ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:ಸುದ್ದಿ

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="kn">
  <siteinfo>
    <sitename>ವಿಕಿಪೀಡಿಯ</sitename>
    <dbname>knwiki</dbname>
    <base>https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B3%81%E0%B2%96%E0%B3%8D%E0%B2%AF_%E0%B2%AA%E0%B3%81%E0%B2%9F</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.23</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">ಮೀಡಿಯ</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">ವಿಶೇಷ</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">ಚರ್ಚೆಪುಟ</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">ಸದಸ್ಯ</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">ವಿಕಿಪೀಡಿಯ</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಚರ್ಚೆ</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">ಚಿತ್ರ</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">ಚಿತ್ರ ಚರ್ಚೆಪುಟ</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">ಮೀಡಿಯವಿಕಿ</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">ಮೀಡೀಯವಿಕಿ ಚರ್ಚೆ</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">ಟೆಂಪ್ಲೇಟು</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">ಟೆಂಪ್ಲೇಟು ಚರ್ಚೆ</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">ಸಹಾಯ</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">ಸಹಾಯ ಚರ್ಚೆ</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">ವರ್ಗ</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">ವರ್ಗ ಚರ್ಚೆ</namespace>
      <namespace key="118" case="first-letter">ಕರಡು</namespace>
      <namespace key="119" case="first-letter">ಕರಡು ಚರ್ಚೆ</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">ಮಾಡ್ಯೂಲ್</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">ಮಾಡ್ಯೂಲ್ ಚರ್ಚೆ</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Gadget</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Gadget talk</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Gadget definition</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Gadget definition talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:ಸುದ್ದಿ</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1005</id>
    <revision>
      <id>1113361</id>
      <parentid>1108962</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T14:06:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vikashegde</username>
        <id>417</id>
      </contributor>
      <comment>ಸುದ್ದಿ ಸೇರ್ಪಡೆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3588" xml:space="preserve">&lt;!--- ಐದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸುದ್ದಿಗಳು ಬೇಡ ---&gt;
&lt;!---ಯಾವುದಾದರೂ ಒಂದು ಸುದ್ದಿಗೆ ಚಿತ್ರ ಇರುವುದು ಅವಶ್ಯಕ. ಆ ಸುದ್ದಿಯ ಮುಂದೆ (ಚಿತ್ರಿತ) ಎಂದು ಸೇರಿಸಿ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಈ ಸಾಲಿನ ಕೆಳಗೆ ಸೇರಿಸಿ ---&gt;
&lt;!---ಹೊಸ ಸುದ್ದಿಗಳನ್ನು ಮೇಲೆ ಸೇರಿಸಿ. ಅತ್ಯಂತ ಕೆಳಗಿರುವ ಸುದ್ದಿಯನ್ನು ತೆಗೆಯಿರಿ. ---&gt;
&lt;!--ಹೊಸ ಸುದ್ದಿಯ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಒಂದಾದರೂ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮಾಹಿತಿ ಪುಟದ ಕೊಂಡಿ ಇರುವುದು ಅವಶ್ಯ. ಆ ಕೊಂಡಿ ಇಲ್ಲದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಸುದ್ದಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಪುಟ ಸೃಷ್ಟಿಸಿ ನಂತರ ಸುದ್ದಿ ಸೇರಿಸಿ --&gt;

[[ಚಿತ್ರ:Governor of Jharkhand Draupadi Murmu in December 2016.jpg|thumb|ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು]]

*'''ಆಗಸ್ಟ್ ೧೧''': ಕರ್‍ನಾಟಕ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ನಿಗ್ರಹ ದಳ (ಎಸಿಬಿ) ವನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿದ [[ಕರ್ನಾಟಕ ಹೈ ಕೋರ್ಟ್]].[https://www.prajavani.net/karnataka-news/karnataka-hc-abolishes-karnataka-acb-transfers-pending-cases-to-lokayukta-police-wing-962325.html]

*'''ಜುಲೈ ೨೫''': ಭಾರತದ ಹದಿನೈದನೇ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯಾಗಿ ಪ್ರಮಾಣ ವಚನ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ [[ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು]] [https://zeenews.india.com/kannada/india/draupadi-murmu-takes-oath-as-a-15th-president-of-india-86653] ''(ಚಿತ್ರಿತ)'' 

*'''ಜುಲೈ ೨೨''': [[ಶ್ರೀಲಂಕಾ|ಶ್ರೀಲಂಕಾದ]] ಹೊಸ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ 'ರನಿಲ್ ವಿಕ್ರಮಸಿಂಘೆ' ಹಾಗೂ ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿ 'ದಿನೇಶ್ ಗುಣವರ್ಧನೆ' ಪ್ರಮಾಣ ವಚನ.[https://www.prajavani.net/world-news/veteran-politician-dinesh-gunawardena-appointed-sri-lanka-new-prime-minister-956536.html]

*'''ಜುಲೈ ೧೧''': [[ಜೇಮ್ಸ್ ವೆಬ್ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ದೂರದರ್ಶಕ]]ದಿಂದ ಪಡೆದ ಆರಂಭಿಕ ಹಂತದ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಚಿತ್ರಗಳ ಪ್ರಕಟಣೆ.[https://vijaykarnataka.com/news/world/nasa-says-james-webb-space-telescope-will-release-its-1st-science-quality-images-on-july-12/articleshow/91969370.cms]

*'''ಜುಲೈ ೧೩''': [[ಶ್ರೀಲಂಕಾ|ಶ್ರೀಲಂಕಾದಲ್ಲಿ]] ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಘೋ‌ಷಣೆ. ಅಧ್ಯಕ್ಷ 'ಗೋಟಾಬಯ ರಾಜಪಕ್ಸೆ' ಪಲಾಯನ.[https://kannada.oneindia.com/news/international/sri-lanka-declares-state-of-emergency-after-president-gotabaya-rajapaksa-flees-261559.html] 

----------

* ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಕೋವಿಡ್-19 ಅಧಿಕೃತ &lt;span class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[https://www.mygov.in/covid-19 ಜಾಲತಾಣ]&lt;/span&gt;
* ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರದ ಕೋವಿಡ್-19 ಅಧಿಕೃತ &lt;span class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[http://covid19dashboard.karnataka.gov.in/ ಜಾಲತಾಣ]&lt;/span&gt;


&lt;div align=right&gt;{{ಸಂಪಾದಿಸಿ|ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:ಸುದ್ದಿ}}&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>rioywutaqzh9f6iqylucknfyknduno2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113400</id>
      <parentid>1113361</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T04:25:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pavanaja</username>
        <id>5</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3383" xml:space="preserve">&lt;!--- ಐದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸುದ್ದಿಗಳು ಬೇಡ ---&gt;
&lt;!---ಯಾವುದಾದರೂ ಒಂದು ಸುದ್ದಿಗೆ ಚಿತ್ರ ಇರುವುದು ಅವಶ್ಯಕ. ಆ ಸುದ್ದಿಯ ಮುಂದೆ (ಚಿತ್ರಿತ) ಎಂದು ಸೇರಿಸಿ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಈ ಸಾಲಿನ ಕೆಳಗೆ ಸೇರಿಸಿ ---&gt;
&lt;!---ಹೊಸ ಸುದ್ದಿಗಳನ್ನು ಮೇಲೆ ಸೇರಿಸಿ. ಅತ್ಯಂತ ಕೆಳಗಿರುವ ಸುದ್ದಿಯನ್ನು ತೆಗೆಯಿರಿ. ---&gt;
&lt;!--ಹೊಸ ಸುದ್ದಿಯ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಒಂದಾದರೂ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮಾಹಿತಿ ಪುಟದ ಕೊಂಡಿ ಇರುವುದು ಅವಶ್ಯ. ಆ ಕೊಂಡಿ ಇಲ್ಲದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಸುದ್ದಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಪುಟ ಸೃಷ್ಟಿಸಿ ನಂತರ ಸುದ್ದಿ ಸೇರಿಸಿ --&gt;

[[ಚಿತ್ರ:Governor of Jharkhand Draupadi Murmu in December 2016.jpg|thumb|ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು]]

* '''ಆಗಸ್ಟ್ ೧೧''': ರಾಷ್ಟ್ರಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತ ಗಾಯಕ [[ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ]] ನಿಧನ

*'''ಆಗಸ್ಟ್ ೧೧''': ಕರ್‍ನಾಟಕ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ನಿಗ್ರಹ ದಳ (ಎಸಿಬಿ) ವನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿದ [[ಕರ್ನಾಟಕ ಹೈ ಕೋರ್ಟ್]].[https://www.prajavani.net/karnataka-news/karnataka-hc-abolishes-karnataka-acb-transfers-pending-cases-to-lokayukta-police-wing-962325.html]

*'''ಜುಲೈ ೨೫''': ಭಾರತದ ಹದಿನೈದನೇ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯಾಗಿ ಪ್ರಮಾಣ ವಚನ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ [[ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು]] [https://zeenews.india.com/kannada/india/draupadi-murmu-takes-oath-as-a-15th-president-of-india-86653] ''(ಚಿತ್ರಿತ)'' 

*'''ಜುಲೈ ೨೨''': [[ಶ್ರೀಲಂಕಾ|ಶ್ರೀಲಂಕಾದ]] ಹೊಸ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ 'ರನಿಲ್ ವಿಕ್ರಮಸಿಂಘೆ' ಹಾಗೂ ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿ 'ದಿನೇಶ್ ಗುಣವರ್ಧನೆ' ಪ್ರಮಾಣ ವಚನ.[https://www.prajavani.net/world-news/veteran-politician-dinesh-gunawardena-appointed-sri-lanka-new-prime-minister-956536.html]

*'''ಜುಲೈ ೧೧''': [[ಜೇಮ್ಸ್ ವೆಬ್ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ದೂರದರ್ಶಕ]]ದಿಂದ ಪಡೆದ ಆರಂಭಿಕ ಹಂತದ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಚಿತ್ರಗಳ ಪ್ರಕಟಣೆ.[https://vijaykarnataka.com/news/world/nasa-says-james-webb-space-telescope-will-release-its-1st-science-quality-images-on-july-12/articleshow/91969370.cms]

----------
* ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಕೋವಿಡ್-19 ಅಧಿಕೃತ &lt;span class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[https://www.mygov.in/covid-19 ಜಾಲತಾಣ]&lt;/span&gt;
* ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರದ ಕೋವಿಡ್-19 ಅಧಿಕೃತ &lt;span class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[http://covid19dashboard.karnataka.gov.in/ ಜಾಲತಾಣ]&lt;/span&gt;


&lt;div align=right&gt;{{ಸಂಪಾದಿಸಿ|ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:ಸುದ್ದಿ}}&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>1lvunjegjw1ur747jrnv9ditewbct6s</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113408</id>
      <parentid>1113400</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T05:37:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vikashegde</username>
        <id>417</id>
      </contributor>
      <comment>ಸುದ್ದಿ ಸೇರ್ಪಡೆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3414" xml:space="preserve">&lt;!--- ಐದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸುದ್ದಿಗಳು ಬೇಡ ---&gt;
&lt;!---ಯಾವುದಾದರೂ ಒಂದು ಸುದ್ದಿಗೆ ಚಿತ್ರ ಇರುವುದು ಅವಶ್ಯಕ. ಆ ಸುದ್ದಿಯ ಮುಂದೆ (ಚಿತ್ರಿತ) ಎಂದು ಸೇರಿಸಿ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಈ ಸಾಲಿನ ಕೆಳಗೆ ಸೇರಿಸಿ ---&gt;
&lt;!---ಹೊಸ ಸುದ್ದಿಗಳನ್ನು ಮೇಲೆ ಸೇರಿಸಿ. ಅತ್ಯಂತ ಕೆಳಗಿರುವ ಸುದ್ದಿಯನ್ನು ತೆಗೆಯಿರಿ. ---&gt;
&lt;!--ಹೊಸ ಸುದ್ದಿಯ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಒಂದಾದರೂ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮಾಹಿತಿ ಪುಟದ ಕೊಂಡಿ ಇರುವುದು ಅವಶ್ಯ. ಆ ಕೊಂಡಿ ಇಲ್ಲದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಸುದ್ದಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಪುಟ ಸೃಷ್ಟಿಸಿ ನಂತರ ಸುದ್ದಿ ಸೇರಿಸಿ --&gt;

[[ಚಿತ್ರ:S.subbanna.jpg|thumb|ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ]]

* '''ಆಗಸ್ಟ್ ೧೧''': ರಾಷ್ಟ್ರಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತ ಗಾಯಕ [[ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ]] ನಿಧನ. [https://www.udayavani.com/news-section/state-news/famous-singer-shimoga-subbanna-passes-away] ''(ಚಿತ್ರಿತ)'' 

*'''ಆಗಸ್ಟ್ ೧೧''': ಕರ್‍ನಾಟಕ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ನಿಗ್ರಹ ದಳ (ಎಸಿಬಿ) ವನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿದ [[ಕರ್ನಾಟಕ ಹೈ ಕೋರ್ಟ್]].[https://www.prajavani.net/karnataka-news/karnataka-hc-abolishes-karnataka-acb-transfers-pending-cases-to-lokayukta-police-wing-962325.html]

*'''ಜುಲೈ ೨೫''': ಭಾರತದ ಹದಿನೈದನೇ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯಾಗಿ ಪ್ರಮಾಣ ವಚನ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ [[ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು]] [https://zeenews.india.com/kannada/india/draupadi-murmu-takes-oath-as-a-15th-president-of-india-86653]

*'''ಜುಲೈ ೨೨''': [[ಶ್ರೀಲಂಕಾ|ಶ್ರೀಲಂಕಾದ]] ಹೊಸ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ 'ರನಿಲ್ ವಿಕ್ರಮಸಿಂಘೆ' ಹಾಗೂ ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿ 'ದಿನೇಶ್ ಗುಣವರ್ಧನೆ' ಪ್ರಮಾಣ ವಚನ.[https://www.prajavani.net/world-news/veteran-politician-dinesh-gunawardena-appointed-sri-lanka-new-prime-minister-956536.html]

*'''ಜುಲೈ ೧೧''': [[ಜೇಮ್ಸ್ ವೆಬ್ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ದೂರದರ್ಶಕ]]ದಿಂದ ಪಡೆದ ಆರಂಭಿಕ ಹಂತದ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಚಿತ್ರಗಳ ಪ್ರಕಟಣೆ.[https://vijaykarnataka.com/news/world/nasa-says-james-webb-space-telescope-will-release-its-1st-science-quality-images-on-july-12/articleshow/91969370.cms]

----------
* ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಕೋವಿಡ್-19 ಅಧಿಕೃತ &lt;span class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[https://www.mygov.in/covid-19 ಜಾಲತಾಣ]&lt;/span&gt;
* ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರದ ಕೋವಿಡ್-19 ಅಧಿಕೃತ &lt;span class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[http://covid19dashboard.karnataka.gov.in/ ಜಾಲತಾಣ]&lt;/span&gt;


&lt;div align=right&gt;{{ಸಂಪಾದಿಸಿ|ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:ಸುದ್ದಿ}}&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>g4kh8gb21zhcz7lrieut2lewt0umv2y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಬಾಬು ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1995</id>
    <revision>
      <id>1113360</id>
      <parentid>1085033</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T13:58:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>106.197.200.56</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23404" xml:space="preserve">{{Infobox ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ
| name=ಡಾ. ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್&lt;br /&gt;डा. राजेन्द्र प्रसाद
[[File:Food Minister Rajendra Prasad during a radio broadcast in Dec 1947.jpg|thumb|ಬಾಬು ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದರು 1947ರ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ]]
| order=ಮೊದಲನೆಯ [[ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ]]
| term_start=[[ಜನವರಿ ೨೬]], [[೧೯೫೦]]
| term_end=[[ಮೇ ೧೩]], [[೧೯೬೨]]
| primeminister=[[ಜವಹರಲಾಲ್ ನೆಹರೂ]]
| vicepresident=[[ಸರ್ವೆಪಳ್ಳಿ ರಾಧಾಕೃಷ್ಣನ್]]
| predecessor=[[ಸಿ. ರಾಜಗೋಪಾಲಾಚಾರಿ]]
| successor=[[ಸರ್ವೆಪಳ್ಳಿ ರಾಧಾಕೃಷ್ಣನ್]]
| birth_date=[[ಡಿಸೆಂಬರ್ ೩]], [[೧೮೮೪]]
| birth_place=ಜೆರದೈ, [[ಬಿಹಾರ್]]
| death_date={{Death date and age|1963|2|28|1884|12|3}} 
| death_place=
| party=[[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]]
| spouse=ರಾಜವಂಶಿ ದೇವಿ
| occupation=
| religion=
|}}
[[File:First Lady Jacqueline Kennedy with President Rajendra Prasad.jpg|thumb|right|250px|ಲೇಡಿ ಜಾಕ್ವೆಲಿನ್ ಕೆನ್ನಡಿ ಯವರನ್ನು ಬೇಟಿ ಯಾಗಿದ್ದ ಸಂದರ್ಭ]]
'''ಡಾ. ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್''' ([[ಡಿಸೆಂಬರ್ ೩]] [[೧೮೮೪]] - [[ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೮]] [[೧೯೬೩]]) [[ಭಾರತ]]ದ ಮೊದಲನೆಯ [[ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ|ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ]]&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://www.iloveindia.com/indian-heroes/rajendra-prasad.html|title=Dr. Rajendra Prasad Biography|publisher=iloveindia.com|date=|accessdate=2015-03-05}}&lt;/ref&gt;. ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರರಾಗಿ ಸಮಾಜಸೇವಕರಾಗಿ ಅವರು ಮಹತ್ವದ ಸೇವೆ ನೀಡಿದವರು.

“ನನ್ನ ಕೈಯಿಂದ ವಿಷದ ಬಟ್ಟಲನ್ನಾದರೂ ಸ್ವೀಕರಿಸಲು ಹಿಂಜರಿಯದ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬನಿದ್ದಾನೆ. ಆತನೇ ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್” ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು ಆಡಿದ ಈ ಮಾತು ಬಾಬು ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದರ ಬಗ್ಗೆ. ಅವರು ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ, ನೈತಿಕ ಸ್ಥೈರ್ಯ, ಕಾರ್ಯ ವಿಧಾನ ಹಾಗೂ ಆದರ್ಶಗಳಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟಿದ್ದ ಅನನ್ಯ ವಿಶ್ವಾಸಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿ. ಹಾಗೆಂದ ಮಾತ್ರಕ್ಕೆ ಪ್ರಸಾದರು ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ವ್ಯಕ್ತಿಪೂಜಕರಾಗಿದ್ದರು ಎಂದರ್ಥವಲ್ಲ. ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯ ಬಂದಾಗ ತಮ್ಮ ನಿಲುವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಲು ಪ್ರಸಾದರು ಹಿಂಜರಿಯುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಒಮ್ಮೆ ಗಾಂಧೀಜಿ ಒಂದು ನಿರ್ಧಾರ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಮೇಲೆ, ಅವರಿಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸಹಕಾರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದರು. Just call me  love failure NESHANTH.KUMAR  king Anna shivanapu

==ಜೀವನ==
೧೮೮೪ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೩ನೇ ತಾರೀಖು ಬಿಹಾರದ ಜೇರಡ್ಡೆ ಎಂಬ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾದರು ಜನಿಸಿದರು&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://pastpresidentsofindia.indiapress.org/raj.html|title=DR. RAJENDRA PRASAD|publisher=pastpresidentsofindia.indiapress.org|date=|accessdate=2015-03-05}}&lt;/ref&gt;. ತಂದೆ ಮಹದೇವ ಸಹಾಯ್; ಸಂಸ್ಕೃತ ಮತ್ತು ಫಾರಸಿ ವಿದ್ವಾಂಸರು; ಅಲ್ಲದೆ ವೈದ್ಯರು.  ತಾಯಿ ಕಮಲೇಶ್ವರಿ ದೇವಿ; ಸಂಪ್ರದಾಯಸ್ಥರು, ದೈವಭಕ್ತೆ, ಪ್ರತಿದಿನವೂ ರಾಮಾಯಣದ ಕತೆಗಳನ್ನು ಮಗನಿಗೆ ಹೇಳುವರು. ಇಬ್ಬರು ಗಂಡು ಮತ್ತು ಮೂವರು ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳ ಕುಟುಂಬ. ಬಡವ – ಬಲ್ಲಿದ, ಹಿಂದೂ- ಮುಸ್ಲಿಂ ಮುಂತಾದ ಯಾವ ಭೇದ ಭಾವವೂ ಇಲ್ಲದ ಆಡಂಬರಹಿತವಾದ ಗ್ರಾಮೀಣ ಜನರ ಒಡನಾಟದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದ ಪ್ರಸಾದರು ಉಚ್ಚ ಆದರ್ಶ, ನೈತಿಕ ನಡೆವಳಿಕೆ ಮತ್ತು ಋಜು ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಮೈಗೂಡಿಸಿಕೊಂಡರು. ಕೇವಲ ೧೨ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲೇ ರಾಜ ಬನ್ಸಿದೇವಿಯವರೊಂದಿಗೆ ವಿವಾಹವೂ ಆಯಿತು.

ಆಗಿನ ಪದ್ಧತಿಯಂತೆ, ಪ್ರಸಾದರ ಮೊದಲ ಶಿಕ್ಷಣ ಪರ್ಷಿಯನ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ, ಒಬ್ಬ ಮುಸಲ್ಮಾನ್ ಮೌಲ್ವಿಯಿಂದ. ಪ್ರತಿಭಾಶಾಲಿಯಾಗಿದ್ದ ಪ್ರಸಾದರು ಶಾಲಾ ಕಾಲೇಜುಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಮೇಧಾವಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಎನ್ನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಕಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪ್ರವೇಶ ಪರೀಕ್ಷೆಯಿಂದ ಹಿಡಿದು ಬಿ.ಎ., ಎಂ.ಎ. ಹಾಗೂ ಕಾನೂನು ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೇ ಪ್ರಥಮಸ್ಥಾನ. ಚರ್ಚೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಬಂಧ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುಮಾನಗಳು ಇವರಿಗೆ ಕಟ್ಟಿಟ್ಟದ್ದು.

ಪ್ರಸಾದರ ಸಮಾಜ ಸೇವಾ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೆ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ದೆಸೆಯಲ್ಲೇ ಅಡಿಪಾಯ ಹಾಕಲಾಗಿತ್ತು ತಮ್ಮ ಅಣ್ಣ ಮಹೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದರಿಂದ “ಸ್ವದೇಶಿ”ಯ ಪಾಠ ಕಲಿತಿದ್ದ ಪ್ರಸಾದರು ಸೋದರಿ ನಿವೇದಿತಾ, ಸುರೇಂದ್ರನಾಥ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿ ಮುಂತಾದ ದೇಶ ಪ್ರೇಮಿಗಳ ಭಾಷಣಗಳಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತರಾಗಿದ್ದರು. ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ವೃಂದದಲ್ಲಿ ಇವರು ಜನಪ್ರಿಯ ನಾಯಕ. 1906ರಲ್ಲಿ ಬಿಹಾರಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ಒಂದುಗೂಡಿಸಿ “ಬಿಹಾರಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಸಮಾವೇಶ&quot; ಎಂಬ ಸಂಘವನ್ನು ಕಟ್ಟಿದರು.

ಪ್ರಸಾದರ ವೃತ್ತಿ ಜೀವನ ಕಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿ ಆರಂಭಗೊಂಡಿತು. ಆನಂತರ ಅವರು  ಕಲ್ಕತ್ತಾ ಮತ್ತು ಪಾಟ್ನಾಗಳಲ್ಲಿ ವಕೀಲ ವೃತ್ತಿ ನಡೆಸಿದರು.   ಪಾಟ್ನಾ ವಿಶ್ವ ವಿದ್ಯಾಲಯದ ಸೆನೆಟ್ ಮತ್ತು ಸಿಂಡಿಕೇಟ್ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡಿದ್ದರು.

==ಮಹಾನ್ ಸಮಾಜ ಸೇವಕ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರ==
ಅಂದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇಡೀ ದೇಶವೇ ಒಂದು ಹೊಸ ಚೈತನ್ಯವನ್ನು ಪಡೆದಿತ್ತು. ಅಂದಿನ ವಾತಾವರಣವೇ ಒಂದು ಹೊಸ ಬಾಳಿನ ನಿರೀಕ್ಷೆ ಮತ್ತು ಆದರ್ಶದ ಅಲೆಗಳಿಂದ ತುಂಬಿತ್ತು ಎಂದು ಪ್ರಸಾದರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಬಂಗಾಲದ ವಿಭಜನೆ, ವಿದೇಶಿ ವಸ್ತುಗಳ ನಿರಾಕರಣೆ, ಸ್ವದೇಶಿ ಚಳುವಳಿ ಮುಂತಾದ ಅನೇಕ ವಿಷಯಗಳು ಎಲ್ಲೆಡೆಯೂ ಚರ್ಚಿತವಾಗುತ್ತಿದ್ದವು. ಬಿಹಾರದ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಗಳನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಪ್ರಸಾದರು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಗೋಖಲೆಯವರ ಗಮನಕ್ಕೆ ಬಂತು.  ಆಗ ತಾನೇ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಹಿಂದಿರುಗಿದ್ದ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಗಮನವನ್ನೂ ಸೆಳೆಯಿತು.

ಗಾಂಧೀಜಿಯವರನ್ನು ಪ್ರಸಾದರು ೧೯೧೫ರ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಮೊದಲು  ಭೇಟಿಯಾದರು. ಆದರೆ ಈ ಭೇಟಿಗಳು ಅಷ್ಟೇನೂ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿರಲಿಲ್ಲ. ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಯಾಶಕ್ತಿಗಳ ಪರಿಚಯವಾದದ್ದು [[ಚಂಪಾರಣ್‌|ಚಂಪಾರಣ್‌ದಲ್ಲಿ]]. ಪ್ರಸಾದರು ಅಲ್ಲಿಂದ ಮುಂದೆ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಅನುಯಾಯಿಯಾದರು. ಕೈತುಂಬ ವರಮಾನ ತರುತ್ತಿದ್ದ ವಕೀಲ ವೃತ್ತಿಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿದರು. ಜನರ ಹಿತಕ್ಕೆ ಮಾರಕವಾದ ಕಾನೂನುಗಳೆಲ್ಲವನ್ನೂ ವಿರೋಧಿಸಿದರು. ಈ ಅಸಹಕಾರಗಳಿಂದ ಸರ್ಕಾರದ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ದೇಶದ್ರೋಹಿ ಎನಿಸಿಕೊಂಡರು. ಸೆರೆಮನೆವಾಸ, ಸ್ವಂತ ಗಳಿಕೆ ಇಲ್ಲದ್ದರಿಂದ ಕಷ್ಟಕಾರ್ಪಣ್ಯಗಳು, ಎಡೆಬಿಡದೆ ಕಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಅಸ್ತಮಾ ಇವು ಯಾವುವೂ ಅವರ ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಅಡ್ಡಿಬರಲಿಲ್ಲ. ಸದಾ ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಹಂಬಲಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಭಾಷಣ ಮತ್ತು ಲೇಖನಗಳ ಮೂಲಕ ಜನ ಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸಲು ಶ್ರಮಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.

೧೯೩೪ರ ಜನವರಿ ೧೫ರಂದು ಸಂಭವಿಸಿದ ಭಯಂಕರ ಭೂಕಂಪ ಹಾಗೂ ಪ್ರವಾಹಗಳಿಂದ ಇಡೀ ಬಿಹಾರವೇ ತತ್ತರಿಸಿತ್ತು. ಅದರ ಮರುದಿನವೇ ಸೆರೆಮನೆಯಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಹೊಂದಿದ ಪ್ರಸಾದರು, ತಮ್ಮ ತೀವ್ರ ಅನಾರೋಗ್ಯವನ್ನೂ ಲೆಕ್ಕಿಸದೆ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಸಂತ್ರಸ್ತರಿಗೆ ನೆರವು ನೀಡುವ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಿದರು. ಮರುವರ್ಷವೇ ಕ್ವೆಟ್ಟಾದಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ ಭೂಕಂಪದಲ್ಲಿ ಸಂತ್ರಸ್ತರಾದವರಿಗೂ ನೆರವು ಕಳಿಸಲು ಶ್ರಮಿಸಿದರು. ಸರ್ಕಾರದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕಿಂತ ಯಶಸ್ವಿಯಾದ ಅವರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಅವರ ಸಂಘಟನಾ ಚಾತುರ್ಯಕ್ಕೆ ಹಾಗೂ ಕ್ರಿಯಾಶಕ್ತಿಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದ್ದವು. ಅವರ ಈ ಎಲ್ಲ ಜನಹಿತ ಕಾರ್ಯಗಳಿಂದಾಗಿ ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದರು ಜನರ ಪ್ರೀತಿಯ “ರಾಜೆನ್ ಬಾಬು” ಆದರು.

೧೯೩೪ರಲ್ಲಿ ಮುಂಬಯಿ (ಈಗಿನ ಮುಂಬಯಿ) ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅಧಿವೇಶನದ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆ; ೧೯೨೯ ಹಾಗೂ ೧೯೩೬ರಲ್ಲಿ ಬಿಹಾರದ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಮಿತಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆ, ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಪದವಿ – ಇವು ಅವರು ಅಲಂಕರಿಸಿದ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಹುದ್ದೆಗಳು.

೧೯೩೫ರ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ಕಾಯಿದೆ ಪ್ರಕಾರ ೧೯೩೭ರಲ್ಲಿ ಚುನಾವಣೆ ನಡೆದು, ಮಂತ್ರಿ ಮಂಡಲಗಳು ರಚನೆಯಾಗುವ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಸಕ್ರಿಯ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಂಸದೀಯ ಸಮಿತಿಯ ಒಬ್ಬ ಪ್ರಮುಖ ಸದಸ್ಯರು  ರಾಜೇಂದ್ರ ಬಾಬು. 1946ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಕೃಷಿ ಖಾತೆಗಳ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ ಗಣನೀಯ ಸಾಧನೆ ಮಾಡಿದರು. ಅದೇ ವರ್ಷ ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ರೂಪಿಸಲು ಹಾಗೂ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಸಂಸತ್ತಾಗಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲು ರಚಿತವಾದ ಸಂವಿಧಾನ ಸಭೆಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಭಾರತೀಯ ಸಂವಿಧಾನ ನಿರ್ಮಾಣದಲ್ಲಿ ರಾಜೀನ್‌ಬಾಬು ಅವರ ಕಾಣಿಕೆಯು ಅಮೂಲ್ಯವಾದುದು.

==ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳಾಗಿ==
೧೯೫೦ರ ಜನವರಿ ೨೬ರಂದು ಭಾರತವು ಗಣರಾಜ್ಯವಾದಾಗ ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತದ ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯಾಗಿ ಪ್ರಮಾಣವಚನ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು.  ೧೯೫೨ ಮತ್ತು ೧೯೫೭ರಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಗಳು ನಡೆದ ಮೇಲೂ ರಾಜೆನ್ ಬಾಬು ಅವರೇ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಒಟ್ಟು ೧೨ ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳಾಗಿದ್ದ ರಾಜೆನ್ ಬಾಬು ಆ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಒಂದು ಅನನ್ಯ ಗೌರವ ತಂದುಕೊಟ್ಟರು.

==ಕಡೆಯ ವರ್ಷಗಳು==
೧೯೬೨ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಸ್ಥಾನದಿಂದ ನಿವೃತ್ತರಾಗಿ&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://www.chhapra.co.in/rprasad.html|title=Dr. Rajendra Prasad|publisher=chhapra.co.in|date=|accessdate=2015-03-05|archive-date=2015-09-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20150905172728/http://www.chhapra.co.in/rprasad.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;, ತಾವೇ ಪಾಟ್ನಾದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಸದಾಕತ್ ಆಶ್ರಮದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದರು.

ಕಡೆಯ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದರು ತುಂಬ ದುಃಖ ಅನುಭವಿಸಿದರು. ಪತ್ನಿ ಹಾಗೂ ಪ್ರೀತಿಯ ಅಕ್ಕ ಇವರ ಮರಣ, ಚೀನಾ ದೇಶ ಭಾರತದ ಮೇಲೆ ನಡೆಸಿದ ಆಕ್ರಮಣ ಇವೆಲ್ಲವೂ ಅವರನ್ನು ತುಂಬ ದುಃಖಕ್ಕೀಡು ಮಾಡಿದವು. ಕೇವಲ ಒಂದು ವರ್ಷದೊಳಗೇ ೧೯೬೩ರ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೮ರಂದು ನಿಧನರಾದರು&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://rss.bih.nic.in/rss_dr_rpmain.htm|title=Dr. Rajendra Prasad|publisher=rss.bih.nic.in|date=|accessdate=2015-03-05|archive-date=2015-05-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20150517000150/http://rss.bih.nic.in/rss_dr_rpmain.htm|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ಸರಳತೆ==
ದೇಶದ ಅತ್ಯುಚ್ಛ ಪದವಿಯನ್ನಲಂಕರಿಸಿದರೂ, ಆ ಪದವಿಗೆ ತಕ್ಕ ವೈಭವವೆಲ್ಲವೂ ಅವರನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿದಿದ್ದರೂ, ಅವರು ಮಾತ್ರ ಆಡಂಬರ ರಹಿತ ಜೀವನವನ್ನೇ ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಬಂದರು. ಸಂವಿಧಾನಿಕವಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಘನತೆ ಹಾಗೂ ಗೌರವಗಳನ್ನು ದೊರಕಿಸಿಕೊಟ್ಟರು. ಜನರ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕಾಗಿ, ರೈಲಿನಲ್ಲೇ ಪ್ರವಾಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ತಮಗೆ ನಿಗದಿಯಾಗಿದ್ದ ಸಂಬಳ ಮತ್ತು ಭತ್ಯಗಳನ್ನು ಸ್ವ–ಇಚ್ಛೆಯಿಂದ ೨,೫೦೦ ರೂಪಾಯಿಗಳಿಗೆ ಇಳಿಸಿಕೊಂಡರು. ಶ್ರೀ ಕೆ.ಎಂ. ಮುನ್ಷಿಯವರ ಅಹ್ವಾನದ ಮೇಲೆ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸೋಮನಾಥ ದೇವಾಲಯದ ಜೀರ್ಣೊದ್ಧಾರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದರು. ಪಟ್ನಾ, ಜುಲೈ 4: ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತದ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಪ್ರಜೆಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆ ಇನ್ನೂ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದೆ! ಯಾವುದಪ್ಪಾ ಆ ಬ್ಯಾಂಕು ಇನ್ನೂ ಅಂಥಾ ಖಾತೆಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿರುವುದು ಎಂದು ಆಶ್ಚರ್ಯಪಟ್ಟಿರಾ? ಅದುವೇ ಇಲ್ಲಿನ ಪಂಜಾಬ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್. ಇನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರದ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಪ್ರಜೆ ದಿವಂಗತ ಬಾಬು ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್. ಅದಿರಲಿ ಈ ವಿಷ್ಯಾ ಈಗೇಕೆ ಎಂದರೆ 14ನೇ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಪದಗ್ರಹಣದ ಕಾಲ ಸನ್ನಿಹಿತವಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಒಂದಷ್ಟು ಹಳೆಯ ಮೆಲುಕುಗಳು... ಸುಮಾರು 50 ವರ್ಷಗಳ ನಂತರವೂ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯೊಬ್ಬರ ಉಳಿತಾಯ ಖಾತೆಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಹೆಮ್ಮೆ ಬಿಹಾರದ ಪಟ್ನಾದಲ್ಲಿ Exhibition Road ನಲ್ಲಿರುವ PNB ಶಾಖೆಯದ್ದಾಗಿದೆ. ಬಾಬು ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್ ಅವರು ತಾವು ಅಸುನೀಗುವುದಕ್ಕೆ ಕೆಲವೇ ತಿಂಗಳುಗಳ ಮುನ್ನ, 1962ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 24ರಂದು ಈ ಖಾತೆಯನ್ನು ತೆರೆದಿದ್ದರು. 'ನಮ್ಮ ಬ್ಯಾಂಕು ಇಂದಿಗೂ ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್ ಅವರ ಖಾತೆಗೆ prime customer status ಸ್ಥಾನಮಾನ ನೀಡಿದೆ. ಅದು ನಮ್ಮ ಹೆಮ್ಮೆಯೂ ಹೌದು' ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಪ್ರಧಾನ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕ ಎಸ್ಎಲ್ ಗುಪ್ತಾ ಅವರು. ಶಾಖೆಯ ನೋಟಿಸ್ ಬೋರ್ಡಿನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್ ಅವರ ಭಾವಚಿತ್ರವನ್ನು ಹಾಕಿ ಅದರ ಕೆಳಗೆ ಅವರ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಯ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು 0380000100030687 ನಮೂದಿಸಿದೆ. ಅಂದಹಾಗೆ ಪ್ರತಿ ಆರು ತಿಂಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಈ ಖಾತೆಗೆ ಬಡ್ಡಿ ಹಣ ಜಮೆಯಾಗುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಇದುವರೆಗೂ ಯಾರೂ ಈ ಹಣ ತಮಗೆ ಸೇರಬೇಕು ಎಂದು ಕೇಳಿಕೊಂಡು ಬಂದಿಲ್ಲ. ಸಹಜ ಕುತೂಹಲದಿಂದ ಅವರ ಖಾತೆಯಲ್ಲಿರುವ ಮೊತ್ತ ಎಷ್ಟು ಎಂದು ನೋಡಿದಾಗ ಆ ಮೊತ್ತ 1,813 ರೂಪಾಯಿ. ಎಂಬುದು ಬೆಳಕಿಗೆ ಬರುತ್ತದೆ. ಬಾಬು ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್ ಅವರು ಬಿಹಾರದ ಸಿವಾನ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಜೆರಾಡಿ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ 1884ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ 3ರಂದು ಜನಿಸಿದ್ದರು. ಪಟ್ನಾದಲ್ಲಿ 1963ರ ಫೆಬ್ರವರಿ 28ರಂದು ಮೃತಪಟ್ಟಿದ್ದರು. ಅವರು 1952ರಿಂದ 1962ರ ವರೆಗೆ ಭಾರತದ ಮೊದಲ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರು.

==ಕೃತಿಗಳು==
ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದರಿಗೆ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಮತ್ತು ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಮಾನ ಪ್ರಭುತ್ವವಿತ್ತು. ಈ ಎರಡರಲ್ಲಿಯೂ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. “ಚಂಪಾರಣ್ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ” ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ಪದತಲದಲ್ಲಿ “ಆತ್ಮಕಥೆ”, “ಭಾರತದ ವಿಭಜನೆ” ಇವು ಅವರ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಪುಸ್ತಕಗಳು.

==ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಗೌರವಗಳು==
ಅಲಹಾಬಾದ್ ಹಾಗೂ ದಿಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳು ಅವರಿಗೆ ಗೌರವ ಡಾಕ್ಟರೇಟ್ ನೀಡಿದ್ದವು.  ೧೯೬೨ರಲ್ಲಿ “ಭಾರತ ರತ್ನ” ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಅವರಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://indiatogether.org/people/rajendra_prasad.htm|title=First Citizen|publisher=/indiatogether.org|date=|accessdate=2015-03-05|archive-date=2015-05-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20150517000141/http://indiatogether.org/people/rajendra_prasad.htm|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;.

==ಆಕರಗಳು==
# [http://kanaja.in/archives/766 ಕಣಜದಲ್ಲಿ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160306001712/http://kanaja.in/archives/766 |date=2016-03-06 }}
# [http://www.rajendrabhawantrust.com/aboutus_drrajendraprasad.html ರಾಜೇಂದ್ರಭವಾನ್ ಟ್ರಸ್ಟ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131126065146/http://rajendrabhawantrust.com/aboutus_drrajendraprasad.html |date=2013-11-26 }}
# [http://pastpresidentsofindia.indiapress.org/raj.html ಹಿಂದಿನ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳು - ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ರಾಜೇಂದ್ರಪ್ರಸಾದ್]
# [http://pastpresidentsofindia.indiapress.org/raj.html ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ]

{{clear}}
==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು==
{{reflist}}
{{ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳು}}

[[ವರ್ಗ:ಭಾರತ ರತ್ನ ಪುರಸ್ಕೃತರು]]
[[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳು]]
[[ವರ್ಗ:೧೮೮೪ ಜನನ]]
[[ವರ್ಗ:೧೯೬೩ ನಿಧನ]]</text>
      <sha1>kqlhq4csormcsh1vvpacdkmqgr6utsk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113439</id>
      <parentid>1113360</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T10:45:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>~aanzx</username>
        <id>72368</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Reverted 1 edit by [[Special:Contributions/106.197.200.56|106.197.200.56]] ([[User talk:106.197.200.56|talk]]): Vandalism (TwinkleGlobal)</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23341" xml:space="preserve">{{Infobox ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ
| name=ಡಾ. ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್&lt;br /&gt;डा. राजेन्द्र प्रसाद
[[File:Food Minister Rajendra Prasad during a radio broadcast in Dec 1947.jpg|thumb|ಬಾಬು ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದರು 1947ರ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ]]
| order=ಮೊದಲನೆಯ [[ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ]]
| term_start=[[ಜನವರಿ ೨೬]], [[೧೯೫೦]]
| term_end=[[ಮೇ ೧೩]], [[೧೯೬೨]]
| primeminister=[[ಜವಹರಲಾಲ್ ನೆಹರೂ]]
| vicepresident=[[ಸರ್ವೆಪಳ್ಳಿ ರಾಧಾಕೃಷ್ಣನ್]]
| predecessor=[[ಸಿ. ರಾಜಗೋಪಾಲಾಚಾರಿ]]
| successor=[[ಸರ್ವೆಪಳ್ಳಿ ರಾಧಾಕೃಷ್ಣನ್]]
| birth_date=[[ಡಿಸೆಂಬರ್ ೩]], [[೧೮೮೪]]
| birth_place=ಜೆರದೈ, [[ಬಿಹಾರ್]]
| death_date={{Death date and age|1963|2|28|1884|12|3}} 
| death_place=
| party=[[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]]
| spouse=ರಾಜವಂಶಿ ದೇವಿ
| occupation=
| religion=
|}}
[[File:First Lady Jacqueline Kennedy with President Rajendra Prasad.jpg|thumb|right|250px|ಲೇಡಿ ಜಾಕ್ವೆಲಿನ್ ಕೆನ್ನಡಿ ಯವರನ್ನು ಬೇಟಿ ಯಾಗಿದ್ದ ಸಂದರ್ಭ]]
'''ಡಾ. ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್''' ([[ಡಿಸೆಂಬರ್ ೩]] [[೧೮೮೪]] - [[ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೮]] [[೧೯೬೩]]) [[ಭಾರತ]]ದ ಮೊದಲನೆಯ [[ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ|ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ]]&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://www.iloveindia.com/indian-heroes/rajendra-prasad.html|title=Dr. Rajendra Prasad Biography|publisher=iloveindia.com|date=|accessdate=2015-03-05}}&lt;/ref&gt;. ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರರಾಗಿ ಸಮಾಜಸೇವಕರಾಗಿ ಅವರು ಮಹತ್ವದ ಸೇವೆ ನೀಡಿದವರು.

“ನನ್ನ ಕೈಯಿಂದ ವಿಷದ ಬಟ್ಟಲನ್ನಾದರೂ ಸ್ವೀಕರಿಸಲು ಹಿಂಜರಿಯದ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬನಿದ್ದಾನೆ. ಆತನೇ ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್” ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು ಆಡಿದ ಈ ಮಾತು ಬಾಬು ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದರ ಬಗ್ಗೆ. ಅವರು ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ, ನೈತಿಕ ಸ್ಥೈರ್ಯ, ಕಾರ್ಯ ವಿಧಾನ ಹಾಗೂ ಆದರ್ಶಗಳಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟಿದ್ದ ಅನನ್ಯ ವಿಶ್ವಾಸಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿ. ಹಾಗೆಂದ ಮಾತ್ರಕ್ಕೆ ಪ್ರಸಾದರು ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ವ್ಯಕ್ತಿಪೂಜಕರಾಗಿದ್ದರು ಎಂದರ್ಥವಲ್ಲ. ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯ ಬಂದಾಗ ತಮ್ಮ ನಿಲುವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಲು ಪ್ರಸಾದರು ಹಿಂಜರಿಯುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಒಮ್ಮೆ ಗಾಂಧೀಜಿ ಒಂದು ನಿರ್ಧಾರ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಮೇಲೆ, ಅವರಿಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸಹಕಾರ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದರು.

==ಜೀವನ==
೧೮೮೪ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೩ನೇ ತಾರೀಖು ಬಿಹಾರದ ಜೇರಡ್ಡೆ ಎಂಬ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾದರು ಜನಿಸಿದರು&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://pastpresidentsofindia.indiapress.org/raj.html|title=DR. RAJENDRA PRASAD|publisher=pastpresidentsofindia.indiapress.org|date=|accessdate=2015-03-05}}&lt;/ref&gt;. ತಂದೆ ಮಹದೇವ ಸಹಾಯ್; ಸಂಸ್ಕೃತ ಮತ್ತು ಫಾರಸಿ ವಿದ್ವಾಂಸರು; ಅಲ್ಲದೆ ವೈದ್ಯರು.  ತಾಯಿ ಕಮಲೇಶ್ವರಿ ದೇವಿ; ಸಂಪ್ರದಾಯಸ್ಥರು, ದೈವಭಕ್ತೆ, ಪ್ರತಿದಿನವೂ ರಾಮಾಯಣದ ಕತೆಗಳನ್ನು ಮಗನಿಗೆ ಹೇಳುವರು. ಇಬ್ಬರು ಗಂಡು ಮತ್ತು ಮೂವರು ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳ ಕುಟುಂಬ. ಬಡವ – ಬಲ್ಲಿದ, ಹಿಂದೂ- ಮುಸ್ಲಿಂ ಮುಂತಾದ ಯಾವ ಭೇದ ಭಾವವೂ ಇಲ್ಲದ ಆಡಂಬರಹಿತವಾದ ಗ್ರಾಮೀಣ ಜನರ ಒಡನಾಟದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದ ಪ್ರಸಾದರು ಉಚ್ಚ ಆದರ್ಶ, ನೈತಿಕ ನಡೆವಳಿಕೆ ಮತ್ತು ಋಜು ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಮೈಗೂಡಿಸಿಕೊಂಡರು. ಕೇವಲ ೧೨ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲೇ ರಾಜ ಬನ್ಸಿದೇವಿಯವರೊಂದಿಗೆ ವಿವಾಹವೂ ಆಯಿತು.

ಆಗಿನ ಪದ್ಧತಿಯಂತೆ, ಪ್ರಸಾದರ ಮೊದಲ ಶಿಕ್ಷಣ ಪರ್ಷಿಯನ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ, ಒಬ್ಬ ಮುಸಲ್ಮಾನ್ ಮೌಲ್ವಿಯಿಂದ. ಪ್ರತಿಭಾಶಾಲಿಯಾಗಿದ್ದ ಪ್ರಸಾದರು ಶಾಲಾ ಕಾಲೇಜುಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಮೇಧಾವಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಎನ್ನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಕಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪ್ರವೇಶ ಪರೀಕ್ಷೆಯಿಂದ ಹಿಡಿದು ಬಿ.ಎ., ಎಂ.ಎ. ಹಾಗೂ ಕಾನೂನು ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೇ ಪ್ರಥಮಸ್ಥಾನ. ಚರ್ಚೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಬಂಧ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುಮಾನಗಳು ಇವರಿಗೆ ಕಟ್ಟಿಟ್ಟದ್ದು.

ಪ್ರಸಾದರ ಸಮಾಜ ಸೇವಾ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೆ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ದೆಸೆಯಲ್ಲೇ ಅಡಿಪಾಯ ಹಾಕಲಾಗಿತ್ತು ತಮ್ಮ ಅಣ್ಣ ಮಹೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದರಿಂದ “ಸ್ವದೇಶಿ”ಯ ಪಾಠ ಕಲಿತಿದ್ದ ಪ್ರಸಾದರು ಸೋದರಿ ನಿವೇದಿತಾ, ಸುರೇಂದ್ರನಾಥ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿ ಮುಂತಾದ ದೇಶ ಪ್ರೇಮಿಗಳ ಭಾಷಣಗಳಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತರಾಗಿದ್ದರು. ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ವೃಂದದಲ್ಲಿ ಇವರು ಜನಪ್ರಿಯ ನಾಯಕ. 1906ರಲ್ಲಿ ಬಿಹಾರಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ಒಂದುಗೂಡಿಸಿ “ಬಿಹಾರಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಸಮಾವೇಶ&quot; ಎಂಬ ಸಂಘವನ್ನು ಕಟ್ಟಿದರು.

ಪ್ರಸಾದರ ವೃತ್ತಿ ಜೀವನ ಕಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿ ಆರಂಭಗೊಂಡಿತು. ಆನಂತರ ಅವರು  ಕಲ್ಕತ್ತಾ ಮತ್ತು ಪಾಟ್ನಾಗಳಲ್ಲಿ ವಕೀಲ ವೃತ್ತಿ ನಡೆಸಿದರು.   ಪಾಟ್ನಾ ವಿಶ್ವ ವಿದ್ಯಾಲಯದ ಸೆನೆಟ್ ಮತ್ತು ಸಿಂಡಿಕೇಟ್ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡಿದ್ದರು.

==ಮಹಾನ್ ಸಮಾಜ ಸೇವಕ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರ==
ಅಂದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇಡೀ ದೇಶವೇ ಒಂದು ಹೊಸ ಚೈತನ್ಯವನ್ನು ಪಡೆದಿತ್ತು. ಅಂದಿನ ವಾತಾವರಣವೇ ಒಂದು ಹೊಸ ಬಾಳಿನ ನಿರೀಕ್ಷೆ ಮತ್ತು ಆದರ್ಶದ ಅಲೆಗಳಿಂದ ತುಂಬಿತ್ತು ಎಂದು ಪ್ರಸಾದರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಬಂಗಾಲದ ವಿಭಜನೆ, ವಿದೇಶಿ ವಸ್ತುಗಳ ನಿರಾಕರಣೆ, ಸ್ವದೇಶಿ ಚಳುವಳಿ ಮುಂತಾದ ಅನೇಕ ವಿಷಯಗಳು ಎಲ್ಲೆಡೆಯೂ ಚರ್ಚಿತವಾಗುತ್ತಿದ್ದವು. ಬಿಹಾರದ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಗಳನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಪ್ರಸಾದರು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಗೋಖಲೆಯವರ ಗಮನಕ್ಕೆ ಬಂತು.  ಆಗ ತಾನೇ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಹಿಂದಿರುಗಿದ್ದ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಗಮನವನ್ನೂ ಸೆಳೆಯಿತು.

ಗಾಂಧೀಜಿಯವರನ್ನು ಪ್ರಸಾದರು ೧೯೧೫ರ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಮೊದಲು  ಭೇಟಿಯಾದರು. ಆದರೆ ಈ ಭೇಟಿಗಳು ಅಷ್ಟೇನೂ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿರಲಿಲ್ಲ. ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಯಾಶಕ್ತಿಗಳ ಪರಿಚಯವಾದದ್ದು [[ಚಂಪಾರಣ್‌|ಚಂಪಾರಣ್‌ದಲ್ಲಿ]]. ಪ್ರಸಾದರು ಅಲ್ಲಿಂದ ಮುಂದೆ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಅನುಯಾಯಿಯಾದರು. ಕೈತುಂಬ ವರಮಾನ ತರುತ್ತಿದ್ದ ವಕೀಲ ವೃತ್ತಿಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿದರು. ಜನರ ಹಿತಕ್ಕೆ ಮಾರಕವಾದ ಕಾನೂನುಗಳೆಲ್ಲವನ್ನೂ ವಿರೋಧಿಸಿದರು. ಈ ಅಸಹಕಾರಗಳಿಂದ ಸರ್ಕಾರದ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ದೇಶದ್ರೋಹಿ ಎನಿಸಿಕೊಂಡರು. ಸೆರೆಮನೆವಾಸ, ಸ್ವಂತ ಗಳಿಕೆ ಇಲ್ಲದ್ದರಿಂದ ಕಷ್ಟಕಾರ್ಪಣ್ಯಗಳು, ಎಡೆಬಿಡದೆ ಕಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಅಸ್ತಮಾ ಇವು ಯಾವುವೂ ಅವರ ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಅಡ್ಡಿಬರಲಿಲ್ಲ. ಸದಾ ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಹಂಬಲಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಭಾಷಣ ಮತ್ತು ಲೇಖನಗಳ ಮೂಲಕ ಜನ ಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸಲು ಶ್ರಮಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.

೧೯೩೪ರ ಜನವರಿ ೧೫ರಂದು ಸಂಭವಿಸಿದ ಭಯಂಕರ ಭೂಕಂಪ ಹಾಗೂ ಪ್ರವಾಹಗಳಿಂದ ಇಡೀ ಬಿಹಾರವೇ ತತ್ತರಿಸಿತ್ತು. ಅದರ ಮರುದಿನವೇ ಸೆರೆಮನೆಯಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಹೊಂದಿದ ಪ್ರಸಾದರು, ತಮ್ಮ ತೀವ್ರ ಅನಾರೋಗ್ಯವನ್ನೂ ಲೆಕ್ಕಿಸದೆ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಸಂತ್ರಸ್ತರಿಗೆ ನೆರವು ನೀಡುವ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಿದರು. ಮರುವರ್ಷವೇ ಕ್ವೆಟ್ಟಾದಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ ಭೂಕಂಪದಲ್ಲಿ ಸಂತ್ರಸ್ತರಾದವರಿಗೂ ನೆರವು ಕಳಿಸಲು ಶ್ರಮಿಸಿದರು. ಸರ್ಕಾರದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕಿಂತ ಯಶಸ್ವಿಯಾದ ಅವರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಅವರ ಸಂಘಟನಾ ಚಾತುರ್ಯಕ್ಕೆ ಹಾಗೂ ಕ್ರಿಯಾಶಕ್ತಿಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದ್ದವು. ಅವರ ಈ ಎಲ್ಲ ಜನಹಿತ ಕಾರ್ಯಗಳಿಂದಾಗಿ ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದರು ಜನರ ಪ್ರೀತಿಯ “ರಾಜೆನ್ ಬಾಬು” ಆದರು.

೧೯೩೪ರಲ್ಲಿ ಮುಂಬಯಿ (ಈಗಿನ ಮುಂಬಯಿ) ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅಧಿವೇಶನದ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆ; ೧೯೨೯ ಹಾಗೂ ೧೯೩೬ರಲ್ಲಿ ಬಿಹಾರದ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಮಿತಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆ, ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಪದವಿ – ಇವು ಅವರು ಅಲಂಕರಿಸಿದ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಹುದ್ದೆಗಳು.

೧೯೩೫ರ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ಕಾಯಿದೆ ಪ್ರಕಾರ ೧೯೩೭ರಲ್ಲಿ ಚುನಾವಣೆ ನಡೆದು, ಮಂತ್ರಿ ಮಂಡಲಗಳು ರಚನೆಯಾಗುವ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಸಕ್ರಿಯ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಂಸದೀಯ ಸಮಿತಿಯ ಒಬ್ಬ ಪ್ರಮುಖ ಸದಸ್ಯರು  ರಾಜೇಂದ್ರ ಬಾಬು. 1946ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಕೃಷಿ ಖಾತೆಗಳ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ ಗಣನೀಯ ಸಾಧನೆ ಮಾಡಿದರು. ಅದೇ ವರ್ಷ ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ರೂಪಿಸಲು ಹಾಗೂ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಸಂಸತ್ತಾಗಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲು ರಚಿತವಾದ ಸಂವಿಧಾನ ಸಭೆಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಭಾರತೀಯ ಸಂವಿಧಾನ ನಿರ್ಮಾಣದಲ್ಲಿ ರಾಜೀನ್‌ಬಾಬು ಅವರ ಕಾಣಿಕೆಯು ಅಮೂಲ್ಯವಾದುದು.

==ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳಾಗಿ==
೧೯೫೦ರ ಜನವರಿ ೨೬ರಂದು ಭಾರತವು ಗಣರಾಜ್ಯವಾದಾಗ ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತದ ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯಾಗಿ ಪ್ರಮಾಣವಚನ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು.  ೧೯೫೨ ಮತ್ತು ೧೯೫೭ರಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಗಳು ನಡೆದ ಮೇಲೂ ರಾಜೆನ್ ಬಾಬು ಅವರೇ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಒಟ್ಟು ೧೨ ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳಾಗಿದ್ದ ರಾಜೆನ್ ಬಾಬು ಆ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಒಂದು ಅನನ್ಯ ಗೌರವ ತಂದುಕೊಟ್ಟರು.

==ಕಡೆಯ ವರ್ಷಗಳು==
೧೯೬೨ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಸ್ಥಾನದಿಂದ ನಿವೃತ್ತರಾಗಿ&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://www.chhapra.co.in/rprasad.html|title=Dr. Rajendra Prasad|publisher=chhapra.co.in|date=|accessdate=2015-03-05|archive-date=2015-09-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20150905172728/http://www.chhapra.co.in/rprasad.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;, ತಾವೇ ಪಾಟ್ನಾದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಸದಾಕತ್ ಆಶ್ರಮದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದರು.

ಕಡೆಯ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದರು ತುಂಬ ದುಃಖ ಅನುಭವಿಸಿದರು. ಪತ್ನಿ ಹಾಗೂ ಪ್ರೀತಿಯ ಅಕ್ಕ ಇವರ ಮರಣ, ಚೀನಾ ದೇಶ ಭಾರತದ ಮೇಲೆ ನಡೆಸಿದ ಆಕ್ರಮಣ ಇವೆಲ್ಲವೂ ಅವರನ್ನು ತುಂಬ ದುಃಖಕ್ಕೀಡು ಮಾಡಿದವು. ಕೇವಲ ಒಂದು ವರ್ಷದೊಳಗೇ ೧೯೬೩ರ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೮ರಂದು ನಿಧನರಾದರು&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://rss.bih.nic.in/rss_dr_rpmain.htm|title=Dr. Rajendra Prasad|publisher=rss.bih.nic.in|date=|accessdate=2015-03-05|archive-date=2015-05-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20150517000150/http://rss.bih.nic.in/rss_dr_rpmain.htm|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

==ಸರಳತೆ==
ದೇಶದ ಅತ್ಯುಚ್ಛ ಪದವಿಯನ್ನಲಂಕರಿಸಿದರೂ, ಆ ಪದವಿಗೆ ತಕ್ಕ ವೈಭವವೆಲ್ಲವೂ ಅವರನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿದಿದ್ದರೂ, ಅವರು ಮಾತ್ರ ಆಡಂಬರ ರಹಿತ ಜೀವನವನ್ನೇ ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಬಂದರು. ಸಂವಿಧಾನಿಕವಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಘನತೆ ಹಾಗೂ ಗೌರವಗಳನ್ನು ದೊರಕಿಸಿಕೊಟ್ಟರು. ಜನರ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕಾಗಿ, ರೈಲಿನಲ್ಲೇ ಪ್ರವಾಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ತಮಗೆ ನಿಗದಿಯಾಗಿದ್ದ ಸಂಬಳ ಮತ್ತು ಭತ್ಯಗಳನ್ನು ಸ್ವ–ಇಚ್ಛೆಯಿಂದ ೨,೫೦೦ ರೂಪಾಯಿಗಳಿಗೆ ಇಳಿಸಿಕೊಂಡರು. ಶ್ರೀ ಕೆ.ಎಂ. ಮುನ್ಷಿಯವರ ಅಹ್ವಾನದ ಮೇಲೆ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸೋಮನಾಥ ದೇವಾಲಯದ ಜೀರ್ಣೊದ್ಧಾರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದರು. ಪಟ್ನಾ, ಜುಲೈ 4: ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತದ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಪ್ರಜೆಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆ ಇನ್ನೂ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದೆ! ಯಾವುದಪ್ಪಾ ಆ ಬ್ಯಾಂಕು ಇನ್ನೂ ಅಂಥಾ ಖಾತೆಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿರುವುದು ಎಂದು ಆಶ್ಚರ್ಯಪಟ್ಟಿರಾ? ಅದುವೇ ಇಲ್ಲಿನ ಪಂಜಾಬ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್. ಇನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರದ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಪ್ರಜೆ ದಿವಂಗತ ಬಾಬು ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್. ಅದಿರಲಿ ಈ ವಿಷ್ಯಾ ಈಗೇಕೆ ಎಂದರೆ 14ನೇ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಪದಗ್ರಹಣದ ಕಾಲ ಸನ್ನಿಹಿತವಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಒಂದಷ್ಟು ಹಳೆಯ ಮೆಲುಕುಗಳು... ಸುಮಾರು 50 ವರ್ಷಗಳ ನಂತರವೂ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯೊಬ್ಬರ ಉಳಿತಾಯ ಖಾತೆಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಹೆಮ್ಮೆ ಬಿಹಾರದ ಪಟ್ನಾದಲ್ಲಿ Exhibition Road ನಲ್ಲಿರುವ PNB ಶಾಖೆಯದ್ದಾಗಿದೆ. ಬಾಬು ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್ ಅವರು ತಾವು ಅಸುನೀಗುವುದಕ್ಕೆ ಕೆಲವೇ ತಿಂಗಳುಗಳ ಮುನ್ನ, 1962ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 24ರಂದು ಈ ಖಾತೆಯನ್ನು ತೆರೆದಿದ್ದರು. 'ನಮ್ಮ ಬ್ಯಾಂಕು ಇಂದಿಗೂ ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್ ಅವರ ಖಾತೆಗೆ prime customer status ಸ್ಥಾನಮಾನ ನೀಡಿದೆ. ಅದು ನಮ್ಮ ಹೆಮ್ಮೆಯೂ ಹೌದು' ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಪ್ರಧಾನ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕ ಎಸ್ಎಲ್ ಗುಪ್ತಾ ಅವರು. ಶಾಖೆಯ ನೋಟಿಸ್ ಬೋರ್ಡಿನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್ ಅವರ ಭಾವಚಿತ್ರವನ್ನು ಹಾಕಿ ಅದರ ಕೆಳಗೆ ಅವರ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಯ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು 0380000100030687 ನಮೂದಿಸಿದೆ. ಅಂದಹಾಗೆ ಪ್ರತಿ ಆರು ತಿಂಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಈ ಖಾತೆಗೆ ಬಡ್ಡಿ ಹಣ ಜಮೆಯಾಗುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಇದುವರೆಗೂ ಯಾರೂ ಈ ಹಣ ತಮಗೆ ಸೇರಬೇಕು ಎಂದು ಕೇಳಿಕೊಂಡು ಬಂದಿಲ್ಲ. ಸಹಜ ಕುತೂಹಲದಿಂದ ಅವರ ಖಾತೆಯಲ್ಲಿರುವ ಮೊತ್ತ ಎಷ್ಟು ಎಂದು ನೋಡಿದಾಗ ಆ ಮೊತ್ತ 1,813 ರೂಪಾಯಿ. ಎಂಬುದು ಬೆಳಕಿಗೆ ಬರುತ್ತದೆ. ಬಾಬು ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್ ಅವರು ಬಿಹಾರದ ಸಿವಾನ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಜೆರಾಡಿ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ 1884ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ 3ರಂದು ಜನಿಸಿದ್ದರು. ಪಟ್ನಾದಲ್ಲಿ 1963ರ ಫೆಬ್ರವರಿ 28ರಂದು ಮೃತಪಟ್ಟಿದ್ದರು. ಅವರು 1952ರಿಂದ 1962ರ ವರೆಗೆ ಭಾರತದ ಮೊದಲ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರು.

==ಕೃತಿಗಳು==
ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದರಿಗೆ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಮತ್ತು ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಮಾನ ಪ್ರಭುತ್ವವಿತ್ತು. ಈ ಎರಡರಲ್ಲಿಯೂ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. “ಚಂಪಾರಣ್ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ” ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ಪದತಲದಲ್ಲಿ “ಆತ್ಮಕಥೆ”, “ಭಾರತದ ವಿಭಜನೆ” ಇವು ಅವರ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಪುಸ್ತಕಗಳು.

==ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಗೌರವಗಳು==
ಅಲಹಾಬಾದ್ ಹಾಗೂ ದಿಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳು ಅವರಿಗೆ ಗೌರವ ಡಾಕ್ಟರೇಟ್ ನೀಡಿದ್ದವು.  ೧೯೬೨ರಲ್ಲಿ “ಭಾರತ ರತ್ನ” ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಅವರಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://indiatogether.org/people/rajendra_prasad.htm|title=First Citizen|publisher=/indiatogether.org|date=|accessdate=2015-03-05|archive-date=2015-05-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20150517000141/http://indiatogether.org/people/rajendra_prasad.htm|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;.

==ಆಕರಗಳು==
# [http://kanaja.in/archives/766 ಕಣಜದಲ್ಲಿ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160306001712/http://kanaja.in/archives/766 |date=2016-03-06 }}
# [http://www.rajendrabhawantrust.com/aboutus_drrajendraprasad.html ರಾಜೇಂದ್ರಭವಾನ್ ಟ್ರಸ್ಟ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131126065146/http://rajendrabhawantrust.com/aboutus_drrajendraprasad.html |date=2013-11-26 }}
# [http://pastpresidentsofindia.indiapress.org/raj.html ಹಿಂದಿನ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳು - ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ರಾಜೇಂದ್ರಪ್ರಸಾದ್]
# [http://pastpresidentsofindia.indiapress.org/raj.html ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ]

{{clear}}
==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು==
{{reflist}}
{{ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳು}}

[[ವರ್ಗ:ಭಾರತ ರತ್ನ ಪುರಸ್ಕೃತರು]]
[[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳು]]
[[ವರ್ಗ:೧೮೮೪ ಜನನ]]
[[ವರ್ಗ:೧೯೬೩ ನಿಧನ]]</text>
      <sha1>ag7nzbtnbjy1csqlqbre4t0t3eig6a6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಕಾಸರಗೋಡು</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2962</id>
    <revision>
      <id>1113407</id>
      <parentid>1097804</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T05:06:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sushmitha Jayanand</username>
        <id>77559</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23666" xml:space="preserve">{{Infobox ಭಾರತದ ಭೂಪಟ |
native_name = ಕಾಸರಗೋಡು | 
type = city | 
latd = 12.0 | longd = 75|
locator_position = right | 
state_name = ಕೇರಳ|
district = ಕಾಸರಗೋಡು |
leader_title = |
leader_name = |
altitude = ೧೯| 
population_as_of = ೨೦೧೧ |
population_total = ೧೩,೦೭,೩೭೫| 
population_density = ೬೦೪|
area_magnitude= sq. km |
area_total =  ೧,೯೯೨ | 
area_telephone =  +೯೧-೪೯೯೪|
postal_code = ೬೭೧೧೨೧|
vehicle_code_range = KL-14|
sex_ratio = ೧೦೦೦ : ೯೬೧| &lt;ref name=&quot;ಜನ ಗಣತಿ&quot;&gt;{{cite news|title=Kasaragod District : Census 2011 data |url=http://www.census2011.co.in/census/district/271-kasaragod.html}}&lt;/ref&gt;
unlocode =കാസറഗോഡ് |
website = |
footnotes = |
image_skyline = Kasaragod_town_view.JPG
image_caption = ಕಾಸರಗೋಡು ನಗರದ ಪಕ್ಷಿನೋಟ
}}

'''ಕಾಸರಗೋಡು''' (കാസറഗോഡ്) [[ಕೇರಳ]] ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿರುವ ಒಂದು ಜಿಲ್ಲೆ. [[ಕರ್ನಾಟಕ|ಕರ್ನಾಟಕದ]] [[ಮಂಗಳೂರು|ಮಂಗಳೂರಿನಿಂದ]] ಕೆಲವೇ ಮೈಲಿಗಳಷ್ಟು ದೂರದಲ್ಲಿದೆ ಹಾಗೂ [[ಪುತ್ತೂರು|ಪುತ್ತೂರಿನಿಂದ]] 60 ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಕೇರಳದ ಗಡಿ ಜಿಲ್ಲೆಯಾಗಿದೆ  ಕಾಸರಗೋಡು . ಹಾಗಾಗಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕಲೆಯಾದ [[ಯಕ್ಷಗಾನ]]ವೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಹಲವು ಮುಖಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು. ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ [[ಗೋವಿಂದ ಪೈ]], [[ಕಯ್ಯಾರ ಕಿಞ್ಞಣ್ಣ ರೈ]] ಮುಂತಾದ ಕನ್ನಡದ ಕವಿಗಳು ಕಾಸರಗೋಡಿಗೆ ಸೇರಿದವರು. ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಮಂದಿ ಸಂಶೋಧಕರನ್ನು ಕೂಡಾ ಕಾಣಬಹುದು.

=='''ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ'''==
ದಕ್ಷಿಣಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯನ್ನು ಬಾಚಿ ತಬ್ಬಿಕೊಂಡಂತಿದೆ ಕಾಸರಗೋಡು. ಸುಳ್ಯದಿಂದ ಹರಿದು ಬರುವ ನದಿ ಪಯಸ್ವಿನಿಯು ಕಾಸರಗೋಡಿನ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಹಾದು ‘ಚಂದ್ರಗಿರಿ’ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಸಾಗುತ್ತದೆ. ನದಿಯ ಒಂದು ಬದಿಯಲ್ಲಿ ಬಹುಪಾಲು ಕನ್ನಡಿಗರ ಕಾಸರಗೋಡು ತಾಲ್ಲೂಕು, ಇನ್ನೊಂದು ಬದಿಯಲ್ಲಿ ಬೆರಳೆಣಿಕೆ ಕನ್ನಡಿಗರ ಹೊಸದುರ್ಗ.&lt;ref name=&quot;ಕನ್ನಡ ಕಥನದ ಕಾಸರಗೋಡು&quot;&gt;{{cite news|title=ಕನ್ನಡ ಕಥನದ ಕಾಸರಗೋಡು|url=http://www.prajavani.net/article/%E0%B2%95%E0%B2%A8%E0%B3%8D%E0%B2%A8%E0%B2%A1-%E0%B2%95%E0%B2%A5%E0%B2%A8%E0%B2%A6-%E0%B2%95%E0%B2%BE%E0%B2%B8%E0%B2%B0%E0%B2%97%E0%B3%8B%E0%B2%A1%E0%B3%81}}&lt;/ref&gt;

ಬಹುಭಾಷಾ ಭೂಮಿ ಕಾಸರಗೋಡಿನಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ, ತುಳು, ಮಲಯಾಳ, ಅರೆಭಾಷೆ, ಕೊಂಕಣಿ, ಮರಾಠಿ, ಹವ್ಯಕ, ಕೋಟ, ಶಿವಳ್ಳಿ, ಬ್ಯಾರಿ– ಹೀಗೆ ಹಲವು ಭಾಷೆಗಳ ಸೊಗಡು, ಸಾಹಿತ್ಯದ ಕಂಪು ಹರಡಿದೆ. ನೀರ್ಚಾಲು ಮಹಾಜನ ಸಂಸ್ಕೃತ ವಿದ್ಯಾಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಮಂಜೇಶ್ವರ ಗೋವಿಂದ ಪೈಯವರ ‘ಗಿಳಿವಿಂಡು’ ಮತ್ತು ಡಾ. ಕಯ್ಯಾರ ಕಿಞ್ಜಣ್ಣ ರೈಗಳ ನಿವಾಸ ‘ಕವಿತಾ ಕುಟೀರ’ ಅಮೂಲ್ಯ ಗ್ರಂಥಗಳ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಕಾಸರಗೋಡಿನಲ್ಲಿ ಯಕ್ಷಗಾನ ‘ಬೊಂಬೆಯಾಟ’ ಮತ್ತು ಅದರ ಸಂಗ್ರಹಾಲಯವೂ ಇದೆ.

ಸಮುದ್ರದ ಅಲೆಗಳಿಗೆ ಸದಾ ಮೈಯೊಡ್ಡುವ ಬೇಕಲಕೋಟೆಯಲ್ಲಿ ಬೀಚ್, ಪಾರ್ಕ್, ಉತ್ಖನನದ ಮೂಲಕ ಕಂಡ ಗತವೈಭವದ ಅರಮನೆಯ ಅಡಿಪಾಯ, ಸುತ್ತಲಿನ ಉದ್ಯಾನ ಮತ್ತು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕೋಟೆಯ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಜತೆಯಾಗಿ ಸವಿಯಬಹುದು. ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಮಾಯಿಪ್ಪಾಡಿ ಅರಮನೆ, ಚಂದ್ರಗಿರಿ ಕೋಟೆ, ಆರಿಕ್ಕಾಡಿ ಕೋಟೆಗಳಿಗೆ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯತೆ ಇದೆ.

ಕಾಸರಗೋಡಿಗೆ ಸಮೀಪದ ಸರೋವರ ಕ್ಷೇತ್ರ ಅನಂತಪುರ, ಅಲ್ಲಿನ ಮೊಸಳೆ ‘ಬಬಿಯಾ’, ಪಕ್ಕದ ಮುಜುಂಗಾವಿನಲ್ಲಿರುವ ವಿಶಾಲ ಸರೋವರ ಪ್ರವಾಸಿಗರ ಆಕರ್ಷಣೆಯ ಚುಂಬಕಗಳು. ವಿನಾಯಕನ ದೇವಾಲಯ ಮಧೂರು, ಬೇಳ ಶೋಕಮಾತಾ ಇಗರ್ಜಿಯಲ್ಲಿರುವ ಗುಹೆ, ಮಂಜೇಶ್ವರದ ಜೈನಬಸದಿ, ಕಾಞಂಗಾಡಿನಲ್ಲಿರುವ ಆನಂದಾಶ್ರಮ ಮತ್ತು ನಿತ್ಯಾನಂದಾಶ್ರಮಗಳು ಕಾಸರಗೋಡಿನ ಪರಿಸರದ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ತಾಣಗಳು. ಪೊಸಡಿಗುಂಪೆ ಮತ್ತು ರಾಣಿಪುರಂ ಚಾರಣಕ್ಕೆ ಅನುಕೂಲಕರವಾದ ಉನ್ನತ ಬೆಟ್ಟಗಳು. ನೀಲೇಶ್ವರದ ಸನಿಹದಲ್ಲಿರುವ ‘ಹಿನ್ನೀರ ಸರೋವರ’ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಮುದವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ.

ತೆಂಗು ಕೃಷಿ ಕುರಿತಾದ ಸಂಶೋಧನಾ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ನಿರತವಾದ ಕಾಸರಗೋಡಿನ ಕೇಂದ್ರೀಯ ತೋಟಗಾರಿಕಾ ಬೆಳೆಗಳ ಸಂಶೋಧನಾ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ತಳಿವೈವಿಧ್ಯ, ಒಳಸುರಿಗಳ ಬಗೆಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾಹಿತಿ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಹಾಲಿನ ಸಂಸ್ಕರಣೆಯ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಮಾವುಂಗಾಲ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ‘ಮಿಲ್ಮಾ ಡೈರಿ’ಯಲ್ಲಿ ವೀಕ್ಷಿಸಬಹುದು. ಓಣಂ ಹಬ್ಬದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಗುವ ಹೂವಿನ ರಂಗವಲ್ಲಿಗಳು, ಮುಸ್ಲಿಂ ಕಲಾಪ್ರಕಾರಗಳಾದ ಒಪ್ಪನ ಮತ್ತು ದಫ್‌ಮುಟ್ಟು ಕಾಸರಗೋಡಿನ ಪಯಣದಲ್ಲಿರುವ ಜನರಿಗೆ ಮನರಂಜನೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ.

ಇಲ್ಲಿನ ಜನರ ಪ್ರಧಾನ ಆಹಾರ ಕುಚ್ಚಿಲಕ್ಕಿಯ ಅನ್ನ, ‘ಪರೋಟಾ’ ಮತ್ತು ‘ಪುಟ್ಟು’ ವಿಶೇಷ ತಿನಿಸುಗಳು. ಕಡಲಿನ ಸನಿಹದಲ್ಲೇ ಸಾಗುವ ‘ಡಬಲ್ ಲೈನ್’ ರೈಲು ಮಾರ್ಗ ಮತ್ತು ಸಮಾನಾಂತರವಾಗಿ ಸಾಗುವ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹೆದ್ದಾರಿ ಕಾಸರಗೋಡನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಲಿರುವ ಸೌಕರ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದೆ. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಕಾಸರಗೋಡನ್ನು ಸಂದರ್ಶಿಸುವ ಪ್ರವಾಸಿಗರಿಗೆ ಈ ಜಿಲ್ಲೆಯ ನೈಸರ್ಗಿಕ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮುಖಗಳು ಶಿಕ್ಷಣಾಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಮೂಡಿಸುತ್ತವೆ, ಮನರಂಜನೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ.

