វិគីភីឌា kmwiki https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%91%E1%9F%86%E1%9E%96%E1%9F%90%E1%9E%9A%E1%9E%8A%E1%9E%BE%E1%9E%98 MediaWiki 1.39.0-wmf.26 first-letter មេឌា ពិសេស ការពិភាក្សា អ្នកប្រើប្រាស់ ការពិភាក្សារបស់អ្នកប្រើប្រាស់ វិគីភីឌា ការពិភាក្សាអំពីវិគីភីឌា ឯកសារ ការពិភាក្សាអំពីឯកសារ មេឌាវិគី ការពិភាក្សាអំពីមេឌាវិគី ទំព័រគំរូ ការពិភាក្សាអំពីទំព័រគំរូ ជំនួយ ការពិភាក្សាអំពីជំនួយ ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម ការពិភាក្សាអំពីចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម TimedText TimedText talk Module Module talk Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 9651 282892 256175 2022-08-27T07:26:31Z 117.20.116.34 wikitext text/x-wiki គ្រានោះ ព្រះសុរិយទេវបុត្រ ទ្រង់គង់លើវិមានកែវផលិក (ផ្លេក) ដែលជារថព្រះទីនាំង ទឹមដោយសេះអាជានេយ្យ១ពាន់ ទ្រង់បរប្រទក្សិណភ្នំព្រះសិនេរុរាជ តាំងអំពីទិសបូព៌ា យាត្រាសំដៅទៅទិសបស្ចឹម តាមចក្ររាសីនៃសុរិយចក្រវាឡ លុះដល់កំណត់បត់ព្រះរាជរថ ចូលបាំងជ្រងមហាបព្វតា រស្មីព្រះសុរិយា ក៏ជ្រេងជ្រេចូលកាន់សន្ធ្យារាត្រី, នាវេលានោះ ជាខាងខ្នើត ១៥កើត ខែកត្ដិក ឆ្នាំច ចត្វាស័ក ព.ស. លោក បិ៩០, ព្រះចន្រ្ទទេវបុត្រយាងឡើងគង់លើវិមានប្រាក់ ជារាជរថព្រះទីនាំង, បរចេញមកពីទិសបូព៌ាឆ្លុះពន្លឺពណ៌ប្រាក់ ទៅសព្វផែនពសុធា, ព្រះចន្រ្ទាហាក់ដូចជាមៀងមើលមកយ៉ាងស្រស់ញញឹម ឆ្ពោះចំទៅលើដំបូលគេហស្ថានមួយ នៅខាងលិចផ្សារស្វាយប៉ោ ដែលជាផ្សារវិល ក្នុងទីរួមខេត្តបាត់ដំបងថាននោះ ជាផ្ទះចាស់ ប្រក់ក្បឿង ដំបូលពីរជាន់, ជញ្ជាំងក្ដារ, ក្រាលក្ដារ, សសរមូល, នៅហោជាងមានរូបចម្លាក់ឈើធ្វើជារូបរាហូលេបខែ, នៅខាងក្រោមរូបនេះ គេឆ្លាក់ជាអក្សរមូលធំៗថា "'''សិរីពង្ស'''" ជាផ្ទះខ្មែរបែបបុរាណដែលនៅសេសសល់មកសម័យឥឡូវនេះ។ ក្នុងវេលារាត្រីនោះ ពន្លឺរស្មីនៃដួងចន្រ្ទា កំពុងចាំងឆ្លុះចូលមកតាមចន្លោះបង្អួច ហើយមានខ្យល់ត្រជាក់បក់ផាត់ផាយចូលមកយ៉ាងរំភើយៗ ល្ហើយត្រសៀកល្មមត្រជាក់ស្រួល, នៅខាងក្នុងគេហស្ថាននោះមានកូនចង្គៀងប្រេងកាត១ ចងព្យួរនឹងជញ្ជាំងក្ដារល្មមតែឆ្លុះពន្លឺ ឱ្យមើលមកឃើញបុរសជរាម្នាក់ មានរាងកាយស្គាំងស្គមឥតសាច់ឈាម មានតែស្បែកដណ្ដប់ឆ្អឹង ដេកស្ដូកស្ដឹងនាកណ្ដាលល្វែងបន្ទប់, នៅក្បែរខាងបុរសជរានេះ មានក្មេងកំឡោះម្នាក់ មុខមាត់ស្រស់បស់ អង្គុយចាំបម្រើថែរក្សាជំងឺរបស់បុរសជរា ដោយកិរិយាឫកពាស្រពោនស្រពាប់ ស្រងូតស្រង៉ាត់ ឥតមានរីករាយបន្តិចសោះ ដោយអ្នកខំអត់ងងុយទ្រាំជំងឺរបស់បុរសជរា ដែលត្រូវជាឪពុកបង្កើតរបស់ខ្លួន អស់វេលា ៣រាត្រីមកហើយ។ ឯបុរសដែលមានជំងឺជាទម្ងន់ កំពុងដេកស្ដូកស្ដឹងនៅលើដំណេកនេះឈ្មោះ "'''ចឺម'''" កំពុងតែធ្លាក់ខ្លួនទៅជាចំណីអាហារនៃរោគជរា យូរៗគាត់ដកដង្ហើមធំវែងៗ ហើយគាត់ខំបើកភ្នែកក្រឡេកមើលទៅពាសពេញទាំងល្វែងបន្ទប់ដេក រួចភ្នែកទាំងគូរបស់គាត់សម្លឹងទៅចំមុខក្មេងកំឡោះម្នាក់ ដែលអង្គុយនៅក្បែរខាងខ្លួនគាត់។ ឯក្មេងកំឡោះនោះឈ្មោះចៅ "'''ចិត្រ'''" ជាកូនបណ្ដូលចិត្តរបស់គាត់ ហើយជាអ្នកទទួលវង្សត្រកូលរបស់គាត់តទៅអនាគតផង ទើបគាត់ខំញញឹមទាំងក្រៀមក្រំ ប្រឹងនិយាយដោយសូរសំឡេងញ័រៗ ថា "'''ចិត្រ'''" កូនមាសថ្លៃឪពុក! យប់យន់ណាស់ហើយមិនទាន់ទៅដេកទេឬ? ទៅកូន! ទៅដេកទៅ "តា '''ចឺម''' តឿនបង្ខំឱ្យកូនទៅដេក ក្រែងអត់ងងុយទៅជាឈឺចាប់" ។ ចៅ '''ចិត្រ''' គ្រវីក្បាលដោយអាការបដិសេធ ព្រមទាំងមានទឹកមុខប្រកបដោយចិត្តអាណិតអាសូរបិតា ទើបនិយាយជម្រាបទៅវិញថា "ខ្ញុំបាទមិនទាន់ងងុយទេលោកឪពុក! ប្រហែលជាលោកឪពុកមិនទាន់ពិសាថ្នាំយោងកម្លាំងទេដឹង? លោកគ្រូពេទ្យបានផ្ដាំខ្ញុំបាទថា សូមឱ្យលោកឪពុកពិសាកុំខាន"។ "ថ្នាំ ឬកូន" តា '''ចឺម''' និយាយឮតែក្នុងបំពង់ក ទំនងចំអកឲ្យថ្នាំនោះ ព្រោះជាថ្នាំគាត់ដឹងថា ឥតមានគុណវិសេសអ្វីបន្តិចឡើយ ហើយគាត់និយាយថា "ឱ! កូនអើយថ្នាំនេះឪពុកបានផឹកមកច្រើនលើកហើយ មិនឃើញមានគុណវិសេសអ្វី ដែលអាចជួយបន្ធូរបន្ថយជំងឺឲ្យបានស្រាកស្រាន្តសោះឡើយ រោគជំពូកនេះឪពុកស្គាល់ច្បាស់ថា ជារោគប្រចាំកាយ រក្សាក៏ស្លាប់ មិនរក្សាក៏ស្លាប់ ឫទ្ធិអំណាចរបស់ថ្នាំក្នុងខណៈនេះមិនវិសេសជាងទឹកទន្លេទេកូន"។ ចៅ '''ចិត្រ''' មិនទាន់បាននិយាយតបទៅឪពុកវិញ ស្រាប់តែលេចបុរសកណ្ដាលអាយុម្នាក់ដើរចូលមកក្នុងបន្ទប់ ហើយដាក់គូថអង្គុយក្បែរខាងអ្នកជម្ងឺ ហើយសួរថា "ម៉េចទៅតាថ្ងៃនេះ អាការៈរោគបានធូរស្បើយខ្លះទេ?"។ ឱ, ពុទ្ធោ, ពុទ្ធោ, តា '''ចឺម''' លាន់មាត់ឡើង កាលបានឮលោកគ្រូពេទ្យសួរខ្លួនដូច្នោះហើយគាត់និយាយទៅទៀតថា "ឱ! លោកគ្រូអើយ! វេលានេះ ភ្នែកខ្ញុំបាទ ស្លែស្រវាំង ងងឹត អស់ហើយ សូមអត់ទោសចុះ ខ្ញុំបាទមិនដឹងជាលោកគ្រូអង្គុយនៅត្រង់ណាទេ"។ ឯចៅ '''ចិត្រ''' កាលបើបានឮសម្ដីឪពុកនិយាយត្អូញត្អែរដូច្នោះ ទឹកភ្នែកក៏ហៀរហូរសស្រាក់ ដោយចិត្តអាណិតឪពុកពន់ពេក ហើយក៏សម្លឹងមើលគ្រូពេទ្យនិយាយអង្វរករ សុំឱ្យជួយស្រោចស្រង់សង្រ្គោះបិតា ឱ្យមានជីវិត តែគ្រូពេទ្យដែលស្ទាត់ជំនាញក្នុងវិធីមើលជំងឺ ក៏គ្រវីក្បាលដោយអស់សង្ឃឹម, ខ្សឹបប្រាប់ជិតត្រចៀក ចៅ '''ចិត្រ''' ថា៖ "ឆ្លងមិនផុតអំពីយប់នេះទេ"។ តាចឺមនិយាយមួយៗ ទាំងហត់ដង្ហក់បបូរមាត់ស្លាំងញ័រចំប្រប់ខំនិយាយទៀតថា៖ "ខ្ញុំបាទគង់មិនមានជីវិតរស់នៅ ទាល់តែបានឃើញពន្លឺព្រះអាទិត្យ ក្នុងព្រឹកស្អែកនេះទៀតទេ, ខ្ញុំបាទយល់ថាមិនមែនការចម្លែកខុសធម្មតាទេ ព្រោះ មរណធម៌ជាសភាវៈទៀងទាត់ដែលមនុស្សសត្វទូទៅត្រូវទទួលយក និងចៀសវាងឱ្យផុតពុំបានឡើយ, ឯវិញ្ញាណ និងកាយរបស់ខ្ញុំបាទ ឥតមានស្រណោះអាឡោះអាល័យប៉ុន្មានទេ ស្លាប់ហើយត្រូវទៅកើតជាអ្វី ក៏តាមយថាកម្មចុះ, ហើយបែរទៅនិយាយ ផ្ដែផ្ដាំកូនថា "'''ចិត្រ''' កូនសម្លាញ់មាសឪពុក! កាលបើឪពុកអស់អាយុទៅហើយ ជីវិតកូនមុខជាសាត់អណ្ដែតឥតបង្គោល ជាបង្អែកដូចជាសំណាត់ដែលអណ្ដែតក្នុងទន្លេដូច្នោះ"។ ឯចៅ '''ចិត្រ''' អួលដើមកនិយាយអ្វីមិនរួចសោះមានតែទឹកភ្នែកហូរសស្រាក់ ឱនមុខជ្រុបក្រាបចុះជិតជើងឪពុក។ ចំណែកខាងគ្រូពេទ្យ ក៏ងាកមុខបែរទៅខាងបង្អួច ស្ទើរតែទ្រាំទប់ទឹកភ្នែកពុំបាន។ តា '''ចឺម''' និយាយផ្ដាំទាំងហត់ថា "នែ '''ចិត្រ'''! កូនសំឡាញ់ឪពុក កាលបើឪពុកស្លាប់ទៅហើយ ចូរបាចាំបណ្ដាំឪពុកទុកចុះថា "ធម្មជាតិគ្រប់យ៉ាងក្នុងលោកនេះ ដែលមនុស្សលោកសម្គាល់ថា ជាការរុងរឿងថ្លៃថ្លានោះ គឺការតាំងខ្លួនប្រាណឱ្យបានថ្លៃថ្នូរ ស្ដុកស្ដម្ភ។ ឯការដែលរស់នៅតោកយ៉ាកនោះ អ្នកផងទាំងពួងគេមិនយកភ្នែកមើលទេ ការរស់នៅបែបនេះមិនមែននាំឲ្យបានសុខសប្បាយទេ, ប៉ុន្តែពេលនេះកូនអើយ! ឪពុកនឹងប្រាប់អ្នកឱ្យធ្វើដូចម្ដេច ទើបបានសេចក្ដីចម្រើននោះពុំបានទេ សុំឱ្យគ្រាន់តែរលឹកដល់ពុទ្ធភាសិត ១បទថា "'''អត្ថាហិ អត្តនោ នាថោ'''" ខ្លួនត្រូវទីពឹងខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះ ឲ្យរឿយៗចុះ"។ កូនអើយ ពាក្យនេះមានន័យថា លោកមិនមែនទូន្មានយើងឱ្យគិតតែប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន ឱ្យទៅជាមនុស្សអត្តទត្ថភាពនេះទេ ឬលែងឱ្យពឹងពាក់អ្នកដទៃ ឬលែងឱ្យអ្នកដទៃពឹងពាក់លើខ្លួនវិញក៏ទេដែរ។ ពុទ្ធភាសិតនេះ ទូន្មានយើងឱ្យចេះខំប្រឹងប្រែងកសាងជីវភាពខ្លួន ឱ្យបានរីកចម្រើន ឱ្យមានជំហររឹងប៉ឹងដោយវិជ្ជាសម្បត្តិ-គុណសម្បត្តិ-សមត្ថភាព-ទ្រព្យសម្បត្តិ និងសុខភាព ទើបយើងអាចរស់នៅក្នុងសង្គមមនុស្សបានថ្លៃថ្នូរ ហើយយើងអាចផ្ដល់បាននូវអត្ថប្រយោជន៍ ឬគុណប្រយោជន៍ដល់សង្គម ឱ្យបានចម្រើនទៀតផង។ កូនដឹងស្រាប់ហើយថា មនុស្សកើតមកក្នុងលោកនេះ មិនមានអ្នកណាមួយអាចរស់នៅតែម្នាក់ឯងបានទេគឺត្រូវមានការពឹងពាក់ ទាក់ទងគ្នាទៅវិញទៅមកជានិច្ច កូនត្រូវស្គាល់ ហើយត្រូវខំបំពេញករណីយកិច្ចរបស់ខ្លួន ចំពោះខ្លួនឯង ចំពោះសង្គម ចំពោះ ជាតិ-សាសនា-ព្រះមហាក្សត្រ ដែលជាឧត្ដមគតិរបស់ពលរដ្ឋជាតិយើង ហើយចំពោះមនុស្សជាតិទូទៅ ដែលជាឧត្ដមគតិនៃព្រះពុទ្ធសាសនា"។ ឯគ្រូពេទ្យ និយាយជ្រែកក្នុងខណៈនោះថា "តាកុំអាលអស់សង្ឃឹមរហ័សពេក រោគរបស់តាដែលធ្ងន់ដូច្នោះ ក៏មិនទាន់ជាអ្វីទេ នៅមានសង្ឃឹមនឹងសះជាឡើងវិញបាន។ តា '''ចឺម''' ផ្គើនឱ្យគ្រូពេទ្យ "សះជាឬ? លោកគ្រូគ្មានផ្លូវសះជាឡើងវិញជាប្រាកដ មានតែផ្លូវស្លាប់? មុខក្នុងព្រឹកស្អែក ឬយប់នេះ ឬឥឡូវនេះ ក្នុងពេលណាមួយជាមិនខាន"។ តា '''ចឺម''' ឈប់បង្អង់មួយស្របក់ ហើយចាប់និយាយតទៅទៀតថា "នែ ! '''ចិត្រ'''​ កូនសម្លាញ់ឪពុក ឪពុកទីទ័លក្រណាស់ គ្មានកេរ្តិ៍មត៌កបន្តិចបន្តួចបម្រុងទុកឱ្យកូនឡើយ ដល់ឪពុកស្លាប់ទៅ មានតែសព និងពាក្យបណ្ដាំទុកឲ្យកូន"។ រីឯវិញ្ញាណក្ខន្ធរបស់ឪពុក ដែលនឹងបានទទួលសេចក្ដីសុខក្សេមក្សាន្តក្នុងលោកខាងមុខនោះ លុះតែកូន ប្រតិបត្តិតាមបណ្ដាំរបស់ឪពុកទាំងប៉ុន្មានម៉ាត់នេះ ដែលជាបណ្ដាំចុងក្រោយបំផុតរបស់បិតា មួយទៀតវិជ្ជាដែលឪពុក ទុកដាក់ឱ្យកូនរៀនសូត្រ ដរាបទាល់តែប្រឡងជាប់ប្រកាសនីយប័ត្រនោះ ទុកជាមត៌កមានតម្លៃមួយ ឱ! តាំងពីថ្ងៃនេះទៅហើយ ឪពុកអស់បានជួយទំនុកបម្រុងកូនតទៅទៀតហើយ!"។ ចៅ '''ចិត្រ''' កាលបើបានស្ដាប់ពាក្យបណ្ដាំរបស់ឪពុកចប់សព្វគ្រប់ហើយ ក៏ស្រក់ទឹកភ្នែកច្រោកៗ ដោយមានចិត្តអាល័យ និងអាណិតឪពុកជាទីបំផុត ហើយខំនិយាយទាំងខ្សឹកខ្សួលជម្រាបឪពុកថា "លោកឪពុក! បណ្ដាំគ្រប់ម៉ាត់ ខ្ញុំបាទនឹង កត់ត្រាចាំទុកក្នុងចិត្ត ខិតខំប្រតិបត្តិតាមបណ្ដាំគ្រប់ប្រការ, សូមលោកឪពុកកុំបីព្រួយបារម្ភឡើយ ខ្ញុំបាទបានជីវិតរស់នៅ ដរាបណា នឹងខំតាំងខ្លួនប្រាណតម្កល់តម្កើងវង្សត្រកូលឲ្យបានចម្រើនដរាបនោះ"។ តអំពីពេលនោះ តា '''ចឺម''' មានអាការដង្ហក់កាន់តែញឹកញាប់ខ្លាំងឡើង មានអាការក្រវល់ ក្រវាយ ទំនងស្លឈាម ហើយទន់ពាប់ទៅរាល់គ្រាមរណសង្រ្គាម កំពុងទន្រ្ទានចូលមកជិតអ្នកជំងឺគ្រប់ដង្ហើម ទើបគាត់ខំប្រឹងនិយាយទៅរកគ្រូពេទ្យ ដែលមានមេត្តាចិត្តចំពោះខ្លួន ដោយសូរសំឡេងខ្សាវៗ ជាទំនងសេចក្ដីថា "ទានប្រោសលោកគ្រូ ! ខ្ញុំបាទនឹងដាច់ខ្យល់ស្លាប់ក្នុងពីរ-បីនាទីនេះហើយ សូមអរព្រះគុណ និងសូមជូនបុណ្យលោកគ្រូដែលមានព្រះគុណលើខ្លួនខ្ញុំបាទជាអនេក ដោយបានខំថែទាំរក្សាទាំងបង់ខាតថ្លៃថ្នាំជាច្រើនផង ហើយមិនមានគិតថ្លៃរក្សា និងថ្លៃថ្នាំបន្តិចឡើយ ខ្ញុំបាទឥតមានអ្វីតបស្នងសងគុណលោកគ្រូទេ, ឱ! ព្រះគុណអើយ, ត្រចៀកខ្ញុំបាទលែងឮហើយ, ឱ! ចិត្រកូន! ពុទ្ធោអរហំ!"។ ចៅ '''ចិត្រ''' ឱបឪពុកជាប់ ហាក់ដូចជាមិនព្រមឱ្យវិញ្ញាណក្ខន្ធរបស់តាចឺមរត់ចេញពីរាងកាយទៅបាន តែបើទុកជាចៅ'''ចិត្រ''' ខំប្រឹងទប់ទល់យ៉ាងណា ក៏គង់តែមិនសម្រេចដូចបំណង ព្រោះជាតិ, ជរា, ព្យាធិ, មរណៈ (កើត, ចាស់, ឈឺស្លាប់ ) ជាមត៌ករបស់សត្វលោក ឥតមានសត្វណាមួយ គេចវេះចៀសវាងឱ្យរួចផុតទៅបានឡើយ អម្បាលដូចយ៉ាងព្រះអរហំសម្មាសម្ពុទ្ធម៉េចក៏គង់តែស្ដេចចូល បរិនិព្វានមិនខាន ។ នៅទីបំផុតនេះ តា '''ចឺម''' ក៏ធ្លាក់ខ្លួនទៅជាចំណីអាហារមច្ចុរាជ គឺដាច់ខ្យល់ផុតដង្ហើមក្នុងដៃរបស់ចៅចិត្រជាកូន។ តា '''ចឺម''' ក៏ទទួលមរណភាព ក្នុងខណៈដែលដួងចន្រ្ទអស្ដង្គតបាត់ពន្លឺរស្មី ព្រមជាមួយគ្នាក្នុងគ្រានោះឯង ។ កាលបានចាត់ចែងធ្វើបុណ្យបូជាសពរួចស្រេចហើយ ទើបចៅ '''ចិត្រ''' ដឹងខ្លួនច្បាស់លាស់ថា "ឱ ! ខ្លួនអញអើយ កណ្ដែងកណ្ដោច ខ្លោចផ្សាតែម្នាក់ឯងហើយ បើងាករេទៅពឹងបងប្អូនញាតិសាច់សាលោហិតជិតខាងឯណាក៏គ្មាន ណ្ហើយចុះត្រូវតែតស៊ូនឹងសេចក្ដីទុក្ខលំបាកគ្រប់យ៉ាងចុះ ធ្វើម្ដេចកើតមកជាប្រុស កំព្រាម្ដាយឪពុក សមដូចជាប្រសាសន៍លោកឪពុកផ្ដាំទុកថា "'''ចិត្រ''' កូន! កាលបើអស់បុណ្យពីឪពុកហើយជីវិតរបស់អ្នក ដូចកំណាត់ឈើ ដែលអណ្ដែតក្នុងកណ្ដាលទន្លេដូច្នោះ"។ ចៅចិត្រក៏គិតឃើញថា ពិភពលោកទាំងមូលនេះ ធំទូលាយស្រួលសប្បាយមែន សម្រាប់អ្នកដទៃៗ តែបែរទៅជាទីតូចចង្អៀត លំបាកពន់ពេក ចំពោះខ្លួន ដែលកំព្រាម្ដាយឪពុក នឹងបងប្អូន ញាតិសាលោហិត និងងាកមុខទៅជ្រកកោនពឹងពាក់អ្នកឯណាក៏គេឥតត្រូវការសោះ ព្រោះមនុស្សទីទ័លក្រលំបាកដូចនេះ គេមិនត្រូវការសេពគប់រាប់រក ហើយទុកជាសុំការគេធ្វើ ក៏ឥតមាននរណាជួយសង្រ្គោះរកការងារឲ្យធ្វើបានឡើយ ឱ! ខ្លួនអាត្មាអញអើយកើតមកក្នុងលោកនេះ លំបាកអ្វីក៏លំបាកប្លែកជាងគេម្ល៉េះ, តែថាកើតមកជាអង្គបុរសហើយ មិនត្រូវខ្លាចសេចក្ដីទុក្ខព្រួយលំបាកទេតោងតែតស៊ូនឹងសេចក្ដីទុក្ខព្រួយលំបាកអស់នេះ ឱ្យឃើញសខ្មៅទៅចុះ!។ ចៅ '''ចិត្រ''' កំពុងតែឈរជញ្ជឹងរំពឹងគិតរកការធ្វើតែម្នាក់ឯងយ៉ាងស្ងាត់ៗ នៅចំហៀងខាងមុខផ្ទះ ក៏ងើបមើលទៅលើឃើញព្រះចន្រ្ទអណ្ដែតត្រសែតនៅកណ្ដាលពពក បញ្ចាំងពន្លឺឆ្លុះសព្វទីបរិវេណមានខ្យល់បក់ផាត់មកយ៉ាងត្រជាក់ស្រេង ឮសូរសំឡេងព្រះសង្ឃសូត្រធម៌នៅវត្ត ព្រះពិភិធារាម យ៉ាងច្បាស់លាស់ អណ្ដែតលឿនលយមកតាមបណ្ដោយខ្យល់ លុះចៅ '''ចិត្រ'''បានឮសូរសព្ទព្រះសង្ឃសូត្រធម៌នោះ ក៏ជាហេតុនាំផ្ដួចឱ្យនឹករលឹកដល់ឪពុក ដែលទើបទទួលអនិច្ចកម្មទៅថ្មីៗ មិនដឹងបើនឹងងាករេបែរមុខទៅពឹងអ្នកឯណា ហើយក៏បែរមុខមើលទៅក្នុងបន្ទប់ឃើញមានពន្លឺចង្កៀងភ្លឺផ្លុងៗ នៅទីនោះហើយដែលឪពុកធ្លាប់មូរថ្នាំស្លឹកសង្កែពិសាជានិច្ច តែឥឡូវនេះ មានតែចៅ '''ចិត្រ''' ម្នាក់ឯង ចៅ '''ចិត្រ''' អាណិតខ្លួនណាស់ ទឹកនេត្រាក៏ហូរចេញមកសស្រាក់ដោយឥតដឹងខ្លួន។ ខណៈនោះ ចៅ '''ចិត្រ''' ក្រឡេកមើលទៅខាងមុខស្រាប់តែឃើញមនុស្សម្នាក់ស្លៀកពាក់សដើរចូលមក ទើបចៅ '''ចិត្រ''' ក្រោកឡើងស្រែកសួរទៅថា៖ នរណា នុ៎ះ? គ្នាឯងទេ, ចៅចិត្រឬអីហ្នឹង? បុរសនោះសួរមកវិញ។ ចៅ '''ចិត្រ''' នឹកស្មានថាប្រហែលគ្រូពេទ្យ ទើបស្រែកអញ្ជើញថា៖ "សូមអញ្ជើញលោកគ្រូ"។ គ្រូពេទ្យក៏ឈានជើងឡើងជណ្ដើរទៅលើផ្ទះ ហើយដាក់គូថអង្គុយលើកៅអីតាមសេចក្ដីអញ្ជើញរបស់ម្ចាស់ផ្ទះ។ "សុខសប្បាយជាទេឬ ចៅ '''ចិត្រ''' ?" គ្រូពេទ្យសួរដោយមេត្រីចិត្ត ។ ចៅ '''ចិត្រ''' តបថា៖ "ទានប្រោស! ចំណែកខាងរាងកាយសុខសប្បាយជាទេ ប៉ុន្តែចំណែកចិត្តរងកម្មជាទីបំផុត ឥតសប្បាយមួយពេលឡើយ តាំងអំពីលោកឪពុកអនិច្ចកម្មទៅ, វិញ្ញាណខ្ញុំបាទនេះ ហាក់ដូចជាងងឹតឈឹងពុំដឹងអ្វីឡើយ!" ។ គ្រូពេទ្យងក់ក្បាលទំនងជឿតាមសំដីចៅ '''ចិត្រ''' ទើបសួរថែមទៀតថា "ចុះសព្វថ្ងៃនេះ បានធ្វើការនៅកន្លែងណាហើយឬនៅឡើយទេ?" ចៅចិត្រនិយាយសើចសោះកក្រោះថា៖ "ទានប្រោស! នៅទីនេះ ខ្ញុំបាទរកការធ្វើមិនទាន់បានទេ, ការងារគ្រប់ផ្នែកហាក់ដូចជាខ្ពស់ជាងចំណេះរបស់ខ្ញុំបាទ ដែលបានខំរៀនសូត្រមកដូចជាច្រើនណាស់ ហាក់ដូចគ្រាន់ប្រើការបានត្រឹមតែមើលសំបុត្រស្នាមបន្តិចបន្តួច, មើលឈ្មោះហាងរានផ្សេងៗ និងមើលប្រូក្រាមតាមរោងកុន-ល្ខោនប៉ុណ្ណោះ!"។ គ្រូពេទ្យនិយាយដោយសេចក្ដីអាណិតយ៉ាងស្មោះត្រង់ថា "ខ្ញុំក៏នឹកអាសូរអ្នកច្រើនណាស់ដែរ ! ចិត្រ" ហើយនិយាយទូន្មានថា "ខ្លួនអ្នកជាកូនប្រុស ត្រូវតទល់នឹងវិស័យលោកិយទៅមុខទៀតច្រើនណាស់ បង្អង់ឲ្យខ្ញុំគិតពីរ-បីនាទីមើល ក្រែងខ្ញុំគិតរកឧបាយជួយសង្រ្គោះខ្លួនអ្នកឯងបានខ្លះ"។ ចៅចិត្រនៅតែស្ងៀម។ គ្រូពេទ្យជញ្ជឹងគិតមួយស្របក់ ក៏ញញឹមលាន់មាត់ចេញសំដីថា "នឹកឃើញហើយៗ! ខ្ញុំមានឪពុកមាម្នាក់ ជាអ្នកមានចិត្តសប្បុរស មានសម្បត្តិស្ដុកស្ដម្ភគ្រាន់បើ មើលទៅបើលោកជួយធុរៈ មុខជាអ្នកឯងបានការធ្វើមិនខាន តែតោងនឿយហត់បន្តិចមុនដំបូង"។ ចៅចិត្រញញឹមញញែមហើយជម្រាបទៅគ្រូពេទ្យថា "ខ្ញុំបានទទួលអត់ធន់សេចក្ដីលំបាកគ្រប់យ៉ាងទាំងអស់ សុំឲ្យមានតែការធ្វើនឹងគេចុះ គ្រាន់នឹងបានចិញ្ចឹមជីវិត កុំឲ្យមានពាក្យគេដំនៀលប៉ុណ្ណោះ ទុកជាជីកដី លីសែង រែកពុនយ៉ាងណាក៏ដោយ ខ្ញុំបាទក៏ស្ម័គ្រធ្វើទាំងអស់"។ គ្រូពេទ្យមានទឹកមុខរីករាយ ដោយសេចក្ដីពេញចិត្តហើយថា "ខ្ញុំគិតជានិច្ចថាអ្នកឯងជាកូនប្រុស អាចទទួលធ្វើការគ្រប់ជំពូកបាន គំនិតអ្នកឯងគួរឱ្យសរសើរណាស់ ប៉ុន្តែចៅ '''ចិត្រ'''! ការដែលអ្នកឯងត្រូវធ្វើនោះ មិនមែននៅក្នុងទីនេះទេ គឺនៅឯស្រុកបប៉ៃលិនឯណោះ"។ "បប៉ៃលិន ឬទានប្រោស"! ចៅ '''ចិត្រ''' ឆ្លើយផ្ទួនពាក្យបាត់ទឹកមុខញញឹមរីករាយមួយរំពេច ហើយនិយាយត្អូញត្អែរថា "ទានប្រោស! គេថាស្រុកនោះ ចាញ់ណាស់ មានតែពួក ភូមា កូឡា ទើបទ្រាំទៅរកស៊ីក្នុងទីនោះបាន ខ្ញុំបាទនឹកក្រែងតែទ្រាំទ្រនឹងធាតុអាកាសទឹកដីនៅទីនោះមិនបានទេដឹង?" គ្រូពេទ្យទូន្មានថា "អ្នកឯងនិយាយដូច្នេះក៏ត្រូវដែរ ប៉ុន្តែអ្នកដែលទៅហើយឈឺចាញ់នៅទីនោះ ច្រើនធ្វេសប្រហែសមិនចេះរក្សាខ្លួនឱ្យផុតពីជម្ងឺគ្រុនចាញ់ចុះចំណែកអ្នកឯងក៏បានរៀនសូត្រចេះក្បួនពេទ្យមកខ្លះ ក៏ល្មមនឹងការពារខ្លួនបាន, មួយវិញទៀតជំងឺគ្រុនចាញ់នេះ មិនចំពោះតែជាតិយើងទេ ទុកជាជាតិណាក៏ដោយ តែខ្វះវិធីការពាររោគតាមក្បួនអនាម័យហើយ មុខជាឈឺចាប់ដូចគ្នាទាំងអស់"។ គ្រូពេទ្យនិយាយទូន្មានចៅចិត្រឲ្យមានះក្លាហានឡើង ហើយពោលតទៅទៀតថា "ឯឪពុកមាខ្ញុំនោះ ពីដើមធ្វើជាមន្រ្តីមួយ ហៅតាមបណ្ដាសក្តិថា "'''ហ្លួងរតនសម្បត្តិ'''" វេលានេះ អាយុលោក៥០ប្លាយ ឆ្នាំហើយ លោកមានអធ្យាស្រ័យល្អ, ពួកកូឡា ភូមា នៅទីនោះរាប់អានលោកណាស់កាលពី២-៣ អាទិត្យមុននេះ លោកមានសំបុត្រ១ច្បាប់មកដល់ខ្ញុំ សុំឲ្យរើសរកមនុស្សម្នាក់ទៅធ្វើការលោក ចំពោះរូបអ្នកឯងមួយនេះខ្ញុំទុកចិត្តណាស់ ត្បិតការជីកត្បូងនីមួយៗ គេត្រូវការតែមនុស្សសុចរិតស្មោះត្រង់។ ចៅចិត្រនិយាយថា "ការនេះ ជាការថ្មោងថ្មីក្នុងជីវិតរបស់ខ្ញុំបាទ"។ គ្រូពេទ្យថា "គ្រាន់បើជាងនៅទំនេរ មិនទាន់មានការអ្វីធ្វើមែនទេ? បើព្រមទទួលខ្ញុំនឹងចាត់បញ្ជូនអ្នកឯងនៅវេលាឆាប់ៗនេះ ដោយខ្ញុំមានសេចក្ដីសង្ឃឹមទុកចិត្តថាអ្នកនឹងខិតខំធ្វើការម៉ឺងម៉ាត់ជាទីពេញចិត្តរបស់គេពុំខាន"។ ចៅ '''ចិត្រ''' លើកដៃសំពះ ថ្លែងអំណរគុណដោយសេចក្ដីគោរពចំពោះលោកគ្រូពេទ្យៗ ក៏សរសេរសំបុត្រ១ច្បាប់ឱ្យចៅ'''ចិត្រ''' ហើយលាចុះដើរចេញពីផ្ទះនោះទៅ។ [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រឿងកុលាបប៉ៃលិន]] Fuck you bitch kd80fszag1gu4j724baozrbuvgq01er 0 10703 282893 282191 2022-08-27T07:51:31Z 36.37.206.131 គ្មាន​កម្លាំង​ គ្មាន​បញ្ញា គ្មាន​អាហារ​ គ្មាន​ជិវិត។ wikitext text/x-wiki '''សុភាសិត​ខ្មែរ''' ជា​ឃ្លា​​​ខ្លី​ៗ តែ​មាន​អត្ថន័យ​​ជ្រៅ​ជ្រះ​ ​​ជា​​ឱវាទ​ល្អៗ​​ដែល​មាន​ប្រយោជន៍​គួរ​រៀន​គួរ​ស្តាប់។​ ទំព័រ​នេះគឺ​ជា​កម្រង​ប្រមូល​ផ្តុំ​សុភាសិត​ខ្មែរ ដក​ស្រង់​ចេញ​ពី​សៀវ​ភៅ'''ប្រមូល​ភាសិត​ខ្មែរ​''' ផ្សាយ​ចេញ​ពី​សមាគម​សម្តេច​ [[ជួន ណាត]]​។ {| border=0 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=250 style="margin: 0.5em 0 1em 1em; background: #ffffff; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" | style="background:#ffffff;" align=center colspan=2 | [[ឯកសារ:Khmer Proverb.jpg|250px]] |} kk ==គ្មាន​កម្លាំង​ គ្មាន​បញ្ញា គ្មាន​អាហារ​ គ្មាន​ជិវិត។== # គ * គេខុសកុំអាលអរ គេសាទរកុំអាលអួត ។ * គិតមុនគូ * គ្មាន​កម្លាំង​ គ្មាន​បញ្ញា គ្មាន​អាហារ​ គ្មាន​ជិវិត។ * គ្មានពូជ គ្មានកំណើត * គ្នាតិចអន្សមខ្លោច ​គ្នាដូចស្រមោចអន្សមឆៅ។ * គុក​និង​សោ គឺ​ចោរ​បង្កើត​ឱសថល្អ​ឆើត​កើត​ពី​រោគ ដំណេកកើត​ពី​ការ​ងុយងោក មនុស្ស​ក្នុង​លោក​កើត​ពី​កម្ម។ * គ្រូកាចសិស្សខូច។ * គ្រូទាយ ម្តាយថា។ * គួរ​គិត​ជីវិត​ពុំ​ទៀង​ទាត់​ តែង​តែ​បែរ​បត់​កាន់​ក្តី​ស្លាប់ ពុំ​ដែល​បាន​ស្រួល​ប្រែ​ប្រួល​ឆាប់ ក្រឡាប់ស្ងាត់សូន្យ​ចា * គោដំបៅខ្នង​ ក្អែកហើររំលង​ រំសាយកន្ទុយ។ *គ្រឿងញៀនបំផ្លាញអនាគត។ # ឃ * ឃាត់​កំហឹង​ដោយ​ប្រឹង​អត់​អោយ​បាន​ ឃាត់​ពាល​សាមាន្យ​ដោយ​អាជ្ញាបុគ្គល​ ឃាត់​ចិត្ត​ចាកទោសា ប្រសើរ​ថ្លៃ​ថ្លា​ក្នុង​លោកិយ។ * ឃាត់​ចិត្ត​ចាកក្តី​ស្នេហា ក្នុង​កាមតណ្ហានា​លោកិយ ដូច​យក​អំបោះ​ចង​ដំរី​ ពិបាក​ពេក​ក្រៃ​គួរ * ឃ្លាតកាយ ណាយចិត្ត។ * ឃ្លានឆ្ងាញ់ ស្រលាញ់ល្អ។ * ឃុបឃិត​ជន​ពាល ​រាល​ទុក្ខ​ដល់ខ្លួន។ * ឃុប​ឃិត​បណ្ឌិត​ សុខ​មួយ​ជិវិត​ឥតទុក្ខា​ * ឃើញ​ខ្លា​ដេក​ថា​ខ្លា​ស្លាប់ ឃើញ​ខ្លា​ក្រាប​ថា​ខ្លា​សំពះ។ * ឃើញ​គេ​ទៅ​កុំ​អោយ​ខាន ឃើញ​គេ​បាន​កុំ​អោយ​ទៅ។ * ឃើញ​ឈើ​ពុក​ កុំ​អាល​ដាក់​គូទ​អង្គុយ (ឬ កុំ​អាល​ដាក់​គូទ​លើ)។ * ឃើញ​ដំរី​ជុះ​ កុំ​ជុះ​តាម​ដំរី (ឬ ដំរី​ជុះ​ កុំ​ជុះ​តាម​ដំរី)។ * ឃើញ​ថ្លុក​ថាជា​ថ្នល់ ក្រែង​កំហល់​កំហុស​មាន។ * ឃើញ​ពីនាយ​កុំ​អាល​ទាយ​អាក្រក់​ល្អ លុះ​ឃើញ​ជាក់ជា​ខ្មៅ​ស ទើបថាបាន​ បើ​បណ្តោយ​តាម​គំនិត​ដែល​គិត​ស្មាន​ នឹង​រំខាន​ព្រោះ​ការ​ខុស​កំហុស​ខ្លួន។ * ឃើញ​សម្បក​ថា​ខ្លឹម​រុក្ខា​ យល់​ពួក​បច្ចា​ថា​ជាមិត្រ​ ពាល​ប្រឡំ​ថា​បណ្ឌិត​ ច្រឡំ​លាមក​ពិតថាបុប្ផា។ * ឃ្លាន​កុំអាល​ស៊ី ងងុយ​កុំ​អាល​ដេក​ យប់កុំអាលនិយាយជាមួយស្រី​។ * ឃ្លាន​ក្រៃ​ណា​ឆ្ងាញ់​ ស្រឡាញ់​ក្រៃ​ណា​ល្អ (ឬ ពិសា​ក្រៃ​ណា​នឹង​ឃ្លាន អាក្រក់ប៉ុន្មាន​ក្រៃ​ណា​នឹង​ចិត្ត)។ * ឃ្លេ​មិន​ខ្លាច​ ទៅ​ខ្លាចខ្លា។ (ភួង គូទ ) * ឃ្លោក​លិច​ អម្បែង​អណ្តែត។ * ឃ្វាលក្របី​ជិះ​ក្របី ឃ្វាលគោ​ជិះ​គោ។ * ឃ្វាលចិត្ត​លំបាក​ពេក​ពិត​ ដូចឃ្វាលពពក។ * ឃ្វាលគោ​ក្របី​ដោយ​អាជ្ញា ឃ្វាល​ចិត្តល្អ​ជា​ដោយ​អំណត់។ * ឃ្វាល​ចិត្ត​ឥត​កំណាញ់​ ដោយ​លះ​បង់​កុំ​ប្រណី។ == ង == * ងប់​នឹង​កូន​ប្រពន្ធ​ទ្រព្យ ​ ព្រះ​ថា​អភ័ព្វ​ព្រោះ​ជាប់​ចំណង។ * ងប់​នឹង​ញាតិ​ ឃ្លាត​ច្បាប់។ * ងប់​នឹង​មាស​ប្រាក់ ​ខូច​យសសក្តា។ * ងប់​នឹង​ប្រុ​ស​ ខូច​ព្រហ្មចារី។ * ងប់នឹងប្រុស ខូចឈ្មោះមួយជាតិ។ * ងប់​នឹង​ស្រី ​ចំណី​ទុក្ខ។ * ងប់នឹង​ល្បែង ​តែង​ហិនហោច។ * ងប់នឹងល្បែង​ តែងវិនាស។ * ងប់នឹង​ស្រា​ ខូច​ស្មារតី។ * ងប់​នឹង​ពាក្យ​សរសើរ ​គេ​ថា​ភ្លើ។ * ងប់នឹង​ពាក្យ​បង្អាប់ ស្លាប់​គំនិត។ * ងប់​នឹង​ស័ក្តិយស​ ស្អុយ​ទាំង​អស់​ក្នុង​លោកិយ។ * ងប់នឹង​ជំនឿ​ រឿគំនិត។ *ងប់នឹងសម្រស់ អស់តម្លៃ * ងាប់​ដើម្បី​ជាតិ​មាតុភូមិ ទេវតា​ឥន្ទ្រព្រហ្ម​ចោមឲ្យ​ពរ។ * ងាប់​ខ្លួន​ សមសួន​ជាង​ងាប់​កេរ្តិ៍​ឈ្មោះ។ * ងាប់​គំនិត ​ ងងឹត​ដល់ស្លាប់។ * ងាប់​ទាំង​រស់ ស្អុយ​ទាំង​ស្រស់។ * ងា​ប់ដៃ​ជើង​ ថ្កើង​ជាង​ងាប់​ពាក្យសម្តី។ * ងាប់នឹង​ស្រី​ ចង្រៃ​មួយ​ជាតិ។ * ងាប់​នឹង​សំដី ដូច​ត្រី​កំភ្លាញ។ * ងា​ប់នឹង​អាចម៍​ឯង​ ជាក់​ស្តែង​ដូច​ខ្វែក។ * ងាប់​ព្រោះ​គំនិត ​ ដូច​កាំ​បិត​ចិត​ដង​ឯង។ * ងា​ប់​ជាតិ​ ព្រោះ​ឃ្លាត​សាមគ្គី។ * ងាប់នយោបាយ​ ព្រោះ​ស្តាយ​លាភ។ * ងាប់​ស្តួក​ ដូច​ឃ្លោក​ទុំ។ * ងាយ​មិន​ក្រៃ​ណា​នឹង​បាន​ មានមិនក្រៃ​ណានឹង​អ្នក​បាន​សុខ​ ចេះ​ក្តី​មិន​ក្រៃ​ណា​នឹង​ម្ចាស់​ស្រុក។ * ងើយ (ឬ ងើប)​ ស្កក​ ឱនដាក់គ្រាប់។ == ច == * ចង់ធំខំពីតូច បើខ្លាចខួចកុំឆាប់ខឹង ការអ្វីឲ្យចេះថ្លឹង កុំប្រឹងជុះតាមដំរី ។ * ចង់ប្រាជ្ញឲ្យខំប្រឹង ចងក្បិនតឹងរកស៊ីធូរ គំនិតមុនគំនo រៀនធ្វើគ្រូមានគេរាប់ ។ * ចង់ឲ្យមានជួញអង្ករ​ចង់ឲ្យក្រជួញឡាន។ * ចង់ចេះឲ្យធ្វើល្ងង់។ * ចង់ស្រួចដូចបន្លា ត្រូវឧស្សាហ៍ដុសដែកដុល។ * ច្របាច់កចិន លៀនអណ្តាតខែ្មរ។ * ចម្ងល់គឺជាបិតានៃការចៃ្នប្រឌិត។ * ចម្ងល់គឺជាការចាប់ផ្តើមមិនមែនជាចុងបញ្ចប់នៃបញ្ញាទេ។ * ចង្អៀតផ្ទះនៅបាន ចង្អៀតចិត្តនៅពុំបាន។ * ចាក់អង្ករយកអង្កាម។ * ចានមួយរាវ លែងអីរណ្តំគ្នា។ * ចាញ់ចត្រង្គអស់ប្រាជ្ញា ចាញ់តណ្ហា​អស់កុសល។ * ចាញ់បានជាព្រះ ឈ្នះបានជាមារ។ * ចាប់ក្ដាមដាក់ចង្អេរ។ * ចាប់នេះចាប់នោះ មិនឆ្ពោះត្រង់ណា។ * ចាប់ច្រវាក្រាក សំឡឹងជ្រោយ។ * ចាប់ត្រីបាន កុំឲ្យល្អក់ទឹក។ * ចាប់ត្រីដៃពីរតម្រាហាម ចាក់អង្ករយកអង្កាមហាមមិនឈ្នះ អុំទូកឡើងភ្នំខំមានៈ បង់ព្រះទៅសំពះឯបាយាប (អារក្ស)។ * ចាប់វល្លិមួយ រញ្ជួយរាល់ដើម។ * ចាស់អាងស្លាប់ ពាលអាងកាប់ កេ្មងអាងយំ។ * ចិត្ត​ដាច់​នៅ​ស្រី ។ * ចិត្តល្អ ក្រខ្លួន។ * ចិត្តល្អ ក្រមិនយូរ។ * ចិត្តជាទេវទត្ត មាត់ជាទេវតា។ * ចិញ្ចឹមកូនខ្លា វាសងគុណ។ * ចិញ្ចឹមមនុស្សខូច ដូចចិញ្ចឹមខ្លា។ * ចូល​ព្រៃ​សត្វ​សាហាវ រក​អំពាវ​គ្នា​មក​ជុំ ដល់​បាន​ស្ករ​​និង​ទឹក​ឃ្មុំ ពួន​សម្ងំ​​ឆី​​ម្នាក់​ឯង ។ * ចូលព្រៃទាន់ព្រឹក ​ចង់សឹកទាន់ក្មេង។ * ចូលស្ទឹងតាមបទ ​ចូលស្រុកតាមប្រទេស។ * ចូរមើលកាលវែង កុំមើលកាលខ្លី។ * ចូរសេពអ្នកប្រាជ្ញ កុំត្រាប់មនុស្សពាល។ * ចេះ​ច្បាប់​មិន​ខ្លាច​ក្ដី ចេះ​វិន័យ​មិន​ខ្លាច​សង្ឃ ។ * ចេះដប់មិនស្មើប្រសប់មួយ។ * ចេះឯង ឲ្យក្រែងចេះគេ។ * ចេះ​មិន​ដែល​ចាញ់ ។ * ចេះពីរៀន មានពីរក ក្រពីខ្ជិល។ * ចេះមកពីរៀន​ មានមកពីរក។ * ចោល​សាច់​ស្រវ៉ា​ឆ្អឹង ទំពារ​ទៅ​រឹង​រាវ​រក​សាច់ ។ * ចំណេះបានពីរៀន មានបានមកពីរក។ * ចំណេះ​ជិះ​ក​ឯង ។ * ចំណេះវិជ្ជាលោកចែងចាត់ ទុកជាសម្បត្តិសម្បូរបាន ទោះបីក្រខ្សត់អត់ប៉ុន្មាន គង់តែបានគ្រាន់អាស្រ័យ ។ * ចំណីឆ្ងាញ់កុំទុកចាំស្អែក ប្រពន្ធ​គាប់​ភ្នែក​កុំ​ឲ្យ​ដើរ​ក្រោយ ។ * ចំណីច្រើនមុខច្រើនពិសា កូនច្រើនបាច្រើនល្អ ។ * ចុះទឹកក្រពើ ឡើងលើខ្លា។ ចរិយា == ឆ == * ឆ្មាមិននៅ កណ្តុរឡើងរាជ្យ។ * ឆ្ងាយកាយ ណាយចិត្ត។ * ឆ្ងាញ់មាត់មិនស្អិត ដូចចិត្តឆ្ងាញ់។ * ឆ្អិនគំនិតពិតជាឆ្អិនគ្រប់យ៉ាងឆ្អិន ព្រេងសំណាងផុតទុក្ខា។ * ឆ្អិនក្បាលស៊ីក្បាល ឆ្អិនកន្ទុយស៊ីកន្ទុយ។ * ឆែ្កខាំឲ្យរកម្ចាស់ គោឆ្កឹះឲ្យរកនាយ។ * ឆ្កែខាំ​កុំខាំឆ្កែវិញ។ * ឆែ្កទាល់ច្រក រលកទាល់ច្រាំង។ * ឆែ្កព្រូសមិនដែលខាំ ផ្គរលាន់រអាំមិនដែលភ្លៀង។ * ឆ្កែខាំឲ្យរកម្ចាស់ គោឆ្កឹះឲ្យរកនាយ ។ * ឆ្នាំងណាគ្របនឹង។ * ឆ្លុះកញ្ចក់ ធេ្មចនេត្រា * ឆ្មើងឆ្មៃ ចង្រៃខ្លួន។ She was going through my email ii and a។ * ជាការងាយក្នុងការធើ្វការងារមួយបានល្អ ជាងពន្យល់គេពីរបៀបធ្វើការងារនោះ។ * ជាតិទាពូជទាប ចង់នៅទីរាប មិនចង់ឡើងធ្នើរ។ * ជាតិជាអ្នកជា ស្ងាត់ស្ងៀមកិរិយា មិនចេញក្អេងក្អាង ឯសន្តានពាលចេញឫកអាងយ៉ាង ភ្លាត់ស្នៀតស្រទាង ព្រោះព្រុយមិនឈប់ ។ *ជាតិស្លាប់រស់ ព្រោះនយោបាយ។ * ជាងទងស៊ីរងកំបែក​ ជាងដែកស៊ីហែកនឹងដៃ។ * ជាងមិនកើតបន្ទោសដែក។ * ជ្រងោប៉ុនគល់ មិនយល់ប៉ុនសក់។ * ជ្រាយរអៀច ដូចបបរឈ្មោល។ * ជ្រូកស្លាប់ ព្រោះសាច់។ * ជួញខាតកុំឈប់ខាន បើចង់បានកុំខ្លាចបង់។ * ជំពប់ជើងគង់បាក់ ជំពប់មាត់បង់ប្រាក់។ * ជ្រើមដូចមហាត។ * ជ្រៃលោមស្រឡៅ ត្រាវលោមបឹង។ * ជ្រៅដូច ក្តិតចាន។ * ជ្រៅតែមាត់ គំនិតរាក់កំផែល។ * ជួយខ្លួនឯងបានទើបទេវតាជួយតាមក្រោយ == ឈ == * ឈើបៀមទឹកឆាប់ពុក មនុស្សបៀមទុក្ខឆាប់ស្លាប់ ឈើវៀចធ្វើកង់ឈើត្រង់ធ្វើទូក * * ឈឺធ្ងន់យកដំរីទៅបន់ ដល់ជំងឺស្រន់យកពងមាន់ទៅថ្វាយ។ * ឈឺជើងធាត់ ឈឺមាត់ស្គម។ * ឈើពុក កុំដាក់គូថអង្គុយ។ * ឈើកោងវល្លិព័ទ្ធ​ មនុស្សខ្ចាត់ព្រាត់កុំយកខ្លួនបៀត។ * ឈ្នះអ្នកខ្ពស់ដោយបន្ទន់ប្រាណ ឈ្នះអ្នកក្លាហានដោយទំលាយ ឈ្នះអ្នកខ្សោយដោយសម្លបាយ ឈ្នះអ្នកស្មើកាយដោយការព្យាយាម ។ * ឈ្មោះខ្លួនបែបណា ខំធ្វើការឲ្យដូចឈ្មោះ។ * ឈ្លោះនឹងស្រីនាំឲ្យហិន ក្តីនឹងចិននាំឲ្យថោក។ * ឈ្លោះនឹងបរទេស កុំធេ្វសគំនិត។ == ញ == * ញញឹមស្មើ សើចស្ទើរ សំដីពីរោះ ការណ៍ទាំងនោះចូរប្រយ័ត្ន ។ * ញ៉ាមដូចក្តាម ស៊ីអាចម៍។ * ញាតិផ្ទាល់ បើមិនស្គាល់គឺអ្នកដទៃ។ * ញាតិនិងមិត្រ បើញាតិមិនគិត មិត្រប្រសើរជាង។ * ញៀននឹងស្រីចំណីទុក្ខ។ * ញៀននឹងលែ្បងតែងហិនហោច។ * ញៀននឹងបៀប៉ោ អស់ខោអស់អាវ។ * ញៀននឹងបៀ គឃៀរស្លៀកពាង។ * ញៀននឹងលាភ ថោកទាបដូចសត្វ។ * ញៀននឹងស្រា ដេកផ្ងាក្នុងផ្លូវ។ * ញៀននឹងលែ្បងតែងបង់យស។ == ដ == * ដាវមុតៗមែនក្នុងស្រោម វិជ្ជាចេះព្រមនៅក្នុងក្បួន ប្រពន្ធគាប់ចិត្តនៅឆ្ងាយខ្លួន ដល់ជូនត្រូវការរអារចិត្ត ។ * ដល់ត្រើយ សើយគូថ។ * ដង្កូវចេញពីសាច់ ច្រែះចេញពីដែក។ * ដាក់ទុកកូនចៅ ឲ្យមើលផៅសន្តាន។ * ដឹកគោញី បន្សីគោលឈ្មោល។ * ដឹងឆ្លើយព្រោះដង កូនឆ្គងព្រោះមេបា។ * ដឹងរង្គោះ បោះបណ្តោយ។ * ដឹងថាខ្លួនល្ងង់ គង់បានជាប្រាជ្ញ។ * ដឹងបាំងតាមសាប់ ច្បាប់កាត់តាមពាក្យ។ * ដុតឲ្យខ្លោច រោចឲ្យឆៅ។ * ដូចដេកផ្ងាស្តោះដាក់ទ្រូងឯង។ * ដូច(ជាគេ)អូសឆែ្កឲ្យចុះទឹក។ * ដូចខ្វៀនកន្ទុយឆែ្ក ទោះនៅប្រែពត់ពុំត្រង់។ * ដូចក្រពើ វងេ្វងបឹង។ * ដួលត្មោល ដូចគ្មានអីទប់។ * ដួលមិនបាច់ច្រាន បានមិនបាច់ខំ។ * ដើមនៅឯស្រែ ផែ្លនៅឯផ្សារ។ * ដើរដោយផ្លូវគន្លង តម្រាយអ្នកចាស់បុរាណ។ * ដើរឲ្យរំពៃ អង្គុយឲ្យរំពឹង។ * ដើរឲ្យមានបី ស្រដីឲ្យមានបួន។ * ដើម្បីធើ្វរឿងធំមួយត្រូវគិតជាមុនសិនចាំធ្វើជាក្រោយ។ * ដេកយប់កុំដេកយូរ ខ្លាចក្តីទុជ៌‌នដល់ប្រាណ។ * ដេកមិនលក់កុំខំដេក។ * ដេកដល់ថៃ្ង នាំចង្រៃខ្លួន។ * ដេកផ្ងាស្តោះលើទ្រូងឯង។ * ដេកលើភ្លៅ ទៅបៅដោះអ្នកដទៃ។ * ដេកយប់ កុំនិយាយនឹងស្រី។ * ដេកទាល់ថៃ្ង យកកំជិលដែលគេ។ * ដេកមិនលក់ បក់មិនល្អើយ។ * ដេកផ្សំដួល រមួលផ្សំគ្រេច។ * ដេញទាន់កុំជាន់កែង។ * ដៃតូច ខ្លួនទាប ចង់ឈោងចាប់ផ្កាយ។ * ដៃភ្លើងជើងមាន់។ * ដាំដូងឲ្យខំថែ ចង់ស៊ីផែ្លឲ្យដុតគល់។ * ដាំជើងក្រាន​ មិនប្រមាណឆ្នាំង។ * ដំរីខ្វាក់ ទ្រមាក់ឆ្កួត។ * ដំរីជល់គ្នា ​ងាប់ស្មៅចិញ្ចៀន។ * ដំរីសាស្លាប់ ​យកចង្អេរបាំង។ * ដំបៅ​មិន​ឈឺ យកឈើទៅចាក់។ * ដោះស្រាយប្រស្នា ថ្កើងអ្នកប្រាជ្ញ។ * ដោះកនែ្ទក អារឹសកូន។ == ឋ == * ឋិតនៅក្នុងសេចក្តីប្រមាទ ឈ្មោះថាស្លាប់។ == ឌ == * ឌម​ជន​គឺ​អ្នក​ថោក អាច​ប្រែក្លាយ​ភាព​ជា​ខ្ពង់​ខ្ពស់ ដោយ​ការ​សេពគប់​នឹង​សប្បុរស ដង្កូវ​បាន​ខ្ពស់​ព្រោះ​បុប្ផា។ == ឍ == * ឍាលិន​ប្រែ​ថា​អ្នក​កាន់​ខែល​ ចេះកាប់​ប្រហែល​ចេះ​ការពារ​ ដូច​អ្នក​ចេះ​ដឹង​មិន​ខ្លាច​រា ឧបស័គ្គនានា​ការពារ​បាន។ ខែល​និង​អាវុធ​គឺ​វិជ្ជា​ នៃ​ប្រុស​និង​នារីគ្រប់​ប្រាណ ដែល​បាន​រៀន​សូត្រ​យ៉ាង​ចំណាន ក្នុង​ភូមិភព​ឋាននា​លោកិយ។ == ណ == * ណាយកាយ ឆ្ងាយចិត្ត។ * ណែនាំខុសផ្លូវ តែងទៅអបាយមុខ។ * ណែនាំកូន ត្រូវប្រដៅខ្លួនទុកជាគំរូ។ == ត ==ង * តសំពៅ មិនត្រូវស្តាយដែក។ * តវាសនា ឲ្យខំសន្សំបុណ្យ។ * តដងរែក ឲ្យល្មមនឹងស្មា។ * តកម្លាំងឲ្យ​សេពអាហារ។ * តក់ៗពេញបំពង់ ឆុង​ៗ​កំពប់​អស់ ។ * តមមេស៊ីពង ស៊ីរងសម្បុក។ * ត្រង់​មិនឈ្នះទាល់។ * ត្រីឆ្តោរស៊ីកូនឯង។ * ត្រីងៀត ឆ្លៀតពង ត្រី​ជាប់ក្នុង​មង​ ឆ្លៀត​ពន្លាក ។ * ត្រីមួយត្រកតែស្អុយមួយ ស្អុយទាំងអស់។ * ត្រុកៗ​អ្នក​ស្រុក​មើល​ងាយ រលាស់​គូថ​ខ្ចាយ​មាន​ឱត​មាន​ភាន់ ។ * តឹងគិតឲ្យធូរ យូរគិតឲ្យឆាប់។ * តឹងព្អឹះដូចអូសឫស្សីច្រាសចុង។ * ត្រឹកៗដល់ផ្ទះ តូងតាងដេកផ្លូវ។ * ត្រកូលសជាតិ មាយាទសពូជ។ * ត្រួសត្រាយទុក ស្រណុកជាងកែកុន។ * ត្រូវសន្សំទ្រព្យ តិចៗត្រឡប់ ចំរើនធាត់ធំ។ * ត្រៀមទុកមុន មិនស្កុនការ។ * ត្រេកអរមុន ទុក្ខក្រោយ។ * ថយយស ព្រោះព្រហើន។ * ថិតថេរតែខ្លួន ចិត្តផ្ទួនតែទុក្ខ។ តក់ៗពេញបំពុងឆុងៗកន្លះក្រហែត * ថោកអីនៅដៃថៃ្លអីនៅមាត់។ == ទ == * ទាហានថ្កើងដ្បិតសឹក ធ្វើស្រែដ្បិតទឹក ត្រឹកពលព្រោះបាយ សិស្សប្រាជ្ញដ្បិតគ្រូ ជេរពោលដំវាយ ពលថ្កើងដ្បិតនាយ ហ្វឹកហ្វឺនខះខំ ។ * ទម្ពក់វាទៅ​ ទើបព្នៅវាមក។ * ទ្រព្យច្រើនព្រួយរក្សា ទ្រព្យតិចណាព្រួយរិះរក * ទ្រព្យធនទោះថោកថៃ្ល រួមរក្សាកុំបីធ្លោយ។ * ទនេ្លដប់ មិនស្កប់សមុទ្រមួយ។ * ទឹកថ្លាល្គឹកបើល្អក់ ដ្បិតរលកបោកសោះសា។ * ទឹកជន់ បុណ្យសេ្តច ។ * ទឹករាក់ត្រឹមភ្លៅ ទឹកជ្រៅ ត្រឹមជង្គង់។ * ទឹកត្រជាក់ត្រីកុម ទឹកក្តៅត្រីរត់ចេញ។ * ទឹកបាក់ទៅទាប ដីខ្ពស់កណ្តៀរពូន។ * ទឹកហូរមិនដែលហត់ ព្រះពុទ្ធមិនដែលខឹង។ * ទឹកហូរមិនដែលហត់ ប្រុសស្បថកុំឲ្យជឿ។ * ទឹកថ្លាលាងសក់ ទឹកល្អក់លាងជើង។ * ទុកចោលវាចាស់ ប្រើណាស់វាថ្មី។ * ទូកទៅ កំពង់នៅ។ * ទូកយើងវែង ទូកគេខ្លីតាមគេមេ្តចទាន់។ * ទូកដាច់យកទូកតាម។ * ទូកបែកជាទូកគត់ ទូកកំបុតជាទូកកង។ * ទាំងអ្នកមាននិងអ្នកក្រគឺជាកូនចៅនៃគំនិត។ * ទៅឥតគេរក មកឥតគេហៅ។ * ទើមៗដល់ផ្ទះ រូតរះដេកផ្លូវ == ធ្វើផ្ទះកុំធ្វើជណ្ដើរ លស់ខ្ញុំបម្រើកុំឱ្យបាយស៊ី។ == * ធ្ងន់នៅថ្ម ក្រនៅក្តី។ * ធ្វើមិនបាច់ភ្ជួរ រក្សាតែមួរ ស៊ីស្រូវមិនអស់។ * ធ្វើគុណបានទោស ដូចប្រោះខ្លាស្លាប់។ * ធ្វើបាបមិនធ្វើបុណ្យ លែងជាតិទៅនៅនរក។ * ធ្វើស្រែទាន់ក្តៅដី ចង់ស្រីទាន់ក្តៅចិត្ត។ * ធ្វើស្រែនឹងទឹក ​ធ្វើសឹកនឹងបាយ។ * ធ្វើស្រែឲ្យមើលស្មៅ​ ទុកដាក់កូនចៅឲ្យមើលផៅសន្ដាន។ * ធ្វើល្អបានល្អ​ ធ្វើអាក្រក់បានអាក្រក់។ * ធ្វើចេះត្រូវគេប្រើ ធ្វើល្ងីល្ងើស្រណុកខ្លួន។ * ធ្វើការតិចចាយច្រើនចម្រើនក្រ។ * ធ្វើគុណ១០០ សំពៅទោស១ចូលទៅរលាយគុណអស់។ * ធុងទទេឮខ្លាំងណាស់។ * ធ្នូស្នាបង់បាញ់ ​ធម៌បង់ទន្ទេញ​​ ស្រ្ដីបង់ភស្ដា របាំបង់លេងវង្វេងតម្រាចាត់ក្នុងមលាមន្ទិលសៅហ្មង។ * ធំតែខ្លួន ដូចឃ្លោក។ *ធ្វើផ្ទះកុំធ្វើជណ្ដើរ លស់ខ្ញុំបម្រើកុំឱ្យបាយស៊ី។ == ន == * នំមិនធំជាងនាឡិ * នឿយមុន ស្រណុកក្រោយ។ * នារីមានប្តីពីរបីដង ភិក្ខុផងនៅវត្តពីរបីវ៉ា បក្សីជាប់ជង់ពីរបីគ្រា មាយាពួកនេះធ្វើច្រើនក្រៃ ។ * និយាយបាតដៃជាខ្នងដៃ។ * និយាយច្រើនគេមិនស្តាប់ អាប់ប្រាជ្ញា។ * និយាយបែកជាអូរ ហូរជាស្ទឹង។ * និយាយយប់ផ្ទប់ព្រៃ និយាយថៃ្ងព្រៃមានត្រចៀក។ * និរាសកុំមេ្នញ ខឹងកុំទនេ្ទញ ស្អប់កុំព្យាបាទ។ * នឹងលេបវាស្លាក់ នឹងខ្ជាក់វាសែ្លង។ * នឹងឆីចង់ពិសា ខ្ជិលទំពាឲ្យម៉ដ្ឋហ្មង។ * នឿយណាយកុំដេក យកប្រពន្ធឲ្យមើលម្តាយកេ្មក ចូលដំណេកកុំនិយាយនឹងប្រពន្ធ។ * នៅផ្ទះម្តាយទីទៃ នៅព្រៃម្តាយតែមួយ។ * នៅពេលដែលបុគ្គលម្នាក់មានចរិតមិនច្បាស់លាស់ចំពោះអ្នក ត្រូវរកមិត្តផេ្សង។ #បញ្ជូនបន្ត [[ទំព័រគោលដៅ]] == ប == * ប្រលងមើលកំណែរ ដូចឆ្កែអត់គំនិត * បន់ព្រះទៅសំពះឯបាយាប។ * បង់បោយមិនមើលប្រាណ ដាំជើងក្រានមិនប្រមាណឆ្នាំង។ * បន់ព្រះ សំពះទេព្តា។ * បណ្ឌិតមានការមិនរករឿងជាកម្លាំង។ * បណ្ឌិតស្ងៀមស្ងាត់ ចាំស្តាប់គ្រប់ម៉ាត់ អ្នកពោលប្រាស្រ័យ ប្រើស្មារតីគិតគំនិតកែខៃ ឲ្យបានជោគជ័យ ជាងពោលប៉ប៉ាច់ ។ * បញ្ញើទុក ស្មើបំណុល។ * ប្រពន្ធពីរ គោបី ដំរីមួយ នាំឲ្យព្រួយចិត្ត។ * ប្រហែសបាត់ ប្រយ័ត្នគង់។ * ប្រមាថម្តាយ រំលាយព្រះ។ * ប្រមាថព្រៀងលាន តែងមានក្តីទុក្ខ។ * ប្រមាថចាស់ អាយុខ្លី។ * ប្រមាត់ដី អួតចង់ឡើងទ្រើង។ * ប្រញាប់ពេកដេកផ្លួវ។ * ប្រើខ្ញុំមើលមុខវា ទោះកាចជាមើលឲ្យសែ្តង។ * បាតដៃជាខ្នងដៃ។ * បានតែបាប មិនឆ្អាបមាត់។ * បានពីកែ្អក ចែកទៅតាវ៉ៅ។ * បានមាស ក្រអីនឹងក្រដាស់ខ្ចប់។ * បាបកម្មកុំបីមាន សីលនិងទានឲ្យរិះគិត។ * បា្រក់ក៏បង់​ ថង់ក៏ដាច់។ * ប្រាជ្ញាបុណ្យផងកើតដោយប្រតិបត្តិ។ * ប្រះដេកឆាប់លក់ ត្បិតឥតបើគិត។ * បុណ្យបាត់ដ្បិតបាប លាបបាត់ដ្បិតឃោរ។ * បុណ្យក៏ធ្វើ ​ឈើក៏កាប់។ * បុរសទុកដូចមាស ស្រីទុកដូចទង់ដែង។ * បួសដោយវត្ត ចិត្តដោយខ្លួន។ * បំណាច់នឹងបាប ឲ្យឆ្អាបមាត់។ * បើត្រាប់ឯតាំងយូ ក្រឯគ្រូពុំគួរត្រាប់។ * បើនឹងរស់ឲ្យគាប់ បើនឹងងាប់ឲ្យគួរ។ * បើមិនជួយចូកជួយចែវ កុំយកជើងរាទឹក។ * បើប្រឹងនឹងស្រួច បាច់អីសម្រួចដូចបន្លា។ * បើឆីកុំតាមឃ្លាន មើលប្រមាណគ្រប់គ្នីគ្នា។ * បើកាចៗឲ្យគេកោត បើឆោតៗឲ្យគេអាណិត។ * បើក្រទ្រព្យក៏ក្រចុះ កុំឲ្យតែទាល់គំនិត។ * បើខឹងឲ្យខំអត់ បើខ្សត់ឲ្យខំរក។ * បើត្រាប់សត្វក្ងោក កុំបីត្រាប់ពុតទន្សាយ។ * បើមិត្តមិនល្អ កុំយកជាមិត្ត។ * បើឮសូរផ្គរ កុំអាលចាក់ទឹកចោល។ * បើស្តីឲ្យពិនិត្យ ពាក្យណាពិតសឹងចរចា។ * បើកក្តោងទាន់ត្រូវខ្យល់។ * បើចង់ឈ្នះត្រូវធ្វើចាញ់។ == ផ == * ផឹកស្រាក្លាសំដី។ * ផ្ទុករទេះតាមចំណុះ។ * ផែ្លឈើមិនដែលជ្រុះឆ្ងាយពីគល់។ * ផ្លស់យស ព្រោះប្រមាថ។ * ផ្លូវ​វៀច​កុំ​បោះបង់ ផ្លូវ​ណា​ត្រង់​កុំ​ដើរ​ហោង ដើរ​ដោយ​ផ្លូវ​គន្លង តម្រាយ​ចាស់​បុរាណ ។ * ផ្ទះធំស្រណុក ដ្បិតភរិយាជា។ * ផ្ទះបាក់បែក ឆាប់ទល់ទ្រ។ * ផោមក្នុងទឹកមេ្តចគង់ស្អុយ។ == ព == * ពងមាន់កុំផ្ញើនឹងកែ្អក។ * ពាក្យគ្រូរែងរឹង ស្រារែងស្រវឹង ពុំដែលពិសា។ * ពាក្យអប្រិយចាញ់អាត្មា។ * ពាក្យច្រើនភូត ចាញ់អាត្មា។ * ពាក្យសែ្លងកុំស្អប់ ពាក្យគាប់ឲ្យយក។ * ពាក្យម្តាយ ទំនាយគ្រូ។ * ពិបាក​ត្រូវ​គិត​ឲ្យ​ធូរ យូរ​ត្រូវ​គិត​ឲ្យ​ឆាប់ ។ * ពុតគ្រូកុំត្រាប់ ច្បាប់គ្រូឲ្យយក។ * ពូជទានៅតែទា ពូជមាន់នៅតែមាន់។ * ពូកែឯង ឲ្យក្រែងពូកែគេ។ * ពួនតែមុខ គូថនៅកណ្តាលវាល។ * ពេលវេលាជាវត្ថុមានតមៃ្លបំផុតសម្រាប់មនុស្សម្នាក់ៗ។ * ពេជ្រកើតពីថ្ម តែងទំពាស៊ីថ្មវិញ។ * ព្នៅនៅថ្នក់ ទម្ពក់នៅដៃ។ * ព្រះមិនសម ព្រហ្មមិនជួយ។ * ព្រះរាជាមាន ឥស្សរិយៈជាកម្លាំង។ == ភ == * ភ័ព្វសំណាងផ្តល់ឲ្យតែមនុស្សណាដែលចេះ លួង លោមវាប៉ុណ្ណោះ។ * ភរិយាល្អក្ររកបាន បើជាមានទុកធ្វើគំរូ។ * ភរិយា​ស្អាត​នៅ​ឆ្ងាយ​ពី​ខ្លួន ដាវ​មុត​នៅ​មែន​តែ​នៅ​ក្នុង​ស្រោម ចំណេះ​ចេះ​ព្រម​នៅ​តែ​ក្នុង​ក្បួន ចួន​ជា​ត្រូវការ​រអា​ចិត្ត ។ * ភាពក្រីក្រនិងការមានទ្រព្យសម្បត្តិគឺជាពន្លកនៃគំនិត។ * ភូតនៅហោរ ចោរនៅជាង។ * ភ្លើងឆេះមកពីសម្រាម។ == ម == * មនុស្សពាលមានការរករឿងជាកម្លាំង។ * មនុស្សចេះគេថាកាច មនុស្សប្រាជ្ញគេថាព្រើល។ * មនុស្សកុំមើលងាយមនុស្ស។ * មនុស្សឆ្លាតគេថាឆោត មនុស្សប្រាជ្ញគេថាល្ងង់។ * មនុស្សកាចកុំប្រសព្វ កុំទៅគប់នឹងចោរក្មួញ។ * មនុស្សបាក់ត្រង់ណា ល្អិតស្មៅត្រង់ណោះ។ * មនុស្សស្លាប់ ព្រោះវាចា។ * មនុស្សជាគេថាឆោត មនុស្សស្លូតគេថាល្ងង់។ * មនុស្សនឹងបា្រក់​ យក្សនឹងសាច់។ * មនុស្សជាតិទាំងអស់ដែលកើតឡើងតាមធម្មជាតិតែងតែប្រាថ្នាចង់ដឹង។ * មានល្អព្រោះរោម រូបឆោមល្អព្រោះតែង។ * មានផ្ទះឥត​មនុស្សនៅ មានផ្លូវឥតមនុស្សដើរ។ * មានគំនិត ឥតកំណើត។ * មានដំបៅ​ទើបរុយវារោម។ * មាត់តែប្រកែក អម្រែកតែទទួល។ * មនុស្សចាប់ផ្តើមរស់ពិតប្រាកដ នៅពេលគេអាចរស់នៅក្រៅខ្លួនឯង។ * ម្រឹកទាំងឡាយមិនដែលបោលចូលមាត់សីង្ហដែលកំពុងដេកលក់ស្ងៀម ។ == យ == * យកពងមាន់ទៅផ្ញើនឹងក្អែក។ * * យប់មើលនឹងដៃ ​ថ្ងៃមើលនឹងភ្នែក។ * យល់ទោសថាជាគុណ យល់ឯបុណ្យថាជាបាប។ * យើងធ្វើគេ គេធ្វើយើងវិញដូចគ្នា។ * យកសំផឹងធ្វើប្រពន្ធ យកប្រពន្ធធ្វើសំផឹង។ == រ == * រកព្រឹកខ្វះល្ងាច រកល្ងាចខ្វះព្រឹក។ * រកស៊ីនិងក្តិត ដូចពឹងពាង។ * រកអុសប្រទះឈើងាប់។ * រស់ក៏គាប់ ងាប់ក៏គួរ។តែងសេក្តីបែបពន្យ * រស់នៅថាអាក្រក់ ស្លាប់បាត់មុខថាល្អ។ * រត់ឥតអំពើ ដើរអំណត់ចម្រើនជាង។ * រទេះបាក់មិនគិត ទៅគិតឯគោលួចដាំង។ * រទីសរទាស ដូចរាស្រ្តឥតសេ្តច។ * រលំមិនបាច់ច្រាន បានមិនបាច់ខំ។ * រហ័សតែពាក្យ ត្រគាកស្លាប់ស្តូក។ * រឿងដ៏កម្របំផុតដែលមនុស្សមិនដែលធ្វើ គឺត្រូវខំធ្វើតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន។ * រៀនរិះរក្សាគ្រង យកចេញចាយដោយរដូវ។ * រោគរោមកាយា ថ្កើងឯគ្រូពេទ្យ។ == ល == * លាក់តែមុខ គូទនៅកណ្តាលវាល។ * លិចសឹមលោត ដល់កំប៉ូតសឹមតោង។ * លិចកញ្ជង់ លង់កញ្ជើ។ * លូកប្រហុក លូកឲ្យកប់ក្លៀក។ * លួចគេវាគ្រាន់ ដល់ពេលគេទាន់វាក្រែល។ * លួចគេវាធ្លាប់ដៃ ដេកថៃ្ងវាធ្លាប់ភែ្នក។ * លួចណាមិនលួច លួចំអ្នកក្រ។ * លឺផ្គរឲ្យមើលខ្យល់ ក្តីពុំយល់កុំអាលក្រោធ។ * លឿន​លៃមិនទាន់។ * លេងក្មេងអាប់យស ​លេងពស់ៗខាំ។ * លេបទៅវាស្លាក់ ខ្ជាក់ទៅវាសែ្លង។ * លោភពេក វាបែកពោះ។ * លំបាក​ត្រូវ​គិត​ឲ្យ​ធូរ យូរ​ត្រូវ​គិត​ឲ្យ​ឆាប់ ។ វែងផតុត្រឹមពាក្ឍសំដី ខ្លីផតុត្រឹមមិននិយាយ * វក់នឹងអាភៀន តែងញៀនជាប់។ * វេចសំពាយចាំព្រេងសំណាង អាងតែដុតធូប។ == ស្រមោចហើយនឹងស្ករ== * ស្រលាញ់កុំទៅញឹក​ បើរលឹកសឹមទៅម្ដងៗ។ * សង្ឃផ្គង់វិន័យ ស្រីផ្គង់មារយាទ។ * សត្វតុកកែស្លាប់ ដោយសារប្រើស។ * សង់ផ្ទះតាមចិត្តអ្នកនៅ។ * សប្បាយមានទុក្ខ ស្រណុកមានភ័យ។ * សប្បុរសជនចង់ដឹងពីសេចក្តីត្រូវការមិនមែនចង់ដឹងពីមូលហេតុទេ។ * សព្វថៃ្ងនេះប្រភពធនធានធំបំផុតតែមួយគត់គឺនៅចន្លោះត្រចៀកអ្នក។ * សរសើរតែមាត់ ចិត្តផ្ដន្ទា។ * សាងល្អបានល្អ។ * សាងបាបបានបាប ​សាងបុណ្យបានបុណ្យ។ * សាបមួយដៃ ប្រៃមួយចឹប។ * ស្លាប់ដូចពស់ រស់ដូចកង្កែប។ * ស្ថិតសេ្ថរឥតអំពើ បើមិនធើ្វអំពើល្អ។ * សីលជាស្ពាន ទានជាស្បៀង។ * សូវទូលក្តីតបាវ កុំឲ្យទូលក្តីតកញ្ជើ។ * សេរីភាពគ្មានអ្វីក្រៅពីជួយឲ្យមនុស្សមានឱកាសល្អប្រសើរទេ។ * សំដីជាឯក លេខជាទោ អក្សរជាត្រី។ * ស៊ីនឹងអ្នកណា ត្រូវយកអាសាអ្នកនោះ។ * សែ្វងរករៀនច្បាប់ ពុំស្មើចិត្តជា។ *​ សំណាបយោងដី ស្រីយោងប្រុស។ *​ សម្ភារបញ្ជាក់សតិអារម្មណ៍ ស៊ូស្លាប់បារកុំអោយស្លាប់មេ ស៊ូលិចទូកកណ្ដាលទន្លេរកុំអោយភ្លើងឆេះផ្ទះ *ស៊ូយកពេជ្រមិនទាន់ច្នៃប្រសើរជាងមានពេជ្រនៅក្នុងដៃតែមិនមែនជារបស់ពិត (ស៊ីម បាស) ៚ ហ ៚ * ហាឡើងវាស្លាក់ ខ្ជាក់ទៅវាសែ្លង។ * ហាហួសចង្កា ថាហួសសេចក្តី។ * ហ៊ានសែ្បកដាច ខ្លាចសែ្បកស្វិត។ * ហុច​អំបោះ មិន​ឲ្យ​ស្រណោះ​ដៃ ។ == ឡ == * ឡេះឡោះ ដូចទឹកកន្លះក្អម។ == អំពើហិង្សានាំអោយបាត់បង់សុភមង្គល == * អន្ទង់វែងឆ្នាំងវែង។ * អ្នកខ្ពស់រក្សាទាប ដោយសុភាពធម៌បុរាណ។ * អ្នកចេះដប់ មិនស្មើអ្នកប្រសប់មួយ។ * អ្នកដំកុំផ្ញើដែក អ្នកប្រមឹកកុំផ្ញើស្រា។ * អាងតែមានអណ្តាត ចេះតែផ្ទាត់ទៅq។ * អាងតែអណ្តាតឥតឆ្អឹង ចេះតែគ្រលាស់ទៅ។ * អាគកណា ក៏ស៊ីស្រូវដែរ។ *អាវសម្រាប់ខ្លួន ពូនសម្រាប់ជួយ។ == ឥ == * ឥតដំបៅហៅជម្ងឺ ដំបៅមិនឈឺយកឈើចាក់។ = ឯក​សារយោង = * សៀវ​​ភៅ​ '''ប្រមូល​ភាសិត​ខ្មែរ​''' ផ្សាយ​ចេញ​ពី​សមាគម​សម្តេច​ [[ជួន ណាត]] * ​ ប្រភព​ផ្សេង​ទៀត * ​ ពេលវេលាប្រៀបដូចជាផ្លែដាវបើយើងមិនសម្លាប់វាទេវានឹងសម្លាប់យើងវិញមិនខាន [[ចំនាត់ថ្នាក់ក្រុម:អក្សរសាស្ត្រខ្មែរ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ការអប់រំ]] b7mjjgmpqcq3mh9vsjtw9v3ufkgp54l 0 20292 282894 270816 2022-08-27T11:21:36Z 210.84.5.19 /* ដូច្នេះ */ wikitext text/x-wiki ឪពុក​ខ្ញុំបាទធ្លាប់បានឮម្ដាយ និងឪពុកគាត់និទានប្រាប់ខ្ញុំថា ៖ បើឮឆ្កែលូ ឬព្រុសនៅពេលកណ្ដាល អាធ្រាតស្ងាត់ នៅភូមិណា ស្រុកណា ដែលក្រៅអំពីក្រុង ព្រោះពុំសូវមានមនុស្សកុះករក្នុងពេលយប់ ស្រុកភូមិ pនោះច្រើនកើតជំងឺពុំសូវបានសេចក្ដីសុខទេ ដ្បិត​ខ្មោច​បិសាច​ វាដើររាតត្បាតធ្វើមនុស្សឱ្យឈឺចាប់ សឹងតែគ្រប់ៗគ្នា ព្រោះឆ្កែមើលឃើញខ្មោច។ ដំណើរចាស់ៗថា ឆ្កែមើលឃើញខ្មោចនោះអាស្រ័យដោយរឿងដើមថា ៖ យូរយារណាស់ មកហើយ មានបុរសម្នាក់ដើរទៅមើលគេលៀងមេមត់ ប៉ុន្ដែមិនបានប្រាកដឈ្មោះ បុរសនោះដើរក្បែរដីទូលមួយដែល មានព្រៃស៊ុបទ្រុប គេកប់ខ្មោចក្នុងព្រៃនោះជាច្រើន។ លុះដល់ទន្ទឹមព្រៃមានខ្មោចស្រែកហៅគាត់ថា ៖ ពូៗផ្ដាំទៅប្រាប់ ប្រពន្ធខ្ញុំឱ្យមកផង។ បុរសនោះមិនចេះខ្លាចខ្មោចទេ គាត់ដឹងថាខ្មោចហៅពិតណាស់ គាត់ធ្វើព្រងើយ ហើយឆ្លើយទៅវិញppថា ៖ - ប្រពន្ធឯងនៅឯណា ? ខ្មោចឆ្លើយវិញថា ៖ - ប្រពន្ធខ្ញុំ នៅឯផ្ទះលៀងអារក្សឯណោះ ! បុរសឮហើយ សួទៅវិញថា ៖ - ចុះឯងឱ្យអញប្រាប់ម៉េចបាន ? បើអញមើលប្រពន្ធឯងមិនឃើញនោះ ! ក្នុងពេលនោះខ្មោចក៏ឱ្យ ប្រទាលប្រហោង គឺថ្នាំសម្រាប់មើលខ្មោចឃើញទាំងអស់។ ខ្មោចឱ្យប្រទាលនោះទៅ ហើយប្រាប់ទាំងឈ្មោះប្រពន្ធវាផង។ បុរសនោះ កាលបើបានប្រទាលប្រហាងនោះហើយ មើលឃើញខ្មោចនៅពេញតែព្រៃ គាត់ចេះតែដើរទៅៗ គ្មានភិតភ័យខ្លាចអ្វីឡើយ។ គាត់ដើរតម្រង់ទៅរកផ្ទះដែលគេលៀងអារក្ស លុះដល់ផ្ទះនោះ គាត់ឃើញខ្មោចស្រីៗកំពុង ស៊ីពែសំណែន ដែលគេសែននៅពោរពេញជាច្រើនគ្នាណាស់។ បុរសនោះស្រែកហៅ ទៅតាមឈ្មោះដែលប្ដីវាផ្ដាំមក ហើយបោយដៃហៅចំពីមុខ និយាយថា ៖ - ប្ដីហងឱ្យទៅឱ្យឆាប់ ព្រោះកូនយំខ្លាំងណាស់ ! ខ្មោចនឹកឆ្ងល់ណាស់ ម៉េចក៏បុរសនេះមើលឃើញអញ ទើបដើរសំដៅហើយសួរថា ៖ - ចុះអ្នកឯង ម៉េចក៏មើលអញឃើញ? បុរសនោះក៏ បង្ហាញប្រទាលប្រហាងហើយឆ្លើយថា ៖ - នេះប្រទាលដែលប្ដីហងឱ្យអញ បានអញមើលឃើញ។ ខ្មោចនោះគ្រាន់តែ ឃើញប្រទាលភ្លាម ស្ទុះទៅដណ្ដើមយក ប៉ុន្ដែបុរសពុំព្រមឱ្យ ក៏មានការប្រវាយប្រតប់គ្នាដណ្ដើម ប្រទាលប្រហោង នោះ។ បុរសចេះតែស្រែកហៅឱ្យគេឯងជួយ ប៉ុន្ដែអ្នកណាក៏មើលទៅមិនឃើញជាប្រយុទ្ធជាមួយនរណាសោះ ឃើញតែ ស្ទុះស្ទាតែម្នាក់ឯង ម្លោះហើយគេនាំគ្នាទៅជាស្រឡាំងកាំងរកជួយមិនកើត។ លុះប្រតាយ ប្រតប់អស់មួយសន្ទុះធំ បុរសក៏រសាយដៃរបូតប្រទាលនោះពីដៃទៅ។ ខ្មោចស្ទុះប្រុងមករើសយក តែពេលនោះឆ្កែ ឃើញភ្លាមស្ទុះភ្លែតមក ត្របាក់លេបចូលទៅក្នុងពោះបាត់ទៅ។ ហេតុនេះហើយបានជាឆ្កែមើលខ្មោចឃើញ។ ដោយសារមានរឿងនិទាន យ៉ាងនេះ បានជាមានជំនឿថា ឆ្កែវាមើលខ្មោចឃើញ បើឆ្កែព្រុសលូក្នុងពេលយប់ ព្រោះវាឃើញខ្មោចដើរ។ មួយវិញទៀត មានមនុស្សច្រើនណាស់ ដែលនៅជឿជាក់ហើយខំស្វែងរកប្រទាលប្រហាង ដើម្បីយកមកប្រើការស័ក្ដិសិទ្ធផ្សេងៗ។ == ដូច្នេះ == <p><b>ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ</b></p> [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម : ប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ]] oyak2a7j4ig2d3i12vcfyzo0vltdjt9 282895 282894 2022-08-27T11:23:32Z 210.84.5.19 /* ដូច្នេះ */ wikitext text/x-wiki ពួក​​ខ្ញុំបាទធ្លាប់បានឮម្ដាយ និងឪពុកគាត់និទានប្រាប់ខ្ញុំថា ៖ បើឮឆ្កែលូ ឬព្រុសនៅពេលកណ្ដាល អាធ្រាតស្ងាត់ នៅភូមិណា ស្រុកណា ដែលក្រៅអំពីក្រុង ព្រោះពុំសូវមានមនុស្សកុះករក្នុងពេលយប់ ស្រុកភូមិ pនោះច្រើនកើតជំងឺពុំសូវបានសេចក្ដីសុខទេ ដ្បិត​ខ្មោច​បិសាច​ វាដើររាតត្បាតធ្វើមនុស្សឱ្យឈឺចាប់ សឹងតែគ្រប់ៗគ្នា ព្រោះឆ្កែមើលឃើញខ្មោច។ ដំណើរចាស់ៗថា ឆ្កែមើលឃើញខ្មោចនោះអាស្រ័យដោយរឿងដើមថា ៖ យូរយារណាស់ មកហើយ មានបុរសម្នាក់ដើរទៅមើលគេលៀងមេមត់ ប៉ុន្ដែមិនបានប្រាកដឈ្មោះ បុរសនោះដើរក្បែរដីទូលមួយដែល មានព្រៃស៊ុបទ្រុប គេកប់ខ្មោចក្នុងព្រៃនោះជាច្រើន។ លុះដល់ទន្ទឹមព្រៃមានខ្មោចស្រែកហៅគាត់ថា ៖ ពូៗផ្ដាំទៅប្រាប់ ប្រពន្ធខ្ញុំឱ្យមកផង។ បុរសនោះមិនចេះខ្លាចខ្មោចទេ គាត់ដឹងថាខ្មោចហៅពិតណាស់ គាត់ធ្វើព្រងើយ ហើយឆ្លើយទៅវិញppថា ៖ - ប្រពន្ធឯងនៅឯណា ? ខ្មោចឆ្លើយវិញថា ៖ - ប្រពន្ធខ្ញុំ នៅឯផ្ទះលៀងអារក្សឯណោះ ! បុរសឮហើយ សួទៅវិញថា ៖ - ចុះឯងឱ្យអញប្រាប់ម៉េចបាន ? បើអញមើលប្រពន្ធឯងមិនឃើញនោះ ! ក្នុងពេលនោះខ្មោចក៏ឱ្យ ប្រទាលប្រហោង គឺថ្នាំសម្រាប់មើលខ្មោចឃើញទាំងអស់។ ខ្មោចឱ្យប្រទាលនោះទៅ ហើយប្រាប់ទាំងឈ្មោះប្រពន្ធវាផង។ បុរសនោះ កាលបើបានប្រទាលប្រហាងនោះហើយ មើលឃើញខ្មោចនៅពេញតែព្រៃ គាត់ចេះតែដើរទៅៗ គ្មានភិតភ័យខ្លាចអ្វីឡើយ។ គាត់ដើរតម្រង់ទៅរកផ្ទះដែលគេលៀងអារក្ស លុះដល់ផ្ទះនោះ គាត់ឃើញខ្មោចស្រីៗកំពុង ស៊ីពែសំណែន ដែលគេសែននៅពោរពេញជាច្រើនគ្នាណាស់។ បុរសនោះស្រែកហៅ ទៅតាមឈ្មោះដែលប្ដីវាផ្ដាំមក ហើយបោយដៃហៅចំពីមុខ និយាយថា ៖ - ប្ដីហងឱ្យទៅឱ្យឆាប់ ព្រោះកូនយំខ្លាំងណាស់ ! ខ្មោចនឹកឆ្ងល់ណាស់ ម៉េចក៏បុរសនេះមើលឃើញអញ ទើបដើរសំដៅហើយសួរថា ៖ - ចុះអ្នកឯង ម៉េចក៏មើលអញឃើញ? បុរសនោះក៏ បង្ហាញប្រទាលប្រហាងហើយឆ្លើយថា ៖ - នេះប្រទាលដែលប្ដីហងឱ្យអញ បានអញមើលឃើញ។ ខ្មោចនោះគ្រាន់តែ ឃើញប្រទាលភ្លាម ស្ទុះទៅដណ្ដើមយក ប៉ុន្ដែបុរសពុំព្រមឱ្យ ក៏មានការប្រវាយប្រតប់គ្នាដណ្ដើម ប្រទាលប្រហោង នោះ។ បុរសចេះតែស្រែកហៅឱ្យគេឯងជួយ ប៉ុន្ដែអ្នកណាក៏មើលទៅមិនឃើញជាប្រយុទ្ធជាមួយនរណាសោះ ឃើញតែ ស្ទុះស្ទាតែម្នាក់ឯង ម្លោះហើយគេនាំគ្នាទៅជាស្រឡាំងកាំងរកជួយមិនកើត។ លុះប្រតាយ ប្រតប់អស់មួយសន្ទុះធំ បុរសក៏រសាយដៃរបូតប្រទាលនោះពីដៃទៅ។ ខ្មោចស្ទុះប្រុងមករើសយក តែពេលនោះឆ្កែ ឃើញភ្លាមស្ទុះភ្លែតមក ត្របាក់លេបចូលទៅក្នុងពោះបាត់ទៅ។ ហេតុនេះហើយបានជាឆ្កែមើលខ្មោចឃើញ។ ដោយសារមានរឿងនិទាន យ៉ាងនេះ បានជាមានជំនឿថា ឆ្កែវាមើលខ្មោចឃើញ បើឆ្កែព្រុសលូក្នុងពេលយប់ ព្រោះវាឃើញខ្មោចដើរ។ មួយវិញទៀត មានមនុស្សច្រើនណាស់ ដែលនៅជឿជាក់ហើយខំស្វែងរកប្រទាលប្រហាង ដើម្បីយកមកប្រើការស័ក្ដិសិទ្ធផ្សេងៗ។ == ដូច្នេះ == <p><b>ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ</b></p> [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម : ប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ]] td5q6jph63le3rc7utdyxlrks9k1wlb 282896 282895 2022-08-27T11:26:45Z 210.84.5.19 /* ដូច្នេះ */ wikitext text/x-wiki ពួក​​ខ្ញុំបាទធ្លាប់បានឮម្ដាយ និងឪពុកគាត់និទានប្រាប់ខ្ញុំថា ៖ បើឮឆ្កែលូ ឬព្រុសនៅពេលកណ្ដាល អធ្រាត្រ​ស្ងាត់​ នៅភូមិណា ស្រុកណា ដែលក្រៅអំពីក្រុង ព្រោះពុំសូវមានមនុស្សកុះករក្នុងពេលយប់ ស្រុកភូមិ pនោះច្រើនកើតជំងឺពុំសូវបានសេចក្ដីសុខទេ ដ្បិត​ខ្មោច​បិសាច​ វាដើររាតត្បាតធ្វើមនុស្សឱ្យឈឺចាប់ សឹងតែគ្រប់ៗគ្នា ព្រោះឆ្កែមើលឃើញខ្មោច។ ដំណើរចាស់ៗថា ឆ្កែមើលឃើញខ្មោចនោះអាស្រ័យដោយរឿងដើមថា ៖ យូរយារណាស់ មកហើយ មានបុរសម្នាក់ដើរទៅមើលគេលៀងមេមត់ ប៉ុន្ដែមិនបានប្រាកដឈ្មោះ បុរសនោះដើរក្បែរដីទូលមួយដែល មានព្រៃស៊ុបទ្រុប គេកប់ខ្មោចក្នុងព្រៃនោះជាច្រើន។ លុះដល់ទន្ទឹមព្រៃមានខ្មោចស្រែកហៅគាត់ថា ៖ ពូៗផ្ដាំទៅប្រាប់ ប្រពន្ធខ្ញុំឱ្យមកផង។ បុរសនោះមិនចេះខ្លាចខ្មោចទេ គាត់ដឹងថាខ្មោចហៅពិតណាស់ គាត់ធ្វើព្រងើយ ហើយឆ្លើយទៅវិញថា ៖ - ប្រពន្ធឯងនៅឯណា ? ខ្មោចឆ្លើយវិញថា ៖ - ប្រពន្ធខ្ញុំ នៅឯផ្ទះលៀងអារក្សឯណោះ ! បុរសឮហើយ សួទៅវិញថា ៖ - ចុះឯងឱ្យអញប្រាប់ម៉េចបាន ? បើអញមើលប្រពន្ធឯងមិនឃើញនោះ ! ក្នុងពេលនោះខ្មោចក៏ឱ្យ ប្រទាលប្រហោង គឺថ្នាំសម្រាប់មើលខ្មោចឃើញទាំងអស់។ ខ្មោចឱ្យប្រទាលនោះទៅ ហើយប្រាប់ទាំងឈ្មោះប្រពន្ធវាផង។ បុរសនោះ កាលបើបានប្រទាលប្រហាងនោះហើយ មើលឃើញខ្មោចនៅពេញតែព្រៃ គាត់ចេះតែដើរទៅៗ គ្មានភិតភ័យខ្លាចអ្វីឡើយ។ គាត់ដើរតម្រង់ទៅរកផ្ទះដែលគេលៀងអារក្ស លុះដល់ផ្ទះនោះ គាត់ឃើញខ្មោចស្រីៗកំពុង ស៊ីពែសំណែន ដែលគេសែននៅពោរពេញជាច្រើនគ្នាណាស់។ បុរសនោះស្រែកហៅ ទៅតាមឈ្មោះដែលប្ដីវាផ្ដាំមក ហើយបោយដៃហៅចំពីមុខ និយាយថា ៖ - ប្ដីហងឱ្យទៅឱ្យឆាប់ ព្រោះកូនយំខ្លាំងណាស់ ! ខ្មោចនឹកឆ្ងល់ណាស់ ម៉េចក៏បុរសនេះមើលឃើញអញ ទើបដើរសំដៅហើយសួរថា ៖ - ចុះអ្នកឯង ម៉េចក៏មើលអញឃើញ? បុរសនោះក៏ បង្ហាញប្រទាលប្រហាងហើយឆ្លើយថា ៖ - នេះប្រទាលដែលប្ដីហងឱ្យអញ បានអញមើលឃើញ។ ខ្មោចនោះគ្រាន់តែ ឃើញប្រទាលភ្លាម ស្ទុះទៅដណ្ដើមយក ប៉ុន្ដែបុរសពុំព្រមឱ្យ ក៏មានការប្រវាយប្រតប់គ្នាដណ្ដើម ប្រទាលប្រហោង នោះ។ បុរសចេះតែស្រែកហៅឱ្យគេឯងជួយ ប៉ុន្ដែអ្នកណាក៏មើលទៅមិនឃើញជាប្រយុទ្ធជាមួយនរណាសោះ ឃើញតែ ស្ទុះស្ទាតែម្នាក់ឯង ម្លោះហើយគេនាំគ្នាទៅជាស្រឡាំងកាំងរកជួយមិនកើត។ លុះប្រតាយ ប្រតប់អស់មួយសន្ទុះធំ បុរសក៏រសាយដៃរបូតប្រទាលនោះពីដៃទៅ។ ខ្មោចស្ទុះប្រុងមករើសយក តែពេលនោះឆ្កែ ឃើញភ្លាមស្ទុះភ្លែតមក ត្របាក់លេបចូលទៅក្នុងពោះបាត់ទៅ។ ហេតុនេះហើយបានជាឆ្កែមើលខ្មោចឃើញ។ ដោយសារមានរឿងនិទាន យ៉ាងនេះ បានជាមានជំនឿថា ឆ្កែវាមើលខ្មោចឃើញ បើឆ្កែព្រុសលូក្នុងពេលយប់ ព្រោះវាឃើញខ្មោចដើរ។ មួយវិញទៀត មានមនុស្សច្រើនណាស់ ដែលនៅជឿជាក់ហើយខំស្វែងរកប្រទាលប្រហាង ដើម្បីយកមកប្រើការស័ក្ដិសិទ្ធផ្សេងៗ។ == ដូច្នេះ == <p><b>ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ</b></p> [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម : ប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ]] je6ft26dmqpydycwv20sg6iwqklk0bp 0 27175 282874 282773 2022-08-26T13:36:27Z Camhistory 36281 wikitext text/x-wiki {{Infobox |name = ស្រីសុរិយោវង្ស - (Srei Soriyoavong) |type = Khmer History |image = * '''ព្រះនាម''': ស្រីសុរិយោវង្ស * '''[[អង់គ្លេស]]''': Srei Soriyoavong * '''រជ្ជកាល''': ១៣៥២-១៣៦៩ [[អាណាចក្រខ្មែរ]] * '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] * '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ស្រីសុរិយោវង្ស * '''គ្រងរាជ''': លើកទី១ ១៣៥២ <br/> លើកទី២ ១៣៥៧ * '''ក្សត្រមុន''': [[លំពង្សរាជា]] * '''រាជបន្ត''': [[បរមរាមាទី១]] * '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ * '''ចូលទីវង្គត់''': ១៣៦៩ * '''បិតា''': ស្រីសុគន្ធចក្រ * '''មាតា''': មាលា ទេវី * '''បុត្រ''': [[បរមរាមាទី១]], [[ធម្មរាជាទី១]] * '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] <br/> លទ្ធិ​ជំនឿ ជំនឿ​លើពពួកទេវតា }} '''ស្រីសុរិយោវង្ស''' ([[អង់គ្លេស]]: Srei Soriyoavong) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៣៦៩) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៥២-១៣៦៩) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៥៧ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ស្រីសុរិយោវង្ស"''' ព្រះអង្គជាប្អូនជីដូនមួយ និង [[លំពង្សរាជា|ព្រះលំពង្សរាជា]] ដែលត្រូវបានពួកសៀមវាយបែករាជធានីអង្គរ ហើយព្រះអង្គបានចាកចេញទៅសុំជំនួយកងទ័ពពីស្ដេចឡាវ និងបានលើកទ័ពមកបណ្ដេញពួកសៀមចេញពីក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៧ នៃគ.សករាជ ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique_ou_recueil_de_m%C3%A9moire.html?id=ewFUAAAAcAAJ Journal asiatique ou recueil de mémoires, d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 99], Publisher: Dondey-Dupré, Original from National Library of the Netherlands </ref> == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == ស្រីសុរិយោវង្ស មានបិតាព្រះនាម ស្រីសុគន្ធចក្រ និង មានមាតាព្រះនាម មាលា ទេវី ហើយព្រះអង្គមានបុត្រពីរអង្គ ទី១ [[បរមរាមាទី១]] និង បុត្រទី២ [[ធម្មរាជាទី១]] សុទ្ធតែបានឡើងគ្រងរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយទ្រង់ត្រូវជាប្អូនជីដូនមួយ ជាមួយនិង [[លំពង្សរាជា|ព្រះលំពង្សរាជា]] ដែលមានឋានៈជាមហាឧបរាជ (រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ) នៅពេលដែលសៀមលើកទ័ពមកវាយក្រុងអង្គរ ព្រះអង្គនេះហើយ ដែលលើកទ័ពច្បាំងនិងសៀមអស់រយៈពេល ១ឆ្នាំ ៥ខែ និងបានសាងសង់ជញ្ជាំងក្រុងអង្គរកម្ពស់ ៨ម៉ែត្រ ទប់ទល់និងកងទ័ពសៀមចុងក្រោយ អស់រយៈពេល ៥ខែ ទើបព្រះអង្គទៅសុំជំនួយកងទ័ពពីស្ដេចឡាវ ព្រះនាម "ហ្វាង៉ាំ" (Fa Ngum) នៃនគរឡានឆាង បានចំនួន ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) លើកមកបណ្ដេញពួកសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៧ នៃគ.សករាជ និង បន្តធ្វើសង្គ្រាមនិងពួកសៀមយកបានអាណាខែត្រ មួយចំនួនពីសៀមមកវិញផងដែរ ។ ក្រោយពេលទ្រង់វាយបណ្ដេញទ័ពសៀមចេញពីអង្គររួចទ្រង់បានចាត់តំណាងទូត ឱ្យបញ្ជូនសួយសាអាករ និងថ្វាយអំណោយ ជាព្រះពុទ្ធបដិមារធ្វើពីសំរិទ្ធលាយមាស និង ប្រាក់ មួយអង្គទុកជាអំណោយ ដែលត្រូវបានឡាវហៅថា "ព្រះបាង" (Phra Bang) ដើម្បីរក្សាចំណងមិត្តភាពនៃនគរទាំងពីរផងដែរ ហើយបដិមារនេះ ស្ថិតនៅ [[ហ្លួងព្រះបាង]] (Luang Prabang) [[ប្រទេសឡាវ]] មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> == ការរៀបចំប្រទេសជាតិ ឡើងវិញ == '''Country Reorganization''' ក្រោយពេលដណ្ដើមបាន ក្រុងអង្គរមកវិញ ព្រះអង្គបានថ្លែងរាជសារ ទៅកាន់ចៅហ្វាយស្រុកទូទាំងនគរ ជាពិសេសចៅហ្វាយស្រុកនា [[កម្ពុជាក្រោម]] ឱ្យប្រមូលទ័ពឡើងវិញ និង បង្កើតគ្រឿងសឹកចម្បាំងជាច្រើន បូករួមទាំងទូកចម្បាំងផងដែរ ត្រៀមវាយប្រហារសៀម យកទឹកដីត្រឡប់មកវិញ ក្នុងការប្រមូលកងទ័ពនេះ ទ្រង់ប្រមូលកងទ័ពបានប្រមាណជា ១៧០,០០០ (១៧មុឺននាក់) ក្នុងឆ្នាំ ១៣៥៩ នៃគ.សករាជ ទ្រង់ត្រាសបញ្ជារឱ្យ មេទ័ពខ្មែរ ពញ្ញាចក្រី លើកទ័ព ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) វាយយក ស្រុកនាងរង ត្រឡប់មកវិញ និង បង្គាប់ឱ្យជីករណ្ដៅធំៗ រាយអន្ទាក់ដាក់នៅចម្រូងលំពែង នៅតាមផ្លូវជាច្រើន កងទ័ពសៀម ៦០,០០០ (៦មុឺននាក់) ក៏លើកមកច្បាំងយក ស្រុកនាងរងវិញ ក៏ជាប់អន្ទាក់ធ្លាក់ចូលរណ្ដៅចម្រូងលំពែង ស្លាប់អស់ជាច្រើន កងទ័ពសៀម វាយទៅមុខមិនបានក៏ដកថយត្រឡប់ទៅវិញ មេទ័ពខ្មែរដឹងថាសៀមបាក់ទ័ពដកថយ ក៏បកសំបុត្រមក ស្រីសុរិយោវង្ស សុំជំនួយទ័ព វាយសម្រុកចេញយកបានស្រុក បុរីរម្យ ស្រះកែវ គោខាន់ សុរិន្ទ និង សុីសាកេត ថែមទៀតផង ឆ្នាំដែលទ្រង់គ្រងរាជនេះហើយជាឆ្នាំដែលទ្រង់នឿយហត់បំផុតក៏ធ្លាក់ខ្លួនប្រឈួនឈឺធ្ងន់ រហូតដល់សោយទីវង្គត់ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៦៩ នៃគ.សករាជ និងត្រូវបាន បុត្រទី១ របស់ទ្រង់ព្រះនាម [[បរមរាមាទី១|ព្រះបរមរាមាទី១]] ឡើងសើយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ។<ref> Société asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=DAopeuAmOfcC Journal asiatique, Volume 99], Publisher: Société asiatique, Original from Lyon Public Library </ref> == ខ្មែរវាយយកបណ្ដាស្រុកពីសៀមមកវិញ == '''Khmer recaptures districts from Siam''' អំឡុងពេលដែលស្ដេចសៀម អ៊ូតងរាជា បានលើកទ័ពទៅវាយយក ឈៀងរ៉ាយ (Chaing Rai) ពីនគរ "ឡានណា" (Lanna) ស្រីសុរិយោវង្ស លឺដំណឹងដូចនេះ បានចាត់ឱ្យមេទ័ពចៅពញ្ញា ពិស្ណុលោក លើកទ័ព ៩០,០០០ (៩មុឺននាក់) វាយចូលនគរសៀមយកបណ្ដាស្រុកត្រឡប់មកវិញ ពិស្ណុលោក បានចាត់កងទ័ពជាពីរកង កងទី១ ជាកងទ័ពជើងទឹក មានចំនួន ៤០,០០០ (៤មុឺននាក់) ជាមួយនិងទូកចម្បាំង ២២០ គ្រឿង កងទី២ ជាទ័ពជើងគោក មានចំនួន ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) វាយប្រហារយកបាន ស្រុកមួយចំនួនដូចជា៖ ត្រាត, ចន្ទបុរី, រយ៉ង, ស្ទឹងជ្រៅ, បច្ចឹមបុរី, និង ជល់បុរី ។ ក្រោយពេល អ៊ូតងរាជា បានជ័យជំនះទៅលើនគរ ឡានណា ទ្រង់បានដឹងដំណឹងថា ខ្មែរលើកទ័ពវាយយកបណ្ដាស្រុកអស់ជាច្រើន ទ្រង់ខឹងខ្លាំងណាស់ចាត់ឱ្យ មេទ័ពធំ រាមាសូរ និង មេទ័ពជើងទឹកសៀម ជ័យតំរោង លើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) ជាមួយទូកចម្បាំង ២៥០ វាយបកត្រឡប់មកវិញ កងទ័ពជើងទឹកសៀម មានកាំភ្លើងធំ និង មានចំនួនច្រើនជាង បានវាយប្រហារយកបាន ស្រុកមួយចំនួន ត្រឡប់ទៅវិញដូជា៖ ជល់បុរី, រយ៉ង, ចន្ទបុរី បច្ចឹមបុរី និង បុរីរម្យ ហើយបានធ្វើឃាត មេទ័ពខ្មែរ ពញ្ញាពិស្ណុលោក នាពេលនោះ បន្ទាប់ពីសៀមប្រើប្រាស់គ្រាប់ព្រួញបាញ់ប្រហារមកទូកចម្បាំងខ្មែរ ប្រមាណជា ៥០មុឺនដើម ហើយសង្គ្រាមដណ្ដើមស្រុកប្រទាញប្រទង់គ្នាទៅមក រវាងកងទ័ព ខ្មែរ-សៀម បានចាប់ផ្ដើមពីឆ្នាំ ១៣៥៩ ដល់ ឆ្នាំ ១៣៦៧ នៃគ.សករាជ ។<ref> Michael Theodore Vickery (1977) [https://books.google.com/books/about/Cambodia_After_Angkor.html?id=5oVuAAAAMAAJ Cambodia After Angkor: The Chronicular Evidence for the Fourteenth to Sixteenth Centuries, Volume 2], Publisher: Yale University., Original from the University of Michigan p.1506 </ref> == មើលផងដែរ == * [[រាជានិយមកម្ពុជា]] == តំណភ្ជាប់ រជ្ជកាលគ្រងរាជ == {{S-start}} {{S-hou|''(គ.ស ០០០០-១៣៦៩)''}} {{Succession box|before= [[លំពង្សរាជា]]|title=[[អាណាចក្រខ្មែរ]]|years='''១៣៥២-១៣៦៩'''|after=[[បរមរាមាទី១]]}} {{S-end}} == ឯកសារយោង == clf4118s7cap0wdlxw18928cn7eils3 0 28297 282876 282810 2022-08-26T13:37:15Z Camhistory 36281 wikitext text/x-wiki {{Infobox |name = ធម្មរាជាទី១ - (Dhamma Reachea I) |type = Khmer History |image = * '''ព្រះនាម''': ធម្មរាជាទី១ * '''[[អង់គ្លេស]]''': Dhamma Reachea I * '''រជ្ជកាល''': ១៣៧៣-១៣៨៥ [[អាណាចក្រខ្មែរ]] * '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] * '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះធម្មាសោករាជ * '''គ្រងរាជ''': ១៣៧៣ នៃគ.សករាជ * '''ក្សត្រមុន''': [[បរមរាមាទី១]] * '''រាជបន្ត''': [[បរមរាជាទី១]] * '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ * '''ចូលទីវង្គត់''': ១៣៨៥ * '''បិតា''': [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] * '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា * '''បុត្រ''': ពញ្ញាកែវ, ពញ្ញាទ័យ, [[ពញ្ញាយ៉ាត]] * '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] <br/> លទ្ធិ​ជំនឿ ជំនឿ​លើពពួកទេវតា }} '''ធម្មរាជាទី១''' ([[អង់គ្លេស]]: Dhamma Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៣៨៥) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៧៣-១៣៨៥) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី២ របស់ [[ស្រីសុរិយោវង្ស|ព្រះស្រីសុរិយោវង្ស]] ទ្រង់ឡើងសោយរាជសម្បត្តិក្នុងឆ្នាំឆ្លូវ បញ្ចស័ក ព.សករាជ ១៩១៦ ត្រូវនិង គ.សករាជ ១៣៧៣ ត្រូវនិង មហាសករាជ ១២៩៥ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះធម្មាសោករាជ"''' ទ្រង់បានឡើងសោយរាជបន្តពីបងប្រុសរបស់ខ្លួនគឺ [[បរមរាមាទី១|ព្រះបរមរាមាទី១]] រហូតដល់សៀមលើកទ័ពវាយប្រហាររាជធានីអង្គរជាលើកទី២ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref> == សៀមវាយប្រហារក្រុងអង្គរ ៧ខែ == '''Siam attacks Angkor City 7 months''' ក្នុងឆ្នាំដែល ធម្មរាជាទី១ ឡើងគ្រងរាជ សៀមបានវាយ យកបណ្ដារស្រុកភាគខាងលិច បានជាបន្តបន្ទាប់ រហូតដល់ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ស្ដេចសៀមនាម ចៅបរមរាជា បានចាត់ឱ្យ ពញ្ញាព្រែក ដែលជាបុត្ររបស់ខ្លួន លើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) និង ប្រើប្រាសដំរី ៣៦០ ក្បាល ហើយបានបំពាក់កាំភ្លើងធំ នៅពីលើខ្នងដំរីផងដែរ បូករួមជាមួយនិង រទេះសឹកចម្បាំង ៥ពាន់គ្រឿង វាយប្រហារចូលក្រុងអង្គរ គ្រានោះ ដោយសារតែជញ្ជាំងក្រុងអង្គរពីមុនខូតខាតស្ទើរទាំងអស់ ព្រះធម្មរាជាទី១ ក៏ចាត់ឱ្យលោក មហាឧបរាជ ចៅហ៊្វាលោហៈ សង់ជញ្ជាំងក្រុងអង្គរឡើងវិញ ធ្វើពីឬស្សីកម្ពស់ ២២ហត្ថ ដោយស្មើនិងកម្ពស់ ១១ម៉ែត្រ និង ប្រមូលកងទ័ព ចំនួន ៨០,០០០ (៨មុឺននាក់) ជាមួយនិង ដំរីចម្បាំង ២៤០ ក្បាល នៅចាំការពារក្រុងអង្គរ ។ មេទ័ពសៀម ពញ្ញាព្រែក បានលើកទ័ព ព័ទ្ធជុំវិញក្រុងអង្គរទាំង ៤ទិស និងបានបញ្ជារឱ្យកងទ័ពដាក់ជណ្ដើរឬស្សី ឡើងវាយប្រហារចូលក្រុងអង្គរ និង បានប្រើឈើធំស្រួចរុញបំបុកទ្វារក្រុងអង្គរទាំង ៤ច្រក ដោយសារតែទ្វារក្រុងអង្គរធ្វើពីបន្ទះដែក លាយសំរិទ្ធ ទើបកងទ័ពសៀមពិបាកវាយសម្រុកចូល ។ ក្នុងពេលដែលទ័ពសៀម វាយសម្រុកចូល ធម្មរាជាទី១ បានចាត់ឱ្យ ពញ្ញាកែវ ការពារច្រកទ្វារខាងលិច ពញ្ញាទ័យ ការពារច្រកទ្វារខាងជើង [[ពញ្ញាយ៉ាត]] ការពារច្រកទ្វារខាងត្បូង និង ចៅហ៊្វាលោហៈ ការពារច្រកទ្វារខាងកើត ទ័ពសៀមវាយសម្រុកចូល ដោយការឡើងជណ្ដើរឬស្សី ក៏ត្រូវទ័ពខ្មែរបាញ់ព្រួញធ្លាក់ស្លាប់អស់ច្រើន សម្លេងកាំភ្លើងធំបាញ់ប្រហារគ្នាទៅមក លាន់លឺពេញសមរភូមិអង្គរ ដោយកាំភ្លើងធំខ្មែរនៅទីខ្ពស់ ហើយមានព្រៀបជាងបានបាញ់បំបែកទ័ពសៀមខ្ចាត់ខ្ចាយជាបន្តបន្ទាប់ សៀមបានវាយឡោមព័ទ្ធក្រុងអង្គរអស់រយៈពេល៧ខែ តែនៅតែមិនអាចបំបែកក្រុងអង្គរបាន ទើបពញ្ញាព្រែក ផ្ញើសំបុត្រទៅបិតាខ្លួន ចៅបរមរាជា ឱ្យរកយុទ្ធសាស្ត្រវាយបំបែកក្រុងអង្គរជាបន្តទៀត ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> == ជ័យជំនះសៀម មកលើក្រុងអង្គរ == '''Siamese victory over Angkor city''' ខណៈពេលដែលកងទ័ពសៀមមិនអាចវាយចូលក្រុងអង្គរបាន ស្ដេចសៀម បានប្រើកលល្បិចមួយ ដោយឱ្យ ពញ្ញាព្រែក បញ្ជូនចារកម្ម ៦នាក់ ចូលបន្លំជាកងទ័ពខ្មែរ និង បានឡើងទៅបង្ខូច កាំភ្លើងធំអស់ជាច្រើន ដែលដាក់បម្រុងនៅលើកំពែងក្រុង ក្រោយពេលដែលបង្ខូចកាំភ្លើងធំរួចរាល់ ចារកម្មទាំង ៦នាក់នោះ បានផ្ញើរសំបុត្រតាមព្រាបនាំសារ ឱ្យពញ្ញាព្រែក លើកទ័ពវាយចូលក្រុងអង្គរ រួចបក្សពួកខ្លួននិងលួចបើកទ្វារក្រុងអង្គរផ្នែកខាងលិចនៅយប់នេះ ក្នុងពេលច្បាំងគ្នា កាំភ្លើងធំមួយចំនួនបាញ់មិនចេញនោះទេ ក្រោយមក ចារកម្មទាំង៦ បានបើកទ្វារក្រុងអង្គរខាងលិច ពញ្ញាព្រែក ក៏លើកទ័ពចូលតាមច្រកទ្វារខាងលិច ច្បាំងធ្វើឃាតពញ្ញាកែវ នៅពេលនោះ ចៅហ៊្វាលោហៈ លឺដំណឹងថាទ័ពសៀមវាយបែកទ្វារខាងលិច ក៏ចេញពីទ្វារខាងកើត វាយសម្រុកចេញ ទៅការពារ [[ពញ្ញាយ៉ាត]] នាំរត់ចេញពីក្រុងអង្គរតាមច្រកទ្វារខាងត្បូង ក៏ប្រទះនិងទ័ពដំរីសៀម ក៏ដឹកនាំទ័ពដំរីខ្មែរ ទៅប្រជល់និងទ័ពដំរីសៀម វាយសម្រុកឱ្យពញ្ញាយ៉ាត រត់គេចខ្លួនបាននៅពេលនោះ រីឯចៅហ៊្វាលោហៈ ក៏ស្លាប់ក្នុងសមរភូមិអង្គរនាពេលនោះ បូករួមទាំង ធម្មរាជាទី១ និង បុត្រទាំង២អង្គទៀតផងដែរ នៅទីបំផុតសៀមវាយបែកក្រុងអង្គរក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ ពញ្ញាព្រែក ដែលជាបុត្រស្ដេចសៀម បានដាក់ឱ្យត្រួតត្រាក្រុងអង្គរ ហើយពញ្ញាព្រែក បានប្រកាសសោយរាជ្យ និងបានប្ដូរឈោះថ្មីហៅថា "ឥន្ទរាជា" (Indra Rachha) និងបានសោយរាជនៅក្រុងអង្គរអស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបពញ្ញាយ៉ាត លើកទ័ពមកបណ្ដេញសៀមចេញពីក្រុងអង្គរក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ នៃគ.សករាជ ហើយជាពេលដែលទ្រង់យាងចាកចោលក្រុងអង្គរ មកតាំងបន្ទាយ នៅតំបន់ "ទួលបាសាន" ស្រុកស្រីសន្ធរ (បច្ចុប្បន្ន: [[ខេត្តកំពង់ចាម]]) ចាប់ពីពេលនោះមក ហើយទ្រង់មានព្រះនាម ក្នុងរាជថា [[បរមរាជាទី១]] ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique_ou_recueil_de_m%C3%A9moire.html?id=ewFUAAAAcAAJ Journal asiatique ou recueil de mémoires, d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 99], Publisher: Dondey-Dupré, Original from National Library of the Netherlands </ref> == មើលផងដែរ == * [[រាជានិយមកម្ពុជា]] == តំណភ្ជាប់ រជ្ជកាលគ្រងរាជ == {{S-start}} {{S-hou|''(គ.ស ០០០០-១៣៨៥)''}} {{Succession box|before= [[បរមរាមាទី១]]|title=[[អាណាចក្រខ្មែរ]]|years='''១៣៧៣-១៣៨៥'''|after=[[បរមរាជាទី១]]}} {{S-end}} == ឯកសារយោង == lu2gjjrr9ayk9t5v39p8wxchiigg1pu 0 41748 282872 282685 2022-08-26T13:25:19Z Camhistory 36281 /* ចក្រភពខ្មែរ (គ.ស ៨០២-១៤២០) */អត្ថបទវែងស្ថិតក្នុងការកែលម្អ និងត្រួតពិនិត្យរយៈពេលវែង បន្តទៀត wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #FFD700;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> រាជានិយមកម្ពុជា </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="5" | King Norodom Sihamoni Ascended the throne in Cambodia 2004-Present. |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''រាជសម័យ''' | ព្រះរាជាណាចក្រ​កម្ពុជាទី២ (1993-Present) |- style="vertical-align:center;" |'''របបដឹកនាំជាតិ''' | រាជានិយម​អាស្រ័យ​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ (Constitutional monarchy) |- style="vertical-align:center;" |'''និមិត្តសញ្ញាព្រះរាជា''' [[File:Royal Standard of the King of Cambodia.svg|50px]] |​ ទង់ព្រះមហាក្សត្រនៃកម្ពុជា Royal Standard of the King of Cambodia |- style="vertical-align:center;" |'''ស្ដេចនៃប្រទេសកម្ពុជា''' |​ [[នរោត្ដម សីហមុនី]]​ |- style="vertical-align:center;" |'''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' | (គ.សករាជ ២០០៤ - បច្ចុប្បន្ន​) |- style="vertical-align:center;" |'''សន្តិវង្ស''' | ខ្សែររាជ្យវង្ស "[[នរោត្ដម]]" (Norodom) |- style="vertical-align:center;" |'''ព្រះនាមទូលហៅ''' | ព្រះករុណា (Preah Karona) |- style="vertical-align:center;" |'''ពង្សាវតារ''' | ស្វ័យកម្ពុជ និង ម្ចាស់ក្សត្រី ស្រីមេរ៉ា |- style="vertical-align:center;" |'''រាជ្យវង្សចាប់ផ្ដើម''' | ដើមសតវត្សទី១ គ.សករាជ ៥២ |} '''រាជានិយម​កម្ពុជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Monarchy of Cambodia) គឺជាប្រវត្តិសាស្ត្រនៃស្ដេចប្រទេសកម្ពុជា ដែលបានដឹកនាំរដ្ឋ [[ប្រទេសកម្ពុជា]] បន្តពីសម័យកាលមួយ ទៅសម័យកាលមួយទៀត តាមព្រះរាជវង្សពង្សាវតារ ដែលកត់សម្គាល់ជាព្រះប្រមុខរដ្ឋ កាន់កាប់រាល់កិច្ចការជាតិទាំងឡាយ ទាំងនយោបាយ សង្គមកិច្ច និង សេដ្ឋកិច្ច​ជាតិ ដែលជារបបស្វ័យភាពដែលគ្រប់គ្រងដោយព្រះមហាក្សត្រ ដែលជាធម្មតាទទួលមរតក និងអំណាចគ្រប់គ្រង ពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់ ។​<ref> KHMER.ENGLISH-DICTIONARY.HELP © (2018) [https://khmer.english-dictionary.help/khmer-to-english-meaning-%E1%9E%9A%E1%9E%94%E1%9E%94%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%99%E1%9E%98 Khmer to English Meaning :: របបរាជានិយម: Monarchy], Publisher: All Rights Reserved by KHMER.ENGLISH-DICTIONARY.HELP </ref> == អាណាចក្រ [[នគរភ្នំ]] (គ.ស ៥២-៥៥០) == '''Funan Kingdom (AD 52-550)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​ ០១ | align="center" | [[ស្វ័យកម្ពុជ]] និងនាងស្រី [[មេរ៉ា]] | align="center" | មិនស្គាល់ | align="center" | គ.ស ០១-៥២ |- | align="center" |​​ ០២ | align="center" | [[នាងសោម៉ា]] | align="center" | [[នាងនាគ]] - កំណត់ត្រាចិន [[នាងលុីវយុី]] | align="center" | គ.ស ៥២-៦៨ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | សន្តិវង្ស ជ្វា [[កោណ្ឌិន្យ]] លើកទ័ពតាមសំពៅមកវាយ ស្ដេចស្រី [[នាងសោម៉ា]]​​ ​​ |- | align="center" |​​ ០៣ | align="center" | [[កោណ្ឌិន្យទី១]] | align="center" | [[ព្រះថោង]] - កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ [[ហ៊ុនទៀន]] | align="center" | គ.ស ៦៨-ស.វទី១ |- | align="center" |​​ ០៤ | align="center" | ប្រហែល កៅណ្ឌិន្យទី២ | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ប្រហែល គ.ស ១២៧-ស.វទី២ |- | align="center" |​​ ០៥ | align="center" | ប្រហែល កៅណ្ឌិន្យទី៤ | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ៊ុនប៉ានហួង | align="center" | ប្រហែល គ.ស ១៧៧-១៨០ |- | align="center" |​​ ០៦ | align="center" | ប្រហែល កៅណ្ឌិន្យទី៦ | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ [[ផានផាន]] | align="center" | ប្រហែល គ.ស ១៨០-២០៥ |- | align="center" |​​ ០៧ | align="center" | វ្នំ ជ័យវរ្ម័ន | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានចេម៉ាន់ | align="center" | ប្រហែល គ.ស ២០៥-២១៧ |- | align="center" |​​ ០៨ | align="center" | វ្នំ សូរ្យវរ្ម័ន | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានជីនសេង | align="center" | ប្រហែល គ.ស ២១៧-២២៥ |- | align="center" |​​ ០៩ | align="center" | វ្នំ ធរណិន្ទ្រ | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានឆាង | align="center" | ប្រហែល គ.ស ២២៥-២៤០ |- | align="center" |​​ ១០ | align="center" | វ្នំ ទិត្យវរ្ម័ន | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានសុីឈុន | align="center" | ប្រហែល គ.ស ២៤០-២៨៧ |- | align="center" |​​ ១១ | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា |- | align="center" |​​ ១២ | align="center" | ចន្ទ្រា (កម្ពុជសូរីយា) | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ទៀនឈូ ឆានតាន | align="center" | គ.ស ៣៥៧ |- | align="center" |​​ ១៣ | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា |- | align="center" |​​ ១៤ | align="center" | កៅណ្ឌិន្យវរ្ម័ន | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ កៅឆេយុន | align="center" | គ.ស ៤២០-៤៣៤ |- | align="center" |​​ ១៥ | align="center" | ស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន | align="center" | | align="center" | គ.ស ៤៣៤-៤៧០ |- | align="center" |​​ ១៦ | align="center" | កៅណ្ឌិន្យជ័យវរ្ម័ន | align="center" | | align="center" | គ.ស ៤៧០-៥១៤ |- | align="center" |​​ ១៧ | align="center" | រុទ្រវរ្ម័ន | align="center" | | align="center" | គ.ស ៥១៤-៥៣៩ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | សន្តិវង្ស '''[[នគរភ្នំ]]''' បែកបាក់ជា ជានគរ '''[[ចេនឡា]]''' |} == អាណាចក្រ [[ចេនឡា]] (គ.ស ៥៥០-៨០២) == ''' Chenla Kingdom (AD 550-802)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ១៨ | align="center" | ភរវរ្ម័នទី១ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៥៥០-៦០០ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | '''[[នគរភ្នំ]]''' ធ្វើសង្គ្រាមជាមួយ នគរ '''[[ចេនឡា]]''' '''(គ.