វិគីភីឌា
kmwiki
https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%91%E1%9F%86%E1%9E%96%E1%9F%90%E1%9E%9A%E1%9E%8A%E1%9E%BE%E1%9E%98
MediaWiki 1.39.0-wmf.26
first-letter
មេឌា
ពិសេស
ការពិភាក្សា
អ្នកប្រើប្រាស់
ការពិភាក្សារបស់អ្នកប្រើប្រាស់
វិគីភីឌា
ការពិភាក្សាអំពីវិគីភីឌា
ឯកសារ
ការពិភាក្សាអំពីឯកសារ
មេឌាវិគី
ការពិភាក្សាអំពីមេឌាវិគី
ទំព័រគំរូ
ការពិភាក្សាអំពីទំព័រគំរូ
ជំនួយ
ការពិភាក្សាអំពីជំនួយ
ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម
ការពិភាក្សាអំពីចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម
TimedText
TimedText talk
Module
Module talk
Gadget
Gadget talk
Gadget definition
Gadget definition talk
សុជាតា
0
26425
282836
250972
2022-08-25T14:38:43Z
203.144.67.8
/* រាយនាម"សុជាតា" ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនានិងព្រហ្មញ្ញសាសនា */
wikitext
text/x-wiki
==និយមន័យ==
ពាក្យថា សុជាតា (Sujātā, Sujāthā) គឺជាពាក្យក្នុងភាសាសំស្ក្រឹត ដែលមានន័យថា "ចេញពីកំណើតគ្រួសារល្អ" ។ ពាក្យ "សុ" មានន័យថា ល្អ រីឯពាក្យថា "ជាតា" មានន័យថា កំណើត ឬ ប្រភព ។ ដូច្នេះពាក្យ សុជាតា មានន័យរួមថា ចេញមកពីប្រភព ឬ កំណើតល្អ ។
==ប្រវត្តិទាក់ទងនឹងឈ្មោះ សុជាតា==
នៅក្នុងនិទានមួយដែលពុទ្ធសាសនិកភាគច្រើនបានដឹងឮ បន្ទាប់ពីព្រះសិទ្ធត្ថកុមារបានបង្អត់អាហារខ្លួនឯងឲ្យចុះខ្សោយស្ទើរមរណា ព្រះអង្គបានទទួលយកពំនូតបាយលាយទឹកដោះគោ (មធុបាយាស) ពីនាងសុជាតា (Sujata) ដែលជាក្មេងស្រីម្នាក់នៅក្នុងភូមិនោះ ។ រូបភាពរបស់ព្រះសិទ្ធត្ថកុមារដែលមានរាងកាយស្គមស្គាំងសល់តែស្បែកដណ្តប់ឆ្អឹងនោះបានធ្វើឲ្យនាងសុជាតាយល់ច្រឡំព្រះអង្គថាជាតួអង្គអ្នកតា (spirit) ដែលបង្ហាញខ្លួនដើម្បីជួយប្រទានពរមួយដល់នាង ។
អ្នកស្រាវជ្រាវខាងសាសនវិទូច្រើននាក់មានទស្សនៈមិនត្រូវគ្នាអំពីប្រវត្តិពិតរបស់តួអង្គព្រះពុទ្ធ ។ លោក វ៉ដឌ័រ (Warder) បានថ្លែងថា "ព្រះពុទ្ធ [...] បានចាប់កំណើតនៅក្នុងសាធារណរដ្ឋសក្យ (Sakya Republic) ដែលជារដ្ឋទីក្រុង (city state) នៃកពិលវស្តុ (Kapilavastu) ឬកបិលភស្តុ ពោលគឺ វាជារដ្ឋតូចមួយនៅជាប់ព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសនេប៉ាល់ និង ព្រំដែនភាគខាងជើងនៃប្រទេសឥណ្ឌា ។ ចំណែកលោក វ៉លស្ហ៍(Walsh) វិញបានថ្លែងថា "ព្រះពុទ្ធគឺជាមនុស្សនៅក្នុងកុលសម្ព័ន្ធសក្យ (Sakya clan) ដែលបោះទីតាំងនៅជាប់ជើងជួរភ្នំហិមាល័យ (Himalayas) ទីតាំងកំណើតពិតប្រាកដរបស់ព្រះពុទ្ធគឺនៅប្រហែល ៣ ឬ ៤ គីឡូម៉ែត្រភាគខាងជើងនៃព្រំដែនរបស់ប្រទេសឥណ្ឌាបច្ចុប្បន្ន ពោលគឺនៅក្នុងប្រទេសនេប៉ាល់ (Nepal) ។ តាមការពិតឪពុករបស់ព្រះពុទ្ធគឺជាមេកុលសម្ព័ន្ធម្នាក់ដែលត្រូវបានជ្រើសរើសឡើងតាមរយៈការបោះឆ្នោត ពោលគឺគាត់មិនមែនជាស្តេចមួយអង្គដែលមនុស្សជំនាន់ក្រោយបានលើកអួតសរសើរឬលើកតម្កើងនោះទេ ។ ទោះជាយ៉ាងនោះក៏ដោយ គោរម្យងាររបស់ឪពុករបស់ព្រះពុទ្ធគឺ រាជា (raja) ដែលជាពាក្យបង្កប់ន័យខ្លះៗនៅសម័យបច្ចុប្បន្ននេះថា "ស្តេច" ។ រដ្ឋមួយចំនួននៅភាគខាងជើងនៃប្រទេសឥណ្ឌានៅសម័យនោះគឺជារាជាណាចក្រ (kingdoms) ដែលមានស្តេចគ្រប់គ្រងរាជ និង រដ្ឋខ្លះទៀតគឺជាសាធារណរដ្ឋ (republics) ដែលមានមេកុលសម្ព័ន្ធជាអ្នកគ្រប់គ្រង ។ នៅសម័យនោះ សាធារណរដ្ឋ សក្យ (Sakyan republic) គឺជារដ្ឋមួយនៅក្រោមចំណុះរបស់ស្តេចដ៏មានឥទ្ធិពលមួយអង្គនៃនគរជិតខាង ពោលគឺ នគរកោសល (Kosala) ដែលមានទីតាំងនៅភាគខាងត្បួងនៃសាធារណរដ្ឋសក្យ ។"
==រាយនាម"សុជាតា" ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនានិងព្រហ្មញ្ញសាសនា==
សុជាតា គឺជាឈ្មោះស្រ្តីជាភិក្ខុនី/សាវិកា/ទាយិកាមានកត្តិនាមដ៏ល្បីល្បាញនៅក្នុងពុទ្ធសាសនា ដែលរួមមានដូចជា :
១). ជាភរិយាមួយប្រភេទស្ថិតក្នុងចំណោមភរិយាទាំង ៧ ប្រភេទនៅក្នុងពុទ្ធសាសនា, គឺជាកូនប្រសារមិនចុះញ៉មចំពោះឪពុកក្មេកដែលជាគហបតីគឺ អានាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី (Anathapindika) (មានក្នុងសុជាតជាតក)
២). គឺជាសាវិកា(សាវកគ្រហស្ថស្រី) (lay-disciple) ម្នាក់នៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ដែលក្រោយមកក៏បានក្លាយទៅជាទាសភរិយា (slave-wife) របស់ស្វាមីនាង ។
៣). សុជាតាភិក្ខុនី គឺជាព្រះអរហន្តនីនិងជាសាវិកាមួយអង្គរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធផងដែរ ។
៤). សុជាតាគឺជាទាយិកា(ស្រ្តីអ្នកអោយទាន) ដែលបានប្រគេនបាយលាយទឹកដោះគោ (មធុបាយាស) មួយភាជន៍មាសថ្វាយដល់ព្រះពុទ្ធមុនពេលដែលព្រះអង្គបានត្រាស់ដឹងធម៌សម្រេចនូវអនុត្តរសម្មាសម្ពោធិញ្ញាណជាសព្វញ្ញុពុទ្ធ (ដែលជាមហាទានដំបូងគេក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា) ។
៤). នាងសុជាតាម្នាក់ទៀត គឺជាព្រះជាយានៃសក្កទេវរាជ (ព្រះឥន្ទ្រ) បច្ចុប្បន្ន ។
៥). សុជាតាក៏ជាឈ្មោះរបស់ទេពធីតា ល័កស្មី (លក្ស្មី, Lakshmi) នៅក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា ដែរ ។
==សុជាតា និង ភរិយា ៧ ប្រភេទ នៅក្នុង[[ព្រះត្រៃបិដក]]==
សុជាតា (Sujata) គឺជាកូនប្រសារស្រីរបស់សេដ្ឋីឈ្មោះ[[អានាថបិណ្ឌិក]] ដែលជាគ្រហស្ថសាវកដ៏ល្បីល្បាញមួយរូបរបស់[[ព្រះពុទ្ធ]] ។ នៅក្នុងគម្ពីរ[[អង្គុត្តរនិកាយ]] (Anguttara Nikaya 7:59; IV 91-94) នៃគម្ពីរព្រះត្រៃបិដកជាភាសាបាលី (Pali Sutta) មាននិទានមួយដែលរៀបរាប់ថា នៅពេលព្រះពុទ្ធកំពុងទេសនានៅក្បែរឬនៅផ្ទះរបស់អានាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី សម្លេងរបស់នាងសុជាតាដែលស្រែកជេរស្តីឲ្យអ្នកបម្រើទាំងឡាយនោះ បានរំខានដល់ការទេសនារបស់ព្រះអង្គ ។ ព្រះពុទ្ធបានមានពុទ្ធដីកាឲ្យគេហៅនាងសុជាតាមកស្តាប់បទទេសនារបស់ព្រះអង្គ ។ បទទេសនានោះបានទទួលការពេញនិយម និង មានឈ្មោះម្យ៉ាងទៀតថា បទទេសនាអំពីក្រមសីលធម៌ល្អសម្រាប់ភរិយាទាំងឡាយ ។
នៅក្នុងបទទេសនាទូន្មាននាងសុជាតានោះ ព្រះពុទ្ធបានបង្រៀននាងសុជាតាអំពីភរិយា ៧ ប្រភេទ ។ ប្រពន្ធ ៣ ប្រភេទខាងដើមនឹងនាំមកនូវអពមង្គល (នៅក្នុងជាតិនេះនិងអនាគតជាតិ) ។ ភរិយាទាំង ៧ ប្រភេទនោះគឺ ៖
(១) ភរិយាបង្គជម្លោះ (destructive-wife) ឬ វធកៈ ឬ វធកភរិយា (vadhaka, vadhakabhariya) : មានន័យម្យ៉ាងទៀតថា ភរិយាបង្កបញ្ហា (troublesome-wife) និង ភរិយាចងអាឃាត (slayer-wife) ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះគ្មានចិត្តអាណិតអាសូរ, ចូលចិត្តញ៉ែប៉ប្រែជាមួយប្រុសៗ និង មិនចូលចិត្តធ្វើការងារ ព្រមទាំងមើលងាយស្វាមីទៀតផង ។
(២) ភរិយាចោរ (thievish-wife) ឬ ចោរិសមៈ ឬ ចោរភរិយា (chorisama or corabhariya) : មានន័យម្យ៉ាងទៀតថា ភរិយាជាចោរប្លន់ (robber-wife) ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះចាយវាយទ្រព្យសម្បត្តិគ្រួសារខ្ជះខ្ជាយ និង មិនស្មោះត្រង់នឹងប្តី ជាពិសេសទាក់ទងនឹងរឿងលុយកាក់ ។
(៣) ភរិយាជាស្ត្រីកំណាន់ (mistress-wife) ឬអយ្យសមៈ ឬ អយ្យាភរិយា ឬ ស្វាមីភរិយា (ayyasama or ayyabhariya or "swamibhariya") : មានន័យម្យ៉ាងទៀតថា ភរិយាជាម្ចាស់ (lordly-wife, master-wife and tyrant-wife) ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះគឺជាស្ត្រីមានល្បិចខ្ពស់, មានចិត្តសាហាវ និង មានសម្តីអាក្រក់ ព្រមទាំងខ្ជិលច្រអូស និង ចូលចិត្តបញ្ជាប្តី ។
ព្រះពុទ្ធទ្រង់បានសំដែងថា ភរិយា ៤ ពួកខាងក្រោមនឹងនាំមកនូវសុភមង្គល នៅក្នុងជាតិនេះនិងអនាគតជាតិ ។ ចំណុចរួមនៃភរិយាទាំង ៤ ពួកនេះគឺពួកគេមានពេញទៅដោយចិត្តអាចគ្រប់គ្រងខ្លួនឯង ។ ភរិយាទាំង ៤ ពួកនោះគឺ ៖
(១) ភរិយាប្រៀបដូចជាមាតា (motherly-wife) ឬ មាតុសមៈ ឬ មាតុភរិយា (matusama or matubhariya) : នាងចាត់ទុកប្តីរបស់នាងដូចជាកូនប្រុសម្នាក់នៅក្នុងគ្រប់កាលទេស ។ នាងប្រព្រឹត្តចំពោះប្តីនាងដោយចិត្តករុណា សណ្តោស និង ថែទាំទ្រព្យសម្បត្តិប្តីជានិច្ច ។
(២) ភរិយាប្រៀបដូចប្អូនស្រី (sisterly-wife) ឬ ភគិនិសមៈ ឬ ភគិនីភរិយា (bhaginisama or bhaginibhariya) : នាងទទួលយកការសម្រេចចិត្តរបស់ប្តីនាងដូចជានាងស្តាប់ការសម្រេចចិត្តរបស់បងប្រុសនាងដែរ ។ នាងមានចរឹតរមទម្យ និង ចុះញ៉មចំពោះចៅហ្វាយនាង (ប្តីនាង) និង ធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដើម្បីបំពេញបំណងប្តី ។
(៣) ភរិយាជាមិត្ត (friend-wife) ឬ សខិភរិយា (sakhibhariya) ។ ពាក្យថា សខៈ មានន័យថា មិត្តជិតស្និទ្ធ ដែលផ្ទុយពីពាក្យថា មិត្តទើបស្គាល់ថ្មីថ្មោង ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះអាចហៅម្យ៉ាងទៀតថា សខិភរិយា (sakhibhariya) ប្រែថា ភរិយាជាមិត្តរួមជីវិត (companion-wife) ។ នាងស្រឡាញ់ប្តីនាងដូចជានាងស្រឡាញ់មិត្តសម្លាញ់របស់នាងដែរ ។ នាងធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដើម្បីជួយស្វាមីនាង ។
(៤) ទាសភរិយា (slave-wife) ឬ ទាសីសមៈ ឬ ទាសីភរិយា (dasisama or dasibhariya) ។ ពាក្យថា ទាសី ជាពាក្យក្នុងភាសាបាលី ប្រែថា ស្ត្រីជាអ្នកបម្រើ ឬ ស្រីបម្រើ ។ ន័យម្យ៉ាងទៀត ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះអាចមានន័យថា ប្រពន្ធដែលបម្រើប្តីដូចស្រីបម្រើ (slave-like wife, handmaid-wife and maid-wife”) ។ ភរិយាប្រភេទនេះមានចិត្តខន្តី, គ្មានចិត្តក្រោធខឹង និង ចុះចូលចំពោះប្តីទោះបីប្តីខឹងសម្បាយ៉ាងណាក៏ដោយ ។ នាងគឺជាមនុស្សចុះញ៉មយល់ព្រមទទួលយកការវាយវាត់ធ្វើបាបលើរាងកាយទោះបីប្តីចង់ធ្វើយ៉ាងណាចំពោះខ្លួនក៏ដោយ ។ នាងនឹងចុះញ៉មចំពោះប្តីដោយគ្មានសួរនាំបន្តិចសោះឡើយ ។
បន្ទាប់ពីបទទេសនានេះ នាងសុជាតាមានចិត្តរីករាយចំពោះពាក្យពេចន៍របស់ព្រះពុទ្ធ ។ នៅពេលព្រះពុទ្ធទ្រង់សួរនាងថា តើនាងចង់ក្លាយជាភរិយាប្រភេទណាមួយ នាងសុជាតាបានឆ្លើយតបថា ៖ "ខ្ញុំព្រះករុណានឹងក្លាយជាភរិយាប្រភេទចុងក្រោយបំផុត គឺជាទាសភរិយារបស់ស្វាមីខ្ញុំព្រះករុណា ។" គ្រួសាររបស់នាងសប្បាយចិត្តយ៉ាងខ្លាំង ហើយចាប់ពីថ្ងៃនោះតទៅ នាងគឺជាស្រីបម្រើរបស់ប្តីនាង ។
==ឯកសារយោង==
# Bhikkhu Bodhi, In the Buddha’s Words, Wisdom, Boston, 2005
# Hammalawa Saddhatissa, Buddhist Ethics, Wisdom, Boston, 1997
# Piyadassi Thera, The Buddha’s Ancient Path, Buddhist Publication Society, Kandy, 1996
# External links[edit]
# Sujata and the Seven Types of Wives (buddhanet.net)
lyzoa5qf2mcclvxr1vvxwjhg6w32rjg
282837
282836
2022-08-25T14:41:32Z
203.144.67.8
/* រាយនាម"សុជាតា" ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនានិងព្រហ្មញ្ញសាសនា */
wikitext
text/x-wiki
==និយមន័យ==
ពាក្យថា សុជាតា (Sujātā, Sujāthā) គឺជាពាក្យក្នុងភាសាសំស្ក្រឹត ដែលមានន័យថា "ចេញពីកំណើតគ្រួសារល្អ" ។ ពាក្យ "សុ" មានន័យថា ល្អ រីឯពាក្យថា "ជាតា" មានន័យថា កំណើត ឬ ប្រភព ។ ដូច្នេះពាក្យ សុជាតា មានន័យរួមថា ចេញមកពីប្រភព ឬ កំណើតល្អ ។
==ប្រវត្តិទាក់ទងនឹងឈ្មោះ សុជាតា==
នៅក្នុងនិទានមួយដែលពុទ្ធសាសនិកភាគច្រើនបានដឹងឮ បន្ទាប់ពីព្រះសិទ្ធត្ថកុមារបានបង្អត់អាហារខ្លួនឯងឲ្យចុះខ្សោយស្ទើរមរណា ព្រះអង្គបានទទួលយកពំនូតបាយលាយទឹកដោះគោ (មធុបាយាស) ពីនាងសុជាតា (Sujata) ដែលជាក្មេងស្រីម្នាក់នៅក្នុងភូមិនោះ ។ រូបភាពរបស់ព្រះសិទ្ធត្ថកុមារដែលមានរាងកាយស្គមស្គាំងសល់តែស្បែកដណ្តប់ឆ្អឹងនោះបានធ្វើឲ្យនាងសុជាតាយល់ច្រឡំព្រះអង្គថាជាតួអង្គអ្នកតា (spirit) ដែលបង្ហាញខ្លួនដើម្បីជួយប្រទានពរមួយដល់នាង ។
អ្នកស្រាវជ្រាវខាងសាសនវិទូច្រើននាក់មានទស្សនៈមិនត្រូវគ្នាអំពីប្រវត្តិពិតរបស់តួអង្គព្រះពុទ្ធ ។ លោក វ៉ដឌ័រ (Warder) បានថ្លែងថា "ព្រះពុទ្ធ [...] បានចាប់កំណើតនៅក្នុងសាធារណរដ្ឋសក្យ (Sakya Republic) ដែលជារដ្ឋទីក្រុង (city state) នៃកពិលវស្តុ (Kapilavastu) ឬកបិលភស្តុ ពោលគឺ វាជារដ្ឋតូចមួយនៅជាប់ព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសនេប៉ាល់ និង ព្រំដែនភាគខាងជើងនៃប្រទេសឥណ្ឌា ។ ចំណែកលោក វ៉លស្ហ៍(Walsh) វិញបានថ្លែងថា "ព្រះពុទ្ធគឺជាមនុស្សនៅក្នុងកុលសម្ព័ន្ធសក្យ (Sakya clan) ដែលបោះទីតាំងនៅជាប់ជើងជួរភ្នំហិមាល័យ (Himalayas) ទីតាំងកំណើតពិតប្រាកដរបស់ព្រះពុទ្ធគឺនៅប្រហែល ៣ ឬ ៤ គីឡូម៉ែត្រភាគខាងជើងនៃព្រំដែនរបស់ប្រទេសឥណ្ឌាបច្ចុប្បន្ន ពោលគឺនៅក្នុងប្រទេសនេប៉ាល់ (Nepal) ។ តាមការពិតឪពុករបស់ព្រះពុទ្ធគឺជាមេកុលសម្ព័ន្ធម្នាក់ដែលត្រូវបានជ្រើសរើសឡើងតាមរយៈការបោះឆ្នោត ពោលគឺគាត់មិនមែនជាស្តេចមួយអង្គដែលមនុស្សជំនាន់ក្រោយបានលើកអួតសរសើរឬលើកតម្កើងនោះទេ ។ ទោះជាយ៉ាងនោះក៏ដោយ គោរម្យងាររបស់ឪពុករបស់ព្រះពុទ្ធគឺ រាជា (raja) ដែលជាពាក្យបង្កប់ន័យខ្លះៗនៅសម័យបច្ចុប្បន្ននេះថា "ស្តេច" ។ រដ្ឋមួយចំនួននៅភាគខាងជើងនៃប្រទេសឥណ្ឌានៅសម័យនោះគឺជារាជាណាចក្រ (kingdoms) ដែលមានស្តេចគ្រប់គ្រងរាជ និង រដ្ឋខ្លះទៀតគឺជាសាធារណរដ្ឋ (republics) ដែលមានមេកុលសម្ព័ន្ធជាអ្នកគ្រប់គ្រង ។ នៅសម័យនោះ សាធារណរដ្ឋ សក្យ (Sakyan republic) គឺជារដ្ឋមួយនៅក្រោមចំណុះរបស់ស្តេចដ៏មានឥទ្ធិពលមួយអង្គនៃនគរជិតខាង ពោលគឺ នគរកោសល (Kosala) ដែលមានទីតាំងនៅភាគខាងត្បួងនៃសាធារណរដ្ឋសក្យ ។"
==រាយនាម"សុជាតា" ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនានិងព្រហ្មញ្ញសាសនា==
សុជាតា គឺជាឈ្មោះស្រ្តីជាភិក្ខុនី/សាវិកា/ទាយិកាមានកត្តិនាមដ៏ល្បីល្បាញនៅក្នុងពុទ្ធសាសនា ដែលរួមមានដូចជា :
១). ជាភរិយាមួយប្រភេទស្ថិតក្នុងចំណោមភរិយាទាំង ៧ ប្រភេទនៅក្នុងពុទ្ធសាសនា, គឺជាកូនប្រសារមិនចុះញ៉មចំពោះឪពុកក្មេកដែលជាគហបតីគឺ អានាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី (Anathapindika) ក្រោយមកក្លាយជាសាវិកា(សាវកគ្រហស្ថស្រី) (lay-disciple) ម្នាក់នៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ដែលក្រោយមកក៏បានក្លាយទៅជាទាសភរិយា (slave-wife) របស់ស្វាមីនាង ។
២). សុជាតាភិក្ខុនី គឺជាព្រះអរហន្តនីនិងជាសាវិកាមួយអង្គរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធផងដែរ ។
៣). សុជាតាគឺជាទាយិកា(ស្រ្តីអ្នកអោយទាន) ដែលបានប្រគេនបាយលាយទឹកដោះគោ (មធុបាយាស) មួយភាជន៍មាសថ្វាយដល់ព្រះពុទ្ធមុនពេលដែលព្រះអង្គបានត្រាស់ដឹងធម៌សម្រេចនូវអនុត្តរសម្មាសម្ពោធិញ្ញាណជាសព្វញ្ញុពុទ្ធ (ដែលជាមហាទានដំបូងគេក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា) ។
៤). នាងសុជាតាម្នាក់ទៀត គឺជាព្រះជាយានៃសក្កទេវរាជ (ព្រះឥន្ទ្រ) បច្ចុប្បន្ន ។
៥). សុជាតាក៏ជាឈ្មោះរបស់ទេពធីតា ល័កស្មី (លក្ស្មី, Lakshmi) នៅក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា ដែរ ។
==សុជាតា និង ភរិយា ៧ ប្រភេទ នៅក្នុង[[ព្រះត្រៃបិដក]]==
សុជាតា (Sujata) គឺជាកូនប្រសារស្រីរបស់សេដ្ឋីឈ្មោះ[[អានាថបិណ្ឌិក]] ដែលជាគ្រហស្ថសាវកដ៏ល្បីល្បាញមួយរូបរបស់[[ព្រះពុទ្ធ]] ។ នៅក្នុងគម្ពីរ[[អង្គុត្តរនិកាយ]] (Anguttara Nikaya 7:59; IV 91-94) នៃគម្ពីរព្រះត្រៃបិដកជាភាសាបាលី (Pali Sutta) មាននិទានមួយដែលរៀបរាប់ថា នៅពេលព្រះពុទ្ធកំពុងទេសនានៅក្បែរឬនៅផ្ទះរបស់អានាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី សម្លេងរបស់នាងសុជាតាដែលស្រែកជេរស្តីឲ្យអ្នកបម្រើទាំងឡាយនោះ បានរំខានដល់ការទេសនារបស់ព្រះអង្គ ។ ព្រះពុទ្ធបានមានពុទ្ធដីកាឲ្យគេហៅនាងសុជាតាមកស្តាប់បទទេសនារបស់ព្រះអង្គ ។ បទទេសនានោះបានទទួលការពេញនិយម និង មានឈ្មោះម្យ៉ាងទៀតថា បទទេសនាអំពីក្រមសីលធម៌ល្អសម្រាប់ភរិយាទាំងឡាយ ។
នៅក្នុងបទទេសនាទូន្មាននាងសុជាតានោះ ព្រះពុទ្ធបានបង្រៀននាងសុជាតាអំពីភរិយា ៧ ប្រភេទ ។ ប្រពន្ធ ៣ ប្រភេទខាងដើមនឹងនាំមកនូវអពមង្គល (នៅក្នុងជាតិនេះនិងអនាគតជាតិ) ។ ភរិយាទាំង ៧ ប្រភេទនោះគឺ ៖
(១) ភរិយាបង្គជម្លោះ (destructive-wife) ឬ វធកៈ ឬ វធកភរិយា (vadhaka, vadhakabhariya) : មានន័យម្យ៉ាងទៀតថា ភរិយាបង្កបញ្ហា (troublesome-wife) និង ភរិយាចងអាឃាត (slayer-wife) ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះគ្មានចិត្តអាណិតអាសូរ, ចូលចិត្តញ៉ែប៉ប្រែជាមួយប្រុសៗ និង មិនចូលចិត្តធ្វើការងារ ព្រមទាំងមើលងាយស្វាមីទៀតផង ។
(២) ភរិយាចោរ (thievish-wife) ឬ ចោរិសមៈ ឬ ចោរភរិយា (chorisama or corabhariya) : មានន័យម្យ៉ាងទៀតថា ភរិយាជាចោរប្លន់ (robber-wife) ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះចាយវាយទ្រព្យសម្បត្តិគ្រួសារខ្ជះខ្ជាយ និង មិនស្មោះត្រង់នឹងប្តី ជាពិសេសទាក់ទងនឹងរឿងលុយកាក់ ។
(៣) ភរិយាជាស្ត្រីកំណាន់ (mistress-wife) ឬអយ្យសមៈ ឬ អយ្យាភរិយា ឬ ស្វាមីភរិយា (ayyasama or ayyabhariya or "swamibhariya") : មានន័យម្យ៉ាងទៀតថា ភរិយាជាម្ចាស់ (lordly-wife, master-wife and tyrant-wife) ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះគឺជាស្ត្រីមានល្បិចខ្ពស់, មានចិត្តសាហាវ និង មានសម្តីអាក្រក់ ព្រមទាំងខ្ជិលច្រអូស និង ចូលចិត្តបញ្ជាប្តី ។
ព្រះពុទ្ធទ្រង់បានសំដែងថា ភរិយា ៤ ពួកខាងក្រោមនឹងនាំមកនូវសុភមង្គល នៅក្នុងជាតិនេះនិងអនាគតជាតិ ។ ចំណុចរួមនៃភរិយាទាំង ៤ ពួកនេះគឺពួកគេមានពេញទៅដោយចិត្តអាចគ្រប់គ្រងខ្លួនឯង ។ ភរិយាទាំង ៤ ពួកនោះគឺ ៖
(១) ភរិយាប្រៀបដូចជាមាតា (motherly-wife) ឬ មាតុសមៈ ឬ មាតុភរិយា (matusama or matubhariya) : នាងចាត់ទុកប្តីរបស់នាងដូចជាកូនប្រុសម្នាក់នៅក្នុងគ្រប់កាលទេស ។ នាងប្រព្រឹត្តចំពោះប្តីនាងដោយចិត្តករុណា សណ្តោស និង ថែទាំទ្រព្យសម្បត្តិប្តីជានិច្ច ។
(២) ភរិយាប្រៀបដូចប្អូនស្រី (sisterly-wife) ឬ ភគិនិសមៈ ឬ ភគិនីភរិយា (bhaginisama or bhaginibhariya) : នាងទទួលយកការសម្រេចចិត្តរបស់ប្តីនាងដូចជានាងស្តាប់ការសម្រេចចិត្តរបស់បងប្រុសនាងដែរ ។ នាងមានចរឹតរមទម្យ និង ចុះញ៉មចំពោះចៅហ្វាយនាង (ប្តីនាង) និង ធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដើម្បីបំពេញបំណងប្តី ។
(៣) ភរិយាជាមិត្ត (friend-wife) ឬ សខិភរិយា (sakhibhariya) ។ ពាក្យថា សខៈ មានន័យថា មិត្តជិតស្និទ្ធ ដែលផ្ទុយពីពាក្យថា មិត្តទើបស្គាល់ថ្មីថ្មោង ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះអាចហៅម្យ៉ាងទៀតថា សខិភរិយា (sakhibhariya) ប្រែថា ភរិយាជាមិត្តរួមជីវិត (companion-wife) ។ នាងស្រឡាញ់ប្តីនាងដូចជានាងស្រឡាញ់មិត្តសម្លាញ់របស់នាងដែរ ។ នាងធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដើម្បីជួយស្វាមីនាង ។
(៤) ទាសភរិយា (slave-wife) ឬ ទាសីសមៈ ឬ ទាសីភរិយា (dasisama or dasibhariya) ។ ពាក្យថា ទាសី ជាពាក្យក្នុងភាសាបាលី ប្រែថា ស្ត្រីជាអ្នកបម្រើ ឬ ស្រីបម្រើ ។ ន័យម្យ៉ាងទៀត ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះអាចមានន័យថា ប្រពន្ធដែលបម្រើប្តីដូចស្រីបម្រើ (slave-like wife, handmaid-wife and maid-wife”) ។ ភរិយាប្រភេទនេះមានចិត្តខន្តី, គ្មានចិត្តក្រោធខឹង និង ចុះចូលចំពោះប្តីទោះបីប្តីខឹងសម្បាយ៉ាងណាក៏ដោយ ។ នាងគឺជាមនុស្សចុះញ៉មយល់ព្រមទទួលយកការវាយវាត់ធ្វើបាបលើរាងកាយទោះបីប្តីចង់ធ្វើយ៉ាងណាចំពោះខ្លួនក៏ដោយ ។ នាងនឹងចុះញ៉មចំពោះប្តីដោយគ្មានសួរនាំបន្តិចសោះឡើយ ។
បន្ទាប់ពីបទទេសនានេះ នាងសុជាតាមានចិត្តរីករាយចំពោះពាក្យពេចន៍របស់ព្រះពុទ្ធ ។ នៅពេលព្រះពុទ្ធទ្រង់សួរនាងថា តើនាងចង់ក្លាយជាភរិយាប្រភេទណាមួយ នាងសុជាតាបានឆ្លើយតបថា ៖ "ខ្ញុំព្រះករុណានឹងក្លាយជាភរិយាប្រភេទចុងក្រោយបំផុត គឺជាទាសភរិយារបស់ស្វាមីខ្ញុំព្រះករុណា ។" គ្រួសាររបស់នាងសប្បាយចិត្តយ៉ាងខ្លាំង ហើយចាប់ពីថ្ងៃនោះតទៅ នាងគឺជាស្រីបម្រើរបស់ប្តីនាង ។
==ឯកសារយោង==
# Bhikkhu Bodhi, In the Buddha’s Words, Wisdom, Boston, 2005
# Hammalawa Saddhatissa, Buddhist Ethics, Wisdom, Boston, 1997
# Piyadassi Thera, The Buddha’s Ancient Path, Buddhist Publication Society, Kandy, 1996
# External links[edit]
# Sujata and the Seven Types of Wives (buddhanet.net)
2iydkhsjhbx9oh6xx6vu3j0n0nv5yey
282838
282837
2022-08-25T14:46:31Z
203.144.67.8
/* និយមន័យ */
wikitext
text/x-wiki
==និយមន័យ==
"សុជាតា" (Sujātā, Sujāthā) គឺជាពាក្យសំស្ក្រឹតកម្លាយ ដែលមានន័យថា "អ្នកកើតមកដោយប្រពៃ អ្នកកើតចេញពីត្រកូលគ្រួសារល្អ" ដោយ
ពាក្យ "សុ" មានន័យថា ល្អ
រីឯពាក្យថា "ជាតា" > ជាតិ មានន័យថា កំណើត ។
បើយោងតាមវចនានុក្រមខ្មែរ ស្នាព្រះហស្តសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួនណាត :
នាមសព្ទ
( បា.; សំ. ឝចី ឬ សចី ) នាមជាយាម្នាក់របស់ព្រះឥន្រ្ទ ( ម. ព. សុធម្មា ផង ) ។
==ប្រវត្តិទាក់ទងនឹងឈ្មោះ សុជាតា==
នៅក្នុងនិទានមួយដែលពុទ្ធសាសនិកភាគច្រើនបានដឹងឮ បន្ទាប់ពីព្រះសិទ្ធត្ថកុមារបានបង្អត់អាហារខ្លួនឯងឲ្យចុះខ្សោយស្ទើរមរណា ព្រះអង្គបានទទួលយកពំនូតបាយលាយទឹកដោះគោ (មធុបាយាស) ពីនាងសុជាតា (Sujata) ដែលជាក្មេងស្រីម្នាក់នៅក្នុងភូមិនោះ ។ រូបភាពរបស់ព្រះសិទ្ធត្ថកុមារដែលមានរាងកាយស្គមស្គាំងសល់តែស្បែកដណ្តប់ឆ្អឹងនោះបានធ្វើឲ្យនាងសុជាតាយល់ច្រឡំព្រះអង្គថាជាតួអង្គអ្នកតា (spirit) ដែលបង្ហាញខ្លួនដើម្បីជួយប្រទានពរមួយដល់នាង ។
អ្នកស្រាវជ្រាវខាងសាសនវិទូច្រើននាក់មានទស្សនៈមិនត្រូវគ្នាអំពីប្រវត្តិពិតរបស់តួអង្គព្រះពុទ្ធ ។ លោក វ៉ដឌ័រ (Warder) បានថ្លែងថា "ព្រះពុទ្ធ [...] បានចាប់កំណើតនៅក្នុងសាធារណរដ្ឋសក្យ (Sakya Republic) ដែលជារដ្ឋទីក្រុង (city state) នៃកពិលវស្តុ (Kapilavastu) ឬកបិលភស្តុ ពោលគឺ វាជារដ្ឋតូចមួយនៅជាប់ព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសនេប៉ាល់ និង ព្រំដែនភាគខាងជើងនៃប្រទេសឥណ្ឌា ។ ចំណែកលោក វ៉លស្ហ៍(Walsh) វិញបានថ្លែងថា "ព្រះពុទ្ធគឺជាមនុស្សនៅក្នុងកុលសម្ព័ន្ធសក្យ (Sakya clan) ដែលបោះទីតាំងនៅជាប់ជើងជួរភ្នំហិមាល័យ (Himalayas) ទីតាំងកំណើតពិតប្រាកដរបស់ព្រះពុទ្ធគឺនៅប្រហែល ៣ ឬ ៤ គីឡូម៉ែត្រភាគខាងជើងនៃព្រំដែនរបស់ប្រទេសឥណ្ឌាបច្ចុប្បន្ន ពោលគឺនៅក្នុងប្រទេសនេប៉ាល់ (Nepal) ។ តាមការពិតឪពុករបស់ព្រះពុទ្ធគឺជាមេកុលសម្ព័ន្ធម្នាក់ដែលត្រូវបានជ្រើសរើសឡើងតាមរយៈការបោះឆ្នោត ពោលគឺគាត់មិនមែនជាស្តេចមួយអង្គដែលមនុស្សជំនាន់ក្រោយបានលើកអួតសរសើរឬលើកតម្កើងនោះទេ ។ ទោះជាយ៉ាងនោះក៏ដោយ គោរម្យងាររបស់ឪពុករបស់ព្រះពុទ្ធគឺ រាជា (raja) ដែលជាពាក្យបង្កប់ន័យខ្លះៗនៅសម័យបច្ចុប្បន្ននេះថា "ស្តេច" ។ រដ្ឋមួយចំនួននៅភាគខាងជើងនៃប្រទេសឥណ្ឌានៅសម័យនោះគឺជារាជាណាចក្រ (kingdoms) ដែលមានស្តេចគ្រប់គ្រងរាជ និង រដ្ឋខ្លះទៀតគឺជាសាធារណរដ្ឋ (republics) ដែលមានមេកុលសម្ព័ន្ធជាអ្នកគ្រប់គ្រង ។ នៅសម័យនោះ សាធារណរដ្ឋ សក្យ (Sakyan republic) គឺជារដ្ឋមួយនៅក្រោមចំណុះរបស់ស្តេចដ៏មានឥទ្ធិពលមួយអង្គនៃនគរជិតខាង ពោលគឺ នគរកោសល (Kosala) ដែលមានទីតាំងនៅភាគខាងត្បួងនៃសាធារណរដ្ឋសក្យ ។"
==រាយនាម"សុជាតា" ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនានិងព្រហ្មញ្ញសាសនា==
សុជាតា គឺជាឈ្មោះស្រ្តីជាភិក្ខុនី/សាវិកា/ទាយិកាមានកត្តិនាមដ៏ល្បីល្បាញនៅក្នុងពុទ្ធសាសនា ដែលរួមមានដូចជា :
១). ជាភរិយាមួយប្រភេទស្ថិតក្នុងចំណោមភរិយាទាំង ៧ ប្រភេទនៅក្នុងពុទ្ធសាសនា, គឺជាកូនប្រសារមិនចុះញ៉មចំពោះឪពុកក្មេកដែលជាគហបតីគឺ អានាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី (Anathapindika) ក្រោយមកក្លាយជាសាវិកា(សាវកគ្រហស្ថស្រី) (lay-disciple) ម្នាក់នៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ដែលក្រោយមកក៏បានក្លាយទៅជាទាសភរិយា (slave-wife) របស់ស្វាមីនាង ។
២). សុជាតាភិក្ខុនី គឺជាព្រះអរហន្តនីនិងជាសាវិកាមួយអង្គរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធផងដែរ ។
៣). សុជាតាគឺជាទាយិកា(ស្រ្តីអ្នកអោយទាន) ដែលបានប្រគេនបាយលាយទឹកដោះគោ (មធុបាយាស) មួយភាជន៍មាសថ្វាយដល់ព្រះពុទ្ធមុនពេលដែលព្រះអង្គបានត្រាស់ដឹងធម៌សម្រេចនូវអនុត្តរសម្មាសម្ពោធិញ្ញាណជាសព្វញ្ញុពុទ្ធ (ដែលជាមហាទានដំបូងគេក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា) ។
៤). នាងសុជាតាម្នាក់ទៀត គឺជាព្រះជាយានៃសក្កទេវរាជ (ព្រះឥន្ទ្រ) បច្ចុប្បន្ន ។
៥). សុជាតាក៏ជាឈ្មោះរបស់ទេពធីតា ល័កស្មី (លក្ស្មី, Lakshmi) នៅក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា ដែរ ។
==សុជាតា និង ភរិយា ៧ ប្រភេទ នៅក្នុង[[ព្រះត្រៃបិដក]]==
សុជាតា (Sujata) គឺជាកូនប្រសារស្រីរបស់សេដ្ឋីឈ្មោះ[[អានាថបិណ្ឌិក]] ដែលជាគ្រហស្ថសាវកដ៏ល្បីល្បាញមួយរូបរបស់[[ព្រះពុទ្ធ]] ។ នៅក្នុងគម្ពីរ[[អង្គុត្តរនិកាយ]] (Anguttara Nikaya 7:59; IV 91-94) នៃគម្ពីរព្រះត្រៃបិដកជាភាសាបាលី (Pali Sutta) មាននិទានមួយដែលរៀបរាប់ថា នៅពេលព្រះពុទ្ធកំពុងទេសនានៅក្បែរឬនៅផ្ទះរបស់អានាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី សម្លេងរបស់នាងសុជាតាដែលស្រែកជេរស្តីឲ្យអ្នកបម្រើទាំងឡាយនោះ បានរំខានដល់ការទេសនារបស់ព្រះអង្គ ។ ព្រះពុទ្ធបានមានពុទ្ធដីកាឲ្យគេហៅនាងសុជាតាមកស្តាប់បទទេសនារបស់ព្រះអង្គ ។ បទទេសនានោះបានទទួលការពេញនិយម និង មានឈ្មោះម្យ៉ាងទៀតថា បទទេសនាអំពីក្រមសីលធម៌ល្អសម្រាប់ភរិយាទាំងឡាយ ។
នៅក្នុងបទទេសនាទូន្មាននាងសុជាតានោះ ព្រះពុទ្ធបានបង្រៀននាងសុជាតាអំពីភរិយា ៧ ប្រភេទ ។ ប្រពន្ធ ៣ ប្រភេទខាងដើមនឹងនាំមកនូវអពមង្គល (នៅក្នុងជាតិនេះនិងអនាគតជាតិ) ។ ភរិយាទាំង ៧ ប្រភេទនោះគឺ ៖
(១) ភរិយាបង្គជម្លោះ (destructive-wife) ឬ វធកៈ ឬ វធកភរិយា (vadhaka, vadhakabhariya) : មានន័យម្យ៉ាងទៀតថា ភរិយាបង្កបញ្ហា (troublesome-wife) និង ភរិយាចងអាឃាត (slayer-wife) ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះគ្មានចិត្តអាណិតអាសូរ, ចូលចិត្តញ៉ែប៉ប្រែជាមួយប្រុសៗ និង មិនចូលចិត្តធ្វើការងារ ព្រមទាំងមើលងាយស្វាមីទៀតផង ។
(២) ភរិយាចោរ (thievish-wife) ឬ ចោរិសមៈ ឬ ចោរភរិយា (chorisama or corabhariya) : មានន័យម្យ៉ាងទៀតថា ភរិយាជាចោរប្លន់ (robber-wife) ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះចាយវាយទ្រព្យសម្បត្តិគ្រួសារខ្ជះខ្ជាយ និង មិនស្មោះត្រង់នឹងប្តី ជាពិសេសទាក់ទងនឹងរឿងលុយកាក់ ។
(៣) ភរិយាជាស្ត្រីកំណាន់ (mistress-wife) ឬអយ្យសមៈ ឬ អយ្យាភរិយា ឬ ស្វាមីភរិយា (ayyasama or ayyabhariya or "swamibhariya") : មានន័យម្យ៉ាងទៀតថា ភរិយាជាម្ចាស់ (lordly-wife, master-wife and tyrant-wife) ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះគឺជាស្ត្រីមានល្បិចខ្ពស់, មានចិត្តសាហាវ និង មានសម្តីអាក្រក់ ព្រមទាំងខ្ជិលច្រអូស និង ចូលចិត្តបញ្ជាប្តី ។
ព្រះពុទ្ធទ្រង់បានសំដែងថា ភរិយា ៤ ពួកខាងក្រោមនឹងនាំមកនូវសុភមង្គល នៅក្នុងជាតិនេះនិងអនាគតជាតិ ។ ចំណុចរួមនៃភរិយាទាំង ៤ ពួកនេះគឺពួកគេមានពេញទៅដោយចិត្តអាចគ្រប់គ្រងខ្លួនឯង ។ ភរិយាទាំង ៤ ពួកនោះគឺ ៖
(១) ភរិយាប្រៀបដូចជាមាតា (motherly-wife) ឬ មាតុសមៈ ឬ មាតុភរិយា (matusama or matubhariya) : នាងចាត់ទុកប្តីរបស់នាងដូចជាកូនប្រុសម្នាក់នៅក្នុងគ្រប់កាលទេស ។ នាងប្រព្រឹត្តចំពោះប្តីនាងដោយចិត្តករុណា សណ្តោស និង ថែទាំទ្រព្យសម្បត្តិប្តីជានិច្ច ។
(២) ភរិយាប្រៀបដូចប្អូនស្រី (sisterly-wife) ឬ ភគិនិសមៈ ឬ ភគិនីភរិយា (bhaginisama or bhaginibhariya) : នាងទទួលយកការសម្រេចចិត្តរបស់ប្តីនាងដូចជានាងស្តាប់ការសម្រេចចិត្តរបស់បងប្រុសនាងដែរ ។ នាងមានចរឹតរមទម្យ និង ចុះញ៉មចំពោះចៅហ្វាយនាង (ប្តីនាង) និង ធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដើម្បីបំពេញបំណងប្តី ។
(៣) ភរិយាជាមិត្ត (friend-wife) ឬ សខិភរិយា (sakhibhariya) ។ ពាក្យថា សខៈ មានន័យថា មិត្តជិតស្និទ្ធ ដែលផ្ទុយពីពាក្យថា មិត្តទើបស្គាល់ថ្មីថ្មោង ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះអាចហៅម្យ៉ាងទៀតថា សខិភរិយា (sakhibhariya) ប្រែថា ភរិយាជាមិត្តរួមជីវិត (companion-wife) ។ នាងស្រឡាញ់ប្តីនាងដូចជានាងស្រឡាញ់មិត្តសម្លាញ់របស់នាងដែរ ។ នាងធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដើម្បីជួយស្វាមីនាង ។
(៤) ទាសភរិយា (slave-wife) ឬ ទាសីសមៈ ឬ ទាសីភរិយា (dasisama or dasibhariya) ។ ពាក្យថា ទាសី ជាពាក្យក្នុងភាសាបាលី ប្រែថា ស្ត្រីជាអ្នកបម្រើ ឬ ស្រីបម្រើ ។ ន័យម្យ៉ាងទៀត ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះអាចមានន័យថា ប្រពន្ធដែលបម្រើប្តីដូចស្រីបម្រើ (slave-like wife, handmaid-wife and maid-wife”) ។ ភរិយាប្រភេទនេះមានចិត្តខន្តី, គ្មានចិត្តក្រោធខឹង និង ចុះចូលចំពោះប្តីទោះបីប្តីខឹងសម្បាយ៉ាងណាក៏ដោយ ។ នាងគឺជាមនុស្សចុះញ៉មយល់ព្រមទទួលយកការវាយវាត់ធ្វើបាបលើរាងកាយទោះបីប្តីចង់ធ្វើយ៉ាងណាចំពោះខ្លួនក៏ដោយ ។ នាងនឹងចុះញ៉មចំពោះប្តីដោយគ្មានសួរនាំបន្តិចសោះឡើយ ។
បន្ទាប់ពីបទទេសនានេះ នាងសុជាតាមានចិត្តរីករាយចំពោះពាក្យពេចន៍របស់ព្រះពុទ្ធ ។ នៅពេលព្រះពុទ្ធទ្រង់សួរនាងថា តើនាងចង់ក្លាយជាភរិយាប្រភេទណាមួយ នាងសុជាតាបានឆ្លើយតបថា ៖ "ខ្ញុំព្រះករុណានឹងក្លាយជាភរិយាប្រភេទចុងក្រោយបំផុត គឺជាទាសភរិយារបស់ស្វាមីខ្ញុំព្រះករុណា ។" គ្រួសាររបស់នាងសប្បាយចិត្តយ៉ាងខ្លាំង ហើយចាប់ពីថ្ងៃនោះតទៅ នាងគឺជាស្រីបម្រើរបស់ប្តីនាង ។
==ឯកសារយោង==
# Bhikkhu Bodhi, In the Buddha’s Words, Wisdom, Boston, 2005
# Hammalawa Saddhatissa, Buddhist Ethics, Wisdom, Boston, 1997
# Piyadassi Thera, The Buddha’s Ancient Path, Buddhist Publication Society, Kandy, 1996
# External links[edit]
# Sujata and the Seven Types of Wives (buddhanet.net)
70d9dqsvow8xil14659ek3xg1nzw6bq
282839
282838
2022-08-25T14:47:44Z
203.144.67.8
/* និយមន័យ */
wikitext
text/x-wiki
==និយមន័យ==
"សុជាតា" (Sujātā, Sujāthā) គឺជាពាក្យសំស្ក្រឹតកម្លាយ ដែលមានន័យថា
"អ្នកកើតមកដោយប្រពៃ អ្នកកើតចេញពីត្រកូលគ្រួសារល្អ"
ដោយពាក្យ "សុ" មានន័យថា ល្អ
រីឯពាក្យថា "ជាតា" > ជាតិ មានន័យថា កំណើត ។
បើយោងតាមវចនានុក្រមខ្មែរ ស្នាព្រះហស្តសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួនណាត :
នាមសព្ទ ( បា.; សំ. ឝចី ឬ សចី ) នាមជាយាម្នាក់របស់ព្រះឥន្រ្ទ ( ម. ព. សុធម្មា ផង ) ។
==ប្រវត្តិទាក់ទងនឹងឈ្មោះ សុជាតា==
នៅក្នុងនិទានមួយដែលពុទ្ធសាសនិកភាគច្រើនបានដឹងឮ បន្ទាប់ពីព្រះសិទ្ធត្ថកុមារបានបង្អត់អាហារខ្លួនឯងឲ្យចុះខ្សោយស្ទើរមរណា ព្រះអង្គបានទទួលយកពំនូតបាយលាយទឹកដោះគោ (មធុបាយាស) ពីនាងសុជាតា (Sujata) ដែលជាក្មេងស្រីម្នាក់នៅក្នុងភូមិនោះ ។ រូបភាពរបស់ព្រះសិទ្ធត្ថកុមារដែលមានរាងកាយស្គមស្គាំងសល់តែស្បែកដណ្តប់ឆ្អឹងនោះបានធ្វើឲ្យនាងសុជាតាយល់ច្រឡំព្រះអង្គថាជាតួអង្គអ្នកតា (spirit) ដែលបង្ហាញខ្លួនដើម្បីជួយប្រទានពរមួយដល់នាង ។
អ្នកស្រាវជ្រាវខាងសាសនវិទូច្រើននាក់មានទស្សនៈមិនត្រូវគ្នាអំពីប្រវត្តិពិតរបស់តួអង្គព្រះពុទ្ធ ។ លោក វ៉ដឌ័រ (Warder) បានថ្លែងថា "ព្រះពុទ្ធ [...] បានចាប់កំណើតនៅក្នុងសាធារណរដ្ឋសក្យ (Sakya Republic) ដែលជារដ្ឋទីក្រុង (city state) នៃកពិលវស្តុ (Kapilavastu) ឬកបិលភស្តុ ពោលគឺ វាជារដ្ឋតូចមួយនៅជាប់ព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសនេប៉ាល់ និង ព្រំដែនភាគខាងជើងនៃប្រទេសឥណ្ឌា ។ ចំណែកលោក វ៉លស្ហ៍(Walsh) វិញបានថ្លែងថា "ព្រះពុទ្ធគឺជាមនុស្សនៅក្នុងកុលសម្ព័ន្ធសក្យ (Sakya clan) ដែលបោះទីតាំងនៅជាប់ជើងជួរភ្នំហិមាល័យ (Himalayas) ទីតាំងកំណើតពិតប្រាកដរបស់ព្រះពុទ្ធគឺនៅប្រហែល ៣ ឬ ៤ គីឡូម៉ែត្រភាគខាងជើងនៃព្រំដែនរបស់ប្រទេសឥណ្ឌាបច្ចុប្បន្ន ពោលគឺនៅក្នុងប្រទេសនេប៉ាល់ (Nepal) ។ តាមការពិតឪពុករបស់ព្រះពុទ្ធគឺជាមេកុលសម្ព័ន្ធម្នាក់ដែលត្រូវបានជ្រើសរើសឡើងតាមរយៈការបោះឆ្នោត ពោលគឺគាត់មិនមែនជាស្តេចមួយអង្គដែលមនុស្សជំនាន់ក្រោយបានលើកអួតសរសើរឬលើកតម្កើងនោះទេ ។ ទោះជាយ៉ាងនោះក៏ដោយ គោរម្យងាររបស់ឪពុករបស់ព្រះពុទ្ធគឺ រាជា (raja) ដែលជាពាក្យបង្កប់ន័យខ្លះៗនៅសម័យបច្ចុប្បន្ននេះថា "ស្តេច" ។ រដ្ឋមួយចំនួននៅភាគខាងជើងនៃប្រទេសឥណ្ឌានៅសម័យនោះគឺជារាជាណាចក្រ (kingdoms) ដែលមានស្តេចគ្រប់គ្រងរាជ និង រដ្ឋខ្លះទៀតគឺជាសាធារណរដ្ឋ (republics) ដែលមានមេកុលសម្ព័ន្ធជាអ្នកគ្រប់គ្រង ។ នៅសម័យនោះ សាធារណរដ្ឋ សក្យ (Sakyan republic) គឺជារដ្ឋមួយនៅក្រោមចំណុះរបស់ស្តេចដ៏មានឥទ្ធិពលមួយអង្គនៃនគរជិតខាង ពោលគឺ នគរកោសល (Kosala) ដែលមានទីតាំងនៅភាគខាងត្បួងនៃសាធារណរដ្ឋសក្យ ។"