=='''ಚರಿತ್ರೆ'''==
ಕಾಸರಗೋಡಿನ ಅಡೂರು ಮಹಾಲಿಂಗೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಎಂಟನೆಯ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಶಿಲಾಶಾಸನವೊಂದು ದೊರೆತಿದೆ. ಪಶ್ಚಿಮ ಚಾಲುಕ್ಯ ದೊರೆ ಎರಡನೆಯ ಕೀರ್ತಿವರ್ಮನ ಕಾಲದ್ದೆಂದು ಹೇಳಲು ಆಧಾರಗಳು ದೊರೆತಿವೆ.&lt;ref name=&quot;ಅಡೂರು&quot;&gt;{{cite news|title=ಮಹಾಲಿಂಗೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ, ಅಡೂರು|url=http://www.angelfire.com/ab/munavvar/kasaragod.html}}&lt;/ref&gt;

ಕಾಸರಗೋಡು ಜಿಲ್ಲೆಯು ಇತಿಹಾಸದ ದಿನಗಳಲ್ಲೇ ಪ್ರವಾಸಿಗರನ್ನು ತನ್ನತ್ತ ಸೆಳೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಕ್ರಿ.ಶ. 14ರ ಕಾಲಘಟದಲ್ಲೇ ಅನೇಕ ಅರಬರು ಪ್ರವಾಸ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರದ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಕಾಸರಗೋಡಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ್ದ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಚರಿತ್ರೆಯ ಪುಟಗಳಲ್ಲಿ ದಾಖಲಾಗಿವೆ.

ಅರಬರು ಕಾಸರಗೋಡನ್ನು ಒಂದು ಪ್ರಧಾನ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದರು. ಈ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಅವರು &quot;ಹರ್ಕ್‌ವಿಲ್ಲಿಯಾ' ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್‌ ಪ್ರವಾಸಿಗರಾಗಿದ್ದ ಬಾಬೋìಸ್‌ ಎಂಬಾತನು 1514ರಲ್ಲಿ ಕಾಸರಗೋಡಿನ ಕುಂಬಳೆಗೆ ಬಂದಿದ್ದನು. ಅವನು ಇಲ್ಲಿಂದ ಅಕ್ಕಿ ರಫ್ತು ಮಾಡಿ ಹುರಿಹಗ್ಗವನ್ನು ಆಮದು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದನು. ಲಾರ್ಡ್‌ ವೆಲ್ಲೆಸ್ಲಿಯ ಕುಟುಂಬ ಡಾಕ್ಟರಾಗಿದ್ದ ಡಾ| ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್‌ ಬುಕಾನಿನ್‌ 1800ರಲ್ಲಿ ಕಾಸರಗೋಡಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದನು.&lt;ref name=&quot;ಕಾಸರಗೋಡು: ಚರಿತ್ರೆಯ ಕೌತುಕ&quot;&gt;{{cite news|title=ಕಾಸರಗೋಡು: ಚರಿತ್ರೆಯ ಕೌತುಕ|url=http://www.udayavani.com/news/222L15TOusrism%E0%B2%95-%E0%B2%B8%E0%B2%B0%E0%B2%97-%E0%B2%A1---%E0%B2%9A%E0%B2%B0-%E0%B2%A4-%E0%B2%B0-%E0%B2%AF-%E0%B2%95-%E0%B2%A4-%E0%B2%95.html|access-date=2013-11-19|archive-date=2013-01-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20130105023518/http://www.udayavani.com/news/222L15TOusrism%E0%B2%95-%E0%B2%B8%E0%B2%B0%E0%B2%97-%E0%B2%A1---%E0%B2%9A%E0%B2%B0-%E0%B2%A4-%E0%B2%B0-%E0%B2%AF-%E0%B2%95-%E0%B2%A4-%E0%B2%95.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

ಕಾಸರಗೋಡು [[ಕುಂಬಳೆ]] ರಾಜರ ಅಧೀನಕ್ಕೂ ಒಳಪಟ್ಟಿತ್ತು. ಆಗ ಸುಮಾರು 64 ತುಳು ಮತ್ತು ಮಲಯಾಳ ಗ್ರಾಮಗಳು ಈಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿತ್ತು. ಬಳಿಕ ಕಾಸರಗೋಡಿಗೆ ವಿಜಯನಗರ ರಾಜರು ದಾಳಿ ನಡೆಸಿದರು. ಆಗ ಕಾಸರಗೋಡು ನೀಲೇಶ್ವರ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿ ಆಳ್ವಿಕೆ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಕೋಲತ್ತಿರಿ ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿತ್ತು. ಕ್ರಮೇಣ ಕೋಲತ್ತಿರಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಅಧಃಪತನಗೊಂಡು ಇಲ್ಲಿ ಇಕ್ಕೇರಿ ನಾಯಕರು ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿದರು. 16ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಅವನತಿ ಹೊಂದಿದ ಬಳಿಕ ಇಕ್ಕೇರಿ ನಾಯಕರು ಮತ್ತಷ್ಟು ಪ್ರಬಲರಾದರು. 1645ರಲ್ಲಿ ಇಕ್ಕೇರಿಯ ವೆಂಕಪ್ಪ ನಾಯಕ ಬಿದನೂರನ್ನು ತನ್ನ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡನು. ಕಾಸರಗೋಡಿನ ಚಂದ್ರಗಿರಿ ಕೋಟೆ ಮತ್ತು ಬೇಕಲ ಕೋಟೆಯನ್ನು ಇವರೇ ನಿರ್ಮಿಸಿದರೆಂದು ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಚರಿತ್ರೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ.

1763ರಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರಿನ [[ಹೈದರಾಲಿ|ಹೈದರ್‌ ಆಲಿ]]ಯು ಕೇರಳವನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನ ಮಾಡುವ ಉದ್ದೇಶದೊಂದಿಗೆ ಬಿದನೂರಿಗೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದನು. ಕೇರಳವನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸುವ ತನ್ನ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ಆತ ವಿಫಲನಾಗಿ ಮೈಸೂರಿಗೆ ಹಿಂತಿರುಗಿ, 1782ರಲ್ಲಿ ಗತಿಸಿದನು. ತಂದೆಯ ಕನಸನ್ನು ನನಸು ಮಾಡುವ ಉದ್ದೇಶದೊಂದಿಗೆ ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ್‌ ಮಲಬಾರ್‌ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದನು. 1792ರ ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ ಒಪ್ಪಂದದ ಪ್ರಕಾರ ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ್‌ ತುಳುನಾಡು ([[ಕೆನರಾ]]) ಹೊರತುಪಡಿಸಿದ ಮಲಬಾರ್‌ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷರಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿದನು.

ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬೋಂಬೆ ಪ್ರಸಿಡೆನ್ಸಿಯ ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಬೇಕಲ ತಾಲೂಕಿನ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು ಕಾಸರಗೋಡು. 1882 ಎಪ್ರಿಲ್‌ 16ರಂದು ಬೇಕಲ ತಾಲೂಕು ಮದ್ರಾಸ್‌ ಪ್ರಸಿಡೆನ್ಸಿಯೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನವಾದಾಗ ಕಾಸರಗೋಡು ತಾಲೂಕು ರಚಿಸಲಾಯಿತು. ಆದರೂ 1913ರಲ್ಲಿ ಮದ್ರಾಸ್‌ ಗವರ್ನರ್‌ ಕೌನ್ಸಿಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಾಸರಗೋಡನ್ನು ಮಲಬಾರ್‌ ಜಿಲ್ಲೆಯೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಬೇಕು ಎಂಬ ಠರಾವು ಮಂಡಿಸಲಾಗಿತ್ತು.ಕನ್ನಡ ಸದಸ್ಯರ ತೀವ್ರ ಪ್ರತಿರೋಧದಿಂದಾಗಿ ಈ ಪ್ರಸ್ತಾವ ಬಿದ್ದು ಹೋಗಿತ್ತು.&lt;ref name=&quot;ಕಾಸರಗೋಡು: ಚರಿತ್ರೆಯ ಕೌತುಕ&quot;/&gt;

ಬಳಿಕ 1927ರಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲಿಕೋಟೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆದಿದ್ದ ರಾಜಕೀಯ ಸಮಾವೇಶವೊಂದರಲ್ಲೂ ಕಾಸರಗೋಡನ್ನು ಮಲಬಾರ್‌ ಜಿಲ್ಲೆಯೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸುವ ಬೇಡಿಕೆಯ ಠರಾವನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಅದೇ ವರ್ಷ ಮಲಯಾಳಿ ಸೇವಾ ಸಂಘ ಎಂಬ ಸಂಘಟನೆಯೊಂದು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿತು. ಕಾಸರಗೋಡನ್ನು ಮಲಬಾರ್‌ ಜಿಲ್ಲೆಗೆ ಸೇರಿಸಲು ಇದೂ ಶ್ರಮಿಸಿತು. ಬಳಿಕ ಕೆ.ಪಿ. ಕೇಶವ ಮೆನನ್‌ ಎಂಬವರ ತೀವ್ರ ಶ್ರಮದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಕಾಸರಗೋಡು ಎಂಬ ಕನ್ನಡ ಭೂಮಿಯನ್ನು 1956 ನವೆಂಬರ್‌ 1ರಂದು ಅನ್ಯಾಯವಾಗಿ ಕೇರಳಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು.

ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದಲ್ಲೂ ಕಾಸರಗೋಡಿನವರ ಪಾಲು ಮಹತ್ತರವಾದುದು. ಭೂಸುಧಾರಣಾ ಕಾಯ್ದೆಯೂ ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲೆ ಗಂಭೀರ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿದೆ.

==ಭಾಷೆಗಳು==
# [[ತುಳು]] ಇಲ್ಲಿ ಬಹುಜನರು ಬಳಸುವ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. 
# [[ತುಳು]] ಮಾತನಾಡುವ ಜನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದ ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ತೆಂಕು ಭಾಗ ಹಾಗೂ [[ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ|ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ]] ಮತ್ತು [[ಕೇರಳ]]ದ [[ಕಾಸರಗೋಡು ಜಿಲ್ಲೆ]]ಯ ಬಡಗು ಭಾಗವನ್ನು ಒಟ್ಟಾಗಿ [[ತುಳುನಾಡು]] ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. 
 
===ಇತರೆ ಭಾಷೆಗಳು===
*[[ಕನ್ನಡ]]
*[[ಮಲಯಾಳಂ]]
*[[ಕೊಂಕಣಿ]]

[[File:Bakel_Fort_Kasaragod_views.jpg|thumb|ಬೇಕಲ ಕೋಟೆ]]

==ಹವಾಮಾನ==

ಕಾಸರಗೋಡು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಉಷ್ಣತೆ ಮತ್ತು ಮಳೆಯ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಈ ಕೆಳಗಿನ ಕೋಷ್ಟಕದಲ್ಲಿ ಕೊಡಲಾಗಿದೆ.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ ಕಾಸರಗೋಡು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಉಷ್ಣತೆ ಮತ್ತು ಮಳೆಯ ಪ್ರಮಾಣ
|-
! ತಿಂಗಳು !! Height=&quot;12.75&quot; |ಸರಾಸರಿ ಹೆಚ್ಚು *C (*F) !! Height=&quot;12.75&quot; |ಸರಾಸರಿ ಕಡಿಮೆ *C (*F) !! Height=&quot;12.75&quot; |ಮಳೆ mm (Inches)
|-
| width=&quot;75&quot; style = &quot;text-align:center&quot;| [[ಜನವರಿ]] || ೩೩.೧ || ೨೧.೧ || ೦.೮
|-
| width=&quot;75&quot; style = &quot;text-align:center&quot;| [[ಫೆಬ್ರವರಿ]] || ೩೩.೩ || ೨೧.೯ || ೦.೦
|-
| width=&quot;75&quot; style = &quot;text-align:center&quot;| [[ಮಾರ್ಚ್]] || ೩೩.೯ || ೨೩.೭ || ೧೭.೩ 
|-
| width=&quot;75&quot; style = &quot;text-align:center&quot;| [[ಏಪ್ರಿಲ್]] || ೩೪.೩ || ೨೪.೯ || ೩೨.೭ 
|-
| width=&quot;75&quot; style = &quot;text-align:center&quot;| [[ಮೇ]] || ೩೩.೪ || ೨೪.೯ || ೧೮೨.೯ 
|-
| width=&quot;75&quot; style = &quot;text-align:center&quot;| [[ಜೂನ್]] || ೨೯.೮ || ೨೩.೫ || ೧೦೧೦.೫ 
|-
| width=&quot;75&quot; style = &quot;text-align:center&quot;| [[ಜೂಲಾಯಿ]] || ೨೮.೭ || ೨೩.೦ || ೧೦೦೨.೮ 
|-
| width=&quot;75&quot; style = &quot;text-align:center&quot;| [[ಆಗಸ್ಟ್]] || ೨೮.೮ || ೨೩.೦ || ೬೬೩.೬ 
|-
| width=&quot;75&quot; style = &quot;text-align:center&quot;| [[ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್]] || ೩೦.೧ || ೨೩.೨ || ೨೪೬.೫ 
|-
| width=&quot;25&quot; style = &quot;text-align:center&quot;|[[ಅಕ್ಟೋಬರ್]] || ೩೧.೨ || ೨೩.೨ || ೨೨೨.೬ 
|-
| width=&quot;75&quot; style = &quot;text-align:center&quot;| [[ನವೆಂಬರ್]] || ೩೨.೭ || ೨೨.೭ || ೬೯ 
|-
| width=&quot;75&quot; style = &quot;text-align:center&quot;| [[ಡಿಸೆಂಬರ್]] || ೩೩.೧ || ೨೧.೩ || ೧೨.೪ 
|-
| width=&quot;40&quot; style = &quot;text-align:center&quot;| ಸರಾಸರಿ || ೩೧.೮೭ || ೨೩.೦೩ || ೩೪೬೧.೧ 
|}

=='''ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರವಾಸ ತಾಣಗಳು'''==

*ಅಡೂರು
*ಅಜಾನೂರು
*ಅನಂತಪುರ ದೇವಸ್ಥಾನ
*ಕಣಿಪುರ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಕುಂಬಳೆ
*ಮಧೂರು  ದೇವಸ್ಥಾನ
*ಚಂದ್ರಗಿರಿ ಕೋಟೆ
*ಕಣ್ವತೀರ್ಥ ಬೀಚ್ ರೆಸಾರ್ಟ್
*ಬೇಕಲ ಕೋಟೆ
* ಮುಜುಂಗಾವು ದೇವಸ್ಥಾನ
* ಕುಂಟಿಕಾನ ದೇವಸ್ಥಾನ
* ಮಲ್ಲ ದುರ್ಗಾಪರಮೇಶ್ವರಿ ದೇವಸ್ಥಾನ
*ವಿಸ್ಮಯ ವಾಟರ್ ಪಾರ್ಕ್
*ಜಾಂಬ್ರಿ ಗುಹೆ

[[File:Ananteshwara Vinayaka Temple.jpg|thumb|[[ಮಧೂರು ದೇವಸ್ಥಾನ]] ]]

=='''ವಾಸ್ತುಶೈಲಿ'''==

ಇಲ್ಲಿನ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿ ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ಮಲೆಯಾಳ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಗಳ ಸಂಗಮವೆಂದು ಶ್ರುತಪಟ್ಟಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿ ಅಡೂರು, ಮಧೂರು ಮುಂತಾದ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳನ್ನೂ ಮಾಯಿಪ್ಪಾಡಿ ಅರಮನೆಯಂತಹ ಕಟ್ಟೋಣಗಳನ್ನೂ ಕಾಣಬಹುದು.

==ಜಿಲ್ಲೆಯ ಖ್ಯಾತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು==
ಕಾಸರಗೋಡು ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಖ್ಯಾತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು:-
* [[ಗೋವಿಂದ ಪೈ|ಮಂಜೇಶ್ವರ ಗೋವಿಂದ ಪೈ]] -ಕವಿ, ಸಾಹಿತಿ, ಕನ್ನಡದ ಪ್ರಥಮ ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ
* [[ಕಯ್ಯಾರ ಕಿಞ್ಞಣ್ಣ ರೈ]] -ಕವಿ, ಸಾಹಿತಿ
* ಕೀರಿಕ್ಕಾಡು ಮಾಸ್ತರ್ ವಿಷ್ಣು ಭಟ್ -ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರಸಂಗ ಕರ್ತೃ. ಹಲವು ಜನ ಯಕ್ಷಗಾನ ಅಧ್ವರ್ಯರುಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಿದ ಖ್ಯಾತಿ
* [[ಡಾ.ರಮಾನಂದ ಬನಾರಿ]] -ಯಕ್ಷಗಾನ ತಾಳಮದ್ದಳೆ ಅರ್ಥದಾರಿ, ವೈದ್ಯ
* ಯು. ಪಿ. ಕುಣಿಕುಳ್ಳಾಯ -ಕಾಸರಗೋಡು ಏಕೀಕರಣ ಸಮಿತಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷನಾಗಿದ್ದುಕೊಂಡು ಕಾಸರಗೋಡನ್ನು ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಬೇಕೆಂದು ಹೋರಾಡಿದವರು
* [[ವೇಣುಗೋಪಾಲ ಕಾಸರಗೋಡು]] -ಸಾಹಿತಿ
* [[ಶೇಣಿ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಭಟ್]] -ಖ್ಯಾತ ಯಕ್ಷಗಾನ ಕಲಾವಿದ
* ಪೆರ್ಲ ಕೃಷ್ಣ ಭಟ್ 
* [[ಬಲಿಪ ನಾರಾಯಣ ಭಾಗವತ]] -ಯಕ್ಷಗಾನ ಭಾಗವತರು
* [[ಲೀಲಾವತಿ ಬೈಪಡಿತ್ತಾಯ]] -ಮೊದಲ ಮಹಿಳಾ ಭಾಗವತರು 
* ರಮೇಶಚಂದ್ರ -ಗಾಯಕ
* [[ಪವನಜ]] -ವಿಜ್ಞಾನಿ, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಿ, ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ಗಣಕ ತಜ್ಞ, ವಿಜ್ಞಾನ ಲೇಖಕ
* [[ಸಾರಾ ಅಬೂಬಕ್ಕರ್]] -ಖ್ಯಾತ ಲೇಖಕಿ
* ಪ್ರೊ. ಡಾ. ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣ ಭಟ್ -ಖ್ಯಾತ ಲೇಖಕ,ಸಾಹಿತಿ 
*  ಡಾ.ಯು. ಮಹೇಶ್ವರಿ. -ಸಾಹಿತಿ
* ವಿ.ಬಿ. ಕುಳಮರ್ವ -ಸಾಹಿತಿ
* ಡಾ. ರತ್ನಾಕರ ಮಲ್ಲಮೂಲೆ -ಸಾಹಿತಿ
* ಪ್ರಸನ್ನ. ವಿ. ಚೆಕ್ಕೆಮನೆ -ಸಾಹಿತಿ

=='''ಉಲ್ಲೇಖಗಳು'''==
{{reflist}}

=='''ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಗಳು'''==
{{commons category|Kasaragod}}
* [http://www.prajavani.net/article/%E0%B2%95%E0%B2%A8%E0%B3%8D%E0%B2%A8%E0%B2%A1-%E0%B2%95%E0%B2%A5%E0%B2%A8%E0%B2%A6-%E0%B2%95%E0%B2%BE%E0%B2%B8%E0%B2%B0%E0%B2%97%E0%B3%8B%E0%B2%A1%E0%B3%81 ಕನ್ನಡ ಕಥನದ ಕಾಸರಗೋಡು]
* [http://www.udayavani.com/news/222L15TOusrism%E0%B2%95-%E0%B2%B8%E0%B2%B0%E0%B2%97-%E0%B2%A1---%E0%B2%9A%E0%B2%B0-%E0%B2%A4-%E0%B2%B0-%E0%B2%AF-%E0%B2%95-%E0%B2%A4-%E0%B2%95.html ಕಾಸರಗೋಡು: ಚರಿತ್ರೆಯ ಕೌತುಕ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130105023518/http://www.udayavani.com/news/222L15TOusrism%E0%B2%95-%E0%B2%B8%E0%B2%B0%E0%B2%97-%E0%B2%A1---%E0%B2%9A%E0%B2%B0-%E0%B2%A4-%E0%B2%B0-%E0%B2%AF-%E0%B2%95-%E0%B2%A4-%E0%B2%95.html |date=2013-01-05 }}

[[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ಪಟ್ಟಣಗಳು]]
[[ವರ್ಗ:ಕೇರಳ]]</text>
      <sha1>olqldk4o9qocdlg9saly22z7lq7q7rt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9888</id>
    <revision>
      <id>1113395</id>
      <parentid>325187</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T03:54:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Shivamoggalive</username>
        <id>74886</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5709" xml:space="preserve">[[Image:S.subbanna.jpg|frame|ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ]]
'''ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ''' - [[ಕನ್ನಡ]]ದ [[ಸುಗಮ ಸಂಗೀತ]] ಕ್ಷೇತ್ರದ ಹಿರಿಯ ಗಾಯಕರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿದ್ದಾರೆ.ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಅವರ ನಿಜ ನಾಮಧೇಯ &quot;ಜಿ.ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಂ &quot;.ಶ್ರೀ ಗಣೇಶ್ ರಾವ್ ಹಾಗೂ ರಂಗನಾಯಕಮ್ಮನವರ ಮುದ್ದಿನ ಮಗನಾದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ. ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆಯ ನಗರ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ೧೯೩೮ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರು.  ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿದಿನ ಪೂಜೆ, ಪುರಸ್ಕಾರ, ವೇದ ಮಂತ್ರಗಳ ಝೇಂಕಾರ ಕೇಳಿ ಬೆಳೆದವರು.  ಇವರ ತಾತ ಶಾಮಣ್ಣನವರು ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಘನ ವಿದ್ವಾಂಸರು.

ಅವರ ಬಳಿಯಲ್ಲಿಯೇ ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಸಂಗೀತಾಭ್ಯಾಸ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಇವರೊಂದಿಗೆ ಹೆಸರಾಂತ ಗಾಯಕಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಕೋಗಿಲೆ ಬಿ.ಕೆ. ಸುಮಿತ್ರಾ ಅವರೂ ಸೇರಿ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದರು. ನಂತರ ತಮ್ಮ ವ್ಯಾಸಂಗದ ಕಡೆ ಗಮನ ಹರಿಸಿದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಬಿ.ಎ.,ಬಿ.ಕಾಂ.,ಎಲ್.ಎಲ್.ಬಿ.,ಪದವೀದರರು.ವಕೀಲರಾಗಿ ವ್ರತ್ತಿ ಬದುಕು ಆರಂಭಿಸಿದ ಇವರು ಬಳಿಕ ನೋಟರಿಯಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡು ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಸಂಗೀತದ ಕಡೆ ಮುಖ ಮಾಡದಿದ್ದರೂ, ರಕ್ತಗತವಾಗಿದ್ದ ಸಂಗೀತ ಆಗಾಗ ಇವರನ್ನು  ಎಚ್ಚರಿಸಿ ಶಾಲಾ ಸಮಾರಂಭಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಡುವಂತೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಶಾಲಾ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪಡೆದು, ಹಾಡಿನ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಎಂದೆನಿಸಿಕೊಂಡರು.ಮುಂದೆ ಕನ್ನಡ ಗಾಯನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ  ತಮ್ಮನ್ನು ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ೧೯೬೩ರಲ್ಲಿ  ಆಕಾಶವಾಣಿಯ ಗಾಯಕರಾಗಿಯೂ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಸಿನಿಮಾ ರಂಗಕ್ಕೆ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕರಾಗಿ ಚಿತ್ರರಂಗ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ್ದು  ನಾಟಕಕಾರ, ಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕ ಕವಿ ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಕಂಬಾರರ ‘ಕರಿಮಾಯಿ’ ಮೂಲಕ.೧೯೭೯ರಲ್ಲಿ ಅಂದಿನ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ನೀಲಂ ಸಂಜೀವ ರೆಡ್ಡಿ ಅವರಿಂದ ರಜತಕಮಲ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ  ಯಶಸ್ಸಿನ ಕುದುರೆಯೇರಿ ನಡೆದರು.ಆಕಾಶವಾಣಿ ಎಂ.ಎಸ್.ಐ.ಎಲ್. ಪ್ರಾಯೋಜಕತ್ವದಲ್ಲಿ  ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಿದ ಜನಪ್ರಿಯ ಕಾರ‍್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ  ‘ಕೋಡಗನ ಕೋಳಿ ನುಂಗಿತ್ತಾ..’, ‘ಅಳಬೇಡಾ ತಂಗಿ ಅಳಬೇಡ...’ ‘ಬಿದ್ದೀಯಬ್ಬೇ ಮುದುಕಿ..’ ಮೊದಲಾದ ಶಿಶುನಾಳ ಷರೀಫರ ಗೀತೆಗಳನ್ನು ಹಾಡಿದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಮನೆ ಮಾತಾದರು.ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಅವರ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಮನ್ನಿಸಿ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಸಂತ ಶಿಶುನಾಳ ಶರೀಫ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಸಂಗೀತ ಅಕಾಡಮಿಯ ಕರ್ನಾಟಕ ಕಲಾ ತಿಲಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಿದರೆ, ಅಭಿಮಾನಿಗಳು ನೂರಾರು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ನೀಡಿ ಸನ್ಮಾನಿಸಿದ್ದಾರೆ.೧೯೭೪ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಬಾರಿಗೆ ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಸಂದ &quot;ರಜತಕಮಲ್&quot;ಪುರಸ್ಕಾರವನ್ನು ಪಡೆದ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆ ಇವರದು.&quot;ನಮನ&quot;  


[[ಕಾಡು ಕುದುರೆ]] ಚಿತ್ರದಿಂದ ಇವರಿಗೆ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ದೊರೆಕಿತು. ಸುಗಮ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ.

ನಿಧನ
ಖ್ಯಾತ ಸುಗಮ ಸಂಗೀತ ಗಾಯಕ ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ (83) ಅವರು [https://shivamoggalive.com/8-points-to-be-know-about-shimoga-subbanna/ ಹೃದಯಾಘಾತದಿಂದ] ನಿಧನರಾದರು. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಜಯದೇವ ಹೃದ್ರೋಗ ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ 2022ರ ಆಗಸ್ಟ್ 11ರಂದು ಕೊನೆಯುಸಿರೆಳೆದರು.  


{{ಚುಟುಕು}}


[[ವರ್ಗ: ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕರು]]
[[ವರ್ಗ: ಸುಗಮ ಸಂಗೀತ]]</text>
      <sha1>katwp7jt50ripy324z2smsrdus718fr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113396</id>
      <parentid>1113395</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T03:55:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Shivamoggalive</username>
        <id>74886</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5716" xml:space="preserve">[[Image:S.subbanna.jpg|frame|ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ]]
'''ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ''' - [[ಕನ್ನಡ]]ದ [[ಸುಗಮ ಸಂಗೀತ]] ಕ್ಷೇತ್ರದ ಹಿರಿಯ ಗಾಯಕರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿದ್ದಾರೆ.ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಅವರ ನಿಜ ನಾಮಧೇಯ &quot;ಜಿ.ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಂ &quot;.ಶ್ರೀ ಗಣೇಶ್ ರಾವ್ ಹಾಗೂ ರಂಗನಾಯಕಮ್ಮನವರ ಮುದ್ದಿನ ಮಗನಾದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ. ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆಯ ನಗರ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ೧೯೩೮ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರು.  ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿದಿನ ಪೂಜೆ, ಪುರಸ್ಕಾರ, ವೇದ ಮಂತ್ರಗಳ ಝೇಂಕಾರ ಕೇಳಿ ಬೆಳೆದವರು.  ಇವರ ತಾತ ಶಾಮಣ್ಣನವರು ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಘನ ವಿದ್ವಾಂಸರು.

ಅವರ ಬಳಿಯಲ್ಲಿಯೇ ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಸಂಗೀತಾಭ್ಯಾಸ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಇವರೊಂದಿಗೆ ಹೆಸರಾಂತ ಗಾಯಕಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಕೋಗಿಲೆ ಬಿ.ಕೆ. ಸುಮಿತ್ರಾ ಅವರೂ ಸೇರಿ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದರು. ನಂತರ ತಮ್ಮ ವ್ಯಾಸಂಗದ ಕಡೆ ಗಮನ ಹರಿಸಿದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಬಿ.ಎ.,ಬಿ.ಕಾಂ.,ಎಲ್.ಎಲ್.ಬಿ.,ಪದವೀದರರು.ವಕೀಲರಾಗಿ ವ್ರತ್ತಿ ಬದುಕು ಆರಂಭಿಸಿದ ಇವರು ಬಳಿಕ ನೋಟರಿಯಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡು ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಸಂಗೀತದ ಕಡೆ ಮುಖ ಮಾಡದಿದ್ದರೂ, ರಕ್ತಗತವಾಗಿದ್ದ ಸಂಗೀತ ಆಗಾಗ ಇವರನ್ನು  ಎಚ್ಚರಿಸಿ ಶಾಲಾ ಸಮಾರಂಭಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಡುವಂತೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಶಾಲಾ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪಡೆದು, ಹಾಡಿನ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಎಂದೆನಿಸಿಕೊಂಡರು.ಮುಂದೆ ಕನ್ನಡ ಗಾಯನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ  ತಮ್ಮನ್ನು ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ೧೯೬೩ರಲ್ಲಿ  ಆಕಾಶವಾಣಿಯ ಗಾಯಕರಾಗಿಯೂ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಸಿನಿಮಾ ರಂಗಕ್ಕೆ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕರಾಗಿ ಚಿತ್ರರಂಗ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ್ದು  ನಾಟಕಕಾರ, ಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕ ಕವಿ ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಕಂಬಾರರ ‘ಕರಿಮಾಯಿ’ ಮೂಲಕ.೧೯೭೯ರಲ್ಲಿ ಅಂದಿನ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ನೀಲಂ ಸಂಜೀವ ರೆಡ್ಡಿ ಅವರಿಂದ ರಜತಕಮಲ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ  ಯಶಸ್ಸಿನ ಕುದುರೆಯೇರಿ ನಡೆದರು.ಆಕಾಶವಾಣಿ ಎಂ.ಎಸ್.ಐ.ಎಲ್. ಪ್ರಾಯೋಜಕತ್ವದಲ್ಲಿ  ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಿದ ಜನಪ್ರಿಯ ಕಾರ‍್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ  ‘ಕೋಡಗನ ಕೋಳಿ ನುಂಗಿತ್ತಾ..’, ‘ಅಳಬೇಡಾ ತಂಗಿ ಅಳಬೇಡ...’ ‘ಬಿದ್ದೀಯಬ್ಬೇ ಮುದುಕಿ..’ ಮೊದಲಾದ ಶಿಶುನಾಳ ಷರೀಫರ ಗೀತೆಗಳನ್ನು ಹಾಡಿದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಮನೆ ಮಾತಾದರು.ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಅವರ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಮನ್ನಿಸಿ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಸಂತ ಶಿಶುನಾಳ ಶರೀಫ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಸಂಗೀತ ಅಕಾಡಮಿಯ ಕರ್ನಾಟಕ ಕಲಾ ತಿಲಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಿದರೆ, ಅಭಿಮಾನಿಗಳು ನೂರಾರು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ನೀಡಿ ಸನ್ಮಾನಿಸಿದ್ದಾರೆ.೧೯೭೪ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಬಾರಿಗೆ ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಸಂದ &quot;ರಜತಕಮಲ್&quot;ಪುರಸ್ಕಾರವನ್ನು ಪಡೆದ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆ ಇವರದು.&quot;ನಮನ&quot;  


[[ಕಾಡು ಕುದುರೆ]] ಚಿತ್ರದಿಂದ ಇವರಿಗೆ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ದೊರೆಕಿತು. ಸುಗಮ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ.

'''ನಿಧನ'''

ಖ್ಯಾತ ಸುಗಮ ಸಂಗೀತ ಗಾಯಕ ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ (83) ಅವರು [https://shivamoggalive.com/8-points-to-be-know-about-shimoga-subbanna/ ಹೃದಯಾಘಾತದಿಂದ] ನಿಧನರಾದರು. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಜಯದೇವ ಹೃದ್ರೋಗ ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ 2022ರ ಆಗಸ್ಟ್ 11ರಂದು ಕೊನೆಯುಸಿರೆಳೆದರು.  


{{ಚುಟುಕು}}


[[ವರ್ಗ: ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕರು]]
[[ವರ್ಗ: ಸುಗಮ ಸಂಗೀತ]]</text>
      <sha1>leacz0qkcv7g06o1mch4pi6tovtkfmz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113409</id>
      <parentid>1113396</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T05:43:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vikashegde</username>
        <id>417</id>
      </contributor>
      <comment>Ref tag added</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5804" xml:space="preserve">{{ವಿಕೀಕರಿ‍ಸಿ}}
{{ಉಲ್ಲೇಖ}}
{{ಚುಟುಕು}}


[[Image:S.subbanna.jpg|frame|ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ]]
'''ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ''' - [[ಕನ್ನಡ]]ದ [[ಸುಗಮ ಸಂಗೀತ]] ಕ್ಷೇತ್ರದ ಹಿರಿಯ ಗಾಯಕರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿದ್ದಾರೆ.ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಅವರ ನಿಜ ನಾಮಧೇಯ &quot;ಜಿ.ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಂ &quot;.ಶ್ರೀ ಗಣೇಶ್ ರಾವ್ ಹಾಗೂ ರಂಗನಾಯಕಮ್ಮನವರ ಮುದ್ದಿನ ಮಗನಾದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ. ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆಯ ನಗರ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ೧೯೩೮ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರು.  ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿದಿನ ಪೂಜೆ, ಪುರಸ್ಕಾರ, ವೇದ ಮಂತ್ರಗಳ ಝೇಂಕಾರ ಕೇಳಿ ಬೆಳೆದವರು.  ಇವರ ತಾತ ಶಾಮಣ್ಣನವರು ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಘನ ವಿದ್ವಾಂಸರು.

ಅವರ ಬಳಿಯಲ್ಲಿಯೇ ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಸಂಗೀತಾಭ್ಯಾಸ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಇವರೊಂದಿಗೆ ಹೆಸರಾಂತ ಗಾಯಕಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಕೋಗಿಲೆ ಬಿ.ಕೆ. ಸುಮಿತ್ರಾ ಅವರೂ ಸೇರಿ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದರು. ನಂತರ ತಮ್ಮ ವ್ಯಾಸಂಗದ ಕಡೆ ಗಮನ ಹರಿಸಿದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಬಿ.ಎ.,ಬಿ.ಕಾಂ.,ಎಲ್.ಎಲ್.ಬಿ.,ಪದವೀದರರು.ವಕೀಲರಾಗಿ ವ್ರತ್ತಿ ಬದುಕು ಆರಂಭಿಸಿದ ಇವರು ಬಳಿಕ ನೋಟರಿಯಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡು ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಸಂಗೀತದ ಕಡೆ ಮುಖ ಮಾಡದಿದ್ದರೂ, ರಕ್ತಗತವಾಗಿದ್ದ ಸಂಗೀತ ಆಗಾಗ ಇವರನ್ನು  ಎಚ್ಚರಿಸಿ ಶಾಲಾ ಸಮಾರಂಭಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಡುವಂತೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಶಾಲಾ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪಡೆದು, ಹಾಡಿನ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಎಂದೆನಿಸಿಕೊಂಡರು.ಮುಂದೆ ಕನ್ನಡ ಗಾಯನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ  ತಮ್ಮನ್ನು ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ೧೯೬೩ರಲ್ಲಿ  ಆಕಾಶವಾಣಿಯ ಗಾಯಕರಾಗಿಯೂ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಸಿನಿಮಾ ರಂಗಕ್ಕೆ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕರಾಗಿ ಚಿತ್ರರಂಗ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ್ದು  ನಾಟಕಕಾರ, ಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕ ಕವಿ ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಕಂಬಾರರ ‘ಕರಿಮಾಯಿ’ ಮೂಲಕ.೧೯೭೯ರಲ್ಲಿ ಅಂದಿನ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ನೀಲಂ ಸಂಜೀವ ರೆಡ್ಡಿ ಅವರಿಂದ ರಜತಕಮಲ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ  ಯಶಸ್ಸಿನ ಕುದುರೆಯೇರಿ ನಡೆದರು.ಆಕಾಶವಾಣಿ ಎಂ.ಎಸ್.ಐ.ಎಲ್. ಪ್ರಾಯೋಜಕತ್ವದಲ್ಲಿ  ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಿದ ಜನಪ್ರಿಯ ಕಾರ‍್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ  ‘ಕೋಡಗನ ಕೋಳಿ ನುಂಗಿತ್ತಾ..’, ‘ಅಳಬೇಡಾ ತಂಗಿ ಅಳಬೇಡ...’ ‘ಬಿದ್ದೀಯಬ್ಬೇ ಮುದುಕಿ..’ ಮೊದಲಾದ ಶಿಶುನಾಳ ಷರೀಫರ ಗೀತೆಗಳನ್ನು ಹಾಡಿದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಮನೆ ಮಾತಾದರು.ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಅವರ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಮನ್ನಿಸಿ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಸಂತ ಶಿಶುನಾಳ ಶರೀಫ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಸಂಗೀತ ಅಕಾಡಮಿಯ ಕರ್ನಾಟಕ ಕಲಾ ತಿಲಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಿದರೆ, ಅಭಿಮಾನಿಗಳು ನೂರಾರು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ನೀಡಿ ಸನ್ಮಾನಿಸಿದ್ದಾರೆ.೧೯೭೪ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಬಾರಿಗೆ ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಸಂದ &quot;ರಜತಕಮಲ್&quot;ಪುರಸ್ಕಾರವನ್ನು ಪಡೆದ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆ ಇವರದು.&quot;ನಮನ&quot;  


[[ಕಾಡು ಕುದುರೆ]] ಚಿತ್ರದಿಂದ ಇವರಿಗೆ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ದೊರೆಕಿತು. ಸುಗಮ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ.

'''ನಿಧನ'''

ಖ್ಯಾತ ಸುಗಮ ಸಂಗೀತ ಗಾಯಕ ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ (83) ಅವರು [https://shivamoggalive.com/8-points-to-be-know-about-shimoga-subbanna/ ಹೃದಯಾಘಾತದಿಂದ] ನಿಧನರಾದರು. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಜಯದೇವ ಹೃದ್ರೋಗ ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ 2022ರ ಆಗಸ್ಟ್ 11ರಂದು ಕೊನೆಯುಸಿರೆಳೆದರು.  


[[ವರ್ಗ: ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕರು]]
[[ವರ್ಗ: ಸುಗಮ ಸಂಗೀತ]]
[[ವರ್ಗ: ೨೦೨೨ ನಿಧನ]]</text>
      <sha1>a6hg1qtta54qu61n2cm56dt6l5n2aq9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113410</id>
      <parentid>1113409</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T05:48:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vikashegde</username>
        <id>417</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5801" xml:space="preserve">{{ವಿಕೀಕರಿಸಿ}}
{{ಉಲ್ಲೇಖ}}
{{ಚುಟುಕು}}


[[Image:S.subbanna.jpg|frame|ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ]]
'''ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ''' - [[ಕನ್ನಡ]]ದ [[ಸುಗಮ ಸಂಗೀತ]] ಕ್ಷೇತ್ರದ ಹಿರಿಯ ಗಾಯಕರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿದ್ದಾರೆ.ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಅವರ ನಿಜ ನಾಮಧೇಯ &quot;ಜಿ.ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಂ &quot;.ಶ್ರೀ ಗಣೇಶ್ ರಾವ್ ಹಾಗೂ ರಂಗನಾಯಕಮ್ಮನವರ ಮುದ್ದಿನ ಮಗನಾದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ. ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆಯ ನಗರ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ೧೯೩೮ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರು.  ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿದಿನ ಪೂಜೆ, ಪುರಸ್ಕಾರ, ವೇದ ಮಂತ್ರಗಳ ಝೇಂಕಾರ ಕೇಳಿ ಬೆಳೆದವರು.  ಇವರ ತಾತ ಶಾಮಣ್ಣನವರು ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಘನ ವಿದ್ವಾಂಸರು.

ಅವರ ಬಳಿಯಲ್ಲಿಯೇ ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಸಂಗೀತಾಭ್ಯಾಸ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಇವರೊಂದಿಗೆ ಹೆಸರಾಂತ ಗಾಯಕಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಕೋಗಿಲೆ ಬಿ.ಕೆ. ಸುಮಿತ್ರಾ ಅವರೂ ಸೇರಿ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದರು. ನಂತರ ತಮ್ಮ ವ್ಯಾಸಂಗದ ಕಡೆ ಗಮನ ಹರಿಸಿದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಬಿ.ಎ.,ಬಿ.ಕಾಂ.,ಎಲ್.ಎಲ್.ಬಿ.,ಪದವೀದರರು.ವಕೀಲರಾಗಿ ವ್ರತ್ತಿ ಬದುಕು ಆರಂಭಿಸಿದ ಇವರು ಬಳಿಕ ನೋಟರಿಯಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡು ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಸಂಗೀತದ ಕಡೆ ಮುಖ ಮಾಡದಿದ್ದರೂ, ರಕ್ತಗತವಾಗಿದ್ದ ಸಂಗೀತ ಆಗಾಗ ಇವರನ್ನು  ಎಚ್ಚರಿಸಿ ಶಾಲಾ ಸಮಾರಂಭಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಡುವಂತೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಶಾಲಾ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪಡೆದು, ಹಾಡಿನ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಎಂದೆನಿಸಿಕೊಂಡರು.ಮುಂದೆ ಕನ್ನಡ ಗಾಯನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ  ತಮ್ಮನ್ನು ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ೧೯೬೩ರಲ್ಲಿ  ಆಕಾಶವಾಣಿಯ ಗಾಯಕರಾಗಿಯೂ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಸಿನಿಮಾ ರಂಗಕ್ಕೆ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕರಾಗಿ ಚಿತ್ರರಂಗ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ್ದು  ನಾಟಕಕಾರ, ಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕ ಕವಿ ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಕಂಬಾರರ ‘ಕರಿಮಾಯಿ’ ಮೂಲಕ.೧೯೭೯ರಲ್ಲಿ ಅಂದಿನ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ನೀಲಂ ಸಂಜೀವ ರೆಡ್ಡಿ ಅವರಿಂದ ರಜತಕಮಲ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ  ಯಶಸ್ಸಿನ ಕುದುರೆಯೇರಿ ನಡೆದರು.ಆಕಾಶವಾಣಿ ಎಂ.ಎಸ್.ಐ.ಎಲ್. ಪ್ರಾಯೋಜಕತ್ವದಲ್ಲಿ  ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಿದ ಜನಪ್ರಿಯ ಕಾರ‍್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ  ‘ಕೋಡಗನ ಕೋಳಿ ನುಂಗಿತ್ತಾ..’, ‘ಅಳಬೇಡಾ ತಂಗಿ ಅಳಬೇಡ...’ ‘ಬಿದ್ದೀಯಬ್ಬೇ ಮುದುಕಿ..’ ಮೊದಲಾದ ಶಿಶುನಾಳ ಷರೀಫರ ಗೀತೆಗಳನ್ನು ಹಾಡಿದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಮನೆ ಮಾತಾದರು.ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಅವರ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಮನ್ನಿಸಿ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಸಂತ ಶಿಶುನಾಳ ಶರೀಫ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಸಂಗೀತ ಅಕಾಡಮಿಯ ಕರ್ನಾಟಕ ಕಲಾ ತಿಲಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಿದರೆ, ಅಭಿಮಾನಿಗಳು ನೂರಾರು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ನೀಡಿ ಸನ್ಮಾನಿಸಿದ್ದಾರೆ.೧೯೭೪ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಬಾರಿಗೆ ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಸಂದ &quot;ರಜತಕಮಲ್&quot;ಪುರಸ್ಕಾರವನ್ನು ಪಡೆದ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆ ಇವರದು.&quot;ನಮನ&quot;  


[[ಕಾಡು ಕುದುರೆ]] ಚಿತ್ರದಿಂದ ಇವರಿಗೆ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ದೊರೆಕಿತು. ಸುಗಮ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ.

'''ನಿಧನ'''

ಖ್ಯಾತ ಸುಗಮ ಸಂಗೀತ ಗಾಯಕ ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ (83) ಅವರು [https://shivamoggalive.com/8-points-to-be-know-about-shimoga-subbanna/ ಹೃದಯಾಘಾತದಿಂದ] ನಿಧನರಾದರು. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಜಯದೇವ ಹೃದ್ರೋಗ ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ 2022ರ ಆಗಸ್ಟ್ 11ರಂದು ಕೊನೆಯುಸಿರೆಳೆದರು.  


[[ವರ್ಗ: ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕರು]]
[[ವರ್ಗ: ಸುಗಮ ಸಂಗೀತ]]
[[ವರ್ಗ: ೨೦೨೨ ನಿಧನ]]</text>
      <sha1>ob752j6vypluv56d18prkj7454aytgp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113411</id>
      <parentid>1113410</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T05:48:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vikashegde</username>
        <id>417</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>removed [[Category:ಸುಗಮ ಸಂಗೀತ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5754" xml:space="preserve">{{ವಿಕೀಕರಿಸಿ}}
{{ಉಲ್ಲೇಖ}}
{{ಚುಟುಕು}}


[[Image:S.subbanna.jpg|frame|ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ]]
'''ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ''' - [[ಕನ್ನಡ]]ದ [[ಸುಗಮ ಸಂಗೀತ]] ಕ್ಷೇತ್ರದ ಹಿರಿಯ ಗಾಯಕರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿದ್ದಾರೆ.ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಅವರ ನಿಜ ನಾಮಧೇಯ &quot;ಜಿ.ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಂ &quot;.ಶ್ರೀ ಗಣೇಶ್ ರಾವ್ ಹಾಗೂ ರಂಗನಾಯಕಮ್ಮನವರ ಮುದ್ದಿನ ಮಗನಾದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ. ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆಯ ನಗರ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ೧೯೩೮ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರು.  ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿದಿನ ಪೂಜೆ, ಪುರಸ್ಕಾರ, ವೇದ ಮಂತ್ರಗಳ ಝೇಂಕಾರ ಕೇಳಿ ಬೆಳೆದವರು.  ಇವರ ತಾತ ಶಾಮಣ್ಣನವರು ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಘನ ವಿದ್ವಾಂಸರು.

ಅವರ ಬಳಿಯಲ್ಲಿಯೇ ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಸಂಗೀತಾಭ್ಯಾಸ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಇವರೊಂದಿಗೆ ಹೆಸರಾಂತ ಗಾಯಕಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಕೋಗಿಲೆ ಬಿ.ಕೆ. ಸುಮಿತ್ರಾ ಅವರೂ ಸೇರಿ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದರು. ನಂತರ ತಮ್ಮ ವ್ಯಾಸಂಗದ ಕಡೆ ಗಮನ ಹರಿಸಿದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಬಿ.ಎ.,ಬಿ.ಕಾಂ.,ಎಲ್.ಎಲ್.ಬಿ.,ಪದವೀದರರು.ವಕೀಲರಾಗಿ ವ್ರತ್ತಿ ಬದುಕು ಆರಂಭಿಸಿದ ಇವರು ಬಳಿಕ ನೋಟರಿಯಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡು ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಸಂಗೀತದ ಕಡೆ ಮುಖ ಮಾಡದಿದ್ದರೂ, ರಕ್ತಗತವಾಗಿದ್ದ ಸಂಗೀತ ಆಗಾಗ ಇವರನ್ನು  ಎಚ್ಚರಿಸಿ ಶಾಲಾ ಸಮಾರಂಭಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಡುವಂತೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಶಾಲಾ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪಡೆದು, ಹಾಡಿನ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಎಂದೆನಿಸಿಕೊಂಡರು.ಮುಂದೆ ಕನ್ನಡ ಗಾಯನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ  ತಮ್ಮನ್ನು ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ೧೯೬೩ರಲ್ಲಿ  ಆಕಾಶವಾಣಿಯ ಗಾಯಕರಾಗಿಯೂ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಸಿನಿಮಾ ರಂಗಕ್ಕೆ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕರಾಗಿ ಚಿತ್ರರಂಗ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ್ದು  ನಾಟಕಕಾರ, ಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕ ಕವಿ ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಕಂಬಾರರ ‘ಕರಿಮಾಯಿ’ ಮೂಲಕ.೧೯೭೯ರಲ್ಲಿ ಅಂದಿನ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ನೀಲಂ ಸಂಜೀವ ರೆಡ್ಡಿ ಅವರಿಂದ ರಜತಕಮಲ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ  ಯಶಸ್ಸಿನ ಕುದುರೆಯೇರಿ ನಡೆದರು.ಆಕಾಶವಾಣಿ ಎಂ.ಎಸ್.ಐ.ಎಲ್. ಪ್ರಾಯೋಜಕತ್ವದಲ್ಲಿ  ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಿದ ಜನಪ್ರಿಯ ಕಾರ‍್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ  ‘ಕೋಡಗನ ಕೋಳಿ ನುಂಗಿತ್ತಾ..’, ‘ಅಳಬೇಡಾ ತಂಗಿ ಅಳಬೇಡ...’ ‘ಬಿದ್ದೀಯಬ್ಬೇ ಮುದುಕಿ..’ ಮೊದಲಾದ ಶಿಶುನಾಳ ಷರೀಫರ ಗೀತೆಗಳನ್ನು ಹಾಡಿದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಮನೆ ಮಾತಾದರು.ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಅವರ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಮನ್ನಿಸಿ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಸಂತ ಶಿಶುನಾಳ ಶರೀಫ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಸಂಗೀತ ಅಕಾಡಮಿಯ ಕರ್ನಾಟಕ ಕಲಾ ತಿಲಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಿದರೆ, ಅಭಿಮಾನಿಗಳು ನೂರಾರು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ನೀಡಿ ಸನ್ಮಾನಿಸಿದ್ದಾರೆ.೧೯೭೪ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಬಾರಿಗೆ ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಸಂದ &quot;ರಜತಕಮಲ್&quot;ಪುರಸ್ಕಾರವನ್ನು ಪಡೆದ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆ ಇವರದು.&quot;ನಮನ&quot;  


[[ಕಾಡು ಕುದುರೆ]] ಚಿತ್ರದಿಂದ ಇವರಿಗೆ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ದೊರೆಕಿತು. ಸುಗಮ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ.

'''ನಿಧನ'''

ಖ್ಯಾತ ಸುಗಮ ಸಂಗೀತ ಗಾಯಕ ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ (83) ಅವರು [https://shivamoggalive.com/8-points-to-be-know-about-shimoga-subbanna/ ಹೃದಯಾಘಾತದಿಂದ] ನಿಧನರಾದರು. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಜಯದೇವ ಹೃದ್ರೋಗ ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ 2022ರ ಆಗಸ್ಟ್ 11ರಂದು ಕೊನೆಯುಸಿರೆಳೆದರು.  


[[ವರ್ಗ: ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕರು]]
[[ವರ್ಗ: ೨೦೨೨ ನಿಧನ]]</text>
      <sha1>87im30an2rebuxafyw2948pih61tse8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113412</id>
      <parentid>1113411</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T05:48:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vikashegde</username>
        <id>417</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ಸಂಗೀತಗಾರರು]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5802" xml:space="preserve">{{ವಿಕೀಕರಿಸಿ}}
{{ಉಲ್ಲೇಖ}}
{{ಚುಟುಕು}}


[[Image:S.subbanna.jpg|frame|ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ]]
'''ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ''' - [[ಕನ್ನಡ]]ದ [[ಸುಗಮ ಸಂಗೀತ]] ಕ್ಷೇತ್ರದ ಹಿರಿಯ ಗಾಯಕರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿದ್ದಾರೆ.ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಅವರ ನಿಜ ನಾಮಧೇಯ &quot;ಜಿ.ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಂ &quot;.ಶ್ರೀ ಗಣೇಶ್ ರಾವ್ ಹಾಗೂ ರಂಗನಾಯಕಮ್ಮನವರ ಮುದ್ದಿನ ಮಗನಾದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ. ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆಯ ನಗರ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ೧೯೩೮ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರು.  ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿದಿನ ಪೂಜೆ, ಪುರಸ್ಕಾರ, ವೇದ ಮಂತ್ರಗಳ ಝೇಂಕಾರ ಕೇಳಿ ಬೆಳೆದವರು.  ಇವರ ತಾತ ಶಾಮಣ್ಣನವರು ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಘನ ವಿದ್ವಾಂಸರು.

ಅವರ ಬಳಿಯಲ್ಲಿಯೇ ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಸಂಗೀತಾಭ್ಯಾಸ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಇವರೊಂದಿಗೆ ಹೆಸರಾಂತ ಗಾಯಕಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಕೋಗಿಲೆ ಬಿ.ಕೆ. ಸುಮಿತ್ರಾ ಅವರೂ ಸೇರಿ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದರು. ನಂತರ ತಮ್ಮ ವ್ಯಾಸಂಗದ ಕಡೆ ಗಮನ ಹರಿಸಿದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಬಿ.ಎ.,ಬಿ.ಕಾಂ.,ಎಲ್.ಎಲ್.ಬಿ.,ಪದವೀದರರು.ವಕೀಲರಾಗಿ ವ್ರತ್ತಿ ಬದುಕು ಆರಂಭಿಸಿದ ಇವರು ಬಳಿಕ ನೋಟರಿಯಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡು ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಸಂಗೀತದ ಕಡೆ ಮುಖ ಮಾಡದಿದ್ದರೂ, ರಕ್ತಗತವಾಗಿದ್ದ ಸಂಗೀತ ಆಗಾಗ ಇವರನ್ನು  ಎಚ್ಚರಿಸಿ ಶಾಲಾ ಸಮಾರಂಭಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಡುವಂತೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಶಾಲಾ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪಡೆದು, ಹಾಡಿನ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಎಂದೆನಿಸಿಕೊಂಡರು.ಮುಂದೆ ಕನ್ನಡ ಗಾಯನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ  ತಮ್ಮನ್ನು ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ೧೯೬೩ರಲ್ಲಿ  ಆಕಾಶವಾಣಿಯ ಗಾಯಕರಾಗಿಯೂ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಸಿನಿಮಾ ರಂಗಕ್ಕೆ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕರಾಗಿ ಚಿತ್ರರಂಗ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ್ದು  ನಾಟಕಕಾರ, ಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕ ಕವಿ ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಕಂಬಾರರ ‘ಕರಿಮಾಯಿ’ ಮೂಲಕ.೧೯೭೯ರಲ್ಲಿ ಅಂದಿನ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ನೀಲಂ ಸಂಜೀವ ರೆಡ್ಡಿ ಅವರಿಂದ ರಜತಕಮಲ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ  ಯಶಸ್ಸಿನ ಕುದುರೆಯೇರಿ ನಡೆದರು.ಆಕಾಶವಾಣಿ ಎಂ.ಎಸ್.ಐ.ಎಲ್. ಪ್ರಾಯೋಜಕತ್ವದಲ್ಲಿ  ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಿದ ಜನಪ್ರಿಯ ಕಾರ‍್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ  ‘ಕೋಡಗನ ಕೋಳಿ ನುಂಗಿತ್ತಾ..’, ‘ಅಳಬೇಡಾ ತಂಗಿ ಅಳಬೇಡ...’ ‘ಬಿದ್ದೀಯಬ್ಬೇ ಮುದುಕಿ..’ ಮೊದಲಾದ ಶಿಶುನಾಳ ಷರೀಫರ ಗೀತೆಗಳನ್ನು ಹಾಡಿದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಮನೆ ಮಾತಾದರು.ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಅವರ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಮನ್ನಿಸಿ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಸಂತ ಶಿಶುನಾಳ ಶರೀಫ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಸಂಗೀತ ಅಕಾಡಮಿಯ ಕರ್ನಾಟಕ ಕಲಾ ತಿಲಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಿದರೆ, ಅಭಿಮಾನಿಗಳು ನೂರಾರು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ನೀಡಿ ಸನ್ಮಾನಿಸಿದ್ದಾರೆ.೧೯೭೪ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಬಾರಿಗೆ ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಸಂದ &quot;ರಜತಕಮಲ್&quot;ಪುರಸ್ಕಾರವನ್ನು ಪಡೆದ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆ ಇವರದು.&quot;ನಮನ&quot;  


[[ಕಾಡು ಕುದುರೆ]] ಚಿತ್ರದಿಂದ ಇವರಿಗೆ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ದೊರೆಕಿತು. ಸುಗಮ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ.

'''ನಿಧನ'''

ಖ್ಯಾತ ಸುಗಮ ಸಂಗೀತ ಗಾಯಕ ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ (83) ಅವರು [https://shivamoggalive.com/8-points-to-be-know-about-shimoga-subbanna/ ಹೃದಯಾಘಾತದಿಂದ] ನಿಧನರಾದರು. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಜಯದೇವ ಹೃದ್ರೋಗ ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ 2022ರ ಆಗಸ್ಟ್ 11ರಂದು ಕೊನೆಯುಸಿರೆಳೆದರು.  


[[ವರ್ಗ: ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕರು]]
[[ವರ್ಗ: ೨೦೨೨ ನಿಧನ]]
[[ವರ್ಗ:ಸಂಗೀತಗಾರರು]]</text>
      <sha1>35s2iiorjg86n5qpq5zfl0cxo7fyo1k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113413</id>
      <parentid>1113412</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T05:51:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vikashegde</username>
        <id>417</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5674" xml:space="preserve">{{ವಿಕೀಕರಿಸಿ}}
{{ಉಲ್ಲೇಖ}}
{{ಚುಟುಕು}}


[[Image:S.subbanna.jpg|frame|ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ]]
'''ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ''' - [[ಕನ್ನಡ]]ದ [[ಸುಗಮ ಸಂಗೀತ]] ಕ್ಷೇತ್ರದ ಹಿರಿಯ ಗಾಯಕರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿದ್ದಾರೆ.ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಅವರ ನಿಜ ನಾಮಧೇಯ &quot;ಜಿ.ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಂ &quot;.ಶ್ರೀ ಗಣೇಶ್ ರಾವ್ ಹಾಗೂ ರಂಗನಾಯಕಮ್ಮನವರ ಮುದ್ದಿನ ಮಗನಾದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ. ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆಯ ನಗರ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ೧೯೩೮ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರು.  ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿದಿನ ಪೂಜೆ, ಪುರಸ್ಕಾರ, ವೇದ ಮಂತ್ರಗಳ ಝೇಂಕಾರ ಕೇಳಿ ಬೆಳೆದವರು.  ಇವರ ತಾತ ಶಾಮಣ್ಣನವರು ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಘನ ವಿದ್ವಾಂಸರು.

ಅವರ ಬಳಿಯಲ್ಲಿಯೇ ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಸಂಗೀತಾಭ್ಯಾಸ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಇವರೊಂದಿಗೆ ಹೆಸರಾಂತ ಗಾಯಕಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಕೋಗಿಲೆ ಬಿ.ಕೆ. ಸುಮಿತ್ರಾ ಅವರೂ ಸೇರಿ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದರು. ನಂತರ ತಮ್ಮ ವ್ಯಾಸಂಗದ ಕಡೆ ಗಮನ ಹರಿಸಿದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಬಿ.ಎ.,ಬಿ.ಕಾಂ.,ಎಲ್.ಎಲ್.ಬಿ.,ಪದವೀದರರು.ವಕೀಲರಾಗಿ ವ್ರತ್ತಿ ಬದುಕು ಆರಂಭಿಸಿದ ಇವರು ಬಳಿಕ ನೋಟರಿಯಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡು ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಸಂಗೀತದ ಕಡೆ ಮುಖ ಮಾಡದಿದ್ದರೂ, ರಕ್ತಗತವಾಗಿದ್ದ ಸಂಗೀತ ಆಗಾಗ ಇವರನ್ನು  ಎಚ್ಚರಿಸಿ ಶಾಲಾ ಸಮಾರಂಭಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಡುವಂತೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಶಾಲಾ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪಡೆದು, ಹಾಡಿನ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಎಂದೆನಿಸಿಕೊಂಡರು.ಮುಂದೆ ಕನ್ನಡ ಗಾಯನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ  ತಮ್ಮನ್ನು ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ೧೯೬೩ರಲ್ಲಿ  ಆಕಾಶವಾಣಿಯ ಗಾಯಕರಾಗಿಯೂ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಸಿನಿಮಾ ರಂಗಕ್ಕೆ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕರಾಗಿ ಚಿತ್ರರಂಗ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ್ದು  ನಾಟಕಕಾರ, ಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕ ಕವಿ ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಕಂಬಾರರ ‘ಕರಿಮಾಯಿ’ ಮೂಲಕ.೧೯೭೯ರಲ್ಲಿ ಅಂದಿನ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ನೀಲಂ ಸಂಜೀವ ರೆಡ್ಡಿ ಅವರಿಂದ ರಜತಕಮಲ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ  ಯಶಸ್ಸಿನ ಕುದುರೆಯೇರಿ ನಡೆದರು.ಆಕಾಶವಾಣಿ ಎಂ.ಎಸ್.ಐ.ಎಲ್. ಪ್ರಾಯೋಜಕತ್ವದಲ್ಲಿ  ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಿದ ಜನಪ್ರಿಯ ಕಾರ‍್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ  ‘ಕೋಡಗನ ಕೋಳಿ ನುಂಗಿತ್ತಾ..’, ‘ಅಳಬೇಡಾ ತಂಗಿ ಅಳಬೇಡ...’ ‘ಬಿದ್ದೀಯಬ್ಬೇ ಮುದುಕಿ..’ ಮೊದಲಾದ ಶಿಶುನಾಳ ಷರೀಫರ ಗೀತೆಗಳನ್ನು ಹಾಡಿದ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಮನೆ ಮಾತಾದರು. ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಅವರ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಮನ್ನಿಸಿ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಸಂತ ಶಿಶುನಾಳ ಶರೀಫ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಸಂಗೀತ ಅಕಾಡಮಿಯ ಕರ್ನಾಟಕ ಕಲಾ ತಿಲಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಿದರೆ, ಅಭಿಮಾನಿಗಳು ನೂರಾರು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ನೀಡಿ ಸನ್ಮಾನಿಸಿದ್ದಾರೆ. ೧೯೭೪ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಬಾರಿಗೆ ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಸಂದ &quot;ರಜತಕಮಲ್&quot;ಪುರಸ್ಕಾರವನ್ನು ಪಡೆದ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆ ಇವರದು. [[ಕಾಡು ಕುದುರೆ]] ಚಿತ್ರದಿಂದ ಇವರಿಗೆ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ದೊರೆಕಿತು. 

==ನಿಧನ==

ಖ್ಯಾತ ಸುಗಮ ಸಂಗೀತ ಗಾಯಕ ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ (83) ಅವರು [https://shivamoggalive.com/8-points-to-be-know-about-shimoga-subbanna/ ಹೃದಯಾಘಾತದಿಂದ] ನಿಧನರಾದರು. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಜಯದೇವ ಹೃದ್ರೋಗ ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ 2022ರ ಆಗಸ್ಟ್ 11ರಂದು ಕೊನೆಯುಸಿರೆಳೆದರು.  


[[ವರ್ಗ: ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕರು]]
[[ವರ್ಗ: ೨೦೨೨ ನಿಧನ]]
[[ವರ್ಗ:ಸಂಗೀತಗಾರರು]]</text>
      <sha1>d1nipj7anblqjeji6h0hxeq7sh0o9hq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಡೈಸಿ ಬೋಪಣ್ಣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>15618</id>
    <revision>
      <id>1113380</id>
      <parentid>1046249</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T18:23:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gangaasoonu</username>
        <id>40011</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="604" xml:space="preserve">[[ಚಿತ್ರ:Daisy bopanna ipl.jpg|thumb|ಡೈಸಿ ಬೋಪಣ್ಣ ]]
'''ಡೈಸಿ ಬೋಪಣ್ಣ''' [[ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರರಂಗ]] ಹಾಗೂ [[ಬಾಲಿವುಡ್]] ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿರುವ ಚಿತ್ರನಟಿ. 

{{commons category|Daisy Bopanna}}

{{ಚುಟುಕು}}
[[ವರ್ಗ:ಚಿತ್ರರಂಗ]]
[[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟಿಯರು]]
{{ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರರಂಗದ ನಾಯಕಿಯರು}}
[[ವರ್ಗ:ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟಿಯರು]]</text>
      <sha1>kg4l2h2fbssgvvochz5cp7caaow4qcv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಜಯಚಾಮರಾಜ ಒಡೆಯರ್</title>
    <ns>0</ns>
    <id>18885</id>
    <revision>
      <id>1113373</id>
      <parentid>1108220</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T16:30:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>49.205.142.217</ip>
      </contributor>
      <comment>By adding words</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26314" xml:space="preserve">{{Use dmy dates|date=November 2013}}
{{Infobox royalty
| name = ಜಯಚಾಮರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ಬಹದ್ದೂರ್
| title = ಮೈಸೂರು ಮಹಾರಾಜ
| image = Court portrait of Jayachamarajendra Wadiyar of Mysore.jpg
| reign = ೧೯೪೦-೧೯೫೦
| coronation =
| predecessor = [[ನಾಲ್ವಡಿ ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರು]]
| successor =ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿ: [[ಶ್ರೀಕಂಠದತ್ತ ನರಸಿಂಹರಾಜ ಒಡೆಯರ್]]
| suc-type =
| heir =
| consort = ಸತ್ಯಪ್ರೇಮಕುಮಾರಿ, ತ್ರಿಪುರ ಸುಂದರಿ ಅಮ್ಮಣ್ಣಿ
| issue =ಗಾಯತ್ರಿ ದೇವಿ, ಮೀನಾಕ್ಷಿ ದೇವಿ, ಶ್ರೀಕಂಠದತ್ತ ನರಸಿಂಹರಾಜ ಒಡೆಯರ್, ಕಾಮಾಕ್ಷಿದೇವಿ, ಇಂದ್ರಾಕ್ಷಿದೇವಿ, ವಿಶಾಲಾಕ್ಷಿ ದೇವಿ
| royal house = [[ಒಡೆಯರ್]]
| royal anthem =
| father = ಯುವರಾಜ [[ಕಂಠೀರವ ನರಸಿಂಹರಾಜ ಒಡೆಯರ್]]
| mother = ಯುವರಾಣಿ ಕೆಂಪು ಚೆಲುವಾಜ ಅಮ್ಮಣ್ಣಿ
| birth_date = ೧೮-೦೭-೧೯೧೯
| birth_place = [[ಮೈಸೂರು ಸಂಸ್ಥಾನ]]
| death_date = ೨೩-೦೯-೧೯೭೪
| death_place = [[ಬೆಂಗಳೂರು]]
| buried = ಮನುವನ, ಮೈಸೂರು
| religion = ಜನಪದ 
}}
'''ಜಯಚಾಮರಾಜ ಒಡೆಯರ್''' &lt;ref&gt;[https://sapnaonline.com/splendour-of-royal-mysore-the-untold-story-of-the-wodeyars-219675  'splendour of royal mysore the untold story of the wodeyars',By: Vikram sampat]{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;([[ಜುಲೈ ೧೮]], [[೧೯೧೯]]-[[ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೩]], [[೧೯೭೪]]) [[ಮೈಸೂರು ಸಂಸ್ಥಾನ]]ದ ೨೫ನೇ ಹಾಗು ಕೊನೆಯ ಮಹಾರಾಜ ಆಗಿದ್ದವರು. ಇವರು ೧೯೪೦ರಿಂದ ೧೯೫೦ರವರೆಗೆ ರಾಜ್ಯಬಾರ ನಡೆಸಿ, ೧೯೫೦ರಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ಗಣರಾಜ್ಯವಾದಾಗ [[ಮೈಸೂರು ರಾಜ್ಯ]]ದ ಪ್ರಮುಖರಾಗಿ ೧೯೫೬ರವರೆಗು ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. [[ಕರ್ನಾಟಕ]] ಸ್ಥಾಪನೆಯ ನಂತರ ೧೯೬೪ರವರೆಗೆ ಅದರ [[ರಾಜ್ಯಪಾಲ]]ರಾಗಿದ್ದರು.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.mysorepalace.gov.in/Old_Mysore_Palace.htm |title='ಮೈಸೂರ್ ಅರಮನೆ ವೆಬ್ ಸೈಟ್' |access-date=10 ಮಾರ್ಚ್ 2015 |archive-date=11 ಏಪ್ರಿಲ್ 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150411025955/http://www.mysorepalace.gov.in/Old_Mysore_Palace.htm |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

ಇವರು  ಯದುವಂಶದ ಕೊನೆಯ ದೊರೆ. ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾನಿ. ಸಂಗೀತಜ್ಞ, ರಾಜನೀತಿಜ್ಞ, ಉದಾರ ದಾನಿ.

== ಬದುಕು ==khgmhgvmhvgmhgkhgvkhgkygogyckhgvkgukygvkuyvkyukhykhgvkhgv
* ಹುಟ್ಟಿದ್ದು 1919ರ ಜುಲೈ 18ರಂದು. ತಂದೆ ಯುವರಾಜ ಕಂಠೀರವ ನರಸಿಂಹರಾಜ ಒಡೆಯರು ತಾಯಿ ಕೆಂಪು ಚಲುವಾಜಮ್ಮಣ್ಣಿ : 
* ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನೂ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಅಭಿರುಚಿಯನ್ನೂ ಉಂಟು ಮಾಡಿದವರು. ನಾಲ್ವಡಿ ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ಇವರ ದೊಡ್ಡಪ್ಪ. ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ನಡೆದದ್ದು ರಾಜಮನೆತನದ ವಿಶೇಷ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ. ತಮಗೆ ಸಂತಾನವಿಲ್ಲದಿದ್ದುದರಿಂದ ತಮ್ಮ ಕಿರಿಯ ಸಹೋದರರಾದ ನರಸಿಂಹರಾಜ ಒಡೆಯರವರ ಪುತ್ರರಾದ ಇವರನ್ನು ಪಟ್ಟಕ್ಕೇರಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರವರು ಇವರಿಗೆ ಇನ್ನೂ 15-16 ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿದ್ದಾಗಲೇ ಮೈಸೂರಿನ ಲೋಕರಂಜನ ಮಹಲ್ ನಲ್ಲಿ ಒಂದು ವಿಶೇಷ ಶಾಲೆ ಏರ್ಪಡಿಸಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಕೊಡಿಸಿದರು. ಮುಂದೆ ಇವರು ತಮ್ಮ 19ನೆಯ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರಿನ ಮಹಾರಾಜ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡಿ ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಿಂದ ಬಿ.ಎ.ಪದವಿ ಪಡೆದರು (1938). ಕನ್ನಡ-ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆಗಳ ಜೊತೆಗೆ ರಾಜನೀತಿ ಮತ್ತು ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಅಭ್ಯಸಿಸಿದರು. ಉತ್ತಮ ಪಾಂಡಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಮೀಸಲಾದ ಐದು ಬಹುಮಾನಗಳು ಸುವರ್ಣಪದಕಗಳೊಂದಿಗೆ ಇವರಿಗೆ ಲಬಿಸಿದುವು. ಇವರು ಮೈಸೂರಿನ ಮಹಾರಾಜ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಹಿಸ್ಟಾರಿಕಲ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ನಿನ ಗೌರವಾಧ್ಯಕ್ಷರೂ ಆಗಿದ್ದರು.  
* ಬನಾರಸ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಇವರಿಗೆ ಗೌರವ ಡಾಕ್ಟರ್ ಆಫ್ ಲಾಸ್ ಪದವಿಯನ್ನೂ (1942) ಅಣ್ಣಾಮಲೈ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಡಿ.ಲಿಟ್. ಪದವಿಯನ್ನೂ (1955) ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಿದುವು. ಇದಕ್ಕೂ ಮುನ್ನ (1937) ಲಂಡನಿನ ಗಿಲ್ಡ್ ಹಾಲ್ ಸಂಗೀತಶಾಲೆಯ ಲೈಸೆನಿಯೇಟ್ ಪದವೀಧರರಾಗಿದ್ದ ಇವರು ಲಂಡನಿನ ಟ್ರಿನಿಟಿ ಸಂಗೀತ ಕಾಲೇಜಿನ ಗೌರವ ಫೆಲೊ ಆದದ್ದು 1945ರಲ್ಲಿ. ಇವರ ಪಾಂಡಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಭೆಗಳನ್ನು ಮನಗಂಡು ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯದ ಕ್ವೀನ್ಸ್ ಲೆಂಡ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಇವರಿಗೆ ಡಿ.ಲಿಟ್. ಪದವಿ ನೀಡಿ (1936) [[ಸನ್ಮಾನಿಸಿತು]]. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರ ಇವರಿಗೆ 1945ರಲ್ಲಿ ಜಿ.ಸಿ.ಎಸ್.ಐ.ಬಿರುದನ್ನೂ 1946ರಲ್ಲಿ ಜಿ.ಸಿ.ಬಿ.ಬಿರುದನ್ನೂ ನೀಡಿತು.
* ಜಯಚಾಮರಾಜರು ಮೈಸೂರಿನ ಪಟ್ಟಕ್ಕೆ ಬಂದದ್ದು 1940ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 8ರಂದು. ವಿಶಾಲ ಕರ್ನಾಟಕವಾಗಬೇಕೆಂಬ ಕನಸನ್ನು ಇವರು ಬಹುಹಿಂದೆಯೇ ಕಂಡರು. ಈ ಕನಸು ನನಸಾಗುವುದಾದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ರಾಜತ್ವವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲೂ ಸಿದ್ಧವೆಂದು ಹೇಳಿದರು. ಇವರು ಮೈಸೂರು ಸಂಸ್ಥಾನದ ಅರಸರಾಗಿದ್ದುದು 1940ರಿಂದ 1947ರ ವರೆಗೆ. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಇವರು ಲಲಿತಕಲೆಗಳಿಗೆ ನೀಡಿದ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ಸ್ಮರಣೀಯ. ಇವರ ಆಡಳಿತಕಾಲದಲ್ಲಿ ಜಯಚಾಮರಾಜ ಗ್ರಂಥಮಾಲಾ ಎಂಬ ಯೋಜನೆ ರೂಪುಗೊಂಡಿತು. ಈ ಯೊಜನೆಯ ಅಂಗವಾಗಿ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರ, ಪುರಾಣ ಮುಂತಾದ ಉದ್ಗ್ರಂಥಗಳು ಪ್ರಸಿದ್ದ ಪಂಡಿತರಿಂದ ಕನ್ನಡಕ್ಕೆ ಅನುವಾದಗೊಂಡು ಪ್ರಕಟವಾದುವು. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾನಂತರ ಭಾರತ ಒಕ್ಕೂಟದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸಂಸ್ಥಾನವನ್ನು ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಲು ಮುಂದಾದವರಲ್ಲಿ ಇವರೇ ಮೊದಲಿಗರು.
* ಭಾರತ ಗಣರಾಜ್ಯವಾದಾಗ ಇವರು ರಾಜಪ್ರಮುಖರಾದರು (1950-56). ರಾಜ್ಯಗಳ ಪುನರ್ವಿಂಗಡಣೆಯಾದಾಗ ವಿಶಾಲ ಮೈಸೂರಿನ (ಇಂದಿನ ಕರ್ನಾಟಕ) ಪ್ರಥಮ ರಾಜ್ಯಪಾಲರಾದರು (1956). ಈ ಹುದ್ದೆಯಲ್ಲಿರುವಾಗ ಅವರು ಸಂಬಳ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಮುಂದೆ 1964ರಲ್ಲಿ ಮದ್ರಾಸಿನ ರಾಜ್ಯಪಾಲರಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡು ಕೆಲವು ಕಾಲ ಆ ಹುದ್ದೆಯಲ್ಲೂ ಇದ್ದರು.
* ಇವರಿಗೆ ಇಬ್ಬರು ಮಡದಿಯರು, ಸತ್ಯಪ್ರೇಮಕುಮಾರಿ ಮತ್ತು ತ್ರಿಪುರಸುಂದರಮ್ಮಣ್ಣಿ, ಐದು ಮಂದಿ ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಈಗ ನಾಲ್ಕು ಮಂದಿ ಮಾತ್ರ ಇದ್ದಾರೆ. ಒಬ್ಬನೇ ಪುತ್ರ-ಶ್ರೀಕಂಠದತ್ತ ನರಸಿಂಹರಾಜ ಒಡೆಯರ್.
* ತಮ್ಮ ಕೊನೆಯ ದಿವಸಗಳನ್ನು ಪುರಾಣ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಗ್ರಂಥಗಳ ಶ್ರವಣದಲ್ಲೇ ಕಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಇವರು ಶ್ವಾಸಕೋಶದ ಉರಿಯೂತಕ್ಕೆ ಬಲಿಯಾಗಿ 1974ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 23ರಂದು ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು

==ಸಾಧನೆ==
*ಇವರು ರಾಜ್ಯಶಾಸ್ತ್ರ, ಚರಿತ್ರೆ, ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಆಫ್ರಿಕನ್ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಪರಿಣಿತಿ ಪಡೆದರು. ಒಳ್ಳೆಯ ಕುದುರೆ ಸವಾರರು ಟೆನಿಸ್ ಮತ್ತು ರ್ಯಾಕೆಟ್ಸ್ ಆಟವಾಡುವುದರಲ್ಲಿ ನಿಪುಣರೂ ನುರಿತ ಶಿಕಾರಿಯೂ ಆಗಿದ್ದರು. ಓದಿನಂತೆ ಸಂಗೀತದಲ್ಲೂ ಇವರಿಗೆ ಅಮಿತ ಆಸಕ್ತಿ. ಪಿಯಾನೋ ಬಾರಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಒಳ್ಳೆಯ ಪರಿಣತಿ ಪಡೆದಿದ್ದರು. ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಇವರಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಆಸಕ್ತಿ ಇತ್ತು. ಅದನ್ನು ಕುರಿತಂತೆ ಭಾರತದಲ್ಲೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡದೆನಿಸುವ ಗ್ರಂಥ ಭಂಡಾರವನ್ನಿವರು ತಮ್ಮ ಅರಮನೆಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಿಸಿದರು. ವಿಶ್ವದ ಹೆಸರಾಂತ ಸಂಗೀತಗಾರರೊಂದಿಗೆ ಇವರಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕವಿತ್ತು. ಖ್ಯಾತ ಆಪೆರಗಳ ಕರ್ತೃವಾದ ಜರ್ಮನಿಯ ರಿಚರ್ಡ್ ವ್ಯಾಗ್ನರ್ (1813-1883), ಪ್ರಸಿದ್ದ ಜರ್ಮನ್ ಸಂಗೀತಗಾರ ಲಡ್ವಿಗ್ ಫಾನ್ ಬೇತೋವನ್ (1770-1827), ಬಾಕ್ ಮನೆತನದ ಸಂಗೀತ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಮುಂತಾದವರು ಇವರ ಮೆಚ್ಚಿನ ಸಂಗೀತಗಾರರಾಗಿದ್ದರು.
*ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಅನಧಿಕೃತ ರಾಯಭಾರಿಯಾಗಿ ಇವರು ಅನೇಕ ಸಲ ದೇಶ ವಿದೇಶಗಳ ಪ್ರವಾಸ ಕೈಗೊಂಡಿದ್ದರು. ಆಗ ಇವರು ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ಭಾಷಣಗಳು ವಿಚಾರಪೂರಿತವಾಗಿವೆ.
*ವನ್ಯಮೃಗಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಇವರಿಗೆ ಆಸಕ್ತಿ ಇತ್ತು. ಭಾರತೀಯ ವನ್ಯಮೃಗಗಳ ಮಂಡಳಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದುದಲ್ಲದೆ ಮೈಸೂರು ನಗರದಲ್ಲಿನ ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಮೃಗಾಲಯವನ್ನು ಸರ್ಕಾರದ ಅಧೀನಕ್ಕೆ ವಹಿಸಿಕೊಟ್ಟು ಅದರ ಅಭಿವೃದ್ದಿಗೆ ಕಾರಣರಾದರು.
*ಮೈಸೂರು ನಗರದಲ್ಲಿರುವ ಶ್ರೀ ಜಯಚಾಮರಾಜೇಂದ್ರ ಚಿತ್ರಶಾಲೆಗಾಗಿ ಇವರು ಅಮೂಲ್ಯ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿಕೊಟ್ಟರು. ಕೇಂದ್ರೀಯ ಆಹಾರ ಸಂಶೋಧನಾಲಯ, ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಕೇಂದ್ರ ಮುಂತಾದವುಗಳಿಗಾಗಿ ನಿವೇಶನ ಮತ್ತು ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಉದಾರವಾಗಿ ದಾನ ನೀಡಿದರು. ಇದಲ್ಲದೇ ತಮ್ಮ ಇನ್ನಿತರ ಕಟ್ಟಡ, ನಿವೇಶನಗಳನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉಪಯೋಗಕ್ಕಾಗಿ ದಾನ ಮಾಡಿರುವುದೂ ಉಂಟು.
*ಮೈಸೂರು ನಗರದಲ್ಲಿ ಇವರು ಆಚರಿಸಿಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಿದ್ದ ವೈಭವೋಪೇತ ದಸರಾ ಉತ್ಸವಕ್ಕೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಾಗೂ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಹತ್ತ್ವ ಬಂದಿತ್ತು. ಆಗ ಪ್ರತಿನಿತ್ಯ ಸಂಜೆ ಅರಮನೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ರಾಜಸಭೆಗಳು, ಮಹಾನವಮಿಯ ದಿನದ ಆಯುಧಪೂಜೆಗಳು, ವಿಜಯದಶಮಿಯ ದಿನದ ಜಂಬೂಸವಾರಿ-ಇವೆಲ್ಲವೂ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಪ್ರವಾಸಿಗರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಿತ್ತು.

== ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಾಧನೆ ==
	ಅರಮನೆಯ ನುರಿತ ಪಂಡಿತರಲ್ಲಿ ಇವರು ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನೂ ತತ್ತ್ವ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನೂ ಆಳವಾಗಿ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದರು. ಹಠಯೋಗವನ್ನೂ ಸ್ವಲ್ಪ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದ್ದುಂಟು. ಅನೇಕ ಸಂಸ್ಕೃತ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಭಾಷಾಂತರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಇವರು ರಚಿಸಿದ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾದವು ; ದತ್ತಾತ್ರೇಯ-ದಿ ವೇ ಅಂಡ್ ದಿ ಗೋಲ್ (1956), ದಿ ಗೀತಾ ಅಂಡ್ ಇಂಡಿಯಾನ್ ಕಲ್ಚರ್, ಭಾರತೀಯ ಸೌಂದರ್ಯಶಾಸ್ತ್ರದ ಹಲವು ಮುಖಗಳು, ದಿ ರಿಲಿಜನ್ ಅಂಡ್ ದಿ ಮ್ಯಾನ್, ಆತ್ಮ ಮತ್ತು ಬ್ರಹ್ಮ.

=== ದತ್ತಾತ್ರೇಯ-ದಿ ವೇ ಅಂಡ್ ದಿ ಗೋಲ್ ===
	ಇವರ ಆಳವಾದ ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರಧ್ಯಯನದ ಫಲವೇ ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ರಚಿತವಾಗಿರುವ ದತ್ತಾತ್ರೇಯ-ದಿ ವೇ ಅಂಡ್ ದಿ ಗೋಲ್, ಇದಕ್ಕೆ ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳಾಗಿದ್ದ ಎಸ್. ರಾಧಾಕೃಷ್ಣನ್ ಅವರು ಮುನ್ನುಡಿ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಇವರು ರಚಿಸಿರುವ ಮೇಲ್ಮಟ್ಟದ ಗ್ರಂಥವೆನಿಸಿದೆ. 

	ದತ್ತಾತ್ರೇಯ ತತ್ತ್ವದ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಕುರಿತು ಗ್ರಂಥಕರ್ತರ ಕಲ್ಪನೆ ಹೀಗಿದೆ:

	ದತ್ತಾತ್ರೇಯ ಮಾನವರ ಆತ್ಮಗಳ ಬೇಟೆಗಾರ. ಆತನ ಬಳಿಯಿರುವ ನಾಲ್ಕು ನಾಯಿಗಳೆಂದರೆ ನಾಲ್ಕು ವೇದಗಳು. ಇವು ಸತ್ಯವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತವೆ. ದತ್ತಾತ್ರೇಯನ ಕವಿ ಬಣ್ಣದ ಉಡುಪು ಸಂನ್ಯಾಸದ ಸಂಕೇತ ; ತ್ಯಾಗ ಮತ್ತು ನಿರ್ಲಿಪ್ತತೆಗಳಿಲ್ಲದೆ. ಪರಮ ಸತ್ಯದ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರ ಅಸಂಭವ ಎಂಬುದನ್ನು ಇದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.

	ಏಕ ಏವ ತ್ರಿಧಾ ಸ್ಮøತ: ಎಂಬಂತೆ ದತ್ತಾತ್ರೇಯನ ಶರೀರ ಒಂದು, ಮುಖಗಳು ಮೂರು, ಇವು ಬ್ರಹ್ಮ, ವಿಷ್ಣು ಮತ್ತು ಮಹೇಶ್ವರರನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. ಕೈಗಳು ಆರು, ಬಲಗಡೆಯ ಮೂರು ಕೈಗಳಲ್ಲಿ ತ್ರಿಶೂಲ, ಜಪಮಾಲೆ ಮತ್ತು ಕಮಲಗಳೂ ಎಡಗಡೆಯ ಮೂರು ಕೈಗಳಲ್ಲಿ ಚಕ್ರ, ಶಂಖ, ಭಿಕ್ಷಾಪಾತ್ರೆಗಳೂ ಇವೆ. ದತ್ತಾತ್ರೇಯ ಒಂದೇ ಸತ್ಯ ಸ್ವರೂಪದ ಮೂರು ಕ್ರಿಯೆಗಳ (ಸೃಷ್ಟಿ, ಸ್ಥಿತಿ;, ಲಯ) ಸಂಕೇತ, ಕೈಗಳಲ್ಲಿನ ಶಂಖಚಕ್ರಗಳು ವಿಷ್ಣುವನ್ನೂ ತ್ರಿಶೂಲ ಭಿಕ್ಷಾಪಾತ್ರೆಗಳು ಶಿವನನ್ನೂ ಕಮಲ ಜಪಮಾಲೆಗಳು ಬ್ರಹ್ಮನನ್ನೂ ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳ ಸಂಯೋಜಿತ ರೂಪವೇ ಭಾರತೀಯ ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಮೂರ್ತ ಸ್ವರೂಪ. ಇದೇ ದತ್ತಾತ್ರೇಯ ತತ್ತ್ವದ ಗುರಿ.

	ಈ ಗ್ರಂಥದ ಐದು ಪ್ರಕರಣಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಮಾನವನಿಗೆ ಈಶ್ವರಾನುಗ್ರಹದ ಅಗತ್ಯತೆ, ದತ್ತಾತ್ರೇಯನ ಪರತತ್ತ್ವ ಸ್ವರೂಪ, ದತ್ತಾತ್ತೇಯ ಉಪೇಯ ಮತ್ತು ಉಪಾಯ ಎರಡೂ ಆಗಿದ್ದಾನೆ. ಎಂಬುದು, ದತ್ತಾ ದ್ವೈತಸ್ವರೂಪ ಮತ್ತು ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಗೀತೆ ಇವು ಬರುತ್ತವೆ. ಅನಂತರ ಅವಧೂತ ಗೀತೆಗಳ ಭಾಷಾಂತರ, ಕಡೆಯಲ್ಲಿ ಇದಕ್ಕೆ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಾಗಿ ದತ್ತಾದ್ವ್ಯೆತದ ತುಲನಾತ್ಮಕ ವಿಮರ್ಶೆ ಬಂದಿವೆ.

=== ದಿ ಗೀತಾ ಅಂಡ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಕಲ್ಚರ್ ===
ದಿ ಗೀತಾ ಅಂಡ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಕಲ್ಚರ್ ಎಂಬುದು ಈ ದಿಶೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಂದು ಅವಲೋಕನೀಯ ಗ್ರಂಥ. ಇದು ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಗೀತೆ ಹಾಗೂ ಭಗವದ್ಗೀತೆಯಲ್ಲಿನ ಕ್ಷೇತ್ರ ಮತ್ತು ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞ ಎಂಬ ಕಲ್ಪನೆಗಳ ಸ್ವರೂಪ ಎಂಬ ಎರಡು ಪ್ರಬಂಧಗಳ ಸಂಕಲನ.
*ಒಡೆಯರ ಅಭಿಪ್ರಾಯದಂತೆ ಇಂದಿನ ಜಗತ್ತು ಐಹಿಕಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ಬೆಲೆ ಕೊಡುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ಶಾಂತಿ ಸಮಾಧಾನಗಳು ಮರೆಯಾಗಿವೆ. ಗೊಂದಲ, ಅಶಾಂತಿ ತಾಂಡವವಾಡುತ್ತಿವೆ. ಇಂಥ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಜಗತ್ತಿಗೆ ಶಾಂತಿಯ ಬೆಳಕನ್ನು ನೀಡಬಲ್ಲುದು ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮಾತ್ರ. ಎಲ್ಲ ಪ್ರಾಪಂಚಿಕ ಘಟನೆಗಳ ಹಿಂದೆ ಭಗವಂತನ ಅಭಯಹಸ್ತವೊಂದಿದೆ. ಅದು ನಿರ್ದೇಶನ ಮತ್ತು ಸಮಾಧಾನ ರೂಪದ್ದು. ಜಗತ್ತಿಗೆ ನಂಬಿಕೆ ನೀಡಿ ಧ್ಯಾನ ಮತ್ತು ಧರ್ಮದ ಅಖಂಡ ನಂಬಿಕೆಯ ತತ್ತ್ವಗಳ ಮಹತ್ವಪೂರ್ಣ ವಿಚಾರಧಾರೆಯನ್ನು ಹರಿಸಿದ್ದು ಭಾರತ. ಜಗತ್ತನ್ನು ವಿಜ್ಞಾನ ವಿಂಗಡಿಸಿ, ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಿ, ಅಣು-ಪರಮಾಣು ಎಂದು ವಿಭಾಗಿಸಿ ನೋಡುತ್ತದೆ ; ಮಾನವನನ್ನು ಬೃಹತ್ ವಿಶ್ವದ ಹೊರಗೆ ನಿಲ್ಲಿಸಿ ನೋಡಲು ಯತ್ನಿಸುತ್ತದೆ; ಮಾನವನನ್ನು ಬೃಹತ್ ವಿಶ್ವದ ಹೊರಗೆ ನಿಲ್ಲಿಸಿ ನೋಡಲು ಯತ್ನಿಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಭಾರತ, ಇಡಿಯ ಸೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ಪೂರ್ಣವೊಂದರ ಘಟಕವಾಗಿ ಕಂಡಿದೆ. ಅದೇ ಉಪನಿಷತ್ತಿನ ಪೂರ್ಣಮುದ: ಪೂರ್ಣಮಿದಂ ಎಂಬುದು. ವಿಶ್ವದ ಒಂದೊಂದು ಅಣುವೂ ಒಬ್ಬನೇ ಬ್ರಹ್ಮನ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ರೂಪವೆಂದು ತಿಳಿದರೆ ಮಾನವರಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರ ಘರ್ಷಣೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿರದು.
*ರಾಜಕೀಯ ಆರ್ಥಿಕ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಹಾಗೂ ತಾತ್ತ್ವಿಕ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಂದ ಪರಸ್ಪರ ಸೌಹಾರ್ದ ಕಳಚುತ್ತಿರುವ ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ವಿಚಾರಧಾರೆ ಎಷ್ಟು ಅಗತ್ಯ ಎಂದು ತೋರಿಸುವುದೇ ಈ ಸಂಕಲನದ ಮುಖ್ಯ ಉದ್ದೇಶ.
==ಸಂಗೀತಾಸಕ್ತಿ ==
*ಒಡೆಯವರಿಗೆ ಸಂಗೀತವೆಂದರೆ ಪಂಚಪ್ರಾಣ. ಪ್ರತಿನಿತ್ಯ ಅವರು ಶಿವಪೂಜೆಗೆ ಕುಳಿತಾಗ ಸುಮಾರು 4-5 ಗಂಟೆಗಳ ವರೆಗೆ ಅರಮನೆಯ ಸಂಗೀತ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಸರದಿಯ ಮೇಲೆ ಹಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಒಂದೊಂದು ದಿನ ಬೆಳಗಿನ ಜಾವ 3-4 ಗಂಟೆಯಿಂದಲೇ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತಿದ್ದುದು ಅಪರೂಪವಲ್ಲ. ಅನೇಕ ವಿದ್ವಾಂಸರನ್ನಿವರು ಆಸ್ಥಾನ ವಿದ್ವಾಂಸರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿ ಗೌರವಿಸಿದುದೂ ಉಂಟು. ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಇವರು ರಚಿಸಿರುವ ಸಂಗೀತ ಕೃತಿಗಳು ಸುಮಾರು 94 ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕವು ಇನ್ನೂ ಅಚ್ಚಾಗಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಅನೇಕವನ್ನು ವಿದ್ವಾಂಸರು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಹಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರಾಯಃ ದೀಕ್ಷಿತ ಸಂಪ್ರದಾಯದವೆಂದು ಹೇಳಲಾಗಿರುವ ಇವರ ಕೀರ್ತನೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಕ್ಷರಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಾಧಾನ್ಯ. ವಿದ್ಯಾರಾಜಯೋಗೀಂದ್ರ ಮುಂತಾದ ಸಂಕೇತಗಳು ಇವರ ಕೀರ್ತನೆಗಳ ಅಂಕಿತಗಳು. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಹೀಗಿವೆ :
# ಶ್ರೀಮಹಾಗಣಪತಿಂ ಭಜೇ ಹಂ(ಅಠಾಣ, ಆದಿತಾಳ)
# ಲಂಬೋದರ ಪಾಹಿ ಮಾಂ (ನಾರಾಯಣ ಗೌಳ, ಮಿಶ್ರಜಾತಿ, ತ್ರಿಪುಟ ತಾಳ)
# ಚಿಂತಯಾಮಿ ಜಗದಂಬಾ (ಹಿಂದೋಳ, ಮಿಶ್ರಜಾತಿ, ಝಂಪೆತಾಳ)
# ಸರಸ್ವತೀಂ ಭಗವತೀಂ ಸಮಾಮ್ಯಹಂ (ಹಂಸವಿನೋದಿನಿ, ಮಿಶ್ರ ಜಾತಿ ಝಂಪೆತಾಳ)
# ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವಲಯೇ, ಮಾಯೇ (ಮಾಂಡ್, ಆದಿತಾಳ)
# ಪನ್ನಗಶಯನ ಪರಿಪಾಹಿ ಮಾಂ (ಬ್ರಹಸ್ಪತಿ ಪ್ರಿಯ)
# ಶಿವಶಿವಶಿವ ಭೋ
# ಈಗ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ರಾಗಗಳಲ್ಲದೆ ಬೃಹಸ್ಪತಿಪ್ರಿಯ ಮುಂತಾದ ಕೆಲವು ನೂತನ ರಾಗಗಳನ್ನೂ ಇವರು ಸೂಜಿಸಿದ್ದಾರೆ ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ.
:ಇವರ ಕೃತಿಗಳು ನಾದಮಾಧುರ್ಯಕ್ಕೆ, ಅರ್ಥಾಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಹೆಸರಾಗಿವೆ.&lt;ref&gt; [https://kn.wikisource.org/s/4rh ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಜಯಚಾಮರಾಜ ಒಡೆಯರು]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.prajavani.net/artculture/article-features/jayachamaraja-wadiyar-650864.html ವಿಶಾಲ ಕರ್ನಾಟಕದ ಕನಸುಗಾರ;ವಿದ್ವಾನ್‌ ಎಂ.ಶಿವಕುಮಾರಸ್ವಾಮಿ;d: 14 ಜುಲೈ 2019]&lt;/ref&gt;
==ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದಿಗೆ==
*[https://www.prajavani.net/artculture/article-features/jayachamaraja-wadiyar-650864.html ವಿಶಾಲ ಕರ್ನಾಟಕದ ಕನಸುಗಾರ;]

==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು==
&lt;References /&gt;{{Includes Wikisource|ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಜಯಚಾಮರಾಜ ಒಡೆಯರು}}
[[ವರ್ಗ:ಮೈಸೂರು ಸಂಸ್ಥಾನ]]
[[ವರ್ಗ:ಕರ್ನಾಟಕದ ರಾಜ್ಯಪಾಲರು]]
[[ವರ್ಗ:ಮೈಸೂರಿನ ಮಹಾರಾಜರು]]
[[ವರ್ಗ:ಮೈಸೂರಿನ ರಾಜ ಮನೆತನದವರು]]
{{ಕರ್ನಾಟಕದ ರಾಜ್ಯಪಾಲರುಗಳು‎}}
[[ವರ್ಗ:ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ]][[ವರ್ಗ:ಸಾಹಿತಿಗಳು]][[ವರ್ಗ:ಕರ್ನಾಟಕದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು]][[ವರ್ಗ:ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತಗಾರರು]]
[[ವರ್ಗ:ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತ]][[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ಗಣ್ಯರು]][[ವರ್ಗ:ವಾಗ್ಗೇಯಕಾರರು]]</text>
      <sha1>bg4rtorjkbroqkd4o5renm5vfr0t3nm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113374</id>
      <parentid>1113373</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T16:30:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Syunsyunminmin</username>
        <id>75535</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Undid edits by [[Special:Contribs/49.205.142.217|49.205.142.217]] ([[User talk:49.205.142.217|talk]]) to last version by 123.201.65.87</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26256" xml:space="preserve">{{Use dmy dates|date=November 2013}}
{{Infobox royalty
| name = ಜಯಚಾಮರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ಬಹದ್ದೂರ್
| title = ಮೈಸೂರು ಮಹಾರಾಜ
| image = Court portrait of Jayachamarajendra Wadiyar of Mysore.jpg
| reign = ೧೯೪೦-೧೯೫೦
| coronation =
| predecessor = [[ನಾಲ್ವಡಿ ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರು]]
| successor =ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿ: [[ಶ್ರೀಕಂಠದತ್ತ ನರಸಿಂಹರಾಜ ಒಡೆಯರ್]]
| suc-type =
| heir =
| consort = ಸತ್ಯಪ್ರೇಮಕುಮಾರಿ, ತ್ರಿಪುರ ಸುಂದರಿ ಅಮ್ಮಣ್ಣಿ
| issue =ಗಾಯತ್ರಿ ದೇವಿ, ಮೀನಾಕ್ಷಿ ದೇವಿ, ಶ್ರೀಕಂಠದತ್ತ ನರಸಿಂಹರಾಜ ಒಡೆಯರ್, ಕಾಮಾಕ್ಷಿದೇವಿ, ಇಂದ್ರಾಕ್ಷಿದೇವಿ, ವಿಶಾಲಾಕ್ಷಿ ದೇವಿ
| royal house = [[ಒಡೆಯರ್]]
| royal anthem =
| father = ಯುವರಾಜ [[ಕಂಠೀರವ ನರಸಿಂಹರಾಜ ಒಡೆಯರ್]]
| mother = ಯುವರಾಣಿ ಕೆಂಪು ಚೆಲುವಾಜ ಅಮ್ಮಣ್ಣಿ
| birth_date = ೧೮-೦೭-೧೯೧೯
| birth_place = [[ಮೈಸೂರು ಸಂಸ್ಥಾನ]]
| death_date = ೨೩-೦೯-೧೯೭೪
| death_place = [[ಬೆಂಗಳೂರು]]
| buried = ಮನುವನ, ಮೈಸೂರು
| religion = ಜನಪದ 
}}
'''ಜಯಚಾಮರಾಜ ಒಡೆಯರ್''' &lt;ref&gt;[https://sapnaonline.com/splendour-of-royal-mysore-the-untold-story-of-the-wodeyars-219675  'splendour of royal mysore the untold story of the wodeyars',By: Vikram sampat]{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;([[ಜುಲೈ ೧೮]], [[೧೯೧೯]]-[[ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೩]], [[೧೯೭೪]]) [[ಮೈಸೂರು ಸಂಸ್ಥಾನ]]ದ ೨೫ನೇ ಹಾಗು ಕೊನೆಯ ಮಹಾರಾಜ ಆಗಿದ್ದವರು. ಇವರು ೧೯೪೦ರಿಂದ ೧೯೫೦ರವರೆಗೆ ರಾಜ್ಯಬಾರ ನಡೆಸಿ, ೧೯೫೦ರಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ಗಣರಾಜ್ಯವಾದಾಗ [[ಮೈಸೂರು ರಾಜ್ಯ]]ದ ಪ್ರಮುಖರಾಗಿ ೧೯೫೬ರವರೆಗು ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. [[ಕರ್ನಾಟಕ]] ಸ್ಥಾಪನೆಯ ನಂತರ ೧೯೬೪ರವರೆಗೆ ಅದರ [[ರಾಜ್ಯಪಾಲ]]ರಾಗಿದ್ದರು.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.mysorepalace.gov.in/Old_Mysore_Palace.htm |title='ಮೈಸೂರ್ ಅರಮನೆ ವೆಬ್ ಸೈಟ್' |access-date=10 ಮಾರ್ಚ್ 2015 |archive-date=11 ಏಪ್ರಿಲ್ 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150411025955/http://www.mysorepalace.gov.in/Old_Mysore_Palace.htm |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

ಇವರು  ಯದುವಂಶದ ಕೊನೆಯ ದೊರೆ. ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾನಿ. ಸಂಗೀತಜ್ಞ, ರಾಜನೀತಿಜ್ಞ, ಉದಾರ ದಾನಿ.

== ಬದುಕು ==
* ಹುಟ್ಟಿದ್ದು 1919ರ ಜುಲೈ 18ರಂದು. ತಂದೆ ಯುವರಾಜ ಕಂಠೀರವ ನರಸಿಂಹರಾಜ ಒಡೆಯರು ತಾಯಿ ಕೆಂಪು ಚಲುವಾಜಮ್ಮಣ್ಣಿ : 
* ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನೂ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಅಭಿರುಚಿಯನ್ನೂ ಉಂಟು ಮಾಡಿದವರು. ನಾಲ್ವಡಿ ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ಇವರ ದೊಡ್ಡಪ್ಪ. ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ನಡೆದದ್ದು ರಾಜಮನೆತನದ ವಿಶೇಷ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ. ತಮಗೆ ಸಂತಾನವಿಲ್ಲದಿದ್ದುದರಿಂದ ತಮ್ಮ ಕಿರಿಯ ಸಹೋದರರಾದ ನರಸಿಂಹರಾಜ ಒಡೆಯರವರ ಪುತ್ರರಾದ ಇವರನ್ನು ಪಟ್ಟಕ್ಕೇರಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರವರು ಇವರಿಗೆ ಇನ್ನೂ 15-16 ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿದ್ದಾಗಲೇ ಮೈಸೂರಿನ ಲೋಕರಂಜನ ಮಹಲ್ ನಲ್ಲಿ ಒಂದು ವಿಶೇಷ ಶಾಲೆ ಏರ್ಪಡಿಸಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಕೊಡಿಸಿದರು. ಮುಂದೆ ಇವರು ತಮ್ಮ 19ನೆಯ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರಿನ ಮಹಾರಾಜ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡಿ ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಿಂದ ಬಿ.ಎ.ಪದವಿ ಪಡೆದರು (1938). ಕನ್ನಡ-ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆಗಳ ಜೊತೆಗೆ ರಾಜನೀತಿ ಮತ್ತು ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಅಭ್ಯಸಿಸಿದರು. ಉತ್ತಮ ಪಾಂಡಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಮೀಸಲಾದ ಐದು ಬಹುಮಾನಗಳು ಸುವರ್ಣಪದಕಗಳೊಂದಿಗೆ ಇವರಿಗೆ ಲಬಿಸಿದುವು. ಇವರು ಮೈಸೂರಿನ ಮಹಾರಾಜ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಹಿಸ್ಟಾರಿಕಲ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ನಿನ ಗೌರವಾಧ್ಯಕ್ಷರೂ ಆಗಿದ್ದರು.  
* ಬನಾರಸ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಇವರಿಗೆ ಗೌರವ ಡಾಕ್ಟರ್ ಆಫ್ ಲಾಸ್ ಪದವಿಯನ್ನೂ (1942) ಅಣ್ಣಾಮಲೈ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಡಿ.ಲಿಟ್. ಪದವಿಯನ್ನೂ (1955) ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಿದುವು. ಇದಕ್ಕೂ ಮುನ್ನ (1937) ಲಂಡನಿನ ಗಿಲ್ಡ್ ಹಾಲ್ ಸಂಗೀತಶಾಲೆಯ ಲೈಸೆನಿಯೇಟ್ ಪದವೀಧರರಾಗಿದ್ದ ಇವರು ಲಂಡನಿನ ಟ್ರಿನಿಟಿ ಸಂಗೀತ ಕಾಲೇಜಿನ ಗೌರವ ಫೆಲೊ ಆದದ್ದು 1945ರಲ್ಲಿ. ಇವರ ಪಾಂಡಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಭೆಗಳನ್ನು ಮನಗಂಡು ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯದ ಕ್ವೀನ್ಸ್ ಲೆಂಡ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಇವರಿಗೆ ಡಿ.ಲಿಟ್. ಪದವಿ ನೀಡಿ (1936) [[ಸನ್ಮಾನಿಸಿತು]]. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರ ಇವರಿಗೆ 1945ರಲ್ಲಿ ಜಿ.ಸಿ.ಎಸ್.ಐ.ಬಿರುದನ್ನೂ 1946ರಲ್ಲಿ ಜಿ.ಸಿ.ಬಿ.ಬಿರುದನ್ನೂ ನೀಡಿತು.
* ಜಯಚಾಮರಾಜರು ಮೈಸೂರಿನ ಪಟ್ಟಕ್ಕೆ ಬಂದದ್ದು 1940ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 8ರಂದು. ವಿಶಾಲ ಕರ್ನಾಟಕವಾಗಬೇಕೆಂಬ ಕನಸನ್ನು ಇವರು ಬಹುಹಿಂದೆಯೇ ಕಂಡರು. ಈ ಕನಸು ನನಸಾಗುವುದಾದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ರಾಜತ್ವವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲೂ ಸಿದ್ಧವೆಂದು ಹೇಳಿದರು. ಇವರು ಮೈಸೂರು ಸಂಸ್ಥಾನದ ಅರಸರಾಗಿದ್ದುದು 1940ರಿಂದ 1947ರ ವರೆಗೆ. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಇವರು ಲಲಿತಕಲೆಗಳಿಗೆ ನೀಡಿದ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ಸ್ಮರಣೀಯ. ಇವರ ಆಡಳಿತಕಾಲದಲ್ಲಿ ಜಯಚಾಮರಾಜ ಗ್ರಂಥಮಾಲಾ ಎಂಬ ಯೋಜನೆ ರೂಪುಗೊಂಡಿತು. ಈ ಯೊಜನೆಯ ಅಂಗವಾಗಿ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರ, ಪುರಾಣ ಮುಂತಾದ ಉದ್ಗ್ರಂಥಗಳು ಪ್ರಸಿದ್ದ ಪಂಡಿತರಿಂದ ಕನ್ನಡಕ್ಕೆ ಅನುವಾದಗೊಂಡು ಪ್ರಕಟವಾದುವು. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾನಂತರ ಭಾರತ ಒಕ್ಕೂಟದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸಂಸ್ಥಾನವನ್ನು ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಲು ಮುಂದಾದವರಲ್ಲಿ ಇವರೇ ಮೊದಲಿಗರು.
* ಭಾರತ ಗಣರಾಜ್ಯವಾದಾಗ ಇವರು ರಾಜಪ್ರಮುಖರಾದರು (1950-56). ರಾಜ್ಯಗಳ ಪುನರ್ವಿಂಗಡಣೆಯಾದಾಗ ವಿಶಾಲ ಮೈಸೂರಿನ (ಇಂದಿನ ಕರ್ನಾಟಕ) ಪ್ರಥಮ ರಾಜ್ಯಪಾಲರಾದರು (1956). ಈ ಹುದ್ದೆಯಲ್ಲಿರುವಾಗ ಅವರು ಸಂಬಳ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಮುಂದೆ 1964ರಲ್ಲಿ ಮದ್ರಾಸಿನ ರಾಜ್ಯಪಾಲರಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡು ಕೆಲವು ಕಾಲ ಆ ಹುದ್ದೆಯಲ್ಲೂ ಇದ್ದರು.
* ಇವರಿಗೆ ಇಬ್ಬರು ಮಡದಿಯರು, ಸತ್ಯಪ್ರೇಮಕುಮಾರಿ ಮತ್ತು ತ್ರಿಪುರಸುಂದರಮ್ಮಣ್ಣಿ, ಐದು ಮಂದಿ ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಈಗ ನಾಲ್ಕು ಮಂದಿ ಮಾತ್ರ ಇದ್ದಾರೆ. ಒಬ್ಬನೇ ಪುತ್ರ-ಶ್ರೀಕಂಠದತ್ತ ನರಸಿಂಹರಾಜ ಒಡೆಯರ್.
* ತಮ್ಮ ಕೊನೆಯ ದಿವಸಗಳನ್ನು ಪುರಾಣ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಗ್ರಂಥಗಳ ಶ್ರವಣದಲ್ಲೇ ಕಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಇವರು ಶ್ವಾಸಕೋಶದ ಉರಿಯೂತಕ್ಕೆ ಬಲಿಯಾಗಿ 1974ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 23ರಂದು ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು
==ಸಾಧನೆ==
*ಇವರು ರಾಜ್ಯಶಾಸ್ತ್ರ, ಚರಿತ್ರೆ, ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಆಫ್ರಿಕನ್ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಪರಿಣಿತಿ ಪಡೆದರು. ಒಳ್ಳೆಯ ಕುದುರೆ ಸವಾರರು ಟೆನಿಸ್ ಮತ್ತು ರ್ಯಾಕೆಟ್ಸ್ ಆಟವಾಡುವುದರಲ್ಲಿ ನಿಪುಣರೂ ನುರಿತ ಶಿಕಾರಿಯೂ ಆಗಿದ್ದರು. ಓದಿನಂತೆ ಸಂಗೀತದಲ್ಲೂ ಇವರಿಗೆ ಅಮಿತ ಆಸಕ್ತಿ. ಪಿಯಾನೋ ಬಾರಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಒಳ್ಳೆಯ ಪರಿಣತಿ ಪಡೆದಿದ್ದರು. ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಇವರಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಆಸಕ್ತಿ ಇತ್ತು. ಅದನ್ನು ಕುರಿತಂತೆ ಭಾರತದಲ್ಲೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡದೆನಿಸುವ ಗ್ರಂಥ ಭಂಡಾರವನ್ನಿವರು ತಮ್ಮ ಅರಮನೆಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಿಸಿದರು. ವಿಶ್ವದ ಹೆಸರಾಂತ ಸಂಗೀತಗಾರರೊಂದಿಗೆ ಇವರಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕವಿತ್ತು. ಖ್ಯಾತ ಆಪೆರಗಳ ಕರ್ತೃವಾದ ಜರ್ಮನಿಯ ರಿಚರ್ಡ್ ವ್ಯಾಗ್ನರ್ (1813-1883), ಪ್ರಸಿದ್ದ ಜರ್ಮನ್ ಸಂಗೀತಗಾರ ಲಡ್ವಿಗ್ ಫಾನ್ ಬೇತೋವನ್ (1770-1827), ಬಾಕ್ ಮನೆತನದ ಸಂಗೀತ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಮುಂತಾದವರು ಇವರ ಮೆಚ್ಚಿನ ಸಂಗೀತಗಾರರಾಗಿದ್ದರು.
*ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಅನಧಿಕೃತ ರಾಯಭಾರಿಯಾಗಿ ಇವರು ಅನೇಕ ಸಲ ದೇಶ ವಿದೇಶಗಳ ಪ್ರವಾಸ ಕೈಗೊಂಡಿದ್ದರು. ಆಗ ಇವರು ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ಭಾಷಣಗಳು ವಿಚಾರಪೂರಿತವಾಗಿವೆ.
*ವನ್ಯಮೃಗಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಇವರಿಗೆ ಆಸಕ್ತಿ ಇತ್ತು. ಭಾರತೀಯ ವನ್ಯಮೃಗಗಳ ಮಂಡಳಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದುದಲ್ಲದೆ ಮೈಸೂರು ನಗರದಲ್ಲಿನ ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಮೃಗಾಲಯವನ್ನು ಸರ್ಕಾರದ ಅಧೀನಕ್ಕೆ ವಹಿಸಿಕೊಟ್ಟು ಅದರ ಅಭಿವೃದ್ದಿಗೆ ಕಾರಣರಾದರು.
*ಮೈಸೂರು ನಗರದಲ್ಲಿರುವ ಶ್ರೀ ಜಯಚಾಮರಾಜೇಂದ್ರ ಚಿತ್ರಶಾಲೆಗಾಗಿ ಇವರು ಅಮೂಲ್ಯ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿಕೊಟ್ಟರು. ಕೇಂದ್ರೀಯ ಆಹಾರ ಸಂಶೋಧನಾಲಯ, ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಕೇಂದ್ರ ಮುಂತಾದವುಗಳಿಗಾಗಿ ನಿವೇಶನ ಮತ್ತು ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಉದಾರವಾಗಿ ದಾನ ನೀಡಿದರು. ಇದಲ್ಲದೇ ತಮ್ಮ ಇನ್ನಿತರ ಕಟ್ಟಡ, ನಿವೇಶನಗಳನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉಪಯೋಗಕ್ಕಾಗಿ ದಾನ ಮಾಡಿರುವುದೂ ಉಂಟು.
*ಮೈಸೂರು ನಗರದಲ್ಲಿ ಇವರು ಆಚರಿಸಿಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಿದ್ದ ವೈಭವೋಪೇತ ದಸರಾ ಉತ್ಸವಕ್ಕೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಾಗೂ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಹತ್ತ್ವ ಬಂದಿತ್ತು. ಆಗ ಪ್ರತಿನಿತ್ಯ ಸಂಜೆ ಅರಮನೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ರಾಜಸಭೆಗಳು, ಮಹಾನವಮಿಯ ದಿನದ ಆಯುಧಪೂಜೆಗಳು, ವಿಜಯದಶಮಿಯ ದಿನದ ಜಂಬೂಸವಾರಿ-ಇವೆಲ್ಲವೂ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಪ್ರವಾಸಿಗರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಿತ್ತು.

== ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಾಧನೆ ==
	ಅರಮನೆಯ ನುರಿತ ಪಂಡಿತರಲ್ಲಿ ಇವರು ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನೂ ತತ್ತ್ವ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನೂ ಆಳವಾಗಿ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದರು. ಹಠಯೋಗವನ್ನೂ ಸ್ವಲ್ಪ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದ್ದುಂಟು. ಅನೇಕ ಸಂಸ್ಕೃತ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಭಾಷಾಂತರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಇವರು ರಚಿಸಿದ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾದವು ; ದತ್ತಾತ್ರೇಯ-ದಿ ವೇ ಅಂಡ್ ದಿ ಗೋಲ್ (1956), ದಿ ಗೀತಾ ಅಂಡ್ ಇಂಡಿಯಾನ್ ಕಲ್ಚರ್, ಭಾರತೀಯ ಸೌಂದರ್ಯಶಾಸ್ತ್ರದ ಹಲವು ಮುಖಗಳು, ದಿ ರಿಲಿಜನ್ ಅಂಡ್ ದಿ ಮ್ಯಾನ್, ಆತ್ಮ ಮತ್ತು ಬ್ರಹ್ಮ.

=== ದತ್ತಾತ್ರೇಯ-ದಿ ವೇ ಅಂಡ್ ದಿ ಗೋಲ್ ===
	ಇವರ ಆಳವಾದ ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರಧ್ಯಯನದ ಫಲವೇ ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ರಚಿತವಾಗಿರುವ ದತ್ತಾತ್ರೇಯ-ದಿ ವೇ ಅಂಡ್ ದಿ ಗೋಲ್, ಇದಕ್ಕೆ ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳಾಗಿದ್ದ ಎಸ್. ರಾಧಾಕೃಷ್ಣನ್ ಅವರು ಮುನ್ನುಡಿ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಇವರು ರಚಿಸಿರುವ ಮೇಲ್ಮಟ್ಟದ ಗ್ರಂಥವೆನಿಸಿದೆ. 

	ದತ್ತಾತ್ರೇಯ ತತ್ತ್ವದ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಕುರಿತು ಗ್ರಂಥಕರ್ತರ ಕಲ್ಪನೆ ಹೀಗಿದೆ:

	ದತ್ತಾತ್ರೇಯ ಮಾನವರ ಆತ್ಮಗಳ ಬೇಟೆಗಾರ. ಆತನ ಬಳಿಯಿರುವ ನಾಲ್ಕು ನಾಯಿಗಳೆಂದರೆ ನಾಲ್ಕು ವೇದಗಳು. ಇವು ಸತ್ಯವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತವೆ. ದತ್ತಾತ್ರೇಯನ ಕವಿ ಬಣ್ಣದ ಉಡುಪು ಸಂನ್ಯಾಸದ ಸಂಕೇತ ; ತ್ಯಾಗ ಮತ್ತು ನಿರ್ಲಿಪ್ತತೆಗಳಿಲ್ಲದೆ. ಪರಮ ಸತ್ಯದ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರ ಅಸಂಭವ ಎಂಬುದನ್ನು ಇದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.

	ಏಕ ಏವ ತ್ರಿಧಾ ಸ್ಮøತ: ಎಂಬಂತೆ ದತ್ತಾತ್ರೇಯನ ಶರೀರ ಒಂದು, ಮುಖಗಳು ಮೂರು, ಇವು ಬ್ರಹ್ಮ, ವಿಷ್ಣು ಮತ್ತು ಮಹೇಶ್ವರರನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. ಕೈಗಳು ಆರು, ಬಲಗಡೆಯ ಮೂರು ಕೈಗಳಲ್ಲಿ ತ್ರಿಶೂಲ, ಜಪಮಾಲೆ ಮತ್ತು ಕಮಲಗಳೂ ಎಡಗಡೆಯ ಮೂರು ಕೈಗಳಲ್ಲಿ ಚಕ್ರ, ಶಂಖ, ಭಿಕ್ಷಾಪಾತ್ರೆಗಳೂ ಇವೆ. ದತ್ತಾತ್ರೇಯ ಒಂದೇ ಸತ್ಯ ಸ್ವರೂಪದ ಮೂರು ಕ್ರಿಯೆಗಳ (ಸೃಷ್ಟಿ, ಸ್ಥಿತಿ;, ಲಯ) ಸಂಕೇತ, ಕೈಗಳಲ್ಲಿನ ಶಂಖಚಕ್ರಗಳು ವಿಷ್ಣುವನ್ನೂ ತ್ರಿಶೂಲ ಭಿಕ್ಷಾಪಾತ್ರೆಗಳು ಶಿವನನ್ನೂ ಕಮಲ ಜಪಮಾಲೆಗಳು ಬ್ರಹ್ಮನನ್ನೂ ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳ ಸಂಯೋಜಿತ ರೂಪವೇ ಭಾರತೀಯ ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಮೂರ್ತ ಸ್ವರೂಪ. ಇದೇ ದತ್ತಾತ್ರೇಯ ತತ್ತ್ವದ ಗುರಿ.

	ಈ ಗ್ರಂಥದ ಐದು ಪ್ರಕರಣಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಮಾನವನಿಗೆ ಈಶ್ವರಾನುಗ್ರಹದ ಅಗತ್ಯತೆ, ದತ್ತಾತ್ರೇಯನ ಪರತತ್ತ್ವ ಸ್ವರೂಪ, ದತ್ತಾತ್ತೇಯ ಉಪೇಯ ಮತ್ತು ಉಪಾಯ ಎರಡೂ ಆಗಿದ್ದಾನೆ. ಎಂಬುದು, ದತ್ತಾ ದ್ವೈತಸ್ವರೂಪ ಮತ್ತು ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಗೀತೆ ಇವು ಬರುತ್ತವೆ. ಅನಂತರ ಅವಧೂತ ಗೀತೆಗಳ ಭಾಷಾಂತರ, ಕಡೆಯಲ್ಲಿ ಇದಕ್ಕೆ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಾಗಿ ದತ್ತಾದ್ವ್ಯೆತದ ತುಲನಾತ್ಮಕ ವಿಮರ್ಶೆ ಬಂದಿವೆ.

=== ದಿ ಗೀತಾ ಅಂಡ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಕಲ್ಚರ್ ===
ದಿ ಗೀತಾ ಅಂಡ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಕಲ್ಚರ್ ಎಂಬುದು ಈ ದಿಶೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಂದು ಅವಲೋಕನೀಯ ಗ್ರಂಥ. ಇದು ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಗೀತೆ ಹಾಗೂ ಭಗವದ್ಗೀತೆಯಲ್ಲಿನ ಕ್ಷೇತ್ರ ಮತ್ತು ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞ ಎಂಬ ಕಲ್ಪನೆಗಳ ಸ್ವರೂಪ ಎಂಬ ಎರಡು ಪ್ರಬಂಧಗಳ ಸಂಕಲನ.
*ಒಡೆಯರ ಅಭಿಪ್ರಾಯದಂತೆ ಇಂದಿನ ಜಗತ್ತು ಐಹಿಕಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ಬೆಲೆ ಕೊಡುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ಶಾಂತಿ ಸಮಾಧಾನಗಳು ಮರೆಯಾಗಿವೆ. ಗೊಂದಲ, ಅಶಾಂತಿ ತಾಂಡವವಾಡುತ್ತಿವೆ. ಇಂಥ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಜಗತ್ತಿಗೆ ಶಾಂತಿಯ ಬೆಳಕನ್ನು ನೀಡಬಲ್ಲುದು ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮಾತ್ರ. ಎಲ್ಲ ಪ್ರಾಪಂಚಿಕ ಘಟನೆಗಳ ಹಿಂದೆ ಭಗವಂತನ ಅಭಯಹಸ್ತವೊಂದಿದೆ. ಅದು ನಿರ್ದೇಶನ ಮತ್ತು ಸಮಾಧಾನ ರೂಪದ್ದು. ಜಗತ್ತಿಗೆ ನಂಬಿಕೆ ನೀಡಿ ಧ್ಯಾನ ಮತ್ತು ಧರ್ಮದ ಅಖಂಡ ನಂಬಿಕೆಯ ತತ್ತ್ವಗಳ ಮಹತ್ವಪೂರ್ಣ ವಿಚಾರಧಾರೆಯನ್ನು ಹರಿಸಿದ್ದು ಭಾರತ. ಜಗತ್ತನ್ನು ವಿಜ್ಞಾನ ವಿಂಗಡಿಸಿ, ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಿ, ಅಣು-ಪರಮಾಣು ಎಂದು ವಿಭಾಗಿಸಿ ನೋಡುತ್ತದೆ ; ಮಾನವನನ್ನು ಬೃಹತ್ ವಿಶ್ವದ ಹೊರಗೆ ನಿಲ್ಲಿಸಿ ನೋಡಲು ಯತ್ನಿಸುತ್ತದೆ; ಮಾನವನನ್ನು ಬೃಹತ್ ವಿಶ್ವದ ಹೊರಗೆ ನಿಲ್ಲಿಸಿ ನೋಡಲು ಯತ್ನಿಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಭಾರತ, ಇಡಿಯ ಸೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ಪೂರ್ಣವೊಂದರ ಘಟಕವಾಗಿ ಕಂಡಿದೆ. ಅದೇ ಉಪನಿಷತ್ತಿನ ಪೂರ್ಣಮುದ: ಪೂರ್ಣಮಿದಂ ಎಂಬುದು. ವಿಶ್ವದ ಒಂದೊಂದು ಅಣುವೂ ಒಬ್ಬನೇ ಬ್ರಹ್ಮನ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ರೂಪವೆಂದು ತಿಳಿದರೆ ಮಾನವರಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರ ಘರ್ಷಣೆಗೆ ಅವಕಾಶವಿರದು.
*ರಾಜಕೀಯ ಆರ್ಥಿಕ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಹಾಗೂ ತಾತ್ತ್ವಿಕ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಂದ ಪರಸ್ಪರ ಸೌಹಾರ್ದ ಕಳಚುತ್ತಿರುವ ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ವಿಚಾರಧಾರೆ ಎಷ್ಟು ಅಗತ್ಯ ಎಂದು ತೋರಿಸುವುದೇ ಈ ಸಂಕಲನದ ಮುಖ್ಯ ಉದ್ದೇಶ.
==ಸಂಗೀತಾಸಕ್ತಿ ==
*ಒಡೆಯವರಿಗೆ ಸಂಗೀತವೆಂದರೆ ಪಂಚಪ್ರಾಣ. ಪ್ರತಿನಿತ್ಯ ಅವರು ಶಿವಪೂಜೆಗೆ ಕುಳಿತಾಗ ಸುಮಾರು 4-5 ಗಂಟೆಗಳ ವರೆಗೆ ಅರಮನೆಯ ಸಂಗೀತ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಸರದಿಯ ಮೇಲೆ ಹಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಒಂದೊಂದು ದಿನ ಬೆಳಗಿನ ಜಾವ 3-4 ಗಂಟೆಯಿಂದಲೇ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತಿದ್ದುದು ಅಪರೂಪವಲ್ಲ. ಅನೇಕ ವಿದ್ವಾಂಸರನ್ನಿವರು ಆಸ್ಥಾನ ವಿದ್ವಾಂಸರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿ ಗೌರವಿಸಿದುದೂ ಉಂಟು. ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಇವರು ರಚಿಸಿರುವ ಸಂಗೀತ ಕೃತಿಗಳು ಸುಮಾರು 94 ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕವು ಇನ್ನೂ ಅಚ್ಚಾಗಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಅನೇಕವನ್ನು ವಿದ್ವಾಂಸರು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಹಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರಾಯಃ ದೀಕ್ಷಿತ ಸಂಪ್ರದಾಯದವೆಂದು ಹೇಳಲಾಗಿರುವ ಇವರ ಕೀರ್ತನೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಕ್ಷರಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಾಧಾನ್ಯ. ವಿದ್ಯಾರಾಜಯೋಗೀಂದ್ರ ಮುಂತಾದ ಸಂಕೇತಗಳು ಇವರ ಕೀರ್ತನೆಗಳ ಅಂಕಿತಗಳು. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಹೀಗಿವೆ :
# ಶ್ರೀಮಹಾಗಣಪತಿಂ ಭಜೇ ಹಂ(ಅಠಾಣ, ಆದಿತಾಳ)
# ಲಂಬೋದರ ಪಾಹಿ ಮಾಂ (ನಾರಾಯಣ ಗೌಳ, ಮಿಶ್ರಜಾತಿ, ತ್ರಿಪುಟ ತಾಳ)
# ಚಿಂತಯಾಮಿ ಜಗದಂಬಾ (ಹಿಂದೋಳ, ಮಿಶ್ರಜಾತಿ, ಝಂಪೆತಾಳ)
# ಸರಸ್ವತೀಂ ಭಗವತೀಂ ಸಮಾಮ್ಯಹಂ (ಹಂಸವಿನೋದಿನಿ, ಮಿಶ್ರ ಜಾತಿ ಝಂಪೆತಾಳ)
# ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವಲಯೇ, ಮಾಯೇ (ಮಾಂಡ್, ಆದಿತಾಳ)
# ಪನ್ನಗಶಯನ ಪರಿಪಾಹಿ ಮಾಂ (ಬ್ರಹಸ್ಪತಿ ಪ್ರಿಯ)
# ಶಿವಶಿವಶಿವ ಭೋ
# ಈಗ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ರಾಗಗಳಲ್ಲದೆ ಬೃಹಸ್ಪತಿಪ್ರಿಯ ಮುಂತಾದ ಕೆಲವು ನೂತನ ರಾಗಗಳನ್ನೂ ಇವರು ಸೂಜಿಸಿದ್ದಾರೆ ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ.
:ಇವರ ಕೃತಿಗಳು ನಾದಮಾಧುರ್ಯಕ್ಕೆ, ಅರ್ಥಾಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಹೆಸರಾಗಿವೆ.&lt;ref&gt; [https://kn.wikisource.org/s/4rh ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಜಯಚಾಮರಾಜ ಒಡೆಯರು]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.prajavani.net/artculture/article-features/jayachamaraja-wadiyar-650864.html ವಿಶಾಲ ಕರ್ನಾಟಕದ ಕನಸುಗಾರ;ವಿದ್ವಾನ್‌ ಎಂ.ಶಿವಕುಮಾರಸ್ವಾಮಿ;d: 14 ಜುಲೈ 2019]&lt;/ref&gt;
==ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದಿಗೆ==
*[https://www.prajavani.net/artculture/article-features/jayachamaraja-wadiyar-650864.html ವಿಶಾಲ ಕರ್ನಾಟಕದ ಕನಸುಗಾರ;]

==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು==
&lt;References /&gt;{{Includes Wikisource|ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಜಯಚಾಮರಾಜ ಒಡೆಯರು}}
[[ವರ್ಗ:ಮೈಸೂರು ಸಂಸ್ಥಾನ]]
[[ವರ್ಗ:ಕರ್ನಾಟಕದ ರಾಜ್ಯಪಾಲರು]]
[[ವರ್ಗ:ಮೈಸೂರಿನ ಮಹಾರಾಜರು]]
[[ವರ್ಗ:ಮೈಸೂರಿನ ರಾಜ ಮನೆತನದವರು]]
{{ಕರ್ನಾಟಕದ ರಾಜ್ಯಪಾಲರುಗಳು‎}}
[[ವರ್ಗ:ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ]][[ವರ್ಗ:ಸಾಹಿತಿಗಳು]][[ವರ್ಗ:ಕರ್ನಾಟಕದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು]][[ವರ್ಗ:ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತಗಾರರು]]
[[ವರ್ಗ:ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತ]][[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ಗಣ್ಯರು]][[ವರ್ಗ:ವಾಗ್ಗೇಯಕಾರರು]]</text>
      <sha1>cprjn7ubyatuymbxk3ynj25gbdu5iyb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಜಯಮಾಲಾ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19333</id>
    <revision>
      <id>1113383</id>
      <parentid>1068522</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T19:34:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gangaasoonu</username>
        <id>40011</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29276" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name                  = ಜಯಮಾಲ
| image                 =[[File:Jayamala kannada-bhavana.jpg|thumb|Jayamala, minister of kannada and culture department before kannada-bhavana]]
| image_size            =
| caption               = 
| birth_name            = ಜಯಮಾಲಾ
| birth_date            = ೨೮ ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧೯೫೯
| birth_place           = [[ಕುಡ್ಲ]],  ಪಣಂಬೂರು, ಮಂಗಳೂರು (ಕರ್ನಾಟಕ), ಭಾರತ
| occupation            = ನಟಿ, ನಿರ್ಮಾಪಕಿ,ಚಲನಚಿತ್ರ ಕಲಾವಿದೆ ಮತ್ತು ವ್ಯವಸಾಯ
| years_active          = ೧೯೭೩–ಪ್ರಸ್ತುತ
| spouse                = ರಾಮಚಂದ್ರ ಹೆಚ್ ಎಂ
| domesticpartner       = 
| website               = 
}}
'''ಡಾ. ಜಯಮಾಲ''' ಒಬ್ಬ [[ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರರಂಗ|ಕನ್ನಡ]] ಚಿತ್ರನಟಿ.  ಗೀತಪ್ರಿಯ ನಿರ್ದೇಶನದ &quot;ಕಾಸ್ ದಾಯೆ ಕಂಡನೆ' ತುಳು ಚಿತ್ರದ ಮೂಲಕ ಸಿನಿಮಾ ಜಗತ್ತು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ಜಯಮಾಲಾ ನಿರ್ಮಾಪಕಿಯೂ ಆಗಿದ್ದಾರೆ.

==ವೈಯುಕ್ತಿಕ ವಿವರ==
*ತುಳುನಾಡು ಕಡಲತಡಿಯ ಪಣಂಬೂರು ಎಂಬ ಪುಟ್ಟ ಊರಿನಲ್ಲಿ ಜಯಮಾಲಾ ಅವರು ಫೆಬ್ರವರಿ 28, 1959 ರಂದು ಜನಿಸಿದರು. ಆ ಊರಿನಿಂದ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲೇ ಅಪ್ಪ– ಅಮ್ಮನ ಜತೆಗೆ ೧೯೬೩ ರಲ್ಲಿ ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರಿಗೆ ವಲಸೆ ಹೋದರು. ಅವರದು ಹಿಂದುಳಿದ ಬಿಲ್ಲವ ಜಾತಿಯ ಬಡ ಕುಟುಂಬ. ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರಿಗೆ ಬಂದು ನೆಲಸಿದರು. ಆಗ ಜಯಮಾಲಾಗೆ ಮೂರೂವರೆ ವರ್ಷ. ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರಿನಲ್ಲೇ ಪ್ರಾಥಮಿಕ, ಪ್ರೌಢ ಶಿಕ್ಷಣ ನಡೆಯಿತು.ಅವರು ಮೊದಲು ಕನ್ನಡ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟ [[ಟೈಗರ್ ಪ್ರಭಾಕರ್]] ಅವರನ್ನು ಮದುವೆಯಾದರು. ನಂತರ ಅವರು ಸಿನಿಮಾಟೋಗ್ರಾಫರ್ ಎಚ್. ಎಂ. ರಾಮಚಂದ್ರರನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಆಕೆಯು ಮಗಳು ಸೌಂದರ್ಯಾ ನಟಿ.&lt;ref&gt;[https://www.filmibeat.com/celebs/jayamala/biography.html Jayamala Biography]&lt;/ref&gt;

==ಸಿನೇಮಾ ನಂಟು==
*ಹೈಸ್ಕೂಲ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದಾಗಲೇ ತುಳು ಚಿತ್ರರಂಗದ ಖ್ಯಾತ ನಟ, ನಿರ್ದೇಶಕ ಕೆ.ಎನ್‌.ಟೈಲರ್‌ ಅವರ ಮೂಲಕ ತುಳು ಚಿತ್ರರಂಗದ ನಂಟು ಬೆಳೆಯಿತು. ಎಸ್ಸೆಸೆಲ್ಸಿ ಮುಗಿಸುವ ಹೊತ್ತಿಗೆ ನಾಲ್ಕು ತುಳು ಸಿನಿಮಾಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿಯಾಗಿತ್ತು. ಗಾಂಧಿನಗರದಿಂದ ಮೊದಲು ‘ಬೂತಯ್ಯನ ಮಗ ಅಯ್ಯು’ ಚಿತ್ರದ ಪುಟ್ಟ ಪೋಷಕ ಪಾತ್ರವೊಂದಕ್ಕೆ ಕರೆಬಂದಿತು. ಆ ಚಿತ್ರ ಶತದಿನೋತ್ಸವ ಆಚರಿಸಿತು. ಆ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಫಲಕ ಸ್ವೀಕರಿಸಲು ಅಮ್ಮ ಮತ್ತು ಅಕ್ಕನ ಜತೆಗೆ ಮೊತ್ತಮೊದಲಿಗೆ ಬೆಂಗಳೂರಿಗೆ ಬಂದರು ಜಯಮಾಲ. ಅಲ್ಲಿ ವರದಪ್ಪನವರ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬಿದ್ದರು. ‘ಪ್ರೇಮದ ಕಾಣಿಕೆ’ಯಲ್ಲಿ ಡಾ.ರಾಜ್‌ ಅವರಿಗೆ ನಾಯಕಿಯಾಗುವ ಅವಕಾಶ ಸಿಕ್ಕಿತು.  ಆಗ ಜಯಮಾಲಾ 16ರ ಬಾಲೆ. ಅಲ್ಲಿ ಸ್ವತಃ ರಾಜ್‌ಕುಮಾರ್ ಅಕ್ಕರೆಯಿಂದ, ನಟಿಯೊಬ್ಬಳಿಗೆ ಇರಬೇಕಾದ ಪಾತ್ರದ ತನ್ಮಯತೆಯ ಅಕ್ಷರಮಾಲೆಯನ್ನು ಬಿಡಿಸಿ ಹೇಳಿಕೊಟ್ಟರು. ಅಲ್ಲಿಂದ ಮುಂದೆ ಸಿನಿಮಾ ರಂಗದಲ್ಲಿ, 'ತ್ರಿಮೂರ್ತಿ, ಗಿರಿಕನ್ಯೆ, ಶಂಕರ್‌ಗುರು'– ಹೀಗೆ ಸಾಲಾಗಿ ರಾಜ್‌ ಪ್ರಪಂಚದ ಸೂಪರ್‌ಹಿಟ್‌ ಚಿತ್ರಗಳು ಬಂದವು. ೧೯೭೦ ಮತ್ತು ೧೯೮೦ರ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ಜನಪ್ರಿಯರಾಗಿದ್ದರು. ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರರಂಗದ ಆ ಕಾಲದ ಬಹುತೇಕ ಪ್ರಮುಖ ನಾಯಕ ನಟರ ಜೊತೆ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. ತಮಿಳು ಹಾಗೂ ತೆಲುಗು ಭಾಷೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲೂ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ.&lt;ref&gt;{{cite web|title=ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಸಲ್ಲಾಪ:ಜಯಮಾಲ|url=http://www.sallapa.com/2013/08/blog-post_820.html|website=http://www.sallapa.com/}}&lt;/ref&gt;
*ಅವರು ಐದು ಭಾಷೆಗಳ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು. ನಿರ್ಮಾಪಕಿಯಾಗಿಯೂ ಜಯಮಾಲ ಜಯಗಳಿಸಿರು. ಅವರು ನಿರ್ಮಾಪಕಿಯಾಗಿ  ನಾಲ್ಕನೇ ಚಿತ್ರ ಗಿರೀಶ್‌ ಕಾಸರವಳ್ಳಿ ನಿರ್ದೇಶನದ '''‘ತಾಯಿಸಾಹೇಬ’''' ರಾಷ್ಟ್ರಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ '''ಸ್ವರ್ಣಕಮಲ ಪ್ರಶಸ್ತಿ''' ಗೆದ್ದಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ ಅವರ ಪಾತ್ರಕ್ಕೂ ಜ್ಯೂರಿಗಳ ವಿಶೇಷ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಲಭಿಸಿತು.
*ಅವರು ಸಿನಿಮಾ ವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ, ಕರ್ನಾಟಕ ಚಲನಚಿತ್ರ ವಾಣಿಜ್ಯ ಮಂಡಳಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷೆಯಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಜತೆಗೆ, ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರಗಳ ಸಬ್ಸಿಡಿ ಆಯ್ಕೆ ಸಮಿತಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆ, ರಾಜ್ಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಆಯ್ಕೆ ಸಮಿತಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆ, ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವಗಳ ಪ್ರದರ್ಶನ– ಹೀಗೆ ಹತ್ತಾರು ಜವಾಬ್ದಾರಿಗಳನ್ನೂ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು.

==ಸಾಧನೆಗಳು==
*ಹದಿಮೂರನೆ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ‘ಕಾಸ್‍ದಾಯೆ ಕಂಡನಿ’ ತುಳು ಚಿತ್ರದ ಮೂಲಕ ಚಿತ್ರರಂಗ ಪ್ರವೇಶ. ತನ್ನ ಮೊದಲ ತುಳು ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ. ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಐದು ಭಾಷೆಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡು ಒಟ್ಟು 75 ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯ.
*1986ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಪಕಿಯಾಗಿ ‘ಅಗ್ನಿಪರೀಕ್ಷೆ’ ಚಿತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದಲ್ಲದೆ, ನಾಲ್ಕನೆಯ ನಿರ್ಮಾಣದ ‘ತಾಯಿಸಾಹೇಬ’ ಚಿತ್ರವು ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರರಂಗದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಇತಿಹಾಸವನ್ನೇ ನಿರ್ಮಿಸಿತು. *ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯವರ ಸ್ವರ್ಣಕಮಲ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯ ಜೊತೆಗೆ ಈ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಒಟ್ಟು 24 ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಬಂದಿದೆ.
*ಐದನೆಯ ನಿರ್ಮಾಣದ ಚಿತ್ರವಾದ ‘ತುತ್ತೂರಿ’ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ &quot;ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪರಿಸರ ಮಕ್ಕಳ ಚಿತ್ರ&quot; ರಾಷ್ಟ್ರಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಬಂದಿದೆ.

==ಸೇವೆ==
ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಬೀದಿ ಮಹಿಳೆಯರ ಪುನರ್ವಸತಿ ಕೇಂದ್ರ ಮೈಸೂರಿನ &quot;ಶಕ್ತಿಧಾಮ&quot;ದಲ್ಲಿ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕ ನಿರ್ದೇಶಕಿ.
ಏಡ್ಸ್ ಪೀಡಿತರ ನೆರವು,ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದಂತಹ  &quot;ಭವಿಷತ್ ಬೆಳಕು&quot; ಎಂಬ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಧರ್ಮದರ್ಶಿಯಾಗಿ ಸೇವೆ.
ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ  &quot;ರಂಗಮಂದಿರ&quot;ಗಳನ್ನು ಕುಟುಂಬ ಮತ್ತು ಭೂಕಂಪವಾದಾಗ ಪರಿಹಾರ ನಿಧಿಸಂಗ್ರಹಣೆಗಾಗಿ ಹಮ್ಮಿಕೊಂಡ &quot;ಸಂಗೀತ ಸಂಜೆ&quot; ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆ.

==ಹುದ್ದೆಗಳು==
# ''ಅಧ್ಯಕ್ಷರು''- ಕರ್ನಾಟಕ ಚಲನಚಿತ್ರ ವಾಣಿಜ್ಯ ಮಂಡಳಿ
# ''ಅಧ್ಯಕ್ಷರು''- ಚಲನಚಿತ್ರ ಸಹಾಯಧನ ಆಯ್ಕೆ ಸಮಿತಿ
# ''ಅಧ್ಯಕ್ಷರು''- ರಾಜ್ಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಆಯ್ಕೆ ಸಮಿತಿ
# ''ಸದಸ್ಯರು'' – ಕರ್ನಾಟಕ ವಿಧಾನ ಪರಿಷತ್
# ''ಸ್ಥಾಪಕ ನಿರ್ದೇಶಕರು'', ಕರ್ನಾಟಕ ಚಲನಚಿತ್ರೋದ್ಯಮ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಸಹಕಾರಸಂಘ(ನಿ)
# ''ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕ ಧರ್ಮದರ್ಶಿ''- ಶಕ್ತಿಧಾಮ  ನಿರಾಶ್ರಿತ ಮಹಿಳೆಯರ ಪುನರ್ವಸತಿ ಕೇಂದ್ರ, ಮೈಸೂರು.
# ''ಭಾರತೀಯ ಪನೋರಮ''-2000, ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರ  ಚಲನಚಿತ್ರ ಆಯ್ಕೆ ಸಮಿತಿ ಸದಸ್ಯರು (ಜ್ಯೂರಿ)
# ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವಗಳಲ್ಲಿ ಆಹ್ವಾನಿತ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆ.

==ಸಾಹಿತ್ಯಾಸಕಿ==
*ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರ ಕುರಿತಂತೆ ರಾಷ್ಟ್ರ, ರಾಜ್ಯಮಟ್ಟದ ಪ್ರಬಂಧ ಮಂಡನೆ.
*ಕನ್ನಡ ವಾಕ್ಚಿತ್ರ ಅಮೃತಮಹೋತ್ಸವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಹಿರಿಯ ತಾರೆ ಪಂಡರಿಬಾಯಿ ಕುರಿತ ಪುಸ್ತಕ.
*ಕರ್ನಾಟಕ ಮಹಿಳಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಹೊರತಂದ `ನಮ್ಮ ಮಹಿಳೆ, ನಮ್ಮ ಹೆಮ್ಮೆ’ ಕೃತಿ ಶ್ರೇಣಿಗೆ `ಸಿನಿಮಾ ಸಾಧಕಿಯರು’ ಪುಸ್ತಕದ ಸಂಪಾದಕಿ
*ಅನೇಕ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಮ್ಮೇಳನಗಳಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುವಿಕೆ.

==ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳ ವಿವರ==
# ವರ್ಷದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರಕ್ಕಿರುವ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳ ಸ್ವರ್ಣಕಮಲ ಪ್ರಶಸ್ತಿ–1998- &quot;ತಾಯಿಸಾಹೇಬ&quot;
# ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ತೀರ್ಪುಗಾರರ ವಿಶೇಷ ರಾಷ್ಟ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ1998-&quot;ತಾಯಿಸಾಹೇಬ&quot;
# ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪರಿಸರ ಮಕ್ಕಳ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರಪ್ರಶಸ್ತಿ2006-&quot;ತುತ್ತೂರಿ&quot;
# 15ನೇ ಟೋಕಿಯೋ ಅರ್ತ್‍ವಿಷನ್‍ನ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಿತ್ರೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪರಿಸರ ಕಾಳಜಿಯುಳ್ಳ ಚಿತ್ರ-ಪ್ರಶಸ್ತಿ 2006,&quot;ತುತ್ತೂರಿ&quot;
# ಢಾಕಾ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಿತ್ರೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪ್ರೇಕ್ಷಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ- 2006-&quot;ತುತ್ತೂರಿ&quot;
# ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ-ರಾಜ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ- 1999- ತಾಯಿಸಾಹೇಬ&quot;
#. ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರ ರಾಜ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ -1999 – ‘ತಾಯಿಸಾಹೇಬ&quot;
# ಕನ್ನಡ ರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ ಪ್ರಶಸ್ತಿ -2001
# ವಿ.ಶಾಂತಾರಾಂ -ಬಂಗಾರದ ಪದಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ-2001
# ಫಿಲಂಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ- ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರ-1999- &quot;ತಾಯಿಸಾಹೇಬ&quot;
# ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ-ಫಿಲಂಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ-1999- &quot;ತಾಯಿಸಾಹೇಬ&quot;
# ಸಿನಿ ಎಕ್ಸ್‍ಪ್ರೆಸ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ-1999- &quot;ತಾಯಿಸಾಹೇಬ&quot;
# ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಕಲಾವಿದೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ,1973, ತುಳುಚಿತ್ರ- &quot;ಕಾಸದಾಯೆ ಕಂಡನಿ&quot;
# ಆರ್ಯಭಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ-ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಕಲಾವಿದೆ-1995
# ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಮಗ್ರತಾ ಪ್ರಶಸ್ತಿ-ಸ್ನೇಹ ಮತ್ತು ಶಾಂತಿ-1994
# ರಾಜೀವ್‍ಗಾಂಧಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸೌಹಾರ್ಧ ಪ್ರಶಸ್ತಿ-1995
# ಗ್ಲೋಬಲ್‍ಮ್ಯಾನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ-ವಿಶ್ವ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಮ್ಮೇಳನ- 2004-ಯು.ಎ.ಇ.
# ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಕಲಾವಿದೆ-ಚೆನ್ನೈ ಫ್ಯಾನ್ಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್- 1999-&quot;ತಾಯಿಸಾಹೇಬ&quot;
# ಚೆನ್ನೈ ಫ್ಯಾನ್ಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್-ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರ-  1999-&quot;ತಾಯಿಸಾಹೇಬ&quot;
# ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರ ಪ್ರೇಮಿಗಳ ಸಂಘ- ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರ– 1999-&quot;ತಾಯಿಸಾಹೇಬ&quot;
# ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರ ಪ್ರೇಮಿಗಳ ಸಂಘ- ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಕಲಾವಿದೆ –  1999-&quot;ತಾಯಿಸಾಹೇಬ&quot;
# ಮಹಿಳಾ ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಇಲಾಖೆ- &quot;ಕಿತ್ತೂರುರಾಣಿ ಚೆನ್ನಮ್ಮ&quot; ಪ್ರಶಸ್ತಿ
# ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯದ ಹಲವಾರು ಸಂಘ-ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಗೌರವ
# 8ನೇ ಬೆಂಗಳೂರು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಿತ್ರೋತ್ಸವದ ಕಲಾತ್ಮಕ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣೆ

==ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಸಮಾಜ ಸೇವೆ==
*ಅವರು ವಿಧಾನ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಸದಸ್ಯೆಯಾಗಿ ನೇಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು.  ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರರಂಗದಲ್ಲೇ ನಟಿಯೊಬ್ಬರ ಅದ್ವಿತೀಯ ಸಾಧನೆಯದು. ‘ಲೈಂಗಿಕ ವೃತ್ತಿನಿರತರ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಗಳ ಅಧ್ಯಯನ ಸಮಿತಿ’ ಅಧ್ಯಕ್ಷೆಯಾಗಿ ರಾಜ್ಯದಾದ್ಯಂತ ಓಡಾಡಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವರದಿಯೊಂದನ್ನು ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಇದೆಲ್ಲವೂ ಸಮಾಜ ಮತ್ತು ಬದುಕಿನ ಕುರಿತ ಅವರ ಶ್ರಮ ಮತ್ತು ಶ್ರದ್ಧೆಗೆ ಸಾಕ್ಷಿ.
*2016ರಲ್ಲಿ ಲೈಂಗಿಕ ಕಾರ್ಯಕರ್ತೆಯರ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಗಳ ಕುರಿತಂತೆ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿ ವರದಿ ಸಲ್ಲಿಸಲು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರ ನೇಮಿಸಿದ ಸಮಿತಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆ; ನಿಗದಿತ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ವರದಿ ಸಲ್ಲಿಕೆ.
*2018ರ ವಿಧಾನ ಸಭ ಚುನಾವಣೆಯ ವೇಳೆ ಬೆಂಗಳೂರು ಗ್ರಾಮಾಂತರ ಜಿಲ್ಲೆಗೆ ಪಕ್ಷದ ವೀಕ್ಷಕರಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣೆ.
*ವಿಧಾನಪರಿಷತ್ತಿನ ಈಶಾನ್ಯ ಶಿಕ್ಷಕರ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಚುನಾವಣೆಯ ವೇಳೆ ವೀಕ್ಷಕಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣೆ
*2018, ಮೇ. ಸಮ್ಮಿಶ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ರಾಜ್ಯ ಸಂಪುಟದಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆ ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ, ವಿಕಲಚೇತನರ ಮತ್ತು ಹಿರಿಯ ನಾಗರಿಕರ ಸಬಲೀಕರಣ ಹಾಗೂ ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಇಲಾಖೆ ಸಚಿವೆಯಾಗಿ ಪದಗ್ರಹಣ. 
==ಡಾಕ್ಟರೇಟ್==
*ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ನಿರಾಶ್ರಿತ ಮಹಿಳೆಯರ ಪುನರ್ವಸತಿ: ಆಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಅಧ್ಯಯನ’ ಎಂಬ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿ ಸುದೀರ್ಘ ಪ್ರಬಂಧ ಮಂಡಿಸಿ, ಬೆಂಗಳೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ ಪಿಎಚ್‌ಡಿ ಪಡೆದರು.
== ಸಚಿವೆ==
*ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಪಕ್ಷದಿಂದ ವಿಧಾನ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಸದಸ್ಯೆಯಾಗಿ, ಜಯಮಾಲ ಅವರು 2018 ರ ಸಮ್ಮಿಶ್ರ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಮಹಿಳಾ ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಸಚಿವೆಯಾಗಿ ನೇಮಕವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಸಚಿವೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಅವರೀಗ ಮೇಲ್ಮನೆಯ ಸಭಾನಾಯಕಿಯೂ ಆಗಿದ್ದಾರೆ..ಹೀಗೆ, ಕರ್ನಾಟಕದ ವಿಧಾನ ಪರಿಷತ್ತಿನಲ್ಲಿ ‘ಸಭಾನಾಯಕಿ’ ಆಗುತ್ತಿರುವ ಕರ್ನಾಟಕದ ಮೊದಲ ಮಹಿಳೆಯೂ ಆಗಿದ್ದಾರೆ.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.prajavani.net/news/article/2018/06/10/578453.html |title=ಆಗ ನಾಯಕಿ ಈಗ ಸಭಾನಾಯಕಿ |access-date=2018-06-10 |archive-date=2018-06-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180612073837/http://www.prajavani.net/news/article/2018/06/10/578453.html |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

==ಜಯಮಾಲ ಅಭಿನಯದ ಕೆಲವು ಚಿತ್ರಗಳು==
====ಕನ್ನಡ====
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! ವರ್ಷ
! ಚಿತ್ರ
! ಪಾತ್ರ
! ನಿರ್ದೇಶನ
! ಭೂಮಿಕೆ
|-
| ೧೯೭೫ || ''[[ತ್ರಿಮೂರ್ತಿ]]'' ||   || [[ಸಿ.ವಿ.ರಾಜೇಂದ್ರನ್]] || [[ಡಾ.ರಾಜ್ ಕುಮಾರ್]]
|-
| ೧೯೭೫ || ''[[ದಾರಿ ತಪ್ಪಿದ ಮಗ]]'' ||   || [[ಪೆಕೇಟಿ ಶಿವರಾಂ]] || [[ಡಾ.ರಾಜ್ ಕುಮಾರ್]], [[ಕಲ್ಪನಾ]], [[ಆರತಿ]], [[ಮಂಜುಳಾ]]
|-
| ೧೯೭೬ || ''[[ಪ್ರೇಮದ ಕಾಣಿಕೆ]]'' ||   || [[ವಿ.ಸೋಮಶೇಖರ್]] || [[ಡಾ.ರಾಜ್ ಕುಮಾರ್]], [[ಆರತಿ]]
|-
| ೧೯೭೬ || ''[[ಬಡವರ ಬಂಧು]]'' ||   || [[ವಿಜಯ್]] || [[ಡಾ.ರಾಜ್ ಕುಮಾರ್]]
|-
| ೧೯೭೬ || ''[[ಯಾರು ಹಿತವರು]]'' ||   || ಪಿ.ಎಸ್.ಮೂರ್ತಿ || [[ರಾಮ್ ಗೋಪಾಲ್]], [[ವಿಜಯಕಲಾ]]
|-
| ೧೯೭೭ || ''[[ಗಿರಿಕನ್ಯೆ]]'' ||   || [[ದೊರೈ-ಭಗವಾನ್]] || [[ಡಾ.ರಾಜ್ ಕುಮಾರ್]]
|-
| ೧೯೭೭ || ''[[ಬಬ್ರುವಾಹನ (ಚಲನಚಿತ್ರ)|ಬಭ್ರುವಾಹನ]]'' ||   || [[ಹುಣಸೂರು ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿ]] || [[ಡಾ.ರಾಜ್ ಕುಮಾರ್]], [[ಬಿ.ಸರೋಜಾದೇವಿ]], [[ಕಾಂಚನಾ]]
|-
| ೧೯೭೮ || ''[[ಶಂಕರ್ ಗುರು]]'' ||   || [[ವಿ.ಸೋಮಶೇಖರ್]] || [[ಡಾ.ರಾಜ್ ಕುಮಾರ್]], [[ಕಾಂಚನಾ]], [[ಪದ್ಮಪ್ರಿಯ]]
|-
| ೧೯೭೮ || ''[[ಸವಾಲಿಗೆ ಸವಾಲ್]]'' ||   || ರಮೇಶ್, ಶಿವರಾಂ || ಶ್ರೀಕಾಂತ್
|-
| ೧೯೭೯ || ''[[ಖಂಡವಿದೆಕೋ ಮಾಂಸವಿದೆಕೋ]]'' ||   || ಪಿ.ಲಂಕೇಶ್ || [[ಸುರೇಶ್ ಹೆಬ್ಳೀಕರ್]], ರೂಪ
|-
| ೧೯೭೫ || ''[[ಮಧುಚಂದ್ರ]]'' ||   || ರಮೇಶ್, ಶಿವರಾಂ || [[ಶಂಕರ್ ನಾಗ್]], [[ರಾಮಕೃಷ್ಣ]]
|-
| ೧೯೮೦ || ''[[ಅಖಂಡ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಗಳು]]'' ||   || ವಿಷುಕುಮಾರ್|| ವಿಷುಕುಮಾರ್, ಜಯಶ್ರೀ ಸುವರ್ಣ
|-
| ೧೯೮೦ || ''[[ಕಪ್ಪುಕೊಳ]]'' ||   || ನಾಗೇಶ್ || [[ಅಶೋಕ್]]
|-
| ೧೯೮೦ || ''[[ಜನ್ಮ ಜನ್ಮದ ಅನುಬಂಧ]]'' ||   || [[ಶಂಕರ್ ನಾಗ್]]|| [[ಅನಂತ್ ನಾಗ್]], [[ಜಯಂತಿ]], [[ಶಂಕರ್ ನಾಗ್]], [[ಮಂಜುಳಾ]]
|-
| ೧೯೮೦ || ''[[ನಮ್ಮಮ್ಮನ ಸೊಸೆ]]'' ||   || ವಾದಿರಾಜ್-ಜವಾಹರ್|| [[ಮೋಹನ್]], ಸುನಂದ, [[ಲೀಲಾವತಿ]]
|-
| ೧೯೮೦ || ''[[ಹಂತಕನ ಸಂಚು]]'' ||   || ಬಿ.ಕೃಷ್ಣನ್|| [[ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನ್]], [[ಆರತಿ]]
|-
| ೧೯೮೧ || ''[[ಅಂತ]]'' ||   || [[ಎಸ್.ವಿ.ರಾಜೇಂದ್ರಸಿಂಗ್ ಬಾಬು]] || [[ಅಂಬರೀಶ್]], [[ಲಕ್ಷ್ಮಿ(ಚಿತ್ರನಟಿ)|ಲಕ್ಷ್ಮಿ]], ಲತಾ
|-
| ೧೯೮೧ || ''[[ನಂಬರ್ ಐದು ಎಕ್ಕ]]'' ||   || ಎಸ್.ಶಿವಕುಮಾರ್ || [[ಶ್ರೀನಾಥ್]]
|-
| ೧೯೮೧ || ''[[ನಾಗ ಕಾಳ ಭೈರವ]]'' ||   || [[ತಿಪಟೂರು ರಘು]] || [[ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನ್]], [[ಜಯಂತಿ]]
|-
| ೧೯೮೧ || ''[[ಭಾಗ್ಯದ ಬೆಳಕು]]'' ||   || ಕೆ.ವಿ.ಎಸ್.ಕುಟುಂಬ ರಾವ್ || [[ಆರತಿ]], [[ಮಾನು]]
|-
| ೧೯೮೧ || ''[[ಭರ್ಜರಿ ಬೇಟೆ]]'' ||   || [[ನಾಗೇಶ್]] || [[ಅಂಬರೀಶ್]], [[ಶಂಕರ್ ನಾಗ್]], [[ಸ್ವಪ್ನ]]
|-
| ೧೯೮೧ || ''[[ಮುನಿಯನ ಮಾದರಿ (ಚಲನಚಿತ್ರ)| ಮುನಿಯನ ಮಾದರಿ]]'' ||   || [[ದೊರೈ-ಭಗವಾನ್]] || [[ಜೈಜಗದೀಶ್]], [[ಶಂಕರ್ ನಾಗ್]]
|-
| ೧೯೮೧ || ''[[ಸಂಗೀತ (ಚಲನಚಿತ್ರ)]]'' ||  || [[ಚಂದ್ರಶೇಖರ್ ಕಂಬಾರ]]  || [[ಲೋಕೇಶ್]]
|-
| ೧೯೮೨ || ''[[ಅಜಿತ್ (ಚಲನಚಿತ್ರ)|ಅಜಿತ್ ]]'' ||  || [[ವಿ.ಸೋಮಶೇಖರ್]]  || [[ಅಂಬರೀಶ್]]
|-
| ೧೯೮೨ || ''[[ಖದೀಮ ಕಳ್ಳರು]]'' ||  || [[ವಿಜಯ್]]  || [[ಅಂಬರೀಶ್]]
|-
| ೧೯೮೨ || ''[[ಧರ್ಮ ದಾರಿ ತಪ್ಪಿತು]]'' ||  || ಬಂಡಾರು ಗಿರಿಬಾಬು  || [[ಶ್ರೀನಾಥ್]], [[ಶಂಕರ್ ನಾಗ್]], [[ಜಯಂತಿ]]
|-
| ೧೯೮೨ || ''[[ಪೆದ್ದ ಗೆದ್ದ (ಚಲನ ಚಿತ್ರ)|ಪೆದ್ದ ಗೆದ್ದ]]'' ||  || [[ಭಾರ್ಗವ]]  || [[ದ್ವಾರಕೀಶ್]], [[ಆರತಿ]]
|-
| ೧೯೮೨ || ''[[ಪ್ರೇಮ ಮತ್ಸರ]]'' ||  || [[ಸಿ.ವಿ.ರಾಜೇಂದ್ರನ್]]  || [[ಅಂಬರೀಶ್]]
|-
| ೧೯೮೨ || ''[[ರಾಗ ತಾಳ]]'' ||  || ಹೆಚ್.ಎಂ.ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿ  || ಪ್ರಥ್ವಿರಾಜ್ ಸಾಗರ್
|-
| ೧೯೮೨ || ''[[ಶಂಕರ್ ಸುಂದರ್]]'' ||  || [[ಎ.ಟಿ.ರಘು]]  || [[ಅಂಬರೀಶ್]], [[ಸ್ವಪ್ನ]]
|-
| ೧೯೮೩ || ''[[ಗೆಲುವು ನನ್ನದೆ]]'' ||  || ಎಸ್.ಎ.ಚಂದ್ರಶೇಖರ್  || [[ಅಂಬರೀಶ್]], [[ಟೈಗರ್ ಪ್ರಭಾಕರ್]]
|-
| ೧೯೮೩ || ''[[ಚಂಡಿ ಚಾಮುಂಡಿ]]'' ||  || [[ವಿ.ಸೋಮಶೇಖರ್]]  || [[ಶಂಕರ್ ನಾಗ್]], [[ಟೈಗರ್ ಪ್ರಭಾಕರ್]]
|-
| ೧೯೮೩ || ''[[ತಿರುಗುಬಾಣ]]'' ||  || [[ಕೆ.ಎಸ್.ಆರ್.ದಾಸ್]]  || [[ಅಂಬರೀಶ್]], [[ಆರತಿ]]
|-
| ೧೯೮೩ || ''[[ನ್ಯಾಯ ಗೆದ್ದಿತು]]'' ||  || [[ಜೋ ಸೈಮನ್]]  || [[ಟೈಗರ್ ಪ್ರಭಾಕರ್]], [[ಶಂಕರ್ ನಾಗ್]], [[ರೂಪಾದೇವಿ]]
|-
| ೧೯೮೩ || ''[[ಪ್ರೇಮಯುದ್ಧ]]'' ||  || [[ಟಿ.ಎಸ್.ನಾಗಾಭರಣ]]  || [[ಟೈಗರ್ ಪ್ರಭಾಕರ್]]
|-
| ೧೯೮೩ || ''[[ಸಿಡಿದೆದ್ದ ಸಹೋದರ]]'' ||  || [[ಜೋ ಸೈಮನ್]]  || [[ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನ್]], [[ಆರತಿ]]
|-
| ೧೯೮೩ || ''[[ಹೊಸ ತೀರ್ಪು]]'' ||  || [[ಶಂಕರ್ ನಾಗ್]]  || [[ಅಂಬರೀಶ್]], [[ಮಂಜುಳಾ]]
|-
| ೧೯೮೪ || ''[[ಒಂಟಿಧ್ವನಿ]]'' ||  || [[ಟಿ.ಎಸ್.ನಾಗಾಭರಣ]]  || [[ಅಂಬರೀಶ್]], [[ಮಂಜುಳಾ]], [[ಲೋಕೇಶ್]]
|-
| ೧೯೮೪ || ''[[ಗಂಡಭೇರುಂಡ]]'' ||  || [[ಎಸ್.ವಿ.ರಾಜೇಂದ್ರಸಿಂಗ್ ಬಾಬು]]  || [[ಅಂಬರೀಶ್]], [[ಶ್ರೀನಾಥ್]], [[ಲಕ್ಷ್ಮಿ(ಚಿತ್ರನಟಿ)|ಲಕ್ಷ್ಮಿ]]
|-
| ೧೯೮೪ || ''[[ಜಿದ್ದು]]'' ||  || [[ಡಿ.ರಾಜೇಂದ್ರ ಬಾಬು]]  || [[ಟೈಗರ್ ಪ್ರಭಾಕರ್]]
|-
| ೧೯೮೪ || ''[[ನಗಬೇಕಮ್ಮ ನಗಬೇಕು]]'' ||  || ಬಿ.ಸುಬ್ಬರಾವ್  || [[ಶಂಕರ್ ನಾಗ್]], [[ರಾಮಕೃಷ್ಣ]]
|-
| ೧೯೮೪ || ''[[ಪ್ರೇಮವೇ ಬಾಳಿನ ಬೆಳಕು]]'' ||  || [[ಎ.ವಿ.ಶೇಷಗಿರಿ ರಾವ್]]  || [[ಅನಂತ್ ನಾಗ್]], [[ಆರತಿ]]
|-
| ೧೯೮೪ || ''[[ಬೆಂಕಿ ಬಿರುಗಾಳಿ (ಚಲನಚಿತ್ರ) | ಬೆಂಕಿ ಬಿರುಗಾಳಿ]]'' ||  || [[ತಿಪಟೂರು ರಘು]]  || [[ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನ್]], [[ಶಂಕರ್ ನಾಗ್]]
|-
| ೧೯೮೪ || ''[[ಬೆದರು ಬೊಂಬೆ]]'' ||  || [[ಭಾರ್ಗವ]]  || [[ಶಂಕರ್ ನಾಗ್]]
|-
| ೧೯೮೪ || ''[[ರಕ್ತ ತಿಲಕ]]'' ||  || [[ಜೋ ಸೈಮನ್]]  || [[ಶಂಕರ್ ನಾಗ್]], [[ಟೈಗರ್ ಪ್ರಭಾಕರ್]], [[ಕಾಂಚನಾ]]
|-
| ೧೯೮೪ || ''[[ವಿಘ್ನೇಶ್ವರ ವಾಹನ]]'' ||  || [[ಪಿ.ಎಸ್.ಪ್ರಕಾಶ್]]  || [[ಟೈಗರ್ ಪ್ರಭಾಕರ್]]
|-
| ೧೯೮೪ || ''[[ಹುಲಿಯಾದ ಕಾಳ]]'' ||  || [[ಬಿ.ಎಸ್.ರಂಗಾ]]  || [[ಟೈಗರ್ ಪ್ರಭಾಕರ್]]
|-
| ೧೯೮೪ || ''[[ಹೊಸ ಇತಿಹಾಸ]]'' ||  || [[ಡಿ.ರಾಜೇಂದ್ರ ಬಾಬು]]  || [[ಟೈಗರ್ ಪ್ರಭಾಕರ್]]
|-
| ೧೯೮೫ || ''[[ಪ್ರಳಯ ರುದ್ರ]]'' ||  || [[ಪಿ.ಎಸ್.ಪ್ರಕಾಶ್]]  || [[ಟೈಗರ್ ಪ್ರಭಾಕರ್]]
|-
| ೧೯೯೫ || ''[[ಗಡಿಬಿಡಿ ಅಳಿಯ]]'' ||  || [[ಸಾಯಿಪ್ರಕಾಶ್]]  || [[ಶಿವರಾಜ್ ಕುಮಾರ್]], [[ಮಾಲಾಶ್ರೀ]], [[ಮೋಹಿನಿ]], [[ಶ್ರೀನಾಥ್]]
|-
| ೧೯೯೬ || ''[[ಗೆಲುವಿನ ಸರದಾರ]]'' ||  || ರೇಲಂಗಿ ನರಸಿಂಹ ರಾವ್  || [[ರಾಘವೇಂದ್ರ ರಾಜ್ ಕುಮಾರ್]], [[ಶ್ರುತಿ]], [[ಶ್ರೀನಾಥ್]]
|-
| ೧೯೯೬ || ''[[ನಿರ್ಬಂಧ]]'' ||  || ಹ.ಸು.ರಾಜಶೇಖರ್  || [[ಶಶಿಕುಮಾರ್]], [[ಅನಂತ್ ನಾಗ್]]
|-
| ೧೯೯೭ || ''[[ತಾಯಿ ಸಾಹೇಬ]]'' ||  || [[ಗಿರೀಶ್ ಕಾಸರವಳ್ಳಿ]]  || [[ಸುರೇಶ್ ಹೆಬ್ಳೀಕರ್]]
|-
| ೨೦೦೪|| ''[[ರೌಡಿ ಅಳಿಯ]]'' ||  || ಸಾಯಿಪ್ರಕಾಶ್  || [[ಶಿವರಾಜ್ ಕುಮಾರ್]], [[ಪ್ರಿಯಾಂಕ]]
|}

&lt;ref&gt;{{cite web|title=ಜಯಮಾಲ ಅಭಿನಯದ ಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ|url=http://chiloka.com/celebrity/jayamala/filmography|website=ಚಿಲೋಕ.ಕಾಮ್}}&lt;/ref&gt;

==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು==
{{reflist}}
[[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟಿಯರು]]</text>
      <sha1>g1tr9ggqaoey8l6fmhh7mitarwwk7ab</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113384</id>
      <parentid>1113383</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T19:35:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gangaasoonu</username>
        <id>40011</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29385" xml:space="preserve">'''ಡಾ. ಜಯಮಾಲ''' ಒಬ್ಬ [[ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರರಂಗ|ಕನ್ನಡ]] ಚಿತ್ರನಟಿ.  ಗೀತಪ್ರಿಯ ನಿರ್ದೇಶನದ &quot;ಕಾಸ್ ದಾಯೆ ಕಂಡನೆ' ತುಳು ಚಿತ್ರದ ಮೂಲಕ ಸಿನಿಮಾ ಜಗತ್ತು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ಜಯಮಾಲಾ, ನಟಿ, ನಿರ್ಮಾಪಕಿ, ಶಾಸಕಿ ಮತ್ತು ಮಂತ್ರಿ ಆಗಿಯೂ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ.

{{Infobox person
| name                  = ಜಯಮಾಲ
| image                 =[[File:Jayamala kannada-bhavana.jpg|thumb|Jayamala, minister of kannada and culture department before kannada-bhavana]]
| image_size            =
| caption               = 
| birth_name            = ಜಯಮಾಲಾ
| birth_date            = ೨೮ ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧೯೫೯
| birth_place           = [[ಕುಡ್ಲ]],  ಪಣಂಬೂರು, ಮಂಗಳೂರು (ಕರ್ನಾಟಕ), ಭಾರತ
| occupation            = ನಟಿ, ನಿರ್ಮಾಪಕಿ,ಚಲನಚಿತ್ರ ಕಲಾವಿದೆ ಮತ್ತು ವ್ಯವಸಾಯ
| years_active          = ೧೯೭೩–ಪ್ರಸ್ತುತ
| spouse                = ರಾಮಚಂದ್ರ ಹೆಚ್ ಎಂ
| domesticpartner       = 
| website               = 
}}

==ವೈಯುಕ್ತಿಕ ವಿವರ==
*ತುಳುನಾಡು ಕಡಲತಡಿಯ ಪಣಂಬೂರು ಎಂಬ ಪುಟ್ಟ ಊರಿನಲ್ಲಿ ಜಯಮಾಲಾ ಅವರು ಫೆಬ್ರವರಿ 28, 1959 ರಂದು ಜನಿಸಿದರು. ಆ ಊರಿನಿಂದ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲೇ ಅಪ್ಪ– ಅಮ್ಮನ ಜತೆಗೆ ೧೯೬೩ ರಲ್ಲಿ ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರಿಗೆ ವಲಸೆ ಹೋದರು. ಅವರದು ಹಿಂದುಳಿದ ಬಿಲ್ಲವ ಜಾತಿಯ ಬಡ ಕುಟುಂಬ. ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರಿಗೆ ಬಂದು ನೆಲಸಿದರು. ಆಗ ಜಯಮಾಲಾಗೆ ಮೂರೂವರೆ ವರ್ಷ. ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರಿನಲ್ಲೇ ಪ್ರಾಥಮಿಕ, ಪ್ರೌಢ ಶಿಕ್ಷಣ ನಡೆಯಿತು.ಅವರು ಮೊದಲು ಕನ್ನಡ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟ [[ಟೈಗರ್ ಪ್ರಭಾಕರ್]] ಅವರನ್ನು ಮದುವೆಯಾದರು. ನಂತರ ಅವರು ಸಿನಿಮಾಟೋಗ್ರಾಫರ್ ಎಚ್. ಎಂ. ರಾಮಚಂದ್ರರನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಆಕೆಯು ಮಗಳು ಸೌಂದರ್ಯಾ ನಟಿ.&lt;ref&gt;[https://www.filmibeat.com/celebs/jayamala/biography.html Jayamala Biography]&lt;/ref&gt;

==ಸಿನೇಮಾ ನಂಟು==
*ಹೈಸ್ಕೂಲ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದಾಗಲೇ ತುಳು ಚಿತ್ರರಂಗದ ಖ್ಯಾತ ನಟ, ನಿರ್ದೇಶಕ ಕೆ.ಎನ್‌.ಟೈಲರ್‌ ಅವರ ಮೂಲಕ ತುಳು ಚಿತ್ರರಂಗದ ನಂಟು ಬೆಳೆಯಿತು. ಎಸ್ಸೆಸೆಲ್ಸಿ ಮುಗಿಸುವ ಹೊತ್ತಿಗೆ ನಾಲ್ಕು ತುಳು ಸಿನಿಮಾಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿಯಾಗಿತ್ತು. ಗಾಂಧಿನಗರದಿಂದ ಮೊದಲು ‘ಬೂತಯ್ಯನ ಮಗ ಅಯ್ಯು’ ಚಿತ್ರದ ಪುಟ್ಟ ಪೋಷಕ ಪಾತ್ರವೊಂದಕ್ಕೆ ಕರೆಬಂದಿತು. ಆ ಚಿತ್ರ ಶತದಿನೋತ್ಸವ ಆಚರಿಸಿತು. ಆ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಫಲಕ ಸ್ವೀಕರಿಸಲು ಅಮ್ಮ ಮತ್ತು ಅಕ್ಕನ ಜತೆಗೆ ಮೊತ್ತಮೊದಲಿಗೆ ಬೆಂಗಳೂರಿಗೆ ಬಂದರು ಜಯಮಾಲ. ಅಲ್ಲಿ ವರದಪ್ಪನವರ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬಿದ್ದರು. ‘ಪ್ರೇಮದ ಕಾಣಿಕೆ’ಯಲ್ಲಿ ಡಾ.ರಾಜ್‌ ಅವರಿಗೆ ನಾಯಕಿಯಾಗುವ ಅವಕಾಶ ಸಿಕ್ಕಿತು.  ಆಗ ಜಯಮಾಲಾ 16ರ ಬಾಲೆ. ಅಲ್ಲಿ ಸ್ವತಃ ರಾಜ್‌ಕುಮಾರ್ ಅಕ್ಕರೆಯಿಂದ, ನಟಿಯೊಬ್ಬಳಿಗೆ ಇರಬೇಕಾದ ಪಾತ್ರದ ತನ್ಮಯತೆಯ ಅಕ್ಷರಮಾಲೆಯನ್ನು ಬಿಡಿಸಿ ಹೇಳಿಕೊಟ್ಟರು. ಅಲ್ಲಿಂದ ಮುಂದೆ ಸಿನಿಮಾ ರಂಗದಲ್ಲಿ, 'ತ್ರಿಮೂರ್ತಿ, ಗಿರಿಕನ್ಯೆ, ಶಂಕರ್‌ಗುರು'– ಹೀಗೆ ಸಾಲಾಗಿ ರಾಜ್‌ ಪ್ರಪಂಚದ ಸೂಪರ್‌ಹಿಟ್‌ ಚಿತ್ರಗಳು ಬಂದವು. ೧೯೭೦ ಮತ್ತು ೧೯೮೦ರ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ಜನಪ್ರಿಯರಾಗಿದ್ದರು. ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರರಂಗದ ಆ ಕಾಲದ ಬಹುತೇಕ ಪ್ರಮುಖ ನಾಯಕ ನಟರ ಜೊತೆ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. ತಮಿಳು ಹಾಗೂ ತೆಲುಗು ಭಾಷೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲೂ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ.&lt;ref&gt;{{cite web|title=ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಸಲ್ಲಾಪ:ಜಯಮಾಲ|url=http://www.sallapa.com/2013/08/blog-post_820.html|website=http://www.sallapa.com/}}&lt;/ref&gt;
*ಅವರು ಐದು ಭಾಷೆಗಳ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು. ನಿರ್ಮಾಪಕಿಯಾಗಿಯೂ ಜಯಮಾಲ ಜಯಗಳಿಸಿರು. ಅವರು ನಿರ್ಮಾಪಕಿಯಾಗಿ  ನಾಲ್ಕನೇ ಚಿತ್ರ ಗಿರೀಶ್‌ ಕಾಸರವಳ್ಳಿ ನಿರ್ದೇಶನದ '''‘ತಾಯಿಸಾಹೇಬ’''' ರಾಷ್ಟ್ರಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ '''ಸ್ವರ್ಣಕಮಲ ಪ್ರಶಸ್ತಿ''' ಗೆದ್ದಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ ಅವರ ಪಾತ್ರಕ್ಕೂ ಜ್ಯೂರಿಗಳ ವಿಶೇಷ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಲಭಿಸಿತು.
*ಅವರು ಸಿನಿಮಾ ವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ, ಕರ್ನಾಟಕ ಚಲನಚಿತ್ರ ವಾಣಿಜ್ಯ ಮಂಡಳಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷೆಯಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಜತೆಗೆ, ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರಗಳ ಸಬ್ಸಿಡಿ ಆಯ್ಕೆ ಸಮಿತಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆ, ರಾಜ್ಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಆಯ್ಕೆ ಸಮಿತಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆ, ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವಗಳ ಪ್ರದರ್ಶನ– ಹೀಗೆ ಹತ್ತಾರು ಜವಾಬ್ದಾರಿಗಳನ್ನೂ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು.

==ಸಾಧನೆಗಳು==
*ಹದಿಮೂರನೆ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ‘ಕಾಸ್‍ದಾಯೆ ಕಂಡನಿ’ ತುಳು ಚಿತ್ರದ ಮೂಲಕ ಚಿತ್ರರಂಗ ಪ್ರವೇಶ. ತನ್ನ ಮೊದಲ ತುಳು ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ. ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಐದು ಭಾಷೆಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡು ಒಟ್ಟು 75 ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯ.
*1986ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಪಕಿಯಾಗಿ ‘ಅಗ್ನಿಪರೀಕ್ಷೆ’ ಚಿತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದಲ್ಲದೆ, ನಾಲ್ಕನೆಯ ನಿರ್ಮಾಣದ ‘ತಾಯಿಸಾಹೇಬ’ ಚಿತ್ರವು ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರರಂಗದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಇತಿಹಾಸವನ್ನೇ ನಿರ್ಮಿಸಿತು. *ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯವರ ಸ್ವರ್ಣಕಮಲ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯ ಜೊತೆಗೆ ಈ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಒಟ್ಟು 24 ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಬಂದಿದೆ.
*ಐದನೆಯ ನಿರ್ಮಾಣದ ಚಿತ್ರವಾದ ‘ತುತ್ತೂರಿ’ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ &quot;ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪರಿಸರ ಮಕ್ಕಳ ಚಿತ್ರ&quot; ರಾಷ್ಟ್ರಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಬಂದಿದೆ.

==ಸೇವೆ==
ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಬೀದಿ ಮಹಿಳೆಯರ ಪುನರ್ವಸತಿ ಕೇಂದ್ರ ಮೈಸೂರಿನ &quot;ಶಕ್ತಿಧಾಮ&quot;ದಲ್ಲಿ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕ ನಿರ್ದೇಶಕಿ.
ಏಡ್ಸ್ ಪೀಡಿತರ ನೆರವು,ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದಂತಹ  &quot;ಭವಿಷತ್ ಬೆಳಕು&quot; ಎಂಬ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಧರ್ಮದರ್ಶಿಯಾಗಿ ಸೇವೆ.
ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ  &quot;ರಂಗಮಂದಿರ&quot;ಗಳನ್ನು ಕುಟುಂಬ ಮತ್ತು ಭೂಕಂಪವಾದಾಗ ಪರಿಹಾರ ನಿಧಿಸಂಗ್ರಹಣೆಗಾಗಿ ಹಮ್ಮಿಕೊಂಡ &quot;ಸಂಗೀತ ಸಂಜೆ&quot; ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆ.

==ಹುದ್ದೆಗಳು==
# ''ಅಧ್ಯಕ್ಷರು''- ಕರ್ನಾಟಕ ಚಲನಚಿತ್ರ ವಾಣಿಜ್ಯ ಮಂಡಳಿ
# ''ಅಧ್ಯಕ್ಷರು''- ಚಲನಚಿತ್ರ ಸಹಾಯಧನ ಆಯ್ಕೆ ಸಮಿತಿ
# ''ಅಧ್ಯಕ್ಷರು''- ರಾಜ್ಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಆಯ್ಕೆ ಸಮಿತಿ
# ''ಸದಸ್ಯರು'' – ಕರ್ನಾಟಕ ವಿಧಾನ ಪರಿಷತ್
# ''ಸ್ಥಾಪಕ ನಿರ್ದೇಶಕರು'', ಕರ್ನಾಟಕ ಚಲನಚಿತ್ರೋದ್ಯಮ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಸಹಕಾರಸಂಘ(ನಿ)
# ''ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕ ಧರ್ಮದರ್ಶಿ''- ಶಕ್ತಿಧಾಮ  ನಿರಾಶ್ರಿತ ಮಹಿಳೆಯರ ಪುನರ್ವಸತಿ ಕೇಂದ್ರ, ಮೈಸೂರು.
# ''ಭಾರತೀಯ ಪನೋರಮ''-2000, ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರ  ಚಲನಚಿತ್ರ ಆಯ್ಕೆ ಸಮಿತಿ ಸದಸ್ಯರು (ಜ್ಯೂರಿ)
# ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವಗಳಲ್ಲಿ ಆಹ್ವಾನಿತ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆ.

==ಸಾಹಿತ್ಯಾಸಕಿ==
*ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರ ಕುರಿತಂತೆ ರಾಷ್ಟ್ರ, ರಾಜ್ಯಮಟ್ಟದ ಪ್ರಬಂಧ ಮಂಡನೆ.
*ಕನ್ನಡ ವಾಕ್ಚಿತ್ರ ಅಮೃತಮಹೋತ್ಸವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಹಿರಿಯ ತಾರೆ ಪಂಡರಿಬಾಯಿ ಕುರಿತ ಪುಸ್ತಕ.
*ಕರ್ನಾಟಕ ಮಹಿಳಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಹೊರತಂದ `ನಮ್ಮ ಮಹಿಳೆ, ನಮ್ಮ ಹೆಮ್ಮೆ’ ಕೃತಿ ಶ್ರೇಣಿಗೆ `ಸಿನಿಮಾ ಸಾಧಕಿಯರು’ ಪುಸ್ತಕದ ಸಂಪಾದಕಿ
*ಅನೇಕ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಮ್ಮೇಳನಗಳಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುವಿಕೆ.

==ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳ ವಿವರ==
# ವರ್ಷದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರಕ್ಕಿರುವ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳ ಸ್ವರ್ಣಕಮಲ ಪ್ರಶಸ್ತಿ–1998- &quot;ತಾಯಿಸಾಹೇಬ&quot;
# ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ತೀರ್ಪುಗಾರರ ವಿಶೇಷ ರಾಷ್ಟ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ1998-&quot;ತಾಯಿಸಾಹೇಬ&quot;
# ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪರಿಸರ ಮಕ್ಕಳ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರಪ್ರಶಸ್ತಿ2006-&quot;ತುತ್ತೂರಿ&quot;
# 15ನೇ ಟೋಕಿಯೋ ಅರ್ತ್‍ವಿಷನ್‍ನ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಿತ್ರೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪರಿಸರ ಕಾಳಜಿಯುಳ್ಳ ಚಿತ್ರ-ಪ್ರಶಸ್ತಿ 2006,&quot;ತುತ್ತೂರಿ&quot;
# ಢಾಕಾ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಿತ್ರೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪ್ರೇಕ್ಷಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ- 2006-&quot;ತುತ್ತೂರಿ&quot;
# ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ-ರಾಜ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ- 1999- ತಾಯಿಸಾಹೇಬ&quot;
#. ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರ ರಾಜ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ -1999 – ‘ತಾಯಿಸಾಹೇಬ&quot;
# ಕನ್ನಡ ರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ ಪ್ರಶಸ್ತಿ -2001
# ವಿ.ಶಾಂತಾರಾಂ -ಬಂಗಾರದ ಪದಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ-2001
# ಫಿಲಂಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ- ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರ-1999- &quot;ತಾಯಿಸಾಹೇಬ&quot;
# ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ-ಫಿಲಂಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ-1999- &quot;ತಾಯಿಸಾಹೇಬ&quot;
# ಸಿನಿ ಎಕ್ಸ್‍ಪ್ರೆಸ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ-1999- &quot;ತಾಯಿಸಾಹೇಬ&quot;
# ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಕಲಾವಿದೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ,1973, ತುಳುಚಿತ್ರ- &quot;ಕಾಸದಾಯೆ ಕಂಡನಿ&quot;
# ಆರ್ಯಭಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ-ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಕಲಾವಿದೆ-1995
# ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಮಗ್ರತಾ ಪ್ರಶಸ್ತಿ-ಸ್ನೇಹ ಮತ್ತು ಶಾಂತಿ-1994
# ರಾಜೀವ್‍ಗಾಂಧಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸೌಹಾರ್ಧ ಪ್ರಶಸ್ತಿ-1995
# ಗ್ಲೋಬಲ್‍ಮ್ಯಾನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ-ವಿಶ್ವ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಮ್ಮೇಳನ- 2004-ಯು.ಎ.ಇ.
# ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಕಲಾವಿದೆ-ಚೆನ್ನೈ ಫ್ಯಾನ್ಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್- 1999-&quot;ತಾಯಿಸಾಹೇಬ&quot;
# ಚೆನ್ನೈ ಫ್ಯಾನ್ಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್-ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರ-  1999-&quot;ತಾಯಿಸಾಹೇಬ&quot;
# ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರ ಪ್ರೇಮಿಗಳ ಸಂಘ- ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರ– 1999-&quot;ತಾಯಿಸಾಹೇಬ&quot;
# ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರ ಪ್ರೇಮಿಗಳ ಸಂಘ- ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಕಲಾವಿದೆ –  1999-&quot;ತಾಯಿಸಾಹೇಬ&quot;
# ಮಹಿಳಾ ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಇಲಾಖೆ- &quot;ಕಿತ್ತೂರುರಾಣಿ ಚೆನ್ನಮ್ಮ&quot; ಪ್ರಶಸ್ತಿ
# ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯದ ಹಲವಾರು ಸಂಘ-ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಗೌರವ
# 8ನೇ ಬೆಂಗಳೂರು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಿತ್ರೋತ್ಸವದ ಕಲಾತ್ಮಕ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣೆ

==ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಸಮಾಜ ಸೇವೆ==
*ಅವರು ವಿಧಾನ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಸದಸ್ಯೆಯಾಗಿ ನೇಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು.  ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರರಂಗದಲ್ಲೇ ನಟಿಯೊಬ್ಬರ ಅದ್ವಿತೀಯ ಸಾಧನೆಯದು. ‘ಲೈಂಗಿಕ ವೃತ್ತಿನಿರತರ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಗಳ ಅಧ್ಯಯನ ಸಮಿತಿ’ ಅಧ್ಯಕ್ಷೆಯಾಗಿ ರಾಜ್ಯದಾದ್ಯಂತ ಓಡಾಡಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವರದಿಯೊಂದನ್ನು ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಇದೆಲ್ಲವೂ ಸಮಾಜ ಮತ್ತು ಬದುಕಿನ ಕುರಿತ ಅವರ ಶ್ರಮ ಮತ್ತು ಶ್ರದ್ಧೆಗೆ ಸಾಕ್ಷಿ.
*2016ರಲ್ಲಿ ಲೈಂಗಿಕ ಕಾರ್ಯಕರ್ತೆಯರ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಗಳ ಕುರಿತಂತೆ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿ ವರದಿ ಸಲ್ಲಿಸಲು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರ ನೇಮಿಸಿದ ಸಮಿತಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆ; ನಿಗದಿತ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ವರದಿ ಸಲ್ಲಿಕೆ.
*2018ರ ವಿಧಾನ ಸಭ ಚುನಾವಣೆಯ ವೇಳೆ ಬೆಂಗಳೂರು ಗ್ರಾಮಾಂತರ ಜಿಲ್ಲೆಗೆ ಪಕ್ಷದ ವೀಕ್ಷಕರಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣೆ.
*ವಿಧಾನಪರಿಷತ್ತಿನ ಈಶಾನ್ಯ ಶಿಕ್ಷಕರ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಚುನಾವಣೆಯ ವೇಳೆ ವೀಕ್ಷಕಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣೆ
*2018, ಮೇ. ಸಮ್ಮಿಶ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ರಾಜ್ಯ ಸಂಪುಟದಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆ ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ, ವಿಕಲಚೇತನರ ಮತ್ತು ಹಿರಿಯ ನಾಗರಿಕರ ಸಬಲೀಕರಣ ಹಾಗೂ ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಇಲಾಖೆ ಸಚಿವೆಯಾಗಿ ಪದಗ್ರಹಣ. 
==ಡಾಕ್ಟರೇಟ್==
*ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ನಿರಾಶ್ರಿತ ಮಹಿಳೆಯರ ಪುನರ್ವಸತಿ: ಆಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಅಧ್ಯಯನ’ ಎಂಬ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿ ಸುದೀರ್ಘ ಪ್ರಬಂಧ ಮಂಡಿಸಿ, ಬೆಂಗಳೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ ಪಿಎಚ್‌ಡಿ ಪಡೆದರು.
== ಸಚಿವೆ==
*ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಪಕ್ಷದಿಂದ ವಿಧಾನ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಸದಸ್ಯೆಯಾಗಿ, ಜಯಮಾಲ ಅವರು 2018 ರ ಸಮ್ಮಿಶ್ರ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಮಹಿಳಾ ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಸಚಿವೆಯಾಗಿ ನೇಮಕವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಸಚಿವೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಅವರೀಗ ಮೇಲ್ಮನೆಯ ಸಭಾನಾಯಕಿಯೂ ಆಗಿದ್ದಾರೆ..ಹೀಗೆ, ಕರ್ನಾಟಕದ ವಿಧಾನ ಪರಿಷತ್ತಿನಲ್ಲಿ ‘ಸಭಾನಾಯಕಿ’ ಆಗುತ್ತಿರುವ ಕರ್ನಾಟಕದ ಮೊದಲ ಮಹಿಳೆಯೂ ಆಗಿದ್ದಾರೆ.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.prajavani.net/news/article/2018/06/10/578453.html |title=ಆಗ ನಾಯಕಿ ಈಗ ಸಭಾನಾಯಕಿ |access-date=2018-06-10 |archive-date=2018-06-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180612073837/http://www.prajavani.net/news/article/2018/06/10/578453.html |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

==ಜಯಮಾಲ ಅಭಿನಯದ ಕೆಲವು ಚಿತ್ರಗಳು==
====ಕನ್ನಡ====
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! ವರ್ಷ
! ಚಿತ್ರ
! ಪಾತ್ರ
! ನಿರ್ದೇಶನ
! ಭೂಮಿಕೆ
|-
| ೧೯೭೫ || ''[[ತ್ರಿಮೂರ್ತಿ]]'' ||   || [[ಸಿ.ವಿ.ರಾಜೇಂದ್ರನ್]] || [[ಡಾ.ರಾಜ್ ಕುಮಾರ್]]
|-
| ೧೯೭೫ || ''[[ದಾರಿ ತಪ್ಪಿದ ಮಗ]]'' ||   || [[ಪೆಕೇಟಿ ಶಿವರಾಂ]] || [[ಡಾ.ರಾಜ್ ಕುಮಾರ್]], [[ಕಲ್ಪನಾ]], [[ಆರತಿ]], [[ಮಂಜುಳಾ]]
|-
| ೧೯೭೬ || ''[[ಪ್ರೇಮದ ಕಾಣಿಕೆ]]'' ||   || [[ವಿ.ಸೋಮಶೇಖರ್]] || [[ಡಾ.ರಾಜ್ ಕುಮಾರ್]], [[ಆರತಿ]]
|-
| ೧೯೭೬ || ''[[ಬಡವರ ಬಂಧು]]'' ||   || [[ವಿಜಯ್]] || [[ಡಾ.ರಾಜ್ ಕುಮಾರ್]]
|-
| ೧೯೭೬ || ''[[ಯಾರು ಹಿತವರು]]'' ||   || ಪಿ.ಎಸ್.ಮೂರ್ತಿ || [[ರಾಮ್ ಗೋಪಾಲ್]], [[ವಿಜಯಕಲಾ]]
|-
| ೧೯೭೭ || ''[[ಗಿರಿಕನ್ಯೆ]]'' ||   || [[ದೊರೈ-ಭಗವಾನ್]] || [[ಡಾ.ರಾಜ್ ಕುಮಾರ್]]
|-
| ೧೯೭೭ || ''[[ಬಬ್ರುವಾಹನ (ಚಲನಚಿತ್ರ)|ಬಭ್ರುವಾಹನ]]'' ||   || [[ಹುಣಸೂರು ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿ]] || [[ಡಾ.ರಾಜ್ ಕುಮಾರ್]], [[ಬಿ.ಸರೋಜಾದೇವಿ]], [[ಕಾಂಚನಾ]]
|-
| ೧೯೭೮ || ''[[ಶಂಕರ್ ಗುರು]]'' ||   || [[ವಿ.ಸೋಮಶೇಖರ್]] || [[ಡಾ.ರಾಜ್ ಕುಮಾರ್]], [[ಕಾಂಚನಾ]], [[ಪದ್ಮಪ್ರಿಯ]]
|-
| ೧೯೭೮ || ''[[ಸವಾಲಿಗೆ ಸವಾಲ್]]'' ||   || ರಮೇಶ್, ಶಿವರಾಂ || ಶ್ರೀಕಾಂತ್
|-
| ೧೯೭೯ || ''[[ಖಂಡವಿದೆಕೋ ಮಾಂಸವಿದೆಕೋ]]'' ||   || ಪಿ.ಲಂಕೇಶ್ || [[ಸುರೇಶ್ ಹೆಬ್ಳೀಕರ್]], ರೂಪ
|-
| ೧೯೭೫ || ''[[ಮಧುಚಂದ್ರ]]'' ||   || ರಮೇಶ್, ಶಿವರಾಂ || [[ಶಂಕರ್ ನಾಗ್]], [[ರಾಮಕೃಷ್ಣ]]
|-
| ೧೯೮೦ || ''[[ಅಖಂಡ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಗಳು]]'' ||   || ವಿಷುಕುಮಾರ್|| ವಿಷುಕುಮಾರ್, ಜಯಶ್ರೀ ಸುವರ್ಣ
|-
| ೧೯೮೦ || ''[[ಕಪ್ಪುಕೊಳ]]'' ||   || ನಾಗೇಶ್ || [[ಅಶೋಕ್]]
|-
| ೧೯೮೦ || ''[[ಜನ್ಮ ಜನ್ಮದ ಅನುಬಂಧ]]'' ||   || [[ಶಂಕರ್ ನಾಗ್]]|| [[ಅನಂತ್ ನಾಗ್]], [[ಜಯಂತಿ]], [[ಶಂಕರ್ ನಾಗ್]], [[ಮಂಜುಳಾ]]
|-
| ೧೯೮೦ || ''[[ನಮ್ಮಮ್ಮನ ಸೊಸೆ]]'' ||   || ವಾದಿರಾಜ್-ಜವಾಹರ್|| [[ಮೋಹನ್]], ಸುನಂದ, [[ಲೀಲಾವತಿ]]
|-
| ೧೯೮೦ || ''[[ಹಂತಕನ ಸಂಚು]]'' ||   || ಬಿ.ಕೃಷ್ಣನ್|| [[ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನ್]], [[ಆರತಿ]]
|-
| ೧೯೮೧ || ''[[ಅಂತ]]'' ||   || [[ಎಸ್.ವಿ.ರಾಜೇಂದ್ರಸಿಂಗ್ ಬಾಬು]] || [[ಅಂಬರೀಶ್]], [[ಲಕ್ಷ್ಮಿ(ಚಿತ್ರನಟಿ)|ಲಕ್ಷ್ಮಿ]], ಲತಾ
|-
| ೧೯೮೧ || ''[[ನಂಬರ್ ಐದು ಎಕ್ಕ]]'' ||   || ಎಸ್.ಶಿವಕುಮಾರ್ || [[ಶ್ರೀನಾಥ್]]
|-
| ೧೯೮೧ || ''[[ನಾಗ ಕಾಳ ಭೈರವ]]'' ||   || [[ತಿಪಟೂರು ರಘು]] || [[ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನ್]], [[ಜಯಂತಿ]]
|-
| ೧೯೮೧ || ''[[ಭಾಗ್ಯದ ಬೆಳಕು]]'' ||   || ಕೆ.ವಿ.ಎಸ್.ಕುಟುಂಬ ರಾವ್ || [[ಆರತಿ]], [[ಮಾನು]]
|-
| ೧೯೮೧ || ''[[ಭರ್ಜರಿ ಬೇಟೆ]]'' ||   || [[ನಾಗೇಶ್]] || [[ಅಂಬರೀಶ್]], [[ಶಂಕರ್ ನಾಗ್]], [[ಸ್ವಪ್ನ]]
|-
| ೧೯೮೧ || ''[[ಮುನಿಯನ ಮಾದರಿ (ಚಲನಚಿತ್ರ)| ಮುನಿಯನ ಮಾದರಿ]]'' ||   || [[ದೊರೈ-ಭಗವಾನ್]] || [[ಜೈಜಗದೀಶ್]], [[ಶಂಕರ್ ನಾಗ್]]
|-
| ೧೯೮೧ || ''[[ಸಂಗೀತ (ಚಲನಚಿತ್ರ)]]'' ||  || [[ಚಂದ್ರಶೇಖರ್ ಕಂಬಾರ]]  || [[ಲೋಕೇಶ್]]
|-
| ೧೯೮೨ || ''[[ಅಜಿತ್ (ಚಲನಚಿತ್ರ)|ಅಜಿತ್ ]]'' ||  || [[ವಿ.ಸೋಮಶೇಖರ್]]  || [[ಅಂಬರೀಶ್]]
|-
| ೧೯೮೨ || ''[[ಖದೀಮ ಕಳ್ಳರು]]'' ||  || [[ವಿಜಯ್]]  || [[ಅಂಬರೀಶ್]]
|-
| ೧೯೮೨ || ''[[ಧರ್ಮ ದಾರಿ ತಪ್ಪಿತು]]'' ||  || ಬಂಡಾರು ಗಿರಿಬಾಬು  || [[ಶ್ರೀನಾಥ್]], [[ಶಂಕರ್ ನಾಗ್]], [[ಜಯಂತಿ]]
|-
| ೧೯೮೨ || ''[[ಪೆದ್ದ ಗೆದ್ದ (ಚಲನ ಚಿತ್ರ)|ಪೆದ್ದ ಗೆದ್ದ]]'' ||  || [[ಭಾರ್ಗವ]]  || [[ದ್ವಾರಕೀಶ್]], [[ಆರತಿ]]
|-
| ೧೯೮೨ || ''[[ಪ್ರೇಮ ಮತ್ಸರ]]'' ||  || [[ಸಿ.ವಿ.ರಾಜೇಂದ್ರನ್]]  || [[ಅಂಬರೀಶ್]]
|-
| ೧೯೮೨ || ''[[ರಾಗ ತಾಳ]]'' ||  || ಹೆಚ್.ಎಂ.ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿ  || ಪ್ರಥ್ವಿರಾಜ್ ಸಾಗರ್
|-
| ೧೯೮೨ || ''[[ಶಂಕರ್ ಸುಂದರ್]]'' ||  || [[ಎ.ಟಿ.ರಘು]]  || [[ಅಂಬರೀಶ್]], [[ಸ್ವಪ್ನ]]
|-
| ೧೯೮೩ || ''[[ಗೆಲುವು ನನ್ನದೆ]]'' ||  || ಎಸ್.ಎ.ಚಂದ್ರಶೇಖರ್  || [[ಅಂಬರೀಶ್]], [[ಟೈಗರ್ ಪ್ರಭಾಕರ್]]
|-
| ೧೯೮೩ || ''[[ಚಂಡಿ ಚಾಮುಂಡಿ]]'' ||  || [[ವಿ.ಸೋಮಶೇಖರ್]]  || [[ಶಂಕರ್ ನಾಗ್]], [[ಟೈಗರ್ ಪ್ರಭಾಕರ್]]
|-
| ೧೯೮೩ || ''[[ತಿರುಗುಬಾಣ]]'' ||  || [[ಕೆ.ಎಸ್.ಆರ್.ದಾಸ್]]  || [[ಅಂಬರೀಶ್]], [[ಆರತಿ]]
|-
| ೧೯೮೩ || ''[[ನ್ಯಾಯ ಗೆದ್ದಿತು]]'' ||  || [[ಜೋ ಸೈಮನ್]]  || [[ಟೈಗರ್ ಪ್ರಭಾಕರ್]], [[ಶಂಕರ್ ನಾಗ್]], [[ರೂಪಾದೇವಿ]]
|-
| ೧೯೮೩ || ''[[ಪ್ರೇಮಯುದ್ಧ]]'' ||  || [[ಟಿ.ಎಸ್.ನಾಗಾಭರಣ]]  || [[ಟೈಗರ್ ಪ್ರಭಾಕರ್]]
|-
| ೧೯೮೩ || ''[[ಸಿಡಿದೆದ್ದ ಸಹೋದರ]]'' ||  || [[ಜೋ ಸೈಮನ್]]  || [[ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನ್]], [[ಆರತಿ]]
|-
| ೧೯೮೩ || ''[[ಹೊಸ ತೀರ್ಪು]]'' ||  || [[ಶಂಕರ್ ನಾಗ್]]  || [[ಅಂಬರೀಶ್]], [[ಮಂಜುಳಾ]]
|-
| ೧೯೮೪ || ''[[ಒಂಟಿಧ್ವನಿ]]'' ||  || [[ಟಿ.ಎಸ್.ನಾಗಾಭರಣ]]  || [[ಅಂಬರೀಶ್]], [[ಮಂಜುಳಾ]], [[ಲೋಕೇಶ್]]
|-
| ೧೯೮೪ || ''[[ಗಂಡಭೇರುಂಡ]]'' ||  || [[ಎಸ್.ವಿ.ರಾಜೇಂದ್ರಸಿಂಗ್ ಬಾಬು]]  || [[ಅಂಬರೀಶ್]], [[ಶ್ರೀನಾಥ್]], [[ಲಕ್ಷ್ಮಿ(ಚಿತ್ರನಟಿ)|ಲಕ್ಷ್ಮಿ]]
|-
| ೧೯೮೪ || ''[[ಜಿದ್ದು]]'' ||  || [[ಡಿ.ರಾಜೇಂದ್ರ ಬಾಬು]]  || [[ಟೈಗರ್ ಪ್ರಭಾಕರ್]]
|-
| ೧೯೮೪ || ''[[ನಗಬೇಕಮ್ಮ ನಗಬೇಕು]]'' ||  || ಬಿ.ಸುಬ್ಬರಾವ್  || [[ಶಂಕರ್ ನಾಗ್]], [[ರಾಮಕೃಷ್ಣ]]
|-
| ೧೯೮೪ || ''[[ಪ್ರೇಮವೇ ಬಾಳಿನ ಬೆಳಕು]]'' ||  || [[ಎ.ವಿ.ಶೇಷಗಿರಿ ರಾವ್]]  || [[ಅನಂತ್ ನಾಗ್]], [[ಆರತಿ]]
|-
| ೧೯೮೪ || ''[[ಬೆಂಕಿ ಬಿರುಗಾಳಿ (ಚಲನಚಿತ್ರ) | ಬೆಂಕಿ ಬಿರುಗಾಳಿ]]'' ||  || [[ತಿಪಟೂರು ರಘು]]  || [[ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನ್]], [[ಶಂಕರ್ ನಾಗ್]]
|-
| ೧೯೮೪ || ''[[ಬೆದರು ಬೊಂಬೆ]]'' ||  || [[ಭಾರ್ಗವ]]  || [[ಶಂಕರ್ ನಾಗ್]]
|-
| ೧೯೮೪ || ''[[ರಕ್ತ ತಿಲಕ]]'' ||  || [[ಜೋ ಸೈಮನ್]]  || [[ಶಂಕರ್ ನಾಗ್]], [[ಟೈಗರ್ ಪ್ರಭಾಕರ್]], [[ಕಾಂಚನಾ]]
|-
| ೧೯೮೪ || ''[[ವಿಘ್ನೇಶ್ವರ ವಾಹನ]]'' ||  || [[ಪಿ.ಎಸ್.ಪ್ರಕಾಶ್]]  || [[ಟೈಗರ್ ಪ್ರಭಾಕರ್]]
|-
| ೧೯೮೪ || ''[[ಹುಲಿಯಾದ ಕಾಳ]]'' ||  || [[ಬಿ.ಎಸ್.ರಂಗಾ]]  || [[ಟೈಗರ್ ಪ್ರಭಾಕರ್]]
|-
| ೧೯೮೪ || ''[[ಹೊಸ ಇತಿಹಾಸ]]'' ||  || [[ಡಿ.ರಾಜೇಂದ್ರ ಬಾಬು]]  || [[ಟೈಗರ್ ಪ್ರಭಾಕರ್]]
|-
| ೧೯೮೫ || ''[[ಪ್ರಳಯ ರುದ್ರ]]'' ||  || [[ಪಿ.ಎಸ್.ಪ್ರಕಾಶ್]]  || [[ಟೈಗರ್ ಪ್ರಭಾಕರ್]]
|-
| ೧೯೯೫ || ''[[ಗಡಿಬಿಡಿ ಅಳಿಯ]]'' ||  || [[ಸಾಯಿಪ್ರಕಾಶ್]]  || [[ಶಿವರಾಜ್ ಕುಮಾರ್]], [[ಮಾಲಾಶ್ರೀ]], [[ಮೋಹಿನಿ]], [[ಶ್ರೀನಾಥ್]]
|-
| ೧೯೯೬ || ''[[ಗೆಲುವಿನ ಸರದಾರ]]'' ||  || ರೇಲಂಗಿ ನರಸಿಂಹ ರಾವ್  || [[ರಾಘವೇಂದ್ರ ರಾಜ್ ಕುಮಾರ್]], [[ಶ್ರುತಿ]], [[ಶ್ರೀನಾಥ್]]
|-
| ೧೯೯೬ || ''[[ನಿರ್ಬಂಧ]]'' ||  || ಹ.ಸು.ರಾಜಶೇಖರ್  || [[ಶಶಿಕುಮಾರ್]], [[ಅನಂತ್ ನಾಗ್]]
|-
| ೧೯೯೭ || ''[[ತಾಯಿ ಸಾಹೇಬ]]'' ||  || [[ಗಿರೀಶ್ ಕಾಸರವಳ್ಳಿ]]  || [[ಸುರೇಶ್ ಹೆಬ್ಳೀಕರ್]]
|-
| ೨೦೦೪|| ''[[ರೌಡಿ ಅಳಿಯ]]'' ||  || ಸಾಯಿಪ್ರಕಾಶ್  || [[ಶಿವರಾಜ್ ಕುಮಾರ್]], [[ಪ್ರಿಯಾಂಕ]]
|}

&lt;ref&gt;{{cite web|title=ಜಯಮಾಲ ಅಭಿನಯದ ಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ|url=http://chiloka.com/celebrity/jayamala/filmography|website=ಚಿಲೋಕ.ಕಾಮ್}}&lt;/ref&gt;

==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು==
{{reflist}}
[[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟಿಯರು]]</text>
      <sha1>e2mqx4axpm7ugxvgky89gt4w5sug2ey</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಕೃಷ್ಣಕುಮಾರಿ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>76014</id>
    <revision>
      <id>1113381</id>
      <parentid>650656</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T18:32:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gangaasoonu</username>
        <id>40011</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1113" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name                  = ಕೃಷ್ಣಕುಮಾರಿ
| image                 = [[File:Krishnakumari bhakta kanakadaasa movie heroine.jpg|thumb|Krishnakumari bhakta kanakadaasa movie heroine]]
| image_size            =
| caption               = 
| birth_name            = 
| birth_date            = ೧೯೩೩
| birth_place           = ನೈಹತಿ, ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ
| occupation            = ನಟಿ
| years_active          = ೧೯೬೪–೨೦೦೩
| spouse                = ಅಜಯ್ ಮೋಹನ್
| domesticpartner       = 
| website               = 
}}

ಕೃಷ್ಣ ಕುಮಾರಿ ೬೦ರ ದಶಕದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ನಟಿ. ಇವರು  ಜನಪ್ರಿಯ ತಾರೆ [ಸಾಹುಕಾರ್_ಜಾನಕಿ|ಸಾಹುಕಾರ್ ಜಾನಕಿ]ಯವರ ತಂಗಿ.

{{ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರರಂಗದ ನಾಯಕಿಯರು}}

[[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟಿಯರು]]
[[ವರ್ಗ:ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟಿಯರು]]</text>
      <sha1>pr3is7l5z04jruwh6ripknduds7s85v</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113382</id>
      <parentid>1113381</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T18:32:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gangaasoonu</username>
        <id>40011</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1115" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name                  = ಕೃಷ್ಣಕುಮಾರಿ
| image                 = [[File:Krishnakumari bhakta kanakadaasa movie heroine.jpg|thumb|Krishnakumari bhakta kanakadaasa movie heroine]]
| image_size            =
| caption               = 
| birth_name            = 
| birth_date            = ೧೯೩೩
| birth_place           = ನೈಹತಿ, ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ
| occupation            = ನಟಿ
| years_active          = ೧೯೬೪–೨೦೦೩
| spouse                = ಅಜಯ್ ಮೋಹನ್
| domesticpartner       = 
| website               = 
}}

ಕೃಷ್ಣ ಕುಮಾರಿ ೬೦ರ ದಶಕದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ನಟಿ. ಇವರು  ಜನಪ್ರಿಯ ತಾರೆ [[ಸಾಹುಕಾರ್_ಜಾನಕಿ|ಸಾಹುಕಾರ್ ಜಾನಕಿ]]ಯವರ ತಂಗಿ.

{{ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರರಂಗದ ನಾಯಕಿಯರು}}

[[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟಿಯರು]]
[[ವರ್ಗ:ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟಿಯರು]]</text>
      <sha1>iwl597d5d7huaywohu9o1op3rosd9js</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಅಸ್ತಿಭಾರ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>123679</id>
    <revision>
      <id>1113454</id>
      <parentid>965961</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T11:39:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>YiFeiBot</username>
        <id>22606</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bot: Migrating 1 langlinks, now provided by [[d:|Wikidata]] on [[d:q6671777]]; 1 langlinks remaining</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12832" xml:space="preserve">'''ಅಸ್ತಿಭಾರ''' ಎಂದರೆ ಮನೆ, ಸೇತುವೆ, ನೀರಾವರಿ ಕಟ್ಟೆ ಮುಂತಾದ ಕಟ್ಟಡಗಳ (ಸ್ಟ್ರಕ್ಚರ್ ಗಳು) ಭಾರವನ್ನು ತಳದ ವಸ್ತುಗಳಿಗೆ (ನೆಲ, ಕಲ್ಲು) ವರ್ಗಾಯಿಸುವ ಮತ್ತು ಆಯಾ ಕಟ್ಟಡಗಳ ಅಂಗವಾಗಿರುವ ರಚನೆ (ಪೌಂಡೇಷನ್). ತಳಪಾಯವೆಂದೂ ಹೆಸರಿದೆ. ಕಟ್ಟಡದ ರಚನೆ ಅಸ್ತಿಭಾರದಿಂದ ತೊಡಗಿ ಮೇಲಕ್ಕೂ ಮುಂದುವರಿಯುವುದು; ಆದರೆ ಕಟ್ಟಡದ ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು (ಡಿಸೈನ್) ಮೇಲಿನಿಂದ ಅದರ ಭಾಗಗಳ ಮೇಲೆ ಬರುವ ಭಾರವನ್ನು ಧಾರಾಳವಾಗಿ ಹೊರುವಷ್ಟು ಭದ್ರವಾಗಿ ಮಾಡಬೇಕು. ಅಸ್ತಿಭಾರ ಈ ಎಲ್ಲ ಹೊರೆಗಳನ್ನು ಹೊರುವಂತಿರಬೇಕು.&lt;ref&gt;https://books.google.com/books?id=bAwVvO71FXoC&amp;printsec=frontcover&amp;cad=0#v=onepage&amp;q&amp;f=false&lt;/ref&gt;

==ಭಾರದ ಬಗೆಗಳು==
ಅಸ್ತಿಭಾರದ ಮೇಲೆ ಬೀಳುವ ಭಾರವನ್ನು ನಿಶ್ಚಲ ಭಾರ (ಲೈಡ್‍ಲೋಡ್) ಮತ್ತು ಚಲ ಭಾರ (ಲಿವ್‍ಲೋಡ್) ಎಂದು ಎರಡು ಭಾಗ ಮಾಡಬಹುದು. ಒಂದು ಸೇತುವೆಯ ಕಲ್ಲಿನ ಕಂಬಗಳು ಮತ್ತು ಕಮಾನಿನ ಭಾರ ನಿಶ್ಚಲ. ಅದರ ಮೇಲೆ ಓಡಾಡುವ ಜನರ ಮತ್ತು ವಾಹನಗಳ ಭಾರ ಚಲ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ನಿಶ್ಚಲ ಭಾರವನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ಲೆಕ್ಕ ಹಾಕಬಹುದು. ಆದರೆ ಚಲ ಭಾರ ಕಟ್ಟಡದ ಉಪಯೋಗಕ್ಕೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ಕಾಲಕಾಲಕ್ಕೂ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಾಗುತ್ತದೆ. ಗಾಳಿಯ ಹೊಡೆತ, ಮಂಜು ಇವು ಕೆಲವು ಕಾಲಗಳಲ್ಲಿ ಇರುವುದೇ ಇಲ್ಲ. ಇನ್ನು ಕೆಲವುಕಾಲಗಳಲ್ಲಿ ಪರಮಾವಧಿಯನ್ನು ಮುಟ್ಟುತ್ತವೆ. ಸೇತುವೆಗಳ ಮೇಲೆ ತಿರುಗಾಡುವ ಜನ ಮತ್ತು ವಾಹನಗಳ ಭಾರ ಅನಿಶ್ಚಿತವಾಗಿ ಕಾಲ ಕಾಲಕ್ಕೂ ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ.&lt;ref&gt;https://en.wikipedia.org/wiki/Wayback_Machine&lt;/ref&gt;

==ಅಸ್ತಿಭಾರದ ವಿಧಗಳು==
ಒಂದು ಕಟ್ಟಡದಲ್ಲಿ ಭೂಮಿಯ ಮಟ್ಟದ ಕೆಳಗಿರುವ ಕಲ್ಲುಕಟ್ಟಡವನ್ನೂ,  ಬುಡದ ಕಾಂಕ್ರೀಟನ್ನೂ ಇವು ನಿಂತಿರುವ ನೈಸರ್ಗಿಕವಾದ ಕಲ್ಲು ಇಲ್ಲವೆ ಮಣ್ಣನ್ನೂ ಎರಡನ್ನೂ ರೂಢಿಯಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿಭಾರವೆಂದೇ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಅಸ್ತಿಭಾರದ ಕಟ್ಟಡ ಮೇಲುಕಟ್ಟಡದ ಭಾರವನ್ನು ನೆಲದ ಇಲ್ಲವೆ ಹೊಳೆಯ ತಳದಕೆಳಗಡೆ ಮೇಲಿನ ಭಾರವನ್ನೆಲ್ಲಾ ವಿಕಾರವಾಗದೆ ಹೊರಬಲ್ಲ ಸಸ್ತಿಭಾರಕ್ಕೆ ಸಾಗಿಸುತ್ತವೆ. ಎಲ್ಲ ಅಸ್ತಿ ಭಾರಗಳಿಗೂ ಒಂದೇ ವಿಧವಾಗಿ ಭಾರವನ್ನು ಹೊರುವ ಸಾವಥ್ರ್ಯವಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಭಾರ ಅದರ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದಾಗ ಗಟ್ಟಿಬಂಡೆಯ ಹೊರತು ಉಳಿದ ಅಸ್ತಿಭಾರಗಳೆಲ್ಲ ಹೆಚ್ಚಾಗಿಯೋ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿಯೋ ಕುಗ್ಗುತ್ತವೆ. ಒಂದೊಂದು ಅಸ್ತಿಭಾರವೂ ಅದು ಕುಗ್ಗದ ಹಾಗೆ ಹೊರಬಹುದಾದ ಒತ್ತಡದಲ್ಲಿ ಮೇಲಿನ ಭಾರವನ್ನು ಸಾಗಿಸುವುದೇ ಅಸ್ತಿಭಾರದ ಉದ್ದೇಶ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20161220065901/http://mth.com/Projects/Offshore/LynnInnerDowsing.aspx&lt;/ref&gt;

==ಹರವು ಮತ್ತು ಆಳ==
ಅಸ್ತಿಭಾರದ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಹರಡಿದ ಅಸ್ತಿಭಾರಗಳುಳ್ಳವು ಮತ್ತು ಆಳವಾದ ಅಸ್ತಿ ಭಾರಗಳುಳ್ಳವು ಎಂದು ವಿಂಗಡಿಸಬಹುದು. ಹರಡಿದ ಅಸ್ತಿಭಾರಗಳು ಭೂಮಿಯ ಮಟ್ಟದಿಂದ ಬಹಳ ಆಳವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಅಸ್ತಿಭಾರ ಒಂದು ಚದರಮೀಟರಿನ ಮೇಲೆ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಹೊರಬಹುದಾದ ಭಾರಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆಳವಾದ ಅಸ್ತಿಭಾರಗಳಲ್ಲಿ ಚದರ ಅಳತೆ ಕಡಿಮೆ. ಒಂದು ಚದರಮೀಟರ್ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚಿಗೆ ಭಾರವನ್ನು ಹೊರಬಲ್ಲ ಸಿಮೆಂಟ್‍ಕಾಂಕ್ರೀಟ್ ಮೊದಲಾದ ಸಾಮಾಗ್ರಿಗಳನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿ ಹೆಚ್ಚಿಗೆ ತಡೆಯುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಗ್ರಿಲ್ಲೇಜ್ ಅಸ್ತಿ ಭಾರಗಳಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿಭಾರದ ಕಾಂಕ್ರೀಟಿನಲ್ಲಿ ಉಕ್ಕಿನ ಗರ್ಡರುಗಳನ್ನು ಹುದುಗಿಸಿರುತ್ತಾರೆ. ಆಗ ಕಾಂಕ್ರೀಟಿನ ದಪ್ಪವನ್ನು ಕಡಿಮೆಮಾಡಬಹುದು. ಅಥವಾ ಉಕ್ಕಿನ ಗರ್ಡರುಗಳನ್ನು ಎರಡು ವರಸೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದರ ಕೆಳಗೆ ಇನ್ನೊಂದು ವರಸೆಯನ್ನು ಸಮಕೋನವಾಗಿಟ್ಟು ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಸಿಮೆಂಟ್ ಕಾಂಕ್ರೀಟಿನಿಂದ ಮುಚ್ಚಬಹುದು. ಉಕ್ಕಿನ ಗ್ರಿಲ್ಲೇಜಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ ಪ್ರಬಲಿತ ಕಾಂಕ್ರೀಟನ್ನು ಹಾಕಬಹುದು. ಬಗೆಬಗೆಯ ದಸಿಗಳನ್ನು (ಪೈಲ್ಸ್) ನೆಲದಲ್ಲಿ ಹೂಳಬಹುದು. ಅಸ್ತಿಭಾರದ ಮಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ಅಗಲದಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಮೆಟ್ಟಲು ಮೆಟ್ಟಲಾಗಿ ಮಾಡಬೇಕು.&lt;ref&gt;https://en.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/8170087937&lt;/ref&gt;

==ವರ್ಗೀಕರಣ==
ಅಸ್ತಿಭಾರಗಳನ್ನು ವ್ಯವಹಾರಿಕವಾಗಿ ಕೆಳಗೆಕಂಡಂತೆ ವರ್ಗೀಕರಣ ಮಾಡಬಹುದು :-

===ಬಂಡೆ===
ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲುಬಂಡೆಗಳು ನೆಲದಮೇಲೆ ಎದ್ದು ಕಾಣುತ್ತವೆ. ಇನ್ನು ಕೆಲವು ಕಡೆ ಕೊಂಚ ಆಳವಾಗಿ ಅಗೆದಾಗ ಕಲ್ಲು ಸಿಕ್ಕಬಹುದು. ಗಟ್ಟಿಯಾದ ಬಂಡೆಗಿಂತ ಉತ್ತಮವಾದ ಅಸ್ತಿಭಾರ ಇನ್ನೊಂದಿಲ್ಲ. ಅಗ್ನಿಶಿಲೆಗಳು, ದಪ್ಪವಾದ ಸುಣ್ಣಕಲ್ಲು ಮತ್ತು ಮರಳುಕಲ್ಲು ಚದರಡಿಗೆ 15 ಟನ್ ಭಾರವನ್ನು ಧಾರಾಳವಾಗಿ ಹೊರಬಲ್ಲವು. ಆದರೆ ಮೆದುವಾದ ಕಲ್ಲಿನ ಮೇಲೆ 8 ಟನ್ನಿನ ಮೇಲೆ ಭಾರವನ್ನು ಹಾಕತಕ್ಕದ್ದಲ್ಲ. ಕಲ್ಲುಬಂಡೆಯೇ ಶಿಥಿಲವಾಗಿ ಗ್ರ್ಯಾವೆಲ್, ಮರಳು, ಮಣ್ಣು, ಗೋಡು-ಇತ್ಯಾದಿ ಪ್ರಭೇದಗಳಾಗುತ್ತದೆ.

===ಗ್ರಾವೆಲ್===
ಇದು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ನವೆದುಹೋದ ಬಂಡೆಯ ಪುಡಿ. ಇದರ ಅಳತೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳಿರುತ್ತವೆ. ಒತ್ತಾಗಿ ಒಟ್ಟುಗೂಡಿದ ಗ್ರ್ಯಾವೆಲ್ ಭದ್ರವಾದ ತಳದ ಮೇಲೆ ಇದ್ದರೆ ಚದರ ಅಡಿಗೆ 4 ಟನ್ ಭಾರವನ್ನು ತಡೆಯಬಲ್ಲದು.

===ಮರಳು===
ಆರು ಮಿ.ಮೀಗೂ ಕಡಿಮೆ ಅಳತೆಯ ಸಣ್ಣ ಕಲ್ಲಿನ ಕಣಗಳಿಗೆ ಮರಳು ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಮರಳಿನ ಅಸ್ತಿಭಾರ ಹರಿಯುವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲಬೇಕಾದರೆ ಅದು ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಜಾರಿಹೋಗದ ಹಾಗೆ ರಕ್ಷಣೆ ಬೇಕು. ಯಾವ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿಯೂ ಹೊರಕ್ಕೆ ಹೋಗದ ಹಾಗೆ ನಿರ್ಬಂಧಿತವಾಗಿರುವ ಮರಳು ಚದರ ಅಡಿಗೆ 2 ರಿಂದ 4 ಟನ್ ಭಾರವನ್ನೂ ಹೊರಬಲ್ಲದು.

===ಮಣ್ಣು===
ಇದರ ಗುಣಗಳು ಮಣ್ಣಿನ ರಚನೆಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಜೇಡಿಮಣ್ಣು ಜಿಗುಟಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಮರಳು ಜಿಗುಟನ್ನು ತಗ್ಗಿಸುತ್ತದೆ. ನೀರು ಬಿದ್ದಾಗ ಅದು ಮೇಣದ ಹಾಗಾಗುತ್ತದೆ. ಜಿಗುಟು ವ್ಯತ್ಯಾಸವಾದ ಹಾಗೆ ಅದರ ಸಲೆ ಅಳತೆಯೂ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಾಗುತ್ತದೆ. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಜಿಗುಟು ಮಣ್ಣಿನ ತೇವವನ್ನು ಒಂದೇ ತಗ್ಗಿನ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿಡಬೇಕು. ಅದಕ್ಕೆ ನೀರಿನ ಸಂಪರ್ಕವಿರಲೇಬಾರದು. ಇರಬಹುದಾದ ನೀರನ್ನು ಕಾಲುವೆಯ ಮೂಲಕ ಹೊರಕ್ಕೆ ಸಾಗಿಸಬೇಕು. ಈ ಅಸ್ತಿಭಾರಗಳು ನೆಲಮಟ್ಟದಿಂದ 1.20ಮೀ ಆಳದಲ್ಲಿರಬೇಕು. ಮಣ್ಣಿನ ಅಸ್ತಿಭಾರದ ಮೇಲೆ ಚದರಡಿಗೆ 2 ಟನ್ನುಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾರವನ್ನು ಹಾಕತಕ್ಕದ್ದಲ್ಲ.

===ಗೋಡು===
(ಸಿಲ್ಟ್) ಹಿಂದೆ ಯಾವಾಗಲೋ ಅಗೆದ ಗುಂಡಿಗಳನ್ನು ತುಂಬಿದಾಗ ಅನೇಕ ವರ್ಷಗಳವರೆಗೂ ತುಂಬಿದ ಮಣ್ಣು ಕುಗ್ಗುತ್ತಲೇ ಇರುತ್ತದೆ. ಅಂಥ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟುವಾಗ ಹಳೆಯ ನೆಲದ ಮಟ್ಟದವರೆಗೂ ಅಗೆಯಬೇಕು. ತಗ್ಗಾಗಿರುವ ಮೆದುವಾಗಿರುವ ಮಣ್ಣಿನ ಮೇಲೆ ಭಾರವನ್ನು ಒಂದೇ ಸಮವಾಗಿ ಹರಡುವ ಹಾಗೆ ಮರದ ಅಥವಾ ಪ್ರಬಲಿತ ಕಾಂಕ್ರೀಟಿನ ತೆಪ್ಪಗಳನ್ನು (ರಾಫ್ಟ್)[[en:Raft]] ಕಟ್ಟಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಆಗ ತೆಪ್ಪದ ಕೆಳಗಿನ ಮಣ್ಣು ಒಂದೇ ಸಮವಾಗಿ ಕೊಂಚವೇ ಕುಗ್ಗುತ್ತದೆ.&lt;ref&gt;https://en.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/0-87779-339-5&lt;/ref&gt;

==ಕಾಂಕ್ರೀಟಿನ ಅಸ್ತಿಭಾರ ನಮೂನೆಗಳು==
ಕಾಂಕ್ರೀಟಿನ ಅಸ್ತಿಭಾರಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ನಮೂನೆಗಳಿವೆ.
ಒಂದೊಂದು ಕಂಬಕ್ಕೂ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ ಅಸ್ತಿಭಾರವಿರಬಹುದು
ಎರಡುಮೂರು ಕಂಬಗಳಿಗೂ ಸಾಲಾಗಿ ಒಂದೇ ಅಸ್ತಿಭಾರವಿರಬಹುದು
ಚಚ್ಚೌಕವಾದ ನಾಲ್ಕು ಕಂಬಗಳ ಕೆಳಗೂ ಒಂದೇ ಚಪ್ಪಡಿಯನ್ನು ಹಾಕಬಹುದು
ನೆಲದ ಕೆಳಗಡೆ ದಸಿಗಳನ್ನು ಹೂಳಬಹುದು
ಸೇತುವೆಗಳ ಕಂಬಗಳ ಅಸ್ತಿಭಾರಗಳಲ್ಲಿ ಕೇಸನ್ ಮುಂತಾದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಅಸ್ತಿಭಾರಗಳನ್ನು (ಕನ್ನಂಬಾಡಿ ಮೊದಲಾದ) ಕಲ್ಲಿನ ಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಗಟ್ಟಿಕಲ್ಲಿನ ಮೇಲೆ ಕಾಂಕ್ರೀಟಿನ ಅಸ್ತಿಭಾರಗಳನ್ನೂ ಉಪಯೋಗಿಸಬಹುದು.

==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು==

[[ವರ್ಗ:ಪ್ರೋಜೆಕ್ಟ್ ಟೈಗರ್-೨ ಸ್ಪರ್ಧೆಗೆ ಬರೆದ ಲೇಖನ]] 
[[ವರ್ಗ:ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ]]
[[ವರ್ಗ:ಕಟ್ಟಡಗಳು]]
[[ವರ್ಗ:ನಿರ್ಮಾಣ]]</text>
      <sha1>crxaqpenym74dgx03juv5qkfr9tmq38</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಆರ್ಷೇಯ ಯುಗ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>123782</id>
    <revision>
      <id>1113455</id>
      <parentid>966501</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T11:39:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>YiFeiBot</username>
        <id>22606</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bot: Migrating 1 langlinks, now provided by [[d:|Wikidata]] on [[d:q104168]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38389" xml:space="preserve">

'''ಆರ್ಷೇಯ ಯುಗ''' ಎಂದರೆ ಸುಮಾರು 600 ದಶಲಕ್ಷ ವರ್ಷಗಳಿಗಿಂತ ಹಿಂದಿನ ಕಾಲಕ್ಕೇ ಭೂ ವಿಜ್ಞಾನದ ಕಾಲಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಇರುವ ಹೆಸರು (ಆರ್ಕೀಯನ್ ಈರಾ). ಆರ್ಕೀಯನ್ ಪದ ಶಿಲಾಸಮುದಾಯದ ಅತಿ ಪ್ರಾಚೀನಕಾಲಕ್ಕೆ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. 