ស ៥៥០-៦២៧)''' |- | align="center" |​​ ១៩ | align="center" | មហិន្ទ្រវរ្ម័នទី១ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៦០០-៦១៥ |- | align="center" |​​ ២០ | align="center" | ឥសានរវរ្ម័នទី១ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៦១៥-៦៣៩ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | '''[[នគរភ្នំ]]''' ក្លាយជាចេនឡាដីគោក នគរ '''[[ចេនឡា]]''' ''' ក្លាយជាចេនឡាទឹកឡិច (គ.ស ៦២៧) |- | align="center" |​​ ២១ | align="center" | ភរវរ្ម័នទី២ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៦៣៩-៦៥៥ |- | align="center" |​​ ២២ | align="center" | ជ័យវរ្ម័នទី១ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៦៥៥-៦៨១ |- | align="center" |​​ ២៣ | align="center" | ក្សត្រី ជ័យទេវី | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៧១៣ (ទ្វារវតី) |- | align="center" |​​ ២៤ | align="center" | ទេវៈទិត្យ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៧១៣-៧៣០ |- | align="center" |​​ ២៥ | align="center" | រាជឥន្ទ្រលោក | align="center" | រាជធានី វ្យាធៈបុរៈ ([[ខេត្តតាកែវ]]) | align="center" | គ.ស ៧៣០-៧៥៤ |- | align="center" |​​ ២៦ | align="center" | បុស្កៈរាជ | align="center" | រាជធានី គុម្ភពបុរៈ ([[ខេត្តក្រចេះ]]) | align="center" | គ.ស ៧៥៤-៧៧០ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ពួកជ្វានៃរាជវង្ស សៃលេន្ត្រៈ លើកទ័ពជើងទឹកវាយចូលរាជធានី គុម្ភពបុរៈ [[ខេត្តក្រចេះ]] ត្រួត្រារយៈពេល ២០ឆ្នាំ (៧៨០-៨០០ នៃគ.ស) |- | align="center" |​​ ២៧ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី២]] | align="center" | សន្តិវង្ស បុស្កៈរាជ | align="center" | គ.ស ៨០២-៨៣៥ |} == [[ចក្រភពខ្មែរ]] (គ.ស ៨០២-១៤២០) == '''Khmer Empire (AD 802-1420)''' យោងតាមកំណត់ត្រារាជទូត[[ចិន]] របស់រាជវង្សយ័ន្ត គឺលោក ចូវតាក្វាន់ ([[អង់គ្លេស]]: Zhou Daguan) ដែលមកដល់[[ចក្រភពខ្មែរ]] នាសម័យអង្គរ ឆ្នាំ១២៩៦ នៃគ.ស បានសរសេរក្នុងកំណត់ហេតុរបស់លោកថា "ចក្រភពអង្គរ" មានខេត្តចំនួនជាង៩០ ។ <ref> Buddhasāsnapaṇḍity (1996) [https://books.google.com.kh/books?id=AEYvRguRPBUC&q Kambuja suriyā: dassanāvattī phsāy qaksarsāstr niṅ qaksarsāstr dūdau, Volume 50, Issue 2], Publisher: University of California, Berkeley </ref> '''[[ចក្រភពខ្មែរ]]''' ឬ '''មហាអាណាចក្រខ្មែរ''' ដែលត្រួតត្រា [[អាស៊ីអាគ្នេយ៍]] ដីគោកមួយភាគធំអស់រយៈពេលជាងប្រាំមួយរយឆ្នាំដែលគេស្គាល់ថាជាសម័យកាលដ៏មានឥទ្ធិពលនិងខ្លាំងពូកែរបស់ប្រជារាស្ត្រខ្មែនាសម័យកាល ចក្រភពអង្គរ (គ.ស ៨០២-១៤៣១) ដែលលាតសន្ធឹង លើប្រទេស[[ឡាវ]] ប្រទេស[[ថៃ]] ផ្នែកខ្លះនៃប្រទេស[[វៀតណាម]] និងប្រទេស[[ភូមា]]។ <ref> Buddhasāsnapaṇḍity (1998) [https://books.google.com.kh/books?id=Vc3wik82cQsC&q Kambuja suriyā: dassanāvattī phsāy qaksarsāstr niṅ qaksarsāstr dūdau, Volume 52], Publisher: the University of Wisconsin - Madison </ref> {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ២៧ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី២]] (Jeyvaraman II) | align="center" | បង្កើតឬសគល់ '''[[ចក្រភពខ្មែរ]]''' គ.ស ៨០២ | align="center" | គ.ស ៨០២-៨៣៥ |- | align="center" |​​ ២៨ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៣]] (Jeyvaraman III) | align="center" | រាជធានី "ហៈរិហៈរាល័យ"​ នៅតំបន់រលួស [[ខេត្តសៀមរាប]] | align="center" | គ.ស ៨៣៥-៨៧៧ |- | align="center" |​​ ២៩ | align="center" | [[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី១]] (Indra Varaman I) | align="center" | ស្ថាបនិករាជធានីអង្គរធំ | align="center" | គ.ស ៨៧៧-៨៨៩ |- | align="center" |​​ ៣០ | align="center" | [[យសោវរ្ម័នទី១]] (Yasoa Varaman I) | align="center" | ស្ថាបនិករាជធានី "[[យៈសោធរៈបុរៈ]]" លទ្ធិជំនឿ: ជំនឿសែនដូនតា | align="center" | គ.ស ៨៨៩-៩១០ |- | align="center" |​​ ៣១ | align="center" | [[ហស៌វរ្ម័នទី១]] (Hors Varaman I) | align="center" | "ស្ដេចនៃស្នាមញញឹមទី១" | align="center" | គ.ស ៩១០-៩២២ |- | align="center" |​​ ៣២ | align="center" | [[ឥសានវរ្ម័នទី២]] (Eysan Varaman II) | align="center" | [[ហិណ្ឌូសាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿអរូបី គោរពលើ ព្រះយមរាជ | align="center" | គ.ស ៩២៣-៩២៨ |- | align="center" |​​ ៣៣ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៤]] (Jeyvaraman IV) | align="center" | ស្ថាបនិកក្រុងថ្មី នៃ "[[រាជធានីកោះកេរ្តិ៍]]" | align="center" | គ.ស ៩២៨-៩៤២ |- | align="center" |​​ ៣៤ | align="center" | [[ហស៌វរ្ម័នទី២]] (Hors Varaman II) | align="center" | "ស្ដេចនៃស្នាមញញឹមទី២" ចម្បាំងជាមួយ រាជវង្ស "សៃលេន្ត្រៈ" នៃអាណាចក្រចូឡា | align="center" | គ.ស ៩៤២-៩៤៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |កងទ័ព អាណាចក្រចូឡា វាយចូល​រាជធានី​កោះកេរ្តិ៍ ចាប់យក [[ហស៌វរ្ម័នទី២]] ទៅកាត់ក្បាលនៅក្រុង "ស្រីវិជ័យ" (Srivijaya) នាឧបទ្វីបម៉ាឡេ ឆ្នាំ៩៤៤ នៃគ​.សករាជ​ |- | align="center" |​​ ៣៥ | align="center" | [[រាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២]] (Reajendra Varaman II) | align="center" | លើកទ័ពឡោមព័ទរឹបយករាជធានី "ស្រីវិជ័យ" បានទាំងស្រុងក្នុងឆ្នាំ ៩៥២ នៃគ​.សករាជ | align="center" | គ.ស ៩៤៤-៩៦៨ |- | align="center" |​​ ៣៦ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៥]] (Jeyvaraman V) | align="center" | បង្កើតសិល្បៈ "[[ល្ខោនខោល]]"​​ | align="center" | គ.ស ៩៦៨-១០០១ |- | align="center" |​​ ៣៧ | align="center" | [[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី១]] (Utey Tityavaraman I) | align="center" | សង្គ្រាម​នៅ "លប់បុរី" | align="center" | គ.ស ១០០១-១០០២ |- | align="center" |​​ ៣៨ | align="center" | [[ជ័យវីរៈវរ្ម័ន]] (Jeyvireak Varaman) | align="center" | សង្គ្រាម​ដណ្ដើមរាជ្យ [[យៈសោធរៈបុរៈ]] | align="center" | គ.ស ១០០២-១០១០ |- | align="center" |​​ ៣៩ | align="center" | [[សូរ្យវរ្ម័នទី១]] (Sorya Varaman I) | align="center" | ស្រង់បាន [[ព្រះកែវមរកត]] និង បង្កើតសម័យកាល អង្គរទី២ | align="center" | គ.ស ១០១១-១០៥០ |- | align="center" |​​ ៤០ | align="center" | [[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២]] (Utey Tityavaraman II) | align="center" | បង្ក្រាបការបះបោរ ចំនួន៣លើក ប៉ាន់តុរាំង សម្ភពបុរៈ លប់បុរី | align="center" | គ.ស ១០៥០-១០៦៦ |- | align="center" |​​ ៤១ | align="center" | [[ហស៌វរ្ម័នទី៣]] (Hors Varaman III) | align="center" | ទឹកជំនន់ធំលិចក្រុងអង្គរ ស្ដេចចម្ប៉ា (ហៈរិវរ្ម័នទី៤/សេនកៈរាជ) លើកទ័ពជើងទឹកមកឈ្លានពានក្រុងអង្គរ | align="center" | គ.ស ១០៦៦-១០៨០ |- | align="center" |​​ ៤២ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៦]] (Jeyvaraman VI) | align="center" | ស្ថាបនិករាជធានីថ្មី "មហិធរៈបុរៈ" និង ចម្បាំងខ្មែរចាម | align="center" | គ.ស ១០៨០-១១០៧ |- | align="center" |​​ ៤៣ | align="center" | [[ធរណីន្ទ្រវរ្ម័នទី១]] | align="center" | សង្គ្រាមដណ្ដើមរាជបងប្អូន [[ជ័យវរ្ម័នទី៦]] | align="center" | គ.ស ១១០៧-១១១៣ |- | align="center" |​​ ៤៤ | align="center" | [[សូរ្យវរ្ម័នទី២]] | align="center" | សូរ្យវង្សទី២ កសាងអច្ឆៈរិយៈវត្ថុពិភពលោក គឺ '''[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]''' | align="center" | គ.ស ១១១៣-១១៥០ |- | align="center" |​​ ៤៥ | align="center" | [[ធរណីន្ទ្រវរ្ម័នទី២]] | align="center" | | align="center" | គ.ស ១១៥០-១១៦០ |- | align="center" |​​ ៤៥ | align="center" | [[យៈសោវរ្ម័នទី២]] | align="center" | ត្រូវមន្ទ្រីឈ្មោះ ត្រីភូវនាទិត្យ ធ្វើឃាត​ ហើយមិនមានឯកសារណាមួយកត់ត្រាអំពីរាជវង្សរបស់ទ្រង់ឡើយ ។ | align="center" | គ.ស ១១៦០-១១៦៥ |- | align="center" |​​ ៤៦ | align="center" | [[ត្រីភូវនាទិត្យវរ្ម័ន]] | align="center" | ត្រូវទ័ពស្ដេចចាម មកពីនគរចម្ប៉ា​ព្រះនាម ឥន្ត្រវរ្ម័នទី៤ បរសំពៅបញ្ច្រាសទន្លេវាយចូលក្នុងក្រុងអង្គរ ហើយធ្វើឃាតក្នុងឆ្នាំ ១១៧៧ នៃគ.ស | align="center" | គ.ស ១១៦៥-១១៧៧ |- | align="center" |​​ ៤៧ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៧]] | align="center" | ព្រះអង្គជាស្តេចខ្លាំងពូកែវាយចាមរំដោះ[[ក្រុងអង្គរ]] ឆ្នាំ ១១៨១ និងវាយត្រួតត្រាប្រទេសចាម្ប៉ាទាំងស្រុងឆ្នាំ ១២០៣។ | align="center" | គ.ស ១១៨១-១២១៥ |- | align="center" |​​ ៤៨ | align="center" | [[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី២]] | align="center" | ការបាត់បង់ទឹកដីបួនចំណែកធំ ([[ចម្ប៉ា]]ប្រកាសឯករាជឆ្នាំ ១២២៣) (ស្យាមសៀម រួមគ្នាប្រកាសឯករាជ [[សុខោទ័យ]] ឆ្នាំ ១២៣៨) (ជនជាតិតៃ ប្រកាសកាត់យក លួងព្រះបាង ឆ្នាំ ១២៣៨) (ជនជាតិមន ប្រកាសរដ្ឋឯករាជ ដាវ៉ូ លប់បុរី ឆ្នាំ ១២៣៩) | align="center" | គ.ស ១២១៩-១២៤៣ |- | align="center" |​​ ៤៩ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៨]] | align="center" | ឆ្នាំដែលព្រះអង្គគ្រប់គ្រងបានកើតនូវសង្គ្រាមសាសនា [[ហិណ្ឌូ]] និង [[ពុទ្ធសាសនា]] (សៀមលើកទ័ពឈ្លានពានឆ្នាំ ១២៥៧) (ម៉ុងហ្គោល លើកទ័ពវៀតទីមកទល់និងចម្ប៉ាសាក់ ឆ្នាំ ១២៨៣) | align="center" | គ.ស ១២៤៣-១២៩៥ |- | align="center" |​​ ៥០ | align="center" | [[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣]] | align="center" | បុត្រីទ្រង់នាម ត្រីឥន្ទ្រភូកេតត្រៈចិន្តា បានលួចព្រះខ័នមាសទៅឲស្វាមីខ្លួនហើយប្រកាសរាជសារក្លែងបន្លំឲប្ដីរបស់ខ្លួន គ្រងរាជក្នុងឆ្នាំ ១២៩៦ ក្នុងកំណត់ត្រាលោក [[ចូវតាក្វាន់]] (Zhou Daguan) | align="center" | គ.ស ១២៩៦-១៣០៨ |- | align="center" |​​ ៥១ | align="center" | [[ឥន្ទ្រជ័យវរ្ម័ន]] | align="center" | | align="center" | គ.ស ១៣០៨-១៣២៧ |- | align="center" |​​ ៥២ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៩]] | align="center" | | align="center" | គ.ស ១៣២៧-១៣៣៦ |- | align="center" |​​ ៥៣ | align="center" | [[បរមនិពា្វនបទ]] | align="center" | | align="center" | គ.ស ១៣៣៧-១៣៤៦ |- | align="center" |​​ ៥៤ | align="center" | [[លំពង្សរាជា]] (Lompong Reachea) | align="center" | (នាម ពញ្ញាជ័យ) មិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំងប្រាំសោយរាជ្យ និងបានធ្វើ រតនៈបល្ល័ង្កទាំងប្រាំថ្មី និងប្រកាសសោយរាជឆ្នាំ ១៣៤៨ | align="center" | គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២ |- | align="center" |​​ ៥៥ | align="center" | [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] (Srei Soriyoavong) | align="center" | បានលើកទ័ពដោយមានជំនួយពីកងទ័ពនគរ "ឡានឆាង" បានបណ្តេញកងទ័ពសៀមនៅឆ្នាំ ១៣៥៧ ។ | align="center" | គ.ស ១៣៥២-១៣៦៩ |- | align="center" |​​ ៥៦ | align="center" | [[បរមរាមាទី១]] (Borom Reamea I) | align="center" | | align="center" | គ.ស ១៣៦៩-១៣៧២ |- | align="center" |​​ ៥៧ | align="center" | [[ធម្មរាជាទី១]] (Dhamma Reachea I) | align="center" | (នាម ធម្មាសោករាជ) សមរភូមិអង្គរដែល ស្តេចសៀមមានឈ្មោះថា "ពញ្ញាព្រែក"​​ បានលើកកងទ័ពសៀម ១០០,០០០ ជាមួយនិងកាំភ្លើងធំវាយប្រហារ ក្រុងអង្គរជាលើកទី២ ។ | align="center" | គ.ស ១៣៧៣-១៣៨៥ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ស្ដេចសៀម នាម "ពញ្ញាព្រែក"​​ ប្ដូរឈ្មោះជា "ឥន្ទ្ររាជា" ហើយបានរស់នៅអង្គរ ៣ ឆ្នាំ បន្ទាប់ពីស្តេចខ្មែរតែមួយគត់ដែលមានឈ្មោះថា "[[ពញាយ៉ាត]]" បានសម្លាប់ស្ដេចសៀមនោះ និងបណ្ដេញកងទ័ពសៀមឱ្យចេញពីអង្គរឆ្នាំ ១៣៨៨ ។ |- | align="center" |​​ ៥៨ | align="center" | [[បរមរាជាទី១]] (Borom Reachea I) | align="center" | (នាម ពញ្ញាយ៉ាត) បណ្ដេញទ័ពសៀមឲ្យចេញពីតំបន់អង្គរ ឆ្នាំ ១៣៨៥ និងបានផ្លាសរាជធានីពីតំបន់អង្គរនៅឆ្នាំ ១៣៨៧ ទៅ "ទួលបាសាន" នា [[ខេត្តកំពង់ចាម]] និង បានផ្លាសប្ដូររាជធានី ចុងក្រោយ មកតំបន់ "ចតុមខ" (បច្ចុប្បន្ន: [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) | align="center" | គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២ |} == សម័យកាលចតុមុខទី១ (គ.ស ១៤២០-១៥២៨) == '''Chaktomok I Period (AD 1420-1528)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ៥៨ | align="center" | [[បរមរាជាទី១]] (Borom Reachea I) "Ponhea Yat" | align="center" | (នាម ពញ្ញាយ៉ាត) ប្រកាសសម័យកាលចតុមុខទី១ ១៤២០ | align="center" | គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២ |- | align="center" |​​ ៥៩ | align="center" | [[នរាយ៍រាជា]] (Noreay Reachea) | align="center" | (នាម នរាយ៍រាជា) | align="center" | គ.ស ១៤៣៣-១៤៣៧ |- | align="center" |​​ ៦០ | align="center" | [[ស្រីរាជា]] (Srei Reachea) | align="center" | (នាម ស្រីរាជា) | align="center" | គ.ស ១៤៣៧-១៤៦៨ |- | align="center" |​​ ៦១ | align="center" | [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] (Srei Soriyoatey) | align="center" | (នាម ស្រីសុរិយោទ័យ) | align="center" | គ.ស ១៤៦៨-១៤៧៦ |- | align="center" |​​ ៦២ | align="center" | [[ធម្មរាជាទី២]] (Dhamma Reachea II) | align="center" | (នាម ស្រីធម្មរាជា) | align="center" | គ.ស ១៤៧៦-១៥០៤ |- | align="center" |​​ ៦៣ | align="center" | [[ស្រីសុគន្ធបទ]] (Srei Sokunbot) | align="center" | ទឹកជំនន់ធំលិចក្រុងចតុមុខ ផ្លាសរាជធានីទៅ ស្រីសឈរ [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ១៥០៨ | align="center" | គ.ស ១៥០៤-១៥១៤ |- | align="center" |​​ ៦៤ | align="center" | [[ស្រីជេដ្ឋា]] (Srei Chedtha) | align="center" | (នាម ហ្លួងព្រះស្ដេចកន) កាត់យកភាគកើតឆ្នាំ ១៥១២ មានរាជធានីឈ្មោះ (ស្រឡប់ដូនតីពិជ័យព្រៃនគរ) ប្រកាសរាជឆ្នាំ ១៥១៦ ក្រោយដណ្ដើមបានពី "ព្រះស្រីសុគន្ធបទ ។ | align="center" | គ.ស ១៥១៦-១៥២៥ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | សង្គ្រាមនាគខាងកើត ទល់និងនាគខាងលិច (១៥១៦-១៥២៥) |- | align="center" |​​ ៦៥ | align="center" | [[ចន្ទរាជា]] (Chan Reachea) | align="center" | ប្រកាសប្ដូររាជសម័យ មកសម័យកាលលង្វែក ឆ្នាំ ១៥២៨ នៃគ.សករាជ | align="center" | គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦ |} == អាណាចក្រលង្វែក (គ.ស ១៥២៨-១៥៩៣) == '''Longvek Kingdom (Period: AD 1528-1593)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ៦៥ | align="center" | [[ចន្ទរាជា]] (Chan Reachea) | align="center" | ប្រកាសសម័យកាលលង្វែក ឆ្នាំ ១៥២៨ នៃគ.សករាជ | align="center" | គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦ |- | align="center" |​​ ៦៦ | align="center" | [[បរមរាជាទី២]] (Borom Reachea II) | align="center" | (នាម បរមិន្ទរាជា) | align="center" | គ.ស ១៥៦៦-១៥៧៦ |- | align="center" |​​ ៦៦ | align="center" | [[ព្រះសត្ថាទី១]] (Preah Satha I) | align="center" | (នាម សត្ថាទី១) | align="center" | គ.ស ១៥៧៦-១៥៨៤ |- | align="center" |​​ ៦៧ | align="center" | [[ជ័យជេស្ឋា]] (Chey Chestha) | align="center" | | align="center" | គ.ស ១៥៨៤-១៥៩៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ស្ដេចសៀម នរេសូរ លើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយបែករាជធានីលង្វែក ១៥៩៣ |} == អាណាចក្រកម្ពុជា សម័យកាល​ស្រីសន្ធរ (គ.ស ១៥៩៤-១៦១៨) == '''Kampuchea Kingdom (Srei Santhor Period: AD 1594-1618)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ៦៨ | align="center" | [[បរមរាមាទី២]] (Borom Reamea II) | align="center" | (នាម ព្រះរាមាជើងព្រៃ) | align="center" | គ.ស ១៥៩៤-១៥៩៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ស្ដេចរាមាជើងព្រៃ ត្រូវទាហ៊ានពួកអេស្ប៉ាញ ([[អង់គ្លេស]] Spain) លួចធ្វើឃាតដោយគ្រាប់កាំភ្លើង ឆ្នាំ ១៥៩៦ |- | align="center" |​​ ៦៩ | align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី៤]] | align="center" | (នាម ពញ្ញាអន) | align="center" | គ.ស ១៥៩៦-១៥៩៩ |- | align="center" |​​ ៧០ | align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី៥]] | align="center" | (នាម ពញ្ញាញោម) | align="center" | គ.ស ១៦០០-១៦០២ |- | align="center" |​​ ៧១ | align="center" | [[ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌]] | align="center" | (នាម ស្រីសុរិយោពណ៌) | align="center" | គ.ស ១៦០២-១៦២០ |} == អាណាចក្រកម្ពុជា​ សម័យកាលឧដុង្គ (គ.ស ១៦២០-១៨៦៣) == '''Kampuchea Kingdom ([[Oudong]] Period: AD 1620-1863)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=3% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ៧២ | align="center" | [[ជ័យជេដ្ឋាធិរាជ]] | align="center" | (នាម ជ័យជេស្ដា) | align="center" | គ.ស ១៦២០-១៦២៧ |- | align="center" |​​ ៧៣ | align="center" | [[ឧទ័យរាជា]] | align="center" | (នាម ពញ្ញានូរ) | align="center" | គ.ស ១៦២៨-១៦២៩ |- | align="center" |​​ ៧៤ | align="center" | [[បរមរាជសម្ភារ]] | align="center" | (នាម ពញ្ញាតូ) | align="center" | គ.ស ១៦២៩-១៦៣៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ទាហ៊ាន ព័រទុយហ្កាល់ ([[អង់គ្លេស]]: [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Portugal Portugal] បាញ់និងគ្រាប់កាំភ្លើង សោយទីវង្គត់លើចុង[[ដើមត្នោត]] ឆ្នាំ១៦៣៤ នៃគ.ស ។ |- | align="center" |​​ ៧៥ | align="center" | [[អង្គទងរាជាធិរាជ]] | align="center" | (នាម ពញ្ញាសូរ) | align="center" | គ.ស ១៦៣៤-១៦៣៩ |} == '''ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជា (កម្ពុជាក្រោមអណាព្យាបាល[[បារាំង]]) | Royal Arm of Cambodia (Cambodge under French protectorate)''' (គ.ស ១៨៦៣-១៩៤១) == == '''កម្ពុជាក្រោមអណានិគម[[ជប៉ុន]] | Cambodge under Japanese colonization''' (គ.ស ១៩៤១-១៩៤៥) == == '''កម្ពុជាក្រោមអណានិគម[[បារាំង]] | Cambodge under French colonization''' (គ.ស ១៩៤៦-១៩៥២) == == '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] | Kingdom of Cambodia''' (គ.ស ១៩៥៣-១៩៧០) == == '''កម្ពុជានៃសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុង | Cambodia of Civil War''' (គ.ស ១៩៧០-១៩៩២) == == '''កម្ពុជាក្រោមកិច្ចការពារ ដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ |Cambodia under the protection of the United Nations''' (១៩៩២-១៩៩៣) == == '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] រាជាណាចក្រអច្ឆរិយ: | Cambodia Kingdom of Wonder''' (គ.ស ១៩៩៣-បច្ចុប្បន្ន) == == '''បាវចនាព្រះមហាក្សត្រ ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជា''' == <center><gallery> Image:Royal Standard of the King of Cambodia.svg|ទង់ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា Image:Royal Arms of Cambodia.svg|ព្រះរាជសិង្ហាកម្ពុជា </gallery></center> == ឯកសារយោង == iea25bvt68hi5arpuxspuw3xnbj5vmh 282873 282872 2022-08-26T13:31:00Z Camhistory 36281 /* ចក្រភពខ្មែរ (គ.ស ៨០២-១៤២០) */ wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #FFD700;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> រាជានិយមកម្ពុជា </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="5" | King Norodom Sihamoni Ascended the throne in Cambodia 2004-Present. |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''រាជសម័យ''' | ព្រះរាជាណាចក្រ​កម្ពុជាទី២ (1993-Present) |- style="vertical-align:center;" |'''របបដឹកនាំជាតិ''' | រាជានិយម​អាស្រ័យ​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ (Constitutional monarchy) |- style="vertical-align:center;" |'''និមិត្តសញ្ញាព្រះរាជា''' [[File:Royal Standard of the King of Cambodia.svg|50px]] |​ ទង់ព្រះមហាក្សត្រនៃកម្ពុជា Royal Standard of the King of Cambodia |- style="vertical-align:center;" |'''ស្ដេចនៃប្រទេសកម្ពុជា''' |​ [[នរោត្ដម សីហមុនី]]​ |- style="vertical-align:center;" |'''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' | (គ.សករាជ ២០០៤ - បច្ចុប្បន្ន​) |- style="vertical-align:center;" |'''សន្តិវង្ស''' | ខ្សែររាជ្យវង្ស "[[នរោត្ដម]]" (Norodom) |- style="vertical-align:center;" |'''ព្រះនាមទូលហៅ''' | ព្រះករុណា (Preah Karona) |- style="vertical-align:center;" |'''ពង្សាវតារ''' | ស្វ័យកម្ពុជ និង ម្ចាស់ក្សត្រី ស្រីមេរ៉ា |- style="vertical-align:center;" |'''រាជ្យវង្សចាប់ផ្ដើម''' | ដើមសតវត្សទី១ គ.សករាជ ៥២ |} '''រាជានិយម​កម្ពុជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Monarchy of Cambodia) គឺជាប្រវត្តិសាស្ត្រនៃស្ដេចប្រទេសកម្ពុជា ដែលបានដឹកនាំរដ្ឋ [[ប្រទេសកម្ពុជា]] បន្តពីសម័យកាលមួយ ទៅសម័យកាលមួយទៀត តាមព្រះរាជវង្សពង្សាវតារ ដែលកត់សម្គាល់ជាព្រះប្រមុខរដ្ឋ កាន់កាប់រាល់កិច្ចការជាតិទាំងឡាយ ទាំងនយោបាយ សង្គមកិច្ច និង សេដ្ឋកិច្ច​ជាតិ ដែលជារបបស្វ័យភាពដែលគ្រប់គ្រងដោយព្រះមហាក្សត្រ ដែលជាធម្មតាទទួលមរតក និងអំណាចគ្រប់គ្រង ពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់ ។​<ref> KHMER.ENGLISH-DICTIONARY.HELP © (2018) [https://khmer.english-dictionary.help/khmer-to-english-meaning-%E1%9E%9A%E1%9E%94%E1%9E%94%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%99%E1%9E%98 Khmer to English Meaning :: របបរាជានិយម: Monarchy], Publisher: All Rights Reserved by KHMER.ENGLISH-DICTIONARY.HELP </ref> == អាណាចក្រ [[នគរភ្នំ]] (គ.ស ៥២-៥៥០) == '''Funan Kingdom (AD 52-550)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​ ០១ | align="center" | [[ស្វ័យកម្ពុជ]] និងនាងស្រី [[មេរ៉ា]] | align="center" | មិនស្គាល់ | align="center" | គ.ស ០១-៥២ |- | align="center" |​​ ០២ | align="center" | [[នាងសោម៉ា]] | align="center" | [[នាងនាគ]] - កំណត់ត្រាចិន [[នាងលុីវយុី]] | align="center" | គ.ស ៥២-៦៨ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | សន្តិវង្ស ជ្វា [[កោណ្ឌិន្យ]] លើកទ័ពតាមសំពៅមកវាយ ស្ដេចស្រី [[នាងសោម៉ា]]​​ ​​ |- | align="center" |​​ ០៣ | align="center" | [[កោណ្ឌិន្យទី១]] | align="center" | [[ព្រះថោង]] - កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ [[ហ៊ុនទៀន]] | align="center" | គ.ស ៦៨-ស.វទី១ |- | align="center" |​​ ០៤ | align="center" | ប្រហែល កៅណ្ឌិន្យទី២ | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ប្រហែល គ.ស ១២៧-ស.វទី២ |- | align="center" |​​ ០៥ | align="center" | ប្រហែល កៅណ្ឌិន្យទី៤ | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ៊ុនប៉ានហួង | align="center" | ប្រហែល គ.ស ១៧៧-១៨០ |- | align="center" |​​ ០៦ | align="center" | ប្រហែល កៅណ្ឌិន្យទី៦ | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ [[ផានផាន]] | align="center" | ប្រហែល គ.ស ១៨០-២០៥ |- | align="center" |​​ ០៧ | align="center" | វ្នំ ជ័យវរ្ម័ន | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានចេម៉ាន់ | align="center" | ប្រហែល គ.ស ២០៥-២១៧ |- | align="center" |​​ ០៨ | align="center" | វ្នំ សូរ្យវរ្ម័ន | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានជីនសេង | align="center" | ប្រហែល គ.ស ២១៧-២២៥ |- | align="center" |​​ ០៩ | align="center" | វ្នំ ធរណិន្ទ្រ | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានឆាង | align="center" | ប្រហែល គ.ស ២២៥-២៤០ |- | align="center" |​​ ១០ | align="center" | វ្នំ ទិត្យវរ្ម័ន | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានសុីឈុន | align="center" | ប្រហែល គ.ស ២៤០-២៨៧ |- | align="center" |​​ ១១ | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា |- | align="center" |​​ ១២ | align="center" | ចន្ទ្រា (កម្ពុជសូរីយា) | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ទៀនឈូ ឆានតាន | align="center" | គ.ស ៣៥៧ |- | align="center" |​​ ១៣ | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា |- | align="center" |​​ ១៤ | align="center" | កៅណ្ឌិន្យវរ្ម័ន | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ កៅឆេយុន | align="center" | គ.ស ៤២០-៤៣៤ |- | align="center" |​​ ១៥ | align="center" | ស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន | align="center" | | align="center" | គ.ស ៤៣៤-៤៧០ |- | align="center" |​​ ១៦ | align="center" | កៅណ្ឌិន្យជ័យវរ្ម័ន | align="center" | | align="center" | គ.ស ៤៧០-៥១៤ |- | align="center" |​​ ១៧ | align="center" | រុទ្រវរ្ម័ន | align="center" | | align="center" | គ.ស ៥១៤-៥៣៩ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | សន្តិវង្ស '''[[នគរភ្នំ]]''' បែកបាក់ជា ជានគរ '''[[ចេនឡា]]''' |} == អាណាចក្រ [[ចេនឡា]] (គ.ស ៥៥០-៨០២) == ''' Chenla Kingdom (AD 550-802)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ១៨ | align="center" | ភរវរ្ម័នទី១ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៥៥០-៦០០ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | '''[[នគរភ្នំ]]''' ធ្វើសង្គ្រាមជាមួយ នគរ '''[[ចេនឡា]]''' '''(គ.ស ៥៥០-៦២៧)''' |- | align="center" |​​ ១៩ | align="center" | មហិន្ទ្រវរ្ម័នទី១ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៦០០-៦១៥ |- | align="center" |​​ ២០ | align="center" | ឥសានរវរ្ម័នទី១ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៦១៥-៦៣៩ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | '''[[នគរភ្នំ]]''' ក្លាយជាចេនឡាដីគោក នគរ '''[[ចេនឡា]]''' ''' ក្លាយជាចេនឡាទឹកឡិច (គ.ស ៦២៧) |- | align="center" |​​ ២១ | align="center" | ភរវរ្ម័នទី២ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៦៣៩-៦៥៥ |- | align="center" |​​ ២២ | align="center" | ជ័យវរ្ម័នទី១ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៦៥៥-៦៨១ |- | align="center" |​​ ២៣ | align="center" | ក្សត្រី ជ័យទេវី | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៧១៣ (ទ្វារវតី) |- | align="center" |​​ ២៤ | align="center" | ទេវៈទិត្យ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៧១៣-៧៣០ |- | align="center" |​​ ២៥ | align="center" | រាជឥន្ទ្រលោក | align="center" | រាជធានី វ្យាធៈបុរៈ ([[ខេត្តតាកែវ]]) | align="center" | គ.ស ៧៣០-៧៥៤ |- | align="center" |​​ ២៦ | align="center" | បុស្កៈរាជ | align="center" | រាជធានី គុម្ភពបុរៈ ([[ខេត្តក្រចេះ]]) | align="center" | គ.ស ៧៥៤-៧៧០ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ពួកជ្វានៃរាជវង្ស សៃលេន្ត្រៈ លើកទ័ពជើងទឹកវាយចូលរាជធានី គុម្ភពបុរៈ [[ខេត្តក្រចេះ]] ត្រួត្រារយៈពេល ២០ឆ្នាំ (៧៨០-៨០០ នៃគ.ស) |- | align="center" |​​ ២៧ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី២]] | align="center" | សន្តិវង្ស បុស្កៈរាជ | align="center" | គ.ស ៨០២-៨៣៥ |} == [[ចក្រភពខ្មែរ]] (គ.ស ៨០២-១៤២០) == '''Khmer Empire (AD 802-1420)''' យោងតាមកំណត់ត្រារាជទូត[[ចិន]] របស់រាជវង្សយ័ន្ត គឺលោក ចូវតាក្វាន់ ([[អង់គ្លេស]]: Zhou Daguan) ដែលមកដល់[[ចក្រភពខ្មែរ]] នាសម័យអង្គរ ឆ្នាំ១២៩៦ នៃគ.ស បានសរសេរក្នុងកំណត់ហេតុរបស់លោកថា "ចក្រភពអង្គរ" មានខេត្តចំនួនជាង៩០ ។ <ref> Buddhasāsnapaṇḍity (1996) [https://books.google.com.kh/books?id=AEYvRguRPBUC&q Kambuja suriyā: dassanāvattī phsāy qaksarsāstr niṅ qaksarsāstr dūdau, Volume 50, Issue 2], Publisher: University of California, Berkeley </ref> '''[[ចក្រភពខ្មែរ]]''' ឬ '''មហាអាណាចក្រខ្មែរ''' ដែលត្រួតត្រា [[អាស៊ីអាគ្នេយ៍]] ដីគោកមួយភាគធំអស់រយៈពេលជាងប្រាំមួយរយឆ្នាំដែលគេស្គាល់ថាជាសម័យកាលដ៏មានឥទ្ធិពលនិងខ្លាំងពូកែរបស់ប្រជារាស្ត្រខ្មែនាសម័យកាល ចក្រភពអង្គរ (គ.ស ៨០២-១៤៣១) ដែលលាតសន្ធឹង លើប្រទេស[[ឡាវ]] ប្រទេស[[ថៃ]] ផ្នែកខ្លះនៃប្រទេស[[វៀតណាម]] និងប្រទេស[[ភូមា]]។ <ref> Buddhasāsnapaṇḍity (1998) [https://books.google.com.kh/books?id=Vc3wik82cQsC&q Kambuja suriyā: dassanāvattī phsāy qaksarsāstr niṅ qaksarsāstr dūdau, Volume 52], Publisher: the University of Wisconsin - Madison </ref> {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ២៧ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី២]] (Jeyvaraman II) | align="center" | បង្កើតឬសគល់ '''[[ចក្រភពខ្មែរ]]''' គ.ស ៨០២ | align="center" | គ.ស ៨០២-៨៣៥ |- | align="center" |​​ ២៨ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៣]] (Jeyvaraman III) | align="center" | រាជធានី "ហៈរិហៈរាល័យ"​ នៅតំបន់រលួស [[ខេត្តសៀមរាប]] | align="center" | គ.ស ៨៣៥-៨៧៧ |- | align="center" |​​ ២៩ | align="center" | [[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី១]] (Indra Varaman I) | align="center" | ស្ថាបនិករាជធានីអង្គរធំ | align="center" | គ.ស ៨៧៧-៨៨៩ |- | align="center" |​​ ៣០ | align="center" | [[យសោវរ្ម័នទី១]] (Yasoa Varaman I) | align="center" | ស្ថាបនិករាជធានី "[[យៈសោធរៈបុរៈ]]" លទ្ធិជំនឿ: ជំនឿសែនដូនតា | align="center" | គ.ស ៨៨៩-៩១០ |- | align="center" |​​ ៣១ | align="center" | [[ហស៌វរ្ម័នទី១]] (Hors Varaman I) | align="center" | "ស្ដេចនៃស្នាមញញឹមទី១" | align="center" | គ.ស ៩១០-៩២២ |- | align="center" |​​ ៣២ | align="center" | [[ឥសានវរ្ម័នទី២]] (Eysan Varaman II) | align="center" | [[ហិណ្ឌូសាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿអរូបី គោរពលើ ព្រះយមរាជ | align="center" | គ.ស ៩២៣-៩២៨ |- | align="center" |​​ ៣៣ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៤]] (Jeyvaraman IV) | align="center" | ស្ថាបនិកក្រុងថ្មី នៃ "[[រាជធានីកោះកេរ្តិ៍]]" | align="center" | គ.ស ៩២៨-៩៤២ |- | align="center" |​​ ៣៤ | align="center" | [[ហស៌វរ្ម័នទី២]] (Hors Varaman II) | align="center" | "ស្ដេចនៃស្នាមញញឹមទី២" ចម្បាំងជាមួយ រាជវង្ស "សៃលេន្ត្រៈ" នៃអាណាចក្រចូឡា | align="center" | គ.ស ៩៤២-៩៤៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |កងទ័ព អាណាចក្រចូឡា វាយចូល​រាជធានី​កោះកេរ្តិ៍ ចាប់យក [[ហស៌វរ្ម័នទី២]] ទៅកាត់ក្បាលនៅក្រុង "ស្រីវិជ័យ" (Srivijaya) នាឧបទ្វីបម៉ាឡេ ឆ្នាំ៩៤៤ នៃគ​.សករាជ​ |- | align="center" |​​ ៣៥ | align="center" | [[រាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២]] (Reajendra Varaman II) | align="center" | លើកទ័ពឡោមព័ទរឹបយករាជធានី "ស្រីវិជ័យ" បានទាំងស្រុងក្នុងឆ្នាំ ៩៥២ នៃគ​.សករាជ | align="center" | គ.ស ៩៤៤-៩៦៨ |- | align="center" |​​ ៣៦ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៥]] (Jeyvaraman V) | align="center" | បង្កើតសិល្បៈ "[[ល្ខោនខោល]]"​​ | align="center" | គ.ស ៩៦៨-១០០១ |- | align="center" |​​ ៣៧ | align="center" | [[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី១]] (Utey Tityavaraman I) | align="center" | សង្គ្រាម​នៅ "លប់បុរី" | align="center" | គ.ស ១០០១-១០០២ |- | align="center" |​​ ៣៨ | align="center" | [[ជ័យវីរៈវរ្ម័ន]] (Jeyvireak Varaman) | align="center" | សង្គ្រាម​ដណ្ដើមរាជ្យ [[យៈសោធរៈបុរៈ]] | align="center" | គ.ស ១០០២-១០១០ |- | align="center" |​​ ៣៩ | align="center" | [[សូរ្យវរ្ម័នទី១]] (Sorya Varaman I) | align="center" | ស្រង់បាន [[ព្រះកែវមរកត]] និង បង្កើតសម័យកាល អង្គរទី២ | align="center" | គ.ស ១០១១-១០៥០ |- | align="center" |​​ ៤០ | align="center" | [[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២]] (Utey Tityavaraman II) | align="center" | បង្ក្រាបការបះបោរ ចំនួន៣លើក ប៉ាន់តុរាំង សម្ភពបុរៈ លប់បុរី | align="center" | គ.ស ១០៥០-១០៦៦ |- | align="center" |​​ ៤១ | align="center" | [[ហស៌វរ្ម័នទី៣]] (Hors Varaman III) | align="center" | ទឹកជំនន់ធំលិចក្រុងអង្គរ ស្ដេចចម្ប៉ា (ហៈរិវរ្ម័នទី៤/សេនកៈរាជ) លើកទ័ពជើងទឹកមកឈ្លានពានក្រុងអង្គរ | align="center" | គ.ស ១០៦៦-១០៨០ |- | align="center" |​​ ៤២ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៦]] (Jeyvaraman VI) | align="center" | ស្ថាបនិករាជធានីថ្មី "មហិធរៈបុរៈ" និង ចម្បាំងខ្មែរចាម | align="center" | គ.ស ១០៨០-១១០៧ |- | align="center" |​​ ៤៣ | align="center" | [[ធរណីន្ទ្រវរ្ម័នទី១]] | align="center" | សង្គ្រាមដណ្ដើមរាជបងប្អូន [[ជ័យវរ្ម័នទី៦]] | align="center" | គ.ស ១១០៧-១១១៣ |- | align="center" |​​ ៤៤ | align="center" | [[សូរ្យវរ្ម័នទី២]] | align="center" | សូរ្យវង្សទី២ កសាងអច្ឆៈរិយៈវត្ថុពិភពលោក គឺ '''[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]''' | align="center" | គ.ស ១១១៣-១១៥០ |- | align="center" |​​ ៤៥ | align="center" | [[ធរណីន្ទ្រវរ្ម័នទី២]] | align="center" | | align="center" | គ.