==រាយនាម"សុជាតា" ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនានិងព្រហ្មញ្ញសាសនា==
សុជាតា គឺជាឈ្មោះស្រ្តីជាភិក្ខុនី/សាវិកា/ទាយិកាមានកត្តិនាមដ៏ល្បីល្បាញនៅក្នុងពុទ្ធសាសនា ដែលរួមមានដូចជា :
១). ជាភរិយាមួយប្រភេទស្ថិតក្នុងចំណោមភរិយាទាំង ៧ ប្រភេទនៅក្នុងពុទ្ធសាសនា, គឺជាកូនប្រសារមិនចុះញ៉មចំពោះឪពុកក្មេកដែលជាគហបតីគឺ អានាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី (Anathapindika) ក្រោយមកក្លាយជាសាវិកា(សាវកគ្រហស្ថស្រី) (lay-disciple) ម្នាក់នៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ដែលក្រោយមកក៏បានក្លាយទៅជាទាសភរិយា (slave-wife) របស់ស្វាមីនាង ។
២). សុជាតាភិក្ខុនី គឺជាព្រះអរហន្តនីនិងជាសាវិកាមួយអង្គរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធផងដែរ ។
៣). សុជាតាគឺជាទាយិកា(ស្រ្តីអ្នកអោយទាន) ដែលបានប្រគេនបាយលាយទឹកដោះគោ (មធុបាយាស) មួយភាជន៍មាសថ្វាយដល់ព្រះពុទ្ធមុនពេលដែលព្រះអង្គបានត្រាស់ដឹងធម៌សម្រេចនូវអនុត្តរសម្មាសម្ពោធិញ្ញាណជាសព្វញ្ញុពុទ្ធ (ដែលជាមហាទានដំបូងគេក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា) ។
៤). នាងសុជាតាម្នាក់ទៀត គឺជាព្រះជាយានៃសក្កទេវរាជ (ព្រះឥន្ទ្រ) បច្ចុប្បន្ន ។
៥). សុជាតាក៏ជាឈ្មោះរបស់ទេពធីតា ល័កស្មី (លក្ស្មី, Lakshmi) នៅក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា ដែរ ។
==សុជាតា និង ភរិយា ៧ ប្រភេទ នៅក្នុង[[ព្រះត្រៃបិដក]]==
សុជាតា (Sujata) គឺជាកូនប្រសារស្រីរបស់សេដ្ឋីឈ្មោះ[[អានាថបិណ្ឌិក]] ដែលជាគ្រហស្ថសាវកដ៏ល្បីល្បាញមួយរូបរបស់[[ព្រះពុទ្ធ]] ។ នៅក្នុងគម្ពីរ[[អង្គុត្តរនិកាយ]] (Anguttara Nikaya 7:59; IV 91-94) នៃគម្ពីរព្រះត្រៃបិដកជាភាសាបាលី (Pali Sutta) មាននិទានមួយដែលរៀបរាប់ថា នៅពេលព្រះពុទ្ធកំពុងទេសនានៅក្បែរឬនៅផ្ទះរបស់អានាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី សម្លេងរបស់នាងសុជាតាដែលស្រែកជេរស្តីឲ្យអ្នកបម្រើទាំងឡាយនោះ បានរំខានដល់ការទេសនារបស់ព្រះអង្គ ។ ព្រះពុទ្ធបានមានពុទ្ធដីកាឲ្យគេហៅនាងសុជាតាមកស្តាប់បទទេសនារបស់ព្រះអង្គ ។ បទទេសនានោះបានទទួលការពេញនិយម និង មានឈ្មោះម្យ៉ាងទៀតថា បទទេសនាអំពីក្រមសីលធម៌ល្អសម្រាប់ភរិយាទាំងឡាយ ។
នៅក្នុងបទទេសនាទូន្មាននាងសុជាតានោះ ព្រះពុទ្ធបានបង្រៀននាងសុជាតាអំពីភរិយា ៧ ប្រភេទ ។ ប្រពន្ធ ៣ ប្រភេទខាងដើមនឹងនាំមកនូវអពមង្គល (នៅក្នុងជាតិនេះនិងអនាគតជាតិ) ។ ភរិយាទាំង ៧ ប្រភេទនោះគឺ ៖
(១) ភរិយាបង្គជម្លោះ (destructive-wife) ឬ វធកៈ ឬ វធកភរិយា (vadhaka, vadhakabhariya) : មានន័យម្យ៉ាងទៀតថា ភរិយាបង្កបញ្ហា (troublesome-wife) និង ភរិយាចងអាឃាត (slayer-wife) ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះគ្មានចិត្តអាណិតអាសូរ, ចូលចិត្តញ៉ែប៉ប្រែជាមួយប្រុសៗ និង មិនចូលចិត្តធ្វើការងារ ព្រមទាំងមើលងាយស្វាមីទៀតផង ។
(២) ភរិយាចោរ (thievish-wife) ឬ ចោរិសមៈ ឬ ចោរភរិយា (chorisama or corabhariya) : មានន័យម្យ៉ាងទៀតថា ភរិយាជាចោរប្លន់ (robber-wife) ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះចាយវាយទ្រព្យសម្បត្តិគ្រួសារខ្ជះខ្ជាយ និង មិនស្មោះត្រង់នឹងប្តី ជាពិសេសទាក់ទងនឹងរឿងលុយកាក់ ។
(៣) ភរិយាជាស្ត្រីកំណាន់ (mistress-wife) ឬអយ្យសមៈ ឬ អយ្យាភរិយា ឬ ស្វាមីភរិយា (ayyasama or ayyabhariya or "swamibhariya") : មានន័យម្យ៉ាងទៀតថា ភរិយាជាម្ចាស់ (lordly-wife, master-wife and tyrant-wife) ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះគឺជាស្ត្រីមានល្បិចខ្ពស់, មានចិត្តសាហាវ និង មានសម្តីអាក្រក់ ព្រមទាំងខ្ជិលច្រអូស និង ចូលចិត្តបញ្ជាប្តី ។
ព្រះពុទ្ធទ្រង់បានសំដែងថា ភរិយា ៤ ពួកខាងក្រោមនឹងនាំមកនូវសុភមង្គល នៅក្នុងជាតិនេះនិងអនាគតជាតិ ។ ចំណុចរួមនៃភរិយាទាំង ៤ ពួកនេះគឺពួកគេមានពេញទៅដោយចិត្តអាចគ្រប់គ្រងខ្លួនឯង ។ ភរិយាទាំង ៤ ពួកនោះគឺ ៖
(១) ភរិយាប្រៀបដូចជាមាតា (motherly-wife) ឬ មាតុសមៈ ឬ មាតុភរិយា (matusama or matubhariya) : នាងចាត់ទុកប្តីរបស់នាងដូចជាកូនប្រុសម្នាក់នៅក្នុងគ្រប់កាលទេស ។ នាងប្រព្រឹត្តចំពោះប្តីនាងដោយចិត្តករុណា សណ្តោស និង ថែទាំទ្រព្យសម្បត្តិប្តីជានិច្ច ។
(២) ភរិយាប្រៀបដូចប្អូនស្រី (sisterly-wife) ឬ ភគិនិសមៈ ឬ ភគិនីភរិយា (bhaginisama or bhaginibhariya) : នាងទទួលយកការសម្រេចចិត្តរបស់ប្តីនាងដូចជានាងស្តាប់ការសម្រេចចិត្តរបស់បងប្រុសនាងដែរ ។ នាងមានចរឹតរមទម្យ និង ចុះញ៉មចំពោះចៅហ្វាយនាង (ប្តីនាង) និង ធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដើម្បីបំពេញបំណងប្តី ។
(៣) ភរិយាជាមិត្ត (friend-wife) ឬ សខិភរិយា (sakhibhariya) ។ ពាក្យថា សខៈ មានន័យថា មិត្តជិតស្និទ្ធ ដែលផ្ទុយពីពាក្យថា មិត្តទើបស្គាល់ថ្មីថ្មោង ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះអាចហៅម្យ៉ាងទៀតថា សខិភរិយា (sakhibhariya) ប្រែថា ភរិយាជាមិត្តរួមជីវិត (companion-wife) ។ នាងស្រឡាញ់ប្តីនាងដូចជានាងស្រឡាញ់មិត្តសម្លាញ់របស់នាងដែរ ។ នាងធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដើម្បីជួយស្វាមីនាង ។
(៤) ទាសភរិយា (slave-wife) ឬ ទាសីសមៈ ឬ ទាសីភរិយា (dasisama or dasibhariya) ។ ពាក្យថា ទាសី ជាពាក្យក្នុងភាសាបាលី ប្រែថា ស្ត្រីជាអ្នកបម្រើ ឬ ស្រីបម្រើ ។ ន័យម្យ៉ាងទៀត ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះអាចមានន័យថា ប្រពន្ធដែលបម្រើប្តីដូចស្រីបម្រើ (slave-like wife, handmaid-wife and maid-wife”) ។ ភរិយាប្រភេទនេះមានចិត្តខន្តី, គ្មានចិត្តក្រោធខឹង និង ចុះចូលចំពោះប្តីទោះបីប្តីខឹងសម្បាយ៉ាងណាក៏ដោយ ។ នាងគឺជាមនុស្សចុះញ៉មយល់ព្រមទទួលយកការវាយវាត់ធ្វើបាបលើរាងកាយទោះបីប្តីចង់ធ្វើយ៉ាងណាចំពោះខ្លួនក៏ដោយ ។ នាងនឹងចុះញ៉មចំពោះប្តីដោយគ្មានសួរនាំបន្តិចសោះឡើយ ។
បន្ទាប់ពីបទទេសនានេះ នាងសុជាតាមានចិត្តរីករាយចំពោះពាក្យពេចន៍របស់ព្រះពុទ្ធ ។ នៅពេលព្រះពុទ្ធទ្រង់សួរនាងថា តើនាងចង់ក្លាយជាភរិយាប្រភេទណាមួយ នាងសុជាតាបានឆ្លើយតបថា ៖ "ខ្ញុំព្រះករុណានឹងក្លាយជាភរិយាប្រភេទចុងក្រោយបំផុត គឺជាទាសភរិយារបស់ស្វាមីខ្ញុំព្រះករុណា ។" គ្រួសាររបស់នាងសប្បាយចិត្តយ៉ាងខ្លាំង ហើយចាប់ពីថ្ងៃនោះតទៅ នាងគឺជាស្រីបម្រើរបស់ប្តីនាង ។
==ឯកសារយោង==
# Bhikkhu Bodhi, In the Buddha’s Words, Wisdom, Boston, 2005
# Hammalawa Saddhatissa, Buddhist Ethics, Wisdom, Boston, 1997
# Piyadassi Thera, The Buddha’s Ancient Path, Buddhist Publication Society, Kandy, 1996
# External links[edit]
# Sujata and the Seven Types of Wives (buddhanet.net)
befqy829ug4a74ov54xiei1dmrq6ha0
282840
282839
2022-08-25T14:48:43Z
203.144.67.8
/* និយមន័យ */
wikitext
text/x-wiki
==និយមន័យ==
"សុជាតា" (Sujātā, Sujāthā) គឺជាពាក្យសំស្ក្រឹតកម្លាយ ដែលមានន័យថា
"អ្នកកើតមកដោយប្រពៃ អ្នកកើតចេញពីត្រកូលគ្រួសារល្អ"
ដោយពាក្យ "សុ" មានន័យថា ល្អ
រីឯពាក្យថា "ជាតា" > ជាតិ មានន័យថា កំណើត ។
ម្យ៉ាងទៀត បើយោងតាមវចនានុក្រមខ្មែរ ស្នាព្រះហស្តសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួនណាត :
នាមសព្ទ ( បា.; សំ. ឝចី ឬ សចី ) នាមជាយាម្នាក់របស់ព្រះឥន្រ្ទ ( ម. ព. សុធម្មា ផង ) ។
==ប្រវត្តិទាក់ទងនឹងឈ្មោះ សុជាតា==
នៅក្នុងនិទានមួយដែលពុទ្ធសាសនិកភាគច្រើនបានដឹងឮ បន្ទាប់ពីព្រះសិទ្ធត្ថកុមារបានបង្អត់អាហារខ្លួនឯងឲ្យចុះខ្សោយស្ទើរមរណា ព្រះអង្គបានទទួលយកពំនូតបាយលាយទឹកដោះគោ (មធុបាយាស) ពីនាងសុជាតា (Sujata) ដែលជាក្មេងស្រីម្នាក់នៅក្នុងភូមិនោះ ។ រូបភាពរបស់ព្រះសិទ្ធត្ថកុមារដែលមានរាងកាយស្គមស្គាំងសល់តែស្បែកដណ្តប់ឆ្អឹងនោះបានធ្វើឲ្យនាងសុជាតាយល់ច្រឡំព្រះអង្គថាជាតួអង្គអ្នកតា (spirit) ដែលបង្ហាញខ្លួនដើម្បីជួយប្រទានពរមួយដល់នាង ។
អ្នកស្រាវជ្រាវខាងសាសនវិទូច្រើននាក់មានទស្សនៈមិនត្រូវគ្នាអំពីប្រវត្តិពិតរបស់តួអង្គព្រះពុទ្ធ ។ លោក វ៉ដឌ័រ (Warder) បានថ្លែងថា "ព្រះពុទ្ធ [...] បានចាប់កំណើតនៅក្នុងសាធារណរដ្ឋសក្យ (Sakya Republic) ដែលជារដ្ឋទីក្រុង (city state) នៃកពិលវស្តុ (Kapilavastu) ឬកបិលភស្តុ ពោលគឺ វាជារដ្ឋតូចមួយនៅជាប់ព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសនេប៉ាល់ និង ព្រំដែនភាគខាងជើងនៃប្រទេសឥណ្ឌា ។ ចំណែកលោក វ៉លស្ហ៍(Walsh) វិញបានថ្លែងថា "ព្រះពុទ្ធគឺជាមនុស្សនៅក្នុងកុលសម្ព័ន្ធសក្យ (Sakya clan) ដែលបោះទីតាំងនៅជាប់ជើងជួរភ្នំហិមាល័យ (Himalayas) ទីតាំងកំណើតពិតប្រាកដរបស់ព្រះពុទ្ធគឺនៅប្រហែល ៣ ឬ ៤ គីឡូម៉ែត្រភាគខាងជើងនៃព្រំដែនរបស់ប្រទេសឥណ្ឌាបច្ចុប្បន្ន ពោលគឺនៅក្នុងប្រទេសនេប៉ាល់ (Nepal) ។ តាមការពិតឪពុករបស់ព្រះពុទ្ធគឺជាមេកុលសម្ព័ន្ធម្នាក់ដែលត្រូវបានជ្រើសរើសឡើងតាមរយៈការបោះឆ្នោត ពោលគឺគាត់មិនមែនជាស្តេចមួយអង្គដែលមនុស្សជំនាន់ក្រោយបានលើកអួតសរសើរឬលើកតម្កើងនោះទេ ។ ទោះជាយ៉ាងនោះក៏ដោយ គោរម្យងាររបស់ឪពុករបស់ព្រះពុទ្ធគឺ រាជា (raja) ដែលជាពាក្យបង្កប់ន័យខ្លះៗនៅសម័យបច្ចុប្បន្ននេះថា "ស្តេច" ។ រដ្ឋមួយចំនួននៅភាគខាងជើងនៃប្រទេសឥណ្ឌានៅសម័យនោះគឺជារាជាណាចក្រ (kingdoms) ដែលមានស្តេចគ្រប់គ្រងរាជ និង រដ្ឋខ្លះទៀតគឺជាសាធារណរដ្ឋ (republics) ដែលមានមេកុលសម្ព័ន្ធជាអ្នកគ្រប់គ្រង ។ នៅសម័យនោះ សាធារណរដ្ឋ សក្យ (Sakyan republic) គឺជារដ្ឋមួយនៅក្រោមចំណុះរបស់ស្តេចដ៏មានឥទ្ធិពលមួយអង្គនៃនគរជិតខាង ពោលគឺ នគរកោសល (Kosala) ដែលមានទីតាំងនៅភាគខាងត្បួងនៃសាធារណរដ្ឋសក្យ ។"
==រាយនាម"សុជាតា" ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនានិងព្រហ្មញ្ញសាសនា==
សុជាតា គឺជាឈ្មោះស្រ្តីជាភិក្ខុនី/សាវិកា/ទាយិកាមានកត្តិនាមដ៏ល្បីល្បាញនៅក្នុងពុទ្ធសាសនា ដែលរួមមានដូចជា :
១). ជាភរិយាមួយប្រភេទស្ថិតក្នុងចំណោមភរិយាទាំង ៧ ប្រភេទនៅក្នុងពុទ្ធសាសនា, គឺជាកូនប្រសារមិនចុះញ៉មចំពោះឪពុកក្មេកដែលជាគហបតីគឺ អានាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី (Anathapindika) ក្រោយមកក្លាយជាសាវិកា(សាវកគ្រហស្ថស្រី) (lay-disciple) ម្នាក់នៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ដែលក្រោយមកក៏បានក្លាយទៅជាទាសភរិយា (slave-wife) របស់ស្វាមីនាង ។
២). សុជាតាភិក្ខុនី គឺជាព្រះអរហន្តនីនិងជាសាវិកាមួយអង្គរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធផងដែរ ។
៣). សុជាតាគឺជាទាយិកា(ស្រ្តីអ្នកអោយទាន) ដែលបានប្រគេនបាយលាយទឹកដោះគោ (មធុបាយាស) មួយភាជន៍មាសថ្វាយដល់ព្រះពុទ្ធមុនពេលដែលព្រះអង្គបានត្រាស់ដឹងធម៌សម្រេចនូវអនុត្តរសម្មាសម្ពោធិញ្ញាណជាសព្វញ្ញុពុទ្ធ (ដែលជាមហាទានដំបូងគេក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា) ។
៤). នាងសុជាតាម្នាក់ទៀត គឺជាព្រះជាយានៃសក្កទេវរាជ (ព្រះឥន្ទ្រ) បច្ចុប្បន្ន ។
៥). សុជាតាក៏ជាឈ្មោះរបស់ទេពធីតា ល័កស្មី (លក្ស្មី, Lakshmi) នៅក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា ដែរ ។
==សុជាតា និង ភរិយា ៧ ប្រភេទ នៅក្នុង[[ព្រះត្រៃបិដក]]==
សុជាតា (Sujata) គឺជាកូនប្រសារស្រីរបស់សេដ្ឋីឈ្មោះ[[អានាថបិណ្ឌិក]] ដែលជាគ្រហស្ថសាវកដ៏ល្បីល្បាញមួយរូបរបស់[[ព្រះពុទ្ធ]] ។ នៅក្នុងគម្ពីរ[[អង្គុត្តរនិកាយ]] (Anguttara Nikaya 7:59; IV 91-94) នៃគម្ពីរព្រះត្រៃបិដកជាភាសាបាលី (Pali Sutta) មាននិទានមួយដែលរៀបរាប់ថា នៅពេលព្រះពុទ្ធកំពុងទេសនានៅក្បែរឬនៅផ្ទះរបស់អានាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី សម្លេងរបស់នាងសុជាតាដែលស្រែកជេរស្តីឲ្យអ្នកបម្រើទាំងឡាយនោះ បានរំខានដល់ការទេសនារបស់ព្រះអង្គ ។ ព្រះពុទ្ធបានមានពុទ្ធដីកាឲ្យគេហៅនាងសុជាតាមកស្តាប់បទទេសនារបស់ព្រះអង្គ ។ បទទេសនានោះបានទទួលការពេញនិយម និង មានឈ្មោះម្យ៉ាងទៀតថា បទទេសនាអំពីក្រមសីលធម៌ល្អសម្រាប់ភរិយាទាំងឡាយ ។
នៅក្នុងបទទេសនាទូន្មាននាងសុជាតានោះ ព្រះពុទ្ធបានបង្រៀននាងសុជាតាអំពីភរិយា ៧ ប្រភេទ ។ ប្រពន្ធ ៣ ប្រភេទខាងដើមនឹងនាំមកនូវអពមង្គល (នៅក្នុងជាតិនេះនិងអនាគតជាតិ) ។ ភរិយាទាំង ៧ ប្រភេទនោះគឺ ៖
(១) ភរិយាបង្គជម្លោះ (destructive-wife) ឬ វធកៈ ឬ វធកភរិយា (vadhaka, vadhakabhariya) : មានន័យម្យ៉ាងទៀតថា ភរិយាបង្កបញ្ហា (troublesome-wife) និង ភរិយាចងអាឃាត (slayer-wife) ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះគ្មានចិត្តអាណិតអាសូរ, ចូលចិត្តញ៉ែប៉ប្រែជាមួយប្រុសៗ និង មិនចូលចិត្តធ្វើការងារ ព្រមទាំងមើលងាយស្វាមីទៀតផង ។
(២) ភរិយាចោរ (thievish-wife) ឬ ចោរិសមៈ ឬ ចោរភរិយា (chorisama or corabhariya) : មានន័យម្យ៉ាងទៀតថា ភរិយាជាចោរប្លន់ (robber-wife) ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះចាយវាយទ្រព្យសម្បត្តិគ្រួសារខ្ជះខ្ជាយ និង មិនស្មោះត្រង់នឹងប្តី ជាពិសេសទាក់ទងនឹងរឿងលុយកាក់ ។
(៣) ភរិយាជាស្ត្រីកំណាន់ (mistress-wife) ឬអយ្យសមៈ ឬ អយ្យាភរិយា ឬ ស្វាមីភរិយា (ayyasama or ayyabhariya or "swamibhariya") : មានន័យម្យ៉ាងទៀតថា ភរិយាជាម្ចាស់ (lordly-wife, master-wife and tyrant-wife) ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះគឺជាស្ត្រីមានល្បិចខ្ពស់, មានចិត្តសាហាវ និង មានសម្តីអាក្រក់ ព្រមទាំងខ្ជិលច្រអូស និង ចូលចិត្តបញ្ជាប្តី ។
ព្រះពុទ្ធទ្រង់បានសំដែងថា ភរិយា ៤ ពួកខាងក្រោមនឹងនាំមកនូវសុភមង្គល នៅក្នុងជាតិនេះនិងអនាគតជាតិ ។ ចំណុចរួមនៃភរិយាទាំង ៤ ពួកនេះគឺពួកគេមានពេញទៅដោយចិត្តអាចគ្រប់គ្រងខ្លួនឯង ។ ភរិយាទាំង ៤ ពួកនោះគឺ ៖
(១) ភរិយាប្រៀបដូចជាមាតា (motherly-wife) ឬ មាតុសមៈ ឬ មាតុភរិយា (matusama or matubhariya) : នាងចាត់ទុកប្តីរបស់នាងដូចជាកូនប្រុសម្នាក់នៅក្នុងគ្រប់កាលទេស ។ នាងប្រព្រឹត្តចំពោះប្តីនាងដោយចិត្តករុណា សណ្តោស និង ថែទាំទ្រព្យសម្បត្តិប្តីជានិច្ច ។
(២) ភរិយាប្រៀបដូចប្អូនស្រី (sisterly-wife) ឬ ភគិនិសមៈ ឬ ភគិនីភរិយា (bhaginisama or bhaginibhariya) : នាងទទួលយកការសម្រេចចិត្តរបស់ប្តីនាងដូចជានាងស្តាប់ការសម្រេចចិត្តរបស់បងប្រុសនាងដែរ ។ នាងមានចរឹតរមទម្យ និង ចុះញ៉មចំពោះចៅហ្វាយនាង (ប្តីនាង) និង ធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដើម្បីបំពេញបំណងប្តី ។
(៣) ភរិយាជាមិត្ត (friend-wife) ឬ សខិភរិយា (sakhibhariya) ។ ពាក្យថា សខៈ មានន័យថា មិត្តជិតស្និទ្ធ ដែលផ្ទុយពីពាក្យថា មិត្តទើបស្គាល់ថ្មីថ្មោង ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះអាចហៅម្យ៉ាងទៀតថា សខិភរិយា (sakhibhariya) ប្រែថា ភរិយាជាមិត្តរួមជីវិត (companion-wife) ។ នាងស្រឡាញ់ប្តីនាងដូចជានាងស្រឡាញ់មិត្តសម្លាញ់របស់នាងដែរ ។ នាងធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដើម្បីជួយស្វាមីនាង ។
(៤) ទាសភរិយា (slave-wife) ឬ ទាសីសមៈ ឬ ទាសីភរិយា (dasisama or dasibhariya) ។ ពាក្យថា ទាសី ជាពាក្យក្នុងភាសាបាលី ប្រែថា ស្ត្រីជាអ្នកបម្រើ ឬ ស្រីបម្រើ ។ ន័យម្យ៉ាងទៀត ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះអាចមានន័យថា ប្រពន្ធដែលបម្រើប្តីដូចស្រីបម្រើ (slave-like wife, handmaid-wife and maid-wife”) ។ ភរិយាប្រភេទនេះមានចិត្តខន្តី, គ្មានចិត្តក្រោធខឹង និង ចុះចូលចំពោះប្តីទោះបីប្តីខឹងសម្បាយ៉ាងណាក៏ដោយ ។ នាងគឺជាមនុស្សចុះញ៉មយល់ព្រមទទួលយកការវាយវាត់ធ្វើបាបលើរាងកាយទោះបីប្តីចង់ធ្វើយ៉ាងណាចំពោះខ្លួនក៏ដោយ ។ នាងនឹងចុះញ៉មចំពោះប្តីដោយគ្មានសួរនាំបន្តិចសោះឡើយ ។
បន្ទាប់ពីបទទេសនានេះ នាងសុជាតាមានចិត្តរីករាយចំពោះពាក្យពេចន៍របស់ព្រះពុទ្ធ ។ នៅពេលព្រះពុទ្ធទ្រង់សួរនាងថា តើនាងចង់ក្លាយជាភរិយាប្រភេទណាមួយ នាងសុជាតាបានឆ្លើយតបថា ៖ "ខ្ញុំព្រះករុណានឹងក្លាយជាភរិយាប្រភេទចុងក្រោយបំផុត គឺជាទាសភរិយារបស់ស្វាមីខ្ញុំព្រះករុណា ។" គ្រួសាររបស់នាងសប្បាយចិត្តយ៉ាងខ្លាំង ហើយចាប់ពីថ្ងៃនោះតទៅ នាងគឺជាស្រីបម្រើរបស់ប្តីនាង ។
==ឯកសារយោង==
# Bhikkhu Bodhi, In the Buddha’s Words, Wisdom, Boston, 2005
# Hammalawa Saddhatissa, Buddhist Ethics, Wisdom, Boston, 1997
# Piyadassi Thera, The Buddha’s Ancient Path, Buddhist Publication Society, Kandy, 1996
# External links[edit]
# Sujata and the Seven Types of Wives (buddhanet.net)
gg7na0qmpab2m826zjbm8zqbp4vz4ss
282841
282840
2022-08-25T14:57:46Z
203.144.67.8
/* រាយនាម"សុជាតា" ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនានិងព្រហ្មញ្ញសាសនា */
wikitext
text/x-wiki
==និយមន័យ==
"សុជាតា" (Sujātā, Sujāthā) គឺជាពាក្យសំស្ក្រឹតកម្លាយ ដែលមានន័យថា
"អ្នកកើតមកដោយប្រពៃ អ្នកកើតចេញពីត្រកូលគ្រួសារល្អ"
ដោយពាក្យ "សុ" មានន័យថា ល្អ
រីឯពាក្យថា "ជាតា" > ជាតិ មានន័យថា កំណើត ។
ម្យ៉ាងទៀត បើយោងតាមវចនានុក្រមខ្មែរ ស្នាព្រះហស្តសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួនណាត :
នាមសព្ទ ( បា.; សំ. ឝចី ឬ សចី ) នាមជាយាម្នាក់របស់ព្រះឥន្រ្ទ ( ម. ព. សុធម្មា ផង ) ។
==ប្រវត្តិទាក់ទងនឹងឈ្មោះ សុជាតា==
នៅក្នុងនិទានមួយដែលពុទ្ធសាសនិកភាគច្រើនបានដឹងឮ បន្ទាប់ពីព្រះសិទ្ធត្ថកុមារបានបង្អត់អាហារខ្លួនឯងឲ្យចុះខ្សោយស្ទើរមរណា ព្រះអង្គបានទទួលយកពំនូតបាយលាយទឹកដោះគោ (មធុបាយាស) ពីនាងសុជាតា (Sujata) ដែលជាក្មេងស្រីម្នាក់នៅក្នុងភូមិនោះ ។ រូបភាពរបស់ព្រះសិទ្ធត្ថកុមារដែលមានរាងកាយស្គមស្គាំងសល់តែស្បែកដណ្តប់ឆ្អឹងនោះបានធ្វើឲ្យនាងសុជាតាយល់ច្រឡំព្រះអង្គថាជាតួអង្គអ្នកតា (spirit) ដែលបង្ហាញខ្លួនដើម្បីជួយប្រទានពរមួយដល់នាង ។
អ្នកស្រាវជ្រាវខាងសាសនវិទូច្រើននាក់មានទស្សនៈមិនត្រូវគ្នាអំពីប្រវត្តិពិតរបស់តួអង្គព្រះពុទ្ធ ។ លោក វ៉ដឌ័រ (Warder) បានថ្លែងថា "ព្រះពុទ្ធ [...] បានចាប់កំណើតនៅក្នុងសាធារណរដ្ឋសក្យ (Sakya Republic) ដែលជារដ្ឋទីក្រុង (city state) នៃកពិលវស្តុ (Kapilavastu) ឬកបិលភស្តុ ពោលគឺ វាជារដ្ឋតូចមួយនៅជាប់ព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសនេប៉ាល់ និង ព្រំដែនភាគខាងជើងនៃប្រទេសឥណ្ឌា ។ ចំណែកលោក វ៉លស្ហ៍(Walsh) វិញបានថ្លែងថា "ព្រះពុទ្ធគឺជាមនុស្សនៅក្នុងកុលសម្ព័ន្ធសក្យ (Sakya clan) ដែលបោះទីតាំងនៅជាប់ជើងជួរភ្នំហិមាល័យ (Himalayas) ទីតាំងកំណើតពិតប្រាកដរបស់ព្រះពុទ្ធគឺនៅប្រហែល ៣ ឬ ៤ គីឡូម៉ែត្រភាគខាងជើងនៃព្រំដែនរបស់ប្រទេសឥណ្ឌាបច្ចុប្បន្ន ពោលគឺនៅក្នុងប្រទេសនេប៉ាល់ (Nepal) ។ តាមការពិតឪពុករបស់ព្រះពុទ្ធគឺជាមេកុលសម្ព័ន្ធម្នាក់ដែលត្រូវបានជ្រើសរើសឡើងតាមរយៈការបោះឆ្នោត ពោលគឺគាត់មិនមែនជាស្តេចមួយអង្គដែលមនុស្សជំនាន់ក្រោយបានលើកអួតសរសើរឬលើកតម្កើងនោះទេ ។ ទោះជាយ៉ាងនោះក៏ដោយ គោរម្យងាររបស់ឪពុករបស់ព្រះពុទ្ធគឺ រាជា (raja) ដែលជាពាក្យបង្កប់ន័យខ្លះៗនៅសម័យបច្ចុប្បន្ននេះថា "ស្តេច" ។ រដ្ឋមួយចំនួននៅភាគខាងជើងនៃប្រទេសឥណ្ឌានៅសម័យនោះគឺជារាជាណាចក្រ (kingdoms) ដែលមានស្តេចគ្រប់គ្រងរាជ និង រដ្ឋខ្លះទៀតគឺជាសាធារណរដ្ឋ (republics) ដែលមានមេកុលសម្ព័ន្ធជាអ្នកគ្រប់គ្រង ។ នៅសម័យនោះ សាធារណរដ្ឋ សក្យ (Sakyan republic) គឺជារដ្ឋមួយនៅក្រោមចំណុះរបស់ស្តេចដ៏មានឥទ្ធិពលមួយអង្គនៃនគរជិតខាង ពោលគឺ នគរកោសល (Kosala) ដែលមានទីតាំងនៅភាគខាងត្បួងនៃសាធារណរដ្ឋសក្យ ។"
==រាយនាម"សុជាតា" ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនានិងព្រហ្មញ្ញសាសនា==
សុជាតា គឺជាឈ្មោះស្រ្តីជាភិក្ខុនី/សាវិកា/ទាយិកាមានកត្តិនាមដ៏ល្បីល្បាញនៅក្នុងពុទ្ធសាសនា ដែលរួមមានដូចជា :
១). សុជាតាឃរសុណិសា ជាធីតានៃធនញ្ចយសេដ្ឋី និងជាកូនប្រសារដ៏កាចឆ្នាស មិនក្រោមឱវាទឪពុកក្មេកដែលជាគហបតីគឺ អានាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី (Anathapindika) ក្រោយមកក្លាយជាសាវិកា(សាវកគ្រហស្ថស្រី) (lay-disciple) ម្នាក់នៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ។
២). សុជាតាភិក្ខុនី គឺជាព្រះអរហន្តនីនិងជាសាវិកាមួយអង្គរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធផងដែរ ។
៣). សុជាតាគឺជាទាយិកា(ស្រ្តីអ្នកអោយទាន) ដែលបានប្រគេនបាយលាយទឹកដោះគោ (មធុបាយាស) មួយភាជន៍មាសថ្វាយដល់ព្រះពុទ្ធមុនពេលដែលព្រះអង្គបានត្រាស់ដឹងធម៌សម្រេចនូវអនុត្តរសម្មាសម្ពោធិញ្ញាណជាសព្វញ្ញុពុទ្ធ (ដែលជាមហាទានដំបូងគេក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា) ។
៤). នាងសុជាតាម្នាក់ទៀត គឺជាព្រះជាយានៃសក្កទេវរាជ (ព្រះឥន្ទ្រ) បច្ចុប្បន្ន ។
៥). សុជាតាក៏ជាឈ្មោះរបស់ទេពធីតា ល័កស្មី (លក្ស្មី, Lakshmi) នៅក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា ដែរ ។
==សុជាតា និង ភរិយា ៧ ប្រភេទ នៅក្នុង[[ព្រះត្រៃបិដក]]==
សុជាតា (Sujata) គឺជាកូនប្រសារស្រីរបស់សេដ្ឋីឈ្មោះ[[អានាថបិណ្ឌិក]] ដែលជាគ្រហស្ថសាវកដ៏ល្បីល្បាញមួយរូបរបស់[[ព្រះពុទ្ធ]] ។ នៅក្នុងគម្ពីរ[[អង្គុត្តរនិកាយ]] (Anguttara Nikaya 7:59; IV 91-94) នៃគម្ពីរព្រះត្រៃបិដកជាភាសាបាលី (Pali Sutta) មាននិទានមួយដែលរៀបរាប់ថា នៅពេលព្រះពុទ្ធកំពុងទេសនានៅក្បែរឬនៅផ្ទះរបស់អានាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី សម្លេងរបស់នាងសុជាតាដែលស្រែកជេរស្តីឲ្យអ្នកបម្រើទាំងឡាយនោះ បានរំខានដល់ការទេសនារបស់ព្រះអង្គ ។ ព្រះពុទ្ធបានមានពុទ្ធដីកាឲ្យគេហៅនាងសុជាតាមកស្តាប់បទទេសនារបស់ព្រះអង្គ ។ បទទេសនានោះបានទទួលការពេញនិយម និង មានឈ្មោះម្យ៉ាងទៀតថា បទទេសនាអំពីក្រមសីលធម៌ល្អសម្រាប់ភរិយាទាំងឡាយ ។
នៅក្នុងបទទេសនាទូន្មាននាងសុជាតានោះ ព្រះពុទ្ធបានបង្រៀននាងសុជាតាអំពីភរិយា ៧ ប្រភេទ ។ ប្រពន្ធ ៣ ប្រភេទខាងដើមនឹងនាំមកនូវអពមង្គល (នៅក្នុងជាតិនេះនិងអនាគតជាតិ) ។ ភរិយាទាំង ៧ ប្រភេទនោះគឺ ៖
(១) ភរិយាបង្គជម្លោះ (destructive-wife) ឬ វធកៈ ឬ វធកភរិយា (vadhaka, vadhakabhariya) : មានន័យម្យ៉ាងទៀតថា ភរិយាបង្កបញ្ហា (troublesome-wife) និង ភរិយាចងអាឃាត (slayer-wife) ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះគ្មានចិត្តអាណិតអាសូរ, ចូលចិត្តញ៉ែប៉ប្រែជាមួយប្រុសៗ និង មិនចូលចិត្តធ្វើការងារ ព្រមទាំងមើលងាយស្វាមីទៀតផង ។
(២) ភរិយាចោរ (thievish-wife) ឬ ចោរិសមៈ ឬ ចោរភរិយា (chorisama or corabhariya) : មានន័យម្យ៉ាងទៀតថា ភរិយាជាចោរប្លន់ (robber-wife) ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះចាយវាយទ្រព្យសម្បត្តិគ្រួសារខ្ជះខ្ជាយ និង មិនស្មោះត្រង់នឹងប្តី ជាពិសេសទាក់ទងនឹងរឿងលុយកាក់ ។
(៣) ភរិយាជាស្ត្រីកំណាន់ (mistress-wife) ឬអយ្យសមៈ ឬ អយ្យាភរិយា ឬ ស្វាមីភរិយា (ayyasama or ayyabhariya or "swamibhariya") : មានន័យម្យ៉ាងទៀតថា ភរិយាជាម្ចាស់ (lordly-wife, master-wife and tyrant-wife) ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះគឺជាស្ត្រីមានល្បិចខ្ពស់, មានចិត្តសាហាវ និង មានសម្តីអាក្រក់ ព្រមទាំងខ្ជិលច្រអូស និង ចូលចិត្តបញ្ជាប្តី ។
ព្រះពុទ្ធទ្រង់បានសំដែងថា ភរិយា ៤ ពួកខាងក្រោមនឹងនាំមកនូវសុភមង្គល នៅក្នុងជាតិនេះនិងអនាគតជាតិ ។ ចំណុចរួមនៃភរិយាទាំង ៤ ពួកនេះគឺពួកគេមានពេញទៅដោយចិត្តអាចគ្រប់គ្រងខ្លួនឯង ។ ភរិយាទាំង ៤ ពួកនោះគឺ ៖
(១) ភរិយាប្រៀបដូចជាមាតា (motherly-wife) ឬ មាតុសមៈ ឬ មាតុភរិយា (matusama or matubhariya) : នាងចាត់ទុកប្តីរបស់នាងដូចជាកូនប្រុសម្នាក់នៅក្នុងគ្រប់កាលទេស ។ នាងប្រព្រឹត្តចំពោះប្តីនាងដោយចិត្តករុណា សណ្តោស និង ថែទាំទ្រព្យសម្បត្តិប្តីជានិច្ច ។
(២) ភរិយាប្រៀបដូចប្អូនស្រី (sisterly-wife) ឬ ភគិនិសមៈ ឬ ភគិនីភរិយា (bhaginisama or bhaginibhariya) : នាងទទួលយកការសម្រេចចិត្តរបស់ប្តីនាងដូចជានាងស្តាប់ការសម្រេចចិត្តរបស់បងប្រុសនាងដែរ ។ នាងមានចរឹតរមទម្យ និង ចុះញ៉មចំពោះចៅហ្វាយនាង (ប្តីនាង) និង ធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដើម្បីបំពេញបំណងប្តី ។
(៣) ភរិយាជាមិត្ត (friend-wife) ឬ សខិភរិយា (sakhibhariya) ។ ពាក្យថា សខៈ មានន័យថា មិត្តជិតស្និទ្ធ ដែលផ្ទុយពីពាក្យថា មិត្តទើបស្គាល់ថ្មីថ្មោង ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះអាចហៅម្យ៉ាងទៀតថា សខិភរិយា (sakhibhariya) ប្រែថា ភរិយាជាមិត្តរួមជីវិត (companion-wife) ។ នាងស្រឡាញ់ប្តីនាងដូចជានាងស្រឡាញ់មិត្តសម្លាញ់របស់នាងដែរ ។ នាងធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដើម្បីជួយស្វាមីនាង ។
(៤) ទាសភរិយា (slave-wife) ឬ ទាសីសមៈ ឬ ទាសីភរិយា (dasisama or dasibhariya) ។ ពាក្យថា ទាសី ជាពាក្យក្នុងភាសាបាលី ប្រែថា ស្ត្រីជាអ្នកបម្រើ ឬ ស្រីបម្រើ ។ ន័យម្យ៉ាងទៀត ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះអាចមានន័យថា ប្រពន្ធដែលបម្រើប្តីដូចស្រីបម្រើ (slave-like wife, handmaid-wife and maid-wife”) ។ ភរិយាប្រភេទនេះមានចិត្តខន្តី, គ្មានចិត្តក្រោធខឹង និង ចុះចូលចំពោះប្តីទោះបីប្តីខឹងសម្បាយ៉ាងណាក៏ដោយ ។ នាងគឺជាមនុស្សចុះញ៉មយល់ព្រមទទួលយកការវាយវាត់ធ្វើបាបលើរាងកាយទោះបីប្តីចង់ធ្វើយ៉ាងណាចំពោះខ្លួនក៏ដោយ ។ នាងនឹងចុះញ៉មចំពោះប្តីដោយគ្មានសួរនាំបន្តិចសោះឡើយ ។
បន្ទាប់ពីបទទេសនានេះ នាងសុជាតាមានចិត្តរីករាយចំពោះពាក្យពេចន៍របស់ព្រះពុទ្ធ ។ នៅពេលព្រះពុទ្ធទ្រង់សួរនាងថា តើនាងចង់ក្លាយជាភរិយាប្រភេទណាមួយ នាងសុជាតាបានឆ្លើយតបថា ៖ "ខ្ញុំព្រះករុណានឹងក្លាយជាភរិយាប្រភេទចុងក្រោយបំផុត គឺជាទាសភរិយារបស់ស្វាមីខ្ញុំព្រះករុណា ។" គ្រួសាររបស់នាងសប្បាយចិត្តយ៉ាងខ្លាំង ហើយចាប់ពីថ្ងៃនោះតទៅ នាងគឺជាស្រីបម្រើរបស់ប្តីនាង ។
==ឯកសារយោង==
# Bhikkhu Bodhi, In the Buddha’s Words, Wisdom, Boston, 2005
# Hammalawa Saddhatissa, Buddhist Ethics, Wisdom, Boston, 1997
# Piyadassi Thera, The Buddha’s Ancient Path, Buddhist Publication Society, Kandy, 1996
# External links[edit]
# Sujata and the Seven Types of Wives (buddhanet.net)
423wu1qqv005vehrkqy3k9nc4qenjqu
282842
282841
2022-08-25T15:30:25Z
203.144.67.8
/* រាយនាម"សុជាតា" ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនានិងព្រហ្មញ្ញសាសនា */
wikitext
text/x-wiki
==និយមន័យ==
"សុជាតា" (Sujātā, Sujāthā) គឺជាពាក្យសំស្ក្រឹតកម្លាយ ដែលមានន័យថា
"អ្នកកើតមកដោយប្រពៃ អ្នកកើតចេញពីត្រកូលគ្រួសារល្អ"
ដោយពាក្យ "សុ" មានន័យថា ល្អ
រីឯពាក្យថា "ជាតា" > ជាតិ មានន័យថា កំណើត ។
ម្យ៉ាងទៀត បើយោងតាមវចនានុក្រមខ្មែរ ស្នាព្រះហស្តសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួនណាត :
នាមសព្ទ ( បា.; សំ. ឝចី ឬ សចី ) នាមជាយាម្នាក់របស់ព្រះឥន្រ្ទ ( ម. ព. សុធម្មា ផង ) ។
==ប្រវត្តិទាក់ទងនឹងឈ្មោះ សុជាតា==
នៅក្នុងនិទានមួយដែលពុទ្ធសាសនិកភាគច្រើនបានដឹងឮ បន្ទាប់ពីព្រះសិទ្ធត្ថកុមារបានបង្អត់អាហារខ្លួនឯងឲ្យចុះខ្សោយស្ទើរមរណា ព្រះអង្គបានទទួលយកពំនូតបាយលាយទឹកដោះគោ (មធុបាយាស) ពីនាងសុជាតា (Sujata) ដែលជាក្មេងស្រីម្នាក់នៅក្នុងភូមិនោះ ។ រូបភាពរបស់ព្រះសិទ្ធត្ថកុមារដែលមានរាងកាយស្គមស្គាំងសល់តែស្បែកដណ្តប់ឆ្អឹងនោះបានធ្វើឲ្យនាងសុជាតាយល់ច្រឡំព្រះអង្គថាជាតួអង្គអ្នកតា (spirit) ដែលបង្ហាញខ្លួនដើម្បីជួយប្រទានពរមួយដល់នាង ។
អ្នកស្រាវជ្រាវខាងសាសនវិទូច្រើននាក់មានទស្សនៈមិនត្រូវគ្នាអំពីប្រវត្តិពិតរបស់តួអង្គព្រះពុទ្ធ ។ លោក វ៉ដឌ័រ (Warder) បានថ្លែងថា "ព្រះពុទ្ធ [...] បានចាប់កំណើតនៅក្នុងសាធារណរដ្ឋសក្យ (Sakya Republic) ដែលជារដ្ឋទីក្រុង (city state) នៃកពិលវស្តុ (Kapilavastu) ឬកបិលភស្តុ ពោលគឺ វាជារដ្ឋតូចមួយនៅជាប់ព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសនេប៉ាល់ និង ព្រំដែនភាគខាងជើងនៃប្រទេសឥណ្ឌា ។ ចំណែកលោក វ៉លស្ហ៍(Walsh) វិញបានថ្លែងថា "ព្រះពុទ្ធគឺជាមនុស្សនៅក្នុងកុលសម្ព័ន្ធសក្យ (Sakya clan) ដែលបោះទីតាំងនៅជាប់ជើងជួរភ្នំហិមាល័យ (Himalayas) ទីតាំងកំណើតពិតប្រាកដរបស់ព្រះពុទ្ធគឺនៅប្រហែល ៣ ឬ ៤ គីឡូម៉ែត្រភាគខាងជើងនៃព្រំដែនរបស់ប្រទេសឥណ្ឌាបច្ចុប្បន្ន ពោលគឺនៅក្នុងប្រទេសនេប៉ាល់ (Nepal) ។ តាមការពិតឪពុករបស់ព្រះពុទ្ធគឺជាមេកុលសម្ព័ន្ធម្នាក់ដែលត្រូវបានជ្រើសរើសឡើងតាមរយៈការបោះឆ្នោត ពោលគឺគាត់មិនមែនជាស្តេចមួយអង្គដែលមនុស្សជំនាន់ក្រោយបានលើកអួតសរសើរឬលើកតម្កើងនោះទេ ។ ទោះជាយ៉ាងនោះក៏ដោយ គោរម្យងាររបស់ឪពុករបស់ព្រះពុទ្ធគឺ រាជា (raja) ដែលជាពាក្យបង្កប់ន័យខ្លះៗនៅសម័យបច្ចុប្បន្ននេះថា "ស្តេច" ។ រដ្ឋមួយចំនួននៅភាគខាងជើងនៃប្រទេសឥណ្ឌានៅសម័យនោះគឺជារាជាណាចក្រ (kingdoms) ដែលមានស្តេចគ្រប់គ្រងរាជ និង រដ្ឋខ្លះទៀតគឺជាសាធារណរដ្ឋ (republics) ដែលមានមេកុលសម្ព័ន្ធជាអ្នកគ្រប់គ្រង ។ នៅសម័យនោះ សាធារណរដ្ឋ សក្យ (Sakyan republic) គឺជារដ្ឋមួយនៅក្រោមចំណុះរបស់ស្តេចដ៏មានឥទ្ធិពលមួយអង្គនៃនគរជិតខាង ពោលគឺ នគរកោសល (Kosala) ដែលមានទីតាំងនៅភាគខាងត្បួងនៃសាធារណរដ្ឋសក្យ ។"
==រាយនាម"សុជាតា" ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនានិងព្រហ្មញ្ញសាសនា==
សុជាតា គឺជាឈ្មោះស្រ្តីជាភិក្ខុនី/ទាយិកាមានកត្តិនាមដ៏ល្បីល្បាញនៅក្នុងពុទ្ធសាសនា ដែលរួមមានដូចជា :
១). សុជាតាឃរសុណិសា ជាធីតានៃធនញ្ចយសេដ្ឋី និងជាកូនប្រសារដ៏កាចឆ្នាស មិនក្រោមឱវាទឪពុកក្មេកដែលជាគហបតីគឺ អានាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី (Anathapindika) ក្រោយមកក្លាយជាឧបាសិកា ។
២). សុជាតាភិក្ខុនី គឺជាព្រះអរហន្តនីនិងជាសាវិកាមួយអង្គរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធផងដែរ ។
៣). សុជាតាគឺជាទាយិកា(ស្រ្តីអ្នកអោយទាន) ដែលបានប្រគេនបាយលាយទឹកដោះគោ (មធុបាយាស) មួយភាជន៍មាសថ្វាយដល់ព្រះពុទ្ធមុនពេលដែលព្រះអង្គបានត្រាស់ដឹងធម៌សម្រេចនូវអនុត្តរសម្មាសម្ពោធិញ្ញាណជាសព្វញ្ញុពុទ្ធ (ដែលជាមហាទានដំបូងគេក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា) ។
៤). នាងសុជាតាម្នាក់ទៀត គឺជាព្រះជាយានៃសក្កទេវរាជ (ព្រះឥន្ទ្រ) បច្ចុប្បន្ន ។
៥). សុជាតាក៏ជាឈ្មោះរបស់ទេពធីតា ល័កស្មី (លក្ស្មី, Lakshmi) នៅក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា ដែរ ។
==សុជាតា និង ភរិយា ៧ ប្រភេទ នៅក្នុង[[ព្រះត្រៃបិដក]]==
សុជាតា (Sujata) គឺជាកូនប្រសារស្រីរបស់សេដ្ឋីឈ្មោះ[[អានាថបិណ្ឌិក]] ដែលជាគ្រហស្ថសាវកដ៏ល្បីល្បាញមួយរូបរបស់[[ព្រះពុទ្ធ]] ។ នៅក្នុងគម្ពីរ[[អង្គុត្តរនិកាយ]] (Anguttara Nikaya 7:59; IV 91-94) នៃគម្ពីរព្រះត្រៃបិដកជាភាសាបាលី (Pali Sutta) មាននិទានមួយដែលរៀបរាប់ថា នៅពេលព្រះពុទ្ធកំពុងទេសនានៅក្បែរឬនៅផ្ទះរបស់អានាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី សម្លេងរបស់នាងសុជាតាដែលស្រែកជេរស្តីឲ្យអ្នកបម្រើទាំងឡាយនោះ បានរំខានដល់ការទេសនារបស់ព្រះអង្គ ។ ព្រះពុទ្ធបានមានពុទ្ធដីកាឲ្យគេហៅនាងសុជាតាមកស្តាប់បទទេសនារបស់ព្រះអង្គ ។ បទទេសនានោះបានទទួលការពេញនិយម និង មានឈ្មោះម្យ៉ាងទៀតថា បទទេសនាអំពីក្រមសីលធម៌ល្អសម្រាប់ភរិយាទាំងឡាយ ។
នៅក្នុងបទទេសនាទូន្មាននាងសុជាតានោះ ព្រះពុទ្ធបានបង្រៀននាងសុជាតាអំពីភរិយា ៧ ប្រភេទ ។ ប្រពន្ធ ៣ ប្រភេទខាងដើមនឹងនាំមកនូវអពមង្គល (នៅក្នុងជាតិនេះនិងអនាគតជាតិ) ។ ភរិយាទាំង ៧ ប្រភេទនោះគឺ ៖
(១) ភរិយាបង្គជម្លោះ (destructive-wife) ឬ វធកៈ ឬ វធកភរិយា (vadhaka, vadhakabhariya) : មានន័យម្យ៉ាងទៀតថា ភរិយាបង្កបញ្ហា (troublesome-wife) និង ភរិយាចងអាឃាត (slayer-wife) ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះគ្មានចិត្តអាណិតអាសូរ, ចូលចិត្តញ៉ែប៉ប្រែជាមួយប្រុសៗ និង មិនចូលចិត្តធ្វើការងារ ព្រមទាំងមើលងាយស្វាមីទៀតផង ។
(២) ភរិយាចោរ (thievish-wife) ឬ ចោរិសមៈ ឬ ចោរភរិយា (chorisama or corabhariya) : មានន័យម្យ៉ាងទៀតថា ភរិយាជាចោរប្លន់ (robber-wife) ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះចាយវាយទ្រព្យសម្បត្តិគ្រួសារខ្ជះខ្ជាយ និង មិនស្មោះត្រង់នឹងប្តី ជាពិសេសទាក់ទងនឹងរឿងលុយកាក់ ។