==ಪದದ ಹುಟ್ಟು==
ಅಲ್ಲದೆ ಇದು ಬಹುವಚನದಲ್ಲಿ (ಆರ್ಕೀಯನ್ಸ್) ಆ ಕಾಲದ ಶಿಲಾಸಮೂಹಗಳಿಗೂ ರೂಢಿಯಿಂದ ಅನ್ವಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಪದ ಗ್ರೀಕ್ ಭಾಷೆಯ ಆರ್ಕೇಯ್ಸ್ (ಪುರಾತನ) ಮತ್ತು ಆರ್ಕಿ (ಆರಂಭ) ಎಂಬ ಮೂಲಶಬ್ದಗಳಿಂದ ನಿಷ್ಪನ್ನವಾಗಿದೆ. ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕದ ಸುಪೀರಿಯರ್ ಸರೋವರದ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲ ಅಥವಾ ಕೆನೇಡಿಯನ್ ಶೀಲ್ಡ್ ಪ್ರದೇಶದ ಕೇಂಬ್ರಿಯನ್ ಶಿಲಾಸ್ತೋಮಗಳಿಗಿಂತ ಹಿಂದಿನ ಶಿಲಾಸಮೂಹಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಈ ಪದವನ್ನು ಮೊತ್ತಮೊದಲು ಬಳಸಿದರು (ಜೆ. ಡಿ. ನಾನಾ. 1872). ಈ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ ಶೀಣಿ ಕಲ್ಲುಗಳು (ಗ್ರಾನೈಟಿಕ್ ನೀಸಸ್) ಸ್ಫಟಿಕೀಕರಿಸಿದ ಪದರುಶಿಲೆಗಳು (ಕ್ರಿಸ್ಟಲೈನ್‍ಷಿಸ್ಟ್) ಮಾರ್ಪಟ್ಟ ಪ್ರಸ್ತರೀ ಶಿಲೆಗಳು (ಮೆಟ-ಸೆಡಿಮೆಂಟ್ಸ್) ರೂಪಾಂತರಗೊಳ್ಳದ ಜೀವಾವಶೇಷವಿಲ್ಲದ ಶಿಲೆಗಳು; ಮತ್ತು ಭೂಗರ್ಭದಿಂದ ಹೊರಬಂದ ಕಣಶಿಲೆ (ಎರಪ್ಟಿವ್ ಗ್ರಾನೈಟ್) ಇವು ಸೇರಿದ್ದುವು. ಮುಂದೆ 1875ರಲ್ಲಿ, ಆರ್ಕೀಯನ್ ಪದವನ್ನು ಅತಿ ಮಡಿಕೆ ಬಿದ್ದು ಹೆಚ್ಚು ರೂಪಾಂತರಗೊಂಡ ಪದರ ಶಿಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಶೀಣಿಕಲ್ಲುಗಳ ಸಮೂಹಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಡಾನಾ ಅನ್ವಯಿಸಿದ. ಅವುಗಳ ಮೇಲ್ಪದರವಾಗಿ ಅವಸಾದನ ವಿಳಂಬನದಿಂದ (ಸ್ಟ್ರ್ಯಾಟಿಗ್ರಾಫಿಕ್ ಬ್ರೇಕ್) ಕೂಡಿದ್ದು ಜೀವಾವಶೇಷಗಳಿಲ್ಲದ ಮತ್ತು ಅಷ್ಟು ರೂಪಾಂತರ ಹೊಂದದೆ ಇರುವ ಶಿಲಾಪದರಗಳನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಿದೆ. ಅಲ್ಲಿಂದೀಚೆಗೆ ಆರ್ಕೀಯನ್ ಪದದ ನಿರೂಪಣೆ ಮತ್ತೆ ಕೆಲವು ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತ ಬಂದಿದೆ. ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತಸಂಸ್ಥಾನಗಳ ಮತ್ತು ಕೆನಡದ ಭೂಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಲ್ಲಿ ಯಾವ ಸ್ತೋಮಗಳಿಗೆ ಆರ್ಕೀಯನ್ ಅಥವಾ ಆರ್ಷೇಯ ಪದ ನಿಖರವಾಗಿ ಅನ್ವಯಿಸುವುದೆಂಬ ಬಗ್ಗೆ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳಿವೆ.&lt;ref&gt;https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=coo.31924093036147;view=1up;seq=276&lt;/ref&gt;

==ಘಟಕ ಶಿಲಾಸಮೂಹಗಳು (ಕಾಂಪೊನೆಂಟ್ ರಾಕ್ಸ್)==
ಕೆನೆಡಿಯನ್ ಶೀಲ್ಡಿನ ಶಿಲಾಸಮೂಹಗಳ ಖಚಿತ ಪರಿಶೋಧನೆಗಳಿಂದ ಅವು ವಿವಿಧ ಪದರುಶಿಲೆಗಳು, ಕಣಶಿಲೆಯಂಥ ಶೀಣಿಕಲ್ಲುಗಳು ಮತ್ತು ಕಣಶಿಲೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ ಎಂದು ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ವಿವಿಧ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿಜ ಶಿಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಸ್ತರೀ ಶಿಲೆಗಳು ಅಧಿಕ ರೂಪಾಂತರ ಹೊಂದಿ ಪದರುಶಿಲೆಗಳಾದುವೆಂದೂ ಮುಂಚೆಯಿಂದಿದ್ದ ವಿವಿಧ ಶಿಲೆಗಳು ರೂಪಾಂತರಹೊಂದಿ ಕಣಶಿಲೆಯಂಥ ಶೀಣಿಕಲ್ಲುಗಳು ಆದುವೆಂದೂ ತೋರಿಬಂದಿದೆ. ಇವುಗಳ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿರುವ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಕಣಶಿಲೆಗಳು, ಭೂಗರ್ಭದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿ ಮೈಲ್ಮೈಯ ಶಿಲೆಗಳನ್ನೂ ಶೀಣಿಕಲ್ಲುಗಳನ್ನೂ ಒಳಹೊಕ್ಕಿರುವುದು ಖಚಿತವಾಗಿದೆ. ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಆರ್ಷೇಯ ಶಿಲಾಸ್ತೋಮಗಳನ್ನು ಕೀವಾಟನ್ ಪದರು ಶಿಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಲಾರೆನ್‍ಷಿಯನ್ ಗ್ರಾನೈಟ್ ಎಂದು ಎರಡು ವರ್ಗಗಳಾಗಿ ವಿಭಾಗಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಕೆನೇಡಿಯನ್ ಶೀಲ್ಡಿನ ಶಿಲಾವರ್ಗಗಳನ್ನು ಹೋಲುವ ಶಿಲಾಸ್ತೋಮಗಳು ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿ ಲ್ಯಾಬ್ರಡಾರ್ ದ್ವೀಪ. ಕೊಲರ್ಯಾಡೋ ನದಿಯ ತಳಭಾಗ ಮತ್ತು ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿಯೂ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕ, ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕ, ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ, ಮಧ್ಯಯೂರೋಪಿನ ಬಾಲ್ಟಿಕ್ ಪ್ರದೇಶ, ಭಾರತ ಮತ್ತು ಪ್ರಪಂಚದ ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ.&lt;ref&gt;https://journals.lib.unb.ca/index.php/GC/article/view/11074/11722&lt;/ref&gt;

==ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆರ್ಷೇಯ ಶಿಲಾವರ್ಗಗಳು==
ಕೆನೆಡಿಯನ್ ಶೀಲ್ಡಿನ ಆರ್ಷೇಯ ಶಿಲೆಗಳನ್ನು ಹೋಲುವ ಪದರುಶಿಲೆಗಳು, ಶೀಣಿಕಲ್ಲುಗಳು ಮತ್ತು ಕಣಶಿಲೆಗಳು ಭಾರತದ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಪ್ರಮಾಣಗಳ ತುಕಡಿಗಳಾಗಿ ಹರಡಿರುತ್ತವೆ. ಆರ್ಷೇಯ ಶಿಲಾಸ್ತೋಮಗಳು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಹೆಚ್ಚುಭಾಗ ರಾಜಾಸ್ಥಾನ, ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ, ಬಿಹಾರ್ ಮತ್ತು ಒರಿಸ್ಸ ಪೂರ್ವಘಟ್ಟಗಳು ಮತ್ತು ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ಕೆಲವು ಭಾಗ ಇಲ್ಲೆಲ್ಲ ಹರಡಿವೆ. ಈ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಆರ್ಷೇಯ ಶಿಲಾಸ್ತೋಮಗಳ ಒಟ್ಟು ವಿಸ್ತೀರ್ಣ ಸುಮಾರು 1,80,000 ಚ.ಮೈ. ಉತ್ತರ ಅಕ್ಷಾಂಶ 160ಯಿಂದ ಕೆಳಗೆ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಹೆಚ್ಚು ಭಾಗ ಆರ್ಷೇಯ ಶಿಲೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಭಾರತ ಭೂಶೋಧನಾ ಶಾಖೆ 1857ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾದ ಅನಂತರ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳವರೆಗೂ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಆರ್ಷೇಯ ಶಿಲೆಗಳನ್ನು ವಿಭಾಗಿಸದೆ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸಿ ಪ್ರಾಚೀನ ಶಿಲಾಜಾಲವೆಂದು ಮೂಲಭೂತ ನಕಾಸೆಗಳಲ್ಲಿ ತೋರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. 1875ರಲ್ಲಿ ಆರ್. ಬಿ. ಫೂಟ್ ಆಗಿನ ದಕ್ಷಿಣ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಶಿಲಾಸ್ತೋಮ ಪರಿಶೋಧನೆ ನಡೆಸಿ ನಕ್ಷೆಯನ್ನು ತಯಾರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಅಲ್ಲಿನ ಆರ್ಷೇಯ ಶಿಲಾಸ್ತೋಮಜಾಲದಿಂದ ವಿವಿಧ ಪದರುಶಿಲೆಗಳ ಸಮೂಹವನ್ನು ಬೇರ್ಪಡಿಸಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ವರ್ಗವಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಿದ. ಈ ಪದರು ಶಿಲೆಗಳು ಧಾರವಾಡ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹರಡಿರುವುದು ಕಂಡುಬಂದಿರುವುದರಿಂದ, ಆ ಶಿಲಾಸ್ತೋಮಕ್ಕೆ ಧಾರವಾಡ ವರ್ಗ ಎಂದು ಹೆಸರುಕೊಟ್ಟ. ಧಾರವಾಡ ಪದರು ಶಿಲೆಗಳು ಎಂದೂ ಕರೆಯುವುದಿದೆ. 1895ರಲ್ಲಿ ಪದರುಶಿಲೆಗಳ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿರುವ ಕಣಶಿಲೆಯಂಥ ಶೀಣಿಕಲ್ಲುಗಳನ್ನೂ ಕಣಶಿಲೆಗಳನ್ನೂ ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸಿ ಆ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಆರ್ಷೇಯ ಪದವನ್ನು ಫೂಟ್ ಉಪಯೋಗಿಸಿದ. ಫೂಟ್ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದ ಆರ್ಷೇಯ ಪದ ಕಣಶಿಲೆಯಂಥ ಶೀಣಿಕಲ್ಲುಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಕಣಶಿಲೆಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಅನ್ವಯಿಸಿದ್ದಿತು. 1906ರಲ್ಲಿ ಹಾಲೆಂಡನ್ನು ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿರುವ ಸುಪೀರಿಯರ್ ಸರೋವರ ಪ್ರದೇಶದ ಹ್ಯುರೋನಿಯನ್ ಶಿಲಾವರ್ಗಕ್ಕೆ ಹೋಲಬಹುದಾದ ಧಾರವಾಡದ ವರ್ಗಕ್ಕೂ ಜೀವಾವಶೇಷವಿಲ್ಲದ, ರೂಪಾಂತರ ಹೊಂದದ, ದ್ವೀಪಕಲ್ಪ ಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಕಡಪ, ಕರ್ನೂಲ್, ವಿಂಧ್ಯ ಮುಂತಾದ ಪ್ರಸ್ತರೀ ಶಿಲಾವರ್ಗಗಳಿಗೂ ಆಗಾಧ ಅವಸಾಧನ ವಿಳಂಬನವಿರುವುದನ್ನು ಗಮನಕ್ಕೆ ತಂದು ಆರ್ಷೇಯ ಪದವನ್ನು ಧಾರವಾಡ ವರ್ಗಕ್ಕೂ ಅನ್ವಯಿಸಬೇಕೆಂದು ವಾದಿಸಿದ. ಈ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಫರ್‍ಮರ್ ಮುಂತಾದ ಭೂ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳೂ ಅಂಗೀಕರಿಸಿದರು. ಆದುದರಿಂದ ಈಗ ಆರ್ಷೇಯ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ ಕಣಶಿಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಣಶಿಲೆಯೆಂಥ ಶೀಣಿಕಲ್ಲುಗಳೂ ಅಲ್ಲದೆ, ಧಾರವಾಡ ಶಿಲಾಸ್ತೋಮಗಳೂ ಸೇರಿವೆ.&lt;ref&gt;https://en.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/978-0716728825&lt;/ref&gt;
===ಕರ್ನಾಟಕ===
ಆರ್ಷೇಯ ಶಿಲಾಸ್ತೋಮಗಳು ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಅಧಿಕವಾಗಿವೆ. ಈ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಧಾರವಾಡ ಪದರುಶಿಲೆಗಳು ಉತ್ತರ-ದಕ್ಷಿಣವಾಗಿ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ-ವಾಯವ್ಯ ದಕ್ಷಿಣ-ಆಗ್ನೇಯ ಮುಖವಾಗಿ ಸುಮಾರು 7-8 ಪಟ್ಟೆಗಳಂತೆ ಹಬ್ಬಿವೆ. ಈ ಪಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಅತಿ ದೊಡ್ಡವು ಉದ್ದದಲ್ಲಿ 250 ಮೈಲಿಗಳ ಮೇಲ್ಪಟ್ಟೂ ಅಗಲದಲ್ಲಿ 10-20 ಮೈಲುಗಳವರೆಗೂ ಇರುತ್ತವೆ. ಈಗಿನ ಮೈಸೂರು ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ 58,000 ಚ. ಮೈಲುಗಳಷ್ಟು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಧಾರವಾಡ ಪದರುಶಿಲೆಗಳಿವೆ. ಉಳಿದ 50,000 ಚ. ಮೈಲುಗಳ ಪ್ರದೇಶ ಕಣಶಿಲೆ ಮತ್ತು ಪದರುಕಣಶಿಲೆಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿ ಧಾರವಾಡ ವರ್ಗವನ್ನು ಮೇಲು, ಮಧ್ಯ ಮತ್ತು ತಳಭಾಗಗಳೆಂದು 3 ವಿಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಿದೆ.

ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಮೇಲೆ ವಿವರಿಸಿರುವ ಮೈಸೂರು ರಾಜ್ಯದ ಆರ್ಷೇಯ ಶಿಲಾಸ್ತೋಮಗಳನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪ ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಹೋಲುವ ಆರ್ಷೇಯ ಶಿಲಾಸಮೂಹಗಳು ರಾಜಾಸ್ಥಾನದ ಕೆಲವೆಡೆಗಳಲ್ಲಿವೆ. ಅಲ್ಲಿನ ಪದರು ಶಿಲಾಸ್ತೋಮದ ಹೆಸರು ಅರಾವಳೀ ವರ್ಗ. ಈ ಪದರುಶಿಲೆಗಳ ತಳದಲ್ಲಿರುವ ಕಣಶಿಲೆ ಮತ್ತು ಶೀಣಿಕಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟೆ ಆಕೃತಿಯ ನೈಸ್ ಮತ್ತು ಬುಂದೇಲ್ ಖಂಡ ನೈಸ್ ಎಂದು ಕರೆದಿದೆ. ಇವು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಜೇಡಿ ಮಣ್ಣಿನ ರೂಪಾಂತರಗಳು. ಇವುಗಳೊಂದಿಗೆ ಬೆಣಚು ಪದರುಶಿಲೆಗಳು ರೂಪಾಂತರಿಸಿದ ಸುಣ್ಣಕಲ್ಲುಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ವಿಧದ ಪ್ರಸ್ತರೀ ಶಿಲೆಗಳೂ ಸೇರಿವೆ.
===ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ===
ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಪದರಶಿಲಾಸ್ತೋಮಗಳು ಪೂರ್ವ-ಈಶಾನ್ಯ ಪಶ್ಚಿಮ-ನೈಋತ್ಯ ಮುಖವಾಗಿ ಹರಡಿವೆ. ಈ ಶಿಲಾಸ್ತೋಮಗಳನ್ನು ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸಾಸರ್ ಮತ್ತು ಸಕೋಲಿ ಶ್ರೇಣಿಗಳೆಂದೂ ಪೂರ್ವಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸೋಣವಾಣಿ ಮತ್ತು ಚಿಲ್ಪಿಘಟ್ಟಶ್ರೇಣಿಗಳು ಎಂದೂ ಕರೆದಿದೆ. ಇದು ಉತ್ತರದ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣದ ಎರಡು ಪಟ್ಟೆಗಳಾಗಿ ವಿಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಉತ್ತರ ಪಟ್ಟೆ ನಾಗಪುರ, ಚಿಂದವಾರ ಮತ್ತು ಬಾಲಘಾಟಿ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಸರಿಸಿರುತ್ತದೆಯಲ್ಲದೆ ಅದು ಇಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ರೂಪಾಂತರಿಸಿದ ಸಾಸರ್ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ದಕ್ಷಿಣಪಟ್ಟೆ ಸಾಸರ್ ಮತ್ತು ಸಕೋಲೆ ಶ್ರೇಣಿಗಳೆರಡನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು, ನಾಗಪುರ ಮತ್ತು ಭಂಡಾರ ಜಿಲ್ಲೆಗಳ ದಕ್ಷಿಣಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸರಿಸಿದೆ. ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಪದರುಶಿಲಾ ಶ್ರೇಣಿಗಳು ಹೆಚ್ಚು ರೂಪಾಂತರಿಸಿಲ್ಲ. ಕಣಶಿಲೆ ಮತ್ತು ಶೀಣಿಕಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಹಿರಿಯ ಪಟ್ಟೆರೂಪದ ನೈಸ್‍ಗಳೆಂದೂ ಕಿರಿಯ ಆಮ್ಲ ಕಣಶಿಲೆಗಳೆಂದೂ ಎರಡು ಗುಂಪಾಗಿ ವಿಭಾಗಿಸಿದೆ.

ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ವಿಭಾಗದ ಪದರ ಶಿಲಾಪಟ್ಟೆಗಳು ಪೂರ್ವಾಭಿಮುಖವಾಗಿ ಬಿಹಾರ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿದಿವೆ. ಉತ್ತರ ವಿಭಾಗದ ಪಟ್ಟೆಗೆ ಶೋಣಾನದಿ ಕಣಿವೆಯ ಮತ್ತು ಹಜಾರಿಬಾಗ ಗಯಾಮಾಂಘಿರ್ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಬಾಹ್ಯಶಿಲಾಸ್ತರಗಳು ಸೇರಿವೆ. ದಕ್ಷಿಣ ವಿಭಾಗದ ಪಟ್ಟೆಯ ಪೂರ್ವಾಭಿಮುಖ ಮುಂದೆಳೆಯಲ್ಲಿ ಸಿಂಗಭೂಮ್ ಕಿಯೋಂಝಾರ್ ಬೊನಾಯ್ ಮಯೂರ್‍ಬಂಜ್ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಆರ್ಷೇಯ ಶಿಲಾಸ್ತೋಮಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ಕೊಲಾನ್‍ಶ್ರೇಣಿ, ಕಬ್ಬಿಣದ ಅದುರು ಶ್ರೇಣಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಚೀನ ರೂಪಾಂತರ ಶಿಲೆಗಳು ಎಂದು ಮೂರು ವಿಭಾಗಮಾಡಿದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಚೀನ ರೂಪಾಂತರ ಶಿಲಾಸ್ತೋಮ ಅತ್ಯಂತ ಹಿರಿಯದು. ಈ ಪ್ರದೇಶ ಕಣಶಿಲೆ ಮತ್ತು ಕಣಶಿಲಾರೂಪದ ಶೀಣಿಕಲ್ಲುಗಳು (ಡೋಮ್ ನೈಸ್) ಮತ್ತು ಛೋಟಾನಾಗಪುರ ಕಣಶಿಲಾ ನೈಸ್ ಎಂದು ಎರಡು ವಿಭಾಗಗಳಾಗಿ ಹೆಸರುಗೊಂಡಿವೆ. ಇಲ್ಲಿನ ರಾಂಚಿ ಕಣಶಿಲೆಗಳು ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಪದರುಶಿಲಾಪಟ್ಟೆಗಳ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಹೊರಬಂದು ಅವುಗಳನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಿರುತ್ತವೆ.
[[ಅದುರು_ಜನನ]] ಈ ಕಾಲಘಟ್ಟ ಆದುದು ಎಂದು ಅಂದಾಜು.

===ಪೂರ್ವ ಭಾರತ===
ಪೂರ್ವಘಟ್ಟಗಳ ಆರ್ಷೇಯ ಶಿಲಾಸ್ತೋಮಗಳು ಹೆಚ್ಚು ರೂಪಾಂತರಿಸಿದ ಪದರುಶಿಲೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ಈ ಶಿಲಾಸ್ತೋಮದ ಹೆಸರು ಖಾಂಡ್‍ಲೈಟ್ಸ್, ಹೈಪರ್‍ಸ್ತೀನ್ ಗ್ರಾನುಲೈಟ್ ಅಥವಾ ಚಾರ್ನಕೈಟ್ ಎಂಬ ಶಿಲೆಗಳಿಂದಲೂ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಪದರುಶಿಲೆಗಳ (ಕ್ವಾಟ್‍ಸೈಟ್ಸ್) ಗುಂಪಿಗೆ ಸೇರಿ ಸಿಲ್ಲಿನುನೈಟ್, ಗ್ರಾಫೈಟ್ ಗಾರ್ನೆಟ್ಸ್ ಮತ್ತು ಕಲ್ಮಷ ಮರಳು ಕಲ್ಲುಗಳು ಇವನ್ನೂ ಉಷ್ಣ ರೂಪಾಂತರವಾಗುವಾಗ ಉತ್ಪನ್ನವಾಗುವ ಇತರ ಖನಿಜಗಳನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ಇವು ಅರಾವಳೀ ಪದರುಶಿಲೆಗಳಂತೆ ಘಟ್ಟಪ್ರದೇಶದ ಪೂರ್ವಭಾಗದಲ್ಲಿ ಈಶಾನ್ಯ ನೈಋತ್ಯಾಭಿಮುಖವಾಗಿವೆ; ಅದಕ್ಕೆ ಪಶ್ಚಿಮಭಾಗದಲ್ಲಿ ವಾಯವ್ಯ-ಆಗ್ನೇಯಾಭಿಮುಖವಾಗಿ ಹರಡಿವೆ. ಇತರ ಆರ್ಷೇಯ ಪ್ರದೇಶಗಳಂತೆ ಇಲ್ಲಿಯ ಪದರುಶಿಲೆಗಳೂ ಕಣಶಿಲೆ ಮತ್ತು ಶೀಣಿಕಲ್ಲುಗಳೊಂದಿಗೆ ಕೂಡಿವೆ.

ಮೇಲೆ ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ವಿವರಿಸಿರುವ ಖಾಂಡಲೈಟ್ ಪದರುಶಿಲೆಗಳು ನೈಋತ್ಯಾಭಿಮುಖವಾಗಿ ಮುಂದುವರಿದು ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ಪೂರ್ವಘಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ಇದುವರೆಗೆ ಬೇರೆ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದ ಬೆಜವಾಡ ನೈಸ್ ಆಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿವೆ. ಇವುಗಳೊಂದಿಗೆ ಕಣಶಿಲೆಗಳು, ಶೀಣಿಕಲ್ಲುಗಳು ಮತ್ತು ಪೆಗ್ಮಟೈಟ್‍ಗಳು ಬೆರೆತಿವೆ. ಅವುಗಳನ್ನು ಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ನೆಲ್ಲೂರು ಪೆಗ್ಮಟೈಟ್ಸ್ ಎಂದು ಕರೆಯವುದು ರೂಢಿ.
===ಇತರೇ ಭಾರತ===
ಮೇಲೆ ವಿವರಿಸಿರುವ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಆರ್ಷೇಯ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಪದರುಶಿಲೆಗಳನ್ನೂ ಅವುಗಳೊಂದಿಗಿರುವ ಕಣಶಿಲೆ ಮತ್ತು ಶೀಣಿಕಲ್ಲುಗಳನ್ನೂ ವಿಭಾಗಿಸಿ ಒಂದು ಪ್ರದೇಶದ ಆರ್ಷೇಯ ಶಿಲೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರದೇಶದ ಆರ್ಷೇಯ ಶಿಲೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಬಂಧ ಏರ್ಪಡಿಸಿ ಸರಿತೂಗಿಸುವುದು ಈಗಿರುವ ಖಚಿತ ಪ್ರಮಾಣಗಳ ಅಭಾವದಿಂದ ಕಷ್ಟತರವಾಗಿದೆ. 1936ರಲ್ಲಿ ಫರ್ಮನ್ ಭಾರತ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಪದರುಶಿಲೆಗಳ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಬಂಧವೇರ್ಪಡಿಸಲು 8 ವಿವಿಧ ಪ್ರಮಾಣದ ಆಧಾರಗಳಿಂದ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದೆ. ಈ ಪ್ರಮಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಶಿಲೋತ್ಪತ್ತಿಯ ಖಚಿತಕಾಲವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲು ಈಚೆಗೆ ಬಂದಿರುವ ವಿಕಿರಣ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಕಾಲಮಾಪಕ ಪದ್ಧತಿಗಳೂ (ರೇಡಿಯೊ ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಡಿಟರ್ಮಿನೇಷನ್ ಆಫ್ ಅಬ್ಸಲ್ಯೂಟ್ ಏಜಸ್) ಯುರೇನಿಯಂ ಮತ್ತು ಹೀಲಿಯಂ ಪದ್ಧತಿಗಳೂ ಸೇರಿವೆ. ಇವರ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಲ್ಲದೆ ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ಭೂವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಆರ್ಷೇಯ ಶಿಲೆಗಳ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಬಂಧವೇರ್ಪಡಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಪಟ್ಟಿರುತ್ತಾರೆ. ಆದರೂ ಅವರ ಹೇಳಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳಿರುವುದರಿಂದ ಈ ಶಿಲಾಸ್ತೋಮಗಳ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಇದುವರೆಗೆ ಏರ್ಪಡಿಸಿರುವುದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿಲ್ಲವಾಗಿ ಈ ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನು ನಿಸ್ಸಂದೇಹವಾಗಿ ಅಂಗೀಕರಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ.

==ಕಾಲದ ಘಟ್ಟದ ನಿಗದಿ==
ವಿಕಿರಣ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಕಾಲಮಾಪಕ ಪ್ರಯೋಗಗಳಿಂದ ಪ್ರಪಂಚದ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿರುವ ಆರ್ಷೇಯ ಶಿಲೆಗಳು ರೂಪುಗೊಂಡ ಖಚಿತ ಕಾಲ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವುದು ಈಗ ಸುಮಾರು 30-40 ವರ್ಷಗಳಿಂದೀಚೆಗೆ ಒಳಗೊಂಡು, ಪ್ರೀ ಕೇಂಬ್ರಿಯನ್ ಶಿಲಾವರ್ಗಗಳ ಜನನ ಕಾಲಗಳು ಸುಮಾರು 600 ದಶಲಕ್ಷ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನಿಂದ 3,000 ದಶಲಕ್ಷ ವರ್ಷಗಳವರೆಗೂ ವ್ಯಾಪಿಸಿರುವುದಾಗಿ ತಿಳಿದುಬರುತ್ತದೆ. ಭಾರತದ ಆರ್ಷೇಯ ಶಿಲೆಗಳ ಪೈಕಿ ಕೇವಲ ಕೆಲವುದರ ಕಾಲ ಪ್ರಮಾಣಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ನಿರ್ಧಾರಗಳು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಜನನಕಾಲ ತಿಳಿಯಲು ಸಾಕಷ್ಟು ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಪದರುಶಿಲಾವರ್ಗಗಳ ಪರಮಾವಧಿ ಆಯಸ್ಸು 1,500 ದಶಲಕ್ಷಗಳಿಂದ 25,000 ದಶಲಕ್ಷ ವರ್ಷಗಳವರೆಗೂ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿದೆಯೆಂದು ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ಮತ್ತು ಕಣಶಿಲಾವರ್ಗಗಳ ಈ ವಯಸ್ಸು ಸುಮಾರು 900 ದಶಲಕ್ಷ ವರ್ಷಗಳಿಂದ 1,750 ದಶಲಕ್ಷಗಳವರೆಗೂ ವಿಸ್ತಾರಗೊಂಡಿದೆಯೆಂದು ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ. ಈಗ ನಿರ್ಧರಿಸುವ ಆರ್ಷೇಯ ಶಿಲಾವರ್ಗಗಳ ಉತ್ಪನ್ನ ಕಾಲಾವಧಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ಭಾರತದ ಆರ್ಷೇಯ ಶಿಲಾವರ್ಗಗಳ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಬಂಧ ಮತ್ತು ಹೋಲಿಕೆಗಳನ್ನು ಈ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು.

ಆರ್ಷೇಯ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿರುವ ಶಿಲಾಸ್ತೋಮಗಳ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ತೋರಿಸುವ ಪಟ್ಟಿ.

ಕಾಲ ದಶಲಕ್ಷ ವರ್ಷಗಳು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ (ಮೈಸೂರು) ರಾಜಾಸ್ಥಾನ ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ ಬಿಹಾರ್ ಮತ್ತು ಒರಿಸ್ಸ ಪೂರ್ವಘಟ್ಟ ಪ್ರದೇಶ ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ

900-1500 (?) ಕ್ಲೋಸ್‍ಪೇಟ್ ಗ್ರಾನೈಟ್ ಬುಂದೇಲ್ ಖಂಡ ನೈಸ್ ಆಮ್ಲ ಗ್ರಾನೈಟ್ ಡೋಮ್ ನೈಸ್ ಗ್ರಾನೈಟ್ -

1570-1750 ಪೆನಿನ್‍ಸುಲಾರ್ ನೈಸ್ ಅರಾವಳಿ ಅನಂತರದ ನೈಸ್ ಪಟ್ಟೆರೂಪ ನೈಸ್ ಛೋಟಾ ನಾಗಪುರ ನೈಸ್ - ನೆಲ್ಲೂರ್ ಪೆಗ್ಮಟೈಟ್

1600-2000 (?) ಮೇಲಿನ ಧಾರವಾಡ ವರ್ಗ ರಯಾಲೋ ಶ್ರೇಣಿ ಸಕೋಲಿ ಶ್ರೇಣಿ ಕೊಲಾನ್ ಶ್ರೇಣಿ - -

2300-2450 ಛಾಂಪಿಯನ್ ನೈಸ್ ರಯಾಲೋ ಶ್ರೇಣಿ ಮತ್ತು ಪಾರ್ಲಗ್ರಾನೈಟ್‍ಗಳು - - - -

&gt;2500 ಮಧ್ಯ ಧಾರವಾಡ ವರ್ಗ ಅರಾವಳಿ - ಸಾಸರ್ ಶ್ರೇಣಿ ಐರನ್ ಓರ್ ಶ್ರೇಣಿ ಖಾಂಡ ಲೈಟ್ ಬೆಜವಾಡ ನೈಸ್


ತಳ ಧಾರವಾಡ ವರ್ಗ - - ಓಲ್ಡರ್ ಮೆಟ ಮಾರ್ಫಿಕ್ಸ್ - -

==ತಳಹದಿ ಶಿಲೆಗಳ ಹುಟ್ಟಿನ ಬಗೆ==
ಆರ್ಷೇಯ ವರ್ಗದ ತಳಹದಿ ಶಿಲೆಗಳು : ಕೆನೇಡಿಯನ್ ಶೀಲ್ಡ್ ಕೊಲರೇಡೊ ದಕ್ಷಿಣವಲಯ, ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕ ಮತ್ತು ಇತರ ಆರ್ಷೇಯ ಪ್ರದೇಶಗಳಂತೆ, ಭಾರತದಲ್ಲಿಯೂ ಯಾವ ತಳಹದಿ ಶಿಲೆಗಳ ಮೇಲೆ ಆರ್ಷೇಯ ಸಮೂಹದ ಅತ್ಯಂತ ಪುರಾತನ ಶಿಲೆಗಳು ಅಂದರೆ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿಜ ಶಿಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಚೀನ ಪ್ರಸ್ತರೀ ಶಿಲೆಗಳು (ಏನ್ಷಂಟ್ ಸೆಡಿಮೆಂಟ್ಸ್) ನೆಲೆಗೊಂಡು ಬೆಳೆದುವೆಂದು ಇದುವರೆಗೂ ಪತ್ತೆಯಾಗಿಲ್ಲ. ಆ ತಳಹದಿ ಶಿಲೆಗಳು ಎಂಥವು ಅವುಗಳ ಗತಿಯೇನಾಯಿತು ಅವುಗಳನ್ನು ಎಲ್ಲಿ ಗುರ್ತಿಸಬಹುದು ಎಂಬುದು ತಿಳಿದುಬಂದಿಲ್ಲ. ಮಧ್ಯ ಯೂರೋಪಿನ ಬಾಲ್ಟಿಕ್ ಷೀಲ್ಡ್‍ಗೆ ಸೇರಿದ ಸ್ಕಾಂಡಿನೇವಿಯ, ಫಿನ್‍ಲೆಂಡ್, ಉಕ್ರೇನ್, ಮುಂತಾದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಆರ್ಷೇಯ ಶಿಲಾವರ್ಗಗಳಿಗಿಂತ ಹಿಂದಿನ ಕ್ಯಾಟರ್ಕಿಯನ್ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಶಿಲಾಸ್ತೋಮಗಳನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲಾಗಿದೆ. ಈ ಶಿಲಾಸ್ತೋಮಗಳನ್ನು ಹೋಲುವ ಆರ್ಷೇಯ ಶಿಲೆಗಳಿಗಿಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಶಿಲಾವರ್ಗಗಳು ಭಾರತದಲ್ಲಿಯೂ ಇರುವುದೇ ಎಂಬುದನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ತಿಳಿಯಲು ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ವಿಕಿರಣಕಾಲಮಾಪಕ ಪ್ರಯೋಗಗಳಿಂದ ನಿಷ್ಕರ್ಷಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ. ಆರ್ಷೇಯ ಗುಂಪಿನ ಶಿಲಾಸ್ತೋಮಗಳು, ಸ್ತರವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಿಂದ ಎಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಇರಬೇಕೆನ್ನುವ ವಿಷಯದಲ್ಲೂ, ಆರ್ಷೇಯ ಅನಂತರದ ಪ್ರಸ್ತರೀ ಶಿಲೋತ್ಪತ್ತಿಯ ಅಧಿಕ ವಿರಾಮವನ್ನು (ಈಪಾರ್ಕಿಯನ್ ಇಂಟರ್ವಲ್) ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಸ್ತರವಿವರ ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಬಹುದೆಂಬ ವಿಚಾರದಲ್ಲೂ ಕೆನಡ ಮತ್ತು ಅಮೆರಿಕದ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳ ಭೂಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳಿವೆ. ಆದುದರಿಂದ ಈಚೆಗೆ ಆರ್ಷೇಯ ಎಂಬುದನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತ್ಯಜಿಸಿ, ಕೇಂಬ್ರಿಯನ್ ಶಿಲಾವರ್ಗಕ್ಕಿಂತ ಹಿಂದಿನ ಶಿಲಾವರ್ಗಗಳೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಪ್ರೀಕೇಂಬ್ರಿಯನ್ ಎಂದು ಕರೆಯುವುದು ರೂಢಿಗೆ ಬರುತ್ತಲಿದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಈ ಬದಲಾವಣೆಯ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ. ಆರ್ಷೇಯ ಶಿಲಾ ಗುಂಪುಗಳಿಗೂ ಮತ್ತು ಪ್ರೀಕೇಂಬ್ರಿಯನ್ ಶಿಲಾವರ್ಗಕ್ಕೂ ನಿಖರವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುವ ಅವಸಾದನ ವಿಳಂಬನವಿದೆ. ಆರ್ಷೇಯ ಅನಂತರದ ಪ್ರಸ್ತರೀಶಿಲೋತ್ಪತ್ತಿಯ ಅಧಿಕ ವಿರಾಮ ಹೆಚ್ಚು ಮಡಿಕೆಗೊಂಡಿರುವ ಪದರುಶಿಲೆ ಮತ್ತು ನೈಸ್ ಶಿಲೆಗಳ ಗುಂಪಿಗೂ ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಮೇಲೆ ಖಚಿತ ಅವಸಾದನ ವಿಳಂಬನದಿಂದ ಮಧ್ಯವಿರುವುದು, ಭಾರತದ ಪ್ರೀಕೇಂಬ್ರಿಯನ್ ಕಾಲದ ಕಣಶಿಲೆಗಳೆಲ್ಲವೂ ಪದರುಶಿಲೆಗಳು ರೂಪುಗೊಂಡ ಬಹುಕಾಲಾನಂತರ ಅವುಗಳನ್ನು ಒಳಹೊಕ್ಕು ಉದ್ಭವಿಸಿವೆ. ಮತ್ತು ರೂಪಾಂತರಹೊಂದಿಲ್ಲದ ಪ್ರೀಕೇಂಬ್ರಿಯನ್ ಪ್ರಸ್ತರೀಶಿಲಾವರ್ಗದ ಕಡಪ, ಕರ್ನೂಲ್, ವಿಂಧ್ಯನ್ ಮತ್ತು ಇತರ ಇಂಥವೇ ವರ್ಗಗಗಳ ತಳಹದಿಯಲ್ಲಿದ್ದು ಅವುಗಳೊಂದಿಗಿರುವ ಶಿಲಾಸಮೂಹಗಳನ್ನು ಕಣಶಿಲೆಗಳಿಗಿಂತ ಹಿಂದಿನ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಆರ್ಷೇಯ ವಿಭಾಗಗಳೋ ಅಥವಾ ಅನಂತರ ಜನಿತವಾದ ಪ್ರೀಕೇಂಬ್ರಿಯನ್ ಶಿಲಾವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವುಗಳೋ ಎಂಬುದನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಸಹಾಯಕವಾಗಿವೆ.&lt;ref&gt;http://www.searchanddiscovery.com/documents/khalid/index.htm&lt;/ref&gt;

ಪ್ರೀಕೇಂಬ್ರಿಯನ್ ವರ್ಗಗಳು-ಅಂದರೆ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಕೇಂಬ್ರಿಯನ್ ಶಿಲಾವರ್ಗಕ್ಕಿಂತ ಹಿಂದಿನ ಎಲ್ಲ ಶಿಲಾವರ್ಗಗಳು-ಅತಿ ಪ್ರಾಚೀನವಾಗಿವೆ. ಅವುಗಳ ಕಾಲಾವಧಿ ಸುಮಾರು 500 ದಶಲಕ್ಷ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನಿಂದ 3,000 ದಶಲಕ್ಷ ವರ್ಷಗಳ ಮೇಲ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಅದ್ಭುತ ಕಾಲಾವಧಿಯ ವಿವಿಧ ಕಾಲದ ಶಿಲಾವರ್ಗಗಳೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಪ್ರೀಕೇಂಬ್ರಿಯನ್ ಎಂಬ ಒಂದೇ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸುವುದು ಸಮಂಜಸವಾಗಿ ತೋರುವುದಿಲ್ಲ. ಆರ್ಷೇಯ ಪದವನ್ನು ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತಸಂಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಂದೆ ಉಪಯೋಗಿಸಿದ್ದಂತೆ ಕೀವಾಟಿನ ಪದರುಶಿಲೆ ಮತ್ತು ಲಾರೆನ್‍ಷಿಯನ್ ಕಣಶಿಲೆ ಶ್ರೇಣಿಗಳಿಗೂ ಮತ್ತು ಇತರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅವುಗಳಿಗೆ ಸಮಾನವಾದ ಶಿಲಾವರ್ಗಗಳಿಗೂ ಉಪಯೋಗಿಸಿ ಅವುಗಳಿಗಿಂತ ಖಚಿತವಾಗಿ ಹಿಂದಿನ ಶಿಲಾವರ್ಗಗಳಿಗೆ ಬಾಲ್ಟಿಕ್ ಷೀಲ್ಡ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಕೊಟ್ಟಿರುವ ಕ್ಯಾಟಾರ್ಕಿಯನ್ ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸುವುದು ಸೂಕ್ತವೆಂದು ಕಂಡುಬರುವುದು. ಆರ್ಷೇಯ ವರ್ಗಕ್ಕಿಂತ ಅಂದರೆ ಲಾರೆನ್‍ಷಿಯನ್ ಶಿಲಾವರ್ಗದ ಅನಂತರ ಉತ್ಪನ್ನವಾಗಿ ರೂಪಾಂತರಗೊಳ್ಳದ, ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕದ ಅಲಿಗಾಂಕಿಯನ್ ಪ್ರಸ್ತರೀ ಶಿಲೆಗಳಿಗಿಂತ ಮುನ್ನಿನ ಶಿಲಾವರ್ಗಗಳನ್ನು ಈಪಾರ್ಕಿಯನ್ ಎಂದು ಕರೆಯಬಹುದು. ಪ್ರೀಕೇಂಬ್ರಿಯನ್ ವರ್ಗವೊಂದನ್ನೇ ಕಾಲ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ 3-4 ವಿಭಾಗ ಮಾಡಬಹುದು.

ವಿಕಿರಣಕಾಲಮಾಪಕ ನಿರ್ಧಾರಗಳಿಂದ ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಭೂಮಿಯ ಒತ್ತಡದ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಕ್ರಮವಾಗಿ 350-500 ದಶಲಕ್ಷ ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿರುವುದೆಂದೂ ಈ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಒತ್ತಡ ಬದಲಾವಣೆಗಳ ಕಾಲ ಸುಮಾರು 175 ದಶಲಕ್ಷದಿಂದ 250 ದಶಲಕ್ಷಗಳವರೆಗೂ ಇದ್ದಿತ್ತೆಂದೂ ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ. ಈ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಕೇಂಬ್ರಿಯನ್ ಶಿಲಾವರ್ಗಕ್ಕಿಂತ ಹಿಂದಿನ ಶಿಲಾವರ್ಗಗಳನ್ನು ಸ್ಥೂಲವಾಗಿ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸಲು ಅಥವಾ ತಿಳಿಯಲು ಪ್ರೀಕೇಂಬ್ರಿಯನ್ ಶಿಲಾವರ್ಗಗಳನ್ನು ಅವುಗಳ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಕಾಲವನ್ನನುಸರಿಸಿ 8 ತಂಡಗಳಾಗಿ ವಿಭಾಗಿಸಿ, ಸಮಂಜಸವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುವ, ಎಲ್ಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಉಪಯೋಗಿಸಲಾಗುವ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಕೊಡುವುದು ಸೂಕ್ತವೆಂದು ತೋರುವುದು.&lt;ref&gt;https://epdf.pub/trace-fossil-analysis.html&lt;/ref&gt;

ಕಾಲಮಾನ (ದಶಲಕ್ಷ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ)

ಸೂಚಿಸಿರುವ ಹೆಸರುಗಳು

600-800 ... ಅತಿಮೇಲಿನ ಪ್ರೀಕೇಂಬ್ರಿಯನ್

800-1,000 ... ಮೇಲಿನ ಪ್ರೀಕೇಂಬ್ರಿಯನ್

1,000-1,200 ... ಮಧ್ಯದ ಪ್ರೀಕೇಂಬ್ರಿಯನ್

1,200-1,500 ... ತಳದ ಪ್ರೀಕೇಂಬ್ರಿಯನ್

1,500-1,800 ... ಇಪಾರ್ಕಿಯನ್

1,800-2,500 ... ಮೆಸಾರ್ಕಿಯನ್

2,500-3,500 ... ಕ್ಯಾಟಾರ್ಕಿಯನ್

&gt;3,500 ... ಪ್ರೊಟೊಲಿಥಿಕ್


ಇಂಥ ವಿಭಾಗ ಕೃತಕ ಅಥವಾ ಅಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಎಂದು ಕಂಡುಬರಬಹುದು. ಆದರೆ ಇದು ಕೇಂಬ್ರಿಯನ್ ವರ್ಗದ ಹಿಂದಿನ ಎಲ್ಲ ಶಿಲಾವರ್ಗಗಳನ್ನೂ ಪ್ರೀಕೇಂಬ್ರಿಯನ್ ಎಂಬ ಒಂದೇ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಕರೆಯುವ ಅಸಮಂಜಸ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುತ್ತದೆ.

===ಖನಿಜ ಸಂಪತ್ತು===
ಆರ್ಥಿಕದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಉಪಯುಕ್ತವಾದ ಅನೇಕ ಖನಿಜಗಳು ಆರ್ಷೇಯ ಶಿಲಾಸ್ತೋಮಗಳಲ್ಲಿವೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪದರು ಶಿಲಾಸ್ತೋಮ ಚಿನ್ನ, ಕಬ್ಬಿಣದ ಅದುರು, ಮ್ಯಾಂಗನೀಸ್ ಅದುರು, ಕ್ರೋಮೈಟ್, ತಾಮ್ರ, ಸೀಸ, ಸತು, ಪಾಷಾಣ ಮತ್ತು ಸುರಮ (ಆಂಟಿಮೊನಿ) ಅದುರುಗಳನ್ನೂ ಲೋಹೇತರ ಖನಿಜಗಳಲ್ಲಿ ಕಲ್ನಾರು, ಕುರಂದ (ಕೊರ್ಯಾಂಡಮ್), ಗಾರ್ನೆಟ್ಸ್ ಅಥವಾ ಕೆಂಪು ಹರಳು, ಕಯನೈಟ್ ಮತ್ತು ಸಿಲ್ಲಿಮನೈಟ್, ಸುಣ್ಣಕಲ್ಲು ಮತ್ತು ಅಮೃತಶಿಲೆ, ಶ್ವೇತ ಸುಧಾಶಿಲೆ (ಮ್ಯಾಗ್ನಸೈಟ್), ಖನಿಜವರ್ಣಗಳು (ಮಿನರಲ್ ಪಿಗ್‍ಮೆಂಟ್ಸ್), ಹೇಮಾಕ್ಷಿ (ಪೈರೈಟ್), ಬಳಪದ ಕಲ್ಲುಗಳು, ವರ್ಮಿಕ್ಯುಲೈಟ್ ಮುಂತಾದ ಅನೇಕ ಖನಿಜ ನಿಕ್ಷೇಪಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಕಣಶಿಲೆ ಮತ್ತು ಶೀಣಿಕಲ್ಲುಗಳ ಪೆಗ್ಮಟೈಟ್ ಸಿರಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಣಚು ಫೆಲಾಸ್ಟಾರ್ ಅಭ್ರಕ, ಬಿಳೀ ಜೇಚು, ಪಚ್ಚೆಕಲ್ಲು, ಮಾನಜೈಟ್, ಸಾಮರಸ್ಕೈಟ್, ಕೊಲಂಬೈಟ್ ಮತ್ತು ಇತರ ವಿಕಿರಣಶಕ್ತಿ ತೋರುವ ಅಪೂರ್ವ ಮೂಲಧಾತು ಖನಿಜಗಳಿರುತ್ತವೆ


==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು==
[[ವರ್ಗ:ಪ್ರೋಜೆಕ್ಟ್ ಟೈಗರ್-೨ ಸ್ಪರ್ಧೆಗೆ ಬರೆದ ಲೇಖನ]]


[[ವರ್ಗ:ಹಿಂದಿನ ಕಾಲದ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳು]][[ವರ್ಗ:ಸಮಾಜ]]
[[ವರ್ಗ:ನಾಗರೀಕತೆ]]
[[ವರ್ಗ:ಭೂಗೋಳ_ಶಾಸ್ತ್ರ]]
[[ವರ್ಗ:ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರ]]
[[ವರ್ಗ:ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರ]]</text>
      <sha1>5qylde9zq79ljtmwh89kr815icq0ubv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಸಂಸ್ಕೃತಿ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>130330</id>
    <redirect title="ಬೆಂಗಳೂರು ನಗರದ ಸಂಸ್ಕೃತಿ" />
    <revision>
      <id>1113445</id>
      <parentid>1060592</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T11:01:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>~aanzx</username>
        <id>72368</id>
      </contributor>
      <comment>[[ಬೆಂಗಳೂರು ನಗರದ ಸಂಸ್ಕೃತಿ]] ಪುಟಕ್ಕೆ ಪುನರ್ನಿರ್ದೇಶನ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="44477" xml:space="preserve">#REDIRECT [[ಬೆಂಗಳೂರು ನಗರದ ಸಂಸ್ಕೃತಿ]]

ಬೆಂಗಳೂರು ಭಾರತದ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ರಾಜಧಾನಿ ಮತ್ತು  ಬೃಹತ್ನ ನಗರ. ಬೆಂಗಳೂರು ಭಾರತದ ಮೂರನೇಯ ಅತಿದೊಡ್ಡ ನಗರ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವದ ೨೭ನೇ ದೊಡ್ಡ ನಗರವಾಗಿದೆ . ಈ ನಗರದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ೧೫ ದಶಲಕ್ಷಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ (ಜನವರಿ ೨೦೧೬ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ). ಬೆಂಗಳೂರು ದೇಶದ ಅತ್ಯಂತ ಜನಾಂಗೀಯ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ, ನಗರದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ೫೧% ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಭಾರತದ ಇತರ ಭಾಗಗಳಿಂದ ವಲಸಿಗರು ಬಂದಿದ್ದಾರೆ.&lt;ref&gt;{{cite news|url=http://www.hindu.com/2004/07/23/stories/2004072310610400.htm|title=Kannadigas assured of all support|date=23 July 2004|newspaper=The Hindu|accessdate=8 December 2010|archive-date=12 ಆಗಸ್ಟ್ 2004|archive-url=https://web.archive.org/web/20040812203517/http://www.hindu.com/2004/07/23/stories/2004072310610400.htm|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ಬಹುಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ನಗರವಾದ ಬೆಂಗಳೂರು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ವ್ಯವಹಾರ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಹೊರಗುತ್ತಿಗೆ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳ ಉದಾರೀಕರಣ ಮತ್ತು ವಿಸ್ತರಣೆಯ ಆಗಮನದೊಂದಿಗೆ ನಾಟಕೀಯ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದೆ. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಐಟಿ ಕಂಪನಿಗಳು ಭಾರತದ ಒಂದು ಮಿಲಿಯನ್ ಐಟಿ ವೃತ್ತಿಪರರ ೩೫% ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಉದ್ಯೋಗಿಗಳಾಗಿವೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಐಟಿ ಕಂಪನಿಗಳು ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿವೆ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ವಿವಿಧ ಭಾಗಗಳಿಂದ ಅನೇಕ ಜನರು ಈ ಕಂಪನಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಬೆಂಗಳೂರನ್ನು ಭಾರತದ ಸಿಲಿಕಾನ್ ವ್ಯಾಲಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. 

== ಗಾರ್ಡನ್ ಸಿಟಿ ==
[[ಚಿತ್ರ:Commercial_st.jpg|thumb|250x250px| ಕಮರ್ಷಿಯಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಪ್ರಮುಖ ವಾಣಿಜ್ಯ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ ]]
ಬೆಂಗಳೂರನ್ನು ಭಾರತದ ಉದ್ಯಾನ ನಗರ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.  ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಎರಡು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆದ ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನಗಳಿವೆ, ಅವುಗಳೆಂದರೆ [[ಲಾಲ್‌ಬಾಗ್, ಕೆಂಪು ತೋಟ, ಬೆಂಗಳೂರು|ಲಾಲ್ ಬಾಗ್]] ಮತ್ತು [[ಕಬ್ಬನ್ ಪಾರ್ಕ್]], ಇದು ವರ್ಷವಿಡೀ ಸಾಕಷ್ಟು ಪ್ರವಾಸಿಗರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ನಗರವು  ೧೯೮೦ರ ದಶಕದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ''ಇಂದಿರಾ ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ ವೃಕ್ಷ ಮಿತ್ರ'' ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ''ಭಾಜನವಾಗಿತ್ತು'' . ಬ್ಯಾನರ್ಘಟ್ಟಾ ಮೃಗಾಲಯವು ಹಸಿರು ಭೂದೃಶ್ಯದಿಂದ ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಮತ್ತು ಪಕ್ಷಿಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. 

== ಧರ್ಮ ==
ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಸ್ಥಳಗಳು, ಧರ್ಮ, ಜಾತಿ,  ಅನೇಕ ಜನಾಂಗಗಳಿಂದ  ಬಂದ ಜನರಿದ್ದಾರೆ. ಈ ನಗರದಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಧಾರ್ಮಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಿಂದ ಬಂದ ಅನೇಕ ಜನರಿದ್ದಾರೆ. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಪ್ರಮುಖ ಧರ್ಮಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ. ಈ ನಗರದಲ್ಲಿ ಇಸ್ಲಾಂ, ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಧರ್ಮ, ಜೈನ ಧರ್ಮ, ಸಿಖ್ ಧರ್ಮ, ಬೌದ್ಧಧರ್ಮ, ಯಹೂದಿಗಳು ಮತ್ತು  ಇತರ ಧರ್ಮಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲಾಗಿದೆ.  

ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಹಬ್ಬವಾದ &quot;ಕರಗಶಕ್ತೋತ್ಸವ&quot; ಅಥವಾ  ಕರಗವನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.&lt;ref&gt;{{cite news|url=http://www.hindu.com/2007/04/02/stories/2007040221520500.htm|title=Bangalore Karaga|date=2 April 2007|work=The Hindu|location=Chennai, India|access-date=2 ಆಗಸ್ಟ್ 2020|archive-date=2 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20071202120004/http://www.hindu.com/2007/04/02/stories/2007040221520500.htm|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;ಹಳೆಯ ಮೈಸೂರು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಚರಣೆಯ ವಿಶಿಷ್ಟ ಲಕ್ಷಣವಾದ ದಸರಾ ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ಹಬ್ಬವಾಗಿದೆ. ದೀಪಾವಳಿ, &quot;ಫೆಸ್ಟಿವಲ್ ಆಫ್ ಲೈಟ್ಸ್&quot;, ಇದು ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ರೇಖೆಗಳನ್ನು ಮೀರಿದೆ ಮತ್ತು ಬಹಳ ಚೇತನಶಕ್ತಿಯಿಂದ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇತರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಭಾರತೀಯ ಹಬ್ಬಗಳಾದ ಗಣೇಶ ಚತುರ್ಥಿ,&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://www.india.com/travel/articles/ganesh-chaturthi-2017-celebration-in-bengaluru-clay-idols-cultural-events-and-more-in-karnatakas-capital-city/|title=Ganesh Chaturthi 2017 Celebration in Bengaluru: Clay idols, Cultural Events and more in Karnataka's Capital City|date=2017-08-23|work=Travel India|access-date=2017-10-14|language=en-US}}&lt;/ref&gt; ಉಗಾಡಿ, ಸಂಕ್ರಾಂತಿ, ದೀಪಾವಳಿ, ರಂಜಾನ್, ಬಕ್ರಿಡ್ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಸ್‌ಮಸ್ ಹಬ್ಬಗಳನ್ನು ಸಹ ಈ ನಗರದಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. 

== ಮನೋರಂಜನೆ ==
[[ಚಿತ್ರ:Kereetadavesha.jpg|left|thumb| [[ಯಕ್ಷಗಾನ]] - ಟೌನ್ ಹಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ ನಾಟಕ ಕಲೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಆಡಲಾಗುತ್ತದೆ ]]
ಬೆಂಗಳೂರು [[ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರರಂಗ|ಕನ್ನಡ ಚಲನಚಿತ್ರೋದ್ಯಮಕ್ಕೆ]] ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ, ಇದು ಪ್ರತಿವರ್ಷ ಸುಮಾರು ೧00 ಚಲನಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಹೊರಹಾಕುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆದಾಯದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಭಾರತದ ಐದನೇ ದೊಡ್ಡ ಚಲನಚಿತ್ರೋದ್ಯಮವಾಗಿದೆ. ಕನ್ನಡ ಚಲನಚಿತ್ರೋದ್ಯಮವು ವಿಭಿನ್ನ ಆಡುಮಾತಿನ ಪ್ರಕಾರವನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕಿದೆ, ಇದನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ''ಬೆಂಗಳೂರು ಕನ್ನಡ'' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. 

ಹವ್ಯಾಸಿ (ಹ್ಯಾಮ್) ರೇಡಿಯೋ ಪರವಾನಗಿ ಹೊಂದಿರುವವರ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಅವರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಂದಾಗಿ ಬೆಂಗಳೂರನ್ನು ಭಾರತದ ಹ್ಯಾಮ್ ರೇಡಿಯೋ ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ಇಪ್ಪತ್ತು ಹವ್ಯಾಸಿ (ಹ್ಯಾಮ್) ರೇಡಿಯೋ ಕ್ಲಬ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕು ವಿಎಚ್‌ಎಫ್ ರಿಪೀಟರ್‌ಗಳಿವೆ. ಬೆಂಗಳೂರು ಹವ್ಯಾಸಿ ರೇಡಿಯೊ ಕ್ಲಬ್ ವಿಯು ೨ ಎಆರ್ಸಿ ೧೯೫೯ ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಸುವರ್ಣ ಮಹೋತ್ಸವವನ್ನು ಆಚರಿಸಿತು - ೫0 ನೇ ವರ್ಷ. ಲಯನ್ಸ್ ಕ್ಲಬ್ಸ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಹವ್ಯಾಸಿ (ಹ್ಯಾಮ್) ರೇಡಿಯೋ ಕ್ಲಬ್ ವಿಯು 2 ಎಲ್ಸಿಐ ಇಲ್ಲಿ ತನ್ನ ನೆಲೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.     
&lt;sup class=&quot;noprint Inline-Template Template-Fact&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; style=&quot;white-space:nowrap;&quot;&gt;&amp;#x5B; ''[[ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:Citation needed|&lt;span title=&quot;This claim needs references to reliable sources. (August 2010)&quot;&gt;ಉಲ್ಲೇಖದ ಅಗತ್ಯವಿದೆ&lt;/span&gt;]]'' &amp;#x5D;&lt;/sup&gt;
[[ಚಿತ್ರ:Ready_for_sell_(9453890725).jpg|thumb|250x250px| [[ಶಿವಾಜಿ ನಗರ, ಬೆಂಗಳೂರು|ಶಿವಾಜಿನಗರದಲ್ಲಿ]] ರಸ್ತೆಬದಿಯ ಆಹಾರ ಕೀಲುಗಳಲ್ಲಿ [[ಕಬಾಬ್]] ತಿನ್ನಲು ಸಿದ್ಧ. ]]
[[ಚಿತ್ರ:Fruit_stall_at_Bangalore_City_Market.jpg|thumb|250x250px| ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]] . ]]
ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಪಾಕಪದ್ಧತಿಯ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯು  ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ರಸ್ತೆಬದಿಯ ಮಾರಾಟಗಾರರು, [[ಚಹಾ|ಟೀ ಸ್ಟಾಲ್‌ಗಳು]], [[ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ|ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತೀಯ]], [[ಉತ್ತರ ಭಾರತ|ಉತ್ತರ ಭಾರತೀಯ]], ಅರೇಬಿಕ್ ಆಹಾರ, ಚೈನೀಸ್ ಮತ್ತು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ತ್ವರಿತ ಆಹಾರ ಎಲ್ಲವೂ ನಗರದಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿವೆ. ಉಡುಪಿ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್‌ಗಳು ಬಹಳ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ತಿನಿಸುಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುತ್ತಾರೆ 

ಚೀನಾದ ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಗುವ ಥಾಯ್ ಆಹಾರವನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಅಭಿರುಚಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಕಸ್ಟಮೈಸ್ ಮಾಡಬಹುದು. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಅನನ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಸ್ಪರ್ಶವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಆಹಾರಗಳು ಮತ್ತು ಖಾದ್ಯಗಳ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಬೆಂಗಳೂರನ್ನು ಆಹಾರ ಸೇವಕರ ಸ್ವರ್ಗ ಎಂದೂ ಕರೆಯಬಹುದು &lt;ref name=&quot;Foodie Stores&quot;&gt;[http://www.brewchew.in Bangalore's Best Food Review Website] Brew &amp; Chew&lt;/ref&gt;   

ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಕೆಲವು ಹೆಸರಾಂತ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಭೋಜನಾಮಂದಿರಗಳಾದ   MTR ( [[ಮಾವಳ್ಳಿ ಟಿಫಿನ್ ರೂಮ್ಸ್|Mavalli ಉಪಾಹಾರ ಕೊಠಡಿ]] ), ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಭವನ, ಉಡುಪಿ ಕೃಷ್ಣ ಭವನ, ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಲಂಚ್ ಮನೆ, ಯಲಹಂಕದಲ್ಲಿನ  ಹೋಟೆಲ್ ಶರಾವತಿ, ನ್ಯೂ ಕೃಷ್ಣ ಭವನ್, ಜನತಾ ಹೋಟೆಲ್, ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಉಪಾಹಾರ  ಕೊಠಡಿ, ಜನಾರ್ದನ ಹೋಟೆಲ್ ಮತ್ತುು ಉಲ್ಲಾಸ  ಚಾಲುಕ್ಯ ಹೋಟೆಲ್ನನಲ್ಲಿ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ಗಳು  ಕೆಲವುಗಳನ್ನು ಹೆಸರಿಸಬಹುದು. ಮಸಾಲ ದೋಸೆ -  ಕೆಂಪು ಮೆಣಸಿನಕಾಯಿ ಚಟ್ನಿ ಮತ್ತು ಆಲೂಗೆಡ್ಡೆ ಪಲ್ಯ ತುಂಬಿಸಿದ ಅಕ್ಕಿ ಪ್ಯಾನ್‌ಕೇಕ್, 'ಸೆಟ್ ದೋಸಾ' - 3 ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ದೋಸೆಗಳು, 'ಬೆನ್ನೆ ಮಸಲೇ' - ಬೆಣ್ಣೆಯೊಂದಿಗೆ ತಯಾರಿಸಿದ ದಪ್ಪ ಅಕ್ಕಿ ಪ್ಯಾನ್‌ಕೇಕ್ - ಸ್ಥಳೀಯ ಮೆಚ್ಚಿನವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಮತ್ತು ಕೆಲವನ್ನು ಬೆಂಗಳೂರಿನಿಂದ ಈ ಭಕ್ಷ್ಯಗಳ ಮೂಲಗಳಿಂದ ತಯಾರಿಸಲಾಗಿದೆ. [[ಬಿಸಿಬೇಳೆ ಭಾತ್|ಬಿಸಿ ಬೇಲ್ ಬಾತ್]], [[ರವೆ ಇಡ್ಲಿ|ರವಾ ಇಡ್ಲಿ]], [[ಪೊಂಗಲ್]], ಮಸಾಲೆಯುಕ್ತ ಉಪ್ಪಿಟ್ಟು - ಹೆಚ್ಚಿನ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಖಾರಾ ಬಾತ್ ಆಗಿ  ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಕೆಲವು ಸ್ಥಳೀಯ ಮೆಚ್ಚಿನವುಗಳಾಗಿವೆ. ಉಡಿಪಿಸ್ ಅಥವಾ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ / ಕೆಫೆಗಳು ಫಿಲ್ಟರ್ ಕಾಫಿಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ದಕ್ಷಿಣ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಜನಪ್ರಿಯ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ಕಾಫಿ ಬಾರ್,  ಬೆಳಿಗ್ಗೆ 6:00 ಗಂಟೆಗೆ ಜನರು ತಮ್ಮ ಬೆಳಗಿನ  ವಾಯು ವಿಹಾರದ ನಂತರ ತಾಜಾ ಕಾಫಿಗಾಗಿ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ.  

[[ಬೆಂಗಳೂರು|ಬೆಂಗಳೂರಿನ]] ಮುಸ್ಲಿಂ ಪಾಕಪದ್ಧತಿಯು ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಇದು [[ಮೊಘಲ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ|ಮೊಘಲೈ]] ಪಾಕಪದ್ಧತಿ, [[ಹೈದರಾಬಾದ್‌, ತೆಲಂಗಾಣ|ಹೈದರಾಬಾದ್]] ಮುಸ್ಲಿಂ ಅಥವಾ ನವಾಬಿ ಪಾಕಪದ್ಧತಿಯ ಆಸಕ್ತಿದಾಯಕ ಮಿಶ್ರಣವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಪರಿಮಳವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಫ್ರೇಸರ್ ಟೌನ್‌ನ ಎಂಎಂ ರಸ್ತೆ ಸುಮಾರು 5 ರಿಂದ 6 ಮುಸ್ಲಿಂ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್‌ಗಳು, 3 ರಿಂದ 4 [[ಮೊಘಲ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ|ಮೊಘಲೈ]] ಟೇಕ್‌ಅವೇಗಳು, ಚೀನೀ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್, ಸಲಾಡ್ ಬಾರ್ ಮತ್ತು 2 ಅರೇಬಿಯನ್ ವಿಷಯದ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್‌ಗಳ ವಿಶಿಷ್ಟ ಸಂಗ್ರಹಕ್ಕೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ಶಿವಾಜಿನಗರದ ಎಂಪೈರ್ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ ಬಹಳ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಬೆಂಗಳೂರಿನಾದ್ಯಂತ ತನ್ನದೇ ಆದ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. [[ಶಿವಾಜಿ ನಗರ, ಬೆಂಗಳೂರು|ಶಿವಾಜಿನಗರದ]] ಚಾಂದನಿ ಚೌಕ್ ಪ್ರದೇಶವು ಬಿಗಿಯಾಗಿ ಪ್ಯಾಕ್ ಮಾಡಲಾದ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಚಹಾ ಅಂಗಡಿಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಅಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಾರವು ಮುಚ್ಚಿದ ಕವಾಟುಗಳ ಹಿಂದೆ ಹಗಲು ಹೊತ್ತಿನವರೆಗೆ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ. ತಂದೂರಿ ಚಿಕನ್, ಬೆಂಗಳೂರು [[ಬಿರಿಯಾನಿ]], ಗುಂಡು ಪಲವ್, ಶೀಕ್ [[ಕಬಾಬ್|ಕಬಾಬ್ಗಳು]], ಶೀಕ್ ರೋಲ್ಸ್, ಚಿಕನ್ ಕಬಾಬ್ಗಳು, ರುಮಾಲಿ ರೊಟಿಸ್ ಮತ್ತು ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಿನವುಗಳು ಬೇಕಾದ ಭಕ್ಷ್ಯಗಳಾಗಿವೆ. ರಸ್ತೆಬದಿಯ ಸ್ಟಾಲ್‌ಗಳು ಹೇರಳವಾಗಿದ್ದು, ಹೆಚ್ಚು ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕತೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ಅಪಾಯಕಾರಿ ಆಯ್ಕೆಯನ್ನು ವಾದಿಸುತ್ತವೆ, ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಭಕ್ಷ್ಯಗಳಾದ [[ಬಾರ್ಬಿಕ್ಯೂ|ಬಾರ್ಬೆಕ್ಯೂಡ್]] ಬೀಫ್ ಶೀಕ್ ಕಬಾಬ್ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯ ಬೆಂಗಳೂರು ರೆಸಿಪಿ ಫಾಲ್, ಮಸಾಲೆಯುಕ್ತ ಹಸಿರು ಮಸಾಲಾದಲ್ಲಿ ಗೋಮಾಂಸ ಘನಗಳು, ಬಿಸಿ ಅಕ್ಕಿ ಸೆವಿಯನ್ (ಪ್ಲೇನ್ ಸ್ಟೀಮ್ ವರ್ಮಿಸೆಲ್ಲಿ). ಫ್ರೈಡ್ ಮಟನ್ ಬ್ರೈನ್ಸ್ ಧೈರ್ಯಶಾಲಿ ಆಹಾರ-ಎ-ಹೋಲಿಕ್ಸ್ಗೆ ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಟೇಸ್ಟಿ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿದೆ. 

[[ಅರೇಬಿಯ|ಅರೇಬಿಯನ್]] ಪಾಕಪದ್ಧತಿಯು ನಿಧಾನವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದೆ, [[ಶೋರ್ಮಾ|ಶವರ್ಮಾ]] ಮತ್ತು [[ಫ಼ಲಾಫ಼ಲ್|ಫಲಾಫೆಲ್]] ಕೆಲವು ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನು ಗಳಿಸುತ್ತಿದ್ದರೂ, ಈ ಹೋಟೆಲ್‌ಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅರಬ್ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಭಾರತೀಯರು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. 

ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಕೆಲವು ಬೇಕರಿಗಳು ತ್ವರಿತ ತಿಂಡಿಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿವೆ. ಅನೇಕ ಹಣ್ಣಿನ ರಸ ಮಳಿಗೆಗಳಿವೆ ಮತ್ತು ಶಾಪರ್‌ಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಅವರನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. 

ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಸಿಹಿ ತಿನಿಸುಗಳೂ ಇವೆ. ಭಾಗತ್ರಂ ಸಿಹಿತಿಂಡಿಗಳು ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಗುಲಾಬ್ ಜಾಮೂನ್ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಆನಂದ್ ಸಿಹಿತಿಂಡಿಗಳು, ಕಾಂತಿ ಸಿಹಿತಿಂಡಿಗಳು ಮತ್ತು ಆಶಾ ಸಿಹಿತಿಂಡಿಗಳು ಇತರ ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಸಿಹಿತಿಂಡಿಗಳಾಗಿವೆ. 

ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಉತ್ತಮ ining ಟದ ಮತ್ತು ವಿಶೇಷ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್‌ಗಳಿವೆ, ಅದು ವಿಶ್ವದ ವಿವಿಧ ಪಾಕಪದ್ಧತಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಉತ್ತಮ ಮಂಗಳೂರು ಮತ್ತು ಕೊಂಕಣ ಶೈಲಿಯ ಸಮುದ್ರಾಹಾರಕ್ಕಾಗಿ, ಕುಡ್ಲಾ, ಮಂಗಳೂರು ಮುತ್ತು ಮತ್ತು ಸಾ-ನಾ-ಡೈಜ್ ಇವೆ. ಲಾವೆಲ್ಲೆ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿರುವ ಸನ್ನಿ ಮತ್ತು ಆಲಿವ್ ಬೀಚ್‌ನಂತಹ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ನಗರವು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಉತ್ತಮ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಮತ್ತು ಹೊಸ-ಯುಗದ ಭೂಖಂಡದ ಆಹಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದು ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ. ನಗರದ ಪಂಚತಾರಾ ಹೋಟೆಲ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ ವಿವಿಧ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್‌ಗಳು ಕೆಲವು ಅಧಿಕೃತ ಮತ್ತು ರುಚಿಕರವಾದ .ಟವನ್ನೂ ನೀಡುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ನೀಲಿ ಶುಂಠಿ (ಥಾಯ್ / ವಿಯೆಟ್ನಾಮೀಸ್, ತಾಜ್ ವೆಸ್ಟ್ ಎಂಡ್), ರಾಜ್ ಪೆವಿಲಿಯನ್ (ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಭಾರತೀಯ ತಿನಿಸು, ಶೆರಾಟನ್ ವಿಂಡ್ಸರ್ ಮ್ಯಾನರ್), en ೆನ್ (ಜಪಾನೀಸ್ / ಕೊರಿಯನ್, ಲೀಲಾ ಪ್ಯಾಲೇಸ್), ಮತ್ತು ಈ ಹೋಟೆಲ್‌ಗಳು ನಡೆಸುವ 24 ಗಂಟೆಗಳ ಕೆಫೆಗಳು ಸೇರಿವೆ. 

ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಂಗಳೂರು ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹೈದರಾಬಾದ್ ಬಿರಿಯಾನಿಯೊಂದಿಗೆ ವೈವಿಧ್ಯಮಯವಾಗಿದೆ. ಕೆಲವು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಬಿರಿಯಾನಿ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್‌ಗಳು ಬೊಮ್ಮನಹಳ್ಳಿಯ 'ದಾಂಡೆ ಹೈದರಾಬಾದ್ ಬಿರಿಯಾನಿ' ಮತ್ತು ಬಿಟಿಎಂ ಲೇ Layout ಟ್, ಪ್ಯಾರಡೈಸ್, ಮೇಘನಾ ಫುಡ್ಸ್, ನಾಗಾರ್ಜುನ, ಕ್ರುಟುಂಗಾ ಮತ್ತು ಮುಂತಾದವು. 

== ಸಂಗೀತ   ==
ಬೆಂಗಳೂರು ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತದ ಎರಡೂ ಪ್ರಕಾರಗಳಾದ ಕರ್ನಾಟಕ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಿಗೆ ಗಮನಾರ್ಹ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ ಅನೇಕ ಸಂಗೀತ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಗಳನ್ನು  ಗುರುತಿಸಿದೆ.  ಪುರಂದರ ದಾಸ (ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತದ ಪಿತಾಮಹ), ತ್ಯಾಗರಾಜ, ಕಲಕ್ಕಡ್ ಸುಬ್ಬಯ್ಯ ರಾಮನಾರಾಯಣ್ಣನ್ ಅಯ್ಯರ್,  ಡಾ.ನಿತ್ಯಶ್ರೀ ಮಹಾದೇವನ್, ಗಿಂಗರ್ ಶಂಕರ್, ಬಸವರಾಜ್ ರಾಜ್‌ಗುರು, ಮತ್ತು ಗಂಗುಬಾಯಿ ಹಂಗಲ್ ಮುಂತಾದ ಅನೇಕ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಂಗೀತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಕರ್ನಾಟಕ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಸಂಗೀತವು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಗೀತದಿಂದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಜಾನಪದ ಗೀತೆಗಳವರೆಗೆ ವಿಭಿನ್ನ ಪ್ರಕಾರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಜನಪದಗಳು ಕರ್ನಾಟಕದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಜಾನಪದ ಗೀತೆಗಳಾಗಿವೆ. ಇಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ವಿವಿಧ ಜನರು ವಿವಿಧ ಸ್ಥಳಗಳಿಂದ ಬಂದಿರುವ ಕಾರಣ ಬೆಂಗಳೂರು ಸಂಗೀತವು ಒಂದು ವಿಶಿಷ್ಟ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಪ್ರಮುಖ ಸಂಗೀತವೆಂದರೆ &quot;ರಾಕ್ ಮ್ಯೂಸಿಕ್&quot;.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.indianbackpacker.com/india/namma-our-bangalore|title=Namma (our) Bangalore|publisher=The Indian Backpacker|accessdate=6 October 2011|archive-date=8 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20111008174018/http://www.indianbackpacker.com/india/namma-our-bangalore|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;  
&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.indianbackpacker.com/india/namma-our-bangalore|title=Namma (our) Bangalore|publisher=The Indian Backpacker|accessdate=6 October 2011|archive-date=8 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20111008174018/http://www.indianbackpacker.com/india/namma-our-bangalore|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.indianbackpacker.com/india/namma-our-bangalore|title=Namma (our) Bangalore|publisher=The Indian Backpacker|accessdate=6 October 2011|archive-date=8 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20111008174018/http://www.indianbackpacker.com/india/namma-our-bangalore|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;   

ಕರ್ನಾಟಕದ ಆಕರ್ಷಕ ಪ್ರಗತಿಪರ ಸಂಗೀತವನ್ನು ರಚಿಸಿದ ಕಲವು ಆಧುನಿಕ ಸಂಗೀತಗಾರರು ಲಕ್ಕಿ ಅಲಿ, ಜಿಮ್ ಅಂಕನ್ ಡೆಕಾ, ಬಾಪು ಪದ್ಮನಾಭ, ಪ್ರವೀಣ್ ಗಾಡ್ಖಿಂದಿ, ಶಿಮೊಗಾ ಸುಬ್ಬಣ್ಣ, ಮೈಸೂರು ಅನಂತಸ್ವಾಮಿ, ಪಿ. ಕಳಿಂಗ ರಾವ್, ಜಿ. ವಿ. ಅತ್ರಿ, ಸಿ. ಅಶ್ವತ್ ಮತ್ತು ಬಾಲಪ್ಪ ಹುಕ್ಕರ್. ಇಂದು ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿರುವ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಖ್ಯಾತಿಯ ಸಂಗೀತಗಾರರು ರಘು ದೀಕ್ಷಿತ್, ಪ್ರವೀಣ್ ಡಿ ರಾವ್,  ವಿಜಯ್ ಪ್ರಕಾಶ್, ಸಾಗರ್. ಎಸ್., ರಿಕ್ಕಿ ಕೇಜ್ ಮತ್ತು ಇತರರು.          

