រាសាទគង់ ក៏ នាំគ្នាហៅតាមពីពាក្យ ប្រាសាទគង់ទៅជាសំនៀងយួនថា តាកយង់ វិញ ។
៥. វត្តសិរីសុខុមស្រឡូង៖
វត្តសិរីសុខុមស្រឡូង បានកសាង នៅក្នុងឆ្នាំ គ.ស.១៨១៥ នៅភូមិស្រឡូង ឃុំជ្រោយទឹម ស្រុកបាយឆៅ ។ វត្តនេះ ជនជាតិយួន និយមហៅថាវត្តជូសាឡូង (Chua Salon) ឬ ជួចែនកេវ(Chua Chen Kieu) មានន័យថា វត្តចានអម្បែង ព្រោះជនជាតិយួនបានឃើញចានអម្បែងជាច្រើនត្រូវបានបិទនៅតាម ជញ្ជាំងព្រះវិហារធ្វើជាលម្អ ។
ធ្វើដំណើរដល់វត្តនេះ យើងឃើញមានខ្លោងទ្វារកំពូល ៣ តាមលំនាំប្រាសាទអង្គរវត្ត មានឆ្លាក់អក្សរ ឈ្មោះវត្តជាពីរភាសា ថា «វត្តសិរីសុខុមស្រឡូង»និងជាភាសាយួនថា ( Chùa Salon «Chén Kiểu» )។
ពេលបានចូលទៅខាងក្នុងបរិវេណវត្តយើង នឹងបានឃើញនូវទីធ្លាដ៏ទូលាយ និងបានរៀបចំយ៉ាងមានសណ្តាប់ធ្នាប់ ដោយព្រះសង្ឃ បានបោសសម្អាត និងថែរក្សាជាប្រចាំ ។ ក្រៅពីរមណីយដ្ឋាន ដែលបានរៀបរាប់មកនេះ នៅមានរម្មណីយដ្ឋានជាច្រើនទៀត ជា កេរមរតក របស់ដូនតាខ្មែរក្រោម ហើយទីតាំងទាំងនោះ បានផ្តល់ផលប្រយោជន៍ ទៅឲ្យរដ្ឋាភិបាលយួនមួយថ្ងៃៗ មិនតិចទេ នូវប្រាក់ចំណូលដែលទទួលបាន ពីភ្ញៀវ ទេសចរណ៍បរទេសដែល គេបានទៅកំសាន្ត ។
==វិស័យសិក្សាអប់រំ==
ការសិក្សាជាភាសាខ្មែរនៅកម្ពុជាក្រោម ដែលព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោមកំពុងតែសិក្សារាល់ថ្ងៃបានបន្តិចបន្តួចនោះ មិនមែនជាការផ្តល់ ឲ្យដោយរដ្ឋាភិបាលអាណានិគមយួននោះទេគឺបានដោយ ការខិត ខំប្រឹង ប្រែង ក្នុងការៗពារ ពង្រឹងពង្រីក និងការលះបង់ដ៏ធំធេង របស់ព្រះសង្ឃ និងពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមគ្រប់កាលការ សិក្សារៀនសូត្រ អំពីអក្សរសាស្ត្រខ្មែររបស់ព្រះសង្ឃនិងជនជាតិដើមខ្មែរក្រោម នៅទឹកដីខេត្តឃ្លាំង បច្ចុប្បន្ន មានពីរផ្នែកគឺ៖
ទី១៖ គឺសិក្សាផ្នែកធម្មវិន័យនៅតាមវត្តនានា
ទី២៖ សិក្សាផ្នែកបាលីនៅសាលាមធ្យមសិក្សាបំពេញវិជ្ជាបាលីភាគខាងត្បូង ខេត្តឃ្លាំង ដែលភាសា យួន ហៅថា ( Trường Bổ Túc Văn Hóa Pali Trung Cấp Nam Bộ tỉnh Sóc Trăng ) ។
ការសិក្សានៅតាមវត្តអារាមផ្នែកធម្មវិន័យនេះមាន ៣ ថ្នាក់ គឺ៖
ថ្នាក់ដំបូង ហៅថា «ថ្នាក់ត្រី» វិញ្ញាសានៅក្នុង កម្មវិធីសិក្សាមាន ៧ គឺៈ
ពុទ្ធប្បវត្តិ ( ប្រវត្តិព្រះពុទ្ធសមណគោត្តម )
សាមណេរវីន័យ ( វិន័យរបស់សាមណេរ )
ប្រជុំកងធម៌ (ថ្នាក់ត្រី)
សរសេរតាមអានភាសាខ្មែរ
វេយ្យាករណ៍ភាសាខ្មែរ
តែងសេចក្តីភាសាខ្មែរ និង ភាសាយួន
គណិត (ថ្នាក់ទី ៣ ភាសាយួន)
ថា្នក់ទីពីរ ហៅថា «ថ្នាក់ទោ» កម្មវិធីសិក្សា មាន ៧ វិញ្ញសា គឺ៖
អនុពុទ្ធប្រវត្តិ (ប្រវត្តិអគ្គសាវគ្គរបស់ព្រះពុទ្ធ)
ប្រជុំកងធម៌ (ថ្នាក់ទោ)
ព្រះវិន័យក័ណ្ឌ
សរសេរតាមអានភាសាខ្មែរ
វេយ្យាករណ៍ភាសាខ្មែរ
តែងសេចក្តីភាសាខ្មែរ និង ភាសាយួន
គណិត ( ថ្នាក់ទី ៤ ភាសាយួន )
ថ្នាក់បញ្ជប់ ហៅថា « ថ្នាក់ឯក » កម្មវិធីសិក្សាមាន ៧ វិញ្ញាសា គឺ៖
អវិទូរេនិទាន ( ប្រវត្តិព្រះពុទ្ធ ២៥ ព្រះអង្គ )
ព្រះអភិធម្ម
ព្រះវិន័យក័ណ្ឌ ឮ
សរសេរតាមអានភាសាខ្មែរ
វេយ្យាករណ៍ភាសាខ្មែរ
តែងសេចក្តីភាសាខ្មែរ និង ភាសាយួន
គណិត (ថ្នាក់ទី ៥ ភាសាយួន) ។
ព្រះសង្ឃដែលបានរៀនចប់ទាំង ៣ ថ្នាក់នេះ ត្រូវបានមតិសាធារណៈទទួលស្គាល់ក្រៅផ្លូវការថា ស្មើ នឹងកម្រិតបឋមសិក្សាផ្លូវលោក ជាភាសាយួន គឺថ្នាក់ទី ៥ ។
ចំណែកការសិក្សាអក្សរសាស្ត្រខ្មែរនៅ សាលាពេញវិជ្ជាមធ្យមសិក្សាបាលីភាគខាងត្បូង ដែលជា អតីតសាលាបាលីជាន់ខ្ពស់ ខេត្តឃ្លាំង មានទីតាំងនៅ ក្នុងវត្តឃ្លាំង ទីរួមខេត្តឃ្លាំង នោះ បច្ចុប្បនគឺជាមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សារបស់ព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោមនៅ គ្រប់ខេត្តដែលបាននិមន្ត ទៅគង់នៅដើម្បីបន្តការសិក្សា ។ កម្មវិធីសិក្សានៅក្នុងសាលានេះទូទៅគឺសិក្សាខាងផ្លូវ លោកជាភាសាយួន ចំណែកភាសាបាលី និងភាសា ខ្មែរ គឺជាការសិក្សាបន្ទាប់បន្សំបណ្ណោះ ។ ចំពោះកាលបរិច្ឆេទនៃការសិក្សាមួយថ្ងៃ ៨ ម៉ោង ពេលព្រឹក ៤ ម៉ោង និង ពេលល្ងាច ៤ ម៉ោង ។ ព្រះសង្ឃដែលបានចូលសិក្សានៅសាលានេះ ត្រូវចំណាយ ពេល ៤ ឆ្នាំ ទើបបានបញ្ចប់ថ្នាក់ ហើយត្រូវបាន ក្រសួងអប់រំយុវជន និង បណ្តុះបណ្តាល ប្រទេសយួនទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការថា មានកម្រិតស្មើនឹង មធ្យមសិក្សាទុតិយភូមិ ( ថ្នាក់ទី ១២ ផ្លូវលោកជាភាសាយួន) ។
ព្រះវិហារវត្តឃ្លាំង ក្នុងទីរួមខេត្តឃ្លាំង ។
ព្រះវិហារវត្តឃ្លាំង ក្នុងទីរួមខេត្តឃ្លាំង ។
ព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោម ដែលបានចូលសិក្សានៅសាលានេះ ឆ្នាំដំបូង ត្រូវបានសិក្សាវិញ្ញាសាផ្លូវលោក ជាភាសាយួន នៃថ្នាក់ ទី ៦ និង ទី ៧ ដូចជា វិញ្ញាសាគណិត (Đại Số) , រូបវិទ្យា (Vật Lí) , ប្រវត្តិសាស្ត្រយួន ( Lịch Sử ), អក្សរ សាស្ត្រយួន ( Văn Học ) , ភូមិសាស្ត្រយួន (Địa Lí) និង គិមីសាស្ត្រ (Hoá Học) ជាដើម ។ ចំណែកភាសាបាលីមួយ សប្តាហ៍សិក្សាបាន ២ ម៉ោងគត់ គឺរៀនវិញ្ញាសា ប្រែលោតប្រយោគមង្គលត្ថទីបនី ភាគ ១ ។ វិញ្ញាសាភាខ្មែរក៏មួយសប្តាហ៍រៀនបាន ២ ម៉ោងដែរ គឺរៀនវេយ្យាករណ៍ខ្មែរ ។ ឈានចូលការសិក្សា ឆ្នាំទីពីរ ទីបី និង ទីបួន កម្មវិធីសិក្សា ដូចគ្នានឹងឆ្នាំដំបូងដែរ គ្រាប់តែឆ្នាំទីពីរ គេបានដាក់បញ្ជូលវិញ្ញាសាផ្លូវ លោកជាភាសាយួន ថ្នាក់ទី ៨ និង ទី ៩ ,ឯភាសា បាលីសមណសិស្សត្រូវប្រែលោតប្រយោគវិញ្ញាសាមង្គលត្ថទីបនី ភាគ ២ និង ភាសាខ្មែរបន្តរៀនវេយ្យាករណ៏ខ្មែរដដែល ។ ចូលឆ្នាំទីបីនៃការសិក្សាសមណសិស្ស ត្រូវបានរៀនវិញ្ញាសាផ្លូវលោក ជាភាសាយួន ថ្នាក់ទី ១០ និង ទី ១១ , ឯភាសាបាលី សមណសិស្សត្រូវប្រែ លោតប្រយោគវិញ្ញាសា មង្គលត្ថទីបនី ភាគ ៣ និង ភាសាខ្មែរត្រូវ បានបញ្ចប់វិញ្ញាសាវេយ្យាករណ៍ខ្មែរ ។ ឆ្នាំទីបួន ដែលជាឆ្នាំបញ្ចប់ ត្រូវបានសិក្សាភាសាយួនថ្នាក់ទី ១២ និងបាលី ត្រូវបាន បញ្ចប់កម្មវិធី ប្រែលោតប្រយោគ មង្គលត្ថទីបនី ភាគ ៤ (ភាគបញ្ចប់) និង វិញ្ញាសាភាសាខ្មែរត្រូវ បានរៀនអំពីសិល្បៈតែងកំណាព្យ ។
សាលាបំពេញវិជ្ជាមធ្យម សិក្សាបាលីភាគខាងត្បូង ឬ សាលាបាលីជាន់ខ្ពស់ខេត្តឃ្លាំង នេះត្រូវបានបង្កើតឡើងឆ្នាំ ១៩៩២ ។ បច្ចុប្បន្ន មានព្រះតេជព្រះគុណ យឿង ញើង ព្រះចៅអធិការវត្តព្រែកអណ្តើក និងជាប្រធានសមាគមព្រះសង្ឃសាមគ្គី ស្នេហាជាតិ ខេត្តឃ្លាំង ជាចាងហ្វាង ព្រះតេជព្រះគុណ តាំង ណោ ព្រះចៅធិការវត្តឃ្លាំង ជាចាងហ្វាងរង ។
សូមបញ្ជាក់ថា កាលពីព្រឹកថ្ងៃទី ០៨ ខែកម្ភៈឆ្នាំ ២០០៧ មានព្រឹត្តិការណណ៍ជាប្រវត្តិសាស្ត្រ មួយសម្រាប់ខ្មែរក្រោម នៅដើមសតវត្សរ៍ ទី ២១ និង ដើមសហវត្សរ៍ទី ៣ នេះ ដោយមានសមណ សិស្ស នៃសាលានេះជាង ២០០ អង្គ បាននាំគ្នាចេញធ្វើបាតុកម្មដោយអហិង្សា នៅមុខមន្ទីរនគរ បាលយួន ខេត្តឃ្លាំង ដើម្បីទាមទារសិទ្ធិសេរីភាព ។ ការធ្វើបាតុកម្មនោះ ត្រូវបានមតិសាធារណៈដឹង ថា ព្រោះរដ្ឋាភិបាលយួនហាម សមណសិស្សនិមន្ត ចេញទៅបិណ្ឌបាត្រ ។ ក្រោយការធ្វើបាតុកម្មនេះ មានសមណសិស្ស ៥ អង្គ ត្រូវបានចាប់ផ្សឹកទាំង កម្រោល និងដាក់ពន្ធនាគាររហូត មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ព្រមទាំងសមណ ជាច្រើនអង្គទៀតត្រូវបាន ចាប់ផ្សឹក និង បានបញ្ឈប់ការសិក្សាផងដែរ ។
ក្រៅពីការសិក្សាអក្សរសាស្ត្រ ខ្មែររបស់ព្រះសង្ឃផ្នែកធម្មវិន័យ និងបាលីនៅតាមវត្តអារាមនានា យើងក៏ ឃើញ មានចលនាបង្រៀន អក្សរខ្មែររបស់ព្រះសង្ឃនៅតាមវត្តអារាមនានា ដល់កូនចៅខ្មែរ ក្រោម រយៈ ពេល ៣ ខែ (ពេលវិស្សមកាលពីសាលារៀនជាភាសា យួន) ផងដែរ ។ កុមារខ្មែរក្រោមដែលបានចូល រៀនអក្សរខ្មែរដំបូង ត្រូវបានព្រះសង្ឃបង្រៀនឲ្យចេះអាន និង ចេះសរសេរសិន។
កម្មវិធីអានអក្សរខ្មែរនេះត្រូវបានព្រះសង្ឃខ្មែរបង្រៀនឲ្យអានមាន ៣ ថ្នាក់ គឺថ្នាក់ទី ១ ប្រកបតួអក្សរគ្មាន តម្រួតជើង ។ ថ្នាក់ទី ២ ប្រកបអក្សរតម្រួតជើង ហើយថ្នាក់ទាំងពីរនេះត្រូវបានបន្ថែម វិញ្ញាសា សរសេរអក្សរផ្ចង់ មួយទៀត ។ ថ្នាក់ទី ៣ ត្រូវបានព្រះ សង្ឃបង្រៀនឲ្យអានអត្ថបទនិង សរសេរតាមសូត្រ ជាភាសាខ្មែរ ។ ក្រៅពីបង្រៀនឲ្យចេះអាន ចេះសរសេរ ក៏មានបង្រៀន វិញ្ញាសា លេខ និង ចំណោទ ផងដែរ ។
==ពិធីបុណ្យប្រពៃណីជាតិ និង សាសនា==
ពិធីបុណ្យប្រពៃណីជាតិ និង សាសនាត្រូវដូចជាបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មី បុណ្យសែនដូនតា (បុណ្យភ្ជំបិណ្ឌនៅ ប្រទេសកម្ពុជា) និង បុណ្យកឋិនទាន ជា ដើម ត្រូវបានខ្មែរក្រោមនៅកម្ពុជាក្រោមឯកភាពប្រារព្ភចំរដូវកាលតែមួយ ។
ក_បុណ្យអកអំបុក ប្រណាំងទូក ង និងសំពះ ព្រះខែ ៖
ចំពោះពិធីប្រណាំងទូក ង វិញ ត្រូវបានចាប់ ប្រណាំងពីថ្ងៃទី ១២/១៣/១៤ កើត ខែកត្តិក ជារៀង រាល់ឆ្នាំ ដោយមានទូក ង ជាង ៤០ មកពីវត្តនានា ទូទាំងខេត្ត ។ ពិធីនេះត្រូវបានរៀបចំឡើង យ៉ាងគគ្រឹកគគ្រេង មានអ្នកទស្សនាទាំងខ្មែរ និងយួនផងរាប់ពាន់នាក់ មកពីនានាខេត្តនៅកម្ពុជាក្រោម ។
ចំពោះពិធីអកអំបុក និងសំពះព្រះខែត្រូវបាន ប្រារព្ភឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំនៅថ្ងៃ ១៥ កើត ខែកត្តិកនៅតាមវត្តអារាមនិងគេហដ្ឋាន ។
ខ_ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មីនិងបុណ្យសែនដូនតា (បុណ្យភ្ជំបិណ្ឌ)៖
ការប្រារព្ភពិធីបុណ្យនេះ ត្រូវបានរៀបចំឡើងតាមកាលវេលាដូចជានៅប្រ ទេសកម្ពុជាដែរ គឺខ្មែរ ក្រោមបានយកថ្ងៃ ខែ ធ្វើបុណ្យ ទៅតាមមហាសង្ក្រាន្ត និងប្រតិទិន ដែល បានបោះពុម្ភចេញពីប្រទេសកម្ពុជា ។
គ_បុណ្យកឋិនទាន៖
នៅបណ្តាខេត្តផ្សេងៗ ត្រូវបានប្រារព្ភទៅតាមពុទ្ធានុញ្ញាត គឺអាចធ្វើបុណ្យបាន ២៩ ថ្ងៃ ចាប់ពីថ្ងៃ ដែលព្រះសង្ឃចេញវស្សាទៅ ។ តែចំពោះខេត្តឃ្លាំងវិញត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលវៀត ណាមបំរាម ធ្វើទៅតាម វិន័យព្រះពុទ្ធសាសនា គឺឲ្យព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោមទាំង ៩១ វត្តក្នុងខេត្តប្រារព្ភបុណ្យកឋិនតែមួយថ្ងៃជាមួយ គ្នា ។
បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយពីព្រឹត្តិការណ៍បាតុកម្មរបស់សមណសិស្ស សាលាមធ្យមសិក្សាបំពេញវិជ្ជាបាលីភាគ ខាងត្បូង ខេត្តឃ្លាំង នៅថ្ងៃទី ០៨ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០០៨ ដើម្បីទាមទារសិទ្ធិសេរីភាពនោះមក យើង ទទួលបានដំណឹងថា មានការកែប្រែឲ្យធ្វើទៅតាមព្រះវិន័យនៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាវិញហើយ ៕
ដោយ ថាច់ ប្រីជា គឿន l [http://preynokornews.info/geography/khleang-province/ សារព័ត៌មាន ព្រៃនគរ]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តក្រុងនៃកម្ពុជាក្រោម]]
=មើលផងដែរ=
{{Navbox
|name = ខេត្តឃ្លាំង
|title = [[ខេត្តឃ្លាំង]] [[កម្ពុជាក្រោម]]
|state = {{{state|autocollapse}}}
|liststyle = text-align:left;
|image = [[File:Flag_of_KKF.svg|right|75px|ខ្មែរក្រោម]]
|group1 = '''ទីរួមខេត្ត'''
|list1 = [[ទីរួមខេត្ត]]
|group2 = '''ក្រុង'''
|list2 = [[ក្រុង]]
|group3 = '''ស្រុក'''
|list3 = [[ស្រុកអណ្តូងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកអណ្ដូងទឹក]] {{spaces|3}}[[ស្រុកខ្សាចំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកខ្សាចំ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកជ្រោយ ញ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកជ្រោយ ញ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកបាយឆៅ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកបាយឆៅ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកកោះទុង(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកោះទុង]] {{spaces|3}}[[ស្រុកកំពង់ធំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកំពង់ធំ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកពងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកពងទឹក]]
|belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080;
|below=[[ខេត្តឃ្លាំង]]មាន [[ស្រុក]]ចំនួន៧
</div>
}}
{{Navbox
|name = ខេត្តខ្មែរដែលបាត់បង់ទៅប្រទេសវៀតណាម(យួន)
|title = ខ្មែរកម្ពុជាក្រោម[[កម្ពុជាក្រោម]]([[កូសាំងស៊ីន]])
|state = {{{state|autocollapse}}}
|liststyle = text-align:left;
|image = [[File:Flag_of_KKF.svg|right|75px|ខ្មែរក្រោម]]
|group1 = '''រាជធានី'''
|list1 = [[ក្រុងព្រៃនគរ]](ខេត្តព្រៃគ)
|group2 = '''ខេត្ត'''
|list2 = [[ខេត្តមាត់ជ្រូក|មាត់ជ្រូក]] {{spaces|3}}[[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] {{spaces|3}}[[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តមេ ស|មេ ស]] {{spaces|3}}[[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] {{spaces|3}}[[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] {{spaces|3}}[[ខេត្តព្រែកឫស្សី|ព្រែកឬស្សី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពាមបារាជ|ពាមបារាជ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពាម|ពាម]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពលលាវ|ពលលាវ]]{{spaces|3}}[[ខេត្តផ្សារដែក|ផ្សារដែក]] {{spaces|3}}[[ខេត្តទួលតាមោក|ទួលតាមោក]] {{spaces|3}}[[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តឃ្លាំង|ឃ្លាំង]] {{spaces|3}}[[ខេត្តចង្វាត្រពាំង|ចង្វាត្រពាំង]] {{spaces|3}}[[ខេត្តឈ្មោះថ្មី|ឈ្មោះថ្មី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកំពង់ឬស្សី|កំពង់ឬស្សី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកោះគង|កោះគង]]{{spaces|3}}[[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]]
|belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080;
|below=[[កម្ពុជាក្រោម]]មាន [[ក្រុង]]ចំនួន១ [[ខេត្ត]]ចំនួន២០
</div>
}}
gt6gw3g5i626q5ag78kgb9bo1gkvq2m
282609
282608
2022-08-19T14:45:08Z
Chhen Pisey
32423
wikitext
text/x-wiki
{{Location map many|Vietnam
| caption = <b>ប្លង់នៃខេត្តឃ្លាំង</b>
| width= 500
| float= center
| label1 = <b><span style="color:blue;">ខេត្តឃ្លាំង</span></b>
| pos1 = rigth
| mark1size = 10
| lat1_deg = 9.7
| lon1_deg = 105.9
| label2 = <b>[[កោះត្រល់]]</b>
| pos2 = left
| mark2size = 24
| mark2 = Flashspot.gif
| lat2_deg = 10.5
| lon2_deg = 104
| label3 = <b>[[កោះត្រឡាច]]</b>
|pos3= left
|mark3size = 24
| mark3 = Flashspot.gif
|lat3_deg = 9
|lon3_deg = 106.6
| label4 = <b>[[កម្ពុជា]]</b>
| pos4 = top
| mark4size = 10
| lat4_deg = 11.6
| lon4_deg = 104.95
}}
'''ខេត្តឃ្លាំង''' ({{lang-en|'''Kleng Province}}) ជាខេត្តមួយ ដែលមានប្រជាជនខ្មែរក្រោមម្ចាស់ស្រុករស់នៅកុះករជាងគេ បន្ទាប់ពីខេត្តព្រះត្រពាំងដែលគេបាន ចាត់ទុកថាមានប្រជាជនខ្មែរក្រោមប្រហែលជាជាង ៧០ ភាគរយនៃបណ្តាប្រជាជនទូទាំងខេត្តមាន វប្បធម៌ ប្រពៃណី ទំនៀមទម្លាប់ និងវត្តអារាម ដែលជាដួងព្រលឹងរបស់ជាតិខ្មែរក្រោម នៅដែនដី {{ទង់ជាតិ២|កម្ពុជាក្រោម}}។ ខេត្តនេះស្ថិតនៅតំបន់ដីសណ្តទន្លេមេគង្គ មជ្ឈមណ្ឌលនៃខេត្តឃ្លាំងគឺ ទីរួមខេត្តឃ្លាំងខេត្តឃ្លាំងមានផ្ទៃដីចំនួន ៣,២៩៨.២ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ។
[[ឯកសារ:Chua soc trang.jpg|រូបភាពតូច|600x600ភីកសែល|ទិដ្ឋភាពវត្តឃ្លាំងដែលជាវត្តអារាមខ្មែរដ៏ចំណាស់ត្រូវបានកសាងឡើងនៅពាក់កណ្តាលសតវត្សរ៍ទី១៦ ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅ [[ទីរួមខេត្តឃ្លាំង]] [[ខេត្តឃ្លាំង]] ដែនដីនៃ[[កម្ពុជាក្រោម]]]]
សឺនសុរីយាអាប់រស្មីបន្តវិគីភីឌា។
==ទីតាំងភូមិសាស្ត្រ==
ខេត្តឃ្លាំងជាខេត្តមួយ នៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម មានព្រំប្រទល់
* ខាងជើង ជាប់ព្រំប្រទល់នឹង [[ខេត្តព្រែកឬស្សី]]
* ទិសនិរតីជាប់ ព្រំប្រទល់នឹង [[ខេត្តពលលាវ]]
* ទិសឥសានជាប់ព្រំប្រទល់នឹង [[ខេត្តព្រះត្រពាំង]]
* ខាងត្បូងជាប់ជាមួយនឹង [[សមុទ្រចិន|ឈូងសមុទ្រចិនខាងត្បូង]] ។
==ភោគផលធម្មជាតិ==
ផ្ទៃដីសរុបរួមមាន 3.223 Km2 ផ្ទៃដីកសិកម្ម 249.088 ha ផ្ទៃដីធ្វើស្រែ 188.067 ha ផ្ទៃដីសម្រាប់ ឈើឧស្សាហកម្មសរុប 20.815 ha ផ្ទៃដីសម្រាប់ឈើ ប្រណីត 40.206 ha ផ្ទៃដីជលផលមាន 41.382 ha ផ្ទៃដីដែលជាព្រៃ 16.015 ha និង ផ្ទៃដីជាព្រែក ទន្លេ បឹងបួមាន 72 Km2. ។
==ប្រជាជន (ព័ត៌មានផ្លូវការរបស់រដ្ឋាភិបាលយួន)==
សរុបប្រជាជនទូទាំងខេត្តមាន 1.191.300 នាក់ក្នុងនោះ ប្រុសមានចំនួន 580.642 នាក់ , ស្រីចំនួន 610.658 នាក់ ។ បណ្តាស្ថិតិ ប្រជាជនខាងលើក្នុងនោះប្រជាជនយួន (Kinh) មានចំនួន ៦៤ % ,ខ្មែរក្រោម មានចំនួន ២៨ % ,ប្រជាជនចិន មាន ៨ % ។
==រដ្ឋបាល==
{{pagename}} ('''{{lang-en|Kleng Province}}''') ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅ [[ប្រទេសកម្ពុជា]] [[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]។ ខេត្តឃ្លាំងបច្ចុប្បន្ន រដ្ឋាភិបាលអាណានិគម បក្សកម្មុយនិស្តយួន បានបែងចែកជា ៨ ស្រុក និង ខ័ណ្ឌ ក្នុងខេត្តនេះមាន ៧ស្រុក ឃុំ និង ភូមិ÷
{| class="wikitable"
! colspan="4"|'''{{pagename}}'''
|-
!លេខរៀង !! ឈ្មោះស្រុកជាអក្សរខ្មែរ !! ឈ្មោះស្រុកជាអក្សរឡាតាំង !!ឈ្មោះស្រុកជាអក្សរយួន
|-
|១
|[[ស្រុកអណ្តូងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកអណ្ដូងទឹក]]
|Andong Tuk District
|Long Phu
|-
|២
|[[ស្រុកខ្សាចំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកខ្សាចំ]]
|Khsaa Cham District
|Ke Sach
|-
|៣
|[[ស្រុកជ្រោយ ញ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកជ្រោយ ញ]]
|Chroy Nh District
|Vinh Chau
|-
|៤
|[[ស្រុកបាយឆៅ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកបាយឆៅ]]
|Bay Chaw District
|My Xuyen
|-
|៥
|[[ស្រុកកោះទុង(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកោះទុង]]
|Koh Tung District
|Cu Lao Dung
|-
|៦
|[[ស្រុកកំពង់ធំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកំពង់ធំ]]
|Kampong Thom District
|My Tu
|-
|៧
|[[ស្រុកពងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកពងទឹក]]
|Pongtuk District
|Thanh Tri
|-
|៨
|[[ស្រុកព្រែកគយ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកព្រែកគយ]]
|Prekkol District
|Tran De
|}
ក្នុងបណ្តាស្រុក និង ខ័ណ្ឌទាំង ៨ ខាងលើ នោះមាន ១០ ឃុំ/សង្កាត់, ១០ ទីរួមស្រុក និង ៨៤ ភូមិ ។ ( ប្រភព Bao Can Tho ជាភាសា យួន )
[[ឯកសារ:Du-lich-soc-trang-chua-khleang-25.jpg|thumb|right|600px|ព្រះវិហារវត្តឃ្លាំង ក្នុងទីរួមខេត្តឃ្លាំង ។]]បន្ត
==វត្ត ព្រះពុទ្ធសាសនាខ្មែរក្រោម==
១.វត្តខ្មែរមានចំនួន ៩២ វត្ត
*ក្នុងនោះរួមមាន៖
**ទីរួមខេត្តឃ្លាំង មាន ០៧ វត្ត
**ស្រុកអណ្តូងទឹក មាន ១៤ វត្ត
**ស្រុកខ្សាច់ មាន ០៦ វត្ត
**ស្រុកជ្រោយ ញ មាន ២១ វត្ត
**ស្រុកបាយឆៅ មាន ១៨ វត្ត
**ស្រុកកំពង់ធំ មាន ១៦ វត្ត
**ស្រុកពងទឹក មាន ០៩ វត្ត
**ស្រុកកោះទុង មាន ០១ វត្ត
*សាលាឆទាន មាន ៣២ ។
==រម្មណីយដ្ឋានវប្បធម៌ខ្មែរក្រោម==
១.វិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យរងបានក្លាយ ទៅជាសារមន្ទីរជនជាតិខ្មែរខេត្តឃ្លាំង៖
មានទីតាំងឋិតនៅខាងត្បូងវត្តឃ្លាំង ទីរួមខេត្ត ឃ្លាំង គឺជាស្ថាបត្យកម្មមួយដែលបានកសាងឡើង តាមរបៀបរចនាបទ្មខ្មែរ ។
សារមន្ទីរនេះ កាលពីមុនត្រូវបានគេស្គាល់ជា សាធារណៈថា វិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសន បណ្ឌិត្យរង នៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម ត្រូវបាន សម្តេច នរោត្តម សីហនុ យាងទៅសម្ភោធ កាលពីឆ្នាំ ១៩៤២ ។
ក្រោយពីបារាំងបានប្រគល់កម្ពុជាក្រោម ទៅឲ្យរដ្ឋាភិបាលយួនធ្វើអាណានិគមបន្តលើខ្មែរ ក្រោមនៅថ្ងៃទី ០៤ ខែ មិថុនា ឆ្នាំ ១៩៤៩ នោះមក ទំនាក់ទំនងរវាង ខ្មែរក្រោម នឹង ព្រះរាជាណាចក្រ កម្ពុជាត្រូវបានយួនកាត់ផ្តាច់បន្តិចម្តងៗ ។ កត្តានេះហើយ បានធ្វើឲ្យវិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យរង បញ្ឈប់ដំណើរការ ។ ក្រោយមកត្រូវបានមេដឹកនាំខ្មែរក្រោមក្នុងកងជួរនៃរដ្ឋាភិបាល បក្សកុម្មុយនិស្តយួនសំណូមពរឲ្យដាក់វិទ្យាស្ថាននេះ ធ្វើជាសារមន្ទីរជន ជាតិខ្មែរខេត្តឃ្លាំងវិញ ដើម្បីរក្សាទុកនូវកេរដំណែលដូនតា ខ្មែរក្រោម គ្រប់ជំនាន់ មានដូចជា សាស្ត្រាស្លឹករឹត សំលៀក បំពាក់ខ្មែរ ពីបុរាណ ផ្ទះខ្មែរសម័យបុរាណ វត្តអារាម និងវង់ភ្លេងខ្មែរជាដើម។
បានចូលទស្សនាសារមន្ទីរនេះ យើងនឹងបាន ជ្រាប និង បានយល់ពីជីវភាព, របៀបរបប នៃការរស់ នៅរបស់ជនជាតិដើម ខ្មែរក្រោម នៅខេត្តឃ្លាំង ។
២.វត្តឃ្លាំង
វត្តឃ្លាំង គឺជាមជ្ឈមណ្ឌលព្រះពុទ្ធសាសនានិង វប្បធម៌ខ្មែរក្រោមមួយ ក្នុងចំណោមវត្តខ្មែរក្រោមទាំង ៩១ វត្ត នៅខេត្តឃ្លាំង ដែលមានទីតាំងឋិតចំ កណ្តាលទីរួមខេត្ត ។
វត្តនេះ បានកសាងកាលពី គ.ស. ១៥៣៣ ដោយលោកចៅហ្វាយខេត្តឈ្មោះ ពញាតាត ដែលបានតែងតាំងឡើងដោយ ព្រះបាទអង្គច័ន្ទ (១៥១៦-១៥៦៦) ។ នៅផ្នែកខាងជើងទីរួម ខេត្តមានដីផ្នោ ធំមួយកន្លែងដែល ពញាតាត និង ប្រជាជនខ្មែរក្រោម បានសម្រេចកសាងវត្តមួយនៅលើផ្ទៃដី ៤ ហិចតា ឲ្យឈ្មោះថា «វត្តឃ្លាំង» ។ បន្ទាប់មក ពញាតាត និង ប្រជាពល រដ្ឋខ្មែរក្រោម បាននិមន្តព្រះតេជព្រះគុណ ព្រះនាម សុខ ព្រះជន្មាយុ ៦១ ព្រះវស្សា ដែលសាង ផ្នួសបាន ៤០ ព្រះវស្សា ហើយមានកំណើតគង់នៅវត្ត ហ្លួងបាសាក់ ស្រុកបាយឆៅ ខេត្តឃ្លាំង មកធ្វើ ជា ព្រះចៅអធិការ ដំបូងបង្អស់នៅវត្តនេះ ។
នៅពេលសង់ព្រះវិហារ ព្រះសង្ឃបានឲ្យជីកស្រះ ៣ គឺ ស្រះទី ១ ឋិតនៅទិសឦសាន ស្រះទី ២ ឋិតនៅទិសខាងកើត និង ស្រះទី ៣ ឋិតនៅទិសអាគ្នេយ៍ ដើម្បីយកអាចម៍ដីមកធ្វើខឿនព្រះវិហារនោះ ។ ស្រះទិសខាងកើតត្រូវបានលុបជិតនៅក្នុង គ.ស.១៩៦២ ។ ព្រះវិហារវត្តឃ្លាំងមានខឿន ៣ ជាន់ ជាតំណាងព្រះរតនត្រ័យ ។ ខឿនទី ១ មាន ខ្លោងទ្វារចំនួន ៤ ឋិតនៅទិសទាំង ៤ មានរូបយក្ស កាន់ដំបងនៅលើសសរខ្លោងទ្វារទាំងសងខាង ។ ខាងលើខ្លោងទ្វារមានរូបរាហ៊ូចាប់ច័ន្ទព្រមទាំងក្បូរក្បាច់ រចនាយ៉ាងប្រណីត ។ នៅលើខឿនទី ២ នៅទិសខាង លិចនិង ខាង កើតមានជណ្តើរពីរៗ នៅទិសខាងត្បូង និងខាងជើងម្ខាងមួយៗ ។ ខឿនទី ៣ ដែលជា ខឿនភ្ជាប់នឹងព្រះវិហារមានជណ្តើរឡើងព្រះវិហារ ពីរនៅទិសខាងលិច និងពីរទៀតនៅ ទិសខាងកើត ។ នៅខាងក្នុងព្រះវិហារមានព្រះពុទ្ធបដិមាទ្រង់គ្រឿង មួយអង្គធំ បិទមាសសន្លឹក អមដោយព្រះពុទ្ធបដិមាតូចៗជាច្រើនទៀត ខ្លះទ្រង់ គង់ ខ្លះទ្រង់ឈរ និង ខ្លះទៀតទ្រង់គង់ព្រះភ្នែន ។ ទ្វារ និង បង្អួចទាំង អស់ឆ្លាក់ពីឈើមានក្បាច់ផ្កាភ្ញីវល្លិ៍ ក្បាច់ដកច័ន្ទ និង រូបទេវតា យក្សជិះសត្វ ពាហនៈ ជាដើម ។
៣.វត្តសេរីតេជោមហាទប់៖
ជាវត្តខ្មែរក្រោមមួយបានកសាង នៅក្នុងឆ្នាំ គ.ស.១៥៦៩ ឋិតនៅក្នុងទីរួមខេត្តឃ្លាំង បើតាមភូមិសាស្ត្ររដ្ឋបាលនៃរដ្ឋាភិបាល អាណានិគមយួន ឥឡូវនេះវត្តសេរីតេជោមហាទប់ មានអាស័យដ្ឋាន លេខ ៧៣ B វិថី Lê Hồng Phong សង្កាត់ទី ៣ ខ័ណ្ឌទី ៣ ទីរួមខេត្តឃ្លាំង ។
វត្តសេរីតេជោមហាទប់ គឺជារម្មណីយដ្ឋានខ្មែរក្រោមមួយដ៏មានប្រជាប្រិយភាព ព្រោះវត្តនេះមាន ទេសភាពធម្មជាតិដ៏ស្រស់ត្រកាល និងមានសត្វជ្រឹងរាប់ពាន់ក្បាលទំនៅ លើទ្រនំដើមឈើក្នុង បរិវេណ វត្តយ៉ាងកកកុញ ជាពិសេសរូបភាពព្រះវិហារប្រកបដោយក្បូរ ក្បាច់រចនាខ្មែរយ៉ាងស្រស់ប្រិមប្រិយ នោះ បានទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរណ៍ ចូលទស្សនាកំសាន្តមិនតិចឡើយ ។
បច្ចុប្បន្ននេះ បើសិនជាយើងធ្វើដំណើរទៅ ទស្សនាវត្តសេរីតេជៅមហាទប់នោះ យើងមិនបានឃើញព្រះវិហារទេ ព្រោះព្រះវិហារ ដ៏មានចំណាស់ សម្រាប់ព្រះសង្ឃធ្វើសង្ឃ កម្មគ្រប់ពេល និងជានិម្មិតរូប នៃវប្បធម៌របស់ខ្មែរក្រោមដ៏មានតម្លៃមួយនេះ ត្រូវបានឆេះ ដោយមិនដឹងមូលហេតុ កាលពីរាត្រីថ្ងៃទី១៥ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០០៧ កន្លងទៅនេះ ។
៤.វត្តប្រាសាទគង់៖
ជាវត្តខ្មែរក្រោមមួយមានអាយុចាស់ជាងគេនៅខេត្តឃ្លាំង គឺបានកសាងក្នុងឆ្នាំ គ.ស.១២២៤
បច្ចុប្បន្ន វត្តនេះឋិតនៅក្នុងភូមិប្រាសាទគង់ ឃុំ កំពង់ដូង (Tham Đôn) ស្រុកបាយឆៅ ( Mỹ Xuyên) វត្តប្រាសាទគង់ ត្រូវបានជនជាតិយួនស្គាល់ជា សាធារណ៍ថា វត្តតាកយង់ (Chùa Tát Giồng) ព្រោះ ជនជាតិយួនគេមិនចេះនិយាយភាសាខ្មែរ ពេលបានចូលមករស់នៅដែនដីកម្ពុជាក្រោមលើក ដំបូងពួកគេមិនបានដឹងអ្វីទេពេលឃើញម្ចាស់ស្រុកខ្មែរក្រោមនៅតំបន់នេះហៅថា វត្តប្រាសាទគង់ ក៏ នាំគ្នាហៅតាមពីពាក្យ ប្រាសាទគង់ទៅជាសំនៀងយួនថា តាកយង់ វិញ ។
៥. វត្តសិរីសុខុមស្រឡូង៖
វត្តសិរីសុខុមស្រឡូង បានកសាង នៅក្នុងឆ្នាំ គ.ស.១៨១៥ នៅភូមិស្រឡូង ឃុំជ្រោយទឹម ស្រុកបាយឆៅ ។ វត្តនេះ ជនជាតិយួន និយមហៅថាវត្តជូសាឡូង (Chua Salon) ឬ ជួចែនកេវ(Chua Chen Kieu) មានន័យថា វត្តចានអម្បែង ព្រោះជនជាតិយួនបានឃើញចានអម្បែងជាច្រើនត្រូវបានបិទនៅតាម ជញ្ជាំងព្រះវិហារធ្វើជាលម្អ ។
ធ្វើដំណើរដល់វត្តនេះ យើងឃើញមានខ្លោងទ្វារកំពូល ៣ តាមលំនាំប្រាសាទអង្គរវត្ត មានឆ្លាក់អក្សរ ឈ្មោះវត្តជាពីរភាសា ថា «វត្តសិរីសុខុមស្រឡូង»និងជាភាសាយួនថា ( Chùa Salon «Chén Kiểu» )។
ពេលបានចូលទៅខាងក្នុងបរិវេណវត្តយើង នឹងបានឃើញនូវទីធ្លាដ៏ទូលាយ និងបានរៀបចំយ៉ាងមានសណ្តាប់ធ្នាប់ ដោយព្រះសង្ឃ បានបោសសម្អាត និងថែរក្សាជាប្រចាំ ។ ក្រៅពីរមណីយដ្ឋាន ដែលបានរៀបរាប់មកនេះ នៅមានរម្មណីយដ្ឋានជាច្រើនទៀត ជា កេរមរតក របស់ដូនតាខ្មែរក្រោម ហើយទីតាំងទាំងនោះ បានផ្តល់ផលប្រយោជន៍ ទៅឲ្យរដ្ឋាភិបាលយួនមួយថ្ងៃៗ មិនតិចទេ នូវប្រាក់ចំណូលដែលទទួលបាន ពីភ្ញៀវ ទេសចរណ៍បរទេសដែល គេបានទៅកំសាន្ត ។
==វិស័យសិក្សាអប់រំ==
ការសិក្សាជាភាសាខ្មែរនៅកម្ពុជាក្រោម ដែលព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោមកំពុងតែសិក្សារាល់ថ្ងៃបានបន្តិចបន្តួចនោះ មិនមែនជាការផ្តល់ ឲ្យដោយរដ្ឋាភិបាលអាណានិគមយួននោះទេគឺបានដោយ ការខិត ខំប្រឹង ប្រែង ក្នុងការៗពារ ពង្រឹងពង្រីក និងការលះបង់ដ៏ធំធេង របស់ព្រះសង្ឃ និងពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមគ្រប់កាលការ សិក្សារៀនសូត្រ អំពីអក្សរសាស្ត្រខ្មែររបស់ព្រះសង្ឃនិងជនជាតិដើមខ្មែរក្រោម នៅទឹកដីខេត្តឃ្លាំង បច្ចុប្បន្ន មានពីរផ្នែកគឺ៖
ទី១៖ គឺសិក្សាផ្នែកធម្មវិន័យនៅតាមវត្តនានា
ទី២៖ សិក្សាផ្នែកបាលីនៅសាលាមធ្យមសិក្សាបំពេញវិជ្ជាបាលីភាគខាងត្បូង ខេត្តឃ្លាំង ដែលភាសា យួន ហៅថា ( Trường Bổ Túc Văn Hóa Pali Trung Cấp Nam Bộ tỉnh Sóc Trăng ) ។
ការសិក្សានៅតាមវត្តអារាមផ្នែកធម្មវិន័យនេះមាន ៣ ថ្នាក់ គឺ៖
ថ្នាក់ដំបូង ហៅថា «ថ្នាក់ត្រី» វិញ្ញាសានៅក្នុង កម្មវិធីសិក្សាមាន ៧ គឺៈ
ពុទ្ធប្បវត្តិ ( ប្រវត្តិព្រះពុទ្ធសមណគោត្តម )
សាមណេរវីន័យ ( វិន័យរបស់សាមណេរ )
ប្រជុំកងធម៌ (ថ្នាក់ត្រី)
សរសេរតាមអានភាសាខ្មែរ
វេយ្យាករណ៍ភាសាខ្មែរ
តែងសេចក្តីភាសាខ្មែរ និង ភាសាយួន
គណិត (ថ្នាក់ទី ៣ ភាសាយួន)
ថា្នក់ទីពីរ ហៅថា «ថ្នាក់ទោ» កម្មវិធីសិក្សា មាន ៧ វិញ្ញសា គឺ៖
អនុពុទ្ធប្រវត្តិ (ប្រវត្តិអគ្គសាវគ្គរបស់ព្រះពុទ្ធ)
ប្រជុំកងធម៌ (ថ្នាក់ទោ)
ព្រះវិន័យក័ណ្ឌ
សរសេរតាមអានភាសាខ្មែរ
វេយ្យាករណ៍ភាសាខ្មែរ
តែងសេចក្តីភាសាខ្មែរ និង ភាសាយួន
គណិត ( ថ្នាក់ទី ៤ ភាសាយួន )
ថ្នាក់បញ្ជប់ ហៅថា « ថ្នាក់ឯក » កម្មវិធីសិក្សាមាន ៧ វិញ្ញាសា គឺ៖
អវិទូរេនិទាន ( ប្រវត្តិព្រះពុទ្ធ ២៥ ព្រះអង្គ )
ព្រះអភិធម្ម
ព្រះវិន័យក័ណ្ឌ ឮ
សរសេរតាមអានភាសាខ្មែរ
វេយ្យាករណ៍ភាសាខ្មែរ
តែងសេចក្តីភាសាខ្មែរ និង ភាសាយួន
គណិត (ថ្នាក់ទី ៥ ភាសាយួន) ។
ព្រះសង្ឃដែលបានរៀនចប់ទាំង ៣ ថ្នាក់នេះ ត្រូវបានមតិសាធារណៈទទួលស្គាល់ក្រៅផ្លូវការថា ស្មើ នឹងកម្រិតបឋមសិក្សាផ្លូវលោក ជាភាសាយួន គឺថ្នាក់ទី ៥ ។
ចំណែកការសិក្សាអក្សរសាស្ត្រខ្មែរនៅ សាលាពេញវិជ្ជាមធ្យមសិក្សាបាលីភាគខាងត្បូង ដែលជា អតីតសាលាបាលីជាន់ខ្ពស់ ខេត្តឃ្លាំង មានទីតាំងនៅ ក្នុងវត្តឃ្លាំង ទីរួមខេត្តឃ្លាំង នោះ បច្ចុប្បនគឺជាមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សារបស់ព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោមនៅ គ្រប់ខេត្តដែលបាននិមន្ត ទៅគង់នៅដើម្បីបន្តការសិក្សា ។ កម្មវិធីសិក្សានៅក្នុងសាលានេះទូទៅគឺសិក្សាខាងផ្លូវ លោកជាភាសាយួន ចំណែកភាសាបាលី និងភាសា ខ្មែរ គឺជាការសិក្សាបន្ទាប់បន្សំបណ្ណោះ ។ ចំពោះកាលបរិច្ឆេទនៃការសិក្សាមួយថ្ងៃ ៨ ម៉ោង ពេលព្រឹក ៤ ម៉ោង និង ពេលល្ងាច ៤ ម៉ោង ។ ព្រះសង្ឃដែលបានចូលសិក្សានៅសាលានេះ ត្រូវចំណាយ ពេល ៤ ឆ្នាំ ទើបបានបញ្ចប់ថ្នាក់ ហើយត្រូវបាន ក្រសួងអប់រំយុវជន និង បណ្តុះបណ្តាល ប្រទេសយួនទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការថា មានកម្រិតស្មើនឹង មធ្យមសិក្សាទុតិយភូមិ ( ថ្នាក់ទី ១២ ផ្លូវលោកជាភាសាយួន) ។
ព្រះវិហារវត្តឃ្លាំង ក្នុងទីរួមខេត្តឃ្លាំង ។
ព្រះវិហារវត្តឃ្លាំង ក្នុងទីរួមខេត្តឃ្លាំង ។
ព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោម ដែលបានចូលសិក្សានៅសាលានេះ ឆ្នាំដំបូង ត្រូវបានសិក្សាវិញ្ញាសាផ្លូវលោក ជាភាសាយួន នៃថ្នាក់ ទី ៦ និង ទី ៧ ដូចជា វិញ្ញាសាគណិត (Đại Số) , រូបវិទ្យា (Vật Lí) , ប្រវត្តិសាស្ត្រយួន ( Lịch Sử ), អក្សរ សាស្ត្រយួន ( Văn Học ) , ភូមិសាស្ត្រយួន (Địa Lí) និង គិមីសាស្ត្រ (Hoá Học) ជាដើម ។ ចំណែកភាសាបាលីមួយ សប្តាហ៍សិក្សាបាន ២ ម៉ោងគត់ គឺរៀនវិញ្ញាសា ប្រែលោតប្រយោគមង្គលត្ថទីបនី ភាគ ១ ។ វិញ្ញាសាភាខ្មែរក៏មួយសប្តាហ៍រៀនបាន ២ ម៉ោងដែរ គឺរៀនវេយ្យាករណ៍ខ្មែរ ។ ឈានចូលការសិក្សា ឆ្នាំទីពីរ ទីបី និង ទីបួន កម្មវិធីសិក្សា ដូចគ្នានឹងឆ្នាំដំបូងដែរ គ្រាប់តែឆ្នាំទីពីរ គេបានដាក់បញ្ជូលវិញ្ញាសាផ្លូវ លោកជាភាសាយួន ថ្នាក់ទី ៨ និង ទី ៩ ,ឯភាសា បាលីសមណសិស្សត្រូវប្រែលោតប្រយោគវិញ្ញាសាមង្គលត្ថទីបនី ភាគ ២ និង ភាសាខ្មែរបន្តរៀនវេយ្យាករណ៏ខ្មែរដដែល ។ ចូលឆ្នាំទីបីនៃការសិក្សាសមណសិស្ស ត្រូវបានរៀនវិញ្ញាសាផ្លូវលោក ជាភាសាយួន ថ្នាក់ទី ១០ និង ទី ១១ , ឯភាសាបាលី សមណសិស្សត្រូវប្រែ លោតប្រយោគវិញ្ញាសា មង្គលត្ថទីបនី ភាគ ៣ និង ភាសាខ្មែរត្រូវ បានបញ្ចប់វិញ្ញាសាវេយ្យាករណ៍ខ្មែរ ។ ឆ្នាំទីបួន ដែលជាឆ្នាំបញ្ចប់ ត្រូវបានសិក្សាភាសាយួនថ្នាក់ទី ១២ និងបាលី ត្រូវបាន បញ្ចប់កម្មវិធី ប្រែលោតប្រយោគ មង្គលត្ថទីបនី ភាគ ៤ (ភាគបញ្ចប់) និង វិញ្ញាសាភាសាខ្មែរត្រូវ បានរៀនអំពីសិល្បៈតែងកំណាព្យ ។
សាលាបំពេញវិជ្ជាមធ្យម សិក្សាបាលីភាគខាងត្បូង ឬ សាលាបាលីជាន់ខ្ពស់ខេត្តឃ្លាំង នេះត្រូវបានបង្កើតឡើងឆ្នាំ ១៩៩២ ។ បច្ចុប្បន្ន មានព្រះតេជព្រះគុណ យឿង ញើង ព្រះចៅអធិការវត្តព្រែកអណ្តើក និងជាប្រធានសមាគមព្រះសង្ឃសាមគ្គី ស្នេហាជាតិ ខេត្តឃ្លាំង ជាចាងហ្វាង ព្រះតេជព្រះគុណ តាំង ណោ ព្រះចៅធិការវត្តឃ្លាំង ជាចាងហ្វាងរង ។
សូមបញ្ជាក់ថា កាលពីព្រឹកថ្ងៃទី ០៨ ខែកម្ភៈឆ្នាំ ២០០៧ មានព្រឹត្តិការណណ៍ជាប្រវត្តិសាស្ត្រ មួយសម្រាប់ខ្មែរក្រោម នៅដើមសតវត្សរ៍ ទី ២១ និង ដើមសហវត្សរ៍ទី ៣ នេះ ដោយមានសមណ សិស្ស នៃសាលានេះជាង ២០០ អង្គ បាននាំគ្នាចេញធ្វើបាតុកម្មដោយអហិង្សា នៅមុខមន្ទីរនគរ បាលយួន ខេត្តឃ្លាំង ដើម្បីទាមទារសិទ្ធិសេរីភាព ។ ការធ្វើបាតុកម្មនោះ ត្រូវបានមតិសាធារណៈដឹង ថា ព្រោះរដ្ឋាភិបាលយួនហាម សមណសិស្សនិមន្ត ចេញទៅបិណ្ឌបាត្រ ។ ក្រោយការធ្វើបាតុកម្មនេះ មានសមណសិស្ស ៥ អង្គ ត្រូវបានចាប់ផ្សឹកទាំង កម្រោល និងដាក់ពន្ធនាគាររហូត មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ព្រមទាំងសមណ ជាច្រើនអង្គទៀតត្រូវបាន ចាប់ផ្សឹក និង បានបញ្ឈប់ការសិក្សាផងដែរ ។
ក្រៅពីការសិក្សាអក្សរសាស្ត្រ ខ្មែររបស់ព្រះសង្ឃផ្នែកធម្មវិន័យ និងបាលីនៅតាមវត្តអារាមនានា យើងក៏ ឃើញ មានចលនាបង្រៀន អក្សរខ្មែររបស់ព្រះសង្ឃនៅតាមវត្តអារាមនានា ដល់កូនចៅខ្មែរ ក្រោម រយៈ ពេល ៣ ខែ (ពេលវិស្សមកាលពីសាលារៀនជាភាសា យួន) ផងដែរ ។ កុមារខ្មែរក្រោមដែលបានចូល រៀនអក្សរខ្មែរដំបូង ត្រូវបានព្រះសង្ឃបង្រៀនឲ្យចេះអាន និង ចេះសរសេរសិន។
កម្មវិធីអានអក្សរខ្មែរនេះត្រូវបានព្រះសង្ឃខ្មែរបង្រៀនឲ្យអានមាន ៣ ថ្នាក់ គឺថ្នាក់ទី ១ ប្រកបតួអក្សរគ្មាន តម្រួតជើង ។ ថ្នាក់ទី ២ ប្រកបអក្សរតម្រួតជើង ហើយថ្នាក់ទាំងពីរនេះត្រូវបានបន្ថែម វិញ្ញាសា សរសេរអក្សរផ្ចង់ មួយទៀត ។ ថ្នាក់ទី ៣ ត្រូវបានព្រះ សង្ឃបង្រៀនឲ្យអានអត្ថបទនិង សរសេរតាមសូត្រ ជាភាសាខ្មែរ ។ ក្រៅពីបង្រៀនឲ្យចេះអាន ចេះសរសេរ ក៏មានបង្រៀន វិញ្ញាសា លេខ និង ចំណោទ ផងដែរ ។
==ពិធីបុណ្យប្រពៃណីជាតិ និង សាសនា==
ពិធីបុណ្យប្រពៃណីជាតិ និង សាសនាត្រូវដូចជាបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មី បុណ្យសែនដូនតា (បុណ្យភ្ជំបិណ្ឌនៅ ប្រទេសកម្ពុជា) និង បុណ្យកឋិនទាន ជា ដើម ត្រូវបានខ្មែរក្រោមនៅកម្ពុជាក្រោមឯកភាពប្រារព្ភចំរដូវកាលតែមួយ ។
ក_បុណ្យអកអំបុក ប្រណាំងទូក ង និងសំពះ ព្រះខែ ៖
ចំពោះពិធីប្រណាំងទូក ង វិញ ត្រូវបានចាប់ ប្រណាំងពីថ្ងៃទី ១២/១៣/១៤ កើត ខែកត្តិក ជារៀង រាល់ឆ្នាំ ដោយមានទូក ង ជាង ៤០ មកពីវត្តនានា ទូទាំងខេត្ត ។ ពិធីនេះត្រូវបានរៀបចំឡើង យ៉ាងគគ្រឹកគគ្រេង មានអ្នកទស្សនាទាំងខ្មែរ និងយួនផងរាប់ពាន់នាក់ មកពីនានាខេត្តនៅកម្ពុជាក្រោម ។
ចំពោះពិធីអកអំបុក និងសំពះព្រះខែត្រូវបាន ប្រារព្ភឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំនៅថ្ងៃ ១៥ កើត ខែកត្តិកនៅតាមវត្តអារាមនិងគេហដ្ឋាន ។
ខ_ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មីនិងបុណ្យសែនដូនតា (បុណ្យភ្ជំបិណ្ឌ)៖
ការប្រារព្ភពិធីបុណ្យនេះ ត្រូវបានរៀបចំឡើងតាមកាលវេលាដូចជានៅប្រ ទេសកម្ពុជាដែរ គឺខ្មែរ ក្រោមបានយកថ្ងៃ ខែ ធ្វើបុណ្យ ទៅតាមមហាសង្ក្រាន្ត និងប្រតិទិន ដែល បានបោះពុម្ភចេញពីប្រទេសកម្ពុជា ។
គ_បុណ្យកឋិនទាន៖
នៅបណ្តាខេត្តផ្សេងៗ ត្រូវបានប្រារព្ភទៅតាមពុទ្ធានុញ្ញាត គឺអាចធ្វើបុណ្យបាន ២៩ ថ្ងៃ ចាប់ពីថ្ងៃ ដែលព្រះសង្ឃចេញវស្សាទៅ ។ តែចំពោះខេត្តឃ្លាំងវិញត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលវៀត ណាមបំរាម ធ្វើទៅតាម វិន័យព្រះពុទ្ធសាសនា គឺឲ្យព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោមទាំង ៩១ វត្តក្នុងខេត្តប្រារព្ភបុណ្យកឋិនតែមួយថ្ងៃជាមួយ គ្នា ។
បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយពីព្រឹត្តិការណ៍បាតុកម្មរបស់សមណសិស្ស សាលាមធ្យមសិក្សាបំពេញវិជ្ជាបាលីភាគ ខាងត្បូង ខេត្តឃ្លាំង នៅថ្ងៃទី ០៨ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០០៨ ដើម្បីទាមទារសិទ្ធិសេរីភាពនោះមក យើង ទទួលបានដំណឹងថា មានការកែប្រែឲ្យធ្វើទៅតាមព្រះវិន័យនៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាវិញហើយ ៕
ដោយ ថាច់ ប្រីជា គឿន l [http://preynokornews.info/geography/khleang-province/ សារព័ត៌មាន ព្រៃនគរ]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តក្រុងនៃកម្ពុជាក្រោម]]
=មើលផងដែរ=
{{Navbox
|name = ខេត្តឃ្លាំង
|title = [[ខេត្តឃ្លាំង]] [[កម្ពុជាក្រោម]]
|state = {{{state|autocollapse}}}
|liststyle = text-align:left;
|image = [[File:Flag_of_KKF.svg|right|75px|ខ្មែរក្រោម]]
|group1 = '''ទីរួមខេត្ត'''
|list1 = [[ទីរួមខេត្ត]]
|group2 = '''ក្រុង'''
|list2 = [[ក្រុង]]
|group3 = '''ស្រុក'''
|list3 = [[ស្រុកអណ្តូងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកអណ្ដូងទឹក]] {{spaces|3}}[[ស្រុកខ្សាចំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកខ្សាចំ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកជ្រោយ ញ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកជ្រោយ ញ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកបាយឆៅ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកបាយឆៅ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកកោះទុង(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកោះទុង]] {{spaces|3}}[[ស្រុកកំពង់ធំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកំពង់ធំ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកពងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកពងទឹក]]
|belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080;
|below=[[ខេត្តឃ្លាំង]]មាន [[ស្រុក]]ចំនួន៧
</div>
}}
{{Navbox
|name = ខេត្តខ្មែរដែលបាត់បង់ទៅប្រទេសវៀតណាម(យួន)
|title = ខ្មែរកម្ពុជាក្រោម[[កម្ពុជាក្រោម]]([[កូសាំងស៊ីន]])
|state = {{{state|autocollapse}}}
|liststyle = text-align:left;
|image = [[File:Flag_of_KKF.svg|right|75px|ខ្មែរក្រោម]]
|group1 = '''រាជធានី'''
|list1 = [[ក្រុងព្រៃនគរ]](ខេត្តព្រៃគ)
|group2 = '''ខេត្ត'''
|list2 = [[ខេត្តមាត់ជ្រូក|មាត់ជ្រូក]] {{spaces|3}}[[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] {{spaces|3}}[[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តមេ ស|មេ ស]] {{spaces|3}}[[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] {{spaces|3}}[[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] {{spaces|3}}[[ខេត្តព្រែកឫស្សី|ព្រែកឬស្សី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពាមបារាជ|ពាមបារាជ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពាម|ពាម]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពលលាវ|ពលលាវ]]{{spaces|3}}[[ខេត្តផ្សារដែក|ផ្សារដែក]] {{spaces|3}}[[ខេត្តទួលតាមោក|ទួលតាមោក]] {{spaces|3}}[[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តឃ្លាំង|ឃ្លាំង]] {{spaces|3}}[[ខេត្តចង្វាត្រពាំង|ចង្វាត្រពាំង]] {{spaces|3}}[[ខេត្តឈ្មោះថ្មី|ឈ្មោះថ្មី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកំពង់ឬស្សី|កំពង់ឬស្សី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកោះគង|កោះគង]]{{spaces|3}}[[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]]
|belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080;
|below=[[កម្ពុជាក្រោម]]មាន [[ក្រុង]]ចំនួន១ [[ខេត្ត]]ចំនួន២០
</div>
}}
lmxubw4r8x8dgr4jk3t9z58h1c8u274
282610
282609
2022-08-19T14:48:24Z
Chhen Pisey
32423
wikitext
text/x-wiki
{{Location map many|Vietnam
| caption = <b>ប្លង់នៃខេត្តឃ្លាំង</b>
| width= 500
| float= center
| label1 = <b><span style="color:blue;">ខេត្តឃ្លាំង</span></b>
| pos1 = rigth
| mark1size = 10
| lat1_deg = 9.7
| lon1_deg = 105.9
| label2 = <b>[[កោះត្រល់]]</b>
| pos2 = left
| mark2size = 24
| mark2 = Flashspot.gif
| lat2_deg = 10.5
| lon2_deg = 104
| label3 = <b>[[កោះត្រឡាច]]</b>
|pos3= left
|mark3size = 24
| mark3 = Flashspot.gif
|lat3_deg = 9
|lon3_deg = 106.6
| label4 = <b>[[កម្ពុជា]]</b>
| pos4 = top
| mark4size = 10
| lat4_deg = 11.6
| lon4_deg = 104.95
}}
'''ខេត្តឃ្លាំង''' ({{lang-en|'''Kleng Province}}) ជាខេត្តមួយ ដែលមានប្រជាជនខ្មែរក្រោមម្ចាស់ស្រុករស់នៅកុះករជាងគេ បន្ទាប់ពីខេត្តព្រះត្រពាំងដែលគេបាន ចាត់ទុកថាមានប្រជាជនខ្មែរក្រោមប្រហែលជាជាង ៧០ ភាគរយនៃបណ្តាប្រជាជនទូទាំងខេត្តមាន វប្បធម៌ ប្រពៃណី ទំនៀមទម្លាប់ និងវត្តអារាម ដែលជាដួងព្រលឹងរបស់ជាតិខ្មែរក្រោម នៅដែនដី {{ទង់ជាតិ២|កម្ពុជាក្រោម}}។ ខេត្តនេះស្ថិតនៅតំបន់ដីសណ្តទន្លេមេគង្គ មជ្ឈមណ្ឌលនៃខេត្តឃ្លាំងគឺ ទីរួមខេត្តឃ្លាំងខេត្តឃ្លាំងមានផ្ទៃដីចំនួន ៣,២៩៨.២ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ។
[[ឯកសារ:Chua soc trang.jpg|រូបភាពតូច|600x600ភីកសែល|ទិដ្ឋភាពវត្តឃ្លាំងដែលជាវត្តអារាមខ្មែរដ៏ចំណាស់ត្រូវបានកសាងឡើងនៅពាក់កណ្តាលសតវត្សរ៍ទី១៦ ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅ [[ទីរួមខេត្តឃ្លាំង]] [[ខេត្តឃ្លាំង]] ដែនដីនៃ[[កម្ពុជាក្រោម]]]]
សឺនសុរីយាអាប់រស្មីបន្តវិគីភីឌា។
==ទីតាំងភូមិសាស្ត្រ==
ខេត្តឃ្លាំងជាខេត្តមួយ នៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម មានព្រំប្រទល់
* ខាងជើង ជាប់ព្រំប្រទល់នឹង [[ខេត្តព្រែកឬស្សី]]
* ទិសនិរតីជាប់ ព្រំប្រទល់នឹង [[ខេត្តពលលាវ]]
* ទិសឥសានជាប់ព្រំប្រទល់នឹង [[ខេត្តព្រះត្រពាំង]]
* ខាងត្បូងជាប់ជាមួយនឹង [[សមុទ្រចិន|ឈូងសមុទ្រចិនខាងត្បូង]] ។
==ភោគផលធម្មជាតិ==
ផ្ទៃដីសរុបរួមមាន 3.223 Km2 ផ្ទៃដីកសិកម្ម 249.088 ha ផ្ទៃដីធ្វើស្រែ 188.067 ha ផ្ទៃដីសម្រាប់ ឈើឧស្សាហកម្មសរុប 20.815 ha ផ្ទៃដីសម្រាប់ឈើ ប្រណីត 40.206 ha ផ្ទៃដីជលផលមាន 41.382 ha ផ្ទៃដីដែលជាព្រៃ 16.015 ha និង ផ្ទៃដីជាព្រែក ទន្លេ បឹងបួមាន 72 Km2. ។
==ប្រជាជន (ព័ត៌មានផ្លូវការរបស់រដ្ឋាភិបាលយួន)==
សរុបប្រជាជនទូទាំងខេត្តមាន 1.191.300 នាក់ក្នុងនោះ ប្រុសមានចំនួន 580.642 នាក់ , ស្រីចំនួន 610.658 នាក់ ។ បណ្តាស្ថិតិ ប្រជាជនខាងលើក្នុងនោះប្រជាជនយួន (Kinh) មានចំនួន ៦៤ % ,ខ្មែរក្រោម មានចំនួន ២៨ % ,ប្រជាជនចិន មាន ៨ % ។
==រដ្ឋបាល==
{{pagename}} ('''{{lang-en|Kleng Province}}''') ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅ [[ប្រទេសកម្ពុជា]] [[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]។ ខេត្តឃ្លាំងបច្ចុប្បន្ន រដ្ឋាភិបាលអាណានិគម បក្សកម្មុយនិស្តយួន បានបែងចែកជា ៨ ស្រុក និង ខ័ណ្ឌ ក្នុងខេត្តនេះមាន ៧ស្រុក ឃុំ និង ភូមិ÷
{| class="wikitable"
! colspan="4"|'''{{pagename}}'''
|-
!លេខរៀង !! ឈ្មោះស្រុកជាអក្សរខ្មែរ !! ឈ្មោះស្រុកជាអក្សរឡាតាំង !!ឈ្មោះស្រុកជាអក្សរយួន
|-
|១
|[[ស្រុកអណ្តូងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកអណ្ដូងទឹក]]
|Andong Tuk District
|Long Phu
|-
|២
|[[ស្រុកខ្សាចំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកខ្សាចំ]]