ស ១១៥០-១១៦០ |- | align="center" |​​ ៤៥ | align="center" | [[យៈសោវរ្ម័នទី២]] | align="center" | ត្រូវមន្ទ្រីឈ្មោះ ត្រីភូវនាទិត្យ ធ្វើឃាត​ ហើយមិនមានឯកសារណាមួយកត់ត្រាអំពីរាជវង្សរបស់ទ្រង់ឡើយ ។ | align="center" | គ.ស ១១៦០-១១៦៥ |- | align="center" |​​ ៤៦ | align="center" | [[ត្រីភូវនាទិត្យវរ្ម័ន]] | align="center" | ត្រូវទ័ពស្ដេចចាម មកពីនគរចម្ប៉ា​ព្រះនាម ឥន្ត្រវរ្ម័នទី៤ បរសំពៅបញ្ច្រាសទន្លេវាយចូលក្នុងក្រុងអង្គរ ហើយធ្វើឃាតក្នុងឆ្នាំ ១១៧៧ នៃគ.ស | align="center" | គ.ស ១១៦៥-១១៧៧ |- | align="center" |​​ ៤៧ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៧]] | align="center" | ព្រះអង្គជាស្តេចខ្លាំងពូកែវាយចាមរំដោះ[[ក្រុងអង្គរ]] ឆ្នាំ ១១៨១ និងវាយត្រួតត្រាប្រទេសចាម្ប៉ាទាំងស្រុងឆ្នាំ ១២០៣។ | align="center" | គ.ស ១១៨១-១២១៥ |- | align="center" |​​ ៤៨ | align="center" | [[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី២]] | align="center" | ការបាត់បង់ទឹកដីបួនចំណែកធំ ([[ចម្ប៉ា]]ប្រកាសឯករាជឆ្នាំ ១២២៣) (ស្យាមសៀម រួមគ្នាប្រកាសឯករាជ [[សុខោទ័យ]] ឆ្នាំ ១២៣៨) (ជនជាតិតៃ ប្រកាសកាត់យក លួងព្រះបាង ឆ្នាំ ១២៣៨) (ជនជាតិមន ប្រកាសរដ្ឋឯករាជ ដាវ៉ូ លប់បុរី ឆ្នាំ ១២៣៩) | align="center" | គ.ស ១២១៩-១២៤៣ |- | align="center" |​​ ៤៩ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៨]] | align="center" | ឆ្នាំដែលព្រះអង្គគ្រប់គ្រងបានកើតនូវសង្គ្រាមសាសនា [[ហិណ្ឌូ]] និង [[ពុទ្ធសាសនា]] (សៀមលើកទ័ពឈ្លានពានឆ្នាំ ១២៥៧) (ម៉ុងហ្គោល លើកទ័ពវៀតទីមកទល់និងចម្ប៉ាសាក់ ឆ្នាំ ១២៨៣) | align="center" | គ.ស ១២៤៣-១២៩៥ |- | align="center" |​​ ៥០ | align="center" | [[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣]] | align="center" | បុត្រីទ្រង់នាម ត្រីឥន្ទ្រភូកេតត្រៈចិន្តា បានលួចព្រះខ័នមាសទៅឲស្វាមីខ្លួនហើយប្រកាសរាជសារក្លែងបន្លំឲប្ដីរបស់ខ្លួន គ្រងរាជក្នុងឆ្នាំ ១២៩៦ ក្នុងកំណត់ត្រាលោក [[ចូវតាក្វាន់]] (Zhou Daguan) | align="center" | គ.ស ១២៩៦-១៣០៨ |- | align="center" |​​ ៥១ | align="center" | [[ឥន្ទ្រជ័យវរ្ម័ន]] | align="center" | | align="center" | គ.ស ១៣០៨-១៣២៧ |- | align="center" |​​ ៥២ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៩]] | align="center" | | align="center" | គ.ស ១៣២៧-១៣៣៦ |- | align="center" |​​ ៥៣ | align="center" | [[បរមនិពា្វនបទ]] | align="center" | តាត្រសក់ផ្អែម | align="center" | គ.ស ១៣៣៧-១៣៤៦ |- | align="center" |​​ ៥៤ | align="center" | [[លំពង្សរាជា]] (Lompong Reachea) | align="center" | (នាម ពញ្ញាជ័យ) មិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំងប្រាំសោយរាជ្យ និងបានធ្វើ រតនៈបល្ល័ង្កទាំងប្រាំថ្មី និងប្រកាសសោយរាជឆ្នាំ ១៣៤៨ | align="center" | គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២ |- | align="center" |​​ ៥៥ | align="center" | [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] (Srei Soriyoavong) | align="center" | បានលើកទ័ពដោយមានជំនួយពីកងទ័ពនគរ "ឡានឆាង" បានបណ្តេញកងទ័ពសៀមនៅឆ្នាំ ១៣៥៧ ។ | align="center" | គ.ស ១៣៥២-១៣៦៩ |- | align="center" |​​ ៥៦ | align="center" | [[បរមរាមាទី១]] (Borom Reamea I) | align="center" | សោយទីវង្គត់ក្នុងចម្បាំងខ្មែរ-សៀម | align="center" | គ.ស ១៣៦៩-១៣៧២ |- | align="center" |​​ ៥៧ | align="center" | [[ធម្មរាជាទី១]] (Dhamma Reachea I) | align="center" | (នាម ធម្មាសោករាជ) សមរភូមិអង្គរដែល ស្តេចសៀមមានឈ្មោះថា "ពញ្ញាព្រែក"​​ បានលើកកងទ័ពសៀម (១សែននាក់) ជាមួយនិងកាំភ្លើងធំវាយប្រហារ ក្រុងអង្គរជាលើកទី២ ។ | align="center" | គ.ស ១៣៧៣-១៣៨៥ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ស្ដេចសៀម នាម "ពញ្ញាព្រែក"​​ ប្ដូរឈ្មោះជា "ឥន្ទ្ររាជា" ហើយបានគ្រប់គ្រងអង្គរ ៣ឆ្នាំ បន្ទាប់ពីស្តេចខ្មែរដែលមានឈ្មោះថា "[[ពញាយ៉ាត]]" បានសម្លាប់ស្ដេចសៀមនោះ និងបណ្ដេញកងទ័ពសៀមឱ្យចេញពីអង្គរក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ ។ |- | align="center" |​​ ៥៨ | align="center" | [[បរមរាជាទី១]] (Borom Reachea I) | align="center" | (នាម [[ពញ្ញាយ៉ាត]]) បានផ្លាសរាជធានីពីតំបន់អង្គរនៅឆ្នាំ ១៣៨៨ ទៅ "ទួលបាសាន" នា [[ខេត្តកំពង់ចាម]] និង បានផ្លាសប្ដូររាជធានី ចុងក្រោយ មកតំបន់ "ចតុមខ" (បច្ចុប្បន្ន: [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ ហើយបានប្រកាសប្ដូររាជសម័យ មកសម័យកាលចតុមុខ ក្នុងឆ្នាំ ១៤១៦ ។ | align="center" | គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២ |} == សម័យកាលចតុមុខទី១ (គ.ស ១៤២០-១៥២៨) == '''Chaktomok I Period (AD 1420-1528)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ៥៨ | align="center" | [[បរមរាជាទី១]] (Borom Reachea I) "Ponhea Yat" | align="center" | (នាម ពញ្ញាយ៉ាត) ប្រកាសសម័យកាលចតុមុខទី១ ១៤២០ | align="center" | គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២ |- | align="center" |​​ ៥៩ | align="center" | [[នរាយ៍រាជា]] (Noreay Reachea) | align="center" | (នាម នរាយ៍រាជា) | align="center" | គ.ស ១៤៣៣-១៤៣៧ |- | align="center" |​​ ៦០ | align="center" | [[ស្រីរាជា]] (Srei Reachea) | align="center" | (នាម ស្រីរាជា) | align="center" | គ.ស ១៤៣៧-១៤៦៨ |- | align="center" |​​ ៦១ | align="center" | [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] (Srei Soriyoatey) | align="center" | (នាម ស្រីសុរិយោទ័យ) | align="center" | គ.ស ១៤៦៨-១៤៧៦ |- | align="center" |​​ ៦២ | align="center" | [[ធម្មរាជាទី២]] (Dhamma Reachea II) | align="center" | (នាម ស្រីធម្មរាជា) | align="center" | គ.ស ១៤៧៦-១៥០៤ |- | align="center" |​​ ៦៣ | align="center" | [[ស្រីសុគន្ធបទ]] (Srei Sokunbot) | align="center" | ទឹកជំនន់ធំលិចក្រុងចតុមុខ ផ្លាសរាជធានីទៅ ស្រីសឈរ [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ១៥០៨ | align="center" | គ.ស ១៥០៤-១៥១៤ |- | align="center" |​​ ៦៤ | align="center" | [[ស្រីជេដ្ឋា]] (Srei Chedtha) | align="center" | (នាម ហ្លួងព្រះស្ដេចកន) កាត់យកភាគកើតឆ្នាំ ១៥១២ មានរាជធានីឈ្មោះ (ស្រឡប់ដូនតីពិជ័យព្រៃនគរ) ប្រកាសរាជឆ្នាំ ១៥១៦ ក្រោយដណ្ដើមបានពី "ព្រះស្រីសុគន្ធបទ ។ | align="center" | គ.ស ១៥១៦-១៥២៥ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | សង្គ្រាមនាគខាងកើត ទល់និងនាគខាងលិច (១៥១៦-១៥២៥) |- | align="center" |​​ ៦៥ | align="center" | [[ចន្ទរាជា]] (Chan Reachea) | align="center" | ប្រកាសប្ដូររាជសម័យ មកសម័យកាលលង្វែក ឆ្នាំ ១៥២៨ នៃគ.សករាជ | align="center" | គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦ |} == អាណាចក្រលង្វែក (គ.ស ១៥២៨-១៥៩៣) == '''Longvek Kingdom (Period: AD 1528-1593)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ៦៥ | align="center" | [[ចន្ទរាជា]] (Chan Reachea) | align="center" | ប្រកាសសម័យកាលលង្វែក ឆ្នាំ ១៥២៨ នៃគ.សករាជ | align="center" | គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦ |- | align="center" |​​ ៦៦ | align="center" | [[បរមរាជាទី២]] (Borom Reachea II) | align="center" | (នាម បរមិន្ទរាជា) | align="center" | គ.ស ១៥៦៦-១៥៧៦ |- | align="center" |​​ ៦៦ | align="center" | [[ព្រះសត្ថាទី១]] (Preah Satha I) | align="center" | (នាម សត្ថាទី១) | align="center" | គ.ស ១៥៧៦-១៥៨៤ |- | align="center" |​​ ៦៧ | align="center" | [[ជ័យជេស្ឋា]] (Chey Chestha) | align="center" | | align="center" | គ.ស ១៥៨៤-១៥៩៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ស្ដេចសៀម នរេសូរ លើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយបែករាជធានីលង្វែក ១៥៩៣ |} == អាណាចក្រកម្ពុជា សម័យកាល​ស្រីសន្ធរ (គ.ស ១៥៩៤-១៦១៨) == '''Kampuchea Kingdom (Srei Santhor Period: AD 1594-1618)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ៦៨ | align="center" | [[បរមរាមាទី២]] (Borom Reamea II) | align="center" | (នាម ព្រះរាមាជើងព្រៃ) | align="center" | គ.ស ១៥៩៤-១៥៩៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ស្ដេចរាមាជើងព្រៃ ត្រូវទាហ៊ានពួកអេស្ប៉ាញ ([[អង់គ្លេស]] Spain) លួចធ្វើឃាតដោយគ្រាប់កាំភ្លើង ឆ្នាំ ១៥៩៦ |- | align="center" |​​ ៦៩ | align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី៤]] | align="center" | (នាម ពញ្ញាអន) | align="center" | គ.ស ១៥៩៦-១៥៩៩ |- | align="center" |​​ ៧០ | align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី៥]] | align="center" | (នាម ពញ្ញាញោម) | align="center" | គ.ស ១៦០០-១៦០២ |- | align="center" |​​ ៧១ | align="center" | [[ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌]] | align="center" | (នាម ស្រីសុរិយោពណ៌) | align="center" | គ.ស ១៦០២-១៦២០ |} == អាណាចក្រកម្ពុជា​ សម័យកាលឧដុង្គ (គ.ស ១៦២០-១៨៦៣) == '''Kampuchea Kingdom ([[Oudong]] Period: AD 1620-1863)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=3% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ៧២ | align="center" | [[ជ័យជេដ្ឋាធិរាជ]] | align="center" | (នាម ជ័យជេស្ដា) | align="center" | គ.ស ១៦២០-១៦២៧ |- | align="center" |​​ ៧៣ | align="center" | [[ឧទ័យរាជា]] | align="center" | (នាម ពញ្ញានូរ) | align="center" | គ.ស ១៦២៨-១៦២៩ |- | align="center" |​​ ៧៤ | align="center" | [[បរមរាជសម្ភារ]] | align="center" | (នាម ពញ្ញាតូ) | align="center" | គ.ស ១៦២៩-១៦៣៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ទាហ៊ាន ព័រទុយហ្កាល់ ([[អង់គ្លេស]]: [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Portugal Portugal] បាញ់និងគ្រាប់កាំភ្លើង សោយទីវង្គត់លើចុង[[ដើមត្នោត]] ឆ្នាំ១៦៣៤ នៃគ.ស ។ |- | align="center" |​​ ៧៥ | align="center" | [[អង្គទងរាជាធិរាជ]] | align="center" | (នាម ពញ្ញាសូរ) | align="center" | គ.ស ១៦៣៤-១៦៣៩ |} == '''ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជា (កម្ពុជាក្រោមអណាព្យាបាល[[បារាំង]]) | Royal Arm of Cambodia (Cambodge under French protectorate)''' (គ.ស ១៨៦៣-១៩៤១) == == '''កម្ពុជាក្រោមអណានិគម[[ជប៉ុន]] | Cambodge under Japanese colonization''' (គ.ស ១៩៤១-១៩៤៥) == == '''កម្ពុជាក្រោមអណានិគម[[បារាំង]] | Cambodge under French colonization''' (គ.ស ១៩៤៦-១៩៥២) == == '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] | Kingdom of Cambodia''' (គ.ស ១៩៥៣-១៩៧០) == == '''កម្ពុជានៃសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុង | Cambodia of Civil War''' (គ.ស ១៩៧០-១៩៩២) == == '''កម្ពុជាក្រោមកិច្ចការពារ ដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ |Cambodia under the protection of the United Nations''' (១៩៩២-១៩៩៣) == == '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] រាជាណាចក្រអច្ឆរិយ: | Cambodia Kingdom of Wonder''' (គ.ស ១៩៩៣-បច្ចុប្បន្ន) == == '''បាវចនាព្រះមហាក្សត្រ ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជា''' == <center><gallery> Image:Royal Standard of the King of Cambodia.svg|ទង់ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា Image:Royal Arms of Cambodia.svg|ព្រះរាជសិង្ហាកម្ពុជា </gallery></center> == ឯកសារយោង == t685ozyrhgwydj2m8y5df39h2m4b6p7 282877 282873 2022-08-26T13:45:30Z Camhistory 36281 /* សម័យកាលចតុមុខទី១ (គ.ស ១៤២០-១៥២៨) */ wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #FFD700;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> រាជានិយមកម្ពុជា </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="5" | King Norodom Sihamoni Ascended the throne in Cambodia 2004-Present. |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''រាជសម័យ''' | ព្រះរាជាណាចក្រ​កម្ពុជាទី២ (1993-Present) |- style="vertical-align:center;" |'''របបដឹកនាំជាតិ''' | រាជានិយម​អាស្រ័យ​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ (Constitutional monarchy) |- style="vertical-align:center;" |'''និមិត្តសញ្ញាព្រះរាជា''' [[File:Royal Standard of the King of Cambodia.svg|50px]] |​ ទង់ព្រះមហាក្សត្រនៃកម្ពុជា Royal Standard of the King of Cambodia |- style="vertical-align:center;" |'''ស្ដេចនៃប្រទេសកម្ពុជា''' |​ [[នរោត្ដម សីហមុនី]]​ |- style="vertical-align:center;" |'''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' | (គ.សករាជ ២០០៤ - បច្ចុប្បន្ន​) |- style="vertical-align:center;" |'''សន្តិវង្ស''' | ខ្សែររាជ្យវង្ស "[[នរោត្ដម]]" (Norodom) |- style="vertical-align:center;" |'''ព្រះនាមទូលហៅ''' | ព្រះករុណា (Preah Karona) |- style="vertical-align:center;" |'''ពង្សាវតារ''' | ស្វ័យកម្ពុជ និង ម្ចាស់ក្សត្រី ស្រីមេរ៉ា |- style="vertical-align:center;" |'''រាជ្យវង្សចាប់ផ្ដើម''' | ដើមសតវត្សទី១ គ.សករាជ ៥២ |} '''រាជានិយម​កម្ពុជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Monarchy of Cambodia) គឺជាប្រវត្តិសាស្ត្រនៃស្ដេចប្រទេសកម្ពុជា ដែលបានដឹកនាំរដ្ឋ [[ប្រទេសកម្ពុជា]] បន្តពីសម័យកាលមួយ ទៅសម័យកាលមួយទៀត តាមព្រះរាជវង្សពង្សាវតារ ដែលកត់សម្គាល់ជាព្រះប្រមុខរដ្ឋ កាន់កាប់រាល់កិច្ចការជាតិទាំងឡាយ ទាំងនយោបាយ សង្គមកិច្ច និង សេដ្ឋកិច្ច​ជាតិ ដែលជារបបស្វ័យភាពដែលគ្រប់គ្រងដោយព្រះមហាក្សត្រ ដែលជាធម្មតាទទួលមរតក និងអំណាចគ្រប់គ្រង ពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់ ។​<ref> KHMER.ENGLISH-DICTIONARY.HELP © (2018) [https://khmer.english-dictionary.help/khmer-to-english-meaning-%E1%9E%9A%E1%9E%94%E1%9E%94%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%99%E1%9E%98 Khmer to English Meaning :: របបរាជានិយម: Monarchy], Publisher: All Rights Reserved by KHMER.ENGLISH-DICTIONARY.HELP </ref> == អាណាចក្រ [[នគរភ្នំ]] (គ.ស ៥២-៥៥០) == '''Funan Kingdom (AD 52-550)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​ ០១ | align="center" | [[ស្វ័យកម្ពុជ]] និងនាងស្រី [[មេរ៉ា]] | align="center" | មិនស្គាល់ | align="center" | គ.ស ០១-៥២ |- | align="center" |​​ ០២ | align="center" | [[នាងសោម៉ា]] | align="center" | [[នាងនាគ]] - កំណត់ត្រាចិន [[នាងលុីវយុី]] | align="center" | គ.ស ៥២-៦៨ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | សន្តិវង្ស ជ្វា [[កោណ្ឌិន្យ]] លើកទ័ពតាមសំពៅមកវាយ ស្ដេចស្រី [[នាងសោម៉ា]]​​ ​​ |- | align="center" |​​ ០៣ | align="center" | [[កោណ្ឌិន្យទី១]] | align="center" | [[ព្រះថោង]] - កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ [[ហ៊ុនទៀន]] | align="center" | គ.ស ៦៨-ស.វទី១ |- | align="center" |​​ ០៤ | align="center" | ប្រហែល កៅណ្ឌិន្យទី២ | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ប្រហែល គ.ស ១២៧-ស.វទី២ |- | align="center" |​​ ០៥ | align="center" | ប្រហែល កៅណ្ឌិន្យទី៤ | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ៊ុនប៉ានហួង | align="center" | ប្រហែល គ.ស ១៧៧-១៨០ |- | align="center" |​​ ០៦ | align="center" | ប្រហែល កៅណ្ឌិន្យទី៦ | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ [[ផានផាន]] | align="center" | ប្រហែល គ.ស ១៨០-២០៥ |- | align="center" |​​ ០៧ | align="center" | វ្នំ ជ័យវរ្ម័ន | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានចេម៉ាន់ | align="center" | ប្រហែល គ.ស ២០៥-២១៧ |- | align="center" |​​ ០៨ | align="center" | វ្នំ សូរ្យវរ្ម័ន | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានជីនសេង | align="center" | ប្រហែល គ.ស ២១៧-២២៥ |- | align="center" |​​ ០៩ | align="center" | វ្នំ ធរណិន្ទ្រ | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានឆាង | align="center" | ប្រហែល គ.ស ២២៥-២៤០ |- | align="center" |​​ ១០ | align="center" | វ្នំ ទិត្យវរ្ម័ន | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានសុីឈុន | align="center" | ប្រហែល គ.ស ២៤០-២៨៧ |- | align="center" |​​ ១១ | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា |- | align="center" |​​ ១២ | align="center" | ចន្ទ្រា (កម្ពុជសូរីយា) | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ទៀនឈូ ឆានតាន | align="center" | គ.ស ៣៥៧ |- | align="center" |​​ ១៣ | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា |- | align="center" |​​ ១៤ | align="center" | កៅណ្ឌិន្យវរ្ម័ន | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ កៅឆេយុន | align="center" | គ.ស ៤២០-៤៣៤ |- | align="center" |​​ ១៥ | align="center" | ស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន | align="center" | | align="center" | គ.ស ៤៣៤-៤៧០ |- | align="center" |​​ ១៦ | align="center" | កៅណ្ឌិន្យជ័យវរ្ម័ន | align="center" | | align="center" | គ.ស ៤៧០-៥១៤ |- | align="center" |​​ ១៧ | align="center" | រុទ្រវរ្ម័ន | align="center" | | align="center" | គ.ស ៥១៤-៥៣៩ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | សន្តិវង្ស '''[[នគរភ្នំ]]''' បែកបាក់ជា ជានគរ '''[[ចេនឡា]]''' |} == អាណាចក្រ [[ចេនឡា]] (គ.ស ៥៥០-៨០២) == ''' Chenla Kingdom (AD 550-802)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ១៨ | align="center" | ភរវរ្ម័នទី១ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៥៥០-៦០០ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | '''[[នគរភ្នំ]]''' ធ្វើសង្គ្រាមជាមួយ នគរ '''[[ចេនឡា]]''' '''(គ.ស ៥៥០-៦២៧)''' |- | align="center" |​​ ១៩ | align="center" | មហិន្ទ្រវរ្ម័នទី១ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៦០០-៦១៥ |- | align="center" |​​ ២០ | align="center" | ឥសានរវរ្ម័នទី១ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៦១៥-៦៣៩ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | '''[[នគរភ្នំ]]''' ក្លាយជាចេនឡាដីគោក នគរ '''[[ចេនឡា]]''' ''' ក្លាយជាចេនឡាទឹកឡិច (គ.ស ៦២៧) |- | align="center" |​​ ២១ | align="center" | ភរវរ្ម័នទី២ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៦៣៩-៦៥៥ |- | align="center" |​​ ២២ | align="center" | ជ័យវរ្ម័នទី១ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៦៥៥-៦៨១ |- | align="center" |​​ ២៣ | align="center" | ក្សត្រី ជ័យទេវី | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៧១៣ (ទ្វារវតី) |- | align="center" |​​ ២៤ | align="center" | ទេវៈទិត្យ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៧១៣-៧៣០ |- | align="center" |​​ ២៥ | align="center" | រាជឥន្ទ្រលោក | align="center" | រាជធានី វ្យាធៈបុរៈ ([[ខេត្តតាកែវ]]) | align="center" | គ.ស ៧៣០-៧៥៤ |- | align="center" |​​ ២៦ | align="center" | បុស្កៈរាជ | align="center" | រាជធានី គុម្ភពបុរៈ ([[ខេត្តក្រចេះ]]) | align="center" | គ.ស ៧៥៤-៧៧០ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ពួកជ្វានៃរាជវង្ស សៃលេន្ត្រៈ លើកទ័ពជើងទឹកវាយចូលរាជធានី គុម្ភពបុរៈ [[ខេត្តក្រចេះ]] ត្រួត្រារយៈពេល ២០ឆ្នាំ (៧៨០-៨០០ នៃគ.ស) |- | align="center" |​​ ២៧ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី២]] | align="center" | សន្តិវង្ស បុស្កៈរាជ | align="center" | គ.ស ៨០២-៨៣៥ |} == [[ចក្រភពខ្មែរ]] (គ.ស ៨០២-១៤២០) == '''Khmer Empire (AD 802-1420)''' យោងតាមកំណត់ត្រារាជទូត[[ចិន]] របស់រាជវង្សយ័ន្ត គឺលោក ចូវតាក្វាន់ ([[អង់គ្លេស]]: Zhou Daguan) ដែលមកដល់[[ចក្រភពខ្មែរ]] នាសម័យអង្គរ ឆ្នាំ១២៩៦ នៃគ.ស បានសរសេរក្នុងកំណត់ហេតុរបស់លោកថា "ចក្រភពអង្គរ" មានខេត្តចំនួនជាង៩០ ។ <ref> Buddhasāsnapaṇḍity (1996) [https://books.google.com.kh/books?id=AEYvRguRPBUC&q Kambuja suriyā: dassanāvattī phsāy qaksarsāstr niṅ qaksarsāstr dūdau, Volume 50, Issue 2], Publisher: University of California, Berkeley </ref> '''[[ចក្រភពខ្មែរ]]''' ឬ '''មហាអាណាចក្រខ្មែរ''' ដែលត្រួតត្រា [[អាស៊ីអាគ្នេយ៍]] ដីគោកមួយភាគធំអស់រយៈពេលជាងប្រាំមួយរយឆ្នាំដែលគេស្គាល់ថាជាសម័យកាលដ៏មានឥទ្ធិពលនិងខ្លាំងពូកែរបស់ប្រជារាស្ត្រខ្មែនាសម័យកាល ចក្រភពអង្គរ (គ.ស ៨០២-១៤៣១) ដែលលាតសន្ធឹង លើប្រទេស[[ឡាវ]] ប្រទេស[[ថៃ]] ផ្នែកខ្លះនៃប្រទេស[[វៀតណាម]] និងប្រទេស[[ភូមា]]។ <ref> Buddhasāsnapaṇḍity (1998) [https://books.google.com.kh/books?id=Vc3wik82cQsC&q Kambuja suriyā: dassanāvattī phsāy qaksarsāstr niṅ qaksarsāstr dūdau, Volume 52], Publisher: the University of Wisconsin - Madison </ref> {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ២៧ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី២]] (Jeyvaraman II) | align="center" | បង្កើតឬសគល់ '''[[ចក្រភពខ្មែរ]]''' គ.ស ៨០២ | align="center" | គ.ស ៨០២-៨៣៥ |- | align="center" |​​ ២៨ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៣]] (Jeyvaraman III) | align="center" | រាជធានី "ហៈរិហៈរាល័យ"​ នៅតំបន់រលួស [[ខេត្តសៀមរាប]] | align="center" | គ.ស ៨៣៥-៨៧៧ |- | align="center" |​​ ២៩ | align="center" | [[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី១]] (Indra Varaman I) | align="center" | ស្ថាបនិករាជធានីអង្គរធំ | align="center" | គ.ស ៨៧៧-៨៨៩ |- | align="center" |​​ ៣០ | align="center" | [[យសោវរ្ម័នទី១]] (Yasoa Varaman I) | align="center" | ស្ថាបនិករាជធានី "[[យៈសោធរៈបុរៈ]]" លទ្ធិជំនឿ: ជំនឿសែនដូនតា | align="center" | គ.ស ៨៨៩-៩១០ |- | align="center" |​​ ៣១ | align="center" | [[ហស៌វរ្ម័នទី១]] (Hors Varaman I) | align="center" | "ស្ដេចនៃស្នាមញញឹមទី១" | align="center" | គ.ស ៩១០-៩២២ |- | align="center" |​​ ៣២ | align="center" | [[ឥសានវរ្ម័នទី២]] (Eysan Varaman II) | align="center" | [[ហិណ្ឌូសាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿអរូបី គោរពលើ ព្រះយមរាជ | align="center" | គ.ស ៩២៣-៩២៨ |- | align="center" |​​ ៣៣ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៤]] (Jeyvaraman IV) | align="center" | ស្ថាបនិកក្រុងថ្មី នៃ "[[រាជធានីកោះកេរ្តិ៍]]" | align="center" | គ.ស ៩២៨-៩៤២ |- | align="center" |​​ ៣៤ | align="center" | [[ហស៌វរ្ម័នទី២]] (Hors Varaman II) | align="center" | "ស្ដេចនៃស្នាមញញឹមទី២" ចម្បាំងជាមួយ រាជវង្ស "សៃលេន្ត្រៈ" នៃអាណាចក្រចូឡា | align="center" | គ.ស ៩៤២-៩៤៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |កងទ័ព អាណាចក្រចូឡា វាយចូល​រាជធានី​កោះកេរ្តិ៍ ចាប់យក [[ហស៌វរ្ម័នទី២]] ទៅកាត់ក្បាលនៅក្រុង "ស្រីវិជ័យ" (Srivijaya) នាឧបទ្វីបម៉ាឡេ ឆ្នាំ៩៤៤ នៃគ​.សករាជ​ |- | align="center" |​​ ៣៥ | align="center" | [[រាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២]] (Reajendra Varaman II) | align="center" | លើកទ័ពឡោមព័ទរឹបយករាជធានី "ស្រីវិជ័យ" បានទាំងស្រុងក្នុងឆ្នាំ ៩៥២ នៃគ​.សករាជ | align="center" | គ.ស ៩៤៤-៩៦៨ |- | align="center" |​​ ៣៦ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៥]] (Jeyvaraman V) | align="center" | បង្កើតសិល្បៈ "[[ល្ខោនខោល]]"​​ | align="center" | គ.ស ៩៦៨-១០០១ |- | align="center" |​​ ៣៧ | align="center" | [[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី១]] (Utey Tityavaraman I) | align="center" | សង្គ្រាម​នៅ "លប់បុរី" | align="center" | គ.ស ១០០១-១០០២ |- | align="center" |​​ ៣៨ | align="center" | [[ជ័យវីរៈវរ្ម័ន]] (Jeyvireak Varaman) | align="center" | សង្គ្រាម​ដណ្ដើមរាជ្យ [[យៈសោធរៈបុរៈ]] | align="center" | គ.ស ១០០២-១០១០ |- | align="center" |​​ ៣៩ | align="center" | [[សូរ្យវរ្ម័នទី១]] (Sorya Varaman I) | align="center" | ស្រង់បាន [[ព្រះកែវមរកត]] និង បង្កើតសម័យកាល អង្គរទី២ | align="center" | គ.ស ១០១១-១០៥០ |- | align="center" |​​ ៤០ | align="center" | [[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២]] (Utey Tityavaraman II) | align="center" | បង្ក្រាបការបះបោរ ចំនួន៣លើក ប៉ាន់តុរាំង សម្ភពបុរៈ លប់បុរី | align="center" | គ.ស ១០៥០-១០៦៦ |- | align="center" |​​ ៤១ | align="center" | [[ហស៌វរ្ម័នទី៣]] (Hors Varaman III) | align="center" | ទឹកជំនន់ធំលិចក្រុងអង្គរ ស្ដេចចម្ប៉ា (ហៈរិវរ្ម័នទី៤/សេនកៈរាជ) លើកទ័ពជើងទឹកមកឈ្លានពានក្រុងអង្គរ | align="center" | គ.ស ១០៦៦-១០៨០ |- | align="center" |​​ ៤២ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៦]] (Jeyvaraman VI) | align="center" | ស្ថាបនិករាជធានីថ្មី "មហិធរៈបុរៈ" និង ចម្បាំងខ្មែរចាម | align="center" | គ.ស ១០៨០-១១០៧ |- | align="center" |​​ ៤៣ | align="center" | [[ធរណីន្ទ្រវរ្ម័នទី១]] | align="center" | សង្គ្រាមដណ្ដើមរាជបងប្អូន [[ជ័យវរ្ម័នទី៦]] | align="center" | គ.ស ១១០៧-១១១៣ |- | align="center" |​​ ៤៤ | align="center" | [[សូរ្យវរ្ម័នទី២]] | align="center" | សូរ្យវង្សទី២ កសាងអច្ឆៈរិយៈវត្ថុពិភពលោក គឺ '''[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]''' | align="center" | គ.ស ១១១៣-១១៥០ |- | align="center" |​​ ៤៥ | align="center" | [[ធរណីន្ទ្រវរ្ម័នទី២]] | align="center" | | align="center" | គ.ស ១១៥០-១១៦០ |- | align="center" |​​ ៤៥ | align="center" | [[យៈសោវរ្ម័នទី២]] | align="center" | ត្រូវមន្ទ្រីឈ្មោះ ត្រីភូវនាទិត្យ ធ្វើឃាត​ ហើយមិនមានឯកសារណាមួយកត់ត្រាអំពីរាជវង្សរបស់ទ្រង់ឡើយ ។ | align="center" | គ.ស ១១៦០-១១៦៥ |- | align="center" |​​ ៤៦ | align="center" | [[ត្រីភូវនាទិត្យវរ្ម័ន]] | align="center" | ត្រូវទ័ពស្ដេចចាម មកពីនគរចម្ប៉ា​ព្រះនាម ឥន្ត្រវរ្ម័នទី៤ បរសំពៅបញ្ច្រាសទន្លេវាយចូលក្នុងក្រុងអង្គរ ហើយធ្វើឃាតក្នុងឆ្នាំ ១១៧៧ នៃគ.ស | align="center" | គ.ស ១១៦៥-១១៧៧ |- | align="center" |​​ ៤៧ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៧]] | align="center" | ព្រះអង្គជាស្តេចខ្លាំងពូកែវាយចាមរំដោះ[[ក្រុងអង្គរ]] ឆ្នាំ ១១៨១ និងវាយត្រួតត្រាប្រទេសចាម្ប៉ាទាំងស្រុងឆ្នាំ ១២០៣។ | align="center" | គ.ស ១១៨១-១២១៥ |- | align="center" |​​ ៤៨ | align="center" | [[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី២]] | align="center" | ការបាត់បង់ទឹកដីបួនចំណែកធំ ([[ចម្ប៉ា]]ប្រកាសឯករាជឆ្នាំ ១២២៣) (ស្យាមសៀម រួមគ្នាប្រកាសឯករាជ [[សុខោទ័យ]] ឆ្នាំ ១២៣៨) (ជនជាតិតៃ ប្រកាសកាត់យក លួងព្រះបាង ឆ្នាំ ១២៣៨) (ជនជាតិមន ប្រកាសរដ្ឋឯករាជ ដាវ៉ូ លប់បុរី ឆ្នាំ ១២៣៩) | align="center" | គ.ស ១២១៩-១២៤៣ |- | align="center" |​​ ៤៩ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៨]] | align="center" | ឆ្នាំដែលព្រះអង្គគ្រប់គ្រងបានកើតនូវសង្គ្រាមសាសនា [[ហិណ្ឌូ]] និង [[ពុទ្ធសាសនា]] (សៀមលើកទ័ពឈ្លានពានឆ្នាំ ១២៥៧) (ម៉ុងហ្គោល លើកទ័ពវៀតទីមកទល់និងចម្ប៉ាសាក់ ឆ្នាំ ១២៨៣) | align="center" | គ.ស ១២៤៣-១២៩៥ |- | align="center" |​​ ៥០ | align="center" | [[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣]] | align="center" | បុត្រីទ្រង់នាម ត្រីឥន្ទ្រភូកេតត្រៈចិន្តា បានលួចព្រះខ័នមាសទៅឲស្វាមីខ្លួនហើយប្រកាសរាជសារក្លែងបន្លំឲប្ដីរបស់ខ្លួន គ្រងរាជក្នុងឆ្នាំ ១២៩៦ ក្នុងកំណត់ត្រាលោក [[ចូវតាក្វាន់]] (Zhou Daguan) | align="center" | គ.ស ១២៩៦-១៣០៨ |- | align="center" |​​ ៥១ | align="center" | [[ឥន្ទ្រជ័យវរ្ម័ន]] | align="center" | | align="center" | គ.ស ១៣០៨-១៣២៧ |- | align="center" |​​ ៥២ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៩]] | align="center" | | align="center" | គ.ស ១៣២៧-១៣៣៦ |- | align="center" |​​ ៥៣ | align="center" | [[បរមនិពា្វនបទ]] | align="center" | តាត្រសក់ផ្អែម | align="center" | គ.ស ១៣៣៧-១៣៤៦ |- | align="center" |​​ ៥៤ | align="center" | [[លំពង្សរាជា]] (Lompong Reachea) | align="center" | (នាម ពញ្ញាជ័យ) មិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំងប្រាំសោយរាជ្យ និងបានធ្វើ រតនៈបល្ល័ង្កទាំងប្រាំថ្មី និងប្រកាសសោយរាជឆ្នាំ ១៣៤៨ | align="center" | គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២ |- | align="center" |​​ ៥៥ | align="center" | [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] (Srei Soriyoavong) | align="center" | បានលើកទ័ពដោយមានជំនួយពីកងទ័ពនគរ "ឡានឆាង" បានបណ្តេញកងទ័ពសៀមនៅឆ្នាំ ១៣៥៧ ។ | align="center" | គ.ស ១៣៥២-១៣៦៩ |- | align="center" |​​ ៥៦ | align="center" | [[បរមរាមាទី១]] (Borom Reamea I) | align="center" | សោយទីវង្គត់ក្នុងចម្បាំងខ្មែរ-សៀម | align="center" | គ.ស ១៣៦៩-១៣៧២ |- | align="center" |​​ ៥៧ | align="center" | [[ធម្មរាជាទី១]] (Dhamma Reachea I) | align="center" | (នាម ធម្មាសោករាជ) សមរភូមិអង្គរដែល ស្តេចសៀមមានឈ្មោះថា "ពញ្ញាព្រែក"​​ បានលើកកងទ័ពសៀម (១សែននាក់) ជាមួយនិងកាំភ្លើងធំវាយប្រហារ ក្រុងអង្គរជាលើកទី២ ។ | align="center" | គ.ស ១៣៧៣-១៣៨៥ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ស្ដេចសៀម នាម "ពញ្ញាព្រែក"​​ ប្ដូរឈ្មោះជា "ឥន្ទ្ររាជា" ហើយបានគ្រប់គ្រងអង្គរ ៣ឆ្នាំ បន្ទាប់ពីស្តេចខ្មែរដែលមានឈ្មោះថា "[[ពញាយ៉ាត]]" បានសម្លាប់ស្ដេចសៀមនោះ និងបណ្ដេញកងទ័ពសៀមឱ្យចេញពីអង្គរក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ ។ |- | align="center" |​​ ៥៨ | align="center" | [[បរមរាជាទី១]] (Borom Reachea I) | align="center" | (នាម [[ពញ្ញាយ៉ាត]]) បានផ្លាសរាជធានីពីតំបន់អង្គរនៅឆ្នាំ ១៣៨៨ ទៅ "ទួលបាសាន" នា [[ខេត្តកំពង់ចាម]] និង បានផ្លាសប្ដូររាជធានី ចុងក្រោយ មកតំបន់ "ចតុមខ" (បច្ចុប្បន្ន: [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ ហើយបានប្រកាសប្ដូររាជសម័យ មកសម័យកាលចតុមុខ ក្នុងឆ្នាំ ១៤១៦ ។ | align="center" | គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២ |} == សម័យកាលចតុមុខទី១ (គ.ស ១៤២០-១៥២៨) == '''Chaktomok I Period (AD 1420-1528)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ៥៨ | align="center" | [[បរមរាជាទី១]] (Borom Reachea I) "Ponhea Yat" | align="center" | (នាម ពញ្ញាយ៉ាត) ប្រកាសសម័យកាលចតុមុខទី១ ១៤២០ | align="center" | គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២ |- | align="center" |​​ ៥៩ | align="center" | [[នរាយណ៍រាជា]] (Noreay Reachea) | align="center" | (នាម នរាយណ៍រាជា) | align="center" | គ.ស ១៤៣៣-១៤៣៧ |- | align="center" |​​ ៦០ | align="center" | [[ស្រីរាជា]] (Srei Reachea) | align="center" | (នាម ស្រីរាជា) | align="center" | គ.ស ១៤៣៧-១៤៦៨ |- | align="center" |​​ ៦១ | align="center" | [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] (Srei Soriyoatey) | align="center" | (នាម ស្រីសុរិយោទ័យ) | align="center" | គ.ស ១៤៦៨-១៤៧៦ |- | align="center" |​​ ៦២ | align="center" | [[ធម្មរាជាទី២]] (Dhamma Reachea II) | align="center" | (នាម ស្រីធម្មរាជា) | align="center" | គ.ស ១៤៧៦-១៥០៤ |- | align="center" |​​ ៦៣ | align="center" | [[ស្រីសុគន្ធបទ]] (Srei Sokunbot) | align="center" | ទឹកជំនន់ធំលិចក្រុងចតុមុខ ផ្លាសរាជធានីទៅ ស្រីសឈរ [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ១៥០៨ | align="center" | គ.ស ១៥០៤-១៥១៤ |- | align="center" |​​ ៦៤ | align="center" | [[ស្រីជេដ្ឋា]] (Srei Chedtha) | align="center" | (នាម ហ្លួងព្រះស្ដេចកន) កាត់យកភាគកើតឆ្នាំ ១៥១២ មានរាជធានីឈ្មោះ (ស្រឡប់ដូនតីពិជ័យព្រៃនគរ) ប្រកាសរាជឆ្នាំ ១៥១៦ ក្រោយដណ្ដើមបានពី "ព្រះស្រីសុគន្ធបទ ។ | align="center" | គ.ស ១៥១៦-១៥២៥ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | សង្គ្រាមនាគខាងកើត ទល់និងនាគខាងលិច (១៥១៦-១៥២៥) |- | align="center" |​​ ៦៥ | align="center" | [[ចន្ទរាជា]] (Chan Reachea) | align="center" | ប្រកាសប្ដូររាជសម័យ មកសម័យកាលលង្វែក ឆ្នាំ ១៥២៨ នៃគ.សករាជ | align="center" | គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦ |} == អាណាចក្រលង្វែក (គ.ស ១៥២៨-១៥៩៣) == '''Longvek Kingdom (Period: AD 1528-1593)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ៦៥ | align="center" | [[ចន្ទរាជា]] (Chan Reachea) | align="center" | ប្រកាសសម័យកាលលង្វែក ឆ្នាំ ១៥២៨ នៃគ.សករាជ | align="center" | គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦ |- | align="center" |​​ ៦៦ | align="center" | [[បរមរាជាទី២]] (Borom Reachea II) | align="center" | (នាម បរមិន្ទរាជា) | align="center" | គ.ស ១៥៦៦-១៥៧៦ |- | align="center" |​​ ៦៦ | align="center" | [[ព្រះសត្ថាទី១]] (Preah Satha I) | align="center" | (នាម សត្ថាទី១) | align="center" | គ.ស ១៥៧៦-១៥៨៤ |- | align="center" |​​ ៦៧ | align="center" | [[ជ័យជេស្ឋា]] (Chey Chestha) | align="center" | | align="center" | គ.