(៣) ភរិយាជាស្ត្រីកំណាន់ (mistress-wife) ឬអយ្យសមៈ ឬ អយ្យាភរិយា ឬ ស្វាមីភរិយា (ayyasama or ayyabhariya or "swamibhariya") : មានន័យម្យ៉ាងទៀតថា ភរិយាជាម្ចាស់ (lordly-wife, master-wife and tyrant-wife) ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះគឺជាស្ត្រីមានល្បិចខ្ពស់, មានចិត្តសាហាវ និង មានសម្តីអាក្រក់ ព្រមទាំងខ្ជិលច្រអូស និង ចូលចិត្តបញ្ជាប្តី ។
ព្រះពុទ្ធទ្រង់បានសំដែងថា ភរិយា ៤ ពួកខាងក្រោមនឹងនាំមកនូវសុភមង្គល នៅក្នុងជាតិនេះនិងអនាគតជាតិ ។ ចំណុចរួមនៃភរិយាទាំង ៤ ពួកនេះគឺពួកគេមានពេញទៅដោយចិត្តអាចគ្រប់គ្រងខ្លួនឯង ។ ភរិយាទាំង ៤ ពួកនោះគឺ ៖
(១) ភរិយាប្រៀបដូចជាមាតា (motherly-wife) ឬ មាតុសមៈ ឬ មាតុភរិយា (matusama or matubhariya) : នាងចាត់ទុកប្តីរបស់នាងដូចជាកូនប្រុសម្នាក់នៅក្នុងគ្រប់កាលទេស ។ នាងប្រព្រឹត្តចំពោះប្តីនាងដោយចិត្តករុណា សណ្តោស និង ថែទាំទ្រព្យសម្បត្តិប្តីជានិច្ច ។
(២) ភរិយាប្រៀបដូចប្អូនស្រី (sisterly-wife) ឬ ភគិនិសមៈ ឬ ភគិនីភរិយា (bhaginisama or bhaginibhariya) : នាងទទួលយកការសម្រេចចិត្តរបស់ប្តីនាងដូចជានាងស្តាប់ការសម្រេចចិត្តរបស់បងប្រុសនាងដែរ ។ នាងមានចរឹតរមទម្យ និង ចុះញ៉មចំពោះចៅហ្វាយនាង (ប្តីនាង) និង ធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដើម្បីបំពេញបំណងប្តី ។
(៣) ភរិយាជាមិត្ត (friend-wife) ឬ សខិភរិយា (sakhibhariya) ។ ពាក្យថា សខៈ មានន័យថា មិត្តជិតស្និទ្ធ ដែលផ្ទុយពីពាក្យថា មិត្តទើបស្គាល់ថ្មីថ្មោង ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះអាចហៅម្យ៉ាងទៀតថា សខិភរិយា (sakhibhariya) ប្រែថា ភរិយាជាមិត្តរួមជីវិត (companion-wife) ។ នាងស្រឡាញ់ប្តីនាងដូចជានាងស្រឡាញ់មិត្តសម្លាញ់របស់នាងដែរ ។ នាងធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដើម្បីជួយស្វាមីនាង ។
(៤) ទាសភរិយា (slave-wife) ឬ ទាសីសមៈ ឬ ទាសីភរិយា (dasisama or dasibhariya) ។ ពាក្យថា ទាសី ជាពាក្យក្នុងភាសាបាលី ប្រែថា ស្ត្រីជាអ្នកបម្រើ ឬ ស្រីបម្រើ ។ ន័យម្យ៉ាងទៀត ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះអាចមានន័យថា ប្រពន្ធដែលបម្រើប្តីដូចស្រីបម្រើ (slave-like wife, handmaid-wife and maid-wife”) ។ ភរិយាប្រភេទនេះមានចិត្តខន្តី, គ្មានចិត្តក្រោធខឹង និង ចុះចូលចំពោះប្តីទោះបីប្តីខឹងសម្បាយ៉ាងណាក៏ដោយ ។ នាងគឺជាមនុស្សចុះញ៉មយល់ព្រមទទួលយកការវាយវាត់ធ្វើបាបលើរាងកាយទោះបីប្តីចង់ធ្វើយ៉ាងណាចំពោះខ្លួនក៏ដោយ ។ នាងនឹងចុះញ៉មចំពោះប្តីដោយគ្មានសួរនាំបន្តិចសោះឡើយ ។
បន្ទាប់ពីបទទេសនានេះ នាងសុជាតាមានចិត្តរីករាយចំពោះពាក្យពេចន៍របស់ព្រះពុទ្ធ ។ នៅពេលព្រះពុទ្ធទ្រង់សួរនាងថា តើនាងចង់ក្លាយជាភរិយាប្រភេទណាមួយ នាងសុជាតាបានឆ្លើយតបថា ៖ "ខ្ញុំព្រះករុណានឹងក្លាយជាភរិយាប្រភេទចុងក្រោយបំផុត គឺជាទាសភរិយារបស់ស្វាមីខ្ញុំព្រះករុណា ។" គ្រួសាររបស់នាងសប្បាយចិត្តយ៉ាងខ្លាំង ហើយចាប់ពីថ្ងៃនោះតទៅ នាងគឺជាស្រីបម្រើរបស់ប្តីនាង ។
==ឯកសារយោង==
# Bhikkhu Bodhi, In the Buddha’s Words, Wisdom, Boston, 2005
# Hammalawa Saddhatissa, Buddhist Ethics, Wisdom, Boston, 1997
# Piyadassi Thera, The Buddha’s Ancient Path, Buddhist Publication Society, Kandy, 1996
# External links[edit]
# Sujata and the Seven Types of Wives (buddhanet.net)
6vh8u5ejkr82os5oc7a8iwneem3nw4d
282843
282842
2022-08-25T16:17:25Z
203.144.67.8
/* សុជាតា និង ភរិយា ៧ ប្រភេទ នៅក្នុងព្រះត្រៃបិដក */
wikitext
text/x-wiki
==និយមន័យ==
"សុជាតា" (Sujātā, Sujāthā) គឺជាពាក្យសំស្ក្រឹតកម្លាយ ដែលមានន័យថា
"អ្នកកើតមកដោយប្រពៃ អ្នកកើតចេញពីត្រកូលគ្រួសារល្អ"
ដោយពាក្យ "សុ" មានន័យថា ល្អ
រីឯពាក្យថា "ជាតា" > ជាតិ មានន័យថា កំណើត ។
ម្យ៉ាងទៀត បើយោងតាមវចនានុក្រមខ្មែរ ស្នាព្រះហស្តសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួនណាត :
នាមសព្ទ ( បា.; សំ. ឝចី ឬ សចី ) នាមជាយាម្នាក់របស់ព្រះឥន្រ្ទ ( ម. ព. សុធម្មា ផង ) ។
==ប្រវត្តិទាក់ទងនឹងឈ្មោះ សុជាតា==
នៅក្នុងនិទានមួយដែលពុទ្ធសាសនិកភាគច្រើនបានដឹងឮ បន្ទាប់ពីព្រះសិទ្ធត្ថកុមារបានបង្អត់អាហារខ្លួនឯងឲ្យចុះខ្សោយស្ទើរមរណា ព្រះអង្គបានទទួលយកពំនូតបាយលាយទឹកដោះគោ (មធុបាយាស) ពីនាងសុជាតា (Sujata) ដែលជាក្មេងស្រីម្នាក់នៅក្នុងភូមិនោះ ។ រូបភាពរបស់ព្រះសិទ្ធត្ថកុមារដែលមានរាងកាយស្គមស្គាំងសល់តែស្បែកដណ្តប់ឆ្អឹងនោះបានធ្វើឲ្យនាងសុជាតាយល់ច្រឡំព្រះអង្គថាជាតួអង្គអ្នកតា (spirit) ដែលបង្ហាញខ្លួនដើម្បីជួយប្រទានពរមួយដល់នាង ។
អ្នកស្រាវជ្រាវខាងសាសនវិទូច្រើននាក់មានទស្សនៈមិនត្រូវគ្នាអំពីប្រវត្តិពិតរបស់តួអង្គព្រះពុទ្ធ ។ លោក វ៉ដឌ័រ (Warder) បានថ្លែងថា "ព្រះពុទ្ធ [...] បានចាប់កំណើតនៅក្នុងសាធារណរដ្ឋសក្យ (Sakya Republic) ដែលជារដ្ឋទីក្រុង (city state) នៃកពិលវស្តុ (Kapilavastu) ឬកបិលភស្តុ ពោលគឺ វាជារដ្ឋតូចមួយនៅជាប់ព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសនេប៉ាល់ និង ព្រំដែនភាគខាងជើងនៃប្រទេសឥណ្ឌា ។ ចំណែកលោក វ៉លស្ហ៍(Walsh) វិញបានថ្លែងថា "ព្រះពុទ្ធគឺជាមនុស្សនៅក្នុងកុលសម្ព័ន្ធសក្យ (Sakya clan) ដែលបោះទីតាំងនៅជាប់ជើងជួរភ្នំហិមាល័យ (Himalayas) ទីតាំងកំណើតពិតប្រាកដរបស់ព្រះពុទ្ធគឺនៅប្រហែល ៣ ឬ ៤ គីឡូម៉ែត្រភាគខាងជើងនៃព្រំដែនរបស់ប្រទេសឥណ្ឌាបច្ចុប្បន្ន ពោលគឺនៅក្នុងប្រទេសនេប៉ាល់ (Nepal) ។ តាមការពិតឪពុករបស់ព្រះពុទ្ធគឺជាមេកុលសម្ព័ន្ធម្នាក់ដែលត្រូវបានជ្រើសរើសឡើងតាមរយៈការបោះឆ្នោត ពោលគឺគាត់មិនមែនជាស្តេចមួយអង្គដែលមនុស្សជំនាន់ក្រោយបានលើកអួតសរសើរឬលើកតម្កើងនោះទេ ។ ទោះជាយ៉ាងនោះក៏ដោយ គោរម្យងាររបស់ឪពុករបស់ព្រះពុទ្ធគឺ រាជា (raja) ដែលជាពាក្យបង្កប់ន័យខ្លះៗនៅសម័យបច្ចុប្បន្ននេះថា "ស្តេច" ។ រដ្ឋមួយចំនួននៅភាគខាងជើងនៃប្រទេសឥណ្ឌានៅសម័យនោះគឺជារាជាណាចក្រ (kingdoms) ដែលមានស្តេចគ្រប់គ្រងរាជ និង រដ្ឋខ្លះទៀតគឺជាសាធារណរដ្ឋ (republics) ដែលមានមេកុលសម្ព័ន្ធជាអ្នកគ្រប់គ្រង ។ នៅសម័យនោះ សាធារណរដ្ឋ សក្យ (Sakyan republic) គឺជារដ្ឋមួយនៅក្រោមចំណុះរបស់ស្តេចដ៏មានឥទ្ធិពលមួយអង្គនៃនគរជិតខាង ពោលគឺ នគរកោសល (Kosala) ដែលមានទីតាំងនៅភាគខាងត្បួងនៃសាធារណរដ្ឋសក្យ ។"
==រាយនាម"សុជាតា" ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនានិងព្រហ្មញ្ញសាសនា==
សុជាតា គឺជាឈ្មោះស្រ្តីជាភិក្ខុនី/ទាយិកាមានកត្តិនាមដ៏ល្បីល្បាញនៅក្នុងពុទ្ធសាសនា ដែលរួមមានដូចជា :
១). សុជាតាឃរសុណិសា ជាធីតានៃធនញ្ចយសេដ្ឋី និងជាកូនប្រសារដ៏កាចឆ្នាស មិនក្រោមឱវាទឪពុកក្មេកដែលជាគហបតីគឺ អានាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី (Anathapindika) ក្រោយមកក្លាយជាឧបាសិកា ។
២). សុជាតាភិក្ខុនី គឺជាព្រះអរហន្តនីនិងជាសាវិកាមួយអង្គរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធផងដែរ ។
៣). សុជាតាគឺជាទាយិកា(ស្រ្តីអ្នកអោយទាន) ដែលបានប្រគេនបាយលាយទឹកដោះគោ (មធុបាយាស) មួយភាជន៍មាសថ្វាយដល់ព្រះពុទ្ធមុនពេលដែលព្រះអង្គបានត្រាស់ដឹងធម៌សម្រេចនូវអនុត្តរសម្មាសម្ពោធិញ្ញាណជាសព្វញ្ញុពុទ្ធ (ដែលជាមហាទានដំបូងគេក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា) ។
៤). នាងសុជាតាម្នាក់ទៀត គឺជាព្រះជាយានៃសក្កទេវរាជ (ព្រះឥន្ទ្រ) បច្ចុប្បន្ន ។
៥). សុជាតាក៏ជាឈ្មោះរបស់ទេពធីតា ល័កស្មី (លក្ស្មី, Lakshmi) នៅក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា ដែរ ។
==សុជាតា និង ភរិយា ៧ ប្រភេទ នៅក្នុង[[ព្រះត្រៃបិដក]]==
សុជាតា (Sujata) គឺជាកូនប្រសារស្រីរបស់សេដ្ឋីឈ្មោះ[[អានាថបិណ្ឌិក]] ដែលជាគ្រហស្ថសាវកដ៏ល្បីល្បាញមួយរូបរបស់[[ព្រះពុទ្ធ]] ។ នៅក្នុងគម្ពីរ[[អង្គុត្តរនិកាយ]] (Anguttara Nikaya 7:59; IV 91-94) នៃគម្ពីរព្រះត្រៃបិដកជាភាសាបាលី (Pali Sutta) មានសេចក្តីបរិយាយយ៉ាងពិស្តារ ប៉ុន្តែសូមត្រឹមសង្ខេបយ៉ាងត្រឹមនេះថា÷
" សម័យមួយ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់គង់នៅវត្តជេតពនជាអារាមរបស់អនាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី ទៀបក្រុងសាវត្ថី ។ សម័យនោះឯង មានស្រ្តីម្នាក់នាមសុជាតា ជាធនញ្ចយធីតា ហើយជាប្អូនស្រីនាងវិសាខា និងកូនប្រសារស្រីនៃអនាថបណ្ឌិកសេដ្ឋី ។ មានសេចក្តីពិពណ៌នាថា តាំងតែពីនាងសុជាតា បានរៀបការចូលទៅរស់នៅ ខាងផ្ទះស្វាមី គេហដ្ឋាននៃអាថបណ្ឌិកគហបតី (ឈ្មោះថា)នាងបានបំពេញយសដ៏ធំ ប៉ុន្តែ ដោយនាងជាបុត្រីនៃគ្រួសារមហាត្រកូល នាងមានកិរិយាចចេសរឹងត្អឹង ប្រកាន់មានះថាខ្លួនប្រសើរ មានសេចក្តីក្រេវក្រោធ
ខឹងសម្បារ កាចឆ្នាស មានសម្តីអាក្រក់ មិនធ្វើវត្តប្រតិបត្តិគោរពមាតាបិតាក្មេក និងស្វាមី ហើយជេរប្រទេចគំហកកំហែង វាយដំច្រំធាក់ ជនក្នុងផ្ទះ ។
ពេលមួយនោះ ព្រះមានព្រះភាគ មានភិក្ខុសង្ឃ500អង្គជាបរិវារ ស្តេចយាងទៅកាន់ផ្ទះអនាថបណ្ឌិកសេដ្ឋី ។ លុះយាងទៅដល់ហើយ ក៏ប្រថាប់ រួចត្រាស់សម្តែងធម្មទេសនាដោយមាន អនាថបណ្ឌិកសេដ្ឋីជាអ្នកសណ្តាប់ ។ វេលានោះឯង នាងសុជាតា បានស្រែកឈ្លោះប្រកែកជាមួយពួកទាសាទាសី ។ ព្រះបរមសស្តាក៏បញ្ចប់ធម្មីកថា ហើយត្រាស់សួរថា ម្នាលគហបតី នោះជាសំឡេងអ្វី? លោកសេដ្ឋីទូលតបថា បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន នោះជាសំឡេងនាងសុជាតា ជាបុត្រប្រសាររបស់ត្រកូល នាងមិនមានសេចក្តីគោរពកោតក្រែង មិនធ្វើវត្តប្រណិប័តមាតាបិតាក្មេកនិងស្វាមី ជាស្រ្តីគ្មានសទ្ធា ចេះតែឈ្លោះទាស់ទែងរាល់ព្រឹកល្ងាច ។ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ព្រះអង្គត្រាស់បង្គាប់ដល់អនាថបណ្ឌិកសេដ្ឋី អោយគេហៅនាងសុជាតាចូលមក ។ លុះនាងសុជាតាចូលមកដល់ហើយ ក៏ក្រាបថ្វាយបង្គំព្រះអង្គ ហើយអង្គុយក្នុងទីសមគួរ ។ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ត្រាស់ បទទេសនាទូន្មានដល់នាងសុជាតា
នៅក្នុងបទទេសនាទូន្មាននាងសុជាតានោះ ព្រះពុទ្ធបានបង្រៀននាងសុជាតាអំពីភរិយា ៧ ប្រភេទ ។
ប្រពន្ធ ៣ ប្រភេទខាងដើមនឹងនាំមកនូវអពមង្គល (នៅក្នុងជាតិនេះនិងអនាគតជាតិ) ។ ភរិយាទាំង ៣ ប្រភេទនេះមាន ៖
(១) វធកៈ ឬ វធកាភរិយា :
(ភរិយាទុកស្មើរពេជឃ្ឃាត) ភរិយាដែលស្វាមីលោះមកដោយទ្រព្យហើយ ជាស្ត្រីមានចិត្តប្រទូស្តនឹងស្វាមី មានសេចក្តីមិនអនុគ្រោះនូវប្រយោជន៍ ជាស្រីត្រេកត្រអាលនឹងបុរសដទៃ មើលងាយប្តី ខ្វល់ខ្វាយដើម្បីសម្លាប់(ប្តី) ។
(២) ចោរិសមៈ ឬ ចោរីភរិយា (ភរិយាជាចោរ) : ស្វាមីនៃស្ត្រីបាននូវទ្រព្យណាហើយតម្កល់ទុក ដើម្បីធ្វើនូវសិល្បៈក្តី នូវជំនួញក្តី នូវកសិកម្មក្តី ស្ត្រីនោះ ប្រាថ្នាលួចកិបកេងយកនូវទ្រព្យ សូម្បីបន្តិចបន្តួចពីទ្រព្យនោះ ។
(៣) អយ្យសមៈ ឬ អយ្យាភរិយា (ភរិយាទុកស្មើរចៅហ្វាយនាយ) : ស្រ្តីមិនមានសេចក្តីប្រាថ្នានឹងធ្វើការងារ ជាអ្នកខ្ជិលច្រអូស ស៊ីច្រើន រឹងរូស ពោលនូវពាក្យអាក្រក់ មានព្យាយាមប្រឹងប្រែងដើម្បីប្រព្រឹត្តិគ្រប់គាបសង្កត់ស្វាមី ។
ព្រះពុទ្ធទ្រង់បានសំដែងថា ភរិយា ៤ ពួកខាងក្រោមនឹងនាំមកនូវសុភមង្គល នៅក្នុងជាតិនេះនិងអនាគតជាតិ ។ ចំណុចរួមនៃភរិយាទាំង ៤ ពួកនេះគឺពួកគេមានពេញទៅដោយចិត្តអាចគ្រប់គ្រងខ្លួនឯង ។ ភរិយាទាំង ៤ ពួកនោះគឺ ៖
(១) ភរិយាប្រៀបដូចជាមាតា (motherly-wife) ឬ មាតុសមៈ ឬ មាតុភរិយា (matusama or matubhariya) : នាងចាត់ទុកប្តីរបស់នាងដូចជាកូនប្រុសម្នាក់នៅក្នុងគ្រប់កាលទេស ។ នាងប្រព្រឹត្តចំពោះប្តីនាងដោយចិត្តករុណា សណ្តោស និង ថែទាំទ្រព្យសម្បត្តិប្តីជានិច្ច ។
(២) ភរិយាប្រៀបដូចប្អូនស្រី (sisterly-wife) ឬ ភគិនិសមៈ ឬ ភគិនីភរិយា (bhaginisama or bhaginibhariya) : នាងទទួលយកការសម្រេចចិត្តរបស់ប្តីនាងដូចជានាងស្តាប់ការសម្រេចចិត្តរបស់បងប្រុសនាងដែរ ។ នាងមានចរឹតរមទម្យ និង ចុះញ៉មចំពោះចៅហ្វាយនាង (ប្តីនាង) និង ធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដើម្បីបំពេញបំណងប្តី ។
(៣) ភរិយាជាមិត្ត (friend-wife) ឬ សខិភរិយា (sakhibhariya) ។ ពាក្យថា សខៈ មានន័យថា មិត្តជិតស្និទ្ធ ដែលផ្ទុយពីពាក្យថា មិត្តទើបស្គាល់ថ្មីថ្មោង ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះអាចហៅម្យ៉ាងទៀតថា សខិភរិយា (sakhibhariya) ប្រែថា ភរិយាជាមិត្តរួមជីវិត (companion-wife) ។ នាងស្រឡាញ់ប្តីនាងដូចជានាងស្រឡាញ់មិត្តសម្លាញ់របស់នាងដែរ ។ នាងធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដើម្បីជួយស្វាមីនាង ។
(៤) ទាសភរិយា (slave-wife) ឬ ទាសីសមៈ ឬ ទាសីភរិយា (dasisama or dasibhariya) ។ ពាក្យថា ទាសី ជាពាក្យក្នុងភាសាបាលី ប្រែថា ស្ត្រីជាអ្នកបម្រើ ឬ ស្រីបម្រើ ។ ន័យម្យ៉ាងទៀត ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះអាចមានន័យថា ប្រពន្ធដែលបម្រើប្តីដូចស្រីបម្រើ (slave-like wife, handmaid-wife and maid-wife”) ។ ភរិយាប្រភេទនេះមានចិត្តខន្តី, គ្មានចិត្តក្រោធខឹង និង ចុះចូលចំពោះប្តីទោះបីប្តីខឹងសម្បាយ៉ាងណាក៏ដោយ ។ នាងគឺជាមនុស្សចុះញ៉មយល់ព្រមទទួលយកការវាយវាត់ធ្វើបាបលើរាងកាយទោះបីប្តីចង់ធ្វើយ៉ាងណាចំពោះខ្លួនក៏ដោយ ។ នាងនឹងចុះញ៉មចំពោះប្តីដោយគ្មានសួរនាំបន្តិចសោះឡើយ ។
បន្ទាប់ពីបទទេសនានេះ នាងសុជាតាមានចិត្តរីករាយចំពោះពាក្យពេចន៍របស់ព្រះពុទ្ធ ។ នៅពេលព្រះពុទ្ធទ្រង់សួរនាងថា តើនាងចង់ក្លាយជាភរិយាប្រភេទណាមួយ នាងសុជាតាបានឆ្លើយតបថា ៖ "ខ្ញុំព្រះករុណានឹងក្លាយជាភរិយាប្រភេទចុងក្រោយបំផុត គឺជាទាសភរិយារបស់ស្វាមីខ្ញុំព្រះករុណា ។" គ្រួសាររបស់នាងសប្បាយចិត្តយ៉ាងខ្លាំង ហើយចាប់ពីថ្ងៃនោះតទៅ នាងគឺជាស្រីបម្រើរបស់ប្តីនាង ។
==ឯកសារយោង==
# Bhikkhu Bodhi, In the Buddha’s Words, Wisdom, Boston, 2005
# Hammalawa Saddhatissa, Buddhist Ethics, Wisdom, Boston, 1997
# Piyadassi Thera, The Buddha’s Ancient Path, Buddhist Publication Society, Kandy, 1996
# External links[edit]
# Sujata and the Seven Types of Wives (buddhanet.net)
9yrs5znydjvgsgmm8ygavph5ztqbk3g
282844
282843
2022-08-25T16:18:27Z
203.144.67.8
/* សុជាតា និង ភរិយា ៧ ប្រភេទ នៅក្នុងព្រះត្រៃបិដក */
wikitext
text/x-wiki
==និយមន័យ==
"សុជាតា" (Sujātā, Sujāthā) គឺជាពាក្យសំស្ក្រឹតកម្លាយ ដែលមានន័យថា
"អ្នកកើតមកដោយប្រពៃ អ្នកកើតចេញពីត្រកូលគ្រួសារល្អ"
ដោយពាក្យ "សុ" មានន័យថា ល្អ
រីឯពាក្យថា "ជាតា" > ជាតិ មានន័យថា កំណើត ។
ម្យ៉ាងទៀត បើយោងតាមវចនានុក្រមខ្មែរ ស្នាព្រះហស្តសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួនណាត :
នាមសព្ទ ( បា.; សំ. ឝចី ឬ សចី ) នាមជាយាម្នាក់របស់ព្រះឥន្រ្ទ ( ម. ព. សុធម្មា ផង ) ។
==ប្រវត្តិទាក់ទងនឹងឈ្មោះ សុជាតា==
នៅក្នុងនិទានមួយដែលពុទ្ធសាសនិកភាគច្រើនបានដឹងឮ បន្ទាប់ពីព្រះសិទ្ធត្ថកុមារបានបង្អត់អាហារខ្លួនឯងឲ្យចុះខ្សោយស្ទើរមរណា ព្រះអង្គបានទទួលយកពំនូតបាយលាយទឹកដោះគោ (មធុបាយាស) ពីនាងសុជាតា (Sujata) ដែលជាក្មេងស្រីម្នាក់នៅក្នុងភូមិនោះ ។ រូបភាពរបស់ព្រះសិទ្ធត្ថកុមារដែលមានរាងកាយស្គមស្គាំងសល់តែស្បែកដណ្តប់ឆ្អឹងនោះបានធ្វើឲ្យនាងសុជាតាយល់ច្រឡំព្រះអង្គថាជាតួអង្គអ្នកតា (spirit) ដែលបង្ហាញខ្លួនដើម្បីជួយប្រទានពរមួយដល់នាង ។
អ្នកស្រាវជ្រាវខាងសាសនវិទូច្រើននាក់មានទស្សនៈមិនត្រូវគ្នាអំពីប្រវត្តិពិតរបស់តួអង្គព្រះពុទ្ធ ។ លោក វ៉ដឌ័រ (Warder) បានថ្លែងថា "ព្រះពុទ្ធ [...] បានចាប់កំណើតនៅក្នុងសាធារណរដ្ឋសក្យ (Sakya Republic) ដែលជារដ្ឋទីក្រុង (city state) នៃកពិលវស្តុ (Kapilavastu) ឬកបិលភស្តុ ពោលគឺ វាជារដ្ឋតូចមួយនៅជាប់ព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសនេប៉ាល់ និង ព្រំដែនភាគខាងជើងនៃប្រទេសឥណ្ឌា ។ ចំណែកលោក វ៉លស្ហ៍(Walsh) វិញបានថ្លែងថា "ព្រះពុទ្ធគឺជាមនុស្សនៅក្នុងកុលសម្ព័ន្ធសក្យ (Sakya clan) ដែលបោះទីតាំងនៅជាប់ជើងជួរភ្នំហិមាល័យ (Himalayas) ទីតាំងកំណើតពិតប្រាកដរបស់ព្រះពុទ្ធគឺនៅប្រហែល ៣ ឬ ៤ គីឡូម៉ែត្រភាគខាងជើងនៃព្រំដែនរបស់ប្រទេសឥណ្ឌាបច្ចុប្បន្ន ពោលគឺនៅក្នុងប្រទេសនេប៉ាល់ (Nepal) ។ តាមការពិតឪពុករបស់ព្រះពុទ្ធគឺជាមេកុលសម្ព័ន្ធម្នាក់ដែលត្រូវបានជ្រើសរើសឡើងតាមរយៈការបោះឆ្នោត ពោលគឺគាត់មិនមែនជាស្តេចមួយអង្គដែលមនុស្សជំនាន់ក្រោយបានលើកអួតសរសើរឬលើកតម្កើងនោះទេ ។ ទោះជាយ៉ាងនោះក៏ដោយ គោរម្យងាររបស់ឪពុករបស់ព្រះពុទ្ធគឺ រាជា (raja) ដែលជាពាក្យបង្កប់ន័យខ្លះៗនៅសម័យបច្ចុប្បន្ននេះថា "ស្តេច" ។ រដ្ឋមួយចំនួននៅភាគខាងជើងនៃប្រទេសឥណ្ឌានៅសម័យនោះគឺជារាជាណាចក្រ (kingdoms) ដែលមានស្តេចគ្រប់គ្រងរាជ និង រដ្ឋខ្លះទៀតគឺជាសាធារណរដ្ឋ (republics) ដែលមានមេកុលសម្ព័ន្ធជាអ្នកគ្រប់គ្រង ។ នៅសម័យនោះ សាធារណរដ្ឋ សក្យ (Sakyan republic) គឺជារដ្ឋមួយនៅក្រោមចំណុះរបស់ស្តេចដ៏មានឥទ្ធិពលមួយអង្គនៃនគរជិតខាង ពោលគឺ នគរកោសល (Kosala) ដែលមានទីតាំងនៅភាគខាងត្បួងនៃសាធារណរដ្ឋសក្យ ។"
==រាយនាម"សុជាតា" ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនានិងព្រហ្មញ្ញសាសនា==
សុជាតា គឺជាឈ្មោះស្រ្តីជាភិក្ខុនី/ទាយិកាមានកត្តិនាមដ៏ល្បីល្បាញនៅក្នុងពុទ្ធសាសនា ដែលរួមមានដូចជា :
១). សុជាតាឃរសុណិសា ជាធីតានៃធនញ្ចយសេដ្ឋី និងជាកូនប្រសារដ៏កាចឆ្នាស មិនក្រោមឱវាទឪពុកក្មេកដែលជាគហបតីគឺ អានាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី (Anathapindika) ក្រោយមកក្លាយជាឧបាសិកា ។
២). សុជាតាភិក្ខុនី គឺជាព្រះអរហន្តនីនិងជាសាវិកាមួយអង្គរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធផងដែរ ។
៣). សុជាតាគឺជាទាយិកា(ស្រ្តីអ្នកអោយទាន) ដែលបានប្រគេនបាយលាយទឹកដោះគោ (មធុបាយាស) មួយភាជន៍មាសថ្វាយដល់ព្រះពុទ្ធមុនពេលដែលព្រះអង្គបានត្រាស់ដឹងធម៌សម្រេចនូវអនុត្តរសម្មាសម្ពោធិញ្ញាណជាសព្វញ្ញុពុទ្ធ (ដែលជាមហាទានដំបូងគេក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា) ។
៤). នាងសុជាតាម្នាក់ទៀត គឺជាព្រះជាយានៃសក្កទេវរាជ (ព្រះឥន្ទ្រ) បច្ចុប្បន្ន ។
៥). សុជាតាក៏ជាឈ្មោះរបស់ទេពធីតា ល័កស្មី (លក្ស្មី, Lakshmi) នៅក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា ដែរ ។
==សុជាតា និង ភរិយា ៧ ប្រភេទ នៅក្នុង[[ព្រះត្រៃបិដក]]==
សុជាតា (Sujata) គឺជាកូនប្រសារស្រីរបស់គហបតីឈ្មោះ[[អានាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី]] ដែលជាសាវិកាដ៏ល្បីមួយរូបនៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ។ នៅក្នុងគម្ពីរ[[អង្គុត្តរនិកាយ]] (Anguttara Nikaya 7:59; IV 91-94) នៃគម្ពីរព្រះត្រៃបិដកជាភាសាបាលី (Pali Sutta) មានសេចក្តីបរិយាយយ៉ាងពិស្តារ ប៉ុន្តែសូមត្រឹមសង្ខេបយ៉ាងត្រឹមនេះថា÷
" សម័យមួយ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់គង់នៅវត្តជេតពនជាអារាមរបស់អនាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី ទៀបក្រុងសាវត្ថី ។ សម័យនោះឯង មានស្រ្តីម្នាក់នាមសុជាតា ជាធនញ្ចយធីតា ហើយជាប្អូនស្រីនាងវិសាខា និងកូនប្រសារស្រីនៃអនាថបណ្ឌិកសេដ្ឋី ។ មានសេចក្តីពិពណ៌នាថា តាំងតែពីនាងសុជាតា បានរៀបការចូលទៅរស់នៅ ខាងផ្ទះស្វាមី គេហដ្ឋាននៃអាថបណ្ឌិកគហបតី (ឈ្មោះថា)នាងបានបំពេញយសដ៏ធំ ប៉ុន្តែ ដោយនាងជាបុត្រីនៃគ្រួសារមហាត្រកូល នាងមានកិរិយាចចេសរឹងត្អឹង ប្រកាន់មានះថាខ្លួនប្រសើរ មានសេចក្តីក្រេវក្រោធ
ខឹងសម្បារ កាចឆ្នាស មានសម្តីអាក្រក់ មិនធ្វើវត្តប្រតិបត្តិគោរពមាតាបិតាក្មេក និងស្វាមី ហើយជេរប្រទេចគំហកកំហែង វាយដំច្រំធាក់ ជនក្នុងផ្ទះ ។
ពេលមួយនោះ ព្រះមានព្រះភាគ មានភិក្ខុសង្ឃ500អង្គជាបរិវារ ស្តេចយាងទៅកាន់ផ្ទះអនាថបណ្ឌិកសេដ្ឋី ។ លុះយាងទៅដល់ហើយ ក៏ប្រថាប់ រួចត្រាស់សម្តែងធម្មទេសនាដោយមាន អនាថបណ្ឌិកសេដ្ឋីជាអ្នកសណ្តាប់ ។ វេលានោះឯង នាងសុជាតា បានស្រែកឈ្លោះប្រកែកជាមួយពួកទាសាទាសី ។ ព្រះបរមសស្តាក៏បញ្ចប់ធម្មីកថា ហើយត្រាស់សួរថា ម្នាលគហបតី នោះជាសំឡេងអ្វី? លោកសេដ្ឋីទូលតបថា បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន នោះជាសំឡេងនាងសុជាតា ជាបុត្រប្រសាររបស់ត្រកូល នាងមិនមានសេចក្តីគោរពកោតក្រែង មិនធ្វើវត្តប្រណិប័តមាតាបិតាក្មេកនិងស្វាមី ជាស្រ្តីគ្មានសទ្ធា ចេះតែឈ្លោះទាស់ទែងរាល់ព្រឹកល្ងាច ។ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ព្រះអង្គត្រាស់បង្គាប់ដល់អនាថបណ្ឌិកសេដ្ឋី អោយគេហៅនាងសុជាតាចូលមក ។ លុះនាងសុជាតាចូលមកដល់ហើយ ក៏ក្រាបថ្វាយបង្គំព្រះអង្គ ហើយអង្គុយក្នុងទីសមគួរ ។ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ត្រាស់ បទទេសនាទូន្មានដល់នាងសុជាតា
នៅក្នុងបទទេសនាទូន្មាននាងសុជាតានោះ ព្រះពុទ្ធបានបង្រៀននាងសុជាតាអំពីភរិយា ៧ ប្រភេទ ។
ប្រពន្ធ ៣ ប្រភេទខាងដើមនឹងនាំមកនូវអពមង្គល (នៅក្នុងជាតិនេះនិងអនាគតជាតិ) ។ ភរិយាទាំង ៣ ប្រភេទនេះមាន ៖
(១) វធកៈ ឬ វធកាភរិយា :
(ភរិយាទុកស្មើរពេជឃ្ឃាត) ភរិយាដែលស្វាមីលោះមកដោយទ្រព្យហើយ ជាស្ត្រីមានចិត្តប្រទូស្តនឹងស្វាមី មានសេចក្តីមិនអនុគ្រោះនូវប្រយោជន៍ ជាស្រីត្រេកត្រអាលនឹងបុរសដទៃ មើលងាយប្តី ខ្វល់ខ្វាយដើម្បីសម្លាប់(ប្តី) ។
(២) ចោរិសមៈ ឬ ចោរីភរិយា (ភរិយាជាចោរ) : ស្វាមីនៃស្ត្រីបាននូវទ្រព្យណាហើយតម្កល់ទុក ដើម្បីធ្វើនូវសិល្បៈក្តី នូវជំនួញក្តី នូវកសិកម្មក្តី ស្ត្រីនោះ ប្រាថ្នាលួចកិបកេងយកនូវទ្រព្យ សូម្បីបន្តិចបន្តួចពីទ្រព្យនោះ ។
(៣) អយ្យសមៈ ឬ អយ្យាភរិយា (ភរិយាទុកស្មើរចៅហ្វាយនាយ) : ស្រ្តីមិនមានសេចក្តីប្រាថ្នានឹងធ្វើការងារ ជាអ្នកខ្ជិលច្រអូស ស៊ីច្រើន រឹងរូស ពោលនូវពាក្យអាក្រក់ មានព្យាយាមប្រឹងប្រែងដើម្បីប្រព្រឹត្តិគ្រប់គាបសង្កត់ស្វាមី ។
ព្រះពុទ្ធទ្រង់បានសំដែងថា ភរិយា ៤ ពួកខាងក្រោមនឹងនាំមកនូវសុភមង្គល នៅក្នុងជាតិនេះនិងអនាគតជាតិ ។ ចំណុចរួមនៃភរិយាទាំង ៤ ពួកនេះគឺពួកគេមានពេញទៅដោយចិត្តអាចគ្រប់គ្រងខ្លួនឯង ។ ភរិយាទាំង ៤ ពួកនោះគឺ ៖
(១) ភរិយាប្រៀបដូចជាមាតា (motherly-wife) ឬ មាតុសមៈ ឬ មាតុភរិយា (matusama or matubhariya) : នាងចាត់ទុកប្តីរបស់នាងដូចជាកូនប្រុសម្នាក់នៅក្នុងគ្រប់កាលទេស ។ នាងប្រព្រឹត្តចំពោះប្តីនាងដោយចិត្តករុណា សណ្តោស និង ថែទាំទ្រព្យសម្បត្តិប្តីជានិច្ច ។
(២) ភរិយាប្រៀបដូចប្អូនស្រី (sisterly-wife) ឬ ភគិនិសមៈ ឬ ភគិនីភរិយា (bhaginisama or bhaginibhariya) : នាងទទួលយកការសម្រេចចិត្តរបស់ប្តីនាងដូចជានាងស្តាប់ការសម្រេចចិត្តរបស់បងប្រុសនាងដែរ ។ នាងមានចរឹតរមទម្យ និង ចុះញ៉មចំពោះចៅហ្វាយនាង (ប្តីនាង) និង ធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដើម្បីបំពេញបំណងប្តី ។
(៣) ភរិយាជាមិត្ត (friend-wife) ឬ សខិភរិយា (sakhibhariya) ។ ពាក្យថា សខៈ មានន័យថា មិត្តជិតស្និទ្ធ ដែលផ្ទុយពីពាក្យថា មិត្តទើបស្គាល់ថ្មីថ្មោង ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះអាចហៅម្យ៉ាងទៀតថា សខិភរិយា (sakhibhariya) ប្រែថា ភរិយាជាមិត្តរួមជីវិត (companion-wife) ។ នាងស្រឡាញ់ប្តីនាងដូចជានាងស្រឡាញ់មិត្តសម្លាញ់របស់នាងដែរ ។ នាងធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដើម្បីជួយស្វាមីនាង ។
(៤) ទាសភរិយា (slave-wife) ឬ ទាសីសមៈ ឬ ទាសីភរិយា (dasisama or dasibhariya) ។ ពាក្យថា ទាសី ជាពាក្យក្នុងភាសាបាលី ប្រែថា ស្ត្រីជាអ្នកបម្រើ ឬ ស្រីបម្រើ ។ ន័យម្យ៉ាងទៀត ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះអាចមានន័យថា ប្រពន្ធដែលបម្រើប្តីដូចស្រីបម្រើ (slave-like wife, handmaid-wife and maid-wife”) ។ ភរិយាប្រភេទនេះមានចិត្តខន្តី, គ្មានចិត្តក្រោធខឹង និង ចុះចូលចំពោះប្តីទោះបីប្តីខឹងសម្បាយ៉ាងណាក៏ដោយ ។ នាងគឺជាមនុស្សចុះញ៉មយល់ព្រមទទួលយកការវាយវាត់ធ្វើបាបលើរាងកាយទោះបីប្តីចង់ធ្វើយ៉ាងណាចំពោះខ្លួនក៏ដោយ ។ នាងនឹងចុះញ៉មចំពោះប្តីដោយគ្មានសួរនាំបន្តិចសោះឡើយ ។
បន្ទាប់ពីបទទេសនានេះ នាងសុជាតាមានចិត្តរីករាយចំពោះពាក្យពេចន៍របស់ព្រះពុទ្ធ ។ នៅពេលព្រះពុទ្ធទ្រង់សួរនាងថា តើនាងចង់ក្លាយជាភរិយាប្រភេទណាមួយ នាងសុជាតាបានឆ្លើយតបថា ៖ "ខ្ញុំព្រះករុណានឹងក្លាយជាភរិយាប្រភេទចុងក្រោយបំផុត គឺជាទាសភរិយារបស់ស្វាមីខ្ញុំព្រះករុណា ។" គ្រួសាររបស់នាងសប្បាយចិត្តយ៉ាងខ្លាំង ហើយចាប់ពីថ្ងៃនោះតទៅ នាងគឺជាស្រីបម្រើរបស់ប្តីនាង ។
==ឯកសារយោង==
# Bhikkhu Bodhi, In the Buddha’s Words, Wisdom, Boston, 2005
# Hammalawa Saddhatissa, Buddhist Ethics, Wisdom, Boston, 1997
# Piyadassi Thera, The Buddha’s Ancient Path, Buddhist Publication Society, Kandy, 1996
# External links[edit]
# Sujata and the Seven Types of Wives (buddhanet.net)
f95cnd8vxolzhqwon1mg0i4bua4b9cu
282845
282844
2022-08-25T16:29:43Z
203.144.67.8
/* សុជាតា និង ភរិយា ៧ ប្រភេទ នៅក្នុងព្រះត្រៃបិដក */
wikitext
text/x-wiki
==និយមន័យ==
"សុជាតា" (Sujātā, Sujāthā) គឺជាពាក្យសំស្ក្រឹតកម្លាយ ដែលមានន័យថា
"អ្នកកើតមកដោយប្រពៃ អ្នកកើតចេញពីត្រកូលគ្រួសារល្អ"
ដោយពាក្យ "សុ" មានន័យថា ល្អ
រីឯពាក្យថា "ជាតា" > ជាតិ មានន័យថា កំណើត ។
ម្យ៉ាងទៀត បើយោងតាមវចនានុក្រមខ្មែរ ស្នាព្រះហស្តសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួនណាត :
នាមសព្ទ ( បា.; សំ. ឝចី ឬ សចី ) នាមជាយាម្នាក់របស់ព្រះឥន្រ្ទ ( ម. ព. សុធម្មា ផង ) ។
==ប្រវត្តិទាក់ទងនឹងឈ្មោះ សុជាតា==
នៅក្នុងនិទានមួយដែលពុទ្ធសាសនិកភាគច្រើនបានដឹងឮ បន្ទាប់ពីព្រះសិទ្ធត្ថកុមារបានបង្អត់អាហារខ្លួនឯងឲ្យចុះខ្សោយស្ទើរមរណា ព្រះអង្គបានទទួលយកពំនូតបាយលាយទឹកដោះគោ (មធុបាយាស) ពីនាងសុជាតា (Sujata) ដែលជាក្មេងស្រីម្នាក់នៅក្នុងភូមិនោះ ។ រូបភាពរបស់ព្រះសិទ្ធត្ថកុមារដែលមានរាងកាយស្គមស្គាំងសល់តែស្បែកដណ្តប់ឆ្អឹងនោះបានធ្វើឲ្យនាងសុជាតាយល់ច្រឡំព្រះអង្គថាជាតួអង្គអ្នកតា (spirit) ដែលបង្ហាញខ្លួនដើម្បីជួយប្រទានពរមួយដល់នាង ។
អ្នកស្រាវជ្រាវខាងសាសនវិទូច្រើននាក់មានទស្សនៈមិនត្រូវគ្នាអំពីប្រវត្តិពិតរបស់តួអង្គព្រះពុទ្ធ ។ លោក វ៉ដឌ័រ (Warder) បានថ្លែងថា "ព្រះពុទ្ធ [...] បានចាប់កំណើតនៅក្នុងសាធារណរដ្ឋសក្យ (Sakya Republic) ដែលជារដ្ឋទីក្រុង (city state) នៃកពិលវស្តុ (Kapilavastu) ឬកបិលភស្តុ ពោលគឺ វាជារដ្ឋតូចមួយនៅជាប់ព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសនេប៉ាល់ និង ព្រំដែនភាគខាងជើងនៃប្រទេសឥណ្ឌា ។ ចំណែកលោក វ៉លស្ហ៍(Walsh) វិញបានថ្លែងថា "ព្រះពុទ្ធគឺជាមនុស្សនៅក្នុងកុលសម្ព័ន្ធសក្យ (Sakya clan) ដែលបោះទីតាំងនៅជាប់ជើងជួរភ្នំហិមាល័យ (Himalayas) ទីតាំងកំណើតពិតប្រាកដរបស់ព្រះពុទ្ធគឺនៅប្រហែល ៣ ឬ ៤ គីឡូម៉ែត្រភាគខាងជើងនៃព្រំដែនរបស់ប្រទេសឥណ្ឌាបច្ចុប្បន្ន ពោលគឺនៅក្នុងប្រទេសនេប៉ាល់ (Nepal) ។ តាមការពិតឪពុករបស់ព្រះពុទ្ធគឺជាមេកុលសម្ព័ន្ធម្នាក់ដែលត្រូវបានជ្រើសរើសឡើងតាមរយៈការបោះឆ្នោត ពោលគឺគាត់មិនមែនជាស្តេចមួយអង្គដែលមនុស្សជំនាន់ក្រោយបានលើកអួតសរសើរឬលើកតម្កើងនោះទេ ។ ទោះជាយ៉ាងនោះក៏ដោយ គោរម្យងាររបស់ឪពុករបស់ព្រះពុទ្ធគឺ រាជា (raja) ដែលជាពាក្យបង្កប់ន័យខ្លះៗនៅសម័យបច្ចុប្បន្ននេះថា "ស្តេច" ។ រដ្ឋមួយចំនួននៅភាគខាងជើងនៃប្រទេសឥណ្ឌានៅសម័យនោះគឺជារាជាណាចក្រ (kingdoms) ដែលមានស្តេចគ្រប់គ្រងរាជ និង រដ្ឋខ្លះទៀតគឺជាសាធារណរដ្ឋ (republics) ដែលមានមេកុលសម្ព័ន្ធជាអ្នកគ្រប់គ្រង ។ នៅសម័យនោះ សាធារណរដ្ឋ សក្យ (Sakyan republic) គឺជារដ្ឋមួយនៅក្រោមចំណុះរបស់ស្តេចដ៏មានឥទ្ធិពលមួយអង្គនៃនគរជិតខាង ពោលគឺ នគរកោសល (Kosala) ដែលមានទីតាំងនៅភាគខាងត្បួងនៃសាធារណរដ្ឋសក្យ ។"
==រាយនាម"សុជាតា" ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនានិងព្រហ្មញ្ញសាសនា==
សុជាតា គឺជាឈ្មោះស្រ្តីជាភិក្ខុនី/ទាយិកាមានកត្តិនាមដ៏ល្បីល្បាញនៅក្នុងពុទ្ធសាសនា ដែលរួមមានដូចជា :
១). សុជាតាឃរសុណិសា ជាធីតានៃធនញ្ចយសេដ្ឋី និងជាកូនប្រសារដ៏កាចឆ្នាស មិនក្រោមឱវាទឪពុកក្មេកដែលជាគហបតីគឺ អានាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី (Anathapindika) ក្រោយមកក្លាយជាឧបាសិកា ។
២). សុជាតាភិក្ខុនី គឺជាព្រះអរហន្តនីនិងជាសាវិកាមួយអង្គរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធផងដែរ ។
៣). សុជាតាគឺជាទាយិកា(ស្រ្តីអ្នកអោយទាន) ដែលបានប្រគេនបាយលាយទឹកដោះគោ (មធុបាយាស) មួយភាជន៍មាសថ្វាយដល់ព្រះពុទ្ធមុនពេលដែលព្រះអង្គបានត្រាស់ដឹងធម៌សម្រេចនូវអនុត្តរសម្មាសម្ពោធិញ្ញាណជាសព្វញ្ញុពុទ្ធ (ដែលជាមហាទានដំបូងគេក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា) ។
៤). នាងសុជាតាម្នាក់ទៀត គឺជាព្រះជាយានៃសក្កទេវរាជ (ព្រះឥន្ទ្រ) បច្ចុប្បន្ន ។
៥). សុជាតាក៏ជាឈ្មោះរបស់ទេពធីតា ល័កស្មី (លក្ស្មី, Lakshmi) នៅក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា ដែរ ។
==សុជាតា និង ភរិយា ៧ ប្រភេទ នៅក្នុង[[ព្រះត្រៃបិដក]]==
សុជាតា (Sujata) គឺជាកូនប្រសារស្រីរបស់គហបតីឈ្មោះ[[អានាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី]] ដែលជាសាវិកាដ៏ល្បីមួយរូបនៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ។ នៅក្នុងគម្ពីរ[[អង្គុត្តរនិកាយ]] (Anguttara Nikaya 7:59; IV 91-94) នៃគម្ពីរព្រះត្រៃបិដកជាភាសាបាលី (Pali Sutta) មានសេចក្តីបរិយាយយ៉ាងពិស្តារ ប៉ុន្តែសូមត្រឹមសង្ខេបយ៉ាងត្រឹមនេះថា÷
" សម័យមួយ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់គង់នៅវត្តជេតពនជាអារាមរបស់អនាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី ទៀបក្រុងសាវត្ថី ។ សម័យនោះឯង មានស្រ្តីម្នាក់នាមសុជាតា ជាធនញ្ចយធីតា ហើយជាប្អូនស្រីនាងវិសាខា និងកូនប្រសារស្រីនៃអនាថបណ្ឌិកសេដ្ឋី ។ មានសេចក្តីពិពណ៌នាថា តាំងតែពីនាងសុជាតា បានរៀបការចូលទៅរស់នៅ ខាងផ្ទះស្វាមី គេហដ្ឋាននៃអាថបណ្ឌិកគហបតី (ឈ្មោះថា)នាងបានបំពេញយសដ៏ធំ ប៉ុន្តែ ដោយនាងជាបុត្រីនៃគ្រួសារមហាត្រកូល នាងមានកិរិយាចចេសរឹងត្អឹង ប្រកាន់មានះថាខ្លួនប្រសើរ មានសេចក្តីក្រេវក្រោធ
ខឹងសម្បារ កាចឆ្នាស មានសម្តីអាក្រក់ មិនធ្វើវត្តប្រតិបត្តិគោរពមាតាបិតាក្មេក និងស្វាមី ហើយជេរប្រទេចគំហកកំហែង វាយដំច្រំធាក់ ជនក្នុងផ្ទះ ។
ពេលមួយនោះ ព្រះមានព្រះភាគ មានភិក្ខុសង្ឃ500អង្គជាបរិវារ ស្តេចយាងទៅកាន់ផ្ទះអនាថបណ្ឌិកសេដ្ឋី ។ លុះយាងទៅដល់ហើយ ក៏ប្រថាប់ រួចត្រាស់សម្តែងធម្មទេសនាដោយមាន អនាថបណ្ឌិកសេដ្ឋីជាអ្នកសណ្តាប់ ។ វេលានោះឯង នាងសុជាតា បានស្រែកឈ្លោះប្រកែកជាមួយពួកទាសាទាសី ។ ព្រះបរមសស្តាក៏បញ្ចប់ធម្មីកថា ហើយត្រាស់សួរថា ម្នាលគហបតី នោះជាសំឡេងអ្វី? លោកសេដ្ឋីទូលតបថា បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន នោះជាសំឡេងនាងសុជាតា ជាបុត្រប្រសាររបស់ត្រកូល នាងមិនមានសេចក្តីគោរពកោតក្រែង មិនធ្វើវត្តប្រណិប័តមាតាបិតាក្មេកនិងស្វាមី ជាស្រ្តីគ្មានសទ្ធា ចេះតែឈ្លោះទាស់ទែងរាល់ព្រឹកល្ងាច ។ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ព្រះអង្គត្រាស់បង្គាប់ដល់អនាថបណ្ឌិកសេដ្ឋី អោយគេហៅនាងសុជាតាចូលមក ។ លុះនាងសុជាតាចូលមកដល់ហើយ ក៏ក្រាបថ្វាយបង្គំព្រះអង្គ ហើយអង្គុយក្នុងទីសមគួរ ។ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ត្រាស់ បទទេសនាទូន្មានដល់នាងសុជាតា
នៅក្នុងបទទេសនាទូន្មាននាងសុជាតានោះ ព្រះពុទ្ធបានប្រដៅនាងសុជាតាអំពីភរិយា ៧ ពួក ។
ភរិយា ៣ ពួក ខាងដើមនឹងនាំមកនូវអពមង្គល (នៅក្នុងជាតិនេះនិងអនាគតជាតិ) ។ ភរិយាទាំង ៣ ពួក នេះមាន ៖
(១) វធកៈ ឬ វធកាភរិយា :
(ភរិយាទុកស្មើរពេជឃ្ឃាត) ភរិយាដែលស្វាមីលោះមកដោយទ្រព្យហើយ ជាស្ត្រីមានចិត្តប្រទូស្តនឹងស្វាមី មានសេចក្តីមិនអនុគ្រោះនូវប្រយោជន៍ ជាស្រីត្រេកត្រអាលនឹងបុរសដទៃ មើលងាយប្តី ខ្វល់ខ្វាយដើម្បីសម្លាប់(ប្តី) ។
(២) ចោរិសមៈ ឬ ចោរីភរិយា (ភរិយាជាចោរ) : ស្វាមីនៃស្ត្រីបាននូវទ្រព្យណាហើយតម្កល់ទុក ដើម្បីធ្វើនូវសិល្បៈក្តី នូវជំនួញក្តី នូវកសិកម្មក្តី ស្ត្រីនោះ ប្រាថ្នាលួចកិបកេងយកនូវទ្រព្យ សូម្បីបន្តិចបន្តួចពីទ្រព្យនោះ ។
(៣) អយ្យសមៈ ឬ អយ្យាភរិយា (ភរិយាទុកស្មើចៅហ្វាយនាយ) : ស្រ្តីមិនមានសេចក្តីប្រាថ្នានឹងធ្វើការងារ ជាអ្នកខ្ជិលច្រអូស ស៊ីច្រើន រឹងរូស ពោលនូវពាក្យអាក្រក់ មានព្យាយាមប្រឹងប្រែងដើម្បីប្រព្រឹត្តិគ្រប់គាបសង្កត់ស្វាមី ។
ព្រះពុទ្ធទ្រង់បានបន្តសំដែងថា ភរិយា ៤ ពួក ខាងចុងនឹងនាំមកនូវសុភមង្គល (នៅក្នុងជាតិនេះនិងអនាគតជាតិ) ។ ។ ភរិយាទាំង ៤ ពួកនោះរួមមាន ៖
(១) មាតុសមៈ ឬ មាតុភរិយា (ភរិយាទុកស្មើម្តាយ) : ស្រ្តីណា អនុគ្រោះនូវប្រយោជន៍សព្វៗកាល ចេះរក្សាប្តី ដូចម្តាយរក្សាកូន ទាងរក្សានូវទ្រព្យរបស់ស្វាមីដែលរកបានអំពីទំនោះៗ(ទីផ្សេងៗ) ។