|Khsaa Cham District
|Ke Sach
|-
|៣
|[[ស្រុកជ្រោយ ញ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកជ្រោយ ញ]]
|Chroy Nh District
|Vinh Chau
|-
|៤
|[[ស្រុកបាយឆៅ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកបាយឆៅ]]
|Bay Chaw District
|My Xuyen
|-
|៥
|[[ស្រុកកោះទុង(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកោះទុង]]
|Koh Tung District
|Cu Lao Dung
|-
|៦
|[[ស្រុកកំពង់ធំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកំពង់ធំ]]
|Kampong Thom District
|My Tu
|-
|៧
|[[ស្រុកពងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកពងទឹក]]
|Pongtuk District
|Thanh Tri
|-
|៨
|[[ស្រុកព្រែកគយ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកព្រែកគយ]]
|Prekkol District
|Tran De
|}
ក្នុងបណ្តាស្រុក និង ខ័ណ្ឌទាំង ៨ ខាងលើ នោះមាន ១០ ឃុំ/សង្កាត់, ១០ ទីរួមស្រុក និង ៨៤ ភូមិ ។ ( ប្រភព Bao Can Tho ជាភាសា យួន )
[[ឯកសារ:Soc Trang 1888.jpg|រូបភាពតូច|600x600ភីកសែល|ផែនទីខេត្តឃ្លាំងឆ្នាំ១៨៨៨]]
==វត្ត ព្រះពុទ្ធសាសនាខ្មែរក្រោម==
១.វត្តខ្មែរមានចំនួន ៩២ វត្ត
*ក្នុងនោះរួមមាន៖
**ទីរួមខេត្តឃ្លាំង មាន ០៧ វត្ត
**ស្រុកអណ្តូងទឹក មាន ១៤ វត្ត
**ស្រុកខ្សាច់ មាន ០៦ វត្ត
**ស្រុកជ្រោយ ញ មាន ២១ វត្ត
**ស្រុកបាយឆៅ មាន ១៨ វត្ត
**ស្រុកកំពង់ធំ មាន ១៦ វត្ត
**ស្រុកពងទឹក មាន ០៩ វត្ត
**ស្រុកកោះទុង មាន ០១ វត្ត
*សាលាឆទាន មាន ៣២ ។
==រម្មណីយដ្ឋានវប្បធម៌ខ្មែរក្រោម==
១.វិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យរងបានក្លាយ ទៅជាសារមន្ទីរជនជាតិខ្មែរខេត្តឃ្លាំង៖
មានទីតាំងឋិតនៅខាងត្បូងវត្តឃ្លាំង ទីរួមខេត្ត ឃ្លាំង គឺជាស្ថាបត្យកម្មមួយដែលបានកសាងឡើង តាមរបៀបរចនាបទ្មខ្មែរ ។
សារមន្ទីរនេះ កាលពីមុនត្រូវបានគេស្គាល់ជា សាធារណៈថា វិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសន បណ្ឌិត្យរង នៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម ត្រូវបាន សម្តេច នរោត្តម សីហនុ យាងទៅសម្ភោធ កាលពីឆ្នាំ ១៩៤២ ។
ក្រោយពីបារាំងបានប្រគល់កម្ពុជាក្រោម ទៅឲ្យរដ្ឋាភិបាលយួនធ្វើអាណានិគមបន្តលើខ្មែរ ក្រោមនៅថ្ងៃទី ០៤ ខែ មិថុនា ឆ្នាំ ១៩៤៩ នោះមក ទំនាក់ទំនងរវាង ខ្មែរក្រោម នឹង ព្រះរាជាណាចក្រ កម្ពុជាត្រូវបានយួនកាត់ផ្តាច់បន្តិចម្តងៗ ។ កត្តានេះហើយ បានធ្វើឲ្យវិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យរង បញ្ឈប់ដំណើរការ ។ ក្រោយមកត្រូវបានមេដឹកនាំខ្មែរក្រោមក្នុងកងជួរនៃរដ្ឋាភិបាល បក្សកុម្មុយនិស្តយួនសំណូមពរឲ្យដាក់វិទ្យាស្ថាននេះ ធ្វើជាសារមន្ទីរជន ជាតិខ្មែរខេត្តឃ្លាំងវិញ ដើម្បីរក្សាទុកនូវកេរដំណែលដូនតា ខ្មែរក្រោម គ្រប់ជំនាន់ មានដូចជា សាស្ត្រាស្លឹករឹត សំលៀក បំពាក់ខ្មែរ ពីបុរាណ ផ្ទះខ្មែរសម័យបុរាណ វត្តអារាម និងវង់ភ្លេងខ្មែរជាដើម។
បានចូលទស្សនាសារមន្ទីរនេះ យើងនឹងបាន ជ្រាប និង បានយល់ពីជីវភាព, របៀបរបប នៃការរស់ នៅរបស់ជនជាតិដើម ខ្មែរក្រោម នៅខេត្តឃ្លាំង ។
២.វត្តឃ្លាំង
វត្តឃ្លាំង គឺជាមជ្ឈមណ្ឌលព្រះពុទ្ធសាសនានិង វប្បធម៌ខ្មែរក្រោមមួយ ក្នុងចំណោមវត្តខ្មែរក្រោមទាំង ៩១ វត្ត នៅខេត្តឃ្លាំង ដែលមានទីតាំងឋិតចំ កណ្តាលទីរួមខេត្ត ។
វត្តនេះ បានកសាងកាលពី គ.ស. ១៥៣៣ ដោយលោកចៅហ្វាយខេត្តឈ្មោះ ពញាតាត ដែលបានតែងតាំងឡើងដោយ ព្រះបាទអង្គច័ន្ទ (១៥១៦-១៥៦៦) ។ នៅផ្នែកខាងជើងទីរួម ខេត្តមានដីផ្នោ ធំមួយកន្លែងដែល ពញាតាត និង ប្រជាជនខ្មែរក្រោម បានសម្រេចកសាងវត្តមួយនៅលើផ្ទៃដី ៤ ហិចតា ឲ្យឈ្មោះថា «វត្តឃ្លាំង» ។ បន្ទាប់មក ពញាតាត និង ប្រជាពល រដ្ឋខ្មែរក្រោម បាននិមន្តព្រះតេជព្រះគុណ ព្រះនាម សុខ ព្រះជន្មាយុ ៦១ ព្រះវស្សា ដែលសាង ផ្នួសបាន ៤០ ព្រះវស្សា ហើយមានកំណើតគង់នៅវត្ត ហ្លួងបាសាក់ ស្រុកបាយឆៅ ខេត្តឃ្លាំង មកធ្វើ ជា ព្រះចៅអធិការ ដំបូងបង្អស់នៅវត្តនេះ ។
នៅពេលសង់ព្រះវិហារ ព្រះសង្ឃបានឲ្យជីកស្រះ ៣ គឺ ស្រះទី ១ ឋិតនៅទិសឦសាន ស្រះទី ២ ឋិតនៅទិសខាងកើត និង ស្រះទី ៣ ឋិតនៅទិសអាគ្នេយ៍ ដើម្បីយកអាចម៍ដីមកធ្វើខឿនព្រះវិហារនោះ ។ ស្រះទិសខាងកើតត្រូវបានលុបជិតនៅក្នុង គ.ស.១៩៦២ ។ ព្រះវិហារវត្តឃ្លាំងមានខឿន ៣ ជាន់ ជាតំណាងព្រះរតនត្រ័យ ។ ខឿនទី ១ មាន ខ្លោងទ្វារចំនួន ៤ ឋិតនៅទិសទាំង ៤ មានរូបយក្ស កាន់ដំបងនៅលើសសរខ្លោងទ្វារទាំងសងខាង ។ ខាងលើខ្លោងទ្វារមានរូបរាហ៊ូចាប់ច័ន្ទព្រមទាំងក្បូរក្បាច់ រចនាយ៉ាងប្រណីត ។ នៅលើខឿនទី ២ នៅទិសខាង លិចនិង ខាង កើតមានជណ្តើរពីរៗ នៅទិសខាងត្បូង និងខាងជើងម្ខាងមួយៗ ។ ខឿនទី ៣ ដែលជា ខឿនភ្ជាប់នឹងព្រះវិហារមានជណ្តើរឡើងព្រះវិហារ ពីរនៅទិសខាងលិច និងពីរទៀតនៅ ទិសខាងកើត ។ នៅខាងក្នុងព្រះវិហារមានព្រះពុទ្ធបដិមាទ្រង់គ្រឿង មួយអង្គធំ បិទមាសសន្លឹក អមដោយព្រះពុទ្ធបដិមាតូចៗជាច្រើនទៀត ខ្លះទ្រង់ គង់ ខ្លះទ្រង់ឈរ និង ខ្លះទៀតទ្រង់គង់ព្រះភ្នែន ។ ទ្វារ និង បង្អួចទាំង អស់ឆ្លាក់ពីឈើមានក្បាច់ផ្កាភ្ញីវល្លិ៍ ក្បាច់ដកច័ន្ទ និង រូបទេវតា យក្សជិះសត្វ ពាហនៈ ជាដើម ។
៣.វត្តសេរីតេជោមហាទប់៖
ជាវត្តខ្មែរក្រោមមួយបានកសាង នៅក្នុងឆ្នាំ គ.ស.១៥៦៩ ឋិតនៅក្នុងទីរួមខេត្តឃ្លាំង បើតាមភូមិសាស្ត្ររដ្ឋបាលនៃរដ្ឋាភិបាល អាណានិគមយួន ឥឡូវនេះវត្តសេរីតេជោមហាទប់ មានអាស័យដ្ឋាន លេខ ៧៣ B វិថី Lê Hồng Phong សង្កាត់ទី ៣ ខ័ណ្ឌទី ៣ ទីរួមខេត្តឃ្លាំង ។
វត្តសេរីតេជោមហាទប់ គឺជារម្មណីយដ្ឋានខ្មែរក្រោមមួយដ៏មានប្រជាប្រិយភាព ព្រោះវត្តនេះមាន ទេសភាពធម្មជាតិដ៏ស្រស់ត្រកាល និងមានសត្វជ្រឹងរាប់ពាន់ក្បាលទំនៅ លើទ្រនំដើមឈើក្នុង បរិវេណ វត្តយ៉ាងកកកុញ ជាពិសេសរូបភាពព្រះវិហារប្រកបដោយក្បូរ ក្បាច់រចនាខ្មែរយ៉ាងស្រស់ប្រិមប្រិយ នោះ បានទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរណ៍ ចូលទស្សនាកំសាន្តមិនតិចឡើយ ។
បច្ចុប្បន្ននេះ បើសិនជាយើងធ្វើដំណើរទៅ ទស្សនាវត្តសេរីតេជៅមហាទប់នោះ យើងមិនបានឃើញព្រះវិហារទេ ព្រោះព្រះវិហារ ដ៏មានចំណាស់ សម្រាប់ព្រះសង្ឃធ្វើសង្ឃ កម្មគ្រប់ពេល និងជានិម្មិតរូប នៃវប្បធម៌របស់ខ្មែរក្រោមដ៏មានតម្លៃមួយនេះ ត្រូវបានឆេះ ដោយមិនដឹងមូលហេតុ កាលពីរាត្រីថ្ងៃទី១៥ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០០៧ កន្លងទៅនេះ ។
៤.វត្តប្រាសាទគង់៖
ជាវត្តខ្មែរក្រោមមួយមានអាយុចាស់ជាងគេនៅខេត្តឃ្លាំង គឺបានកសាងក្នុងឆ្នាំ គ.ស.១២២៤
បច្ចុប្បន្ន វត្តនេះឋិតនៅក្នុងភូមិប្រាសាទគង់ ឃុំ កំពង់ដូង (Tham Đôn) ស្រុកបាយឆៅ ( Mỹ Xuyên) វត្តប្រាសាទគង់ ត្រូវបានជនជាតិយួនស្គាល់ជា សាធារណ៍ថា វត្តតាកយង់ (Chùa Tát Giồng) ព្រោះ ជនជាតិយួនគេមិនចេះនិយាយភាសាខ្មែរ ពេលបានចូលមករស់នៅដែនដីកម្ពុជាក្រោមលើក ដំបូងពួកគេមិនបានដឹងអ្វីទេពេលឃើញម្ចាស់ស្រុកខ្មែរក្រោមនៅតំបន់នេះហៅថា វត្តប្រាសាទគង់ ក៏ នាំគ្នាហៅតាមពីពាក្យ ប្រាសាទគង់ទៅជាសំនៀងយួនថា តាកយង់ វិញ ។
៥. វត្តសិរីសុខុមស្រឡូង៖
វត្តសិរីសុខុមស្រឡូង បានកសាង នៅក្នុងឆ្នាំ គ.ស.១៨១៥ នៅភូមិស្រឡូង ឃុំជ្រោយទឹម ស្រុកបាយឆៅ ។ វត្តនេះ ជនជាតិយួន និយមហៅថាវត្តជូសាឡូង (Chua Salon) ឬ ជួចែនកេវ(Chua Chen Kieu) មានន័យថា វត្តចានអម្បែង ព្រោះជនជាតិយួនបានឃើញចានអម្បែងជាច្រើនត្រូវបានបិទនៅតាម ជញ្ជាំងព្រះវិហារធ្វើជាលម្អ ។
ធ្វើដំណើរដល់វត្តនេះ យើងឃើញមានខ្លោងទ្វារកំពូល ៣ តាមលំនាំប្រាសាទអង្គរវត្ត មានឆ្លាក់អក្សរ ឈ្មោះវត្តជាពីរភាសា ថា «វត្តសិរីសុខុមស្រឡូង»និងជាភាសាយួនថា ( Chùa Salon «Chén Kiểu» )។
ពេលបានចូលទៅខាងក្នុងបរិវេណវត្តយើង នឹងបានឃើញនូវទីធ្លាដ៏ទូលាយ និងបានរៀបចំយ៉ាងមានសណ្តាប់ធ្នាប់ ដោយព្រះសង្ឃ បានបោសសម្អាត និងថែរក្សាជាប្រចាំ ។ ក្រៅពីរមណីយដ្ឋាន ដែលបានរៀបរាប់មកនេះ នៅមានរម្មណីយដ្ឋានជាច្រើនទៀត ជា កេរមរតក របស់ដូនតាខ្មែរក្រោម ហើយទីតាំងទាំងនោះ បានផ្តល់ផលប្រយោជន៍ ទៅឲ្យរដ្ឋាភិបាលយួនមួយថ្ងៃៗ មិនតិចទេ នូវប្រាក់ចំណូលដែលទទួលបាន ពីភ្ញៀវ ទេសចរណ៍បរទេសដែល គេបានទៅកំសាន្ត ។
==វិស័យសិក្សាអប់រំ==
ការសិក្សាជាភាសាខ្មែរនៅកម្ពុជាក្រោម ដែលព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោមកំពុងតែសិក្សារាល់ថ្ងៃបានបន្តិចបន្តួចនោះ មិនមែនជាការផ្តល់ ឲ្យដោយរដ្ឋាភិបាលអាណានិគមយួននោះទេគឺបានដោយ ការខិត ខំប្រឹង ប្រែង ក្នុងការៗពារ ពង្រឹងពង្រីក និងការលះបង់ដ៏ធំធេង របស់ព្រះសង្ឃ និងពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមគ្រប់កាលការ សិក្សារៀនសូត្រ អំពីអក្សរសាស្ត្រខ្មែររបស់ព្រះសង្ឃនិងជនជាតិដើមខ្មែរក្រោម នៅទឹកដីខេត្តឃ្លាំង បច្ចុប្បន្ន មានពីរផ្នែកគឺ៖
ទី១៖ គឺសិក្សាផ្នែកធម្មវិន័យនៅតាមវត្តនានា
ទី២៖ សិក្សាផ្នែកបាលីនៅសាលាមធ្យមសិក្សាបំពេញវិជ្ជាបាលីភាគខាងត្បូង ខេត្តឃ្លាំង ដែលភាសា យួន ហៅថា ( Trường Bổ Túc Văn Hóa Pali Trung Cấp Nam Bộ tỉnh Sóc Trăng ) ។
ការសិក្សានៅតាមវត្តអារាមផ្នែកធម្មវិន័យនេះមាន ៣ ថ្នាក់ គឺ៖
ថ្នាក់ដំបូង ហៅថា «ថ្នាក់ត្រី» វិញ្ញាសានៅក្នុង កម្មវិធីសិក្សាមាន ៧ គឺៈ
ពុទ្ធប្បវត្តិ ( ប្រវត្តិព្រះពុទ្ធសមណគោត្តម )
សាមណេរវីន័យ ( វិន័យរបស់សាមណេរ )
ប្រជុំកងធម៌ (ថ្នាក់ត្រី)
សរសេរតាមអានភាសាខ្មែរ
វេយ្យាករណ៍ភាសាខ្មែរ
តែងសេចក្តីភាសាខ្មែរ និង ភាសាយួន
គណិត (ថ្នាក់ទី ៣ ភាសាយួន)
ថា្នក់ទីពីរ ហៅថា «ថ្នាក់ទោ» កម្មវិធីសិក្សា មាន ៧ វិញ្ញសា គឺ៖
អនុពុទ្ធប្រវត្តិ (ប្រវត្តិអគ្គសាវគ្គរបស់ព្រះពុទ្ធ)
ប្រជុំកងធម៌ (ថ្នាក់ទោ)
ព្រះវិន័យក័ណ្ឌ
សរសេរតាមអានភាសាខ្មែរ
វេយ្យាករណ៍ភាសាខ្មែរ
តែងសេចក្តីភាសាខ្មែរ និង ភាសាយួន
គណិត ( ថ្នាក់ទី ៤ ភាសាយួន )
ថ្នាក់បញ្ជប់ ហៅថា « ថ្នាក់ឯក » កម្មវិធីសិក្សាមាន ៧ វិញ្ញាសា គឺ៖
អវិទូរេនិទាន ( ប្រវត្តិព្រះពុទ្ធ ២៥ ព្រះអង្គ )
ព្រះអភិធម្ម
ព្រះវិន័យក័ណ្ឌ ឮ
សរសេរតាមអានភាសាខ្មែរ
វេយ្យាករណ៍ភាសាខ្មែរ
តែងសេចក្តីភាសាខ្មែរ និង ភាសាយួន
គណិត (ថ្នាក់ទី ៥ ភាសាយួន) ។
ព្រះសង្ឃដែលបានរៀនចប់ទាំង ៣ ថ្នាក់នេះ ត្រូវបានមតិសាធារណៈទទួលស្គាល់ក្រៅផ្លូវការថា ស្មើ នឹងកម្រិតបឋមសិក្សាផ្លូវលោក ជាភាសាយួន គឺថ្នាក់ទី ៥ ។
ចំណែកការសិក្សាអក្សរសាស្ត្រខ្មែរនៅ សាលាពេញវិជ្ជាមធ្យមសិក្សាបាលីភាគខាងត្បូង ដែលជា អតីតសាលាបាលីជាន់ខ្ពស់ ខេត្តឃ្លាំង មានទីតាំងនៅ ក្នុងវត្តឃ្លាំង ទីរួមខេត្តឃ្លាំង នោះ បច្ចុប្បនគឺជាមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សារបស់ព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោមនៅ គ្រប់ខេត្តដែលបាននិមន្ត ទៅគង់នៅដើម្បីបន្តការសិក្សា ។ កម្មវិធីសិក្សានៅក្នុងសាលានេះទូទៅគឺសិក្សាខាងផ្លូវ លោកជាភាសាយួន ចំណែកភាសាបាលី និងភាសា ខ្មែរ គឺជាការសិក្សាបន្ទាប់បន្សំបណ្ណោះ ។ ចំពោះកាលបរិច្ឆេទនៃការសិក្សាមួយថ្ងៃ ៨ ម៉ោង ពេលព្រឹក ៤ ម៉ោង និង ពេលល្ងាច ៤ ម៉ោង ។ ព្រះសង្ឃដែលបានចូលសិក្សានៅសាលានេះ ត្រូវចំណាយ ពេល ៤ ឆ្នាំ ទើបបានបញ្ចប់ថ្នាក់ ហើយត្រូវបាន ក្រសួងអប់រំយុវជន និង បណ្តុះបណ្តាល ប្រទេសយួនទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការថា មានកម្រិតស្មើនឹង មធ្យមសិក្សាទុតិយភូមិ ( ថ្នាក់ទី ១២ ផ្លូវលោកជាភាសាយួន) ។
ព្រះវិហារវត្តឃ្លាំង ក្នុងទីរួមខេត្តឃ្លាំង ។
ព្រះវិហារវត្តឃ្លាំង ក្នុងទីរួមខេត្តឃ្លាំង ។
ព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោម ដែលបានចូលសិក្សានៅសាលានេះ ឆ្នាំដំបូង ត្រូវបានសិក្សាវិញ្ញាសាផ្លូវលោក ជាភាសាយួន នៃថ្នាក់ ទី ៦ និង ទី ៧ ដូចជា វិញ្ញាសាគណិត (Đại Số) , រូបវិទ្យា (Vật Lí) , ប្រវត្តិសាស្ត្រយួន ( Lịch Sử ), អក្សរ សាស្ត្រយួន ( Văn Học ) , ភូមិសាស្ត្រយួន (Địa Lí) និង គិមីសាស្ត្រ (Hoá Học) ជាដើម ។ ចំណែកភាសាបាលីមួយ សប្តាហ៍សិក្សាបាន ២ ម៉ោងគត់ គឺរៀនវិញ្ញាសា ប្រែលោតប្រយោគមង្គលត្ថទីបនី ភាគ ១ ។ វិញ្ញាសាភាខ្មែរក៏មួយសប្តាហ៍រៀនបាន ២ ម៉ោងដែរ គឺរៀនវេយ្យាករណ៍ខ្មែរ ។ ឈានចូលការសិក្សា ឆ្នាំទីពីរ ទីបី និង ទីបួន កម្មវិធីសិក្សា ដូចគ្នានឹងឆ្នាំដំបូងដែរ គ្រាប់តែឆ្នាំទីពីរ គេបានដាក់បញ្ជូលវិញ្ញាសាផ្លូវ លោកជាភាសាយួន ថ្នាក់ទី ៨ និង ទី ៩ ,ឯភាសា បាលីសមណសិស្សត្រូវប្រែលោតប្រយោគវិញ្ញាសាមង្គលត្ថទីបនី ភាគ ២ និង ភាសាខ្មែរបន្តរៀនវេយ្យាករណ៏ខ្មែរដដែល ។ ចូលឆ្នាំទីបីនៃការសិក្សាសមណសិស្ស ត្រូវបានរៀនវិញ្ញាសាផ្លូវលោក ជាភាសាយួន ថ្នាក់ទី ១០ និង ទី ១១ , ឯភាសាបាលី សមណសិស្សត្រូវប្រែ លោតប្រយោគវិញ្ញាសា មង្គលត្ថទីបនី ភាគ ៣ និង ភាសាខ្មែរត្រូវ បានបញ្ចប់វិញ្ញាសាវេយ្យាករណ៍ខ្មែរ ។ ឆ្នាំទីបួន ដែលជាឆ្នាំបញ្ចប់ ត្រូវបានសិក្សាភាសាយួនថ្នាក់ទី ១២ និងបាលី ត្រូវបាន បញ្ចប់កម្មវិធី ប្រែលោតប្រយោគ មង្គលត្ថទីបនី ភាគ ៤ (ភាគបញ្ចប់) និង វិញ្ញាសាភាសាខ្មែរត្រូវ បានរៀនអំពីសិល្បៈតែងកំណាព្យ ។
សាលាបំពេញវិជ្ជាមធ្យម សិក្សាបាលីភាគខាងត្បូង ឬ សាលាបាលីជាន់ខ្ពស់ខេត្តឃ្លាំង នេះត្រូវបានបង្កើតឡើងឆ្នាំ ១៩៩២ ។ បច្ចុប្បន្ន មានព្រះតេជព្រះគុណ យឿង ញើង ព្រះចៅអធិការវត្តព្រែកអណ្តើក និងជាប្រធានសមាគមព្រះសង្ឃសាមគ្គី ស្នេហាជាតិ ខេត្តឃ្លាំង ជាចាងហ្វាង ព្រះតេជព្រះគុណ តាំង ណោ ព្រះចៅធិការវត្តឃ្លាំង ជាចាងហ្វាងរង ។
សូមបញ្ជាក់ថា កាលពីព្រឹកថ្ងៃទី ០៨ ខែកម្ភៈឆ្នាំ ២០០៧ មានព្រឹត្តិការណណ៍ជាប្រវត្តិសាស្ត្រ មួយសម្រាប់ខ្មែរក្រោម នៅដើមសតវត្សរ៍ ទី ២១ និង ដើមសហវត្សរ៍ទី ៣ នេះ ដោយមានសមណ សិស្ស នៃសាលានេះជាង ២០០ អង្គ បាននាំគ្នាចេញធ្វើបាតុកម្មដោយអហិង្សា នៅមុខមន្ទីរនគរ បាលយួន ខេត្តឃ្លាំង ដើម្បីទាមទារសិទ្ធិសេរីភាព ។ ការធ្វើបាតុកម្មនោះ ត្រូវបានមតិសាធារណៈដឹង ថា ព្រោះរដ្ឋាភិបាលយួនហាម សមណសិស្សនិមន្ត ចេញទៅបិណ្ឌបាត្រ ។ ក្រោយការធ្វើបាតុកម្មនេះ មានសមណសិស្ស ៥ អង្គ ត្រូវបានចាប់ផ្សឹកទាំង កម្រោល និងដាក់ពន្ធនាគាររហូត មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ព្រមទាំងសមណ ជាច្រើនអង្គទៀតត្រូវបាន ចាប់ផ្សឹក និង បានបញ្ឈប់ការសិក្សាផងដែរ ។
ក្រៅពីការសិក្សាអក្សរសាស្ត្រ ខ្មែររបស់ព្រះសង្ឃផ្នែកធម្មវិន័យ និងបាលីនៅតាមវត្តអារាមនានា យើងក៏ ឃើញ មានចលនាបង្រៀន អក្សរខ្មែររបស់ព្រះសង្ឃនៅតាមវត្តអារាមនានា ដល់កូនចៅខ្មែរ ក្រោម រយៈ ពេល ៣ ខែ (ពេលវិស្សមកាលពីសាលារៀនជាភាសា យួន) ផងដែរ ។ កុមារខ្មែរក្រោមដែលបានចូល រៀនអក្សរខ្មែរដំបូង ត្រូវបានព្រះសង្ឃបង្រៀនឲ្យចេះអាន និង ចេះសរសេរសិន។
កម្មវិធីអានអក្សរខ្មែរនេះត្រូវបានព្រះសង្ឃខ្មែរបង្រៀនឲ្យអានមាន ៣ ថ្នាក់ គឺថ្នាក់ទី ១ ប្រកបតួអក្សរគ្មាន តម្រួតជើង ។ ថ្នាក់ទី ២ ប្រកបអក្សរតម្រួតជើង ហើយថ្នាក់ទាំងពីរនេះត្រូវបានបន្ថែម វិញ្ញាសា សរសេរអក្សរផ្ចង់ មួយទៀត ។ ថ្នាក់ទី ៣ ត្រូវបានព្រះ សង្ឃបង្រៀនឲ្យអានអត្ថបទនិង សរសេរតាមសូត្រ ជាភាសាខ្មែរ ។ ក្រៅពីបង្រៀនឲ្យចេះអាន ចេះសរសេរ ក៏មានបង្រៀន វិញ្ញាសា លេខ និង ចំណោទ ផងដែរ ។
==ពិធីបុណ្យប្រពៃណីជាតិ និង សាសនា==
ពិធីបុណ្យប្រពៃណីជាតិ និង សាសនាត្រូវដូចជាបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មី បុណ្យសែនដូនតា (បុណ្យភ្ជំបិណ្ឌនៅ ប្រទេសកម្ពុជា) និង បុណ្យកឋិនទាន ជា ដើម ត្រូវបានខ្មែរក្រោមនៅកម្ពុជាក្រោមឯកភាពប្រារព្ភចំរដូវកាលតែមួយ ។
ក_បុណ្យអកអំបុក ប្រណាំងទូក ង និងសំពះ ព្រះខែ ៖
ចំពោះពិធីប្រណាំងទូក ង វិញ ត្រូវបានចាប់ ប្រណាំងពីថ្ងៃទី ១២/១៣/១៤ កើត ខែកត្តិក ជារៀង រាល់ឆ្នាំ ដោយមានទូក ង ជាង ៤០ មកពីវត្តនានា ទូទាំងខេត្ត ។ ពិធីនេះត្រូវបានរៀបចំឡើង យ៉ាងគគ្រឹកគគ្រេង មានអ្នកទស្សនាទាំងខ្មែរ និងយួនផងរាប់ពាន់នាក់ មកពីនានាខេត្តនៅកម្ពុជាក្រោម ។
ចំពោះពិធីអកអំបុក និងសំពះព្រះខែត្រូវបាន ប្រារព្ភឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំនៅថ្ងៃ ១៥ កើត ខែកត្តិកនៅតាមវត្តអារាមនិងគេហដ្ឋាន ។
ខ_ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មីនិងបុណ្យសែនដូនតា (បុណ្យភ្ជំបិណ្ឌ)៖
ការប្រារព្ភពិធីបុណ្យនេះ ត្រូវបានរៀបចំឡើងតាមកាលវេលាដូចជានៅប្រ ទេសកម្ពុជាដែរ គឺខ្មែរ ក្រោមបានយកថ្ងៃ ខែ ធ្វើបុណ្យ ទៅតាមមហាសង្ក្រាន្ត និងប្រតិទិន ដែល បានបោះពុម្ភចេញពីប្រទេសកម្ពុជា ។
គ_បុណ្យកឋិនទាន៖
នៅបណ្តាខេត្តផ្សេងៗ ត្រូវបានប្រារព្ភទៅតាមពុទ្ធានុញ្ញាត គឺអាចធ្វើបុណ្យបាន ២៩ ថ្ងៃ ចាប់ពីថ្ងៃ ដែលព្រះសង្ឃចេញវស្សាទៅ ។ តែចំពោះខេត្តឃ្លាំងវិញត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលវៀត ណាមបំរាម ធ្វើទៅតាម វិន័យព្រះពុទ្ធសាសនា គឺឲ្យព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោមទាំង ៩១ វត្តក្នុងខេត្តប្រារព្ភបុណ្យកឋិនតែមួយថ្ងៃជាមួយ គ្នា ។
បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយពីព្រឹត្តិការណ៍បាតុកម្មរបស់សមណសិស្ស សាលាមធ្យមសិក្សាបំពេញវិជ្ជាបាលីភាគ ខាងត្បូង ខេត្តឃ្លាំង នៅថ្ងៃទី ០៨ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០០៨ ដើម្បីទាមទារសិទ្ធិសេរីភាពនោះមក យើង ទទួលបានដំណឹងថា មានការកែប្រែឲ្យធ្វើទៅតាមព្រះវិន័យនៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាវិញហើយ ៕
ដោយ ថាច់ ប្រីជា គឿន l [http://preynokornews.info/geography/khleang-province/ សារព័ត៌មាន ព្រៃនគរ]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តក្រុងនៃកម្ពុជាក្រោម]]
=មើលផងដែរ=
{{Navbox
|name = ខេត្តឃ្លាំង
|title = [[ខេត្តឃ្លាំង]] [[កម្ពុជាក្រោម]]
|state = {{{state|autocollapse}}}
|liststyle = text-align:left;
|image = [[File:Flag_of_KKF.svg|right|75px|ខ្មែរក្រោម]]
|group1 = '''ទីរួមខេត្ត'''
|list1 = [[ទីរួមខេត្ត]]
|group2 = '''ក្រុង'''
|list2 = [[ក្រុង]]
|group3 = '''ស្រុក'''
|list3 = [[ស្រុកអណ្តូងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកអណ្ដូងទឹក]] {{spaces|3}}[[ស្រុកខ្សាចំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកខ្សាចំ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកជ្រោយ ញ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកជ្រោយ ញ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកបាយឆៅ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកបាយឆៅ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកកោះទុង(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកោះទុង]] {{spaces|3}}[[ស្រុកកំពង់ធំ(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកកំពង់ធំ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកពងទឹក(ខេត្តឃ្លាំង) |ស្រុកពងទឹក]]
|belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080;
|below=[[ខេត្តឃ្លាំង]]មាន [[ស្រុក]]ចំនួន៧
</div>
}}
{{Navbox
|name = ខេត្តខ្មែរដែលបាត់បង់ទៅប្រទេសវៀតណាម(យួន)
|title = ខ្មែរកម្ពុជាក្រោម[[កម្ពុជាក្រោម]]([[កូសាំងស៊ីន]])
|state = {{{state|autocollapse}}}
|liststyle = text-align:left;
|image = [[File:Flag_of_KKF.svg|right|75px|ខ្មែរក្រោម]]
|group1 = '''រាជធានី'''
|list1 = [[ក្រុងព្រៃនគរ]](ខេត្តព្រៃគ)
|group2 = '''ខេត្ត'''
|list2 = [[ខេត្តមាត់ជ្រូក|មាត់ជ្រូក]] {{spaces|3}}[[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] {{spaces|3}}[[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តមេ ស|មេ ស]] {{spaces|3}}[[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] {{spaces|3}}[[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] {{spaces|3}}[[ខេត្តព្រែកឫស្សី|ព្រែកឬស្សី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពាមបារាជ|ពាមបារាជ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពាម|ពាម]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពលលាវ|ពលលាវ]]{{spaces|3}}[[ខេត្តផ្សារដែក|ផ្សារដែក]] {{spaces|3}}[[ខេត្តទួលតាមោក|ទួលតាមោក]] {{spaces|3}}[[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តឃ្លាំង|ឃ្លាំង]] {{spaces|3}}[[ខេត្តចង្វាត្រពាំង|ចង្វាត្រពាំង]] {{spaces|3}}[[ខេត្តឈ្មោះថ្មី|ឈ្មោះថ្មី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកំពង់ឬស្សី|កំពង់ឬស្សី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកោះគង|កោះគង]]{{spaces|3}}[[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]]
|belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080;
|below=[[កម្ពុជាក្រោម]]មាន [[ក្រុង]]ចំនួន១ [[ខេត្ត]]ចំនួន២០
</div>
}}
07r06m8110gtf315invdt4r8p3fo2yy
ពេជ្រ សោភា
0
26477
282622
281242
2022-08-19T23:05:46Z
CommonsDelinker
142
Removing [[:c:File:ពេជ្រ_សាភា.jpg|ពេជ្រ_សាភា.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Didym|Didym]] because: [[:c:COM:VRT|No permission]] since 10 July 2022.
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #778899;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ពេជ្រ សោភា </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |[[File:ពេជ្រសាភា Style 022.jpg|250px]]
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="2" | Cambodian Pop Singer Pich Sophea
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឈ្មោះ'''
| [[ពេជ្រ សោភា]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត'''
|{{Birth date and age|1983|6|09|df=yes}}<ref> Pleng by Smart (2021) [https://www.facebook.com/196852291199242/posts/775502956667503/ រីករាយថ្ងៃកំណើត ពេជ្រ សាភា], Retrieved: June 9, 2021</ref>
|- style="vertical-align:center;"
|'''សញ្ជាតិ'''
| {{KHM}}
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រភេទតន្ត្រី'''
|Khmer traditional Music, Pop, Classic, R&B, Rock & Hip hop.
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឆ្នាំសកម្ម'''
|2004-បច្ចុប្បន្ន
|- style="vertical-align:center;"
|'''អជីបសិល្បៈ'''
|
* អ្នកចម្រៀង
* អ្នកនិពន្ធចម្រៀង
* តួសម្ដែងស្រី
* អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី
(Brand Ambassador)
|- style="vertical-align:center;"
|'''ស្លាកតន្ត្រី'''
| [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស]] (RHM)
2004-បច្ចុប្បន្ន
|}
'''ពេជ្រ សោភា''' ([[អង់គ្លេស]]: Pich Sophea) (កើតនៅថ្ងៃទី ០៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៨៣) នាងគឺជាតារាចម្រៀងកម្ពុជាមួយរូប ដែលទទួលបាននូវការចាប់អារម្មណ៍ពីទស្សនិជន ជាមួយនិងការបង្ហាញខ្លួនរបស់នាងក្នុងឆ្នាំ ២០០៤ ជាមួយនិង អាល់ប៊ុម (Album) បទចម្រៀងជាលើកដំបូងក្នុងបទ (Better Day) ជាមួយនិងតារាចម្រៀងរ៉េប (Raper) "ឌីជេ-ស្ដី" (DJ-Sdey) ចេញផ្សាយដោយ [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស]] (Rasmey Hang Meas Production) បទចម្រៀងមួយនេះ ធ្វើឱ្យនាងទទួលបានការទទួលស្គាល់ពីទស្សនិជន និង ទទួលបានប្រជាប្រិយភាពជាបន្តបន្ទាប់ អ្នកនាងក៏ ជាតារាភាពយន្ត ជាអគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកយីហោល្បី ហើយត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាចៅក្រម និងជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការ សវនាកម្មដែលជាអ្នកវាយតម្លៃ សម្រាប់ភាពពិតនៃសម្លេងដែលបង្ហាញក្នុងវគ្គ Blind audition ក្នុងកម្មវិធី [https://en.m.wikipedia.org/wiki/The_Voice_Cambodia The Voice Cambodia] ផងដែរ ។
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
ពេជ្រ សោភា កើតនៅថ្ងៃទី៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៨៣ នៅសង្កាត់បឹងសាឡាង ខណ្ឌទួលគោក [[រាជធានីភ្នំពេញ]] ។ មានឪពុកឈ្មោះ ពេជ្រ សាវ៉ាន និង ម្ដាយឈ្មោះ សួ សុភាព និងមានបងប្អូនចំនួន ៤នាក់ ឪពុកម្ដាយ របស់នាងមានមុខរបរជាអ្នកលក់ដូរ ដូចនេះក្នុងវ័យកុមារភាព "សោភា" ត្រូវជួយលក់ដូរឪពុកម្ដាយផង ដើម្បីទទួលបានថវិកាគាំទ្រក្នុងការសិក្សា ដោយជីវភាពខ្វះខាត "សោភា" ត្រូវទៅច្រៀងឱ្យភោជនីដ្ឋានមួយកន្លែងក្នុងក្រុងភ្នំពេញ រហូតដល់នាងសម្រេចបញ្ចប់ការសិក្សាត្រឹម កម្រិតវប្បធម៌ ទុទិយភូមិ (ថ្នាក់ទី១២) ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៣ នាងបានប្ដូរទៅច្រៀង ឱ្យមជ្ឈមណ្ឌលកំសាន្តមួយ មានឈ្មោះថា "មជ្ឈមណ្ឌលកំសាន្តស្ពាក" នាងច្រៀងបានតែប្រហែលមួយឆ្នាំ នាងក៏ត្រូវបានទាក់ទងទៅច្រៀងឱ្យផលិតកម្មយក្សមួយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលគេស្គាល់ថា "ផលិតកម្មរស្មីហង្សមាស" (Hang Meas Production) ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៤ ដែលចេញក្នុង អាលប៊ុម (Album) ទី១ របស់នាងមានចំណងជើងថា (Better Day) ដែលជាបទល្បីទី១ របស់នាងក្នុងការបោះជំហ៊ានទៅក្នុងពិភពសិល្បៈ ។<ref> Pich Sophea’s Biography in Brief (2012) [http://popkhstars.blogspot.com/2012/10/khmer-singercambodia-singer-pich-sophea.html?m=1 Cambodia singer Pich Sophea Top Singer of Cambodia at Hang Meas Production] Website: Popstar.Com.Kh </ref>
== អជីបតន្ត្រី ==
'''Music career'''
=== ភាពពេញនិយម (២០០៥-២០១០) ===
'''Popularity (2005-2010)'''
ក្នុងអំឡុឆ្នាំ ២០០៥ ដល់ឆ្នាំ ២០១០ ប្រជាប្រិយភាពរបស់កញ្ញា ពេជ្រ សាភា បានកើនឡើងជាលំដាប់និងពេញនិយមចាក់ស្ដាប់ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលធ្វើឱ្យរូបនាងបានជាប់ឈ្មោះជាកំពូលតារាចម្រៀង ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ ។ បទល្បីៗជាច្រើនរបស់ សោភា ដែលចេញអំឡុងឆ្នាំ ២០០៥ អាល់ប៊ុម [[U Better Not Come Home (អាល់ប៊ុម)|U Better Not Come Home]], Dream about you, បានក្លាយជា Hits Album ប្រចាំឆ្នាំ ក្លាយជាកំពូលបទចម្រៀងដែលចាក់ស្ដាប់ច្រើនបំផុតក្នុងស្ថានីយ៍វិទ្យុ នៅកម្ពុជា ដែលជាបទចម្រៀងដែលទទួលបានភាពពេញនិយមនិងការគាំទ្រជាច្រើនលើសលប់ក្នុងពេលនោះ ដែលបទ (U Better Not Come Home) បានជាប់ក្នុង Top1 Music Radio FM.97 (2005) by Apsara Radio FM 97 ទន្ទឹមនិងភាពល្បីល្បាញនេះនាងត្រូវបាន អ្នកគាំទ្រអញ្ជើញនាងឱ្យទៅសម្ដែងការច្រៀងនា [[ប្រទេសអូស្ត្រាលី]] ផងដែរ ។<ref> Khmerload (2005)
[https://www.khmerload.com/article/125098 បទល្បីកាល១០ឆ្នាំជាងមុន «Dream about you»], Retrieved: June 10, 2020 </ref>
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៦ ដល់ ឆ្នាំ ២០០៨ សោភា បានចេញនូវបទចម្រៀងជាបន្តបន្ទាប់ និងបានបង្ហាញខ្លួនក្នុងការប្រគំុតន្ត្រីដ៏ធំ ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាផងដែរនោះគឺ concert Best of The Best 2006-2007-2008 ការប្រគំុតន្រ្តីដ៏ធំនេះមានអ្នកចូលរួមទស្សនារាប់មុឺននាក់ ដែលស្ថិតក្នុងបរិវេណ ស្តាតអូឡាំពិច ។<ref> World Muzik (2012) [http://worldofmuzik168.blogspot.com/2013/02/rhm-best-of-best-2006-part-1.html?m=1 RHM Best of the Best 2006], © Laypheng Lida All Right Reserved, Designed by iAXE, Access-Date: Aug-02-2012 </ref>
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៩ សោភា ត្រូវបានអ្នកគាំទ្ររបស់នាងអញ្ជើញ ឱ្យទៅសម្ដែងការច្រៀងនា [[ប្រទេសបារាំង]] ហើយនាងទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំង លើសពីការរំពឹងទុក រហូតមកដល់ឆ្នាំ ២០១០ សោភា ត្រូវបាន [http://www.findkh.com/listingc.php?id=3201&_c1=0&_c2=0&_l1=0&_l2=0&lang=2 ទូរទស្សន៍ប៉ុស្ថិ៍លេខ៥] (Cambodia TV5) អញ្ជើញឱ្យទៅសម្តែងការច្រៀងនៅក្នុងកម្មវិធីប្រគំុតន្ត្រីតំណាំងឱ្យអាស៊ានទាំង១០ ផងដែរ (Asean Top10 Music) ។<ref> [http://pipopkomsan-news.blogspot.com/2018/01/5623.html?m=1 Pipopkomsan-News (2018) Powered by Blogger Theme images by Michael Elkan]. </ref>
== តន្ត្រីទេសចរណ៍ (២០១១-២០១៣) ==
'''Pich Sophea Music Tour (2011-2013)'''
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១១-១០១៣ កញ្ញា ពេជ្រសាភា ត្រូវបានអ្នកគាំទ្ររបស់នាងអញ្ជើញឱ្យទៅសម្ដែងច្រៀង តន្ត្រីទេសចរណ៍នាប្រទេស [[អាមេរិក]] រយៈពេល ២ខែ តាមរយៈ សមាគមន៍សិល្បៈកម្ពុជានៅទីនោះ ដែលធ្វើឱ្យនាងទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងច្រើន ពីបណ្តាលជនជាតិខ្មែរដែលរស់នៅសហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរ ។<ref> The Phnom Penh Post (2011) [https://m.phnompenhpost.com/lifestyle/pop-singer-prepares-two-month-us-tour Pop-singer-prepares-two-month-us-tour], Website: phnompenhpost.com </ref> ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១២ កញ្ញាពេជ្រ សាភា បានចូលរួមក្នុងការធ្វើបទបង្ហាញលើកទឹកចិត្តអំពីការអប់រំក្នុងកម្មវិធី Sols 24/7 GDI Cambodia Free Education For All របស់អង្គការមួយដើម្បីគាំទ្រដល់វិស័យអប់រំ និង ការសិក្សានៅកម្ពុជា ដែលបង្ហាញជាទង្វើសប្បុរសធម៌មួយសម្រាប់សង្គមជាតិផងដែរ ។<ref> GDI Cambodia Free Education (2012) [https://www.ahhaeducation.org/videos-cambodia/ Pich Sophea Speach in AHHA Education], Website: www.ahhaeducation.org </ref>
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៣ សោភា ត្រូវបានអញ្ញើញឱ្យសម្ដែងច្រៀង តន្ត្រីទេសចរណ៍នាប្រទេស [[អាមេរិក]] ជាលើកទី២ នាទីក្រុងស្តុកតុន (Stockton) ក្នុងរដ្ឋកាលីហ្វរញ៉ា (California) ដែលនេះជាភាពជោគជ័យរបស់នាងក្នុងការសាងកេរ្តិ៍ឈ្មោះ បង្កើនប្រជាប្រិយភាព ពីពលរដ្ឋខ្មែរអាមេរិកាំង ដែលស្រលាញ់ចូលចិត្តនិងគាំទ្រដល់រូបនាង ក៏ដូចជាបានជួយលើកដម្កើងដល់សិល្បៈករកម្ពុជាផងដែរ ។<ref> Asian Movies (2013)
[http://replay-movies.blogspot.com/2013/10/pich-sophea-2013-usa-tour.html?m=1 Pich Sophea 2013 USA Tour], Website: movies.blogspot.com </ref>
== គ្រូបង្វឹកសម្លេង (២០១៤-២០១៦) ==
'''The Voice Coach (2014-2016)'''
[[File:ពេជ្រសោភា The Voice 2.jpg|thumb|Pich Sophea Song at The Voice Cambodia Season 2]]
សោភា ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាគ្រូបង្វឹកនៃចៅក្រម និងជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការ សវនាកម្មដែលជាអ្នកវាយតម្លៃ សម្រាប់ភាពពិតនៃសម្លេងដែលបង្ហាញក្នុងវគ្គ Blind audition ក្នុងកម្មវិធី The Voice Cambodia របស់ទូរទស្សន៍ហង្សមាស (Hang Meas-HDTV) រដូវកាលទី១ និង រដូវកាលទី២ តាំងពីការចាប់ផ្ដើមរបស់ខ្លួនក្នុងឆ្នាំ 2014 ដែលកូនក្រុមទី១ របស់នាងគឺលោក សយ រតនៈ បានជាប់ក្នុងវគ្គជុំចុងក្រោយ The Final (RunnerUp) Episode 16 នៃសប្ដាហ៍ទី៦ និង រដូវកាលទី២ ក្នុងឆ្នាំ 2016 ដែលកូនក្រុមទី២ គឺកញ្ញា (សាន ស្រីឡៃ/មរណៈភាព) បានជាប់ក្នុងវគ្គជុំចុងក្រោយ The Final (RunnerUp) Episode 16 នៃសប្ដាហ៍ទី៦ ។ ក្រោយបញ្ចប់កម្មវិធី The Voice Cambodia សោភា បានចាកចេញពីកម្ពុជាទៅកាន់ [[ប្រទេសបារាំង]] ផងដែរ ដើម្បីទៅពិនិត្យសុខភាពនៅទីនោះ ។<ref> Daily Pushs (2016) [https://dailypushs.blogspot.com/2016/06/pich-sophea-prepared-to-treat-disease.html?m=1 Pich Sophea prepared to treat the disease in France after rarely appeared in the wedding singer], Website: dailypushs.blogspot.com, Publication: June 28, 2016 </ref>
== បទចម្រៀង ពេញនិយម (២០១៥-២០១៦) ==
'''Pich Sophea Pop Music (2015-2016)'''
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៥-២០១៦ សោភា បានចេញបទចម្រៀងពេញនិយមជាច្រើន ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថា (Pop Music) បានចាប់ដៃគូជាមួយតារាចម្រៀងរ៉េប [[ជី-ដេវីត]]/G-Devith ដែលលោកគឺជា អ្នកកាត់តតន្ត្រីមុិច (Sound Mixed Editing) ផងដែរ អ្នកទាំងពីរបានទម្លាក់បទចម្រៀង អាល់ប៊ុម កាហ្វេ 1500 គឺជាបទ Original Song ដែលល្បីពេញនិយមក្នុងអំឡុងពេលនោះ ដែលស្រូបទាញបានអ្នកគាំទ្រយ៉ាងច្រើនលើសលុបពីសំណាក់យុវវ័យ បទ កាហ្វេ 1500 នេះដែរត្រូវបានសោភា យកទៅប្រកួតក្នុងកម្មវិធីតន្ត្រី MAMF Migrant's Arirang Multicultural Festival 2015 នាប្រទេស [[កូរ៉េខាងត្បូង]] ហើយបទមួយនេះផងដែរ បានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ៣ តំណាងឱអ្នកវប្បធម៌សិល្បៈចម្រៀងមកពីប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ ។<ref> 4PN For People Network (2015) [http://4people.asia/mamf-migrant-arirang-multicultural-festival-festival/ MAMF (MIGRANT’ ARIRANG MULTICULTURAL FESTIVAL) FESTIVAL], Website: 4people.asia, Publication: 4pn Posted 2015년 October 14일 In 미분류 </ref>
ក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ សោភា និង ដេវីត បានចេញនូវអាល់ប៊ុនរួមគ្នាមួយក្នុងអំឡុង [[ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ]] គឺបទ «រាំញីកែងជើង» ដែលជា Hits Album ផ្ទុះល្បីទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ដែលត្រូវបានពេញនិយមចាក់ស្ដាប់ច្រើនបំផុតទាំងក្នុងបណ្ដាញសង្គមផ្សព្វផ្សាយ (Social Media) ទាំងសង្គមខាងក្រៅ (External society) ផងដែរ ហើយត្រូវបាន សម្ដេចនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា គឺលោក [[ហ៊ុនសែន]] ប្រកាសជាបទចម្រៀងពេញនិយមប្រចាំឆ្នាំ (Music of the years) និងបានផ្ដល់ប្រាក់រង្វាន់លើកទឹកចិត្តដល់តារាចម្រៀងទាំងពីររូបនេះ នូវទឹកប្រាក់ចំនួន ១៦២ លានរៀល ដោយស្មើនិងប្រមាណជា ៤ម៉ឺនដុល្លារ អាមេរិកផងដែរ ។<ref> នគរដ្រេស្គន (NKDnews) (2016) [http://nkdnews.com/archives/66007បទ”រាំញីកែងជើង” របស់ដេវីត និងពេជ្រ សោភា ទទួលបាន៤ម៉ឺនដុល្លារពីសម្តេចតេជោ], Website: nkdnews.com </ref>
== អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី ==
'''Brand Ambassador'''
[[File:ពេជ្រសាភា Oppo Cambodia.jpg|thumb|Pich Sophea Becomes a Goodwill Ambassador Oppo Cambodia 2016]]
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៦ ក្រុមហ៊ុនទូរគមនាគមន៍ចល័ត អុបប៉ូ/Oppo ដែលមានមូលដ្ឋាននៅ គ័ងទុង (Guangdong) [[ប្រទេសចិន]] បានជ្រើសរើសយក តារាចម្រៀង ពេជ្រ សាភា ដោយប្រកាសតែងតាំងផ្លូវការណ៍ ជាតំណាង អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) នៃក្រុមហ៊ុនស្មាតហ្វូន (Oppo Cambodia) ។ លោក សឿ
រិទ្ធីយ៉ា ដែលជាប្រធានទីផ្សាររបស់ក្រុមហ៊ុនទូរស័ព្ទដៃ OPPO Cambodia បានមានប្រសាសន៍ថា ក្រុមហ៊ុនទូរស័ព្ទដៃ OPPO មានវត្តមានជាង 2ឆ្នាំហើយក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយថ្ងៃនេះ ក្រុមហ៊ុន បានជ្រើសយកកំពូលតារាចម្រៀង ពេជ្រ សោភា ឱ្យធ្វើជាតំណាងផលិតផលរបស់ខ្លួន ពីព្រោះលោកចាត់ទុកថា ការផ្សព្វផ្សាយផលិតផលតរបស់តារា ដែលកំពុងតែមានប្រជាប្រិយភាពនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា គឺនិងបង្កើន ឱ្យមានកំណើននៃការគាំទ្រច្រើនទៅលើ Oppo Cambodia ផងដែរ ។<ref> Sabay News (2017) [https://news.sabay.com.kh/article/990369 ពេជ្រ សោភា ឡើងកូដខ្លាំង ធ្វើ Brand Ambassador ផលិតផលជាច្រើន], Website: news.sabay.com.kh </ref>
== បទចម្រៀងល្បី (២០១៧-២០១៩) ==
'''Hits Songs (2017-2019)'''
ក្នុងឆ្នាំ ២០១៧-២០១៨ ទោះជាមិនមានវត្តមានដៃគូចម្រៀងជាមួយលោក ជី-ដេវីត/G-Devith ក៏ប្រជាប្រិយភាព សោភា នៅតែមានការគាំទ្រដល់រូបនាង ហើយនាងបានចេញបទចម្រៀងល្បីៗជាបន្តបន្ទាប់ ដែលទទួលបានអ្នកទស្សនា ច្រើនជាង ២០លានដង នៅលើបណ្ដាញសង្គមយូធូប (Over 20 millions views on Youtube) ក្នុងនោះមានបទ៖ '''What's Your Names''', '''ហុយហុយ''', '''កង្កែបពាក់មួក''', ដែលមានអ្នកចូលមើលច្រើនជាង ២០លានដង នៅលើបណ្ដាញសង្គម យូធូប/[https://en.m.wikipedia.org/wiki/YouTube YouTube] ដែលធ្វើឱ្យបទចម្រៀងរបស់នាង ល្បីពេញនិយម នាពេលនោះ ។<ref> Steemit (2018) [https://steemit.com/hive-148441/@kidsisters/what-s-your-name-by-pich-sophea-music-video-review What's Your Name?" by Pich Sophea, Music Video Review], Website: steemit.com </ref>
=== ឈរកំពូលតារាងកម្ពុជា Top 50 (២០១៩) ===
'''Cambodia Top 50 Billboard (2019)'''
ក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ សោភា បានចេញបទចម្រៀងដៃគូជាមួយលោក [[ខេមរៈ សិរីមន្ត]] ចេញផ្សាយដោយផលិតកម្ម-រស្មីហង្សមាស មានចំណងជើងថា ៖ «ប្រពន្ធបងមិនល្អមែនទេ» ដែលបានដាក់សិទ្ធបទចម្រៀង ទៅក្នុងកម្មវិធី ចាក់ស្ដាប់បទចម្រៀង (ភ្លេង/[https://www.facebook.com/PlengBySmart/ Pleng]) ដែលបង្កើតឡើងតាមរយៈ ក្រុមហ៊ុនទូរស័ព្ទស្មាត (Smart Mobile) ដែលជ្រើសរើសតែបទចម្រៀងពេញនិយម ពីបណ្តាលអ្នកចាក់ស្ដាប់ដើម្បីជាប់ក្នុងជម្រើស បទចម្រៀងទាំង៥០ ដែលអាចឈរនៅកំពូលតារាងកម្ពុជា ប្រចាំសប្ដាហ៍ (Of Weekly) នៃ Cambodia Top 50 Billboard ដែលបទចម្រៀងសោភា បានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ Top 4 ឈរក្នុងកំពូលតារាងបទចម្រៀង Top ទាំង 50 នៅកម្ពុជា ។<ref> Pleng (2019) [https://www.smart.com.kh/pleng-by-smart/ Cambodia Top 50 Hits on Pleng by Smart], Website: pleng.smart.com.kh </ref>
== សមិទ្ធិផល ==
'''Achievement'''
{| class="wikitable"
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | ឆ្នាំ
! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ការដាក់ចូល
! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ប្រភេទពាន
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | លទ្ធផល
! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ស្ថាប័នផ្សព្វផ្សាយ
|-
| align="center" | 2005
| align="center" | U Better Not Come Home
| align="center" | Top1 Music Apsara FM
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" | Apsara Radio FM.97 Cambodia
|-
| align="center" | 2015
| align="center" | កាហ្វេ 1500
| align="center" | Top 3
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" | (MAMF)
South Korea
|-
| align="center" | 2016
| align="center" | រាំញីកែងជើង
(Heel Dance)
| align="center" | Music of the year
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" | Hun Sen
Prime Minister of Cambodia
|-
| align="center" | 2019
| align="center" | ប្រពន្ធបងមិនល្អមែនទេ
| align="center" | Top 4
Cambodia Top 50 Billboard
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" |Pleng
By Smart Music
|}
== កាត់ឡុកតន្ត្រី ==
'''Discography'''
{| class="wikitable"
! style="background-color:#D3D3D3" width=20% | អាល់ប៊ុម
! style="background-color:#D3D3D3" width=10% | ប្រភេទតន្ត្រី
! style="background-color:#D3D3D3" width=15% | សិល្បៈ
! style="background-color:#D3D3D3" width=10% | ឆ្នាំចេញផ្សាយ
! style="background-color:#D3D3D3" width=20% | ផលិតកម្ម
|-
| align="center" | [[Better Day (អាល់ប៊ុម)|Better Day]]
| align="center" | Hip-Hop
| align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]] Ft. [[ឌីជេ-ស្ដី]]
| align="center" | 2004
| align="center" | រស្មីហង្សមាស
CD Vol.219
|-
| align="center" | [[Dream about you (អាល់ប៊ុម)|Dream about you]]
| align="center" | Classic
| align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]]
| align="center" | 2005
| align="center" | រស្មីហង្សមាស
CD Vol.248
|-
| align="center" | [[U Better Not Come Home (អាល់ប៊ុម)|U Better Not Come Home]]
| align="center" | Pop Music
| align="center" | [[ព្រាប សុវត្ថិ]] Ft. [[ពេជ្រ សោភា]], [[ឌីជេ-ស្ដី]]
| align="center" | 2005
| align="center" | រស្មីហង្សមាស
CD Vol.255
|-
| align="center" | [[Dhoom Dhoom (អាល់ប៊ុម)|Dhoom Dhoom]]
| align="center" | Pop Music
| align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]] Ft. B.I.G
| align="center" | 2005
| align="center" | រស្មីហង្សមាស
CD Vol.294
|-
| align="center" | [[Pich Sophea (Solo អាល់ប៊ុម)|Pich Sophea (Solo Album)]]
| align="center" | Pop Music
| align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]]
| align="center" | 2012
| align="center" | រស្មីហង្សមាស
CD Vol.466
|-
| align="center" | [[កាហ្វេ 1500 (អាល់ប៊ុម)|កាហ្វេ 1500]]
| align="center" | Pop Music
| align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]]
| align="center" | 2015
| align="center" | រស្មីហង្សមាស
CD Vol.527
|}
== ដូច្នេះ ==
'''Also'''
* [[អ្នកចម្រៀងកម្ពុជា]]
== ឯកសារយោង ==
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អ្នកចម្រៀងខ្មែរ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:តារាសម្តែងខ្មែរ]]
iqubeq1xnguufiaqc86fqoh3o4gkv3y
282623
282622
2022-08-19T23:05:58Z
CommonsDelinker
142
Removing [[:c:File:ពេជ្រសាភា_Oppo_Cambodia.jpg|ពេជ្រសាភា_Oppo_Cambodia.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Didym|Didym]] because: [[:c:COM:VRT|No permission]] since 10 July 2022.