ស ១៥៨៤-១៥៩៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ស្ដេចសៀម នរេសូរ លើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយបែករាជធានីលង្វែក ១៥៩៣ |} == អាណាចក្រកម្ពុជា សម័យកាល​ស្រីសន្ធរ (គ.ស ១៥៩៤-១៦១៨) == '''Kampuchea Kingdom (Srei Santhor Period: AD 1594-1618)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ៦៨ | align="center" | [[បរមរាមាទី២]] (Borom Reamea II) | align="center" | (នាម ព្រះរាមាជើងព្រៃ) | align="center" | គ.ស ១៥៩៤-១៥៩៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ស្ដេចរាមាជើងព្រៃ ត្រូវទាហ៊ានពួកអេស្ប៉ាញ ([[អង់គ្លេស]] Spain) លួចធ្វើឃាតដោយគ្រាប់កាំភ្លើង ឆ្នាំ ១៥៩៦ |- | align="center" |​​ ៦៩ | align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី៤]] | align="center" | (នាម ពញ្ញាអន) | align="center" | គ.ស ១៥៩៦-១៥៩៩ |- | align="center" |​​ ៧០ | align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី៥]] | align="center" | (នាម ពញ្ញាញោម) | align="center" | គ.ស ១៦០០-១៦០២ |- | align="center" |​​ ៧១ | align="center" | [[ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌]] | align="center" | (នាម ស្រីសុរិយោពណ៌) | align="center" | គ.ស ១៦០២-១៦២០ |} == អាណាចក្រកម្ពុជា​ សម័យកាលឧដុង្គ (គ.ស ១៦២០-១៨៦៣) == '''Kampuchea Kingdom ([[Oudong]] Period: AD 1620-1863)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=3% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ៧២ | align="center" | [[ជ័យជេដ្ឋាធិរាជ]] | align="center" | (នាម ជ័យជេស្ដា) | align="center" | គ.ស ១៦២០-១៦២៧ |- | align="center" |​​ ៧៣ | align="center" | [[ឧទ័យរាជា]] | align="center" | (នាម ពញ្ញានូរ) | align="center" | គ.ស ១៦២៨-១៦២៩ |- | align="center" |​​ ៧៤ | align="center" | [[បរមរាជសម្ភារ]] | align="center" | (នាម ពញ្ញាតូ) | align="center" | គ.ស ១៦២៩-១៦៣៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ទាហ៊ាន ព័រទុយហ្កាល់ ([[អង់គ្លេស]]: [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Portugal Portugal] បាញ់និងគ្រាប់កាំភ្លើង សោយទីវង្គត់លើចុង[[ដើមត្នោត]] ឆ្នាំ១៦៣៤ នៃគ.ស ។ |- | align="center" |​​ ៧៥ | align="center" | [[អង្គទងរាជាធិរាជ]] | align="center" | (នាម ពញ្ញាសូរ) | align="center" | គ.ស ១៦៣៤-១៦៣៩ |} == '''ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជា (កម្ពុជាក្រោមអណាព្យាបាល[[បារាំង]]) | Royal Arm of Cambodia (Cambodge under French protectorate)''' (គ.ស ១៨៦៣-១៩៤១) == == '''កម្ពុជាក្រោមអណានិគម[[ជប៉ុន]] | Cambodge under Japanese colonization''' (គ.ស ១៩៤១-១៩៤៥) == == '''កម្ពុជាក្រោមអណានិគម[[បារាំង]] | Cambodge under French colonization''' (គ.ស ១៩៤៦-១៩៥២) == == '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] | Kingdom of Cambodia''' (គ.ស ១៩៥៣-១៩៧០) == == '''កម្ពុជានៃសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុង | Cambodia of Civil War''' (គ.ស ១៩៧០-១៩៩២) == == '''កម្ពុជាក្រោមកិច្ចការពារ ដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ |Cambodia under the protection of the United Nations''' (១៩៩២-១៩៩៣) == == '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] រាជាណាចក្រអច្ឆរិយ: | Cambodia Kingdom of Wonder''' (គ.ស ១៩៩៣-បច្ចុប្បន្ន) == == '''បាវចនាព្រះមហាក្សត្រ ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជា''' == <center><gallery> Image:Royal Standard of the King of Cambodia.svg|ទង់ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា Image:Royal Arms of Cambodia.svg|ព្រះរាជសិង្ហាកម្ពុជា </gallery></center> == ឯកសារយោង == 8v93mwyubo1tj9rbh9bocfuuwaaa713 282878 282877 2022-08-26T13:54:10Z Camhistory 36281 /* សម័យកាលចតុមុខទី១ (គ.ស ១៤២០-១៥២៨) */ wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #FFD700;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> រាជានិយមកម្ពុជា </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="5" | King Norodom Sihamoni Ascended the throne in Cambodia 2004-Present. |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''រាជសម័យ''' | ព្រះរាជាណាចក្រ​កម្ពុជាទី២ (1993-Present) |- style="vertical-align:center;" |'''របបដឹកនាំជាតិ''' | រាជានិយម​អាស្រ័យ​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ (Constitutional monarchy) |- style="vertical-align:center;" |'''និមិត្តសញ្ញាព្រះរាជា''' [[File:Royal Standard of the King of Cambodia.svg|50px]] |​ ទង់ព្រះមហាក្សត្រនៃកម្ពុជា Royal Standard of the King of Cambodia |- style="vertical-align:center;" |'''ស្ដេចនៃប្រទេសកម្ពុជា''' |​ [[នរោត្ដម សីហមុនី]]​ |- style="vertical-align:center;" |'''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' | (គ.សករាជ ២០០៤ - បច្ចុប្បន្ន​) |- style="vertical-align:center;" |'''សន្តិវង្ស''' | ខ្សែររាជ្យវង្ស "[[នរោត្ដម]]" (Norodom) |- style="vertical-align:center;" |'''ព្រះនាមទូលហៅ''' | ព្រះករុណា (Preah Karona) |- style="vertical-align:center;" |'''ពង្សាវតារ''' | ស្វ័យកម្ពុជ និង ម្ចាស់ក្សត្រី ស្រីមេរ៉ា |- style="vertical-align:center;" |'''រាជ្យវង្សចាប់ផ្ដើម''' | ដើមសតវត្សទី១ គ.សករាជ ៥២ |} '''រាជានិយម​កម្ពុជា''' ([[អង់គ្លេស]]: Monarchy of Cambodia) គឺជាប្រវត្តិសាស្ត្រនៃស្ដេចប្រទេសកម្ពុជា ដែលបានដឹកនាំរដ្ឋ [[ប្រទេសកម្ពុជា]] បន្តពីសម័យកាលមួយ ទៅសម័យកាលមួយទៀត តាមព្រះរាជវង្សពង្សាវតារ ដែលកត់សម្គាល់ជាព្រះប្រមុខរដ្ឋ កាន់កាប់រាល់កិច្ចការជាតិទាំងឡាយ ទាំងនយោបាយ សង្គមកិច្ច និង សេដ្ឋកិច្ច​ជាតិ ដែលជារបបស្វ័យភាពដែលគ្រប់គ្រងដោយព្រះមហាក្សត្រ ដែលជាធម្មតាទទួលមរតក និងអំណាចគ្រប់គ្រង ពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់ ។​<ref> KHMER.ENGLISH-DICTIONARY.HELP © (2018) [https://khmer.english-dictionary.help/khmer-to-english-meaning-%E1%9E%9A%E1%9E%94%E1%9E%94%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%99%E1%9E%98 Khmer to English Meaning :: របបរាជានិយម: Monarchy], Publisher: All Rights Reserved by KHMER.ENGLISH-DICTIONARY.HELP </ref> == អាណាចក្រ [[នគរភ្នំ]] (គ.ស ៥២-៥៥០) == '''Funan Kingdom (AD 52-550)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​ ០១ | align="center" | [[ស្វ័យកម្ពុជ]] និងនាងស្រី [[មេរ៉ា]] | align="center" | មិនស្គាល់ | align="center" | គ.ស ០១-៥២ |- | align="center" |​​ ០២ | align="center" | [[នាងសោម៉ា]] | align="center" | [[នាងនាគ]] - កំណត់ត្រាចិន [[នាងលុីវយុី]] | align="center" | គ.ស ៥២-៦៨ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | សន្តិវង្ស ជ្វា [[កោណ្ឌិន្យ]] លើកទ័ពតាមសំពៅមកវាយ ស្ដេចស្រី [[នាងសោម៉ា]]​​ ​​ |- | align="center" |​​ ០៣ | align="center" | [[កោណ្ឌិន្យទី១]] | align="center" | [[ព្រះថោង]] - កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ [[ហ៊ុនទៀន]] | align="center" | គ.ស ៦៨-ស.វទី១ |- | align="center" |​​ ០៤ | align="center" | ប្រហែល កៅណ្ឌិន្យទី២ | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ប្រហែល គ.ស ១២៧-ស.វទី២ |- | align="center" |​​ ០៥ | align="center" | ប្រហែល កៅណ្ឌិន្យទី៤ | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ៊ុនប៉ានហួង | align="center" | ប្រហែល គ.ស ១៧៧-១៨០ |- | align="center" |​​ ០៦ | align="center" | ប្រហែល កៅណ្ឌិន្យទី៦ | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ [[ផានផាន]] | align="center" | ប្រហែល គ.ស ១៨០-២០៥ |- | align="center" |​​ ០៧ | align="center" | វ្នំ ជ័យវរ្ម័ន | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានចេម៉ាន់ | align="center" | ប្រហែល គ.ស ២០៥-២១៧ |- | align="center" |​​ ០៨ | align="center" | វ្នំ សូរ្យវរ្ម័ន | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានជីនសេង | align="center" | ប្រហែល គ.ស ២១៧-២២៥ |- | align="center" |​​ ០៩ | align="center" | វ្នំ ធរណិន្ទ្រ | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានឆាង | align="center" | ប្រហែល គ.ស ២២៥-២៤០ |- | align="center" |​​ ១០ | align="center" | វ្នំ ទិត្យវរ្ម័ន | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ហ្វានសុីឈុន | align="center" | ប្រហែល គ.ស ២៤០-២៨៧ |- | align="center" |​​ ១១ | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា |- | align="center" |​​ ១២ | align="center" | ចន្ទ្រា (កម្ពុជសូរីយា) | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ ទៀនឈូ ឆានតាន | align="center" | គ.ស ៣៥៧ |- | align="center" |​​ ១៣ | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | មិនមានកំណត់ត្រា |- | align="center" |​​ ១៤ | align="center" | កៅណ្ឌិន្យវរ្ម័ន | align="center" | កំណត់ត្រាចិន ព្រះបាទ កៅឆេយុន | align="center" | គ.ស ៤២០-៤៣៤ |- | align="center" |​​ ១៥ | align="center" | ស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន | align="center" | | align="center" | គ.ស ៤៣៤-៤៧០ |- | align="center" |​​ ១៦ | align="center" | កៅណ្ឌិន្យជ័យវរ្ម័ន | align="center" | | align="center" | គ.ស ៤៧០-៥១៤ |- | align="center" |​​ ១៧ | align="center" | រុទ្រវរ្ម័ន | align="center" | | align="center" | គ.ស ៥១៤-៥៣៩ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | សន្តិវង្ស '''[[នគរភ្នំ]]''' បែកបាក់ជា ជានគរ '''[[ចេនឡា]]''' |} == អាណាចក្រ [[ចេនឡា]] (គ.ស ៥៥០-៨០២) == ''' Chenla Kingdom (AD 550-802)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ១៨ | align="center" | ភរវរ្ម័នទី១ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៥៥០-៦០០ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | '''[[នគរភ្នំ]]''' ធ្វើសង្គ្រាមជាមួយ នគរ '''[[ចេនឡា]]''' '''(គ.ស ៥៥០-៦២៧)''' |- | align="center" |​​ ១៩ | align="center" | មហិន្ទ្រវរ្ម័នទី១ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៦០០-៦១៥ |- | align="center" |​​ ២០ | align="center" | ឥសានរវរ្ម័នទី១ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៦១៥-៦៣៩ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | '''[[នគរភ្នំ]]''' ក្លាយជាចេនឡាដីគោក នគរ '''[[ចេនឡា]]''' ''' ក្លាយជាចេនឡាទឹកឡិច (គ.ស ៦២៧) |- | align="center" |​​ ២១ | align="center" | ភរវរ្ម័នទី២ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៦៣៩-៦៥៥ |- | align="center" |​​ ២២ | align="center" | ជ័យវរ្ម័នទី១ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៦៥៥-៦៨១ |- | align="center" |​​ ២៣ | align="center" | ក្សត្រី ជ័យទេវី | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៧១៣ (ទ្វារវតី) |- | align="center" |​​ ២៤ | align="center" | ទេវៈទិត្យ | align="center" | (អាណាចក្រ [[ចេនឡា]]) | align="center" | គ.ស ៧១៣-៧៣០ |- | align="center" |​​ ២៥ | align="center" | រាជឥន្ទ្រលោក | align="center" | រាជធានី វ្យាធៈបុរៈ ([[ខេត្តតាកែវ]]) | align="center" | គ.ស ៧៣០-៧៥៤ |- | align="center" |​​ ២៦ | align="center" | បុស្កៈរាជ | align="center" | រាជធានី គុម្ភពបុរៈ ([[ខេត្តក្រចេះ]]) | align="center" | គ.ស ៧៥៤-៧៧០ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ពួកជ្វានៃរាជវង្ស សៃលេន្ត្រៈ លើកទ័ពជើងទឹកវាយចូលរាជធានី គុម្ភពបុរៈ [[ខេត្តក្រចេះ]] ត្រួត្រារយៈពេល ២០ឆ្នាំ (៧៨០-៨០០ នៃគ.ស) |- | align="center" |​​ ២៧ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី២]] | align="center" | សន្តិវង្ស បុស្កៈរាជ | align="center" | គ.ស ៨០២-៨៣៥ |} == [[ចក្រភពខ្មែរ]] (គ.ស ៨០២-១៤២០) == '''Khmer Empire (AD 802-1420)''' យោងតាមកំណត់ត្រារាជទូត[[ចិន]] របស់រាជវង្សយ័ន្ត គឺលោក ចូវតាក្វាន់ ([[អង់គ្លេស]]: Zhou Daguan) ដែលមកដល់[[ចក្រភពខ្មែរ]] នាសម័យអង្គរ ឆ្នាំ១២៩៦ នៃគ.ស បានសរសេរក្នុងកំណត់ហេតុរបស់លោកថា "ចក្រភពអង្គរ" មានខេត្តចំនួនជាង៩០ ។ <ref> Buddhasāsnapaṇḍity (1996) [https://books.google.com.kh/books?id=AEYvRguRPBUC&q Kambuja suriyā: dassanāvattī phsāy qaksarsāstr niṅ qaksarsāstr dūdau, Volume 50, Issue 2], Publisher: University of California, Berkeley </ref> '''[[ចក្រភពខ្មែរ]]''' ឬ '''មហាអាណាចក្រខ្មែរ''' ដែលត្រួតត្រា [[អាស៊ីអាគ្នេយ៍]] ដីគោកមួយភាគធំអស់រយៈពេលជាងប្រាំមួយរយឆ្នាំដែលគេស្គាល់ថាជាសម័យកាលដ៏មានឥទ្ធិពលនិងខ្លាំងពូកែរបស់ប្រជារាស្ត្រខ្មែនាសម័យកាល ចក្រភពអង្គរ (គ.ស ៨០២-១៤៣១) ដែលលាតសន្ធឹង លើប្រទេស[[ឡាវ]] ប្រទេស[[ថៃ]] ផ្នែកខ្លះនៃប្រទេស[[វៀតណាម]] និងប្រទេស[[ភូមា]]។ <ref> Buddhasāsnapaṇḍity (1998) [https://books.google.com.kh/books?id=Vc3wik82cQsC&q Kambuja suriyā: dassanāvattī phsāy qaksarsāstr niṅ qaksarsāstr dūdau, Volume 52], Publisher: the University of Wisconsin - Madison </ref> {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ២៧ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី២]] (Jeyvaraman II) | align="center" | បង្កើតឬសគល់ '''[[ចក្រភពខ្មែរ]]''' គ.ស ៨០២ | align="center" | គ.ស ៨០២-៨៣៥ |- | align="center" |​​ ២៨ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៣]] (Jeyvaraman III) | align="center" | រាជធានី "ហៈរិហៈរាល័យ"​ នៅតំបន់រលួស [[ខេត្តសៀមរាប]] | align="center" | គ.ស ៨៣៥-៨៧៧ |- | align="center" |​​ ២៩ | align="center" | [[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី១]] (Indra Varaman I) | align="center" | ស្ថាបនិករាជធានីអង្គរធំ | align="center" | គ.ស ៨៧៧-៨៨៩ |- | align="center" |​​ ៣០ | align="center" | [[យសោវរ្ម័នទី១]] (Yasoa Varaman I) | align="center" | ស្ថាបនិករាជធានី "[[យៈសោធរៈបុរៈ]]" លទ្ធិជំនឿ: ជំនឿសែនដូនតា | align="center" | គ.ស ៨៨៩-៩១០ |- | align="center" |​​ ៣១ | align="center" | [[ហស៌វរ្ម័នទី១]] (Hors Varaman I) | align="center" | "ស្ដេចនៃស្នាមញញឹមទី១" | align="center" | គ.ស ៩១០-៩២២ |- | align="center" |​​ ៣២ | align="center" | [[ឥសានវរ្ម័នទី២]] (Eysan Varaman II) | align="center" | [[ហិណ្ឌូសាសនា]] លទ្ធិ​ជំនឿអរូបី គោរពលើ ព្រះយមរាជ | align="center" | គ.ស ៩២៣-៩២៨ |- | align="center" |​​ ៣៣ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៤]] (Jeyvaraman IV) | align="center" | ស្ថាបនិកក្រុងថ្មី នៃ "[[រាជធានីកោះកេរ្តិ៍]]" | align="center" | គ.ស ៩២៨-៩៤២ |- | align="center" |​​ ៣៤ | align="center" | [[ហស៌វរ្ម័នទី២]] (Hors Varaman II) | align="center" | "ស្ដេចនៃស្នាមញញឹមទី២" ចម្បាំងជាមួយ រាជវង្ស "សៃលេន្ត្រៈ" នៃអាណាចក្រចូឡា | align="center" | គ.ស ៩៤២-៩៤៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |កងទ័ព អាណាចក្រចូឡា វាយចូល​រាជធានី​កោះកេរ្តិ៍ ចាប់យក [[ហស៌វរ្ម័នទី២]] ទៅកាត់ក្បាលនៅក្រុង "ស្រីវិជ័យ" (Srivijaya) នាឧបទ្វីបម៉ាឡេ ឆ្នាំ៩៤៤ នៃគ​.សករាជ​ |- | align="center" |​​ ៣៥ | align="center" | [[រាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២]] (Reajendra Varaman II) | align="center" | លើកទ័ពឡោមព័ទរឹបយករាជធានី "ស្រីវិជ័យ" បានទាំងស្រុងក្នុងឆ្នាំ ៩៥២ នៃគ​.សករាជ | align="center" | គ.ស ៩៤៤-៩៦៨ |- | align="center" |​​ ៣៦ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៥]] (Jeyvaraman V) | align="center" | បង្កើតសិល្បៈ "[[ល្ខោនខោល]]"​​ | align="center" | គ.ស ៩៦៨-១០០១ |- | align="center" |​​ ៣៧ | align="center" | [[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី១]] (Utey Tityavaraman I) | align="center" | សង្គ្រាម​នៅ "លប់បុរី" | align="center" | គ.ស ១០០១-១០០២ |- | align="center" |​​ ៣៨ | align="center" | [[ជ័យវីរៈវរ្ម័ន]] (Jeyvireak Varaman) | align="center" | សង្គ្រាម​ដណ្ដើមរាជ្យ [[យៈសោធរៈបុរៈ]] | align="center" | គ.ស ១០០២-១០១០ |- | align="center" |​​ ៣៩ | align="center" | [[សូរ្យវរ្ម័នទី១]] (Sorya Varaman I) | align="center" | ស្រង់បាន [[ព្រះកែវមរកត]] និង បង្កើតសម័យកាល អង្គរទី២ | align="center" | គ.ស ១០១១-១០៥០ |- | align="center" |​​ ៤០ | align="center" | [[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២]] (Utey Tityavaraman II) | align="center" | បង្ក្រាបការបះបោរ ចំនួន៣លើក ប៉ាន់តុរាំង សម្ភពបុរៈ លប់បុរី | align="center" | គ.ស ១០៥០-១០៦៦ |- | align="center" |​​ ៤១ | align="center" | [[ហស៌វរ្ម័នទី៣]] (Hors Varaman III) | align="center" | ទឹកជំនន់ធំលិចក្រុងអង្គរ ស្ដេចចម្ប៉ា (ហៈរិវរ្ម័នទី៤/សេនកៈរាជ) លើកទ័ពជើងទឹកមកឈ្លានពានក្រុងអង្គរ | align="center" | គ.ស ១០៦៦-១០៨០ |- | align="center" |​​ ៤២ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៦]] (Jeyvaraman VI) | align="center" | ស្ថាបនិករាជធានីថ្មី "មហិធរៈបុរៈ" និង ចម្បាំងខ្មែរចាម | align="center" | គ.ស ១០៨០-១១០៧ |- | align="center" |​​ ៤៣ | align="center" | [[ធរណីន្ទ្រវរ្ម័នទី១]] | align="center" | សង្គ្រាមដណ្ដើមរាជបងប្អូន [[ជ័យវរ្ម័នទី៦]] | align="center" | គ.ស ១១០៧-១១១៣ |- | align="center" |​​ ៤៤ | align="center" | [[សូរ្យវរ្ម័នទី២]] | align="center" | សូរ្យវង្សទី២ កសាងអច្ឆៈរិយៈវត្ថុពិភពលោក គឺ '''[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]''' | align="center" | គ.ស ១១១៣-១១៥០ |- | align="center" |​​ ៤៥ | align="center" | [[ធរណីន្ទ្រវរ្ម័នទី២]] | align="center" | | align="center" | គ.ស ១១៥០-១១៦០ |- | align="center" |​​ ៤៥ | align="center" | [[យៈសោវរ្ម័នទី២]] | align="center" | ត្រូវមន្ទ្រីឈ្មោះ ត្រីភូវនាទិត្យ ធ្វើឃាត​ ហើយមិនមានឯកសារណាមួយកត់ត្រាអំពីរាជវង្សរបស់ទ្រង់ឡើយ ។ | align="center" | គ.ស ១១៦០-១១៦៥ |- | align="center" |​​ ៤៦ | align="center" | [[ត្រីភូវនាទិត្យវរ្ម័ន]] | align="center" | ត្រូវទ័ពស្ដេចចាម មកពីនគរចម្ប៉ា​ព្រះនាម ឥន្ត្រវរ្ម័នទី៤ បរសំពៅបញ្ច្រាសទន្លេវាយចូលក្នុងក្រុងអង្គរ ហើយធ្វើឃាតក្នុងឆ្នាំ ១១៧៧ នៃគ.ស | align="center" | គ.ស ១១៦៥-១១៧៧ |- | align="center" |​​ ៤៧ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៧]] | align="center" | ព្រះអង្គជាស្តេចខ្លាំងពូកែវាយចាមរំដោះ[[ក្រុងអង្គរ]] ឆ្នាំ ១១៨១ និងវាយត្រួតត្រាប្រទេសចាម្ប៉ាទាំងស្រុងឆ្នាំ ១២០៣។ | align="center" | គ.ស ១១៨១-១២១៥ |- | align="center" |​​ ៤៨ | align="center" | [[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី២]] | align="center" | ការបាត់បង់ទឹកដីបួនចំណែកធំ ([[ចម្ប៉ា]]ប្រកាសឯករាជឆ្នាំ ១២២៣) (ស្យាមសៀម រួមគ្នាប្រកាសឯករាជ [[សុខោទ័យ]] ឆ្នាំ ១២៣៨) (ជនជាតិតៃ ប្រកាសកាត់យក លួងព្រះបាង ឆ្នាំ ១២៣៨) (ជនជាតិមន ប្រកាសរដ្ឋឯករាជ ដាវ៉ូ លប់បុរី ឆ្នាំ ១២៣៩) | align="center" | គ.ស ១២១៩-១២៤៣ |- | align="center" |​​ ៤៩ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៨]] | align="center" | ឆ្នាំដែលព្រះអង្គគ្រប់គ្រងបានកើតនូវសង្គ្រាមសាសនា [[ហិណ្ឌូ]] និង [[ពុទ្ធសាសនា]] (សៀមលើកទ័ពឈ្លានពានឆ្នាំ ១២៥៧) (ម៉ុងហ្គោល លើកទ័ពវៀតទីមកទល់និងចម្ប៉ាសាក់ ឆ្នាំ ១២៨៣) | align="center" | គ.ស ១២៤៣-១២៩៥ |- | align="center" |​​ ៥០ | align="center" | [[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣]] | align="center" | បុត្រីទ្រង់នាម ត្រីឥន្ទ្រភូកេតត្រៈចិន្តា បានលួចព្រះខ័នមាសទៅឲស្វាមីខ្លួនហើយប្រកាសរាជសារក្លែងបន្លំឲប្ដីរបស់ខ្លួន គ្រងរាជក្នុងឆ្នាំ ១២៩៦ ក្នុងកំណត់ត្រាលោក [[ចូវតាក្វាន់]] (Zhou Daguan) | align="center" | គ.ស ១២៩៦-១៣០៨ |- | align="center" |​​ ៥១ | align="center" | [[ឥន្ទ្រជ័យវរ្ម័ន]] | align="center" | | align="center" | គ.ស ១៣០៨-១៣២៧ |- | align="center" |​​ ៥២ | align="center" | [[ជ័យវរ្ម័នទី៩]] | align="center" | | align="center" | គ.ស ១៣២៧-១៣៣៦ |- | align="center" |​​ ៥៣ | align="center" | [[បរមនិពា្វនបទ]] | align="center" | តាត្រសក់ផ្អែម | align="center" | គ.ស ១៣៣៧-១៣៤៦ |- | align="center" |​​ ៥៤ | align="center" | [[លំពង្សរាជា]] (Lompong Reachea) | align="center" | (នាម ពញ្ញាជ័យ) មិនមាន រតនៈបល្ល័ង្កទាំងប្រាំសោយរាជ្យ និងបានធ្វើ រតនៈបល្ល័ង្កទាំងប្រាំថ្មី និងប្រកាសសោយរាជឆ្នាំ ១៣៤៨ | align="center" | គ.ស ១៣៤៦-១៣៥២ |- | align="center" |​​ ៥៥ | align="center" | [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] (Srei Soriyoavong) | align="center" | បានលើកទ័ពដោយមានជំនួយពីកងទ័ពនគរ "ឡានឆាង" បានបណ្តេញកងទ័ពសៀមនៅឆ្នាំ ១៣៥៧ ។ | align="center" | គ.ស ១៣៥២-១៣៦៩ |- | align="center" |​​ ៥៦ | align="center" | [[បរមរាមាទី១]] (Borom Reamea I) | align="center" | សោយទីវង្គត់ក្នុងចម្បាំងខ្មែរ-សៀម | align="center" | គ.ស ១៣៦៩-១៣៧២ |- | align="center" |​​ ៥៧ | align="center" | [[ធម្មរាជាទី១]] (Dhamma Reachea I) | align="center" | (នាម ធម្មាសោករាជ) សមរភូមិអង្គរដែល ស្តេចសៀមមានឈ្មោះថា "ពញ្ញាព្រែក"​​ បានលើកកងទ័ពសៀម (១សែននាក់) ជាមួយនិងកាំភ្លើងធំវាយប្រហារ ក្រុងអង្គរជាលើកទី២ ។ | align="center" | គ.ស ១៣៧៣-១៣៨៥ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ស្ដេចសៀម នាម "ពញ្ញាព្រែក"​​ ប្ដូរឈ្មោះជា "ឥន្ទ្ររាជា" ហើយបានគ្រប់គ្រងអង្គរ ៣ឆ្នាំ បន្ទាប់ពីស្តេចខ្មែរដែលមានឈ្មោះថា "[[ពញាយ៉ាត]]" បានសម្លាប់ស្ដេចសៀមនោះ និងបណ្ដេញកងទ័ពសៀមឱ្យចេញពីអង្គរក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ ។ |- | align="center" |​​ ៥៨ | align="center" | [[បរមរាជាទី១]] (Borom Reachea I) | align="center" | (នាម [[ពញ្ញាយ៉ាត]]) បានផ្លាសរាជធានីពីតំបន់អង្គរនៅឆ្នាំ ១៣៨៨ ទៅ "ទួលបាសាន" នា [[ខេត្តកំពង់ចាម]] និង បានផ្លាសប្ដូររាជធានី ចុងក្រោយ មកតំបន់ "ចតុមខ" (បច្ចុប្បន្ន: [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ ហើយបានប្រកាសប្ដូររាជសម័យ មកសម័យកាលចតុមុខ ក្នុងឆ្នាំ ១៤១៦ ។ | align="center" | គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២ |} == សម័យកាលចតុមុខទី១ (គ.ស ១៤២០-១៥២៨) == '''Chaktomok I Period (AD 1420-1528)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ៥៨ | align="center" | [[បរមរាជាទី១]] (Borom Reachea I) "Ponhea Yat" | align="center" | (នាម ពញ្ញាយ៉ាត) ប្រកាសសម័យកាលចតុមុខទី១ ១៤២០ | align="center" | គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២ |- | align="center" |​​ ៥៩ | align="center" | [[នរាយណ៍រាមា]] (Noreay Reamea) | align="center" | (នាម នរាយណ៍រាមា) | align="center" | គ.ស ១៤៣៣-១៤៣៧ |- | align="center" |​​ ៦០ | align="center" | [[ស្រីរាជា]] (Srei Reachea) | align="center" | (នាម ស្រីរាជា) | align="center" | គ.ស ១៤៣៧-១៤៦៨ |- | align="center" |​​ ៦១ | align="center" | [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] (Srei Soriyoatey) | align="center" | (នាម ស្រីសុរិយោទ័យ) | align="center" | គ.ស ១៤៦៨-១៤៧៦ |- | align="center" |​​ ៦២ | align="center" | [[ធម្មរាជាទី២]] (Dhamma Reachea II) | align="center" | (នាម ស្រីធម្មរាជា) | align="center" | គ.ស ១៤៧៦-១៥០៤ |- | align="center" |​​ ៦៣ | align="center" | [[ស្រីសុគន្ធបទ]] (Srei Sokunbot) | align="center" | ទឹកជំនន់ធំលិចក្រុងចតុមុខ ផ្លាសរាជធានីទៅ ស្រីសឈរ [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ១៥០៨ | align="center" | គ.ស ១៥០៤-១៥១៤ |- | align="center" |​​ ៦៤ | align="center" | [[ស្រីជេដ្ឋា]] (Srei Chedtha) | align="center" | (នាម ហ្លួងព្រះស្ដេចកន) កាត់យកភាគកើតឆ្នាំ ១៥១២ មានរាជធានីឈ្មោះ (ស្រឡប់ដូនតីពិជ័យព្រៃនគរ) ប្រកាសរាជឆ្នាំ ១៥១៦ ក្រោយដណ្ដើមបានពី "ព្រះស្រីសុគន្ធបទ ។ | align="center" | គ.ស ១៥១៦-១៥២៥ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | សង្គ្រាមនាគខាងកើត ទល់និងនាគខាងលិច (១៥១៦-១៥២៥) |- | align="center" |​​ ៦៥ | align="center" | [[ចន្ទរាជា]] (Chan Reachea) | align="center" | ប្រកាសប្ដូររាជសម័យ មកសម័យកាលលង្វែក ឆ្នាំ ១៥២៨ នៃគ.សករាជ | align="center" | គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦ |} == អាណាចក្រលង្វែក (គ.ស ១៥២៨-១៥៩៣) == '''Longvek Kingdom (Period: AD 1528-1593)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ៦៥ | align="center" | [[ចន្ទរាជា]] (Chan Reachea) | align="center" | ប្រកាសសម័យកាលលង្វែក ឆ្នាំ ១៥២៨ នៃគ.សករាជ | align="center" | គ.ស ១៥១៦-១៥៦៦ |- | align="center" |​​ ៦៦ | align="center" | [[បរមរាជាទី២]] (Borom Reachea II) | align="center" | (នាម បរមិន្ទរាជា) | align="center" | គ.ស ១៥៦៦-១៥៧៦ |- | align="center" |​​ ៦៦ | align="center" | [[ព្រះសត្ថាទី១]] (Preah Satha I) | align="center" | (នាម សត្ថាទី១) | align="center" | គ.ស ១៥៧៦-១៥៨៤ |- | align="center" |​​ ៦៧ | align="center" | [[ជ័យជេស្ឋា]] (Chey Chestha) | align="center" | | align="center" | គ.ស ១៥៨៤-១៥៩៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ស្ដេចសៀម នរេសូរ លើកទ័ព ២០០,០០០ (២សែននាក់) វាយបែករាជធានីលង្វែក ១៥៩៣ |} == អាណាចក្រកម្ពុជា សម័យកាល​ស្រីសន្ធរ (គ.ស ១៥៩៤-១៦១៨) == '''Kampuchea Kingdom (Srei Santhor Period: AD 1594-1618)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=1% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ៦៨ | align="center" | [[បរមរាមាទី២]] (Borom Reamea II) | align="center" | (នាម ព្រះរាមាជើងព្រៃ) | align="center" | គ.ស ១៥៩៤-១៥៩៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ស្ដេចរាមាជើងព្រៃ ត្រូវទាហ៊ានពួកអេស្ប៉ាញ ([[អង់គ្លេស]] Spain) លួចធ្វើឃាតដោយគ្រាប់កាំភ្លើង ឆ្នាំ ១៥៩៦ |- | align="center" |​​ ៦៩ | align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី៤]] | align="center" | (នាម ពញ្ញាអន) | align="center" | គ.ស ១៥៩៦-១៥៩៩ |- | align="center" |​​ ៧០ | align="center" | [[ព្រះបរមរាជាទី៥]] | align="center" | (នាម ពញ្ញាញោម) | align="center" | គ.ស ១៦០០-១៦០២ |- | align="center" |​​ ៧១ | align="center" | [[ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌]] | align="center" | (នាម ស្រីសុរិយោពណ៌) | align="center" | គ.ស ១៦០២-១៦២០ |} == អាណាចក្រកម្ពុជា​ សម័យកាលឧដុង្គ (គ.ស ១៦២០-១៨៦៣) == '''Kampuchea Kingdom ([[Oudong]] Period: AD 1620-1863)''' {| width=100% class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=3% | '''លេខរៀង''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ''' ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | '''ព្រះនាមផ្ទាល់ និង កំណត់ត្រា''' ! style="background-color:#F0DC82" width=9% | '''រជ្ជកាលគ្រងរាជ''' |- | align="center" |​​ ៧២ | align="center" | [[ជ័យជេដ្ឋាធិរាជ]] | align="center" | (នាម ជ័យជេស្ដា) | align="center" | គ.ស ១៦២០-១៦២៧ |- | align="center" |​​ ៧៣ | align="center" | [[ឧទ័យរាជា]] | align="center" | (នាម ពញ្ញានូរ) | align="center" | គ.ស ១៦២៨-១៦២៩ |- | align="center" |​​ ៧៤ | align="center" | [[បរមរាជសម្ភារ]] | align="center" | (នាម ពញ្ញាតូ) | align="center" | គ.ស ១៦២៩-១៦៣៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | ទាហ៊ាន ព័រទុយហ្កាល់ ([[អង់គ្លេស]]: [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Portugal Portugal] បាញ់និងគ្រាប់កាំភ្លើង សោយទីវង្គត់លើចុង[[ដើមត្នោត]] ឆ្នាំ១៦៣៤ នៃគ.ស ។ |- | align="center" |​​ ៧៥ | align="center" | [[អង្គទងរាជាធិរាជ]] | align="center" | (នាម ពញ្ញាសូរ) | align="center" | គ.ស ១៦៣៤-១៦៣៩ |} == '''ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជា (កម្ពុជាក្រោមអណាព្យាបាល[[បារាំង]]) | Royal Arm of Cambodia (Cambodge under French protectorate)''' (គ.ស ១៨៦៣-១៩៤១) == == '''កម្ពុជាក្រោមអណានិគម[[ជប៉ុន]] | Cambodge under Japanese colonization''' (គ.ស ១៩៤១-១៩៤៥) == == '''កម្ពុជាក្រោមអណានិគម[[បារាំង]] | Cambodge under French colonization''' (គ.ស ១៩៤៦-១៩៥២) == == '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] | Kingdom of Cambodia''' (គ.ស ១៩៥៣-១៩៧០) == == '''កម្ពុជានៃសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុង | Cambodia of Civil War''' (គ.ស ១៩៧០-១៩៩២) == == '''កម្ពុជាក្រោមកិច្ចការពារ ដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ |Cambodia under the protection of the United Nations''' (១៩៩២-១៩៩៣) == == '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] រាជាណាចក្រអច្ឆរិយ: | Cambodia Kingdom of Wonder''' (គ.ស ១៩៩៣-បច្ចុប្បន្ន) == == '''បាវចនាព្រះមហាក្សត្រ ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជា''' == <center><gallery> Image:Royal Standard of the King of Cambodia.svg|ទង់ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា Image:Royal Arms of Cambodia.svg|ព្រះរាជសិង្ហាកម្ពុជា </gallery></center> == ឯកសារយោង == mlxhv37h9scij89vn19fsa3davgoj2i 0 42731 282890 269337 2022-08-27T04:21:49Z 203.223.44.78 wikitext text/x-wiki លុយគ្រីបតូ Cryptocurrency គឺជាលុយឌីជីថល ឬអាចហៅម្យ៉ាងទៀតថា [[រូបិយប័ណ្ណគ្រីបតូ]] បង្កើតឡើងដើម្បីទូទាត់ រវាងអ្នកមានកាក់គ្រីបតូ ទៅបុគ្គលម្នាក់ទៀត ដោយមិនឆ្លងកាត់ធនាគារ ហើយត្រូវបានកត់ត្រាក្នុងកំណត់ហេតុដោយទិន្នន័យកុំព្យូទ័រលក្ខណៈ Cryptography យ៉ាងរឹងមាំ ដើម្បីសុវត្ថិភាពកំណត់ត្រាប្រតិបត្តិការ ដើម្បីគ្រប់គ្រងការបង្កើតកាក់ថ្មី និងដើម្បីបញ្ជាក់ប្រតិបត្តិការផ្ទេរកាក់របស់ម្ចាស់កាក់។ លុយគ្រីបតូ Cryptocurrency គឺជាបណ្តុំទិន្នន័យប៊ីណេរី (Binary) រចនាឡើងដើម្បីធ្វើជាការទូទាត់។ កំណត់ត្រារបស់ម្ចាស់កាក់នីមួយៗ ត្រូវបានរក្សាទុកនៅក្នុងកំណត់ហេតុឌីជីថល (digital [[:en:Ledger|ledger]]) ដែលជាបណ្តុំទិន្នន័យ ([[:en:Database|database]])គណនាដោយកុំព្យូទ័រ ប្រើក្នុងទំរង់ cryptography យ៉ាងរឹងមាំ ([[:en:Strong_cryptography|strong cryptography]]) ដើម្បីសុវត្ថិភាពកំណត់ត្រាប្រតិបត្តិការ ([[:en:E-commerce|transaction]]) គ្រប់គ្រងការបង្កើតកាក់បន្ថែម និងបញ្ជាក់ការផ្ទេរកាក់របស់ម្ចាស់កាក់។ លុយគ្រីបតូ គឺជាទូទៅដូចជារូបិយប័ណ្ណទូទៅ វាមិនត្រូវបានផលិតឡើងក្នុងទំរង់ជាក្រដាសប្រាក់ទេ ហើយក៏មិនត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយធនាគារកណ្តាលដែរ។ Bitcoin ត្រូវបានបង្កើតឡើង និងដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់នៅឆ្នាំ ២០០៩ ដែលនៅពេលនោះវាមានតម្លៃមិនដល់មួយសេន ($0.01) ផង។ ប៉ុន្តែក្នុងឆមាសទី២ ឆ្នាំ២០២១ វាមានតម្លៃជាង $ 60 000 ។ mgzb2jsqhylmx14yfs0h0x2oxs4delm 0 43064 282888 277528 2022-08-27T01:45:22Z 177.73.98.86 wikitext text/x-wiki {{ចម្លងកែប្រែ}}{{Retaining title}}{{Infobox film|name=Rock Dog|editing={{Plainlist| *អ៊ីវ៉ាន ប៊ីឡានស៊ីយ៉ូ *អេដ ហ្វូល }}|budget=$៦០ លាន<ref name="CBDuellingChinese">{{cite web|last1=Amidi|first1=Amid|title=Report: Duelling Chinese Businessmen Are Sabotaging The Release of 'Rock Dog,' Director Ash Brannon Caught in the Middle|url=http://www.cartoonbrew.com/feature-film/report-duelling-chinese-businessmen-sabotaging-release-rock-dog-director-ash-brannon-caught-middle-141428.html|work=[[Cartoon Brew]]|accessdate=October 14, 2016|date=July 7, 2016}}</ref><ref>{{cite web|url= http://chinafilminsider.com/wanda-sabotaging-huayis-rock-dogs-box-office-chances/|title= Is Wanda Sabotaging Huayi's 'Rock Dog's Box Office Chances?