ಬೆಂಗಳೂರು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಮತ್ತು ಸಮಕಾಲೀನ ಸಂಗೀತದ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದ್ದರೂ, ನಗರ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಬಲ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಕಾರವೆಂದರೆ ರಾಕ್ ಸಂಗೀತ. ಕ್ಲಾಸಿಕ್ ರಾಕ್ ಎನ್ ರೋಲ್ನಿಂದ ವಿಪರೀತ ಲೋಹಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗುವ ಎಲ್ಲಾ ಉಪ-ಪ್ರಕಾರದ ಬಂಡೆಗಳನ್ನು ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಕೇಳಬಹುದು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.indianbackpacker.com/india/namma-our-bangalore|title=Namma (our) Bangalore|publisher=The Indian Backpacker|access-date=6 October 2011|archive-date=8 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20111008174018/http://www.indianbackpacker.com/india/namma-our-bangalore|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಭೂಗತ ಸನ್ನಿವೇಶವು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಪ್ರಶಂಸೆಗೆ ಪಾತ್ರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ನಗರವನ್ನು ಭಾರತದ ರಾಕ್ / ಮೆಟಲ್ ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ರಾಕ್ ಎನ್ ಇಂಡಿಯಾ, ಫ್ರೀಡಮ್ ಜಾಮ್ ಬೆಂಗಳೂರಿನ 'ವುಡ್ ಸ್ಟಾಕ್' ಶೈಲಿಯ ವಾರ್ಷಿಕ ಉತ್ಸವದಲ್ಲಿ ನಗರದ ವಿವಿಧ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ನಿಯಮಿತವಾಗಿ ವಿವಿಧ ಪ್ರಕಾರದ ಲೈವ್ ಸಂಗೀತವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಈ 'ಉಚಿತ ಸಂಗೀತ ಉತ್ಸವ'ದ 22 ನೇ ಆವೃತ್ತಿ ಈ ಆಗಸ್ಟ್ 2017 ರ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ವಾರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ನಡೆಯಿತು. ಸಂಡೇ ಜಾಮ್ಸ್, ಮಾಸಿಕ ಸಣ್ಣ ಆವೃತ್ತಿಗಳು, ಪ್ರತಿ ತಿಂಗಳ ಮೊದಲ ಭಾನುವಾರದಂದು ಸಹ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. [Www.freedomjam.in &amp; FB ಪುಟ. ] ಗ್ರೇಟ್ ಇಂಡಿಯನ್ ರಾಕ್, ಡೆಕ್ಕನ್ ರಾಕ್ ಮತ್ತು ಸಮ್ಮರ್ ಸ್ಟಾರ್ಮ್ ಫೆಸ್ಟಿವಲ್ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಚೀನ (?) ರಾಕ್ ಉತ್ಸವಗಳಾಗಿವೆ. ಜಿಐಆರ್ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಆರ್ಎಸ್ಜೆ ನಿಯತಕಾಲಿಕೆಯು ಆಯೋಜಿಸಿದ ದೆಹಲಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಡಿಆರ್ ಮತ್ತು ಎಸ್ಎಸ್ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯವಾಗಿದ್ದಾಗ ಈಗ ಕೇಳಿಬಂದಿಲ್ಲ. 2012 ರ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಬೆಂಗಳೂರು ಓಪನ್ ಏರ್ ಮೆಟಲ್ ಫೆಸ್ಟಿವಲ್ (ವೇಕನ್ ಓಪನ್ ಏರ್ ಫೆಸ್ಟಿವಲ್ ನಿಂದ ನಡೆಸಲ್ಪಡುತ್ತಿದೆ), ಐಸ್ಡ್ ಅರ್ಥ್ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಯೇಟರ್ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತು ಜೂನ್ 16 ರಂದು ನಡೆಯಲಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು. ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಓಡುತ್ತಿದ್ದ ಎನ್‌ಎಚ್ 7 ನಗರವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿದಂತೆ ತೋರುತ್ತದೆ. ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯ ರಾಕ್ ಗುಂಪುಗಳಾದ ಮೆಟಾಲಿಕಾ, ಐರನ್ ಮೇಡನ್, ದಿ ರೋಲಿಂಗ್ ಸ್ಟೋನ್ಸ್, [[ಬ್ರಿಯಾನ್ ಆಡಮ್ಸ್]], [[ಸ್ಕಾರ್ಪಿಯಾನ್ಸ್‌ (ವಾದ್ಯ-ಮೇಳ)|ಸ್ಕಾರ್ಪಿಯಾನ್ಸ್]], ಸ್ಟಿಂಗ್, ಏರೋಸ್ಮಿತ್, ಎಲ್ಟನ್ ಜಾನ್, [[ಡೀಪ್ ಪರ್ಪಲ್]] ಇತರ ಭಾರೀ ಹೆವಿ ಮೆಟಲ್ ಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ನೇರ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿದ ಭಾರತದ ಮೊದಲ ನಗರ ಬೆಂಗಳೂರು. . ಆದಾಗ್ಯೂ, ಸುಮಾರು ಏಳು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಸಂತಾನ ಕನ್ಸರ್ಟ್ ನಂತರ, ನಗರದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ದೊಡ್ಡ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಾಕ್ ಕೃತ್ಯಗಳು ನಡೆದಿಲ್ಲ. ಕೆಲವು ವಿಪರೀತ ಲೋಹ ಅಥವಾ ಆರಾಧನಾ ಪರ್ಯಾಯ ಕಾರ್ಯಗಳು ಸಾಂದರ್ಭಿಕವಾಗಿ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗೆ ಒದಗಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ಇಡಿಎಂ ಆಕ್ಟ್ಗಳು ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಬೆಲೆಯ ಸಂಗೀತ ದೃಶ್ಯವನ್ನು ಆಳುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಬಾಲಿವುಡ್ ಸಂಗೀತ ಲೈವ್ ಪ್ರದರ್ಶನವು ಎಂದಿನಂತೆ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. 
[[ಚಿತ್ರ:Ironmaiden_Bangalore_RNI.jpg|right|thumb| ಹೆವಿ ಮೆಟಲ್ ಗ್ರೂಪ್ ಐರನ್ ಮೇಡನ್ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ನೇರ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡುತ್ತಿದೆ ]]
    

===  ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಸಂಗೀತ ಶಾಲೆಗಳು ===
ಬೆಂಗಳೂರು  ನಗರದಲ್ಲಿ ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕ, ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಮತ್ತು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಗಿಟಾರ್, ಪಿಯಾನೋ, ಕೀಬೋರ್ಡ್, ವೀಣಾ, ಸಿತಾರ್, ತಬಲಾ, ಆರ್ಗಾನ್  ಸೇರಿದಂತೆ ಗಾಯನ ಮತ್ತು ವಿವಿಧ ವಾದ್ಯಗಳಿಗೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡುವ ಸಂಗೀತ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಬೆಳವಣಿಗೆ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಕೆಲವು ಸಂಗೀತ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಆರ್.ಟಿ.ನಗರದ ಬೆಂಗಳೂರು ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಮ್ಯೂಸಿಕ್, ಕೋರಮಂಗಲದಲ್ಲಿ ಈಸ್ಟರ್ನ್ ಫೇರ್ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ಫೌಂಡೇಶನ್, ವಿಜಯನಗರದ ಸುಮಾಧುರಾ ಎಜುಕೇಶನ್ ಅಂಡ್ ಕಲ್ಚರಲ್ ಟ್ರಸ್ಟ್, ಬನ್ನೇರುಘಟ್ಟ ರಸ್ತೆಯ ಶ್ರೀಪದ ಸಂಗೀತ ಕಲಾ ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ಮಲ್ಲೇಶ್ವರಂನ ವಿಶ್ವ ಸಂಗೀತ ಕೇಂದ್ರ. ಈ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಪಚಾರಿಕ ತರಬೇತಿಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಕಲಿಯುವವರಿಗೆ ಅನೇಕ ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆದ ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರ ಮತ್ತು ಡಿಪ್ಲೊಮಾ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಿಗೆ ಹಾಜರಾಗಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ.   

== ಕ್ರೀಡೆ ==
ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಜನರ  ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾದ ಕ್ರೀಡೆಯಾಗಿದೆ (ಬೆಂಗಳೂರಿಗೆ ತನ್ನದೇ ಆದ ಐಪಿಎಲ್ ತಂಡ ಆರ್‌ಸಿಬಿ ಅಥವಾ ರಾಯಲ್ ಚಾಲೆಂಜರ್ಸ್  ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಅಪಾರ ಅಭಿಮಾನಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ) ಆದರೂ ಇದು ಫುಟ್‌ಬಾಲ್, ಬಾಸ್ಕೆಟ್‌ಬಾಲ್ ಮತ್ತು ಟೆನಿಸ್‌ಗಳಿಗೆ ಅಲ್ಪಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದೆ. ಬೆಂಗಳೂರು ಎಫ್‌ಸಿ ಬೆಂಗಳೂರು ಮೂಲದ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್ ಕ್ಲಬ್ ಆಗಿದ್ದು, ಇದನ್ನು 2013 ರಲ್ಲಿ ರೂಪಿಸಲಾಯಿತು. ಐ-ಲೀಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದ ಕ್ಲಬ್ ಈಗ ಇಂಡಿಯನ್ ಸೂಪರ್ ಲೀಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಆಡುತ್ತದೆ.    

ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಪ್ರಮುಖ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣವೆಂದರೆ ಎಂ. ಚಿನ್ನಸ್ವಾಮಿ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣ, ಇದು 1974 ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಪಂದ್ಯವನ್ನು ನಡೆಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು 1996 ರ ವಿಶ್ವಕಪ್ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಭಾರತ-ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಕ್ವಾರ್ಟರ್ ಫೈನಲ್ ಪಂದ್ಯದ ಸ್ಥಳವಾಗಿತ್ತು . ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ  ತಂಡದಲ್ಲಿ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಕೆಲವು ಕ್ರಿಕೆಟಿಗರು ಗುಂಡಪ್ಪ ವಿಶ್ವನಾಥ್, ರಾಹುಲ್ ದ್ರಾವಿಡ್, ವೆಂಕಟೇಶ್ ಪ್ರಸಾದ್, ಅನಿಲ್ ಕುಂಬ್ಳೆ, ಎರಪಲ್ಲಿ ಪ್ರಸನ್ನ, ರಾಬಿನ್ ಉತ್ತಪ್ಪ, ಬಿ.ಎಸ್. ಚಂದ್ರಶೇಖರ್, ಸೈಯದ್ ಕಿರ್ಮಾನಿ, ಬ್ರಿಜೇಶ್ ಪಟೇಲ್, ರೋಜರ್ ಬಿನ್ನಿ, ಸದಾನಂದ ವಿಶ್ವನಾಥ್, ಕೆ.ಎಲ್.ರಾಹುಲ್, ಕರುಣ್ ನಾಯರ್ ಮತ್ತು ವಿನಯ್ ಕುಮಾರ್. 

ಬ್ಯಾಡ್ಮಿಂಟನ್ ಆಟಗಾರ ಮತ್ತು  ಆಲ್ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಬ್ಯಾಡ್ಮಿಂಟನ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ ವಿಜೇತ ಪ್ರಕಾಶ್ ಪಡುಕೋಣೆ, ಟೆನಿಸ್ ಆಟಗಾರ ಮತ್ತು 10 ಬಾರಿ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಸ್ಲ್ಯಾಮ್ ವಿಜೇತ ಮಹೇಶ್ ಭೂಪತಿ, ಕ್ಯೂಯಿಸ್ಟ್ ಪಂಕಜ್ ಅಡ್ವಾಣಿ ಮತ್ತು ಕ್ರೀಡಾಪಟು ಅಶ್ವಿನಿ ನಚಪ್ಪ ಅವರು ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಇತರ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕ್ರೀಡಾಪಟುಗಳು.   

== ಶಿಕ್ಷಣ ==
ಬೆಂಗಳೂರು ವಿವಿಧ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಒದಗಿಸುವ ಶಿಕ್ಷಣದ ಗುಣಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆಯಲು ಅನೇಕ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿಗೆ ಆಕರ್ಷಿತರಾಗುತ್ತಾರೆ. ಭಾರತದ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಯುಗದ ಕೆಲವು ಉನ್ನತ ಶಾಲೆಗಳಿಗೆ ಬೆಂಗಳೂರು ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ. ಆ ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಬಿಷಪ್ ಕಾಟನ್ಸ್ ಬಾಲಕರ ಮತ್ತು ಬಾಲಕಿಯರ ಶಾಲೆ, ಬಾಲ್ಡ್ವಿನ್ಸ್ ಪ್ರೌಢ  ಶಾಲೆ ಮತ್ತು ಸೇಂಟ್ ಜೋಸೆಫಸ್ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.  ಮಾಲ್ಯ ಅದಿತಿ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಸ್ಕೂಲ್ (ಅದಿತಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ), ಸಿಂಧೂ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಸ್ಕೂಲ್, ನ್ಯಾಷನಲ್ ಸೆಂಟರ್ ಫಾರ್ ಎಕ್ಸಲೆನ್ಸ್ , ಸ್ಟೋನ್ಹಿಲ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ಮೊದಲಾದವು ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ  ಇರುವ ಕೆಲವು ಉನ್ನತ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಾಲೆಗಳು. 

ಉನ್ನತ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಇವುಗಳು ಆಗಿವೆ- ಇನ್ಡಿಯನ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಸೈನ್ಸ್ (ಐಐಎಸ್ಸಿ), ನ್ಯಾಷನಲ್ ಲಾ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ (ಎನ್ಎಲ್ಎಸ್ಐಯು), ಇಂಡಿಯನ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಮ್ಯಾನೇಜ್ಮೆಂಟ್ ಬೆಂಗಳೂರು (ಐಐಎಂಬಿ), ನ್ಯಾಷನಲ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಡಿಸೈನ್, ಆರ್ &amp; ಡಿ ಕ್ಯಾಂಪಸ್ (ಎನ್ಐಡಿ), ನ್ಯಾಷನಲ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಫ್ಯಾಶನ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ (ಎನ್ಐಎಫ್ಟಿ), ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಮೆಂಟಲ್ ಹೆಲ್ತ್ ಅಂಡ್ ನ್ಯೂರೋ ಸೈನ್ಸಸ್ (ನಿಮ್ಹಾನ್ಸ್), ಶ್ರಿಸ್ತಿ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಆರ್ಟ್ ಡಿಸೈನ್ ಅಂಡ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ,  ಕ್ರೈಸ್ಟ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ. ಆರ್.ವಿ ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ಆರ್ಕಿಟೆಕ್ಚರ್. 

== ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ರಾತ್ರಿ ಜೀವನ ==
[[ಚಿತ್ರ:Pecos_Bangalore.jpg|left|thumb| ಪೆಕೋಸ್ - ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಜನಪ್ರಿಯ ಪಬ್ ]]
ಬೆಂಗಳೂರು ಸಕ್ರಿಯ ರಾತ್ರಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು 800 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕ್ಲಬ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಬಾರ್‌ಗಳಿಗೆ ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ನಗರವನ್ನು &quot;ಪಬ್ ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ&quot; ಎಂದು ಅನೇಕರು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಜನಪ್ರಿಯ ನೈಟ್‌ಸ್ಪಾಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಪೆಕೋಸ್, ಟಿಜಿಐಎಫ್, ಟೊಐಟಿ, ಸ್ಲೈ ಗ್ರಾನ್ನಿ, ವಿಂಡ್‌ಮಿಲ್ ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ವರ್ಕ್ಸ್, ಬಿಯರ್ ಕ್ಲಬ್, ಬೂಟ್‌ಲೆಗ್ಗರ್, ಬಿಗ್ ಬ್ರೂಸ್ಕಿ, ಏಜೆಂಟ್ ಜ್ಯಾಕ್‌ಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಬೆಂಗಳೂರು ಗಾಲ್ಫ್ ಕ್ಲಬ್, ಬೌರಿಂಗ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಸೆಂಚುರಿ ಕ್ಲಬ್, ಕರ್ನಾಟಕ ಗಾಲ್ಫ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್, ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಕ್ಲಬ್ ಮತ್ತು ಬೆಂಗಳೂರು ಕ್ಲಬ್‌ನಂತಹ ಹಲವಾರು ಗಣ್ಯ ಕ್ಲಬ್‌ಗಳಿವೆ. 

ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಕಂಪೆನಿಗಳು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಸ್ಫೋಟಗೊಂಡಾಗಿನಿಂದ, ಇದು ಫೀನಿಕ್ಸ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್‌ಸಿಟಿ, ಓರಿಯನ್ ಮಾಲ್, ದಿ ಫೋರಮ್, [[ಬೆಂಗಳೂರು ಕೇಂದ್ರ (ಲೋಕ ಸಭೆ ಚುನಾವಣಾ ಕ್ಷೇತ್ರ)|ಬೆಂಗಳೂರು ಸೆಂಟ್ರಲ್]] ಮತ್ತು ದಿ ಗರುಡಾದಂತಹ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಶೈಲಿಯ ಮಾಲ್‌ಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಏರಿಕೆ ಕಂಡಿದೆ. ಈ ಮಾಲ್‌ಗಳು ಹಳೆಯದಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತುತ &quot;ಹ್ಯಾಂಗ್-&quot; ಟ್‌ಗಳಾಗಿ ವಿಕಸನಗೊಳ್ಳುತ್ತಿವೆ, ಟ್ರೆಂಡಿ ಮಳಿಗೆಗಳು, ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ಲಬ್‌ಗಳ ಇತ್ತೀಚಿನ ಬೆಳೆ (ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಬೆಂಗಳೂರು ಸೆಂಟ್ರಲ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಸುಳಿವು). ಮತ್ತೊಂದು ಬದಲಾವಣೆಯೆಂದರೆ ಏಕ-ಪರದೆಯ ಚಿತ್ರಮಂದಿರಗಳ ಕ್ರಮೇಣ ಕುಸಿತ ಮತ್ತು [[ಮಲ್ಟಿಪ್ಲೆಕ್ಸ್|ಮಲ್ಟಿಪ್ಲೆಕ್ಸ್ ಚಿತ್ರಮಂದಿರಗಳ]] ಹೆಚ್ಚಳ, ಅದೇ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಮಾಲ್‌ಗಳು ಆಯೋಜಿಸಿವೆ. ಬಿಪಿಓ ಮತ್ತು ಐಟಿ ಉತ್ಕರ್ಷವು ಯುವ ಪೀಳಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಬಿಸಾಡಬಹುದಾದ ಆದಾಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. 

Eating ಟ್ ತಿನ್ನುವುದು ಬೆಂಗಳೂರಿಗರಿಗೆ ಮತ್ತೊಂದು ಉತ್ಸಾಹ. ಬೆಂಗಳೂರು ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್‌ಗಳು ನೀಡುವ ಪಾಕಪದ್ಧತಿಗಳು, ಪ್ರಕಾರಗಳು ಮತ್ತು ಥೀಮ್‌ಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯು ವೈವಿಧ್ಯಮಯವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿ ರುಚಿಯನ್ನು ಪೂರೈಸುತ್ತದೆ. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ ವೀಕ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್‌ಗಳ ಸುತ್ತ ಸುತ್ತುವ ನಿಜವಾದ ಘಟನೆಯನ್ನು ನವೆಂಬರ್ 12 ಮತ್ತು 21 ರ ನಡುವೆ ನಡೆಸಲಾಯಿತು. 

* [[ಬೆಂಗಳೂರು]] 
* [[ಬೆಂಗಳೂರು ಗಣೇಶ ಉತ್ಸವ]] 
* ಬೆಂಗಳೂರು ಕನ್ನಡ 
* ಬೆಂಗಳೂರು ಉರ್ದು 
* [[ಕನ್ನಡ]] 
* [[ಕರ್ನಾಟಕ]] 
* ಚಿತ್ರಕಲಾ ಪರಿಷತ್ 
*  

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==

[[ವರ್ಗ:ಕರ್ನಾಟಕ]]
[[ವರ್ಗ:ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿ]]
[[ವರ್ಗ:ಬೆಂಗಳೂರು ಸಂಸ್ಕೃತಿ]]</text>
      <sha1>p3sirhi9dil1pl5d3ny6lnk45ac90zm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಜ್ವಾಲಾಮಾಲಿನಿ ದೇವಿ ಬಸದಿ, ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>134523</id>
    <revision>
      <id>1113377</id>
      <parentid>1025107</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T17:34:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>117.230.179.112</ip>
      </contributor>
      <comment>/* ಇತಿಹಾಸ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11161" xml:space="preserve">ಭಗವಾನ್ ಶ್ರೀ ಪಾರ್ಶ್ವನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ ಹಾಗು ಮಹಾಮಾತೆ ಶ್ರೀ ಜ್ವಾಲಮಾಲಿನಿ ದೇವಿಯ ಈ ಬಸದಿಯನ್ನು ಹಿರೇ ಬಸದಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.
==ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು ಮಾ‍ರ್ಗ==
ಹೊನ್ನಾವರದಿಂದ ೩೯ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿ ಶರಾವತಿ ಮತ್ತು ಕ¯ಕಟ್ಟೆ ನದಿಯ ಬಳಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆ ಸರ್ಕಲ್‌ನಿಂದ ಬಸದಿಗೆ ೭ ಕಿ.ಮೀ ದೂರ. ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆ ಪೇಟೆಯಿಂದ ದೋಣಿ ಮುಖಾಂತರ ಬರುವುದಾದರೆ ೧ ಕಿ.ಮೀ ದೂರ.  ದೋಣಿ ದಾಟಿ ನಡೆದುಕೊಂಡು ಬರುವುದಾದರೆ ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆ ಸರ್ಕಲ್‌ನಿಂದ ಮುಂದೆ ಜೋಗ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಮುಂದೆ ಹೋದಾಗ ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಯವರ ಸಿಂಗಳಿಕ ಪಾರ್ಕ್ ಇದೆ. ಅಲ್ಲೇ ಮುಂದೆ ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿ ಡ್ಯಾಂ ಸೈಟಿಗೆ ಹೋಗುವ ದಾರಿಯಿದೆ. ಅದೇ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ಸೇತುವೆ ದಾಟಿ ಮುಂದೆ ಹೋದಾಗ ಸದಿಗೆ ಹೋಗುವ ರಸ್ತೆ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಆ ರಸ್ತೆ ಇಲ್ಲಿಗೇ ಬರುತ್ತದೆ. ಇದುವೇ ಈ ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆಯ ಈ ಬಸದಿಗಳ ಸಮುಚ್ಛಯಕ್ಕೆ ಬರುವ  ದಾರಿ. ಇದು ಈ ವರೆಗೆ ವಿವರಿಸಿದ ಬಸದಿಗಳ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲೇ ಇದೆ. ಇದರ ಪೋಸ್ಟಲ್ ಮಾಹಿತಿ: ಶ್ರೀ ಪಾರ್ಶ್ವನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ, ಶ್ರೀ ಜ್ವಾಲಾಮಾಲಿನಿ ದೇವಿ ಬಸದಿ, ಬಸದಿ ಕೇರಿ, ನಗರಬಸದಿ ಕೇರಿ ಅಂಚೆ, ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆ – ೫೮೧೩೮೪, ಹೊನ್ನಾವರ ತಾಲೂಕು, ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ.
==ಇತಿಹಾಸ==
ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಸಮಂತಭದ್ರಾಚಾರ್ಯರ ಮಠ ಇತ್ತೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದ ರಾಜಗುರು ಮೂಡುಬಿದಿರೆಯ ಭಟ್ಟಾರಕರು ಎಂಬ ಉಲ್ಲೇಖ ಇದೆ. ಇದು ಸಾದ್ವಿ ಮಠಕ್ಕೆ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದ ಯಾವುದೇ ದೊಡ್ಡ ಧಾರ್ಮಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ನಡೆದಾಗ ಅವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಕೇಳಿ ಅದರಂತೆ ಇಲ್ಲಿಯವರು ನಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಹಿಂದೆ ಇಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಜಿನ್ನಯ್ಯ ಜ್ವಾಲಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿ ಎಂಬವರಿದ್ದರು. ನಂತರ ಅವರ ಮಗನಾದ ಶ್ರೀ ಚಂದಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿಯವರು ಇದನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಹೋದರು. ಈಗ ಅವರ ಮಕ್ಕಳಾದ ನಾಗರಾಜ ಚಂದಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿ ಸಹೋದರರು ಇದನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.ಮೂಲತಹ ಬಸ್ತಿಮಕ್ಕಿ ಮಂಜಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿ ಪುರೋಹಿತಶರಾಗಿದ್ದರು.ಅವರ ನಂತರ ದೀಪಣ್ಣಶೆಟಿ,ವರ್ಧಮಾನಶೆಟ್ಟಿ,ತದನಂತರ ದ್ಯಾವ್ರಭಟ್ಟ,ನಂತರದ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷ ಹೆಗ್ಗಾರುಗದ್ದೆಯ ಮನೆತನ ಹಾಗು ಹಂಜಕ್ಕಿ ಮನೆತನದವರು ಆಡಳಿತ ಮತ್ತು ಪೂಜಾ ಕಾರ್ಯ ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಹೋದರು. 1960 ರ ನಂತರ  ಜಿನ್ನಯ್ಯ ಜ್ವಾಲಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿ, ಪುರೋಹಿತರಾಗಿ ಬಂದರು.ಇದನ್ನು ಉಳಿಸಿಬೆಳೆಸಿದ ಕೀರ್ತಿ ಹೆಗ್ಗಾರುಗದ್ದೆ ಹಾಗು ಹಂಜಕ್ಕಿ  ಮನೆತನಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ.

==ಕಾಲ==
ಈ ಬಸದಿಯು ಕ್ರಿ.ಶ. ೯ನೇ ಶತಮಾನದಿಂದ ಇದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಸಂದಂಧಿಸಿದ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಶಿಲಾ ಶಾಸನಗಳಿದ್ದು ಅವುಗಳ ಅಧ್ಯಾಯನದಿಂದ ಈ ಬಸದಿಯ ಹಿನ್ನಲೆಯ ಕುರಿತು ನಿಖರವಾಗಿ ತಿಳಿದುಬಂದೀತು. ಈ ಬಸದಿಯ ಪೂರ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಜೀರ್ಣೋದ್ಧಾರ ಕಾರ್ಯ ನಡೆದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಸದ್ಯ ಬಹಳ ಉತ್ತಮ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದೆ.&lt;ref&gt;{{cite book |last1=ಶೇಣೈ |first1=ಉಮಾನಾಥ ವೈ |title=ಕರಾವಳಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಜಿನ ಮಂದಿರಗಳ ದರ್ಶನ |publisher=ಮಂಜೂ ಶ್ರೀ ಪ್ರಿಂಟರ್ಸ್ |location=ಉಜಿರೆ |pages=೩೯೨ |edition=೧}}&lt;/ref&gt;
==ಐತಿಹಾಸಿಕ ವಿಶೇಷತೆ==
ಗಂಧ ಕುಟಿ ಇರಬೇಕಾದ ಈ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಕೂಷ್ಮಾಂಡಿನಿ ದೇವಿ ಮತ್ತು ಶ್ರೀ ಬ್ರಹ್ಮ ದೇವರ ದೊಡ್ಡ ಮೂರ್ತಿಗಳಿವೆ. ಗರ್ಭಗುಡಿಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಪಾರ್ಶ್ವನಾಥ ಸ್ವಾಮಿಯ ಬಿಂಬವಿದೆ. ಮಹಾಮಾತೆ ಪದ್ಮಾವತಿ ದೇವಿಯು ಖಡ್ಗಾಸನದಲ್ಲಿದ್ದು, ಉತ್ತರ ದಿಕ್ಕಿಗೆ ಮುಖಮಾಡಿದೆ. ಈ ದೇವಿಗೆ ಸೀರೆ ಉಡಿಸಿ ಬಳೆ ತೊಡಿಸಿ, ಹೂವಿನಿಂದ ಅಲಂಕಾರ ಮಾಡಿ ಪೂಜೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಮ್ಮನವರ ಕಾಲಿನ ಬಳಿ ಕುಕ್ಕುಟ ಸರ್ಪ ಇದೆ. ಬಸದಿಯಲ್ಲಿ ಅಡಿಕೆ ಹೂವಿನಿಂದ ಪ್ರಸಾದ ಕೇಳುವ ಪದ್ಧತಿ ಇದೆ. ಒಮ್ಮೆ ತಿಳಿಯದೆ ಅಮ್ಮನವರ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಲೆಂದು ಪೀಠದಿಂದ ತಂದು ಬಾವಿ ಕಟ್ಟೆಯ ಮೇಲೆ ಜಿನ್ನಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿಯವರು ಇರಿಸಿ ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಿದರು. ನಂತರ ಅಮ್ಮನವರ ಬಿಂಬವನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೆ ಎತ್ತಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಆಗ ಊರಿನ ಹಿರಿಯರು ಎಲ್ಲರೂ ಸೇರಿ ಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಮಾಡಿ ತಾಯಿಗೆ ಇಪ್ಪತೊಂದು ಕಾಯಿ ಒಪ್ಪಿಸುವುದಾಗಿ ಹರಕೆಮಾಡಿಕೊಂಡ ನಂತರ ಮೂರ್ತಿಯ ಭಾರವು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ ಎತ್ತಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಬಸದಿಯ ಗೇಣಿದಾರರಾದ ಈಶ್ವರ ನಾಯ್ಕ ಎಂಬವರು ಹಿಂದೆ ಚಂದಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿಯವರು ಪೂಜೆ ಮಾಡುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬಸದಿಗೆ ಆರು ಚೆಂಬು ಎಣ್ಣೆ ಮತ್ತು ಆರು ಮಾನಿಗೆ ಅಕ್ಕಿ ದೇವರ ನೈವೇದ್ಯಕ್ಕೆ ಕೊಡಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ದೀಪ ಹಚ್ಚಲು ಎಣ್ಣೆಗೆ ತೊಂದರೆಯಾದಾಗ ಚಂದಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟರು ಎರಡು ಮೂರು ಸಾರಿ ಕೇಳಿದರೂ ಅವರು ಎಣ್ಣೆ ಕೊಡಲು ತಡ ಮಾಡಿದರು. ತಿರುಗಿ ತಿರುಗಿ ಕೇಳಿ ಸಾಕಾಗಿ ಎಣ್ಣೆ ನೀನೆ ತರಿಸಿಕೋ ಎಂದು ಶೆಟ್ಟರು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿಕೊಂಡರಂತೆ. ನಂತರ ಗೇಣಿದಾರರಿಗೆ ಎರಡು ಕಣ್ಣುಗಳು ಸರಿಯಾಗಿ ಕಾಣಿಸದಂತೆ ಆಗಿ ಮನುಷ್ಯರ ಗುರುತು ಹಿಡಿಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಆಗ ಅವರು ಬೇರೆ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ವಿಚಾರಿಸಿದಾಗ ಅಮ್ಮನವರ ಬಸದಿಗೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಎಣ್ಣೆ ಕೊಡು ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದರು. ನಂತರ ತಪ್ಪಿನ ಅರಿವಾಗಿ ಅಮ್ಮನವರಲ್ಲಿ ಕ್ಷಮೆ ಕೇಳಿ, ಎಣ್ಣೆ ಅರ್ಪಿಸಿದರು. ನಂತರ ಅವರ ಕಣ್ಣುಗಳು ಸರಿಯಗಿ ಕಾಣಲಾರಂಭವಾಯಿತು.

==ಶಿಲಾ ವಿನ್ಯಾಸ==
ಬಸದಿಯ ಮೂಲನಾಯಕ ಶ್ರೀ ಪಾರ್ಶ್ವನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ ಕಪ್ಪುಶಿಲೆ, ಪದ್ಮಾಸನ ಭಂಗಿಯ ಸುಂದರ ಮೂರ್ತಿಯಲ್ಲಿ ವಿರಾಜಮಾನರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಮಕರ ತೋರಣ, ಪೀಠ ಸೇರಿ ೫ ಅಡಿ ಎತ್ತರವಿದ್ದು, ಪ್ರತಿದಿನ ಪಂಚಾಮೃತಾಭಿಷೇಕ, ಜಲಾಭಿಷೇಕ, ಕ್ಷೀರಾಭಿಷೇಕ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವವು ದಸರಾ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ವಿಶೇಷ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ೧೦೮ ಕಲಶದ ಅಭಿಷೇಕ, ನವಕಲಶ, ಕಬ್ಬಿನ ಹಾಲು, ಗಂಧ, ಅರಶಿನ ಮತ್ತು ಚಂದನದ ಅಭಿಷೇಕ, ನವಗ್ರಹ ಶಾಂತಿ, ಕಲಿಕುಂಡ ಆರಾಧನೆ, ವಜ್ರ ಪಂಜರ ಆರಾಧನೆ ಮುಂತಾದ ಆರಾಧನೆಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ಮಹಾಮಾತೆ ಜ್ವಾಲಮಾಲಿನಿ ಅಮ್ಮನವರಿಗೆ ಸಂತಾನ ಪ್ರಾಪ್ತಿಗಾಗಿ ಹರಕೆ ಹೊತ್ತವರು, ವಿವಾಹಕ್ಕಾಗಿ ಹರಕೆ ಹೊತ್ತವರು ಬಂದು ಹರಕೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಾರೆ. ದೇವಸ್ಥಾನದ ಹಿಂಬದಿ ಬಲ ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿ ಕ್ಷೇತ್ರಪಾಲ ಸನ್ನಿಧಿಯಿದ್ದು ಅಲ್ಲಿ ಜಟ್ಟಿಗ, ನಾಗ, ವೀರಭದ್ರ, ಮಣಿಭದ್ರ, ಮಹಾಸತಿ ಮತ್ತು ಬ್ರಹ್ಮಯಕ್ಷನ ಮೂರ್ತಿಗಳಿವೆ. ಅವೆಲ್ಲವನ್ನು ಒಂದು ಮುರಕಲ್ಲಿನ ಪೀಠದ ಮೇಲಿಟ್ಟು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಈಗ ಆ ಪೀಠವು ಬಹಳ ಶಿಥಿಲಗೊಂಡಿದೆ.
==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು==
{{reflist}}

[[ವರ್ಗ: ಜೈನ ಧರ್ಮದ ಪುಣ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು]]</text>
      <sha1>l3d6ecvp73mcnr6dugv5pd60h8jhkcd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113378</id>
      <parentid>1113377</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T17:40:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>117.230.179.112</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11250" xml:space="preserve">ಭಗವಾನ್ ಶ್ರೀ ಪಾರ್ಶ್ವನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ ಹಾಗು ಮಹಾಮಾತೆ ಶ್ರೀ ಜ್ವಾಲಮಾಲಿನಿ ದೇವಿಯ ಈ ಬಸದಿಯನ್ನು ಹಿರೇ ಬಸದಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.
==ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು ಮಾ‍ರ್ಗ==
ಹೊನ್ನಾವರದಿಂದ ೩೯ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿ ಶರಾವತಿ ಮತ್ತು ಕ¯ಕಟ್ಟೆ ನದಿಯ ಬಳಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆ ಸರ್ಕಲ್‌ನಿಂದ ಬಸದಿಗೆ ೭ ಕಿ.ಮೀ ದೂರ. ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆ ಪೇಟೆಯಿಂದ ದೋಣಿ ಮುಖಾಂತರ ಬರುವುದಾದರೆ ೧ ಕಿ.ಮೀ ದೂರ.  ದೋಣಿ ದಾಟಿ ನಡೆದುಕೊಂಡು ಬರುವುದಾದರೆ ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆ ಸರ್ಕಲ್‌ನಿಂದ ಮುಂದೆ ಜೋಗ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಮುಂದೆ ಹೋದಾಗ ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಯವರ ಸಿಂಗಳಿಕ ಪಾರ್ಕ್ ಇದೆ. ಅಲ್ಲೇ ಮುಂದೆ ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿ ಡ್ಯಾಂ ಸೈಟಿಗೆ ಹೋಗುವ ದಾರಿಯಿದೆ. ಅದೇ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ಸೇತುವೆ ದಾಟಿ ಮುಂದೆ ಹೋದಾಗ ಸದಿಗೆ ಹೋಗುವ ರಸ್ತೆ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಆ ರಸ್ತೆ ಇಲ್ಲಿಗೇ ಬರುತ್ತದೆ. ಇದುವೇ ಈ ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆಯ ಈ ಬಸದಿಗಳ ಸಮುಚ್ಛಯಕ್ಕೆ ಬರುವ  ದಾರಿ. ಇದು ಈ ವರೆಗೆ ವಿವರಿಸಿದ ಬಸದಿಗಳ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲೇ ಇದೆ. ಇದರ ಪೋಸ್ಟಲ್ ಮಾಹಿತಿ: ಶ್ರೀ ಪಾರ್ಶ್ವನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ, ಶ್ರೀ ಜ್ವಾಲಾಮಾಲಿನಿ ದೇವಿ ಬಸದಿ, ಬಸದಿ ಕೇರಿ, ನಗರಬಸದಿ ಕೇರಿ ಅಂಚೆ, ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆ – ೫೮೧೩೮೪, ಹೊನ್ನಾವರ ತಾಲೂಕು, ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ.
==ಇತಿಹಾಸ==
ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಸಮಂತಭದ್ರಾಚಾರ್ಯರ ಮಠ ಇತ್ತೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದ ರಾಜಗುರು ಮೂಡುಬಿದಿರೆಯ ಭಟ್ಟಾರಕರು ಎಂಬ ಉಲ್ಲೇಖ ಇದೆ. ಇದು ಸಾದ್ವಿ ಮಠಕ್ಕೆ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದ ಯಾವುದೇ ದೊಡ್ಡ ಧಾರ್ಮಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ನಡೆದಾಗ ಅವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಕೇಳಿ ಅದರಂತೆ ಇಲ್ಲಿಯವರು ನಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಹಿಂದೆ ಇಲ್ಲಿ ಮೂಲತಹ ಬಸ್ತಿಮಕ್ಕಿ ಮಂಜಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿ ಪುರೋಹಿತಶರಾಗಿದ್ದರು.ಅವರ ನಂತರ ,ವರ್ಧಮಾನಶೆಟ್ಟಿ,ದೀಪಣ್ಣಶೆಟ್ಟಿ ತದನಂತರ ದ್ಯಾವ್ರಭಟ್ಟ,ನಂತರದ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷ ಪೂಜಾ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ಪುರೋಹಿತರು ಲಭ್ಯವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ.ಆ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷ ಹೆಗ್ಗಾರುಗದ್ದೆಯ ಮನೆತನ ಹಾಗು ಹಂಜಕ್ಕಿ ಮನೆತನದವರು ಆಡಳಿತ ಮತ್ತು ಪೂಜಾ ಕಾರ್ಯ ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಹೋದರು.ಇದನ್ನು ಉಳಿಸಿಬೆಳೆಸಿದ ಕೀರ್ತಿ ಹೆಗ್ಗಾರುಗದ್ದೆ ಹಾಗು ಹಂಜಕ್ಕಿ  ಮನೆತನಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ. 1960 ರ ನಂತರ  ಜಿನ್ನಯ್ಯ ಜ್ವಾಲಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿ, ಪುರೋಹಿತರಾಗಿ ಬಂದರು. ನಂತರ ಜಿನ್ನಯ್ಯ ಜ್ವಾಲಯ್ಯ ಅವರ ಮಗನಾದ ಶ್ರೀ ಚಂದಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿಯವರು ಇದನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಹೋದರು. ಈಗ ಅವರ ಮಕ್ಕಳಾದ ನಾಗರಾಜ ಚಂದಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿ ಸಹೋದರರು ಇದನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.

==ಕಾಲ==
ಈ ಬಸದಿಯು ಕ್ರಿ.ಶ. ೯ನೇ ಶತಮಾನದಿಂದ ಇದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಸಂದಂಧಿಸಿದ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಶಿಲಾ ಶಾಸನಗಳಿದ್ದು ಅವುಗಳ ಅಧ್ಯಾಯನದಿಂದ ಈ ಬಸದಿಯ ಹಿನ್ನಲೆಯ ಕುರಿತು ನಿಖರವಾಗಿ ತಿಳಿದುಬಂದೀತು. ಈ ಬಸದಿಯ ಪೂರ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಜೀರ್ಣೋದ್ಧಾರ ಕಾರ್ಯ ನಡೆದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಸದ್ಯ ಬಹಳ ಉತ್ತಮ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದೆ.&lt;ref&gt;{{cite book |last1=ಶೇಣೈ |first1=ಉಮಾನಾಥ ವೈ |title=ಕರಾವಳಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಜಿನ ಮಂದಿರಗಳ ದರ್ಶನ |publisher=ಮಂಜೂ ಶ್ರೀ ಪ್ರಿಂಟರ್ಸ್ |location=ಉಜಿರೆ |pages=೩೯೨ |edition=೧}}&lt;/ref&gt;
==ಐತಿಹಾಸಿಕ ವಿಶೇಷತೆ==
ಗಂಧ ಕುಟಿ ಇರಬೇಕಾದ ಈ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಕೂಷ್ಮಾಂಡಿನಿ ದೇವಿ ಮತ್ತು ಶ್ರೀ ಬ್ರಹ್ಮ ದೇವರ ದೊಡ್ಡ ಮೂರ್ತಿಗಳಿವೆ. ಗರ್ಭಗುಡಿಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಪಾರ್ಶ್ವನಾಥ ಸ್ವಾಮಿಯ ಬಿಂಬವಿದೆ. ಮಹಾಮಾತೆ ಪದ್ಮಾವತಿ ದೇವಿಯು ಖಡ್ಗಾಸನದಲ್ಲಿದ್ದು, ಉತ್ತರ ದಿಕ್ಕಿಗೆ ಮುಖಮಾಡಿದೆ. ಈ ದೇವಿಗೆ ಸೀರೆ ಉಡಿಸಿ ಬಳೆ ತೊಡಿಸಿ, ಹೂವಿನಿಂದ ಅಲಂಕಾರ ಮಾಡಿ ಪೂಜೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಮ್ಮನವರ ಕಾಲಿನ ಬಳಿ ಕುಕ್ಕುಟ ಸರ್ಪ ಇದೆ. ಬಸದಿಯಲ್ಲಿ ಅಡಿಕೆ ಹೂವಿನಿಂದ ಪ್ರಸಾದ ಕೇಳುವ ಪದ್ಧತಿ ಇದೆ. ಒಮ್ಮೆ ತಿಳಿಯದೆ ಅಮ್ಮನವರ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಲೆಂದು ಪೀಠದಿಂದ ತಂದು ಬಾವಿ ಕಟ್ಟೆಯ ಮೇಲೆ ಜಿನ್ನಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿಯವರು ಇರಿಸಿ ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಿದರು. ನಂತರ ಅಮ್ಮನವರ ಬಿಂಬವನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೆ ಎತ್ತಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಆಗ ಊರಿನ ಹಿರಿಯರು ಎಲ್ಲರೂ ಸೇರಿ ಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಮಾಡಿ ತಾಯಿಗೆ ಇಪ್ಪತೊಂದು ಕಾಯಿ ಒಪ್ಪಿಸುವುದಾಗಿ ಹರಕೆಮಾಡಿಕೊಂಡ ನಂತರ ಮೂರ್ತಿಯ ಭಾರವು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ ಎತ್ತಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಬಸದಿಯ ಗೇಣಿದಾರರಾದ ಈಶ್ವರ ನಾಯ್ಕ ಎಂಬವರು ಹಿಂದೆ ಚಂದಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿಯವರು ಪೂಜೆ ಮಾಡುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬಸದಿಗೆ ಆರು ಚೆಂಬು ಎಣ್ಣೆ ಮತ್ತು ಆರು ಮಾನಿಗೆ ಅಕ್ಕಿ ದೇವರ ನೈವೇದ್ಯಕ್ಕೆ ಕೊಡಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ದೀಪ ಹಚ್ಚಲು ಎಣ್ಣೆಗೆ ತೊಂದರೆಯಾದಾಗ ಚಂದಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟರು ಎರಡು ಮೂರು ಸಾರಿ ಕೇಳಿದರೂ ಅವರು ಎಣ್ಣೆ ಕೊಡಲು ತಡ ಮಾಡಿದರು. ತಿರುಗಿ ತಿರುಗಿ ಕೇಳಿ ಸಾಕಾಗಿ ಎಣ್ಣೆ ನೀನೆ ತರಿಸಿಕೋ ಎಂದು ಶೆಟ್ಟರು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿಕೊಂಡರಂತೆ. ನಂತರ ಗೇಣಿದಾರರಿಗೆ ಎರಡು ಕಣ್ಣುಗಳು ಸರಿಯಾಗಿ ಕಾಣಿಸದಂತೆ ಆಗಿ ಮನುಷ್ಯರ ಗುರುತು ಹಿಡಿಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಆಗ ಅವರು ಬೇರೆ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ವಿಚಾರಿಸಿದಾಗ ಅಮ್ಮನವರ ಬಸದಿಗೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಎಣ್ಣೆ ಕೊಡು ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದರು. ನಂತರ ತಪ್ಪಿನ ಅರಿವಾಗಿ ಅಮ್ಮನವರಲ್ಲಿ ಕ್ಷಮೆ ಕೇಳಿ, ಎಣ್ಣೆ ಅರ್ಪಿಸಿದರು. ನಂತರ ಅವರ ಕಣ್ಣುಗಳು ಸರಿಯಗಿ ಕಾಣಲಾರಂಭವಾಯಿತು.

==ಶಿಲಾ ವಿನ್ಯಾಸ==
ಬಸದಿಯ ಮೂಲನಾಯಕ ಶ್ರೀ ಪಾರ್ಶ್ವನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ ಕಪ್ಪುಶಿಲೆ, ಪದ್ಮಾಸನ ಭಂಗಿಯ ಸುಂದರ ಮೂರ್ತಿಯಲ್ಲಿ ವಿರಾಜಮಾನರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಮಕರ ತೋರಣ, ಪೀಠ ಸೇರಿ ೫ ಅಡಿ ಎತ್ತರವಿದ್ದು, ಪ್ರತಿದಿನ ಪಂಚಾಮೃತಾಭಿಷೇಕ, ಜಲಾಭಿಷೇಕ, ಕ್ಷೀರಾಭಿಷೇಕ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವವು ದಸರಾ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ವಿಶೇಷ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ೧೦೮ ಕಲಶದ ಅಭಿಷೇಕ, ನವಕಲಶ, ಕಬ್ಬಿನ ಹಾಲು, ಗಂಧ, ಅರಶಿನ ಮತ್ತು ಚಂದನದ ಅಭಿಷೇಕ, ನವಗ್ರಹ ಶಾಂತಿ, ಕಲಿಕುಂಡ ಆರಾಧನೆ, ವಜ್ರ ಪಂಜರ ಆರಾಧನೆ ಮುಂತಾದ ಆರಾಧನೆಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ಮಹಾಮಾತೆ ಜ್ವಾಲಮಾಲಿನಿ ಅಮ್ಮನವರಿಗೆ ಸಂತಾನ ಪ್ರಾಪ್ತಿಗಾಗಿ ಹರಕೆ ಹೊತ್ತವರು, ವಿವಾಹಕ್ಕಾಗಿ ಹರಕೆ ಹೊತ್ತವರು ಬಂದು ಹರಕೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಾರೆ. ದೇವಸ್ಥಾನದ ಹಿಂಬದಿ ಬಲ ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿ ಕ್ಷೇತ್ರಪಾಲ ಸನ್ನಿಧಿಯಿದ್ದು ಅಲ್ಲಿ ಜಟ್ಟಿಗ, ನಾಗ, ವೀರಭದ್ರ, ಮಣಿಭದ್ರ, ಮಹಾಸತಿ ಮತ್ತು ಬ್ರಹ್ಮಯಕ್ಷನ ಮೂರ್ತಿಗಳಿವೆ. ಅವೆಲ್ಲವನ್ನು ಒಂದು ಮುರಕಲ್ಲಿನ ಪೀಠದ ಮೇಲಿಟ್ಟು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಈಗ ಆ ಪೀಠವು ಬಹಳ ಶಿಥಿಲಗೊಂಡಿದೆ.
==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು==
{{reflist}}

[[ವರ್ಗ: ಜೈನ ಧರ್ಮದ ಪುಣ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು]]</text>
      <sha1>0tw2qs9bf71mchgehjn9q4qphjuj0b7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113379</id>
      <parentid>1113378</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T17:46:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>117.230.179.112</ip>
      </contributor>
      <comment>/* ಇತಿಹಾಸ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11633" xml:space="preserve">ಭಗವಾನ್ ಶ್ರೀ ಪಾರ್ಶ್ವನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ ಹಾಗು ಮಹಾಮಾತೆ ಶ್ರೀ ಜ್ವಾಲಮಾಲಿನಿ ದೇವಿಯ ಈ ಬಸದಿಯನ್ನು ಹಿರೇ ಬಸದಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.
==ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು ಮಾ‍ರ್ಗ==
ಹೊನ್ನಾವರದಿಂದ ೩೯ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿ ಶರಾವತಿ ಮತ್ತು ಕ¯ಕಟ್ಟೆ ನದಿಯ ಬಳಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆ ಸರ್ಕಲ್‌ನಿಂದ ಬಸದಿಗೆ ೭ ಕಿ.ಮೀ ದೂರ. ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆ ಪೇಟೆಯಿಂದ ದೋಣಿ ಮುಖಾಂತರ ಬರುವುದಾದರೆ ೧ ಕಿ.ಮೀ ದೂರ.  ದೋಣಿ ದಾಟಿ ನಡೆದುಕೊಂಡು ಬರುವುದಾದರೆ ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆ ಸರ್ಕಲ್‌ನಿಂದ ಮುಂದೆ ಜೋಗ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಮುಂದೆ ಹೋದಾಗ ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಯವರ ಸಿಂಗಳಿಕ ಪಾರ್ಕ್ ಇದೆ. ಅಲ್ಲೇ ಮುಂದೆ ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿ ಡ್ಯಾಂ ಸೈಟಿಗೆ ಹೋಗುವ ದಾರಿಯಿದೆ. ಅದೇ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ಸೇತುವೆ ದಾಟಿ ಮುಂದೆ ಹೋದಾಗ ಸದಿಗೆ ಹೋಗುವ ರಸ್ತೆ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಆ ರಸ್ತೆ ಇಲ್ಲಿಗೇ ಬರುತ್ತದೆ. ಇದುವೇ ಈ ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆಯ ಈ ಬಸದಿಗಳ ಸಮುಚ್ಛಯಕ್ಕೆ ಬರುವ  ದಾರಿ. ಇದು ಈ ವರೆಗೆ ವಿವರಿಸಿದ ಬಸದಿಗಳ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲೇ ಇದೆ. ಇದರ ಪೋಸ್ಟಲ್ ಮಾಹಿತಿ: ಶ್ರೀ ಪಾರ್ಶ್ವನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ, ಶ್ರೀ ಜ್ವಾಲಾಮಾಲಿನಿ ದೇವಿ ಬಸದಿ, ಬಸದಿ ಕೇರಿ, ನಗರಬಸದಿ ಕೇರಿ ಅಂಚೆ, ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆ – ೫೮೧೩೮೪, ಹೊನ್ನಾವರ ತಾಲೂಕು, ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ.
==ಇತಿಹಾಸ==
ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಸಮಂತಭದ್ರಾಚಾರ್ಯರ ಮಠ ಇತ್ತೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದ ರಾಜಗುರು ಮೂಡುಬಿದಿರೆಯ ಭಟ್ಟಾರಕರು ಎಂಬ ಉಲ್ಲೇಖ ಇದೆ. ಇದು ಸಾದ್ವಿ ಮಠಕ್ಕೆ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದ ಯಾವುದೇ ದೊಡ್ಡ ಧಾರ್ಮಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ನಡೆದಾಗ ಅವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಕೇಳಿ ಅದರಂತೆ ಇಲ್ಲಿಯವರು ನಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಹಿಂದೆ ಇಲ್ಲಿ ಮೂಲತಹ ಬಸ್ತಿಮಕ್ಕಿ ಮಂಜಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿ ಪುರೋಹಿತಶರಾಗಿದ್ದರು.ಇವರೇ ಇಲ್ಲಿಯ ಮೂಲಪುರೋಹಿತರು. ಅವರು ಕಾಲವಾದ ನಂತರ ಅವರಿಗೆ ಸಂತಾನವಿಲ್ಲದ ಕಾರಣ ಪೂಜಾ ಕಾರ್ಯ ಬೇರೆಯವರಿಂದ ಮುಂದುವರೆಯಿತು.ಅವರುಗಳಲ್ಲಿ  ಹಳದೀಪುರದ ವರ್ಧಮಾನಶೆಟ್ಟಿ ಮತ್ತು ದೀಪಣ್ಣಶೆಟ್ಟಿ ತದನಂತರ ದ್ಯಾವ್ರಭಟ್ಟ,ಪೂಜಾಕಾರ್ಯ ನೋಡಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷ ಪೂಜಾ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ಪುರೋಹಿತರು ಲಭ್ಯವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ.ಆ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷ ಹೆಗ್ಗಾರುಗದ್ದೆಯ ಮನೆತನ ಹಾಗು ಹಂಜಕ್ಕಿ ಮನೆತನದವರು ಆಡಳಿತ ಮತ್ತು ಪೂಜಾ ಕಾರ್ಯ ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಹೋದರು.ಇದನ್ನು ಉಳಿಸಿಬೆಳೆಸಿದ ಕೀರ್ತಿ ಹೆಗ್ಗಾರುಗದ್ದೆ ಹಾಗು ಹಂಜಕ್ಕಿ  ಮನೆತನಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ. 1960 ರ ನಂತರ  ಜಿನ್ನಯ್ಯ ಜ್ವಾಲಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿ, ಪುರೋಹಿತರಾಗಿ ಬಂದರು. ನಂತರ ಜಿನ್ನಯ್ಯ ಜ್ವಾಲಯ್ಯ ಅವರ ಮಗನಾದ ಶ್ರೀ ಚಂದಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿಯವರು ಇದನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಹೋದರು. ಈಗ ಅವರ ಮಕ್ಕಳಾದ ನಾಗರಾಜ ಚಂದಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿ ಸಹೋದರರು ಇದನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.

==ಕಾಲ==
ಈ ಬಸದಿಯು ಕ್ರಿ.ಶ. ೯ನೇ ಶತಮಾನದಿಂದ ಇದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಸಂದಂಧಿಸಿದ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಶಿಲಾ ಶಾಸನಗಳಿದ್ದು ಅವುಗಳ ಅಧ್ಯಾಯನದಿಂದ ಈ ಬಸದಿಯ ಹಿನ್ನಲೆಯ ಕುರಿತು ನಿಖರವಾಗಿ ತಿಳಿದುಬಂದೀತು. ಈ ಬಸದಿಯ ಪೂರ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಜೀರ್ಣೋದ್ಧಾರ ಕಾರ್ಯ ನಡೆದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಸದ್ಯ ಬಹಳ ಉತ್ತಮ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದೆ.&lt;ref&gt;{{cite book |last1=ಶೇಣೈ |first1=ಉಮಾನಾಥ ವೈ |title=ಕರಾವಳಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಜಿನ ಮಂದಿರಗಳ ದರ್ಶನ |publisher=ಮಂಜೂ ಶ್ರೀ ಪ್ರಿಂಟರ್ಸ್ |location=ಉಜಿರೆ |pages=೩೯೨ |edition=೧}}&lt;/ref&gt;
==ಐತಿಹಾಸಿಕ ವಿಶೇಷತೆ==
ಗಂಧ ಕುಟಿ ಇರಬೇಕಾದ ಈ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಕೂಷ್ಮಾಂಡಿನಿ ದೇವಿ ಮತ್ತು ಶ್ರೀ ಬ್ರಹ್ಮ ದೇವರ ದೊಡ್ಡ ಮೂರ್ತಿಗಳಿವೆ. ಗರ್ಭಗುಡಿಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಪಾರ್ಶ್ವನಾಥ ಸ್ವಾಮಿಯ ಬಿಂಬವಿದೆ. ಮಹಾಮಾತೆ ಪದ್ಮಾವತಿ ದೇವಿಯು ಖಡ್ಗಾಸನದಲ್ಲಿದ್ದು, ಉತ್ತರ ದಿಕ್ಕಿಗೆ ಮುಖಮಾಡಿದೆ. ಈ ದೇವಿಗೆ ಸೀರೆ ಉಡಿಸಿ ಬಳೆ ತೊಡಿಸಿ, ಹೂವಿನಿಂದ ಅಲಂಕಾರ ಮಾಡಿ ಪೂಜೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಮ್ಮನವರ ಕಾಲಿನ ಬಳಿ ಕುಕ್ಕುಟ ಸರ್ಪ ಇದೆ. ಬಸದಿಯಲ್ಲಿ ಅಡಿಕೆ ಹೂವಿನಿಂದ ಪ್ರಸಾದ ಕೇಳುವ ಪದ್ಧತಿ ಇದೆ. ಒಮ್ಮೆ ತಿಳಿಯದೆ ಅಮ್ಮನವರ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಲೆಂದು ಪೀಠದಿಂದ ತಂದು ಬಾವಿ ಕಟ್ಟೆಯ ಮೇಲೆ ಜಿನ್ನಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿಯವರು ಇರಿಸಿ ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಿದರು. ನಂತರ ಅಮ್ಮನವರ ಬಿಂಬವನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೆ ಎತ್ತಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಆಗ ಊರಿನ ಹಿರಿಯರು ಎಲ್ಲರೂ ಸೇರಿ ಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಮಾಡಿ ತಾಯಿಗೆ ಇಪ್ಪತೊಂದು ಕಾಯಿ ಒಪ್ಪಿಸುವುದಾಗಿ ಹರಕೆಮಾಡಿಕೊಂಡ ನಂತರ ಮೂರ್ತಿಯ ಭಾರವು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ ಎತ್ತಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಬಸದಿಯ ಗೇಣಿದಾರರಾದ ಈಶ್ವರ ನಾಯ್ಕ ಎಂಬವರು ಹಿಂದೆ ಚಂದಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿಯವರು ಪೂಜೆ ಮಾಡುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬಸದಿಗೆ ಆರು ಚೆಂಬು ಎಣ್ಣೆ ಮತ್ತು ಆರು ಮಾನಿಗೆ ಅಕ್ಕಿ ದೇವರ ನೈವೇದ್ಯಕ್ಕೆ ಕೊಡಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ದೀಪ ಹಚ್ಚಲು ಎಣ್ಣೆಗೆ ತೊಂದರೆಯಾದಾಗ ಚಂದಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟರು ಎರಡು ಮೂರು ಸಾರಿ ಕೇಳಿದರೂ ಅವರು ಎಣ್ಣೆ ಕೊಡಲು ತಡ ಮಾಡಿದರು. ತಿರುಗಿ ತಿರುಗಿ ಕೇಳಿ ಸಾಕಾಗಿ ಎಣ್ಣೆ ನೀನೆ ತರಿಸಿಕೋ ಎಂದು ಶೆಟ್ಟರು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿಕೊಂಡರಂತೆ. ನಂತರ ಗೇಣಿದಾರರಿಗೆ ಎರಡು ಕಣ್ಣುಗಳು ಸರಿಯಾಗಿ ಕಾಣಿಸದಂತೆ ಆಗಿ ಮನುಷ್ಯರ ಗುರುತು ಹಿಡಿಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಆಗ ಅವರು ಬೇರೆ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ವಿಚಾರಿಸಿದಾಗ ಅಮ್ಮನವರ ಬಸದಿಗೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಎಣ್ಣೆ ಕೊಡು ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದರು. ನಂತರ ತಪ್ಪಿನ ಅರಿವಾಗಿ ಅಮ್ಮನವರಲ್ಲಿ ಕ್ಷಮೆ ಕೇಳಿ, ಎಣ್ಣೆ ಅರ್ಪಿಸಿದರು. ನಂತರ ಅವರ ಕಣ್ಣುಗಳು ಸರಿಯಗಿ ಕಾಣಲಾರಂಭವಾಯಿತು.

==ಶಿಲಾ ವಿನ್ಯಾಸ==
ಬಸದಿಯ ಮೂಲನಾಯಕ ಶ್ರೀ ಪಾರ್ಶ್ವನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ ಕಪ್ಪುಶಿಲೆ, ಪದ್ಮಾಸನ ಭಂಗಿಯ ಸುಂದರ ಮೂರ್ತಿಯಲ್ಲಿ ವಿರಾಜಮಾನರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಮಕರ ತೋರಣ, ಪೀಠ ಸೇರಿ ೫ ಅಡಿ ಎತ್ತರವಿದ್ದು, ಪ್ರತಿದಿನ ಪಂಚಾಮೃತಾಭಿಷೇಕ, ಜಲಾಭಿಷೇಕ, ಕ್ಷೀರಾಭಿಷೇಕ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವವು ದಸರಾ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ವಿಶೇಷ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ೧೦೮ ಕಲಶದ ಅಭಿಷೇಕ, ನವಕಲಶ, ಕಬ್ಬಿನ ಹಾಲು, ಗಂಧ, ಅರಶಿನ ಮತ್ತು ಚಂದನದ ಅಭಿಷೇಕ, ನವಗ್ರಹ ಶಾಂತಿ, ಕಲಿಕುಂಡ ಆರಾಧನೆ, ವಜ್ರ ಪಂಜರ ಆರಾಧನೆ ಮುಂತಾದ ಆರಾಧನೆಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ಮಹಾಮಾತೆ ಜ್ವಾಲಮಾಲಿನಿ ಅಮ್ಮನವರಿಗೆ ಸಂತಾನ ಪ್ರಾಪ್ತಿಗಾಗಿ ಹರಕೆ ಹೊತ್ತವರು, ವಿವಾಹಕ್ಕಾಗಿ ಹರಕೆ ಹೊತ್ತವರು ಬಂದು ಹರಕೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಾರೆ. ದೇವಸ್ಥಾನದ ಹಿಂಬದಿ ಬಲ ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿ ಕ್ಷೇತ್ರಪಾಲ ಸನ್ನಿಧಿಯಿದ್ದು ಅಲ್ಲಿ ಜಟ್ಟಿಗ, ನಾಗ, ವೀರಭದ್ರ, ಮಣಿಭದ್ರ, ಮಹಾಸತಿ ಮತ್ತು ಬ್ರಹ್ಮಯಕ್ಷನ ಮೂರ್ತಿಗಳಿವೆ. ಅವೆಲ್ಲವನ್ನು ಒಂದು ಮುರಕಲ್ಲಿನ ಪೀಠದ ಮೇಲಿಟ್ಟು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಈಗ ಆ ಪೀಠವು ಬಹಳ ಶಿಥಿಲಗೊಂಡಿದೆ.
==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು==
{{reflist}}

[[ವರ್ಗ: ಜೈನ ಧರ್ಮದ ಪುಣ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು]]</text>
      <sha1>nz0dte73i9hw78fwa6qqno6yot9gc5j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113393</id>
      <parentid>1113379</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T02:00:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>117.230.3.99</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12156" xml:space="preserve">ಭಗವಾನ್ ಶ್ರೀ ಪಾರ್ಶ್ವನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ ಹಾಗು ಮಹಾಮಾತೆ ಶ್ರೀ ಜ್ವಾಲಮಾಲಿನಿ ದೇವಿಯ ಈ ಬಸದಿಯನ್ನು ಹಿರೇ ಬಸದಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.
==ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು ಮಾ‍ರ್ಗ==
ಹೊನ್ನಾವರದಿಂದ ೩೯ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿ ಶರಾವತಿ ಮತ್ತು ಕ¯ಕಟ್ಟೆ ನದಿಯ ಬಳಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆ ಸರ್ಕಲ್‌ನಿಂದ ಬಸದಿಗೆ ೭ ಕಿ.ಮೀ ದೂರ. ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆ ಪೇಟೆಯಿಂದ ದೋಣಿ ಮುಖಾಂತರ ಬರುವುದಾದರೆ ೧ ಕಿ.ಮೀ ದೂರ.  ದೋಣಿ ದಾಟಿ ನಡೆದುಕೊಂಡು ಬರುವುದಾದರೆ ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆ ಸರ್ಕಲ್‌ನಿಂದ ಮುಂದೆ ಜೋಗ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಮುಂದೆ ಹೋದಾಗ ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಯವರ ಸಿಂಗಳಿಕ ಪಾರ್ಕ್ ಇದೆ. ಅಲ್ಲೇ ಮುಂದೆ ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿ ಡ್ಯಾಂ ಸೈಟಿಗೆ ಹೋಗುವ ದಾರಿಯಿದೆ. ಅದೇ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ಸೇತುವೆ ದಾಟಿ ಮುಂದೆ ಹೋದಾಗ ಸದಿಗೆ ಹೋಗುವ ರಸ್ತೆ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಆ ರಸ್ತೆ ಇಲ್ಲಿಗೇ ಬರುತ್ತದೆ. ಇದುವೇ ಈ ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆಯ ಈ ಬಸದಿಗಳ ಸಮುಚ್ಛಯಕ್ಕೆ ಬರುವ  ದಾರಿ. ಇದು ಈ ವರೆಗೆ ವಿವರಿಸಿದ ಬಸದಿಗಳ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲೇ ಇದೆ. ಇದರ ಪೋಸ್ಟಲ್ ಮಾಹಿತಿ: ಶ್ರೀ ಪಾರ್ಶ್ವನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ, ಶ್ರೀ ಜ್ವಾಲಾಮಾಲಿನಿ ದೇವಿ ಬಸದಿ, ಬಸದಿ ಕೇರಿ, ನಗರಬಸದಿ ಕೇರಿ ಅಂಚೆ, ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆ – ೫೮೧೩೮೪, ಹೊನ್ನಾವರ ತಾಲೂಕು, ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ.
==ಇತಿಹಾಸ==
ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಸಮಂತಭದ್ರಾಚಾರ್ಯರ ಮಠ ಇತ್ತೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದ ರಾಜಗುರು ಮೂಡುಬಿದಿರೆಯ ಭಟ್ಟಾರಕರು ಎಂಬ ಉಲ್ಲೇಖ ಇದೆ. ಇದು ಸಾದ್ವಿ ಮಠಕ್ಕೆ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದ ಯಾವುದೇ ದೊಡ್ಡ ಧಾರ್ಮಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ನಡೆದಾಗ ಅವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಕೇಳಿ ಅದರಂತೆ ಇಲ್ಲಿಯವರು ನಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಹಿಂದೆ ಇಲ್ಲಿ ಮೂಲತಹ ಬಸ್ತಿಮಕ್ಕಿ ಮಂಜಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿ ಪುರೋಹಿತಶರಾಗಿದ್ದರು.ಇವರೇ ಇಲ್ಲಿಯ ಮೂಲಪುರೋಹಿತರು. 1930 ರಲ್ಲಿ ಇವರು ಕಾಲವಾದ ನಂತರ ಅವರಿಗೆ ಸಂತಾನವಿಲ್ಲದ ಕಾರಣ ಪೂಜಾ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ಯಾರೂ ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲದೆ ಆಯಿತು.ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷ ಹೆಗ್ಗಾರುಗದ್ದೆಯ ಮನೆತನ ಹಾಗು ಹಂಜಕ್ಕಿ ಮನೆತನದವರು ಆಡಳಿತ ಮತ್ತು ಪೂಜಾ ಕಾರ್ಯ ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಹೋದರು.ಇದನ್ನು ಉಳಿಸಿಬೆಳೆಸಿದ ಕೀರ್ತಿ ಹೆಗ್ಗಾರುಗದ್ದೆ ಹಾಗು ಹಂಜಕ್ಕಿ  ಮನೆತನಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ. ಹೆಗ್ಗಾರುಗದ್ದೆ ಮನೆತನದವರೇ ಪುರೋಹಿತರ ವೇತನವನ್ನು ಹಲವು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಒಂದು ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಕ್ಷೇತ್ರದ ವಾರಸ್ದಾರರೇ ಆಗಿದ್ದರು. ನಂತರದ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಪೂಜಾಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಿದವರುಗಳೆಂದರೆ   ಹಳದೀಪುರದ ವರ್ಧಮಾನಶೆಟ್ಟಿ ಮತ್ತು ದೀಪಣ್ಣಶೆಟ್ಟಿ ತದನಂತರ ದ್ಯಾವ್ರಭಟ್ಟ(ಕೆಲವು ತಿಂಗಳು) ನಾಭಿರಾಜ ಇಂದ್ರ ಪೂಜಾಕಾರ್ಯ ನೋಡಿಕೊಂಡಿದ್ದರು.1960 ರ ನಂತರ  ಜಿನ್ನಯ್ಯ ಜ್ವಾಲಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿ, ಪುರೋಹಿತರಾಗಿ ಬಂದರು. ನಂತರ ಜಿನ್ನಯ್ಯ ಜ್ವಾಲಯ್ಯ ಅವರ ಮಗನಾದ ಶ್ರೀ ಚಂದಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿಯವರು ಇದನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಹೋದರು. ಈಗ ಅವರ ಮಕ್ಕಳಾದ ಶ್ರೀಕಾಂತ ಚಂದ್ರಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿ, ನಾಗರಾಜ ಚಂದಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿ ಹಾಗು ಸೋಮರಾಜ ಚಂದಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿ ಹೋದರರು ಇದನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.

==ಕಾಲ==
ಈ ಬಸದಿಯು ಕ್ರಿ.ಶ. ೯ನೇ ಶತಮಾನದಿಂದ ಇದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಸಂದಂಧಿಸಿದ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಶಿಲಾ ಶಾಸನಗಳಿದ್ದು ಅವುಗಳ ಅಧ್ಯಾಯನದಿಂದ ಈ ಬಸದಿಯ ಹಿನ್ನಲೆಯ ಕುರಿತು ನಿಖರವಾಗಿ ತಿಳಿದುಬಂದೀತು. ಈ ಬಸದಿಯ ಪೂರ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಜೀರ್ಣೋದ್ಧಾರ ಕಾರ್ಯ ನಡೆದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಸದ್ಯ ಬಹಳ ಉತ್ತಮ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದೆ.&lt;ref&gt;{{cite book |last1=ಶೇಣೈ |first1=ಉಮಾನಾಥ ವೈ |title=ಕರಾವಳಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಜಿನ ಮಂದಿರಗಳ ದರ್ಶನ |publisher=ಮಂಜೂ ಶ್ರೀ ಪ್ರಿಂಟರ್ಸ್ |location=ಉಜಿರೆ |pages=೩೯೨ |edition=೧}}&lt;/ref&gt;
==ಐತಿಹಾಸಿಕ ವಿಶೇಷತೆ==
ಗಂಧ ಕುಟಿ ಇರಬೇಕಾದ ಈ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಕೂಷ್ಮಾಂಡಿನಿ ದೇವಿ ಮತ್ತು ಶ್ರೀ ಬ್ರಹ್ಮ ದೇವರ ದೊಡ್ಡ ಮೂರ್ತಿಗಳಿವೆ. ಗರ್ಭಗುಡಿಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಪಾರ್ಶ್ವನಾಥ ಸ್ವಾಮಿಯ ಬಿಂಬವಿದೆ. ಮಹಾಮಾತೆ ಪದ್ಮಾವತಿ ದೇವಿಯು ಖಡ್ಗಾಸನದಲ್ಲಿದ್ದು, ಉತ್ತರ ದಿಕ್ಕಿಗೆ ಮುಖಮಾಡಿದೆ. ಈ ದೇವಿಗೆ ಸೀರೆ ಉಡಿಸಿ ಬಳೆ ತೊಡಿಸಿ, ಹೂವಿನಿಂದ ಅಲಂಕಾರ ಮಾಡಿ ಪೂಜೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಮ್ಮನವರ ಕಾಲಿನ ಬಳಿ ಕುಕ್ಕುಟ ಸರ್ಪ ಇದೆ. ಬಸದಿಯಲ್ಲಿ ಅಡಿಕೆ ಹೂವಿನಿಂದ ಪ್ರಸಾದ ಕೇಳುವ ಪದ್ಧತಿ ಇದೆ. ಒಮ್ಮೆ ತಿಳಿಯದೆ ಅಮ್ಮನವರ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಲೆಂದು ಪೀಠದಿಂದ ತಂದು ಬಾವಿ ಕಟ್ಟೆಯ ಮೇಲೆ ಜಿನ್ನಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿಯವರು ಇರಿಸಿ ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಿದರು. ನಂತರ ಅಮ್ಮನವರ ಬಿಂಬವನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೆ ಎತ್ತಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಆಗ ಊರಿನ ಹಿರಿಯರು ಎಲ್ಲರೂ ಸೇರಿ ಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಮಾಡಿ ತಾಯಿಗೆ ಇಪ್ಪತೊಂದು ಕಾಯಿ ಒಪ್ಪಿಸುವುದಾಗಿ ಹರಕೆಮಾಡಿಕೊಂಡ ನಂತರ ಮೂರ್ತಿಯ ಭಾರವು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ ಎತ್ತಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಬಸದಿಯ ಗೇಣಿದಾರರಾದ ಈಶ್ವರ ನಾಯ್ಕ ಎಂಬವರು ಹಿಂದೆ ಚಂದಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿಯವರು ಪೂಜೆ ಮಾಡುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬಸದಿಗೆ ಆರು ಚೆಂಬು ಎಣ್ಣೆ ಮತ್ತು ಆರು ಮಾನಿಗೆ ಅಕ್ಕಿ ದೇವರ ನೈವೇದ್ಯಕ್ಕೆ ಕೊಡಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ದೀಪ ಹಚ್ಚಲು ಎಣ್ಣೆಗೆ ತೊಂದರೆಯಾದಾಗ ಚಂದಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟರು ಎರಡು ಮೂರು ಸಾರಿ ಕೇಳಿದರೂ ಅವರು ಎಣ್ಣೆ ಕೊಡಲು ತಡ ಮಾಡಿದರು. ತಿರುಗಿ ತಿರುಗಿ ಕೇಳಿ ಸಾಕಾಗಿ ಎಣ್ಣೆ ನೀನೆ ತರಿಸಿಕೋ ಎಂದು ಶೆಟ್ಟರು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿಕೊಂಡರಂತೆ. ನಂತರ ಗೇಣಿದಾರರಿಗೆ ಎರಡು ಕಣ್ಣುಗಳು ಸರಿಯಾಗಿ ಕಾಣಿಸದಂತೆ ಆಗಿ ಮನುಷ್ಯರ ಗುರುತು ಹಿಡಿಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಆಗ ಅವರು ಬೇರೆ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ವಿಚಾರಿಸಿದಾಗ ಅಮ್ಮನವರ ಬಸದಿಗೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಎಣ್ಣೆ ಕೊಡು ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದರು. ನಂತರ ತಪ್ಪಿನ ಅರಿವಾಗಿ ಅಮ್ಮನವರಲ್ಲಿ ಕ್ಷಮೆ ಕೇಳಿ, ಎಣ್ಣೆ ಅರ್ಪಿಸಿದರು. ನಂತರ ಅವರ ಕಣ್ಣುಗಳು ಸರಿಯಗಿ ಕಾಣಲಾರಂಭವಾಯಿತು.