(២) ភគិនិសមៈ ឬ ភគិនីភរិយា(ភរិយាទុកស្មើប្អូនស្រី : ស្រ្តីមានសេចក្តីគោរពក្នុងស្វាមីរបស់ខ្លួន ដូចប្អូនគោរពបង មានសេចក្តីអៀនខ្មាស ប្រព្រឹត្តិទៅតាមអំណាចនៃភស្តា ។
(៣) ភរិយាជាមិត្ត (friend-wife) ឬ សខិភរិយា (sakhibhariya) ។ ពាក្យថា សខៈ មានន័យថា មិត្តជិតស្និទ្ធ ដែលផ្ទុយពីពាក្យថា មិត្តទើបស្គាល់ថ្មីថ្មោង ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះអាចហៅម្យ៉ាងទៀតថា សខិភរិយា (sakhibhariya) ប្រែថា ភរិយាជាមិត្តរួមជីវិត (companion-wife) ។ នាងស្រឡាញ់ប្តីនាងដូចជានាងស្រឡាញ់មិត្តសម្លាញ់របស់នាងដែរ ។ នាងធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដើម្បីជួយស្វាមីនាង ។
(៤) ទាសភរិយា (slave-wife) ឬ ទាសីសមៈ ឬ ទាសីភរិយា (dasisama or dasibhariya) ។ ពាក្យថា ទាសី ជាពាក្យក្នុងភាសាបាលី ប្រែថា ស្ត្រីជាអ្នកបម្រើ ឬ ស្រីបម្រើ ។ ន័យម្យ៉ាងទៀត ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះអាចមានន័យថា ប្រពន្ធដែលបម្រើប្តីដូចស្រីបម្រើ (slave-like wife, handmaid-wife and maid-wife”) ។ ភរិយាប្រភេទនេះមានចិត្តខន្តី, គ្មានចិត្តក្រោធខឹង និង ចុះចូលចំពោះប្តីទោះបីប្តីខឹងសម្បាយ៉ាងណាក៏ដោយ ។ នាងគឺជាមនុស្សចុះញ៉មយល់ព្រមទទួលយកការវាយវាត់ធ្វើបាបលើរាងកាយទោះបីប្តីចង់ធ្វើយ៉ាងណាចំពោះខ្លួនក៏ដោយ ។ នាងនឹងចុះញ៉មចំពោះប្តីដោយគ្មានសួរនាំបន្តិចសោះឡើយ ។
បន្ទាប់ពីបទទេសនានេះ នាងសុជាតាមានចិត្តរីករាយចំពោះពាក្យពេចន៍របស់ព្រះពុទ្ធ ។ នៅពេលព្រះពុទ្ធទ្រង់សួរនាងថា តើនាងចង់ក្លាយជាភរិយាប្រភេទណាមួយ នាងសុជាតាបានឆ្លើយតបថា ៖ "ខ្ញុំព្រះករុណានឹងក្លាយជាភរិយាប្រភេទចុងក្រោយបំផុត គឺជាទាសភរិយារបស់ស្វាមីខ្ញុំព្រះករុណា ។" គ្រួសាររបស់នាងសប្បាយចិត្តយ៉ាងខ្លាំង ហើយចាប់ពីថ្ងៃនោះតទៅ នាងគឺជាស្រីបម្រើរបស់ប្តីនាង ។
==ឯកសារយោង==
# Bhikkhu Bodhi, In the Buddha’s Words, Wisdom, Boston, 2005
# Hammalawa Saddhatissa, Buddhist Ethics, Wisdom, Boston, 1997
# Piyadassi Thera, The Buddha’s Ancient Path, Buddhist Publication Society, Kandy, 1996
# External links[edit]
# Sujata and the Seven Types of Wives (buddhanet.net)
hxlel4avdvr6i98aal1cukn6da4sdzv
282846
282845
2022-08-25T16:30:12Z
203.144.67.8
wikitext
text/x-wiki
==និយមន័យ==
"សុជាតា" (Sujātā, Sujāthā) គឺជាពាក្យសំស្ក្រឹតកម្លាយ ដែលមានន័យថា
"អ្នកកើតមកដោយប្រពៃ អ្នកកើតចេញពីត្រកូលគ្រួសារល្អ"
ដោយពាក្យ "សុ" មានន័យថា ល្អ
រីឯពាក្យថា "ជាតា" > ជាតិ មានន័យថា កំណើត ។
ម្យ៉ាងទៀត បើយោងតាមវចនានុក្រមខ្មែរ ស្នាព្រះហស្តសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួនណាត :
នាមសព្ទ ( បា.; សំ. ឝចី ឬ សចី ) នាមជាយាម្នាក់របស់ព្រះឥន្រ្ទ ( ម. ព. សុធម្មា ផង ) ។
==ប្រវត្តិទាក់ទងនឹងឈ្មោះ សុជាតា==
នៅក្នុងនិទានមួយដែលពុទ្ធសាសនិកភាគច្រើនបានដឹងឮ បន្ទាប់ពីព្រះសិទ្ធត្ថកុមារបានបង្អត់អាហារខ្លួនឯងឲ្យចុះខ្សោយស្ទើរមរណា ព្រះអង្គបានទទួលយកពំនូតបាយលាយទឹកដោះគោ (មធុបាយាស) ពីនាងសុជាតា (Sujata) ដែលជាក្មេងស្រីម្នាក់នៅក្នុងភូមិនោះ ។ រូបភាពរបស់ព្រះសិទ្ធត្ថកុមារដែលមានរាងកាយស្គមស្គាំងសល់តែស្បែកដណ្តប់ឆ្អឹងនោះបានធ្វើឲ្យនាងសុជាតាយល់ច្រឡំព្រះអង្គថាជាតួអង្គអ្នកតា (spirit) ដែលបង្ហាញខ្លួនដើម្បីជួយប្រទានពរមួយដល់នាង ។
អ្នកស្រាវជ្រាវខាងសាសនវិទូច្រើននាក់មានទស្សនៈមិនត្រូវគ្នាអំពីប្រវត្តិពិតរបស់តួអង្គព្រះពុទ្ធ ។ លោក វ៉ដឌ័រ (Warder) បានថ្លែងថា "ព្រះពុទ្ធ [...] បានចាប់កំណើតនៅក្នុងសាធារណរដ្ឋសក្យ (Sakya Republic) ដែលជារដ្ឋទីក្រុង (city state) នៃកពិលវស្តុ (Kapilavastu) ឬកបិលភស្តុ ពោលគឺ វាជារដ្ឋតូចមួយនៅជាប់ព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសនេប៉ាល់ និង ព្រំដែនភាគខាងជើងនៃប្រទេសឥណ្ឌា ។ ចំណែកលោក វ៉លស្ហ៍(Walsh) វិញបានថ្លែងថា "ព្រះពុទ្ធគឺជាមនុស្សនៅក្នុងកុលសម្ព័ន្ធសក្យ (Sakya clan) ដែលបោះទីតាំងនៅជាប់ជើងជួរភ្នំហិមាល័យ (Himalayas) ទីតាំងកំណើតពិតប្រាកដរបស់ព្រះពុទ្ធគឺនៅប្រហែល ៣ ឬ ៤ គីឡូម៉ែត្រភាគខាងជើងនៃព្រំដែនរបស់ប្រទេសឥណ្ឌាបច្ចុប្បន្ន ពោលគឺនៅក្នុងប្រទេសនេប៉ាល់ (Nepal) ។ តាមការពិតឪពុករបស់ព្រះពុទ្ធគឺជាមេកុលសម្ព័ន្ធម្នាក់ដែលត្រូវបានជ្រើសរើសឡើងតាមរយៈការបោះឆ្នោត ពោលគឺគាត់មិនមែនជាស្តេចមួយអង្គដែលមនុស្សជំនាន់ក្រោយបានលើកអួតសរសើរឬលើកតម្កើងនោះទេ ។ ទោះជាយ៉ាងនោះក៏ដោយ គោរម្យងាររបស់ឪពុករបស់ព្រះពុទ្ធគឺ រាជា (raja) ដែលជាពាក្យបង្កប់ន័យខ្លះៗនៅសម័យបច្ចុប្បន្ននេះថា "ស្តេច" ។ រដ្ឋមួយចំនួននៅភាគខាងជើងនៃប្រទេសឥណ្ឌានៅសម័យនោះគឺជារាជាណាចក្រ (kingdoms) ដែលមានស្តេចគ្រប់គ្រងរាជ និង រដ្ឋខ្លះទៀតគឺជាសាធារណរដ្ឋ (republics) ដែលមានមេកុលសម្ព័ន្ធជាអ្នកគ្រប់គ្រង ។ នៅសម័យនោះ សាធារណរដ្ឋ សក្យ (Sakyan republic) គឺជារដ្ឋមួយនៅក្រោមចំណុះរបស់ស្តេចដ៏មានឥទ្ធិពលមួយអង្គនៃនគរជិតខាង ពោលគឺ នគរកោសល (Kosala) ដែលមានទីតាំងនៅភាគខាងត្បួងនៃសាធារណរដ្ឋសក្យ ។"
==រាយនាម"សុជាតា" ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនានិងព្រហ្មញ្ញសាសនា==
សុជាតា គឺជាឈ្មោះស្រ្តីជាភិក្ខុនី/ទាយិកាមានកត្តិនាមដ៏ល្បីល្បាញនៅក្នុងពុទ្ធសាសនា ដែលរួមមានដូចជា :
១). សុជាតាឃរសុណិសា ជាធីតានៃធនញ្ចយសេដ្ឋី និងជាកូនប្រសារដ៏កាចឆ្នាស មិនក្រោមឱវាទឪពុកក្មេកដែលជាគហបតីគឺ អានាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី (Anathapindika) ក្រោយមកក្លាយជាឧបាសិកា ។
២). សុជាតាភិក្ខុនី គឺជាព្រះអរហន្តនីនិងជាសាវិកាមួយអង្គរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធផងដែរ ។
៣). សុជាតាគឺជាទាយិកា(ស្រ្តីអ្នកអោយទាន) ដែលបានប្រគេនបាយលាយទឹកដោះគោ (មធុបាយាស) មួយភាជន៍មាសថ្វាយដល់ព្រះពុទ្ធមុនពេលដែលព្រះអង្គបានត្រាស់ដឹងធម៌សម្រេចនូវអនុត្តរសម្មាសម្ពោធិញ្ញាណជាសព្វញ្ញុពុទ្ធ (ដែលជាមហាទានដំបូងគេក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា) ។
៤). នាងសុជាតាម្នាក់ទៀត គឺជាព្រះជាយានៃសក្កទេវរាជ (ព្រះឥន្ទ្រ) បច្ចុប្បន្ន ។
៥). សុជាតាក៏ជាឈ្មោះរបស់ទេពធីតា ល័កស្មី (លក្ស្មី, Lakshmi) នៅក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា ដែរ ។
==រឿងនាងសុជាតា និង ភរិយា ៧ ប្រភេទ នៅក្នុង[[ព្រះត្រៃបិដក]]==
សុជាតា (Sujata) គឺជាកូនប្រសារស្រីរបស់គហបតីឈ្មោះ[[អានាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី]] ដែលជាសាវិកាដ៏ល្បីមួយរូបនៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ។ នៅក្នុងគម្ពីរ[[អង្គុត្តរនិកាយ]] (Anguttara Nikaya 7:59; IV 91-94) នៃគម្ពីរព្រះត្រៃបិដកជាភាសាបាលី (Pali Sutta) មានសេចក្តីបរិយាយយ៉ាងពិស្តារ ប៉ុន្តែសូមត្រឹមសង្ខេបយ៉ាងត្រឹមនេះថា÷
" សម័យមួយ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់គង់នៅវត្តជេតពនជាអារាមរបស់អនាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី ទៀបក្រុងសាវត្ថី ។ សម័យនោះឯង មានស្រ្តីម្នាក់នាមសុជាតា ជាធនញ្ចយធីតា ហើយជាប្អូនស្រីនាងវិសាខា និងកូនប្រសារស្រីនៃអនាថបណ្ឌិកសេដ្ឋី ។ មានសេចក្តីពិពណ៌នាថា តាំងតែពីនាងសុជាតា បានរៀបការចូលទៅរស់នៅ ខាងផ្ទះស្វាមី គេហដ្ឋាននៃអាថបណ្ឌិកគហបតី (ឈ្មោះថា)នាងបានបំពេញយសដ៏ធំ ប៉ុន្តែ ដោយនាងជាបុត្រីនៃគ្រួសារមហាត្រកូល នាងមានកិរិយាចចេសរឹងត្អឹង ប្រកាន់មានះថាខ្លួនប្រសើរ មានសេចក្តីក្រេវក្រោធ
ខឹងសម្បារ កាចឆ្នាស មានសម្តីអាក្រក់ មិនធ្វើវត្តប្រតិបត្តិគោរពមាតាបិតាក្មេក និងស្វាមី ហើយជេរប្រទេចគំហកកំហែង វាយដំច្រំធាក់ ជនក្នុងផ្ទះ ។
ពេលមួយនោះ ព្រះមានព្រះភាគ មានភិក្ខុសង្ឃ500អង្គជាបរិវារ ស្តេចយាងទៅកាន់ផ្ទះអនាថបណ្ឌិកសេដ្ឋី ។ លុះយាងទៅដល់ហើយ ក៏ប្រថាប់ រួចត្រាស់សម្តែងធម្មទេសនាដោយមាន អនាថបណ្ឌិកសេដ្ឋីជាអ្នកសណ្តាប់ ។ វេលានោះឯង នាងសុជាតា បានស្រែកឈ្លោះប្រកែកជាមួយពួកទាសាទាសី ។ ព្រះបរមសស្តាក៏បញ្ចប់ធម្មីកថា ហើយត្រាស់សួរថា ម្នាលគហបតី នោះជាសំឡេងអ្វី? លោកសេដ្ឋីទូលតបថា បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន នោះជាសំឡេងនាងសុជាតា ជាបុត្រប្រសាររបស់ត្រកូល នាងមិនមានសេចក្តីគោរពកោតក្រែង មិនធ្វើវត្តប្រណិប័តមាតាបិតាក្មេកនិងស្វាមី ជាស្រ្តីគ្មានសទ្ធា ចេះតែឈ្លោះទាស់ទែងរាល់ព្រឹកល្ងាច ។ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ព្រះអង្គត្រាស់បង្គាប់ដល់អនាថបណ្ឌិកសេដ្ឋី អោយគេហៅនាងសុជាតាចូលមក ។ លុះនាងសុជាតាចូលមកដល់ហើយ ក៏ក្រាបថ្វាយបង្គំព្រះអង្គ ហើយអង្គុយក្នុងទីសមគួរ ។ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ត្រាស់ បទទេសនាទូន្មានដល់នាងសុជាតា
នៅក្នុងបទទេសនាទូន្មាននាងសុជាតានោះ ព្រះពុទ្ធបានប្រដៅនាងសុជាតាអំពីភរិយា ៧ ពួក ។
ភរិយា ៣ ពួក ខាងដើមនឹងនាំមកនូវអពមង្គល (នៅក្នុងជាតិនេះនិងអនាគតជាតិ) ។ ភរិយាទាំង ៣ ពួក នេះមាន ៖
(១) វធកៈ ឬ វធកាភរិយា :
(ភរិយាទុកស្មើរពេជឃ្ឃាត) ភរិយាដែលស្វាមីលោះមកដោយទ្រព្យហើយ ជាស្ត្រីមានចិត្តប្រទូស្តនឹងស្វាមី មានសេចក្តីមិនអនុគ្រោះនូវប្រយោជន៍ ជាស្រីត្រេកត្រអាលនឹងបុរសដទៃ មើលងាយប្តី ខ្វល់ខ្វាយដើម្បីសម្លាប់(ប្តី) ។
(២) ចោរិសមៈ ឬ ចោរីភរិយា (ភរិយាជាចោរ) : ស្វាមីនៃស្ត្រីបាននូវទ្រព្យណាហើយតម្កល់ទុក ដើម្បីធ្វើនូវសិល្បៈក្តី នូវជំនួញក្តី នូវកសិកម្មក្តី ស្ត្រីនោះ ប្រាថ្នាលួចកិបកេងយកនូវទ្រព្យ សូម្បីបន្តិចបន្តួចពីទ្រព្យនោះ ។
(៣) អយ្យសមៈ ឬ អយ្យាភរិយា (ភរិយាទុកស្មើចៅហ្វាយនាយ) : ស្រ្តីមិនមានសេចក្តីប្រាថ្នានឹងធ្វើការងារ ជាអ្នកខ្ជិលច្រអូស ស៊ីច្រើន រឹងរូស ពោលនូវពាក្យអាក្រក់ មានព្យាយាមប្រឹងប្រែងដើម្បីប្រព្រឹត្តិគ្រប់គាបសង្កត់ស្វាមី ។
ព្រះពុទ្ធទ្រង់បានបន្តសំដែងថា ភរិយា ៤ ពួក ខាងចុងនឹងនាំមកនូវសុភមង្គល (នៅក្នុងជាតិនេះនិងអនាគតជាតិ) ។ ។ ភរិយាទាំង ៤ ពួកនោះរួមមាន ៖
(១) មាតុសមៈ ឬ មាតុភរិយា (ភរិយាទុកស្មើម្តាយ) : ស្រ្តីណា អនុគ្រោះនូវប្រយោជន៍សព្វៗកាល ចេះរក្សាប្តី ដូចម្តាយរក្សាកូន ទាងរក្សានូវទ្រព្យរបស់ស្វាមីដែលរកបានអំពីទំនោះៗ(ទីផ្សេងៗ) ។
(២) ភគិនិសមៈ ឬ ភគិនីភរិយា(ភរិយាទុកស្មើប្អូនស្រី : ស្រ្តីមានសេចក្តីគោរពក្នុងស្វាមីរបស់ខ្លួន ដូចប្អូនគោរពបង មានសេចក្តីអៀនខ្មាស ប្រព្រឹត្តិទៅតាមអំណាចនៃភស្តា ។
(៣) ភរិយាជាមិត្ត (friend-wife) ឬ សខិភរិយា (sakhibhariya) ។ ពាក្យថា សខៈ មានន័យថា មិត្តជិតស្និទ្ធ ដែលផ្ទុយពីពាក្យថា មិត្តទើបស្គាល់ថ្មីថ្មោង ។ ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះអាចហៅម្យ៉ាងទៀតថា សខិភរិយា (sakhibhariya) ប្រែថា ភរិយាជាមិត្តរួមជីវិត (companion-wife) ។ នាងស្រឡាញ់ប្តីនាងដូចជានាងស្រឡាញ់មិត្តសម្លាញ់របស់នាងដែរ ។ នាងធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដើម្បីជួយស្វាមីនាង ។
(៤) ទាសភរិយា (slave-wife) ឬ ទាសីសមៈ ឬ ទាសីភរិយា (dasisama or dasibhariya) ។ ពាក្យថា ទាសី ជាពាក្យក្នុងភាសាបាលី ប្រែថា ស្ត្រីជាអ្នកបម្រើ ឬ ស្រីបម្រើ ។ ន័យម្យ៉ាងទៀត ភរិយានៅក្នុងក្រុមនេះអាចមានន័យថា ប្រពន្ធដែលបម្រើប្តីដូចស្រីបម្រើ (slave-like wife, handmaid-wife and maid-wife”) ។ ភរិយាប្រភេទនេះមានចិត្តខន្តី, គ្មានចិត្តក្រោធខឹង និង ចុះចូលចំពោះប្តីទោះបីប្តីខឹងសម្បាយ៉ាងណាក៏ដោយ ។ នាងគឺជាមនុស្សចុះញ៉មយល់ព្រមទទួលយកការវាយវាត់ធ្វើបាបលើរាងកាយទោះបីប្តីចង់ធ្វើយ៉ាងណាចំពោះខ្លួនក៏ដោយ ។ នាងនឹងចុះញ៉មចំពោះប្តីដោយគ្មានសួរនាំបន្តិចសោះឡើយ ។
បន្ទាប់ពីបទទេសនានេះ នាងសុជាតាមានចិត្តរីករាយចំពោះពាក្យពេចន៍របស់ព្រះពុទ្ធ ។ នៅពេលព្រះពុទ្ធទ្រង់សួរនាងថា តើនាងចង់ក្លាយជាភរិយាប្រភេទណាមួយ នាងសុជាតាបានឆ្លើយតបថា ៖ "ខ្ញុំព្រះករុណានឹងក្លាយជាភរិយាប្រភេទចុងក្រោយបំផុត គឺជាទាសភរិយារបស់ស្វាមីខ្ញុំព្រះករុណា ។" គ្រួសាររបស់នាងសប្បាយចិត្តយ៉ាងខ្លាំង ហើយចាប់ពីថ្ងៃនោះតទៅ នាងគឺជាស្រីបម្រើរបស់ប្តីនាង ។
==ឯកសារយោង==
# Bhikkhu Bodhi, In the Buddha’s Words, Wisdom, Boston, 2005
# Hammalawa Saddhatissa, Buddhist Ethics, Wisdom, Boston, 1997
# Piyadassi Thera, The Buddha’s Ancient Path, Buddhist Publication Society, Kandy, 1996
# External links[edit]
# Sujata and the Seven Types of Wives (buddhanet.net)
j4n1cq5zep6gcxilqmwrmms9b0w1h93
ឃុំពញាឮ ស្រុកពញាឮ
0
47593
282835
282747
2022-08-25T14:23:01Z
Tiamichaelnuksu1994
26855
No informations
wikitext
text/x-wiki
{{Db-g1}}
ស្ថានភាពទូទៅ
pb8u876i10tojffx033joisn1xwa0f6
បរមរាជាទី១
0
47601
282832
282831
2022-08-25T12:02:24Z
Camhistory
36281
/* ជីវិតចាប់ផ្ដើម */
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox
|name = បរមរាជាទី១ - (Borom Reachea I)
|type = Khmer History
|image =
* '''ព្រះនាម''': បរមរាជាទី១
* '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reachea I
* '''រជ្ជកាល''': ១៣៨៥-១៤៣២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]]
* '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] <br> ផ្លាសប្ដូរមក [[សម័យចតុមុខ]]
* '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត
* '''គ្រងរាជ''': ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ
* '''ក្សត្រមុន''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''រាជបន្ត''': [[នរាយ៍រាជា]]
* '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ
* '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣២
* '''បិតា''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា
* '''បុត្រ''': [[នរាយ៍រាជា]], [[ស្រីរាជា]], [[ស្រីសុរិយោទ័យ]], [[ធម្មរាជាទី២]]
* '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] <br/> លទ្ធិជំនឿ ជំនឿលើពពួកទេវតា
}}
'''បរមរាជាទី១''' ឬ '''ពញ្ញាយ៉ាត''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី៣ របស់ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] ពេលសៀមលើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) វាយបែកក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ពញ្ញាយ៉ាត បានភៀសខ្លួន មកតាំងបន្ទាយនៅ ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បង្ករទ័ពវាយបណ្ដេញ ទ័ពសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ និងបានធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៨៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត''' ហើយជាចុងក្រោយទ្រង់សម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ចាប់ពីពេលនោះមក ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early life'''
ពញ្ញាយ៉ាត ជាបុត្រទី៣នៃ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] បានឡើងសោយរាជបន្តរពី ព្រះបិតារបស់ខ្លួន និង មានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១]]" ហើយបានរាជាភិសេក និង អ្នកម្នាង ៣អង្គរ ទី១ អ្នកម្នាង បុប្ផាទេវី មានបុត្រនាម [[នរាយ៍រាជា]] ជាបុត្រទី១, ទី២ អ្នកម្នាង សុីសាង៉ាម ជាស្នំឯក ស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា ដែលត្រូវបានកំចាត់ដោយ ពញ្ញាយ៉ាត នៅក្រុងអង្គរ, សុីសាង៉ាម មានបុត្រ ២អង្គនាម [[ស្រីរាជា]] និង [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] ជាបុត្រទី២ និង ទី៣, ទី៣ អ្នកម្នាង បទុមកេសរ មានបុត្រនាម [[ធម្មរាជាទី២]] ជាបុត្រទី៤ បុត្រទាំង៤ របស់ទ្រង់ សុទ្ធតែបានឡើងសោយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយបុត្រទាំង៤ នេះហើយបានពុះបែងចែកទឹកដីខ្មែរ ជាបីចំណែកធំ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន រហូតដល់ផ្ទុះសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរាជវង្ស និង គ្នាថែមទៀតផង ក្រោយពេលបិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត សោយទីវង្គត់រួច ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref>
== ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ ==
'''Liberation of Angkor'''
== ឯកសារយោង ==
siy1lac5e0l4mj3xmg4g0o2e9ki5is9
282847
282832
2022-08-25T18:36:47Z
Camhistory
36281
/* ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ */កំពុងចងក្រង
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox
|name = បរមរាជាទី១ - (Borom Reachea I)
|type = Khmer History
|image =
* '''ព្រះនាម''': បរមរាជាទី១
* '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reachea I
* '''រជ្ជកាល''': ១៣៨៥-១៤៣២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]]
* '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] <br> ផ្លាសប្ដូរមក [[សម័យចតុមុខ]]
* '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត
* '''គ្រងរាជ''': ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ
* '''ក្សត្រមុន''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''រាជបន្ត''': [[នរាយ៍រាជា]]
* '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ
* '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣២
* '''បិតា''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា
* '''បុត្រ''': [[នរាយ៍រាជា]], [[ស្រីរាជា]], [[ស្រីសុរិយោទ័យ]], [[ធម្មរាជាទី២]]
* '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] <br/> លទ្ធិជំនឿ ជំនឿលើពពួកទេវតា
}}
'''បរមរាជាទី១''' ឬ '''ពញ្ញាយ៉ាត''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី៣ របស់ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] ពេលសៀមលើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) វាយបែកក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ពញ្ញាយ៉ាត បានភៀសខ្លួន មកតាំងបន្ទាយនៅ ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បង្ករទ័ពវាយបណ្ដេញ ទ័ពសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ និងបានធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៨៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត''' ហើយជាចុងក្រោយទ្រង់សម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ចាប់ពីពេលនោះមក ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early life'''
ពញ្ញាយ៉ាត ជាបុត្រទី៣នៃ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] បានឡើងសោយរាជបន្តរពី ព្រះបិតារបស់ខ្លួន និង មានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១]]" ហើយបានរាជាភិសេក និង អ្នកម្នាង ៣អង្គរ ទី១ អ្នកម្នាង បុប្ផាទេវី មានបុត្រនាម [[នរាយ៍រាជា]] ជាបុត្រទី១, ទី២ អ្នកម្នាង សុីសាង៉ាម ជាស្នំឯក ស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា ដែលត្រូវបានកំចាត់ដោយ ពញ្ញាយ៉ាត នៅក្រុងអង្គរ, សុីសាង៉ាម មានបុត្រ ២អង្គនាម [[ស្រីរាជា]] និង [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] ជាបុត្រទី២ និង ទី៣, ទី៣ អ្នកម្នាង បទុមកេសរ មានបុត្រនាម [[ធម្មរាជាទី២]] ជាបុត្រទី៤ បុត្រទាំង៤ របស់ទ្រង់ សុទ្ធតែបានឡើងសោយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយបុត្រទាំង៤ នេះហើយបានពុះបែងចែកទឹកដីខ្មែរ ជាបីចំណែកធំ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន រហូតដល់ផ្ទុះសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរាជវង្ស និង គ្នាថែមទៀតផង ក្រោយពេលបិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត សោយទីវង្គត់រួច ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref>
== ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ ==
'''Liberation of Angkor'''
ក្រោយពេល [[បរមរាជាទី១|ព្រះបរមរាជាទី១]] រត់គេចខ្លួនពីក្រុងអង្គរមក ទ្រង់បានទៅបោះបន្ទាយ នៅទួលបាសាន នាស្រុកស្រីសន្ធរ (ខេត្ត: [[កំពង់ចាម]]) អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បាត់ចាត់ឱ្យ ចារកម្ម ១២នាក់ ឱ្យទៅបន្លំខ្លួនជាអ្នកបម្រើក្នុងរាជវាំងអង្គរ ដើម្បីលបលួចធ្វើឃាតស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា នាពេលនោះ ។
== ឯកសារយោង ==
fs5rtr6g0bwa322d9j5enrmzws5c05k
282848
282847
2022-08-25T18:44:46Z
Camhistory
36281
/* ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ */
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox
|name = បរមរាជាទី១ - (Borom Reachea I)
|type = Khmer History
|image =
* '''ព្រះនាម''': បរមរាជាទី១
* '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reachea I
* '''រជ្ជកាល''': ១៣៨៥-១៤៣២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]]
* '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] <br> ផ្លាសប្ដូរមក [[សម័យចតុមុខ]]
* '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត
* '''គ្រងរាជ''': ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ
* '''ក្សត្រមុន''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''រាជបន្ត''': [[នរាយ៍រាជា]]
* '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ
* '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣២
* '''បិតា''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា
* '''បុត្រ''': [[នរាយ៍រាជា]], [[ស្រីរាជា]], [[ស្រីសុរិយោទ័យ]], [[ធម្មរាជាទី២]]
* '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] <br/> លទ្ធិជំនឿ ជំនឿលើពពួកទេវតា
}}
'''បរមរាជាទី១''' ឬ '''ពញ្ញាយ៉ាត''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី៣ របស់ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] ពេលសៀមលើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) វាយបែកក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ពញ្ញាយ៉ាត បានភៀសខ្លួន មកតាំងបន្ទាយនៅ ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បង្ករទ័ពវាយបណ្ដេញ ទ័ពសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ និងបានធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៨៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត''' ហើយជាចុងក្រោយទ្រង់សម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ចាប់ពីពេលនោះមក ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early life'''
ពញ្ញាយ៉ាត ជាបុត្រទី៣នៃ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] បានឡើងសោយរាជបន្តរពី ព្រះបិតារបស់ខ្លួន និង មានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១]]" ហើយបានរាជាភិសេក និង អ្នកម្នាង ៣អង្គរ ទី១ អ្នកម្នាង បុប្ផាទេវី មានបុត្រនាម [[នរាយ៍រាជា]] ជាបុត្រទី១, ទី២ អ្នកម្នាង សុីសាង៉ាម ជាស្នំឯក ស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា ដែលត្រូវបានកំចាត់ដោយ ពញ្ញាយ៉ាត នៅក្រុងអង្គរ, សុីសាង៉ាម មានបុត្រ ២អង្គនាម [[ស្រីរាជា]] និង [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] ជាបុត្រទី២ និង ទី៣, ទី៣ អ្នកម្នាង បទុមកេសរ មានបុត្រនាម [[ធម្មរាជាទី២]] ជាបុត្រទី៤ បុត្រទាំង៤ របស់ទ្រង់ សុទ្ធតែបានឡើងសោយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយបុត្រទាំង៤ នេះហើយបានពុះបែងចែកទឹកដីខ្មែរ ជាបីចំណែកធំ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន រហូតដល់ផ្ទុះសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរាជវង្ស និង គ្នាថែមទៀតផង ក្រោយពេលបិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត សោយទីវង្គត់រួច ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref>
== ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ ==
'''Liberation of Angkor'''
ក្រោយពេល ពញ្ញាយ៉ាត រត់គេចខ្លួនពីក្រុងអង្គរមក ទ្រង់បានទៅបោះបន្ទាយ នៅទួលបាសាន នាស្រុកស្រីសន្ធរ (ខេត្ត: [[កំពង់ចាម]]) អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បានចាត់ឱ្យ ចារកម្ម ១២នាក់ ឱ្យទៅបន្លំខ្លួនជាអ្នកបម្រើក្នុងរាជវាំងអង្គរ ដើម្បីលបលួចធ្វើឃាតស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេលបេសកកម្មធ្វើឃាតស្ដេចសៀមបានជោគជ័យ ពញ្ញាយ៉ាត បានលើកទ័ពប្រមាណជា ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) ទៅវាយរំដោះយកក្រុងអង្គរពីកណ្ដាប់ដៃសៀមបានត្រឡប់មកវិញ ក្នុងឆ្នាំ ១៥៨៨ នៃគ.សករាជ ហើយទ្រង់ក៏ប្រកាសសោយរាជជាលើកទី២ នៅទីនោះដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១|ព្រះបរមរាជាទី១]]"
== ឯកសារយោង ==
5dh5f8k2dxxr8rttc0cc6ym7qst8k28
282849
282848
2022-08-25T18:47:49Z
Camhistory
36281
/* ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ */
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox
|name = បរមរាជាទី១ - (Borom Reachea I)
|type = Khmer History
|image =
* '''ព្រះនាម''': បរមរាជាទី១
* '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reachea I
* '''រជ្ជកាល''': ១៣៨៥-១៤៣២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]]
* '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] <br> ផ្លាសប្ដូរមក [[សម័យចតុមុខ]]
* '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត
* '''គ្រងរាជ''': ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ
* '''ក្សត្រមុន''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''រាជបន្ត''': [[នរាយ៍រាជា]]
* '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ
* '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣២
* '''បិតា''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា
* '''បុត្រ''': [[នរាយ៍រាជា]], [[ស្រីរាជា]], [[ស្រីសុរិយោទ័យ]], [[ធម្មរាជាទី២]]
* '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] <br/> លទ្ធិជំនឿ ជំនឿលើពពួកទេវតា
}}
'''បរមរាជាទី១''' ឬ '''ពញ្ញាយ៉ាត''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី៣ របស់ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] ពេលសៀមលើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) វាយបែកក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ពញ្ញាយ៉ាត បានភៀសខ្លួន មកតាំងបន្ទាយនៅ ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បង្ករទ័ពវាយបណ្ដេញ ទ័ពសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ និងបានធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៨៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត''' ហើយជាចុងក្រោយទ្រង់សម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ចាប់ពីពេលនោះមក ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early life'''
ពញ្ញាយ៉ាត ជាបុត្រទី៣នៃ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] បានឡើងសោយរាជបន្តរពី ព្រះបិតារបស់ខ្លួន និង មានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១]]" ហើយបានរាជាភិសេក និង អ្នកម្នាង ៣អង្គរ ទី១ អ្នកម្នាង បុប្ផាទេវី មានបុត្រនាម [[នរាយ៍រាជា]] ជាបុត្រទី១, ទី២ អ្នកម្នាង សុីសាង៉ាម ជាស្នំឯក ស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា ដែលត្រូវបានកំចាត់ដោយ ពញ្ញាយ៉ាត នៅក្រុងអង្គរ, សុីសាង៉ាម មានបុត្រ ២អង្គនាម [[ស្រីរាជា]] និង [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] ជាបុត្រទី២ និង ទី៣, ទី៣ អ្នកម្នាង បទុមកេសរ មានបុត្រនាម [[ធម្មរាជាទី២]] ជាបុត្រទី៤ បុត្រទាំង៤ របស់ទ្រង់ សុទ្ធតែបានឡើងសោយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយបុត្រទាំង៤ នេះហើយបានពុះបែងចែកទឹកដីខ្មែរ ជាបីចំណែកធំ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន រហូតដល់ផ្ទុះសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរាជវង្ស និង គ្នាថែមទៀតផង ក្រោយពេលបិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត សោយទីវង្គត់រួច ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref>
== ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ ==
'''Liberation of Angkor'''
ក្រោយពេល ពញ្ញាយ៉ាត រត់គេចខ្លួនពីក្រុងអង្គរមក ទ្រង់បានទៅបោះបន្ទាយ នៅទួលបាសាន នាស្រុកស្រីសន្ធរ (ខេត្ត: [[កំពង់ចាម]]) អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បានចាត់ឱ្យ ចារកម្ម ១២នាក់ ឱ្យទៅបន្លំខ្លួនជាអ្នកបម្រើក្នុងរាជវាំងអង្គរ ដើម្បីលបលួចធ្វើឃាតស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេលបេសកកម្មធ្វើឃាតស្ដេចសៀមបានជោគជ័យ ពញ្ញាយ៉ាត បានលើកទ័ពប្រមាណជា ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) ទៅវាយរំដោះយកក្រុងអង្គរពីកណ្ដាប់ដៃសៀមបានត្រឡប់មកវិញ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ នៃគ.សករាជ ហើយទ្រង់ក៏ប្រកាសសោយរាជជាលើកទី២ នៅទីនោះដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១|ព្រះបរមរាជាទី១]]"
== ឯកសារយោង ==
kgkadlva1nf2ci8q9tk7t8jp69ek4ig
282850
282849
2022-08-25T19:00:44Z
Camhistory
36281
/* ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ */
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox
|name = បរមរាជាទី១ - (Borom Reachea I)
|type = Khmer History
|image =
* '''ព្រះនាម''': បរមរាជាទី១
* '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reachea I
* '''រជ្ជកាល''': ១៣៨៥-១៤៣២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]]
* '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] <br> ផ្លាសប្ដូរមក [[សម័យចតុមុខ]]
* '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត
* '''គ្រងរាជ''': ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ
* '''ក្សត្រមុន''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''រាជបន្ត''': [[នរាយ៍រាជា]]
* '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ
* '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣២
* '''បិតា''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា
* '''បុត្រ''': [[នរាយ៍រាជា]], [[ស្រីរាជា]], [[ស្រីសុរិយោទ័យ]], [[ធម្មរាជាទី២]]
* '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] <br/> លទ្ធិជំនឿ ជំនឿលើពពួកទេវតា
}}
'''បរមរាជាទី១''' ឬ '''ពញ្ញាយ៉ាត''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី៣ របស់ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] ពេលសៀមលើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) វាយបែកក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ពញ្ញាយ៉ាត បានភៀសខ្លួន មកតាំងបន្ទាយនៅ ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បង្ករទ័ពវាយបណ្ដេញ ទ័ពសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ និងបានធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៨៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត''' ហើយជាចុងក្រោយទ្រង់សម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ចាប់ពីពេលនោះមក ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early life'''