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #778899;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ពេជ្រ សោភា </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |[[File:ពេជ្រសាភា Style 022.jpg|250px]]
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="2" | Cambodian Pop Singer Pich Sophea
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឈ្មោះ'''
| [[ពេជ្រ សោភា]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត'''
|{{Birth date and age|1983|6|09|df=yes}}<ref> Pleng by Smart (2021) [https://www.facebook.com/196852291199242/posts/775502956667503/ រីករាយថ្ងៃកំណើត ពេជ្រ សាភា], Retrieved: June 9, 2021</ref>
|- style="vertical-align:center;"
|'''សញ្ជាតិ'''
| {{KHM}}
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រភេទតន្ត្រី'''
|Khmer traditional Music, Pop, Classic, R&B, Rock & Hip hop.
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឆ្នាំសកម្ម'''
|2004-បច្ចុប្បន្ន
|- style="vertical-align:center;"
|'''អជីបសិល្បៈ'''
|
* អ្នកចម្រៀង
* អ្នកនិពន្ធចម្រៀង
* តួសម្ដែងស្រី
* អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី
(Brand Ambassador)
|- style="vertical-align:center;"
|'''ស្លាកតន្ត្រី'''
| [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស]] (RHM)
2004-បច្ចុប្បន្ន
|}
'''ពេជ្រ សោភា''' ([[អង់គ្លេស]]: Pich Sophea) (កើតនៅថ្ងៃទី ០៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៨៣) នាងគឺជាតារាចម្រៀងកម្ពុជាមួយរូប ដែលទទួលបាននូវការចាប់អារម្មណ៍ពីទស្សនិជន ជាមួយនិងការបង្ហាញខ្លួនរបស់នាងក្នុងឆ្នាំ ២០០៤ ជាមួយនិង អាល់ប៊ុម (Album) បទចម្រៀងជាលើកដំបូងក្នុងបទ (Better Day) ជាមួយនិងតារាចម្រៀងរ៉េប (Raper) "ឌីជេ-ស្ដី" (DJ-Sdey) ចេញផ្សាយដោយ [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស]] (Rasmey Hang Meas Production) បទចម្រៀងមួយនេះ ធ្វើឱ្យនាងទទួលបានការទទួលស្គាល់ពីទស្សនិជន និង ទទួលបានប្រជាប្រិយភាពជាបន្តបន្ទាប់ អ្នកនាងក៏ ជាតារាភាពយន្ត ជាអគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកយីហោល្បី ហើយត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាចៅក្រម និងជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការ សវនាកម្មដែលជាអ្នកវាយតម្លៃ សម្រាប់ភាពពិតនៃសម្លេងដែលបង្ហាញក្នុងវគ្គ Blind audition ក្នុងកម្មវិធី [https://en.m.wikipedia.org/wiki/The_Voice_Cambodia The Voice Cambodia] ផងដែរ ។
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
ពេជ្រ សោភា កើតនៅថ្ងៃទី៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៨៣ នៅសង្កាត់បឹងសាឡាង ខណ្ឌទួលគោក [[រាជធានីភ្នំពេញ]] ។ មានឪពុកឈ្មោះ ពេជ្រ សាវ៉ាន និង ម្ដាយឈ្មោះ សួ សុភាព និងមានបងប្អូនចំនួន ៤នាក់ ឪពុកម្ដាយ របស់នាងមានមុខរបរជាអ្នកលក់ដូរ ដូចនេះក្នុងវ័យកុមារភាព "សោភា" ត្រូវជួយលក់ដូរឪពុកម្ដាយផង ដើម្បីទទួលបានថវិកាគាំទ្រក្នុងការសិក្សា ដោយជីវភាពខ្វះខាត "សោភា" ត្រូវទៅច្រៀងឱ្យភោជនីដ្ឋានមួយកន្លែងក្នុងក្រុងភ្នំពេញ រហូតដល់នាងសម្រេចបញ្ចប់ការសិក្សាត្រឹម កម្រិតវប្បធម៌ ទុទិយភូមិ (ថ្នាក់ទី១២) ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៣ នាងបានប្ដូរទៅច្រៀង ឱ្យមជ្ឈមណ្ឌលកំសាន្តមួយ មានឈ្មោះថា "មជ្ឈមណ្ឌលកំសាន្តស្ពាក" នាងច្រៀងបានតែប្រហែលមួយឆ្នាំ នាងក៏ត្រូវបានទាក់ទងទៅច្រៀងឱ្យផលិតកម្មយក្សមួយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលគេស្គាល់ថា "ផលិតកម្មរស្មីហង្សមាស" (Hang Meas Production) ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៤ ដែលចេញក្នុង អាលប៊ុម (Album) ទី១ របស់នាងមានចំណងជើងថា (Better Day) ដែលជាបទល្បីទី១ របស់នាងក្នុងការបោះជំហ៊ានទៅក្នុងពិភពសិល្បៈ ។<ref> Pich Sophea’s Biography in Brief (2012) [http://popkhstars.blogspot.com/2012/10/khmer-singercambodia-singer-pich-sophea.html?m=1 Cambodia singer Pich Sophea Top Singer of Cambodia at Hang Meas Production] Website: Popstar.Com.Kh </ref>
== អជីបតន្ត្រី ==
'''Music career'''
=== ភាពពេញនិយម (២០០៥-២០១០) ===
'''Popularity (2005-2010)'''
ក្នុងអំឡុឆ្នាំ ២០០៥ ដល់ឆ្នាំ ២០១០ ប្រជាប្រិយភាពរបស់កញ្ញា ពេជ្រ សាភា បានកើនឡើងជាលំដាប់និងពេញនិយមចាក់ស្ដាប់ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលធ្វើឱ្យរូបនាងបានជាប់ឈ្មោះជាកំពូលតារាចម្រៀង ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ ។ បទល្បីៗជាច្រើនរបស់ សោភា ដែលចេញអំឡុងឆ្នាំ ២០០៥ អាល់ប៊ុម [[U Better Not Come Home (អាល់ប៊ុម)|U Better Not Come Home]], Dream about you, បានក្លាយជា Hits Album ប្រចាំឆ្នាំ ក្លាយជាកំពូលបទចម្រៀងដែលចាក់ស្ដាប់ច្រើនបំផុតក្នុងស្ថានីយ៍វិទ្យុ នៅកម្ពុជា ដែលជាបទចម្រៀងដែលទទួលបានភាពពេញនិយមនិងការគាំទ្រជាច្រើនលើសលប់ក្នុងពេលនោះ ដែលបទ (U Better Not Come Home) បានជាប់ក្នុង Top1 Music Radio FM.97 (2005) by Apsara Radio FM 97 ទន្ទឹមនិងភាពល្បីល្បាញនេះនាងត្រូវបាន អ្នកគាំទ្រអញ្ជើញនាងឱ្យទៅសម្ដែងការច្រៀងនា [[ប្រទេសអូស្ត្រាលី]] ផងដែរ ។<ref> Khmerload (2005)
[https://www.khmerload.com/article/125098 បទល្បីកាល១០ឆ្នាំជាងមុន «Dream about you»], Retrieved: June 10, 2020 </ref>
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៦ ដល់ ឆ្នាំ ២០០៨ សោភា បានចេញនូវបទចម្រៀងជាបន្តបន្ទាប់ និងបានបង្ហាញខ្លួនក្នុងការប្រគំុតន្ត្រីដ៏ធំ ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាផងដែរនោះគឺ concert Best of The Best 2006-2007-2008 ការប្រគំុតន្រ្តីដ៏ធំនេះមានអ្នកចូលរួមទស្សនារាប់មុឺននាក់ ដែលស្ថិតក្នុងបរិវេណ ស្តាតអូឡាំពិច ។<ref> World Muzik (2012) [http://worldofmuzik168.blogspot.com/2013/02/rhm-best-of-best-2006-part-1.html?m=1 RHM Best of the Best 2006], © Laypheng Lida All Right Reserved, Designed by iAXE, Access-Date: Aug-02-2012 </ref>
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៩ សោភា ត្រូវបានអ្នកគាំទ្ររបស់នាងអញ្ជើញ ឱ្យទៅសម្ដែងការច្រៀងនា [[ប្រទេសបារាំង]] ហើយនាងទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំង លើសពីការរំពឹងទុក រហូតមកដល់ឆ្នាំ ២០១០ សោភា ត្រូវបាន [http://www.findkh.com/listingc.php?id=3201&_c1=0&_c2=0&_l1=0&_l2=0&lang=2 ទូរទស្សន៍ប៉ុស្ថិ៍លេខ៥] (Cambodia TV5) អញ្ជើញឱ្យទៅសម្តែងការច្រៀងនៅក្នុងកម្មវិធីប្រគំុតន្ត្រីតំណាំងឱ្យអាស៊ានទាំង១០ ផងដែរ (Asean Top10 Music) ។<ref> [http://pipopkomsan-news.blogspot.com/2018/01/5623.html?m=1 Pipopkomsan-News (2018) Powered by Blogger Theme images by Michael Elkan]. </ref>
== តន្ត្រីទេសចរណ៍ (២០១១-២០១៣) ==
'''Pich Sophea Music Tour (2011-2013)'''
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១១-១០១៣ កញ្ញា ពេជ្រសាភា ត្រូវបានអ្នកគាំទ្ររបស់នាងអញ្ជើញឱ្យទៅសម្ដែងច្រៀង តន្ត្រីទេសចរណ៍នាប្រទេស [[អាមេរិក]] រយៈពេល ២ខែ តាមរយៈ សមាគមន៍សិល្បៈកម្ពុជានៅទីនោះ ដែលធ្វើឱ្យនាងទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងច្រើន ពីបណ្តាលជនជាតិខ្មែរដែលរស់នៅសហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរ ។<ref> The Phnom Penh Post (2011) [https://m.phnompenhpost.com/lifestyle/pop-singer-prepares-two-month-us-tour Pop-singer-prepares-two-month-us-tour], Website: phnompenhpost.com </ref> ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១២ កញ្ញាពេជ្រ សាភា បានចូលរួមក្នុងការធ្វើបទបង្ហាញលើកទឹកចិត្តអំពីការអប់រំក្នុងកម្មវិធី Sols 24/7 GDI Cambodia Free Education For All របស់អង្គការមួយដើម្បីគាំទ្រដល់វិស័យអប់រំ និង ការសិក្សានៅកម្ពុជា ដែលបង្ហាញជាទង្វើសប្បុរសធម៌មួយសម្រាប់សង្គមជាតិផងដែរ ។<ref> GDI Cambodia Free Education (2012) [https://www.ahhaeducation.org/videos-cambodia/ Pich Sophea Speach in AHHA Education], Website: www.ahhaeducation.org </ref>
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៣ សោភា ត្រូវបានអញ្ញើញឱ្យសម្ដែងច្រៀង តន្ត្រីទេសចរណ៍នាប្រទេស [[អាមេរិក]] ជាលើកទី២ នាទីក្រុងស្តុកតុន (Stockton) ក្នុងរដ្ឋកាលីហ្វរញ៉ា (California) ដែលនេះជាភាពជោគជ័យរបស់នាងក្នុងការសាងកេរ្តិ៍ឈ្មោះ បង្កើនប្រជាប្រិយភាព ពីពលរដ្ឋខ្មែរអាមេរិកាំង ដែលស្រលាញ់ចូលចិត្តនិងគាំទ្រដល់រូបនាង ក៏ដូចជាបានជួយលើកដម្កើងដល់សិល្បៈករកម្ពុជាផងដែរ ។<ref> Asian Movies (2013)
[http://replay-movies.blogspot.com/2013/10/pich-sophea-2013-usa-tour.html?m=1 Pich Sophea 2013 USA Tour], Website: movies.blogspot.com </ref>
== គ្រូបង្វឹកសម្លេង (២០១៤-២០១៦) ==
'''The Voice Coach (2014-2016)'''
[[File:ពេជ្រសោភា The Voice 2.jpg|thumb|Pich Sophea Song at The Voice Cambodia Season 2]]
សោភា ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាគ្រូបង្វឹកនៃចៅក្រម និងជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការ សវនាកម្មដែលជាអ្នកវាយតម្លៃ សម្រាប់ភាពពិតនៃសម្លេងដែលបង្ហាញក្នុងវគ្គ Blind audition ក្នុងកម្មវិធី The Voice Cambodia របស់ទូរទស្សន៍ហង្សមាស (Hang Meas-HDTV) រដូវកាលទី១ និង រដូវកាលទី២ តាំងពីការចាប់ផ្ដើមរបស់ខ្លួនក្នុងឆ្នាំ 2014 ដែលកូនក្រុមទី១ របស់នាងគឺលោក សយ រតនៈ បានជាប់ក្នុងវគ្គជុំចុងក្រោយ The Final (RunnerUp) Episode 16 នៃសប្ដាហ៍ទី៦ និង រដូវកាលទី២ ក្នុងឆ្នាំ 2016 ដែលកូនក្រុមទី២ គឺកញ្ញា (សាន ស្រីឡៃ/មរណៈភាព) បានជាប់ក្នុងវគ្គជុំចុងក្រោយ The Final (RunnerUp) Episode 16 នៃសប្ដាហ៍ទី៦ ។ ក្រោយបញ្ចប់កម្មវិធី The Voice Cambodia សោភា បានចាកចេញពីកម្ពុជាទៅកាន់ [[ប្រទេសបារាំង]] ផងដែរ ដើម្បីទៅពិនិត្យសុខភាពនៅទីនោះ ។<ref> Daily Pushs (2016) [https://dailypushs.blogspot.com/2016/06/pich-sophea-prepared-to-treat-disease.html?m=1 Pich Sophea prepared to treat the disease in France after rarely appeared in the wedding singer], Website: dailypushs.blogspot.com, Publication: June 28, 2016 </ref>
== បទចម្រៀង ពេញនិយម (២០១៥-២០១៦) ==
'''Pich Sophea Pop Music (2015-2016)'''
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៥-២០១៦ សោភា បានចេញបទចម្រៀងពេញនិយមជាច្រើន ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថា (Pop Music) បានចាប់ដៃគូជាមួយតារាចម្រៀងរ៉េប [[ជី-ដេវីត]]/G-Devith ដែលលោកគឺជា អ្នកកាត់តតន្ត្រីមុិច (Sound Mixed Editing) ផងដែរ អ្នកទាំងពីរបានទម្លាក់បទចម្រៀង អាល់ប៊ុម កាហ្វេ 1500 គឺជាបទ Original Song ដែលល្បីពេញនិយមក្នុងអំឡុងពេលនោះ ដែលស្រូបទាញបានអ្នកគាំទ្រយ៉ាងច្រើនលើសលុបពីសំណាក់យុវវ័យ បទ កាហ្វេ 1500 នេះដែរត្រូវបានសោភា យកទៅប្រកួតក្នុងកម្មវិធីតន្ត្រី MAMF Migrant's Arirang Multicultural Festival 2015 នាប្រទេស [[កូរ៉េខាងត្បូង]] ហើយបទមួយនេះផងដែរ បានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ៣ តំណាងឱអ្នកវប្បធម៌សិល្បៈចម្រៀងមកពីប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ ។<ref> 4PN For People Network (2015) [http://4people.asia/mamf-migrant-arirang-multicultural-festival-festival/ MAMF (MIGRANT’ ARIRANG MULTICULTURAL FESTIVAL) FESTIVAL], Website: 4people.asia, Publication: 4pn Posted 2015년 October 14일 In 미분류 </ref>
ក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ សោភា និង ដេវីត បានចេញនូវអាល់ប៊ុនរួមគ្នាមួយក្នុងអំឡុង [[ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ]] គឺបទ «រាំញីកែងជើង» ដែលជា Hits Album ផ្ទុះល្បីទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ដែលត្រូវបានពេញនិយមចាក់ស្ដាប់ច្រើនបំផុតទាំងក្នុងបណ្ដាញសង្គមផ្សព្វផ្សាយ (Social Media) ទាំងសង្គមខាងក្រៅ (External society) ផងដែរ ហើយត្រូវបាន សម្ដេចនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា គឺលោក [[ហ៊ុនសែន]] ប្រកាសជាបទចម្រៀងពេញនិយមប្រចាំឆ្នាំ (Music of the years) និងបានផ្ដល់ប្រាក់រង្វាន់លើកទឹកចិត្តដល់តារាចម្រៀងទាំងពីររូបនេះ នូវទឹកប្រាក់ចំនួន ១៦២ លានរៀល ដោយស្មើនិងប្រមាណជា ៤ម៉ឺនដុល្លារ អាមេរិកផងដែរ ។<ref> នគរដ្រេស្គន (NKDnews) (2016) [http://nkdnews.com/archives/66007បទ”រាំញីកែងជើង” របស់ដេវីត និងពេជ្រ សោភា ទទួលបាន៤ម៉ឺនដុល្លារពីសម្តេចតេជោ], Website: nkdnews.com </ref>
== អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី ==
'''Brand Ambassador'''
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៦ ក្រុមហ៊ុនទូរគមនាគមន៍ចល័ត អុបប៉ូ/Oppo ដែលមានមូលដ្ឋាននៅ គ័ងទុង (Guangdong) [[ប្រទេសចិន]] បានជ្រើសរើសយក តារាចម្រៀង ពេជ្រ សាភា ដោយប្រកាសតែងតាំងផ្លូវការណ៍ ជាតំណាង អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) នៃក្រុមហ៊ុនស្មាតហ្វូន (Oppo Cambodia) ។ លោក សឿ
រិទ្ធីយ៉ា ដែលជាប្រធានទីផ្សាររបស់ក្រុមហ៊ុនទូរស័ព្ទដៃ OPPO Cambodia បានមានប្រសាសន៍ថា ក្រុមហ៊ុនទូរស័ព្ទដៃ OPPO មានវត្តមានជាង 2ឆ្នាំហើយក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយថ្ងៃនេះ ក្រុមហ៊ុន បានជ្រើសយកកំពូលតារាចម្រៀង ពេជ្រ សោភា ឱ្យធ្វើជាតំណាងផលិតផលរបស់ខ្លួន ពីព្រោះលោកចាត់ទុកថា ការផ្សព្វផ្សាយផលិតផលតរបស់តារា ដែលកំពុងតែមានប្រជាប្រិយភាពនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា គឺនិងបង្កើន ឱ្យមានកំណើននៃការគាំទ្រច្រើនទៅលើ Oppo Cambodia ផងដែរ ។<ref> Sabay News (2017) [https://news.sabay.com.kh/article/990369 ពេជ្រ សោភា ឡើងកូដខ្លាំង ធ្វើ Brand Ambassador ផលិតផលជាច្រើន], Website: news.sabay.com.kh </ref>
== បទចម្រៀងល្បី (២០១៧-២០១៩) ==
'''Hits Songs (2017-2019)'''
ក្នុងឆ្នាំ ២០១៧-២០១៨ ទោះជាមិនមានវត្តមានដៃគូចម្រៀងជាមួយលោក ជី-ដេវីត/G-Devith ក៏ប្រជាប្រិយភាព សោភា នៅតែមានការគាំទ្រដល់រូបនាង ហើយនាងបានចេញបទចម្រៀងល្បីៗជាបន្តបន្ទាប់ ដែលទទួលបានអ្នកទស្សនា ច្រើនជាង ២០លានដង នៅលើបណ្ដាញសង្គមយូធូប (Over 20 millions views on Youtube) ក្នុងនោះមានបទ៖ '''What's Your Names''', '''ហុយហុយ''', '''កង្កែបពាក់មួក''', ដែលមានអ្នកចូលមើលច្រើនជាង ២០លានដង នៅលើបណ្ដាញសង្គម យូធូប/[https://en.m.wikipedia.org/wiki/YouTube YouTube] ដែលធ្វើឱ្យបទចម្រៀងរបស់នាង ល្បីពេញនិយម នាពេលនោះ ។<ref> Steemit (2018) [https://steemit.com/hive-148441/@kidsisters/what-s-your-name-by-pich-sophea-music-video-review What's Your Name?" by Pich Sophea, Music Video Review], Website: steemit.com </ref>
=== ឈរកំពូលតារាងកម្ពុជា Top 50 (២០១៩) ===
'''Cambodia Top 50 Billboard (2019)'''
ក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ សោភា បានចេញបទចម្រៀងដៃគូជាមួយលោក [[ខេមរៈ សិរីមន្ត]] ចេញផ្សាយដោយផលិតកម្ម-រស្មីហង្សមាស មានចំណងជើងថា ៖ «ប្រពន្ធបងមិនល្អមែនទេ» ដែលបានដាក់សិទ្ធបទចម្រៀង ទៅក្នុងកម្មវិធី ចាក់ស្ដាប់បទចម្រៀង (ភ្លេង/[https://www.facebook.com/PlengBySmart/ Pleng]) ដែលបង្កើតឡើងតាមរយៈ ក្រុមហ៊ុនទូរស័ព្ទស្មាត (Smart Mobile) ដែលជ្រើសរើសតែបទចម្រៀងពេញនិយម ពីបណ្តាលអ្នកចាក់ស្ដាប់ដើម្បីជាប់ក្នុងជម្រើស បទចម្រៀងទាំង៥០ ដែលអាចឈរនៅកំពូលតារាងកម្ពុជា ប្រចាំសប្ដាហ៍ (Of Weekly) នៃ Cambodia Top 50 Billboard ដែលបទចម្រៀងសោភា បានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ Top 4 ឈរក្នុងកំពូលតារាងបទចម្រៀង Top ទាំង 50 នៅកម្ពុជា ។<ref> Pleng (2019) [https://www.smart.com.kh/pleng-by-smart/ Cambodia Top 50 Hits on Pleng by Smart], Website: pleng.smart.com.kh </ref>
== សមិទ្ធិផល ==
'''Achievement'''
{| class="wikitable"
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | ឆ្នាំ
! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ការដាក់ចូល
! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ប្រភេទពាន
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | លទ្ធផល
! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ស្ថាប័នផ្សព្វផ្សាយ
|-
| align="center" | 2005
| align="center" | U Better Not Come Home
| align="center" | Top1 Music Apsara FM
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" | Apsara Radio FM.97 Cambodia
|-
| align="center" | 2015
| align="center" | កាហ្វេ 1500
| align="center" | Top 3
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" | (MAMF)
South Korea
|-
| align="center" | 2016
| align="center" | រាំញីកែងជើង
(Heel Dance)
| align="center" | Music of the year
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" | Hun Sen
Prime Minister of Cambodia
|-
| align="center" | 2019
| align="center" | ប្រពន្ធបងមិនល្អមែនទេ
| align="center" | Top 4
Cambodia Top 50 Billboard
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" |Pleng
By Smart Music
|}
== កាត់ឡុកតន្ត្រី ==
'''Discography'''
{| class="wikitable"
! style="background-color:#D3D3D3" width=20% | អាល់ប៊ុម
! style="background-color:#D3D3D3" width=10% | ប្រភេទតន្ត្រី
! style="background-color:#D3D3D3" width=15% | សិល្បៈ
! style="background-color:#D3D3D3" width=10% | ឆ្នាំចេញផ្សាយ
! style="background-color:#D3D3D3" width=20% | ផលិតកម្ម
|-
| align="center" | [[Better Day (អាល់ប៊ុម)|Better Day]]
| align="center" | Hip-Hop
| align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]] Ft. [[ឌីជេ-ស្ដី]]
| align="center" | 2004
| align="center" | រស្មីហង្សមាស
CD Vol.219
|-
| align="center" | [[Dream about you (អាល់ប៊ុម)|Dream about you]]
| align="center" | Classic
| align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]]
| align="center" | 2005
| align="center" | រស្មីហង្សមាស
CD Vol.248
|-
| align="center" | [[U Better Not Come Home (អាល់ប៊ុម)|U Better Not Come Home]]
| align="center" | Pop Music
| align="center" | [[ព្រាប សុវត្ថិ]] Ft. [[ពេជ្រ សោភា]], [[ឌីជេ-ស្ដី]]
| align="center" | 2005
| align="center" | រស្មីហង្សមាស
CD Vol.255
|-
| align="center" | [[Dhoom Dhoom (អាល់ប៊ុម)|Dhoom Dhoom]]
| align="center" | Pop Music
| align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]] Ft. B.I.G
| align="center" | 2005
| align="center" | រស្មីហង្សមាស
CD Vol.294
|-
| align="center" | [[Pich Sophea (Solo អាល់ប៊ុម)|Pich Sophea (Solo Album)]]
| align="center" | Pop Music
| align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]]
| align="center" | 2012
| align="center" | រស្មីហង្សមាស
CD Vol.466
|-
| align="center" | [[កាហ្វេ 1500 (អាល់ប៊ុម)|កាហ្វេ 1500]]
| align="center" | Pop Music
| align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]]
| align="center" | 2015
| align="center" | រស្មីហង្សមាស
CD Vol.527
|}
== ដូច្នេះ ==
'''Also'''
* [[អ្នកចម្រៀងកម្ពុជា]]
== ឯកសារយោង ==
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អ្នកចម្រៀងខ្មែរ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:តារាសម្តែងខ្មែរ]]
mvlwwu1wvqonlgnfi0lv4a82kl8c9vh
282624
282623
2022-08-19T23:06:11Z
CommonsDelinker
142
Removing [[:c:File:ពេជ្រសាភា_Style_022.jpg|ពេជ្រសាភា_Style_022.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Didym|Didym]] because: [[:c:COM:VRT|No permission]] since 10 July 2022.
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #778899;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ពេជ្រ សោភា </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="2" | Cambodian Pop Singer Pich Sophea
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឈ្មោះ'''
| [[ពេជ្រ សោភា]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត'''
|{{Birth date and age|1983|6|09|df=yes}}<ref> Pleng by Smart (2021) [https://www.facebook.com/196852291199242/posts/775502956667503/ រីករាយថ្ងៃកំណើត ពេជ្រ សាភា], Retrieved: June 9, 2021</ref>
|- style="vertical-align:center;"
|'''សញ្ជាតិ'''
| {{KHM}}
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រភេទតន្ត្រី'''
|Khmer traditional Music, Pop, Classic, R&B, Rock & Hip hop.
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឆ្នាំសកម្ម'''
|2004-បច្ចុប្បន្ន
|- style="vertical-align:center;"
|'''អជីបសិល្បៈ'''
|
* អ្នកចម្រៀង
* អ្នកនិពន្ធចម្រៀង
* តួសម្ដែងស្រី
* អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី
(Brand Ambassador)
|- style="vertical-align:center;"
|'''ស្លាកតន្ត្រី'''
| [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស]] (RHM)
2004-បច្ចុប្បន្ន
|}
'''ពេជ្រ សោភា''' ([[អង់គ្លេស]]: Pich Sophea) (កើតនៅថ្ងៃទី ០៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៨៣) នាងគឺជាតារាចម្រៀងកម្ពុជាមួយរូប ដែលទទួលបាននូវការចាប់អារម្មណ៍ពីទស្សនិជន ជាមួយនិងការបង្ហាញខ្លួនរបស់នាងក្នុងឆ្នាំ ២០០៤ ជាមួយនិង អាល់ប៊ុម (Album) បទចម្រៀងជាលើកដំបូងក្នុងបទ (Better Day) ជាមួយនិងតារាចម្រៀងរ៉េប (Raper) "ឌីជេ-ស្ដី" (DJ-Sdey) ចេញផ្សាយដោយ [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស]] (Rasmey Hang Meas Production) បទចម្រៀងមួយនេះ ធ្វើឱ្យនាងទទួលបានការទទួលស្គាល់ពីទស្សនិជន និង ទទួលបានប្រជាប្រិយភាពជាបន្តបន្ទាប់ អ្នកនាងក៏ ជាតារាភាពយន្ត ជាអគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកយីហោល្បី ហើយត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាចៅក្រម និងជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការ សវនាកម្មដែលជាអ្នកវាយតម្លៃ សម្រាប់ភាពពិតនៃសម្លេងដែលបង្ហាញក្នុងវគ្គ Blind audition ក្នុងកម្មវិធី [https://en.m.wikipedia.org/wiki/The_Voice_Cambodia The Voice Cambodia] ផងដែរ ។
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
ពេជ្រ សោភា កើតនៅថ្ងៃទី៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៨៣ នៅសង្កាត់បឹងសាឡាង ខណ្ឌទួលគោក [[រាជធានីភ្នំពេញ]] ។ មានឪពុកឈ្មោះ ពេជ្រ សាវ៉ាន និង ម្ដាយឈ្មោះ សួ សុភាព និងមានបងប្អូនចំនួន ៤នាក់ ឪពុកម្ដាយ របស់នាងមានមុខរបរជាអ្នកលក់ដូរ ដូចនេះក្នុងវ័យកុមារភាព "សោភា" ត្រូវជួយលក់ដូរឪពុកម្ដាយផង ដើម្បីទទួលបានថវិកាគាំទ្រក្នុងការសិក្សា ដោយជីវភាពខ្វះខាត "សោភា" ត្រូវទៅច្រៀងឱ្យភោជនីដ្ឋានមួយកន្លែងក្នុងក្រុងភ្នំពេញ រហូតដល់នាងសម្រេចបញ្ចប់ការសិក្សាត្រឹម កម្រិតវប្បធម៌ ទុទិយភូមិ (ថ្នាក់ទី១២) ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៣ នាងបានប្ដូរទៅច្រៀង ឱ្យមជ្ឈមណ្ឌលកំសាន្តមួយ មានឈ្មោះថា "មជ្ឈមណ្ឌលកំសាន្តស្ពាក" នាងច្រៀងបានតែប្រហែលមួយឆ្នាំ នាងក៏ត្រូវបានទាក់ទងទៅច្រៀងឱ្យផលិតកម្មយក្សមួយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលគេស្គាល់ថា "ផលិតកម្មរស្មីហង្សមាស" (Hang Meas Production) ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៤ ដែលចេញក្នុង អាលប៊ុម (Album) ទី១ របស់នាងមានចំណងជើងថា (Better Day) ដែលជាបទល្បីទី១ របស់នាងក្នុងការបោះជំហ៊ានទៅក្នុងពិភពសិល្បៈ ។<ref> Pich Sophea’s Biography in Brief (2012) [http://popkhstars.blogspot.com/2012/10/khmer-singercambodia-singer-pich-sophea.html?m=1 Cambodia singer Pich Sophea Top Singer of Cambodia at Hang Meas Production] Website: Popstar.Com.Kh </ref>
== អជីបតន្ត្រី ==
'''Music career'''
=== ភាពពេញនិយម (២០០៥-២០១០) ===
'''Popularity (2005-2010)'''
ក្នុងអំឡុឆ្នាំ ២០០៥ ដល់ឆ្នាំ ២០១០ ប្រជាប្រិយភាពរបស់កញ្ញា ពេជ្រ សាភា បានកើនឡើងជាលំដាប់និងពេញនិយមចាក់ស្ដាប់ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលធ្វើឱ្យរូបនាងបានជាប់ឈ្មោះជាកំពូលតារាចម្រៀង ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ ។ បទល្បីៗជាច្រើនរបស់ សោភា ដែលចេញអំឡុងឆ្នាំ ២០០៥ អាល់ប៊ុម [[U Better Not Come Home (អាល់ប៊ុម)|U Better Not Come Home]], Dream about you, បានក្លាយជា Hits Album ប្រចាំឆ្នាំ ក្លាយជាកំពូលបទចម្រៀងដែលចាក់ស្ដាប់ច្រើនបំផុតក្នុងស្ថានីយ៍វិទ្យុ នៅកម្ពុជា ដែលជាបទចម្រៀងដែលទទួលបានភាពពេញនិយមនិងការគាំទ្រជាច្រើនលើសលប់ក្នុងពេលនោះ ដែលបទ (U Better Not Come Home) បានជាប់ក្នុង Top1 Music Radio FM.97 (2005) by Apsara Radio FM 97 ទន្ទឹមនិងភាពល្បីល្បាញនេះនាងត្រូវបាន អ្នកគាំទ្រអញ្ជើញនាងឱ្យទៅសម្ដែងការច្រៀងនា [[ប្រទេសអូស្ត្រាលី]] ផងដែរ ។<ref> Khmerload (2005)
[https://www.khmerload.com/article/125098 បទល្បីកាល១០ឆ្នាំជាងមុន «Dream about you»], Retrieved: June 10, 2020 </ref>
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៦ ដល់ ឆ្នាំ ២០០៨ សោភា បានចេញនូវបទចម្រៀងជាបន្តបន្ទាប់ និងបានបង្ហាញខ្លួនក្នុងការប្រគំុតន្ត្រីដ៏ធំ ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាផងដែរនោះគឺ concert Best of The Best 2006-2007-2008 ការប្រគំុតន្រ្តីដ៏ធំនេះមានអ្នកចូលរួមទស្សនារាប់មុឺននាក់ ដែលស្ថិតក្នុងបរិវេណ ស្តាតអូឡាំពិច ។<ref> World Muzik (2012) [http://worldofmuzik168.blogspot.com/2013/02/rhm-best-of-best-2006-part-1.html?m=1 RHM Best of the Best 2006], © Laypheng Lida All Right Reserved, Designed by iAXE, Access-Date: Aug-02-2012 </ref>
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៩ សោភា ត្រូវបានអ្នកគាំទ្ររបស់នាងអញ្ជើញ ឱ្យទៅសម្ដែងការច្រៀងនា [[ប្រទេសបារាំង]] ហើយនាងទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំង លើសពីការរំពឹងទុក រហូតមកដល់ឆ្នាំ ២០១០ សោភា ត្រូវបាន [http://www.findkh.com/listingc.php?id=3201&_c1=0&_c2=0&_l1=0&_l2=0&lang=2 ទូរទស្សន៍ប៉ុស្ថិ៍លេខ៥] (Cambodia TV5) អញ្ជើញឱ្យទៅសម្តែងការច្រៀងនៅក្នុងកម្មវិធីប្រគំុតន្ត្រីតំណាំងឱ្យអាស៊ានទាំង១០ ផងដែរ (Asean Top10 Music) ។<ref> [http://pipopkomsan-news.blogspot.com/2018/01/5623.html?m=1 Pipopkomsan-News (2018) Powered by Blogger Theme images by Michael Elkan]. </ref>
== តន្ត្រីទេសចរណ៍ (២០១១-២០១៣) ==
'''Pich Sophea Music Tour (2011-2013)'''
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១១-១០១៣ កញ្ញា ពេជ្រសាភា ត្រូវបានអ្នកគាំទ្ររបស់នាងអញ្ជើញឱ្យទៅសម្ដែងច្រៀង តន្ត្រីទេសចរណ៍នាប្រទេស [[អាមេរិក]] រយៈពេល ២ខែ តាមរយៈ សមាគមន៍សិល្បៈកម្ពុជានៅទីនោះ ដែលធ្វើឱ្យនាងទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងច្រើន ពីបណ្តាលជនជាតិខ្មែរដែលរស់នៅសហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរ ។<ref> The Phnom Penh Post (2011) [https://m.phnompenhpost.com/lifestyle/pop-singer-prepares-two-month-us-tour Pop-singer-prepares-two-month-us-tour], Website: phnompenhpost.com </ref> ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១២ កញ្ញាពេជ្រ សាភា បានចូលរួមក្នុងការធ្វើបទបង្ហាញលើកទឹកចិត្តអំពីការអប់រំក្នុងកម្មវិធី Sols 24/7 GDI Cambodia Free Education For All របស់អង្គការមួយដើម្បីគាំទ្រដល់វិស័យអប់រំ និង ការសិក្សានៅកម្ពុជា ដែលបង្ហាញជាទង្វើសប្បុរសធម៌មួយសម្រាប់សង្គមជាតិផងដែរ ។<ref> GDI Cambodia Free Education (2012) [https://www.ahhaeducation.org/videos-cambodia/ Pich Sophea Speach in AHHA Education], Website: www.ahhaeducation.org </ref>
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៣ សោភា ត្រូវបានអញ្ញើញឱ្យសម្ដែងច្រៀង តន្ត្រីទេសចរណ៍នាប្រទេស [[អាមេរិក]] ជាលើកទី២ នាទីក្រុងស្តុកតុន (Stockton) ក្នុងរដ្ឋកាលីហ្វរញ៉ា (California) ដែលនេះជាភាពជោគជ័យរបស់នាងក្នុងការសាងកេរ្តិ៍ឈ្មោះ បង្កើនប្រជាប្រិយភាព ពីពលរដ្ឋខ្មែរអាមេរិកាំង ដែលស្រលាញ់ចូលចិត្តនិងគាំទ្រដល់រូបនាង ក៏ដូចជាបានជួយលើកដម្កើងដល់សិល្បៈករកម្ពុជាផងដែរ ។<ref> Asian Movies (2013)
[http://replay-movies.blogspot.com/2013/10/pich-sophea-2013-usa-tour.html?m=1 Pich Sophea 2013 USA Tour], Website: movies.blogspot.com </ref>
== គ្រូបង្វឹកសម្លេង (២០១៤-២០១៦) ==
'''The Voice Coach (2014-2016)'''
[[File:ពេជ្រសោភា The Voice 2.jpg|thumb|Pich Sophea Song at The Voice Cambodia Season 2]]
សោភា ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាគ្រូបង្វឹកនៃចៅក្រម និងជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការ សវនាកម្មដែលជាអ្នកវាយតម្លៃ សម្រាប់ភាពពិតនៃសម្លេងដែលបង្ហាញក្នុងវគ្គ Blind audition ក្នុងកម្មវិធី The Voice Cambodia របស់ទូរទស្សន៍ហង្សមាស (Hang Meas-HDTV) រដូវកាលទី១ និង រដូវកាលទី២ តាំងពីការចាប់ផ្ដើមរបស់ខ្លួនក្នុងឆ្នាំ 2014 ដែលកូនក្រុមទី១ របស់នាងគឺលោក សយ រតនៈ បានជាប់ក្នុងវគ្គជុំចុងក្រោយ The Final (RunnerUp) Episode 16 នៃសប្ដាហ៍ទី៦ និង រដូវកាលទី២ ក្នុងឆ្នាំ 2016 ដែលកូនក្រុមទី២ គឺកញ្ញា (សាន ស្រីឡៃ/មរណៈភាព) បានជាប់ក្នុងវគ្គជុំចុងក្រោយ The Final (RunnerUp) Episode 16 នៃសប្ដាហ៍ទី៦ ។ ក្រោយបញ្ចប់កម្មវិធី The Voice Cambodia សោភា បានចាកចេញពីកម្ពុជាទៅកាន់ [[ប្រទេសបារាំង]] ផងដែរ ដើម្បីទៅពិនិត្យសុខភាពនៅទីនោះ ។<ref> Daily Pushs (2016) [https://dailypushs.blogspot.com/2016/06/pich-sophea-prepared-to-treat-disease.html?m=1 Pich Sophea prepared to treat the disease in France after rarely appeared in the wedding singer], Website: dailypushs.blogspot.com, Publication: June 28, 2016 </ref>
== បទចម្រៀង ពេញនិយម (២០១៥-២០១៦) ==
'''Pich Sophea Pop Music (2015-2016)'''
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៥-២០១៦ សោភា បានចេញបទចម្រៀងពេញនិយមជាច្រើន ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថា (Pop Music) បានចាប់ដៃគូជាមួយតារាចម្រៀងរ៉េប [[ជី-ដេវីត]]/G-Devith ដែលលោកគឺជា អ្នកកាត់តតន្ត្រីមុិច (Sound Mixed Editing) ផងដែរ អ្នកទាំងពីរបានទម្លាក់បទចម្រៀង អាល់ប៊ុម កាហ្វេ 1500 គឺជាបទ Original Song ដែលល្បីពេញនិយមក្នុងអំឡុងពេលនោះ ដែលស្រូបទាញបានអ្នកគាំទ្រយ៉ាងច្រើនលើសលុបពីសំណាក់យុវវ័យ បទ កាហ្វេ 1500 នេះដែរត្រូវបានសោភា យកទៅប្រកួតក្នុងកម្មវិធីតន្ត្រី MAMF Migrant's Arirang Multicultural Festival 2015 នាប្រទេស [[កូរ៉េខាងត្បូង]] ហើយបទមួយនេះផងដែរ បានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ៣ តំណាងឱអ្នកវប្បធម៌សិល្បៈចម្រៀងមកពីប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ ។<ref> 4PN For People Network (2015) [http://4people.asia/mamf-migrant-arirang-multicultural-festival-festival/ MAMF (MIGRANT’ ARIRANG MULTICULTURAL FESTIVAL) FESTIVAL], Website: 4people.asia, Publication: 4pn Posted 2015년 October 14일 In 미분류 </ref>
ក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ សោភា និង ដេវីត បានចេញនូវអាល់ប៊ុនរួមគ្នាមួយក្នុងអំឡុង [[ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ]] គឺបទ «រាំញីកែងជើង» ដែលជា Hits Album ផ្ទុះល្បីទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ដែលត្រូវបានពេញនិយមចាក់ស្ដាប់ច្រើនបំផុតទាំងក្នុងបណ្ដាញសង្គមផ្សព្វផ្សាយ (Social Media) ទាំងសង្គមខាងក្រៅ (External society) ផងដែរ ហើយត្រូវបាន សម្ដេចនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា គឺលោក [[ហ៊ុនសែន]] ប្រកាសជាបទចម្រៀងពេញនិយមប្រចាំឆ្នាំ (Music of the years) និងបានផ្ដល់ប្រាក់រង្វាន់លើកទឹកចិត្តដល់តារាចម្រៀងទាំងពីររូបនេះ នូវទឹកប្រាក់ចំនួន ១៦២ លានរៀល ដោយស្មើនិងប្រមាណជា ៤ម៉ឺនដុល្លារ អាមេរិកផងដែរ ។<ref> នគរដ្រេស្គន (NKDnews) (2016) [http://nkdnews.com/archives/66007បទ”រាំញីកែងជើង” របស់ដេវីត និងពេជ្រ សោភា ទទួលបាន៤ម៉ឺនដុល្លារពីសម្តេចតេជោ], Website: nkdnews.com </ref>
== អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី ==
'''Brand Ambassador'''
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៦ ក្រុមហ៊ុនទូរគមនាគមន៍ចល័ត អុបប៉ូ/Oppo ដែលមានមូលដ្ឋាននៅ គ័ងទុង (Guangdong) [[ប្រទេសចិន]] បានជ្រើសរើសយក តារាចម្រៀង ពេជ្រ សាភា ដោយប្រកាសតែងតាំងផ្លូវការណ៍ ជាតំណាង អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) នៃក្រុមហ៊ុនស្មាតហ្វូន (Oppo Cambodia) ។ លោក សឿ
រិទ្ធីយ៉ា ដែលជាប្រធានទីផ្សាររបស់ក្រុមហ៊ុនទូរស័ព្ទដៃ OPPO Cambodia បានមានប្រសាសន៍ថា ក្រុមហ៊ុនទូរស័ព្ទដៃ OPPO មានវត្តមានជាង 2ឆ្នាំហើយក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយថ្ងៃនេះ ក្រុមហ៊ុន បានជ្រើសយកកំពូលតារាចម្រៀង ពេជ្រ សោភា ឱ្យធ្វើជាតំណាងផលិតផលរបស់ខ្លួន ពីព្រោះលោកចាត់ទុកថា ការផ្សព្វផ្សាយផលិតផលតរបស់តារា ដែលកំពុងតែមានប្រជាប្រិយភាពនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា គឺនិងបង្កើន ឱ្យមានកំណើននៃការគាំទ្រច្រើនទៅលើ Oppo Cambodia ផងដែរ ។<ref> Sabay News (2017) [https://news.sabay.com.kh/article/990369 ពេជ្រ សោភា ឡើងកូដខ្លាំង ធ្វើ Brand Ambassador ផលិតផលជាច្រើន], Website: news.sabay.com.kh </ref>
== បទចម្រៀងល្បី (២០១៧-២០១៩) ==
'''Hits Songs (2017-2019)'''
ក្នុងឆ្នាំ ២០១៧-២០១៨ ទោះជាមិនមានវត្តមានដៃគូចម្រៀងជាមួយលោក ជី-ដេវីត/G-Devith ក៏ប្រជាប្រិយភាព សោភា នៅតែមានការគាំទ្រដល់រូបនាង ហើយនាងបានចេញបទចម្រៀងល្បីៗជាបន្តបន្ទាប់ ដែលទទួលបានអ្នកទស្សនា ច្រើនជាង ២០លានដង នៅលើបណ្ដាញសង្គមយូធូប (Over 20 millions views on Youtube) ក្នុងនោះមានបទ៖ '''What's Your Names''', '''ហុយហុយ''', '''កង្កែបពាក់មួក''', ដែលមានអ្នកចូលមើលច្រើនជាង ២០លានដង នៅលើបណ្ដាញសង្គម យូធូប/[https://en.m.wikipedia.org/wiki/YouTube YouTube] ដែលធ្វើឱ្យបទចម្រៀងរបស់នាង ល្បីពេញនិយម នាពេលនោះ ។<ref> Steemit (2018) [https://steemit.com/hive-148441/@kidsisters/what-s-your-name-by-pich-sophea-music-video-review What's Your Name?" by Pich Sophea, Music Video Review], Website: steemit.com </ref>
=== ឈរកំពូលតារាងកម្ពុជា Top 50 (២០១៩) ===
'''Cambodia Top 50 Billboard (2019)'''
ក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ សោភា បានចេញបទចម្រៀងដៃគូជាមួយលោក [[ខេមរៈ សិរីមន្ត]] ចេញផ្សាយដោយផលិតកម្ម-រស្មីហង្សមាស មានចំណងជើងថា ៖ «ប្រពន្ធបងមិនល្អមែនទេ» ដែលបានដាក់សិទ្ធបទចម្រៀង ទៅក្នុងកម្មវិធី ចាក់ស្ដាប់បទចម្រៀង (ភ្លេង/[https://www.facebook.com/PlengBySmart/ Pleng]) ដែលបង្កើតឡើងតាមរយៈ ក្រុមហ៊ុនទូរស័ព្ទស្មាត (Smart Mobile) ដែលជ្រើសរើសតែបទចម្រៀងពេញនិយម ពីបណ្តាលអ្នកចាក់ស្ដាប់ដើម្បីជាប់ក្នុងជម្រើស បទចម្រៀងទាំង៥០ ដែលអាចឈរនៅកំពូលតារាងកម្ពុជា ប្រចាំសប្ដាហ៍ (Of Weekly) នៃ Cambodia Top 50 Billboard ដែលបទចម្រៀងសោភា បានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ Top 4 ឈរក្នុងកំពូលតារាងបទចម្រៀង Top ទាំង 50 នៅកម្ពុជា ។<ref> Pleng (2019) [https://www.smart.com.kh/pleng-by-smart/ Cambodia Top 50 Hits on Pleng by Smart], Website: pleng.smart.com.kh </ref>
== សមិទ្ធិផល ==
'''Achievement'''
{| class="wikitable"
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | ឆ្នាំ
! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ការដាក់ចូល
! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ប្រភេទពាន
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | លទ្ធផល
! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ស្ថាប័នផ្សព្វផ្សាយ
|-
| align="center" | 2005
| align="center" | U Better Not Come Home
| align="center" | Top1 Music Apsara FM
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" | Apsara Radio FM.97 Cambodia
|-
| align="center" | 2015
| align="center" | កាហ្វេ 1500
| align="center" | Top 3
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" | (MAMF)
South Korea
|-
| align="center" | 2016
| align="center" | រាំញីកែងជើង
(Heel Dance)
| align="center" | Music of the year
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" | Hun Sen
Prime Minister of Cambodia
|-
| align="center" | 2019
| align="center" | ប្រពន្ធបងមិនល្អមែនទេ
| align="center" | Top 4
Cambodia Top 50 Billboard
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" |Pleng
By Smart Music
|}
== កាត់ឡុកតន្ត្រី ==
'''Discography'''
{| class="wikitable"
! style="background-color:#D3D3D3" width=20% | អាល់ប៊ុម
! style="background-color:#D3D3D3" width=10% | ប្រភេទតន្ត្រី
! style="background-color:#D3D3D3" width=15% | សិល្បៈ
! style="background-color:#D3D3D3" width=10% | ឆ្នាំចេញផ្សាយ
! style="background-color:#D3D3D3" width=20% | ផលិតកម្ម
|-
| align="center" | [[Better Day (អាល់ប៊ុម)|Better Day]]
| align="center" | Hip-Hop
| align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]] Ft. [[ឌីជេ-ស្ដី]]
| align="center" | 2004
| align="center" | រស្មីហង្សមាស
CD Vol.219
|-
| align="center" | [[Dream about you (អាល់ប៊ុម)|Dream about you]]
| align="center" | Classic
| align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]]
| align="center" | 2005
| align="center" | រស្មីហង្សមាស
CD Vol.248
|-
| align="center" | [[U Better Not Come Home (អាល់ប៊ុម)|U Better Not Come Home]]
| align="center" | Pop Music
| align="center" | [[ព្រាប សុវត្ថិ]] Ft. [[ពេជ្រ សោភា]], [[ឌីជេ-ស្ដី]]
| align="center" | 2005
| align="center" | រស្មីហង្សមាស
CD Vol.255
|-
| align="center" | [[Dhoom Dhoom (អាល់ប៊ុម)|Dhoom Dhoom]]
| align="center" | Pop Music
| align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]] Ft. B.I.G
| align="center" | 2005
| align="center" | រស្មីហង្សមាស
CD Vol.294
|-
| align="center" | [[Pich Sophea (Solo អាល់ប៊ុម)|Pich Sophea (Solo Album)]]
| align="center" | Pop Music
| align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]]
| align="center" | 2012
| align="center" | រស្មីហង្សមាស
CD Vol.466
|-
| align="center" | [[កាហ្វេ 1500 (អាល់ប៊ុម)|កាហ្វេ 1500]]
| align="center" | Pop Music
| align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]]
| align="center" | 2015
| align="center" | រស្មីហង្សមាស
CD Vol.527
|}
== ដូច្នេះ ==
'''Also'''
* [[អ្នកចម្រៀងកម្ពុជា]]
== ឯកសារយោង ==
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អ្នកចម្រៀងខ្មែរ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:តារាសម្តែងខ្មែរ]]
ewbcsk15ouojvlslc6uuuwfy2mbinu5
282625
282624
2022-08-19T23:06:22Z
CommonsDelinker
142
Removing [[:c:File:ពេជ្រសោភា_The_Voice_2.jpg|ពេជ្រសោភា_The_Voice_2.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Didym|Didym]] because: [[:c:COM:VRT|No permission]] since 10 July 2022.
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #778899;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ពេជ្រ សោភា </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="2" | Cambodian Pop Singer Pich Sophea
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឈ្មោះ'''
| [[ពេជ្រ សោភា]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត'''
|{{Birth date and age|1983|6|09|df=yes}}<ref> Pleng by Smart (2021) [https://www.facebook.com/196852291199242/posts/775502956667503/ រីករាយថ្ងៃកំណើត ពេជ្រ សាភា], Retrieved: June 9, 2021</ref>
|- style="vertical-align:center;"
|'''សញ្ជាតិ'''
| {{KHM}}
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រភេទតន្ត្រី'''
|Khmer traditional Music, Pop, Classic, R&B, Rock & Hip hop.