|first= Fergus|last= Ryan|date= July 6, 2016|work= China Film Insider|accessdate=January 7, 2018}}</ref>|language={{Plainlist| *អង់គ្លេស *ចិនកុកងឺ }}|country={{Plainlist| *{{USA}} *{{CHN}} }}|runtime=៩០ នាទី|released={{film date|2016|06|15|[[មហោស្រពភាពយន្តអន្តរជាតិសៀងហៃ|SIFF]]|2016|07|08|ចិន|ref1=<ref name=VarietyShanghaiCompetition>{{cite news|last1=Frater|first1=Patrick|title=Shanghai Festival Unveils Competition Lineup|url=https://variety.com/2016/film/asia/shanghai-festival-lineup-1201787296/|accessdate=January 8, 2017|work=Variety|date=June 2, 2016}}</ref>|ref2=<ref>{{cite web|url=http://movie.douban.com/subject/25749813/|title=摇滚藏獒 (2016)|work=movie.douban.com|publisher=[[douban.com]]|language=Chinese}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.cbooo.cn/m/589485|title=摇滚藏獒（2016）|work=cbooo.cn|language=Chinese}}</ref>|2017|02|24|សហរដ្ឋអាមេរិក}}|distributor={{Plainlist| *[[Huayi Brothers]] <small>(ចិន)</small> *[[Summit Entertainment|Summit Premiere]] <small>(សហរដ្ឋអាមេរិក; តាមរយៈ Lionsgate<ref>{{Mojo title|tomb|Rock Dog}}</ref>)</small> }}|production_companies={{Plainlist| *Mandoo Pictures *[[Huayi Brothers|Huayi Tencent Entertainment Company]] *Eracme Entertainment *Dream Factory Group *[[Reel FX Creative Studios|Reel FX Animation Studios]] }}|music=[[រ៉ូលហ្វេន ខេន]]<ref>{{cite web|url=http://filmmusicreporter.com/2015/03/19/rolfe-kent-scoring-tibetan-rock-dog/|title=Rolfe Kent Scoring 'Tibetan Rock Dog'|publisher=Film Music Reporter|date=March 19, 2015|accessdate=August 4, 2015}}</ref>|image=Rock-Dog-logo-400x265.png|starring={{Plainlist| [[លូក វីលសុន]]<br>[[អេដឌី អ៊ីហ្សាដ]]<br>[[ជេ ខេ ស៊ីមម៉ុន]]<br>[[Lewis Black]]<br>[[ខេន ថមសុន]]<br>[[ម៉ាយ វីតមែន]]<br>[[ចច ហ្គាសៀ]]<br>[[ម៉ាត ឌីលីន]]<br>[[សំ អេលីយ៉ូត]]<br>[[លីហ្សា រីឆាតសុន]]<br>[[អាស ប្រាណុន]]<br>[[វីល ហ្វីន]] }}|story={{Plainlist| *អាស ប្រាណុន *ចេង ជុន }}|screenplay={{Plainlist| *អាស ប្រាណុន *ឃើត វ៉លឃើរ }}|producer={{Plainlist| *អាំប៊ឺ វ៉ាង *ដេវីដ ប៊ី មីល *រ៉ូហ្ វេង *ជូយ លូ *[[ចេង ជុន]] }}|director=[[អាស ប្រាណុន]]|gross=$២៤.១ លាន<ref name="The Numbers">{{cite web|url= https://www.the-numbers.com/movie/Rock-Dog-(China)#tab=summary|title=Rock Dog|website= The Numbers|accessdate= July 13, 2018}}</ref>}} '''''Rock Dog''''' (បកប្រែ: អាឆ្កែរ៉ុក) គឺជាខ្សែភាពយន្តបែបកំប្លែងបែបគំនូរជីវចលកុំព្យូរទ័រចិន-អាមេរិកឆ្នាំ ២០១៦ ដឹកនាំដោយ[[អាស ប្រាណុន]]។ == សាច់រឿង == បូឌី (Bodi)គឺជាសត្វចៀមទីបេដែលមានភ្នែកធំដែលត្រូវបានគេរំពឹងទុកពទៅពុករបស់គាត់ថានឹងទទួលបានការដឹកនាំពីការការពារទីក្រុងដែលចៀមគួរឱ្យស្រឡាញ់រស់នៅ។ ប៉ុន្តែបូឌីមិនមានចំណង់ចំណូលចិត្តបែបនេះទេ។ ថ្ងៃមួយវិទ្យុមួយធ្លាក់ពីលើមេឃហើយបូឌីស្តាប់ចំរៀងរបស់រ៉ុករ៉ុករឿងព្រេងនិទានអង់ហ្គូស ខ្ចាត់ខ្ចាយហើយពិភពលោករបស់គាត់ផ្លាស់ប្តូរ។ ប្រឆាំងនឹងការជំទាស់ទាំងអស់របសរបស់គាត់ពុកគាត់បូឌីចាកចេញពីទីក្រុងដើម្បីបន្តក្តីសុបិនរបស់គាត់ហើយទៅទីក្រុងធំ។ ប៉ុន្តែឪបុករបស់គាត់និងសត្រូវដ៏សំខាន់របស់ទីក្រុងគឺលីនុច (Linnux) មេដឹកនាំចចកឃ្លាននិងក្រុមរបស់គាត់គឺបន្ទាប់ពីប៊ូឌី។ លីនុចឃើញបូឌីជាសំបុត្ររបស់គាត់ដើម្បីត្រលប់ទៅទីក្រុងវិញហើយនៅជិតចៀមឆ្ងាញ់។ ឥឡូវនេះបូឌីត្រូវតែជ្រើសរើសរវាងការសន្សំគ្រួសារនិងមិត្តភក្តិហើយបន្តក្តីសុបិនថ្មីរបស់គាត់។ == តួអង្គ == * [[លូក វីលសុន]] - បូឌី (Bodi)<ref name="CB5ThingsToKnow">{{cite web|last1=Amidi|first1=Amid|title=5 Things You Need To Know About The Chinese/American Feature 'Rock Dog'|url=http://www.cartoonbrew.com/feature-film/5-things-you-need-to-know-about-the-chineseamerican-feature-rock-dog-117062.html|work=[[Cartoon Brew]]|accessdate=September 6, 2016|date=August 3, 2015}}</ref> * [[អេដឌី អ៊ីហ្សាដ]] - Angus Scattergood<ref name="CB5ThingsToKnow" /> * [[ជេ ខេ ស៊ីមម៉ុន]] - ខាំប៉ា (Khampa)<ref name="CB5ThingsToKnow" /> * [[Lewis Black]] - លីនុច (Linnux)<ref name="CB5ThingsToKnow" /> * [[ខេន ថមសុន]] - រីហ្វ (Riff)<ref name="CB5ThingsToKnow" /> * [[ម៉ាយ វីតមែន]] - ដាម៉ា (Darma)<ref name="CB5ThingsToKnow" /> * [[ចច ហ្គាសៀ]] - ជីមួរ (Germur)<ref name="CB5ThingsToKnow" /> * [[ម៉ាត ឌីលីន]] - ត្រេ (Trey)<ref name="CB5ThingsToKnow" /> * [[សំ អេលីយ៉ូត]] - ហ្វូតវូដ យ៉ាក (Fleetwood Yak)<ref name="CB5ThingsToKnow" /> == ឯកសារយោង == <references /> == តំណភ្ជាប់ខាងក្ == * {{Official website|http://www.rockdogmovie.com/}} * {{IMDb title|2822672}} * ''[https://www.metacritic.com/movie/rock-dog Rock Dog]'' at [[Metacritic]] * {{Rotten-tomatoes|rock_dog}} * ''[https://www.boxofficemojo.com/release/rl3883828737/ Rock Dog]'' at [[Box Office Mojo]] * {{Bcdb|167569}} * {{amg movie|663300}} * {{Douban|25749813}} 2iun8yy2o0j478q0w8m9hhf1mwsmf29 0 47559 282889 282417 2022-08-27T04:13:31Z 203.223.44.78 ពន្យល់បន្ថែម wikitext text/x-wiki '''រូបិយប័ណ្ណគ្រីបតូ''' ឬ '''គ្រីបតូ''' គឺជា រូបិយប័ណ្ណឌីជីថល ដែលត្រូវបានរចនាឡើងដើម្បីធ្វើការជា មធ្យោបាយនៃការផ្លាស់ប្តូរ តាមរយៈ បណ្តាញកុំព្យូទ័រ ដែលមិនពឹងផ្អែកលើអាជ្ញាធរកណ្តាលណាមួយ ដូចជា រដ្ឋាភិបាល ឬ ធនាគារ ដើម្បីរក្សា ឬរក្សាវា។ កំណត់ត្រាកម្មសិទ្ធិកាក់ផ្ទាល់ខ្លួនត្រូវបានរក្សាទុកក្នុង សៀវភៅកត់ត្រា ឌីជីថល ដែលជា មូលដ្ឋានទិន្នន័យ តាមកុំព្យូទ័រ ដោយប្រើ គ្រីបគ្រីបដ៏រឹងមាំ ដើម្បីការពារ កំណត់ត្រា ប្រតិបត្តិការ គ្រប់គ្រងការបង្កើតកាក់បន្ថែម និងផ្ទៀងផ្ទាត់ការផ្ទេរកម្មសិទ្ធិកាក់។ ទោះបីជាឈ្មោះរបស់ពួកគេក៏ដោយ cryptocurrencies មិនត្រូវបានចាត់ទុកថាជា រូបិយប័ណ្ណ ក្នុងន័យប្រពៃណីទេ ហើយខណៈពេលដែលការព្យាបាលផ្សេងៗគ្នាត្រូវបានអនុវត្តចំពោះពួកគេ រួមទាំងការចាត់ថ្នាក់ជា ទំនិញ មូលបត្រ ក៏ដូចជា រូបិយប័ណ្ណ រូបិយប័ណ្ណគ្រីបតូត្រូវបានមើលជាទូទៅ។ ជា​ថ្នាក់​ទ្រព្យ​សកម្ម​ដាច់​ដោយ​ឡែក​ក្នុង​ការ​អនុវត្ត។ គ្រោងការណ៍គ្រីបតូមួយចំនួនប្រើ validators ដើម្បីរក្សារូបិយប័ណ្ណគ្រីបតូ។ នៅក្នុងគំរូ ភស្តុតាងនៃភាគហ៊ុន ម្ចាស់បានដាក់សញ្ញាសម្ងាត់របស់ពួកគេជាវត្ថុបញ្ចាំ។ ជាថ្នូរមកវិញ ពួកគេទទួលបានសិទ្ធិអំណាចលើសញ្ញាសម្ងាត់ក្នុងសមាមាត្រទៅនឹងចំនួនទឹកប្រាក់ដែលពួកគេភ្នាល់។ ជាទូទៅ អ្នកភ្នាល់ថូខឹនទាំងនេះទទួលបានកម្មសិទ្ធិបន្ថែមនៅក្នុងសញ្ញាសម្ងាត់តាមពេលវេលា តាមរយៈថ្លៃសេវាបណ្តាញ ថូខឹនដែលបានបញ្ចូលថ្មី ឬយន្តការផ្តល់រង្វាន់ផ្សេងទៀត។ Cryptocurrency មិនមាននៅក្នុងទម្រង់រូបវន្ត (ដូចជាលុយក្រដាស) ហើយជាធម្មតាមិនត្រូវបានចេញដោយអាជ្ញាធរកណ្តាលទេ។ Cryptocurrencies ជាធម្មតាប្រើ ការគ្រប់គ្រងវិមជ្ឈការ ដែលផ្ទុយពី រូបិយប័ណ្ណឌីជីថលរបស់ធនាគារកណ្តាល (CBDC)។ នៅពេលដែលរូបិយប័ណ្ណគ្រីបតូត្រូវបាន minted ឬបង្កើតមុនពេលចេញ ឬចេញដោយអ្នកចេញតែមួយ ជាទូទៅវាត្រូវបានចាត់ទុកថាជាកណ្តាល។ នៅពេលអនុវត្តជាមួយនឹងការគ្រប់គ្រងវិមជ្ឈការ រូបិយប័ណ្ណគ្រីបតូនីមួយៗដំណើរការតាមរយៈ បច្ចេកវិទ្យា បញ្ជីរាយការចែកចាយ ដែលជាទូទៅជា blockchain ដែលបម្រើជាមូលដ្ឋានទិន្នន័យប្រតិបត្តិការហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ។ ថ្នាក់ទ្រព្យសកម្មបែបប្រពៃណីដូចជារូបិយប័ណ្ណ ទំនិញ និងភាគហ៊ុន ក៏ដូចជាកត្តាម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច មានការបង្ហាញតិចតួចចំពោះការត្រឡប់មកវិញនៃរូបិយប័ណ្ណគ្រីបតូ។ រូបិយប័ណ្ណគ្រីបតូវិមជ្ឈការដំបូងគេគឺ Bitcoin ដែលបានចេញផ្សាយជាលើកដំបូងជាកម្មវិធីប្រភពបើកចំហក្នុងឆ្នាំ 2009។ គិតត្រឹមខែមីនា ឆ្នាំ 2022 មាន រូបិយប័ណ្ណគ្រីបតូជាង 9,000 ផ្សេងទៀត នៅលើទីផ្សារដែលក្នុងនោះជាង 70 មានមូលធននីយកម្មទីផ្សារលើសពី 1 ពាន់លានដុល្លារ។ ប្រវត្តិនៃការបង្កើត នៅឆ្នាំ 1983 អ្នក សរសេរកូដ ជនជាតិអាមេរិក លោក David Chaum បានបង្កើត ប្រាក់អេឡិចត្រូនិក សម្ងាត់អនាមិកដែល ហៅថា ecash ។ ក្រោយមកក្នុងឆ្នាំ 1995 គាត់បានអនុវត្តវាតាមរយៈ Digicash , ទម្រង់ដំបូងនៃការទូទាត់អេឡិចត្រូនិកគ្រីប។ Digicash ទាមទារកម្មវិធីអ្នកប្រើប្រាស់ ដើម្បីដកកំណត់ត្រាពីធនាគារ និងកំណត់សោដែលបានអ៊ិនគ្រីបជាក់លាក់ មុនពេលវាអាចត្រូវបានផ្ញើទៅអ្នកទទួល។ នេះបានអនុញ្ញាតឱ្យរូបិយប័ណ្ណឌីជីថលមិនអាចតាមដានបានដោយធនាគារចេញ រដ្ឋាភិបាល ឬភាគីទីបីណាមួយ។ នៅឆ្នាំ 1996 ទីភ្នាក់ងារសន្តិសុខជាតិ បានបោះពុម្ភផ្សាយក្រដាសមួយដែលមានចំណងជើងថា ''របៀបធ្វើមីនីតៈ ការសរសេរគ្រីបនៃសាច់ប្រាក់អេឡិចត្រូនិកអនាមិក'' ដោយពណ៌នាអំពីប្រព័ន្ធគ្រីបតូគ្រីប បោះពុម្ពលើកដំបូងនៅក្នុងបញ្ជីសំបុត្ររួមរបស់ MIT ហើយក្រោយមកនៅឆ្នាំ 1997 នៅក្នុង ការត្រួតពិនិត្យច្បាប់អាមេរិក (លេខ 46 លេខ 4) ។ នៅក្នុងសៀវភៅឆ្នាំ 1997 The Sovereign Individual ដោយ William Rees-Mogg និង James Dale Davidson អ្នកនិពន្ធបានទាយថា រូបិយប័ណ្ណដែលប្រើក្នុង យុគសម័យព័ត៌មាន នឹងប្រើប្រាស់ "ក្បួនដោះស្រាយគណិតវិទ្យាដែលមិនមានរូបវន្ត" ដែលបានដឹកនាំមួយចំនួននៅក្នុង សហគមន៍ cryptocurrency ដើម្បីហៅការទាមទាររបស់សៀវភៅនេះថា "ការព្យាករណ៍" ។ នៅថ្ងៃទី 6 ខែសីហា ឆ្នាំ 2014 ចក្រភពអង់គ្លេសបានប្រកាសថា រតនាគារ របស់ខ្លួន បានចាត់ចែងការសិក្សាអំពីរូបិយប័ណ្ណគ្រីបតូ ហើយតើមានតួនាទីអ្វី ពួកគេអាចលេងនៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចចក្រភពអង់គ្លេស។ ការសិក្សាក៏ដើម្បីរាយការណ៍ផងដែរថាតើបទប្បញ្ញត្តិគួរត្រូវបានពិចារណាដែរឬទេ។ 7qo918yuk2bw7kcmx6lk1oyvy40e0k1 282891 282889 2022-08-27T04:37:21Z 203.223.44.78 wikitext text/x-wiki '''រូបិយប័ណ្ណគ្រីបតូ''' ឬ '''គ្រីបតូ''' គឺជា រូបិយប័ណ្ណឌីជីថល ដែលត្រូវបានរចនាឡើងដើម្បីធ្វើការជា មធ្យោបាយនៃការផ្លាស់ប្តូរ តាមរយៈ បណ្តាញកុំព្យូទ័រ ដែលមិនពឹងផ្អែកលើអាជ្ញាធរកណ្តាលណាមួយ ដូចជា រដ្ឋាភិបាល ឬ ធនាគារ ដើម្បីរក្សា ឬរក្សាវា។ កំណត់ត្រាកម្មសិទ្ធិកាក់ផ្ទាល់ខ្លួនត្រូវបានរក្សាទុកក្នុង សៀវភៅកត់ត្រា ឌីជីថល ដែលជា មូលដ្ឋានទិន្នន័យ តាមកុំព្យូទ័រ ដោយប្រើ គ្រីបគ្រីបដ៏រឹងមាំ ដើម្បីការពារ កំណត់ត្រា ប្រតិបត្តិការ គ្រប់គ្រងការបង្កើតកាក់បន្ថែម និងផ្ទៀងផ្ទាត់ការផ្ទេរកម្មសិទ្ធិកាក់។ ទោះបីជាឈ្មោះរបស់ពួកគេក៏ដោយ cryptocurrencies មិនត្រូវបានចាត់ទុកថាជា រូបិយប័ណ្ណ ក្នុងន័យប្រពៃណីទេ ហើយខណៈពេលដែលការព្យាបាលផ្សេងៗគ្នាត្រូវបានអនុវត្តចំពោះពួកគេ រួមទាំងការចាត់ថ្នាក់ជា ទំនិញ មូលបត្រ ក៏ដូចជា រូបិយប័ណ្ណ រូបិយប័ណ្ណគ្រីបតូត្រូវបានមើលជាទូទៅ។ ជា​ថ្នាក់​ទ្រព្យ​សកម្ម​ដាច់​ដោយ​ឡែក​ក្នុង​ការ​អនុវត្ត។ គ្រោងការណ៍គ្រីបតូមួយចំនួនប្រើ validators ដើម្បីរក្សារូបិយប័ណ្ណគ្រីបតូ។ នៅក្នុងគំរូ ភស្តុតាងនៃភាគហ៊ុន ម្ចាស់បានដាក់សញ្ញាសម្ងាត់របស់ពួកគេជាវត្ថុបញ្ចាំ។ ជាថ្នូរមកវិញ ពួកគេទទួលបានសិទ្ធិអំណាចលើសញ្ញាសម្ងាត់ក្នុងសមាមាត្រទៅនឹងចំនួនទឹកប្រាក់ដែលពួកគេភ្នាល់។ ជាទូទៅ អ្នកភ្នាល់ថូខឹន (Token) ទាំងនេះទទួលបានកម្មសិទ្ធិបន្ថែមនៅក្នុងសញ្ញាសម្ងាត់តាមពេលវេលា តាមរយៈថ្លៃសេវាបណ្តាញ ថូខឹនដែលបានបញ្ចូលថ្មី ឬយន្តការផ្តល់រង្វាន់ផ្សេងទៀត។ Cryptocurrency មិនមាននៅក្នុងទម្រង់រូបវន្ត (ដូចជាលុយក្រដាស) ហើយជាធម្មតាមិនត្រូវបានចេញដោយអាជ្ញាធរកណ្តាលទេ។ Cryptocurrencies ជាធម្មតាប្រើ ការគ្រប់គ្រងវិមជ្ឈការ ដែលផ្ទុយពី រូបិយប័ណ្ណឌីជីថលរបស់ធនាគារកណ្តាល (CBDC)។ នៅពេលដែលរូបិយប័ណ្ណគ្រីបតូត្រូវបាន minted ឬបង្កើតមុនពេលចេញ ឬចេញដោយអ្នកចេញតែមួយ ជាទូទៅវាត្រូវបានចាត់ទុកថាជាកណ្តាល។ នៅពេលអនុវត្តជាមួយនឹងការគ្រប់គ្រងវិមជ្ឈការ រូបិយប័ណ្ណគ្រីបតូនីមួយៗដំណើរការតាមរយៈ បច្ចេកវិទ្យា បញ្ជីរាយការចែកចាយ ដែលជាទូទៅជា blockchain ដែលបម្រើជាមូលដ្ឋានទិន្នន័យប្រតិបត្តិការហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ។ ថ្នាក់ទ្រព្យសកម្មបែបប្រពៃណីដូចជារូបិយប័ណ្ណ ទំនិញ និងភាគហ៊ុន ក៏ដូចជាកត្តាម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច មានការបង្ហាញតិចតួចចំពោះការត្រឡប់មកវិញនៃរូបិយប័ណ្ណគ្រីបតូ។ រូបិយប័ណ្ណគ្រីបតូវិមជ្ឈការដំបូងគេគឺ Bitcoin ដែលបានចេញផ្សាយជាលើកដំបូងជាកម្មវិធីប្រភពបើកចំហក្នុងឆ្នាំ 2009។ គិតត្រឹមខែមីនា ឆ្នាំ 2022 មាន រូបិយប័ណ្ណគ្រីបតូជាង 9,000 ផ្សេងទៀត នៅលើទីផ្សារដែលក្នុងនោះជាង 70 មានមូលធននីយកម្មទីផ្សារលើសពី 1 ពាន់លានដុល្លារ។ ប្រវត្តិនៃការបង្កើត នៅឆ្នាំ 1983 អ្នក សរសេរកូដ ជនជាតិអាមេរិក លោក David Chaum បានបង្កើត ប្រាក់អេឡិចត្រូនិក សម្ងាត់អនាមិកដែល ហៅថា ecash ។ ក្រោយមកក្នុងឆ្នាំ 1995 គាត់បានអនុវត្តវាតាមរយៈ Digicash , ទម្រង់ដំបូងនៃការទូទាត់អេឡិចត្រូនិកគ្រីប។ Digicash ទាមទារកម្មវិធីអ្នកប្រើប្រាស់ ដើម្បីដកកំណត់ត្រាពីធនាគារ និងកំណត់សោដែលបានអ៊ិនគ្រីបជាក់លាក់ មុនពេលវាអាចត្រូវបានផ្ញើទៅអ្នកទទួល។ នេះបានអនុញ្ញាតឱ្យរូបិយប័ណ្ណឌីជីថលមិនអាចតាមដានបានដោយធនាគារចេញ រដ្ឋាភិបាល ឬភាគីទីបីណាមួយ។ នៅឆ្នាំ 1996 ទីភ្នាក់ងារសន្តិសុខជាតិ បានបោះពុម្ភផ្សាយក្រដាសមួយដែលមានចំណងជើងថា ''របៀបធ្វើមីនីតៈ ការសរសេរគ្រីបនៃសាច់ប្រាក់អេឡិចត្រូនិកអនាមិក'' ដោយពណ៌នាអំពីប្រព័ន្ធគ្រីបតូគ្រីប បោះពុម្ពលើកដំបូងនៅក្នុងបញ្ជីសំបុត្ររួមរបស់ MIT ហើយក្រោយមកនៅឆ្នាំ 1997 នៅក្នុង ការត្រួតពិនិត្យច្បាប់អាមេរិក (លេខ 46 លេខ 4) ។ នៅក្នុងសៀវភៅឆ្នាំ 1997 The Sovereign Individual ដោយ William Rees-Mogg និង James Dale Davidson អ្នកនិពន្ធបានទាយថា រូបិយប័ណ្ណដែលប្រើក្នុង យុគសម័យព័ត៌មាន នឹងប្រើប្រាស់ "ក្បួនដោះស្រាយគណិតវិទ្យាដែលមិនមានរូបវន្ត" ដែលបានដឹកនាំមួយចំនួននៅក្នុង សហគមន៍ cryptocurrency ដើម្បីហៅការទាមទាររបស់សៀវភៅនេះថា "ការព្យាករណ៍" ។ នៅថ្ងៃទី 6 ខែសីហា ឆ្នាំ 2014 ចក្រភពអង់គ្លេសបានប្រកាសថា រតនាគារ របស់ខ្លួន បានចាត់ចែងការសិក្សាអំពីរូបិយប័ណ្ណគ្រីបតូ ហើយតើមានតួនាទីអ្វី ពួកគេអាចលេងនៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចចក្រភពអង់គ្លេស។ ការសិក្សាក៏ដើម្បីរាយការណ៍ផងដែរថាតើបទប្បញ្ញត្តិគួរត្រូវបានពិចារណាដែរឬទេ។ tu8hthaqdnu7l97ydmh9dl262xq253g 0 47595 282875 282768 2022-08-26T13:36:52Z Camhistory 36281 wikitext text/x-wiki {{Infobox |name = បរមរាមាទី១ - (Borom Reamea I) |type = Khmer History |image = * '''ព្រះនាម''': បរមរាមាទី១ * '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reamea I * '''រជ្ជកាល''': ១៣៦៩-១៣៧២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]] * '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] * '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាមា * '''គ្រងរាជ''': ១៣៦៩ នៃគ.សករាជ * '''ក្សត្រមុន''': [[ស្រីសុរិយោវង្ស]] * '''រាជបន្ត''': [[ធម្មរាជាទី១]] * '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ * '''ចូលទីវង្គត់''': ១៣៧២ * '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] <br/> លទ្ធិ​ជំនឿ ជំនឿ​លើពពួកទេវតា }} '''បរមរាមាទី១''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reamea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៣៧២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៦៩-១៣៧២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រ របស់ [[ស្រីសុរិយោវង្ស|ព្រះស្រីសុរិយោវង្ស]] ទ្រង់ឡើងសោយរាជសម្បត្តិក្នុងឆ្នាំច ឯកស័ក ព.សករាជ ១៩១៣ ត្រូវនិង គ.សករាជ ១៣៦៩ ត្រូវនិង មហាសករាជ ១២៩២ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាមា"''' ទ្រង់បានឡើងសោយរាជ្យហើយ ព្រះអង្គក៏ប្រជុំចៅហ្វាយស្រុកតូចធំ ចូលមកធ្វើព្រះមេរុ បូជាព្រះបរមសព ព្រះបិតា ជាស្រេចហើយ ព្រះអង្គសោយរាជ្យបានរយៈពេលតែ ៣ឆ្នាំ ប៉ុនណោះ ក៏លើកទ័ពចេញច្បាំងនិងទ័ពសៀម ហើយសោយទីវង្គត់ក្នុងសង្គ្រាម មន្ត្រីក៏លើកព្រះបរមសព តម្កល់ក្នុងព្រះកោដ្ឋជាស្រេចហើយ ក៏អញ្ជើញ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] គ្រងរាជបន្តពីព្រះអង្គ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៧៣ នៃគ.សករាជ ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref> == មើលផងដែរ == * [[រាជានិយមកម្ពុជា]] == តំណភ្ជាប់ រជ្ជកាលគ្រងរាជ == {{S-start}} {{S-hou|''(គ.ស ០០០០-១៣៧២)''}} {{Succession box|before= [[ស្រីសុរិយោវង្ស]]|title=[[អាណាចក្រខ្មែរ]]|years='''១៣៦៩-១៣៧២'''|after=[[ធម្មរាជាទី១]]}} {{S-end}} == ឯកសារយោង == 7utzfg4w9b4g79250c3pzexwbm979x5 0 47601 282868 282867 2022-08-26T12:50:05Z Camhistory 36281 /* ផ្នែកសាសនា */ wikitext text/x-wiki {{Infobox |name = បរមរាជាទី១ - (Borom Reachea I) |type = Khmer History |image = * '''ព្រះនាម''': បរមរាជាទី១ * '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reachea I * '''រជ្ជកាល''': ១៣៨៥-១៤៣២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]] * '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] <br> ផ្លាសប្ដូរមក [[សម័យចតុមុខ]] * '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត * '''គ្រងរាជ''': ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ * '''ក្សត្រមុន''': [[ធម្មរាជាទី១]] * '''រាជបន្ត''': [[នរាយ៍រាជា]] * '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ * '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣២ * '''បិតា''': [[ធម្មរាជាទី១]] * '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា * '''បុត្រ''': [[នរាយ៍រាជា]], [[ស្រីរាជា]], [[ស្រីសុរិយោទ័យ]], [[ធម្មរាជាទី២]] * '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] <br/> លទ្ធិ​ជំនឿ ជំនឿ​លើពពួកទេវតា }} '''បរមរាជាទី១''' ឬ '''[[ពញ្ញាយ៉ាត]]''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី៣ របស់ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] ពេលសៀមលើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) វាយបែកក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ពញ្ញាយ៉ាត បានភៀសខ្លួន មកតាំងបន្ទាយនៅ ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បង្ករទ័ពវាយបណ្ដេញ ទ័ពសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ និងបានធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៨៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត''' ហើយជាចុងក្រោយទ្រង់សម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ចាប់ពីពេលនោះមក ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref> == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early life''' ពញ្ញាយ៉ាត ជាបុត្រទី៣នៃ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] បានឡើងសោយរាជបន្តរពី ព្រះបិតារបស់ខ្លួន និង មានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១]]" ហើយបានរាជាភិសេក និង អ្នកម្នាង ៣អង្គរ ទី១ អ្នកម្នាង បុប្ផាទេវី មានបុត្រនាម [[នរាយ៍រាជា]] ជាបុត្រទី១, ទី២ អ្នកម្នាង សុីសាង៉ាម ជាស្នំឯក ស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា ដែលត្រូវបានកំចាត់ដោយ ពញ្ញាយ៉ាត នៅក្រុងអង្គរ, សុីសាង៉ាម មានបុត្រ ២អង្គនាម [[ស្រីរាជា]] និង [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] ជាបុត្រទី២ និង ទី៣, ទី៣ អ្នកម្នាង បទុមកេសរ មានបុត្រនាម [[ធម្មរាជាទី២]] ជាបុត្រទី៤ បុត្រទាំង៤ របស់ទ្រង់ សុទ្ធតែបានឡើងសោយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយបុត្រទាំង៤ នេះហើយបានពុះបែងចែកទឹកដីខ្មែរ ជាបីចំណែកធំ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន រហូតដល់ផ្ទុះសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរាជវង្ស និង គ្នាថែមទៀតផង ក្រោយពេលបិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត សោយទីវង្គត់រួច ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> == ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ == '''Liberation of Angkor''' ក្រោយពេល ពញ្ញាយ៉ាត រត់គេចខ្លួនពីក្រុងអង្គរមក ទ្រង់បានទៅបោះបន្ទាយ នៅទួលបាសាន នាស្រុកស្រីសន្ធរ (ខេត្ត: [[កំពង់ចាម]]) អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បានចាត់ឱ្យ ចារកម្ម ១២នាក់ ឱ្យទៅបន្លំខ្លួនជាអ្នកបម្រើក្នុងរាជវាំងអង្គរ ដើម្បីលបលួចធ្វើឃាតស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេលបេសកកម្មធ្វើឃាតស្ដេចសៀមបានជោគជ័យ ពញ្ញាយ៉ាត បានលើកទ័ពប្រមាណជា ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) ទៅវាយរំដោះយកក្រុងអង្គរពីកណ្ដាប់ដៃសៀមបានត្រឡប់មកវិញ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ នៃគ.សករាជ ហើយទ្រង់ក៏ប្រកាសសោយរាជជាលើកទី២ នៅទីនោះដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១|ព្រះបរមរាជាទី១]]" ដោយមើលឃើញថា រតនៈសម្បត្តិនៅក្រុងអង្គរត្រូវសៀមប្រមូលអស់គ្មានសល់ ក្រុងអង្គរមានការខូចខាតច្រើន បូករួមទាំងកំពែងក្រុងផង មានការចំណាយលើផ្នែកជួសជុលអស់ច្រើន និង ដើម្បីគេចចេញពីការគម្រាមកំហែងរបស់សៀមមកលើក្រុងអង្គរជាបន្តទៀតផងនោះ ទ្រង់បានសម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ផ្លាសរាជធានីមក ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ១២ឆ្នាំ ក៏ជួបនិងវិបត្តិទឹកជំនន់ធំ នា ឆ្នាំរោង លិចលង់រាជធានីទួលបាសាន ទ្រង់ក៏សម្រេចចិត្តផ្លាសរាជធានីមួយលើកទៀត មកតំបន់ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា: [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ នៃគ.សករាជ ទ្រង់បានសោយរាជនៅចតុមុខ បានរយៈពេល ១៦ឆ្នាំ ទ្រង់ក៏ប្រកាសប្ដូររាជសម័យមក [[សម័យកាលចតុមុខ]] ក្នុងឆ្នាំ ១៤១៦ នៃគ.សករាជ ហើយព្រះអង្គបានសោយរាជនៅរាជធានីចតុមុខដល់ឆ្នាំ ១៤៣២ នៃគ.សករាជ ទើបទ្រង់យាងចូលព្រះទីវង្គត់ក្នុងពេលនោះ ក្រុមប្រឹក្សារាជវង្ស និង គណៈមន្ត្រីក៏សម្រេចអញ្ជើញ [[នរាយ៍រាជា|ព្រះនារាយណ៍រាជា]] ជាព្រះរាជបុត្រច្បងឱ្យសោយរាជសម្បត្តិបន្តពីព្រះបិតាខ្លួន ក្នុងឆ្នាំ ១៤៣៣ នៃគ.សករាជ ។ ក្នុងរាជ ព្រះបរមរាជាទី១ ប្រជានុរាស្ត្ររស់នៅបានសុខសាន្តច្រើន មិនសូវមានព្រឹត្តិការណ៍នៃការផ្ទុះសង្គ្រាមច្រើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះទេ ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique_ou_recueil_de_m%C3%A9moire.html?id=ewFUAAAAcAAJ Journal asiatique ou recueil de mémoires, d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 99], Publisher: Dondey-Dupré, Original from National Library of the Netherlands </ref> == នយោបាយការទូត និង សាសនា == '''Politics, diplomacy and religion''' នយោបាយ ការទូតរបស់ពញ្ញាយ៉ាត ទ្រង់បានរឹតចំណងការទូតជាមួយនគរចិន នៃរាជវង្សមីង (Ming Dynasty) ជាពិសេស គឺការដោះដូរពាណិជ្ជកម្មតាមមធ្យបាយផ្លូវទឹកពី [[ទន្លេមេគង្គ]] ក្នុងការនាំទំនិញផ្សេងៗមកផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការក្នុងស្រុកផងដែរ នៅក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គអាចនិយាយបានថា ប្រទេសកម្ពុជាពេលនោះ មានសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំផងដែរ ។<ref> Justin Corfield (2009) [https://books.google.com/books/about/The_History_of_Cambodia.html?id=JfXP1duIllUC The History of Cambodia The Greenwood Histories of the Modern Nations], Publisher: ABC-CLIO, American publishing company for academic p.165 [[ISBN]]: 0313357234, 9780313357237 </ref> === ផ្នែកសាសនា === '''Religious''' ការីកចម្រើនផ្នែក [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] និកាយ [[មហាយាន]] ក្នុងរាជ [[បរមរាជាទី១]] ព្រះអង្គបាងសាងសង់វត្តអារាមជាបន្តបន្ទាប់ ក្នុងនោះមានដូចជា៖ វត្តបុទុម, [[វត្តកោះ]], [[វត្តលង្កា]], វត្តឧណាលោម, និង [[វត្តភ្នំ]] ។ វត្ត នៃ [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] មានតួនាទីសំខាន់ក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គដូចជា វត្ត​ជាឃ្លាំង​ចំណេះដឹង ជា​បណ្ណាល័យ ជា​សារមន្ទីរ​នៃ​វប្បធម៌ ​។ នៅ​គ្រប់​សម័យកាល វត្ត​អារាម​ផ្តល់នូវ​ការអប់រំ​ផ្នែក​អក្សរសាស្ត្រ លេខ​ន​ពន្ធ និង​ចំណេះដឹង​ផ្សេងៗ​ចាំបាច់​សម្រាប់​ប្រើ​ក្នុង​ជីវិត ។ វត្ត​អារាម​ជាទី​ជម្រក​ស្នាក់អាស្រ័យ​របស់​សិស្ស​ក្រីក្រ ដែលគ្មានលទ្ធមករៀននៅតាមមណ្ឌលសាលាធំៗ ​។ វត្ត​ជាទី​ពំនាក់​អាស្រ័យដល់ កុមារកំព្រា ជនចាស់ជរា សិស្សានុសិស្ស និង​កូនចៅ​របស់​ប្រជារាស្ត្រ​ក្រីក្រ ។ វត្ត​អារាម​ក៏​អាច​ដើរតួនាទី​ជាម​ន្ទី​ពេទ្យ​សម្រាប់​ព្យាបាល​ជំងឺផ្លូវ​ចិត្ត និង​ជា​កន្លែង​សម្រាប់​ប្រជុំ​របស់​ប្រជាជន​គ្រប់រូប​គ្រប់​ស្រទាប់វណ្ណៈ គ្រប់​វ័យ​ដោយ​គ្មាន​រើសអើង​ពណ៌​សម្បុរ សញ្ជាតិ ឋាន​:​សង្គម ដោយ​ឥត​ប្រកាន់ ​មាន ឬ ក្រ និង អ្នកមានជំនឿផ្ទុយឡើយ ។<ref> Beverley Palmer, Rough Guides (Firm) (2002) [https://books.google.com/books/about/The_Rough_Guide_to_Cambodia.html?id=oR-Kmnj8wmAC The Rough Guide to Cambodia], Publisher: illustrated Rough Guides p.354 [[ISBN]]: 1858288371, 9781858288376 </ref> <ref> Michel Igout (1993) [https://books.google.com/books/about/Phnom_Penh_Then_and_Now.html?id=RVRuAAAAMAAJ Phnom Penh Then and Now], Publisher: White Lotus, Original from the University of Michigan p.179 [[ISBN]]: 1879155184, 9781879155183 </ref> == អំពីកំណត់ត្រា ប្រវត្តិវិទូរ == '''About the Historian Record''' == ឯកសារយោង == 8zky5ybnl855j9e00eq6w75szaoygnj 282869 282868 2022-08-26T12:58:08Z Camhistory 36281 /* អំពីកំណត់ត្រា ប្រវត្តិវិទូរ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox |name = បរមរាជាទី១ - (Borom Reachea I) |type = Khmer History |image = * '''ព្រះនាម''': បរមរាជាទី១ * '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reachea I * '''រជ្ជកាល''': ១៣៨៥-១៤៣២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]] * '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] <br> ផ្លាសប្ដូរមក [[សម័យចតុមុខ]] * '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត * '''គ្រងរាជ''': ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ * '''ក្សត្រមុន''': [[ធម្មរាជាទី១]] * '''រាជបន្ត''': [[នរាយ៍រាជា]] * '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ * '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣២ * '''បិតា''': [[ធម្មរាជាទី១]] * '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា * '''បុត្រ''': [[នរាយ៍រាជា]], [[ស្រីរាជា]], [[ស្រីសុរិយោទ័យ]], [[ធម្មរាជាទី២]] * '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] <br/> លទ្ធិ​ជំនឿ ជំនឿ​លើពពួកទេវតា }} '''បរមរាជាទី១''' ឬ '''[[ពញ្ញាយ៉ាត]]''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី៣ របស់ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] ពេលសៀមលើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) វាយបែកក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ពញ្ញាយ៉ាត បានភៀសខ្លួន មកតាំងបន្ទាយនៅ ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បង្ករទ័ពវាយបណ្ដេញ ទ័ពសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ និងបានធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៨៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត''' ហើយជាចុងក្រោយទ្រង់សម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ចាប់ពីពេលនោះមក ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref> == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early life''' ពញ្ញាយ៉ាត ជាបុត្រទី៣នៃ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] បានឡើងសោយរាជបន្តរពី ព្រះបិតារបស់ខ្លួន និង មានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១]]" ហើយបានរាជាភិសេក និង អ្នកម្នាង ៣អង្គរ ទី១ អ្នកម្នាង បុប្ផាទេវី មានបុត្រនាម [[នរាយ៍រាជា]] ជាបុត្រទី១, ទី២ អ្នកម្នាង សុីសាង៉ាម ជាស្នំឯក ស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា ដែលត្រូវបានកំចាត់ដោយ ពញ្ញាយ៉ាត នៅក្រុងអង្គរ, សុីសាង៉ាម មានបុត្រ ២អង្គនាម [[ស្រីរាជា]] និង [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] ជាបុត្រទី២ និង ទី៣, ទី៣ អ្នកម្នាង បទុមកេសរ មានបុត្រនាម [[ធម្មរាជាទី២]] ជាបុត្រទី៤ បុត្រទាំង៤ របស់ទ្រង់ សុទ្ធតែបានឡើងសោយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយបុត្រទាំង៤ នេះហើយបានពុះបែងចែកទឹកដីខ្មែរ ជាបីចំណែកធំ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន រហូតដល់ផ្ទុះសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរាជវង្ស និង គ្នាថែមទៀតផង ក្រោយពេលបិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត សោយទីវង្គត់រួច ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> == ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ == '''Liberation of Angkor''' ក្រោយពេល ពញ្ញាយ៉ាត រត់គេចខ្លួនពីក្រុងអង្គរមក ទ្រង់បានទៅបោះបន្ទាយ នៅទួលបាសាន នាស្រុកស្រីសន្ធរ (ខេត្ត: [[កំពង់ចាម]]) អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បានចាត់ឱ្យ ចារកម្ម ១២នាក់ ឱ្យទៅបន្លំខ្លួនជាអ្នកបម្រើក្នុងរាជវាំងអង្គរ ដើម្បីលបលួចធ្វើឃាតស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេលបេសកកម្មធ្វើឃាតស្ដេចសៀមបានជោគជ័យ ពញ្ញាយ៉ាត បានលើកទ័ពប្រមាណជា ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) ទៅវាយរំដោះយកក្រុងអង្គរពីកណ្ដាប់ដៃសៀមបានត្រឡប់មកវិញ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ នៃគ.សករាជ ហើយទ្រង់ក៏ប្រកាសសោយរាជជាលើកទី២ នៅទីនោះដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១|ព្រះបរមរាជាទី១]]" ដោយមើលឃើញថា រតនៈសម្បត្តិនៅក្រុងអង្គរត្រូវសៀមប្រមូលអស់គ្មានសល់ ក្រុងអង្គរមានការខូចខាតច្រើន បូករួមទាំងកំពែងក្រុងផង មានការចំណាយលើផ្នែកជួសជុលអស់ច្រើន និង ដើម្បីគេចចេញពីការគម្រាមកំហែងរបស់សៀមមកលើក្រុងអង្គរជាបន្តទៀតផងនោះ ទ្រង់បានសម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ផ្លាសរាជធានីមក ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ១២ឆ្នាំ ក៏ជួបនិងវិបត្តិទឹកជំនន់ធំ នា ឆ្នាំរោង លិចលង់រាជធានីទួលបាសាន ទ្រង់ក៏សម្រេចចិត្តផ្លាសរាជធានីមួយលើកទៀត មកតំបន់ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា: [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ នៃគ.សករាជ ទ្រង់បានសោយរាជនៅចតុមុខ បានរយៈពេល ១៦ឆ្នាំ ទ្រង់ក៏ប្រកាសប្ដូររាជសម័យមក [[សម័យកាលចតុមុខ]] ក្នុងឆ្នាំ ១៤១៦ នៃគ.សករាជ ហើយព្រះអង្គបានសោយរាជនៅរាជធានីចតុមុខដល់ឆ្នាំ ១៤៣២ នៃគ.សករាជ ទើបទ្រង់យាងចូលព្រះទីវង្គត់ក្នុងពេលនោះ ក្រុមប្រឹក្សារាជវង្ស និង គណៈមន្ត្រីក៏សម្រេចអញ្ជើញ [[នរាយ៍រាជា|ព្រះនារាយណ៍រាជា]] ជាព្រះរាជបុត្រច្បងឱ្យសោយរាជសម្បត្តិបន្តពីព្រះបិតាខ្លួន ក្នុងឆ្នាំ ១៤៣៣ នៃគ.