ពញ្ញាយ៉ាត ជាបុត្រទី៣នៃ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] បានឡើងសោយរាជបន្តរពី ព្រះបិតារបស់ខ្លួន និង មានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១]]" ហើយបានរាជាភិសេក និង អ្នកម្នាង ៣អង្គរ ទី១ អ្នកម្នាង បុប្ផាទេវី មានបុត្រនាម [[នរាយ៍រាជា]] ជាបុត្រទី១, ទី២ អ្នកម្នាង សុីសាង៉ាម ជាស្នំឯក ស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា ដែលត្រូវបានកំចាត់ដោយ ពញ្ញាយ៉ាត នៅក្រុងអង្គរ, សុីសាង៉ាម មានបុត្រ ២អង្គនាម [[ស្រីរាជា]] និង [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] ជាបុត្រទី២ និង ទី៣, ទី៣ អ្នកម្នាង បទុមកេសរ មានបុត្រនាម [[ធម្មរាជាទី២]] ជាបុត្រទី៤ បុត្រទាំង៤ របស់ទ្រង់ សុទ្ធតែបានឡើងសោយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយបុត្រទាំង៤ នេះហើយបានពុះបែងចែកទឹកដីខ្មែរ ជាបីចំណែកធំ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន រហូតដល់ផ្ទុះសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរាជវង្ស និង គ្នាថែមទៀតផង ក្រោយពេលបិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត សោយទីវង្គត់រួច ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref>
== ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ ==
'''Liberation of Angkor'''
ក្រោយពេល ពញ្ញាយ៉ាត រត់គេចខ្លួនពីក្រុងអង្គរមក ទ្រង់បានទៅបោះបន្ទាយ នៅទួលបាសាន នាស្រុកស្រីសន្ធរ (ខេត្ត: [[កំពង់ចាម]]) អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បានចាត់ឱ្យ ចារកម្ម ១២នាក់ ឱ្យទៅបន្លំខ្លួនជាអ្នកបម្រើក្នុងរាជវាំងអង្គរ ដើម្បីលបលួចធ្វើឃាតស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេលបេសកកម្មធ្វើឃាតស្ដេចសៀមបានជោគជ័យ ពញ្ញាយ៉ាត បានលើកទ័ពប្រមាណជា ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) ទៅវាយរំដោះយកក្រុងអង្គរពីកណ្ដាប់ដៃសៀមបានត្រឡប់មកវិញ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ នៃគ.សករាជ ហើយទ្រង់ក៏ប្រកាសសោយរាជជាលើកទី២ នៅទីនោះដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១|ព្រះបរមរាជាទី១]]" ដោយមើលឃើញថា រតនៈសម្បត្តិនៅក្រុងអង្គរត្រូវសៀមប្រមូលអស់គ្មានសល់ ក្រុងអង្គរមានការខូចខាតច្រើន បូករួមទាំងកំពែងក្រុងផង មានការចំណាយលើផ្នែកជួសជុលអស់ច្រើន និង ដើម្បីគេចចេញពីការគម្រាមកំហែងរបស់សៀមមកលើក្រុងអង្គរបន្តទៀតផងនោះ ទ្រង់បានសម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ផ្លាសរាជធានីមក ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ១២ឆ្នាំ ក៏ជួបនិងវិបត្តិទឹកជំនន់ធំ នា ឆ្នាំរោង លិចលង់រាជធានីទួលបាសាន ទ្រង់ក៏សម្រេចចិត្តផ្លាសរាជធានីមួយលើកទៀត មកតំបន់ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា: [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ នៃគ.សករាជ ។
== ឯកសារយោង ==
g8ot3ii7xkp4kzlk16dkugkfcbxyv72
282851
282850
2022-08-25T19:11:42Z
Camhistory
36281
/* ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ */
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox
|name = បរមរាជាទី១ - (Borom Reachea I)
|type = Khmer History
|image =
* '''ព្រះនាម''': បរមរាជាទី១
* '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reachea I
* '''រជ្ជកាល''': ១៣៨៥-១៤៣២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]]
* '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] <br> ផ្លាសប្ដូរមក [[សម័យចតុមុខ]]
* '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត
* '''គ្រងរាជ''': ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ
* '''ក្សត្រមុន''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''រាជបន្ត''': [[នរាយ៍រាជា]]
* '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ
* '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣២
* '''បិតា''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា
* '''បុត្រ''': [[នរាយ៍រាជា]], [[ស្រីរាជា]], [[ស្រីសុរិយោទ័យ]], [[ធម្មរាជាទី២]]
* '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] <br/> លទ្ធិជំនឿ ជំនឿលើពពួកទេវតា
}}
'''បរមរាជាទី១''' ឬ '''ពញ្ញាយ៉ាត''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី៣ របស់ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] ពេលសៀមលើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) វាយបែកក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ពញ្ញាយ៉ាត បានភៀសខ្លួន មកតាំងបន្ទាយនៅ ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បង្ករទ័ពវាយបណ្ដេញ ទ័ពសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ និងបានធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៨៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត''' ហើយជាចុងក្រោយទ្រង់សម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ចាប់ពីពេលនោះមក ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early life'''
ពញ្ញាយ៉ាត ជាបុត្រទី៣នៃ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] បានឡើងសោយរាជបន្តរពី ព្រះបិតារបស់ខ្លួន និង មានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១]]" ហើយបានរាជាភិសេក និង អ្នកម្នាង ៣អង្គរ ទី១ អ្នកម្នាង បុប្ផាទេវី មានបុត្រនាម [[នរាយ៍រាជា]] ជាបុត្រទី១, ទី២ អ្នកម្នាង សុីសាង៉ាម ជាស្នំឯក ស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា ដែលត្រូវបានកំចាត់ដោយ ពញ្ញាយ៉ាត នៅក្រុងអង្គរ, សុីសាង៉ាម មានបុត្រ ២អង្គនាម [[ស្រីរាជា]] និង [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] ជាបុត្រទី២ និង ទី៣, ទី៣ អ្នកម្នាង បទុមកេសរ មានបុត្រនាម [[ធម្មរាជាទី២]] ជាបុត្រទី៤ បុត្រទាំង៤ របស់ទ្រង់ សុទ្ធតែបានឡើងសោយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយបុត្រទាំង៤ នេះហើយបានពុះបែងចែកទឹកដីខ្មែរ ជាបីចំណែកធំ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន រហូតដល់ផ្ទុះសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរាជវង្ស និង គ្នាថែមទៀតផង ក្រោយពេលបិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត សោយទីវង្គត់រួច ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref>
== ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ ==
'''Liberation of Angkor'''
ក្រោយពេល ពញ្ញាយ៉ាត រត់គេចខ្លួនពីក្រុងអង្គរមក ទ្រង់បានទៅបោះបន្ទាយ នៅទួលបាសាន នាស្រុកស្រីសន្ធរ (ខេត្ត: [[កំពង់ចាម]]) អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បានចាត់ឱ្យ ចារកម្ម ១២នាក់ ឱ្យទៅបន្លំខ្លួនជាអ្នកបម្រើក្នុងរាជវាំងអង្គរ ដើម្បីលបលួចធ្វើឃាតស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេលបេសកកម្មធ្វើឃាតស្ដេចសៀមបានជោគជ័យ ពញ្ញាយ៉ាត បានលើកទ័ពប្រមាណជា ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) ទៅវាយរំដោះយកក្រុងអង្គរពីកណ្ដាប់ដៃសៀមបានត្រឡប់មកវិញ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ នៃគ.សករាជ ហើយទ្រង់ក៏ប្រកាសសោយរាជជាលើកទី២ នៅទីនោះដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១|ព្រះបរមរាជាទី១]]" ដោយមើលឃើញថា រតនៈសម្បត្តិនៅក្រុងអង្គរត្រូវសៀមប្រមូលអស់គ្មានសល់ ក្រុងអង្គរមានការខូចខាតច្រើន បូករួមទាំងកំពែងក្រុងផង មានការចំណាយលើផ្នែកជួសជុលអស់ច្រើន និង ដើម្បីគេចចេញពីការគម្រាមកំហែងរបស់សៀមមកលើក្រុងអង្គរបន្តទៀតផងនោះ ទ្រង់បានសម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ផ្លាសរាជធានីមក ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ១២ឆ្នាំ ក៏ជួបនិងវិបត្តិទឹកជំនន់ធំ នា ឆ្នាំរោង លិចលង់រាជធានីទួលបាសាន ទ្រង់ក៏សម្រេចចិត្តផ្លាសរាជធានីមួយលើកទៀត មកតំបន់ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា: [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ នៃគ.សករាជ ទ្រង់បានសោយរាជនៅចតុមុខ បានរយៈពេល ១៦ឆ្នាំ ទ្រង់ក៏ប្រកាសប្ដូររាជសម័យ មកសម័យកាលចតុមុខ ក្នុងឆ្នាំ ១៤១៦ នៃគ.សករាជ ហើយព្រះអង្គបានសោយរាជនៅរាជធានីចតុមុខដល់ឆ្នាំ ១៤៣២ នៃគ.សករាជ ទើបទ្រង់យាងចូលព្រះទីវង្គត់ក្នុងពេលនោះ ក្រុមប្រឹក្សារាជវង្ស និង គណៈមន្ត្រីក៏សម្រេចអញ្ជើញ [[នរាយ៍រាជា|ព្រះនារាយណ៍រាជា]] ជាព្រះរាជបុត្រច្បងឱ្យសោយរាជសម្បត្តិបន្តពីព្រះបិតាខ្លួន ។
== ឯកសារយោង ==
a9coq552i5fh7dhqcnc6vbzvbji41w5
282852
282851
2022-08-25T19:17:11Z
Camhistory
36281
/* ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ */
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox
|name = បរមរាជាទី១ - (Borom Reachea I)
|type = Khmer History
|image =
* '''ព្រះនាម''': បរមរាជាទី១
* '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reachea I
* '''រជ្ជកាល''': ១៣៨៥-១៤៣២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]]
* '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] <br> ផ្លាសប្ដូរមក [[សម័យចតុមុខ]]
* '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត
* '''គ្រងរាជ''': ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ
* '''ក្សត្រមុន''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''រាជបន្ត''': [[នរាយ៍រាជា]]
* '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ
* '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣២
* '''បិតា''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា
* '''បុត្រ''': [[នរាយ៍រាជា]], [[ស្រីរាជា]], [[ស្រីសុរិយោទ័យ]], [[ធម្មរាជាទី២]]
* '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] <br/> លទ្ធិជំនឿ ជំនឿលើពពួកទេវតា
}}
'''បរមរាជាទី១''' ឬ '''ពញ្ញាយ៉ាត''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី៣ របស់ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] ពេលសៀមលើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) វាយបែកក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ពញ្ញាយ៉ាត បានភៀសខ្លួន មកតាំងបន្ទាយនៅ ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បង្ករទ័ពវាយបណ្ដេញ ទ័ពសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ និងបានធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៨៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត''' ហើយជាចុងក្រោយទ្រង់សម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ចាប់ពីពេលនោះមក ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early life'''
ពញ្ញាយ៉ាត ជាបុត្រទី៣នៃ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] បានឡើងសោយរាជបន្តរពី ព្រះបិតារបស់ខ្លួន និង មានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១]]" ហើយបានរាជាភិសេក និង អ្នកម្នាង ៣អង្គរ ទី១ អ្នកម្នាង បុប្ផាទេវី មានបុត្រនាម [[នរាយ៍រាជា]] ជាបុត្រទី១, ទី២ អ្នកម្នាង សុីសាង៉ាម ជាស្នំឯក ស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា ដែលត្រូវបានកំចាត់ដោយ ពញ្ញាយ៉ាត នៅក្រុងអង្គរ, សុីសាង៉ាម មានបុត្រ ២អង្គនាម [[ស្រីរាជា]] និង [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] ជាបុត្រទី២ និង ទី៣, ទី៣ អ្នកម្នាង បទុមកេសរ មានបុត្រនាម [[ធម្មរាជាទី២]] ជាបុត្រទី៤ បុត្រទាំង៤ របស់ទ្រង់ សុទ្ធតែបានឡើងសោយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយបុត្រទាំង៤ នេះហើយបានពុះបែងចែកទឹកដីខ្មែរ ជាបីចំណែកធំ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន រហូតដល់ផ្ទុះសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរាជវង្ស និង គ្នាថែមទៀតផង ក្រោយពេលបិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត សោយទីវង្គត់រួច ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref>
== ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ ==
'''Liberation of Angkor'''
ក្រោយពេល ពញ្ញាយ៉ាត រត់គេចខ្លួនពីក្រុងអង្គរមក ទ្រង់បានទៅបោះបន្ទាយ នៅទួលបាសាន នាស្រុកស្រីសន្ធរ (ខេត្ត: [[កំពង់ចាម]]) អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បានចាត់ឱ្យ ចារកម្ម ១២នាក់ ឱ្យទៅបន្លំខ្លួនជាអ្នកបម្រើក្នុងរាជវាំងអង្គរ ដើម្បីលបលួចធ្វើឃាតស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេលបេសកកម្មធ្វើឃាតស្ដេចសៀមបានជោគជ័យ ពញ្ញាយ៉ាត បានលើកទ័ពប្រមាណជា ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) ទៅវាយរំដោះយកក្រុងអង្គរពីកណ្ដាប់ដៃសៀមបានត្រឡប់មកវិញ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ នៃគ.សករាជ ហើយទ្រង់ក៏ប្រកាសសោយរាជជាលើកទី២ នៅទីនោះដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១|ព្រះបរមរាជាទី១]]" ដោយមើលឃើញថា រតនៈសម្បត្តិនៅក្រុងអង្គរត្រូវសៀមប្រមូលអស់គ្មានសល់ ក្រុងអង្គរមានការខូចខាតច្រើន បូករួមទាំងកំពែងក្រុងផង មានការចំណាយលើផ្នែកជួសជុលអស់ច្រើន និង ដើម្បីគេចចេញពីការគម្រាមកំហែងរបស់សៀមមកលើក្រុងអង្គរបន្តទៀតផងនោះ ទ្រង់បានសម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ផ្លាសរាជធានីមក ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ១២ឆ្នាំ ក៏ជួបនិងវិបត្តិទឹកជំនន់ធំ នា ឆ្នាំរោង លិចលង់រាជធានីទួលបាសាន ទ្រង់ក៏សម្រេចចិត្តផ្លាសរាជធានីមួយលើកទៀត មកតំបន់ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា: [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ នៃគ.សករាជ ទ្រង់បានសោយរាជនៅចតុមុខ បានរយៈពេល ១៦ឆ្នាំ ទ្រង់ក៏ប្រកាសប្ដូររាជសម័យមក [[សម័យកាលចតុមុខ]] ក្នុងឆ្នាំ ១៤១៦ នៃគ.សករាជ ហើយព្រះអង្គបានសោយរាជនៅរាជធានីចតុមុខដល់ឆ្នាំ ១៤៣២ នៃគ.សករាជ ទើបទ្រង់យាងចូលព្រះទីវង្គត់ក្នុងពេលនោះ ក្រុមប្រឹក្សារាជវង្ស និង គណៈមន្ត្រីក៏សម្រេចអញ្ជើញ [[នរាយ៍រាជា|ព្រះនារាយណ៍រាជា]] ជាព្រះរាជបុត្រច្បងឱ្យសោយរាជសម្បត្តិបន្តពីព្រះបិតាខ្លួន ក្នុងរាជ ព្រះបរមរាជាទី១ ប្រជានុរាស្ត្ររស់នៅបានសុខសាន្តច្រើន មិនសូវមានព្រឹត្តិការណ៍នៃការផ្ទុះសង្គ្រាមច្រើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះទេ ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique_ou_recueil_de_m%C3%A9moire.html?id=ewFUAAAAcAAJ Journal asiatique ou recueil de mémoires, d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 99], Publisher: Dondey-Dupré, Original from National Library of the Netherlands </ref>
== ឯកសារយោង ==
r3ttj9i3phni12wosw24al9exfejwro
282853
282852
2022-08-25T19:18:45Z
Camhistory
36281
/* ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ */
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox
|name = បរមរាជាទី១ - (Borom Reachea I)
|type = Khmer History
|image =
* '''ព្រះនាម''': បរមរាជាទី១
* '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reachea I
* '''រជ្ជកាល''': ១៣៨៥-១៤៣២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]]
* '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] <br> ផ្លាសប្ដូរមក [[សម័យចតុមុខ]]
* '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត
* '''គ្រងរាជ''': ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ
* '''ក្សត្រមុន''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''រាជបន្ត''': [[នរាយ៍រាជា]]
* '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ
* '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣២
* '''បិតា''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា
* '''បុត្រ''': [[នរាយ៍រាជា]], [[ស្រីរាជា]], [[ស្រីសុរិយោទ័យ]], [[ធម្មរាជាទី២]]
* '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] <br/> លទ្ធិជំនឿ ជំនឿលើពពួកទេវតា
}}
'''បរមរាជាទី១''' ឬ '''ពញ្ញាយ៉ាត''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី៣ របស់ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] ពេលសៀមលើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) វាយបែកក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ពញ្ញាយ៉ាត បានភៀសខ្លួន មកតាំងបន្ទាយនៅ ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បង្ករទ័ពវាយបណ្ដេញ ទ័ពសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ និងបានធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៨៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត''' ហើយជាចុងក្រោយទ្រង់សម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ចាប់ពីពេលនោះមក ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early life'''
ពញ្ញាយ៉ាត ជាបុត្រទី៣នៃ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] បានឡើងសោយរាជបន្តរពី ព្រះបិតារបស់ខ្លួន និង មានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១]]" ហើយបានរាជាភិសេក និង អ្នកម្នាង ៣អង្គរ ទី១ អ្នកម្នាង បុប្ផាទេវី មានបុត្រនាម [[នរាយ៍រាជា]] ជាបុត្រទី១, ទី២ អ្នកម្នាង សុីសាង៉ាម ជាស្នំឯក ស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា ដែលត្រូវបានកំចាត់ដោយ ពញ្ញាយ៉ាត នៅក្រុងអង្គរ, សុីសាង៉ាម មានបុត្រ ២អង្គនាម [[ស្រីរាជា]] និង [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] ជាបុត្រទី២ និង ទី៣, ទី៣ អ្នកម្នាង បទុមកេសរ មានបុត្រនាម [[ធម្មរាជាទី២]] ជាបុត្រទី៤ បុត្រទាំង៤ របស់ទ្រង់ សុទ្ធតែបានឡើងសោយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយបុត្រទាំង៤ នេះហើយបានពុះបែងចែកទឹកដីខ្មែរ ជាបីចំណែកធំ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន រហូតដល់ផ្ទុះសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរាជវង្ស និង គ្នាថែមទៀតផង ក្រោយពេលបិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត សោយទីវង្គត់រួច ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref>
== ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ ==
'''Liberation of Angkor'''
ក្រោយពេល ពញ្ញាយ៉ាត រត់គេចខ្លួនពីក្រុងអង្គរមក ទ្រង់បានទៅបោះបន្ទាយ នៅទួលបាសាន នាស្រុកស្រីសន្ធរ (ខេត្ត: [[កំពង់ចាម]]) អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បានចាត់ឱ្យ ចារកម្ម ១២នាក់ ឱ្យទៅបន្លំខ្លួនជាអ្នកបម្រើក្នុងរាជវាំងអង្គរ ដើម្បីលបលួចធ្វើឃាតស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេលបេសកកម្មធ្វើឃាតស្ដេចសៀមបានជោគជ័យ ពញ្ញាយ៉ាត បានលើកទ័ពប្រមាណជា ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) ទៅវាយរំដោះយកក្រុងអង្គរពីកណ្ដាប់ដៃសៀមបានត្រឡប់មកវិញ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ នៃគ.សករាជ ហើយទ្រង់ក៏ប្រកាសសោយរាជជាលើកទី២ នៅទីនោះដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១|ព្រះបរមរាជាទី១]]" ដោយមើលឃើញថា រតនៈសម្បត្តិនៅក្រុងអង្គរត្រូវសៀមប្រមូលអស់គ្មានសល់ ក្រុងអង្គរមានការខូចខាតច្រើន បូករួមទាំងកំពែងក្រុងផង មានការចំណាយលើផ្នែកជួសជុលអស់ច្រើន និង ដើម្បីគេចចេញពីការគម្រាមកំហែងរបស់សៀមមកលើក្រុងអង្គរជាបន្តទៀតផងនោះ ទ្រង់បានសម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ផ្លាសរាជធានីមក ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ១២ឆ្នាំ ក៏ជួបនិងវិបត្តិទឹកជំនន់ធំ នា ឆ្នាំរោង លិចលង់រាជធានីទួលបាសាន ទ្រង់ក៏សម្រេចចិត្តផ្លាសរាជធានីមួយលើកទៀត មកតំបន់ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា: [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ នៃគ.សករាជ ទ្រង់បានសោយរាជនៅចតុមុខ បានរយៈពេល ១៦ឆ្នាំ ទ្រង់ក៏ប្រកាសប្ដូររាជសម័យមក [[សម័យកាលចតុមុខ]] ក្នុងឆ្នាំ ១៤១៦ នៃគ.សករាជ ហើយព្រះអង្គបានសោយរាជនៅរាជធានីចតុមុខដល់ឆ្នាំ ១៤៣២ នៃគ.សករាជ ទើបទ្រង់យាងចូលព្រះទីវង្គត់ក្នុងពេលនោះ ក្រុមប្រឹក្សារាជវង្ស និង គណៈមន្ត្រីក៏សម្រេចអញ្ជើញ [[នរាយ៍រាជា|ព្រះនារាយណ៍រាជា]] ជាព្រះរាជបុត្រច្បងឱ្យសោយរាជសម្បត្តិបន្តពីព្រះបិតាខ្លួន ក្នុងរាជ ព្រះបរមរាជាទី១ ប្រជានុរាស្ត្ររស់នៅបានសុខសាន្តច្រើន មិនសូវមានព្រឹត្តិការណ៍នៃការផ្ទុះសង្គ្រាមច្រើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះទេ ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique_ou_recueil_de_m%C3%A9moire.html?id=ewFUAAAAcAAJ Journal asiatique ou recueil de mémoires, d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 99], Publisher: Dondey-Dupré, Original from National Library of the Netherlands </ref>
== ឯកសារយោង ==
44ytvj5bfo2vgrf72ub7umttxawxrzk
282854
282853
2022-08-25T19:20:12Z
Camhistory
36281
/* ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ */
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox
|name = បរមរាជាទី១ - (Borom Reachea I)
|type = Khmer History
|image =
* '''ព្រះនាម''': បរមរាជាទី១
* '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reachea I
* '''រជ្ជកាល''': ១៣៨៥-១៤៣២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]]
* '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] <br> ផ្លាសប្ដូរមក [[សម័យចតុមុខ]]
* '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត
* '''គ្រងរាជ''': ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ
* '''ក្សត្រមុន''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''រាជបន្ត''': [[នរាយ៍រាជា]]
* '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ
* '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣២
* '''បិតា''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា
* '''បុត្រ''': [[នរាយ៍រាជា]], [[ស្រីរាជា]], [[ស្រីសុរិយោទ័យ]], [[ធម្មរាជាទី២]]
* '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] <br/> លទ្ធិជំនឿ ជំនឿលើពពួកទេវតា
}}
'''បរមរាជាទី១''' ឬ '''ពញ្ញាយ៉ាត''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី៣ របស់ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] ពេលសៀមលើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) វាយបែកក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ពញ្ញាយ៉ាត បានភៀសខ្លួន មកតាំងបន្ទាយនៅ ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បង្ករទ័ពវាយបណ្ដេញ ទ័ពសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ និងបានធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៨៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត''' ហើយជាចុងក្រោយទ្រង់សម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ចាប់ពីពេលនោះមក ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early life'''
ពញ្ញាយ៉ាត ជាបុត្រទី៣នៃ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] បានឡើងសោយរាជបន្តរពី ព្រះបិតារបស់ខ្លួន និង មានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១]]" ហើយបានរាជាភិសេក និង អ្នកម្នាង ៣អង្គរ ទី១ អ្នកម្នាង បុប្ផាទេវី មានបុត្រនាម [[នរាយ៍រាជា]] ជាបុត្រទី១, ទី២ អ្នកម្នាង សុីសាង៉ាម ជាស្នំឯក ស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា ដែលត្រូវបានកំចាត់ដោយ ពញ្ញាយ៉ាត នៅក្រុងអង្គរ, សុីសាង៉ាម មានបុត្រ ២អង្គនាម [[ស្រីរាជា]] និង [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] ជាបុត្រទី២ និង ទី៣, ទី៣ អ្នកម្នាង បទុមកេសរ មានបុត្រនាម [[ធម្មរាជាទី២]] ជាបុត្រទី៤ បុត្រទាំង៤ របស់ទ្រង់ សុទ្ធតែបានឡើងសោយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយបុត្រទាំង៤ នេះហើយបានពុះបែងចែកទឹកដីខ្មែរ ជាបីចំណែកធំ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន រហូតដល់ផ្ទុះសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរាជវង្ស និង គ្នាថែមទៀតផង ក្រោយពេលបិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត សោយទីវង្គត់រួច ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref>
== ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ ==
'''Liberation of Angkor'''
ក្រោយពេល ពញ្ញាយ៉ាត រត់គេចខ្លួនពីក្រុងអង្គរមក ទ្រង់បានទៅបោះបន្ទាយ នៅទួលបាសាន នាស្រុកស្រីសន្ធរ (ខេត្ត: [[កំពង់ចាម]]) អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បានចាត់ឱ្យ ចារកម្ម ១២នាក់ ឱ្យទៅបន្លំខ្លួនជាអ្នកបម្រើក្នុងរាជវាំងអង្គរ ដើម្បីលបលួចធ្វើឃាតស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេលបេសកកម្មធ្វើឃាតស្ដេចសៀមបានជោគជ័យ ពញ្ញាយ៉ាត បានលើកទ័ពប្រមាណជា ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) ទៅវាយរំដោះយកក្រុងអង្គរពីកណ្ដាប់ដៃសៀមបានត្រឡប់មកវិញ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ នៃគ.សករាជ ហើយទ្រង់ក៏ប្រកាសសោយរាជជាលើកទី២ នៅទីនោះដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១|ព្រះបរមរាជាទី១]]" ដោយមើលឃើញថា រតនៈសម្បត្តិនៅក្រុងអង្គរត្រូវសៀមប្រមូលអស់គ្មានសល់ ក្រុងអង្គរមានការខូចខាតច្រើន បូករួមទាំងកំពែងក្រុងផង មានការចំណាយលើផ្នែកជួសជុលអស់ច្រើន និង ដើម្បីគេចចេញពីការគម្រាមកំហែងរបស់សៀមមកលើក្រុងអង្គរជាបន្តទៀតផងនោះ ទ្រង់បានសម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ផ្លាសរាជធានីមក ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ១២ឆ្នាំ ក៏ជួបនិងវិបត្តិទឹកជំនន់ធំ នា ឆ្នាំរោង លិចលង់រាជធានីទួលបាសាន ទ្រង់ក៏សម្រេចចិត្តផ្លាសរាជធានីមួយលើកទៀត មកតំបន់ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា: [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ នៃគ.សករាជ ទ្រង់បានសោយរាជនៅចតុមុខ បានរយៈពេល ១៦ឆ្នាំ ទ្រង់ក៏ប្រកាសប្ដូររាជសម័យមក [[សម័យកាលចតុមុខ]] ក្នុងឆ្នាំ ១៤១៦ នៃគ.សករាជ ហើយព្រះអង្គបានសោយរាជនៅរាជធានីចតុមុខដល់ឆ្នាំ ១៤៣២ នៃគ.សករាជ ទើបទ្រង់យាងចូលព្រះទីវង្គត់ក្នុងពេលនោះ ក្រុមប្រឹក្សារាជវង្ស និង គណៈមន្ត្រីក៏សម្រេចអញ្ជើញ [[នរាយ៍រាជា|ព្រះនារាយណ៍រាជា]] ជាព្រះរាជបុត្រច្បងឱ្យសោយរាជសម្បត្តិបន្តពីព្រះបិតាខ្លួន ។ ក្នុងរាជ ព្រះបរមរាជាទី១ ប្រជានុរាស្ត្ររស់នៅបានសុខសាន្តច្រើន មិនសូវមានព្រឹត្តិការណ៍នៃការផ្ទុះសង្គ្រាមច្រើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះទេ ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique_ou_recueil_de_m%C3%A9moire.html?id=ewFUAAAAcAAJ Journal asiatique ou recueil de mémoires, d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 99], Publisher: Dondey-Dupré, Original from National Library of the Netherlands </ref>
== ឯកសារយោង ==
cqshwxcyfxdfgnfi5x7aviv00ebrxzl
282855
282854
2022-08-25T19:32:13Z
Camhistory
36281
/* ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ */
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox
|name = បរមរាជាទី១ - (Borom Reachea I)
|type = Khmer History
|image =
* '''ព្រះនាម''': បរមរាជាទី១
* '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reachea I
* '''រជ្ជកាល''': ១៣៨៥-១៤៣២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]]
* '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] <br> ផ្លាសប្ដូរមក [[សម័យចតុមុខ]]
* '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត
* '''គ្រងរាជ''': ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ
* '''ក្សត្រមុន''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''រាជបន្ត''': [[នរាយ៍រាជា]]
* '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ
* '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣២
* '''បិតា''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា
* '''បុត្រ''': [[នរាយ៍រាជា]], [[ស្រីរាជា]], [[ស្រីសុរិយោទ័យ]], [[ធម្មរាជាទី២]]
* '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] <br/> លទ្ធិជំនឿ ជំនឿលើពពួកទេវតា
}}
'''បរមរាជាទី១''' ឬ '''ពញ្ញាយ៉ាត''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី៣ របស់ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] ពេលសៀមលើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) វាយបែកក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ពញ្ញាយ៉ាត បានភៀសខ្លួន មកតាំងបន្ទាយនៅ ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បង្ករទ័ពវាយបណ្ដេញ ទ័ពសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ និងបានធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៨៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត''' ហើយជាចុងក្រោយទ្រង់សម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ចាប់ពីពេលនោះមក ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early life'''
ពញ្ញាយ៉ាត ជាបុត្រទី៣នៃ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] បានឡើងសោយរាជបន្តរពី ព្រះបិតារបស់ខ្លួន និង មានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១]]" ហើយបានរាជាភិសេក និង អ្នកម្នាង ៣អង្គរ ទី១ អ្នកម្នាង បុប្ផាទេវី មានបុត្រនាម [[នរាយ៍រាជា]] ជាបុត្រទី១, ទី២ អ្នកម្នាង សុីសាង៉ាម ជាស្នំឯក ស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា ដែលត្រូវបានកំចាត់ដោយ ពញ្ញាយ៉ាត នៅក្រុងអង្គរ, សុីសាង៉ាម មានបុត្រ ២អង្គនាម [[ស្រីរាជា]] និង [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] ជាបុត្រទី២ និង ទី៣, ទី៣ អ្នកម្នាង បទុមកេសរ មានបុត្រនាម [[ធម្មរាជាទី២]] ជាបុត្រទី៤ បុត្រទាំង៤ របស់ទ្រង់ សុទ្ធតែបានឡើងសោយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយបុត្រទាំង៤ នេះហើយបានពុះបែងចែកទឹកដីខ្មែរ ជាបីចំណែកធំ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន រហូតដល់ផ្ទុះសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរាជវង្ស និង គ្នាថែមទៀតផង ក្រោយពេលបិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត សោយទីវង្គត់រួច ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref>
== ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ ==
'''Liberation of Angkor'''