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឆ្នាំសកម្ម'''
|2004-បច្ចុប្បន្ន
|- style="vertical-align:center;"
|'''អជីបសិល្បៈ'''
|
* អ្នកចម្រៀង
* អ្នកនិពន្ធចម្រៀង
* តួសម្ដែងស្រី
* អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី
(Brand Ambassador)
|- style="vertical-align:center;"
|'''ស្លាកតន្ត្រី'''
| [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស]] (RHM)
2004-បច្ចុប្បន្ន
|}
'''ពេជ្រ សោភា''' ([[អង់គ្លេស]]: Pich Sophea) (កើតនៅថ្ងៃទី ០៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៨៣) នាងគឺជាតារាចម្រៀងកម្ពុជាមួយរូប ដែលទទួលបាននូវការចាប់អារម្មណ៍ពីទស្សនិជន ជាមួយនិងការបង្ហាញខ្លួនរបស់នាងក្នុងឆ្នាំ ២០០៤ ជាមួយនិង អាល់ប៊ុម (Album) បទចម្រៀងជាលើកដំបូងក្នុងបទ (Better Day) ជាមួយនិងតារាចម្រៀងរ៉េប (Raper) "ឌីជេ-ស្ដី" (DJ-Sdey) ចេញផ្សាយដោយ [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស]] (Rasmey Hang Meas Production) បទចម្រៀងមួយនេះ ធ្វើឱ្យនាងទទួលបានការទទួលស្គាល់ពីទស្សនិជន និង ទទួលបានប្រជាប្រិយភាពជាបន្តបន្ទាប់ អ្នកនាងក៏ ជាតារាភាពយន្ត ជាអគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកយីហោល្បី ហើយត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាចៅក្រម និងជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការ សវនាកម្មដែលជាអ្នកវាយតម្លៃ សម្រាប់ភាពពិតនៃសម្លេងដែលបង្ហាញក្នុងវគ្គ Blind audition ក្នុងកម្មវិធី [https://en.m.wikipedia.org/wiki/The_Voice_Cambodia The Voice Cambodia] ផងដែរ ។
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
ពេជ្រ សោភា កើតនៅថ្ងៃទី៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៨៣ នៅសង្កាត់បឹងសាឡាង ខណ្ឌទួលគោក [[រាជធានីភ្នំពេញ]] ។ មានឪពុកឈ្មោះ ពេជ្រ សាវ៉ាន និង ម្ដាយឈ្មោះ សួ សុភាព និងមានបងប្អូនចំនួន ៤នាក់ ឪពុកម្ដាយ របស់នាងមានមុខរបរជាអ្នកលក់ដូរ ដូចនេះក្នុងវ័យកុមារភាព "សោភា" ត្រូវជួយលក់ដូរឪពុកម្ដាយផង ដើម្បីទទួលបានថវិកាគាំទ្រក្នុងការសិក្សា ដោយជីវភាពខ្វះខាត "សោភា" ត្រូវទៅច្រៀងឱ្យភោជនីដ្ឋានមួយកន្លែងក្នុងក្រុងភ្នំពេញ រហូតដល់នាងសម្រេចបញ្ចប់ការសិក្សាត្រឹម កម្រិតវប្បធម៌ ទុទិយភូមិ (ថ្នាក់ទី១២) ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៣ នាងបានប្ដូរទៅច្រៀង ឱ្យមជ្ឈមណ្ឌលកំសាន្តមួយ មានឈ្មោះថា "មជ្ឈមណ្ឌលកំសាន្តស្ពាក" នាងច្រៀងបានតែប្រហែលមួយឆ្នាំ នាងក៏ត្រូវបានទាក់ទងទៅច្រៀងឱ្យផលិតកម្មយក្សមួយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលគេស្គាល់ថា "ផលិតកម្មរស្មីហង្សមាស" (Hang Meas Production) ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៤ ដែលចេញក្នុង អាលប៊ុម (Album) ទី១ របស់នាងមានចំណងជើងថា (Better Day) ដែលជាបទល្បីទី១ របស់នាងក្នុងការបោះជំហ៊ានទៅក្នុងពិភពសិល្បៈ ។<ref> Pich Sophea’s Biography in Brief (2012) [http://popkhstars.blogspot.com/2012/10/khmer-singercambodia-singer-pich-sophea.html?m=1 Cambodia singer Pich Sophea Top Singer of Cambodia at Hang Meas Production] Website: Popstar.Com.Kh </ref>
== អជីបតន្ត្រី ==
'''Music career'''
=== ភាពពេញនិយម (២០០៥-២០១០) ===
'''Popularity (2005-2010)'''
ក្នុងអំឡុឆ្នាំ ២០០៥ ដល់ឆ្នាំ ២០១០ ប្រជាប្រិយភាពរបស់កញ្ញា ពេជ្រ សាភា បានកើនឡើងជាលំដាប់និងពេញនិយមចាក់ស្ដាប់ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលធ្វើឱ្យរូបនាងបានជាប់ឈ្មោះជាកំពូលតារាចម្រៀង ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ ។ បទល្បីៗជាច្រើនរបស់ សោភា ដែលចេញអំឡុងឆ្នាំ ២០០៥ អាល់ប៊ុម [[U Better Not Come Home (អាល់ប៊ុម)|U Better Not Come Home]], Dream about you, បានក្លាយជា Hits Album ប្រចាំឆ្នាំ ក្លាយជាកំពូលបទចម្រៀងដែលចាក់ស្ដាប់ច្រើនបំផុតក្នុងស្ថានីយ៍វិទ្យុ នៅកម្ពុជា ដែលជាបទចម្រៀងដែលទទួលបានភាពពេញនិយមនិងការគាំទ្រជាច្រើនលើសលប់ក្នុងពេលនោះ ដែលបទ (U Better Not Come Home) បានជាប់ក្នុង Top1 Music Radio FM.97 (2005) by Apsara Radio FM 97 ទន្ទឹមនិងភាពល្បីល្បាញនេះនាងត្រូវបាន អ្នកគាំទ្រអញ្ជើញនាងឱ្យទៅសម្ដែងការច្រៀងនា [[ប្រទេសអូស្ត្រាលី]] ផងដែរ ។<ref> Khmerload (2005)
[https://www.khmerload.com/article/125098 បទល្បីកាល១០ឆ្នាំជាងមុន «Dream about you»], Retrieved: June 10, 2020 </ref>
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៦ ដល់ ឆ្នាំ ២០០៨ សោភា បានចេញនូវបទចម្រៀងជាបន្តបន្ទាប់ និងបានបង្ហាញខ្លួនក្នុងការប្រគំុតន្ត្រីដ៏ធំ ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាផងដែរនោះគឺ concert Best of The Best 2006-2007-2008 ការប្រគំុតន្រ្តីដ៏ធំនេះមានអ្នកចូលរួមទស្សនារាប់មុឺននាក់ ដែលស្ថិតក្នុងបរិវេណ ស្តាតអូឡាំពិច ។<ref> World Muzik (2012) [http://worldofmuzik168.blogspot.com/2013/02/rhm-best-of-best-2006-part-1.html?m=1 RHM Best of the Best 2006], © Laypheng Lida All Right Reserved, Designed by iAXE, Access-Date: Aug-02-2012 </ref>
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៩ សោភា ត្រូវបានអ្នកគាំទ្ររបស់នាងអញ្ជើញ ឱ្យទៅសម្ដែងការច្រៀងនា [[ប្រទេសបារាំង]] ហើយនាងទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំង លើសពីការរំពឹងទុក រហូតមកដល់ឆ្នាំ ២០១០ សោភា ត្រូវបាន [http://www.findkh.com/listingc.php?id=3201&_c1=0&_c2=0&_l1=0&_l2=0&lang=2 ទូរទស្សន៍ប៉ុស្ថិ៍លេខ៥] (Cambodia TV5) អញ្ជើញឱ្យទៅសម្តែងការច្រៀងនៅក្នុងកម្មវិធីប្រគំុតន្ត្រីតំណាំងឱ្យអាស៊ានទាំង១០ ផងដែរ (Asean Top10 Music) ។<ref> [http://pipopkomsan-news.blogspot.com/2018/01/5623.html?m=1 Pipopkomsan-News (2018) Powered by Blogger Theme images by Michael Elkan]. </ref>
== តន្ត្រីទេសចរណ៍ (២០១១-២០១៣) ==
'''Pich Sophea Music Tour (2011-2013)'''
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១១-១០១៣ កញ្ញា ពេជ្រសាភា ត្រូវបានអ្នកគាំទ្ររបស់នាងអញ្ជើញឱ្យទៅសម្ដែងច្រៀង តន្ត្រីទេសចរណ៍នាប្រទេស [[អាមេរិក]] រយៈពេល ២ខែ តាមរយៈ សមាគមន៍សិល្បៈកម្ពុជានៅទីនោះ ដែលធ្វើឱ្យនាងទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងច្រើន ពីបណ្តាលជនជាតិខ្មែរដែលរស់នៅសហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរ ។<ref> The Phnom Penh Post (2011) [https://m.phnompenhpost.com/lifestyle/pop-singer-prepares-two-month-us-tour Pop-singer-prepares-two-month-us-tour], Website: phnompenhpost.com </ref> ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១២ កញ្ញាពេជ្រ សាភា បានចូលរួមក្នុងការធ្វើបទបង្ហាញលើកទឹកចិត្តអំពីការអប់រំក្នុងកម្មវិធី Sols 24/7 GDI Cambodia Free Education For All របស់អង្គការមួយដើម្បីគាំទ្រដល់វិស័យអប់រំ និង ការសិក្សានៅកម្ពុជា ដែលបង្ហាញជាទង្វើសប្បុរសធម៌មួយសម្រាប់សង្គមជាតិផងដែរ ។<ref> GDI Cambodia Free Education (2012) [https://www.ahhaeducation.org/videos-cambodia/ Pich Sophea Speach in AHHA Education], Website: www.ahhaeducation.org </ref>
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៣ សោភា ត្រូវបានអញ្ញើញឱ្យសម្ដែងច្រៀង តន្ត្រីទេសចរណ៍នាប្រទេស [[អាមេរិក]] ជាលើកទី២ នាទីក្រុងស្តុកតុន (Stockton) ក្នុងរដ្ឋកាលីហ្វរញ៉ា (California) ដែលនេះជាភាពជោគជ័យរបស់នាងក្នុងការសាងកេរ្តិ៍ឈ្មោះ បង្កើនប្រជាប្រិយភាព ពីពលរដ្ឋខ្មែរអាមេរិកាំង ដែលស្រលាញ់ចូលចិត្តនិងគាំទ្រដល់រូបនាង ក៏ដូចជាបានជួយលើកដម្កើងដល់សិល្បៈករកម្ពុជាផងដែរ ។<ref> Asian Movies (2013)
[http://replay-movies.blogspot.com/2013/10/pich-sophea-2013-usa-tour.html?m=1 Pich Sophea 2013 USA Tour], Website: movies.blogspot.com </ref>
== គ្រូបង្វឹកសម្លេង (២០១៤-២០១៦) ==
'''The Voice Coach (2014-2016)'''
សោភា ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាគ្រូបង្វឹកនៃចៅក្រម និងជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការ សវនាកម្មដែលជាអ្នកវាយតម្លៃ សម្រាប់ភាពពិតនៃសម្លេងដែលបង្ហាញក្នុងវគ្គ Blind audition ក្នុងកម្មវិធី The Voice Cambodia របស់ទូរទស្សន៍ហង្សមាស (Hang Meas-HDTV) រដូវកាលទី១ និង រដូវកាលទី២ តាំងពីការចាប់ផ្ដើមរបស់ខ្លួនក្នុងឆ្នាំ 2014 ដែលកូនក្រុមទី១ របស់នាងគឺលោក សយ រតនៈ បានជាប់ក្នុងវគ្គជុំចុងក្រោយ The Final (RunnerUp) Episode 16 នៃសប្ដាហ៍ទី៦ និង រដូវកាលទី២ ក្នុងឆ្នាំ 2016 ដែលកូនក្រុមទី២ គឺកញ្ញា (សាន ស្រីឡៃ/មរណៈភាព) បានជាប់ក្នុងវគ្គជុំចុងក្រោយ The Final (RunnerUp) Episode 16 នៃសប្ដាហ៍ទី៦ ។ ក្រោយបញ្ចប់កម្មវិធី The Voice Cambodia សោភា បានចាកចេញពីកម្ពុជាទៅកាន់ [[ប្រទេសបារាំង]] ផងដែរ ដើម្បីទៅពិនិត្យសុខភាពនៅទីនោះ ។<ref> Daily Pushs (2016) [https://dailypushs.blogspot.com/2016/06/pich-sophea-prepared-to-treat-disease.html?m=1 Pich Sophea prepared to treat the disease in France after rarely appeared in the wedding singer], Website: dailypushs.blogspot.com, Publication: June 28, 2016 </ref>
== បទចម្រៀង ពេញនិយម (២០១៥-២០១៦) ==
'''Pich Sophea Pop Music (2015-2016)'''
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៥-២០១៦ សោភា បានចេញបទចម្រៀងពេញនិយមជាច្រើន ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថា (Pop Music) បានចាប់ដៃគូជាមួយតារាចម្រៀងរ៉េប [[ជី-ដេវីត]]/G-Devith ដែលលោកគឺជា អ្នកកាត់តតន្ត្រីមុិច (Sound Mixed Editing) ផងដែរ អ្នកទាំងពីរបានទម្លាក់បទចម្រៀង អាល់ប៊ុម កាហ្វេ 1500 គឺជាបទ Original Song ដែលល្បីពេញនិយមក្នុងអំឡុងពេលនោះ ដែលស្រូបទាញបានអ្នកគាំទ្រយ៉ាងច្រើនលើសលុបពីសំណាក់យុវវ័យ បទ កាហ្វេ 1500 នេះដែរត្រូវបានសោភា យកទៅប្រកួតក្នុងកម្មវិធីតន្ត្រី MAMF Migrant's Arirang Multicultural Festival 2015 នាប្រទេស [[កូរ៉េខាងត្បូង]] ហើយបទមួយនេះផងដែរ បានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ៣ តំណាងឱអ្នកវប្បធម៌សិល្បៈចម្រៀងមកពីប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ ។<ref> 4PN For People Network (2015) [http://4people.asia/mamf-migrant-arirang-multicultural-festival-festival/ MAMF (MIGRANT’ ARIRANG MULTICULTURAL FESTIVAL) FESTIVAL], Website: 4people.asia, Publication: 4pn Posted 2015년 October 14일 In 미분류 </ref>
ក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ សោភា និង ដេវីត បានចេញនូវអាល់ប៊ុនរួមគ្នាមួយក្នុងអំឡុង [[ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ]] គឺបទ «រាំញីកែងជើង» ដែលជា Hits Album ផ្ទុះល្បីទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ដែលត្រូវបានពេញនិយមចាក់ស្ដាប់ច្រើនបំផុតទាំងក្នុងបណ្ដាញសង្គមផ្សព្វផ្សាយ (Social Media) ទាំងសង្គមខាងក្រៅ (External society) ផងដែរ ហើយត្រូវបាន សម្ដេចនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា គឺលោក [[ហ៊ុនសែន]] ប្រកាសជាបទចម្រៀងពេញនិយមប្រចាំឆ្នាំ (Music of the years) និងបានផ្ដល់ប្រាក់រង្វាន់លើកទឹកចិត្តដល់តារាចម្រៀងទាំងពីររូបនេះ នូវទឹកប្រាក់ចំនួន ១៦២ លានរៀល ដោយស្មើនិងប្រមាណជា ៤ម៉ឺនដុល្លារ អាមេរិកផងដែរ ។<ref> នគរដ្រេស្គន (NKDnews) (2016) [http://nkdnews.com/archives/66007បទ”រាំញីកែងជើង” របស់ដេវីត និងពេជ្រ សោភា ទទួលបាន៤ម៉ឺនដុល្លារពីសម្តេចតេជោ], Website: nkdnews.com </ref>
== អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី ==
'''Brand Ambassador'''
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៦ ក្រុមហ៊ុនទូរគមនាគមន៍ចល័ត អុបប៉ូ/Oppo ដែលមានមូលដ្ឋាននៅ គ័ងទុង (Guangdong) [[ប្រទេសចិន]] បានជ្រើសរើសយក តារាចម្រៀង ពេជ្រ សាភា ដោយប្រកាសតែងតាំងផ្លូវការណ៍ ជាតំណាង អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) នៃក្រុមហ៊ុនស្មាតហ្វូន (Oppo Cambodia) ។ លោក សឿ
រិទ្ធីយ៉ា ដែលជាប្រធានទីផ្សាររបស់ក្រុមហ៊ុនទូរស័ព្ទដៃ OPPO Cambodia បានមានប្រសាសន៍ថា ក្រុមហ៊ុនទូរស័ព្ទដៃ OPPO មានវត្តមានជាង 2ឆ្នាំហើយក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយថ្ងៃនេះ ក្រុមហ៊ុន បានជ្រើសយកកំពូលតារាចម្រៀង ពេជ្រ សោភា ឱ្យធ្វើជាតំណាងផលិតផលរបស់ខ្លួន ពីព្រោះលោកចាត់ទុកថា ការផ្សព្វផ្សាយផលិតផលតរបស់តារា ដែលកំពុងតែមានប្រជាប្រិយភាពនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា គឺនិងបង្កើន ឱ្យមានកំណើននៃការគាំទ្រច្រើនទៅលើ Oppo Cambodia ផងដែរ ។<ref> Sabay News (2017) [https://news.sabay.com.kh/article/990369 ពេជ្រ សោភា ឡើងកូដខ្លាំង ធ្វើ Brand Ambassador ផលិតផលជាច្រើន], Website: news.sabay.com.kh </ref>
== បទចម្រៀងល្បី (២០១៧-២០១៩) ==
'''Hits Songs (2017-2019)'''
ក្នុងឆ្នាំ ២០១៧-២០១៨ ទោះជាមិនមានវត្តមានដៃគូចម្រៀងជាមួយលោក ជី-ដេវីត/G-Devith ក៏ប្រជាប្រិយភាព សោភា នៅតែមានការគាំទ្រដល់រូបនាង ហើយនាងបានចេញបទចម្រៀងល្បីៗជាបន្តបន្ទាប់ ដែលទទួលបានអ្នកទស្សនា ច្រើនជាង ២០លានដង នៅលើបណ្ដាញសង្គមយូធូប (Over 20 millions views on Youtube) ក្នុងនោះមានបទ៖ '''What's Your Names''', '''ហុយហុយ''', '''កង្កែបពាក់មួក''', ដែលមានអ្នកចូលមើលច្រើនជាង ២០លានដង នៅលើបណ្ដាញសង្គម យូធូប/[https://en.m.wikipedia.org/wiki/YouTube YouTube] ដែលធ្វើឱ្យបទចម្រៀងរបស់នាង ល្បីពេញនិយម នាពេលនោះ ។<ref> Steemit (2018) [https://steemit.com/hive-148441/@kidsisters/what-s-your-name-by-pich-sophea-music-video-review What's Your Name?" by Pich Sophea, Music Video Review], Website: steemit.com </ref>
=== ឈរកំពូលតារាងកម្ពុជា Top 50 (២០១៩) ===
'''Cambodia Top 50 Billboard (2019)'''
ក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ សោភា បានចេញបទចម្រៀងដៃគូជាមួយលោក [[ខេមរៈ សិរីមន្ត]] ចេញផ្សាយដោយផលិតកម្ម-រស្មីហង្សមាស មានចំណងជើងថា ៖ «ប្រពន្ធបងមិនល្អមែនទេ» ដែលបានដាក់សិទ្ធបទចម្រៀង ទៅក្នុងកម្មវិធី ចាក់ស្ដាប់បទចម្រៀង (ភ្លេង/[https://www.facebook.com/PlengBySmart/ Pleng]) ដែលបង្កើតឡើងតាមរយៈ ក្រុមហ៊ុនទូរស័ព្ទស្មាត (Smart Mobile) ដែលជ្រើសរើសតែបទចម្រៀងពេញនិយម ពីបណ្តាលអ្នកចាក់ស្ដាប់ដើម្បីជាប់ក្នុងជម្រើស បទចម្រៀងទាំង៥០ ដែលអាចឈរនៅកំពូលតារាងកម្ពុជា ប្រចាំសប្ដាហ៍ (Of Weekly) នៃ Cambodia Top 50 Billboard ដែលបទចម្រៀងសោភា បានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ Top 4 ឈរក្នុងកំពូលតារាងបទចម្រៀង Top ទាំង 50 នៅកម្ពុជា ។<ref> Pleng (2019) [https://www.smart.com.kh/pleng-by-smart/ Cambodia Top 50 Hits on Pleng by Smart], Website: pleng.smart.com.kh </ref>
== សមិទ្ធិផល ==
'''Achievement'''
{| class="wikitable"
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | ឆ្នាំ
! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ការដាក់ចូល
! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ប្រភេទពាន
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | លទ្ធផល
! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ស្ថាប័នផ្សព្វផ្សាយ
|-
| align="center" | 2005
| align="center" | U Better Not Come Home
| align="center" | Top1 Music Apsara FM
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" | Apsara Radio FM.97 Cambodia
|-
| align="center" | 2015
| align="center" | កាហ្វេ 1500
| align="center" | Top 3
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" | (MAMF)
South Korea
|-
| align="center" | 2016
| align="center" | រាំញីកែងជើង
(Heel Dance)
| align="center" | Music of the year
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" | Hun Sen
Prime Minister of Cambodia
|-
| align="center" | 2019
| align="center" | ប្រពន្ធបងមិនល្អមែនទេ
| align="center" | Top 4
Cambodia Top 50 Billboard
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" |Pleng
By Smart Music
|}
== កាត់ឡុកតន្ត្រី ==
'''Discography'''
{| class="wikitable"
! style="background-color:#D3D3D3" width=20% | អាល់ប៊ុម
! style="background-color:#D3D3D3" width=10% | ប្រភេទតន្ត្រី
! style="background-color:#D3D3D3" width=15% | សិល្បៈ
! style="background-color:#D3D3D3" width=10% | ឆ្នាំចេញផ្សាយ
! style="background-color:#D3D3D3" width=20% | ផលិតកម្ម
|-
| align="center" | [[Better Day (អាល់ប៊ុម)|Better Day]]
| align="center" | Hip-Hop
| align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]] Ft. [[ឌីជេ-ស្ដី]]
| align="center" | 2004
| align="center" | រស្មីហង្សមាស
CD Vol.219
|-
| align="center" | [[Dream about you (អាល់ប៊ុម)|Dream about you]]
| align="center" | Classic
| align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]]
| align="center" | 2005
| align="center" | រស្មីហង្សមាស
CD Vol.248
|-
| align="center" | [[U Better Not Come Home (អាល់ប៊ុម)|U Better Not Come Home]]
| align="center" | Pop Music
| align="center" | [[ព្រាប សុវត្ថិ]] Ft. [[ពេជ្រ សោភា]], [[ឌីជេ-ស្ដី]]
| align="center" | 2005
| align="center" | រស្មីហង្សមាស
CD Vol.255
|-
| align="center" | [[Dhoom Dhoom (អាល់ប៊ុម)|Dhoom Dhoom]]
| align="center" | Pop Music
| align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]] Ft. B.I.G
| align="center" | 2005
| align="center" | រស្មីហង្សមាស
CD Vol.294
|-
| align="center" | [[Pich Sophea (Solo អាល់ប៊ុម)|Pich Sophea (Solo Album)]]
| align="center" | Pop Music
| align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]]
| align="center" | 2012
| align="center" | រស្មីហង្សមាស
CD Vol.466
|-
| align="center" | [[កាហ្វេ 1500 (អាល់ប៊ុម)|កាហ្វេ 1500]]
| align="center" | Pop Music
| align="center" | [[ពេជ្រ សោភា]]
| align="center" | 2015
| align="center" | រស្មីហង្សមាស
CD Vol.527
|}
== ដូច្នេះ ==
'''Also'''
* [[អ្នកចម្រៀងកម្ពុជា]]
== ឯកសារយោង ==
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អ្នកចម្រៀងខ្មែរ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:តារាសម្តែងខ្មែរ]]
am53obeulzc4jijt3ors9qxr9ef98bf
លំពង្សរាជា
0
27164
282614
282604
2022-08-19T19:30:34Z
Camhistory
36281
/* សៀមវាយយក នគររាជសីមា */
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #008631;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> លំពង្សរាជា </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="5" |
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''រជ្ជកាល'''
| ១៣៤៦-១៣៥២
[[អាណាចក្រកម្ពុជា]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជសម័យ'''
|[[ចុងសម័យកាលអង្គរ]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''គ្រងរាជ'''
| ១៣៤៨
|- style="vertical-align:center;"
|'''ព្រះនាមពេញ'''
|ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា រាមាធិបតី
|- style="vertical-align:center;"
|'''មរណៈនាម'''
| មិនមានកំណត់ត្រា
|- style="vertical-align:center;"
|'''ក្សត្រមុន'''
| [[ស្រីនិពាន្វបទ]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជបន្ត'''
| [[ស្រីសុរិយោវង្ស]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''សន្តិវង្ស'''
| រាជវង្សអង្គរ
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រសូត្រ'''
| ១២៩២
|- style="vertical-align:center;"
|'''ចូលទីវង្គត់'''
| ១៣៥២
|- style="vertical-align:center;"
|'''ជំនឿសាសនា'''
| [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ
និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] លទ្ធិជំនឿ
ជំនឿលើទេវតា (Theravada)
|}
'''លំពង្សរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Lompong Reachea) (ប្រ.ស|គ.ស ១២៩២-១៣៥២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៤៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា "ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា រាមាធិបតី" ព្រះអង្គមានព្រះអនុជ (ប្អូន) មួយអង្គព្រះនាម [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] ហើយបានតែងតាំងជាមហាឧបរាជ ។ ក្រោយពេលសោយរាជ្យសម្បត្តិបាន ៣ឆ្នាំ ព្រះអង្គបាន ប្រឈួន ឈឺធ្ងន់ ដោយជាហេតុធ្វើឱ្យពួកសៀមលើកទ័ពមកឈ្លានពានមហានគរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ប្អូនរបស់ទ្រង់នេះហើយដែលបានឡើងសោយរាជ បន្តពីព្រះអង្គផងដែរ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
លំពង្សរាជា កើតនៅរាជធានីអង្គរ កើតឆ្នាំ ១២៩២ នៃគ.សករាជ ព្រះអង្គ គឺជាបុត្រចៅពញ្ញាសួស ដែលមានព្រះនាមថា (សន្ធានរាជា ស្រីនិពាន្វបទ) ព្រះអង្គមានបុត្រពីរអង្គ ទី១ បរមរាមា សោយទីវង្គត់ដោយរោគប្រឈួន ទី២ ស្រីសុរិយោទ័យ សោយទីវង្គត់ក្នុងចម្បាំងខ្មែរសៀម ឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ព្រះលំពង្សរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាជ័យ ជាប្រមុខមេទ័ពធំ ដែលមានងារ ជាព្រះលំពែងជ័យ ទ្រង់ឡើងសោយរាជនៅរាជធានីអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៦ ដោយការជម្រុញពីកងទ័ព និង ប្រជានុរាស្ត្រ ដោយសារមិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ ទ្រង់បានបញ្ជារឱ្យធ្វើថ្មី បូករួមទាំងបដិមាករ "[[ព្រះកែវមរកត]]" មួយទៀតផងដែរ ហើយ ព្រះកែវមរកត នេះ ត្រូវបានសៀមយកទៅក្រោយវាយបែករាជនីលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ នៃគ.សករាជ និង បានរក្សាទុកក្នុងរាជវាំង [[បាងកក]] មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយធ្វើរតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ថ្មីរួច ទ្រង់បានឡើងសោយរាជសម្បត្តិលើកទី២ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៨ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> <ref> Tran Ngea (1973) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10888 Khmer History Volume 2], Publisher: Khmer Mon Institute, Publication: Center for Khmer Studies Library p.198 </ref>
== សៀមវាយយក នគររាជសីមា ==
'''Siam invades Nokor Reachseima'''
* (Thai Pronounciation: Nakhon Ratchasima)
ពុទ្ធសករាជ ១៨៩៥ សៀមបានលើកទ័ព ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) វាយយកខេត្ត [[នគររាជសីមា]] ដោយកងទ័ពសៀម បានចែកចេញជាពីរកង កងទី១ មានចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពសៀមនាម "រាមាសូរ" និង កងទី២ មានចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពរងនាម "ស្រីសុប័ត" បានចូលមកឈ្លានពានអាណាខេត្តកម្ពុជា ជាមុនដោយមិនបានប្រកាសសង្គ្រាមឡើយ ដោយភាគីកម្ពុជា រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ កងទ័ពសៀមក៏វាយបែក នគររាជសីមា ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយពេលសៀមវាយបែក នគររាជសីមា កងទ័ពសៀមក៏ចូលហួសមកបោះជំរុំជាប់ស្រុកនាងរង ខណៈពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា បានបង្គាប់ឱ្យបុត្ររបស់ខ្លួន ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ទៅបង្ក្រាបទ័ពសៀម ហើយក៏ទទួលបានជោគជ័យនាពេលនោះ និងបានសម្លាប់ចៅស្ដេចសៀមដែលជាមេទ័ពរង ស្រីសុប័ត នោះផងដែរ ។ ក្រោយទទួលបានជោគជ័យ ព្រះលំពង្សរាជា នឹកស្មានថា កងទ័ពសៀមមិនលើកមកឈ្លានពានភ្លាមៗទៀតនោះទេ ទ្រង់បានប្រកាសឱ្យរំសាយជួរកងទ័ព ជាបណ្ដោះអាសន្នដើម្បីឱ្យកងទ័ពបានទៅជួយធ្វើស្រែចំការប្រជានុរាស្ត្រ ព្រោះក្រុង [[យៈសោធរៈបុរៈ]] ឬ ([[ក្រុងអង្គរ]]) ពេលនោះជួបវិបត្តិខ្វះស្បៀង ។<ref> Eng Suth (2001)
[https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 </ref>
== សៀមវាយយក បច្ចឹមបុរី និង នាងរង ==
'''Siam invades Pachim Borei & Neang Rorng'''
* (Thai Pronounciation: Prachin Buri & Nang Rong)
៣ខែ ក្រោយមក ត្រូវនិងរដូវវស្សា ពេលដែលសៀមដឹងថា ស្ដេចកម្ពុជា រំសាយជួរកងទ័ព ស្ដេចសៀមព្រះនាម "អ៊ូតងរាជា រាមាធិបតី" (U Thongracha Ramathibodi) បានចាត់ឱ្យ រាមាសូរ លើកទ័ពសៀម ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ឈ្លានពានកម្ពុជាម្ដងទៀត និង បានបែងចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយក បច្ចឹមបុរី និង កងទី២ ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយយក នាងរង ហើយចាត់ បរមសុខា ជាមេទ័ពធំ ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ១០០,០០០ (១សែននាក់) តាមមកពីក្រោយជាទ័ពជំនួយ ។ ដោយភាគីកម្ពុជាប្រមូលកងទ័ព និង រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ ព្រះលំពង្សរាជា បានចាត់ឱ្យ ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០០០០ (២មុឺននាក់) ចេញទៅច្បាំងតទល់ ហើយចាត់ឱ្យមហាឧបរាជ [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] លើកទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ចេញទៅទប់កងទ័ពសៀមនៅ ខេត្តនាងរង ដោយចំនួនកងទ័ពនិង គ្រឿងសឹកចម្បាំងសៀម ច្រើនជាងភាគីកម្ពុជាពេកណាស់ នៅទីបំផុតកងទ័ពទាំង២ របស់កម្ពុជា ត្រូវបរាជ័យ និង បានដកថយជាបន្តបន្ទាប់ ហើយ ស្រីសុរិយោទ័យ ត្រូវទ័ពសៀមបាញ់ព្រួញសម្លាប់ នៅបច្ចឹមបុរី ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref>
== សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ==
'''Siam attacks Yasodharapura'''
ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ សៀមបានលើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា ត្រាសបញ្ជារឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស សង់កំពែងក្រុងកម្ពស់ ១៦ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ និង បានប្រមូលទ័ពជាង ១០០,០០០ (១សែននាក់) នៅចាំការពារ [[ក្រុងអង្គរ]] ។
== ឯកសារយោង ==
hhmlp64mo9ibxpft7z42sxmcj912wm5
282615
282614
2022-08-19T19:33:16Z
Camhistory
36281
/* សៀមវាយយក បច្ចឹមបុរី និង នាងរង */
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #008631;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> លំពង្សរាជា </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="5" |
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''រជ្ជកាល'''
| ១៣៤៦-១៣៥២
[[អាណាចក្រកម្ពុជា]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជសម័យ'''
|[[ចុងសម័យកាលអង្គរ]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''គ្រងរាជ'''
| ១៣៤៨
|- style="vertical-align:center;"
|'''ព្រះនាមពេញ'''
|ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា រាមាធិបតី
|- style="vertical-align:center;"
|'''មរណៈនាម'''
| មិនមានកំណត់ត្រា
|- style="vertical-align:center;"
|'''ក្សត្រមុន'''
| [[ស្រីនិពាន្វបទ]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជបន្ត'''
| [[ស្រីសុរិយោវង្ស]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''សន្តិវង្ស'''
| រាជវង្សអង្គរ
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រសូត្រ'''
| ១២៩២
|- style="vertical-align:center;"
|'''ចូលទីវង្គត់'''
| ១៣៥២
|- style="vertical-align:center;"
|'''ជំនឿសាសនា'''
| [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ
និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] លទ្ធិជំនឿ
ជំនឿលើទេវតា (Theravada)
|}
'''លំពង្សរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Lompong Reachea) (ប្រ.ស|គ.ស ១២៩២-១៣៥២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៤៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា "ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា រាមាធិបតី" ព្រះអង្គមានព្រះអនុជ (ប្អូន) មួយអង្គព្រះនាម [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] ហើយបានតែងតាំងជាមហាឧបរាជ ។ ក្រោយពេលសោយរាជ្យសម្បត្តិបាន ៣ឆ្នាំ ព្រះអង្គបាន ប្រឈួន ឈឺធ្ងន់ ដោយជាហេតុធ្វើឱ្យពួកសៀមលើកទ័ពមកឈ្លានពានមហានគរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ប្អូនរបស់ទ្រង់នេះហើយដែលបានឡើងសោយរាជ បន្តពីព្រះអង្គផងដែរ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
លំពង្សរាជា កើតនៅរាជធានីអង្គរ កើតឆ្នាំ ១២៩២ នៃគ.សករាជ ព្រះអង្គ គឺជាបុត្រចៅពញ្ញាសួស ដែលមានព្រះនាមថា (សន្ធានរាជា ស្រីនិពាន្វបទ) ព្រះអង្គមានបុត្រពីរអង្គ ទី១ បរមរាមា សោយទីវង្គត់ដោយរោគប្រឈួន ទី២ ស្រីសុរិយោទ័យ សោយទីវង្គត់ក្នុងចម្បាំងខ្មែរសៀម ឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ព្រះលំពង្សរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាជ័យ ជាប្រមុខមេទ័ពធំ ដែលមានងារ ជាព្រះលំពែងជ័យ ទ្រង់ឡើងសោយរាជនៅរាជធានីអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៦ ដោយការជម្រុញពីកងទ័ព និង ប្រជានុរាស្ត្រ ដោយសារមិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ ទ្រង់បានបញ្ជារឱ្យធ្វើថ្មី បូករួមទាំងបដិមាករ "[[ព្រះកែវមរកត]]" មួយទៀតផងដែរ ហើយ ព្រះកែវមរកត នេះ ត្រូវបានសៀមយកទៅក្រោយវាយបែករាជនីលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ នៃគ.សករាជ និង បានរក្សាទុកក្នុងរាជវាំង [[បាងកក]] មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយធ្វើរតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ថ្មីរួច ទ្រង់បានឡើងសោយរាជសម្បត្តិលើកទី២ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៨ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> <ref> Tran Ngea (1973) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10888 Khmer History Volume 2], Publisher: Khmer Mon Institute, Publication: Center for Khmer Studies Library p.198 </ref>
== សៀមវាយយក នគររាជសីមា ==
'''Siam invades Nokor Reachseima'''
* (Thai Pronounciation: Nakhon Ratchasima)
ពុទ្ធសករាជ ១៨៩៥ សៀមបានលើកទ័ព ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) វាយយកខេត្ត [[នគររាជសីមា]] ដោយកងទ័ពសៀម បានចែកចេញជាពីរកង កងទី១ មានចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពសៀមនាម "រាមាសូរ" និង កងទី២ មានចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពរងនាម "ស្រីសុប័ត" បានចូលមកឈ្លានពានអាណាខេត្តកម្ពុជា ជាមុនដោយមិនបានប្រកាសសង្គ្រាមឡើយ ដោយភាគីកម្ពុជា រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ កងទ័ពសៀមក៏វាយបែក នគររាជសីមា ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយពេលសៀមវាយបែក នគររាជសីមា កងទ័ពសៀមក៏ចូលហួសមកបោះជំរុំជាប់ស្រុកនាងរង ខណៈពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា បានបង្គាប់ឱ្យបុត្ររបស់ខ្លួន ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ទៅបង្ក្រាបទ័ពសៀម ហើយក៏ទទួលបានជោគជ័យនាពេលនោះ និងបានសម្លាប់ចៅស្ដេចសៀមដែលជាមេទ័ពរង ស្រីសុប័ត នោះផងដែរ ។ ក្រោយទទួលបានជោគជ័យ ព្រះលំពង្សរាជា នឹកស្មានថា កងទ័ពសៀមមិនលើកមកឈ្លានពានភ្លាមៗទៀតនោះទេ ទ្រង់បានប្រកាសឱ្យរំសាយជួរកងទ័ព ជាបណ្ដោះអាសន្នដើម្បីឱ្យកងទ័ពបានទៅជួយធ្វើស្រែចំការប្រជានុរាស្ត្រ ព្រោះក្រុង [[យៈសោធរៈបុរៈ]] ឬ ([[ក្រុងអង្គរ]]) ពេលនោះជួបវិបត្តិខ្វះស្បៀង ។<ref> Eng Suth (2001)
[https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 </ref>
== សៀមវាយយក បច្ចឹមបុរី និង នាងរង ==
'''Siam invades Pachim Borei & Neang Rorng'''
* (Thai Pronounciation: Prachin Buri & Nang Rong)
៣ខែ ក្រោយមក ត្រូវនិងរដូវវស្សា ពេលដែលសៀមដឹងថា ស្ដេចកម្ពុជា រំសាយជួរកងទ័ព ស្ដេចសៀមព្រះនាម "អ៊ូតងរាជា រាមាធិបតី" (U Thongracha Ramathibodi) បានចាត់ឱ្យ រាមាសូរ លើកទ័ពសៀម ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ឈ្លានពានកម្ពុជាម្ដងទៀត និង បានបែងចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយក បច្ចឹមបុរី និង កងទី២ ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយយក នាងរង ហើយចាត់ បរមសុខា ជាមេទ័ពធំ ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ១០០,០០០ (១សែននាក់) តាមមកពីក្រោយជាទ័ពជំនួយ ។ ដោយភាគីកម្ពុជាប្រមូលកងទ័ព និង រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ ព្រះលំពង្សរាជា បានចាត់ឱ្យ ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០០០០ (២មុឺននាក់) ចេញទៅច្បាំងតទល់ ហើយចាត់ឱ្យមហាឧបរាជ [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] លើកទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ចេញទៅទប់កងទ័ពសៀមនៅ ស្រុកនាងរង ដោយចំនួនកងទ័ពនិង គ្រឿងសឹកចម្បាំងសៀម ច្រើនជាងភាគីកម្ពុជាពេកណាស់ នៅទីបំផុតកងទ័ពទាំង២ របស់កម្ពុជា ត្រូវបរាជ័យ និង បានដកថយជាបន្តបន្ទាប់ ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ ស្រីសុរិយោទ័យ ត្រូវទ័ពសៀមបាញ់ព្រួញសម្លាប់ នៅបច្ចឹមបុរី ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref>
== សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ==
'''Siam attacks Yasodharapura'''
ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ សៀមបានលើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា ត្រាសបញ្ជារឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស សង់កំពែងក្រុងកម្ពស់ ១៦ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ និង បានប្រមូលទ័ពជាង ១០០,០០០ (១សែននាក់) នៅចាំការពារ [[ក្រុងអង្គរ]] ។
== ឯកសារយោង ==
bw0wsnj3zc6t7j7a4jl7ijabqfw8nys
282618
282615
2022-08-19T19:46:11Z
Camhistory
36281
/* សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ */កំពុងចងក្រង
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #008631;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> លំពង្សរាជា </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="5" |
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''រជ្ជកាល'''
| ១៣៤៦-១៣៥២
[[អាណាចក្រកម្ពុជា]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជសម័យ'''
|[[ចុងសម័យកាលអង្គរ]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''គ្រងរាជ'''
| ១៣៤៨
|- style="vertical-align:center;"
|'''ព្រះនាមពេញ'''
|ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា រាមាធិបតី
|- style="vertical-align:center;"
|'''មរណៈនាម'''
| មិនមានកំណត់ត្រា
|- style="vertical-align:center;"
|'''ក្សត្រមុន'''
| [[ស្រីនិពាន្វបទ]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជបន្ត'''
| [[ស្រីសុរិយោវង្ស]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''សន្តិវង្ស'''
| រាជវង្សអង្គរ
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រសូត្រ'''
| ១២៩២
|- style="vertical-align:center;"
|'''ចូលទីវង្គត់'''
| ១៣៥២
|- style="vertical-align:center;"
|'''ជំនឿសាសនា'''
| [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ
និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] លទ្ធិជំនឿ
ជំនឿលើទេវតា (Theravada)
|}
'''លំពង្សរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Lompong Reachea) (ប្រ.ស|គ.ស ១២៩២-១៣៥២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៤៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា "ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា រាមាធិបតី" ព្រះអង្គមានព្រះអនុជ (ប្អូន) មួយអង្គព្រះនាម [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] ហើយបានតែងតាំងជាមហាឧបរាជ ។ ក្រោយពេលសោយរាជ្យសម្បត្តិបាន ៣ឆ្នាំ ព្រះអង្គបាន ប្រឈួន ឈឺធ្ងន់ ដោយជាហេតុធ្វើឱ្យពួកសៀមលើកទ័ពមកឈ្លានពានមហានគរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ប្អូនរបស់ទ្រង់នេះហើយដែលបានឡើងសោយរាជ បន្តពីព្រះអង្គផងដែរ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
លំពង្សរាជា កើតនៅរាជធានីអង្គរ កើតឆ្នាំ ១២៩២ នៃគ.សករាជ ព្រះអង្គ គឺជាបុត្រចៅពញ្ញាសួស ដែលមានព្រះនាមថា (សន្ធានរាជា ស្រីនិពាន្វបទ) ព្រះអង្គមានបុត្រពីរអង្គ ទី១ បរមរាមា សោយទីវង្គត់ដោយរោគប្រឈួន ទី២ ស្រីសុរិយោទ័យ សោយទីវង្គត់ក្នុងចម្បាំងខ្មែរសៀម ឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ព្រះលំពង្សរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាជ័យ ជាប្រមុខមេទ័ពធំ ដែលមានងារ ជាព្រះលំពែងជ័យ ទ្រង់ឡើងសោយរាជនៅរាជធានីអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៦ ដោយការជម្រុញពីកងទ័ព និង ប្រជានុរាស្ត្រ ដោយសារមិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ ទ្រង់បានបញ្ជារឱ្យធ្វើថ្មី បូករួមទាំងបដិមាករ "[[ព្រះកែវមរកត]]" មួយទៀតផងដែរ ហើយ ព្រះកែវមរកត នេះ ត្រូវបានសៀមយកទៅក្រោយវាយបែករាជនីលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ នៃគ.សករាជ និង បានរក្សាទុកក្នុងរាជវាំង [[បាងកក]] មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយធ្វើរតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ថ្មីរួច ទ្រង់បានឡើងសោយរាជសម្បត្តិលើកទី២ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៨ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> <ref> Tran Ngea (1973) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10888 Khmer History Volume 2], Publisher: Khmer Mon Institute, Publication: Center for Khmer Studies Library p.198 </ref>
== សៀមវាយយក នគររាជសីមា ==
'''Siam invades Nokor Reachseima'''
* (Thai Pronounciation: Nakhon Ratchasima)
ពុទ្ធសករាជ ១៨៩៥ សៀមបានលើកទ័ព ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) វាយយកខេត្ត [[នគររាជសីមា]] ដោយកងទ័ពសៀម បានចែកចេញជាពីរកង កងទី១ មានចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពសៀមនាម "រាមាសូរ" និង កងទី២ មានចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពរងនាម "ស្រីសុប័ត" បានចូលមកឈ្លានពានអាណាខេត្តកម្ពុជា ជាមុនដោយមិនបានប្រកាសសង្គ្រាមឡើយ ដោយភាគីកម្ពុជា រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ កងទ័ពសៀមក៏វាយបែក នគររាជសីមា ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយពេលសៀមវាយបែក នគររាជសីមា កងទ័ពសៀមក៏ចូលហួសមកបោះជំរុំជាប់ស្រុកនាងរង ខណៈពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា បានបង្គាប់ឱ្យបុត្ររបស់ខ្លួន ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ទៅបង្ក្រាបទ័ពសៀម ហើយក៏ទទួលបានជោគជ័យនាពេលនោះ និងបានសម្លាប់ចៅស្ដេចសៀមដែលជាមេទ័ពរង ស្រីសុប័ត នោះផងដែរ ។ ក្រោយទទួលបានជោគជ័យ ព្រះលំពង្សរាជា នឹកស្មានថា កងទ័ពសៀមមិនលើកមកឈ្លានពានភ្លាមៗទៀតនោះទេ ទ្រង់បានប្រកាសឱ្យរំសាយជួរកងទ័ព ជាបណ្ដោះអាសន្នដើម្បីឱ្យកងទ័ពបានទៅជួយធ្វើស្រែចំការប្រជានុរាស្ត្រ ព្រោះក្រុង [[យៈសោធរៈបុរៈ]] ឬ ([[ក្រុងអង្គរ]]) ពេលនោះជួបវិបត្តិខ្វះស្បៀង ។<ref> Eng Suth (2001)
[https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 </ref>
== សៀមវាយយក បច្ចឹមបុរី និង នាងរង ==
'''Siam invades Pachim Borei & Neang Rorng'''
* (Thai Pronounciation: Prachin Buri & Nang Rong)
៣ខែ ក្រោយមក ត្រូវនិងរដូវវស្សា ពេលដែលសៀមដឹងថា ស្ដេចកម្ពុជា រំសាយជួរកងទ័ព ស្ដេចសៀមព្រះនាម "អ៊ូតងរាជា រាមាធិបតី" (U Thongracha Ramathibodi) បានចាត់ឱ្យ រាមាសូរ លើកទ័ពសៀម ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ឈ្លានពានកម្ពុជាម្ដងទៀត និង បានបែងចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយក បច្ចឹមបុរី និង កងទី២ ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយយក នាងរង ហើយចាត់ បរមសុខា ជាមេទ័ពធំ ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ១០០,០០០ (១សែននាក់) តាមមកពីក្រោយជាទ័ពជំនួយ ។ ដោយភាគីកម្ពុជាប្រមូលកងទ័ព និង រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ ព្រះលំពង្សរាជា បានចាត់ឱ្យ ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០០០០ (២មុឺននាក់) ចេញទៅច្បាំងតទល់ ហើយចាត់ឱ្យមហាឧបរាជ [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] លើកទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ចេញទៅទប់កងទ័ពសៀមនៅ ស្រុកនាងរង ដោយចំនួនកងទ័ពនិង គ្រឿងសឹកចម្បាំងសៀម ច្រើនជាងភាគីកម្ពុជាពេកណាស់ នៅទីបំផុតកងទ័ពទាំង២ របស់កម្ពុជា ត្រូវបរាជ័យ និង បានដកថយជាបន្តបន្ទាប់ ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ ស្រីសុរិយោទ័យ ត្រូវទ័ពសៀមបាញ់ព្រួញសម្លាប់ នៅបច្ចឹមបុរី ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref>
== សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ==
'''Siam attacks Yasodharapura'''
ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ សៀមបានលើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា ត្រាសបញ្ជារឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស សង់កំពែងក្រុងកម្ពស់ ១៦ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ និង បានប្រមូលទ័ពជាង ១០០,០០០ (១សែននាក់) នៅចាំការពារ [[ក្រុងអង្គរ]] ។ មេទ័ពធំសៀម បរមសុខា បានបែងចែកកងទ័ពសៀមជា ៤ច្រក ច្រកទី១ ដឹកនាំដោយ រាមាសូរ វាយចូលពីទិសខាងជើង ច្រកទី២ ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយចូលពីទិសខាងកើត ច្រកទី៣ ដឹកនាំដោយ ចៅបាអាត វាយចូលពីទិសខាងត្បូង ច្រកទី៤ ដឹកនាំដោយ ចៅដំបងពិសី វាយចូលពីទិសខាងលិច កងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរត្រឹមចម្ងាយតែ ៣០សិន ដោយស្មើនិង រយៈចម្ងាយ ១.២ គីឡូម៉ែត្រ ប៉ុនណោះ ។
== ឯកសារយោង ==
c5yzjusubdheexwkq6c65yg9piuvzr1
282619
282618
2022-08-19T20:30:42Z
Camhistory
36281
/* សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ */
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #008631;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> លំពង្សរាជា </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="5" |
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''រជ្ជកាល'''
| ១៣៤៦-១៣៥២
[[អាណាចក្រកម្ពុជា]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជសម័យ'''
|[[ចុងសម័យកាលអង្គរ]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''គ្រងរាជ'''
| ១៣៤៨
|- style="vertical-align:center;"
|'''ព្រះនាមពេញ'''
|ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា រាមាធិបតី
|- style="vertical-align:center;"
|'''មរណៈនាម'''
| មិនមានកំណត់ត្រា
|- style="vertical-align:center;"
|'''ក្សត្រមុន'''
| [[ស្រីនិពាន្វបទ]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជបន្ត'''
| [[ស្រីសុរិយោវង្ស]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''សន្តិវង្ស'''
| រាជវង្សអង្គរ
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រសូត្រ'''
| ១២៩២
|- style="vertical-align:center;"
|'''ចូលទីវង្គត់'''
| ១៣៥២
|- style="vertical-align:center;"
|'''ជំនឿសាសនា'''
| [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ
និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] លទ្ធិជំនឿ
ជំនឿលើទេវតា (Theravada)
|}
'''លំពង្សរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Lompong Reachea) (ប្រ.ស|គ.ស ១២៩២-១៣៥២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៤៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា "ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា រាមាធិបតី" ព្រះអង្គមានព្រះអនុជ (ប្អូន) មួយអង្គព្រះនាម [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] ហើយបានតែងតាំងជាមហាឧបរាជ ។ ក្រោយពេលសោយរាជ្យសម្បត្តិបាន ៣ឆ្នាំ ព្រះអង្គបាន ប្រឈួន ឈឺធ្ងន់ ដោយជាហេតុធ្វើឱ្យពួកសៀមលើកទ័ពមកឈ្លានពានមហានគរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ប្អូនរបស់ទ្រង់នេះហើយដែលបានឡើងសោយរាជ បន្តពីព្រះអង្គផងដែរ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
លំពង្សរាជា កើតនៅរាជធានីអង្គរ កើតឆ្នាំ ១២៩២ នៃគ.សករាជ ព្រះអង្គ គឺជាបុត្រចៅពញ្ញាសួស ដែលមានព្រះនាមថា (សន្ធានរាជា ស្រីនិពាន្វបទ) ព្រះអង្គមានបុត្រពីរអង្គ ទី១ បរមរាមា សោយទីវង្គត់ដោយរោគប្រឈួន ទី២ ស្រីសុរិយោទ័យ សោយទីវង្គត់ក្នុងចម្បាំងខ្មែរសៀម ឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ព្រះលំពង្សរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាជ័យ ជាប្រមុខមេទ័ពធំ ដែលមានងារ ជាព្រះលំពែងជ័យ ទ្រង់ឡើងសោយរាជនៅរាជធានីអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៦ ដោយការជម្រុញពីកងទ័ព និង ប្រជានុរាស្ត្រ ដោយសារមិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ ទ្រង់បានបញ្ជារឱ្យធ្វើថ្មី បូករួមទាំងបដិមាករ "[[ព្រះកែវមរកត]]" មួយទៀតផងដែរ ហើយ ព្រះកែវមរកត នេះ ត្រូវបានសៀមយកទៅក្រោយវាយបែករាជនីលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ នៃគ.សករាជ និង បានរក្សាទុកក្នុងរាជវាំង [[បាងកក]] មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយធ្វើរតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ថ្មីរួច ទ្រង់បានឡើងសោយរាជសម្បត្តិលើកទី២ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៨ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> <ref> Tran Ngea (1973) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10888 Khmer History Volume 2], Publisher: Khmer Mon Institute, Publication: Center for Khmer Studies Library p.198 </ref>
== សៀមវាយយក នគររាជសីមា ==
'''Siam invades Nokor Reachseima'''
* (Thai Pronounciation: Nakhon Ratchasima)
ពុទ្ធសករាជ ១៨៩៥ សៀមបានលើកទ័ព ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) វាយយកខេត្ត [[នគររាជសីមា]] ដោយកងទ័ពសៀម បានចែកចេញជាពីរកង កងទី១ មានចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពសៀមនាម "រាមាសូរ" និង កងទី២ មានចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពរងនាម "ស្រីសុប័ត" បានចូលមកឈ្លានពានអាណាខេត្តកម្ពុជា ជាមុនដោយមិនបានប្រកាសសង្គ្រាមឡើយ ដោយភាគីកម្ពុជា រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ កងទ័ពសៀមក៏វាយបែក នគររាជសីមា ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយពេលសៀមវាយបែក នគររាជសីមា កងទ័ពសៀមក៏ចូលហួសមកបោះជំរុំជាប់ស្រុកនាងរង ខណៈពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា បានបង្គាប់ឱ្យបុត្ររបស់ខ្លួន ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ទៅបង្ក្រាបទ័ពសៀម ហើយក៏ទទួលបានជោគជ័យនាពេលនោះ និងបានសម្លាប់ចៅស្ដេចសៀមដែលជាមេទ័ពរង ស្រីសុប័ត នោះផងដែរ ។ ក្រោយទទួលបានជោគជ័យ ព្រះលំពង្សរាជា នឹកស្មានថា កងទ័ពសៀមមិនលើកមកឈ្លានពានភ្លាមៗទៀតនោះទេ ទ្រង់បានប្រកាសឱ្យរំសាយជួរកងទ័ព ជាបណ្ដោះអាសន្នដើម្បីឱ្យកងទ័ពបានទៅជួយធ្វើស្រែចំការប្រជានុរាស្ត្រ ព្រោះក្រុង [[យៈសោធរៈបុរៈ]] ឬ ([[ក្រុងអង្គរ]]) ពេលនោះជួបវិបត្តិខ្វះស្បៀង ។<ref> Eng Suth (2001)
[https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 </ref>
== សៀមវាយយក បច្ចឹមបុរី និង នាងរង ==
'''Siam invades Pachim Borei & Neang Rorng'''
* (Thai Pronounciation: Prachin Buri & Nang Rong)
៣ខែ ក្រោយមក ត្រូវនិងរដូវវស្សា ពេលដែលសៀមដឹងថា ស្ដេចកម្ពុជា រំសាយជួរកងទ័ព ស្ដេចសៀមព្រះនាម "អ៊ូតងរាជា រាមាធិបតី" (U Thongracha Ramathibodi) បានចាត់ឱ្យ រាមាសូរ លើកទ័ពសៀម ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ឈ្លានពានកម្ពុជាម្ដងទៀត និង បានបែងចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយក បច្ចឹមបុរី និង កងទី២ ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយយក នាងរង ហើយចាត់ បរមសុខា ជាមេទ័ពធំ ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ១០០,០០០ (១សែននាក់) តាមមកពីក្រោយជាទ័ពជំនួយ ។ ដោយភាគីកម្ពុជាប្រមូលកងទ័ព និង រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ ព្រះលំពង្សរាជា បានចាត់ឱ្យ ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០០០០ (២មុឺននាក់) ចេញទៅច្បាំងតទល់ ហើយចាត់ឱ្យមហាឧបរាជ [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] លើកទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ចេញទៅទប់កងទ័ពសៀមនៅ ស្រុកនាងរង ដោយចំនួនកងទ័ពនិង គ្រឿងសឹកចម្បាំងសៀម ច្រើនជាងភាគីកម្ពុជាពេកណាស់ នៅទីបំផុតកងទ័ពទាំង២ របស់កម្ពុជា ត្រូវបរាជ័យ និង បានដកថយជាបន្តបន្ទាប់ ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ ស្រីសុរិយោទ័យ ត្រូវទ័ពសៀមបាញ់ព្រួញសម្លាប់ នៅបច្ចឹមបុរី ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref>
== សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ==