សករាជ ។ ក្នុងរាជ ព្រះបរមរាជាទី១ ប្រជានុរាស្ត្ររស់នៅបានសុខសាន្តច្រើន មិនសូវមានព្រឹត្តិការណ៍នៃការផ្ទុះសង្គ្រាមច្រើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះទេ ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique_ou_recueil_de_m%C3%A9moire.html?id=ewFUAAAAcAAJ Journal asiatique ou recueil de mémoires, d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 99], Publisher: Dondey-Dupré, Original from National Library of the Netherlands </ref> == នយោបាយការទូត និង សាសនា == '''Politics, diplomacy and religion''' នយោបាយ ការទូតរបស់ពញ្ញាយ៉ាត ទ្រង់បានរឹតចំណងការទូតជាមួយនគរចិន នៃរាជវង្សមីង (Ming Dynasty) ជាពិសេស គឺការដោះដូរពាណិជ្ជកម្មតាមមធ្យបាយផ្លូវទឹកពី [[ទន្លេមេគង្គ]] ក្នុងការនាំទំនិញផ្សេងៗមកផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការក្នុងស្រុកផងដែរ នៅក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គអាចនិយាយបានថា ប្រទេសកម្ពុជាពេលនោះ មានសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំផងដែរ ។<ref> Justin Corfield (2009) [https://books.google.com/books/about/The_History_of_Cambodia.html?id=JfXP1duIllUC The History of Cambodia The Greenwood Histories of the Modern Nations], Publisher: ABC-CLIO, American publishing company for academic p.165 [[ISBN]]: 0313357234, 9780313357237 </ref> === ផ្នែកសាសនា === '''Religious''' ការីកចម្រើនផ្នែក [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] និកាយ [[មហាយាន]] ក្នុងរាជ [[បរមរាជាទី១]] ព្រះអង្គបាងសាងសង់វត្តអារាមជាបន្តបន្ទាប់ ក្នុងនោះមានដូចជា៖ វត្តបុទុម, [[វត្តកោះ]], [[វត្តលង្កា]], វត្តឧណាលោម, និង [[វត្តភ្នំ]] ។ វត្ត នៃ [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] មានតួនាទីសំខាន់ក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គដូចជា វត្ត​ជាឃ្លាំង​ចំណេះដឹង ជា​បណ្ណាល័យ ជា​សារមន្ទីរ​នៃ​វប្បធម៌ ​។ នៅ​គ្រប់​សម័យកាល វត្ត​អារាម​ផ្តល់នូវ​ការអប់រំ​ផ្នែក​អក្សរសាស្ត្រ លេខ​ន​ពន្ធ និង​ចំណេះដឹង​ផ្សេងៗ​ចាំបាច់​សម្រាប់​ប្រើ​ក្នុង​ជីវិត ។ វត្ត​អារាម​ជាទី​ជម្រក​ស្នាក់អាស្រ័យ​របស់​សិស្ស​ក្រីក្រ ដែលគ្មានលទ្ធមករៀននៅតាមមណ្ឌលសាលាធំៗ ​។ វត្ត​ជាទី​ពំនាក់​អាស្រ័យដល់ កុមារកំព្រា ជនចាស់ជរា សិស្សានុសិស្ស និង​កូនចៅ​របស់​ប្រជារាស្ត្រ​ក្រីក្រ ។ វត្ត​អារាម​ក៏​អាច​ដើរតួនាទី​ជាម​ន្ទី​ពេទ្យ​សម្រាប់​ព្យាបាល​ជំងឺផ្លូវ​ចិត្ត និង​ជា​កន្លែង​សម្រាប់​ប្រជុំ​របស់​ប្រជាជន​គ្រប់រូប​គ្រប់​ស្រទាប់វណ្ណៈ គ្រប់​វ័យ​ដោយ​គ្មាន​រើសអើង​ពណ៌​សម្បុរ សញ្ជាតិ ឋាន​:​សង្គម ដោយ​ឥត​ប្រកាន់ ​មាន ឬ ក្រ និង អ្នកមានជំនឿផ្ទុយឡើយ ។<ref> Beverley Palmer, Rough Guides (Firm) (2002) [https://books.google.com/books/about/The_Rough_Guide_to_Cambodia.html?id=oR-Kmnj8wmAC The Rough Guide to Cambodia], Publisher: illustrated Rough Guides p.354 [[ISBN]]: 1858288371, 9781858288376 </ref> <ref> Michel Igout (1993) [https://books.google.com/books/about/Phnom_Penh_Then_and_Now.html?id=RVRuAAAAMAAJ Phnom Penh Then and Now], Publisher: White Lotus, Original from the University of Michigan p.179 [[ISBN]]: 1879155184, 9781879155183 </ref> == អំពីកំណត់ត្រា ប្រវត្តិវិទូរ == '''About the Historian Record''' កំណត់ត្រា របស់ប្រវត្តិវិទូរមួយចំនួន ដែលកត់ត្រាអំពី ពញ្ញាយ៉ាត ឬ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរដ៏ទៃៗទៀត តែងតែយល់ច្រឡំ កាលបរិច្ឆេទ ទៅនិងឈ្មោះចំនួន ៣ របស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ដែលបែងចែងដូចតទៅ៖ ទី១ ឈ្មោះ មុនឡើងគ្រងរាជ ទី២ ឈ្មោះ ពេលឡើងសោយរាជ និង ទី៣ ឈ្មោះក្រោយពេលសោយទីវង្គត់ ។ ទោះជាយ៉ាងណាក្ដី កំណត់ត្រាប្រហាក់ប្រហែល នៃការផ្លាសប្ដូរសម័យកាលនីមួយៗ របស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ត្រូវបានយកមកផ្ទៀងផ្ទាត់ និង ឯកសារជាតិកម្ពុជាផងដែរ ។ == ឯកសារយោង == csbexznlfvzg48jzghr4ryuiq551iwy 282870 282869 2022-08-26T13:14:57Z Camhistory 36281 /* អំពីកំណត់ត្រា ប្រវត្តិវិទូរ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox |name = បរមរាជាទី១ - (Borom Reachea I) |type = Khmer History |image = * '''ព្រះនាម''': បរមរាជាទី១ * '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reachea I * '''រជ្ជកាល''': ១៣៨៥-១៤៣២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]] * '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] <br> ផ្លាសប្ដូរមក [[សម័យចតុមុខ]] * '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត * '''គ្រងរាជ''': ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ * '''ក្សត្រមុន''': [[ធម្មរាជាទី១]] * '''រាជបន្ត''': [[នរាយ៍រាជា]] * '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ * '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣២ * '''បិតា''': [[ធម្មរាជាទី១]] * '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា * '''បុត្រ''': [[នរាយ៍រាជា]], [[ស្រីរាជា]], [[ស្រីសុរិយោទ័យ]], [[ធម្មរាជាទី២]] * '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] <br/> លទ្ធិ​ជំនឿ ជំនឿ​លើពពួកទេវតា }} '''បរមរាជាទី១''' ឬ '''[[ពញ្ញាយ៉ាត]]''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី៣ របស់ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] ពេលសៀមលើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) វាយបែកក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ពញ្ញាយ៉ាត បានភៀសខ្លួន មកតាំងបន្ទាយនៅ ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បង្ករទ័ពវាយបណ្ដេញ ទ័ពសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ និងបានធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៨៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត''' ហើយជាចុងក្រោយទ្រង់សម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ចាប់ពីពេលនោះមក ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref> == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early life''' ពញ្ញាយ៉ាត ជាបុត្រទី៣នៃ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] បានឡើងសោយរាជបន្តរពី ព្រះបិតារបស់ខ្លួន និង មានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១]]" ហើយបានរាជាភិសេក និង អ្នកម្នាង ៣អង្គរ ទី១ អ្នកម្នាង បុប្ផាទេវី មានបុត្រនាម [[នរាយ៍រាជា]] ជាបុត្រទី១, ទី២ អ្នកម្នាង សុីសាង៉ាម ជាស្នំឯក ស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា ដែលត្រូវបានកំចាត់ដោយ ពញ្ញាយ៉ាត នៅក្រុងអង្គរ, សុីសាង៉ាម មានបុត្រ ២អង្គនាម [[ស្រីរាជា]] និង [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] ជាបុត្រទី២ និង ទី៣, ទី៣ អ្នកម្នាង បទុមកេសរ មានបុត្រនាម [[ធម្មរាជាទី២]] ជាបុត្រទី៤ បុត្រទាំង៤ របស់ទ្រង់ សុទ្ធតែបានឡើងសោយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយបុត្រទាំង៤ នេះហើយបានពុះបែងចែកទឹកដីខ្មែរ ជាបីចំណែកធំ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន រហូតដល់ផ្ទុះសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរាជវង្ស និង គ្នាថែមទៀតផង ក្រោយពេលបិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត សោយទីវង្គត់រួច ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> == ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ == '''Liberation of Angkor''' ក្រោយពេល ពញ្ញាយ៉ាត រត់គេចខ្លួនពីក្រុងអង្គរមក ទ្រង់បានទៅបោះបន្ទាយ នៅទួលបាសាន នាស្រុកស្រីសន្ធរ (ខេត្ត: [[កំពង់ចាម]]) អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បានចាត់ឱ្យ ចារកម្ម ១២នាក់ ឱ្យទៅបន្លំខ្លួនជាអ្នកបម្រើក្នុងរាជវាំងអង្គរ ដើម្បីលបលួចធ្វើឃាតស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេលបេសកកម្មធ្វើឃាតស្ដេចសៀមបានជោគជ័យ ពញ្ញាយ៉ាត បានលើកទ័ពប្រមាណជា ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) ទៅវាយរំដោះយកក្រុងអង្គរពីកណ្ដាប់ដៃសៀមបានត្រឡប់មកវិញ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ នៃគ.សករាជ ហើយទ្រង់ក៏ប្រកាសសោយរាជជាលើកទី២ នៅទីនោះដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១|ព្រះបរមរាជាទី១]]" ដោយមើលឃើញថា រតនៈសម្បត្តិនៅក្រុងអង្គរត្រូវសៀមប្រមូលអស់គ្មានសល់ ក្រុងអង្គរមានការខូចខាតច្រើន បូករួមទាំងកំពែងក្រុងផង មានការចំណាយលើផ្នែកជួសជុលអស់ច្រើន និង ដើម្បីគេចចេញពីការគម្រាមកំហែងរបស់សៀមមកលើក្រុងអង្គរជាបន្តទៀតផងនោះ ទ្រង់បានសម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ផ្លាសរាជធានីមក ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ១២ឆ្នាំ ក៏ជួបនិងវិបត្តិទឹកជំនន់ធំ នា ឆ្នាំរោង លិចលង់រាជធានីទួលបាសាន ទ្រង់ក៏សម្រេចចិត្តផ្លាសរាជធានីមួយលើកទៀត មកតំបន់ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា: [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ នៃគ.សករាជ ទ្រង់បានសោយរាជនៅចតុមុខ បានរយៈពេល ១៦ឆ្នាំ ទ្រង់ក៏ប្រកាសប្ដូររាជសម័យមក [[សម័យកាលចតុមុខ]] ក្នុងឆ្នាំ ១៤១៦ នៃគ.សករាជ ហើយព្រះអង្គបានសោយរាជនៅរាជធានីចតុមុខដល់ឆ្នាំ ១៤៣២ នៃគ.សករាជ ទើបទ្រង់យាងចូលព្រះទីវង្គត់ក្នុងពេលនោះ ក្រុមប្រឹក្សារាជវង្ស និង គណៈមន្ត្រីក៏សម្រេចអញ្ជើញ [[នរាយ៍រាជា|ព្រះនារាយណ៍រាជា]] ជាព្រះរាជបុត្រច្បងឱ្យសោយរាជសម្បត្តិបន្តពីព្រះបិតាខ្លួន ក្នុងឆ្នាំ ១៤៣៣ នៃគ.សករាជ ។ ក្នុងរាជ ព្រះបរមរាជាទី១ ប្រជានុរាស្ត្ររស់នៅបានសុខសាន្តច្រើន មិនសូវមានព្រឹត្តិការណ៍នៃការផ្ទុះសង្គ្រាមច្រើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះទេ ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique_ou_recueil_de_m%C3%A9moire.html?id=ewFUAAAAcAAJ Journal asiatique ou recueil de mémoires, d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 99], Publisher: Dondey-Dupré, Original from National Library of the Netherlands </ref> == នយោបាយការទូត និង សាសនា == '''Politics, diplomacy and religion''' នយោបាយ ការទូតរបស់ពញ្ញាយ៉ាត ទ្រង់បានរឹតចំណងការទូតជាមួយនគរចិន នៃរាជវង្សមីង (Ming Dynasty) ជាពិសេស គឺការដោះដូរពាណិជ្ជកម្មតាមមធ្យបាយផ្លូវទឹកពី [[ទន្លេមេគង្គ]] ក្នុងការនាំទំនិញផ្សេងៗមកផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការក្នុងស្រុកផងដែរ នៅក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គអាចនិយាយបានថា ប្រទេសកម្ពុជាពេលនោះ មានសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំផងដែរ ។<ref> Justin Corfield (2009) [https://books.google.com/books/about/The_History_of_Cambodia.html?id=JfXP1duIllUC The History of Cambodia The Greenwood Histories of the Modern Nations], Publisher: ABC-CLIO, American publishing company for academic p.165 [[ISBN]]: 0313357234, 9780313357237 </ref> === ផ្នែកសាសនា === '''Religious''' ការីកចម្រើនផ្នែក [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] និកាយ [[មហាយាន]] ក្នុងរាជ [[បរមរាជាទី១]] ព្រះអង្គបាងសាងសង់វត្តអារាមជាបន្តបន្ទាប់ ក្នុងនោះមានដូចជា៖ វត្តបុទុម, [[វត្តកោះ]], [[វត្តលង្កា]], វត្តឧណាលោម, និង [[វត្តភ្នំ]] ។ វត្ត នៃ [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] មានតួនាទីសំខាន់ក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គដូចជា វត្ត​ជាឃ្លាំង​ចំណេះដឹង ជា​បណ្ណាល័យ ជា​សារមន្ទីរ​នៃ​វប្បធម៌ ​។ នៅ​គ្រប់​សម័យកាល វត្ត​អារាម​ផ្តល់នូវ​ការអប់រំ​ផ្នែក​អក្សរសាស្ត្រ លេខ​ន​ពន្ធ និង​ចំណេះដឹង​ផ្សេងៗ​ចាំបាច់​សម្រាប់​ប្រើ​ក្នុង​ជីវិត ។ វត្ត​អារាម​ជាទី​ជម្រក​ស្នាក់អាស្រ័យ​របស់​សិស្ស​ក្រីក្រ ដែលគ្មានលទ្ធមករៀននៅតាមមណ្ឌលសាលាធំៗ ​។ វត្ត​ជាទី​ពំនាក់​អាស្រ័យដល់ កុមារកំព្រា ជនចាស់ជរា សិស្សានុសិស្ស និង​កូនចៅ​របស់​ប្រជារាស្ត្រ​ក្រីក្រ ។ វត្ត​អារាម​ក៏​អាច​ដើរតួនាទី​ជាម​ន្ទី​ពេទ្យ​សម្រាប់​ព្យាបាល​ជំងឺផ្លូវ​ចិត្ត និង​ជា​កន្លែង​សម្រាប់​ប្រជុំ​របស់​ប្រជាជន​គ្រប់រូប​គ្រប់​ស្រទាប់វណ្ណៈ គ្រប់​វ័យ​ដោយ​គ្មាន​រើសអើង​ពណ៌​សម្បុរ សញ្ជាតិ ឋាន​:​សង្គម ដោយ​ឥត​ប្រកាន់ ​មាន ឬ ក្រ និង អ្នកមានជំនឿផ្ទុយឡើយ ។<ref> Beverley Palmer, Rough Guides (Firm) (2002) [https://books.google.com/books/about/The_Rough_Guide_to_Cambodia.html?id=oR-Kmnj8wmAC The Rough Guide to Cambodia], Publisher: illustrated Rough Guides p.354 [[ISBN]]: 1858288371, 9781858288376 </ref> <ref> Michel Igout (1993) [https://books.google.com/books/about/Phnom_Penh_Then_and_Now.html?id=RVRuAAAAMAAJ Phnom Penh Then and Now], Publisher: White Lotus, Original from the University of Michigan p.179 [[ISBN]]: 1879155184, 9781879155183 </ref> == អំពីកំណត់ត្រា ប្រវត្តិវិទូរ == '''About the Historian Record''' កំណត់ត្រា របស់ប្រវត្តិវិទូរមួយចំនួន ដែលកត់ត្រាអំពី ពញ្ញាយ៉ាត ឬ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរដ៏ទៃៗទៀត តែងតែយល់ច្រឡំ កាលបរិច្ឆេទ ទៅនិងឈ្មោះចំនួន ៣ របស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ដែលបែងចែងដូចតទៅ៖ ទី១ ឈ្មោះ មុនឡើងគ្រងរាជ ទី២ ឈ្មោះ ពេលឡើងសោយរាជ និង ទី៣ ឈ្មោះក្រោយពេលសោយទីវង្គត់ ។ ទោះជាយ៉ាងណាក្ដី កំណត់ត្រាប្រហាក់ប្រហែល នៃការផ្លាសប្ដូរសម័យកាលនីមួយៗ របស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ត្រូវបានយកមកផ្ទៀងផ្ទាត់ និង ឯកសារជាតិកម្ពុជាផងដែរ ។ == មើលផងដែរ == * [[រាជានិយមកម្ពុជា]] == ឯកសារយោង == 4lo2ipqv6bipyz59fbydo64430fan2n 282871 282870 2022-08-26T13:16:24Z Camhistory 36281 /* មើលផងដែរ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox |name = បរមរាជាទី១ - (Borom Reachea I) |type = Khmer History |image = * '''ព្រះនាម''': បរមរាជាទី១ * '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reachea I * '''រជ្ជកាល''': ១៣៨៥-១៤៣២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]] * '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] <br> ផ្លាសប្ដូរមក [[សម័យចតុមុខ]] * '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត * '''គ្រងរាជ''': ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ * '''ក្សត្រមុន''': [[ធម្មរាជាទី១]] * '''រាជបន្ត''': [[នរាយ៍រាជា]] * '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ * '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣២ * '''បិតា''': [[ធម្មរាជាទី១]] * '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា * '''បុត្រ''': [[នរាយ៍រាជា]], [[ស្រីរាជា]], [[ស្រីសុរិយោទ័យ]], [[ធម្មរាជាទី២]] * '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] <br/> លទ្ធិ​ជំនឿ ជំនឿ​លើពពួកទេវតា }} '''បរមរាជាទី១''' ឬ '''[[ពញ្ញាយ៉ាត]]''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី៣ របស់ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] ពេលសៀមលើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) វាយបែកក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ពញ្ញាយ៉ាត បានភៀសខ្លួន មកតាំងបន្ទាយនៅ ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បង្ករទ័ពវាយបណ្ដេញ ទ័ពសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ និងបានធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៨៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត''' ហើយជាចុងក្រោយទ្រង់សម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ចាប់ពីពេលនោះមក ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref> == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early life''' ពញ្ញាយ៉ាត ជាបុត្រទី៣នៃ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] បានឡើងសោយរាជបន្តរពី ព្រះបិតារបស់ខ្លួន និង មានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១]]" ហើយបានរាជាភិសេក និង អ្នកម្នាង ៣អង្គរ ទី១ អ្នកម្នាង បុប្ផាទេវី មានបុត្រនាម [[នរាយ៍រាជា]] ជាបុត្រទី១, ទី២ អ្នកម្នាង សុីសាង៉ាម ជាស្នំឯក ស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា ដែលត្រូវបានកំចាត់ដោយ ពញ្ញាយ៉ាត នៅក្រុងអង្គរ, សុីសាង៉ាម មានបុត្រ ២អង្គនាម [[ស្រីរាជា]] និង [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] ជាបុត្រទី២ និង ទី៣, ទី៣ អ្នកម្នាង បទុមកេសរ មានបុត្រនាម [[ធម្មរាជាទី២]] ជាបុត្រទី៤ បុត្រទាំង៤ របស់ទ្រង់ សុទ្ធតែបានឡើងសោយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយបុត្រទាំង៤ នេះហើយបានពុះបែងចែកទឹកដីខ្មែរ ជាបីចំណែកធំ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន រហូតដល់ផ្ទុះសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរាជវង្ស និង គ្នាថែមទៀតផង ក្រោយពេលបិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត សោយទីវង្គត់រួច ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> == ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ == '''Liberation of Angkor''' ក្រោយពេល ពញ្ញាយ៉ាត រត់គេចខ្លួនពីក្រុងអង្គរមក ទ្រង់បានទៅបោះបន្ទាយ នៅទួលបាសាន នាស្រុកស្រីសន្ធរ (ខេត្ត: [[កំពង់ចាម]]) អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បានចាត់ឱ្យ ចារកម្ម ១២នាក់ ឱ្យទៅបន្លំខ្លួនជាអ្នកបម្រើក្នុងរាជវាំងអង្គរ ដើម្បីលបលួចធ្វើឃាតស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេលបេសកកម្មធ្វើឃាតស្ដេចសៀមបានជោគជ័យ ពញ្ញាយ៉ាត បានលើកទ័ពប្រមាណជា ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) ទៅវាយរំដោះយកក្រុងអង្គរពីកណ្ដាប់ដៃសៀមបានត្រឡប់មកវិញ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ នៃគ.សករាជ ហើយទ្រង់ក៏ប្រកាសសោយរាជជាលើកទី២ នៅទីនោះដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១|ព្រះបរមរាជាទី១]]" ដោយមើលឃើញថា រតនៈសម្បត្តិនៅក្រុងអង្គរត្រូវសៀមប្រមូលអស់គ្មានសល់ ក្រុងអង្គរមានការខូចខាតច្រើន បូករួមទាំងកំពែងក្រុងផង មានការចំណាយលើផ្នែកជួសជុលអស់ច្រើន និង ដើម្បីគេចចេញពីការគម្រាមកំហែងរបស់សៀមមកលើក្រុងអង្គរជាបន្តទៀតផងនោះ ទ្រង់បានសម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ផ្លាសរាជធានីមក ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ១២ឆ្នាំ ក៏ជួបនិងវិបត្តិទឹកជំនន់ធំ នា ឆ្នាំរោង លិចលង់រាជធានីទួលបាសាន ទ្រង់ក៏សម្រេចចិត្តផ្លាសរាជធានីមួយលើកទៀត មកតំបន់ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា: [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ នៃគ.សករាជ ទ្រង់បានសោយរាជនៅចតុមុខ បានរយៈពេល ១៦ឆ្នាំ ទ្រង់ក៏ប្រកាសប្ដូររាជសម័យមក [[សម័យកាលចតុមុខ]] ក្នុងឆ្នាំ ១៤១៦ នៃគ.សករាជ ហើយព្រះអង្គបានសោយរាជនៅរាជធានីចតុមុខដល់ឆ្នាំ ១៤៣២ នៃគ.សករាជ ទើបទ្រង់យាងចូលព្រះទីវង្គត់ក្នុងពេលនោះ ក្រុមប្រឹក្សារាជវង្ស និង គណៈមន្ត្រីក៏សម្រេចអញ្ជើញ [[នរាយ៍រាជា|ព្រះនារាយណ៍រាជា]] ជាព្រះរាជបុត្រច្បងឱ្យសោយរាជសម្បត្តិបន្តពីព្រះបិតាខ្លួន ក្នុងឆ្នាំ ១៤៣៣ នៃគ.សករាជ ។ ក្នុងរាជ ព្រះបរមរាជាទី១ ប្រជានុរាស្ត្ររស់នៅបានសុខសាន្តច្រើន មិនសូវមានព្រឹត្តិការណ៍នៃការផ្ទុះសង្គ្រាមច្រើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះទេ ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique_ou_recueil_de_m%C3%A9moire.html?id=ewFUAAAAcAAJ Journal asiatique ou recueil de mémoires, d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 99], Publisher: Dondey-Dupré, Original from National Library of the Netherlands </ref> == នយោបាយការទូត និង សាសនា == '''Politics, diplomacy and religion''' នយោបាយ ការទូតរបស់ពញ្ញាយ៉ាត ទ្រង់បានរឹតចំណងការទូតជាមួយនគរចិន នៃរាជវង្សមីង (Ming Dynasty) ជាពិសេស គឺការដោះដូរពាណិជ្ជកម្មតាមមធ្យបាយផ្លូវទឹកពី [[ទន្លេមេគង្គ]] ក្នុងការនាំទំនិញផ្សេងៗមកផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការក្នុងស្រុកផងដែរ នៅក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គអាចនិយាយបានថា ប្រទេសកម្ពុជាពេលនោះ មានសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំផងដែរ ។<ref> Justin Corfield (2009) [https://books.google.com/books/about/The_History_of_Cambodia.html?id=JfXP1duIllUC The History of Cambodia The Greenwood Histories of the Modern Nations], Publisher: ABC-CLIO, American publishing company for academic p.165 [[ISBN]]: 0313357234, 9780313357237 </ref> === ផ្នែកសាសនា === '''Religious''' ការីកចម្រើនផ្នែក [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] និកាយ [[មហាយាន]] ក្នុងរាជ [[បរមរាជាទី១]] ព្រះអង្គបាងសាងសង់វត្តអារាមជាបន្តបន្ទាប់ ក្នុងនោះមានដូចជា៖ វត្តបុទុម, [[វត្តកោះ]], [[វត្តលង្កា]], វត្តឧណាលោម, និង [[វត្តភ្នំ]] ។ វត្ត នៃ [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] មានតួនាទីសំខាន់ក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គដូចជា វត្ត​ជាឃ្លាំង​ចំណេះដឹង ជា​បណ្ណាល័យ ជា​សារមន្ទីរ​នៃ​វប្បធម៌ ​។ នៅ​គ្រប់​សម័យកាល វត្ត​អារាម​ផ្តល់នូវ​ការអប់រំ​ផ្នែក​អក្សរសាស្ត្រ លេខ​ន​ពន្ធ និង​ចំណេះដឹង​ផ្សេងៗ​ចាំបាច់​សម្រាប់​ប្រើ​ក្នុង​ជីវិត ។ វត្ត​អារាម​ជាទី​ជម្រក​ស្នាក់អាស្រ័យ​របស់​សិស្ស​ក្រីក្រ ដែលគ្មានលទ្ធមករៀននៅតាមមណ្ឌលសាលាធំៗ ​។ វត្ត​ជាទី​ពំនាក់​អាស្រ័យដល់ កុមារកំព្រា ជនចាស់ជរា សិស្សានុសិស្ស និង​កូនចៅ​របស់​ប្រជារាស្ត្រ​ក្រីក្រ ។ វត្ត​អារាម​ក៏​អាច​ដើរតួនាទី​ជាម​ន្ទី​ពេទ្យ​សម្រាប់​ព្យាបាល​ជំងឺផ្លូវ​ចិត្ត និង​ជា​កន្លែង​សម្រាប់​ប្រជុំ​របស់​ប្រជាជន​គ្រប់រូប​គ្រប់​ស្រទាប់វណ្ណៈ គ្រប់​វ័យ​ដោយ​គ្មាន​រើសអើង​ពណ៌​សម្បុរ សញ្ជាតិ ឋាន​:​សង្គម ដោយ​ឥត​ប្រកាន់ ​មាន ឬ ក្រ និង អ្នកមានជំនឿផ្ទុយឡើយ ។<ref> Beverley Palmer, Rough Guides (Firm) (2002) [https://books.google.com/books/about/The_Rough_Guide_to_Cambodia.html?id=oR-Kmnj8wmAC The Rough Guide to Cambodia], Publisher: illustrated Rough Guides p.354 [[ISBN]]: 1858288371, 9781858288376 </ref> <ref> Michel Igout (1993) [https://books.google.com/books/about/Phnom_Penh_Then_and_Now.html?id=RVRuAAAAMAAJ Phnom Penh Then and Now], Publisher: White Lotus, Original from the University of Michigan p.179 [[ISBN]]: 1879155184, 9781879155183 </ref> == អំពីកំណត់ត្រា ប្រវត្តិវិទូរ == '''About the Historian Record''' កំណត់ត្រា របស់ប្រវត្តិវិទូរមួយចំនួន ដែលកត់ត្រាអំពី ពញ្ញាយ៉ាត ឬ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរដ៏ទៃៗទៀត តែងតែយល់ច្រឡំ កាលបរិច្ឆេទ ទៅនិងឈ្មោះចំនួន ៣ របស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ដែលបែងចែងដូចតទៅ៖ ទី១ ឈ្មោះ មុនឡើងគ្រងរាជ ទី២ ឈ្មោះ ពេលឡើងសោយរាជ និង ទី៣ ឈ្មោះក្រោយពេលសោយទីវង្គត់ ។ ទោះជាយ៉ាងណាក្ដី កំណត់ត្រាប្រហាក់ប្រហែល នៃការផ្លាសប្ដូរសម័យកាលនីមួយៗ របស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ត្រូវបានយកមកផ្ទៀងផ្ទាត់ និង ឯកសារជាតិកម្ពុជាផងដែរ ។ == មើលផងដែរ == * [[រាជានិយមកម្ពុជា]] == តំណភ្ជាប់ រជ្ជកាលគ្រងរាជ == {{S-start}} {{S-hou|''(គ.ស ០០០០-១៤៣២)''}} {{Succession box|before= [[ធម្មរាជាទី១]]|title=[[អាណាចក្រខ្មែរ]]|years='''១៣៨៥-១៤៣២'''|after=[[នរាយ៍រាជា]]}} {{S-end}} == ឯកសារយោង == r1qmhaesegdwadb15w35hqcloeifwiw 282879 282871 2022-08-26T13:55:35Z Camhistory 36281 wikitext text/x-wiki {{Infobox |name = បរមរាជាទី១ - (Borom Reachea I) |type = Khmer History |image = * '''ព្រះនាម''': បរមរាជាទី១ * '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reachea I * '''រជ្ជកាល''': ១៣៨៥-១៤៣២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]] * '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] <br> ផ្លាសប្ដូរមក [[សម័យចតុមុខ]] * '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត * '''គ្រងរាជ''': ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ * '''ក្សត្រមុន''': [[ធម្មរាជាទី១]] * '''រាជបន្ត''': [[នរាយណ៍រាមា]] * '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ * '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣២ * '''បិតា''': [[ធម្មរាជាទី១]] * '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា * '''បុត្រ''': [[នរាយណ៍រាមា]], [[ស្រីរាជា]], [[ស្រីសុរិយោទ័យ]], [[ធម្មរាជាទី២]] * '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] <br/> លទ្ធិ​ជំនឿ ជំនឿ​លើពពួកទេវតា }} '''បរមរាជាទី១''' ឬ '''[[ពញ្ញាយ៉ាត]]''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី៣ របស់ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] ពេលសៀមលើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) វាយបែកក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ពញ្ញាយ៉ាត បានភៀសខ្លួន មកតាំងបន្ទាយនៅ ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បង្ករទ័ពវាយបណ្ដេញ ទ័ពសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ និងបានធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៨៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត''' ហើយជាចុងក្រោយទ្រង់សម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ចាប់ពីពេលនោះមក ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref> == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early life''' ពញ្ញាយ៉ាត ជាបុត្រទី៣នៃ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] បានឡើងសោយរាជបន្តរពី ព្រះបិតារបស់ខ្លួន និង មានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១]]" ហើយបានរាជាភិសេក និង អ្នកម្នាង ៣អង្គរ ទី១ អ្នកម្នាង បុប្ផាទេវី មានបុត្រនាម [[នរាយ៍រាជា]] ជាបុត្រទី១, ទី២ អ្នកម្នាង សុីសាង៉ាម ជាស្នំឯក ស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា ដែលត្រូវបានកំចាត់ដោយ ពញ្ញាយ៉ាត នៅក្រុងអង្គរ, សុីសាង៉ាម មានបុត្រ ២អង្គនាម [[ស្រីរាជា]] និង [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] ជាបុត្រទី២ និង ទី៣, ទី៣ អ្នកម្នាង បទុមកេសរ មានបុត្រនាម [[ធម្មរាជាទី២]] ជាបុត្រទី៤ បុត្រទាំង៤ របស់ទ្រង់ សុទ្ធតែបានឡើងសោយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយបុត្រទាំង៤ នេះហើយបានពុះបែងចែកទឹកដីខ្មែរ ជាបីចំណែកធំ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន រហូតដល់ផ្ទុះសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរាជវង្ស និង គ្នាថែមទៀតផង ក្រោយពេលបិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត សោយទីវង្គត់រួច ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> == ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ == '''Liberation of Angkor''' ក្រោយពេល ពញ្ញាយ៉ាត រត់គេចខ្លួនពីក្រុងអង្គរមក ទ្រង់បានទៅបោះបន្ទាយ នៅទួលបាសាន នាស្រុកស្រីសន្ធរ (ខេត្ត: [[កំពង់ចាម]]) អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បានចាត់ឱ្យ ចារកម្ម ១២នាក់ ឱ្យទៅបន្លំខ្លួនជាអ្នកបម្រើក្នុងរាជវាំងអង្គរ ដើម្បីលបលួចធ្វើឃាតស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេលបេសកកម្មធ្វើឃាតស្ដេចសៀមបានជោគជ័យ ពញ្ញាយ៉ាត បានលើកទ័ពប្រមាណជា ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) ទៅវាយរំដោះយកក្រុងអង្គរពីកណ្ដាប់ដៃសៀមបានត្រឡប់មកវិញ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ នៃគ.សករាជ ហើយទ្រង់ក៏ប្រកាសសោយរាជជាលើកទី២ នៅទីនោះដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១|ព្រះបរមរាជាទី១]]" ដោយមើលឃើញថា រតនៈសម្បត្តិនៅក្រុងអង្គរត្រូវសៀមប្រមូលអស់គ្មានសល់ ក្រុងអង្គរមានការខូចខាតច្រើន បូករួមទាំងកំពែងក្រុងផង មានការចំណាយលើផ្នែកជួសជុលអស់ច្រើន និង ដើម្បីគេចចេញពីការគម្រាមកំហែងរបស់សៀមមកលើក្រុងអង្គរជាបន្តទៀតផងនោះ ទ្រង់បានសម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ផ្លាសរាជធានីមក ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ១២ឆ្នាំ ក៏ជួបនិងវិបត្តិទឹកជំនន់ធំ នា ឆ្នាំរោង លិចលង់រាជធានីទួលបាសាន ទ្រង់ក៏សម្រេចចិត្តផ្លាសរាជធានីមួយលើកទៀត មកតំបន់ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា: [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ នៃគ.សករាជ ទ្រង់បានសោយរាជនៅចតុមុខ បានរយៈពេល ១៦ឆ្នាំ ទ្រង់ក៏ប្រកាសប្ដូររាជសម័យមក [[សម័យកាលចតុមុខ]] ក្នុងឆ្នាំ ១៤១៦ នៃគ.សករាជ ហើយព្រះអង្គបានសោយរាជនៅរាជធានីចតុមុខដល់ឆ្នាំ ១៤៣២ នៃគ.សករាជ ទើបទ្រង់យាងចូលព្រះទីវង្គត់ក្នុងពេលនោះ ក្រុមប្រឹក្សារាជវង្ស និង គណៈមន្ត្រីក៏សម្រេចអញ្ជើញ [[នរាយ៍រាជា|ព្រះនារាយណ៍រាជា]] ជាព្រះរាជបុត្រច្បងឱ្យសោយរាជសម្បត្តិបន្តពីព្រះបិតាខ្លួន ក្នុងឆ្នាំ ១៤៣៣ នៃគ.សករាជ ។ ក្នុងរាជ ព្រះបរមរាជាទី១ ប្រជានុរាស្ត្ររស់នៅបានសុខសាន្តច្រើន មិនសូវមានព្រឹត្តិការណ៍នៃការផ្ទុះសង្គ្រាមច្រើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះទេ ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique_ou_recueil_de_m%C3%A9moire.html?id=ewFUAAAAcAAJ Journal asiatique ou recueil de mémoires, d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 99], Publisher: Dondey-Dupré, Original from National Library of the Netherlands </ref> == នយោបាយការទូត និង សាសនា == '''Politics, diplomacy and religion''' នយោបាយ ការទូតរបស់ពញ្ញាយ៉ាត ទ្រង់បានរឹតចំណងការទូតជាមួយនគរចិន នៃរាជវង្សមីង (Ming Dynasty) ជាពិសេស គឺការដោះដូរពាណិជ្ជកម្មតាមមធ្យបាយផ្លូវទឹកពី [[ទន្លេមេគង្គ]] ក្នុងការនាំទំនិញផ្សេងៗមកផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការក្នុងស្រុកផងដែរ នៅក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គអាចនិយាយបានថា ប្រទេសកម្ពុជាពេលនោះ មានសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំផងដែរ ។<ref> Justin Corfield (2009) [https://books.google.com/books/about/The_History_of_Cambodia.html?id=JfXP1duIllUC The History of Cambodia The Greenwood Histories of the Modern Nations], Publisher: ABC-CLIO, American publishing company for academic p.165 [[ISBN]]: 0313357234, 9780313357237 </ref> === ផ្នែកសាសនា === '''Religious''' ការីកចម្រើនផ្នែក [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] និកាយ [[មហាយាន]] ក្នុងរាជ [[បរមរាជាទី១]] ព្រះអង្គបាងសាងសង់វត្តអារាមជាបន្តបន្ទាប់ ក្នុងនោះមានដូចជា៖ វត្តបុទុម, [[វត្តកោះ]], [[វត្តលង្កា]], វត្តឧណាលោម, និង [[វត្តភ្នំ]] ។ វត្ត នៃ [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] មានតួនាទីសំខាន់ក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គដូចជា វត្ត​ជាឃ្លាំង​ចំណេះដឹង ជា​បណ្ណាល័យ ជា​សារមន្ទីរ​នៃ​វប្បធម៌ ​។ នៅ​គ្រប់​សម័យកាល វត្ត​អារាម​ផ្តល់នូវ​ការអប់រំ​ផ្នែក​អក្សរសាស្ត្រ លេខ​ន​ពន្ធ និង​ចំណេះដឹង​ផ្សេងៗ​ចាំបាច់​សម្រាប់​ប្រើ​ក្នុង​ជីវិត ។ វត្ត​អារាម​ជាទី​ជម្រក​ស្នាក់អាស្រ័យ​របស់​សិស្ស​ក្រីក្រ ដែលគ្មានលទ្ធមករៀននៅតាមមណ្ឌលសាលាធំៗ ​។ វត្ត​ជាទី​ពំនាក់​អាស្រ័យដល់ កុមារកំព្រា ជនចាស់ជរា សិស្សានុសិស្ស និង​កូនចៅ​របស់​ប្រជារាស្ត្រ​ក្រីក្រ ។ វត្ត​អារាម​ក៏​អាច​ដើរតួនាទី​ជាម​ន្ទី​ពេទ្យ​សម្រាប់​ព្យាបាល​ជំងឺផ្លូវ​ចិត្ត និង​ជា​កន្លែង​សម្រាប់​ប្រជុំ​របស់​ប្រជាជន​គ្រប់រូប​គ្រប់​ស្រទាប់វណ្ណៈ គ្រប់​វ័យ​ដោយ​គ្មាន​រើសអើង​ពណ៌​សម្បុរ សញ្ជាតិ ឋាន​:​សង្គម ដោយ​ឥត​ប្រកាន់ ​មាន ឬ ក្រ និង អ្នកមានជំនឿផ្ទុយឡើយ ។<ref> Beverley Palmer, Rough Guides (Firm) (2002) [https://books.google.com/books/about/The_Rough_Guide_to_Cambodia.html?id=oR-Kmnj8wmAC The Rough Guide to Cambodia], Publisher: illustrated Rough Guides p.354 [[ISBN]]: 1858288371, 9781858288376 </ref> <ref> Michel Igout (1993) [https://books.google.com/books/about/Phnom_Penh_Then_and_Now.html?id=RVRuAAAAMAAJ Phnom Penh Then and Now], Publisher: White Lotus, Original from the University of Michigan p.179 [[ISBN]]: 1879155184, 9781879155183 </ref> == អំពីកំណត់ត្រា ប្រវត្តិវិទូរ == '''About the Historian Record''' កំណត់ត្រា របស់ប្រវត្តិវិទូរមួយចំនួន ដែលកត់ត្រាអំពី ពញ្ញាយ៉ាត ឬ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរដ៏ទៃៗទៀត តែងតែយល់ច្រឡំ កាលបរិច្ឆេទ ទៅនិងឈ្មោះចំនួន ៣ របស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ដែលបែងចែងដូចតទៅ៖ ទី១ ឈ្មោះ មុនឡើងគ្រងរាជ ទី២ ឈ្មោះ ពេលឡើងសោយរាជ និង ទី៣ ឈ្មោះក្រោយពេលសោយទីវង្គត់ ។ ទោះជាយ៉ាងណាក្ដី កំណត់ត្រាប្រហាក់ប្រហែល នៃការផ្លាសប្ដូរសម័យកាលនីមួយៗ របស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ត្រូវបានយកមកផ្ទៀងផ្ទាត់ និង ឯកសារជាតិកម្ពុជាផងដែរ ។ == មើលផងដែរ == * [[រាជានិយមកម្ពុជា]] == តំណភ្ជាប់ រជ្ជកាលគ្រងរាជ == {{S-start}} {{S-hou|''(គ.ស ០០០០-១៤៣២)''}} {{Succession box|before= [[ធម្មរាជាទី១]]|title=[[អាណាចក្រខ្មែរ]]|years='''១៣៨៥-១៤៣២'''|after=[[នរាយ៍រាជា]]}} {{S-end}} == ឯកសារយោង == gfr37azaoad7pdmoopmy77h1pb01nr7 282880 282879 2022-08-26T13:56:02Z Camhistory 36281 /* ជីវិតចាប់ផ្ដើម */ wikitext text/x-wiki {{Infobox |name = បរមរាជាទី១ - (Borom Reachea I) |type = Khmer History |image = * '''ព្រះនាម''': បរមរាជាទី១ * '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reachea I * '''រជ្ជកាល''': ១៣៨៥-១៤៣២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]] * '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] <br> ផ្លាសប្ដូរមក [[សម័យចតុមុខ]] * '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត * '''គ្រងរាជ''': ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ * '''ក្សត្រមុន''': [[ធម្មរាជាទី១]] * '''រាជបន្ត''': [[នរាយណ៍រាមា]] * '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ * '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣២ * '''បិតា''': [[ធម្មរាជាទី១]] * '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា * '''បុត្រ''': [[នរាយណ៍រាមា]], [[ស្រីរាជា]], [[ស្រីសុរិយោទ័យ]], [[ធម្មរាជាទី២]] * '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] <br/> លទ្ធិ​ជំនឿ ជំនឿ​លើពពួកទេវតា }} '''បរមរាជាទី១''' ឬ '''[[ពញ្ញាយ៉ាត]]''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី៣ របស់ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] ពេលសៀមលើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) វាយបែកក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ពញ្ញាយ៉ាត បានភៀសខ្លួន មកតាំងបន្ទាយនៅ ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បង្ករទ័ពវាយបណ្ដេញ ទ័ពសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ និងបានធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៨៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត''' ហើយជាចុងក្រោយទ្រង់សម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ចាប់ពីពេលនោះមក ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref> == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early life''' ពញ្ញាយ៉ាត ជាបុត្រទី៣នៃ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] បានឡើងសោយរាជបន្តរពី ព្រះបិតារបស់ខ្លួន និង មានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១]]" ហើយបានរាជាភិសេក និង អ្នកម្នាង ៣អង្គរ ទី១ អ្នកម្នាង បុប្ផាទេវី មានបុត្រនាម [[នរាយណ៍រាមា]] ជាបុត្រទី១, ទី២ អ្នកម្នាង សុីសាង៉ាម ជាស្នំឯក ស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា ដែលត្រូវបានកំចាត់ដោយ ពញ្ញាយ៉ាត នៅក្រុងអង្គរ, សុីសាង៉ាម មានបុត្រ ២អង្គនាម [[ស្រីរាជា]] និង [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] ជាបុត្រទី២ និង ទី៣, ទី៣ អ្នកម្នាង បទុមកេសរ មានបុត្រនាម [[ធម្មរាជាទី២]] ជាបុត្រទី៤ បុត្រទាំង៤ របស់ទ្រង់ សុទ្ធតែបានឡើងសោយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយបុត្រទាំង៤ នេះហើយបានពុះបែងចែកទឹកដីខ្មែរ ជាបីចំណែកធំ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន រហូតដល់ផ្ទុះសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរាជវង្ស និង គ្នាថែមទៀតផង ក្រោយពេលបិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត សោយទីវង្គត់រួច ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> == ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ == '''Liberation of Angkor''' ក្រោយពេល ពញ្ញាយ៉ាត រត់គេចខ្លួនពីក្រុងអង្គរមក ទ្រង់បានទៅបោះបន្ទាយ នៅទួលបាសាន នាស្រុកស្រីសន្ធរ (ខេត្ត: [[កំពង់ចាម]]) អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បានចាត់ឱ្យ ចារកម្ម ១២នាក់ ឱ្យទៅបន្លំខ្លួនជាអ្នកបម្រើក្នុងរាជវាំងអង្គរ ដើម្បីលបលួចធ្វើឃាតស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេលបេសកកម្មធ្វើឃាតស្ដេចសៀមបានជោគជ័យ ពញ្ញាយ៉ាត បានលើកទ័ពប្រមាណជា ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) ទៅវាយរំដោះយកក្រុងអង្គរពីកណ្ដាប់ដៃសៀមបានត្រឡប់មកវិញ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ នៃគ.