ក្រោយពេល ពញ្ញាយ៉ាត រត់គេចខ្លួនពីក្រុងអង្គរមក ទ្រង់បានទៅបោះបន្ទាយ នៅទួលបាសាន នាស្រុកស្រីសន្ធរ (ខេត្ត: [[កំពង់ចាម]]) អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បានចាត់ឱ្យ ចារកម្ម ១២នាក់ ឱ្យទៅបន្លំខ្លួនជាអ្នកបម្រើក្នុងរាជវាំងអង្គរ ដើម្បីលបលួចធ្វើឃាតស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេលបេសកកម្មធ្វើឃាតស្ដេចសៀមបានជោគជ័យ ពញ្ញាយ៉ាត បានលើកទ័ពប្រមាណជា ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) ទៅវាយរំដោះយកក្រុងអង្គរពីកណ្ដាប់ដៃសៀមបានត្រឡប់មកវិញ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ នៃគ.សករាជ ហើយទ្រង់ក៏ប្រកាសសោយរាជជាលើកទី២ នៅទីនោះដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១|ព្រះបរមរាជាទី១]]" ដោយមើលឃើញថា រតនៈសម្បត្តិនៅក្រុងអង្គរត្រូវសៀមប្រមូលអស់គ្មានសល់ ក្រុងអង្គរមានការខូចខាតច្រើន បូករួមទាំងកំពែងក្រុងផង មានការចំណាយលើផ្នែកជួសជុលអស់ច្រើន និង ដើម្បីគេចចេញពីការគម្រាមកំហែងរបស់សៀមមកលើក្រុងអង្គរជាបន្តទៀតផងនោះ ទ្រង់បានសម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ផ្លាសរាជធានីមក ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ១២ឆ្នាំ ក៏ជួបនិងវិបត្តិទឹកជំនន់ធំ នា ឆ្នាំរោង លិចលង់រាជធានីទួលបាសាន ទ្រង់ក៏សម្រេចចិត្តផ្លាសរាជធានីមួយលើកទៀត មកតំបន់ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា: [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ នៃគ.សករាជ ទ្រង់បានសោយរាជនៅចតុមុខ បានរយៈពេល ១៦ឆ្នាំ ទ្រង់ក៏ប្រកាសប្ដូររាជសម័យមក [[សម័យកាលចតុមុខ]] ក្នុងឆ្នាំ ១៤១៦ នៃគ.សករាជ ហើយព្រះអង្គបានសោយរាជនៅរាជធានីចតុមុខដល់ឆ្នាំ ១៤៣២ នៃគ.សករាជ ទើបទ្រង់យាងចូលព្រះទីវង្គត់ក្នុងពេលនោះ ក្រុមប្រឹក្សារាជវង្ស និង គណៈមន្ត្រីក៏សម្រេចអញ្ជើញ [[នរាយ៍រាជា|ព្រះនារាយណ៍រាជា]] ជាព្រះរាជបុត្រច្បងឱ្យសោយរាជសម្បត្តិបន្តពីព្រះបិតាខ្លួន ក្នុងឆ្នាំ ១៤៣៣ នៃគ.សករាជ ។ ក្នុងរាជ ព្រះបរមរាជាទី១ ប្រជានុរាស្ត្ររស់នៅបានសុខសាន្តច្រើន មិនសូវមានព្រឹត្តិការណ៍នៃការផ្ទុះសង្គ្រាមច្រើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះទេ ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique_ou_recueil_de_m%C3%A9moire.html?id=ewFUAAAAcAAJ Journal asiatique ou recueil de mémoires, d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 99], Publisher: Dondey-Dupré, Original from National Library of the Netherlands </ref>
== ឯកសារយោង ==
4r2r7pbqr8gua5zb2gmi0aknozi55cu
282856
282855
2022-08-25T19:34:22Z
Camhistory
36281
/* ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ */
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox
|name = បរមរាជាទី១ - (Borom Reachea I)
|type = Khmer History
|image =
* '''ព្រះនាម''': បរមរាជាទី១
* '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reachea I
* '''រជ្ជកាល''': ១៣៨៥-១៤៣២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]]
* '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] <br> ផ្លាសប្ដូរមក [[សម័យចតុមុខ]]
* '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត
* '''គ្រងរាជ''': ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ
* '''ក្សត្រមុន''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''រាជបន្ត''': [[នរាយ៍រាជា]]
* '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ
* '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣២
* '''បិតា''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា
* '''បុត្រ''': [[នរាយ៍រាជា]], [[ស្រីរាជា]], [[ស្រីសុរិយោទ័យ]], [[ធម្មរាជាទី២]]
* '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] <br/> លទ្ធិជំនឿ ជំនឿលើពពួកទេវតា
}}
'''បរមរាជាទី១''' ឬ '''ពញ្ញាយ៉ាត''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី៣ របស់ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] ពេលសៀមលើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) វាយបែកក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ពញ្ញាយ៉ាត បានភៀសខ្លួន មកតាំងបន្ទាយនៅ ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បង្ករទ័ពវាយបណ្ដេញ ទ័ពសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ និងបានធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៨៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត''' ហើយជាចុងក្រោយទ្រង់សម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ចាប់ពីពេលនោះមក ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early life'''
ពញ្ញាយ៉ាត ជាបុត្រទី៣នៃ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] បានឡើងសោយរាជបន្តរពី ព្រះបិតារបស់ខ្លួន និង មានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១]]" ហើយបានរាជាភិសេក និង អ្នកម្នាង ៣អង្គរ ទី១ អ្នកម្នាង បុប្ផាទេវី មានបុត្រនាម [[នរាយ៍រាជា]] ជាបុត្រទី១, ទី២ អ្នកម្នាង សុីសាង៉ាម ជាស្នំឯក ស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា ដែលត្រូវបានកំចាត់ដោយ ពញ្ញាយ៉ាត នៅក្រុងអង្គរ, សុីសាង៉ាម មានបុត្រ ២អង្គនាម [[ស្រីរាជា]] និង [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] ជាបុត្រទី២ និង ទី៣, ទី៣ អ្នកម្នាង បទុមកេសរ មានបុត្រនាម [[ធម្មរាជាទី២]] ជាបុត្រទី៤ បុត្រទាំង៤ របស់ទ្រង់ សុទ្ធតែបានឡើងសោយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយបុត្រទាំង៤ នេះហើយបានពុះបែងចែកទឹកដីខ្មែរ ជាបីចំណែកធំ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន រហូតដល់ផ្ទុះសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរាជវង្ស និង គ្នាថែមទៀតផង ក្រោយពេលបិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត សោយទីវង្គត់រួច ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref>
== ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ ==
'''Liberation of Angkor'''
ក្រោយពេល ពញ្ញាយ៉ាត រត់គេចខ្លួនពីក្រុងអង្គរមក ទ្រង់បានទៅបោះបន្ទាយ នៅទួលបាសាន នាស្រុកស្រីសន្ធរ (ខេត្ត: [[កំពង់ចាម]]) អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បានចាត់ឱ្យ ចារកម្ម ១២នាក់ ឱ្យទៅបន្លំខ្លួនជាអ្នកបម្រើក្នុងរាជវាំងអង្គរ ដើម្បីលបលួចធ្វើឃាតស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេលបេសកកម្មធ្វើឃាតស្ដេចសៀមបានជោគជ័យ ពញ្ញាយ៉ាត បានលើកទ័ពប្រមាណជា ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) ទៅវាយរំដោះយកក្រុងអង្គរពីកណ្ដាប់ដៃសៀមបានត្រឡប់មកវិញ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ នៃគ.សករាជ ហើយទ្រង់ក៏ប្រកាសសោយរាជជាលើកទី២ នៅទីនោះដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១|ព្រះបរមរាជាទី១]]" ដោយមើលឃើញថា រតនៈសម្បត្តិនៅក្រុងអង្គរត្រូវសៀមប្រមូលអស់គ្មានសល់ ក្រុងអង្គរមានការខូចខាតច្រើន បូករួមទាំងកំពែងក្រុងផង មានការចំណាយលើផ្នែកជួសជុលអស់ច្រើន និង ដើម្បីគេចចេញពីការគម្រាមកំហែងរបស់សៀមមកលើក្រុងអង្គរជាបន្តទៀតផងនោះ ទ្រង់បានសម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ផ្លាសរាជធានីមក ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ១២ឆ្នាំ ក៏ជួបនិងវិបត្តិទឹកជំនន់ធំ នា ឆ្នាំរោង លិចលង់រាជធានីទួលបាសាន ទ្រង់ក៏សម្រេចចិត្តផ្លាសរាជធានីមួយលើកទៀត មកតំបន់ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា: [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ នៃគ.សករាជ ទ្រង់បានសោយរាជនៅចតុមុខ បានរយៈពេល ១៦ឆ្នាំ ទ្រង់ក៏ប្រកាសប្ដូររាជសម័យមក [[សម័យកាលចតុមុខ]] ក្នុងឆ្នាំ ១៤១៦ នៃគ.សករាជ ហើយព្រះអង្គបានសោយរាជនៅរាជធានីចតុមុខដល់ឆ្នាំ ១៤៣២ នៃគ.សករាជ ទើបទ្រង់យាងចូលព្រះទីវង្គត់ក្នុងពេលនោះ ក្រុមប្រឹក្សារាជវង្ស និង គណៈមន្ត្រីក៏សម្រេចអញ្ជើញ [[នរាយ៍រាជា|ព្រះនារាយណ៍រាជា]] ជាព្រះរាជបុត្រច្បងឱ្យសោយរាជសម្បត្តិបន្តពីព្រះបិតាខ្លួន ក្នុងឆ្នាំ ១៤៣៣ នៃគ.សករាជ ។ ក្នុងរាជ ព្រះបរមរាជាទី១ ប្រជានុរាស្ត្ររស់នៅបានសុខសាន្តច្រើន មិនសូវមានព្រឹត្តិការណ៍នៃការផ្ទុះសង្គ្រាមច្រើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះទេ ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique_ou_recueil_de_m%C3%A9moire.html?id=ewFUAAAAcAAJ Journal asiatique ou recueil de mémoires, d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 99], Publisher: Dondey-Dupré, Original from National Library of the Netherlands </ref>
== នយោបាយការទូត និង សាសនា ==
'''Politics, diplomacy and religion'''
== ឯកសារយោង ==
3x7oeyixrhxhiowmifc3da2t9zzgj7j
282857
282856
2022-08-26T04:42:14Z
Camhistory
36281
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox
|name = បរមរាជាទី១ - (Borom Reachea I)
|type = Khmer History
|image =
* '''ព្រះនាម''': បរមរាជាទី១
* '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reachea I
* '''រជ្ជកាល''': ១៣៨៥-១៤៣២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]]
* '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] <br> ផ្លាសប្ដូរមក [[សម័យចតុមុខ]]
* '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត
* '''គ្រងរាជ''': ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ
* '''ក្សត្រមុន''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''រាជបន្ត''': [[នរាយ៍រាជា]]
* '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ
* '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣២
* '''បិតា''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា
* '''បុត្រ''': [[នរាយ៍រាជា]], [[ស្រីរាជា]], [[ស្រីសុរិយោទ័យ]], [[ធម្មរាជាទី២]]
* '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] <br/> លទ្ធិជំនឿ ជំនឿលើពពួកទេវតា
}}
'''បរមរាជាទី១''' ឬ '''[[ពញ្ញាយ៉ាត]]''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី៣ របស់ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] ពេលសៀមលើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) វាយបែកក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ពញ្ញាយ៉ាត បានភៀសខ្លួន មកតាំងបន្ទាយនៅ ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បង្ករទ័ពវាយបណ្ដេញ ទ័ពសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ និងបានធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៨៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត''' ហើយជាចុងក្រោយទ្រង់សម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ចាប់ពីពេលនោះមក ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early life'''
ពញ្ញាយ៉ាត ជាបុត្រទី៣នៃ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] បានឡើងសោយរាជបន្តរពី ព្រះបិតារបស់ខ្លួន និង មានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១]]" ហើយបានរាជាភិសេក និង អ្នកម្នាង ៣អង្គរ ទី១ អ្នកម្នាង បុប្ផាទេវី មានបុត្រនាម [[នរាយ៍រាជា]] ជាបុត្រទី១, ទី២ អ្នកម្នាង សុីសាង៉ាម ជាស្នំឯក ស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា ដែលត្រូវបានកំចាត់ដោយ ពញ្ញាយ៉ាត នៅក្រុងអង្គរ, សុីសាង៉ាម មានបុត្រ ២អង្គនាម [[ស្រីរាជា]] និង [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] ជាបុត្រទី២ និង ទី៣, ទី៣ អ្នកម្នាង បទុមកេសរ មានបុត្រនាម [[ធម្មរាជាទី២]] ជាបុត្រទី៤ បុត្រទាំង៤ របស់ទ្រង់ សុទ្ធតែបានឡើងសោយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយបុត្រទាំង៤ នេះហើយបានពុះបែងចែកទឹកដីខ្មែរ ជាបីចំណែកធំ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន រហូតដល់ផ្ទុះសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរាជវង្ស និង គ្នាថែមទៀតផង ក្រោយពេលបិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត សោយទីវង្គត់រួច ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref>
== ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ ==
'''Liberation of Angkor'''
ក្រោយពេល ពញ្ញាយ៉ាត រត់គេចខ្លួនពីក្រុងអង្គរមក ទ្រង់បានទៅបោះបន្ទាយ នៅទួលបាសាន នាស្រុកស្រីសន្ធរ (ខេត្ត: [[កំពង់ចាម]]) អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បានចាត់ឱ្យ ចារកម្ម ១២នាក់ ឱ្យទៅបន្លំខ្លួនជាអ្នកបម្រើក្នុងរាជវាំងអង្គរ ដើម្បីលបលួចធ្វើឃាតស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេលបេសកកម្មធ្វើឃាតស្ដេចសៀមបានជោគជ័យ ពញ្ញាយ៉ាត បានលើកទ័ពប្រមាណជា ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) ទៅវាយរំដោះយកក្រុងអង្គរពីកណ្ដាប់ដៃសៀមបានត្រឡប់មកវិញ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ នៃគ.សករាជ ហើយទ្រង់ក៏ប្រកាសសោយរាជជាលើកទី២ នៅទីនោះដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១|ព្រះបរមរាជាទី១]]" ដោយមើលឃើញថា រតនៈសម្បត្តិនៅក្រុងអង្គរត្រូវសៀមប្រមូលអស់គ្មានសល់ ក្រុងអង្គរមានការខូចខាតច្រើន បូករួមទាំងកំពែងក្រុងផង មានការចំណាយលើផ្នែកជួសជុលអស់ច្រើន និង ដើម្បីគេចចេញពីការគម្រាមកំហែងរបស់សៀមមកលើក្រុងអង្គរជាបន្តទៀតផងនោះ ទ្រង់បានសម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ផ្លាសរាជធានីមក ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ១២ឆ្នាំ ក៏ជួបនិងវិបត្តិទឹកជំនន់ធំ នា ឆ្នាំរោង លិចលង់រាជធានីទួលបាសាន ទ្រង់ក៏សម្រេចចិត្តផ្លាសរាជធានីមួយលើកទៀត មកតំបន់ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា: [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ នៃគ.សករាជ ទ្រង់បានសោយរាជនៅចតុមុខ បានរយៈពេល ១៦ឆ្នាំ ទ្រង់ក៏ប្រកាសប្ដូររាជសម័យមក [[សម័យកាលចតុមុខ]] ក្នុងឆ្នាំ ១៤១៦ នៃគ.សករាជ ហើយព្រះអង្គបានសោយរាជនៅរាជធានីចតុមុខដល់ឆ្នាំ ១៤៣២ នៃគ.សករាជ ទើបទ្រង់យាងចូលព្រះទីវង្គត់ក្នុងពេលនោះ ក្រុមប្រឹក្សារាជវង្ស និង គណៈមន្ត្រីក៏សម្រេចអញ្ជើញ [[នរាយ៍រាជា|ព្រះនារាយណ៍រាជា]] ជាព្រះរាជបុត្រច្បងឱ្យសោយរាជសម្បត្តិបន្តពីព្រះបិតាខ្លួន ក្នុងឆ្នាំ ១៤៣៣ នៃគ.សករាជ ។ ក្នុងរាជ ព្រះបរមរាជាទី១ ប្រជានុរាស្ត្ររស់នៅបានសុខសាន្តច្រើន មិនសូវមានព្រឹត្តិការណ៍នៃការផ្ទុះសង្គ្រាមច្រើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះទេ ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique_ou_recueil_de_m%C3%A9moire.html?id=ewFUAAAAcAAJ Journal asiatique ou recueil de mémoires, d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 99], Publisher: Dondey-Dupré, Original from National Library of the Netherlands </ref>
== នយោបាយការទូត និង សាសនា ==
'''Politics, diplomacy and religion'''
== ឯកសារយោង ==
510m7q0yoa3rybb79bdt4d8sg5bp356
282859
282857
2022-08-26T06:03:37Z
Camhistory
36281
/* នយោបាយការទូត និង សាសនា */
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox
|name = បរមរាជាទី១ - (Borom Reachea I)
|type = Khmer History
|image =
* '''ព្រះនាម''': បរមរាជាទី១
* '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reachea I
* '''រជ្ជកាល''': ១៣៨៥-១៤៣២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]]
* '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] <br> ផ្លាសប្ដូរមក [[សម័យចតុមុខ]]
* '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត
* '''គ្រងរាជ''': ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ
* '''ក្សត្រមុន''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''រាជបន្ត''': [[នរាយ៍រាជា]]
* '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ
* '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣២
* '''បិតា''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា
* '''បុត្រ''': [[នរាយ៍រាជា]], [[ស្រីរាជា]], [[ស្រីសុរិយោទ័យ]], [[ធម្មរាជាទី២]]
* '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] <br/> លទ្ធិជំនឿ ជំនឿលើពពួកទេវតា
}}
'''បរមរាជាទី១''' ឬ '''[[ពញ្ញាយ៉ាត]]''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី៣ របស់ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] ពេលសៀមលើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) វាយបែកក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ពញ្ញាយ៉ាត បានភៀសខ្លួន មកតាំងបន្ទាយនៅ ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បង្ករទ័ពវាយបណ្ដេញ ទ័ពសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ និងបានធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៨៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត''' ហើយជាចុងក្រោយទ្រង់សម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ចាប់ពីពេលនោះមក ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early life'''
ពញ្ញាយ៉ាត ជាបុត្រទី៣នៃ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] បានឡើងសោយរាជបន្តរពី ព្រះបិតារបស់ខ្លួន និង មានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១]]" ហើយបានរាជាភិសេក និង អ្នកម្នាង ៣អង្គរ ទី១ អ្នកម្នាង បុប្ផាទេវី មានបុត្រនាម [[នរាយ៍រាជា]] ជាបុត្រទី១, ទី២ អ្នកម្នាង សុីសាង៉ាម ជាស្នំឯក ស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា ដែលត្រូវបានកំចាត់ដោយ ពញ្ញាយ៉ាត នៅក្រុងអង្គរ, សុីសាង៉ាម មានបុត្រ ២អង្គនាម [[ស្រីរាជា]] និង [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] ជាបុត្រទី២ និង ទី៣, ទី៣ អ្នកម្នាង បទុមកេសរ មានបុត្រនាម [[ធម្មរាជាទី២]] ជាបុត្រទី៤ បុត្រទាំង៤ របស់ទ្រង់ សុទ្ធតែបានឡើងសោយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយបុត្រទាំង៤ នេះហើយបានពុះបែងចែកទឹកដីខ្មែរ ជាបីចំណែកធំ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន រហូតដល់ផ្ទុះសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរាជវង្ស និង គ្នាថែមទៀតផង ក្រោយពេលបិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត សោយទីវង្គត់រួច ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref>
== ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ ==
'''Liberation of Angkor'''
ក្រោយពេល ពញ្ញាយ៉ាត រត់គេចខ្លួនពីក្រុងអង្គរមក ទ្រង់បានទៅបោះបន្ទាយ នៅទួលបាសាន នាស្រុកស្រីសន្ធរ (ខេត្ត: [[កំពង់ចាម]]) អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បានចាត់ឱ្យ ចារកម្ម ១២នាក់ ឱ្យទៅបន្លំខ្លួនជាអ្នកបម្រើក្នុងរាជវាំងអង្គរ ដើម្បីលបលួចធ្វើឃាតស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេលបេសកកម្មធ្វើឃាតស្ដេចសៀមបានជោគជ័យ ពញ្ញាយ៉ាត បានលើកទ័ពប្រមាណជា ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) ទៅវាយរំដោះយកក្រុងអង្គរពីកណ្ដាប់ដៃសៀមបានត្រឡប់មកវិញ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ នៃគ.សករាជ ហើយទ្រង់ក៏ប្រកាសសោយរាជជាលើកទី២ នៅទីនោះដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១|ព្រះបរមរាជាទី១]]" ដោយមើលឃើញថា រតនៈសម្បត្តិនៅក្រុងអង្គរត្រូវសៀមប្រមូលអស់គ្មានសល់ ក្រុងអង្គរមានការខូចខាតច្រើន បូករួមទាំងកំពែងក្រុងផង មានការចំណាយលើផ្នែកជួសជុលអស់ច្រើន និង ដើម្បីគេចចេញពីការគម្រាមកំហែងរបស់សៀមមកលើក្រុងអង្គរជាបន្តទៀតផងនោះ ទ្រង់បានសម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ផ្លាសរាជធានីមក ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ១២ឆ្នាំ ក៏ជួបនិងវិបត្តិទឹកជំនន់ធំ នា ឆ្នាំរោង លិចលង់រាជធានីទួលបាសាន ទ្រង់ក៏សម្រេចចិត្តផ្លាសរាជធានីមួយលើកទៀត មកតំបន់ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា: [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ នៃគ.សករាជ ទ្រង់បានសោយរាជនៅចតុមុខ បានរយៈពេល ១៦ឆ្នាំ ទ្រង់ក៏ប្រកាសប្ដូររាជសម័យមក [[សម័យកាលចតុមុខ]] ក្នុងឆ្នាំ ១៤១៦ នៃគ.សករាជ ហើយព្រះអង្គបានសោយរាជនៅរាជធានីចតុមុខដល់ឆ្នាំ ១៤៣២ នៃគ.សករាជ ទើបទ្រង់យាងចូលព្រះទីវង្គត់ក្នុងពេលនោះ ក្រុមប្រឹក្សារាជវង្ស និង គណៈមន្ត្រីក៏សម្រេចអញ្ជើញ [[នរាយ៍រាជា|ព្រះនារាយណ៍រាជា]] ជាព្រះរាជបុត្រច្បងឱ្យសោយរាជសម្បត្តិបន្តពីព្រះបិតាខ្លួន ក្នុងឆ្នាំ ១៤៣៣ នៃគ.សករាជ ។ ក្នុងរាជ ព្រះបរមរាជាទី១ ប្រជានុរាស្ត្ររស់នៅបានសុខសាន្តច្រើន មិនសូវមានព្រឹត្តិការណ៍នៃការផ្ទុះសង្គ្រាមច្រើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះទេ ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique_ou_recueil_de_m%C3%A9moire.html?id=ewFUAAAAcAAJ Journal asiatique ou recueil de mémoires, d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 99], Publisher: Dondey-Dupré, Original from National Library of the Netherlands </ref>
== នយោបាយការទូត និង សាសនា ==
'''Politics, diplomacy and religion'''
នយោបាយ ការទូតរបស់ពញ្ញាយ៉ាត ទ្រង់បានរឹតចំណងការទូតជាមួយនគរចិន នៃរាជវង្សមីង (Ming Dynasy) ជាពិសេស គឺការដោះដូរពាណិជ្ជកម្មតាមមធ្យបាយផ្លូវទឹកពី [[ទន្លេមេគង្គ]] ក្នុងការនាំទំនិញផ្សេងៗមកផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការក្នុងស្រុកផងដែរ នៅក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គអាចនិយាយបានថា ប្រទេសកម្ពុជាពេលនោះ មានសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំផងដែរ ។<ref> Justin Corfield (2009) [https://books.google.com/books/about/The_History_of_Cambodia.html?id=JfXP1duIllUC The History of Cambodia The Greenwood Histories of the Modern Nations], Publisher: ABC-CLIO, American publishing company for academic p.165 [[ISBN]]: 0313357234, 9780313357237 </ref>
== ឯកសារយោង ==
pw8th4188436ka1sfa431g8yzrfrro6
282860
282859
2022-08-26T06:24:23Z
Camhistory
36281
/* នយោបាយការទូត និង សាសនា */
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox
|name = បរមរាជាទី១ - (Borom Reachea I)
|type = Khmer History
|image =
* '''ព្រះនាម''': បរមរាជាទី១
* '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reachea I
* '''រជ្ជកាល''': ១៣៨៥-១៤៣២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]]
* '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] <br> ផ្លាសប្ដូរមក [[សម័យចតុមុខ]]
* '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត
* '''គ្រងរាជ''': ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ
* '''ក្សត្រមុន''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''រាជបន្ត''': [[នរាយ៍រាជា]]
* '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ
* '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣២
* '''បិតា''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា
* '''បុត្រ''': [[នរាយ៍រាជា]], [[ស្រីរាជា]], [[ស្រីសុរិយោទ័យ]], [[ធម្មរាជាទី២]]
* '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] <br/> លទ្ធិជំនឿ ជំនឿលើពពួកទេវតា
}}
'''បរមរាជាទី១''' ឬ '''[[ពញ្ញាយ៉ាត]]''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី៣ របស់ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] ពេលសៀមលើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) វាយបែកក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ពញ្ញាយ៉ាត បានភៀសខ្លួន មកតាំងបន្ទាយនៅ ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បង្ករទ័ពវាយបណ្ដេញ ទ័ពសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ និងបានធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៨៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត''' ហើយជាចុងក្រោយទ្រង់សម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ចាប់ពីពេលនោះមក ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early life'''
ពញ្ញាយ៉ាត ជាបុត្រទី៣នៃ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] បានឡើងសោយរាជបន្តរពី ព្រះបិតារបស់ខ្លួន និង មានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១]]" ហើយបានរាជាភិសេក និង អ្នកម្នាង ៣អង្គរ ទី១ អ្នកម្នាង បុប្ផាទេវី មានបុត្រនាម [[នរាយ៍រាជា]] ជាបុត្រទី១, ទី២ អ្នកម្នាង សុីសាង៉ាម ជាស្នំឯក ស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា ដែលត្រូវបានកំចាត់ដោយ ពញ្ញាយ៉ាត នៅក្រុងអង្គរ, សុីសាង៉ាម មានបុត្រ ២អង្គនាម [[ស្រីរាជា]] និង [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] ជាបុត្រទី២ និង ទី៣, ទី៣ អ្នកម្នាង បទុមកេសរ មានបុត្រនាម [[ធម្មរាជាទី២]] ជាបុត្រទី៤ បុត្រទាំង៤ របស់ទ្រង់ សុទ្ធតែបានឡើងសោយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយបុត្រទាំង៤ នេះហើយបានពុះបែងចែកទឹកដីខ្មែរ ជាបីចំណែកធំ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន រហូតដល់ផ្ទុះសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរាជវង្ស និង គ្នាថែមទៀតផង ក្រោយពេលបិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត សោយទីវង្គត់រួច ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref>
== ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ ==
'''Liberation of Angkor'''
ក្រោយពេល ពញ្ញាយ៉ាត រត់គេចខ្លួនពីក្រុងអង្គរមក ទ្រង់បានទៅបោះបន្ទាយ នៅទួលបាសាន នាស្រុកស្រីសន្ធរ (ខេត្ត: [[កំពង់ចាម]]) អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បានចាត់ឱ្យ ចារកម្ម ១២នាក់ ឱ្យទៅបន្លំខ្លួនជាអ្នកបម្រើក្នុងរាជវាំងអង្គរ ដើម្បីលបលួចធ្វើឃាតស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេលបេសកកម្មធ្វើឃាតស្ដេចសៀមបានជោគជ័យ ពញ្ញាយ៉ាត បានលើកទ័ពប្រមាណជា ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) ទៅវាយរំដោះយកក្រុងអង្គរពីកណ្ដាប់ដៃសៀមបានត្រឡប់មកវិញ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ នៃគ.សករាជ ហើយទ្រង់ក៏ប្រកាសសោយរាជជាលើកទី២ នៅទីនោះដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១|ព្រះបរមរាជាទី១]]" ដោយមើលឃើញថា រតនៈសម្បត្តិនៅក្រុងអង្គរត្រូវសៀមប្រមូលអស់គ្មានសល់ ក្រុងអង្គរមានការខូចខាតច្រើន បូករួមទាំងកំពែងក្រុងផង មានការចំណាយលើផ្នែកជួសជុលអស់ច្រើន និង ដើម្បីគេចចេញពីការគម្រាមកំហែងរបស់សៀមមកលើក្រុងអង្គរជាបន្តទៀតផងនោះ ទ្រង់បានសម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ផ្លាសរាជធានីមក ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ១២ឆ្នាំ ក៏ជួបនិងវិបត្តិទឹកជំនន់ធំ នា ឆ្នាំរោង លិចលង់រាជធានីទួលបាសាន ទ្រង់ក៏សម្រេចចិត្តផ្លាសរាជធានីមួយលើកទៀត មកតំបន់ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា: [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ នៃគ.សករាជ ទ្រង់បានសោយរាជនៅចតុមុខ បានរយៈពេល ១៦ឆ្នាំ ទ្រង់ក៏ប្រកាសប្ដូររាជសម័យមក [[សម័យកាលចតុមុខ]] ក្នុងឆ្នាំ ១៤១៦ នៃគ.សករាជ ហើយព្រះអង្គបានសោយរាជនៅរាជធានីចតុមុខដល់ឆ្នាំ ១៤៣២ នៃគ.សករាជ ទើបទ្រង់យាងចូលព្រះទីវង្គត់ក្នុងពេលនោះ ក្រុមប្រឹក្សារាជវង្ស និង គណៈមន្ត្រីក៏សម្រេចអញ្ជើញ [[នរាយ៍រាជា|ព្រះនារាយណ៍រាជា]] ជាព្រះរាជបុត្រច្បងឱ្យសោយរាជសម្បត្តិបន្តពីព្រះបិតាខ្លួន ក្នុងឆ្នាំ ១៤៣៣ នៃគ.សករាជ ។ ក្នុងរាជ ព្រះបរមរាជាទី១ ប្រជានុរាស្ត្ររស់នៅបានសុខសាន្តច្រើន មិនសូវមានព្រឹត្តិការណ៍នៃការផ្ទុះសង្គ្រាមច្រើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះទេ ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique_ou_recueil_de_m%C3%A9moire.html?id=ewFUAAAAcAAJ Journal asiatique ou recueil de mémoires, d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 99], Publisher: Dondey-Dupré, Original from National Library of the Netherlands </ref>
== នយោបាយការទូត និង សាសនា ==
'''Politics, diplomacy and religion'''
នយោបាយ ការទូតរបស់ពញ្ញាយ៉ាត ទ្រង់បានរឹតចំណងការទូតជាមួយនគរចិន នៃរាជវង្សមីង (Ming Dynasty) ជាពិសេស គឺការដោះដូរពាណិជ្ជកម្មតាមមធ្យបាយផ្លូវទឹកពី [[ទន្លេមេគង្គ]] ក្នុងការនាំទំនិញផ្សេងៗមកផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការក្នុងស្រុកផងដែរ នៅក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គអាចនិយាយបានថា ប្រទេសកម្ពុជាពេលនោះ មានសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំផងដែរ ។<ref> Justin Corfield (2009) [https://books.google.com/books/about/The_History_of_Cambodia.html?id=JfXP1duIllUC The History of Cambodia The Greenwood Histories of the Modern Nations], Publisher: ABC-CLIO, American publishing company for academic p.165 [[ISBN]]: 0313357234, 9780313357237 </ref>
== ឯកសារយោង ==
lug8hn5hfvv2h6mqo3rn3ztc8cczcdw
282861
282860
2022-08-26T06:32:50Z
Camhistory
36281
/* នយោបាយការទូត និង សាសនា */
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox
|name = បរមរាជាទី១ - (Borom Reachea I)
|type = Khmer History
|image =
* '''ព្រះនាម''': បរមរាជាទី១
* '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reachea I
* '''រជ្ជកាល''': ១៣៨៥-១៤៣២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]]
* '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] <br> ផ្លាសប្ដូរមក [[សម័យចតុមុខ]]
* '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត
* '''គ្រងរាជ''': ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ
* '''ក្សត្រមុន''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''រាជបន្ត''': [[នរាយ៍រាជា]]
* '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ
* '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣២
* '''បិតា''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា
* '''បុត្រ''': [[នរាយ៍រាជា]], [[ស្រីរាជា]], [[ស្រីសុរិយោទ័យ]], [[ធម្មរាជាទី២]]
* '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] <br/> លទ្ធិជំនឿ ជំនឿលើពពួកទេវតា
}}
'''បរមរាជាទី១''' ឬ '''[[ពញ្ញាយ៉ាត]]''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី៣ របស់ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] ពេលសៀមលើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) វាយបែកក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ពញ្ញាយ៉ាត បានភៀសខ្លួន មកតាំងបន្ទាយនៅ ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បង្ករទ័ពវាយបណ្ដេញ ទ័ពសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ និងបានធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៨៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត''' ហើយជាចុងក្រោយទ្រង់សម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ចាប់ពីពេលនោះមក ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early life'''