'''Siam attacks Yasodharapura'''
ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ សៀមបានលើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា ត្រាសបញ្ជារឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស សង់កំពែងក្រុងកម្ពស់ ១៦ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ និង បានប្រមូលទ័ពជាង ១០០,០០០ (១សែននាក់) នៅចាំការពារ [[ក្រុងអង្គរ]] ។ មេទ័ពធំសៀម បរមសុខា បានបែងចែកកងទ័ពសៀមជា ៤ច្រក ច្រកទី១ ដឹកនាំដោយ រាមាសូរ វាយចូលពីទិសខាងជើង ច្រកទី២ ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយចូលពីទិសខាងកើត ច្រកទី៣ ដឹកនាំដោយ ចៅបាអាត វាយចូលពីទិសខាងត្បូង ច្រកទី៤ ដឹកនាំដោយ ចៅដំបងពិសី វាយចូលពីទិសខាងលិច កងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរត្រឹមចម្ងាយតែ ៣០សិន ដោយស្មើនិង រយៈចម្ងាយ ១.២ គីឡូម៉ែត្រ ប៉ុនណោះ ។ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានចាត់ឱ្យពលសេនា លើករន្ទារឬស្សី កម្ពស់ ១៤ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៧ម៉ែត្រ ដាក់នៅកាំភ្លើងធំ មានកង់អូសដោយដំរី បានបាញ់ប្រហារមកលើកំពែងក្រុង និងបានឱ្យកងទ័ពដាក់ជណ្ដើរឬស្សី ឡើងវាយប្រហារចូលក្រុងអង្គរ ។ ស្រីសុរិយោវង្ស ឃើញដូច្នេះក៏ឱ្យដាក់កាំភ្លើងធំបាញ់ប្រហារតបតទៅវិញ កងទ័ពសៀមកាន់តែវាយសម្រុក កងទ័ពស្លាប់អស់ជាច្រើន ចំនួនទ័ពកាន់តែថយទៅៗ ព្រះលំពង្សរាជា យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏បង្គាប់ឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស ដកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) វាយសម្រុកចេញ ទៅនគរ "ឡានឆាង" (Lan Xang) (Kh-Pronoun: Lan Chhang) ប្រែថាដំរីមួយលាន ដើម្បីសុំទ័ពជំនួយពីស្ដេច [[ឡាវ]] ។
== ឯកសារយោង ==
klc83irrkxcfgp25eh9f48y1f6rbf2z
282620
282619
2022-08-19T22:00:17Z
Camhistory
36281
/* សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ */
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #008631;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> លំពង្សរាជា </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="5" |
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''រជ្ជកាល'''
| ១៣៤៦-១៣៥២
[[អាណាចក្រកម្ពុជា]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជសម័យ'''
|[[ចុងសម័យកាលអង្គរ]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''គ្រងរាជ'''
| ១៣៤៨
|- style="vertical-align:center;"
|'''ព្រះនាមពេញ'''
|ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា រាមាធិបតី
|- style="vertical-align:center;"
|'''មរណៈនាម'''
| មិនមានកំណត់ត្រា
|- style="vertical-align:center;"
|'''ក្សត្រមុន'''
| [[ស្រីនិពាន្វបទ]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជបន្ត'''
| [[ស្រីសុរិយោវង្ស]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''សន្តិវង្ស'''
| រាជវង្សអង្គរ
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រសូត្រ'''
| ១២៩២
|- style="vertical-align:center;"
|'''ចូលទីវង្គត់'''
| ១៣៥២
|- style="vertical-align:center;"
|'''ជំនឿសាសនា'''
| [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ
និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] លទ្ធិជំនឿ
ជំនឿលើទេវតា (Theravada)
|}
'''លំពង្សរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Lompong Reachea) (ប្រ.ស|គ.ស ១២៩២-១៣៥២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៤៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា "ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា រាមាធិបតី" ព្រះអង្គមានព្រះអនុជ (ប្អូន) មួយអង្គព្រះនាម [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] ហើយបានតែងតាំងជាមហាឧបរាជ ។ ក្រោយពេលសោយរាជ្យសម្បត្តិបាន ៣ឆ្នាំ ព្រះអង្គបាន ប្រឈួន ឈឺធ្ងន់ ដោយជាហេតុធ្វើឱ្យពួកសៀមលើកទ័ពមកឈ្លានពានមហានគរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ប្អូនរបស់ទ្រង់នេះហើយដែលបានឡើងសោយរាជ បន្តពីព្រះអង្គផងដែរ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
លំពង្សរាជា កើតនៅរាជធានីអង្គរ កើតឆ្នាំ ១២៩២ នៃគ.សករាជ ព្រះអង្គ គឺជាបុត្រចៅពញ្ញាសួស ដែលមានព្រះនាមថា (សន្ធានរាជា ស្រីនិពាន្វបទ) ព្រះអង្គមានបុត្រពីរអង្គ ទី១ បរមរាមា សោយទីវង្គត់ដោយរោគប្រឈួន ទី២ ស្រីសុរិយោទ័យ សោយទីវង្គត់ក្នុងចម្បាំងខ្មែរសៀម ឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ព្រះលំពង្សរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាជ័យ ជាប្រមុខមេទ័ពធំ ដែលមានងារ ជាព្រះលំពែងជ័យ ទ្រង់ឡើងសោយរាជនៅរាជធានីអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៦ ដោយការជម្រុញពីកងទ័ព និង ប្រជានុរាស្ត្រ ដោយសារមិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ ទ្រង់បានបញ្ជារឱ្យធ្វើថ្មី បូករួមទាំងបដិមាករ "[[ព្រះកែវមរកត]]" មួយទៀតផងដែរ ហើយ ព្រះកែវមរកត នេះ ត្រូវបានសៀមយកទៅក្រោយវាយបែករាជនីលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ នៃគ.សករាជ និង បានរក្សាទុកក្នុងរាជវាំង [[បាងកក]] មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយធ្វើរតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ថ្មីរួច ទ្រង់បានឡើងសោយរាជសម្បត្តិលើកទី២ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៨ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> <ref> Tran Ngea (1973) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10888 Khmer History Volume 2], Publisher: Khmer Mon Institute, Publication: Center for Khmer Studies Library p.198 </ref>
== សៀមវាយយក នគររាជសីមា ==
'''Siam invades Nokor Reachseima'''
* (Thai Pronounciation: Nakhon Ratchasima)
ពុទ្ធសករាជ ១៨៩៥ សៀមបានលើកទ័ព ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) វាយយកខេត្ត [[នគររាជសីមា]] ដោយកងទ័ពសៀម បានចែកចេញជាពីរកង កងទី១ មានចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពសៀមនាម "រាមាសូរ" និង កងទី២ មានចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពរងនាម "ស្រីសុប័ត" បានចូលមកឈ្លានពានអាណាខេត្តកម្ពុជា ជាមុនដោយមិនបានប្រកាសសង្គ្រាមឡើយ ដោយភាគីកម្ពុជា រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ កងទ័ពសៀមក៏វាយបែក នគររាជសីមា ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយពេលសៀមវាយបែក នគររាជសីមា កងទ័ពសៀមក៏ចូលហួសមកបោះជំរុំជាប់ស្រុកនាងរង ខណៈពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា បានបង្គាប់ឱ្យបុត្ររបស់ខ្លួន ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ទៅបង្ក្រាបទ័ពសៀម ហើយក៏ទទួលបានជោគជ័យនាពេលនោះ និងបានសម្លាប់ចៅស្ដេចសៀមដែលជាមេទ័ពរង ស្រីសុប័ត នោះផងដែរ ។ ក្រោយទទួលបានជោគជ័យ ព្រះលំពង្សរាជា នឹកស្មានថា កងទ័ពសៀមមិនលើកមកឈ្លានពានភ្លាមៗទៀតនោះទេ ទ្រង់បានប្រកាសឱ្យរំសាយជួរកងទ័ព ជាបណ្ដោះអាសន្នដើម្បីឱ្យកងទ័ពបានទៅជួយធ្វើស្រែចំការប្រជានុរាស្ត្រ ព្រោះក្រុង [[យៈសោធរៈបុរៈ]] ឬ ([[ក្រុងអង្គរ]]) ពេលនោះជួបវិបត្តិខ្វះស្បៀង ។<ref> Eng Suth (2001)
[https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 </ref>
== សៀមវាយយក បច្ចឹមបុរី និង នាងរង ==
'''Siam invades Pachim Borei & Neang Rorng'''
* (Thai Pronounciation: Prachin Buri & Nang Rong)
៣ខែ ក្រោយមក ត្រូវនិងរដូវវស្សា ពេលដែលសៀមដឹងថា ស្ដេចកម្ពុជា រំសាយជួរកងទ័ព ស្ដេចសៀមព្រះនាម "អ៊ូតងរាជា រាមាធិបតី" (U Thongracha Ramathibodi) បានចាត់ឱ្យ រាមាសូរ លើកទ័ពសៀម ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ឈ្លានពានកម្ពុជាម្ដងទៀត និង បានបែងចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយក បច្ចឹមបុរី និង កងទី២ ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយយក នាងរង ហើយចាត់ បរមសុខា ជាមេទ័ពធំ ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ១០០,០០០ (១សែននាក់) តាមមកពីក្រោយជាទ័ពជំនួយ ។ ដោយភាគីកម្ពុជាប្រមូលកងទ័ព និង រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ ព្រះលំពង្សរាជា បានចាត់ឱ្យ ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០០០០ (២មុឺននាក់) ចេញទៅច្បាំងតទល់ ហើយចាត់ឱ្យមហាឧបរាជ [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] លើកទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ចេញទៅទប់កងទ័ពសៀមនៅ ស្រុកនាងរង ដោយចំនួនកងទ័ពនិង គ្រឿងសឹកចម្បាំងសៀម ច្រើនជាងភាគីកម្ពុជាពេកណាស់ នៅទីបំផុតកងទ័ពទាំង២ របស់កម្ពុជា ត្រូវបរាជ័យ និង បានដកថយជាបន្តបន្ទាប់ ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ ស្រីសុរិយោទ័យ ត្រូវទ័ពសៀមបាញ់ព្រួញសម្លាប់ នៅបច្ចឹមបុរី ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref>
== សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ==
'''Siam attacks Yasodharapura'''
ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ សៀមបានលើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា ត្រាសបញ្ជារឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស សង់កំពែងក្រុងកម្ពស់ ១៦ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ និង បានប្រមូលទ័ពជាង ១០០,០០០ (១សែននាក់) នៅចាំការពារ [[ក្រុងអង្គរ]] ។ មេទ័ពធំសៀម បរមសុខា បានបែងចែកកងទ័ពសៀមជា ៤ច្រក ច្រកទី១ ដឹកនាំដោយ រាមាសូរ វាយចូលពីទិសខាងជើង ច្រកទី២ ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយចូលពីទិសខាងកើត ច្រកទី៣ ដឹកនាំដោយ ចៅបាអាត វាយចូលពីទិសខាងត្បូង ច្រកទី៤ ដឹកនាំដោយ ចៅដំបងពិសី វាយចូលពីទិសខាងលិច កងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរត្រឹមចម្ងាយតែ ៣០សិន ដោយស្មើនិង រយៈចម្ងាយ ១.២ គីឡូម៉ែត្រ ប៉ុនណោះ ។ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានចាត់ឱ្យពលសេនា លើករន្ទារឬស្សី កម្ពស់ ១៤ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៧ម៉ែត្រ ដាក់នៅកាំភ្លើងធំ មានកង់អូសដោយដំរី បានបាញ់ប្រហារមកលើកំពែងក្រុង និងបានឱ្យកងទ័ពដាក់ជណ្ដើរឬស្សី ឡើងវាយប្រហារចូលក្រុងអង្គរ ។ ស្រីសុរិយោវង្ស ឃើញដូច្នេះក៏ឱ្យដាក់កាំភ្លើងធំបាញ់ប្រហារតបតទៅវិញ កងទ័ពសៀមកាន់តែវាយសម្រុក កងទ័ពស្លាប់អស់ជាច្រើន ចំនួនទ័ពកាន់តែថយទៅៗ ព្រះលំពង្សរាជា យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏បង្គាប់ឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស ដកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) វាយសម្រុកចេញ ទៅនគរ "ឡានឆាង" (Lan Xang) (Kh-Pronoun: Lan Chhang) ប្រែថាដំរីមួយលាន ដើម្បីសុំទ័ពជំនួយពីស្ដេច [[ឡាវ]] ។ កងទ័ពសៀម វាយឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរ អស់រយៈពេល ៥ខែ នៅទីបំផុត ក៏វាយបែកក្រុងអង្គរ ព្រះលំពង្សរាជា ដឹងដំណឹងដូចនេះ ក៏ក្អួតឈាម សោយទីវង្គត់ក្នុងរាជវាំង ក្នុងពេលនោះទៅ ចំណែកឯ [[ធម្មរាជាទី១]] ជាបុត្រ ស្រីសុរិយោវង្ស ក៏នាំយកគ្រឿងបញ្ចក្សេត្រ ដែលជាគ្រឿងសម្រាប់រាជ បូករួមទាំង [[ព្រះកែវមរកត]] រត់ភៀសខ្លួនចាកចោលក្រុងអង្គរ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានគៀរយកប្រជានុរាស្ត្រជាង ១សែននាក់យកទៅ ក្រុងទេពបុរី ស្រីអាយុធ្យា "Tep Borei Srei Ayudthya" (Thai-Pronoun: Tepburi Sri Ayutthaya) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ និង បានដាក់ រាមាសូរ ឱ្យគ្រប់គ្រងនៅ យៈសោធរៈបុរៈ ហើយរាមាសូរ បានប្ដូរឈ្មោះជា ឥន្ទ្ររាជា (Indra Racha) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៣ នៃគ.សករាជ ហើយបានគ្រប់គ្រងក្រុងអង្គរអស់រយៈពេល៤ឆ្នាំទើប ស្រីសុរិយោវង្ស លើកទ័ពទៅបណ្ដេញទ័ពសៀមក្រោយទទួលបាន ទ័ពជំនួយពីស្ដេចឡាវ ព្រះនាម "ហ្វាង៉ាំ" (Fa Ngum) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៧ នៃគ.សករាជ ។
== ឯកសារយោង ==
k85a6bs6xtm72xxvl30rkflh7f9u7mf
282621
282620
2022-08-19T22:06:30Z
Camhistory
36281
/* សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ */
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #008631;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> លំពង្សរាជា </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="5" |
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''រជ្ជកាល'''
| ១៣៤៦-១៣៥២
[[អាណាចក្រកម្ពុជា]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជសម័យ'''
|[[ចុងសម័យកាលអង្គរ]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''គ្រងរាជ'''
| ១៣៤៨
|- style="vertical-align:center;"
|'''ព្រះនាមពេញ'''
|ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា រាមាធិបតី
|- style="vertical-align:center;"
|'''មរណៈនាម'''
| មិនមានកំណត់ត្រា
|- style="vertical-align:center;"
|'''ក្សត្រមុន'''
| [[ស្រីនិពាន្វបទ]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជបន្ត'''
| [[ស្រីសុរិយោវង្ស]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''សន្តិវង្ស'''
| រាជវង្សអង្គរ
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រសូត្រ'''
| ១២៩២
|- style="vertical-align:center;"
|'''ចូលទីវង្គត់'''
| ១៣៥២
|- style="vertical-align:center;"
|'''ជំនឿសាសនា'''
| [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ
និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] លទ្ធិជំនឿ
ជំនឿលើទេវតា (Theravada)
|}
'''លំពង្សរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Lompong Reachea) (ប្រ.ស|គ.ស ១២៩២-១៣៥២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៤៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា "ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា រាមាធិបតី" ព្រះអង្គមានព្រះអនុជ (ប្អូន) មួយអង្គព្រះនាម [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] ហើយបានតែងតាំងជាមហាឧបរាជ ។ ក្រោយពេលសោយរាជ្យសម្បត្តិបាន ៣ឆ្នាំ ព្រះអង្គបាន ប្រឈួន ឈឺធ្ងន់ ដោយជាហេតុធ្វើឱ្យពួកសៀមលើកទ័ពមកឈ្លានពានមហានគរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ប្អូនរបស់ទ្រង់នេះហើយដែលបានឡើងសោយរាជ បន្តពីព្រះអង្គផងដែរ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
លំពង្សរាជា កើតនៅរាជធានីអង្គរ កើតឆ្នាំ ១២៩២ នៃគ.សករាជ ព្រះអង្គ គឺជាបុត្រចៅពញ្ញាសួស ដែលមានព្រះនាមថា (សន្ធានរាជា ស្រីនិពាន្វបទ) ព្រះអង្គមានបុត្រពីរអង្គ ទី១ បរមរាមា សោយទីវង្គត់ដោយរោគប្រឈួន ទី២ ស្រីសុរិយោទ័យ សោយទីវង្គត់ក្នុងចម្បាំងខ្មែរសៀម ឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ព្រះលំពង្សរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាជ័យ ជាប្រមុខមេទ័ពធំ ដែលមានងារ ជាព្រះលំពែងជ័យ ទ្រង់ឡើងសោយរាជនៅរាជធានីអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៦ ដោយការជម្រុញពីកងទ័ព និង ប្រជានុរាស្ត្រ ដោយសារមិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ ទ្រង់បានបញ្ជារឱ្យធ្វើថ្មី បូករួមទាំងបដិមាករ "[[ព្រះកែវមរកត]]" មួយទៀតផងដែរ ហើយ ព្រះកែវមរកត នេះ ត្រូវបានសៀមយកទៅក្រោយវាយបែករាជនីលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ នៃគ.សករាជ និង បានរក្សាទុកក្នុងរាជវាំង [[បាងកក]] មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយធ្វើរតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ថ្មីរួច ទ្រង់បានឡើងសោយរាជសម្បត្តិលើកទី២ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៨ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> <ref> Tran Ngea (1973) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10888 Khmer History Volume 2], Publisher: Khmer Mon Institute, Publication: Center for Khmer Studies Library p.198 </ref>
== សៀមវាយយក នគររាជសីមា ==
'''Siam invades Nokor Reachseima'''
* (Thai Pronounciation: Nakhon Ratchasima)
ពុទ្ធសករាជ ១៨៩៥ សៀមបានលើកទ័ព ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) វាយយកខេត្ត [[នគររាជសីមា]] ដោយកងទ័ពសៀម បានចែកចេញជាពីរកង កងទី១ មានចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពសៀមនាម "រាមាសូរ" និង កងទី២ មានចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពរងនាម "ស្រីសុប័ត" បានចូលមកឈ្លានពានអាណាខេត្តកម្ពុជា ជាមុនដោយមិនបានប្រកាសសង្គ្រាមឡើយ ដោយភាគីកម្ពុជា រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ កងទ័ពសៀមក៏វាយបែក នគររាជសីមា ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយពេលសៀមវាយបែក នគររាជសីមា កងទ័ពសៀមក៏ចូលហួសមកបោះជំរុំជាប់ស្រុកនាងរង ខណៈពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា បានបង្គាប់ឱ្យបុត្ររបស់ខ្លួន ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ទៅបង្ក្រាបទ័ពសៀម ហើយក៏ទទួលបានជោគជ័យនាពេលនោះ និងបានសម្លាប់ចៅស្ដេចសៀមដែលជាមេទ័ពរង ស្រីសុប័ត នោះផងដែរ ។ ក្រោយទទួលបានជោគជ័យ ព្រះលំពង្សរាជា នឹកស្មានថា កងទ័ពសៀមមិនលើកមកឈ្លានពានភ្លាមៗទៀតនោះទេ ទ្រង់បានប្រកាសឱ្យរំសាយជួរកងទ័ព ជាបណ្ដោះអាសន្នដើម្បីឱ្យកងទ័ពបានទៅជួយធ្វើស្រែចំការប្រជានុរាស្ត្រ ព្រោះក្រុង [[យៈសោធរៈបុរៈ]] ឬ ([[ក្រុងអង្គរ]]) ពេលនោះជួបវិបត្តិខ្វះស្បៀង ។<ref> Eng Suth (2001)
[https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 </ref>
== សៀមវាយយក បច្ចឹមបុរី និង នាងរង ==
'''Siam invades Pachim Borei & Neang Rorng'''
* (Thai Pronounciation: Prachin Buri & Nang Rong)
៣ខែ ក្រោយមក ត្រូវនិងរដូវវស្សា ពេលដែលសៀមដឹងថា ស្ដេចកម្ពុជា រំសាយជួរកងទ័ព ស្ដេចសៀមព្រះនាម "អ៊ូតងរាជា រាមាធិបតី" (U Thongracha Ramathibodi) បានចាត់ឱ្យ រាមាសូរ លើកទ័ពសៀម ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ឈ្លានពានកម្ពុជាម្ដងទៀត និង បានបែងចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយក បច្ចឹមបុរី និង កងទី២ ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយយក នាងរង ហើយចាត់ បរមសុខា ជាមេទ័ពធំ ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ១០០,០០០ (១សែននាក់) តាមមកពីក្រោយជាទ័ពជំនួយ ។ ដោយភាគីកម្ពុជាប្រមូលកងទ័ព និង រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ ព្រះលំពង្សរាជា បានចាត់ឱ្យ ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០០០០ (២មុឺននាក់) ចេញទៅច្បាំងតទល់ ហើយចាត់ឱ្យមហាឧបរាជ [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] លើកទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ចេញទៅទប់កងទ័ពសៀមនៅ ស្រុកនាងរង ដោយចំនួនកងទ័ពនិង គ្រឿងសឹកចម្បាំងសៀម ច្រើនជាងភាគីកម្ពុជាពេកណាស់ នៅទីបំផុតកងទ័ពទាំង២ របស់កម្ពុជា ត្រូវបរាជ័យ និង បានដកថយជាបន្តបន្ទាប់ ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ ស្រីសុរិយោទ័យ ត្រូវទ័ពសៀមបាញ់ព្រួញសម្លាប់ នៅបច្ចឹមបុរី ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref>
== សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ==
'''Siam attacks Yasodharapura'''
ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ សៀមបានលើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា ត្រាសបញ្ជារឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស សង់កំពែងក្រុងកម្ពស់ ១៦ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ និង បានប្រមូលទ័ពជាង ១០០,០០០ (១សែននាក់) នៅចាំការពារ [[ក្រុងអង្គរ]] ។ មេទ័ពធំសៀម បរមសុខា បានបែងចែកកងទ័ពសៀមជា ៤ច្រក ច្រកទី១ ដឹកនាំដោយ រាមាសូរ វាយចូលពីទិសខាងជើង ច្រកទី២ ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយចូលពីទិសខាងកើត ច្រកទី៣ ដឹកនាំដោយ ចៅបាអាត វាយចូលពីទិសខាងត្បូង ច្រកទី៤ ដឹកនាំដោយ ចៅដំបងពិសី វាយចូលពីទិសខាងលិច កងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរត្រឹមចម្ងាយតែ ៣០សិន ដោយស្មើនិង រយៈចម្ងាយ ១.២ គីឡូម៉ែត្រ ប៉ុនណោះ ។ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានចាត់ឱ្យពលសេនា លើករន្ទារឬស្សី កម្ពស់ ១៤ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៧ម៉ែត្រ ដាក់នៅកាំភ្លើងធំ មានកង់អូសដោយដំរី បានបាញ់ប្រហារមកលើកំពែងក្រុង និងបានឱ្យកងទ័ពដាក់ជណ្ដើរឬស្សី ឡើងវាយប្រហារចូលក្រុងអង្គរ ។ ស្រីសុរិយោវង្ស ឃើញដូច្នេះក៏ឱ្យដាក់កាំភ្លើងធំបាញ់ប្រហារតបតទៅវិញ កងទ័ពសៀមកាន់តែវាយសម្រុក កងទ័ពស្លាប់អស់ជាច្រើន ចំនួនទ័ពកាន់តែថយទៅៗ ព្រះលំពង្សរាជា យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏បង្គាប់ឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស ដកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) វាយសម្រុកចេញ ទៅនគរ "ឡានឆាង" (Lan Xang) (Kh-Pronoun: Lan Chhang) ប្រែថាដំរីមួយលាន ដើម្បីសុំទ័ពជំនួយពីស្ដេច [[ឡាវ]] ។ កងទ័ពសៀម វាយឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរ អស់រយៈពេល ៥ខែ នៅទីបំផុត ក៏វាយបែកក្រុងអង្គរ ព្រះលំពង្សរាជា ដឹងដំណឹងដូចនេះ ក៏ក្អួតឈាម សោយទីវង្គត់ក្នុងរាជវាំង ក្នុងពេលនោះទៅ ចំណែកឯ [[ធម្មរាជាទី១]] ជាបុត្រ ស្រីសុរិយោវង្ស ក៏នាំយកគ្រឿងបញ្ចក្សេត្រ ដែលជាគ្រឿងសម្រាប់រាជ បូករួមទាំង [[ព្រះកែវមរកត]] រត់ភៀសខ្លួនចាកចោលក្រុងអង្គរ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានគៀរយកប្រជានុរាស្ត្រជាង ១សែននាក់យកទៅ ក្រុងទេពបុរី ស្រីអាយុធ្យា "Tep Borei Srei Ayudthya" (Thai-Pronoun: Tepburi Sri Ayutthaya) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ និង បានដាក់ រាមាសូរ ឱ្យគ្រប់គ្រងនៅ យៈសោធរៈបុរៈ ហើយរាមាសូរ បានប្ដូរឈ្មោះជា ឥន្ទ្ររាជា (Indra Racha) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៣ នៃគ.សករាជ ហើយបានគ្រប់គ្រងក្រុងអង្គរអស់រយៈពេល៤ឆ្នាំទើប ស្រីសុរិយោវង្ស លើកទ័ពទៅបណ្ដេញទ័ពសៀមចេញពីក្រុងអង្គរ ក្រោយទទួលបាន ទ័ពជំនួយពីស្ដេចឡាវ ព្រះនាម "ហ្វាង៉ាំ" (Fa Ngum) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៧ នៃគ.សករាជ ។<ref> Achille Dauphin-Meunier (1968) [https://books.google.com/books/about/Histoire_du_Cambodge.html?id=uu8yAAAAMAAJ Histoire du Cambodge], Publisher: Presses universitaires de France,
Original from the University of Michigan p.128 </ref>
== ឯកសារយោង ==
d4c6bp6egyufu7jejqg7yjwhvd8np3c
282627
282621
2022-08-19T23:35:43Z
Camhistory
36281
/* សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ */
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #008631;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> លំពង្សរាជា </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="5" |
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''រជ្ជកាល'''
| ១៣៤៦-១៣៥២
[[អាណាចក្រកម្ពុជា]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជសម័យ'''
|[[ចុងសម័យកាលអង្គរ]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''គ្រងរាជ'''
| ១៣៤៨
|- style="vertical-align:center;"
|'''ព្រះនាមពេញ'''
|ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា រាមាធិបតី
|- style="vertical-align:center;"
|'''មរណៈនាម'''
| មិនមានកំណត់ត្រា
|- style="vertical-align:center;"
|'''ក្សត្រមុន'''
| [[ស្រីនិពាន្វបទ]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជបន្ត'''
| [[ស្រីសុរិយោវង្ស]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''សន្តិវង្ស'''
| រាជវង្សអង្គរ
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រសូត្រ'''
| ១២៩២
|- style="vertical-align:center;"
|'''ចូលទីវង្គត់'''
| ១៣៥២
|- style="vertical-align:center;"
|'''ជំនឿសាសនា'''
| [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ
និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] លទ្ធិជំនឿ
ជំនឿលើទេវតា (Theravada)
|}
'''លំពង្សរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Lompong Reachea) (ប្រ.ស|គ.ស ១២៩២-១៣៥២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៤៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា "ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា រាមាធិបតី" ព្រះអង្គមានព្រះអនុជ (ប្អូន) មួយអង្គព្រះនាម [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] ហើយបានតែងតាំងជាមហាឧបរាជ ។ ក្រោយពេលសោយរាជ្យសម្បត្តិបាន ៣ឆ្នាំ ព្រះអង្គបាន ប្រឈួន ឈឺធ្ងន់ ដោយជាហេតុធ្វើឱ្យពួកសៀមលើកទ័ពមកឈ្លានពានមហានគរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ប្អូនរបស់ទ្រង់នេះហើយដែលបានឡើងសោយរាជ បន្តពីព្រះអង្គផងដែរ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
លំពង្សរាជា កើតនៅរាជធានីអង្គរ កើតឆ្នាំ ១២៩២ នៃគ.សករាជ ព្រះអង្គ គឺជាបុត្រចៅពញ្ញាសួស ដែលមានព្រះនាមថា (សន្ធានរាជា ស្រីនិពាន្វបទ) ព្រះអង្គមានបុត្រពីរអង្គ ទី១ បរមរាមា សោយទីវង្គត់ដោយរោគប្រឈួន ទី២ ស្រីសុរិយោទ័យ សោយទីវង្គត់ក្នុងចម្បាំងខ្មែរសៀម ឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ព្រះលំពង្សរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាជ័យ ជាប្រមុខមេទ័ពធំ ដែលមានងារ ជាព្រះលំពែងជ័យ ទ្រង់ឡើងសោយរាជនៅរាជធានីអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៦ ដោយការជម្រុញពីកងទ័ព និង ប្រជានុរាស្ត្រ ដោយសារមិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ ទ្រង់បានបញ្ជារឱ្យធ្វើថ្មី បូករួមទាំងបដិមាករ "[[ព្រះកែវមរកត]]" មួយទៀតផងដែរ ហើយ ព្រះកែវមរកត នេះ ត្រូវបានសៀមយកទៅក្រោយវាយបែករាជនីលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ នៃគ.សករាជ និង បានរក្សាទុកក្នុងរាជវាំង [[បាងកក]] មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយធ្វើរតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ថ្មីរួច ទ្រង់បានឡើងសោយរាជសម្បត្តិលើកទី២ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៨ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> <ref> Tran Ngea (1973) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10888 Khmer History Volume 2], Publisher: Khmer Mon Institute, Publication: Center for Khmer Studies Library p.198 </ref>
== សៀមវាយយក នគររាជសីមា ==
'''Siam invades Nokor Reachseima'''
* (Thai Pronounciation: Nakhon Ratchasima)
ពុទ្ធសករាជ ១៨៩៥ សៀមបានលើកទ័ព ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) វាយយកខេត្ត [[នគររាជសីមា]] ដោយកងទ័ពសៀម បានចែកចេញជាពីរកង កងទី១ មានចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពសៀមនាម "រាមាសូរ" និង កងទី២ មានចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពរងនាម "ស្រីសុប័ត" បានចូលមកឈ្លានពានអាណាខេត្តកម្ពុជា ជាមុនដោយមិនបានប្រកាសសង្គ្រាមឡើយ ដោយភាគីកម្ពុជា រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ កងទ័ពសៀមក៏វាយបែក នគររាជសីមា ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយពេលសៀមវាយបែក នគររាជសីមា កងទ័ពសៀមក៏ចូលហួសមកបោះជំរុំជាប់ស្រុកនាងរង ខណៈពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា បានបង្គាប់ឱ្យបុត្ររបស់ខ្លួន ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ទៅបង្ក្រាបទ័ពសៀម ហើយក៏ទទួលបានជោគជ័យនាពេលនោះ និងបានសម្លាប់ចៅស្ដេចសៀមដែលជាមេទ័ពរង ស្រីសុប័ត នោះផងដែរ ។ ក្រោយទទួលបានជោគជ័យ ព្រះលំពង្សរាជា នឹកស្មានថា កងទ័ពសៀមមិនលើកមកឈ្លានពានភ្លាមៗទៀតនោះទេ ទ្រង់បានប្រកាសឱ្យរំសាយជួរកងទ័ព ជាបណ្ដោះអាសន្នដើម្បីឱ្យកងទ័ពបានទៅជួយធ្វើស្រែចំការប្រជានុរាស្ត្រ ព្រោះក្រុង [[យៈសោធរៈបុរៈ]] ឬ ([[ក្រុងអង្គរ]]) ពេលនោះជួបវិបត្តិខ្វះស្បៀង ។<ref> Eng Suth (2001)
[https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 </ref>
== សៀមវាយយក បច្ចឹមបុរី និង នាងរង ==
'''Siam invades Pachim Borei & Neang Rorng'''
* (Thai Pronounciation: Prachin Buri & Nang Rong)
៣ខែ ក្រោយមក ត្រូវនិងរដូវវស្សា ពេលដែលសៀមដឹងថា ស្ដេចកម្ពុជា រំសាយជួរកងទ័ព ស្ដេចសៀមព្រះនាម "អ៊ូតងរាជា រាមាធិបតី" (U Thongracha Ramathibodi) បានចាត់ឱ្យ រាមាសូរ លើកទ័ពសៀម ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ឈ្លានពានកម្ពុជាម្ដងទៀត និង បានបែងចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយក បច្ចឹមបុរី និង កងទី២ ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយយក នាងរង ហើយចាត់ បរមសុខា ជាមេទ័ពធំ ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ១០០,០០០ (១សែននាក់) តាមមកពីក្រោយជាទ័ពជំនួយ ។ ដោយភាគីកម្ពុជាប្រមូលកងទ័ព និង រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ ព្រះលំពង្សរាជា បានចាត់ឱ្យ ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០០០០ (២មុឺននាក់) ចេញទៅច្បាំងតទល់ ហើយចាត់ឱ្យមហាឧបរាជ [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] លើកទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ចេញទៅទប់កងទ័ពសៀមនៅ ស្រុកនាងរង ដោយចំនួនកងទ័ពនិង គ្រឿងសឹកចម្បាំងសៀម ច្រើនជាងភាគីកម្ពុជាពេកណាស់ នៅទីបំផុតកងទ័ពទាំង២ របស់កម្ពុជា ត្រូវបរាជ័យ និង បានដកថយជាបន្តបន្ទាប់ ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ ស្រីសុរិយោទ័យ ត្រូវទ័ពសៀមបាញ់ព្រួញសម្លាប់ នៅបច្ចឹមបុរី ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref>
== សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ==
'''Siam attacks Yasodharapura'''
ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ សៀមបានលើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា ត្រាសបញ្ជារឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស សង់កំពែងក្រុងកម្ពស់ ១៦ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ និង បានប្រមូលទ័ពជាង ១០០,០០០ (១សែននាក់) នៅចាំការពារ [[ក្រុងអង្គរ]] ។ មេទ័ពធំសៀម បរមសុខា បានបែងចែកកងទ័ពសៀមជា ៤ច្រក ច្រកទី១ ដឹកនាំដោយ រាមាសូរ វាយចូលពីទិសខាងជើង ច្រកទី២ ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយចូលពីទិសខាងកើត ច្រកទី៣ ដឹកនាំដោយ ចៅបាអាត វាយចូលពីទិសខាងត្បូង ច្រកទី៤ ដឹកនាំដោយ ចៅដំបងពិសី វាយចូលពីទិសខាងលិច កងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរត្រឹមចម្ងាយតែ ៣០សិន ដោយស្មើនិង រយៈចម្ងាយ ១.២ គីឡូម៉ែត្រ ប៉ុនណោះ ។ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានចាត់ឱ្យពលសេនា លើករន្ទារឬស្សី កម្ពស់ ១៤ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៧ម៉ែត្រ ដាក់នៅកាំភ្លើងធំ មានកង់អូសដោយដំរី បានបាញ់ប្រហារមកលើកំពែងក្រុង និងបានឱ្យកងទ័ពដាក់ជណ្ដើរឬស្សី ឡើងវាយប្រហារចូលក្រុងអង្គរ ។ ស្រីសុរិយោវង្ស ឃើញដូច្នេះក៏ឱ្យដាក់កាំភ្លើងធំបាញ់ប្រហារតបតទៅវិញ កងទ័ពសៀមកាន់តែវាយសម្រុក កងទ័ពស្លាប់អស់ជាច្រើន ចំនួនទ័ពកាន់តែថយទៅៗ ព្រះលំពង្សរាជា យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏បង្គាប់ឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស ដកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) វាយសម្រុកចេញ ទៅនគរ "ឡានឆាង" (Lan Xang) (Kh-Pronoun: Lan Chhang) ប្រែថាដំរីមួយលាន ដើម្បីសុំទ័ពជំនួយពីស្ដេច [[ឡាវ]] ។ កងទ័ពសៀម វាយឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរ អស់រយៈពេល ៥ខែ នៅទីបំផុត ក៏វាយបែកក្រុងអង្គរ ព្រះលំពង្សរាជា ដឹងដំណឹងដូចនេះ ក៏ក្អួតឈាម សោយទីវង្គត់ក្នុងរាជវាំង ក្នុងពេលនោះទៅ ចំណែកឯ [[ធម្មរាជាទី១]] ជាបុត្រ ស្រីសុរិយោវង្ស ក៏នាំយកគ្រឿងបញ្ចក្សេត្រ ដែលជាគ្រឿងសម្រាប់រាជ បូករួមទាំង [[ព្រះកែវមរកត]] រត់ភៀសខ្លួនចាកចោលក្រុងអង្គរ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានគៀរយកប្រជានុរាស្ត្រជាង ១សែននាក់យកទៅ ក្រុងទេពបុរី ស្រីអាយុធ្យា "Tep Borei Srei Ayudthya" (Thai-Pronoun: Tepburi Sri Ayutthaya) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ និង បានដាក់ រាមាសូរ ឱ្យគ្រប់គ្រងនៅ យៈសោធរៈបុរៈ ហើយរាមាសូរ បានប្ដូរឈ្មោះជា ឥន្ទ្ររាជា (Indra Racha) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៣ នៃគ.សករាជ ហើយបានគ្រប់គ្រងក្រុងអង្គរអស់រយៈពេល៤ឆ្នាំទើប ស្រីសុរិយោវង្ស លើកទ័ពទៅបណ្ដេញទ័ពសៀមចេញពីក្រុងអង្គរ ក្រោយទទួលបាន ទ័ពជំនួយពីស្ដេចឡាវ ព្រះនាម "ហ្វាង៉ាំ" (Fa Ngum) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៧ នៃគ.សករាជ ។<ref> Achille Dauphin-Meunier (1968) [https://books.google.com/books/about/Histoire_du_Cambodge.html?id=uu8yAAAAMAAJ Histoire du Cambodge], Publisher: Presses universitaires de France,
Original from the University of Michigan p.128 </ref>
== មើលផងដែរ ==
* [[រាជានិយមកម្ពុជា]]
== ឯកសារយោង ==
flsxzqwd3syxvl85c89c2jmpght2zqk
282628
282627
2022-08-19T23:39:10Z
Camhistory
36281
/* មើលផងដែរ */
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #008631;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> លំពង្សរាជា </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="5" |
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''រជ្ជកាល'''
| ១៣៤៦-១៣៥២
[[អាណាចក្រកម្ពុជា]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជសម័យ'''
|[[ចុងសម័យកាលអង្គរ]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''គ្រងរាជ'''
| ១៣៤៨
|- style="vertical-align:center;"
|'''ព្រះនាមពេញ'''
|ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា រាមាធិបតី
|- style="vertical-align:center;"
|'''មរណៈនាម'''
| មិនមានកំណត់ត្រា
|- style="vertical-align:center;"
|'''ក្សត្រមុន'''
| [[ស្រីនិពាន្វបទ]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជបន្ត'''
| [[ស្រីសុរិយោវង្ស]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''សន្តិវង្ស'''
| រាជវង្សអង្គរ
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រសូត្រ'''
| ១២៩២
|- style="vertical-align:center;"
|'''ចូលទីវង្គត់'''
| ១៣៥២
|- style="vertical-align:center;"
|'''ជំនឿសាសនា'''
| [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ
និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] លទ្ធិជំនឿ
ជំនឿលើទេវតា (Theravada)
|}
'''លំពង្សរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Lompong Reachea) (ប្រ.ស|គ.ស ១២៩២-១៣៥២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៤៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា "ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា រាមាធិបតី" ព្រះអង្គមានព្រះអនុជ (ប្អូន) មួយអង្គព្រះនាម [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] ហើយបានតែងតាំងជាមហាឧបរាជ ។ ក្រោយពេលសោយរាជ្យសម្បត្តិបាន ៣ឆ្នាំ ព្រះអង្គបាន ប្រឈួន ឈឺធ្ងន់ ដោយជាហេតុធ្វើឱ្យពួកសៀមលើកទ័ពមកឈ្លានពានមហានគរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ប្អូនរបស់ទ្រង់នេះហើយដែលបានឡើងសោយរាជ បន្តពីព្រះអង្គផងដែរ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
លំពង្សរាជា កើតនៅរាជធានីអង្គរ កើតឆ្នាំ ១២៩២ នៃគ.សករាជ ព្រះអង្គ គឺជាបុត្រចៅពញ្ញាសួស ដែលមានព្រះនាមថា (សន្ធានរាជា ស្រីនិពាន្វបទ) ព្រះអង្គមានបុត្រពីរអង្គ ទី១ បរមរាមា សោយទីវង្គត់ដោយរោគប្រឈួន ទី២ ស្រីសុរិយោទ័យ សោយទីវង្គត់ក្នុងចម្បាំងខ្មែរសៀម ឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ព្រះលំពង្សរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាជ័យ ជាប្រមុខមេទ័ពធំ ដែលមានងារ ជាព្រះលំពែងជ័យ ទ្រង់ឡើងសោយរាជនៅរាជធានីអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៦ ដោយការជម្រុញពីកងទ័ព និង ប្រជានុរាស្ត្រ ដោយសារមិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ ទ្រង់បានបញ្ជារឱ្យធ្វើថ្មី បូករួមទាំងបដិមាករ "[[ព្រះកែវមរកត]]" មួយទៀតផងដែរ ហើយ ព្រះកែវមរកត នេះ ត្រូវបានសៀមយកទៅក្រោយវាយបែករាជនីលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ នៃគ.សករាជ និង បានរក្សាទុកក្នុងរាជវាំង [[បាងកក]] មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយធ្វើរតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ថ្មីរួច ទ្រង់បានឡើងសោយរាជសម្បត្តិលើកទី២ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៨ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> <ref> Tran Ngea (1973) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10888 Khmer History Volume 2], Publisher: Khmer Mon Institute, Publication: Center for Khmer Studies Library p.198 </ref>
== សៀមវាយយក នគររាជសីមា ==
'''Siam invades Nokor Reachseima'''
* (Thai Pronounciation: Nakhon Ratchasima)
ពុទ្ធសករាជ ១៨៩៥ សៀមបានលើកទ័ព ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) វាយយកខេត្ត [[នគររាជសីមា]] ដោយកងទ័ពសៀម បានចែកចេញជាពីរកង កងទី១ មានចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពសៀមនាម "រាមាសូរ" និង កងទី២ មានចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពរងនាម "ស្រីសុប័ត" បានចូលមកឈ្លានពានអាណាខេត្តកម្ពុជា ជាមុនដោយមិនបានប្រកាសសង្គ្រាមឡើយ ដោយភាគីកម្ពុជា រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ កងទ័ពសៀមក៏វាយបែក នគររាជសីមា ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយពេលសៀមវាយបែក នគររាជសីមា កងទ័ពសៀមក៏ចូលហួសមកបោះជំរុំជាប់ស្រុកនាងរង ខណៈពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា បានបង្គាប់ឱ្យបុត្ររបស់ខ្លួន ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ទៅបង្ក្រាបទ័ពសៀម ហើយក៏ទទួលបានជោគជ័យនាពេលនោះ និងបានសម្លាប់ចៅស្ដេចសៀមដែលជាមេទ័ពរង ស្រីសុប័ត នោះផងដែរ ។ ក្រោយទទួលបានជោគជ័យ ព្រះលំពង្សរាជា នឹកស្មានថា កងទ័ពសៀមមិនលើកមកឈ្លានពានភ្លាមៗទៀតនោះទេ ទ្រង់បានប្រកាសឱ្យរំសាយជួរកងទ័ព ជាបណ្ដោះអាសន្នដើម្បីឱ្យកងទ័ពបានទៅជួយធ្វើស្រែចំការប្រជានុរាស្ត្រ ព្រោះក្រុង [[យៈសោធរៈបុរៈ]] ឬ ([[ក្រុងអង្គរ]]) ពេលនោះជួបវិបត្តិខ្វះស្បៀង ។<ref> Eng Suth (2001)
[https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 </ref>
== សៀមវាយយក បច្ចឹមបុរី និង នាងរង ==
'''Siam invades Pachim Borei & Neang Rorng'''
* (Thai Pronounciation: Prachin Buri & Nang Rong)
៣ខែ ក្រោយមក ត្រូវនិងរដូវវស្សា ពេលដែលសៀមដឹងថា ស្ដេចកម្ពុជា រំសាយជួរកងទ័ព ស្ដេចសៀមព្រះនាម "អ៊ូតងរាជា រាមាធិបតី" (U Thongracha Ramathibodi) បានចាត់ឱ្យ រាមាសូរ លើកទ័ពសៀម ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ឈ្លានពានកម្ពុជាម្ដងទៀត និង បានបែងចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយក បច្ចឹមបុរី និង កងទី២ ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយយក នាងរង ហើយចាត់ បរមសុខា ជាមេទ័ពធំ ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ១០០,០០០ (១សែននាក់) តាមមកពីក្រោយជាទ័ពជំនួយ ។ ដោយភាគីកម្ពុជាប្រមូលកងទ័ព និង រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ ព្រះលំពង្សរាជា បានចាត់ឱ្យ ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០០០០ (២មុឺននាក់) ចេញទៅច្បាំងតទល់ ហើយចាត់ឱ្យមហាឧបរាជ [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] លើកទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ចេញទៅទប់កងទ័ពសៀមនៅ ស្រុកនាងរង ដោយចំនួនកងទ័ពនិង គ្រឿងសឹកចម្បាំងសៀម ច្រើនជាងភាគីកម្ពុជាពេកណាស់ នៅទីបំផុតកងទ័ពទាំង២ របស់កម្ពុជា ត្រូវបរាជ័យ និង បានដកថយជាបន្តបន្ទាប់ ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ ស្រីសុរិយោទ័យ ត្រូវទ័ពសៀមបាញ់ព្រួញសម្លាប់ នៅបច្ចឹមបុរី ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref>
== សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ==
'''Siam attacks Yasodharapura'''
ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ សៀមបានលើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា ត្រាសបញ្ជារឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស សង់កំពែងក្រុងកម្ពស់ ១៦ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ និង បានប្រមូលទ័ពជាង ១០០,០០០ (១សែននាក់) នៅចាំការពារ [[ក្រុងអង្គរ]] ។ មេទ័ពធំសៀម បរមសុខា បានបែងចែកកងទ័ពសៀមជា ៤ច្រក ច្រកទី១ ដឹកនាំដោយ រាមាសូរ វាយចូលពីទិសខាងជើង ច្រកទី២ ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយចូលពីទិសខាងកើត ច្រកទី៣ ដឹកនាំដោយ ចៅបាអាត វាយចូលពីទិសខាងត្បូង ច្រកទី៤ ដឹកនាំដោយ ចៅដំបងពិសី វាយចូលពីទិសខាងលិច កងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរត្រឹមចម្ងាយតែ ៣០សិន ដោយស្មើនិង រយៈចម្ងាយ ១.២ គីឡូម៉ែត្រ ប៉ុនណោះ ។ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានចាត់ឱ្យពលសេនា លើករន្ទារឬស្សី កម្ពស់ ១៤ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៧ម៉ែត្រ ដាក់នៅកាំភ្លើងធំ មានកង់អូសដោយដំរី បានបាញ់ប្រហារមកលើកំពែងក្រុង និងបានឱ្យកងទ័ពដាក់ជណ្ដើរឬស្សី ឡើងវាយប្រហារចូលក្រុងអង្គរ ។ ស្រីសុរិយោវង្ស ឃើញដូច្នេះក៏ឱ្យដាក់កាំភ្លើងធំបាញ់ប្រហារតបតទៅវិញ កងទ័ពសៀមកាន់តែវាយសម្រុក កងទ័ពស្លាប់អស់ជាច្រើន ចំនួនទ័ពកាន់តែថយទៅៗ ព្រះលំពង្សរាជា យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏បង្គាប់ឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស ដកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) វាយសម្រុកចេញ ទៅនគរ "ឡានឆាង" (Lan Xang) (Kh-Pronoun: Lan Chhang) ប្រែថាដំរីមួយលាន ដើម្បីសុំទ័ពជំនួយពីស្ដេច [[ឡាវ]] ។ កងទ័ពសៀម វាយឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរ អស់រយៈពេល ៥ខែ នៅទីបំផុត ក៏វាយបែកក្រុងអង្គរ ព្រះលំពង្សរាជា ដឹងដំណឹងដូចនេះ ក៏ក្អួតឈាម សោយទីវង្គត់ក្នុងរាជវាំង ក្នុងពេលនោះទៅ ចំណែកឯ [[ធម្មរាជាទី១]] ជាបុត្រ ស្រីសុរិយោវង្ស ក៏នាំយកគ្រឿងបញ្ចក្សេត្រ ដែលជាគ្រឿងសម្រាប់រាជ បូករួមទាំង [[ព្រះកែវមរកត]] រត់ភៀសខ្លួនចាកចោលក្រុងអង្គរ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានគៀរយកប្រជានុរាស្ត្រជាង ១សែននាក់យកទៅ ក្រុងទេពបុរី ស្រីអាយុធ្យា "Tep Borei Srei Ayudthya" (Thai-Pronoun: Tepburi Sri Ayutthaya) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ និង បានដាក់ រាមាសូរ ឱ្យគ្រប់គ្រងនៅ យៈសោធរៈបុរៈ ហើយរាមាសូរ បានប្ដូរឈ្មោះជា ឥន្ទ្ររាជា (Indra Racha) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៣ នៃគ.សករាជ ហើយបានគ្រប់គ្រងក្រុងអង្គរអស់រយៈពេល៤ឆ្នាំទើប ស្រីសុរិយោវង្ស លើកទ័ពទៅបណ្ដេញទ័ពសៀមចេញពីក្រុងអង្គរ ក្រោយទទួលបាន ទ័ពជំនួយពីស្ដេចឡាវ ព្រះនាម "ហ្វាង៉ាំ" (Fa Ngum) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៧ នៃគ.សករាជ ។<ref> Achille Dauphin-Meunier (1968) [https://books.google.com/books/about/Histoire_du_Cambodge.html?id=uu8yAAAAMAAJ Histoire du Cambodge], Publisher: Presses universitaires de France,
Original from the University of Michigan p.128 </ref>
== មើលផងដែរ ==
* [[រាជានិយមកម្ពុជា]]
== តំណភ្ជាប់ រជ្ជកាលគ្រងរាជ ==
{{S-start}}
{{S-hou|''(គ.ស ១២៩២-១៣៥២)''}}
{{Succession box|before= [[ស្រីនិពាន្វបទ]]|title=[[អាណាចក្រខ្មែរ]]|years='''១៣៤៦-១៥៥២'''|after=[[ស្រីសុរិយោវង្ស]]}}
{{S-end}}
== ឯកសារយោង ==
jqqd1j2vumwcqi154xmiyagd1qqbujg
282629
282628
2022-08-19T23:39:39Z
Camhistory
36281
/* តំណភ្ជាប់ រជ្ជកាលគ្រងរាជ */
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #008631;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> លំពង្សរាជា </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="5" |
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''រជ្ជកាល'''
| ១៣៤៦-១៣៥២
[[អាណាចក្រកម្ពុជា]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជសម័យ'''
|[[ចុងសម័យកាលអង្គរ]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''គ្រងរាជ'''
| ១៣៤៨
|- style="vertical-align:center;"
|'''ព្រះនាមពេញ'''
|ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា រាមាធិបតី
|- style="vertical-align:center;"
|'''មរណៈនាម'''
| មិនមានកំណត់ត្រា
|- style="vertical-align:center;"
|'''ក្សត្រមុន'''
| [[ស្រីនិពាន្វបទ]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជបន្ត'''
| [[ស្រីសុរិយោវង្ស]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''សន្តិវង្ស'''
| រាជវង្សអង្គរ
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រសូត្រ'''
| ១២៩២
|- style="vertical-align:center;"
|'''ចូលទីវង្គត់'''
| ១៣៥២
|- style="vertical-align:center;"
|'''ជំនឿសាសនា'''
| [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ
និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] លទ្ធិជំនឿ
ជំនឿលើទេវតា (Theravada)
|}
'''លំពង្សរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Lompong Reachea) (ប្រ.ស|គ.ស ១២៩២-១៣៥២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៤៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា "ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា រាមាធិបតី" ព្រះអង្គមានព្រះអនុជ (ប្អូន) មួយអង្គព្រះនាម [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] ហើយបានតែងតាំងជាមហាឧបរាជ ។ ក្រោយពេលសោយរាជ្យសម្បត្តិបាន ៣ឆ្នាំ ព្រះអង្គបាន ប្រឈួន ឈឺធ្ងន់ ដោយជាហេតុធ្វើឱ្យពួកសៀមលើកទ័ពមកឈ្លានពានមហានគរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ប្អូនរបស់ទ្រង់នេះហើយដែលបានឡើងសោយរាជ បន្តពីព្រះអង្គផងដែរ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
លំពង្សរាជា កើតនៅរាជធានីអង្គរ កើតឆ្នាំ ១២៩២ នៃគ.សករាជ ព្រះអង្គ គឺជាបុត្រចៅពញ្ញាសួស ដែលមានព្រះនាមថា (សន្ធានរាជា ស្រីនិពាន្វបទ) ព្រះអង្គមានបុត្រពីរអង្គ ទី១ បរមរាមា សោយទីវង្គត់ដោយរោគប្រឈួន ទី២ ស្រីសុរិយោទ័យ សោយទីវង្គត់ក្នុងចម្បាំងខ្មែរសៀម ឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ព្រះលំពង្សរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាជ័យ ជាប្រមុខមេទ័ពធំ ដែលមានងារ ជាព្រះលំពែងជ័យ ទ្រង់ឡើងសោយរាជនៅរាជធានីអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៦ ដោយការជម្រុញពីកងទ័ព និង ប្រជានុរាស្ត្រ ដោយសារមិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ ទ្រង់បានបញ្ជារឱ្យធ្វើថ្មី បូករួមទាំងបដិមាករ "[[ព្រះកែវមរកត]]" មួយទៀតផងដែរ ហើយ ព្រះកែវមរកត នេះ ត្រូវបានសៀមយកទៅក្រោយវាយបែករាជនីលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ នៃគ.សករាជ និង បានរក្សាទុកក្នុងរាជវាំង [[បាងកក]] មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយធ្វើរតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ថ្មីរួច ទ្រង់បានឡើងសោយរាជសម្បត្តិលើកទី២ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៨ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> <ref> Tran Ngea (1973) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10888 Khmer History Volume 2], Publisher: Khmer Mon Institute, Publication: Center for Khmer Studies Library p.198 </ref>
== សៀមវាយយក នគររាជសីមា ==
'''Siam invades Nokor Reachseima'''
* (Thai Pronounciation: Nakhon Ratchasima)
ពុទ្ធសករាជ ១៨៩៥ សៀមបានលើកទ័ព ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) វាយយកខេត្ត [[នគររាជសីមា]] ដោយកងទ័ពសៀម បានចែកចេញជាពីរកង កងទី១ មានចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពសៀមនាម "រាមាសូរ" និង កងទី២ មានចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពរងនាម "ស្រីសុប័ត" បានចូលមកឈ្លានពានអាណាខេត្តកម្ពុជា ជាមុនដោយមិនបានប្រកាសសង្គ្រាមឡើយ ដោយភាគីកម្ពុជា រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ កងទ័ពសៀមក៏វាយបែក នគររាជសីមា ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយពេលសៀមវាយបែក នគររាជសីមា កងទ័ពសៀមក៏ចូលហួសមកបោះជំរុំជាប់ស្រុកនាងរង ខណៈពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា បានបង្គាប់ឱ្យបុត្ររបស់ខ្លួន ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ទៅបង្ក្រាបទ័ពសៀម ហើយក៏ទទួលបានជោគជ័យនាពេលនោះ និងបានសម្លាប់ចៅស្ដេចសៀមដែលជាមេទ័ពរង ស្រីសុប័ត នោះផងដែរ ។ ក្រោយទទួលបានជោគជ័យ ព្រះលំពង្សរាជា នឹកស្មានថា កងទ័ពសៀមមិនលើកមកឈ្លានពានភ្លាមៗទៀតនោះទេ ទ្រង់បានប្រកាសឱ្យរំសាយជួរកងទ័ព ជាបណ្ដោះអាសន្នដើម្បីឱ្យកងទ័ពបានទៅជួយធ្វើស្រែចំការប្រជានុរាស្ត្រ ព្រោះក្រុង [[យៈសោធរៈបុរៈ]] ឬ ([[ក្រុងអង្គរ]]) ពេលនោះជួបវិបត្តិខ្វះស្បៀង ។<ref> Eng Suth (2001)