==ಶಿಲಾ ವಿನ್ಯಾಸ==
ಬಸದಿಯ ಮೂಲನಾಯಕ ಶ್ರೀ ಪಾರ್ಶ್ವನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ ಕಪ್ಪುಶಿಲೆ, ಪದ್ಮಾಸನ ಭಂಗಿಯ ಸುಂದರ ಮೂರ್ತಿಯಲ್ಲಿ ವಿರಾಜಮಾನರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಮಕರ ತೋರಣ, ಪೀಠ ಸೇರಿ ೫ ಅಡಿ ಎತ್ತರವಿದ್ದು, ಪ್ರತಿದಿನ ಪಂಚಾಮೃತಾಭಿಷೇಕ, ಜಲಾಭಿಷೇಕ, ಕ್ಷೀರಾಭಿಷೇಕ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವವು ದಸರಾ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ವಿಶೇಷ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ೧೦೮ ಕಲಶದ ಅಭಿಷೇಕ, ನವಕಲಶ, ಕಬ್ಬಿನ ಹಾಲು, ಗಂಧ, ಅರಶಿನ ಮತ್ತು ಚಂದನದ ಅಭಿಷೇಕ, ನವಗ್ರಹ ಶಾಂತಿ, ಕಲಿಕುಂಡ ಆರಾಧನೆ, ವಜ್ರ ಪಂಜರ ಆರಾಧನೆ ಮುಂತಾದ ಆರಾಧನೆಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ಮಹಾಮಾತೆ ಜ್ವಾಲಮಾಲಿನಿ ಅಮ್ಮನವರಿಗೆ ಸಂತಾನ ಪ್ರಾಪ್ತಿಗಾಗಿ ಹರಕೆ ಹೊತ್ತವರು, ವಿವಾಹಕ್ಕಾಗಿ ಹರಕೆ ಹೊತ್ತವರು ಬಂದು ಹರಕೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಾರೆ. ದೇವಸ್ಥಾನದ ಹಿಂಬದಿ ಬಲ ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿ ಕ್ಷೇತ್ರಪಾಲ ಸನ್ನಿಧಿಯಿದ್ದು ಅಲ್ಲಿ ಜಟ್ಟಿಗ, ನಾಗ, ವೀರಭದ್ರ, ಮಣಿಭದ್ರ, ಮಹಾಸತಿ ಮತ್ತು ಬ್ರಹ್ಮಯಕ್ಷನ ಮೂರ್ತಿಗಳಿವೆ. ಅವೆಲ್ಲವನ್ನು ಒಂದು ಮುರಕಲ್ಲಿನ ಪೀಠದ ಮೇಲಿಟ್ಟು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಈಗ ಆ ಪೀಠವು ಬಹಳ ಶಿಥಿಲಗೊಂಡಿದೆ.
==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು==
{{reflist}}

[[ವರ್ಗ: ಜೈನ ಧರ್ಮದ ಪುಣ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು]]</text>
      <sha1>l3fha61vly1xhrch1f4ys3xi6wwwpaw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113394</id>
      <parentid>1113393</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T02:02:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>117.230.3.99</ip>
      </contributor>
      <comment>/* ಇತಿಹಾಸ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12150" xml:space="preserve">ಭಗವಾನ್ ಶ್ರೀ ಪಾರ್ಶ್ವನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ ಹಾಗು ಮಹಾಮಾತೆ ಶ್ರೀ ಜ್ವಾಲಮಾಲಿನಿ ದೇವಿಯ ಈ ಬಸದಿಯನ್ನು ಹಿರೇ ಬಸದಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.
==ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು ಮಾ‍ರ್ಗ==
ಹೊನ್ನಾವರದಿಂದ ೩೯ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿ ಶರಾವತಿ ಮತ್ತು ಕ¯ಕಟ್ಟೆ ನದಿಯ ಬಳಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆ ಸರ್ಕಲ್‌ನಿಂದ ಬಸದಿಗೆ ೭ ಕಿ.ಮೀ ದೂರ. ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆ ಪೇಟೆಯಿಂದ ದೋಣಿ ಮುಖಾಂತರ ಬರುವುದಾದರೆ ೧ ಕಿ.ಮೀ ದೂರ.  ದೋಣಿ ದಾಟಿ ನಡೆದುಕೊಂಡು ಬರುವುದಾದರೆ ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆ ಸರ್ಕಲ್‌ನಿಂದ ಮುಂದೆ ಜೋಗ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಮುಂದೆ ಹೋದಾಗ ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಯವರ ಸಿಂಗಳಿಕ ಪಾರ್ಕ್ ಇದೆ. ಅಲ್ಲೇ ಮುಂದೆ ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿ ಡ್ಯಾಂ ಸೈಟಿಗೆ ಹೋಗುವ ದಾರಿಯಿದೆ. ಅದೇ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ಸೇತುವೆ ದಾಟಿ ಮುಂದೆ ಹೋದಾಗ ಸದಿಗೆ ಹೋಗುವ ರಸ್ತೆ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಆ ರಸ್ತೆ ಇಲ್ಲಿಗೇ ಬರುತ್ತದೆ. ಇದುವೇ ಈ ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆಯ ಈ ಬಸದಿಗಳ ಸಮುಚ್ಛಯಕ್ಕೆ ಬರುವ  ದಾರಿ. ಇದು ಈ ವರೆಗೆ ವಿವರಿಸಿದ ಬಸದಿಗಳ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲೇ ಇದೆ. ಇದರ ಪೋಸ್ಟಲ್ ಮಾಹಿತಿ: ಶ್ರೀ ಪಾರ್ಶ್ವನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ, ಶ್ರೀ ಜ್ವಾಲಾಮಾಲಿನಿ ದೇವಿ ಬಸದಿ, ಬಸದಿ ಕೇರಿ, ನಗರಬಸದಿ ಕೇರಿ ಅಂಚೆ, ಗೇರುಸೊಪ್ಪೆ – ೫೮೧೩೮೪, ಹೊನ್ನಾವರ ತಾಲೂಕು, ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ.
==ಇತಿಹಾಸ==
ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಸಮಂತಭದ್ರಾಚಾರ್ಯರ ಮಠ ಇತ್ತೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದ ರಾಜಗುರು ಮೂಡುಬಿದಿರೆಯ ಭಟ್ಟಾರಕರು ಎಂಬ ಉಲ್ಲೇಖ ಇದೆ. ಇದು ಸಾದ್ವಿ ಮಠಕ್ಕೆ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದ ಯಾವುದೇ ದೊಡ್ಡ ಧಾರ್ಮಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ನಡೆದಾಗ ಅವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಕೇಳಿ ಅದರಂತೆ ಇಲ್ಲಿಯವರು ನಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಹಿಂದೆ ಇಲ್ಲಿ ಮೂಲತಹ ಬಸ್ತಿಮಕ್ಕಿ ಮಂಜಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿ ಪುರೋಹಿತಶರಾಗಿದ್ದರು.ಇವರೇ ಇಲ್ಲಿಯ ಮೂಲಪುರೋಹಿತರು. 1930 ರಲ್ಲಿ ಇವರು ಕಾಲವಾದ ನಂತರ ಅವರಿಗೆ ಸಂತಾನವಿಲ್ಲದ ಕಾರಣ ಪೂಜಾ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ಯಾರೂ ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲದೆ ಆಯಿತು.ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷ ಹೆಗ್ಗಾರುಗದ್ದೆಯ ಮನೆತನ ಹಾಗು ಹಂಜಕ್ಕಿ ಮನೆತನದವರು ಆಡಳಿತ ಮತ್ತು ಪೂಜಾ ಕಾರ್ಯ ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಹೋದರು.ಇದನ್ನು ಉಳಿಸಿಬೆಳೆಸಿದ ಕೀರ್ತಿ ಹೆಗ್ಗಾರುಗದ್ದೆ ಹಾಗು ಹಂಜಕ್ಕಿ  ಮನೆತನಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ. ಹೆಗ್ಗಾರುಗದ್ದೆ ಮನೆತನದವರೇ ಪುರೋಹಿತರ ವೇತನವನ್ನು ಹಲವು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಒಂದು ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಕ್ಷೇತ್ರದ ವಾರಸ್ದಾರರೇ ಆಗಿದ್ದರು. ನಂತರದ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಪೂಜಾಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಿದವರುಗಳೆಂದರೆ   ಹಳದೀಪುರದ ವರ್ಧಮಾನಶೆಟ್ಟಿ ಮತ್ತು ದೀಪಣ್ಣಶೆಟ್ಟಿ ತದನಂತರ ದ್ಯಾವ್ರಭಟ್ಟ(ಕೆಲವು ತಿಂಗಳು) ನಾಭಿರಾಜ ಇಂದ್ರ ಪೂಜಾಕಾರ್ಯ ನೋಡಿಕೊಂಡಿದ್ದರು.1960 ರ ನಂತರ  ಜಿನ್ನಯ್ಯ ಜ್ವಾಲಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿ, ಪುರೋಹಿತರಾಗಿ ಬಂದರು. ನಂತರ ಜಿನ್ನಯ್ಯ ಜ್ವಾಲಯ್ಯ ಅವರ ಮಗನಾದ ಶ್ರೀ ಚಂದಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿಯವರು ಇದನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಹೋದರು. ಈಗ ಅವರ ಮಕ್ಕಳಾದ ಶ್ರೀಕಾಂತ ಚಂದಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿ, ನಾಗರಾಜ ಚಂದಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿ ಹಾಗು ಸೋಮರಾಜ ಚಂದಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿ ಹೋದರರು ಇದನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.

==ಕಾಲ==
ಈ ಬಸದಿಯು ಕ್ರಿ.ಶ. ೯ನೇ ಶತಮಾನದಿಂದ ಇದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಸಂದಂಧಿಸಿದ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಶಿಲಾ ಶಾಸನಗಳಿದ್ದು ಅವುಗಳ ಅಧ್ಯಾಯನದಿಂದ ಈ ಬಸದಿಯ ಹಿನ್ನಲೆಯ ಕುರಿತು ನಿಖರವಾಗಿ ತಿಳಿದುಬಂದೀತು. ಈ ಬಸದಿಯ ಪೂರ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಜೀರ್ಣೋದ್ಧಾರ ಕಾರ್ಯ ನಡೆದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಸದ್ಯ ಬಹಳ ಉತ್ತಮ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದೆ.&lt;ref&gt;{{cite book |last1=ಶೇಣೈ |first1=ಉಮಾನಾಥ ವೈ |title=ಕರಾವಳಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಜಿನ ಮಂದಿರಗಳ ದರ್ಶನ |publisher=ಮಂಜೂ ಶ್ರೀ ಪ್ರಿಂಟರ್ಸ್ |location=ಉಜಿರೆ |pages=೩೯೨ |edition=೧}}&lt;/ref&gt;
==ಐತಿಹಾಸಿಕ ವಿಶೇಷತೆ==
ಗಂಧ ಕುಟಿ ಇರಬೇಕಾದ ಈ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಕೂಷ್ಮಾಂಡಿನಿ ದೇವಿ ಮತ್ತು ಶ್ರೀ ಬ್ರಹ್ಮ ದೇವರ ದೊಡ್ಡ ಮೂರ್ತಿಗಳಿವೆ. ಗರ್ಭಗುಡಿಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಪಾರ್ಶ್ವನಾಥ ಸ್ವಾಮಿಯ ಬಿಂಬವಿದೆ. ಮಹಾಮಾತೆ ಪದ್ಮಾವತಿ ದೇವಿಯು ಖಡ್ಗಾಸನದಲ್ಲಿದ್ದು, ಉತ್ತರ ದಿಕ್ಕಿಗೆ ಮುಖಮಾಡಿದೆ. ಈ ದೇವಿಗೆ ಸೀರೆ ಉಡಿಸಿ ಬಳೆ ತೊಡಿಸಿ, ಹೂವಿನಿಂದ ಅಲಂಕಾರ ಮಾಡಿ ಪೂಜೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಮ್ಮನವರ ಕಾಲಿನ ಬಳಿ ಕುಕ್ಕುಟ ಸರ್ಪ ಇದೆ. ಬಸದಿಯಲ್ಲಿ ಅಡಿಕೆ ಹೂವಿನಿಂದ ಪ್ರಸಾದ ಕೇಳುವ ಪದ್ಧತಿ ಇದೆ. ಒಮ್ಮೆ ತಿಳಿಯದೆ ಅಮ್ಮನವರ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಲೆಂದು ಪೀಠದಿಂದ ತಂದು ಬಾವಿ ಕಟ್ಟೆಯ ಮೇಲೆ ಜಿನ್ನಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿಯವರು ಇರಿಸಿ ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಿದರು. ನಂತರ ಅಮ್ಮನವರ ಬಿಂಬವನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೆ ಎತ್ತಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಆಗ ಊರಿನ ಹಿರಿಯರು ಎಲ್ಲರೂ ಸೇರಿ ಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಮಾಡಿ ತಾಯಿಗೆ ಇಪ್ಪತೊಂದು ಕಾಯಿ ಒಪ್ಪಿಸುವುದಾಗಿ ಹರಕೆಮಾಡಿಕೊಂಡ ನಂತರ ಮೂರ್ತಿಯ ಭಾರವು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ ಎತ್ತಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಬಸದಿಯ ಗೇಣಿದಾರರಾದ ಈಶ್ವರ ನಾಯ್ಕ ಎಂಬವರು ಹಿಂದೆ ಚಂದಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿಯವರು ಪೂಜೆ ಮಾಡುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬಸದಿಗೆ ಆರು ಚೆಂಬು ಎಣ್ಣೆ ಮತ್ತು ಆರು ಮಾನಿಗೆ ಅಕ್ಕಿ ದೇವರ ನೈವೇದ್ಯಕ್ಕೆ ಕೊಡಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ದೀಪ ಹಚ್ಚಲು ಎಣ್ಣೆಗೆ ತೊಂದರೆಯಾದಾಗ ಚಂದಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟರು ಎರಡು ಮೂರು ಸಾರಿ ಕೇಳಿದರೂ ಅವರು ಎಣ್ಣೆ ಕೊಡಲು ತಡ ಮಾಡಿದರು. ತಿರುಗಿ ತಿರುಗಿ ಕೇಳಿ ಸಾಕಾಗಿ ಎಣ್ಣೆ ನೀನೆ ತರಿಸಿಕೋ ಎಂದು ಶೆಟ್ಟರು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿಕೊಂಡರಂತೆ. ನಂತರ ಗೇಣಿದಾರರಿಗೆ ಎರಡು ಕಣ್ಣುಗಳು ಸರಿಯಾಗಿ ಕಾಣಿಸದಂತೆ ಆಗಿ ಮನುಷ್ಯರ ಗುರುತು ಹಿಡಿಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಆಗ ಅವರು ಬೇರೆ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ವಿಚಾರಿಸಿದಾಗ ಅಮ್ಮನವರ ಬಸದಿಗೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಎಣ್ಣೆ ಕೊಡು ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದರು. ನಂತರ ತಪ್ಪಿನ ಅರಿವಾಗಿ ಅಮ್ಮನವರಲ್ಲಿ ಕ್ಷಮೆ ಕೇಳಿ, ಎಣ್ಣೆ ಅರ್ಪಿಸಿದರು. ನಂತರ ಅವರ ಕಣ್ಣುಗಳು ಸರಿಯಗಿ ಕಾಣಲಾರಂಭವಾಯಿತು.

==ಶಿಲಾ ವಿನ್ಯಾಸ==
ಬಸದಿಯ ಮೂಲನಾಯಕ ಶ್ರೀ ಪಾರ್ಶ್ವನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ ಕಪ್ಪುಶಿಲೆ, ಪದ್ಮಾಸನ ಭಂಗಿಯ ಸುಂದರ ಮೂರ್ತಿಯಲ್ಲಿ ವಿರಾಜಮಾನರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಮಕರ ತೋರಣ, ಪೀಠ ಸೇರಿ ೫ ಅಡಿ ಎತ್ತರವಿದ್ದು, ಪ್ರತಿದಿನ ಪಂಚಾಮೃತಾಭಿಷೇಕ, ಜಲಾಭಿಷೇಕ, ಕ್ಷೀರಾಭಿಷೇಕ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವವು ದಸರಾ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ವಿಶೇಷ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ೧೦೮ ಕಲಶದ ಅಭಿಷೇಕ, ನವಕಲಶ, ಕಬ್ಬಿನ ಹಾಲು, ಗಂಧ, ಅರಶಿನ ಮತ್ತು ಚಂದನದ ಅಭಿಷೇಕ, ನವಗ್ರಹ ಶಾಂತಿ, ಕಲಿಕುಂಡ ಆರಾಧನೆ, ವಜ್ರ ಪಂಜರ ಆರಾಧನೆ ಮುಂತಾದ ಆರಾಧನೆಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ಮಹಾಮಾತೆ ಜ್ವಾಲಮಾಲಿನಿ ಅಮ್ಮನವರಿಗೆ ಸಂತಾನ ಪ್ರಾಪ್ತಿಗಾಗಿ ಹರಕೆ ಹೊತ್ತವರು, ವಿವಾಹಕ್ಕಾಗಿ ಹರಕೆ ಹೊತ್ತವರು ಬಂದು ಹರಕೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಾರೆ. ದೇವಸ್ಥಾನದ ಹಿಂಬದಿ ಬಲ ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿ ಕ್ಷೇತ್ರಪಾಲ ಸನ್ನಿಧಿಯಿದ್ದು ಅಲ್ಲಿ ಜಟ್ಟಿಗ, ನಾಗ, ವೀರಭದ್ರ, ಮಣಿಭದ್ರ, ಮಹಾಸತಿ ಮತ್ತು ಬ್ರಹ್ಮಯಕ್ಷನ ಮೂರ್ತಿಗಳಿವೆ. ಅವೆಲ್ಲವನ್ನು ಒಂದು ಮುರಕಲ್ಲಿನ ಪೀಠದ ಮೇಲಿಟ್ಟು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಈಗ ಆ ಪೀಠವು ಬಹಳ ಶಿಥಿಲಗೊಂಡಿದೆ.
==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು==
{{reflist}}

[[ವರ್ಗ: ಜೈನ ಧರ್ಮದ ಪುಣ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು]]</text>
      <sha1>nnj6g1g8y9o3mnthu2hfwp4trpwzxza</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಮಿಮಿಕ್ರಿ ಮಹೇಶ್</title>
    <ns>0</ns>
    <id>142248</id>
    <revision>
      <id>1113402</id>
      <parentid>1097075</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T04:42:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>DivyWiki</username>
        <id>54967</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>https://karnatakavoicefest.thegoldenvoicestudio.com/</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9250" xml:space="preserve">'''ಮಿಮಿಕ್ರಿ ಮಹೇಶ್''' ಎಂದೇ ಪ್ರಖ್ಯಾತಿ ಪಡೆದಿರುವ '''ಮಹೇಶ್ ಕುಮಾರ್ ಎಂ. ಸಿ.''' ಅವರು ಧ್ವನಿ ತರಬೇತಿ ಶಾಲೆಯಾದ '''ದಿ ಗೋಲ್ಡನ್ ವಾಯ್ಸ್‌''' ಸಂಸ್ಥೆಯ ಸಂಸ್ಥಾಪಕ ಮತ್ತು ಸಿಇಒ ಆಗಿದ್ದು 

{{Infobox person|name=Mimicry Mahesh|birth_date=ಏಪ್ರಿಲ್ 5, 1980|birth_place=ಗರ್ಗೇಶ್ವರಿ}}

ಕರ್ನಾಟಕದ ಹಾಸ್ಯನಟ, ಧ್ವನಿ ಕಲಾವಿದ, ಮತ್ತು ನಟ.[https://www.youtube.com/watch?v=1CWBhFd4ZqI]

ಮಹೇಶ್ ಅನೇಕ ಹಾಸ್ಯ ಆಲ್ಬಂಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಸುವರ್ಣ ನ್ಯೂಸ್ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾದ ದೂರದರ್ಶನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಉಡೀಸ್ ಅನ್ನು ನಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. 2016 ರಲ್ಲಿ ಮಿಮಿಕ್ರಿ ದಯಾನಂದ್ ಮತ್ತು ಸಿಹಿ ಕಹಿ ಚಂದ್ರು ಅವರೊಂದಿಗೆ ಕಸ್ತೂರಿ ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾದ ಹಾಸ್ಯದ ರಸ ಎಂಬ ಕಿರುತೆರೆ ಶೋನಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಕಾಮಿಡಿ ಕಿಲಾಡಿಗಳು ಮತ್ತು ಮಜಾ ಟಾಕೀಸ್ ಸೃಜನ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಮಮ್ಮಿ ನಂ. 1 ಶೋ ನಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಪ್ರಮುಖ ಮಿಮಿಕ್ರಿ ಕಲಾವಿದರು ಮತ್ತು ಮಿಮಿಕ್ರಿ ದಯಾನಂದ್, ಸುಧಾ ಬರಗೂರು, ಪ್ರೊ.ಕೃಷ್ಣೇಗೌಡ, ಪ್ರಾಣೇಶ್, ಮಾಸ್ಟರ್ ಹಿರಣ್ಣಯ್ಯ, ಮಿಮಿಕ್ರಿ ಗೋಪಿ ಮುಂತಾದ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡಪ್ ಹಾಸ್ಯಗಾರರೊಂದಿಗೆ ವೇದಿಕೆ ಹಂಚಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.[https://vijaykarnataka.com/news/mandya/mandya-madduru-vidyavrdhaka-trust-diamond-jubllee-feb-18th/articleshow/57169695.cms?minitv=true] ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಗೋಲ್ಡನ್ ವಾಯ್ಸ್ ನ ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವದ ಅಂಗವಾಗಿ, ಆಗಸ್ಟ್ ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ '''ಗೋಲ್ಡನ್ ವಾಯ್ಸ್ ಧ್ವನಿ ಹಬ್ಬ''' ಮತ್ತು '''ಮಿಮಿಕ್ರಿ ಮಹಾಮೇಳವನ್ನು''' ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. 2022ರ ಆಗಸ್ಟ್ 15ರಿಂದ 21ರವರೆಗೆ ಇದೇ ಧ್ವನಿ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಕರ್ನಾಟಕಾದ್ಯಂತ ಧ್ವನಿ ಕಲಾವಿದರು ಮತ್ತು ಮಿಮಿಕ್ರಿ ದಿಗ್ಗಜರನ್ನು ಒಂದೇ ವೇದಿಕೆ ಮೇಲೆ ಸೇರಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ '''[https://karnatakavoicefest.thegoldenvoicestudio.com/ &quot;ಕರ್ನಾಟಕ ಧ್ವನಿ ಹಬ್ಬ&quot;]''' ಮತ್ತು '''ಮಿಮಿಕ್ರಿ ಮಹಾಮೇಳವನ್ನು''' ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.    

== ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ==
ಮಹೇಶ್ ಕುಮಾರ್ ಅವರು ಮೈಸೂರು ಸಮೀಪದ ಗರ್ಗೇಶ್ವರಿಯಲ್ಲಿ 5 ಏಪ್ರಿಲ್ 1980 ರಂದು ಜನಿಸಿದರು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಮಂಡ್ಯದ ಅಭಿನವ ಭಾರತಿ ವಿದ್ಯಾ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ (ಎಬಿವಿಕೆ) ಪಡೆದರು ಮತ್ತು ಅವರು P.E.S ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಪದವಿ ಪಡೆದರು. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಬಿಎಂಎಸ್ ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಎನ್ವಿರಾನ್ಮೆಂಟಲ್ ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಪದವಿ ಪಡೆದರು. 2006 ರಿಂದ ಜುಲೈ 2018 ರವರೆಗೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಸಿಟಿ ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಸಿವಿಲ್ ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ವಿಭಾಗದ ಅಸಿಸ್ಟೆಂಟ್ ಪ್ರೊಫೆಸರ್ ಮತ್ತು ಎಚ್ಒಡಿ ಆಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಮಿಮಿಕ್ರಿ ಮತ್ತು ಧ್ವನಿ ನಟನೆಗೆ ಬಲವಾಗಿ ಆಕರ್ಷಿತರಾದರು ಮತ್ತು ಅವರು ತಮ್ಮ ಕೆಲಸವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಆಗಸ್ಟ್ 2018 ರಲ್ಲಿ &quot;ದಿ ಗೋಲ್ಡನ್ ವಾಯ್ಸ್&quot; ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು.

== ಫಿಲ್ಮೋಗ್ರಫಿ ==
ಮಹೇಶ್ ಅವರು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ [[ಒಂಬತ್ತನೇ ದಿಕ್ಕು (ಚಲನಚಿತ್ರ)|ಒಂಭತ್ತನೇ ದಿಕ್ಕು]] &lt;ref&gt;https://www.imdb.com/name/nm13502562/&lt;/ref&gt;ಎಂಬ ಸಿನಿಮಾದಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದು, ಪಾಪ ಪಾಂಡು, ಸಿಲ್ಲಿ ಲಲ್ಲಿ, ಚಿರಸ್ಮರಣೆ, ಉಗೆ ಉಗೆ ಮಾಧೇಶ್ವರ ಮುಂತಾದ ಧಾರಾವಾಹಿಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಉಪೇಂದ್ರರ ಸೂಪರ್, ಗಿರೀಶ್ ಕಾಸರವಳ್ಳಿ ನಿರ್ದೇಶನದ ಕೂರ್ಮಾವತಾರ, ಸಖಿ, ಮಾಸ್ಟರ್ ಪೀಸ್, ವಾಸ್ಕೋಡಿಗಾಮ, ರವಿ ಹಿಸ್ಟರಿ, ಇಲ್ಲದೇ ಇರುವ, ಭರತ ಬಾಹುಬಲಿ, ಕೌರ್ಯ, ಡಿಎಡಿ (ದೇವರಾಜ್ ಅಲಿಯಾಸ್ ಡೆವಿಡ್), ಸೆಲ್ಫಿ ಮಮ್ಮಿ ಗೂಗಲ್ ಡ್ಯಾಡಿ, ಗ್ರೇ ಗೇಮ್ಸ್ ಮುಂತಾದ ಕೆಲವು ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಅವರು ಕಮಾಂಡೋ, ಜಗಮಲ್ಲ, ಬಿಗಿಲ್ ಮುಂತಾದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ತಮಿಳಿನಿಂದ ಕನ್ನಡಕ್ಕೆ ಡಬ್ಬಿಂಗ್ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಡಿಸ್ಕವರಿ ಕನ್ನಡ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಧ್ವನಿ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ವಾಟರ್ ಬಾಟಲ್, ವಿಷ, ಬಾಂಬರ್ಸ್, ದೇವರು, ಬ್ರಹ್ಮ, ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾದಂತಹ ವೆಬ್ ಸರಣಿಗಳಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಪಾತ್ರಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್ 9191, ಉಂದೇಖಿ 2, ಕಟ್ಮಂಡು ಕನೆಕ್ಷನ್ ಮತ್ತು ಮಹಾರಾಣಿಯಂತಹ ಕೆಲವು ಸೋನಿಲಿವ್ ಸರಣಿಗಳಿಗೆ ಧ್ವನಿ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಜನಪ್ರಿಯ ಕನ್ನಡ ಡಬ್ಬಿಂಗ್ ಧಾರಾವಾಹಿಗಳಾದ ರಾಧಾ ಕೃಷ್ಣ [https://www.hotstar.com/in/tv/radha-krishna/1260026801/durvasa-curses-ayan/1100041482], CID, ಲಕ್ಷ್ಮಿಯಂತಹ ಧ್ವನಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. 

== ದಿ ಗೋಲ್ಡನ್ ವಾಯ್ಸ್ ==
ಮಹೇಶ್ ಅವರು &quot;ದಿ ಗೋಲ್ಡನ್ ವಾಯ್ಸ್&quot; ಎಂಬ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಧ್ವನಿ ತರಬೇತಿ ಶಾಲೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು, ಇದರಲ್ಲಿ ಅವರು ಮಿಮಿಕ್ರಿ, ಸ್ಟ್ಯಾಂಡಪ್ ಕಾಮಿಡಿ, ವಾಯ್ಸ್ ಓವರ್, ವಾಯ್ಸ್ ಆಕ್ಟಿಂಗ್, ಡಬ್ಬಿಂಗ್, ಸೌಂಡ್ ಡಿಸೈನ್ ಮತ್ತು ವಾಯ್ಸ್ ಕಲ್ಚರ್ ಕುರಿತು ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಕಾರ್ಯಾಗಾರಗಳನ್ನು ಆಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಾರೆ. ಫೆಬ್ರವರಿ 2022 ರವರೆಗೆ ಅವರು ದಿ ಗೋಲ್ಡನ್ ವಾಯ್ಸ್ ಮೂಲಕ 360 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ.[https://www.kalamadhyama.com/post/%E0%B2%AE-%E0%B2%AE-%E0%B2%95-%E0%B2%B0-%E0%B2%A6%E0%B2%AF-%E0%B2%A8-%E0%B2%A6-%E0%B2%85%E0%B2%B5%E0%B2%B0-%E0%B2%A1%E0%B2%AC-%E0%B2%AC-%E0%B2%97-%E0%B2%85%E0%B2%A8-%E0%B2%AD%E0%B2%B5%E0%B2%97%E0%B2%B3]

== ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮನ್ನಣೆಗಳು ==

# 2006 ರಲ್ಲಿ ಬಿಗ್ 92.7 ಎಫ್‌ಎಂ ನಡೆಸಿದ ರಾಜ್ಯ ಮಟ್ಟದ ಮಿಮಿಕ್ರಿ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಾದ ಡೂಪ್ಲಿಕೇಟ್ ನ್ಂಬರ್. 1 ಪ್ರಶಸ್ತಿ. 
# ಬಿಗ್ 92.7 FM ಗಾಗಿ ಕಾಮಿಡಿ RJ ಆಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿದ್ದಾರೆ.

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==

# [https://thegoldenvoicestudio.com/ Official Website]</text>
      <sha1>7zgc539kt1jqu727fbn5llo23x7gewo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಸದಸ್ಯ:Veena Sundar N.</title>
    <ns>2</ns>
    <id>142802</id>
    <revision>
      <id>1113397</id>
      <parentid>1111822</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T04:22:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Veena Sundar N.</username>
        <id>75929</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="881" xml:space="preserve">[[ಚಿತ್ರ:Veena-01.jpg|250px|right|ವೀಣಾ]]
ನನ್ನ ಹೆಸರು ವೀಣಾ. ನಾನು ಪ್ರಸ್ತುತ ಡಾ.ಜಿ.ಶಂಕರ್ ಸರಕಾರಿ ಮಹಿಳಾ ಪ್ರಥಮ ದರ್ಜೆ ಕಾಲೇಜು ಮತ್ತು ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಅಧ್ಯಯನ ಕೇಂದ್ರ ಅಜ್ಜರಕಾಡು,ಉಡುಪಿಯಲ್ಲಿ ದ್ವಿತೀಯ ಬಿ.ಕಾಂ. ತರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಸಿಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ವಿಕಿಪೀಡಿಯದಲ್ಲಿ ನಾನು ಬರೆದ ಲೇಖನಗಳು:

'''೧. [[ಘಟ್ಟಿವಾಳಯ್ಯ]]'''

'''೨. [[ಜಂಕ್ ಫುಡ್]]'''

'''೩. [[ಪಾಪ ತೆರಿಗೆ]]'''

'''೪. [[ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟು]]

'''೫. [[ಬ್ರಾಕೆನ್ ಹೌಸ್,ಲಂಡನ್]]</text>
      <sha1>al5su2hmr5i4v5m258gefr4kymwh865</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113398</id>
      <parentid>1113397</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T04:24:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Veena Sundar N.</username>
        <id>75929</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="885" xml:space="preserve">[[ಚಿತ್ರ:Veena-01.jpg|250px|right|ವೀಣಾ]]
ನನ್ನ ಹೆಸರು ವೀಣಾ. ನಾನು ಪ್ರಸ್ತುತ ಡಾ.ಜಿ.ಶಂಕರ್ ಸರಕಾರಿ ಮಹಿಳಾ ಪ್ರಥಮ ದರ್ಜೆ ಕಾಲೇಜು ಮತ್ತು ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಅಧ್ಯಯನ ಕೇಂದ್ರ ಅಜ್ಜರಕಾಡು,ಉಡುಪಿಯಲ್ಲಿ ದ್ವಿತೀಯ ಬಿ.ಕಾಂ. ತರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಸಿಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ವಿಕಿಪೀಡಿಯದಲ್ಲಿ ನಾನು ಬರೆದ ಲೇಖನಗಳು:

'''೧. [[ಘಟ್ಟಿವಾಳಯ್ಯ]]'''

'''೨. [[ಜಂಕ್ ಫುಡ್]]'''

'''೩. [[ಪಾಪ ತೆರಿಗೆ]]'''

'''೪. [[ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟ]]'''

'''೫. [[ಬ್ರಾಕೆನ್ ಹೌಸ್, ಲಂಡನ್]]'''</text>
      <sha1>aw51efsltlyduux0mlje2a71lmd12j7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113399</id>
      <parentid>1113398</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T04:25:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Veena Sundar N.</username>
        <id>75929</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="888" xml:space="preserve">[[ಚಿತ್ರ:Veena-01.jpg|250px|right|ವೀಣಾ]]
ನನ್ನ ಹೆಸರು ವೀಣಾ. ನಾನು ಪ್ರಸ್ತುತ ಡಾ.ಜಿ.ಶಂಕರ್ ಸರಕಾರಿ ಮಹಿಳಾ ಪ್ರಥಮ ದರ್ಜೆ ಕಾಲೇಜು ಮತ್ತು ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಅಧ್ಯಯನ ಕೇಂದ್ರ ಅಜ್ಜರಕಾಡು,ಉಡುಪಿಯಲ್ಲಿ ದ್ವಿತೀಯ ಬಿ.ಕಾಂ. ತರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಸಿಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ವಿಕಿಪೀಡಿಯದಲ್ಲಿ ನಾನು ಬರೆದ ಲೇಖನಗಳು:

'''೧. [[ಘಟ್ಟಿವಾಳಯ್ಯ]]'''

'''೨. [[ಜಂಕ್ ಫುಡ್]]'''

'''೩. [[ಪಾಪ ತೆರಿಗೆ]]'''

'''೪. [[ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟು]]'''

'''೫. [[ಬ್ರಾಕೆನ್ ಹೌಸ್, ಲಂಡನ್]]'''</text>
      <sha1>j9s7h0wfn0jibsmjt5gm5mc25by00v4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಸದಸ್ಯ:Shreya. Bhaskar</title>
    <ns>2</ns>
    <id>142811</id>
    <revision>
      <id>1113404</id>
      <parentid>1112157</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T04:48:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Shreya. Bhaskar</username>
        <id>75926</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="778" xml:space="preserve">ನಾನು ಶ್ರೇಯಾ.ನಾನು ಉಡುಪಿಯ ಡಾ.ಜಿ.ಶಂಕರ್.ಸರಕಾರಿ ಮಹಿಳಾ ಪ್ರಥಮ ದರ್ಜೆ ಕಾಲೇಜು ಮತ್ತು ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಅಧ್ಯಯನ ಕೇಂದ್ರ ಇಲ್ಲಿ ದ್ವಿತೀಯ ಬಿ.ಕಾಂ. ನ್ನು ಕಲಿಯುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ವಿಕಿಪೀಡಿಯದಲ್ಲಿ ನಾನು ಬರೆದ ಲೇಖನಗಳು:

೧.[[ಕಡಿಯಾಳಿ ಶ್ರೀ ಮಹಿಷಮರ್ದಿನಿ ದೇವಸ್ಥಾನ]]

೨.[[ಎಳ್ಳು ಅಮಾವಾಸ್ಯೆ]]

೩.[[ಮಂಗ್ಲಾ ರಾಯ್]]

೪.[[ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನ]]
೫.[[ಕರ್ನಾಟಕದ ಜಾನಪದ ಕಲೆಗಳು]]</text>
      <sha1>82rj0mzxcn11f5rv5kssnksp9r9b5pf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113405</id>
      <parentid>1113404</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T04:49:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Shreya. Bhaskar</username>
        <id>75926</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="779" xml:space="preserve">ನಾನು ಶ್ರೇಯಾ.ನಾನು ಉಡುಪಿಯ ಡಾ.ಜಿ.ಶಂಕರ್.ಸರಕಾರಿ ಮಹಿಳಾ ಪ್ರಥಮ ದರ್ಜೆ ಕಾಲೇಜು ಮತ್ತು ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಅಧ್ಯಯನ ಕೇಂದ್ರ ಇಲ್ಲಿ ದ್ವಿತೀಯ ಬಿ.ಕಾಂ. ನ್ನು ಕಲಿಯುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.
ವಿಕಿಪೀಡಿಯದಲ್ಲಿ ನಾನು ಬರೆದ ಲೇಖನಗಳು:

೧.[[ಕಡಿಯಾಳಿ ಶ್ರೀ ಮಹಿಷಮರ್ದಿನಿ ದೇವಸ್ಥಾನ]]

೨.[[ಎಳ್ಳು ಅಮಾವಾಸ್ಯೆ]]

೩.[[ಮಂಗ್ಲಾ ರಾಯ್]]

೪.[[ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನ]]

೫.[[ಕರ್ನಾಟಕದ ಜಾನಪದ ಕಲೆಗಳು]]</text>
      <sha1>qsb86qkwhorgn29gubkaxlzgbom4iwj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ದೌಲತ್ ಸಿಂಗ್ ಕೊಠಾರಿ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143101</id>
    <revision>
      <id>1113355</id>
      <parentid>1112874</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T13:43:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <comment>ಲೇಖನ ತಿದ್ದುಪಡಿ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10356" xml:space="preserve">
{{Short description|Indian physicist (1906–1993)}}
{{Use Indian English|date=December 2015}}
{{Use dmy dates|date=November 2018}}
{{Infobox scientist
|image=Daulat Singh Kothari 2011 stamp of India.jpg
|image_size = 240px
|caption= ೨೦೧೧ ರ ಭಾರತದ ಅಂಚೆಚೀಟಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಠಾರಿ
|birth_date=೬ ಜುಲೈ ೧೯೦೬ 
|birth_place=ಉದೈಪುರ,ರಾಜಸ್ಥಾನ,ಭಾರತ
|death_date=೪ ಫ಼ೆಬ್ರವರಿ ೧೯೯೩ 
|death_place=ದೆಹಲಿ,ಭಾರತ
}}

ದೌಲತ್ ಸಿಂಗ್ ಕೊಠಾರಿ (೬ ಜುಲೈ ೧೯೦೬-೪ ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೯೯೩) ಯವರು ಭಾರತದ ವಿಜ್ಞಾನಿ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣತಜ್ಞ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20160304032451/http://www.vigyanprasar.gov.in/scientists/dkothari.htm&lt;/ref&gt; 
==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ==
ಡಿ.ಎಸ್. ಕೊಠಾರಿ ಅವರು [[ಜುಲೈ]] ೬, ೧೯೦೬ ರಂದು ರಜಪೂತಾನದ [[:en:Kingdom of Mewar|ಉದೈಪುರದ]] [[:en:Rajputana Agency|ರಜಪೂತನತದಲ್ಲಿ]] ಜನಿಸಿದರು.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20160304032451/http://www.vigyanprasar.gov.in/scientists/dkothari.htm&lt;/ref&gt; ಇವರು ಒಬ್ಬ ಜೈನ ಮುಖ್ಯೋಪಾಧ್ಯಾಯರ ಮಗ.&lt;ref&gt;https://www.insaindia.res.in/BM/BM21_9901.pdf&lt;/ref&gt; ಅವರ ತಂದೆ ೧೯೧೮ ರ ಪ್ಲೇಗ್ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗದಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ನಂತರ ಕೊಠಾರಿಯವರನ್ನು ಅವರ ತಾಯಿ ಬೆಳೆಸಿದರು.ಅವರು ಉದಯಪುರ ಮತ್ತು ಇಂದೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಆರಂಭಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಮತ್ತು ಮೇಘನಾದ್ ಸಹಾ ಅವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ೧೯೨೮ ರಲ್ಲಿ [[:en:University of Allahabad|ಅಲಹಾಬಾದ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ]] [[ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ|ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ]] ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಪದವಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು. ಅವರ ಪಿಎಚ್‌ಡಿಗಾಗಿ, ಕೊಠಾರಿ ಅವರು [[:en:Ernest Rutherford|ಅರ್ನೆಸ್ಟ್ ರುದರ್‌ಫೋರ್ಡ್]] ಅವರ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆಯಲ್ಲಿ [[ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ|ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ]] ಕ್ಯಾವೆಂಡಿಷ್ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಇವರನ್ನು ಮೇಘನಾದ್ ಸಹಾ ಅವರು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ್ದರು.

==ಶಿಕ್ಷಣತಜ್ಞರಾಗಿ ಪಾತ್ರ==
[[ಭಾರತ|ಭಾರತಕ್ಕೆ]] ಹಿಂದಿರುಗಿದ ನಂತರ, ಅವರು ದೆಹಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ೧೯೩೪ ರಿಂದ ೧೯೬೧ ರವರೆಗೆ ಓದುಗ, ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ ಮತ್ತು [[ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ]] ವಿಭಾಗದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿ ವಿವಿಧ ಹುದ್ದೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಅವರು ೧೯೪೮ ರಿಂದ ೧೯೬೧ ರ ವರೆಗೆ ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವಾಲಯದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಲಹೆಗಾರರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ನಂತರ ೧೯೬೧ ರಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಅನುದಾನ ಆಯೋಗದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ೧೯೭೩ ರವರೆಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಅವರು ೧೯೬೪-೬೬ ರ ಭಾರತೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಆಯೋಗದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು, ಇದು ಕೊಠಾರಿ ಆಯೋಗ ಎಂದು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ, ಇದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣದ ಆಧುನೀಕರಣ ಮತ್ತು ಪ್ರಮಾಣೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ಮೊದಲ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಆಯೋಗವಾಗಿದೆ.&lt;ref&gt;http://mohitpuri.pbworks.com/w/page/11465802/Indian%20Education%20Commission%201964-66&lt;/ref&gt;

ಡಾ. ಡಿ ಎಸ್ ಕೊಠಾರಿ &lt;ref&gt;https://vigyanprasar.gov.in/kothari-daulat-singh/&lt;/ref&gt; (ಪದ್ಮ ಭೂಷಣ ಮತ್ತು ಪದ್ಮವಿಭೂಷಣ), [[ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ|ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ]] [[ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವಾಲಯ (ಭಾರತ)|ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವಾಲಯದ]] ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಲಹೆಗಾರ. ಭಾರತದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ , ಶಿಕ್ಷಣತಜ್ಞ ಮತ್ತು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಣಾ ವಿಜ್ಞಾನದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಡಿ.ಆರ್.ಡಿ.ಒ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯಗಳ ಸ್ಥಾಪಕರು ಅಂದರೆ ನೌಕಾಪಡೆ  ಹಡಗುಕಟ್ಟೆ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ (ನಂತರ ನೌಕಾಪಡೆ ರಾಸಾಯನಿಕ ಮತ್ತು ಮೆಟಲರ್ಜಿಕಲ್ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು), ಮುಂಬೈ, ಭಾರತೀಯ ನೌಕಾಪಡೆಯ ಭೌತಿಕ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ, ಕೊಚ್ಚಿ, ಅಗ್ನಿಶಾಮಕ ಸಂಶೋಧನಾ ಕೇಂದ್ರ, ದೆಹಲಿ, ಘನ ಸ್ಥಿತಿಯ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ, ದೆಹಲಿ, ರಕ್ಷಣಾ ಆಹಾರ ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ, ಮೈಸೂರು, ರಕ್ಷಣಾ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ ಹೈದರಾಬಾದ್, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಗುಂಪು, ದೆಹಲಿ,ತಾಂತ್ರಿಕ ಬ್ಯಾಲಿಸ್ಟಿಕ್ ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ,ಚಂಡೀಗಢ ಮುಂತಾದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಯುಜಿಸಿ ಮತ್ತು ಎನ್‌ಸಿಇಆರ್‌ಟಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಲ್ಲಿ ಡಿ. ಎಸ್. ಕೊಠಾರಿ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ . ಡಾ. ಡಿ ಎಸ್ ಕೊಠಾರಿ ಮತ್ತು ಡಾ. ಪಿ ಬ್ಲ್ಯಾಕೆಟ್ ಅವರು [[ಪರಮಾಣು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ|ಪರಮಾಣು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದ]] ಪಿತಾಮಹ ಲಾರ್ಡ್ ಅರ್ನ್ಸ್ಟ್ ರುದರ್‌ಫೋರ್ಡ್ ಅವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಕ್ಯಾವೆಂಡಿಶ್  ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು, ನಂತರ ಅವರು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಣಾ&lt;ref&gt;https://www.diat.ac.in/&lt;/ref&gt; ಶಿಕ್ಷಣ&lt;ref&gt;https://www.ugc.ac.in/pdfnews/1181594_revised-DSKPDF.pdf&lt;/ref&gt; ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸಿದರು . 

==ಸಾಧನೆಗಳು ಮತ್ತು ಗೌರವಗಳು==
ಕೊಠಾರಿ ಅವರು ೧೯೬೩ ರಲ್ಲಿ [[:en:Indian Science Congress Association|ಭಾರತೀಯ ವಿಜ್ಞಾನ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ]] ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ೧೯೭೩ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ [[ವಿಜ್ಞಾನ]] ಅಕಾಡೆಮಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಥರ್ಮೋಡೈನಾಮಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಅವರ ವೈಟ್ ಡ್ವಾರ್ಫ್ ಸ್ಟಾರ್ಸ್ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಸಂಶೋಧನೆಯು ಅವರಿಗೆ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಖ್ಯಾತಿಯನ್ನು ನೀಡಿತು .&lt;ref&gt;https://vigyanprasar.gov.in/kothari-daulat-singh/&lt;/ref&gt;

ಅವರಿಗೆ ೧೯೬೨ ರಲ್ಲಿ [[ಪದ್ಮಭೂಷಣ]] ಮತ್ತು ೧೯೭೩ ರಲ್ಲಿ [[ಪದ್ಮ ವಿಭೂಷಣ|ಪದ್ಮ ವಿಭೂಷಣವನ್ನು]] ನೀಡಲಾಯಿತು.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf&lt;/ref&gt; ಅವರನ್ನು &quot;[[ಅಲಹಾಬಾದ್‌|ಅಲಹಾಬಾದ್]] ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಹಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಸಂಘದಿಂದ ''ಹೆಮ್ಮೆಯ ಹಿಂದಿನ ಹಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು'' ಎಂದು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ .&lt;ref&gt;https://archive.ph/20120707073335/http://auaa.in/?page_id=31&lt;/ref&gt; ೨೦೧೧ ರಲ್ಲಿ, ಅಂಚೆ ಇಲಾಖೆ ಅವರ ಗೌರವಾರ್ಥ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥ ಅಂಚೆಚೀಟಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ಅವರಿಗೆ ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಹಿಂದಿ ನಿರ್ದೇಶನಾಲಯ, ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಚಿವಾಲಯವು [[:en:Atmaram Award|ಆತ್ಮರಾಮ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು]] ನೀಡಿತು .&lt;ref&gt;https://khsindia.org/india/en/awards/award-categories/atmaram-award.html&lt;/ref&gt;  ದೆಹಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ (ಉತ್ತರ ಕ್ಯಾಂಪಸ್) ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಪುರುಷರ ವಸತಿನಿಲಯಗಳಲ್ಲೊಂದು ಅವರ ಹೆಸರನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು==</text>
      <sha1>a0vhp1y266b5eo6yg9ej3v1108nw86z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113356</id>
      <parentid>1113355</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T13:44:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್ [[ಸದಸ್ಯ:Vismaya U/ನನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಪುಟ2]] ಪುಟವನ್ನು [[ದೌಲತ್ ಸಿಂಗ್ ಕೊಠಾರಿ]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: ಲೇಖನ ತಯಾರಾಗಿದೆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10356" xml:space="preserve">
{{Short description|Indian physicist (1906–1993)}}
{{Use Indian English|date=December 2015}}
{{Use dmy dates|date=November 2018}}
{{Infobox scientist
|image=Daulat Singh Kothari 2011 stamp of India.jpg
|image_size = 240px
|caption= ೨೦೧೧ ರ ಭಾರತದ ಅಂಚೆಚೀಟಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಠಾರಿ
|birth_date=೬ ಜುಲೈ ೧೯೦೬ 
|birth_place=ಉದೈಪುರ,ರಾಜಸ್ಥಾನ,ಭಾರತ
|death_date=೪ ಫ಼ೆಬ್ರವರಿ ೧೯೯೩ 
|death_place=ದೆಹಲಿ,ಭಾರತ
}}

ದೌಲತ್ ಸಿಂಗ್ ಕೊಠಾರಿ (೬ ಜುಲೈ ೧೯೦೬-೪ ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೯೯೩) ಯವರು ಭಾರತದ ವಿಜ್ಞಾನಿ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣತಜ್ಞ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20160304032451/http://www.vigyanprasar.gov.in/scientists/dkothari.htm&lt;/ref&gt; 
==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ==
ಡಿ.ಎಸ್. ಕೊಠಾರಿ ಅವರು [[ಜುಲೈ]] ೬, ೧೯೦೬ ರಂದು ರಜಪೂತಾನದ [[:en:Kingdom of Mewar|ಉದೈಪುರದ]] [[:en:Rajputana Agency|ರಜಪೂತನತದಲ್ಲಿ]] ಜನಿಸಿದರು.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20160304032451/http://www.vigyanprasar.gov.in/scientists/dkothari.htm&lt;/ref&gt; ಇವರು ಒಬ್ಬ ಜೈನ ಮುಖ್ಯೋಪಾಧ್ಯಾಯರ ಮಗ.&lt;ref&gt;https://www.insaindia.res.in/BM/BM21_9901.pdf&lt;/ref&gt; ಅವರ ತಂದೆ ೧೯೧೮ ರ ಪ್ಲೇಗ್ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗದಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ನಂತರ ಕೊಠಾರಿಯವರನ್ನು ಅವರ ತಾಯಿ ಬೆಳೆಸಿದರು.ಅವರು ಉದಯಪುರ ಮತ್ತು ಇಂದೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಆರಂಭಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಮತ್ತು ಮೇಘನಾದ್ ಸಹಾ ಅವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ೧೯೨೮ ರಲ್ಲಿ [[:en:University of Allahabad|ಅಲಹಾಬಾದ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ]] [[ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ|ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ]] ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಪದವಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು. ಅವರ ಪಿಎಚ್‌ಡಿಗಾಗಿ, ಕೊಠಾರಿ ಅವರು [[:en:Ernest Rutherford|ಅರ್ನೆಸ್ಟ್ ರುದರ್‌ಫೋರ್ಡ್]] ಅವರ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆಯಲ್ಲಿ [[ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ|ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ]] ಕ್ಯಾವೆಂಡಿಷ್ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಇವರನ್ನು ಮೇಘನಾದ್ ಸಹಾ ಅವರು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ್ದರು.

==ಶಿಕ್ಷಣತಜ್ಞರಾಗಿ ಪಾತ್ರ==
[[ಭಾರತ|ಭಾರತಕ್ಕೆ]] ಹಿಂದಿರುಗಿದ ನಂತರ, ಅವರು ದೆಹಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ೧೯೩೪ ರಿಂದ ೧೯೬೧ ರವರೆಗೆ ಓದುಗ, ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ ಮತ್ತು [[ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ]] ವಿಭಾಗದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿ ವಿವಿಧ ಹುದ್ದೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಅವರು ೧೯೪೮ ರಿಂದ ೧೯೬೧ ರ ವರೆಗೆ ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವಾಲಯದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಲಹೆಗಾರರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ನಂತರ ೧೯೬೧ ರಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಅನುದಾನ ಆಯೋಗದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ೧೯೭೩ ರವರೆಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಅವರು ೧೯೬೪-೬೬ ರ ಭಾರತೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಆಯೋಗದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು, ಇದು ಕೊಠಾರಿ ಆಯೋಗ ಎಂದು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ, ಇದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣದ ಆಧುನೀಕರಣ ಮತ್ತು ಪ್ರಮಾಣೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ಮೊದಲ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಆಯೋಗವಾಗಿದೆ.&lt;ref&gt;http://mohitpuri.pbworks.com/w/page/11465802/Indian%20Education%20Commission%201964-66&lt;/ref&gt;

ಡಾ. ಡಿ ಎಸ್ ಕೊಠಾರಿ &lt;ref&gt;https://vigyanprasar.gov.in/kothari-daulat-singh/&lt;/ref&gt; (ಪದ್ಮ ಭೂಷಣ ಮತ್ತು ಪದ್ಮವಿಭೂಷಣ), [[ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ|ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ]] [[ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವಾಲಯ (ಭಾರತ)|ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವಾಲಯದ]] ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಲಹೆಗಾರ. ಭಾರತದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ , ಶಿಕ್ಷಣತಜ್ಞ ಮತ್ತು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಣಾ ವಿಜ್ಞಾನದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಡಿ.ಆರ್.ಡಿ.ಒ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯಗಳ ಸ್ಥಾಪಕರು ಅಂದರೆ ನೌಕಾಪಡೆ  ಹಡಗುಕಟ್ಟೆ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ (ನಂತರ ನೌಕಾಪಡೆ ರಾಸಾಯನಿಕ ಮತ್ತು ಮೆಟಲರ್ಜಿಕಲ್ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು), ಮುಂಬೈ, ಭಾರತೀಯ ನೌಕಾಪಡೆಯ ಭೌತಿಕ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ, ಕೊಚ್ಚಿ, ಅಗ್ನಿಶಾಮಕ ಸಂಶೋಧನಾ ಕೇಂದ್ರ, ದೆಹಲಿ, ಘನ ಸ್ಥಿತಿಯ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ, ದೆಹಲಿ, ರಕ್ಷಣಾ ಆಹಾರ ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ, ಮೈಸೂರು, ರಕ್ಷಣಾ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ ಹೈದರಾಬಾದ್, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಗುಂಪು, ದೆಹಲಿ,ತಾಂತ್ರಿಕ ಬ್ಯಾಲಿಸ್ಟಿಕ್ ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ,ಚಂಡೀಗಢ ಮುಂತಾದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಯುಜಿಸಿ ಮತ್ತು ಎನ್‌ಸಿಇಆರ್‌ಟಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಲ್ಲಿ ಡಿ. ಎಸ್. ಕೊಠಾರಿ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ . ಡಾ. ಡಿ ಎಸ್ ಕೊಠಾರಿ ಮತ್ತು ಡಾ. ಪಿ ಬ್ಲ್ಯಾಕೆಟ್ ಅವರು [[ಪರಮಾಣು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ|ಪರಮಾಣು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದ]] ಪಿತಾಮಹ ಲಾರ್ಡ್ ಅರ್ನ್ಸ್ಟ್ ರುದರ್‌ಫೋರ್ಡ್ ಅವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಕ್ಯಾವೆಂಡಿಶ್  ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು, ನಂತರ ಅವರು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಣಾ&lt;ref&gt;https://www.diat.ac.in/&lt;/ref&gt; ಶಿಕ್ಷಣ&lt;ref&gt;https://www.ugc.ac.in/pdfnews/1181594_revised-DSKPDF.pdf&lt;/ref&gt; ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸಿದರು . 

==ಸಾಧನೆಗಳು ಮತ್ತು ಗೌರವಗಳು==
ಕೊಠಾರಿ ಅವರು ೧೯೬೩ ರಲ್ಲಿ [[:en:Indian Science Congress Association|ಭಾರತೀಯ ವಿಜ್ಞಾನ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ]] ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ೧೯೭೩ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ [[ವಿಜ್ಞಾನ]] ಅಕಾಡೆಮಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಥರ್ಮೋಡೈನಾಮಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಅವರ ವೈಟ್ ಡ್ವಾರ್ಫ್ ಸ್ಟಾರ್ಸ್ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಸಂಶೋಧನೆಯು ಅವರಿಗೆ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಖ್ಯಾತಿಯನ್ನು ನೀಡಿತು .&lt;ref&gt;https://vigyanprasar.gov.in/kothari-daulat-singh/&lt;/ref&gt;

ಅವರಿಗೆ ೧೯೬೨ ರಲ್ಲಿ [[ಪದ್ಮಭೂಷಣ]] ಮತ್ತು ೧೯೭೩ ರಲ್ಲಿ [[ಪದ್ಮ ವಿಭೂಷಣ|ಪದ್ಮ ವಿಭೂಷಣವನ್ನು]] ನೀಡಲಾಯಿತು.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf&lt;/ref&gt; ಅವರನ್ನು &quot;[[ಅಲಹಾಬಾದ್‌|ಅಲಹಾಬಾದ್]] ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಹಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಸಂಘದಿಂದ ''ಹೆಮ್ಮೆಯ ಹಿಂದಿನ ಹಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು'' ಎಂದು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ .&lt;ref&gt;https://archive.ph/20120707073335/http://auaa.in/?page_id=31&lt;/ref&gt; ೨೦೧೧ ರಲ್ಲಿ, ಅಂಚೆ ಇಲಾಖೆ ಅವರ ಗೌರವಾರ್ಥ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥ ಅಂಚೆಚೀಟಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ಅವರಿಗೆ ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಹಿಂದಿ ನಿರ್ದೇಶನಾಲಯ, ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಚಿವಾಲಯವು [[:en:Atmaram Award|ಆತ್ಮರಾಮ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು]] ನೀಡಿತು .&lt;ref&gt;https://khsindia.org/india/en/awards/award-categories/atmaram-award.html&lt;/ref&gt;  ದೆಹಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ (ಉತ್ತರ ಕ್ಯಾಂಪಸ್) ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಪುರುಷರ ವಸತಿನಿಲಯಗಳಲ್ಲೊಂದು ಅವರ ಹೆಸರನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು==</text>
      <sha1>a0vhp1y266b5eo6yg9ej3v1108nw86z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113358</id>
      <parentid>1113356</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T13:44:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10408" xml:space="preserve">
{{Short description|Indian physicist (1906–1993)}}
{{Use Indian English|date=December 2015}}
{{Use dmy dates|date=November 2018}}
{{Infobox scientist
|image=Daulat Singh Kothari 2011 stamp of India.jpg
|image_size = 240px
|caption= ೨೦೧೧ ರ ಭಾರತದ ಅಂಚೆಚೀಟಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಠಾರಿ
|birth_date=೬ ಜುಲೈ ೧೯೦೬ 
|birth_place=ಉದೈಪುರ,ರಾಜಸ್ಥಾನ,ಭಾರತ
|death_date=೪ ಫ಼ೆಬ್ರವರಿ ೧೯೯೩ 
|death_place=ದೆಹಲಿ,ಭಾರತ
}}

ದೌಲತ್ ಸಿಂಗ್ ಕೊಠಾರಿ (೬ ಜುಲೈ ೧೯೦೬-೪ ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೯೯೩) ಯವರು ಭಾರತದ ವಿಜ್ಞಾನಿ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣತಜ್ಞ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20160304032451/http://www.vigyanprasar.gov.in/scientists/dkothari.htm&lt;/ref&gt; 
==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ==
ಡಿ.ಎಸ್. ಕೊಠಾರಿ ಅವರು [[ಜುಲೈ]] ೬, ೧೯೦೬ ರಂದು ರಜಪೂತಾನದ [[:en:Kingdom of Mewar|ಉದೈಪುರದ]] [[:en:Rajputana Agency|ರಜಪೂತನತದಲ್ಲಿ]] ಜನಿಸಿದರು.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20160304032451/http://www.vigyanprasar.gov.in/scientists/dkothari.htm&lt;/ref&gt; ಇವರು ಒಬ್ಬ ಜೈನ ಮುಖ್ಯೋಪಾಧ್ಯಾಯರ ಮಗ.&lt;ref&gt;https://www.insaindia.res.in/BM/BM21_9901.pdf&lt;/ref&gt; ಅವರ ತಂದೆ ೧೯೧೮ ರ ಪ್ಲೇಗ್ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗದಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ನಂತರ ಕೊಠಾರಿಯವರನ್ನು ಅವರ ತಾಯಿ ಬೆಳೆಸಿದರು.ಅವರು ಉದಯಪುರ ಮತ್ತು ಇಂದೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಆರಂಭಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಮತ್ತು ಮೇಘನಾದ್ ಸಹಾ ಅವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ೧೯೨೮ ರಲ್ಲಿ [[:en:University of Allahabad|ಅಲಹಾಬಾದ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ]] [[ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ|ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ]] ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಪದವಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು. ಅವರ ಪಿಎಚ್‌ಡಿಗಾಗಿ, ಕೊಠಾರಿ ಅವರು [[:en:Ernest Rutherford|ಅರ್ನೆಸ್ಟ್ ರುದರ್‌ಫೋರ್ಡ್]] ಅವರ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆಯಲ್ಲಿ [[ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ|ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ]] ಕ್ಯಾವೆಂಡಿಷ್ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಇವರನ್ನು ಮೇಘನಾದ್ ಸಹಾ ಅವರು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ್ದರು.

==ಶಿಕ್ಷಣತಜ್ಞರಾಗಿ ಪಾತ್ರ==
[[ಭಾರತ|ಭಾರತಕ್ಕೆ]] ಹಿಂದಿರುಗಿದ ನಂತರ, ಅವರು ದೆಹಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ೧೯೩೪ ರಿಂದ ೧೯೬೧ ರವರೆಗೆ ಓದುಗ, ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ ಮತ್ತು [[ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ]] ವಿಭಾಗದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿ ವಿವಿಧ ಹುದ್ದೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಅವರು ೧೯೪೮ ರಿಂದ ೧೯೬೧ ರ ವರೆಗೆ ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವಾಲಯದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಲಹೆಗಾರರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ನಂತರ ೧೯೬೧ ರಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಅನುದಾನ ಆಯೋಗದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ೧೯೭೩ ರವರೆಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಅವರು ೧೯೬೪-೬೬ ರ ಭಾರತೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಆಯೋಗದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು, ಇದು ಕೊಠಾರಿ ಆಯೋಗ ಎಂದು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ, ಇದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣದ ಆಧುನೀಕರಣ ಮತ್ತು ಪ್ರಮಾಣೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ಮೊದಲ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಆಯೋಗವಾಗಿದೆ.&lt;ref&gt;http://mohitpuri.pbworks.com/w/page/11465802/Indian%20Education%20Commission%201964-66&lt;/ref&gt;

ಡಾ. ಡಿ ಎಸ್ ಕೊಠಾರಿ &lt;ref&gt;https://vigyanprasar.gov.in/kothari-daulat-singh/&lt;/ref&gt; (ಪದ್ಮ ಭೂಷಣ ಮತ್ತು ಪದ್ಮವಿಭೂಷಣ), [[ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ|ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ]] [[ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವಾಲಯ (ಭಾರತ)|ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವಾಲಯದ]] ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಲಹೆಗಾರ. ಭಾರತದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ , ಶಿಕ್ಷಣತಜ್ಞ ಮತ್ತು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಣಾ ವಿಜ್ಞಾನದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಡಿ.ಆರ್.ಡಿ.ಒ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯಗಳ ಸ್ಥಾಪಕರು ಅಂದರೆ ನೌಕಾಪಡೆ  ಹಡಗುಕಟ್ಟೆ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ (ನಂತರ ನೌಕಾಪಡೆ ರಾಸಾಯನಿಕ ಮತ್ತು ಮೆಟಲರ್ಜಿಕಲ್ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು), ಮುಂಬೈ, ಭಾರತೀಯ ನೌಕಾಪಡೆಯ ಭೌತಿಕ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ, ಕೊಚ್ಚಿ, ಅಗ್ನಿಶಾಮಕ ಸಂಶೋಧನಾ ಕೇಂದ್ರ, ದೆಹಲಿ, ಘನ ಸ್ಥಿತಿಯ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ, ದೆಹಲಿ, ರಕ್ಷಣಾ ಆಹಾರ ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ, ಮೈಸೂರು, ರಕ್ಷಣಾ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ ಹೈದರಾಬಾದ್, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಗುಂಪು, ದೆಹಲಿ,ತಾಂತ್ರಿಕ ಬ್ಯಾಲಿಸ್ಟಿಕ್ ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ,ಚಂಡೀಗಢ ಮುಂತಾದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಯುಜಿಸಿ ಮತ್ತು ಎನ್‌ಸಿಇಆರ್‌ಟಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಲ್ಲಿ ಡಿ. ಎಸ್. ಕೊಠಾರಿ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ . ಡಾ. ಡಿ ಎಸ್ ಕೊಠಾರಿ ಮತ್ತು ಡಾ. ಪಿ ಬ್ಲ್ಯಾಕೆಟ್ ಅವರು [[ಪರಮಾಣು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ|ಪರಮಾಣು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದ]] ಪಿತಾಮಹ ಲಾರ್ಡ್ ಅರ್ನ್ಸ್ಟ್ ರುದರ್‌ಫೋರ್ಡ್ ಅವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಕ್ಯಾವೆಂಡಿಶ್  ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು, ನಂತರ ಅವರು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಣಾ&lt;ref&gt;https://www.diat.ac.in/&lt;/ref&gt; ಶಿಕ್ಷಣ&lt;ref&gt;https://www.ugc.ac.in/pdfnews/1181594_revised-DSKPDF.pdf&lt;/ref&gt; ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸಿದರು . 

==ಸಾಧನೆಗಳು ಮತ್ತು ಗೌರವಗಳು==
ಕೊಠಾರಿ ಅವರು ೧೯೬೩ ರಲ್ಲಿ [[:en:Indian Science Congress Association|ಭಾರತೀಯ ವಿಜ್ಞಾನ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ]] ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ೧೯೭೩ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ [[ವಿಜ್ಞಾನ]] ಅಕಾಡೆಮಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಥರ್ಮೋಡೈನಾಮಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಅವರ ವೈಟ್ ಡ್ವಾರ್ಫ್ ಸ್ಟಾರ್ಸ್ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಸಂಶೋಧನೆಯು ಅವರಿಗೆ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಖ್ಯಾತಿಯನ್ನು ನೀಡಿತು .&lt;ref&gt;https://vigyanprasar.gov.in/kothari-daulat-singh/&lt;/ref&gt;

ಅವರಿಗೆ ೧೯೬೨ ರಲ್ಲಿ [[ಪದ್ಮಭೂಷಣ]] ಮತ್ತು ೧೯೭೩ ರಲ್ಲಿ [[ಪದ್ಮ ವಿಭೂಷಣ|ಪದ್ಮ ವಿಭೂಷಣವನ್ನು]] ನೀಡಲಾಯಿತು.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf&lt;/ref&gt; ಅವರನ್ನು &quot;[[ಅಲಹಾಬಾದ್‌|ಅಲಹಾಬಾದ್]] ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಹಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಸಂಘದಿಂದ ''ಹೆಮ್ಮೆಯ ಹಿಂದಿನ ಹಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು'' ಎಂದು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ .&lt;ref&gt;https://archive.ph/20120707073335/http://auaa.in/?page_id=31&lt;/ref&gt; ೨೦೧೧ ರಲ್ಲಿ, ಅಂಚೆ ಇಲಾಖೆ ಅವರ ಗೌರವಾರ್ಥ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥ ಅಂಚೆಚೀಟಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ಅವರಿಗೆ ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಹಿಂದಿ ನಿರ್ದೇಶನಾಲಯ, ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಚಿವಾಲಯವು [[:en:Atmaram Award|ಆತ್ಮರಾಮ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು]] ನೀಡಿತು .&lt;ref&gt;https://khsindia.org/india/en/awards/award-categories/atmaram-award.html&lt;/ref&gt;  ದೆಹಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ (ಉತ್ತರ ಕ್ಯಾಂಪಸ್) ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಪುರುಷರ ವಸತಿನಿಲಯಗಳಲ್ಲೊಂದು ಅವರ ಹೆಸರನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು==

[[ವರ್ಗ:ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು]]</text>
      <sha1>2l30e9uonyh8ycdomcra6rud93spkxg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113359</id>
      <parentid>1113358</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T13:45:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ಶಿಕ್ಷಣ ತಜ್ಞರು]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10463" xml:space="preserve">
{{Short description|Indian physicist (1906–1993)}}
{{Use Indian English|date=December 2015}}
{{Use dmy dates|date=November 2018}}
{{Infobox scientist
|image=Daulat Singh Kothari 2011 stamp of India.jpg
|image_size = 240px
|caption= ೨೦೧೧ ರ ಭಾರತದ ಅಂಚೆಚೀಟಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಠಾರಿ
|birth_date=೬ ಜುಲೈ ೧೯೦೬ 
|birth_place=ಉದೈಪುರ,ರಾಜಸ್ಥಾನ,ಭಾರತ
|death_date=೪ ಫ಼ೆಬ್ರವರಿ ೧೯೯೩ 
|death_place=ದೆಹಲಿ,ಭಾರತ
}}

ದೌಲತ್ ಸಿಂಗ್ ಕೊಠಾರಿ (೬ ಜುಲೈ ೧೯೦೬-೪ ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೯೯೩) ಯವರು ಭಾರತದ ವಿಜ್ಞಾನಿ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣತಜ್ಞ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20160304032451/http://www.vigyanprasar.gov.in/scientists/dkothari.htm&lt;/ref&gt; 
==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ==
ಡಿ.ಎಸ್. ಕೊಠಾರಿ ಅವರು [[ಜುಲೈ]] ೬, ೧೯೦೬ ರಂದು ರಜಪೂತಾನದ [[:en:Kingdom of Mewar|ಉದೈಪುರದ]] [[:en:Rajputana Agency|ರಜಪೂತನತದಲ್ಲಿ]] ಜನಿಸಿದರು.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20160304032451/http://www.vigyanprasar.gov.in/scientists/dkothari.htm&lt;/ref&gt; ಇವರು ಒಬ್ಬ ಜೈನ ಮುಖ್ಯೋಪಾಧ್ಯಾಯರ ಮಗ.&lt;ref&gt;https://www.insaindia.res.in/BM/BM21_9901.pdf&lt;/ref&gt; ಅವರ ತಂದೆ ೧೯೧೮ ರ ಪ್ಲೇಗ್ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗದಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ನಂತರ ಕೊಠಾರಿಯವರನ್ನು ಅವರ ತಾಯಿ ಬೆಳೆಸಿದರು.ಅವರು ಉದಯಪುರ ಮತ್ತು ಇಂದೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಆರಂಭಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಮತ್ತು ಮೇಘನಾದ್ ಸಹಾ ಅವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ೧೯೨೮ ರಲ್ಲಿ [[:en:University of Allahabad|ಅಲಹಾಬಾದ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ]] [[ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ|ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ]] ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಪದವಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು. ಅವರ ಪಿಎಚ್‌ಡಿಗಾಗಿ, ಕೊಠಾರಿ ಅವರು [[:en:Ernest Rutherford|ಅರ್ನೆಸ್ಟ್ ರುದರ್‌ಫೋರ್ಡ್]] ಅವರ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆಯಲ್ಲಿ [[ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ|ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ]] ಕ್ಯಾವೆಂಡಿಷ್ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಇವರನ್ನು ಮೇಘನಾದ್ ಸಹಾ ಅವರು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ್ದರು.

==ಶಿಕ್ಷಣತಜ್ಞರಾಗಿ ಪಾತ್ರ==
[[ಭಾರತ|ಭಾರತಕ್ಕೆ]] ಹಿಂದಿರುಗಿದ ನಂತರ, ಅವರು ದೆಹಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ೧೯೩೪ ರಿಂದ ೧೯೬೧ ರವರೆಗೆ ಓದುಗ, ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ ಮತ್ತು [[ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ]] ವಿಭಾಗದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿ ವಿವಿಧ ಹುದ್ದೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಅವರು ೧೯೪೮ ರಿಂದ ೧೯೬೧ ರ ವರೆಗೆ ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವಾಲಯದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಲಹೆಗಾರರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ನಂತರ ೧೯೬೧ ರಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಅನುದಾನ ಆಯೋಗದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ೧೯೭೩ ರವರೆಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಅವರು ೧೯೬೪-೬೬ ರ ಭಾರತೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಆಯೋಗದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು, ಇದು ಕೊಠಾರಿ ಆಯೋಗ ಎಂದು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ, ಇದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣದ ಆಧುನೀಕರಣ ಮತ್ತು ಪ್ರಮಾಣೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ಮೊದಲ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಆಯೋಗವಾಗಿದೆ.&lt;ref&gt;http://mohitpuri.pbworks.com/w/page/11465802/Indian%20Education%20Commission%201964-66&lt;/ref&gt;

ಡಾ. ಡಿ ಎಸ್ ಕೊಠಾರಿ &lt;ref&gt;https://vigyanprasar.gov.in/kothari-daulat-singh/&lt;/ref&gt; (ಪದ್ಮ ಭೂಷಣ ಮತ್ತು ಪದ್ಮವಿಭೂಷಣ), [[ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ|ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ]] [[ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವಾಲಯ (ಭಾರತ)|ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವಾಲಯದ]] ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಲಹೆಗಾರ. ಭಾರತದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ , ಶಿಕ್ಷಣತಜ್ಞ ಮತ್ತು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಣಾ ವಿಜ್ಞಾನದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಡಿ.ಆರ್.ಡಿ.ಒ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯಗಳ ಸ್ಥಾಪಕರು ಅಂದರೆ ನೌಕಾಪಡೆ  ಹಡಗುಕಟ್ಟೆ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ (ನಂತರ ನೌಕಾಪಡೆ ರಾಸಾಯನಿಕ ಮತ್ತು ಮೆಟಲರ್ಜಿಕಲ್ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು), ಮುಂಬೈ, ಭಾರತೀಯ ನೌಕಾಪಡೆಯ ಭೌತಿಕ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ, ಕೊಚ್ಚಿ, ಅಗ್ನಿಶಾಮಕ ಸಂಶೋಧನಾ ಕೇಂದ್ರ, ದೆಹಲಿ, ಘನ ಸ್ಥಿತಿಯ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ, ದೆಹಲಿ, ರಕ್ಷಣಾ ಆಹಾರ ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ, ಮೈಸೂರು, ರಕ್ಷಣಾ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ ಹೈದರಾಬಾದ್, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಗುಂಪು, ದೆಹಲಿ,ತಾಂತ್ರಿಕ ಬ್ಯಾಲಿಸ್ಟಿಕ್ ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ,ಚಂಡೀಗಢ ಮುಂತಾದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಯುಜಿಸಿ ಮತ್ತು ಎನ್‌ಸಿಇಆರ್‌ಟಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಲ್ಲಿ ಡಿ. ಎಸ್. ಕೊಠಾರಿ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ . ಡಾ. ಡಿ ಎಸ್ ಕೊಠಾರಿ ಮತ್ತು ಡಾ. ಪಿ ಬ್ಲ್ಯಾಕೆಟ್ ಅವರು [[ಪರಮಾಣು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ|ಪರಮಾಣು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದ]] ಪಿತಾಮಹ ಲಾರ್ಡ್ ಅರ್ನ್ಸ್ಟ್ ರುದರ್‌ಫೋರ್ಡ್ ಅವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಕ್ಯಾವೆಂಡಿಶ್  ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು, ನಂತರ ಅವರು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಣಾ&lt;ref&gt;https://www.diat.ac.in/&lt;/ref&gt; ಶಿಕ್ಷಣ&lt;ref&gt;https://www.ugc.ac.in/pdfnews/1181594_revised-DSKPDF.pdf&lt;/ref&gt; ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸಿದರು . 

==ಸಾಧನೆಗಳು ಮತ್ತು ಗೌರವಗಳು==
ಕೊಠಾರಿ ಅವರು ೧೯೬೩ ರಲ್ಲಿ [[:en:Indian Science Congress Association|ಭಾರತೀಯ ವಿಜ್ಞಾನ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ]] ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ೧೯೭೩ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ [[ವಿಜ್ಞಾನ]] ಅಕಾಡೆಮಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಥರ್ಮೋಡೈನಾಮಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಅವರ ವೈಟ್ ಡ್ವಾರ್ಫ್ ಸ್ಟಾರ್ಸ್ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಸಂಶೋಧನೆಯು ಅವರಿಗೆ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಖ್ಯಾತಿಯನ್ನು ನೀಡಿತು .&lt;ref&gt;https://vigyanprasar.gov.in/kothari-daulat-singh/&lt;/ref&gt;

ಅವರಿಗೆ ೧೯೬೨ ರಲ್ಲಿ [[ಪದ್ಮಭೂಷಣ]] ಮತ್ತು ೧೯೭೩ ರಲ್ಲಿ [[ಪದ್ಮ ವಿಭೂಷಣ|ಪದ್ಮ ವಿಭೂಷಣವನ್ನು]] ನೀಡಲಾಯಿತು.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf&lt;/ref&gt; ಅವರನ್ನು &quot;[[ಅಲಹಾಬಾದ್‌|ಅಲಹಾಬಾದ್]] ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಹಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಸಂಘದಿಂದ ''ಹೆಮ್ಮೆಯ ಹಿಂದಿನ ಹಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು'' ಎಂದು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ .&lt;ref&gt;https://archive.ph/20120707073335/http://auaa.in/?page_id=31&lt;/ref&gt; ೨೦೧೧ ರಲ್ಲಿ, ಅಂಚೆ ಇಲಾಖೆ ಅವರ ಗೌರವಾರ್ಥ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥ ಅಂಚೆಚೀಟಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ಅವರಿಗೆ ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಹಿಂದಿ ನಿರ್ದೇಶನಾಲಯ, ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಚಿವಾಲಯವು [[:en:Atmaram Award|ಆತ್ಮರಾಮ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು]] ನೀಡಿತು .&lt;ref&gt;https://khsindia.org/india/en/awards/award-categories/atmaram-award.html&lt;/ref&gt;  ದೆಹಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ (ಉತ್ತರ ಕ್ಯಾಂಪಸ್) ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಪುರುಷರ ವಸತಿನಿಲಯಗಳಲ್ಲೊಂದು ಅವರ ಹೆಸರನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು==

[[ವರ್ಗ:ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು]]
[[ವರ್ಗ:ಶಿಕ್ಷಣ ತಜ್ಞರು]]</text>
      <sha1>mny7g4ysh09a7y1pb4ezav5krdeo0n1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113365</id>
      <parentid>1113359</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T14:46:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <comment>/* ಸಾಧನೆಗಳು ಮತ್ತು ಗೌರವಗಳು */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10462" xml:space="preserve">
{{Short description|Indian physicist (1906–1993)}}
{{Use Indian English|date=December 2015}}
{{Use dmy dates|date=November 2018}}
{{Infobox scientist
|image=Daulat Singh Kothari 2011 stamp of India.jpg
|image_size = 240px
|caption= ೨೦೧೧ ರ ಭಾರತದ ಅಂಚೆಚೀಟಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಠಾರಿ
|birth_date=೬ ಜುಲೈ ೧೯೦೬ 
|birth_place=ಉದೈಪುರ,ರಾಜಸ್ಥಾನ,ಭಾರತ
|death_date=೪ ಫ಼ೆಬ್ರವರಿ ೧೯೯೩ 
|death_place=ದೆಹಲಿ,ಭಾರತ
}}

ದೌಲತ್ ಸಿಂಗ್ ಕೊಠಾರಿ (೬ ಜುಲೈ ೧೯೦೬-೪ ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೯೯೩) ಯವರು ಭಾರತದ ವಿಜ್ಞಾನಿ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣತಜ್ಞ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20160304032451/http://www.vigyanprasar.gov.in/scientists/dkothari.htm&lt;/ref&gt; 
==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ==
ಡಿ.ಎಸ್. ಕೊಠಾರಿ ಅವರು [[ಜುಲೈ]] ೬, ೧೯೦೬ ರಂದು ರಜಪೂತಾನದ [[:en:Kingdom of Mewar|ಉದೈಪುರದ]] [[:en:Rajputana Agency|ರಜಪೂತನತದಲ್ಲಿ]] ಜನಿಸಿದರು.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20160304032451/http://www.vigyanprasar.gov.in/scientists/dkothari.htm&lt;/ref&gt; ಇವರು ಒಬ್ಬ ಜೈನ ಮುಖ್ಯೋಪಾಧ್ಯಾಯರ ಮಗ.&lt;ref&gt;https://www.insaindia.res.in/BM/BM21_9901.pdf&lt;/ref&gt; ಅವರ ತಂದೆ ೧೯೧೮ ರ ಪ್ಲೇಗ್ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗದಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ನಂತರ ಕೊಠಾರಿಯವರನ್ನು ಅವರ ತಾಯಿ ಬೆಳೆಸಿದರು.ಅವರು ಉದಯಪುರ ಮತ್ತು ಇಂದೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಆರಂಭಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಮತ್ತು ಮೇಘನಾದ್ ಸಹಾ ಅವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ೧೯೨೮ ರಲ್ಲಿ [[:en:University of Allahabad|ಅಲಹಾಬಾದ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ]] [[ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ|ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ]] ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಪದವಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು. ಅವರ ಪಿಎಚ್‌ಡಿಗಾಗಿ, ಕೊಠಾರಿ ಅವರು [[:en:Ernest Rutherford|ಅರ್ನೆಸ್ಟ್ ರುದರ್‌ಫೋರ್ಡ್]] ಅವರ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆಯಲ್ಲಿ [[ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ|ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ]] ಕ್ಯಾವೆಂಡಿಷ್ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಇವರನ್ನು ಮೇಘನಾದ್ ಸಹಾ ಅವರು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ್ದರು.