ពញ្ញាយ៉ាត ជាបុត្រទី៣នៃ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] បានឡើងសោយរាជបន្តរពី ព្រះបិតារបស់ខ្លួន និង មានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១]]" ហើយបានរាជាភិសេក និង អ្នកម្នាង ៣អង្គរ ទី១ អ្នកម្នាង បុប្ផាទេវី មានបុត្រនាម [[នរាយ៍រាជា]] ជាបុត្រទី១, ទី២ អ្នកម្នាង សុីសាង៉ាម ជាស្នំឯក ស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា ដែលត្រូវបានកំចាត់ដោយ ពញ្ញាយ៉ាត នៅក្រុងអង្គរ, សុីសាង៉ាម មានបុត្រ ២អង្គនាម [[ស្រីរាជា]] និង [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] ជាបុត្រទី២ និង ទី៣, ទី៣ អ្នកម្នាង បទុមកេសរ មានបុត្រនាម [[ធម្មរាជាទី២]] ជាបុត្រទី៤ បុត្រទាំង៤ របស់ទ្រង់ សុទ្ធតែបានឡើងសោយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយបុត្រទាំង៤ នេះហើយបានពុះបែងចែកទឹកដីខ្មែរ ជាបីចំណែកធំ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន រហូតដល់ផ្ទុះសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរាជវង្ស និង គ្នាថែមទៀតផង ក្រោយពេលបិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត សោយទីវង្គត់រួច ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref>
== ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ ==
'''Liberation of Angkor'''
ក្រោយពេល ពញ្ញាយ៉ាត រត់គេចខ្លួនពីក្រុងអង្គរមក ទ្រង់បានទៅបោះបន្ទាយ នៅទួលបាសាន នាស្រុកស្រីសន្ធរ (ខេត្ត: [[កំពង់ចាម]]) អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បានចាត់ឱ្យ ចារកម្ម ១២នាក់ ឱ្យទៅបន្លំខ្លួនជាអ្នកបម្រើក្នុងរាជវាំងអង្គរ ដើម្បីលបលួចធ្វើឃាតស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេលបេសកកម្មធ្វើឃាតស្ដេចសៀមបានជោគជ័យ ពញ្ញាយ៉ាត បានលើកទ័ពប្រមាណជា ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) ទៅវាយរំដោះយកក្រុងអង្គរពីកណ្ដាប់ដៃសៀមបានត្រឡប់មកវិញ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ នៃគ.សករាជ ហើយទ្រង់ក៏ប្រកាសសោយរាជជាលើកទី២ នៅទីនោះដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១|ព្រះបរមរាជាទី១]]" ដោយមើលឃើញថា រតនៈសម្បត្តិនៅក្រុងអង្គរត្រូវសៀមប្រមូលអស់គ្មានសល់ ក្រុងអង្គរមានការខូចខាតច្រើន បូករួមទាំងកំពែងក្រុងផង មានការចំណាយលើផ្នែកជួសជុលអស់ច្រើន និង ដើម្បីគេចចេញពីការគម្រាមកំហែងរបស់សៀមមកលើក្រុងអង្គរជាបន្តទៀតផងនោះ ទ្រង់បានសម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ផ្លាសរាជធានីមក ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ១២ឆ្នាំ ក៏ជួបនិងវិបត្តិទឹកជំនន់ធំ នា ឆ្នាំរោង លិចលង់រាជធានីទួលបាសាន ទ្រង់ក៏សម្រេចចិត្តផ្លាសរាជធានីមួយលើកទៀត មកតំបន់ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា: [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ នៃគ.សករាជ ទ្រង់បានសោយរាជនៅចតុមុខ បានរយៈពេល ១៦ឆ្នាំ ទ្រង់ក៏ប្រកាសប្ដូររាជសម័យមក [[សម័យកាលចតុមុខ]] ក្នុងឆ្នាំ ១៤១៦ នៃគ.សករាជ ហើយព្រះអង្គបានសោយរាជនៅរាជធានីចតុមុខដល់ឆ្នាំ ១៤៣២ នៃគ.សករាជ ទើបទ្រង់យាងចូលព្រះទីវង្គត់ក្នុងពេលនោះ ក្រុមប្រឹក្សារាជវង្ស និង គណៈមន្ត្រីក៏សម្រេចអញ្ជើញ [[នរាយ៍រាជា|ព្រះនារាយណ៍រាជា]] ជាព្រះរាជបុត្រច្បងឱ្យសោយរាជសម្បត្តិបន្តពីព្រះបិតាខ្លួន ក្នុងឆ្នាំ ១៤៣៣ នៃគ.សករាជ ។ ក្នុងរាជ ព្រះបរមរាជាទី១ ប្រជានុរាស្ត្ររស់នៅបានសុខសាន្តច្រើន មិនសូវមានព្រឹត្តិការណ៍នៃការផ្ទុះសង្គ្រាមច្រើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះទេ ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique_ou_recueil_de_m%C3%A9moire.html?id=ewFUAAAAcAAJ Journal asiatique ou recueil de mémoires, d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 99], Publisher: Dondey-Dupré, Original from National Library of the Netherlands </ref>
== នយោបាយការទូត និង សាសនា ==
'''Politics, diplomacy and religion'''
នយោបាយ ការទូតរបស់ពញ្ញាយ៉ាត ទ្រង់បានរឹតចំណងការទូតជាមួយនគរចិន នៃរាជវង្សមីង (Ming Dynasty) ជាពិសេស គឺការដោះដូរពាណិជ្ជកម្មតាមមធ្យបាយផ្លូវទឹកពី [[ទន្លេមេគង្គ]] ក្នុងការនាំទំនិញផ្សេងៗមកផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការក្នុងស្រុកផងដែរ នៅក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គអាចនិយាយបានថា ប្រទេសកម្ពុជាពេលនោះ មានសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំផងដែរ ។<ref> Justin Corfield (2009) [https://books.google.com/books/about/The_History_of_Cambodia.html?id=JfXP1duIllUC The History of Cambodia The Greenwood Histories of the Modern Nations], Publisher: ABC-CLIO, American publishing company for academic p.165 [[ISBN]]: 0313357234, 9780313357237 </ref>
=== ផ្នែកសាសនា ===
'''Religious'''
== ឯកសារយោង ==
4940ej6tqtkkp3d1modqr819magf8db
282862
282861
2022-08-26T06:39:58Z
Camhistory
36281
/* ផ្នែកសាសនា */
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox
|name = បរមរាជាទី១ - (Borom Reachea I)
|type = Khmer History
|image =
* '''ព្រះនាម''': បរមរាជាទី១
* '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reachea I
* '''រជ្ជកាល''': ១៣៨៥-១៤៣២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]]
* '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] <br> ផ្លាសប្ដូរមក [[សម័យចតុមុខ]]
* '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត
* '''គ្រងរាជ''': ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ
* '''ក្សត្រមុន''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''រាជបន្ត''': [[នរាយ៍រាជា]]
* '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ
* '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣២
* '''បិតា''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា
* '''បុត្រ''': [[នរាយ៍រាជា]], [[ស្រីរាជា]], [[ស្រីសុរិយោទ័យ]], [[ធម្មរាជាទី២]]
* '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] <br/> លទ្ធិជំនឿ ជំនឿលើពពួកទេវតា
}}
'''បរមរាជាទី១''' ឬ '''[[ពញ្ញាយ៉ាត]]''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី៣ របស់ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] ពេលសៀមលើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) វាយបែកក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ពញ្ញាយ៉ាត បានភៀសខ្លួន មកតាំងបន្ទាយនៅ ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បង្ករទ័ពវាយបណ្ដេញ ទ័ពសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ និងបានធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៨៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត''' ហើយជាចុងក្រោយទ្រង់សម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ចាប់ពីពេលនោះមក ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early life'''
ពញ្ញាយ៉ាត ជាបុត្រទី៣នៃ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] បានឡើងសោយរាជបន្តរពី ព្រះបិតារបស់ខ្លួន និង មានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១]]" ហើយបានរាជាភិសេក និង អ្នកម្នាង ៣អង្គរ ទី១ អ្នកម្នាង បុប្ផាទេវី មានបុត្រនាម [[នរាយ៍រាជា]] ជាបុត្រទី១, ទី២ អ្នកម្នាង សុីសាង៉ាម ជាស្នំឯក ស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា ដែលត្រូវបានកំចាត់ដោយ ពញ្ញាយ៉ាត នៅក្រុងអង្គរ, សុីសាង៉ាម មានបុត្រ ២អង្គនាម [[ស្រីរាជា]] និង [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] ជាបុត្រទី២ និង ទី៣, ទី៣ អ្នកម្នាង បទុមកេសរ មានបុត្រនាម [[ធម្មរាជាទី២]] ជាបុត្រទី៤ បុត្រទាំង៤ របស់ទ្រង់ សុទ្ធតែបានឡើងសោយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយបុត្រទាំង៤ នេះហើយបានពុះបែងចែកទឹកដីខ្មែរ ជាបីចំណែកធំ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន រហូតដល់ផ្ទុះសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរាជវង្ស និង គ្នាថែមទៀតផង ក្រោយពេលបិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត សោយទីវង្គត់រួច ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref>
== ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ ==
'''Liberation of Angkor'''
ក្រោយពេល ពញ្ញាយ៉ាត រត់គេចខ្លួនពីក្រុងអង្គរមក ទ្រង់បានទៅបោះបន្ទាយ នៅទួលបាសាន នាស្រុកស្រីសន្ធរ (ខេត្ត: [[កំពង់ចាម]]) អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បានចាត់ឱ្យ ចារកម្ម ១២នាក់ ឱ្យទៅបន្លំខ្លួនជាអ្នកបម្រើក្នុងរាជវាំងអង្គរ ដើម្បីលបលួចធ្វើឃាតស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេលបេសកកម្មធ្វើឃាតស្ដេចសៀមបានជោគជ័យ ពញ្ញាយ៉ាត បានលើកទ័ពប្រមាណជា ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) ទៅវាយរំដោះយកក្រុងអង្គរពីកណ្ដាប់ដៃសៀមបានត្រឡប់មកវិញ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ នៃគ.សករាជ ហើយទ្រង់ក៏ប្រកាសសោយរាជជាលើកទី២ នៅទីនោះដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១|ព្រះបរមរាជាទី១]]" ដោយមើលឃើញថា រតនៈសម្បត្តិនៅក្រុងអង្គរត្រូវសៀមប្រមូលអស់គ្មានសល់ ក្រុងអង្គរមានការខូចខាតច្រើន បូករួមទាំងកំពែងក្រុងផង មានការចំណាយលើផ្នែកជួសជុលអស់ច្រើន និង ដើម្បីគេចចេញពីការគម្រាមកំហែងរបស់សៀមមកលើក្រុងអង្គរជាបន្តទៀតផងនោះ ទ្រង់បានសម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ផ្លាសរាជធានីមក ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ១២ឆ្នាំ ក៏ជួបនិងវិបត្តិទឹកជំនន់ធំ នា ឆ្នាំរោង លិចលង់រាជធានីទួលបាសាន ទ្រង់ក៏សម្រេចចិត្តផ្លាសរាជធានីមួយលើកទៀត មកតំបន់ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា: [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ នៃគ.សករាជ ទ្រង់បានសោយរាជនៅចតុមុខ បានរយៈពេល ១៦ឆ្នាំ ទ្រង់ក៏ប្រកាសប្ដូររាជសម័យមក [[សម័យកាលចតុមុខ]] ក្នុងឆ្នាំ ១៤១៦ នៃគ.សករាជ ហើយព្រះអង្គបានសោយរាជនៅរាជធានីចតុមុខដល់ឆ្នាំ ១៤៣២ នៃគ.សករាជ ទើបទ្រង់យាងចូលព្រះទីវង្គត់ក្នុងពេលនោះ ក្រុមប្រឹក្សារាជវង្ស និង គណៈមន្ត្រីក៏សម្រេចអញ្ជើញ [[នរាយ៍រាជា|ព្រះនារាយណ៍រាជា]] ជាព្រះរាជបុត្រច្បងឱ្យសោយរាជសម្បត្តិបន្តពីព្រះបិតាខ្លួន ក្នុងឆ្នាំ ១៤៣៣ នៃគ.សករាជ ។ ក្នុងរាជ ព្រះបរមរាជាទី១ ប្រជានុរាស្ត្ររស់នៅបានសុខសាន្តច្រើន មិនសូវមានព្រឹត្តិការណ៍នៃការផ្ទុះសង្គ្រាមច្រើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះទេ ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique_ou_recueil_de_m%C3%A9moire.html?id=ewFUAAAAcAAJ Journal asiatique ou recueil de mémoires, d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 99], Publisher: Dondey-Dupré, Original from National Library of the Netherlands </ref>
== នយោបាយការទូត និង សាសនា ==
'''Politics, diplomacy and religion'''
នយោបាយ ការទូតរបស់ពញ្ញាយ៉ាត ទ្រង់បានរឹតចំណងការទូតជាមួយនគរចិន នៃរាជវង្សមីង (Ming Dynasty) ជាពិសេស គឺការដោះដូរពាណិជ្ជកម្មតាមមធ្យបាយផ្លូវទឹកពី [[ទន្លេមេគង្គ]] ក្នុងការនាំទំនិញផ្សេងៗមកផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការក្នុងស្រុកផងដែរ នៅក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គអាចនិយាយបានថា ប្រទេសកម្ពុជាពេលនោះ មានសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំផងដែរ ។<ref> Justin Corfield (2009) [https://books.google.com/books/about/The_History_of_Cambodia.html?id=JfXP1duIllUC The History of Cambodia The Greenwood Histories of the Modern Nations], Publisher: ABC-CLIO, American publishing company for academic p.165 [[ISBN]]: 0313357234, 9780313357237 </ref>
=== ផ្នែកសាសនា ===
'''Religious'''
ការីកចម្រើនផ្នែក [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] និកាយ មហាយាន ក្នុងរាជ [[ពញ្ញាយ៉ាត|ព្រះពញ្ញាយ៉ាត]] ព្រះអង្គបាងសាងសង់វត្តអារាមជាបន្តបន្ទាប់ ក្នុងនោះមានដូចជា៖ [[វត្តបុទុម]], [[វត្តកោះ]], [[វត្តលង្កា]], [[វត្តឧណលោម]], និង [[វត្តភ្នំ]]
== ឯកសារយោង ==
iceg407lo9jtttarzls0r2606rjvmfy
282863
282862
2022-08-26T06:40:44Z
Camhistory
36281
/* ផ្នែកសាសនា */
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox
|name = បរមរាជាទី១ - (Borom Reachea I)
|type = Khmer History
|image =
* '''ព្រះនាម''': បរមរាជាទី១
* '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reachea I
* '''រជ្ជកាល''': ១៣៨៥-១៤៣២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]]
* '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] <br> ផ្លាសប្ដូរមក [[សម័យចតុមុខ]]
* '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត
* '''គ្រងរាជ''': ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ
* '''ក្សត្រមុន''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''រាជបន្ត''': [[នរាយ៍រាជា]]
* '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ
* '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣២
* '''បិតា''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា
* '''បុត្រ''': [[នរាយ៍រាជា]], [[ស្រីរាជា]], [[ស្រីសុរិយោទ័យ]], [[ធម្មរាជាទី២]]
* '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] <br/> លទ្ធិជំនឿ ជំនឿលើពពួកទេវតា
}}
'''បរមរាជាទី១''' ឬ '''[[ពញ្ញាយ៉ាត]]''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី៣ របស់ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] ពេលសៀមលើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) វាយបែកក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ពញ្ញាយ៉ាត បានភៀសខ្លួន មកតាំងបន្ទាយនៅ ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បង្ករទ័ពវាយបណ្ដេញ ទ័ពសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ និងបានធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៨៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត''' ហើយជាចុងក្រោយទ្រង់សម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ចាប់ពីពេលនោះមក ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early life'''
ពញ្ញាយ៉ាត ជាបុត្រទី៣នៃ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] បានឡើងសោយរាជបន្តរពី ព្រះបិតារបស់ខ្លួន និង មានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១]]" ហើយបានរាជាភិសេក និង អ្នកម្នាង ៣អង្គរ ទី១ អ្នកម្នាង បុប្ផាទេវី មានបុត្រនាម [[នរាយ៍រាជា]] ជាបុត្រទី១, ទី២ អ្នកម្នាង សុីសាង៉ាម ជាស្នំឯក ស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា ដែលត្រូវបានកំចាត់ដោយ ពញ្ញាយ៉ាត នៅក្រុងអង្គរ, សុីសាង៉ាម មានបុត្រ ២អង្គនាម [[ស្រីរាជា]] និង [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] ជាបុត្រទី២ និង ទី៣, ទី៣ អ្នកម្នាង បទុមកេសរ មានបុត្រនាម [[ធម្មរាជាទី២]] ជាបុត្រទី៤ បុត្រទាំង៤ របស់ទ្រង់ សុទ្ធតែបានឡើងសោយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយបុត្រទាំង៤ នេះហើយបានពុះបែងចែកទឹកដីខ្មែរ ជាបីចំណែកធំ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន រហូតដល់ផ្ទុះសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរាជវង្ស និង គ្នាថែមទៀតផង ក្រោយពេលបិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត សោយទីវង្គត់រួច ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref>
== ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ ==
'''Liberation of Angkor'''
ក្រោយពេល ពញ្ញាយ៉ាត រត់គេចខ្លួនពីក្រុងអង្គរមក ទ្រង់បានទៅបោះបន្ទាយ នៅទួលបាសាន នាស្រុកស្រីសន្ធរ (ខេត្ត: [[កំពង់ចាម]]) អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បានចាត់ឱ្យ ចារកម្ម ១២នាក់ ឱ្យទៅបន្លំខ្លួនជាអ្នកបម្រើក្នុងរាជវាំងអង្គរ ដើម្បីលបលួចធ្វើឃាតស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេលបេសកកម្មធ្វើឃាតស្ដេចសៀមបានជោគជ័យ ពញ្ញាយ៉ាត បានលើកទ័ពប្រមាណជា ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) ទៅវាយរំដោះយកក្រុងអង្គរពីកណ្ដាប់ដៃសៀមបានត្រឡប់មកវិញ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ នៃគ.សករាជ ហើយទ្រង់ក៏ប្រកាសសោយរាជជាលើកទី២ នៅទីនោះដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១|ព្រះបរមរាជាទី១]]" ដោយមើលឃើញថា រតនៈសម្បត្តិនៅក្រុងអង្គរត្រូវសៀមប្រមូលអស់គ្មានសល់ ក្រុងអង្គរមានការខូចខាតច្រើន បូករួមទាំងកំពែងក្រុងផង មានការចំណាយលើផ្នែកជួសជុលអស់ច្រើន និង ដើម្បីគេចចេញពីការគម្រាមកំហែងរបស់សៀមមកលើក្រុងអង្គរជាបន្តទៀតផងនោះ ទ្រង់បានសម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ផ្លាសរាជធានីមក ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ១២ឆ្នាំ ក៏ជួបនិងវិបត្តិទឹកជំនន់ធំ នា ឆ្នាំរោង លិចលង់រាជធានីទួលបាសាន ទ្រង់ក៏សម្រេចចិត្តផ្លាសរាជធានីមួយលើកទៀត មកតំបន់ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា: [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ នៃគ.សករាជ ទ្រង់បានសោយរាជនៅចតុមុខ បានរយៈពេល ១៦ឆ្នាំ ទ្រង់ក៏ប្រកាសប្ដូររាជសម័យមក [[សម័យកាលចតុមុខ]] ក្នុងឆ្នាំ ១៤១៦ នៃគ.សករាជ ហើយព្រះអង្គបានសោយរាជនៅរាជធានីចតុមុខដល់ឆ្នាំ ១៤៣២ នៃគ.សករាជ ទើបទ្រង់យាងចូលព្រះទីវង្គត់ក្នុងពេលនោះ ក្រុមប្រឹក្សារាជវង្ស និង គណៈមន្ត្រីក៏សម្រេចអញ្ជើញ [[នរាយ៍រាជា|ព្រះនារាយណ៍រាជា]] ជាព្រះរាជបុត្រច្បងឱ្យសោយរាជសម្បត្តិបន្តពីព្រះបិតាខ្លួន ក្នុងឆ្នាំ ១៤៣៣ នៃគ.សករាជ ។ ក្នុងរាជ ព្រះបរមរាជាទី១ ប្រជានុរាស្ត្ររស់នៅបានសុខសាន្តច្រើន មិនសូវមានព្រឹត្តិការណ៍នៃការផ្ទុះសង្គ្រាមច្រើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះទេ ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique_ou_recueil_de_m%C3%A9moire.html?id=ewFUAAAAcAAJ Journal asiatique ou recueil de mémoires, d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 99], Publisher: Dondey-Dupré, Original from National Library of the Netherlands </ref>
== នយោបាយការទូត និង សាសនា ==
'''Politics, diplomacy and religion'''
នយោបាយ ការទូតរបស់ពញ្ញាយ៉ាត ទ្រង់បានរឹតចំណងការទូតជាមួយនគរចិន នៃរាជវង្សមីង (Ming Dynasty) ជាពិសេស គឺការដោះដូរពាណិជ្ជកម្មតាមមធ្យបាយផ្លូវទឹកពី [[ទន្លេមេគង្គ]] ក្នុងការនាំទំនិញផ្សេងៗមកផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការក្នុងស្រុកផងដែរ នៅក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គអាចនិយាយបានថា ប្រទេសកម្ពុជាពេលនោះ មានសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំផងដែរ ។<ref> Justin Corfield (2009) [https://books.google.com/books/about/The_History_of_Cambodia.html?id=JfXP1duIllUC The History of Cambodia The Greenwood Histories of the Modern Nations], Publisher: ABC-CLIO, American publishing company for academic p.165 [[ISBN]]: 0313357234, 9780313357237 </ref>
=== ផ្នែកសាសនា ===
'''Religious'''
ការីកចម្រើនផ្នែក [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] និកាយ មហាយាន ក្នុងរាជ [[ពញ្ញាយ៉ាត|ព្រះពញ្ញាយ៉ាត]] ព្រះអង្គបាងសាងសង់វត្តអារាមជាបន្តបន្ទាប់ ក្នុងនោះមានដូចជា៖ វត្តបុទុម, [[វត្តកោះ]], [[វត្តលង្កា]], វត្តឧណលោម, និង [[វត្តភ្នំ]]
== ឯកសារយោង ==
i3ogk3ceffl06oj8w9loafc3zozjp1h
282864
282863
2022-08-26T06:41:11Z
Camhistory
36281
/* ផ្នែកសាសនា */
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox
|name = បរមរាជាទី១ - (Borom Reachea I)
|type = Khmer History
|image =
* '''ព្រះនាម''': បរមរាជាទី១
* '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reachea I
* '''រជ្ជកាល''': ១៣៨៥-១៤៣២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]]
* '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] <br> ផ្លាសប្ដូរមក [[សម័យចតុមុខ]]
* '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត
* '''គ្រងរាជ''': ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ
* '''ក្សត្រមុន''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''រាជបន្ត''': [[នរាយ៍រាជា]]
* '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ
* '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣២
* '''បិតា''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា
* '''បុត្រ''': [[នរាយ៍រាជា]], [[ស្រីរាជា]], [[ស្រីសុរិយោទ័យ]], [[ធម្មរាជាទី២]]
* '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] <br/> លទ្ធិជំនឿ ជំនឿលើពពួកទេវតា
}}
'''បរមរាជាទី១''' ឬ '''[[ពញ្ញាយ៉ាត]]''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី៣ របស់ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] ពេលសៀមលើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) វាយបែកក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ពញ្ញាយ៉ាត បានភៀសខ្លួន មកតាំងបន្ទាយនៅ ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បង្ករទ័ពវាយបណ្ដេញ ទ័ពសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ និងបានធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៨៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត''' ហើយជាចុងក្រោយទ្រង់សម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ចាប់ពីពេលនោះមក ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early life'''
ពញ្ញាយ៉ាត ជាបុត្រទី៣នៃ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] បានឡើងសោយរាជបន្តរពី ព្រះបិតារបស់ខ្លួន និង មានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១]]" ហើយបានរាជាភិសេក និង អ្នកម្នាង ៣អង្គរ ទី១ អ្នកម្នាង បុប្ផាទេវី មានបុត្រនាម [[នរាយ៍រាជា]] ជាបុត្រទី១, ទី២ អ្នកម្នាង សុីសាង៉ាម ជាស្នំឯក ស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា ដែលត្រូវបានកំចាត់ដោយ ពញ្ញាយ៉ាត នៅក្រុងអង្គរ, សុីសាង៉ាម មានបុត្រ ២អង្គនាម [[ស្រីរាជា]] និង [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] ជាបុត្រទី២ និង ទី៣, ទី៣ អ្នកម្នាង បទុមកេសរ មានបុត្រនាម [[ធម្មរាជាទី២]] ជាបុត្រទី៤ បុត្រទាំង៤ របស់ទ្រង់ សុទ្ធតែបានឡើងសោយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយបុត្រទាំង៤ នេះហើយបានពុះបែងចែកទឹកដីខ្មែរ ជាបីចំណែកធំ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន រហូតដល់ផ្ទុះសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរាជវង្ស និង គ្នាថែមទៀតផង ក្រោយពេលបិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត សោយទីវង្គត់រួច ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref>
== ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ ==
'''Liberation of Angkor'''
ក្រោយពេល ពញ្ញាយ៉ាត រត់គេចខ្លួនពីក្រុងអង្គរមក ទ្រង់បានទៅបោះបន្ទាយ នៅទួលបាសាន នាស្រុកស្រីសន្ធរ (ខេត្ត: [[កំពង់ចាម]]) អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បានចាត់ឱ្យ ចារកម្ម ១២នាក់ ឱ្យទៅបន្លំខ្លួនជាអ្នកបម្រើក្នុងរាជវាំងអង្គរ ដើម្បីលបលួចធ្វើឃាតស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេលបេសកកម្មធ្វើឃាតស្ដេចសៀមបានជោគជ័យ ពញ្ញាយ៉ាត បានលើកទ័ពប្រមាណជា ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) ទៅវាយរំដោះយកក្រុងអង្គរពីកណ្ដាប់ដៃសៀមបានត្រឡប់មកវិញ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ នៃគ.សករាជ ហើយទ្រង់ក៏ប្រកាសសោយរាជជាលើកទី២ នៅទីនោះដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១|ព្រះបរមរាជាទី១]]" ដោយមើលឃើញថា រតនៈសម្បត្តិនៅក្រុងអង្គរត្រូវសៀមប្រមូលអស់គ្មានសល់ ក្រុងអង្គរមានការខូចខាតច្រើន បូករួមទាំងកំពែងក្រុងផង មានការចំណាយលើផ្នែកជួសជុលអស់ច្រើន និង ដើម្បីគេចចេញពីការគម្រាមកំហែងរបស់សៀមមកលើក្រុងអង្គរជាបន្តទៀតផងនោះ ទ្រង់បានសម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ផ្លាសរាជធានីមក ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ១២ឆ្នាំ ក៏ជួបនិងវិបត្តិទឹកជំនន់ធំ នា ឆ្នាំរោង លិចលង់រាជធានីទួលបាសាន ទ្រង់ក៏សម្រេចចិត្តផ្លាសរាជធានីមួយលើកទៀត មកតំបន់ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា: [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ នៃគ.សករាជ ទ្រង់បានសោយរាជនៅចតុមុខ បានរយៈពេល ១៦ឆ្នាំ ទ្រង់ក៏ប្រកាសប្ដូររាជសម័យមក [[សម័យកាលចតុមុខ]] ក្នុងឆ្នាំ ១៤១៦ នៃគ.សករាជ ហើយព្រះអង្គបានសោយរាជនៅរាជធានីចតុមុខដល់ឆ្នាំ ១៤៣២ នៃគ.សករាជ ទើបទ្រង់យាងចូលព្រះទីវង្គត់ក្នុងពេលនោះ ក្រុមប្រឹក្សារាជវង្ស និង គណៈមន្ត្រីក៏សម្រេចអញ្ជើញ [[នរាយ៍រាជា|ព្រះនារាយណ៍រាជា]] ជាព្រះរាជបុត្រច្បងឱ្យសោយរាជសម្បត្តិបន្តពីព្រះបិតាខ្លួន ក្នុងឆ្នាំ ១៤៣៣ នៃគ.សករាជ ។ ក្នុងរាជ ព្រះបរមរាជាទី១ ប្រជានុរាស្ត្ររស់នៅបានសុខសាន្តច្រើន មិនសូវមានព្រឹត្តិការណ៍នៃការផ្ទុះសង្គ្រាមច្រើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះទេ ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique_ou_recueil_de_m%C3%A9moire.html?id=ewFUAAAAcAAJ Journal asiatique ou recueil de mémoires, d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 99], Publisher: Dondey-Dupré, Original from National Library of the Netherlands </ref>
== នយោបាយការទូត និង សាសនា ==
'''Politics, diplomacy and religion'''
នយោបាយ ការទូតរបស់ពញ្ញាយ៉ាត ទ្រង់បានរឹតចំណងការទូតជាមួយនគរចិន នៃរាជវង្សមីង (Ming Dynasty) ជាពិសេស គឺការដោះដូរពាណិជ្ជកម្មតាមមធ្យបាយផ្លូវទឹកពី [[ទន្លេមេគង្គ]] ក្នុងការនាំទំនិញផ្សេងៗមកផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការក្នុងស្រុកផងដែរ នៅក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គអាចនិយាយបានថា ប្រទេសកម្ពុជាពេលនោះ មានសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំផងដែរ ។<ref> Justin Corfield (2009) [https://books.google.com/books/about/The_History_of_Cambodia.html?id=JfXP1duIllUC The History of Cambodia The Greenwood Histories of the Modern Nations], Publisher: ABC-CLIO, American publishing company for academic p.165 [[ISBN]]: 0313357234, 9780313357237 </ref>
=== ផ្នែកសាសនា ===
'''Religious'''
ការីកចម្រើនផ្នែក [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] និកាយ [[មហាយាន]] ក្នុងរាជ [[ពញ្ញាយ៉ាត|ព្រះពញ្ញាយ៉ាត]] ព្រះអង្គបាងសាងសង់វត្តអារាមជាបន្តបន្ទាប់ ក្នុងនោះមានដូចជា៖ វត្តបុទុម, [[វត្តកោះ]], [[វត្តលង្កា]], វត្តឧណលោម, និង [[វត្តភ្នំ]]
== ឯកសារយោង ==
fyipt3ixs2qqgpp454hvwz7htldqshj
282865
282864
2022-08-26T06:58:41Z
Camhistory
36281
/* ផ្នែកសាសនា */
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox
|name = បរមរាជាទី១ - (Borom Reachea I)
|type = Khmer History
|image =
* '''ព្រះនាម''': បរមរាជាទី១
* '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reachea I
* '''រជ្ជកាល''': ១៣៨៥-១៤៣២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]]
* '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] <br> ផ្លាសប្ដូរមក [[សម័យចតុមុខ]]
* '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត
* '''គ្រងរាជ''': ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ
* '''ក្សត្រមុន''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''រាជបន្ត''': [[នរាយ៍រាជា]]
* '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ
* '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣២
* '''បិតា''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា
* '''បុត្រ''': [[នរាយ៍រាជា]], [[ស្រីរាជា]], [[ស្រីសុរិយោទ័យ]], [[ធម្មរាជាទី២]]
* '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] <br/> លទ្ធិជំនឿ ជំនឿលើពពួកទេវតា
}}
'''បរមរាជាទី១''' ឬ '''[[ពញ្ញាយ៉ាត]]''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី៣ របស់ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] ពេលសៀមលើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) វាយបែកក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ពញ្ញាយ៉ាត បានភៀសខ្លួន មកតាំងបន្ទាយនៅ ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បង្ករទ័ពវាយបណ្ដេញ ទ័ពសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ និងបានធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៨៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត''' ហើយជាចុងក្រោយទ្រង់សម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ចាប់ពីពេលនោះមក ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early life'''
ពញ្ញាយ៉ាត ជាបុត្រទី៣នៃ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] បានឡើងសោយរាជបន្តរពី ព្រះបិតារបស់ខ្លួន និង មានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១]]" ហើយបានរាជាភិសេក និង អ្នកម្នាង ៣អង្គរ ទី១ អ្នកម្នាង បុប្ផាទេវី មានបុត្រនាម [[នរាយ៍រាជា]] ជាបុត្រទី១, ទី២ អ្នកម្នាង សុីសាង៉ាម ជាស្នំឯក ស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា ដែលត្រូវបានកំចាត់ដោយ ពញ្ញាយ៉ាត នៅក្រុងអង្គរ, សុីសាង៉ាម មានបុត្រ ២អង្គនាម [[ស្រីរាជា]] និង [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] ជាបុត្រទី២ និង ទី៣, ទី៣ អ្នកម្នាង បទុមកេសរ មានបុត្រនាម [[ធម្មរាជាទី២]] ជាបុត្រទី៤ បុត្រទាំង៤ របស់ទ្រង់ សុទ្ធតែបានឡើងសោយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយបុត្រទាំង៤ នេះហើយបានពុះបែងចែកទឹកដីខ្មែរ ជាបីចំណែកធំ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន រហូតដល់ផ្ទុះសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរាជវង្ស និង គ្នាថែមទៀតផង ក្រោយពេលបិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត សោយទីវង្គត់រួច ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref>
== ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ ==
'''Liberation of Angkor'''