[https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 </ref>
== សៀមវាយយក បច្ចឹមបុរី និង នាងរង ==
'''Siam invades Pachim Borei & Neang Rorng'''
* (Thai Pronounciation: Prachin Buri & Nang Rong)
៣ខែ ក្រោយមក ត្រូវនិងរដូវវស្សា ពេលដែលសៀមដឹងថា ស្ដេចកម្ពុជា រំសាយជួរកងទ័ព ស្ដេចសៀមព្រះនាម "អ៊ូតងរាជា រាមាធិបតី" (U Thongracha Ramathibodi) បានចាត់ឱ្យ រាមាសូរ លើកទ័ពសៀម ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ឈ្លានពានកម្ពុជាម្ដងទៀត និង បានបែងចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយក បច្ចឹមបុរី និង កងទី២ ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយយក នាងរង ហើយចាត់ បរមសុខា ជាមេទ័ពធំ ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ១០០,០០០ (១សែននាក់) តាមមកពីក្រោយជាទ័ពជំនួយ ។ ដោយភាគីកម្ពុជាប្រមូលកងទ័ព និង រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ ព្រះលំពង្សរាជា បានចាត់ឱ្យ ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០០០០ (២មុឺននាក់) ចេញទៅច្បាំងតទល់ ហើយចាត់ឱ្យមហាឧបរាជ [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] លើកទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ចេញទៅទប់កងទ័ពសៀមនៅ ស្រុកនាងរង ដោយចំនួនកងទ័ពនិង គ្រឿងសឹកចម្បាំងសៀម ច្រើនជាងភាគីកម្ពុជាពេកណាស់ នៅទីបំផុតកងទ័ពទាំង២ របស់កម្ពុជា ត្រូវបរាជ័យ និង បានដកថយជាបន្តបន្ទាប់ ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ ស្រីសុរិយោទ័យ ត្រូវទ័ពសៀមបាញ់ព្រួញសម្លាប់ នៅបច្ចឹមបុរី ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref>
== សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ==
'''Siam attacks Yasodharapura'''
ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ សៀមបានលើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា ត្រាសបញ្ជារឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស សង់កំពែងក្រុងកម្ពស់ ១៦ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ និង បានប្រមូលទ័ពជាង ១០០,០០០ (១សែននាក់) នៅចាំការពារ [[ក្រុងអង្គរ]] ។ មេទ័ពធំសៀម បរមសុខា បានបែងចែកកងទ័ពសៀមជា ៤ច្រក ច្រកទី១ ដឹកនាំដោយ រាមាសូរ វាយចូលពីទិសខាងជើង ច្រកទី២ ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយចូលពីទិសខាងកើត ច្រកទី៣ ដឹកនាំដោយ ចៅបាអាត វាយចូលពីទិសខាងត្បូង ច្រកទី៤ ដឹកនាំដោយ ចៅដំបងពិសី វាយចូលពីទិសខាងលិច កងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរត្រឹមចម្ងាយតែ ៣០សិន ដោយស្មើនិង រយៈចម្ងាយ ១.២ គីឡូម៉ែត្រ ប៉ុនណោះ ។ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានចាត់ឱ្យពលសេនា លើករន្ទារឬស្សី កម្ពស់ ១៤ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៧ម៉ែត្រ ដាក់នៅកាំភ្លើងធំ មានកង់អូសដោយដំរី បានបាញ់ប្រហារមកលើកំពែងក្រុង និងបានឱ្យកងទ័ពដាក់ជណ្ដើរឬស្សី ឡើងវាយប្រហារចូលក្រុងអង្គរ ។ ស្រីសុរិយោវង្ស ឃើញដូច្នេះក៏ឱ្យដាក់កាំភ្លើងធំបាញ់ប្រហារតបតទៅវិញ កងទ័ពសៀមកាន់តែវាយសម្រុក កងទ័ពស្លាប់អស់ជាច្រើន ចំនួនទ័ពកាន់តែថយទៅៗ ព្រះលំពង្សរាជា យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏បង្គាប់ឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស ដកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) វាយសម្រុកចេញ ទៅនគរ "ឡានឆាង" (Lan Xang) (Kh-Pronoun: Lan Chhang) ប្រែថាដំរីមួយលាន ដើម្បីសុំទ័ពជំនួយពីស្ដេច [[ឡាវ]] ។ កងទ័ពសៀម វាយឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរ អស់រយៈពេល ៥ខែ នៅទីបំផុត ក៏វាយបែកក្រុងអង្គរ ព្រះលំពង្សរាជា ដឹងដំណឹងដូចនេះ ក៏ក្អួតឈាម សោយទីវង្គត់ក្នុងរាជវាំង ក្នុងពេលនោះទៅ ចំណែកឯ [[ធម្មរាជាទី១]] ជាបុត្រ ស្រីសុរិយោវង្ស ក៏នាំយកគ្រឿងបញ្ចក្សេត្រ ដែលជាគ្រឿងសម្រាប់រាជ បូករួមទាំង [[ព្រះកែវមរកត]] រត់ភៀសខ្លួនចាកចោលក្រុងអង្គរ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានគៀរយកប្រជានុរាស្ត្រជាង ១សែននាក់យកទៅ ក្រុងទេពបុរី ស្រីអាយុធ្យា "Tep Borei Srei Ayudthya" (Thai-Pronoun: Tepburi Sri Ayutthaya) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ និង បានដាក់ រាមាសូរ ឱ្យគ្រប់គ្រងនៅ យៈសោធរៈបុរៈ ហើយរាមាសូរ បានប្ដូរឈ្មោះជា ឥន្ទ្ររាជា (Indra Racha) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៣ នៃគ.សករាជ ហើយបានគ្រប់គ្រងក្រុងអង្គរអស់រយៈពេល៤ឆ្នាំទើប ស្រីសុរិយោវង្ស លើកទ័ពទៅបណ្ដេញទ័ពសៀមចេញពីក្រុងអង្គរ ក្រោយទទួលបាន ទ័ពជំនួយពីស្ដេចឡាវ ព្រះនាម "ហ្វាង៉ាំ" (Fa Ngum) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៧ នៃគ.សករាជ ។<ref> Achille Dauphin-Meunier (1968) [https://books.google.com/books/about/Histoire_du_Cambodge.html?id=uu8yAAAAMAAJ Histoire du Cambodge], Publisher: Presses universitaires de France,
Original from the University of Michigan p.128 </ref>
== មើលផងដែរ ==
* [[រាជានិយមកម្ពុជា]]
== តំណភ្ជាប់ រជ្ជកាលគ្រងរាជ ==
{{S-start}}
{{S-hou|''(គ.ស ១២៩២-១៣៥២)''}}
{{Succession box|before= [[ស្រីនិពាន្វបទ]]|title=[[អាណាចក្រខ្មែរ]]|years='''១៣៤៦-១៣៥២'''|after=[[ស្រីសុរិយោវង្ស]]}}
{{S-end}}
== ឯកសារយោង ==
h9w5xs22ake498mojh3c5fcochzz3kd
282630
282629
2022-08-19T23:52:20Z
Camhistory
36281
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #008631;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> លំពង្សរាជា </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="5" |
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''រជ្ជកាល'''
| ១៣៤៦-១៣៥២
[[អាណាចក្រកម្ពុជា]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជសម័យ'''
|[[ចុងសម័យកាលអង្គរ]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''គ្រងរាជ'''
| ១៣៤៨
|- style="vertical-align:center;"
|'''ព្រះនាមពេញ'''
|ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា រាមាធិបតី
|- style="vertical-align:center;"
|'''មរណៈនាម'''
| មិនមានកំណត់ត្រា
|- style="vertical-align:center;"
|'''ក្សត្រមុន'''
| [[ស្រីនិពាន្វបទ]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជបន្ត'''
| [[ស្រីសុរិយោវង្ស]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''សន្តិវង្ស'''
| រាជវង្សអង្គរ
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រសូត្រ'''
| ១២៩២
|- style="vertical-align:center;"
|'''ចូលទីវង្គត់'''
| ១៣៥២
|- style="vertical-align:center;"
|'''ជំនឿសាសនា'''
| [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ
និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] លទ្ធិជំនឿ
ជំនឿលើទេវតា (Theravada)
|}
'''លំពង្សរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Lompong Reachea) (ប្រ.ស|គ.ស ១២៩២-១៣៥២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៤៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា "ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា រាមាធិបតី" ព្រះអង្គមានព្រះអនុជ (ប្អូន) មួយអង្គព្រះនាម [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] ហើយបានតែងតាំងជាមហាឧបរាជ ។ ក្រោយពេលសោយរាជ្យសម្បត្តិបាន ៥ឆ្នាំ ព្រះអង្គបាន ប្រឈួន ឈឺធ្ងន់ ដោយជាហេតុធ្វើឱ្យពួកសៀមលើកទ័ពមកឈ្លានពានមហានគរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ប្អូនរបស់ទ្រង់នេះហើយដែលបានឡើងសោយរាជ បន្តពីព្រះអង្គផងដែរ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
លំពង្សរាជា កើតនៅរាជធានីអង្គរ កើតឆ្នាំ ១២៩២ នៃគ.សករាជ ព្រះអង្គ គឺជាបុត្រចៅពញ្ញាសួស ដែលមានព្រះនាមថា (សន្ធានរាជា ស្រីនិពាន្វបទ) ព្រះអង្គមានបុត្រពីរអង្គ ទី១ បរមរាមា សោយទីវង្គត់ដោយរោគប្រឈួន ទី២ ស្រីសុរិយោទ័យ សោយទីវង្គត់ក្នុងចម្បាំងខ្មែរសៀម ឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ព្រះលំពង្សរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាជ័យ ជាប្រមុខមេទ័ពធំ ដែលមានងារ ជាព្រះលំពែងជ័យ ទ្រង់ឡើងសោយរាជនៅរាជធានីអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៦ ដោយការជម្រុញពីកងទ័ព និង ប្រជានុរាស្ត្រ ដោយសារមិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ ទ្រង់បានបញ្ជារឱ្យធ្វើថ្មី បូករួមទាំងបដិមាករ "[[ព្រះកែវមរកត]]" មួយទៀតផងដែរ ហើយ ព្រះកែវមរកត នេះ ត្រូវបានសៀមយកទៅក្រោយវាយបែករាជនីលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ នៃគ.សករាជ និង បានរក្សាទុកក្នុងរាជវាំង [[បាងកក]] មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយធ្វើរតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ថ្មីរួច ទ្រង់បានឡើងសោយរាជសម្បត្តិលើកទី២ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៨ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> <ref> Tran Ngea (1973) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10888 Khmer History Volume 2], Publisher: Khmer Mon Institute, Publication: Center for Khmer Studies Library p.198 </ref>
== សៀមវាយយក នគររាជសីមា ==
'''Siam invades Nokor Reachseima'''
* (Thai Pronounciation: Nakhon Ratchasima)
ពុទ្ធសករាជ ១៨៩៥ សៀមបានលើកទ័ព ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) វាយយកខេត្ត [[នគររាជសីមា]] ដោយកងទ័ពសៀម បានចែកចេញជាពីរកង កងទី១ មានចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពសៀមនាម "រាមាសូរ" និង កងទី២ មានចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពរងនាម "ស្រីសុប័ត" បានចូលមកឈ្លានពានអាណាខេត្តកម្ពុជា ជាមុនដោយមិនបានប្រកាសសង្គ្រាមឡើយ ដោយភាគីកម្ពុជា រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ កងទ័ពសៀមក៏វាយបែក នគររាជសីមា ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយពេលសៀមវាយបែក នគររាជសីមា កងទ័ពសៀមក៏ចូលហួសមកបោះជំរុំជាប់ស្រុកនាងរង ខណៈពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា បានបង្គាប់ឱ្យបុត្ររបស់ខ្លួន ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ទៅបង្ក្រាបទ័ពសៀម ហើយក៏ទទួលបានជោគជ័យនាពេលនោះ និងបានសម្លាប់ចៅស្ដេចសៀមដែលជាមេទ័ពរង ស្រីសុប័ត នោះផងដែរ ។ ក្រោយទទួលបានជោគជ័យ ព្រះលំពង្សរាជា នឹកស្មានថា កងទ័ពសៀមមិនលើកមកឈ្លានពានភ្លាមៗទៀតនោះទេ ទ្រង់បានប្រកាសឱ្យរំសាយជួរកងទ័ព ជាបណ្ដោះអាសន្នដើម្បីឱ្យកងទ័ពបានទៅជួយធ្វើស្រែចំការប្រជានុរាស្ត្រ ព្រោះក្រុង [[យៈសោធរៈបុរៈ]] ឬ ([[ក្រុងអង្គរ]]) ពេលនោះជួបវិបត្តិខ្វះស្បៀង ។<ref> Eng Suth (2001)
[https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 </ref>
== សៀមវាយយក បច្ចឹមបុរី និង នាងរង ==
'''Siam invades Pachim Borei & Neang Rorng'''
* (Thai Pronounciation: Prachin Buri & Nang Rong)
៣ខែ ក្រោយមក ត្រូវនិងរដូវវស្សា ពេលដែលសៀមដឹងថា ស្ដេចកម្ពុជា រំសាយជួរកងទ័ព ស្ដេចសៀមព្រះនាម "អ៊ូតងរាជា រាមាធិបតី" (U Thongracha Ramathibodi) បានចាត់ឱ្យ រាមាសូរ លើកទ័ពសៀម ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ឈ្លានពានកម្ពុជាម្ដងទៀត និង បានបែងចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយក បច្ចឹមបុរី និង កងទី២ ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយយក នាងរង ហើយចាត់ បរមសុខា ជាមេទ័ពធំ ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ១០០,០០០ (១សែននាក់) តាមមកពីក្រោយជាទ័ពជំនួយ ។ ដោយភាគីកម្ពុជាប្រមូលកងទ័ព និង រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ ព្រះលំពង្សរាជា បានចាត់ឱ្យ ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០០០០ (២មុឺននាក់) ចេញទៅច្បាំងតទល់ ហើយចាត់ឱ្យមហាឧបរាជ [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] លើកទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ចេញទៅទប់កងទ័ពសៀមនៅ ស្រុកនាងរង ដោយចំនួនកងទ័ពនិង គ្រឿងសឹកចម្បាំងសៀម ច្រើនជាងភាគីកម្ពុជាពេកណាស់ នៅទីបំផុតកងទ័ពទាំង២ របស់កម្ពុជា ត្រូវបរាជ័យ និង បានដកថយជាបន្តបន្ទាប់ ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ ស្រីសុរិយោទ័យ ត្រូវទ័ពសៀមបាញ់ព្រួញសម្លាប់ នៅបច្ចឹមបុរី ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref>
== សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ==
'''Siam attacks Yasodharapura'''
ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ សៀមបានលើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា ត្រាសបញ្ជារឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស សង់កំពែងក្រុងកម្ពស់ ១៦ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ និង បានប្រមូលទ័ពជាង ១០០,០០០ (១សែននាក់) នៅចាំការពារ [[ក្រុងអង្គរ]] ។ មេទ័ពធំសៀម បរមសុខា បានបែងចែកកងទ័ពសៀមជា ៤ច្រក ច្រកទី១ ដឹកនាំដោយ រាមាសូរ វាយចូលពីទិសខាងជើង ច្រកទី២ ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយចូលពីទិសខាងកើត ច្រកទី៣ ដឹកនាំដោយ ចៅបាអាត វាយចូលពីទិសខាងត្បូង ច្រកទី៤ ដឹកនាំដោយ ចៅដំបងពិសី វាយចូលពីទិសខាងលិច កងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរត្រឹមចម្ងាយតែ ៣០សិន ដោយស្មើនិង រយៈចម្ងាយ ១.២ គីឡូម៉ែត្រ ប៉ុនណោះ ។ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានចាត់ឱ្យពលសេនា លើករន្ទារឬស្សី កម្ពស់ ១៤ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៧ម៉ែត្រ ដាក់នៅកាំភ្លើងធំ មានកង់អូសដោយដំរី បានបាញ់ប្រហារមកលើកំពែងក្រុង និងបានឱ្យកងទ័ពដាក់ជណ្ដើរឬស្សី ឡើងវាយប្រហារចូលក្រុងអង្គរ ។ ស្រីសុរិយោវង្ស ឃើញដូច្នេះក៏ឱ្យដាក់កាំភ្លើងធំបាញ់ប្រហារតបតទៅវិញ កងទ័ពសៀមកាន់តែវាយសម្រុក កងទ័ពស្លាប់អស់ជាច្រើន ចំនួនទ័ពកាន់តែថយទៅៗ ព្រះលំពង្សរាជា យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏បង្គាប់ឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស ដកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) វាយសម្រុកចេញ ទៅនគរ "ឡានឆាង" (Lan Xang) (Kh-Pronoun: Lan Chhang) ប្រែថាដំរីមួយលាន ដើម្បីសុំទ័ពជំនួយពីស្ដេច [[ឡាវ]] ។ កងទ័ពសៀម វាយឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរ អស់រយៈពេល ៥ខែ នៅទីបំផុត ក៏វាយបែកក្រុងអង្គរ ព្រះលំពង្សរាជា ដឹងដំណឹងដូចនេះ ក៏ក្អួតឈាម សោយទីវង្គត់ក្នុងរាជវាំង ក្នុងពេលនោះទៅ ចំណែកឯ [[ធម្មរាជាទី១]] ជាបុត្រ ស្រីសុរិយោវង្ស ក៏នាំយកគ្រឿងបញ្ចក្សេត្រ ដែលជាគ្រឿងសម្រាប់រាជ បូករួមទាំង [[ព្រះកែវមរកត]] រត់ភៀសខ្លួនចាកចោលក្រុងអង្គរ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានគៀរយកប្រជានុរាស្ត្រជាង ១សែននាក់យកទៅ ក្រុងទេពបុរី ស្រីអាយុធ្យា "Tep Borei Srei Ayudthya" (Thai-Pronoun: Tepburi Sri Ayutthaya) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ និង បានដាក់ រាមាសូរ ឱ្យគ្រប់គ្រងនៅ យៈសោធរៈបុរៈ ហើយរាមាសូរ បានប្ដូរឈ្មោះជា ឥន្ទ្ររាជា (Indra Racha) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៣ នៃគ.សករាជ ហើយបានគ្រប់គ្រងក្រុងអង្គរអស់រយៈពេល៤ឆ្នាំទើប ស្រីសុរិយោវង្ស លើកទ័ពទៅបណ្ដេញទ័ពសៀមចេញពីក្រុងអង្គរ ក្រោយទទួលបាន ទ័ពជំនួយពីស្ដេចឡាវ ព្រះនាម "ហ្វាង៉ាំ" (Fa Ngum) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៧ នៃគ.សករាជ ។<ref> Achille Dauphin-Meunier (1968) [https://books.google.com/books/about/Histoire_du_Cambodge.html?id=uu8yAAAAMAAJ Histoire du Cambodge], Publisher: Presses universitaires de France,
Original from the University of Michigan p.128 </ref>
== មើលផងដែរ ==
* [[រាជានិយមកម្ពុជា]]
== តំណភ្ជាប់ រជ្ជកាលគ្រងរាជ ==
{{S-start}}
{{S-hou|''(គ.ស ១២៩២-១៣៥២)''}}
{{Succession box|before= [[ស្រីនិពាន្វបទ]]|title=[[អាណាចក្រខ្មែរ]]|years='''១៣៤៦-១៣៥២'''|after=[[ស្រីសុរិយោវង្ស]]}}
{{S-end}}
== ឯកសារយោង ==
tcw4l4zedv1r8gl8s3e36080c2j793c
282631
282630
2022-08-20T00:25:51Z
Camhistory
36281
/* ជីវិតចាប់ផ្ដើម */
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #008631;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> លំពង្សរាជា </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="5" |
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''រជ្ជកាល'''
| ១៣៤៦-១៣៥២
[[អាណាចក្រកម្ពុជា]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជសម័យ'''
|[[ចុងសម័យកាលអង្គរ]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''គ្រងរាជ'''
| ១៣៤៨
|- style="vertical-align:center;"
|'''ព្រះនាមពេញ'''
|ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា រាមាធិបតី
|- style="vertical-align:center;"
|'''មរណៈនាម'''
| មិនមានកំណត់ត្រា
|- style="vertical-align:center;"
|'''ក្សត្រមុន'''
| [[ស្រីនិពាន្វបទ]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជបន្ត'''
| [[ស្រីសុរិយោវង្ស]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''សន្តិវង្ស'''
| រាជវង្សអង្គរ
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រសូត្រ'''
| ១២៩២
|- style="vertical-align:center;"
|'''ចូលទីវង្គត់'''
| ១៣៥២
|- style="vertical-align:center;"
|'''ជំនឿសាសនា'''
| [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ
និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] លទ្ធិជំនឿ
ជំនឿលើទេវតា (Theravada)
|}
'''លំពង្សរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Lompong Reachea) (ប្រ.ស|គ.ស ១២៩២-១៣៥២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៤៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា "ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា រាមាធិបតី" ព្រះអង្គមានព្រះអនុជ (ប្អូន) មួយអង្គព្រះនាម [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] ហើយបានតែងតាំងជាមហាឧបរាជ ។ ក្រោយពេលសោយរាជ្យសម្បត្តិបាន ៥ឆ្នាំ ព្រះអង្គបាន ប្រឈួន ឈឺធ្ងន់ ដោយជាហេតុធ្វើឱ្យពួកសៀមលើកទ័ពមកឈ្លានពានមហានគរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ប្អូនរបស់ទ្រង់នេះហើយដែលបានឡើងសោយរាជ បន្តពីព្រះអង្គផងដែរ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
លំពង្សរាជា កើតនៅរាជធានីអង្គរ កើតឆ្នាំ ១២៩២ នៃគ.សករាជ ព្រះអង្គ គឺជាបុត្រចៅពញ្ញាសួស ដែលមានព្រះនាមថា (ព្រះសន្ធានរាជា) ព្រះអង្គមានបុត្រពីរអង្គ ទី១ បរមរាមា សោយទីវង្គត់ដោយរោគប្រឈួន ទី២ ស្រីសុរិយោទ័យ សោយទីវង្គត់ក្នុងចម្បាំងខ្មែរសៀម ឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ព្រះលំពង្សរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាជ័យ ជាប្រមុខមេទ័ពធំ ដែលមានងារ ជាព្រះលំពែងជ័យ ទ្រង់ឡើងសោយរាជនៅរាជធានីអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៦ ដោយការជម្រុញពីកងទ័ព និង ប្រជានុរាស្ត្រ ដោយសារមិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ ទ្រង់បានបញ្ជារឱ្យធ្វើថ្មី បូករួមទាំងបដិមាករ "[[ព្រះកែវមរកត]]" មួយទៀតផងដែរ ហើយ ព្រះកែវមរកត នេះ ត្រូវបានសៀមយកទៅក្រោយវាយបែករាជនីលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ នៃគ.សករាជ និង បានរក្សាទុកក្នុងរាជវាំង [[បាងកក]] មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយធ្វើរតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ថ្មីរួច ទ្រង់បានឡើងសោយរាជសម្បត្តិលើកទី២ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៨ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> <ref> Tran Ngea (1973) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10888 Khmer History Volume 2], Publisher: Khmer Mon Institute, Publication: Center for Khmer Studies Library p.198 </ref>
== សៀមវាយយក នគររាជសីមា ==
'''Siam invades Nokor Reachseima'''
* (Thai Pronounciation: Nakhon Ratchasima)
ពុទ្ធសករាជ ១៨៩៥ សៀមបានលើកទ័ព ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) វាយយកខេត្ត [[នគររាជសីមា]] ដោយកងទ័ពសៀម បានចែកចេញជាពីរកង កងទី១ មានចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពសៀមនាម "រាមាសូរ" និង កងទី២ មានចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពរងនាម "ស្រីសុប័ត" បានចូលមកឈ្លានពានអាណាខេត្តកម្ពុជា ជាមុនដោយមិនបានប្រកាសសង្គ្រាមឡើយ ដោយភាគីកម្ពុជា រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ កងទ័ពសៀមក៏វាយបែក នគររាជសីមា ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយពេលសៀមវាយបែក នគររាជសីមា កងទ័ពសៀមក៏ចូលហួសមកបោះជំរុំជាប់ស្រុកនាងរង ខណៈពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា បានបង្គាប់ឱ្យបុត្ររបស់ខ្លួន ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ទៅបង្ក្រាបទ័ពសៀម ហើយក៏ទទួលបានជោគជ័យនាពេលនោះ និងបានសម្លាប់ចៅស្ដេចសៀមដែលជាមេទ័ពរង ស្រីសុប័ត នោះផងដែរ ។ ក្រោយទទួលបានជោគជ័យ ព្រះលំពង្សរាជា នឹកស្មានថា កងទ័ពសៀមមិនលើកមកឈ្លានពានភ្លាមៗទៀតនោះទេ ទ្រង់បានប្រកាសឱ្យរំសាយជួរកងទ័ព ជាបណ្ដោះអាសន្នដើម្បីឱ្យកងទ័ពបានទៅជួយធ្វើស្រែចំការប្រជានុរាស្ត្រ ព្រោះក្រុង [[យៈសោធរៈបុរៈ]] ឬ ([[ក្រុងអង្គរ]]) ពេលនោះជួបវិបត្តិខ្វះស្បៀង ។<ref> Eng Suth (2001)
[https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 </ref>
== សៀមវាយយក បច្ចឹមបុរី និង នាងរង ==
'''Siam invades Pachim Borei & Neang Rorng'''
* (Thai Pronounciation: Prachin Buri & Nang Rong)
៣ខែ ក្រោយមក ត្រូវនិងរដូវវស្សា ពេលដែលសៀមដឹងថា ស្ដេចកម្ពុជា រំសាយជួរកងទ័ព ស្ដេចសៀមព្រះនាម "អ៊ូតងរាជា រាមាធិបតី" (U Thongracha Ramathibodi) បានចាត់ឱ្យ រាមាសូរ លើកទ័ពសៀម ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ឈ្លានពានកម្ពុជាម្ដងទៀត និង បានបែងចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយក បច្ចឹមបុរី និង កងទី២ ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយយក នាងរង ហើយចាត់ បរមសុខា ជាមេទ័ពធំ ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ១០០,០០០ (១សែននាក់) តាមមកពីក្រោយជាទ័ពជំនួយ ។ ដោយភាគីកម្ពុជាប្រមូលកងទ័ព និង រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ ព្រះលំពង្សរាជា បានចាត់ឱ្យ ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០០០០ (២មុឺននាក់) ចេញទៅច្បាំងតទល់ ហើយចាត់ឱ្យមហាឧបរាជ [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] លើកទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ចេញទៅទប់កងទ័ពសៀមនៅ ស្រុកនាងរង ដោយចំនួនកងទ័ពនិង គ្រឿងសឹកចម្បាំងសៀម ច្រើនជាងភាគីកម្ពុជាពេកណាស់ នៅទីបំផុតកងទ័ពទាំង២ របស់កម្ពុជា ត្រូវបរាជ័យ និង បានដកថយជាបន្តបន្ទាប់ ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ ស្រីសុរិយោទ័យ ត្រូវទ័ពសៀមបាញ់ព្រួញសម្លាប់ នៅបច្ចឹមបុរី ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref>
== សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ==
'''Siam attacks Yasodharapura'''
ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ សៀមបានលើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា ត្រាសបញ្ជារឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស សង់កំពែងក្រុងកម្ពស់ ១៦ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ និង បានប្រមូលទ័ពជាង ១០០,០០០ (១សែននាក់) នៅចាំការពារ [[ក្រុងអង្គរ]] ។ មេទ័ពធំសៀម បរមសុខា បានបែងចែកកងទ័ពសៀមជា ៤ច្រក ច្រកទី១ ដឹកនាំដោយ រាមាសូរ វាយចូលពីទិសខាងជើង ច្រកទី២ ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយចូលពីទិសខាងកើត ច្រកទី៣ ដឹកនាំដោយ ចៅបាអាត វាយចូលពីទិសខាងត្បូង ច្រកទី៤ ដឹកនាំដោយ ចៅដំបងពិសី វាយចូលពីទិសខាងលិច កងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរត្រឹមចម្ងាយតែ ៣០សិន ដោយស្មើនិង រយៈចម្ងាយ ១.២ គីឡូម៉ែត្រ ប៉ុនណោះ ។ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានចាត់ឱ្យពលសេនា លើករន្ទារឬស្សី កម្ពស់ ១៤ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៧ម៉ែត្រ ដាក់នៅកាំភ្លើងធំ មានកង់អូសដោយដំរី បានបាញ់ប្រហារមកលើកំពែងក្រុង និងបានឱ្យកងទ័ពដាក់ជណ្ដើរឬស្សី ឡើងវាយប្រហារចូលក្រុងអង្គរ ។ ស្រីសុរិយោវង្ស ឃើញដូច្នេះក៏ឱ្យដាក់កាំភ្លើងធំបាញ់ប្រហារតបតទៅវិញ កងទ័ពសៀមកាន់តែវាយសម្រុក កងទ័ពស្លាប់អស់ជាច្រើន ចំនួនទ័ពកាន់តែថយទៅៗ ព្រះលំពង្សរាជា យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏បង្គាប់ឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស ដកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) វាយសម្រុកចេញ ទៅនគរ "ឡានឆាង" (Lan Xang) (Kh-Pronoun: Lan Chhang) ប្រែថាដំរីមួយលាន ដើម្បីសុំទ័ពជំនួយពីស្ដេច [[ឡាវ]] ។ កងទ័ពសៀម វាយឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរ អស់រយៈពេល ៥ខែ នៅទីបំផុត ក៏វាយបែកក្រុងអង្គរ ព្រះលំពង្សរាជា ដឹងដំណឹងដូចនេះ ក៏ក្អួតឈាម សោយទីវង្គត់ក្នុងរាជវាំង ក្នុងពេលនោះទៅ ចំណែកឯ [[ធម្មរាជាទី១]] ជាបុត្រ ស្រីសុរិយោវង្ស ក៏នាំយកគ្រឿងបញ្ចក្សេត្រ ដែលជាគ្រឿងសម្រាប់រាជ បូករួមទាំង [[ព្រះកែវមរកត]] រត់ភៀសខ្លួនចាកចោលក្រុងអង្គរ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានគៀរយកប្រជានុរាស្ត្រជាង ១សែននាក់យកទៅ ក្រុងទេពបុរី ស្រីអាយុធ្យា "Tep Borei Srei Ayudthya" (Thai-Pronoun: Tepburi Sri Ayutthaya) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ និង បានដាក់ រាមាសូរ ឱ្យគ្រប់គ្រងនៅ យៈសោធរៈបុរៈ ហើយរាមាសូរ បានប្ដូរឈ្មោះជា ឥន្ទ្ររាជា (Indra Racha) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៣ នៃគ.សករាជ ហើយបានគ្រប់គ្រងក្រុងអង្គរអស់រយៈពេល៤ឆ្នាំទើប ស្រីសុរិយោវង្ស លើកទ័ពទៅបណ្ដេញទ័ពសៀមចេញពីក្រុងអង្គរ ក្រោយទទួលបាន ទ័ពជំនួយពីស្ដេចឡាវ ព្រះនាម "ហ្វាង៉ាំ" (Fa Ngum) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៧ នៃគ.សករាជ ។<ref> Achille Dauphin-Meunier (1968) [https://books.google.com/books/about/Histoire_du_Cambodge.html?id=uu8yAAAAMAAJ Histoire du Cambodge], Publisher: Presses universitaires de France,
Original from the University of Michigan p.128 </ref>
== មើលផងដែរ ==
* [[រាជានិយមកម្ពុជា]]
== តំណភ្ជាប់ រជ្ជកាលគ្រងរាជ ==
{{S-start}}
{{S-hou|''(គ.ស ១២៩២-១៣៥២)''}}
{{Succession box|before= [[ស្រីនិពាន្វបទ]]|title=[[អាណាចក្រខ្មែរ]]|years='''១៣៤៦-១៣៥២'''|after=[[ស្រីសុរិយោវង្ស]]}}
{{S-end}}
== ឯកសារយោង ==
oy3pd4taiadl7ugnvh6zupm6f57n17s
282632
282631
2022-08-20T00:26:41Z
Camhistory
36281
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #008631;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> លំពង្សរាជា </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="5" |
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''រជ្ជកាល'''
| ១៣៤៦-១៣៥២
[[អាណាចក្រកម្ពុជា]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជសម័យ'''
|[[ចុងសម័យកាលអង្គរ]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''គ្រងរាជ'''
| ១៣៤៨
|- style="vertical-align:center;"
|'''ព្រះនាមពេញ'''
|ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា រាមាធិបតី
|- style="vertical-align:center;"
|'''មរណៈនាម'''
| មិនមានកំណត់ត្រា
|- style="vertical-align:center;"
|'''ក្សត្រមុន'''
| [[បរមនិពាន្វបទ]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជបន្ត'''
| [[ស្រីសុរិយោវង្ស]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''សន្តិវង្ស'''
| រាជវង្សអង្គរ
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រសូត្រ'''
| ១២៩២
|- style="vertical-align:center;"
|'''ចូលទីវង្គត់'''
| ១៣៥២
|- style="vertical-align:center;"
|'''ជំនឿសាសនា'''
| [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ
និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] លទ្ធិជំនឿ
ជំនឿលើទេវតា (Theravada)
|}
'''លំពង្សរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Lompong Reachea) (ប្រ.ស|គ.ស ១២៩២-១៣៥២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៤៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា "ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា រាមាធិបតី" ព្រះអង្គមានព្រះអនុជ (ប្អូន) មួយអង្គព្រះនាម [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] ហើយបានតែងតាំងជាមហាឧបរាជ ។ ក្រោយពេលសោយរាជ្យសម្បត្តិបាន ៥ឆ្នាំ ព្រះអង្គបាន ប្រឈួន ឈឺធ្ងន់ ដោយជាហេតុធ្វើឱ្យពួកសៀមលើកទ័ពមកឈ្លានពានមហានគរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ប្អូនរបស់ទ្រង់នេះហើយដែលបានឡើងសោយរាជ បន្តពីព្រះអង្គផងដែរ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
លំពង្សរាជា កើតនៅរាជធានីអង្គរ កើតឆ្នាំ ១២៩២ នៃគ.សករាជ ព្រះអង្គ គឺជាបុត្រចៅពញ្ញាសួស ដែលមានព្រះនាមថា (ព្រះសន្ធានរាជា) ព្រះអង្គមានបុត្រពីរអង្គ ទី១ បរមរាមា សោយទីវង្គត់ដោយរោគប្រឈួន ទី២ ស្រីសុរិយោទ័យ សោយទីវង្គត់ក្នុងចម្បាំងខ្មែរសៀម ឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ព្រះលំពង្សរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាជ័យ ជាប្រមុខមេទ័ពធំ ដែលមានងារ ជាព្រះលំពែងជ័យ ទ្រង់ឡើងសោយរាជនៅរាជធានីអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៦ ដោយការជម្រុញពីកងទ័ព និង ប្រជានុរាស្ត្រ ដោយសារមិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ ទ្រង់បានបញ្ជារឱ្យធ្វើថ្មី បូករួមទាំងបដិមាករ "[[ព្រះកែវមរកត]]" មួយទៀតផងដែរ ហើយ ព្រះកែវមរកត នេះ ត្រូវបានសៀមយកទៅក្រោយវាយបែករាជនីលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ នៃគ.សករាជ និង បានរក្សាទុកក្នុងរាជវាំង [[បាងកក]] មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយធ្វើរតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ថ្មីរួច ទ្រង់បានឡើងសោយរាជសម្បត្តិលើកទី២ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៨ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> <ref> Tran Ngea (1973) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10888 Khmer History Volume 2], Publisher: Khmer Mon Institute, Publication: Center for Khmer Studies Library p.198 </ref>
== សៀមវាយយក នគររាជសីមា ==
'''Siam invades Nokor Reachseima'''
* (Thai Pronounciation: Nakhon Ratchasima)
ពុទ្ធសករាជ ១៨៩៥ សៀមបានលើកទ័ព ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) វាយយកខេត្ត [[នគររាជសីមា]] ដោយកងទ័ពសៀម បានចែកចេញជាពីរកង កងទី១ មានចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពសៀមនាម "រាមាសូរ" និង កងទី២ មានចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពរងនាម "ស្រីសុប័ត" បានចូលមកឈ្លានពានអាណាខេត្តកម្ពុជា ជាមុនដោយមិនបានប្រកាសសង្គ្រាមឡើយ ដោយភាគីកម្ពុជា រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ កងទ័ពសៀមក៏វាយបែក នគររាជសីមា ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយពេលសៀមវាយបែក នគររាជសីមា កងទ័ពសៀមក៏ចូលហួសមកបោះជំរុំជាប់ស្រុកនាងរង ខណៈពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា បានបង្គាប់ឱ្យបុត្ររបស់ខ្លួន ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ទៅបង្ក្រាបទ័ពសៀម ហើយក៏ទទួលបានជោគជ័យនាពេលនោះ និងបានសម្លាប់ចៅស្ដេចសៀមដែលជាមេទ័ពរង ស្រីសុប័ត នោះផងដែរ ។ ក្រោយទទួលបានជោគជ័យ ព្រះលំពង្សរាជា នឹកស្មានថា កងទ័ពសៀមមិនលើកមកឈ្លានពានភ្លាមៗទៀតនោះទេ ទ្រង់បានប្រកាសឱ្យរំសាយជួរកងទ័ព ជាបណ្ដោះអាសន្នដើម្បីឱ្យកងទ័ពបានទៅជួយធ្វើស្រែចំការប្រជានុរាស្ត្រ ព្រោះក្រុង [[យៈសោធរៈបុរៈ]] ឬ ([[ក្រុងអង្គរ]]) ពេលនោះជួបវិបត្តិខ្វះស្បៀង ។<ref> Eng Suth (2001)
[https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 </ref>
== សៀមវាយយក បច្ចឹមបុរី និង នាងរង ==
'''Siam invades Pachim Borei & Neang Rorng'''
* (Thai Pronounciation: Prachin Buri & Nang Rong)
៣ខែ ក្រោយមក ត្រូវនិងរដូវវស្សា ពេលដែលសៀមដឹងថា ស្ដេចកម្ពុជា រំសាយជួរកងទ័ព ស្ដេចសៀមព្រះនាម "អ៊ូតងរាជា រាមាធិបតី" (U Thongracha Ramathibodi) បានចាត់ឱ្យ រាមាសូរ លើកទ័ពសៀម ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ឈ្លានពានកម្ពុជាម្ដងទៀត និង បានបែងចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយក បច្ចឹមបុរី និង កងទី២ ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយយក នាងរង ហើយចាត់ បរមសុខា ជាមេទ័ពធំ ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ១០០,០០០ (១សែននាក់) តាមមកពីក្រោយជាទ័ពជំនួយ ។ ដោយភាគីកម្ពុជាប្រមូលកងទ័ព និង រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ ព្រះលំពង្សរាជា បានចាត់ឱ្យ ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០០០០ (២មុឺននាក់) ចេញទៅច្បាំងតទល់ ហើយចាត់ឱ្យមហាឧបរាជ [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] លើកទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ចេញទៅទប់កងទ័ពសៀមនៅ ស្រុកនាងរង ដោយចំនួនកងទ័ពនិង គ្រឿងសឹកចម្បាំងសៀម ច្រើនជាងភាគីកម្ពុជាពេកណាស់ នៅទីបំផុតកងទ័ពទាំង២ របស់កម្ពុជា ត្រូវបរាជ័យ និង បានដកថយជាបន្តបន្ទាប់ ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ ស្រីសុរិយោទ័យ ត្រូវទ័ពសៀមបាញ់ព្រួញសម្លាប់ នៅបច្ចឹមបុរី ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref>
== សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ==
'''Siam attacks Yasodharapura'''
ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ សៀមបានលើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា ត្រាសបញ្ជារឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស សង់កំពែងក្រុងកម្ពស់ ១៦ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ និង បានប្រមូលទ័ពជាង ១០០,០០០ (១សែននាក់) នៅចាំការពារ [[ក្រុងអង្គរ]] ។ មេទ័ពធំសៀម បរមសុខា បានបែងចែកកងទ័ពសៀមជា ៤ច្រក ច្រកទី១ ដឹកនាំដោយ រាមាសូរ វាយចូលពីទិសខាងជើង ច្រកទី២ ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយចូលពីទិសខាងកើត ច្រកទី៣ ដឹកនាំដោយ ចៅបាអាត វាយចូលពីទិសខាងត្បូង ច្រកទី៤ ដឹកនាំដោយ ចៅដំបងពិសី វាយចូលពីទិសខាងលិច កងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរត្រឹមចម្ងាយតែ ៣០សិន ដោយស្មើនិង រយៈចម្ងាយ ១.២ គីឡូម៉ែត្រ ប៉ុនណោះ ។ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានចាត់ឱ្យពលសេនា លើករន្ទារឬស្សី កម្ពស់ ១៤ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៧ម៉ែត្រ ដាក់នៅកាំភ្លើងធំ មានកង់អូសដោយដំរី បានបាញ់ប្រហារមកលើកំពែងក្រុង និងបានឱ្យកងទ័ពដាក់ជណ្ដើរឬស្សី ឡើងវាយប្រហារចូលក្រុងអង្គរ ។ ស្រីសុរិយោវង្ស ឃើញដូច្នេះក៏ឱ្យដាក់កាំភ្លើងធំបាញ់ប្រហារតបតទៅវិញ កងទ័ពសៀមកាន់តែវាយសម្រុក កងទ័ពស្លាប់អស់ជាច្រើន ចំនួនទ័ពកាន់តែថយទៅៗ ព្រះលំពង្សរាជា យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏បង្គាប់ឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស ដកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) វាយសម្រុកចេញ ទៅនគរ "ឡានឆាង" (Lan Xang) (Kh-Pronoun: Lan Chhang) ប្រែថាដំរីមួយលាន ដើម្បីសុំទ័ពជំនួយពីស្ដេច [[ឡាវ]] ។ កងទ័ពសៀម វាយឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរ អស់រយៈពេល ៥ខែ នៅទីបំផុត ក៏វាយបែកក្រុងអង្គរ ព្រះលំពង្សរាជា ដឹងដំណឹងដូចនេះ ក៏ក្អួតឈាម សោយទីវង្គត់ក្នុងរាជវាំង ក្នុងពេលនោះទៅ ចំណែកឯ [[ធម្មរាជាទី១]] ជាបុត្រ ស្រីសុរិយោវង្ស ក៏នាំយកគ្រឿងបញ្ចក្សេត្រ ដែលជាគ្រឿងសម្រាប់រាជ បូករួមទាំង [[ព្រះកែវមរកត]] រត់ភៀសខ្លួនចាកចោលក្រុងអង្គរ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានគៀរយកប្រជានុរាស្ត្រជាង ១សែននាក់យកទៅ ក្រុងទេពបុរី ស្រីអាយុធ្យា "Tep Borei Srei Ayudthya" (Thai-Pronoun: Tepburi Sri Ayutthaya) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ និង បានដាក់ រាមាសូរ ឱ្យគ្រប់គ្រងនៅ យៈសោធរៈបុរៈ ហើយរាមាសូរ បានប្ដូរឈ្មោះជា ឥន្ទ្ររាជា (Indra Racha) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៣ នៃគ.សករាជ ហើយបានគ្រប់គ្រងក្រុងអង្គរអស់រយៈពេល៤ឆ្នាំទើប ស្រីសុរិយោវង្ស លើកទ័ពទៅបណ្ដេញទ័ពសៀមចេញពីក្រុងអង្គរ ក្រោយទទួលបាន ទ័ពជំនួយពីស្ដេចឡាវ ព្រះនាម "ហ្វាង៉ាំ" (Fa Ngum) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៧ នៃគ.សករាជ ។<ref> Achille Dauphin-Meunier (1968) [https://books.google.com/books/about/Histoire_du_Cambodge.html?id=uu8yAAAAMAAJ Histoire du Cambodge], Publisher: Presses universitaires de France,
Original from the University of Michigan p.128 </ref>
== មើលផងដែរ ==
* [[រាជានិយមកម្ពុជា]]
== តំណភ្ជាប់ រជ្ជកាលគ្រងរាជ ==
{{S-start}}
{{S-hou|''(គ.ស ១២៩២-១៣៥២)''}}
{{Succession box|before= [[ស្រីនិពាន្វបទ]]|title=[[អាណាចក្រខ្មែរ]]|years='''១៣៤៦-១៣៥២'''|after=[[ស្រីសុរិយោវង្ស]]}}
{{S-end}}
== ឯកសារយោង ==
md2lur6ruw8luomyso9rze8dhe0w8bu
282635
282632
2022-08-20T04:55:14Z
Camhistory
36281
/* សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ */
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #008631;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> លំពង្សរាជា </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="5" |
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''រជ្ជកាល'''
| ១៣៤៦-១៣៥២
[[អាណាចក្រកម្ពុជា]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជសម័យ'''
|[[ចុងសម័យកាលអង្គរ]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''គ្រងរាជ'''
| ១៣៤៨
|- style="vertical-align:center;"
|'''ព្រះនាមពេញ'''
|ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា រាមាធិបតី
|- style="vertical-align:center;"
|'''មរណៈនាម'''
| មិនមានកំណត់ត្រា
|- style="vertical-align:center;"
|'''ក្សត្រមុន'''
| [[បរមនិពាន្វបទ]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជបន្ត'''
| [[ស្រីសុរិយោវង្ស]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''សន្តិវង្ស'''
| រាជវង្សអង្គរ
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រសូត្រ'''
| ១២៩២
|- style="vertical-align:center;"
|'''ចូលទីវង្គត់'''
| ១៣៥២
|- style="vertical-align:center;"
|'''ជំនឿសាសនា'''
| [[ពុទ្ធសាសនា]] ថេរវាទ
និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] លទ្ធិជំនឿ
ជំនឿលើទេវតា (Theravada)
|}
'''លំពង្សរាជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Lompong Reachea) (ប្រ.ស|គ.ស ១២៩២-១៣៥២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៤៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា "ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះលំពង្សរាជា រាមាធិបតី" ព្រះអង្គមានព្រះអនុជ (ប្អូន) មួយអង្គព្រះនាម [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] ហើយបានតែងតាំងជាមហាឧបរាជ ។ ក្រោយពេលសោយរាជ្យសម្បត្តិបាន ៥ឆ្នាំ ព្រះអង្គបាន ប្រឈួន ឈឺធ្ងន់ ដោយជាហេតុធ្វើឱ្យពួកសៀមលើកទ័ពមកឈ្លានពានមហានគរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ប្អូនរបស់ទ្រង់នេះហើយដែលបានឡើងសោយរាជ បន្តពីព្រះអង្គផងដែរ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
លំពង្សរាជា កើតនៅរាជធានីអង្គរ កើតឆ្នាំ ១២៩២ នៃគ.សករាជ ព្រះអង្គ គឺជាបុត្រចៅពញ្ញាសួស ដែលមានព្រះនាមថា (ព្រះសន្ធានរាជា) ព្រះអង្គមានបុត្រពីរអង្គ ទី១ បរមរាមា សោយទីវង្គត់ដោយរោគប្រឈួន ទី២ ស្រីសុរិយោទ័យ សោយទីវង្គត់ក្នុងចម្បាំងខ្មែរសៀម ឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ព្រះលំពង្សរាជា មាននាមជាចៅពញ្ញាជ័យ ជាប្រមុខមេទ័ពធំ ដែលមានងារ ជាព្រះលំពែងជ័យ ទ្រង់ឡើងសោយរាជនៅរាជធានីអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៦ ដោយការជម្រុញពីកងទ័ព និង ប្រជានុរាស្ត្រ ដោយសារមិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ ទ្រង់បានបញ្ជារឱ្យធ្វើថ្មី បូករួមទាំងបដិមាករ "[[ព្រះកែវមរកត]]" មួយទៀតផងដែរ ហើយ ព្រះកែវមរកត នេះ ត្រូវបានសៀមយកទៅក្រោយវាយបែករាជនីលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ នៃគ.សករាជ និង បានរក្សាទុកក្នុងរាជវាំង [[បាងកក]] មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រោយធ្វើរតនៈបល្ល័ង្កទាំង៥ថ្មីរួច ទ្រង់បានឡើងសោយរាជសម្បត្តិលើកទី២ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៤៨ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> <ref> Tran Ngea (1973) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10888 Khmer History Volume 2], Publisher: Khmer Mon Institute, Publication: Center for Khmer Studies Library p.198 </ref>
== សៀមវាយយក នគររាជសីមា ==
'''Siam invades Nokor Reachseima'''
* (Thai Pronounciation: Nakhon Ratchasima)
ពុទ្ធសករាជ ១៨៩៥ សៀមបានលើកទ័ព ១៥,០០០ (១មុឺន ៥ពាន់នាក់) វាយយកខេត្ត [[នគររាជសីមា]] ដោយកងទ័ពសៀម បានចែកចេញជាពីរកង កងទី១ មានចំនួន ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពសៀមនាម "រាមាសូរ" និង កងទី២ មានចំនួន ៥០០០ (៥ពាន់នាក់) ដឹកនាំដោយ មេទ័ពរងនាម "ស្រីសុប័ត" បានចូលមកឈ្លានពានអាណាខេត្តកម្ពុជា ជាមុនដោយមិនបានប្រកាសសង្គ្រាមឡើយ ដោយភាគីកម្ពុជា រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ កងទ័ពសៀមក៏វាយបែក នគររាជសីមា ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយពេលសៀមវាយបែក នគររាជសីមា កងទ័ពសៀមក៏ចូលហួសមកបោះជំរុំជាប់ស្រុកនាងរង ខណៈពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា បានបង្គាប់ឱ្យបុត្ររបស់ខ្លួន ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ទៅបង្ក្រាបទ័ពសៀម ហើយក៏ទទួលបានជោគជ័យនាពេលនោះ និងបានសម្លាប់ចៅស្ដេចសៀមដែលជាមេទ័ពរង ស្រីសុប័ត នោះផងដែរ ។ ក្រោយទទួលបានជោគជ័យ ព្រះលំពង្សរាជា នឹកស្មានថា កងទ័ពសៀមមិនលើកមកឈ្លានពានភ្លាមៗទៀតនោះទេ ទ្រង់បានប្រកាសឱ្យរំសាយជួរកងទ័ព ជាបណ្ដោះអាសន្នដើម្បីឱ្យកងទ័ពបានទៅជួយធ្វើស្រែចំការប្រជានុរាស្ត្រ ព្រោះក្រុង [[យៈសោធរៈបុរៈ]] ឬ ([[ក្រុងអង្គរ]]) ពេលនោះជួបវិបត្តិខ្វះស្បៀង ។<ref> Eng Suth (2001)
[https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10854%20thumbnail-shelfbrowser Documents of the great Khmer man, the royal genealogy of the Khmer people according to the real manuscript], Publisher: Phnom Penh Publishing House of the Ministry of Education, Youth and Sports p.250 </ref>
== សៀមវាយយក បច្ចឹមបុរី និង នាងរង ==
'''Siam invades Pachim Borei & Neang Rorng'''
* (Thai Pronounciation: Prachin Buri & Nang Rong)
៣ខែ ក្រោយមក ត្រូវនិងរដូវវស្សា ពេលដែលសៀមដឹងថា ស្ដេចកម្ពុជា រំសាយជួរកងទ័ព ស្ដេចសៀមព្រះនាម "អ៊ូតងរាជា រាមាធិបតី" (U Thongracha Ramathibodi) បានចាត់ឱ្យ រាមាសូរ លើកទ័ពសៀម ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) ឈ្លានពានកម្ពុជាម្ដងទៀត និង បានបែងចែកកងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ៣០,០០០ (៣មុឺននាក់) វាយយក បច្ចឹមបុរី និង កងទី២ ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយយក នាងរង ហើយចាត់ បរមសុខា ជាមេទ័ពធំ ឱ្យដឹកនាំទ័ពចំនួន ១០០,០០០ (១សែននាក់) តាមមកពីក្រោយជាទ័ពជំនួយ ។ ដោយភាគីកម្ពុជាប្រមូលកងទ័ព និង រៀបចំកងទ័ពមិនទាន់ ព្រះលំពង្សរាជា បានចាត់ឱ្យ ស្រីសុរិយោទ័យ លើកទ័ព ២០០០០ (២មុឺននាក់) ចេញទៅច្បាំងតទល់ ហើយចាត់ឱ្យមហាឧបរាជ [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] លើកទ័ព ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ចេញទៅទប់កងទ័ពសៀមនៅ ស្រុកនាងរង ដោយចំនួនកងទ័ពនិង គ្រឿងសឹកចម្បាំងសៀម ច្រើនជាងភាគីកម្ពុជាពេកណាស់ នៅទីបំផុតកងទ័ពទាំង២ របស់កម្ពុជា ត្រូវបរាជ័យ និង បានដកថយជាបន្តបន្ទាប់ ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ ស្រីសុរិយោទ័យ ត្រូវទ័ពសៀមបាញ់ព្រួញសម្លាប់ នៅបច្ចឹមបុរី ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥១ នៃគ.សករាជ ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref>
== សៀមវាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ==
'''Siam attacks Yasodharapura'''
ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ សៀមបានលើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយប្រហារ យៈសោធរៈបុរៈ ពេលនោះ ព្រះលំពង្សរាជា ត្រាសបញ្ជារឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស សង់កំពែងក្រុងកម្ពស់ ១៦ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ និង បានប្រមូលទ័ពជាង ១០០,០០០ (១សែននាក់) នៅចាំការពារ [[ក្រុងអង្គរ]] ។ មេទ័ពធំសៀម បរមសុខា បានបែងចែកកងទ័ពសៀមជា ៤ច្រក ច្រកទី១ ដឹកនាំដោយ រាមាសូរ វាយចូលពីទិសខាងជើង ច្រកទី២ ដឹកនាំដោយ ចៅបាសាត វាយចូលពីទិសខាងកើត ច្រកទី៣ ដឹកនាំដោយ ចៅបាអាត វាយចូលពីទិសខាងត្បូង ច្រកទី៤ ដឹកនាំដោយ ចៅដំបងពិសី វាយចូលពីទិសខាងលិច កងទ័ពសៀមឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរត្រឹមចម្ងាយតែ ៣០សិន ដោយស្មើនិង រយៈចម្ងាយ ១.២ គីឡូម៉ែត្រ ប៉ុនណោះ ។ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានចាត់ឱ្យពលសេនា លើករន្ទារឬស្សី កម្ពស់ ១៤ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ៧ម៉ែត្រ ដាក់នៅកាំភ្លើងធំ មានកង់អូសដោយដំរី បានបាញ់ប្រហារមកលើកំពែងក្រុង និងបានឱ្យកងទ័ពដាក់ជណ្ដើរឬស្សី ឡើងវាយប្រហារចូលក្រុងអង្គរ ។ ស្រីសុរិយោវង្ស ឃើញដូច្នេះក៏ឱ្យដាក់កាំភ្លើងធំបាញ់ប្រហារតបតទៅវិញ កងទ័ពសៀមកាន់តែវាយសម្រុក កងទ័ពស្លាប់អស់ជាច្រើន ចំនួនទ័ពកាន់តែថយទៅៗ ព្រះលំពង្សរាជា យល់សេចក្ដីដូចនេះ ក៏បង្គាប់ឱ្យ ស្រីសុរិយោវង្ស ដកទ័ព ២០,០០០ (២មុឺននាក់) វាយសម្រុកចេញ ទៅនគរ "ឡានឆាង" (Lan Xang) (Kh-Pronoun: Lan Chhang) ប្រែថាដំរីមួយលាន ដើម្បីសុំទ័ពជំនួយពីស្ដេច [[ឡាវ]] ។ កងទ័ពសៀម វាយឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរ អស់រយៈពេល ៥ខែ នៅទីបំផុត ក៏វាយបែកក្រុងអង្គរ ព្រះលំពង្សរាជា ដឹងដំណឹងដូចនេះ ក៏ក្អួតឈាម សោយទីវង្គត់ក្នុងរាជវាំង ក្នុងពេលនោះទៅ ចំណែកឯ [[ធម្មរាជាទី១]] ជាបុត្រ ស្រីសុរិយោវង្ស ក៏នាំយកគ្រឿងបញ្ចក្សេត្រ ដែលជាគ្រឿងសម្រាប់រាជ បូករួមទាំង [[ព្រះកែវមរកត]] រត់ភៀសខ្លួនចាកចោលក្រុងអង្គរ មេទ័ពសៀម បរមសុខា បានគៀរយកប្រជានុរាស្ត្រជាង ១សែននាក់យកទៅ ក្រុងទេពបុរី ស្រីអាយុធ្យា "Tep Borei Srei Ayudthya" (Thai-Pronoun: Tepburi Sri Ayutthaya) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២ នៃគ.សករាជ និង បានដាក់ឱ្យ ចៅបាអាត ដែលជាបុត្រស្ដេចសៀម អ៊ូតង ឱ្យគ្រប់គ្រងនៅ យៈសោធរៈបុរៈ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៣ នៃគ.សករាជ ហើយបានគ្រប់គ្រងក្រុងអង្គរអស់រយៈពេល៤ឆ្នាំទើប ស្រីសុរិយោវង្ស លើកទ័ពទៅបណ្ដេញទ័ពសៀមចេញពីក្រុងអង្គរ ក្រោយទទួលបាន ទ័ពជំនួយពីស្ដេចឡាវ ព្រះនាម "ហ្វាង៉ាំ" (Fa Ngum) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៧ នៃគ.សករាជ ។<ref> Achille Dauphin-Meunier (1968) [https://books.google.com/books/about/Histoire_du_Cambodge.html?id=uu8yAAAAMAAJ Histoire du Cambodge], Publisher: Presses universitaires de France,
Original from the University of Michigan p.128 </ref>
== មើលផងដែរ ==
* [[រាជានិយមកម្ពុជា]]
== តំណភ្ជាប់ រជ្ជកាលគ្រងរាជ ==
{{S-start}}
{{S-hou|''(គ.ស ១២៩២-១៣៥២)''}}
{{Succession box|before= [[ស្រីនិពាន្វបទ]]|title=[[អាណាចក្រខ្មែរ]]|years='''១៣៤៦-១៣៥២'''|after=[[ស្រីសុរិយោវង្ស]]}}
{{S-end}}
== ឯកសារយោង ==
5pdy65hniwn63uj71s2yrjdkpmloix0
ឱក សុគន្ធកញ្ញា
0
40111
282626
282511
2022-08-19T23:06:35Z
CommonsDelinker
142
Removing [[:c:File:ឱក_សុគន្ធកញ្ញា.jpg|ឱក_សុគន្ធកញ្ញា.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Didym|Didym]] because: [[:c:COM:VRT|No permission]] since 10 July 2022.
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #778899;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ឱក សុគន្ធកញ្ញា </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="2" |Cambodian Pop Singer Aok Sokunkanha <br>
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឈ្មោះ'''
| [[ឱក សុគន្ធកញ្ញា]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត'''
|{{Birth date and age|1987|9|14|df=yes}}
|- style="vertical-align:center;"
|'''សញ្ជាតិ'''
| {{KHM}}
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រភេទតន្ត្រី'''
|Khmer Traditional, Classic, R&B, Rock & Hip hop.