សករាជ ហើយទ្រង់ក៏ប្រកាសសោយរាជជាលើកទី២ នៅទីនោះដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១|ព្រះបរមរាជាទី១]]" ដោយមើលឃើញថា រតនៈសម្បត្តិនៅក្រុងអង្គរត្រូវសៀមប្រមូលអស់គ្មានសល់ ក្រុងអង្គរមានការខូចខាតច្រើន បូករួមទាំងកំពែងក្រុងផង មានការចំណាយលើផ្នែកជួសជុលអស់ច្រើន និង ដើម្បីគេចចេញពីការគម្រាមកំហែងរបស់សៀមមកលើក្រុងអង្គរជាបន្តទៀតផងនោះ ទ្រង់បានសម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ផ្លាសរាជធានីមក ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ១២ឆ្នាំ ក៏ជួបនិងវិបត្តិទឹកជំនន់ធំ នា ឆ្នាំរោង លិចលង់រាជធានីទួលបាសាន ទ្រង់ក៏សម្រេចចិត្តផ្លាសរាជធានីមួយលើកទៀត មកតំបន់ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា: [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ នៃគ.សករាជ ទ្រង់បានសោយរាជនៅចតុមុខ បានរយៈពេល ១៦ឆ្នាំ ទ្រង់ក៏ប្រកាសប្ដូររាជសម័យមក [[សម័យកាលចតុមុខ]] ក្នុងឆ្នាំ ១៤១៦ នៃគ.សករាជ ហើយព្រះអង្គបានសោយរាជនៅរាជធានីចតុមុខដល់ឆ្នាំ ១៤៣២ នៃគ.សករាជ ទើបទ្រង់យាងចូលព្រះទីវង្គត់ក្នុងពេលនោះ ក្រុមប្រឹក្សារាជវង្ស និង គណៈមន្ត្រីក៏សម្រេចអញ្ជើញ [[នរាយ៍រាជា|ព្រះនារាយណ៍រាជា]] ជាព្រះរាជបុត្រច្បងឱ្យសោយរាជសម្បត្តិបន្តពីព្រះបិតាខ្លួន ក្នុងឆ្នាំ ១៤៣៣ នៃគ.សករាជ ។ ក្នុងរាជ ព្រះបរមរាជាទី១ ប្រជានុរាស្ត្ររស់នៅបានសុខសាន្តច្រើន មិនសូវមានព្រឹត្តិការណ៍នៃការផ្ទុះសង្គ្រាមច្រើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះទេ ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique_ou_recueil_de_m%C3%A9moire.html?id=ewFUAAAAcAAJ Journal asiatique ou recueil de mémoires, d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 99], Publisher: Dondey-Dupré, Original from National Library of the Netherlands </ref> == នយោបាយការទូត និង សាសនា == '''Politics, diplomacy and religion''' នយោបាយ ការទូតរបស់ពញ្ញាយ៉ាត ទ្រង់បានរឹតចំណងការទូតជាមួយនគរចិន នៃរាជវង្សមីង (Ming Dynasty) ជាពិសេស គឺការដោះដូរពាណិជ្ជកម្មតាមមធ្យបាយផ្លូវទឹកពី [[ទន្លេមេគង្គ]] ក្នុងការនាំទំនិញផ្សេងៗមកផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការក្នុងស្រុកផងដែរ នៅក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គអាចនិយាយបានថា ប្រទេសកម្ពុជាពេលនោះ មានសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំផងដែរ ។<ref> Justin Corfield (2009) [https://books.google.com/books/about/The_History_of_Cambodia.html?id=JfXP1duIllUC The History of Cambodia The Greenwood Histories of the Modern Nations], Publisher: ABC-CLIO, American publishing company for academic p.165 [[ISBN]]: 0313357234, 9780313357237 </ref> === ផ្នែកសាសនា === '''Religious''' ការីកចម្រើនផ្នែក [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] និកាយ [[មហាយាន]] ក្នុងរាជ [[បរមរាជាទី១]] ព្រះអង្គបាងសាងសង់វត្តអារាមជាបន្តបន្ទាប់ ក្នុងនោះមានដូចជា៖ វត្តបុទុម, [[វត្តកោះ]], [[វត្តលង្កា]], វត្តឧណាលោម, និង [[វត្តភ្នំ]] ។ វត្ត នៃ [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] មានតួនាទីសំខាន់ក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គដូចជា វត្ត​ជាឃ្លាំង​ចំណេះដឹង ជា​បណ្ណាល័យ ជា​សារមន្ទីរ​នៃ​វប្បធម៌ ​។ នៅ​គ្រប់​សម័យកាល វត្ត​អារាម​ផ្តល់នូវ​ការអប់រំ​ផ្នែក​អក្សរសាស្ត្រ លេខ​ន​ពន្ធ និង​ចំណេះដឹង​ផ្សេងៗ​ចាំបាច់​សម្រាប់​ប្រើ​ក្នុង​ជីវិត ។ វត្ត​អារាម​ជាទី​ជម្រក​ស្នាក់អាស្រ័យ​របស់​សិស្ស​ក្រីក្រ ដែលគ្មានលទ្ធមករៀននៅតាមមណ្ឌលសាលាធំៗ ​។ វត្ត​ជាទី​ពំនាក់​អាស្រ័យដល់ កុមារកំព្រា ជនចាស់ជរា សិស្សានុសិស្ស និង​កូនចៅ​របស់​ប្រជារាស្ត្រ​ក្រីក្រ ។ វត្ត​អារាម​ក៏​អាច​ដើរតួនាទី​ជាម​ន្ទី​ពេទ្យ​សម្រាប់​ព្យាបាល​ជំងឺផ្លូវ​ចិត្ត និង​ជា​កន្លែង​សម្រាប់​ប្រជុំ​របស់​ប្រជាជន​គ្រប់រូប​គ្រប់​ស្រទាប់វណ្ណៈ គ្រប់​វ័យ​ដោយ​គ្មាន​រើសអើង​ពណ៌​សម្បុរ សញ្ជាតិ ឋាន​:​សង្គម ដោយ​ឥត​ប្រកាន់ ​មាន ឬ ក្រ និង អ្នកមានជំនឿផ្ទុយឡើយ ។<ref> Beverley Palmer, Rough Guides (Firm) (2002) [https://books.google.com/books/about/The_Rough_Guide_to_Cambodia.html?id=oR-Kmnj8wmAC The Rough Guide to Cambodia], Publisher: illustrated Rough Guides p.354 [[ISBN]]: 1858288371, 9781858288376 </ref> <ref> Michel Igout (1993) [https://books.google.com/books/about/Phnom_Penh_Then_and_Now.html?id=RVRuAAAAMAAJ Phnom Penh Then and Now], Publisher: White Lotus, Original from the University of Michigan p.179 [[ISBN]]: 1879155184, 9781879155183 </ref> == អំពីកំណត់ត្រា ប្រវត្តិវិទូរ == '''About the Historian Record''' កំណត់ត្រា របស់ប្រវត្តិវិទូរមួយចំនួន ដែលកត់ត្រាអំពី ពញ្ញាយ៉ាត ឬ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរដ៏ទៃៗទៀត តែងតែយល់ច្រឡំ កាលបរិច្ឆេទ ទៅនិងឈ្មោះចំនួន ៣ របស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ដែលបែងចែងដូចតទៅ៖ ទី១ ឈ្មោះ មុនឡើងគ្រងរាជ ទី២ ឈ្មោះ ពេលឡើងសោយរាជ និង ទី៣ ឈ្មោះក្រោយពេលសោយទីវង្គត់ ។ ទោះជាយ៉ាងណាក្ដី កំណត់ត្រាប្រហាក់ប្រហែល នៃការផ្លាសប្ដូរសម័យកាលនីមួយៗ របស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ត្រូវបានយកមកផ្ទៀងផ្ទាត់ និង ឯកសារជាតិកម្ពុជាផងដែរ ។ == មើលផងដែរ == * [[រាជានិយមកម្ពុជា]] == តំណភ្ជាប់ រជ្ជកាលគ្រងរាជ == {{S-start}} {{S-hou|''(គ.ស ០០០០-១៤៣២)''}} {{Succession box|before= [[ធម្មរាជាទី១]]|title=[[អាណាចក្រខ្មែរ]]|years='''១៣៨៥-១៤៣២'''|after=[[នរាយ៍រាជា]]}} {{S-end}} == ឯកសារយោង == 5hkx52e906hnqxyex3yevxuwre6z3vh 282881 282880 2022-08-26T13:56:49Z Camhistory 36281 /* ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox |name = បរមរាជាទី១ - (Borom Reachea I) |type = Khmer History |image = * '''ព្រះនាម''': បរមរាជាទី១ * '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reachea I * '''រជ្ជកាល''': ១៣៨៥-១៤៣២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]] * '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] <br> ផ្លាសប្ដូរមក [[សម័យចតុមុខ]] * '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត * '''គ្រងរាជ''': ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ * '''ក្សត្រមុន''': [[ធម្មរាជាទី១]] * '''រាជបន្ត''': [[នរាយណ៍រាមា]] * '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ * '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣២ * '''បិតា''': [[ធម្មរាជាទី១]] * '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា * '''បុត្រ''': [[នរាយណ៍រាមា]], [[ស្រីរាជា]], [[ស្រីសុរិយោទ័យ]], [[ធម្មរាជាទី២]] * '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] <br/> លទ្ធិ​ជំនឿ ជំនឿ​លើពពួកទេវតា }} '''បរមរាជាទី១''' ឬ '''[[ពញ្ញាយ៉ាត]]''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី៣ របស់ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] ពេលសៀមលើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) វាយបែកក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ពញ្ញាយ៉ាត បានភៀសខ្លួន មកតាំងបន្ទាយនៅ ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បង្ករទ័ពវាយបណ្ដេញ ទ័ពសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ និងបានធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៨៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត''' ហើយជាចុងក្រោយទ្រង់សម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ចាប់ពីពេលនោះមក ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref> == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early life''' ពញ្ញាយ៉ាត ជាបុត្រទី៣នៃ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] បានឡើងសោយរាជបន្តរពី ព្រះបិតារបស់ខ្លួន និង មានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១]]" ហើយបានរាជាភិសេក និង អ្នកម្នាង ៣អង្គរ ទី១ អ្នកម្នាង បុប្ផាទេវី មានបុត្រនាម [[នរាយណ៍រាមា]] ជាបុត្រទី១, ទី២ អ្នកម្នាង សុីសាង៉ាម ជាស្នំឯក ស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា ដែលត្រូវបានកំចាត់ដោយ ពញ្ញាយ៉ាត នៅក្រុងអង្គរ, សុីសាង៉ាម មានបុត្រ ២អង្គនាម [[ស្រីរាជា]] និង [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] ជាបុត្រទី២ និង ទី៣, ទី៣ អ្នកម្នាង បទុមកេសរ មានបុត្រនាម [[ធម្មរាជាទី២]] ជាបុត្រទី៤ បុត្រទាំង៤ របស់ទ្រង់ សុទ្ធតែបានឡើងសោយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយបុត្រទាំង៤ នេះហើយបានពុះបែងចែកទឹកដីខ្មែរ ជាបីចំណែកធំ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន រហូតដល់ផ្ទុះសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរាជវង្ស និង គ្នាថែមទៀតផង ក្រោយពេលបិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត សោយទីវង្គត់រួច ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> == ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ == '''Liberation of Angkor''' ក្រោយពេល ពញ្ញាយ៉ាត រត់គេចខ្លួនពីក្រុងអង្គរមក ទ្រង់បានទៅបោះបន្ទាយ នៅទួលបាសាន នាស្រុកស្រីសន្ធរ (ខេត្ត: [[កំពង់ចាម]]) អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បានចាត់ឱ្យ ចារកម្ម ១២នាក់ ឱ្យទៅបន្លំខ្លួនជាអ្នកបម្រើក្នុងរាជវាំងអង្គរ ដើម្បីលបលួចធ្វើឃាតស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេលបេសកកម្មធ្វើឃាតស្ដេចសៀមបានជោគជ័យ ពញ្ញាយ៉ាត បានលើកទ័ពប្រមាណជា ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) ទៅវាយរំដោះយកក្រុងអង្គរពីកណ្ដាប់ដៃសៀមបានត្រឡប់មកវិញ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ នៃគ.សករាជ ហើយទ្រង់ក៏ប្រកាសសោយរាជជាលើកទី២ នៅទីនោះដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១|ព្រះបរមរាជាទី១]]" ដោយមើលឃើញថា រតនៈសម្បត្តិនៅក្រុងអង្គរត្រូវសៀមប្រមូលអស់គ្មានសល់ ក្រុងអង្គរមានការខូចខាតច្រើន បូករួមទាំងកំពែងក្រុងផង មានការចំណាយលើផ្នែកជួសជុលអស់ច្រើន និង ដើម្បីគេចចេញពីការគម្រាមកំហែងរបស់សៀមមកលើក្រុងអង្គរជាបន្តទៀតផងនោះ ទ្រង់បានសម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ផ្លាសរាជធានីមក ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ១២ឆ្នាំ ក៏ជួបនិងវិបត្តិទឹកជំនន់ធំ នា ឆ្នាំរោង លិចលង់រាជធានីទួលបាសាន ទ្រង់ក៏សម្រេចចិត្តផ្លាសរាជធានីមួយលើកទៀត មកតំបន់ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា: [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ នៃគ.សករាជ ទ្រង់បានសោយរាជនៅចតុមុខ បានរយៈពេល ១៦ឆ្នាំ ទ្រង់ក៏ប្រកាសប្ដូររាជសម័យមក [[សម័យកាលចតុមុខ]] ក្នុងឆ្នាំ ១៤១៦ នៃគ.សករាជ ហើយព្រះអង្គបានសោយរាជនៅរាជធានីចតុមុខដល់ឆ្នាំ ១៤៣២ នៃគ.សករាជ ទើបទ្រង់យាងចូលព្រះទីវង្គត់ក្នុងពេលនោះ ក្រុមប្រឹក្សារាជវង្ស និង គណៈមន្ត្រីក៏សម្រេចអញ្ជើញ [[នរាយណ៍រាមា|ព្រះនរាយណ៍រាមា]] ជាព្រះរាជបុត្រច្បងឱ្យសោយរាជសម្បត្តិបន្តពីព្រះបិតាខ្លួន ក្នុងឆ្នាំ ១៤៣៣ នៃគ.សករាជ ។ ក្នុងរាជ ព្រះបរមរាជាទី១ ប្រជានុរាស្ត្ររស់នៅបានសុខសាន្តច្រើន មិនសូវមានព្រឹត្តិការណ៍នៃការផ្ទុះសង្គ្រាមច្រើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះទេ ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique_ou_recueil_de_m%C3%A9moire.html?id=ewFUAAAAcAAJ Journal asiatique ou recueil de mémoires, d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 99], Publisher: Dondey-Dupré, Original from National Library of the Netherlands </ref> == នយោបាយការទូត និង សាសនា == '''Politics, diplomacy and religion''' នយោបាយ ការទូតរបស់ពញ្ញាយ៉ាត ទ្រង់បានរឹតចំណងការទូតជាមួយនគរចិន នៃរាជវង្សមីង (Ming Dynasty) ជាពិសេស គឺការដោះដូរពាណិជ្ជកម្មតាមមធ្យបាយផ្លូវទឹកពី [[ទន្លេមេគង្គ]] ក្នុងការនាំទំនិញផ្សេងៗមកផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការក្នុងស្រុកផងដែរ នៅក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គអាចនិយាយបានថា ប្រទេសកម្ពុជាពេលនោះ មានសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំផងដែរ ។<ref> Justin Corfield (2009) [https://books.google.com/books/about/The_History_of_Cambodia.html?id=JfXP1duIllUC The History of Cambodia The Greenwood Histories of the Modern Nations], Publisher: ABC-CLIO, American publishing company for academic p.165 [[ISBN]]: 0313357234, 9780313357237 </ref> === ផ្នែកសាសនា === '''Religious''' ការីកចម្រើនផ្នែក [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] និកាយ [[មហាយាន]] ក្នុងរាជ [[បរមរាជាទី១]] ព្រះអង្គបាងសាងសង់វត្តអារាមជាបន្តបន្ទាប់ ក្នុងនោះមានដូចជា៖ វត្តបុទុម, [[វត្តកោះ]], [[វត្តលង្កា]], វត្តឧណាលោម, និង [[វត្តភ្នំ]] ។ វត្ត នៃ [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] មានតួនាទីសំខាន់ក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គដូចជា វត្ត​ជាឃ្លាំង​ចំណេះដឹង ជា​បណ្ណាល័យ ជា​សារមន្ទីរ​នៃ​វប្បធម៌ ​។ នៅ​គ្រប់​សម័យកាល វត្ត​អារាម​ផ្តល់នូវ​ការអប់រំ​ផ្នែក​អក្សរសាស្ត្រ លេខ​ន​ពន្ធ និង​ចំណេះដឹង​ផ្សេងៗ​ចាំបាច់​សម្រាប់​ប្រើ​ក្នុង​ជីវិត ។ វត្ត​អារាម​ជាទី​ជម្រក​ស្នាក់អាស្រ័យ​របស់​សិស្ស​ក្រីក្រ ដែលគ្មានលទ្ធមករៀននៅតាមមណ្ឌលសាលាធំៗ ​។ វត្ត​ជាទី​ពំនាក់​អាស្រ័យដល់ កុមារកំព្រា ជនចាស់ជរា សិស្សានុសិស្ស និង​កូនចៅ​របស់​ប្រជារាស្ត្រ​ក្រីក្រ ។ វត្ត​អារាម​ក៏​អាច​ដើរតួនាទី​ជាម​ន្ទី​ពេទ្យ​សម្រាប់​ព្យាបាល​ជំងឺផ្លូវ​ចិត្ត និង​ជា​កន្លែង​សម្រាប់​ប្រជុំ​របស់​ប្រជាជន​គ្រប់រូប​គ្រប់​ស្រទាប់វណ្ណៈ គ្រប់​វ័យ​ដោយ​គ្មាន​រើសអើង​ពណ៌​សម្បុរ សញ្ជាតិ ឋាន​:​សង្គម ដោយ​ឥត​ប្រកាន់ ​មាន ឬ ក្រ និង អ្នកមានជំនឿផ្ទុយឡើយ ។<ref> Beverley Palmer, Rough Guides (Firm) (2002) [https://books.google.com/books/about/The_Rough_Guide_to_Cambodia.html?id=oR-Kmnj8wmAC The Rough Guide to Cambodia], Publisher: illustrated Rough Guides p.354 [[ISBN]]: 1858288371, 9781858288376 </ref> <ref> Michel Igout (1993) [https://books.google.com/books/about/Phnom_Penh_Then_and_Now.html?id=RVRuAAAAMAAJ Phnom Penh Then and Now], Publisher: White Lotus, Original from the University of Michigan p.179 [[ISBN]]: 1879155184, 9781879155183 </ref> == អំពីកំណត់ត្រា ប្រវត្តិវិទូរ == '''About the Historian Record''' កំណត់ត្រា របស់ប្រវត្តិវិទូរមួយចំនួន ដែលកត់ត្រាអំពី ពញ្ញាយ៉ាត ឬ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរដ៏ទៃៗទៀត តែងតែយល់ច្រឡំ កាលបរិច្ឆេទ ទៅនិងឈ្មោះចំនួន ៣ របស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ដែលបែងចែងដូចតទៅ៖ ទី១ ឈ្មោះ មុនឡើងគ្រងរាជ ទី២ ឈ្មោះ ពេលឡើងសោយរាជ និង ទី៣ ឈ្មោះក្រោយពេលសោយទីវង្គត់ ។ ទោះជាយ៉ាងណាក្ដី កំណត់ត្រាប្រហាក់ប្រហែល នៃការផ្លាសប្ដូរសម័យកាលនីមួយៗ របស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ត្រូវបានយកមកផ្ទៀងផ្ទាត់ និង ឯកសារជាតិកម្ពុជាផងដែរ ។ == មើលផងដែរ == * [[រាជានិយមកម្ពុជា]] == តំណភ្ជាប់ រជ្ជកាលគ្រងរាជ == {{S-start}} {{S-hou|''(គ.ស ០០០០-១៤៣២)''}} {{Succession box|before= [[ធម្មរាជាទី១]]|title=[[អាណាចក្រខ្មែរ]]|years='''១៣៨៥-១៤៣២'''|after=[[នរាយ៍រាជា]]}} {{S-end}} == ឯកសារយោង == ksdd1oosty14q8b0wbch7y9ff86f3xf 282882 282881 2022-08-26T13:57:15Z Camhistory 36281 /* តំណភ្ជាប់ រជ្ជកាលគ្រងរាជ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox |name = បរមរាជាទី១ - (Borom Reachea I) |type = Khmer History |image = * '''ព្រះនាម''': បរមរាជាទី១ * '''[[អង់គ្លេស]]''': Borom Reachea I * '''រជ្ជកាល''': ១៣៨៥-១៤៣២ [[អាណាចក្រខ្មែរ]] * '''រាជសម័យ''': [[ចុងសម័យកាលអង្គរ]] <br> ផ្លាសប្ដូរមក [[សម័យចតុមុខ]] * '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត * '''គ្រងរាជ''': ១៣៨៥ នៃគ.សករាជ * '''ក្សត្រមុន''': [[ធម្មរាជាទី១]] * '''រាជបន្ត''': [[នរាយណ៍រាមា]] * '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សអង្គរ * '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣២ * '''បិតា''': [[ធម្មរាជាទី១]] * '''មាតា''': មិនមានកំណត់ត្រា * '''បុត្រ''': [[នរាយណ៍រាមា]], [[ស្រីរាជា]], [[ស្រីសុរិយោទ័យ]], [[ធម្មរាជាទី២]] * '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] <br/> លទ្ធិ​ជំនឿ ជំនឿ​លើពពួកទេវតា }} '''បរមរាជាទី១''' ឬ '''[[ពញ្ញាយ៉ាត]]''' ([[អង់គ្លេស]]: Borom Reachea I) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៣៨៥-១៤៣២) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទី៣ របស់ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] ពេលសៀមលើកទ័ព ១០០,០០០ (១សែននាក់) វាយបែកក្រុងអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៥ ពញ្ញាយ៉ាត បានភៀសខ្លួន មកតាំងបន្ទាយនៅ ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បង្ករទ័ពវាយបណ្ដេញ ទ័ពសៀម ចេញពីក្រុងអង្គរ និងបានធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ជាលើកទី២នៅ រាជធានីអង្គរ គ.សករាជ ១៣៨៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះបរមរាជា ចៅពញ្ញាយ៉ាត''' ហើយជាចុងក្រោយទ្រង់សម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ចាប់ពីពេលនោះមក ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique.html?id=gq9UAAAAcAAJ Journal asiatique: ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 18], Publisher: Society, Original from the Bavarian State Library </ref> == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early life''' ពញ្ញាយ៉ាត ជាបុត្រទី៣នៃ [[ធម្មរាជាទី១|ព្រះធម្មរាជាទី១]] បានឡើងសោយរាជបន្តរពី ព្រះបិតារបស់ខ្លួន និង មានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១]]" ហើយបានរាជាភិសេក និង អ្នកម្នាង ៣អង្គរ ទី១ អ្នកម្នាង បុប្ផាទេវី មានបុត្រនាម [[នរាយណ៍រាមា]] ជាបុត្រទី១, ទី២ អ្នកម្នាង សុីសាង៉ាម ជាស្នំឯក ស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា ដែលត្រូវបានកំចាត់ដោយ ពញ្ញាយ៉ាត នៅក្រុងអង្គរ, សុីសាង៉ាម មានបុត្រ ២អង្គនាម [[ស្រីរាជា]] និង [[ស្រីសុរិយោទ័យ]] ជាបុត្រទី២ និង ទី៣, ទី៣ អ្នកម្នាង បទុមកេសរ មានបុត្រនាម [[ធម្មរាជាទី២]] ជាបុត្រទី៤ បុត្រទាំង៤ របស់ទ្រង់ សុទ្ធតែបានឡើងសោយរាជបន្តពីព្រះអង្គ ហើយបុត្រទាំង៤ នេះហើយបានពុះបែងចែកទឹកដីខ្មែរ ជាបីចំណែកធំ ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀងៗខ្លួន រហូតដល់ផ្ទុះសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរាជវង្ស និង គ្នាថែមទៀតផង ក្រោយពេលបិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត សោយទីវង្គត់រួច ។<ref> Eng Soth, Lim Yan (1969) [https://www.worldcat.org/oclc/1112074917 Document of the great Khmer man (Khmer royal genealogy)], Publisher: Member of the Historical Committee Ministry of Education, Youth, and Sport, OCLC Number: 1112074917 </ref> == ការរំដោះ យកក្រុងអង្គរមកវិញ == '''Liberation of Angkor''' ក្រោយពេល ពញ្ញាយ៉ាត រត់គេចខ្លួនពីក្រុងអង្គរមក ទ្រង់បានទៅបោះបន្ទាយ នៅទួលបាសាន នាស្រុកស្រីសន្ធរ (ខេត្ត: [[កំពង់ចាម]]) អស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ ទើបទ្រង់បានចាត់ឱ្យ ចារកម្ម ១២នាក់ ឱ្យទៅបន្លំខ្លួនជាអ្នកបម្រើក្នុងរាជវាំងអង្គរ ដើម្បីលបលួចធ្វើឃាតស្ដេចសៀម ឥន្ទ្ររាជា នាពេលនោះ ។ ក្រោយពេលបេសកកម្មធ្វើឃាតស្ដេចសៀមបានជោគជ័យ ពញ្ញាយ៉ាត បានលើកទ័ពប្រមាណជា ៧០,០០០ (៧មុឺននាក់) ទៅវាយរំដោះយកក្រុងអង្គរពីកណ្ដាប់ដៃសៀមបានត្រឡប់មកវិញ ក្នុងឆ្នាំ ១៣៨៨ នៃគ.សករាជ ហើយទ្រង់ក៏ប្រកាសសោយរាជជាលើកទី២ នៅទីនោះដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជថា "[[បរមរាជាទី១|ព្រះបរមរាជាទី១]]" ដោយមើលឃើញថា រតនៈសម្បត្តិនៅក្រុងអង្គរត្រូវសៀមប្រមូលអស់គ្មានសល់ ក្រុងអង្គរមានការខូចខាតច្រើន បូករួមទាំងកំពែងក្រុងផង មានការចំណាយលើផ្នែកជួសជុលអស់ច្រើន និង ដើម្បីគេចចេញពីការគម្រាមកំហែងរបស់សៀមមកលើក្រុងអង្គរជាបន្តទៀតផងនោះ ទ្រង់បានសម្រេចចិត្តចាកចោលក្រុងអង្គរ ផ្លាសរាជធានីមក ទួលបាសាន អស់រយៈពេល ១២ឆ្នាំ ក៏ជួបនិងវិបត្តិទឹកជំនន់ធំ នា ឆ្នាំរោង លិចលង់រាជធានីទួលបាសាន ទ្រង់ក៏សម្រេចចិត្តផ្លាសរាជធានីមួយលើកទៀត មកតំបន់ ចតុមុខ (បច្ចុប្បន្នជា: [[ក្រុងភ្នំពេញ]]) ក្នុងឆ្នាំ ១៤០០ នៃគ.សករាជ ទ្រង់បានសោយរាជនៅចតុមុខ បានរយៈពេល ១៦ឆ្នាំ ទ្រង់ក៏ប្រកាសប្ដូររាជសម័យមក [[សម័យកាលចតុមុខ]] ក្នុងឆ្នាំ ១៤១៦ នៃគ.សករាជ ហើយព្រះអង្គបានសោយរាជនៅរាជធានីចតុមុខដល់ឆ្នាំ ១៤៣២ នៃគ.សករាជ ទើបទ្រង់យាងចូលព្រះទីវង្គត់ក្នុងពេលនោះ ក្រុមប្រឹក្សារាជវង្ស និង គណៈមន្ត្រីក៏សម្រេចអញ្ជើញ [[នរាយណ៍រាមា|ព្រះនរាយណ៍រាមា]] ជាព្រះរាជបុត្រច្បងឱ្យសោយរាជសម្បត្តិបន្តពីព្រះបិតាខ្លួន ក្នុងឆ្នាំ ១៤៣៣ នៃគ.សករាជ ។ ក្នុងរាជ ព្រះបរមរាជាទី១ ប្រជានុរាស្ត្ររស់នៅបានសុខសាន្តច្រើន មិនសូវមានព្រឹត្តិការណ៍នៃការផ្ទុះសង្គ្រាមច្រើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះទេ ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique_ou_recueil_de_m%C3%A9moire.html?id=ewFUAAAAcAAJ Journal asiatique ou recueil de mémoires, d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 99], Publisher: Dondey-Dupré, Original from National Library of the Netherlands </ref> == នយោបាយការទូត និង សាសនា == '''Politics, diplomacy and religion''' នយោបាយ ការទូតរបស់ពញ្ញាយ៉ាត ទ្រង់បានរឹតចំណងការទូតជាមួយនគរចិន នៃរាជវង្សមីង (Ming Dynasty) ជាពិសេស គឺការដោះដូរពាណិជ្ជកម្មតាមមធ្យបាយផ្លូវទឹកពី [[ទន្លេមេគង្គ]] ក្នុងការនាំទំនិញផ្សេងៗមកផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការក្នុងស្រុកផងដែរ នៅក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គអាចនិយាយបានថា ប្រទេសកម្ពុជាពេលនោះ មានសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំផងដែរ ។<ref> Justin Corfield (2009) [https://books.google.com/books/about/The_History_of_Cambodia.html?id=JfXP1duIllUC The History of Cambodia The Greenwood Histories of the Modern Nations], Publisher: ABC-CLIO, American publishing company for academic p.165 [[ISBN]]: 0313357234, 9780313357237 </ref> === ផ្នែកសាសនា === '''Religious''' ការីកចម្រើនផ្នែក [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] និកាយ [[មហាយាន]] ក្នុងរាជ [[បរមរាជាទី១]] ព្រះអង្គបាងសាងសង់វត្តអារាមជាបន្តបន្ទាប់ ក្នុងនោះមានដូចជា៖ វត្តបុទុម, [[វត្តកោះ]], [[វត្តលង្កា]], វត្តឧណាលោម, និង [[វត្តភ្នំ]] ។ វត្ត នៃ [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] មានតួនាទីសំខាន់ក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គដូចជា វត្ត​ជាឃ្លាំង​ចំណេះដឹង ជា​បណ្ណាល័យ ជា​សារមន្ទីរ​នៃ​វប្បធម៌ ​។ នៅ​គ្រប់​សម័យកាល វត្ត​អារាម​ផ្តល់នូវ​ការអប់រំ​ផ្នែក​អក្សរសាស្ត្រ លេខ​ន​ពន្ធ និង​ចំណេះដឹង​ផ្សេងៗ​ចាំបាច់​សម្រាប់​ប្រើ​ក្នុង​ជីវិត ។ វត្ត​អារាម​ជាទី​ជម្រក​ស្នាក់អាស្រ័យ​របស់​សិស្ស​ក្រីក្រ ដែលគ្មានលទ្ធមករៀននៅតាមមណ្ឌលសាលាធំៗ ​។ វត្ត​ជាទី​ពំនាក់​អាស្រ័យដល់ កុមារកំព្រា ជនចាស់ជរា សិស្សានុសិស្ស និង​កូនចៅ​របស់​ប្រជារាស្ត្រ​ក្រីក្រ ។ វត្ត​អារាម​ក៏​អាច​ដើរតួនាទី​ជាម​ន្ទី​ពេទ្យ​សម្រាប់​ព្យាបាល​ជំងឺផ្លូវ​ចិត្ត និង​ជា​កន្លែង​សម្រាប់​ប្រជុំ​របស់​ប្រជាជន​គ្រប់រូប​គ្រប់​ស្រទាប់វណ្ណៈ គ្រប់​វ័យ​ដោយ​គ្មាន​រើសអើង​ពណ៌​សម្បុរ សញ្ជាតិ ឋាន​:​សង្គម ដោយ​ឥត​ប្រកាន់ ​មាន ឬ ក្រ និង អ្នកមានជំនឿផ្ទុយឡើយ ។<ref> Beverley Palmer, Rough Guides (Firm) (2002) [https://books.google.com/books/about/The_Rough_Guide_to_Cambodia.html?id=oR-Kmnj8wmAC The Rough Guide to Cambodia], Publisher: illustrated Rough Guides p.354 [[ISBN]]: 1858288371, 9781858288376 </ref> <ref> Michel Igout (1993) [https://books.google.com/books/about/Phnom_Penh_Then_and_Now.html?id=RVRuAAAAMAAJ Phnom Penh Then and Now], Publisher: White Lotus, Original from the University of Michigan p.179 [[ISBN]]: 1879155184, 9781879155183 </ref> == អំពីកំណត់ត្រា ប្រវត្តិវិទូរ == '''About the Historian Record''' កំណត់ត្រា របស់ប្រវត្តិវិទូរមួយចំនួន ដែលកត់ត្រាអំពី ពញ្ញាយ៉ាត ឬ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរដ៏ទៃៗទៀត តែងតែយល់ច្រឡំ កាលបរិច្ឆេទ ទៅនិងឈ្មោះចំនួន ៣ របស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ដែលបែងចែងដូចតទៅ៖ ទី១ ឈ្មោះ មុនឡើងគ្រងរាជ ទី២ ឈ្មោះ ពេលឡើងសោយរាជ និង ទី៣ ឈ្មោះក្រោយពេលសោយទីវង្គត់ ។ ទោះជាយ៉ាងណាក្ដី កំណត់ត្រាប្រហាក់ប្រហែល នៃការផ្លាសប្ដូរសម័យកាលនីមួយៗ របស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ត្រូវបានយកមកផ្ទៀងផ្ទាត់ និង ឯកសារជាតិកម្ពុជាផងដែរ ។ == មើលផងដែរ == * [[រាជានិយមកម្ពុជា]] == តំណភ្ជាប់ រជ្ជកាលគ្រងរាជ == {{S-start}} {{S-hou|''(គ.ស ០០០០-១៤៣២)''}} {{Succession box|before= [[ធម្មរាជាទី១]]|title=[[អាណាចក្រខ្មែរ]]|years='''១៣៨៥-១៤៣២'''|after=[[នរាយណ៍រាមា]]}} {{S-end}} == ឯកសារយោង == am583pugscfgpgsfywhttunz54g6epa 0 47607 282883 2022-08-26T14:05:29Z Camhistory 36281 កំពុងចងក្រង wikitext text/x-wiki {{Infobox |name = នរាយណ៍រាមា - (Noreay Reamea) |type = Khmer History |image = * '''ព្រះនាម''': នរាយណ៍រាមា * '''[[អង់គ្លេស]]''': Noreay Reamea * '''រជ្ជកាល''': ១៤៣៣-១៤៣៧ [[អាណាចក្រខ្មែរ]] * '''រាជសម័យ''': [[សម័យកាលចតុមុខ]] * '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះនរាយណ៍ រាមាធិបតី * '''គ្រងរាជ''': ១៤៣៣ នៃគ.សករាជ * '''ក្សត្រមុន''': [[បរមរាជាទី១]] * '''រាជបន្ត''': [[ស្រីរាជា]] * '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សចតុមុខ * '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣៧ * '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] <br/> លទ្ធិ​ជំនឿ ជំនឿ​លើពពួកទេវតា }} nzil5sb9po6qvhu476s5jka1bjt9ppy 282884 282883 2022-08-26T14:32:41Z Camhistory 36281 wikitext text/x-wiki {{Infobox |name = នរាយណ៍រាមា - (Noreay Reamea) |type = Khmer History |image = * '''ព្រះនាម''': នរាយណ៍រាមា * '''[[អង់គ្លេស]]''': Noreay Reamea * '''រជ្ជកាល''': ១៤៣៣-១៤៣៧ [[អាណាចក្រខ្មែរ]] * '''រាជសម័យ''': [[សម័យកាលចតុមុខ]] * '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះនរាយណ៍ រាមាធិបតី * '''គ្រងរាជ''': ១៤៣៣ នៃគ.សករាជ * '''ក្សត្រមុន''': [[បរមរាជាទី១]] * '''រាជបន្ត''': [[ស្រីរាជា]] * '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សចតុមុខ * '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣៧ * '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] <br/> លទ្ធិ​ជំនឿ ជំនឿ​លើពពួកទេវតា }} '''នរាយណ៍រាមា''' ([[អង់គ្លេស]]: Noreay Reamea) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣៧) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៤៣៣-១៤៣៧) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្ររបស់ [[ពញ្ញាយ៉ាត]] ក្រោយពេលបិតារបស់ទ្រង់សោយទីវង្គត់ទៅ ព្រអង្គបានចាត់ឱ្យគេសាងសង់ ចេតិយមួយយ៉ាងធំ នៅលើកំពូលភ្នំដូនពេញ ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថា [[វត្តភ្នំ]] == ឯកសារយោង == 3g8fhyohgph9kq5gg53zwhfrbp0z6ch 282885 282884 2022-08-26T14:53:44Z Camhistory 36281 wikitext text/x-wiki {{Infobox |name = នរាយណ៍រាមា - (Noreay Reamea) |type = Khmer History |image = [[File:Wat Phnom.jpg|250px|thumb|Ponhea Yat Stupa 1434 AD.]] * '''ព្រះនាម''': នរាយណ៍រាមា * '''[[អង់គ្លេស]]''': Noreay Reamea * '''រជ្ជកាល''': ១៤៣៣-១៤៣៧ [[អាណាចក្រខ្មែរ]] * '''រាជសម័យ''': [[សម័យកាលចតុមុខ]] * '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះនរាយណ៍ រាមាធិបតី * '''គ្រងរាជ''': ១៤៣៣ នៃគ.សករាជ * '''ក្សត្រមុន''': [[បរមរាជាទី១]] * '''រាជបន្ត''': [[ស្រីរាជា]] * '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សចតុមុខ * '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣៧ * '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] <br/> លទ្ធិ​ជំនឿ ជំនឿ​លើពពួកទេវតា }} '''នរាយណ៍រាមា''' ([[អង់គ្លេស]]: Noreay Reamea) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣៧) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៤៣៣-១៤៣៧) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្ររបស់ [[ពញ្ញាយ៉ាត]] ក្រោយពេលបិតារបស់ទ្រង់សោយទីវង្គត់ទៅ ព្រអង្គបានចាត់ឱ្យគេសាងសង់ ចេតិយមួយយ៉ាងធំ នៅលើកំពូលភ្នំដូនពេញ ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថា [[វត្តភ្នំ]] == ឯកសារយោង == b085d2lwiizeokesw3d88yk29yyz5r8 282886 282885 2022-08-26T15:18:34Z Camhistory 36281 wikitext text/x-wiki {{Infobox |name = នរាយណ៍រាមា - (Noreay Reamea) |type = Khmer History |image = [[File:Wat Phnom.jpg|250px|thumb|Ponhea Yat Stupa 1434 AD.]] * '''ព្រះនាម''': នរាយណ៍រាមា * '''[[អង់គ្លេស]]''': Noreay Reamea * '''រជ្ជកាល''': ១៤៣៣-១៤៣៧ [[អាណាចក្រខ្មែរ]] * '''រាជសម័យ''': [[សម័យកាលចតុមុខ]] * '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះនរាយណ៍ រាមាធិបតី * '''គ្រងរាជ''': ១៤៣៣ នៃគ.សករាជ * '''ក្សត្រមុន''': [[បរមរាជាទី១]] * '''រាជបន្ត''': [[ស្រីរាជា]] * '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សចតុមុខ * '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣៧ * '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] <br/> លទ្ធិ​ជំនឿ ជំនឿ​លើពពួកទេវតា }} '''នរាយណ៍រាមា''' ([[អង់គ្លេស]]: Noreay Reamea) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣៧) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៤៣៣-១៤៣៧) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រច្បងរបស់ [[ពញ្ញាយ៉ាត]] ទ្រង់ឡើងសោយរាជសម្បត្តិក្នុងឆ្នាំឆ្លូវ ឆស័ក ព.សករាជ ១៩៧៧ ត្រូវនិង គ.សករាជ ១៤៣៣ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះនរាយណ៍ រាមាធិបតី"''' អំឡុងពេលសោយរាជ ទ្រង់បានចាត់ឱ្យគេសាងសង់ ចេតិយមួយយ៉ាងធំ នៅលើ [[វត្តភ្នំដូនពេញ]] ដើម្បីតម្កល់អដ្ឋិធាតុ បិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត ផងដែរ ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique_ou_recueil_de_m%C3%A9moire.html?id=ewFUAAAAcAAJ Journal asiatique ou recueil de mémoires, d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 99], Publisher: Dondey-Dupré, Original from National Library of the Netherlands </ref> == ឯកសារយោង == otw828p3khbshj51so0a2juxj5naric 282887 282886 2022-08-26T15:40:47Z Camhistory 36281 wikitext text/x-wiki {{Infobox |name = នរាយណ៍រាមា - (Noreay Reamea) |type = Khmer History |image = [[File:Wat Phnom.jpg|250px|thumb|Ponhea Yat Stupa 1434 AD.]] * '''ព្រះនាម''': នរាយណ៍រាមា * '''[[អង់គ្លេស]]''': Noreay Reamea * '''រជ្ជកាល''': ១៤៣៣-១៤៣៧ [[អាណាចក្រខ្មែរ]] * '''រាជសម័យ''': [[សម័យកាលចតុមុខ]] * '''ព្រះនាមពេញ''': ព្រះរាជអង្ការ ព្រះនរាយណ៍ រាមាធិបតី * '''គ្រងរាជ''': ១៤៣៣ នៃគ.សករាជ * '''ក្សត្រមុន''': [[បរមរាជាទី១]] * '''រាជបន្ត''': [[ស្រីរាជា]] * '''សន្តិវង្ស''': រាជវង្សចតុមុខ * '''ចូលទីវង្គត់''': ១៤៣៧ * '''ជំនឿសាសនា''': [[ពុទ្ធសាសនា]] និង [[ព្រហ្មញ្ញ​សាសនា]] <br/> លទ្ធិ​ជំនឿ ជំនឿ​លើពពួកទេវតា }} '''នរាយណ៍រាមា''' ([[អង់គ្លេស]]: Noreay Reamea) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០០-១៤៣៧) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៤៣៣-១៤៣៧) ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រច្បងរបស់ [[ពញ្ញាយ៉ាត]] ទ្រង់ឡើងសោយរាជសម្បត្តិក្នុងឆ្នាំឆ្លូវ ឆស័ក ព.សករាជ ១៩៧៧ ត្រូវនិង គ.សករាជ ១៤៣៣ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''"ព្រះរាជអង្ការ ព្រះនរាយណ៍ រាមាធិបតី"''' អំឡុងពេលសោយរាជ ទ្រង់បានចាត់ឱ្យគេសាងសង់ ចេតិយមួយយ៉ាងធំ នៅលើ [[វត្តភ្នំដូនពេញ]] ដើម្បីតម្កល់អដ្ឋិធាតុ បិតារបស់ខ្លួន ពញ្ញាយ៉ាត ផងដែរ ។<ref> Société Asiatique (1871) [https://books.google.com/books/about/Journal_asiatique_ou_recueil_de_m%C3%A9moire.html?id=ewFUAAAAcAAJ Journal asiatique ou recueil de mémoires, d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux, Volume 99], Publisher: Dondey-Dupré, Original from National Library of the Netherlands </ref> == ប្រវត្តិឈ្មោះ ភ្នំពេញ == '''History of Phnom Penh''' == ឯកសារយោង == duoo49z8ueamda3utb1cavkz4acm6md