ក្រោយពេល ពញ្ញាយ៉ាត រត់គេចខ្លួនពីក្រុងអង្គរមក ទ្រង់បានទៅបោះបន្ទាយ នៅទួលបាសាន នាស្រុកស្រីសន្ធរ (ខេត្ត: [[កំពង់ចាម]]) អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បានចាត់ឱ្យ ចារកម្ម ១២នាក់ ឱ្យទៅបន្លំខ្លួនជាអ្នកបម្រើក្នុងរាជវាំងអង្គរ ដើម្បីលបលួចធ្វើឃាតស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេលបេសកកម្មធ្វើឃាតស្ដេចសៀមបានជោគជ័យ ពញ្ញាយ៉ាត បានលើកទ័ពប្រមាណជា ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) ទៅវាយរំដោះយកក្រុងអង្គរពីកណ្ដាប់ដៃសៀមបានត្រឡប់មកវិញ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ នៃគ.សករាជ ហើយទ្រង់ក៏ប្រកាសសោយរាជជាលើកទី២ នៅទីនោះដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១|ព្រះបរមរាជាទី១]]" ដោយមើលឃើញថា រតនៈសម្បត្តិនៅក្រុងអង្គរត្រូវសៀមប្រមូលអស់គ្មានសល់ ក្រុងអង្គរមានការខូចខាតច្រើន បូករួមទាំងកំពែងក្រុងផង មានការចំណាយលើផ្នែកជួសជុលអស់ច្រើន និង ដើម្បីគេចចេញពីការគម្រាមកំហែងរបស់សៀមមកលើក្រុងអង្គរជាបន្តទៀតផងនោះ ទ្រង់បានសម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ផ្លាសរាជធានីមក ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ១២ឆ្នាំ ក៏ជួបនិងវិបត្តិទឹកជំនន់ធំ នា ឆ្នាំរោង លិចលង់រាជធានីទួលបាសាន ទ្រង់ក៏សម្រេចចិត្តផ្លាសរាជធានីមួយលើកទៀត មកតំបន់ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា: [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ នៃគ.សករាជ ទ្រង់បានសោយរាជនៅចតុមុខ បានរយៈពេល ១៦ឆ្នាំ ទ្រង់ក៏ប្រកាសប្ដូររាជសម័យមក [[សម័យកាលចតុមុខ]] ក្នុងឆ្នាំ ១៤១៦ នៃគ.សករាជ ហើយព្រះអង្គបានសោយរាជនៅរាជធានីចតុមុខដល់ឆ្នាំ ១៤៣២ នៃគ.សករាជ ទើបទ្រង់យាងចូលព្រះទីវង្គត់ក្នុងពេលនោះ ក្រុមប្រឹក្សារាជវង្ស និង គណៈមន្ត្រីក៏សម្រេចអញ្ជើញ [[នរាយ៍រាជា|ព្រះនារាយណ៍រាជា]] ជាព្រះរាជបុត្រច្បងឱ្យសោយរាជសម្បត្តិបន្តពីព្រះបិតាខ្លួន ក្នុងឆ្នាំ ១៤៣៣ នៃគ.សករាជ ។ ក្នុងរាជ ព្រះបរមរាជាទី១ ប្រជានុរាស្ត្ររស់នៅបានសុខសាន្តច្រើន មិនសូវមានព្រឹត្តិការណ៍នៃការផ្ទុះសង្គ្រាមច្រើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះទេ ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique_ou_recueil_de_m%C3%A9moire.html?id=ewFUAAAAcAAJ Journal asiatique ou recueil de mémoires, d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 99], Publisher: Dondey-Dupré, Original from National Library of the Netherlands </ref>
== នយោបាយការទូត និង សាសនា ==
'''Politics, diplomacy and religion'''
នយោបាយ ការទូតរបស់ពញ្ញាយ៉ាត ទ្រង់បានរឹតចំណងការទូតជាមួយនគរចិន នៃរាជវង្សមីង (Ming Dynasty) ជាពិសេស គឺការដោះដូរពាណិជ្ជកម្មតាមមធ្យបាយផ្លូវទឹកពី [[ទន្លេមេគង្គ]] ក្នុងការនាំទំនិញផ្សេងៗមកផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការក្នុងស្រុកផងដែរ នៅក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គអាចនិយាយបានថា ប្រទេសកម្ពុជាពេលនោះ មានសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំផងដែរ ។<ref> Justin Corfield (2009) [https://books.google.com/books/about/The_History_of_Cambodia.html?id=JfXP1duIllUC The History of Cambodia The Greenwood Histories of the Modern Nations], Publisher: ABC-CLIO, American publishing company for academic p.165 [[ISBN]]: 0313357234, 9780313357237 </ref>
=== ផ្នែកសាសនា ===
'''Religious'''
ការីកចម្រើនផ្នែក [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] និកាយ [[មហាយាន]] ក្នុងរាជ [[បរមរាជាទី១]] ព្រះអង្គបាងសាងសង់វត្តអារាមជាបន្តបន្ទាប់ ក្នុងនោះមានដូចជា៖ វត្តបុទុម, [[វត្តកោះ]], [[វត្តលង្កា]], វត្តឧណលោម, និង [[វត្តភ្នំ]] ។ វត្ត នៃ [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] មានតួនាទីសំខាន់ក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គដូចជា វត្តជាឃ្លាំងចំណេះដឹង ជាបណ្ណាល័យ ជាសារមន្ទីរនៃវប្បធម៌ ។ នៅគ្រប់សម័យកាល វត្តអារាមផ្តល់នូវការអប់រំផ្នែកអក្សរសាស្ត្រ លេខនពន្ធ និងចំណេះដឹងផ្សេងៗចាំបាច់សម្រាប់ប្រើក្នុងជីវិត ។ វត្តអារាមជាទីជម្រកស្នាក់អាស្រ័យរបស់សិស្សក្រីក្រ ដែលគ្មានលទ្ធមករៀននៅតាមមណ្ឌលសាលាធំៗ ។ វត្តជាទីពំនាក់អាស្រ័យដល់ កុមារកំព្រា ជនចាស់ជរា សិស្សានុសិស្ស និងកូនចៅរបស់ប្រជារាស្ត្រក្រីក្រ ។ វត្តអារាមក៏អាចដើរតួនាទីជាមន្ទីពេទ្យសម្រាប់ព្យាបាលជំងឺផ្លូវចិត្ត និងជាកន្លែងសម្រាប់ប្រជុំរបស់ប្រជាជនគ្រប់រូបគ្រប់ស្រទាប់វណ្ណៈ គ្រប់វ័យដោយគ្មានរើសអើងពណ៌សម្បុរ សញ្ជាតិ ឋាន:សង្គម ដោយឥតប្រកាន់ មាន ឬ ក្រ និង អ្នកមានជំនឿផ្ទុយឡើយ ។<ref> Beverley Palmer, Rough Guides (Firm) (2002) [https://books.google.com/books/about/The_Rough_Guide_to_Cambodia.html?id=oR-Kmnj8wmAC The Rough Guide to Cambodia], Publisher: illustrated Rough Guides p.354 [[ISBN]]: 1858288371, 9781858288376 </ref>
== ឯកសារយោង ==
t6onrhr5koqoehrwibw3ow6cndym78u
282866
282865
2022-08-26T06:59:25Z
Camhistory
36281
/* ផ្នែកសាសនា */
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox
|name = បរមរាជាទី១ - (Borom Reachea I)
|type = Khmer History
|image =
* '''ព្រះនាម''': បរមរាជាទី១
* '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reachea I
* '''រជ្ជកាល''': ១៣៨៥-១៤៣២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]]
* '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] <br> ផ្លាសប្ដូរមក [[សម័យចតុមុខ]]
* '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត
* '''គ្រងរាជ''': ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ
* '''ក្សត្រមុន''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''រាជបន្ត''': [[នរាយ៍រាជា]]
* '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ
* '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣២
* '''បិតា''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា
* '''បុត្រ''': [[នរាយ៍រាជា]], [[ស្រីរាជា]], [[ស្រីសុរិយោទ័យ]], [[ធម្មរាជាទី២]]
* '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] <br/> លទ្ធិជំនឿ ជំនឿលើពពួកទេវតា
}}
'''បរមរាជាទី១''' ឬ '''[[ពញ្ញាយ៉ាត]]''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី៣ របស់ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] ពេលសៀមលើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) វាយបែកក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ពញ្ញាយ៉ាត បានភៀសខ្លួន មកតាំងបន្ទាយនៅ ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បង្ករទ័ពវាយបណ្ដេញ ទ័ពសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ និងបានធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៨៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត''' ហើយជាចុងក្រោយទ្រង់សម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ចាប់ពីពេលនោះមក ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early life'''
ពញ្ញាយ៉ាត ជាបុត្រទី៣នៃ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] បានឡើងសោយរាជបន្តរពី ព្រះបិតារបស់ខ្លួន និង មានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១]]" ហើយបានរាជាភិសេក និង អ្នកម្នាង ៣អង្គរ ទី១ អ្នកម្នាង បុប្ផាទេវី មានបុត្រនាម [[នរាយ៍រាជា]] ជាបុត្រទី១, ទី២ អ្នកម្នាង សុីសាង៉ាម ជាស្នំឯក ស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា ដែលត្រូវបានកំចាត់ដោយ ពញ្ញាយ៉ាត នៅក្រុងអង្គរ, សុីសាង៉ាម មានបុត្រ ២អង្គនាម [[ស្រីរាជា]] និង [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] ជាបុត្រទី២ និង ទី៣, ទី៣ អ្នកម្នាង បទុមកេសរ មានបុត្រនាម [[ធម្មរាជាទី២]] ជាបុត្រទី៤ បុត្រទាំង៤ របស់ទ្រង់ សុទ្ធតែបានឡើងសោយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយបុត្រទាំង៤ នេះហើយបានពុះបែងចែកទឹកដីខ្មែរ ជាបីចំណែកធំ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន រហូតដល់ផ្ទុះសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរាជវង្ស និង គ្នាថែមទៀតផង ក្រោយពេលបិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត សោយទីវង្គត់រួច ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref>
== ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ ==
'''Liberation of Angkor'''
ក្រោយពេល ពញ្ញាយ៉ាត រត់គេចខ្លួនពីក្រុងអង្គរមក ទ្រង់បានទៅបោះបន្ទាយ នៅទួលបាសាន នាស្រុកស្រីសន្ធរ (ខេត្ត: [[កំពង់ចាម]]) អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បានចាត់ឱ្យ ចារកម្ម ១២នាក់ ឱ្យទៅបន្លំខ្លួនជាអ្នកបម្រើក្នុងរាជវាំងអង្គរ ដើម្បីលបលួចធ្វើឃាតស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេលបេសកកម្មធ្វើឃាតស្ដេចសៀមបានជោគជ័យ ពញ្ញាយ៉ាត បានលើកទ័ពប្រមាណជា ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) ទៅវាយរំដោះយកក្រុងអង្គរពីកណ្ដាប់ដៃសៀមបានត្រឡប់មកវិញ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ នៃគ.សករាជ ហើយទ្រង់ក៏ប្រកាសសោយរាជជាលើកទី២ នៅទីនោះដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១|ព្រះបរមរាជាទី១]]" ដោយមើលឃើញថា រតនៈសម្បត្តិនៅក្រុងអង្គរត្រូវសៀមប្រមូលអស់គ្មានសល់ ក្រុងអង្គរមានការខូចខាតច្រើន បូករួមទាំងកំពែងក្រុងផង មានការចំណាយលើផ្នែកជួសជុលអស់ច្រើន និង ដើម្បីគេចចេញពីការគម្រាមកំហែងរបស់សៀមមកលើក្រុងអង្គរជាបន្តទៀតផងនោះ ទ្រង់បានសម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ផ្លាសរាជធានីមក ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ១២ឆ្នាំ ក៏ជួបនិងវិបត្តិទឹកជំនន់ធំ នា ឆ្នាំរោង លិចលង់រាជធានីទួលបាសាន ទ្រង់ក៏សម្រេចចិត្តផ្លាសរាជធានីមួយលើកទៀត មកតំបន់ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា: [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ នៃគ.សករាជ ទ្រង់បានសោយរាជនៅចតុមុខ បានរយៈពេល ១៦ឆ្នាំ ទ្រង់ក៏ប្រកាសប្ដូររាជសម័យមក [[សម័យកាលចតុមុខ]] ក្នុងឆ្នាំ ១៤១៦ នៃគ.សករាជ ហើយព្រះអង្គបានសោយរាជនៅរាជធានីចតុមុខដល់ឆ្នាំ ១៤៣២ នៃគ.សករាជ ទើបទ្រង់យាងចូលព្រះទីវង្គត់ក្នុងពេលនោះ ក្រុមប្រឹក្សារាជវង្ស និង គណៈមន្ត្រីក៏សម្រេចអញ្ជើញ [[នរាយ៍រាជា|ព្រះនារាយណ៍រាជា]] ជាព្រះរាជបុត្រច្បងឱ្យសោយរាជសម្បត្តិបន្តពីព្រះបិតាខ្លួន ក្នុងឆ្នាំ ១៤៣៣ នៃគ.សករាជ ។ ក្នុងរាជ ព្រះបរមរាជាទី១ ប្រជានុរាស្ត្ររស់នៅបានសុខសាន្តច្រើន មិនសូវមានព្រឹត្តិការណ៍នៃការផ្ទុះសង្គ្រាមច្រើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះទេ ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique_ou_recueil_de_m%C3%A9moire.html?id=ewFUAAAAcAAJ Journal asiatique ou recueil de mémoires, d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 99], Publisher: Dondey-Dupré, Original from National Library of the Netherlands </ref>
== នយោបាយការទូត និង សាសនា ==
'''Politics, diplomacy and religion'''
នយោបាយ ការទូតរបស់ពញ្ញាយ៉ាត ទ្រង់បានរឹតចំណងការទូតជាមួយនគរចិន នៃរាជវង្សមីង (Ming Dynasty) ជាពិសេស គឺការដោះដូរពាណិជ្ជកម្មតាមមធ្យបាយផ្លូវទឹកពី [[ទន្លេមេគង្គ]] ក្នុងការនាំទំនិញផ្សេងៗមកផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការក្នុងស្រុកផងដែរ នៅក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គអាចនិយាយបានថា ប្រទេសកម្ពុជាពេលនោះ មានសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំផងដែរ ។<ref> Justin Corfield (2009) [https://books.google.com/books/about/The_History_of_Cambodia.html?id=JfXP1duIllUC The History of Cambodia The Greenwood Histories of the Modern Nations], Publisher: ABC-CLIO, American publishing company for academic p.165 [[ISBN]]: 0313357234, 9780313357237 </ref>
=== ផ្នែកសាសនា ===
'''Religious'''
ការីកចម្រើនផ្នែក [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] និកាយ [[មហាយាន]] ក្នុងរាជ [[បរមរាជាទី១]] ព្រះអង្គបាងសាងសង់វត្តអារាមជាបន្តបន្ទាប់ ក្នុងនោះមានដូចជា៖ វត្តបុទុម, [[វត្តកោះ]], [[វត្តលង្កា]], វត្តឧណាលោម, និង [[វត្តភ្នំ]] ។ វត្ត នៃ [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] មានតួនាទីសំខាន់ក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គដូចជា វត្តជាឃ្លាំងចំណេះដឹង ជាបណ្ណាល័យ ជាសារមន្ទីរនៃវប្បធម៌ ។ នៅគ្រប់សម័យកាល វត្តអារាមផ្តល់នូវការអប់រំផ្នែកអក្សរសាស្ត្រ លេខនពន្ធ និងចំណេះដឹងផ្សេងៗចាំបាច់សម្រាប់ប្រើក្នុងជីវិត ។ វត្តអារាមជាទីជម្រកស្នាក់អាស្រ័យរបស់សិស្សក្រីក្រ ដែលគ្មានលទ្ធមករៀននៅតាមមណ្ឌលសាលាធំៗ ។ វត្តជាទីពំនាក់អាស្រ័យដល់ កុមារកំព្រា ជនចាស់ជរា សិស្សានុសិស្ស និងកូនចៅរបស់ប្រជារាស្ត្រក្រីក្រ ។ វត្តអារាមក៏អាចដើរតួនាទីជាមន្ទីពេទ្យសម្រាប់ព្យាបាលជំងឺផ្លូវចិត្ត និងជាកន្លែងសម្រាប់ប្រជុំរបស់ប្រជាជនគ្រប់រូបគ្រប់ស្រទាប់វណ្ណៈ គ្រប់វ័យដោយគ្មានរើសអើងពណ៌សម្បុរ សញ្ជាតិ ឋាន:សង្គម ដោយឥតប្រកាន់ មាន ឬ ក្រ និង អ្នកមានជំនឿផ្ទុយឡើយ ។<ref> Beverley Palmer, Rough Guides (Firm) (2002) [https://books.google.com/books/about/The_Rough_Guide_to_Cambodia.html?id=oR-Kmnj8wmAC The Rough Guide to Cambodia], Publisher: illustrated Rough Guides p.354 [[ISBN]]: 1858288371, 9781858288376 </ref>
== ឯកសារយោង ==
ncmm95irix4m42joe44lzy7dto9ibdk
282867
282866
2022-08-26T11:07:40Z
Camhistory
36281
/* ផ្នែកសាសនា */
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox
|name = បរមរាជាទី១ - (Borom Reachea I)
|type = Khmer History
|image =
* '''ព្រះនាម''': បរមរាជាទី១
* '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reachea I
* '''រជ្ជកាល''': ១៣៨៥-១៤៣២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]]
* '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] <br> ផ្លាសប្ដូរមក [[សម័យចតុមុខ]]
* '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត
* '''គ្រងរាជ''': ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ
* '''ក្សត្រមុន''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''រាជបន្ត''': [[នរាយ៍រាជា]]
* '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ
* '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣២
* '''បិតា''': [[ធម្មរាជាទី១]]
* '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា
* '''បុត្រ''': [[នរាយ៍រាជា]], [[ស្រីរាជា]], [[ស្រីសុរិយោទ័យ]], [[ធម្មរាជាទី២]]
* '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] <br/> លទ្ធិជំនឿ ជំនឿលើពពួកទេវតា
}}
'''បរមរាជាទី១''' ឬ '''[[ពញ្ញាយ៉ាត]]''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី៣ របស់ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] ពេលសៀមលើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) វាយបែកក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ពញ្ញាយ៉ាត បានភៀសខ្លួន មកតាំងបន្ទាយនៅ ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បង្ករទ័ពវាយបណ្ដេញ ទ័ពសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ និងបានធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៨៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត''' ហើយជាចុងក្រោយទ្រង់សម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ចាប់ពីពេលនោះមក ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref>
== ជីវិតចាប់ផ្ដើម ==
'''Early life'''
ពញ្ញាយ៉ាត ជាបុត្រទី៣នៃ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] បានឡើងសោយរាជបន្តរពី ព្រះបិតារបស់ខ្លួន និង មានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១]]" ហើយបានរាជាភិសេក និង អ្នកម្នាង ៣អង្គរ ទី១ អ្នកម្នាង បុប្ផាទេវី មានបុត្រនាម [[នរាយ៍រាជា]] ជាបុត្រទី១, ទី២ អ្នកម្នាង សុីសាង៉ាម ជាស្នំឯក ស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា ដែលត្រូវបានកំចាត់ដោយ ពញ្ញាយ៉ាត នៅក្រុងអង្គរ, សុីសាង៉ាម មានបុត្រ ២អង្គនាម [[ស្រីរាជា]] និង [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] ជាបុត្រទី២ និង ទី៣, ទី៣ អ្នកម្នាង បទុមកេសរ មានបុត្រនាម [[ធម្មរាជាទី២]] ជាបុត្រទី៤ បុត្រទាំង៤ របស់ទ្រង់ សុទ្ធតែបានឡើងសោយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយបុត្រទាំង៤ នេះហើយបានពុះបែងចែកទឹកដីខ្មែរ ជាបីចំណែកធំ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន រហូតដល់ផ្ទុះសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរាជវង្ស និង គ្នាថែមទៀតផង ក្រោយពេលបិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត សោយទីវង្គត់រួច ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref>
== ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ ==
'''Liberation of Angkor'''
ក្រោយពេល ពញ្ញាយ៉ាត រត់គេចខ្លួនពីក្រុងអង្គរមក ទ្រង់បានទៅបោះបន្ទាយ នៅទួលបាសាន នាស្រុកស្រីសន្ធរ (ខេត្ត: [[កំពង់ចាម]]) អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បានចាត់ឱ្យ ចារកម្ម ១២នាក់ ឱ្យទៅបន្លំខ្លួនជាអ្នកបម្រើក្នុងរាជវាំងអង្គរ ដើម្បីលបលួចធ្វើឃាតស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេលបេសកកម្មធ្វើឃាតស្ដេចសៀមបានជោគជ័យ ពញ្ញាយ៉ាត បានលើកទ័ពប្រមាណជា ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) ទៅវាយរំដោះយកក្រុងអង្គរពីកណ្ដាប់ដៃសៀមបានត្រឡប់មកវិញ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ នៃគ.សករាជ ហើយទ្រង់ក៏ប្រកាសសោយរាជជាលើកទី២ នៅទីនោះដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១|ព្រះបរមរាជាទី១]]" ដោយមើលឃើញថា រតនៈសម្បត្តិនៅក្រុងអង្គរត្រូវសៀមប្រមូលអស់គ្មានសល់ ក្រុងអង្គរមានការខូចខាតច្រើន បូករួមទាំងកំពែងក្រុងផង មានការចំណាយលើផ្នែកជួសជុលអស់ច្រើន និង ដើម្បីគេចចេញពីការគម្រាមកំហែងរបស់សៀមមកលើក្រុងអង្គរជាបន្តទៀតផងនោះ ទ្រង់បានសម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ផ្លាសរាជធានីមក ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ១២ឆ្នាំ ក៏ជួបនិងវិបត្តិទឹកជំនន់ធំ នា ឆ្នាំរោង លិចលង់រាជធានីទួលបាសាន ទ្រង់ក៏សម្រេចចិត្តផ្លាសរាជធានីមួយលើកទៀត មកតំបន់ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា: [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ នៃគ.សករាជ ទ្រង់បានសោយរាជនៅចតុមុខ បានរយៈពេល ១៦ឆ្នាំ ទ្រង់ក៏ប្រកាសប្ដូររាជសម័យមក [[សម័យកាលចតុមុខ]] ក្នុងឆ្នាំ ១៤១៦ នៃគ.សករាជ ហើយព្រះអង្គបានសោយរាជនៅរាជធានីចតុមុខដល់ឆ្នាំ ១៤៣២ នៃគ.សករាជ ទើបទ្រង់យាងចូលព្រះទីវង្គត់ក្នុងពេលនោះ ក្រុមប្រឹក្សារាជវង្ស និង គណៈមន្ត្រីក៏សម្រេចអញ្ជើញ [[នរាយ៍រាជា|ព្រះនារាយណ៍រាជា]] ជាព្រះរាជបុត្រច្បងឱ្យសោយរាជសម្បត្តិបន្តពីព្រះបិតាខ្លួន ក្នុងឆ្នាំ ១៤៣៣ នៃគ.សករាជ ។ ក្នុងរាជ ព្រះបរមរាជាទី១ ប្រជានុរាស្ត្ររស់នៅបានសុខសាន្តច្រើន មិនសូវមានព្រឹត្តិការណ៍នៃការផ្ទុះសង្គ្រាមច្រើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះទេ ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique_ou_recueil_de_m%C3%A9moire.html?id=ewFUAAAAcAAJ Journal asiatique ou recueil de mémoires, d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 99], Publisher: Dondey-Dupré, Original from National Library of the Netherlands </ref>
== នយោបាយការទូត និង សាសនា ==
'''Politics, diplomacy and religion'''
នយោបាយ ការទូតរបស់ពញ្ញាយ៉ាត ទ្រង់បានរឹតចំណងការទូតជាមួយនគរចិន នៃរាជវង្សមីង (Ming Dynasty) ជាពិសេស គឺការដោះដូរពាណិជ្ជកម្មតាមមធ្យបាយផ្លូវទឹកពី [[ទន្លេមេគង្គ]] ក្នុងការនាំទំនិញផ្សេងៗមកផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការក្នុងស្រុកផងដែរ នៅក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គអាចនិយាយបានថា ប្រទេសកម្ពុជាពេលនោះ មានសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំផងដែរ ។<ref> Justin Corfield (2009) [https://books.google.com/books/about/The_History_of_Cambodia.html?id=JfXP1duIllUC The History of Cambodia The Greenwood Histories of the Modern Nations], Publisher: ABC-CLIO, American publishing company for academic p.165 [[ISBN]]: 0313357234, 9780313357237 </ref>
=== ផ្នែកសាសនា ===
'''Religious'''
ការីកចម្រើនផ្នែក [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] និកាយ [[មហាយាន]] ក្នុងរាជ [[បរមរាជាទី១]] ព្រះអង្គបាងសាងសង់វត្តអារាមជាបន្តបន្ទាប់ ក្នុងនោះមានដូចជា៖ វត្តបុទុម, [[វត្តកោះ]], [[វត្តលង្កា]], វត្តឧណាលោម, និង [[វត្តភ្នំ]] ។ វត្ត នៃ [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] មានតួនាទីសំខាន់ក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គដូចជា វត្តជាឃ្លាំងចំណេះដឹង ជាបណ្ណាល័យ ជាសារមន្ទីរនៃវប្បធម៌ ។ នៅគ្រប់សម័យកាល វត្តអារាមផ្តល់នូវការអប់រំផ្នែកអក្សរសាស្ត្រ លេខនពន្ធ និងចំណេះដឹងផ្សេងៗចាំបាច់សម្រាប់ប្រើក្នុងជីវិត ។ វត្តអារាមជាទីជម្រកស្នាក់អាស្រ័យរបស់សិស្សក្រីក្រ ដែលគ្មានលទ្ធមករៀននៅតាមមណ្ឌលសាលាធំៗ ។ វត្តជាទីពំនាក់អាស្រ័យដល់ កុមារកំព្រា ជនចាស់ជរា សិស្សានុសិស្ស និងកូនចៅរបស់ប្រជារាស្ត្រក្រីក្រ ។ វត្តអារាមក៏អាចដើរតួនាទីជាមន្ទីពេទ្យសម្រាប់ព្យាបាលជំងឺផ្លូវចិត្ត និងជាកន្លែងសម្រាប់ប្រជុំរបស់ប្រជាជនគ្រប់រូបគ្រប់ស្រទាប់វណ្ណៈ គ្រប់វ័យដោយគ្មានរើសអើងពណ៌សម្បុរ សញ្ជាតិ ឋាន:សង្គម ដោយឥតប្រកាន់ មាន ឬ ក្រ និង អ្នកមានជំនឿផ្ទុយឡើយ ។<ref> Beverley Palmer, Rough Guides (Firm) (2002) [https://books.google.com/books/about/The_Rough_Guide_to_Cambodia.html?id=oR-Kmnj8wmAC The Rough Guide to Cambodia], Publisher: illustrated Rough Guides p.354 [[ISBN]]: 1858288371, 9781858288376 </ref> <ref> Michel Igout (1993) [https://books.google.com/books/about/Phnom_Penh_Then_and_Now.html?id=RVRuAAAAMAAJ Phnom Penh Then and Now], Publisher: White Lotus, Original from the University of Michigan p.179 [[ISBN]]: 1879155184, 9781879155183 </ref>
== ឯកសារយោង ==
qi7tie5wzd7o0aiydl89xb7v68hvg3a
វត្តឃ្លាំង
0
47605
282834
2022-08-25T14:01:09Z
Chhen Pisey
32423
បង្កើតដោយការបកប្រែទំព័រ "[[:en:Special:Redirect/revision/1063481844|Kh'Leang Temple]]"
wikitext
text/x-wiki
[[ឯកសារ:Chùa Khléang.jpg|រូបភាពតូច|ទិដ្ឋភាពនៃព្រះវិហារវត្តឃ្លាំង ស្ថិតនៅទីរួមខេត្តឃ្លាំង ខេត្តឃ្លាំង ដែនដីកម្ពុជាក្រោម]]
'''វត្តឃ្លាំង''' គឺជាវត្តអារាមខ្មែរបែប[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] [[ថេរវាទ]] ដ៏ល្បីមួយនៅ [[សូកត្រែង|ទីរួមខេត្តឃ្លាំង]] ដែលជាទីប្រជុំជនក្នុងតំបន់ [[ដីសណ្តមេគង្គ|ដីសណ្តទន្លេមេគង្គ]] នៃភាគខាងត្បូងអតីត [[វៀតណាម|ដែនដីកម្ពុជាក្រោម]] ។ វាជាវត្តដែលល្បីជាងគេនៅក្នុងក្រុង និងជា [[ស្ថាបត្យករខ្មែរ|វត្តខ្មែរ]] ។ ទីក្រុងនេះស្ថិតនៅជិតព្រំដែនជាមួយ [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] និងមានប្រជាជនខ្មែរជាជនជាតិដើមច្រើន។ <ref name="prof">{{Cite web|url=http://www.buddhismtoday.com/viet/pgvn/chua/002-danhlamnuocviet3.htm|language=Vietnamese|title=Các chùa Nam Bộ}}</ref>
== ការពិពណ៌នា ==
វត្តនេះស្ថិតនៅលើដីទំហំ ៣,៥ ហិកតា ដែលមានដើមឈើខ្ពស់ៗ និងស្រមោលជាច្រើន។ វត្តនេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងដំបូងនៅឆ្នាំ ១៥៣៣ នៅពេលដែលតំបន់នេះស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ [[អាណាចក្រខ្មែរ]] មុនពេលតំបន់នេះត្រូវបានកាន់កាប់ដោយអ្នកតាំងលំនៅរបស់វៀតណាមក្នុងសតវត្សទី ១៧ និង ១៨ ។ ដំបូងឡើយ វាមានអគារឈើមួយដំបូលប្រក់ស្បូវ មុននឹងត្រូវជំនួសដោយដំបូលប្រក់ក្បឿង។ វត្តអារាមមានច្រកចូលបួន គឺទិសខាងជើង ខាងត្បូង ខាងកើត និងខាងលិច។ វត្តនេះត្រូវបានជួសជុលជាច្រើនដងក្នុងរយៈពេលប្រាំសតវត្សមកហើយចាប់តាំងពីការស្ថាបនារបស់វាមក ប៉ុន្តែមិនត្រូវបានជួសជុលទេក្នុងរយៈពេល ៨០ ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ ចាប់ពីព្រះចៅអធិការទី ១ ធីច ថាច់ សក ដល់ព្រះចៅអធិការបច្ចុប្បន្ន មានអាចារ្យចំនួន ២១ អង្គ។ <ref name="prof">{{Cite web|url=http://www.buddhismtoday.com/viet/pgvn/chua/002-danhlamnuocviet3.htm|language=Vietnamese|title=Các chùa Nam Bộ}}<cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true" id="CITEREFVõ_Văn_Tường">Võ Văn Tường. [http://www.buddhismtoday.com/viet/pgvn/chua/002-danhlamnuocviet3.htm "Các chùa Nam Bộ"]. ''[[ព្រះពុទ្ធសាសនាថ្ងៃនេះ|Buddhism Today]]'' (in Vietnamese)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2008-04-28</span></span>.</cite>
[[Category:CS1 Vietnamese-language sources (vi)]]</ref>
សាលពិធីសំខាន់កាន់កាប់ផ្ទៃដី ៤១៦ ម; វាគឺ ២០ m ទទឹង ២០.៨០ m វែង។ វាឈរនៅលើវេទិកាខ្ពស់ជុំវិញមួយម៉ែត្រពីលើកម្រិតដី។ ដំបូលត្រូវបានតោងឡើងដោយសសរធំទូលាយចំនួន ១២ ដែលត្រូវបានសាងសង់ក្នុង [[លំដាប់កូរិនថូស|រចនាប័ទ្មកូរិនធៀស]] នៃ [[ក្រិក|ប្រទេសក្រិក]] ។ វាត្រូវបានគេលាបពណ៌ខ្មៅភ្លឺរលោង ដោយមានគំនូរពណ៌មាសរបស់នាគ និងត្រីរុំជុំវិញសសរ។ ផ្ទាំងបដាមួយឈរនៅមុខអាសនៈធំ ហើយលាតសន្ធឹងដល់ពិដាននៃសាលធំដោយមានសិលាចារឹកពណ៌មាស។ នៅចំកណ្តាលនៃសាលធំគឺជារូបសំណាករបស់ [[ព្រះពុទ្ធ|ព្រះពុទ្ធ Gautama]] ដែលឈរ 6.80 m ខ្ពស់ និង 2.70 មទទឹង។ ផ្ទាំងសិលាចារឹកខ្មែរបញ្ជាក់ថា ព្រះចៅអធិការទី ១៧ នៃប្រាសាទបានរៀបចំការបូជារូបសំណាកនៅឆ្នាំ ១៩១៦ ដែលឧបត្ថម្ភថវិកាដោយគ្រួសារលោក លំ ស៊ុំ។ <ref name="prof">{{Cite web|url=http://www.buddhismtoday.com/viet/pgvn/chua/002-danhlamnuocviet3.htm|language=Vietnamese|title=Các chùa Nam Bộ}}<cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true" id="CITEREFVõ_Văn_Tường">Võ Văn Tường. [http://www.buddhismtoday.com/viet/pgvn/chua/002-danhlamnuocviet3.htm "Các chùa Nam Bộ"]. ''[[ព្រះពុទ្ធសាសនាថ្ងៃនេះ|Buddhism Today]]'' (in Vietnamese)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2008-04-28</span></span>.</cite>
[[Category:CS1 Vietnamese-language sources (vi)]]</ref>
វត្តនេះត្រូវបានលម្អដោយវត្ថុផ្សេងៗតាមទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ។ <ref name="prof">{{Cite web|url=http://www.buddhismtoday.com/viet/pgvn/chua/002-danhlamnuocviet3.htm|language=Vietnamese|title=Các chùa Nam Bộ}}<cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true" id="CITEREFVõ_Văn_Tường">Võ Văn Tường. [http://www.buddhismtoday.com/viet/pgvn/chua/002-danhlamnuocviet3.htm "Các chùa Nam Bộ"]. ''[[ព្រះពុទ្ធសាសនាថ្ងៃនេះ|Buddhism Today]]'' (in Vietnamese)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2008-04-28</span></span>.</cite>
[[Category:CS1 Vietnamese-language sources (vi)]]</ref>
== គ្រុឌ ==
'''[[គ្រុឌ]]''' គឺជាតំណាងនៃព្រះដែលមានក្បាលនិងស្លាបនិងរាងកាយរបស់មនុស្ស។ ចំពុះរបស់បក្សីកាន់ត្បូងមួយដុំ។ បក្សីប្រភេទនេះត្រូវបានគេពណ៌នាថាជាសត្រូវដ៏អស់កល្បរបស់ពស់។ គ្រុឌ ត្រូវបានពិពណ៌នាថាខាំកន្ទុយពស់នៅលើលម្អដំបូលប្រាសាទ។ <ref name="prof">{{Cite web|url=http://www.buddhismtoday.com/viet/pgvn/chua/002-danhlamnuocviet3.htm|language=Vietnamese|title=Các chùa Nam Bộ}}<cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true" id="CITEREFVõ_Văn_Tường">Võ Văn Tường. [http://www.buddhismtoday.com/viet/pgvn/chua/002-danhlamnuocviet3.htm "Các chùa Nam Bộ"]. ''[[ព្រះពុទ្ធសាសនាថ្ងៃនេះ|Buddhism Today]]'' (in Vietnamese)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2008-04-28</span></span>.</cite>
[[Category:CS1 Vietnamese-language sources (vi)]]</ref>
== យក្ស ==
ក្នុងរឿងព្រេងខ្មែរ '''យក្ស''' គឺជាតំណាងនៃអំពើអាក្រក់ ហើយជាធម្មតាពណ៌នាបង្កបញ្ហាដល់សត្វមានជីវិត។ ជារឿយៗវាត្រូវបានបង្ហាញដោយមនុស្សដែលមានមុខដ៏កាចសាហាវ មាត់ធំ ធ្មេញឆ្កែវែង ភ្នែកប៉ោង ពាក់អាវពាសដែក មកុដ និងជើងវែង។ បដិមាយក្សពីរត្រូវតម្កល់នៅម្ខាងនៃប្រាសាទ ដើម្បីតំណាងឲ្យការកម្ចាត់អំពើអាក្រក់ដោយព្រះពុទ្ធ និងការប្រែរូបយក្សមកជាអ្នកការពារព្រះពុទ្ធសាសនា។ <ref name="prof">{{Cite web|url=http://www.buddhismtoday.com/viet/pgvn/chua/002-danhlamnuocviet3.htm|language=Vietnamese|title=Các chùa Nam Bộ}}<cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true" id="CITEREFVõ_Văn_Tường">Võ Văn Tường. [http://www.buddhismtoday.com/viet/pgvn/chua/002-danhlamnuocviet3.htm "Các chùa Nam Bộ"]. ''[[ព្រះពុទ្ធសាសនាថ្ងៃនេះ|Buddhism Today]]'' (in Vietnamese)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2008-04-28</span></span>.</cite>
[[Category:CS1 Vietnamese-language sources (vi)]]</ref>
រូបបដិមារាជសីហ៍ពីរឈរនៅសងខាងនៃច្រកចូល។ នេះជាសត្វដែលព្រះស្រី និងយក្សឈរនៅពេលដែលពួកគេចូលប្រយុទ្ធ។ រូបសំណាកព្រះតេហ៊ូដែលពណ៌នាថាជាមនុស្សមានកំហឹង កាចសាហាវ មានព្រះអាទិត្យនិងព្រះច័ន្ទជាដៃ ក្នុងការរៀបចំលេបចូល។ វាក៏ឈរនៅច្រកចូលផងដែរ។ <ref name="prof">{{Cite web|url=http://www.buddhismtoday.com/viet/pgvn/chua/002-danhlamnuocviet3.htm|language=Vietnamese|title=Các chùa Nam Bộ}}<cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true" id="CITEREFVõ_Văn_Tường">Võ Văn Tường. [http://www.buddhismtoday.com/viet/pgvn/chua/002-danhlamnuocviet3.htm "Các chùa Nam Bộ"]. ''[[ព្រះពុទ្ធសាសនាថ្ងៃនេះ|Buddhism Today]]'' (in Vietnamese)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2008-04-28</span></span>.</cite>
[[Category:CS1 Vietnamese-language sources (vi)]]</ref>
បរិវេណប្រាសាទមាន [[ចេតិយ|ចេតិយ]] ចំនួនប្រាំមួយ ដែលបូជាសពរបស់ព្រះសង្ឃ និងឧបាសកផ្សេងៗត្រូវបានតម្កល់ទុក។ ប្រាសាទនេះត្រូវបានប្រកាសជាតំបន់បេតិកភណ្ឌប្រវត្តិសាស្ត្រដោយក្រសួងវប្បធម៌នៅថ្ងៃទី 27 ខែមេសា ឆ្នាំ 1990។ <ref name="prof">{{Cite web|url=http://www.buddhismtoday.com/viet/pgvn/chua/002-danhlamnuocviet3.htm|language=Vietnamese|title=Các chùa Nam Bộ}}<cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true" id="CITEREFVõ_Văn_Tường">Võ Văn Tường. [http://www.buddhismtoday.com/viet/pgvn/chua/002-danhlamnuocviet3.htm "Các chùa Nam Bộ"]. ''[[ព្រះពុទ្ធសាសនាថ្ងៃនេះ|Buddhism Today]]'' (in Vietnamese)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2008-04-28</span></span>.</cite>
[[Category:CS1 Vietnamese-language sources (vi)]]</ref>
== ឯកសារយោង ==
plqaf38fh3luws284zbkwooh4p4sg62
ពញ្ញាយ៉ាត
0
47606
282858
2022-08-26T04:42:42Z
Camhistory
36281
បញ្ជូនបន្តទៅ [[បរមរាជាទី១]]
wikitext
text/x-wiki
#បញ្ជូនបន្ត [[បរមរាជាទី១]]
aynxp6mgk9xme2o84a4nmgibhvu8nhp