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឆ្នាំសកម្ម'''
|1999-បច្ចុប្បន្ន
|- style="vertical-align:center;"
|'''អជីបសិល្បៈ'''
|
* អ្នករបាំបុរាណ
* អ្នកចម្រៀង
* តួសម្ដែងស្រី
* អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី
(Brand Ambassador)
|- style="vertical-align:center;"
|'''ស្លាកតន្ត្រី'''
| [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស]] (RHM)
2009-បច្ចុប្បន្ន
|}
'''ឱក សុគន្ធកញ្ញា''' ([[អង់គ្លេស]]: Aok Sokunkanha) (កើតថ្ងៃទី ១៤ ខែកញ្ញាឆ្នាំ ១៩៨៧) នាងគឺជាតារាចម្រៀងកម្ពុជាមួយរូប ដែលទទួលបាននូវការចាប់អារម្មណ៍ពីទស្សនិជន ជាមួយនិងការបង្ហាញខ្លួនរបស់នាងក្នុងឆ្នាំ ២០០៧ ជាមួយនិង អាល់ប៊ុម (Album) បទចម្រៀងពេញនិយម ក្នុងបទ (ម៉ែថា) ជាមួយនិងតារាចម្រៀង [[ខេមរៈ សិរីមន្ត]] ចេញផ្សាយដោយ ផលិតកម្ម U2 (U2 Entertantment Production) បទចម្រៀងមួយនេះ ធ្វើឱ្យនាងទទួលបានការទទួលស្គាល់ពីទស្សនិជន និង ទទួលបានប្រជាប្រិយភាពជាបន្តបន្ទាប់ កញ្ញាក៏ ជាតារាភាពយន្ត ជាអគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកយីហោល្បី ហើយត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាចៅក្រម និងជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការ សវនាកម្មដែលជាអ្នកវាយតម្លៃ សម្រាប់ភាពពិតនៃសម្លេងដែលបង្ហាញក្នុងវគ្គ Blind audition ក្នុងកម្មវិធី [https://en.wikipedia.org/wiki/The_Voice_Cambodia The Voice Cambodia] ហើយនាងក៏បានក្លាយជា Jugde Audition ក្នុងកម្មវិធីបន្តបន្ទាប់ទៀតដូចជា៖ ([https://en.wikipedia.org/wiki/Cambodian_Idol Cambodian Idol]) (The Voice Kid Cambodia) and (X Factor Cambodia) ផងដែរ ។
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
'''ឱក សុគន្ធកញ្ញា''' កេីតនៅថ្ងៃទី១៤ ខែ កញ្ញា ឆ្នាំ ១៩៨៧ កញ្ញាមានទីកន្លែងកំណេីតនៅ [[ខណ្ឌចំការមន]] [[រាជធានីភ្នំពេញ]]។ ឪពុកឈ្មោះ '''ឱក បូនី''' គឺជាតន្រ្តីករម្នាក់ ម្តាយឈ្មោះ '''អុីន សុគន្ធ''' គឺជាគ្រូបង្រៀន និងជាអ្នកបង្ហាត់រាំនៅសកលវិទ្យាល័យ ភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បះ ។
នាងមានបងប្អូនទាំងអស់ចំនួនបីនាក់ អ្នកនាងជាកូនច្បងនៅក្នុងគ្រួសារ។ ក្រោយពីបានប្រលងបញ្ចប់បាក់ឌុបរួចមកនាងក៏បានបន្តការសិក្សាជំនាញសិល្បះនៅ សាលាភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បះថែមទៀតផង។ '''សុគន្ធកញ្ញា''' បានចាប់ផើ្ដមមានទំនោរចិត្តទៅនឹងវិស័យសិល្បៈតាំងតែពីអាយុ១០ឆ្នាំ មកម្ល៉េះ ដំបូងឡើយ ឪពុករបស់នាងមិនដែលដឹងថា នាងមានសមត្ថភាពច្រៀងនោះទេ ថ្ងៃមួយ លោកក៏មានភាពភ្ញាក់ផ្អើល នៅពេលដែលឮសំលេងកូនរបស់ខ្លួនច្រៀងចេញពីជញ្ជាំង ខណៈពេលដែលកំពុងបង្រៀនកូនសិស្សដទៃទៀតឲ្យច្រៀង ។ ចាប់ពីពេលនោះមក ឪពុករបស់នាងតែងតែនាំនាងទៅតាមរៀងរាល់ពេលដែល គាត់មានការសំដែងម្ដង ។ ឪពុករបស់ កញ្ញា បាននិពន្ធបទចម្រៀងសំរាប់ការសំដែងរបាំជូនពរឲ្យ កញ្ញា ច្រៀង ដោយគាប់ជួនថ្ងៃមួយ នៅពេលដែលអវត្តមានតារាចម្រៀងប្រចាំក្រុមតន្ត្រី របស់លោកឪពុកនោះ សុគនកញ្ញា ក៏បានមានឱកាសច្រៀងនៅក្នុងការសំដែងនោះ។
នាងនិងម្ដាយជារឿយៗ តែងតែទៅផ្ទះរបស់លោក អៀ វឌ្ឍនា ដើម្បីច្រៀងខារ៉ាអូខេ ។ លោក អៀ វឌ្ឍនា ដែលក្រោយមកក្លាយជាផលិតករប្រចាំផលិតម្ម រស្មីស្ទឹងសង្កែ ពេលនោះហើយដែល សុគន្ធកញ្ញា បានឈានជេីងចូលវិស័យសិល្បះនាអំឡុងឆ្នាំ ១៩៩៩ ផលិតកម្មដែលនាងបានចូលច្រៀងដំបូងនោះគឺផលិតកម្មស្ទឹងសង្កែ ។ <ref> EZE Media (2014) [http://ezemedia.blogspot.com/2014/10/ouk-sokunkanhas-biography.html?m=1 Aok Sokunkanha's Biography], Website: ezemedia.com, Publication: October 07, 2014 </ref>
== អាជីពតន្ត្រី ==
'''Music career'''
=== ការចាប់ផ្ដើមក្នុងផលិតកម្ម រស្មីស្ទឹងសង្កែ (១៩៩៩-២០០៥) ===
'''Start in Reaksmey Stung Sangke production (1999-2005)'''
'''[[ឱក សុគន្ធកញ្ញា]]''' បានឈានជេីងចូលវិស័យសិល្បះ ដំបូងនាអំឡុងឆ្នាំ ១៩៩៩ ផលិតកម្មដែលនាងបានចូលច្រៀងដំបូងនោះគឺផលិតកម្មស្ទឹងសង្កែ ដែលក្នុងចន្លោះឆ្នាំ (១៩៩៩ - ២០០៤) នោះខាងផលិតកម្មរស្មីស្ទឹងសង្កែ មិនសូវជាមានបទចម្រៀងឲ្យ សុគន្ធកញ្ញា បានច្រៀងនោះទេ ដែល សុគន្ធកញ្ញា អាចជាតារាវ័យក្មេងពេក និងជាតារាលំដាប់ជួរក្រោយក្នុងផលិតកម្មផងក៏ថាបាន ។ ក្នុងឆ្នាំ ២០០៥ SRK បានចាប់ផ្ដើមទម្លាក់បទចម្រៀងដើម្បីឲ្យនាងចេញច្រៀង ដែលក្នុងនោះមានបទចម្រៀងដែលធ្វើឲ្យ សុគន្ធកញ្ញា ចាប់ផ្ដើមមានគេចាប់អារម្មណ៍និងស្គាល់នោះ គឺបទ '''(បានលេខខ្ញុំពីណា) RSK Vol.25 2005''' ហើយក្រោយមកក្នុងឆ្នាំ ២០០៥ ដដែល ផលិតកម្មរស្មីស្ទឹងស្កែ បានប្រកាសបិទទ្វាររបស់ខ្លួន ។ សុគន្ធកញ្ញា ក៏បានទៅចេញច្រៀងនៅក្នុងក្លឹបកំសាន្ត U2 នាពេលរាត្រី តែមិនទាន់ទទួលបានប្រជាប្រិយភាពនោះទេ ទោះយ៉ាងណាការច្រៀងនៅក្លឹបកំសាន្ត U2 នោះជាពេលដែលនាងស្គាល់នូវផលិតកម្មថ្មីគឺ '''U2 Entertantment Production''' ក្នុងឆ្នាំ២០០៦ ។<ref> Popamha (2013) [https://hulkhmer.wordpress.com/2013/12/12/%e1%9e%96%e1%9e%b7%e1%9e%97%e1%9e%96%e1%9e%8f%e1%9e%b6%e1%9e%9a%e1%9e%b6%e1%9f%96-%e1%9e%85%e1%9e%84%e1%9f%8b%e1%9e%8a%e1%9e%b9%e1%9e%84%e2%80%8b%e1%9e%94%e1%9f%92%e1%9e%9a%e1%9e%9c%e1%9e%8f%e1%9f%92/ ពិភពតារា៖ ចង់ដឹងប្រវត្តិពិតពី ឱក សុគន្ធកញ្ញា ទេ?], Website: hulkhmer.com, Publication: 12 December 2013 </ref>
=== ភាពពេញនិយម ក្នុងផលិតកម្ម U2 (២០០៦-២០០៧) ===
'''Popularity in U2 production (2006-2007)'''
ក្នុងឆ្នាំ២០០៦ '''ឱក សុគន្ធកញ្ញា''' បានបញ្ចេញចទចម្រៀងក្នុងផលិតកម្ម U2 ជាបន្តបន្ទាប់ប៉ុន្តែមិនទាន់ទទួលបានការគាំទ្រនោះទេ ដោយឆ្នាំនោះនាង មានការប្រកួតប្រជែងបទចម្រៀងច្រើននៅតាមផលិតកម្មនានា ក្នុងឆ្នាំ ២០០៧ សុគន្ធកញ្ញា បានចេញនូវអាប៊ុមរួមគ្នាជាមួយសមាជិលក្នុងផលិត U2 ដែលមានលោក [[ខេមរៈ សិរីមន្ត]] ជាដើមដែលបទចម្រៀងហាក់ទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងផុសផុលពីក្រុមយុវវ័យ ដែលធ្វើឲ្យនាងមានប្រជាប្រិយភាពយ៉ាងខ្លាំងក្នុងបទ '''"ម៉ែថា" U2 Vol.17 2007''' ដែលបទនេះជាការ Cover Version ពីក្រុមចម្រៀង[[ថៃ]] Bazoo.នៅចុងឆ្នាំ ២០០៧ កញ្ញាបានចេញបទចម្រៀង ក្នុងខ្សែភាពយន្តភាគរបស់ស្ថានីយ៍ទូរទស្សន៍ CTN ដែលជាបទ Original Song មានចំណងជើងថា "ស្នាមស្នេហ៍សមុទ្ររាម" ដែលធ្វើឲ្យនាងមានការចាប់អារម្មណ៍ និងល្បីល្បាញក្នុងអំឡុងពេលនោះ ដែលចេញផ្សាយដោយ ផលិតកម្ម U2 VCD Vol.4 និងជាបទចុងក្រោយរបស់នាងក្នុងផលិតកម្មនេះផងដែរ បន្ទាប់ពី ផលិតកម្ម U2 Entertantment ប្រកាសបិទទ្វារខ្ស័យធុន ដោយសារគ្មានថវិកាគាំទ្រគ្រប់គ្រាន់ ហើយជាពេលដែល សុគន្ធកញ្ញា បន្តទៅផលិតកម្ម '''Rock Music Production''' ក្នុងឆ្នាំ ២០០៨ ។ <ref> Let's find out the biography of famous singer [http://m.camnews.com.kh/detail.aspx?id=29722&nocount=true Aok Sokunkanha Camnews.com.kh], Publication: 16 November 2016 </ref>
=== ចូលរួមក្នុងផលិតកម្ម Rock Music (២០០៨) ===
'''Joined Rock Music Production (2008)'''
ក្នុងឆ្នាំ ២០០៨ ផលិតកម្ម Rock Music បានចេញចម្រៀង Original Song រួមគ្នាមួយ គឺបទ '''មោទនៈភាពជាតិខ្មែរ''' ដែលមាន សុគន្ធកញ្ញា ច្រៀងនៅក្នុងបទចម្រៀងនោះ ដែលបទនេះបានផ្ទុះការគាំទ្រខ្លាំងមែនទែន ពីប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ដែលមានអត្ថន័យទៅក្នុងសង្គមជាតិ ។ ដោយសារតែនៅក្នុងផលិតកម្ម Rock Music សុគន្ធកញ្ញា ហាក់ដូចជាគ្មានបទចម្រៀងចេញច្រៀងសោះ ក្រោយមកនាងក៏សម្រេចចិត្តចាកចេញពីផលិតកម្ម Rock ហើយទៅចូលរួមជាមួយនិងផលិតកម្មសាន់ដេ Sunday Production នៅពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ ២០០៨ ។ <ref> m.tnot.com [https://m.tnaot.com/zh/m/detail/video/9426696 បទ មោទនៈភាពជាតិខ្មែរ ពីក្រុម Rock Zone ឆ្នាំ 2008] </ref>
=== ចូលរួមក្នុងផលិតកម្មសាន់ដេ ឆ្នាំ (២០០៨) ===
'''Joined Sunday Production (Mid-2008)'''
នៅពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ ២០០៨ សុគន្ធកញ្ញា បានចេញបទចម្រៀង ក្នុងផលិតកម្មសាន់ដេ ជាបន្តបន្ទាប់ ប៉ុន្តែនាងហាក់សូវមិនទទួលបានការចាប់អារម្មណ៍ពីទស្សនិកជនក្នុងប្រទេសនោះទេ ហើយបទចម្រៀងរបស់នាងក្នុងផលិតកម្មសាន់ដេ ចេញបានតែមួយអាលប៊ុមប៉ុណ្ណោះ គឺ អាល់ប៊ុមទោល Aok Sokunkanha Solo Album CD Vol.77 ជាមួយនិងបទចម្រៀងមនោសញ្ចេទនា បទ "ទុកស្នាមថើបមួយក៏បងមិនព្រម" ហើយវាក៏ជាអាលប៊ុមចុងក្រោយរបស់នាងផងដែរ មុនការចាកចេញរបស់នាងទៅកាន់ផលិតកម្មរស្មីហង្សមាសជាផ្លូវការណ៍ ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៩ ។<ref> Komsan365 (2015) [http://komsan365.blogspot.com/2015/04/aok-sokunkanha-biography-2015.html?m=1 Aok Sokunkanha Biography], Website: komsan365.com, Publication: Copyright © Komsan365 | Powered by Blogger </ref>
== អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី ==
'''Brand Ambassador'''
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១២ ក្រុមហ៊ុនស្លាកយីហោភេសជ្ជៈ
ដ៏ល្បីលំដាប់ពិភពលោក កូកាកូឡា ([https://en.wikipedia.org/wiki/Coca-Cola Coca-cola]) បានជ្រើសរើសយក តារាចម្រៀង ឱក សុគន្ធកញ្ញា ដោយប្រកាសតែងតាំងផ្លូវការណ៍ ជាតំណាង អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) នៃក្រុមហ៊ុនភេសជ្ជៈ Coca-Cola Cambodia ។ លោក Paul Popelier ជាអ្នកគ្រប់គ្រង ក្រុមហ៊ុនភេសជ្ជៈ កូកាកូឡា ប្រចាំនៅកម្ពុជា បាននិយាយថា “យើងមានទឹកចិត្តក្នុងការនាំមកជូនអតិថិជនរបស់យើងនូវភាពរីករាយ យើងមានមោទនភាពដែលមាន ឱក សុគន្ធកញ្ញា ជាគ្របមុខនៃយុទ្ធនាការរបស់យើង” ។<ref> Stuart Alan Becker (2012) [https://www.phnompenhpost.com/business/coca-cola-smart-mobile-again-team-top-ups Coca-Cola, Smart Mobile again team top-ups] Website: phnompenhpost.com, Publication: 20 November 2012 Copyright © The Phnom Penh Post. All Rights Reserved.</ref>
=== ក្លាយជា អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈ Samsung ឆ្នាំ (២០១៣-២០១៨) ===
'''Become Brand Ambassador Samsung (2013-2018)'''
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៣ ក្រុមហ៊ុនទូរគមនាគមន៍ចល័ត សាមសុង/Samsung ដែលមានមូលដ្ឋាននៅ ទីក្រុង [[សេអ៊ូល]] [[ប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង]] បានជ្រើសរើសយក តារាចម្រៀង ឱក សុគន្ធកញ្ញា ដោយប្រកាសតែងតាំងផ្លូវការណ៍ ជាតំណាង អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) នៃក្រុមហ៊ុនស្មាតហ្វូន ([https://en.wikipedia.org/wiki/Samsung Samsung]) ។<ref> Popstar (2013) [http://popstar222.blogspot.com/2013/07/aok-sokunkanha-samsung-smart-phone.html?m=1 Aok Sokunkanha Samsung smart phone], Website: popstar222.com
Copyright 2022 Super Star All Right Reserved. </ref> នាឆ្នាំបន្តបន្ទាប់ ដែល ឱក សុគន្ធកញ្ញា បានក្លាយជាអគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈ នៃស្លាកយីហោល្បី Brand Ambassador នាងបានបង្ហាញពីមោទនភាពរបស់នាងដែលបានក្លាយជាឯកអគ្គរដ្ឋទូតរបស់ក្រុមហ៊ុន Samsung ។ “ខ្ញុំពិតជាមានមោទនភាពចំពោះបច្ចេកវិទ្យា និងភាពច្នៃប្រឌិតរបស់ Samsung Smartphone ទន្ទឹម និងការដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការនូវបច្ចេកវិទ្យាថ្មីនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបានធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីការប្រកាសជាសកលរបស់ Galaxy S6 និង Galaxy S6 Edge នៅក្នុងសមាជទូរស័ព្ទពិភពលោកដែលបានធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី 5 ខែមីនា នៅទីក្រុង បាសេឡូណា [[ប្រទេសអេស្ប៉ាញ]] ។<ref> Phnom Penh Post (2015) [https://www.phnompenhpost.com/post-plus/galaxy-s6-and-s6-edge#:~:text=The%20event%20hosted%20the%20famous,being%20brand%20ambassador%20for%20Samsung.&text=%E2%80%9CI%27m%20very%20proud%20of,and%20creativeness%20of%20Samsung%20Smartphone%27s. The Galaxy S6 and S6 Edge], Website: phnompenhpost.com, Publication: 07 April 2015 Copyright © The Phnom Penh Post. All Rights Reserved.</ref>
=== ក្លាយជា អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈ Huawei ឆ្នាំ (២០១៩) ===
'''Become Brand Ambassador Huawei (2019)'''
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៩ ក្រុមហ៊ុនទូរគមនាគមន៍ចល័ត ហ័រវេយ/Huawei គឺជាសាជីវកម្មបច្ចេកវិទ្យាពហុជាតិសាសន៍របស់ចិន ដែលមានទីស្នាក់ការកណ្តាលនៅទីក្រុង (សិនចិន/Shenzhen) [[ប្រទេសចិន]] បានជ្រើសរើសយក តារាចម្រៀង ឱក សុគន្ធកញ្ញា ដោយប្រកាសតែងតាំងផ្លូវការណ៍ ជាតំណាង អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) នៃក្រុមហ៊ុនស្មាតហ្វូន ([https://en.wikipedia.org/wiki/Huawei Huawei]) ។ ក្រុមហ៊ុន Huawei បានសម្ពោធស៊េរី P30 ជើងទី 4 របស់ពួកគេជាមួយនឹងការប្រគុំតន្ត្រីផ្ទាល់៖ នៅមជ្ឈមណ្ឌលសន្និបាត និងពិព័រណ៍កោះពេជ្រ រាជធានីភ្នំពេញ ដែលមានការអញ្ជើញចូលរួមពីឯកអគ្គរាជទូតម៉ាក Huawei ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាគឺកញ្ញា ឱក សុគន្ធកញ្ញា និង លោក នីកូ រួមជាមួយសិល្បករល្បីៗមួយចំនួនរបស់កម្ពុជាផងដែរ ។<ref> Khmer Times (2019) [https://www.khmertimeskh.com/50598662/a-launch-in-concert/ A Launch in Concert], Website: khmertimeskh.com, Publication: April 29, 2019 Copyright © Virtus Media Pte., Ltd. (Khmer Times) </ref>
== សមិទ្ធិផល ==
'''Achievement'''
{| class="wikitable"
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | ឆ្នាំ
! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ការដាក់ចូល
! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ប្រភេទពាន
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | លទ្ធផល
! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ស្ថាប័នផ្សព្វផ្សាយ
|-
| align="center" | 2010
| align="center" | លើសពីអាណិត
| align="center" | Top 1 imusik Show
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" | Metfone imuzik
|-
| align="center" | 2013
| align="center" | សុខៗមានអារម្មណ៍ចង់យំ
| align="center" | Top1 Music Cool FM
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" | Radio 100.7 Cool FM Cambodia
|-
| align="center" | 2018
| align="center" | Best Female Artist of The Year
| align="center" | NRG Music Awards
| align="center" style="background:#90EE90;" | Won
| align="center" | NRG Radio 89FM Cambodia.<ref> World Bridge Media (2018) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref>
|}
== កាត់ឡុកតន្ត្រី ==
'''Discography'''
{| class="wikitable"
! style="background-color:#D3D3D3" width=20% | អាល់ប៊ុម
! style="background-color:#D3D3D3" width=10% | ប្រភេទតន្ត្រី
! style="background-color:#D3D3D3" width=15% | សិល្បៈ
! style="background-color:#D3D3D3" width=10% | ឆ្នាំចេញផ្សាយ
! style="background-color:#D3D3D3" width=20% | ផលិតកម្ម
|-
| align="center" | បានលេខខ្ញុំពីណា
| align="center" | Hip-Hop
| align="center" | [[ឱក សុគន្ធកញ្ញា]]
| align="center" | 2005
| align="center" | រស្មីស្ទឹងសង្កែ
CD Vol.25
|-
| align="center" | [[Crazy Frog (អាល់ប៊ុម)|ម៉ែថា]]
| align="center" | Pop Music
| align="center" | [[ឱក សុគន្ធកញ្ញា]] Ft. [[ខេមរៈ សិរីមន្ត]]
| align="center" | 2007
| align="center" | U2 Entertantment
CD Vol.17
|-
| align="center" | [[Crazy Frog (អាល់ប៊ុម)|មេអួតគ្មានពីរ]]
| align="center" | Pop Music
| align="center" | [[ឱក សុគន្ធកញ្ញា]] Ft. ហង្ស ឧត្ដមមុន្នី
| align="center" | 2007
| align="center" | U2 Entertantment
CD Vol.17
|-
| align="center" | ស្នាមស្នេហ៍សមុទ្ររាម
| align="center" | Classic
| align="center" | [[ឱក សុគន្ធកញ្ញា]]
| align="center" | 2007
| align="center" | U2 Entertantment
VCD Vol.04
|-
| align="center" | មោទនភាពជាតិខ្មែរ
| align="center" | Pop Music
| align="center" | ទិត វិច្ឆិកា Ft.
[[ឱក សុគន្ធកញ្ញា]], ខាន់ ជេម, Rock Star
| align="center" | 2008
| align="center" | Rock Music
VCD Vol.101
|-
| align="center" | [[Aok Sokunkanha (អាល់ប៊ុមទោល)]]
| align="center" | Classic
| align="center" | [[ឱក សុគន្ធកញ្ញា]]
| align="center" | 2008
| align="center" | Sunday
CD Vol.77
|}
== ដូច្នេះ ==
'''Also'''
* [[អ្នកចម្រៀងកម្ពុជា]]
== ឯកសារយោង ==
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អ្នកចម្រៀងខ្មែរ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:តារាសម្តែងខ្មែរ]]
5kuuzm4co9fgot6k6cl5u9zqmq6f4ej
រាជានិយមកម្ពុជា
0
41748
282633
282523
2022-08-20T04:42:20Z
Camhistory
36281
/* សម័យកាលចតុមុខទី១ (គ.ស ១៤២០-១៥២៨) */
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #FFD700;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> រាជានិយមកម្ពុជា </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="5" | King Norodom Sihamoni Ascended the throne in Cambodia 2004-Present.
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជសម័យ'''
| ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី២
(1993-Present)
|- style="vertical-align:center;"
|'''របបដឹកនាំជាតិ'''
| រាជានិយមអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ
(Constitutional monarchy)
|- style="vertical-align:center;"
|'''និមិត្តសញ្ញាព្រះរាជា'''
[[File:Royal Standard of the King of Cambodia.svg|50px]]
| ទង់ព្រះមហាក្សត្រនៃកម្ពុជា
Royal Standard of the King of Cambodia
|- style="vertical-align:center;"
|'''ស្ដេចនៃប្រទេសកម្ពុជា'''
| [[នរោត្ដម សីហមុនី]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''រជ្ជកាលគ្រងរាជ'''
| (គ.សករាជ ២០០៤ - បច្ចុប្បន្ន)
|- style="vertical-align:center;"
|'''សន្តិវង្ស'''
| ខ្សែររាជ្យវង្ស "[[នរោត្ដម]]"
(Norodom)
|- style="vertical-align:center;"
|'''ព្រះនាមទូលហៅ'''
| ព្រះករុណា (Preah Karona)
|- style="vertical-align:center;"
|'''ពង្សាវតារ'''
| ស្វ័យកម្ពុជ និង ម្ចាស់ក្សត្រី
ស្រីមេរ៉ា
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជ្យវង្សចាប់ផ្ដើម'''
| ដើមសតវត្សទី១ គ.សករាជ ៥២
|}
'''រាជានិយមកម្ពុជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Monarchy of Cambodia) គឺជាប្រវត្តិសាស្ត្រនៃស្ដេចប្រទេសកម្ពុជា ដែលបានដឹកនាំរដ្ឋ [[ប្រទេសកម្ពុជា]] បន្តពីសម័យកាលមួយ ទៅសម័យកាលមួយទៀត តាមព្រះរាជវង្សពង្សាវតារ ដែលកត់សម្គាល់ជាព្រះប្រមុខរដ្ឋ កាន់កាប់រាល់កិច្ចការជាតិទាំងឡាយ ទាំងនយោបាយ សង្គមកិច្ច និង សេដ្ឋកិច្ចជាតិ ដែលជារបបស្វ័យភាពដែលគ្រប់គ្រងដោយព្រះមហាក្សត្រ ដែលជាធម្មតាទទួលមរតក និងអំណាចគ្រប់គ្រង ពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់ ។<ref> KHMER.ENGLISH-DICTIONARY.HELP © (2018)
[https://khmer.english-dictionary.help/khmer-to-english-meaning-%E1%9E%9A%E1%9E%94%E1%9E%94%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%99%E1%9E%98 Khmer to English Meaning :: របបរាជានិយម: Monarchy], Publisher: All Rights Reserved by KHMER.ENGLISH-DICTIONARY.HELP </ref>
== អាណាចក្រ [[នគរភ្នំ]] (គ.ស ៥២-៥៥០) ==
'''Funan Kingdom (AD 52-550)'''
{| width=100% class="wikitable"
! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង'''
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ'''
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង
កំណត់ត្រា'''
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ'''
|-
| align="center" | ០១
| align="center" | [[ស្វ័យកម្ពុជ]] និងនាងស្រី [[មេរ៉ា]]
| align="center" | មិនស្គាល់
| align="center" | គ.ស ០១-៥២
|-
| align="center" | ០២
| align="center" | [[នាងសោម៉ា]]
| align="center" | [[នាងនាគ]] - កំណត់ត្រាចិន [[នាងលុីវយុី]]
| align="center" | គ.ស ៥២-៦៨
|-
| colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | សន្តិវង្ស ជ្វា [[កោណ្ឌិន្យ]] លើកទ័ពតាមសំពៅមកវាយ ស្ដេចស្រី [[នាងសោម៉ា]]
|-
| align="center" | ០៣
| align="center" | [[កោណ្ឌិន្យទី១]]
| align="center" | [[ព្រះថោង]] - កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ [[ហ៊ុនទៀន]]
| align="center" | គ.ស ៦៨-ស.វទី១
|-
| align="center" | ០៤
| align="center" | ប្រហែល កៅណ្ឌិន្យទី២
| align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា
| align="center" | ប្រហែល គ.ស ១២៧-ស.វទី២
|-
| align="center" | ០៥
| align="center" | ប្រហែល កៅណ្ឌិន្យទី៤
| align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ៊ុនប៉ានហួង
| align="center" | ប្រហែល គ.ស ១៧៧-១៨០
|-
| align="center" | ០៦
| align="center" | ប្រហែល កៅណ្ឌិន្យទី៦
| align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ [[ផានផាន]]
| align="center" | ប្រហែល គ.ស ១៨០-២០៥
|-
| align="center" | ០៧
| align="center" | វ្នំ ជ័យវរ្ម័ន
| align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានចេម៉ាន់
| align="center" | ប្រហែល គ.ស ២០៥-២១៧
|-
| align="center" | ០៨
| align="center" | វ្នំ សូរ្យវរ្ម័ន
| align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានជីនសេង
| align="center" | ប្រហែល គ.ស ២១៧-២២៥
|-
| align="center" | ០៩
| align="center" | វ្នំ ធរណិន្ទ្រ
| align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានឆាង
| align="center" | ប្រហែល គ.ស ២២៥-២៤០
|-
| align="center" | ១០
| align="center" | វ្នំ ទិត្យវរ្ម័ន
| align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានសុីឈុន
| align="center" | ប្រហែល គ.ស ២៤០-២៨៧
|-
| align="center" | ១១
| align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា
| align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា
| align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា
|-
| align="center" | ១២
| align="center" | ចន្ទ្រា (កម្ពុជសូរីយា)
| align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ទៀនឈូ ឆានតាន
| align="center" | គ.ស ៣៥៧
|-
| align="center" | ១៣
| align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា
| align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា
| align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា
|-
| align="center" | ១៤
| align="center" | កៅណ្ឌិន្យវរ្ម័ន
| align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ កៅឆេយុន
| align="center" | គ.ស ៤២០-៤៣៤
|-
| align="center" | ១៥
| align="center" | ស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន
| align="center" |
| align="center" | គ.ស ៤៣៤-៤៧០
|-
| align="center" | ១៦
| align="center" | កៅណ្ឌិន្យជ័យវរ្ម័ន
| align="center" |
| align="center" | គ.ស ៤៧០-៥១៤
|-
| align="center" | ១៧
| align="center" | រុទ្រវរ្ម័ន
| align="center" |
| align="center" | គ.ស ៥១៤-៥៣៩
|-
| colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | សន្តិវង្ស '''[[នគរភ្នំ]]''' បែកបាក់ជា ជានគរ '''[[ចេនឡា]]'''
|}
== អាណាចក្រ [[ចេនឡា]] (គ.ស ៥៥០-៨០២) ==
''' Chenla Kingdom (AD 550-802)'''
{| width=100% class="wikitable"
! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង'''
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ'''
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង
កំណត់ត្រា'''
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ'''
|-
| align="center" | ១៨
| align="center" | ភរវរ្ម័នទី១
| align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]])
| align="center" | គ.ស ៥៥០-៦០០
|-
| colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | '''[[នគរភ្នំ]]''' ធ្វើសង្គ្រាមជាមួយ នគរ '''[[ចេនឡា]]''' '''(គ.ស ៥៥០-៦២៧)'''
|-
| align="center" | ១៩
| align="center" | មហិន្ទ្រវរ្ម័នទី១
| align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]])
| align="center" | គ.ស ៦០០-៦១៥
|-
| align="center" | ២០
| align="center" | ឥសានរវរ្ម័នទី១
| align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]])
| align="center" | គ.ស ៦១៥-៦៣៩
|-
| colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | '''[[នគរភ្នំ]]''' ក្លាយជាចេនឡាដីគោក នគរ '''[[ចេនឡា]]''' ''' ក្លាយជាចេនឡាទឹកឡិច (គ.ស ៦២៧)
|-
| align="center" | ២១
| align="center" | ភរវរ្ម័នទី២
| align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]])
| align="center" | គ.ស ៦៣៩-៦៥៥
|-
| align="center" | ២២
| align="center" | ជ័យវរ្ម័នទី១
| align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]])
| align="center" | គ.ស ៦៥៥-៦៨១
|-
| align="center" | ២៣
| align="center" | ក្សត្រី ជ័យទេវី
| align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]])
| align="center" | គ.ស ៧១៣ (ទ្វារវតី)
|-
| align="center" | ២៤
| align="center" | ទេវៈទិត្យ
| align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]])
| align="center" | គ.ស ៧១៣-៧៣០
|-
| align="center" | ២៥
| align="center" | រាជឥន្ទ្រលោក
| align="center" | រាជធានី វ្យាធៈបុរៈ ([[ខេត្តតាកែវ]])
| align="center" | គ.ស ៧៣០-៧៥៤
|-
| align="center" | ២៦
| align="center" | បុស្កៈរាជ
| align="center" | រាជធានី គុម្ភពបុរៈ ([[ខេត្តក្រចេះ]])
| align="center" | គ.ស ៧៥៤-៧៧០
|-
| colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ពួកជ្វានៃរាជវង្ស សៃលេន្ត្រៈ លើកទ័ពជើងទឹកវាយចូលរាជធានី គុម្ភពបុរៈ [[ខេត្តក្រចេះ]] ត្រួត្រារយៈពេល ២០ឆ្នាំ (៧៨០-៨០០ នៃគ.ស)
|-
| align="center" | ២៧
| align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី២]]
| align="center" | សន្តិវង្ស បុស្កៈរាជ
| align="center" | គ.ស ៨០២-៨៣៥
|}
== [[ចក្រភពខ្មែរ]] (គ.ស ៨០២-១៤២០) ==
'''Khmer Empire (AD 802-1420)'''
យោងតាមកំណត់ត្រារាជទូត[[ចិន]] របស់រាជវង្សយ័ន្ត គឺលោក ចូវតាក្វាន់ ([[អង់គ្លេស]]: Zhou Daguan) ដែលមកដល់[[ចក្រភពខ្មែរ]] នាសម័យអង្គរ ឆ្នាំ១២៩៦ នៃគ.ស បានសរសេរក្នុងកំណត់ហេតុរបស់លោកថា
"ចក្រភពអង្គរ" មានខេត្តចំនួនជាង៩០ ។ <ref> Buddhasāsnapaṇḍity (1996)
[https://books.google.com.kh/books?id=AEYvRguRPBUC&q Kambuja suriyā: dassanāvattī phsāy qaksarsāstr niṅ qaksarsāstr dūdau, Volume 50, Issue 2], Publisher: University of California, Berkeley </ref> '''[[ចក្រភពខ្មែរ]]''' ឬ '''មហាអាណាចក្រខ្មែរ''' ដែលត្រួតត្រា [[អាស៊ីអាគ្នេយ៍]] ដីគោកមួយភាគធំអស់រយៈពេលជាងប្រាំមួយរយឆ្នាំដែលគេស្គាល់ថាជាសម័យកាលដ៏មានឥទ្ធិពលនិងខ្លាំងពូកែរបស់ប្រជារាស្ត្រខ្មែនាសម័យកាល ចក្រភពអង្គរ (គ.ស ៨០២-១៤៣១) ដែលលាតសន្ធឹង លើប្រទេស[[ឡាវ]] ប្រទេស[[ថៃ]] ផ្នែកខ្លះនៃប្រទេស[[វៀតណាម]] និងប្រទេស[[ភូមា]]។
<ref> Buddhasāsnapaṇḍity (1998)
[https://books.google.com.kh/books?id=Vc3wik82cQsC&q Kambuja suriyā: dassanāvattī phsāy qaksarsāstr niṅ qaksarsāstr dūdau, Volume 52], Publisher: the University of Wisconsin - Madison </ref>
{| width=100% class="wikitable"
! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង'''
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ'''
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង
កំណត់ត្រា'''
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ'''
|-
| align="center" | ២៧
| align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី២]]
(Jeyvaraman II)
| align="center" | បង្កើតឬសគល់ '''[[ចក្រភពខ្មែរ]]''' គ.ស ៨០២
| align="center" | គ.ស ៨០២-៨៣៥
|-
| align="center" | ២៨
| align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៣]]
(Jeyvaraman III)
| align="center" | រាជធានី "ហៈរិហៈរាល័យ" នៅតំបន់រលួស [[ខេត្តសៀមរាប]]
| align="center" | គ.ស ៨៣៥-៨៧៧
|-
| align="center" | ២៩
| align="center" | [[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី១]]
(Indra Varaman I)
| align="center" | ស្ថាបនិករាជធានីអង្គរធំ
| align="center" | គ.ស ៨៧៧-៨៨៩
|-
| align="center" | ៣០
| align="center" | [[យសោវរ្ម័នទី១]]
(Yasoa Varaman I)
| align="center" | ស្ថាបនិករាជធានី
"[[យៈសោធរៈបុរៈ]]" លទ្ធិជំនឿ: ជំនឿសែនដូនតា
| align="center" | គ.ស ៨៨៩-៩១០
|-
| align="center" | ៣១
| align="center" | [[ហស៌វរ្ម័នទី១]]
(Hors Varaman I)
| align="center" | "ស្ដេចនៃស្នាមញញឹមទី១"
| align="center" | គ.ស ៩១០-៩២២
|-
| align="center" | ៣២
| align="center" | [[ឥសានវរ្ម័នទី២]]
(Eysan Varaman II)
| align="center" | [[ហិណ្ឌូសាសនា]] លទ្ធិជំនឿអរូបី គោរពលើ ព្រះយមរាជ
| align="center" | គ.ស ៩២៣-៩២៨
|-
| align="center" | ៣៣
| align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៤]]
(Jeyvaraman IV)
| align="center" | ស្ថាបនិកក្រុងថ្មី នៃ
"[[រាជធានីកោះកេរ្តិ៍]]"
| align="center" | គ.ស ៩២៨-៩៤២
|-
| align="center" | ៣៤
| align="center" | [[ហស៌វរ្ម័នទី២]]
(Hors Varaman II)
| align="center" | "ស្ដេចនៃស្នាមញញឹមទី២" ចម្បាំងជាមួយ រាជវង្ស "សៃលេន្ត្រៈ" នៃអាណាចក្រចូឡា
| align="center" | គ.ស ៩៤២-៩៤៤
|-
| colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |កងទ័ព អាណាចក្រចូឡា វាយចូលរាជធានីកោះកេរ្តិ៍ ចាប់យក [[ហស៌វរ្ម័នទី២]] ទៅកាត់ក្បាលនៅក្រុង "ស្រីវិជ័យ" (Srivijaya) នាឧបទ្វីបម៉ាឡេ ឆ្នាំ៩៤៤ នៃគ.សករាជ
|-
| align="center" | ៣៥
| align="center" | [[រាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២]]
(Reajendra Varaman II)
| align="center" | លើកទ័ពឡោមព័ទរឹបយករាជធានី "ស្រីវិជ័យ" បានទាំងស្រុងក្នុងឆ្នាំ ៩៥២ នៃគ.សករាជ
| align="center" | គ.ស ៩៤៤-៩៦៨
|-
| align="center" | ៣៦
| align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៥]]
(Jeyvaraman V)
| align="center" | បង្កើតសិល្បៈ "[[ល្ខោនខោល]]"
| align="center" | គ.ស ៩៦៨-១០០១
|-
| align="center" | ៣៧
| align="center" | [[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី១]]
(Utey Tityavaraman I)
| align="center" | សង្គ្រាមនៅ "លប់បុរី"
| align="center" | គ.ស ១០០១-១០០២
|-
| align="center" | ៣៨
| align="center" | [[ជ័យវីរៈវរ្ម័ន]]
(Jeyvireak Varaman)
| align="center" | សង្គ្រាមដណ្ដើមរាជ្យ [[យៈសោធរៈបុរៈ]]
| align="center" | គ.ស ១០០២-១០១០
|-
| align="center" | ៣៩
| align="center" | [[សូរ្យវរ្ម័នទី១]]
(Sorya Varaman I)
| align="center" | ស្រង់បាន [[ព្រះកែវមរកត]] និង បង្កើតសម័យកាល អង្គរទី២
| align="center" | គ.ស ១០១១-១០៥០
|-
| align="center" | ៤០
| align="center" | [[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២]]
(Utey Tityavaraman II)
| align="center" | បង្ក្រាបការបះបោរ ចំនួន៣លើក ប៉ាន់តុរាំង សម្ភពបុរៈ លប់បុរី
| align="center" | គ.ស ១០៥០-១០៦៦
|-
| align="center" | ៤១
| align="center" | [[ហស៌វរ្ម័នទី៣]]
(Hors Varaman III)
| align="center" | ទឹកជំនន់ធំលិចក្រុងអង្គរ ស្ដេចចម្ប៉ា (ហៈរិវរ្ម័នទី៤/សេនកៈរាជ) លើកទ័ពជើងទឹកមកឈ្លានពានក្រុងអង្គរ
| align="center" | គ.ស ១០៦៦-១០៨០
|-
| align="center" | ៤២
| align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៦]]
(Jeyvaraman VI)
| align="center" | ស្ថាបនិករាជធានីថ្មី "មហិធរៈបុរៈ" និង ចម្បាំងខ្មែរចាម
| align="center" | គ.ស ១០៨០-១១០៧
|-
| align="center" | ៤៣
| align="center" | [[ធរណីន្ទ្រវរ្ម័នទី១]]
| align="center" | សង្គ្រាមដណ្ដើមរាជបងប្អូន [[ជ័យវរ្ម័នទី៦]]
| align="center" | គ.ស ១១០៧-១១១៣
|-
| align="center" | ៤៤
| align="center" | [[សូរ្យវរ្ម័នទី២]]
| align="center" | សូរ្យវង្សទី២ កសាងអច្ឆៈរិយៈវត្ថុពិភពលោក គឺ '''[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]'''
| align="center" | គ.ស ១១១៣-១១៥០
|-
| align="center" | ៤៥
| align="center" | [[ធរណីន្ទ្រវរ្ម័នទី២]]
| align="center" |
| align="center" | គ.ស ១១៥០-១១៦០
|-
| align="center" | ៤៥
| align="center" | [[យៈសោវរ្ម័នទី២]]
| align="center" | ត្រូវមន្ទ្រីឈ្មោះ ត្រីភូវនាទិត្យ ធ្វើឃាត ហើយមិនមានឯកសារណាមួយកត់ត្រាអំពីរាជវង្សរបស់ទ្រង់ឡើយ ។
| align="center" | គ.ស ១១៦០-១១៦៥
|-
| align="center" | ៤៦
| align="center" | [[ត្រីភូវនាទិត្យវរ្ម័ន]]
| align="center" | ត្រូវទ័ពស្ដេចចាម មកពីនគរចម្ប៉ាព្រះនាម ឥន្ត្រវរ្ម័នទី៤ បរសំពៅបញ្ច្រាសទន្លេវាយចូលក្នុងក្រុងអង្គរ ហើយធ្វើឃាតក្នុងឆ្នាំ ១១៧៧ នៃគ.ស
| align="center" | គ.ស ១១៦៥-១១៧៧
|-
| align="center" | ៤៧
| align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៧]]
| align="center" | ព្រះអង្គជាស្តេចខ្លាំងពូកែវាយចាមរំដោះ[[ក្រុងអង្គរ]] ឆ្នាំ ១១៨១ និងវាយត្រួតត្រាប្រទេសចាម្ប៉ាទាំងស្រុងឆ្នាំ ១២០៣។
| align="center" | គ.ស ១១៨១-១២១៥
|-
| align="center" | ៤៨
| align="center" | [[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី២]]
| align="center" | ការបាត់បង់ទឹកដីបួនចំណែកធំ ([[ចម្ប៉ា]]ប្រកាសឯករាជឆ្នាំ ១២២៣) (ស្យាមសៀម រួមគ្នាប្រកាសឯករាជ [[សុខោទ័យ]] ឆ្នាំ ១២៣៨) (ជនជាតិតៃ ប្រកាសកាត់យក លួងព្រះបាង ឆ្នាំ ១២៣៨) (ជនជាតិមន ប្រកាសរដ្ឋឯករាជ ដាវ៉ូ លប់បុរី ឆ្នាំ ១២៣៩)
| align="center" | គ.ស ១២១៩-១២៤៣
|-
| align="center" | ៤៩
| align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៨]]
| align="center" | ឆ្នាំដែលព្រះអង្គគ្រប់គ្រងបានកើតនូវសង្គ្រាមសាសនា [[ហិណ្ឌូ]] និង [[ពុទ្ធសាសនា]] (សៀមលើកទ័ពឈ្លានពានឆ្នាំ ១២៥៧) (ម៉ុងហ្គោល លើកទ័ពវៀតទីមកទល់និងចម្ប៉ាសាក់ ឆ្នាំ ១២៨៣)
| align="center" | គ.ស ១២៤៣-១២៩៥
|-
| align="center" | ៥០
| align="center" | [[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣]]
| align="center" | បុត្រីទ្រង់នាម ត្រីឥន្ទ្រភូកេតត្រៈចិន្តា បានលួចព្រះខ័នមាសទៅឲស្វាមីខ្លួនហើយប្រកាសរាជសារក្លែងបន្លំឲប្ដីរបស់ខ្លួន គ្រងរាជក្នុងឆ្នាំ ១២៩៦ ក្នុងកំណត់ត្រាលោក [[ចូវតាក្វាន់]] (Zhou Daguan)
| align="center" | គ.ស ១២៩៦-១៣០៨
|-
| align="center" | ៥១
| align="center" | [[ឥន្ទ្រជ័យវរ្ម័ន]]
| align="center" |
| align="center" | គ.ស ១៣០៨-១៣២៧
|-
| align="center" | ៥២
| align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៩]]
| align="center" |
| align="center" | គ.ស ១៣២៧-១៣៣៦
|-
| align="center" | ៥៣
| align="center" | [[និពា្វនបទ]]
| align="center" |
| align="center" | គ.ស ១៣៣៧-១៣៤៦
|-
| align="center" | ៥៤
| align="center" | [[លំពង្សរាជា]]
(Lompong Reachea)
| align="center" | (នាម ពញ្ញាជ័យ) មិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំងប្រាំសោយរាជ្យ និងបានធ្វើ រតនៈបល្ល័ង្កទាំងប្រាំថ្មី និងប្រកាសសោយរាជឆ្នាំ ១៣៤៨
| align="center" | គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២
|-
| align="center" | ៥៥
| align="center" | [[ព្រះស្រីសុរិយោវង្ស]]
(Srei Soriyoavong)
| align="center" | (នាម ស្រីសុរិយោវង្ស) បានលើកទ័ពដោយមានជំនួយពីកងទ័ពនគរ "ឡានឆាង" បានបណ្តេញកងទ័ពសៀមនៅឆ្នាំ ១៣៥៧ ។
| align="center" | គ.ស ១៣៥២-១៣៦៦
|-
| align="center" | ៥៦
| align="center" | [[ព្រះបរមរាមាទី១]]
(Boromreamea I)
| align="center" | (នាម បរមរាមាធិរាជ)
| align="center" | គ.ស ១៣៦៦-១៣៧២
|-
| align="center" | ៥៧
| align="center" | [[ព្រះធម្មារាជាទី១]]
(Thamma Reachea I)
| align="center" | (នាម ធម្មាសោករាជ) សមរភូមិអង្គរដែល ស្តេចសៀមមានឈ្មោះថា "បរមរាមាធិបតី" បានលើកកងទ័ពសៀម ១០,០០០០ ជាមួយនិងកាំភ្លើងធំវាយប្រហារ ក្រុងអង្គរ មានរយៈពេល (៧ ឆ្នាំ) ក៏បំបែកទីក្រុងអង្គរបាន ហើយសំលាប់រាជវង្សស្តេចខ្មែរទាំងអស់ហើយយក [[ព្រះកែវមរកត]] ទៅកាន់ក្រុង "ទេពបុរីមហានគរ" (លពបុរី)
| align="center" | គ.ស ១៣៧៣-១៣៨០
|-
| colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ស្ដេចសៀម នាម "បរមរាមាធិបតី" ប្ដូរឈ្មោះជា "ព្រះឥន្ទ្ររាជា" ហើយបានរស់នៅអង្គរ ២ ឆ្នាំ បន្ទាប់ពីស្តេចខ្មែរតែមួយគត់ដែលមានឈ្មោះថា "ពញាយ៉ាត" បានសម្លាប់ស្ដេចសៀមនោះ និងបណ្ដេញកងទ័ពសៀមឲ្យចេញពីអង្គរឆ្នាំ ១៣៨២ ។
|-
| align="center" | ៥៨
| align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី១]]
(Borom Reachea I)
| align="center" | (នាម ពញ្ញាយ៉ាត) បណ្ដេញទ័ពសៀមឲ្យចេញពីតំបន់អង្គរ ឆ្នាំ ១៣៨២ និងបានផ្លាសរាជធានីពីតំបន់អង្គរនៅឆ្នាំ ១៣៨៧ ទៅ "ទួលបាសាន" នៅ [[ខេត្តកំពង់ចាម]] និងបន្តជាមួយតំបន់ "ចតុមខ" ([[ក្រុងភ្នំពេញ]] បច្ចុប្បន្ននេះ)
| align="center" | គ.ស ១៣៨២-១៤២៩
|}
== សម័យកាលចតុមុខទី១ (គ.ស ១៤២០-១៥២៨) ==
'''Chaktomok I Period (AD 1420-1528)'''
{| width=100% class="wikitable"
! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង'''
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ'''
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង
កំណត់ត្រា'''
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ'''
|-
| align="center" | ៥៨
| align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី១]]
(Borom Reachea I)
| align="center" | (នាម ពញ្ញាយ៉ាត) ប្រកាសសម័យកាលចតុមុខទី១
| align="center" | គ.ស ១៣៨២-១៤២៩
|-
| align="center" | ៥៩
| align="center" | [[ព្រះនរាយ៍រាជា]]
(Noreay Reachea)
| align="center" | (នាម នរាយ៍រាជា)
| align="center" | គ.ស ១៤៣០-១៤៣៣
|-
| align="center" | ៦០
| align="center" | [[ព្រះស្រីរាជា]]
(Srei Reachea)
| align="center" | (នាម ស្រីរាជា)
| align="center" | គ.ស ១៤៣៣-១៤៧១
|-
| align="center" | ៦១
| align="center" | [[ព្រះស្រីសុរិយោទ័យ]]
(Srei Soriyoatey)
| align="center" | (នាម ស្រីសុរិយោទ័យ)
| align="center" | គ.ស ១៤៧១-១៤៧៨
|-
| align="center" | ៦២
| align="center" | [[ព្រះធម្មរាជាទី២]]
(Thamma Reachea II)
| align="center" | (នាម ស្រីធម្មរាជា)
| align="center" | គ.ស ១៤៧៨-១៥០៤
|-
| align="center" | ៦៣
| align="center" | [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]]
(Srei Sokuntbot)
| align="center" | ទឹកជំនន់ធំលិចក្រុងចតុមុខ ផ្លាសរាជធានីទៅ ស្រីសឈរ [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ១៥០៨
| align="center" | គ.ស ១៥០៤-១៥១៤
|-
| align="center" | ៦៤
| align="center" | [[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]]
(Srei Chedtha)
| align="center" | (នាម ហ្លួងព្រះស្ដេចកន) ចងសម្ព័នជាមួយ អណ្ណាម កាត់យកភាគកើតឆ្នាំ ១៥១២
មានរាជធានីឈ្មោះ (ស្រឡប់ដូនតីពិជ័យព្រៃនគរ)
ប្រកាសរាជឆ្នាំ ១៥១៦ ក្រោយដណ្ដើមបានពី "ព្រះស្រីសុគន្ធបទ ។
| align="center" | គ.ស ១៥១៦-១៥២៥
|-
| colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | អង្គចន្ទ មករួមគ្នា និងទ័ពចៅហ្វាយស្រុកឃ្លាំងមឿងនៅបន្ទាយ
[[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] ប្រកាសសង្គ្រាមនិងស្ដេចកន ឆ្នាំ១៥២០ ។ អង្គចន្ទ លើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយ មេទ័ពរបស់ស្ដេចកន នាមពញ្ញាកៅ ឲ្យថយចេញពីកំពង់ឆ្នាំង ឆ្នាំ ១៥២៣ ។ អង្គចន្ទលើកទ័ពវាយបន្ទាយ ស្រឡប់ពិជ័យ និងបានធ្វើឃាតស្ដេចកន ឆ្នាំ១៥២៥ ។
|-
| align="center" | ៦៥
| align="center" | [[ចន្ទរាជា]]
(Chan Reachea)
| align="center" | (នាម អង្គចន្ទ) ក្រោយទទួលជ័យជំនះលើស្ដេចកន ឆ្នាំ ១៥២៥ ស្ដេចដាយវៀត
(នាម ម៉ាកដាងដុង) លើកទ័ពមកវាតទី [[កម្ពុជាក្រោម]] ត្រង់ខេត្ត ព្រះត្រពាំង ឆ្នាំ១៥២៨ ។ ឆ្នាំ១៥២៩ ទើបទ្រង់ប្រកាសរាជ និងប្ដូររាជសម័យមក [[អាណាចក្រកម្ពុជា]] នៃ សម័យកាលលង្វែក ។
| align="center" | គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦
|}
== អាណាចក្រលង្វែក (គ.ស ១៥២៩-១៥៩៣) ==
'''Longvek Kingdom (Period: AD 1529-1593)'''
{| width=100% class="wikitable"
! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង'''
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ'''
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង
កំណត់ត្រា'''
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ'''
|-
| align="center" | ៦៥
| align="center" | [[ព្រះចន្ទរាជា]]
(Chan Reachea)
| align="center" | (នាម អង្គចន្ទ) ប្រកាសសម័យកាលលង្វែក ឆ្នាំ១៥២៩
| align="center" | គ.ស ១៥២៩-១៥៦៦
|-
| align="center" | ៦៦
| align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី២]]
(Borom Reachea II)
| align="center" | (នាម បរមិន្ទរាជា)
| align="center" | គ.ស ១៥៦៦-១៥៧៦
|-
| align="center" | ៦៦
| align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី៣]]
| align="center" | (នាម សត្ថាទី១)
| align="center" | គ.ស ១៥៧៧-១៥៨៦
|-
| align="center" | ៦៧
| align="center" | [[ព្រះជ័យជេដ្ឋា]]
| align="center" | (នាម ជ័យជេដ្ឋា)
| align="center" | គ.ស ១៥៨៦-១៥៩៣
|-
| colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ស្ដេចសៀម នរាសួន លើកទ័ព ២សែននាក់ វាយបែករាជធានីលង្វែក ១៥៩៣
|}
== អាណាចក្រកម្ពុជា សម័យកាលស្រីសន្ធរ (គ.ស ១៥៩៤-១៦១៨) ==
'''Kampuchea Kingdom (Srei Santhor Period: AD 1594-1618)'''
{| width=100% class="wikitable"
! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង'''
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ'''
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង
កំណត់ត្រា'''
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ'''
|-
| align="center" | ៦៨
| align="center" | [[ព្រះបរមរាមាទី២]]
| align="center" | (នាម ព្រះរាមាជើងព្រៃ)
| align="center" | គ.ស ១៥៩៤-១៥៩៦
|-
| colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ស្ដេចរាមាជើងព្រៃ ត្រូវទាហ៊ានពួកអេស្ប៉ាញ ([[អង់គ្លេស]] Spain) លួចធ្វើឃាតដោយគ្រាប់កាំភ្លើង ឆ្នាំ ១៥៩៦
|-
| align="center" | ៦៩
| align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី៤]]
| align="center" | (នាម ពញ្ញាអន)
| align="center" | គ.ស ១៥៩៦-១៥៩៩
|-
| align="center" | ៧០
| align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី៥]]
| align="center" | (នាម ពញ្ញាញោម)
| align="center" | គ.ស ១៦០០-១៦០២
|-
| align="center" | ៧១
| align="center" | [[ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌]]
| align="center" | (នាម ស្រីសុរិយោពណ៌)
| align="center" | គ.ស ១៦០២-១៦២០
|}
== អាណាចក្រកម្ពុជា សម័យកាលឧដុង្គ (គ.ស ១៦២០-១៨៦៣) ==
'''Kampuchea Kingdom ([[Oudong]] Period: AD 1620-1863)'''
{| width=100% class="wikitable"
! style="background-color:#F0DC82" width=3% | '''លេខរៀង'''
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ'''
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង
កំណត់ត្រា'''
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ'''
|-
| align="center" | ៧២
| align="center" | [[ជ័យជេដ្ឋាធិរាជ]]
| align="center" | (នាម ជ័យជេស្ដា)
| align="center" | គ.ស ១៦២០-១៦២៧
|-
| align="center" | ៧៣
| align="center" | [[ឧទ័យរាជា]]
| align="center" | (នាម ពញ្ញានូរ)
| align="center" | គ.ស ១៦២៨-១៦២៩
|-
| align="center" | ៧៤
| align="center" | [[បរមរាជសម្ភារ]]
| align="center" | (នាម ពញ្ញាតូ)
| align="center" | គ.ស ១៦២៩-១៦៣៤
|-
| colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ទាហ៊ាន ព័រទុយហ្កាល់ ([[អង់គ្លេស]]: [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Portugal Portugal] បាញ់និងគ្រាប់កាំភ្លើង សោយទីវង្គត់លើចុង[[ដើមត្នោត]] ឆ្នាំ១៦៣៤ នៃគ.ស ។
|-
| align="center" | ៧៥
| align="center" | [[អង្គទងរាជាធិរាជ]]
| align="center" | (នាម ពញ្ញាសូរ)
| align="center" | គ.ស ១៦៣៤-១៦៣៩
|}
== '''ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជា (កម្ពុជាក្រោមអណាព្យាបាល[[បារាំង]]) | Royal Arm of Cambodia (Cambodge under French protectorate)''' (គ.ស ១៨៦៣-១៩៤១) ==
== '''កម្ពុជាក្រោមអណានិគម[[ជប៉ុន]] | Cambodge under Japanese colonization''' (គ.ស ១៩៤១-១៩៤៥) ==
== '''កម្ពុជាក្រោមអណានិគម[[បារាំង]] | Cambodge under French colonization''' (គ.ស ១៩៤៦-១៩៥២) ==
== '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] | Kingdom of Cambodia''' (គ.ស ១៩៥៣-១៩៧០) ==
== '''កម្ពុជានៃសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុង | Cambodia of Civil War''' (គ.ស ១៩៧០-១៩៩២) ==
== '''កម្ពុជាក្រោមកិច្ចការពារ ដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ |Cambodia under the protection of the United Nations''' (១៩៩២-១៩៩៣) ==
== '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] រាជាណាចក្រអច្ឆរិយ: | Cambodia Kingdom of Wonder''' (គ.ស ១៩៩៣-បច្ចុប្បន្ន) ==
== '''បាវចនាព្រះមហាក្សត្រ ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជា''' ==
<center><gallery>
Image:Royal Standard of the King of Cambodia.svg|ទង់ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា
Image:Royal Arms of Cambodia.svg|ព្រះរាជសិង្ហាកម្ពុជា
</gallery></center>
== ឯកសារយោង ==
3esnwqclip28gd27ci7z71g1gvqylf8
282634
282633
2022-08-20T04:44:38Z
Camhistory
36281
/* ចក្រភពខ្មែរ (គ.ស ៨០២-១៤២០) */
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #FFD700;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> រាជានិយមកម្ពុជា </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="5" | King Norodom Sihamoni Ascended the throne in Cambodia 2004-Present.
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជសម័យ'''
| ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី២
(1993-Present)
|- style="vertical-align:center;"
|'''របបដឹកនាំជាតិ'''
| រាជានិយមអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ
(Constitutional monarchy)
|- style="vertical-align:center;"
|'''និមិត្តសញ្ញាព្រះរាជា'''
[[File:Royal Standard of the King of Cambodia.svg|50px]]
| ទង់ព្រះមហាក្សត្រនៃកម្ពុជា
Royal Standard of the King of Cambodia
|- style="vertical-align:center;"
|'''ស្ដេចនៃប្រទេសកម្ពុជា'''
| [[នរោត្ដម សីហមុនី]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''រជ្ជកាលគ្រងរាជ'''
| (គ.សករាជ ២០០៤ - បច្ចុប្បន្ន)
|- style="vertical-align:center;"
|'''សន្តិវង្ស'''
| ខ្សែររាជ្យវង្ស "[[នរោត្ដម]]"
(Norodom)
|- style="vertical-align:center;"
|'''ព្រះនាមទូលហៅ'''
| ព្រះករុណា (Preah Karona)
|- style="vertical-align:center;"
|'''ពង្សាវតារ'''
| ស្វ័យកម្ពុជ និង ម្ចាស់ក្សត្រី
ស្រីមេរ៉ា
|- style="vertical-align:center;"
|'''រាជ្យវង្សចាប់ផ្ដើម'''
| ដើមសតវត្សទី១ គ.សករាជ ៥២
|}
'''រាជានិយមកម្ពុជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Monarchy of Cambodia) គឺជាប្រវត្តិសាស្ត្រនៃស្ដេចប្រទេសកម្ពុជា ដែលបានដឹកនាំរដ្ឋ [[ប្រទេសកម្ពុជា]] បន្តពីសម័យកាលមួយ ទៅសម័យកាលមួយទៀត តាមព្រះរាជវង្សពង្សាវតារ ដែលកត់សម្គាល់ជាព្រះប្រមុខរដ្ឋ កាន់កាប់រាល់កិច្ចការជាតិទាំងឡាយ ទាំងនយោបាយ សង្គមកិច្ច និង សេដ្ឋកិច្ចជាតិ ដែលជារបបស្វ័យភាពដែលគ្រប់គ្រងដោយព្រះមហាក្សត្រ ដែលជាធម្មតាទទួលមរតក និងអំណាចគ្រប់គ្រង ពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់ ។<ref> KHMER.ENGLISH-DICTIONARY.HELP © (2018)
[https://khmer.english-dictionary.help/khmer-to-english-meaning-%E1%9E%9A%E1%9E%94%E1%9E%94%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%99%E1%9E%98 Khmer to English Meaning :: របបរាជានិយម: Monarchy], Publisher: All Rights Reserved by KHMER.ENGLISH-DICTIONARY.HELP </ref>
== អាណាចក្រ [[នគរភ្នំ]] (គ.ស ៥២-៥៥០) ==
'''Funan Kingdom (AD 52-550)'''
{| width=100% class="wikitable"
! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង'''
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ'''
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង
កំណត់ត្រា'''
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ'''
|-
| align="center" | ០១
| align="center" | [[ស្វ័យកម្ពុជ]] និងនាងស្រី [[មេរ៉ា]]
| align="center" | មិនស្គាល់
| align="center" | គ.ស ០១-៥២
|-
| align="center" | ០២
| align="center" | [[នាងសោម៉ា]]
| align="center" | [[នាងនាគ]] - កំណត់ត្រាចិន [[នាងលុីវយុី]]
| align="center" | គ.ស ៥២-៦៨
|-
| colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | សន្តិវង្ស ជ្វា [[កោណ្ឌិន្យ]] លើកទ័ពតាមសំពៅមកវាយ ស្ដេចស្រី [[នាងសោម៉ា]]
|-
| align="center" | ០៣
| align="center" | [[កោណ្ឌិន្យទី១]]
| align="center" | [[ព្រះថោង]] - កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ [[ហ៊ុនទៀន]]
| align="center" | គ.ស ៦៨-ស.វទី១
|-
| align="center" | ០៤
| align="center" | ប្រហែល កៅណ្ឌិន្យទី២
| align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា
| align="center" | ប្រហែល គ.ស ១២៧-ស.វទី២
|-
| align="center" | ០៥
| align="center" | ប្រហែល កៅណ្ឌិន្យទី៤
| align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ៊ុនប៉ានហួង
| align="center" | ប្រហែល គ.ស ១៧៧-១៨០
|-
| align="center" | ០៦
| align="center" | ប្រហែល កៅណ្ឌិន្យទី៦
| align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ [[ផានផាន]]
| align="center" | ប្រហែល គ.ស ១៨០-២០៥
|-
| align="center" | ០៧
| align="center" | វ្នំ ជ័យវរ្ម័ន
| align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានចេម៉ាន់
| align="center" | ប្រហែល គ.ស ២០៥-២១៧
|-
| align="center" | ០៨
| align="center" | វ្នំ សូរ្យវរ្ម័ន
| align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានជីនសេង
| align="center" | ប្រហែល គ.ស ២១៧-២២៥
|-
| align="center" | ០៩
| align="center" | វ្នំ ធរណិន្ទ្រ
| align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានឆាង
| align="center" | ប្រហែល គ.ស ២២៥-២៤០
|-
| align="center" | ១០
| align="center" | វ្នំ ទិត្យវរ្ម័ន
| align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានសុីឈុន
| align="center" | ប្រហែល គ.ស ២៤០-២៨៧
|-
| align="center" | ១១
| align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា
| align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា
| align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា
|-
| align="center" | ១២
| align="center" | ចន្ទ្រា (កម្ពុជសូរីយា)
| align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ទៀនឈូ ឆានតាន
| align="center" | គ.ស ៣៥៧
|-
| align="center" | ១៣
| align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា
| align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា
| align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា
|-
| align="center" | ១៤
| align="center" | កៅណ្ឌិន្យវរ្ម័ន
| align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ កៅឆេយុន
| align="center" | គ.ស ៤២០-៤៣៤
|-
| align="center" | ១៥
| align="center" | ស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន
| align="center" |
| align="center" | គ.ស ៤៣៤-៤៧០
|-
| align="center" | ១៦
| align="center" | កៅណ្ឌិន្យជ័យវរ្ម័ន
| align="center" |
| align="center" | គ.ស ៤៧០-៥១៤
|-
| align="center" | ១៧
| align="center" | រុទ្រវរ្ម័ន
| align="center" |
| align="center" | គ.ស ៥១៤-៥៣៩
|-
| colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | សន្តិវង្ស '''[[នគរភ្នំ]]''' បែកបាក់ជា ជានគរ '''[[ចេនឡា]]'''
|}
== អាណាចក្រ [[ចេនឡា]] (គ.ស ៥៥០-៨០២) ==
''' Chenla Kingdom (AD 550-802)'''
{| width=100% class="wikitable"
! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង'''
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ'''
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង
កំណត់ត្រា'''
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ'''
|-
| align="center" | ១៨
| align="center" | ភរវរ្ម័នទី១
| align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]])
| align="center" | គ.ស ៥៥០-៦០០
|-
| colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | '''[[នគរភ្នំ]]''' ធ្វើសង្គ្រាមជាមួយ នគរ '''[[ចេនឡា]]''' '''(គ.ស ៥៥០-៦២៧)'''
|-
| align="center" | ១៩
| align="center" | មហិន្ទ្រវរ្ម័នទី១
| align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]])
| align="center" | គ.ស ៦០០-៦១៥
|-
| align="center" | ២០
| align="center" | ឥសានរវរ្ម័នទី១
| align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]])
| align="center" | គ.ស ៦១៥-៦៣៩
|-
| colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | '''[[នគរភ្នំ]]''' ក្លាយជាចេនឡាដីគោក នគរ '''[[ចេនឡា]]''' ''' ក្លាយជាចេនឡាទឹកឡិច (គ.ស ៦២៧)
|-
| align="center" | ២១
| align="center" | ភរវរ្ម័នទី២
| align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]])
| align="center" | គ.ស ៦៣៩-៦៥៥
|-
| align="center" | ២២
| align="center" | ជ័យវរ្ម័នទី១
| align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]])
| align="center" | គ.ស ៦៥៥-៦៨១
|-
| align="center" | ២៣
| align="center" | ក្សត្រី ជ័យទេវី
| align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]])
| align="center" | គ.ស ៧១៣ (ទ្វារវតី)
|-
| align="center" | ២៤
| align="center" | ទេវៈទិត្យ
| align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]])
| align="center" | គ.ស ៧១៣-៧៣០
|-
| align="center" | ២៥
| align="center" | រាជឥន្ទ្រលោក
| align="center" | រាជធានី វ្យាធៈបុរៈ ([[ខេត្តតាកែវ]])
| align="center" | គ.ស ៧៣០-៧៥៤
|-
| align="center" | ២៦
| align="center" | បុស្កៈរាជ
| align="center" | រាជធានី គុម្ភពបុរៈ ([[ខេត្តក្រចេះ]])
| align="center" | គ.ស ៧៥៤-៧៧០
|-
| colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ពួកជ្វានៃរាជវង្ស សៃលេន្ត្រៈ លើកទ័ពជើងទឹកវាយចូលរាជធានី គុម្ភពបុរៈ [[ខេត្តក្រចេះ]] ត្រួត្រារយៈពេល ២០ឆ្នាំ (៧៨០-៨០០ នៃគ.ស)
|-
| align="center" | ២៧
| align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី២]]
| align="center" | សន្តិវង្ស បុស្កៈរាជ
| align="center" | គ.ស ៨០២-៨៣៥
|}
== [[ចក្រភពខ្មែរ]] (គ.ស ៨០២-១៤២០) ==
'''Khmer Empire (AD 802-1420)'''
យោងតាមកំណត់ត្រារាជទូត[[ចិន]] របស់រាជវង្សយ័ន្ត គឺលោក ចូវតាក្វាន់ ([[អង់គ្លេស]]: Zhou Daguan) ដែលមកដល់[[ចក្រភពខ្មែរ]] នាសម័យអង្គរ ឆ្នាំ១២៩៦ នៃគ.ស បានសរសេរក្នុងកំណត់ហេតុរបស់លោកថា
"ចក្រភពអង្គរ" មានខេត្តចំនួនជាង៩០ ។ <ref> Buddhasāsnapaṇḍity (1996)
[https://books.google.com.kh/books?id=AEYvRguRPBUC&q Kambuja suriyā: dassanāvattī phsāy qaksarsāstr niṅ qaksarsāstr dūdau, Volume 50, Issue 2], Publisher: University of California, Berkeley </ref> '''[[ចក្រភពខ្មែរ]]''' ឬ '''មហាអាណាចក្រខ្មែរ''' ដែលត្រួតត្រា [[អាស៊ីអាគ្នេយ៍]] ដីគោកមួយភាគធំអស់រយៈពេលជាងប្រាំមួយរយឆ្នាំដែលគេស្គាល់ថាជាសម័យកាលដ៏មានឥទ្ធិពលនិងខ្លាំងពូកែរបស់ប្រជារាស្ត្រខ្មែនាសម័យកាល ចក្រភពអង្គរ (គ.ស ៨០២-១៤៣១) ដែលលាតសន្ធឹង លើប្រទេស[[ឡាវ]] ប្រទេស[[ថៃ]] ផ្នែកខ្លះនៃប្រទេស[[វៀតណាម]] និងប្រទេស[[ភូមា]]។
<ref> Buddhasāsnapaṇḍity (1998)
[https://books.google.com.kh/books?id=Vc3wik82cQsC&q Kambuja suriyā: dassanāvattī phsāy qaksarsāstr niṅ qaksarsāstr dūdau, Volume 52], Publisher: the University of Wisconsin - Madison </ref>
{| width=100% class="wikitable"
! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង'''
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ'''
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង
កំណត់ត្រា'''
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ'''
|-
| align="center" | ២៧
| align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី២]]
(Jeyvaraman II)
| align="center" | បង្កើតឬសគល់ '''[[ចក្រភពខ្មែរ]]''' គ.ស ៨០២
| align="center" | គ.ស ៨០២-៨៣៥
|-
| align="center" | ២៨
| align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៣]]
(Jeyvaraman III)
| align="center" | រាជធានី "ហៈរិហៈរាល័យ" នៅតំបន់រលួស [[ខេត្តសៀមរាប]]
| align="center" | គ.ស ៨៣៥-៨៧៧
|-
| align="center" | ២៩
| align="center" | [[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី១]]
(Indra Varaman I)
| align="center" | ស្ថាបនិករាជធានីអង្គរធំ
| align="center" | គ.ស ៨៧៧-៨៨៩
|-
| align="center" | ៣០
| align="center" | [[យសោវរ្ម័នទី១]]
(Yasoa Varaman I)
| align="center" | ស្ថាបនិករាជធានី
"[[យៈសោធរៈបុរៈ]]" លទ្ធិជំនឿ: ជំនឿសែនដូនតា
| align="center" | គ.ស ៨៨៩-៩១០
|-
| align="center" | ៣១
| align="center" | [[ហស៌វរ្ម័នទី១]]
(Hors Varaman I)
| align="center" | "ស្ដេចនៃស្នាមញញឹមទី១"
| align="center" | គ.ស ៩១០-៩២២
|-
| align="center" | ៣២
| align="center" | [[ឥសានវរ្ម័នទី២]]
(Eysan Varaman II)
| align="center" | [[ហិណ្ឌូសាសនា]] លទ្ធិជំនឿអរូបី គោរពលើ ព្រះយមរាជ
| align="center" | គ.ស ៩២៣-៩២៨
|-
| align="center" | ៣៣
| align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៤]]
(Jeyvaraman IV)
| align="center" | ស្ថាបនិកក្រុងថ្មី នៃ
"[[រាជធានីកោះកេរ្តិ៍]]"
| align="center" | គ.ស ៩២៨-៩៤២
|-
| align="center" | ៣៤
| align="center" | [[ហស៌វរ្ម័នទី២]]
(Hors Varaman II)
| align="center" | "ស្ដេចនៃស្នាមញញឹមទី២" ចម្បាំងជាមួយ រាជវង្ស "សៃលេន្ត្រៈ" នៃអាណាចក្រចូឡា
| align="center" | គ.ស ៩៤២-៩៤៤
|-
| colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |កងទ័ព អាណាចក្រចូឡា វាយចូលរាជធានីកោះកេរ្តិ៍ ចាប់យក [[ហស៌វរ្ម័នទី២]] ទៅកាត់ក្បាលនៅក្រុង "ស្រីវិជ័យ" (Srivijaya) នាឧបទ្វីបម៉ាឡេ ឆ្នាំ៩៤៤ នៃគ.សករាជ
|-
| align="center" | ៣៥
| align="center" | [[រាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២]]
(Reajendra Varaman II)
| align="center" | លើកទ័ពឡោមព័ទរឹបយករាជធានី "ស្រីវិជ័យ" បានទាំងស្រុងក្នុងឆ្នាំ ៩៥២ នៃគ.សករាជ
| align="center" | គ.ស ៩៤៤-៩៦៨
|-
| align="center" | ៣៦
| align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៥]]
(Jeyvaraman V)
| align="center" | បង្កើតសិល្បៈ "[[ល្ខោនខោល]]"
| align="center" | គ.ស ៩៦៨-១០០១
|-
| align="center" | ៣៧
| align="center" | [[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី១]]
(Utey Tityavaraman I)
| align="center" | សង្គ្រាមនៅ "លប់បុរី"
| align="center" | គ.ស ១០០១-១០០២
|-
| align="center" | ៣៨
| align="center" | [[ជ័យវីរៈវរ្ម័ន]]
(Jeyvireak Varaman)
| align="center" | សង្គ្រាមដណ្ដើមរាជ្យ [[យៈសោធរៈបុរៈ]]
| align="center" | គ.ស ១០០២-១០១០
|-
| align="center" | ៣៩
| align="center" | [[សូរ្យវរ្ម័នទី១]]
(Sorya Varaman I)
| align="center" | ស្រង់បាន [[ព្រះកែវមរកត]] និង បង្កើតសម័យកាល អង្គរទី២
| align="center" | គ.ស ១០១១-១០៥០
|-
| align="center" | ៤០
| align="center" | [[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២]]
(Utey Tityavaraman II)
| align="center" | បង្ក្រាបការបះបោរ ចំនួន៣លើក ប៉ាន់តុរាំង សម្ភពបុរៈ លប់បុរី
| align="center" | គ.ស ១០៥០-១០៦៦
|-
| align="center" | ៤១
| align="center" | [[ហស៌វរ្ម័នទី៣]]
(Hors Varaman III)
| align="center" | ទឹកជំនន់ធំលិចក្រុងអង្គរ ស្ដេចចម្ប៉ា (ហៈរិវរ្ម័នទី៤/សេនកៈរាជ) លើកទ័ពជើងទឹកមកឈ្លានពានក្រុងអង្គរ
| align="center" | គ.ស ១០៦៦-១០៨០
|-
| align="center" | ៤២
| align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៦]]
(Jeyvaraman VI)
| align="center" | ស្ថាបនិករាជធានីថ្មី "មហិធរៈបុរៈ" និង ចម្បាំងខ្មែរចាម
| align="center" | គ.ស ១០៨០-១១០៧
|-
| align="center" | ៤៣
| align="center" | [[ធរណីន្ទ្រវរ្ម័នទី១]]
| align="center" | សង្គ្រាមដណ្ដើមរាជបងប្អូន [[ជ័យវរ្ម័នទី៦]]
| align="center" | គ.ស ១១០៧-១១១៣
|-
| align="center" | ៤៤
| align="center" | [[សូរ្យវរ្ម័នទី២]]
| align="center" | សូរ្យវង្សទី២ កសាងអច្ឆៈរិយៈវត្ថុពិភពលោក គឺ '''[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]'''
| align="center" | គ.ស ១១១៣-១១៥០
|-
| align="center" | ៤៥
| align="center" | [[ធរណីន្ទ្រវរ្ម័នទី២]]
| align="center" |
| align="center" | គ.ស ១១៥០-១១៦០
|-
| align="center" | ៤៥
| align="center" | [[យៈសោវរ្ម័នទី២]]
| align="center" | ត្រូវមន្ទ្រីឈ្មោះ ត្រីភូវនាទិត្យ ធ្វើឃាត ហើយមិនមានឯកសារណាមួយកត់ត្រាអំពីរាជវង្សរបស់ទ្រង់ឡើយ ។
| align="center" | គ.ស ១១៦០-១១៦៥
|-
| align="center" | ៤៦
| align="center" | [[ត្រីភូវនាទិត្យវរ្ម័ន]]
| align="center" | ត្រូវទ័ពស្ដេចចាម មកពីនគរចម្ប៉ាព្រះនាម ឥន្ត្រវរ្ម័នទី៤ បរសំពៅបញ្ច្រាសទន្លេវាយចូលក្នុងក្រុងអង្គរ ហើយធ្វើឃាតក្នុងឆ្នាំ ១១៧៧ នៃគ.ស
| align="center" | គ.ស ១១៦៥-១១៧៧
|-
| align="center" | ៤៧
| align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៧]]
| align="center" | ព្រះអង្គជាស្តេចខ្លាំងពូកែវាយចាមរំដោះ[[ក្រុងអង្គរ]] ឆ្នាំ ១១៨១ និងវាយត្រួតត្រាប្រទេសចាម្ប៉ាទាំងស្រុងឆ្នាំ ១២០៣។
| align="center" | គ.ស ១១៨១-១២១៥
|-
| align="center" | ៤៨
| align="center" | [[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី២]]
| align="center" | ការបាត់បង់ទឹកដីបួនចំណែកធំ ([[ចម្ប៉ា]]ប្រកាសឯករាជឆ្នាំ ១២២៣) (ស្យាមសៀម រួមគ្នាប្រកាសឯករាជ [[សុខោទ័យ]] ឆ្នាំ ១២៣៨) (ជនជាតិតៃ ប្រកាសកាត់យក លួងព្រះបាង ឆ្នាំ ១២៣៨) (ជនជាតិមន ប្រកាសរដ្ឋឯករាជ ដាវ៉ូ លប់បុរី ឆ្នាំ ១២៣៩)
| align="center" | គ.ស ១២១៩-១២៤៣
|-
| align="center" | ៤៩
| align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៨]]
| align="center" | ឆ្នាំដែលព្រះអង្គគ្រប់គ្រងបានកើតនូវសង្គ្រាមសាសនា [[ហិណ្ឌូ]] និង [[ពុទ្ធសាសនា]] (សៀមលើកទ័ពឈ្លានពានឆ្នាំ ១២៥៧) (ម៉ុងហ្គោល លើកទ័ពវៀតទីមកទល់និងចម្ប៉ាសាក់ ឆ្នាំ ១២៨៣)
| align="center" | គ.ស ១២៤៣-១២៩៥
|-
| align="center" | ៥០
| align="center" | [[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣]]
| align="center" | បុត្រីទ្រង់នាម ត្រីឥន្ទ្រភូកេតត្រៈចិន្តា បានលួចព្រះខ័នមាសទៅឲស្វាមីខ្លួនហើយប្រកាសរាជសារក្លែងបន្លំឲប្ដីរបស់ខ្លួន គ្រងរាជក្នុងឆ្នាំ ១២៩៦ ក្នុងកំណត់ត្រាលោក [[ចូវតាក្វាន់]] (Zhou Daguan)
| align="center" | គ.ស ១២៩៦-១៣០៨
|-
| align="center" | ៥១
| align="center" | [[ឥន្ទ្រជ័យវរ្ម័ន]]
| align="center" |
| align="center" | គ.ស ១៣០៨-១៣២៧
|-
| align="center" | ៥២
| align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៩]]
| align="center" |
| align="center" | គ.ស ១៣២៧-១៣៣៦
|-
| align="center" | ៥៣
| align="center" | [[បរមនិពា្វនបទ]]
| align="center" |
| align="center" | គ.ស ១៣៣៧-១៣៤៦
|-
| align="center" | ៥៤
| align="center" | [[លំពង្សរាជា]]
(Lompong Reachea)
| align="center" | (នាម ពញ្ញាជ័យ) មិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំងប្រាំសោយរាជ្យ និងបានធ្វើ រតនៈបល្ល័ង្កទាំងប្រាំថ្មី និងប្រកាសសោយរាជឆ្នាំ ១៣៤៨
| align="center" | គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២
|-
| align="center" | ៥៥
| align="center" | [[ស្រីសុរិយោវង្ស]]
(Srei Soriyoavong)
| align="center" | (នាម ស្រីសុរិយោវង្ស) បានលើកទ័ពដោយមានជំនួយពីកងទ័ពនគរ "ឡានឆាង" បានបណ្តេញកងទ័ពសៀមនៅឆ្នាំ ១៣៥៧ ។
| align="center" | គ.ស ១៣៥២-១៣៦៦
|-
| align="center" | ៥៦
| align="center" | [[ព្រះបរមរាមាទី១]]
(Boromreamea I)
| align="center" | (នាម បរមរាមាធិរាជ)
| align="center" | គ.ស ១៣៦៦-១៣៧២
|-
| align="center" | ៥៧
| align="center" | [[ព្រះធម្មារាជាទី១]]
(Thamma Reachea I)
| align="center" | (នាម ធម្មាសោករាជ) សមរភូមិអង្គរដែល ស្តេចសៀមមានឈ្មោះថា "បរមរាមាធិបតី" បានលើកកងទ័ពសៀម ១០,០០០០ ជាមួយនិងកាំភ្លើងធំវាយប្រហារ ក្រុងអង្គរ មានរយៈពេល (៧ ឆ្នាំ) ក៏បំបែកទីក្រុងអង្គរបាន ហើយសំលាប់រាជវង្សស្តេចខ្មែរទាំងអស់ហើយយក [[ព្រះកែវមរកត]] ទៅកាន់ក្រុង "ទេពបុរីមហានគរ" (លពបុរី)
| align="center" | គ.ស ១៣៧៣-១៣៨០
|-
| colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ស្ដេចសៀម នាម "បរមរាមាធិបតី" ប្ដូរឈ្មោះជា "ព្រះឥន្ទ្ររាជា" ហើយបានរស់នៅអង្គរ ២ ឆ្នាំ បន្ទាប់ពីស្តេចខ្មែរតែមួយគត់ដែលមានឈ្មោះថា "ពញាយ៉ាត" បានសម្លាប់ស្ដេចសៀមនោះ និងបណ្ដេញកងទ័ពសៀមឲ្យចេញពីអង្គរឆ្នាំ ១៣៨២ ។
|-
| align="center" | ៥៨
| align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី១]]
(Borom Reachea I)
| align="center" | (នាម ពញ្ញាយ៉ាត) បណ្ដេញទ័ពសៀមឲ្យចេញពីតំបន់អង្គរ ឆ្នាំ ១៣៨២ និងបានផ្លាសរាជធានីពីតំបន់អង្គរនៅឆ្នាំ ១៣៨៧ ទៅ "ទួលបាសាន" នៅ [[ខេត្តកំពង់ចាម]] និងបន្តជាមួយតំបន់ "ចតុមខ" ([[ក្រុងភ្នំពេញ]] បច្ចុប្បន្ននេះ)
| align="center" | គ.ស ១៣៨២-១៤២៩
|}
== សម័យកាលចតុមុខទី១ (គ.ស ១៤២០-១៥២៨) ==
'''Chaktomok I Period (AD 1420-1528)'''
{| width=100% class="wikitable"
! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង'''
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ'''
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង
កំណត់ត្រា'''
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ'''
|-
| align="center" | ៥៨
| align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី១]]
(Borom Reachea I)
| align="center" | (នាម ពញ្ញាយ៉ាត) ប្រកាសសម័យកាលចតុមុខទី១
| align="center" | គ.ស ១៣៨២-១៤២៩
|-
| align="center" | ៥៩
| align="center" | [[ព្រះនរាយ៍រាជា]]
(Noreay Reachea)
| align="center" | (នាម នរាយ៍រាជា)
| align="center" | គ.ស ១៤៣០-១៤៣៣
|-
| align="center" | ៦០
| align="center" | [[ព្រះស្រីរាជា]]
(Srei Reachea)
| align="center" | (នាម ស្រីរាជា)
| align="center" | គ.ស ១៤៣៣-១៤៧១
|-
| align="center" | ៦១
| align="center" | [[ព្រះស្រីសុរិយោទ័យ]]
(Srei Soriyoatey)
| align="center" | (នាម ស្រីសុរិយោទ័យ)
| align="center" | គ.ស ១៤៧១-១៤៧៨
|-
| align="center" | ៦២
| align="center" | [[ព្រះធម្មរាជាទី២]]
(Thamma Reachea II)
| align="center" | (នាម ស្រីធម្មរាជា)
| align="center" | គ.ស ១៤៧៨-១៥០៤
|-
| align="center" | ៦៣
| align="center" | [[ព្រះស្រីសុគន្ធបទ]]
(Srei Sokuntbot)
| align="center" | ទឹកជំនន់ធំលិចក្រុងចតុមុខ ផ្លាសរាជធានីទៅ ស្រីសឈរ [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ១៥០៨
| align="center" | គ.ស ១៥០៤-១៥១៤
|-
| align="center" | ៦៤
| align="center" | [[ព្រះស្រីជេដ្ឋា]]
(Srei Chedtha)
| align="center" | (នាម ហ្លួងព្រះស្ដេចកន) ចងសម្ព័នជាមួយ អណ្ណាម កាត់យកភាគកើតឆ្នាំ ១៥១២
មានរាជធានីឈ្មោះ (ស្រឡប់ដូនតីពិជ័យព្រៃនគរ)
ប្រកាសរាជឆ្នាំ ១៥១៦ ក្រោយដណ្ដើមបានពី "ព្រះស្រីសុគន្ធបទ ។
| align="center" | គ.ស ១៥១៦-១៥២៥
|-
| colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | អង្គចន្ទ មករួមគ្នា និងទ័ពចៅហ្វាយស្រុកឃ្លាំងមឿងនៅបន្ទាយ
[[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] ប្រកាសសង្គ្រាមនិងស្ដេចកន ឆ្នាំ១៥២០ ។ អង្គចន្ទ លើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយ មេទ័ពរបស់ស្ដេចកន នាមពញ្ញាកៅ ឲ្យថយចេញពីកំពង់ឆ្នាំង ឆ្នាំ ១៥២៣ ។ អង្គចន្ទលើកទ័ពវាយបន្ទាយ ស្រឡប់ពិជ័យ និងបានធ្វើឃាតស្ដេចកន ឆ្នាំ១៥២៥ ។
|-
| align="center" | ៦៥
| align="center" | [[ចន្ទរាជា]]
(Chan Reachea)
| align="center" | (នាម អង្គចន្ទ) ក្រោយទទួលជ័យជំនះលើស្ដេចកន ឆ្នាំ ១៥២៥ ស្ដេចដាយវៀត
(នាម ម៉ាកដាងដុង) លើកទ័ពមកវាតទី [[កម្ពុជាក្រោម]] ត្រង់ខេត្ត ព្រះត្រពាំង ឆ្នាំ១៥២៨ ។ ឆ្នាំ១៥២៩ ទើបទ្រង់ប្រកាសរាជ និងប្ដូររាជសម័យមក [[អាណាចក្រកម្ពុជា]] នៃ សម័យកាលលង្វែក ។
| align="center" | គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦
|}
== អាណាចក្រលង្វែក (គ.ស ១៥២៩-១៥៩៣) ==
'''Longvek Kingdom (Period: AD 1529-1593)'''
{| width=100% class="wikitable"
! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង'''
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ'''
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង
កំណត់ត្រា'''
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ'''
|-
| align="center" | ៦៥
| align="center" | [[ព្រះចន្ទរាជា]]
(Chan Reachea)
| align="center" | (នាម អង្គចន្ទ) ប្រកាសសម័យកាលលង្វែក ឆ្នាំ១៥២៩
| align="center" | គ.ស ១៥២៩-១៥៦៦
|-
| align="center" | ៦៦
| align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី២]]
(Borom Reachea II)
| align="center" | (នាម បរមិន្ទរាជា)
| align="center" | គ.ស ១៥៦៦-១៥៧៦
|-
| align="center" | ៦៦
| align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី៣]]
| align="center" | (នាម សត្ថាទី១)
| align="center" | គ.ស ១៥៧៧-១៥៨៦
|-
| align="center" | ៦៧
| align="center" | [[ព្រះជ័យជេដ្ឋា]]
| align="center" | (នាម ជ័យជេដ្ឋា)
| align="center" | គ.ស ១៥៨៦-១៥៩៣
|-
| colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ស្ដេចសៀម នរាសួន លើកទ័ព ២សែននាក់ វាយបែករាជធានីលង្វែក ១៥៩៣
|}
== អាណាចក្រកម្ពុជា សម័យកាលស្រីសន្ធរ (គ.ស ១៥៩៤-១៦១៨) ==
'''Kampuchea Kingdom (Srei Santhor Period: AD 1594-1618)'''
{| width=100% class="wikitable"
! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង'''
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ'''
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង
កំណត់ត្រា'''
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ'''
|-
| align="center" | ៦៨
| align="center" | [[ព្រះបរមរាមាទី២]]
| align="center" | (នាម ព្រះរាមាជើងព្រៃ)
| align="center" | គ.ស ១៥៩៤-១៥៩៦
|-
| colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ស្ដេចរាមាជើងព្រៃ ត្រូវទាហ៊ានពួកអេស្ប៉ាញ ([[អង់គ្លេស]] Spain) លួចធ្វើឃាតដោយគ្រាប់កាំភ្លើង ឆ្នាំ ១៥៩៦
|-
| align="center" | ៦៩
| align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី៤]]
| align="center" | (នាម ពញ្ញាអន)
| align="center" | គ.ស ១៥៩៦-១៥៩៩
|-
| align="center" | ៧០
| align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី៥]]
| align="center" | (នាម ពញ្ញាញោម)
| align="center" | គ.ស ១៦០០-១៦០២
|-
| align="center" | ៧១
| align="center" | [[ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌]]
| align="center" | (នាម ស្រីសុរិយោពណ៌)
| align="center" | គ.ស ១៦០២-១៦២០
|}
== អាណាចក្រកម្ពុជា សម័យកាលឧដុង្គ (គ.ស ១៦២០-១៨៦៣) ==
'''Kampuchea Kingdom ([[Oudong]] Period: AD 1620-1863)'''
{| width=100% class="wikitable"
! style="background-color:#F0DC82" width=3% | '''លេខរៀង'''
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ'''
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង
កំណត់ត្រា'''
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ'''
|-
| align="center" | ៧២
| align="center" | [[ជ័យជេដ្ឋាធិរាជ]]
| align="center" | (នាម ជ័យជេស្ដា)
| align="center" | គ.ស ១៦២០-១៦២៧
|-
| align="center" | ៧៣
| align="center" | [[ឧទ័យរាជា]]
| align="center" | (នាម ពញ្ញានូរ)
| align="center" | គ.ស ១៦២៨-១៦២៩
|-
| align="center" | ៧៤
| align="center" | [[បរមរាជសម្ភារ]]
| align="center" | (នាម ពញ្ញាតូ)
| align="center" | គ.ស ១៦២៩-១៦៣៤
|-
| colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ទាហ៊ាន ព័រទុយហ្កាល់ ([[អង់គ្លេស]]: [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Portugal Portugal] បាញ់និងគ្រាប់កាំភ្លើង សោយទីវង្គត់លើចុង[[ដើមត្នោត]] ឆ្នាំ១៦៣៤ នៃគ.ស ។
|-
| align="center" | ៧៥
| align="center" | [[អង្គទងរាជាធិរាជ]]
| align="center" | (នាម ពញ្ញាសូរ)
| align="center" | គ.ស ១៦៣៤-១៦៣៩
|}
== '''ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជា (កម្ពុជាក្រោមអណាព្យាបាល[[បារាំង]]) | Royal Arm of Cambodia (Cambodge under French protectorate)''' (គ.ស ១៨៦៣-១៩៤១) ==
== '''កម្ពុជាក្រោមអណានិគម[[ជប៉ុន]] | Cambodge under Japanese colonization''' (គ.ស ១៩៤១-១៩៤៥) ==
== '''កម្ពុជាក្រោមអណានិគម[[បារាំង]] | Cambodge under French colonization''' (គ.ស ១៩៤៦-១៩៥២) ==
== '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] | Kingdom of Cambodia''' (គ.ស ១៩៥៣-១៩៧០) ==
== '''កម្ពុជានៃសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុង | Cambodia of Civil War''' (គ.ស ១៩៧០-១៩៩២) ==
== '''កម្ពុជាក្រោមកិច្ចការពារ ដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ |Cambodia under the protection of the United Nations''' (១៩៩២-១៩៩៣) ==
== '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] រាជាណាចក្រអច្ឆរិយ: | Cambodia Kingdom of Wonder''' (គ.ស ១៩៩៣-បច្ចុប្បន្ន) ==
== '''បាវចនាព្រះមហាក្សត្រ ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជា''' ==
<center><gallery>
Image:Royal Standard of the King of Cambodia.svg|ទង់ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា
Image:Royal Arms of Cambodia.svg|ព្រះរាជសិង្ហាកម្ពុជា
</gallery></center>
== ឯកសារយោង ==
bjkapk495apsmze5f8u2hjtg8k0u6tf
វណ្ណដា
0
42478
282611
282485
2022-08-19T17:06:51Z
CommonsDelinker
142
Removing [[:c:File:Vannda.jpg|Vannda.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Fitindia|Fitindia]] because: No permission since 11 August 2022.
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width:1em;"
|- style="text-align:center;"
|style="background: #778899;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> វណ្ណដា </p>
|- style="text-align:center;"
| colspan="2" |
|- style="text-align:center;"
|style="background: #ABCDEF;" colspan="2" |The Original Artist Vannda <br>
|- style="background: #f1f5fc;"
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឈ្មោះ'''
| [[វណ្ណដា]]
|- style="vertical-align:center;"
|'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត'''
| 22 មករា 1997
|- style="vertical-align:center;"
|'''សញ្ជាតិ'''
| {{KHM}}
|- style="vertical-align:center;"
|'''ប្រភេទតន្ត្រី'''
|Khmer Music, Classic, Rock , Folk, R&B, Hip hop.
|- style="vertical-align:center;"
|'''ឆ្នាំសកម្ម'''
|2016-បច្ចុប្បន្ន
|- style="vertical-align:center;"
|'''អជីបសិល្បៈ'''
|
* អ្នកចម្រៀង
* អ្នកនិពន្ធបទចម្រៀង
* អ្នកសម្រួលតន្ត្រី
|- style="vertical-align:center;"
|'''ស្លាកតន្ត្រី'''
| ផលិតកម្មបារមី
|}
'''វណ្ណដា''' ([[អង់គ្លេស]]: Vannda) ឈ្មោះកំណើត ម៉ាន់ វណ្ណដា (កើតនៅ ថ្ងៃទី ២២ ខែ មករា ឆ្នាំ ១៩៩៧) លោកគឺជាតារាចម្រៀងមួយរូបដ៏មានប្រជាប្រិយភាពនៅក្នុង [[ប្រទេសកម្ពុជា]] ដែលទទួលបាននូវការចាប់អារម្មណ៍ពីទស្សនិជន ជាមួយនិងការបង្ហាញខ្លួនរបស់លោកក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ ដែលគេស្គាល់លោកតាមរយៈការផ្ទុកឡើង នូវបទចម្រៀងរបស់លោកនៅលើបណ្ដាញសង្គម [https://en.wikipedia.org/wiki/YouTube YouTube] ជាមួយនិងបទចម្រៀងដែលទទួលបានការចាប់អារម្មណ៍លើកដំបូង
ដែលបទនេះមានចំណងជើងថា (គេជាអ្នកណា) ដែលបទចម្រៀងមួយនេះ ធ្វើឱ្យលោកទទួលបានការចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងពីសំណាក់យុវវ័យអ្នកស្ដាប់ ហើយទទួលបានប្រជាប្រិយភាពជាបន្តបន្ទាប់ផងដែរ ។<ref> Medium (2021) [https://medium.com/read-rosy/vannda-he-is-not-just-a-new-rising-star-in-cambodia-9ffcf7838c47 VANNDA — He Is Not Just A New Rising Star In Cambodia], Published in
Read Rosy, Website: medium.com, Publication: Rosy Rane, Aug 14, 2021 </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early Life'''
វណ្ណដា កើតនៅ ថ្ងៃទី ២២ ខែ មករា ឆ្នាំ ១៩៩៧ លោកមានទីកន្លែងកំណេីតនៅទីរួម [[ខេត្តព្រះសីហនុ]] (បច្ចុប្បន្ន: [[ក្រុងព្រះសីហនុ]]) មិនមានកំណត់ត្រាពីក្រុមគ្រួសារលោកច្រើនឡើយ "រងចាំឯកសារយោងពីប្រភពផ្សេងៗទៀត ក្នុងការសរសេរបន្ថែម" ។ នៅក្នុងកំឡុងពេលសិក្សានៅវិទ្យាល័យ លោកបានចាប់ផ្តើមរៀនបង្កើតចង្វាក់ភ្លេង និងតែងនិពន្ធ ជាពិសេសនៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៩ ដោយសារតែទេពកោសល្យតាំងពីកំណើត បូករួមទាំងចំនូលចិត្ត កាលពីកុមារភាព ជាមួយនិងការចូលចិត្ត នូវបទចម្រៀងបែបរ៉េប នៃចង្វាក់ហ៊ីបហប លោកបានសម្រេចចិត្តមករស់នៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៤ ដើម្បីដើរតាមក្តីស្រមៃរបស់លោក ដែលចង់ក្លាយខ្លួនជាតារាចម្រៀងអជីប នៅពេលមកដល់ភ្នំពេញមុនដំបូង វណ្ណដា បានស្នាក់នៅក្នុងវត្តហើយលោកគ្មានមធ្យោបាយធ្វើដំណើរផ្ទាល់ខ្លួននោះទេ ជាមួយនិងភាពអត់ធ្មត់ និងការតស៊ូ ដើម្បីសម្រេចនូវក្ដីសុបិនរបស់ខ្លួន លោកបានហាត់រៀនកាត់តសម្រួលតន្ត្រីភ្លេងជារៀងរាល់ថ្ងៃ ជាមួយមិត្តភ័ក្តរបស់លោក រហូតដល់អាចចេញនូវបទចម្រៀងលើកដំបូងរបស់ខ្លួន ក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ ។ វណ្ណដា បានចាប់ផ្តើមការងារនៅក្នុងវិស័យសិល្បៈជាមួយនឹងបទចម្រៀងដំបូងរបស់លោក គឺបទ "គេជាអ្នកណា" ហើយទទួលបានការចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងចំណោមស្រទាប់យុវវ័យនាពេលនោះផងដែរ ហើយជាពេលវេលាដែលលោកបានឈានជើងចូលក្នុងពិភពសិល្បៈចាប់ពីពេលនោះមករហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ។<ref> BeeTube News (2021) [https://news.beetube.live/1648554470 ហេតុអ្វី វណ្ណដា ក្លាយជានិមិត្តរូបនៃវិស័យចម្រៀងរ៉េបរបស់កម្ពុជា?], Website: news.beetube.live, Publication: © រក្សាសិទ្ធិគ្រប់យ៉ាងដោយ BeeTube News </ref>
=== បទចម្រៀងពេញនិយម ២០១៧ - ២០១៨ ===
'''2017-2018 Popular songs'''
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៧-២០១៨ វណ្ណដា បានបញ្ចេញនូវបទចម្រៀងពេញនិយមជាបន្តបន្ទាប់ បទរបស់លោក
មានប្រជាប្រិយភាពយ៉ាងខ្លាំងពីសំណាក់យុវវ័យក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ក្នុងនោះមានបទចម្រៀងដែលធ្វើឱ្យ លោក ចាប់ផ្ដើមមានគេចាប់អារម្មណ៍និងស្គាល់កាន់តែច្រើនឡើងៗនោះគឺបទ "ឈឺទេ" និងបទ "ចាប់ផ្ដើម និង បញ្ចប់" (Start And Stop) ដែលមានការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំងគួរឱ្យកត់សម្គាល់ផងដែរ ក្នុងនោះគួរសង្កេតឃើញថា អត្ថន័យនៃចម្រៀងភាគច្រើនរបស់លោក ច្រៀងរៀបរាប់ទាក់ទងពីជីវិតស្នេហា និង ជីវិតពិតក្នុងសង្គមបច្ចុប្បន្ន ។<ref> News Khmer Load (2018) [https://www.old.khmerload.com/news/82298 ពិរោះជាងមុនទៅទៀត បទ«ឈឺទេ» របស់ វណ្ណា ដា ពេលប្តូរ Melody ថ្មី (មានវីដេអូ)], Website: old.khmerload.com, Publication: Copyright © 2017 Khmerload. All rights reserved.
Page generated in 0.0108 seconds with 4 database query and 8 memcached query. May 30, 2018 </ref>
=== ចូលរួមជាមួយផលិតកម្មបារមី ២០១៩ ===
'''2019 Joined Baramey Production'''
ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៩ វណ្ណដា បានចូលរួមជាមួយផលិតកម្មបារមី (Baramey Production) ហើយត្រូវបានមហាជនពិសេសអ្នកនិយមចូលចិត្តវិស័យតន្ត្រីខ្មែរ គាំទ្រនិងទទួលស្គាល់ចំពោះទេពកោសល្យព្រមទាំងសមត្ថភាពរបស់លោក លោកជាសិល្បករវ័យក្មេងមួយរូបដែលអាចនាំយកវិស័យចម្រៀងខ្មែរទៅកាន់ពិភពលោក រហូតដល់មានការកោតសរសើរនិងឱ្យតម្លៃពីបណ្តាជនបរទេសអំពីសិល្បៈវប្បធម៌របស់កម្ពុជានាពេលកន្លងមក ។ ពេលនោះវិស័យតន្ត្រីនៅកម្ពុជាមិនសូវទូលំទូលាយទេ ពោលនៅមានការលួចចម្លងទាំងចង្វាក់ សាច់ភ្លេង និងការបកប្រែអត្ថបទដើមមកច្រៀងទាំងស្រុង ហើយវាក៏បានក្លាយទៅជាផ្នែកមួយដែលលោកគិតចង់ផ្លាស់ប្តូរវាចេញ ហើយទីបំផុត វណ្ណដា បានទទួលឱកាសធ្វើវាជាមួយផលិតកម្មបារមី និង បានកាន់កាប់ឧស្សាហកម្មតន្ត្រីកម្ពុជាយ៉ាងឆាប់រហ័ស និងយ៉ាងច្បាស់លាស់ ដោយបានបង្កើនចំនួនអ្នកទស្សនានៅលើ YouTube របស់គាត់ដល់រាប់លាននាក់ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន ។<ref> Baramey (2020) [https://www.baramey.com/vannda VANNDA], Website: www.baramey.com, Publication: @barameyproduction </ref>
=== ប្រជាប្រិយភាពផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម ២០២០ ===
'''2020 Commercial Popularity'''
== សមិទ្ធិផល ==
'''Achievement'''
{| class="wikitable"
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | ឆ្នាំ
! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ការដាក់ចូល
! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ប្រភេទពាន
! style="background-color:#F0DC82" width=10% | លទ្ធផល
! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ស្ថាប័នផ្សព្វផ្សាយ
|-
| align="center" | 2016
| align="center" | គេជាអ្នកណា
| align="center" | Top 1 Music Show
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" | MYTV
Cambodia
|-
| align="center" | 2018
| align="center" | Best Male Song of The Year
| align="center" | NRG Music Awards
| align="center" style="background:#90EE90;" | Won
| align="center" | NRG Radio 89FM Cambodia<ref> World Bridge Media (2018) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref>
|-
| align="center" | 2019
| align="center" | Best Male Artist of The Year
| align="center" | NRG Music Awards
| align="center" style="background:#90EE90;" | Won
| align="center" | NRG Radio 89FM Cambodia<ref> World Bridge Media (2019) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref>
|-
| align="center" | 2019
| align="center" | Best Rapper of The Year
| align="center" | NRG Music Awards
| align="center" style="background:#90EE90;" | Won
| align="center" | NRG Radio 89FM Cambodia<ref> World Bridge Media (2019) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref>
|-
| align="center" | 2019
| align="center" | Best Collaborations Music
| align="center" | NRG Music Awards
| align="center" style="background:#90EE90;" | Won
| align="center" | NRG Radio 89FM Cambodia<ref> World Bridge Media (2019) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref>
|-
| align="center" | 2020
| align="center" | Best Male Artist of The Year
| align="center" | [[Cambodian Music Awards]]
| align="center" style="background:#90EE90;" | Won
| align="center" | WorldBridge
Media <ref> World Bridge Media (2020) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ Cambodian Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref>
|-
| align="center" | 2020
| align="center" | Best Collaborations Music
| align="center" | [[Cambodian Music Awards]]
| align="center" style="background:#90EE90;" | Won
| align="center" | WorldBridge
Media <ref> World Bridge Media (2020) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ Cambodian Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref>
|-
| align="center" | 2020
| align="center" | Best Music Performance
| align="center" | [[Cambodian Music Awards]]
| align="center" style="background:#90EE90;" | Won
| align="center" | WorldBridge
Media <ref> World Bridge Media (2020) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ Cambodian Music Awards], Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved </ref>
|-
| align="center" | 2021
| align="center" | Top #6 Hiphop
| align="center" | Asian Hiphop Artist Top 50
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" | LiFED Asia <ref> LiFED Asia (2021) [https://liftedasia.com/articles/vanndas-time-to-rise 2021 HAS BEEN VANNDA’S TIME TO RISE], Website: liftedasia.com, Publication: LiFED Asia 15 December 2021 </ref>
|-
| align="center" | 2021
| align="center" | Top 100 Cambodia
| align="center" | Apple Music Cambodia Top 100
| align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated
| align="center" | Apple Music <ref> Apple Music (2021)[https://music.apple.com/us/playlist/top-100-cambodia/pl.9d9ee12c7734402ab5ab0dc81911822c Top 100: Cambodia], Website: music.apple.com, Publication: @Apple Inc. All rights reserved. </ref>
|}
== កាត់ឡុកតន្ត្រី ==
'''Discography'''
* គេជាអ្នកណា (2016)
* ឈឺទេ (2017)
* ចាប់ផ្ដើម និង បញ្ចប់ (2018)
* [[$kull the Album]] (2020)
* [[SKULL 2 (SEASON 1)]] (2021-2022)
=== អាល់ប៊ុមរួមគ្នា ===
* អ្នកលេង ft. ថេមប៉ូ ទ្រីស, រ៉យើរ, ស៊្នូហ្គា, រុីហ្សុី (2018)
* Follow Ma Dance ft. ប៉ូឡារិច, ឡូរ៉ាម៉ម, [[ក្មេងខ្មែរ]] (2020)
== ឃើញដូចនេះ ==
'''See also'''
* [[អ្នកចម្រៀងកម្ពុជា]]
* [[តារាសម្ដែងកម្ពុជា]]
* [[តារាកំប្លែងកម្ពុជា]]
* [[ពិធីករកម្ពុជា]]
* [[ពិធីការនីកម្ពុជា]]
== ឯកសារយោង ==
dg9fy7yhwoj20sk62os329l0hs64t6e
ស៊ីនហ្សូ អាបេ
0
44341
282605
282520
2022-08-19T12:06:59Z
Tiamichaelnuksu1994
26855
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox officeholder
| name = ស៊ីនហ្សូ អាបេ
| native_name = {{nobold|安倍 晋三}}
| native_name_lang = ja
| image = Abe Shinzo 20200101.jpg
| caption =
| office = [[នាយករដ្ឋមន្ត្រីជប៉ុន]]
| monarch = {{ubl|[[អាគីហ៊ីតុ]]|[[ណារុហ៊ីតុ]]}}
| deputy = [[តារ៉ូ អាសូ]]
| term_start = ២៦ ធ្នូ ២០១២
| term_end = ១៦ កញ្ញា ២០២០
| predecessor = [[យ៉ុស៊ិហ៊ិកុ ណុដា]]
| successor = [[យ៉ុស៊ិហ៊ិដេ ស៊ឹហ្គា]]
| monarch1 = [[អាគីហ៊ីតុ]]
| term_start1 = ២៦ កញ្ញា ២០០៦
| term_end1 = ២៦ កញ្ញា ២០០៧
| predecessor1 = [[ជុនអ៊ិឈិរ៉ូ ខូអ៊ិហ្ស៊ឹមិ]]
| successor1 = [[យ៉ាស៊ុអុ ហ្វុគុដា]]
| office2 = ប្រធានគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរី
| 1blankname2 = {{nowrap|អគ្គលេខាធិការ}}
| 1namedata2 = [[ស៊ិហ្គេរុ អ៊ិស៊ិបា]]<br />[[សាដាកាហ្ស៊ឹ តានិហ្គាគិ]]<br />[[តុស៊ិហ៊ិរ៉ុ និកៃ]]
| vicepresident2 = [[ម៉ាសាហ៊ិកុ កូមុរ៉ា]]
| term_start2 = ២៦ កញ្ញា ២០១២
| term_end2 = ១៤ កញ្ញា ២០២០
| predecessor2 = សាដាកាហ្ស៊ឹ តានិហ្គាគិ
| successor2 = [[យ៉ុស៊ិហ៊ិដេ ស៊ឹហ្គា]]
| 1blankname3 = អគ្គលេខាធិការ
| 1namedata3 = [[ត្ស៊ឹតុមុ តាកេបេ]]<br />[[ហ៊ិដេណាអុ ណាកាហ្គាវ៉ា]]<br />[[តារ៉ូ អាសូ]]
| term_start3 = ២០ កញ្ញា ២០០៦
| term_end3 = ២៦ កញ្ញា ២០០៧
| predecessor3 = ជុនអ៊ិឈិរ៉ូ ខូអ៊ិហ្ស៊ឹមិ
| successor3 = [[យ៉ាស៊ុអុ ហ្វុគុដា]]
| office5 = [[ប្រធានលេខាធិការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី]]
| primeminister5 = ជុនអ៊ិឈិរ៉ូ ខូអ៊ិហ្ស៊ឹម
| term_start5 = ៣១ តុលា ២០០៥
| term_end5 = ២៦ កញ្ញា ២០០៦
| predecessor5 = [[ហ៊ិរ៉ុយុគិ ហុសុដា]]
| successor5 = [[យ៉ាស៊ឹហ៊ិសា ស៊ិអុហ្សាគិ]]
| office6 = [[សភាតំណាងរាស្រ្ត (ជប៉ុន)|សមាជិកសភាតំណាងរាស្រ្ត]] <br /> តំណាងខេត្ត[[យ៉ាម៉ាហ្គឹឈិ(ខេត្ត)|យ៉ាម៉ាហ្គឹឈិ]]
| constituency6 = [[យ៉ាម៉ាហ្គឹឈិស្រុកទី៤|ស្រុកទី៤]]
| predecessor6 = ''មណ្ឌលបោះឆ្នោតត្រូវបានបង្កើតឡើង''
| term_start6 = ២០ តុលា ១៩៩៦
| term_end6 = ៨ កក្កដា ២០២២
| majority6 = ៨៦,២៥៨ (៥៨.៤០%)
| constituency7 = [[យ៉ាម៉ាហ្គឹឈិស្រុកទី១|ស្រុកទី១]]
| predecessor7 = ''មណ្ឌលបោះឆ្នោតត្រូវបានបង្កើតឡើង''
| successor7 = [[ម៉ាសាហ៊ិកុ កូមុរ៉ា]]
| term_start7 = ១៨ កក្កដា ១៩៩៣
| term_end7 = ២០ តុលា ១៩៩៦
| birth_name = {{Nihongo|安倍晋三|Abe Shinzō}}
| birth_date = ២១ កញ្ញា ១៩៥៤
| birth_place = [[តូក្យូ]], ជប៉ុន
| death_date = ៨ កក្កដា ២០២២ (អាយុ ៦៧ ឆ្នាំ)
| death_place = [[ណារ៉ា(ខេត្ត)|ណារ៉ា]], ជប៉ុន
| death_cause = [[ឃាតកម្មស៊ីនហ្សូ អាបេ|ឃាតកម្ម]] ([[របួសគ្រាប់កាំភ្លើង]])
| party = [[គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរី (ជប៉ុន)|គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរី]]
| spouse = [[អាគិអិ អាបេ]] (រ.ក. ១៩៨៧)
| father = [[ស៊ីនថារ៉ូ អាបេ]]
| mother = យ៉ុកុ អាបេ
| residence =
| alma_mater = {{ubl
|[[សាកលវិទ្យាល័យសេកេ]] ([[បរិញ្ញាបត្រសិល្បៈ]])
|[[សាកលវិទ្យាល័យសៅថឹនកាលីហ្វ័រញ៉ា]]
}}
| signature = Shinzō Abe signature.svg
}}
'''ស៊ីនហ្សូ អាបេ''' ({{nihongo2|安倍 晋三}}, {{transl|ja|Abe Shinzō}}; ២១ កញ្ញា ១៩៥៤–៨ កក្កដា ២០២២) គឺជាអ្នកនយោបាយ[[ជប៉ុន]]មួយរូបដែលធ្លាប់បានបម្រើការជា[[នាយករដ្ឋមន្ត្រីជប៉ុន]] និងប្រធាន[[គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរី (ជប៉ុន)|គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរី]]ពីឆ្នាំ២០០៦ ដល់ឆ្នាំ២០០៧ ហើយម្តងទៀតពីឆ្នាំ២០១២ រហូតដល់ឆ្នាំ២០២០។ លោកជានាយករដ្ឋមន្ត្រីដែលកាន់កាប់អំណាចបានយូរជាងគេបំផុតនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រជប៉ុន។<ref>{{Cite web|last=Sposato|first=William|title=Shinzo Abe Can't Afford to Rest on His Laurels|url=https://foreignpolicy.com/2019/12/24/japan-shinzo-abe-2020-prime-minister-rest-laurels/}}</ref><ref>{{Cite news|date=28 August 2020|title=Japanese PM Shinzo Abe resigns for health reasons|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-53943758|access-date=28 August 2020}}</ref> លោកអាបេក៏ធ្លាប់បម្រើការជាប្រធានគណៈរដ្ឋមន្ត្រីពីឆ្នាំ២០០៥ ដល់ឆ្នាំ២០០៦ ក្រោមលោក[[ជុនអ៊ិឈិរ៉ូ ខូអ៊ិហ្ស៊ឹមិ]]ផងដែរ ហើយជាមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងមួយរយៈពេលខ្លីនៅអំឡុងឆ្នាំ២០១២។
លោកអាបេបានជាប់ឆ្នោតជាសមាជិក[[សភាតំណាងរាស្រ្ត (ជប៉ុន)|សភាតំណាងរាស្រ្ត]]ក្នុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ 1993 លោកត្រូវបានតែងតាំងជា[[នាយកខុទ្ទកាល័យ|ប្រធានខុទ្ទកាល័យ]]ដោយលោក[[ជុនអ៊ិឈិរ៉ូ ខូអ៊ិហ្ស៊ឹមិ]] នាយករដ្ឋមន្ត្រីក្នុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ 2005 មុននឹងជំនួសលោកជានាយករដ្ឋមន្ត្រី និងប្រធានគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរីក្នុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ 2006 លោកត្រូវបានបញ្ជាក់ជានាយករដ្ឋមន្ត្រីជាបន្តបន្ទាប់ដោយវគ្គពិសេសរបស់[[រដ្ឋសភាជប៉ុន|រដ្ឋសភា]] ក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រីក្មេងជាងគេក្រោយសង្គ្រាមរបស់ជប៉ុន ហើយអ្នកដំបូងដែលបានកើតក្រោយ[[សង្គ្រាមលោកលើកទី២|សង្គ្រាមលោកលើកទីពីរ]] លោកអាបេបានលាលែងពីតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីក្រោយកាន់តំណែងបានមួយឆ្នាំ ដោយសារតែផលវិបាកផ្នែកវេជ្ជសាស្រ្តពី[[ដំបៅរលាកពោះវៀន]] ភ្លាមៗបន្ទាប់ពីគណបក្សរបស់លោកបានចាញ់[[ការបោះឆ្នោតសភាជប៉ុនឆ្នាំ ២០០៧|ការបោះឆ្នោតសភា]]នៅឆ្នាំនោះ លោកត្រូវបានជំនួសដោយ[[យ៉ាស៊ុអុ ហ្វុគុដា]] ដែលបានក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រីដំបូងគេក្នុងចំណោមនាយករដ្ឋមន្ត្រីទាំង 5 ដែលម្នាក់ៗខកខានមិនបានកាន់តំណែងលើសពី 16 ខែ។
នៅថ្ងៃទី 8 ខែកក្កដា លោកអាបេស្ថិតនៅក្នុងទីក្រុងណារ៉ាភាគខាងត្បូង ដើម្បីប្រយុទ្ធដើម្បីផលប្រយោជន៍នៃការរត់ការសម្រាប់សភាជាន់ខ្ពស់របស់ប្រទេសជប៉ុន។លោកអាបេត្រូវបានគេ[[ការធ្វើឃាតរបស់លោកស៊ីនហ្សូ អាបេ|ធ្វើឃាត]]ដោយកាំភ្លើងនៅថ្ងៃទី ៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០២២ នៅពេលថ្លែងសុន្ទរកថាយុទ្ធនាការនៅទីក្រុង[[ណារ៉ា (ទីក្រុង)|ណារ៉ា]]
លោកកំពុងថ្លែងសុន្ទរកថានៅពេលដែលគាត់ត្រូវបានបាញ់ដោយអ្នកបាញ់ប្រហារ - អាយុ 41 ឆ្នាំដែលត្រូវបានទទួលស្គាល់ថាជាបុគ្គលពីមុនមកពីកងកម្លាំងស្វ័យការពារជប៉ុនដែលស្រដៀងនឹងកងទ័ពជើងទឹក។
យោងតាម NHK និងរបាយការណ៍ព័ត៌មានផ្សេងទៀត ជនសង្ស័យបាននិយាយថា លោកមាន "ខកចិត្តនឹងលោកអាបេ" ប៉ុន្តែមិនមានអ្វីទាក់ទងនឹងអារម្មណ៍នយោបាយ
== ឯកសារយោង ==
{{Reflist}}[https://www.bbc.com/news/world-asia-53938094 Shinzo Abe: The legacy of Japan's longest-serving PM] BBC news. 8 July 2020{{Stub}}
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:នាយករដ្ឋមន្ត្រីជប៉ុន]]
mkzcygebcnbfwt4kegpeqm3f8uprjkv
វិគីមេឌា
0
47576
282636
2022-08-20T06:03:58Z
175.100.6.103
បានបង្កើតទំព័រដែលផ្ដើមដោយ យូធ្ងប
wikitext
text/x-wiki
យូធ្ងប
m3d2o8ulahxh8795e14nkykmztzwogc
ចូសេ ម៉ូជីកា
0
47577
282637
2022-08-20T08:11:21Z
Chhen Pisey
32423
បង្កើតដោយការបកប្រែទំព័រ "[[:en:Special:Redirect/revision/1102338327|José Mujica]]"
wikitext
text/x-wiki
{{For|the baseball player|José Mujica (baseball)}}
'''ចូសេ អាល់បឺតូ''' " '''ពេ ពេ''' " '''ម៉ូជីកា ខរដាណូ''' ( កើត ២០ ឧសភា ១៩៣៥) គឺជាអ្នកនយោបាយអ៊ុយរូហ្គាយ អតីត[[បដិវត្តន៍|អ្នកបដិវត្តន៍]]និងជាកសិករ ដែលបានបម្រើការជា [[ប្រធានាធិបតីអ៊ុយរូហ្គាយ|ប្រធានាធិបតីទី ៤០ នៃប្រទេសអ៊ុយរូហ្គាយ]] ពីឆ្នាំ ២០១០ ដល់ឆ្នាំ ២០១៥។ <ref>{{Cite web|title=⇨ José Pepe Mujica: Biography of the Former President {{!}} José Pepe Mujica ✅|url=https://pepemujica.com/en/|archivedate=2021-04-11|website=José Pepe Mujica|date=9 April 2021|language=en-US}}</ref> អតីតទ័ពព្រៃជាមួយក្រុម [[ធូប៉ាម៉ារ៉ូ|ធូប៉ាម៉ារូស]] គាត់ត្រូវបានគេធ្វើទារុណកម្ម និងដាក់គុករយៈពេល ១៤ ឆ្នាំក្នុងអំឡុងពេល [[របបផ្តាច់ការស៊ីវិល-យោធារបស់អ៊ុយរូហ្គាយ|របបផ្តាច់ការយោធា]] ក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៧០ និង ១៩៨០ ។ សមាជិកនៃសម្ព័ន្ធ [[រណសិរ្សធំទូលាយ (អ៊ុយរូហ្គាយ)|រណសិរ្សធំទូលាយ]] នៃគណបក្សឆ្វេងនិយម លោក ម៉ូជីកា ជា [[បញ្ជីឈ្មោះរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងបសុសត្វ កសិកម្ម និងនេសាទ (អ៊ុយរូហ្គាយ)|រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងបសុសត្វ កសិកម្ម និងនេសាទ]] ពីឆ្នាំ ២០០៥ ដល់ឆ្នាំ ២០០៨ និងជា [[ព្រឹទ្ធសភាអ៊ុយរូហ្គាយ|សមាជិកព្រឹទ្ធសភា]] ក្រោយមក។ ក្នុងនាមជាបេក្ខជននៃរណសិរ្សទូលំទូលាយគាត់បានឈ្នះ [[ការបោះឆ្នោតសកលឆ្នាំ ២០០៩ អ៊ុយរូហ្គាយ|ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីឆ្នាំ ២០០៩]] ហើយបានចូលកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតីនៅថ្ងៃទី ១ ខែមីនាឆ្នាំ ២០១០ ។
គាត់ត្រូវបានគេពិពណ៌នាថាជា "ប្រមុខរដ្ឋដ៏ក្រីក្របំផុតរបស់ពិភពលោក" ដោយសារតែរបៀបរស់នៅដ៏លំបាករបស់គាត់ និងការបរិច្ចាគប្រហែល ៩០ភាគរយនៃប្រាក់ខែ ១២ ០០០ ដុល្លារក្នុងមួយខែរបស់គាត់ដល់អង្គការសប្បុរសធម៌ដែលផ្តល់អត្ថប្រយោជន៍ដល់ប្រជាជនក្រីក្រ និងសហគ្រិនខ្នាតតូច។ <ref name="vlad">{{Cite news|last=Hernandez|first=Vladimir|date=14 November 2012|title=Jose Mujica: The World's 'Poorest' President|work=BBC News Magazine|url=https://www.bbc.co.uk/news/magazine-20243493}}</ref> <ref>Jonathan Watts (13 December 2013). [https://www.theguardian.com/world/2013/dec/13/uruguay-president-jose-mujica?CMP=fb_gu Uruguay's president José Mujica: no palace, no motorcade, no frills]. ''[[The Guardian]].'' Retrieved 15 December 2013.</ref> ការរិះគន់ដោយឥតសំចៃមាត់ចំពោះ [[ការរិះគន់នៃមូលធននិយម|មូលធននិយម]] ផ្តោតលើការស្តុកទុកទ្រព្យសម្បត្តិដែលមិនរួមចំណែកដល់សុភមង្គលរបស់មនុស្ស លោក ពេពេ ត្រូវបានគេឃើញជាញឹកញាប់ជិះកង់អាយុ ៦០ ឆ្នាំ។ [[Times Higher Education]] បានហៅគាត់ថាជា "ប្រធានទស្សនវិទូ" នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៥ ដែលជាការលេងមួយនៅលើពាក្យនៃទស្សនៈរបស់ផ្លាតូចំពោះ [[ស្តេចទស្សនវិទូ]] ។ <ref>{{Cite web|date=2015-04-09|title=Interview: the "philosopher president" of Uruguay|url=https://www.timeshighereducation.com/features/interview-the-philosopher-president-of-uruguay/2019472.article|archivedate=2022-02-17|website=Times Higher Education (THE)|language=en}}</ref>
[[ឯកសារ:Mujicatopolansky.jpg|តំនភ្ជាប់=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Mujicatopolansky.jpg/220px-Mujicatopolansky.jpg|រូបភាពតូច| លោក ម៉ូជីកា និងភរិយារបស់លោក។]]
== ឯកសារយោង ==
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:បុគ្គលនៅរស់]]
4c4ymxdf4qs2ze58o0llt6alzeewcmj
ម្ព្រង់ន្ជង់
0
47578
282638
2022-08-20T09:26:37Z
Willuconquer
22025
រឿងនិទានដ៏ល្បីល្បាញ់របស់ជនជាតិដើមភាគតិចឞូន៝ង
wikitext
text/x-wiki
បុព្វបុរស '''ម្ព្រង់ន្ជង់''' គ់ាតជាវីរបុរសមក្នុងរឿងនិទានដ៏ល្បីល្បាញ់របស់[[ជនជាតិឞូន៝ង|ជនជាតិដើមភាគតិចឞូន៝ង]] ដែលនិយាយអំពីបុព្វបុរសជនជាតិដើមយើងម្នាក់ឈ្មោះថា ម្ព្រង់ន្ជង់ ដែលបានប្រើដាវទិព្វសម្លាប់នាគរាជពីទន្លេមេគង្គដ៏សាហាវនិងមានមហិឬទ្ធីគ្មានអ្នកណាប្រៀបផ្ទឹមបាន។ នាគរាជនោះ ដែលតែងផុសចេញពីទន្លេមេគង្គដើម្បីស៊ីមនុស្សនៅតំបន់ទំនាបកណ្តាល បង្ករគ្រោះភ័យដល់អ្នកស្រុកភូមិតាមដងទន្លេ។ ស្តេចផែនដី តែងអំពាវនាវស្វែងរកអ្នកមានស្នាដៃ និងទេពកោសល្យសិល៌សាស្រ្តពីគ្រប់ទិសទីមកសម្លាប់នាគរាជនោះ។ បើមិនដូចនេះទេ គឺត្រូវរៀបចំមនុស្សពី៤ទៅ៥នាក់ដើម្បីទុកឲ្យនាគរាជស៊ីជាចំណី។
ដល់វេនបុត្រីពៅ របស់ស្តេចផែនដីត្រូវឲ្យនាគរាជស៊ី ពេលនោះក៏មានលេចចេញ បុព្វបុរស ម្ព្រង់ន្ជង់ សម្លាប់[[នាគ|នាគរាជ]] បានដោយប្រើដាវទិព្វរបស់ខ្លួន ដែល ព្រះដែលថែរក្សាជនជាតិដើមភាគតិចឞូន៝ងបានប្រគល់ដែកថែបដែលអាចធ្វើជាដាវទិព្វកាត់នាគរាជ ជាច្រើនកំណាត់ ដើម្បីសង្រ្គោះ [[ព្រះនាងពៅ]] (បុត្រីស្តេច) និងមនុស្សម្នាពេញមួយនគរ។ ក្រោយពី បុព្វបុរស ម្ព្រង់ន្ជង់ បានសម្លាប់នាគរាជ លោកត្រូវបានស្តេចផែនដីរៀបអភិសេកជាមួយនឹងនាងពៅ និងគ្រងរាជសម្បត្តិតមកពីព្រះអង្គ។
នៅក្នុងរឿងនេះ គឺនិយាយរឿងជាច្រើនពាក់ព័ន្ធនឹងទំនាក់ទំនងរវាងឞូន៝ង និង[[រាជវង្សចក្រី|រាជវង្សស្តេចនគរកម្ពុជា]]។
soclf82y8ipfh6b6xwelyc1ov7q6e72
282639
282638
2022-08-20T10:14:33Z
Willuconquer
22025
wikitext
text/x-wiki
បុព្វបុរស '''ម្ព្រង់ន្ជង់''' គាត់គឺជាវីរបុរសក្នុងរឿងនិទានដ៏ល្បីល្បាញ់របស់[[ជនជាតិឞូន៝ង|ជនជាតិដើមភាគតិចឞូន៝ង]] ដែលនិយាយអំពីបុព្វបុរសជនជាតិដើមយើងម្នាក់ឈ្មោះថា ម្ព្រង់ន្ជង់ ដែលបានប្រើដាវទិព្វសម្លាប់នាគរាជពីទន្លេមេគង្គដ៏សាហាវនិងមានមហិឬទ្ធីគ្មានអ្នកណាប្រៀបផ្ទឹមបាន។ នាគរាជនោះ ដែលតែងផុសចេញពីទន្លេមេគង្គដើម្បីស៊ីមនុស្សនៅតំបន់ទំនាបកណ្តាល បង្ករគ្រោះភ័យដល់អ្នកស្រុកភូមិតាមដងទន្លេ។ ស្តេចផែនដី តែងអំពាវនាវស្វែងរកអ្នកមានស្នាដៃ និងទេពកោសល្យសិល៌សាស្រ្តពីគ្រប់ទិសទីមកសម្លាប់នាគរាជនោះ។ បើមិនដូចនេះទេ គឺត្រូវរៀបចំមនុស្សពី៤ទៅ៥នាក់ដើម្បីទុកឲ្យនាគរាជស៊ីជាចំណី។
ដល់វេនបុត្រីពៅ របស់ស្តេចផែនដីត្រូវឲ្យនាគរាជស៊ី ពេលនោះក៏មានលេចចេញ បុព្វបុរស ម្ព្រង់ន្ជង់ សម្លាប់[[នាគ|នាគរាជ]] បានដោយប្រើដាវទិព្វរបស់ខ្លួន ដែល ព្រះដែលថែរក្សាជនជាតិដើមភាគតិចឞូន៝ងបានប្រគល់ដែកថែបដែលអាចធ្វើជាដាវទិព្វកាត់នាគរាជ ជាច្រើនកំណាត់ ដើម្បីសង្រ្គោះ [[ព្រះនាងពៅ]] (បុត្រីស្តេច) និងមនុស្សម្នាពេញមួយនគរ។ ក្រោយពី បុព្វបុរស ម្ព្រង់ន្ជង់ បានសម្លាប់នាគរាជ លោកត្រូវបានស្តេចផែនដីរៀបអភិសេកជាមួយនឹងនាងពៅ និងគ្រងរាជសម្បត្តិតមកពីព្រះអង្គ។
នៅក្នុងរឿងនេះ គឺនិយាយរឿងជាច្រើនពាក់ព័ន្ធនឹងទំនាក់ទំនងរវាងឞូន៝ង និង[[រាជវង្សចក្រី|រាជវង្សស្តេចនគរកម្ពុជា]]។
k6muzaeop9iqp21kyzzm02dti0l3qwq