==ಶಿಕ್ಷಣತಜ್ಞರಾಗಿ ಪಾತ್ರ==
[[ಭಾರತ|ಭಾರತಕ್ಕೆ]] ಹಿಂದಿರುಗಿದ ನಂತರ, ಅವರು ದೆಹಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ೧೯೩೪ ರಿಂದ ೧೯೬೧ ರವರೆಗೆ ಓದುಗ, ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ ಮತ್ತು [[ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ]] ವಿಭಾಗದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿ ವಿವಿಧ ಹುದ್ದೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಅವರು ೧೯೪೮ ರಿಂದ ೧೯೬೧ ರ ವರೆಗೆ ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವಾಲಯದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಲಹೆಗಾರರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ನಂತರ ೧೯೬೧ ರಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಅನುದಾನ ಆಯೋಗದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ೧೯೭೩ ರವರೆಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಅವರು ೧೯೬೪-೬೬ ರ ಭಾರತೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಆಯೋಗದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು, ಇದು ಕೊಠಾರಿ ಆಯೋಗ ಎಂದು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ, ಇದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣದ ಆಧುನೀಕರಣ ಮತ್ತು ಪ್ರಮಾಣೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ಮೊದಲ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಆಯೋಗವಾಗಿದೆ.&lt;ref&gt;http://mohitpuri.pbworks.com/w/page/11465802/Indian%20Education%20Commission%201964-66&lt;/ref&gt;

ಡಾ. ಡಿ ಎಸ್ ಕೊಠಾರಿ &lt;ref&gt;https://vigyanprasar.gov.in/kothari-daulat-singh/&lt;/ref&gt; (ಪದ್ಮ ಭೂಷಣ ಮತ್ತು ಪದ್ಮವಿಭೂಷಣ), [[ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ|ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ]] [[ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವಾಲಯ (ಭಾರತ)|ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವಾಲಯದ]] ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಲಹೆಗಾರ. ಭಾರತದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ , ಶಿಕ್ಷಣತಜ್ಞ ಮತ್ತು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಣಾ ವಿಜ್ಞಾನದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಡಿ.ಆರ್.ಡಿ.ಒ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯಗಳ ಸ್ಥಾಪಕರು ಅಂದರೆ ನೌಕಾಪಡೆ  ಹಡಗುಕಟ್ಟೆ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ (ನಂತರ ನೌಕಾಪಡೆ ರಾಸಾಯನಿಕ ಮತ್ತು ಮೆಟಲರ್ಜಿಕಲ್ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು), ಮುಂಬೈ, ಭಾರತೀಯ ನೌಕಾಪಡೆಯ ಭೌತಿಕ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ, ಕೊಚ್ಚಿ, ಅಗ್ನಿಶಾಮಕ ಸಂಶೋಧನಾ ಕೇಂದ್ರ, ದೆಹಲಿ, ಘನ ಸ್ಥಿತಿಯ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ, ದೆಹಲಿ, ರಕ್ಷಣಾ ಆಹಾರ ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ, ಮೈಸೂರು, ರಕ್ಷಣಾ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ ಹೈದರಾಬಾದ್, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಗುಂಪು, ದೆಹಲಿ,ತಾಂತ್ರಿಕ ಬ್ಯಾಲಿಸ್ಟಿಕ್ ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ,ಚಂಡೀಗಢ ಮುಂತಾದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಯುಜಿಸಿ ಮತ್ತು ಎನ್‌ಸಿಇಆರ್‌ಟಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಲ್ಲಿ ಡಿ. ಎಸ್. ಕೊಠಾರಿ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ . ಡಾ. ಡಿ ಎಸ್ ಕೊಠಾರಿ ಮತ್ತು ಡಾ. ಪಿ ಬ್ಲ್ಯಾಕೆಟ್ ಅವರು [[ಪರಮಾಣು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ|ಪರಮಾಣು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದ]] ಪಿತಾಮಹ ಲಾರ್ಡ್ ಅರ್ನ್ಸ್ಟ್ ರುದರ್‌ಫೋರ್ಡ್ ಅವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಕ್ಯಾವೆಂಡಿಶ್  ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು, ನಂತರ ಅವರು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಣಾ&lt;ref&gt;https://www.diat.ac.in/&lt;/ref&gt; ಶಿಕ್ಷಣ&lt;ref&gt;https://www.ugc.ac.in/pdfnews/1181594_revised-DSKPDF.pdf&lt;/ref&gt; ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸಿದರು . 

==ಸಾಧನೆಗಳು ಮತ್ತು ಗೌರವಗಳು==
ಕೊಠಾರಿ ಅವರು ೧೯೬೩ ರಲ್ಲಿ [[:en:Indian Science Congress Association|ಭಾರತೀಯ ವಿಜ್ಞಾನ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ]] ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ೧೯೭೩ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ [[ವಿಜ್ಞಾನ]] ಅಕಾಡೆಮಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಥರ್ಮೋಡೈನಾಮಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಅವರ ವೈಟ್ ಡ್ವಾರ್ಫ್ ಸ್ಟಾರ್ಸ್ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಸಂಶೋಧನೆಯು ಅವರಿಗೆ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಖ್ಯಾತಿಯನ್ನು ನೀಡಿತು .&lt;ref&gt;https://vigyanprasar.gov.in/kothari-daulat-singh/&lt;/ref&gt;

ಅವರಿಗೆ ೧೯೬೨ ರಲ್ಲಿ [[ಪದ್ಮಭೂಷಣ]] ಮತ್ತು ೧೯೭೩ ರಲ್ಲಿ [[ಪದ್ಮ ವಿಭೂಷಣ|ಪದ್ಮ ವಿಭೂಷಣವನ್ನು]] ನೀಡಲಾಯಿತು.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf&lt;/ref&gt; ಅವರನ್ನು [[ಅಲಹಾಬಾದ್‌|ಅಲಹಾಬಾದ್]] ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಹಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಸಂಘದಿಂದ ''ಹೆಮ್ಮೆಯ ಹಿಂದಿನ ಹಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು'' ಎಂದು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ .&lt;ref&gt;https://archive.ph/20120707073335/http://auaa.in/?page_id=31&lt;/ref&gt; ೨೦೧೧ ರಲ್ಲಿ, ಅಂಚೆ ಇಲಾಖೆ ಅವರ ಗೌರವಾರ್ಥ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥ ಅಂಚೆಚೀಟಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ಅವರಿಗೆ ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಹಿಂದಿ ನಿರ್ದೇಶನಾಲಯ, ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಚಿವಾಲಯವು [[:en:Atmaram Award|ಆತ್ಮರಾಮ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು]] ನೀಡಿತು .&lt;ref&gt;https://khsindia.org/india/en/awards/award-categories/atmaram-award.html&lt;/ref&gt;  ದೆಹಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ (ಉತ್ತರ ಕ್ಯಾಂಪಸ್) ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಪುರುಷರ ವಸತಿನಿಲಯಗಳಲ್ಲೊಂದು ಅವರ ಹೆಸರನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು==

[[ವರ್ಗ:ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು]]
[[ವರ್ಗ:ಶಿಕ್ಷಣ ತಜ್ಞರು]]</text>
      <sha1>lmva76egf26kozlt2j2k8mr6b31jlq9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113372</id>
      <parentid>1113365</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T15:15:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kishorekumarrai</username>
        <id>19599</id>
      </contributor>
      <comment>/* ಸಾಧನೆಗಳು ಮತ್ತು ಗೌರವಗಳು */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10461" xml:space="preserve">
{{Short description|Indian physicist (1906–1993)}}
{{Use Indian English|date=December 2015}}
{{Use dmy dates|date=November 2018}}
{{Infobox scientist
|image=Daulat Singh Kothari 2011 stamp of India.jpg
|image_size = 240px
|caption= ೨೦೧೧ ರ ಭಾರತದ ಅಂಚೆಚೀಟಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಠಾರಿ
|birth_date=೬ ಜುಲೈ ೧೯೦೬ 
|birth_place=ಉದೈಪುರ,ರಾಜಸ್ಥಾನ,ಭಾರತ
|death_date=೪ ಫ಼ೆಬ್ರವರಿ ೧೯೯೩ 
|death_place=ದೆಹಲಿ,ಭಾರತ
}}

ದೌಲತ್ ಸಿಂಗ್ ಕೊಠಾರಿ (೬ ಜುಲೈ ೧೯೦೬-೪ ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೯೯೩) ಯವರು ಭಾರತದ ವಿಜ್ಞಾನಿ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣತಜ್ಞ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20160304032451/http://www.vigyanprasar.gov.in/scientists/dkothari.htm&lt;/ref&gt; 
==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ==
ಡಿ.ಎಸ್. ಕೊಠಾರಿ ಅವರು [[ಜುಲೈ]] ೬, ೧೯೦೬ ರಂದು ರಜಪೂತಾನದ [[:en:Kingdom of Mewar|ಉದೈಪುರದ]] [[:en:Rajputana Agency|ರಜಪೂತನತದಲ್ಲಿ]] ಜನಿಸಿದರು.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20160304032451/http://www.vigyanprasar.gov.in/scientists/dkothari.htm&lt;/ref&gt; ಇವರು ಒಬ್ಬ ಜೈನ ಮುಖ್ಯೋಪಾಧ್ಯಾಯರ ಮಗ.&lt;ref&gt;https://www.insaindia.res.in/BM/BM21_9901.pdf&lt;/ref&gt; ಅವರ ತಂದೆ ೧೯೧೮ ರ ಪ್ಲೇಗ್ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗದಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ನಂತರ ಕೊಠಾರಿಯವರನ್ನು ಅವರ ತಾಯಿ ಬೆಳೆಸಿದರು.ಅವರು ಉದಯಪುರ ಮತ್ತು ಇಂದೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಆರಂಭಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಮತ್ತು ಮೇಘನಾದ್ ಸಹಾ ಅವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ೧೯೨೮ ರಲ್ಲಿ [[:en:University of Allahabad|ಅಲಹಾಬಾದ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ]] [[ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ|ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ]] ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಪದವಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು. ಅವರ ಪಿಎಚ್‌ಡಿಗಾಗಿ, ಕೊಠಾರಿ ಅವರು [[:en:Ernest Rutherford|ಅರ್ನೆಸ್ಟ್ ರುದರ್‌ಫೋರ್ಡ್]] ಅವರ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆಯಲ್ಲಿ [[ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ|ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ]] ಕ್ಯಾವೆಂಡಿಷ್ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಇವರನ್ನು ಮೇಘನಾದ್ ಸಹಾ ಅವರು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ್ದರು.

==ಶಿಕ್ಷಣತಜ್ಞರಾಗಿ ಪಾತ್ರ==
[[ಭಾರತ|ಭಾರತಕ್ಕೆ]] ಹಿಂದಿರುಗಿದ ನಂತರ, ಅವರು ದೆಹಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ೧೯೩೪ ರಿಂದ ೧೯೬೧ ರವರೆಗೆ ಓದುಗ, ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ ಮತ್ತು [[ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ]] ವಿಭಾಗದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿ ವಿವಿಧ ಹುದ್ದೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಅವರು ೧೯೪೮ ರಿಂದ ೧೯೬೧ ರ ವರೆಗೆ ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವಾಲಯದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಲಹೆಗಾರರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ನಂತರ ೧೯೬೧ ರಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಅನುದಾನ ಆಯೋಗದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ೧೯೭೩ ರವರೆಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಅವರು ೧೯೬೪-೬೬ ರ ಭಾರತೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಆಯೋಗದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು, ಇದು ಕೊಠಾರಿ ಆಯೋಗ ಎಂದು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ, ಇದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣದ ಆಧುನೀಕರಣ ಮತ್ತು ಪ್ರಮಾಣೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ಮೊದಲ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಆಯೋಗವಾಗಿದೆ.&lt;ref&gt;http://mohitpuri.pbworks.com/w/page/11465802/Indian%20Education%20Commission%201964-66&lt;/ref&gt;

ಡಾ. ಡಿ ಎಸ್ ಕೊಠಾರಿ &lt;ref&gt;https://vigyanprasar.gov.in/kothari-daulat-singh/&lt;/ref&gt; (ಪದ್ಮ ಭೂಷಣ ಮತ್ತು ಪದ್ಮವಿಭೂಷಣ), [[ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ|ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ]] [[ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವಾಲಯ (ಭಾರತ)|ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವಾಲಯದ]] ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಲಹೆಗಾರ. ಭಾರತದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ , ಶಿಕ್ಷಣತಜ್ಞ ಮತ್ತು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಣಾ ವಿಜ್ಞಾನದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಡಿ.ಆರ್.ಡಿ.ಒ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯಗಳ ಸ್ಥಾಪಕರು ಅಂದರೆ ನೌಕಾಪಡೆ  ಹಡಗುಕಟ್ಟೆ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ (ನಂತರ ನೌಕಾಪಡೆ ರಾಸಾಯನಿಕ ಮತ್ತು ಮೆಟಲರ್ಜಿಕಲ್ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು), ಮುಂಬೈ, ಭಾರತೀಯ ನೌಕಾಪಡೆಯ ಭೌತಿಕ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ, ಕೊಚ್ಚಿ, ಅಗ್ನಿಶಾಮಕ ಸಂಶೋಧನಾ ಕೇಂದ್ರ, ದೆಹಲಿ, ಘನ ಸ್ಥಿತಿಯ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ, ದೆಹಲಿ, ರಕ್ಷಣಾ ಆಹಾರ ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ, ಮೈಸೂರು, ರಕ್ಷಣಾ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ ಹೈದರಾಬಾದ್, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಗುಂಪು, ದೆಹಲಿ,ತಾಂತ್ರಿಕ ಬ್ಯಾಲಿಸ್ಟಿಕ್ ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ,ಚಂಡೀಗಢ ಮುಂತಾದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಯುಜಿಸಿ ಮತ್ತು ಎನ್‌ಸಿಇಆರ್‌ಟಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಲ್ಲಿ ಡಿ. ಎಸ್. ಕೊಠಾರಿ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ . ಡಾ. ಡಿ ಎಸ್ ಕೊಠಾರಿ ಮತ್ತು ಡಾ. ಪಿ ಬ್ಲ್ಯಾಕೆಟ್ ಅವರು [[ಪರಮಾಣು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ|ಪರಮಾಣು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದ]] ಪಿತಾಮಹ ಲಾರ್ಡ್ ಅರ್ನ್ಸ್ಟ್ ರುದರ್‌ಫೋರ್ಡ್ ಅವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಕ್ಯಾವೆಂಡಿಶ್  ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು, ನಂತರ ಅವರು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಣಾ&lt;ref&gt;https://www.diat.ac.in/&lt;/ref&gt; ಶಿಕ್ಷಣ&lt;ref&gt;https://www.ugc.ac.in/pdfnews/1181594_revised-DSKPDF.pdf&lt;/ref&gt; ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸಿದರು . 

==ಸಾಧನೆಗಳು ಮತ್ತು ಗೌರವಗಳು==
ಕೊಠಾರಿ ಅವರು ೧೯೬೩ ರಲ್ಲಿ [[:en:Indian Science Congress Association|ಭಾರತೀಯ ವಿಜ್ಞಾನ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ]] ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ೧೯೭೩ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ [[ವಿಜ್ಞಾನ]] ಅಕಾಡೆಮಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಥರ್ಮೋಡೈನಾಮಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಅವರ ವೈಟ್ ಡ್ವಾರ್ಫ್ ಸ್ಟಾರ್ಸ್ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಸಂಶೋಧನೆಯು ಅವರಿಗೆ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಖ್ಯಾತಿಯನ್ನು ನೀಡಿತು.&lt;ref&gt;https://vigyanprasar.gov.in/kothari-daulat-singh/&lt;/ref&gt;

ಅವರಿಗೆ ೧೯೬೨ ರಲ್ಲಿ [[ಪದ್ಮಭೂಷಣ]] ಮತ್ತು ೧೯೭೩ ರಲ್ಲಿ [[ಪದ್ಮ ವಿಭೂಷಣ|ಪದ್ಮ ವಿಭೂಷಣವನ್ನು]] ನೀಡಲಾಯಿತು.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf&lt;/ref&gt; ಅವರನ್ನು [[ಅಲಹಾಬಾದ್‌|ಅಲಹಾಬಾದ್]] ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಹಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಸಂಘದಿಂದ ''ಹೆಮ್ಮೆಯ ಹಿಂದಿನ ಹಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು'' ಎಂದು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ .&lt;ref&gt;https://archive.ph/20120707073335/http://auaa.in/?page_id=31&lt;/ref&gt; ೨೦೧೧ ರಲ್ಲಿ, ಅಂಚೆ ಇಲಾಖೆ ಅವರ ಗೌರವಾರ್ಥ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥ ಅಂಚೆಚೀಟಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ಅವರಿಗೆ ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಹಿಂದಿ ನಿರ್ದೇಶನಾಲಯ, ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಚಿವಾಲಯವು [[:en:Atmaram Award|ಆತ್ಮರಾಮ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು]] ನೀಡಿತು .&lt;ref&gt;https://khsindia.org/india/en/awards/award-categories/atmaram-award.html&lt;/ref&gt;  ದೆಹಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ (ಉತ್ತರ ಕ್ಯಾಂಪಸ್) ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಪುರುಷರ ವಸತಿನಿಲಯಗಳಲ್ಲೊಂದು ಅವರ ಹೆಸರನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು==

[[ವರ್ಗ:ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು]]
[[ವರ್ಗ:ಶಿಕ್ಷಣ ತಜ್ಞರು]]</text>
      <sha1>tr2yo69zr4znrtdn5km8xaalvcdnshr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ಯೋಜನೆ/ವಿಕಿ ಇ-ಲರ್ನಿಂಗ್ ಸರ್ಟಿಫಿಕೇಟ್ ಕೋರ್ಸ್ ಹಾಗೂ ಅರಿವಿನ ಕೌಶಲ್ಯ ಸಂಶೋಧನೆ ಯೋಜನೆ</title>
    <ns>4</ns>
    <id>143354</id>
    <revision>
      <id>1113401</id>
      <parentid>1113352</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T04:40:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Veena Sundar N.</username>
        <id>75929</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13783" xml:space="preserve">[[File:Wiki-ELearning-Logo.png|150px|right]] 
[[File:Wiki ELearning Udupi 01.jpg|200px|right]]
ಈ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ವಿಕಿಪೀಡಿಯವನ್ನು ಕಲಿಯುವಿಕೆಯ ಒಂದು ವೇದಿಕೆಯನ್ನಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದೊಂದು ಸಂಶೋಧನಾ ಯೋಜನೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಉಡುಪಿಯ ಅಜ್ಜರಕಾಡಿನಲ್ಲಿರುವ ಡಾ| ಜಿ. ಶಂಕರ್ ಸರ್ಕಾರಿ ಮಹಿಳಾ ಪ್ರಥಮ ದರ್ಜೆ ಕಾಲೇಜಿನ ೨೭ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿನಿಯರು ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಒಂದು ವರ್ಷದ ಯೋಜನೆ. ಇದರ ಅಂಗವಾಗಿ ಆ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿನಿಯರು '''ವಿಕಿ ಇ-ಲರ್ನಿಂಗ್ ಸರ್ಟಿಫಿಕೇಟ್ ಕೋರ್ಸ್'''ನಲ್ಲೂ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕೋರ್ಸಿನ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಈ ಬಗ್ಗೆ ಸರ್ಟಿಫಿಕೇಟ್ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿವರಗಳು [[:m:Research project on effectiveness of Wikipedia in education as a platform of improving the cognitive ability among students|ಈ ಪುಟದಲ್ಲಿವೆ]]. 
==ಸ್ಥಳ==
ಡಾ| ಜಿ. ಶಂಕರ್ ಸರ್ಕಾರಿ ಮಹಿಳಾ ಪ್ರಥಮ ದರ್ಜೆ ಕಾಲೇಜು, ಅಜ್ಜರಕಾಡು, ಉಡುಪಿ, ಕರ್ನಾಟಕ

==ಅವಧಿ==
ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೨೨ ರಿಂದ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೨೩

==ಮಾರ್ಗದರ್ಶಕರು==
[[ಸದಸ್ಯ:Pavanaja|ಡಾ. ಯು. ಬಿ. ಪವನಜ]]

==ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಿರುವವರು==
ಈ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಿರುವವರು:
#--[[ಸದಸ್ಯ:Ashwini Devadigha|Ashwini Devadigha]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Ashwini Devadigha|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೧೫, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Akshitha achar|Akshitha achar]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Akshitha achar|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೧೮, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Chaithali C Nayak|Chaithali C Nayak]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Chaithali C Nayak|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೧೯, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Supritha Barkur|Supritha Barkur]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Supritha Barkur|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೨೧, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Apoorva poojay|Apoorva poojay]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Apoorva poojay|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೨೧, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Vinaya M A|Vinaya M A]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Vinaya M A|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೨೪, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Praajna G|Praajna G]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Praajna G|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೨೫, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Chaithra C Nayak|Chaithra C Nayak]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Chaithra C Nayak|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೨೭, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Vismaya U|Vismaya U]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Vismaya U|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೨೮, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Sushmitha.S Poojari|Sushmitha.S Poojari]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Sushmitha.S Poojari|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೩೦, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Akshatha prabhu|Akshatha prabhu]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Akshatha prabhu|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೩೦, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Acharya Manasa|Acharya Manasa]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Acharya Manasa|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೩೨, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Shreya. Bhaskar|Shreya. Bhaskar]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Shreya. Bhaskar|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೩೩, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Veena Sundar N.|Veena Sundar N.]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Veena Sundar N.|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೩೩, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Rakshitha b kulal|Rakshitha b kulal]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Rakshitha b kulal|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೩೪, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:KR Sanjana Hebbar|KR Sanjana Hebbar]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:KR Sanjana Hebbar|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೩೫, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Sahana Poojary|Sahana Poojary]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Sahana Poojary|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೩೬, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Kavya.S.M|Kavya.S.M]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Kavya.S.M|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೩೭, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Ananya Rao Katpadi|Ananya Rao Katpadi]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Ananya Rao Katpadi|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೩೮, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Kavyashree shankar|Kavyashree shankar]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Kavyashree shankar|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೩೮, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Prathimashetty|Prathimashetty]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Prathimashetty|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೩೯, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Prakrathi shettigar|Prakrathi shettigar]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Prakrathi shettigar|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೪೦, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Kavyashri hebbar|Kavyashri hebbar]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Kavyashri hebbar|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೪೨, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Chaitra. B. H.|Chaitra. B. H.]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Chaitra. B. H.|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೪೩, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Pallaviv123|Pallaviv123]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Pallaviv123|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೪೪, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Prajna gopal|Prajna gopal]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Prajna gopal|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೪೪, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Prajna poojari|Prajna poojari]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Prajna poojari|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೪೫, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)

==ಭಾಗವಹಿಸಿದವರು ಮತ್ತು ಲೇಖನಗಳು==
# [[User:Akshatha prabhu|Akshatha prabhu]]: [[ಮ್ಯಾಟ್ ಕ್ವೆಸಿಕ್]],[[ಬ್ಯೂಟಿ ಅಂಡ್ ದಿ ಬೀಸ್ಟ್]] 
# [[User:Akshitha achar|Akshitha achar]]:[[ಗೋಲ್ಡನ್ ಬ್ರಿಡ್ಜ್]], [[ಸಿಹಿ ನೀರು]], [[ಸಿಲ್ವರ್ ಅರೋವಾನಾ]]
# [[User:Ananya Rao Katpadi|Ananya Rao Katpadi]]: [[ತೊಂಬಟ್ಟು]], [[ಗವಾಲಿ, ಕರ್ನಾಟಕ]], [[ಜಿ.ಕೆ. ಅನಂತಸುರೇಶ್]], [[ಪೇಜಾವರ ಮಠ]], [[ಪರ್ಯಾಯ]]
# [[User:Apoorva poojay|Apoorva poojay]]:[[ಕದ್ರಿ ಮಂಜುನಾಥ ದೇವಸ್ಥಾನ]], [[ಒಪ್ಪೋ ಫೈಂಡ್ ಎಕ್ಸ್ ೫]], [[ತ್ರಿಕೋನ (ಸಂಗೀತ ಉಪಕರಣ)]], [[ನೀರು ಹಕ್ಕಿ]], [[ತರಕಾರಿ ರಸ]], [[ಜೇಮ್ಸ್ ಕಾಕರ್ ಅಂಡ್ ಸನ್ಸ್]], [[ಹಲಸೂರು ಸರೋವರ]]
# [[User:Ashwini Devadigha|Ashwini Devadigha]]: [[ಥ್ರೂ ಆರ್ಚ್ ಬ್ರಿಡ್ಜ್]], [[ಹಿಮ ನರಿ]]
# [[User:Chaithali C Nayak|Chaithali C Nayak]]: [[ಮೀನುಗಾರಿಕೆ]], [[ಪರಿಸರ ಕಾನೂನು]], [[ಭಾರತದ ಪವಿತ್ರ ತೋಪುಗಳು]], [[ಜಲಾನಯನ ನಿರ್ವಹಣೆ]],[[ಅಭಯ್ ಭೂಷಣ್ ಪಾಂಡೆ]]
# [[User:Chaithra C Nayak|Chaithra C Nayak]]: [[ಸುಭದ್ರಾ ಕುಮಾರಿ ಚೌಹಾಣ್]], [[ಕಬಿನಿ ಅಣೆಕಟ್ಟು]], [[ಚಂದ್ರಗಿರಿ]],  [[ಚಂದ್ರಗಿರಿ ಕೋಟೆ]], [[ವೃಷಭಾವತಿ ನದಿ]], [[ಶ್ರೀ ವಿನಾಯಕ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಗುಡ್ಡೆಟ್ಟು]], [[ಬ್ರಾಹ್ಮಿ ಶ್ರೀ ದುರ್ಗಾಪರಮೇಶ್ವರಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಕಮಲಶಿಲೆ]], [[ಪ್ರಥ್ವಿರಾಜ್ ಚೌಹಾಣ್]], [[ಶಿರೂರು ಮಠ]], [[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನಗಳು]]
# [[User:Chaitra. B. H.|Chaitra. B. H.]]: [[ವೈ. ಎಸ್. ರಾವ್]], [[ಕರ್ನಾಟಕ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸ್ಥಳಗಳು]]
# [[User:Kavya.S.M|Kavya.S.M]]: [[ಕೆ. ಎಸ್. ಚಂದ್ರಶೇಖರನ್]], [[ಗ್ಯಾಲಕ್ಸ್]] 
# [[User:Kavyashree shankar|Kavyashree shankar]]: [[ಮನ್ ಮೊಹನ್ ಶರ್ಮ]]
# [[User:Kavyashri hebbar|Kavyashri hebbar]]: [[ಕಾಪು ಕಡಲತೀರ]], [[ಗೋಪಿನಾಥ್ ಕರ್ತಾ]], [[ಹೊರಾಂಗಣ ಆಟಗಳು]], [[ಕೊಡವೂರು]], [[ರಾಜೇಶ್ ಗೋಪಕುಮಾರ್]]
# [[User:KR Sanjana Hebbar|KR Sanjana Hebbar]]: [[ಬೆಣ್ಣೆ ದೋಸೆ]], [[ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ದೇವಾಲಯಗಳು]], [[ಮಟ್ಟು,ಕರ್ನಾಟಕ]], [[ಹೂಲಿ]], [[ತೆಕ್ಕಲಕೋಟೆ]], [[ಪ್ರೇಮ್ ಕುಮಾರ್ ಅಲೆ]], [[ಮಾಧ್ವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು]]
# [[User:Acharya Manasa|Acharya Manasa]]: [[ಹೆಂಕೆಲ್ ಹೆ ೭೪]], [[ನಸ್ಸಾರಿಯಸ್ ಆರ್ಕ್ಯುಲೇರಿಯಾ]]
# [[User:Pallaviv123|Pallaviv123]]: [[ಭುಜಂಗ ಪಾರ್ಕ್]], [[ಪಿ.ಕೆ.ಅಯ್ಯಂಗಾರ್]], [[ಸ್ಪಾಥೋಡಿಯ]], [[ಡೇವಿಡ್ ಮಗರ್‌ಮನ್]], [[ವಿಲಿಯಂ ಹಗ್ ರಾಬಿನ್‌ಸನ್]], [[ಇಂಡಿಯನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಸೈನ್ಸ್ ಅಕಾಡೆಮಿ]], [[ಶಾಲಿನಿ ಕಪೂರ್]], [[ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ವಿಭಾಗಗಳು]], [[ಹರಿ ಕಿಶನ್ ತಲ್ವಾರ್]], [[ನಿರ್ಮಲ್ ಮುಂಡಾ]], [[ಶಂಕರ್ ಕುಮಾರ್ ಪಾಲ್]]
# [[User:Praajna G|Praajna G]]: [[ಡೆಹ್ರಾಡೂನ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ಉತ್ಸವ]]
# [[User:Prajna gopal|Prajna gopal]]: [[ಬೆನ್ ಸಿಲ್ಬರ್ಮನ್]], [[ಕೆವಿನ್ ಸಿಸ್ಟ್ರೋಮ್]], [[ಪೌಟೇರಿಯಾ ಕ್ಯಾಂಪೆಚಿಯಾನಾ]], [[ಪಿಂಟರೆಸ್ಟ್]], [[ಇನ್ಸ್ಟಾಗ್ರಾಮ್]], [[ಊರ್ವಶಿ ರೌಟೇಲಾ]]
# [[User:Prajna poojari|Prajna poojari]]:[[ಇನ್ಫಿನಿಕ್ಸ್ ಮೊಬೈಲ್]], [[ಟಾರ್ಡಿಗ್ರೇಡ್‌]], [[ಆದಿ ಬದರಿ, ಹರಿಯಾಣ]], [[ಪರಿಯಾತ್ರ ಪರ್ವತಗಳು]],
# [[User:Prakrathi shettigar|Prakrathi shettigar]]: [[ಕೋಟ ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತ ಥೀಮ್ ಪಾರ್ಕ್]], [[ದುರ್ಗಾದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ಕುಂಜಾರುಗಿರಿ]], [[ಅಂಬಲಪಾಡಿ ಮಹಾಕಾಳಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಜನಾರ್ಧನ ದೇವಾಲಯ]], [[ಒಳಾಂಗಣ ಆಟಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ರೀಡೆಗಳು]], [[ಗೋಶಾಲೆ]], [[ಜಾನ್ ಎ. ಬ್ರಿಡ್‍ಗ್ಲ್ಯಾಂಡ್]], [[ಎ. ವೈದ್ಯನಾಥ ಐಯರ್]], [[ಸಿ. ಕೆ. ನಾಯುಡು]]
# [[User:Prathimashetty|Prathimashetty]]
# [[User:Rakshitha b kulal|Rakshitha b kulal]]: [[ಸಸಿಹಿತ್ಲು ಕಡಲತೀರ]], [[ಚಂಡೆ]], [[ಪೆರ್ಡೂರು]], [[ರಾಮನಗರ ಕೋಟೆ]], [[ಪೂರ್ಣಿಮಾ ಸಿನ್ಹಾ]], [[ಮಹೀಧರ ನಳಿನಿಮೋಹನ್]], [[ನೀನಾ ನಾಯಕ್]]
# [[User:Sahana Poojary|Sahana Poojary]]: [[ಅಕೋಲಾ ಕೋಟೆ]]
# [[User:Shreya. Bhaskar|Shreya. Bhaskar]]: [[ಕಡಿಯಾಳಿ ಶ್ರೀ ಮಹಿಷಮರ್ದಿನಿ ದೇವಸ್ಥಾನ]], [[ಎಳ್ಳು ಅಮಾವಾಸ್ಯೆ]], [[ಮಂಗ್ಲಾ ರಾಯ್]]
# [[User:Supritha Barkur|Supritha Barkur]]: [[ಹನಿ ನೀರಾವರಿ]], [[ಅರುಣ್ ಕೆ. ಪತಿ]], [[ಭಾರತದ ಪಂಚಾಯತ್ ರಾಜ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ]]
# [[User:Sushmitha.S Poojari|Sushmitha.S Poojari]]: [[ರಾಧಾ ಕೃಷ್ಣ ದೇವಾಲಯ]]
# [[User:Veena Sundar N.|Veena Sundar N.]]: [[ಘಟ್ಟಿವಾಳಯ್ಯ]], [[ಜಂಕ್ ಫುಡ್]], [[ಪಾಪ ತೆರಿಗೆ]], [[ಕೌಶಲ್ಯ ಆಣೆಕಟ್ಟು]], [[ಬ್ರಾಕೆನ್ ಹೌಸ್, ಲಂಡನ್]]
# [[User:Vinaya M A|Vinaya M A]]: [[ರಿಯಲ್‌ಮಿ ಸಿ೩]] , [[ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಳ ಪೀಳಿಗೆಯ ವರ್ಗೀಕರಣ]] , [[ಸಿ. ಎಸ್. ಶೇಷಾದ್ರಿ]]
# [[User:Vismaya U|Vismaya U]]: [[ನ್ಯೂಟೋನಿಯನ್ ದೂರದರ್ಶಕ]]

[[ವರ್ಗ:ಯೋಜನೆ]]</text>
      <sha1>gge44lac680wnq4fqiugdn1z9v1yk1k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113403</id>
      <parentid>1113401</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T04:42:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Veena Sundar N.</username>
        <id>75929</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13783" xml:space="preserve">[[File:Wiki-ELearning-Logo.png|150px|right]] 
[[File:Wiki ELearning Udupi 01.jpg|200px|right]]
ಈ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ವಿಕಿಪೀಡಿಯವನ್ನು ಕಲಿಯುವಿಕೆಯ ಒಂದು ವೇದಿಕೆಯನ್ನಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದೊಂದು ಸಂಶೋಧನಾ ಯೋಜನೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಉಡುಪಿಯ ಅಜ್ಜರಕಾಡಿನಲ್ಲಿರುವ ಡಾ| ಜಿ. ಶಂಕರ್ ಸರ್ಕಾರಿ ಮಹಿಳಾ ಪ್ರಥಮ ದರ್ಜೆ ಕಾಲೇಜಿನ ೨೭ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿನಿಯರು ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಒಂದು ವರ್ಷದ ಯೋಜನೆ. ಇದರ ಅಂಗವಾಗಿ ಆ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿನಿಯರು '''ವಿಕಿ ಇ-ಲರ್ನಿಂಗ್ ಸರ್ಟಿಫಿಕೇಟ್ ಕೋರ್ಸ್'''ನಲ್ಲೂ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕೋರ್ಸಿನ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಈ ಬಗ್ಗೆ ಸರ್ಟಿಫಿಕೇಟ್ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿವರಗಳು [[:m:Research project on effectiveness of Wikipedia in education as a platform of improving the cognitive ability among students|ಈ ಪುಟದಲ್ಲಿವೆ]]. 
==ಸ್ಥಳ==
ಡಾ| ಜಿ. ಶಂಕರ್ ಸರ್ಕಾರಿ ಮಹಿಳಾ ಪ್ರಥಮ ದರ್ಜೆ ಕಾಲೇಜು, ಅಜ್ಜರಕಾಡು, ಉಡುಪಿ, ಕರ್ನಾಟಕ

==ಅವಧಿ==
ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೨೨ ರಿಂದ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೨೩

==ಮಾರ್ಗದರ್ಶಕರು==
[[ಸದಸ್ಯ:Pavanaja|ಡಾ. ಯು. ಬಿ. ಪವನಜ]]

==ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಿರುವವರು==
ಈ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಿರುವವರು:
#--[[ಸದಸ್ಯ:Ashwini Devadigha|Ashwini Devadigha]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Ashwini Devadigha|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೧೫, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Akshitha achar|Akshitha achar]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Akshitha achar|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೧೮, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Chaithali C Nayak|Chaithali C Nayak]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Chaithali C Nayak|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೧೯, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Supritha Barkur|Supritha Barkur]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Supritha Barkur|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೨೧, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Apoorva poojay|Apoorva poojay]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Apoorva poojay|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೨೧, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Vinaya M A|Vinaya M A]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Vinaya M A|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೨೪, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Praajna G|Praajna G]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Praajna G|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೨೫, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Chaithra C Nayak|Chaithra C Nayak]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Chaithra C Nayak|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೨೭, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Vismaya U|Vismaya U]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Vismaya U|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೨೮, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Sushmitha.S Poojari|Sushmitha.S Poojari]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Sushmitha.S Poojari|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೩೦, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Akshatha prabhu|Akshatha prabhu]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Akshatha prabhu|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೩೦, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Acharya Manasa|Acharya Manasa]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Acharya Manasa|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೩೨, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Shreya. Bhaskar|Shreya. Bhaskar]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Shreya. Bhaskar|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೩೩, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Veena Sundar N.|Veena Sundar N.]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Veena Sundar N.|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೩೩, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Rakshitha b kulal|Rakshitha b kulal]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Rakshitha b kulal|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೩೪, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:KR Sanjana Hebbar|KR Sanjana Hebbar]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:KR Sanjana Hebbar|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೩೫, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Sahana Poojary|Sahana Poojary]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Sahana Poojary|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೩೬, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Kavya.S.M|Kavya.S.M]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Kavya.S.M|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೩೭, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Ananya Rao Katpadi|Ananya Rao Katpadi]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Ananya Rao Katpadi|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೩೮, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Kavyashree shankar|Kavyashree shankar]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Kavyashree shankar|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೩೮, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Prathimashetty|Prathimashetty]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Prathimashetty|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೩೯, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Prakrathi shettigar|Prakrathi shettigar]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Prakrathi shettigar|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೪೦, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Kavyashri hebbar|Kavyashri hebbar]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Kavyashri hebbar|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೪೨, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Chaitra. B. H.|Chaitra. B. H.]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Chaitra. B. H.|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೪೩, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Pallaviv123|Pallaviv123]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Pallaviv123|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೪೪, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Prajna gopal|Prajna gopal]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Prajna gopal|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೪೪, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)
#--[[ಸದಸ್ಯ:Prajna poojari|Prajna poojari]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Prajna poojari|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೪೫, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೨ (UTC)

==ಭಾಗವಹಿಸಿದವರು ಮತ್ತು ಲೇಖನಗಳು==
# [[User:Akshatha prabhu|Akshatha prabhu]]: [[ಮ್ಯಾಟ್ ಕ್ವೆಸಿಕ್]],[[ಬ್ಯೂಟಿ ಅಂಡ್ ದಿ ಬೀಸ್ಟ್]] 
# [[User:Akshitha achar|Akshitha achar]]:[[ಗೋಲ್ಡನ್ ಬ್ರಿಡ್ಜ್]], [[ಸಿಹಿ ನೀರು]], [[ಸಿಲ್ವರ್ ಅರೋವಾನಾ]]
# [[User:Ananya Rao Katpadi|Ananya Rao Katpadi]]: [[ತೊಂಬಟ್ಟು]], [[ಗವಾಲಿ, ಕರ್ನಾಟಕ]], [[ಜಿ.ಕೆ. ಅನಂತಸುರೇಶ್]], [[ಪೇಜಾವರ ಮಠ]], [[ಪರ್ಯಾಯ]]
# [[User:Apoorva poojay|Apoorva poojay]]:[[ಕದ್ರಿ ಮಂಜುನಾಥ ದೇವಸ್ಥಾನ]], [[ಒಪ್ಪೋ ಫೈಂಡ್ ಎಕ್ಸ್ ೫]], [[ತ್ರಿಕೋನ (ಸಂಗೀತ ಉಪಕರಣ)]], [[ನೀರು ಹಕ್ಕಿ]], [[ತರಕಾರಿ ರಸ]], [[ಜೇಮ್ಸ್ ಕಾಕರ್ ಅಂಡ್ ಸನ್ಸ್]], [[ಹಲಸೂರು ಸರೋವರ]]
# [[User:Ashwini Devadigha|Ashwini Devadigha]]: [[ಥ್ರೂ ಆರ್ಚ್ ಬ್ರಿಡ್ಜ್]], [[ಹಿಮ ನರಿ]]
# [[User:Chaithali C Nayak|Chaithali C Nayak]]: [[ಮೀನುಗಾರಿಕೆ]], [[ಪರಿಸರ ಕಾನೂನು]], [[ಭಾರತದ ಪವಿತ್ರ ತೋಪುಗಳು]], [[ಜಲಾನಯನ ನಿರ್ವಹಣೆ]],[[ಅಭಯ್ ಭೂಷಣ್ ಪಾಂಡೆ]]
# [[User:Chaithra C Nayak|Chaithra C Nayak]]: [[ಸುಭದ್ರಾ ಕುಮಾರಿ ಚೌಹಾಣ್]], [[ಕಬಿನಿ ಅಣೆಕಟ್ಟು]], [[ಚಂದ್ರಗಿರಿ]],  [[ಚಂದ್ರಗಿರಿ ಕೋಟೆ]], [[ವೃಷಭಾವತಿ ನದಿ]], [[ಶ್ರೀ ವಿನಾಯಕ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಗುಡ್ಡೆಟ್ಟು]], [[ಬ್ರಾಹ್ಮಿ ಶ್ರೀ ದುರ್ಗಾಪರಮೇಶ್ವರಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಕಮಲಶಿಲೆ]], [[ಪ್ರಥ್ವಿರಾಜ್ ಚೌಹಾಣ್]], [[ಶಿರೂರು ಮಠ]], [[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನಗಳು]]
# [[User:Chaitra. B. H.|Chaitra. B. H.]]: [[ವೈ. ಎಸ್. ರಾವ್]], [[ಕರ್ನಾಟಕ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸ್ಥಳಗಳು]]
# [[User:Kavya.S.M|Kavya.S.M]]: [[ಕೆ. ಎಸ್. ಚಂದ್ರಶೇಖರನ್]], [[ಗ್ಯಾಲಕ್ಸ್]] 
# [[User:Kavyashree shankar|Kavyashree shankar]]: [[ಮನ್ ಮೊಹನ್ ಶರ್ಮ]]
# [[User:Kavyashri hebbar|Kavyashri hebbar]]: [[ಕಾಪು ಕಡಲತೀರ]], [[ಗೋಪಿನಾಥ್ ಕರ್ತಾ]], [[ಹೊರಾಂಗಣ ಆಟಗಳು]], [[ಕೊಡವೂರು]], [[ರಾಜೇಶ್ ಗೋಪಕುಮಾರ್]]
# [[User:KR Sanjana Hebbar|KR Sanjana Hebbar]]: [[ಬೆಣ್ಣೆ ದೋಸೆ]], [[ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ದೇವಾಲಯಗಳು]], [[ಮಟ್ಟು,ಕರ್ನಾಟಕ]], [[ಹೂಲಿ]], [[ತೆಕ್ಕಲಕೋಟೆ]], [[ಪ್ರೇಮ್ ಕುಮಾರ್ ಅಲೆ]], [[ಮಾಧ್ವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು]]
# [[User:Acharya Manasa|Acharya Manasa]]: [[ಹೆಂಕೆಲ್ ಹೆ ೭೪]], [[ನಸ್ಸಾರಿಯಸ್ ಆರ್ಕ್ಯುಲೇರಿಯಾ]]
# [[User:Pallaviv123|Pallaviv123]]: [[ಭುಜಂಗ ಪಾರ್ಕ್]], [[ಪಿ.ಕೆ.ಅಯ್ಯಂಗಾರ್]], [[ಸ್ಪಾಥೋಡಿಯ]], [[ಡೇವಿಡ್ ಮಗರ್‌ಮನ್]], [[ವಿಲಿಯಂ ಹಗ್ ರಾಬಿನ್‌ಸನ್]], [[ಇಂಡಿಯನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಸೈನ್ಸ್ ಅಕಾಡೆಮಿ]], [[ಶಾಲಿನಿ ಕಪೂರ್]], [[ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ವಿಭಾಗಗಳು]], [[ಹರಿ ಕಿಶನ್ ತಲ್ವಾರ್]], [[ನಿರ್ಮಲ್ ಮುಂಡಾ]], [[ಶಂಕರ್ ಕುಮಾರ್ ಪಾಲ್]]
# [[User:Praajna G|Praajna G]]: [[ಡೆಹ್ರಾಡೂನ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ಉತ್ಸವ]]
# [[User:Prajna gopal|Prajna gopal]]: [[ಬೆನ್ ಸಿಲ್ಬರ್ಮನ್]], [[ಕೆವಿನ್ ಸಿಸ್ಟ್ರೋಮ್]], [[ಪೌಟೇರಿಯಾ ಕ್ಯಾಂಪೆಚಿಯಾನಾ]], [[ಪಿಂಟರೆಸ್ಟ್]], [[ಇನ್ಸ್ಟಾಗ್ರಾಮ್]], [[ಊರ್ವಶಿ ರೌಟೇಲಾ]]
# [[User:Prajna poojari|Prajna poojari]]:[[ಇನ್ಫಿನಿಕ್ಸ್ ಮೊಬೈಲ್]], [[ಟಾರ್ಡಿಗ್ರೇಡ್‌]], [[ಆದಿ ಬದರಿ, ಹರಿಯಾಣ]], [[ಪರಿಯಾತ್ರ ಪರ್ವತಗಳು]],
# [[User:Prakrathi shettigar|Prakrathi shettigar]]: [[ಕೋಟ ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತ ಥೀಮ್ ಪಾರ್ಕ್]], [[ದುರ್ಗಾದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ಕುಂಜಾರುಗಿರಿ]], [[ಅಂಬಲಪಾಡಿ ಮಹಾಕಾಳಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಜನಾರ್ಧನ ದೇವಾಲಯ]], [[ಒಳಾಂಗಣ ಆಟಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ರೀಡೆಗಳು]], [[ಗೋಶಾಲೆ]], [[ಜಾನ್ ಎ. ಬ್ರಿಡ್‍ಗ್ಲ್ಯಾಂಡ್]], [[ಎ. ವೈದ್ಯನಾಥ ಐಯರ್]], [[ಸಿ. ಕೆ. ನಾಯುಡು]]
# [[User:Prathimashetty|Prathimashetty]]
# [[User:Rakshitha b kulal|Rakshitha b kulal]]: [[ಸಸಿಹಿತ್ಲು ಕಡಲತೀರ]], [[ಚಂಡೆ]], [[ಪೆರ್ಡೂರು]], [[ರಾಮನಗರ ಕೋಟೆ]], [[ಪೂರ್ಣಿಮಾ ಸಿನ್ಹಾ]], [[ಮಹೀಧರ ನಳಿನಿಮೋಹನ್]], [[ನೀನಾ ನಾಯಕ್]]
# [[User:Sahana Poojary|Sahana Poojary]]: [[ಅಕೋಲಾ ಕೋಟೆ]]
# [[User:Shreya. Bhaskar|Shreya. Bhaskar]]: [[ಕಡಿಯಾಳಿ ಶ್ರೀ ಮಹಿಷಮರ್ದಿನಿ ದೇವಸ್ಥಾನ]], [[ಎಳ್ಳು ಅಮಾವಾಸ್ಯೆ]], [[ಮಂಗ್ಲಾ ರಾಯ್]]
# [[User:Supritha Barkur|Supritha Barkur]]: [[ಹನಿ ನೀರಾವರಿ]], [[ಅರುಣ್ ಕೆ. ಪತಿ]], [[ಭಾರತದ ಪಂಚಾಯತ್ ರಾಜ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ]]
# [[User:Sushmitha.S Poojari|Sushmitha.S Poojari]]: [[ರಾಧಾ ಕೃಷ್ಣ ದೇವಾಲಯ]]
# [[User:Veena Sundar N.|Veena Sundar N.]]: [[ಘಟ್ಟಿವಾಳಯ್ಯ]], [[ಜಂಕ್ ಫುಡ್]], [[ಪಾಪ ತೆರಿಗೆ]], [[ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟು]], [[ಬ್ರಾಕೆನ್ ಹೌಸ್, ಲಂಡನ್]]
# [[User:Vinaya M A|Vinaya M A]]: [[ರಿಯಲ್‌ಮಿ ಸಿ೩]] , [[ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಳ ಪೀಳಿಗೆಯ ವರ್ಗೀಕರಣ]] , [[ಸಿ. ಎಸ್. ಶೇಷಾದ್ರಿ]]
# [[User:Vismaya U|Vismaya U]]: [[ನ್ಯೂಟೋನಿಯನ್ ದೂರದರ್ಶಕ]]

[[ವರ್ಗ:ಯೋಜನೆ]]</text>
      <sha1>kimubucd6pwq3riyej1xb14dmqgf76j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143858</id>
    <revision>
      <id>1113429</id>
      <parentid>1113353</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T08:57:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ishqyk</username>
        <id>76644</id>
      </contributor>
      <comment>/* ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52707" xml:space="preserve">{{Infobox ಸರ್ಕಾರಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷ|name=ದ್ರೌಪದಿ ಮೂರ್ಮು|image=Droupadi Murmu official portrait, 2022.jpg|caption=ಅಧಿಕೃತ ಭಾವಚಿತ್ರ, ೨೦೨೨|order=|vicepresident=[[ವೆಂಕಯ್ಯ ನಾಯ್ಡು]]&lt;br/&gt;[[ಜಗದೀಪ್ ಧನಕರ್]]|term_start=೨೫ ಜುಲೈ ೨೦೨೨|term_end=|successor=|term_start2=೧೮ ಮೇ ೨೦೧೫|term_end2=೧೨ ಜುಲೈ ೨೦೨೧|predecessor2=ಸೈಯದ್ ಅಹಮದ್|successor2=[[ರಮೇಶ್ ಬೈಸ್]]|term_start3=೬ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೦೨|term_end3=೧೬ ಮೇ  ೨೦೦೪|predecessor3=|successor3=|term_start4=೬ ಮಾರ್ಚ್  ೨೦೦೦|term_end4=೬ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೦೨|predecessor4=|successor4=|party=[[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಾರ್ಟಿ]]|birth_date=೨೦ ಜೂನ್ ೧೯೫೮&lt;br/&gt;(ವಯಸ್ಸು ೬೪)|birth_place=ಉಪರ್ಬೇದ [[ಮಯೂರ್ಭಂಜ್ ಜಿಲ್ಲೆ ]], [[ಒರಿಸ್ಸಾ]], [[ಭಾರತ]]|profession=ಶಿಕ್ಷಕಿ}}

'''ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು''' (  ಜನನ ೨೦ ಜೂನ್ ೧೯೫೮) ಒಬ್ಬ ಭಾರತೀಯ ರಾಜಕಾರಣಿ, ಇವರು [[ಭಾರತ|ಭಾರತದ]] [[ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ|ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ]]ಯಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು [[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ|ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷದ]] (ಬಿಜೆಪಿ) ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. &lt;ref name=&quot;:02&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/draupadi-murmu-former-jharkhand-governor-is-bjps-choice-for-president-3088291|title=Droupadi Murmu, Former Jharkhand Governor, Is BJP's Choice For President|website=NDTV.com|access-date=2022-06-21}}&lt;/ref&gt; ಅವರು [[ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ|ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯಾಗಿ]] ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಸ್ಥಳೀಯ, ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಮೊದಲ ವ್ಯಕ್ತಿ. &lt;ref name=&quot;Deutsche Welle&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.dw.com/en/india-tribal-politician-draupadi-murmu-wins-presidential-vote/a-62559372|title=India: Tribal politician Draupadi Murmu wins presidential vote {{!}} DW {{!}} 21.07.2022|work=Deutsche Welle|access-date=23 July 2022}}&lt;/ref&gt; ಅವರ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗುವ ಮೊದಲು ಅವರು ೨೦೧೫ ಮತ್ತು  ೨೦೨೧ರ ನಡುವೆ ಜಾರ್ಖಂಡ್‌ನ ಒಂಬತ್ತನೇ ರಾಜ್ಯಪಾಲರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು ಮತ್ತು  ೨೦೦೦ ರಿಂದ ೨೦೦೪ &lt;ref name=&quot;MSNfirst&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.msn.com/en-in/news/politics/droupadi-murmu-india-e2-80-99s-youngest-president-and-first-to-be-born-after-independence/ar-AAZPApk|title=Droupadi Murmu: India's Youngest President and First to be Born After Independence|website=MSN|language=en-IN|access-date=2022-07-21}}&lt;/ref&gt; ನಡುವೆ ಒಡಿಶಾ ಸರ್ಕಾರದ ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು.

ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಮೊದಲು, ಅವರು ೧೯೭೯ ರಿಂದ  ೧೯೮೩ರವರೆಗೆ ರಾಜ್ಯ ನೀರಾವರಿ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯುತ್ ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಕಿರಿಯ ಸಹಾಯಕರಾಗಿ ಮತ್ತು ನಂತರ ರಾಯರಂಗಪುರದ ಶ್ರೀ ಅರಬಿಂದೋ ಸಮಗ್ರ ಶಿಕ್ಷಣ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ  ೧೯೯೭ ರವರೆಗೆ ಶಿಕ್ಷಕಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು.

ಜೂನ್ ೨೦೨೨ ರಲ್ಲಿ, ಬಿಜೆಪಿಯು ಮುರ್ಮು ಅವರನ್ನು ೨೦೨೨ ರ ಚುನಾವಣೆಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಒಕ್ಕೂಟದ (NDA) ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯಾಗಿ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಿತು. &lt;ref name=&quot;first2&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.dw.com/en/india-bjp-backs-tribal-politician-draupadi-murmu-for-president-against-former-ally/a-62505626|title=India: BJP backs tribal politician Draupadi Murmu for president against former ally {{!}} DW {{!}} 18.07.2022|work=Deutsche Welle|access-date=22 July 2022}}&lt;/ref&gt; ಅವರು ಜುಲೈ ೨೦೨೨ ರಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು, ದೇಶದ ಅತ್ಯಂತ ಕಿರಿಯ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಮತ್ತು [[ಭಾರತ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಕಾಯ್ದೆ ೧೯೪೭|ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ]] ನಂತರ ಜನಿಸಿದ ಮೊದಲ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯಾದರು . &lt;ref name=&quot;MSNfirst&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.msn.com/en-in/news/politics/droupadi-murmu-india-e2-80-99s-youngest-president-and-first-to-be-born-after-independence/ar-AAZPApk|title=Droupadi Murmu: India's Youngest President and First to be Born After Independence|website=MSN|language=en-IN|access-date=2022-07-21}}&lt;/ref&gt;

== ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ==
ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು ಜೂನ್ 20, 1958 ರಂದು ಒಡಿಶಾದ ರೈರಂಗಪುರದ ಬೈದಪೋಸಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ [[ಸಂತಾಲರು|ಸಂತಾಲಿ]] ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/education-today/gk-current-affairs/story/draupadi-murmu-president-of-india-982961-2017-06-15|title=Droupadi Murmu may soon be the President of India: Know all about her|date=15 June 2017|website=India Today|access-date=20 July 2022}}&lt;/ref&gt; ಆಕೆಯ ತಂದೆ ಮತ್ತು ಅಜ್ಜ ಗ್ರಾಮ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿದ್ದರು. ಮುರ್ಮು ರಮಾದೇವಿ ಮಹಿಳಾ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಕಲಾ ಪದವಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. &lt;ref name=&quot;Express Profile&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/political-pulse/the-sunday-profile-droupadi-murmu-raisina-calling-8033868/|title=The Sunday Profile {{!}} Droupadi Murmu: Raisina Calling|date=22 July 2022|work=The Indian Express|access-date=22 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt;

ಅವರು ಒಬ್ಬ ಬ್ಯಾಂಕರ್ ನನ್ನು ಮದುವೆಯಾದರು.  ಅವರು ಇಬ್ಬರು ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳು ಮತ್ತು ಒಬ್ಬ ಮಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. 2009 ರಿಂದ 2015 ರವರೆಗೆ 7 ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಇವರ ಪತಿ, ಇಬ್ಬರು ಪುತ್ರರು, ತಾಯಿ ಮತ್ತು ಒಬ್ಬ ಸಹೋದರ ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದ್ದಾರೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/india/who-is-draupdi-murmu-next-president-narendra-modi-pranab-mukherjee-4701597/|title=Who is Droupadi Murmu?|date=2017-06-13|website=The Indian Express|language=en|access-date=2022-06-22}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bhaskar.com/local/rajasthan/pali/news/draupadi-murmu-was-broken-by-the-death-of-her-eldest-son-two-months-of-daily-yoga-practice-brought-her-out-of-depression-129973325.html|title=वियोग से राजयोग तक:बड़े बेटे की मौत से टूट गई थीं द्रौपदी मुर्मू, दो महीने की रोज योग साधना ने डिप्रेशन से उबारा|work=Dainik Bhaskar|access-date=23 July 2022}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/droupadi-murmu-once-a-councillor-and-now-indias-president-elect-3181204|title=Droupadi Murmu is India's Youngest, First Tribal President}}&lt;/ref&gt; ಅವರು ಬ್ರಹ್ಮ ಕುಮಾರೀಸ್ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಚಳುವಳಿಯ ಅನುಯಾಯಿನಿ ಆಗಿದ್ದರು. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.theweek.in/theweek/cover/2022/06/24/how-droupadi-murmu-dealt-with-personal-tragedies.html|title=How Droupadi Murmu dealt with personal tragedies|work=TheWeek}}&lt;/ref&gt;

== ಆರಂಭಿಕ ವೃತ್ತಿಜೀವನ ==
1979 ರಿಂದ 1983 ರವರೆಗೆ, ಮುರ್ಮು ಒಡಿಶಾ ಸರ್ಕಾರದ ನೀರಾವರಿ ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಕಿರಿಯ ಸಹಾಯಕರಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ನಂತರ ಅವರು ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಅರಬಿಂದೋ ಇಂಟೆಗ್ರಲ್ ಎಜುಕೇಶನ್ ಸೆಂಟರ್, ರೈರಂಗಪುರದಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಕಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಹಿಂದಿ, ಒಡಿಯಾ, ಗಣಿತ ಮತ್ತು ಭೂಗೋಳವನ್ನು ಕಲಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Profile Hindu&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/profile-the-importance-of-being-draupadi-murmu/article65550479.ece|title=Profile:The importance of being Droupadi Murmu|work=The Hindu}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Express Profile&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/political-pulse/the-sunday-profile-droupadi-murmu-raisina-calling-8033868/|title=The Sunday Profile {{!}} Droupadi Murmu: Raisina Calling|date=22 July 2022|work=The Indian Express|access-date=22 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt;

== ರಾಜಕೀಯ ವೃತ್ತಿಜೀವನ ==
ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು ರಾಯರಂಗಪುರದಲ್ಲಿ [[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ|ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ]] (ಬಿಜೆಪಿ) ಸೇರಿದರು. 1997 ರಲ್ಲಿ ಅವರು ರಾಯರಂಗಪುರ ನಗರ ಪಂಚಾಯತ್ ಕೌನ್ಸಿಲರ್ ಆಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. &lt;ref name=&quot;Profile Hindu&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/profile-the-importance-of-being-draupadi-murmu/article65550479.ece|title=Profile:The importance of being Droupadi Murmu|work=The Hindu}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Express Profile&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/political-pulse/the-sunday-profile-droupadi-murmu-raisina-calling-8033868/|title=The Sunday Profile {{!}} Droupadi Murmu: Raisina Calling|date=22 July 2022|work=The Indian Express|access-date=22 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt;

ಅವರು 2000 ರ ಒಡಿಶಾ ವಿಧಾನಸಭೆ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ರಾಯರಂಗ್‌ಪುರ ವಿಧಾನಸಭಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಿಂದ ಗೆದ್ದರು ಮತ್ತು 2000 ಮತ್ತು 2009 &lt;ref name=&quot;Deutsche Welle&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.dw.com/en/india-tribal-politician-draupadi-murmu-wins-presidential-vote/a-62559372|title=India: Tribal politician Draupadi Murmu wins presidential vote {{!}} DW {{!}} 21.07.2022|work=Deutsche Welle|access-date=23 July 2022}}&lt;/ref&gt; ನಡುವೆ ಒಡಿಶಾ ವಿಧಾನಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಎರಡು ಅವಧಿಗೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಒಡಿಶಾದಲ್ಲಿ ಬಿಜೆಪಿ ಮತ್ತು ಬಿಜೆಡಿ ಸಮ್ಮಿಶ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಅವರು ಮಾರ್ಚ್ 6, 2000 ರಿಂದ ಆಗಸ್ಟ್ 6, 2002 ರವರೆಗೆ ವಾಣಿಜ್ಯ ಮತ್ತು ಸಾರಿಗೆ ಸ್ವತಂತ್ರ ಉಸ್ತುವಾರಿ ರಾಜ್ಯ ಸಚಿವರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಆಗಸ್ಟ್ 6, 2002 ರಿಂದ ಮೇ 16  2004 ರವರೆಗೆ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಚಿವರಾಗಿದ್ದರು. &lt;ref name=&quot;Express Profile&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/political-pulse/the-sunday-profile-droupadi-murmu-raisina-calling-8033868/|title=The Sunday Profile {{!}} Droupadi Murmu: Raisina Calling|date=22 July 2022|work=The Indian Express|access-date=22 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt;

2009 ರಲ್ಲಿ, ಬಿಜೆಡಿ ಮತ್ತು ಬಿಜೆಪಿ ಮೈತ್ರಿ ಕೊನೆಗೊಂಡಿದ್ದರಿಂದ ಅವರು ಮಯೂರ್‌ಭಂಜ್ ಲೋಕಸಭಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಿಂದ [[೨೦೦೯ರ ಭಾರತದ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆ|ಲೋಕಸಭೆ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ]] ಸೋತರು. &lt;ref name=&quot;Express Profile&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/political-pulse/the-sunday-profile-droupadi-murmu-raisina-calling-8033868/|title=The Sunday Profile {{!}} Droupadi Murmu: Raisina Calling|date=22 July 2022|work=The Indian Express|access-date=22 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt;

== ಜಾರ್ಖಂಡ್ ರಾಜ್ಯಪಾಲರು ==
[[ಚಿತ್ರ:Governor_of_Jharkhand_Draupadi_Murmu_with_Prime_Minister_Narendra_Modi.jpg|right|thumb|200x200px| 2015ರಲ್ಲಿ [[ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ|ಪ್ರಧಾನಿ]] [[ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ|ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿಯವರೊಂದಿಗೆ]] ಮುರ್ಮು]]
ಮುರ್ಮು ಅವರು ಜಾರ್ಖಂಡ್‌ನ ರಾಜ್ಯಪಾಲರಾಗಿ 18 ಮೇ 2015 ರಂದು [[ಆಣೆ|ಪ್ರಮಾಣ ವಚನ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು]], ಈ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸಿದ ಮೊದಲ ಮಹಿಳೆ ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೆ ಪಾತ್ರರಾದರು. &lt;ref name=&quot;IBNlive 20152&quot;&gt;{{Cite web|url=http://m.ibnlive.com/news/india/draupadi-murmu-sworn-in-as-first-woman-governor-of-jharkhand-993328.html|title=Droupadi Murmu sworn in as first woman Governor of Jharkhand-I News – IBNLive Mobile|date=18 May 2015|website=[[IBN Live]]|access-date=18 May 2015}}&lt;/ref&gt; ಬಿಜೆಪಿಯು ಜಾರ್ಖಂಡ್ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಆರು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ರಾಜ್ಯಪಾಲರಾಗಿ ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅವರ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯಲ್ಲಿ [[ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ|ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ]] ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿತ್ತು. &lt;ref name=&quot;Telegraph Tribal&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.telegraphindia.com/jharkhand/tribal-activists-expect-droupadi-murmu-to-be-assertive-as-president/cid/1871370|title=Tribal activists expect Droupadi Murmu to be assertive as President|date=23 June 2022|work=www.telegraphindia.com|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;

ಬಿಜೆಪಿಯ ಮಾಜಿ ರಾಜಕಾರಣಿ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಕರ್ತ ರತನ್ ಟಿರ್ಕಿ, ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ನೀಡಲಾದ ಸ್ವ-ಆಡಳಿತದ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಜಾರಿಗೆ ತರಲು ಮುರ್ಮು ಸಾಕಷ್ಟು ಕೆಲಸ ಮಾಡಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಈ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಐದನೇ ಶೆಡ್ಯೂಲ್ ಮತ್ತು ಪಂಚಾಯತ್‌ಗಳ (ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ವಿಸ್ತರಣೆ) ಕಾಯಿದೆ, 1996 ಅಥವಾ PESA ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. &quot;ಹಲವಾರು ವಿನಂತಿಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಆಗಿನ ರಾಜ್ಯಪಾಲರು ಐದನೇ ಶೆಡ್ಯೂಲ್ ನಿಬಂಧನೆಗಳು ಮತ್ತು ಪೆಸಾವನ್ನು ಅಕ್ಷರ ಮತ್ತು ಉತ್ಸಾಹದಲ್ಲಿ ಜಾರಿಗೆ ತರಲು ತನ್ನ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಎಂದಿಗೂ ಚಲಾಯಿಸಲಿಲ್ಲ&quot; ಎಂದು ಟಿರ್ಕಿ ಹೇಳಿದರು. &lt;ref name=&quot;Telegraph Tribal&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.telegraphindia.com/jharkhand/tribal-activists-expect-droupadi-murmu-to-be-assertive-as-president/cid/1871370|title=Tribal activists expect Droupadi Murmu to be assertive as President|date=23 June 2022|work=www.telegraphindia.com|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;

ಅವರ ಆರು ವರ್ಷಗಳ ಗವರ್ನರ್ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯು ಮೇ 2015 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಜುಲೈ 2021 &lt;ref name=&quot;Express Profile&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/political-pulse/the-sunday-profile-droupadi-murmu-raisina-calling-8033868/|title=The Sunday Profile {{!}} Droupadi Murmu: Raisina Calling|date=22 July 2022|work=The Indian Express|access-date=22 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt; ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು.

=== ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಭೂ ಕಾನೂನು ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಪಥಲಗಡಿ ಚಳವಳಿ ===
2016–2017ರಲ್ಲಿ, ರಘುಬರ್ ದಾಸ್ ಸಚಿವಾಲಯವು ಛೋಟಾನಾಗ್‌ಪುರ ಟೆನೆನ್ಸಿ ಆಕ್ಟ್, 1908 ಮತ್ತು ಸಂತಾಲ್ ಪರಗಣ ಟೆನೆನ್ಸಿ ಆಕ್ಟ್, 1949 ಕ್ಕೆ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳನ್ನು ಕೋರಿತ್ತು. ಈ ಎರಡು ಮೂಲ ಕಾನೂನುಗಳು ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳ ತಮ್ಮ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಕಾಪಾಡಿವೆ. ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಕಾನೂನುಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳ ನಡುವೆ ಮಾತ್ರ ಭೂ ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ಮಾಡಬಹುದಾಗಿದೆ. ಹೊಸ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳು ಆದಿವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಬುಡಕಟ್ಟು ಭೂಮಿಯನ್ನು ವಾಣಿಜ್ಯ ಬಳಕೆ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ಬುಡಕಟ್ಟು ಭೂಮಿಯನ್ನು ಗುತ್ತಿಗೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಹಕ್ಕನ್ನು ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ನೀಡಿತು. ಪ್ರಸ್ತುತ ಕಾನೂನನ್ನು ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡುವ ಪ್ರಸ್ತಾವಿತ ಮಸೂದೆಯನ್ನು ಜಾರ್ಖಂಡ್ ವಿಧಾನಸಭೆಯು ಅನುಮೋದಿಸಿದೆ. ನವೆಂಬರ್ 2016 ರಲ್ಲಿ ಅನುಮೋದನೆಗಾಗಿ ಮುರ್ಮುಗೆ ಬಿಲ್‌ಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಲಾಗಿದೆ. &lt;ref name=&quot;Telegraph Tribal&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.telegraphindia.com/jharkhand/tribal-activists-expect-droupadi-murmu-to-be-assertive-as-president/cid/1871370|title=Tribal activists expect Droupadi Murmu to be assertive as President|date=23 June 2022|work=www.telegraphindia.com|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Express Pathalgadi&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/explained-what-is-pathalgadi-movement-and-what-is-the-jmm-govts-stand-on-this-7114979/|title=Explained: What is the Pathalgadi movement, and what is JMM govt's stand on it?|date=23 December 2020|work=The Indian Express|access-date=21 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt;

ಪ್ರಸ್ತಾವಿತ ಕಾನೂನಿಗೆ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರು ತೀವ್ರ ವಿರೋಧ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದರು. ಪಾತಾಳಗಡಿ ಚಳವಳಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಒಕ್ಕಲು ಕಾಯಿದೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರಸ್ತಾವಿತ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು ನಡೆದವು. &lt;ref name=&quot;Tewary&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/other-states/the-pathalgadi-rebellion/article23530998.ece|title=The Pathalgadi rebellion|last=Tewary|first=Amarnath|date=13 April 2018|work=The Hindu|access-date=21 July 2022|language=en-IN}}&lt;/ref&gt; ಒಂದು ಘಟನೆಯಲ್ಲಿ, ಪ್ರತಿಭಟನೆ ಹಿಂಸಾಚಾರಕ್ಕೆ ತಿರುಗಿತು ಮತ್ತು ಆದಿವಾಸಿಗಳು ಬಿಜೆಪಿ ಸಂಸದ ಕರಿಯಾ ಮುಂಡಾ ಅವರ ಭದ್ರತಾ ವಿವರಗಳನ್ನು ಅಪಹರಿಸಿದರು. ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳ ಮೇಲೆ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ದಮನದೊಂದಿಗೆ ಪೊಲೀಸರು ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿದರು, ಇದು ಬುಡಕಟ್ಟು ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಸಾವಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಬುಡಕಟ್ಟು ಹಕ್ಕುಗಳ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ ಸ್ಟಾನ್ ಸ್ವಾಮಿ ಸೇರಿದಂತೆ 200 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರ ವಿರುದ್ಧ ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ಮೊಕದ್ದಮೆಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆಂದೋಲನದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಪೊಲೀಸ್ ಆಕ್ರಮಣದ ಬಗ್ಗೆ ಮೃದುವಾದ ನಿಲುವಿನಿಂದ ಮುರ್ಮು ಟೀಕಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Telegraph Tribal&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.telegraphindia.com/jharkhand/tribal-activists-expect-droupadi-murmu-to-be-assertive-as-president/cid/1871370|title=Tribal activists expect Droupadi Murmu to be assertive as President|date=23 June 2022|work=www.telegraphindia.com|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt; ಮಹಿಳಾ ಬುಡಕಟ್ಟು ಹಕ್ಕುಗಳ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ ಅಲೋಕ ಕುಜೂರ್ ಪ್ರಕಾರ ಅವರು ಆದಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಲು ಸರ್ಕಾರದೊಂದಿಗೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲಾಗಿತ್ತು ಆದರೆ ಅದು ಸಂಭವಿಸಲಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಬದಲಿಗೆ ಅವರು ಸಂವಿಧಾನದ ಮೇಲೆ ನಂಬಿಕೆ ಇಡುವಂತೆ ಪಾತಲ್‌ಗರ್ಹಿ ಆಂದೋಲನದ ನಾಯಕರಿಗೆ ಮನವಿ ಮಾಡಿದರು. &lt;ref name=&quot;Telegraph Tribal&quot; /&gt;
[[ಚಿತ್ರ:The_Governor_of_Jharkhand,_Smt._Draupadi_Murmu_calling_on_the_Vice_President,_Shri_M._Venkaiah_Naidu,_in_New_Delhi_on_August_11,_2017.jpg|right|thumb|200x200px| 2017 ರಲ್ಲಿ [[ನವ ದೆಹಲಿ|ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ]] ಉಪರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ [[ವೆಂಕಯ್ಯ ನಾಯ್ಡು|ಎಂ. ವೆಂಕಯ್ಯ ನಾಯ್ಡು]] ಅವರೊಂದಿಗೆ ಮುರ್ಮು]]
ಮುರ್ಮು ಅವರು ಮಸೂದೆಯಲ್ಲಿನ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಒಟ್ಟು 192 ಮೆಮೊರಾಂಡಮ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ್ದರು. &lt;ref name=&quot;Telegraph Tribal&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.telegraphindia.com/jharkhand/tribal-activists-expect-droupadi-murmu-to-be-assertive-as-president/cid/1871370|title=Tribal activists expect Droupadi Murmu to be assertive as President|date=23 June 2022|work=www.telegraphindia.com|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt; ಆಗ ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕ ಹೇಮಂತ್ ಸೊರೆನ್ ಅವರು, ಬಿಜೆಪಿ ಸರ್ಕಾರವು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್‌ಗಳ ಲಾಭಕ್ಕಾಗಿ ಎರಡು ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಸೂದೆಗಳ ಮೂಲಕ ಬುಡಕಟ್ಟು ಭೂಮಿಯನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಬಯಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದರು. ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷಗಳಾದ ಜಾರ್ಖಂಡ್ ಮುಕ್ತಿ ಮೋರ್ಚಾ, [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]], ಜಾರ್ಖಂಡ್ ವಿಕಾಸ್ ಮೋರ್ಚಾ ಮತ್ತು ಇತರರು ಮಸೂದೆಯ ವಿರುದ್ಧ ತೀವ್ರ ಒತ್ತಡ ಹೇರಿದ್ದರು. &lt;ref name=&quot;Tewary&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/other-states/the-pathalgadi-rebellion/article23530998.ece|title=The Pathalgadi rebellion|last=Tewary|first=Amarnath|date=13 April 2018|work=The Hindu|access-date=21 July 2022|language=en-IN}}&lt;/ref&gt; 24 ಮೇ 2017 ರಂದು, ಮುರ್ಮು ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪಪಟ್ಟರು ಮತ್ತು ಬಿಲ್‌ಗಳಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಗೆ ನೀಡಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಮೆಮೊರಾಂಡಮ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಬಿಲ್ ಅನ್ನು ಹಿಂದಿರುಗಿಸಿದರು. ಈ ಮಸೂದೆಯನ್ನು ನಂತರ ಆಗಸ್ಟ್ 2017 ರಲ್ಲಿ ಹಿಂಪಡೆಯಲಾಯಿತು. &lt;ref name=&quot;Telegraph Tribal&quot; /&gt;

=== ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಭೂಮಿ ಮಸೂದೆ ===
2017 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಮಸೂದೆ, 2017 ಮತ್ತು ಜಾರ್ಖಂಡ್ ಅಸೆಂಬ್ಲಿ ಅಂಗೀಕರಿಸಿದ ಭೂ ಸ್ವಾಧೀನ 2013 ಕಾಯಿದೆಗೆ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡುವ ಮಸೂದೆಯನ್ನು ಅನುಮೋದಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Guv approves&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/india/jharkhand-guv-approves-freedom-of-religion-bill-land-act-bjp-welcomes-move/|title=Jharkhand Guv approves Freedom of Religion bill, land act; BJP welcomes move|date=6 September 2017|work=The Indian Express|access-date=23 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt;

ಧರ್ಮ ಮಸೂದೆಯು ದಬ್ಬಾಳಿಕೆ ಅಥವಾ ಆಮಿಷದ ಮೂಲಕ ಧಾರ್ಮಿಕ ಪರಿವರ್ತನೆಯನ್ನು ಮೂರು ವರ್ಷಗಳ ಜೈಲು ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ಆಹ್ವಾನಿಸುವ ಶಿಕ್ಷಾರ್ಹ ಅಪರಾಧವಾಗಿದೆ. ಮತಾಂತರಗೊಂಡ ವ್ಯಕ್ತಿ ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಜಾತಿ ಮತ್ತು ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಪಂಗಡದ ಸದಸ್ಯ, ಅಪ್ರಾಪ್ತ ಅಥವಾ ಮಹಿಳೆಯಾಗಿದ್ದರೆ, ದಂಡದೊಂದಿಗೆ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳ ಜೈಲು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಮಸೂದೆಯು ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ಇಚ್ಛೆಯ ಮೇರೆಗೆ ಮತಾಂತರಗೊಳ್ಳಲು ಇಚ್ಛಿಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ದಿನಾಂಕ, ಪರಿವರ್ತನೆಯ ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು ಅದರ ಮೇಲೆ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ಮಾಡುವ ವಿವರಗಳೊಂದಿಗೆ ಡೆಪ್ಯೂಟಿ ಕಮಿಷನರ್‌ಗೆ ನಿರ್ಧಾರದ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸುವುದನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯಗೊಳಿಸಿದೆ. &lt;ref name=&quot;Guv approves&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/india/jharkhand-guv-approves-freedom-of-religion-bill-land-act-bjp-welcomes-move/|title=Jharkhand Guv approves Freedom of Religion bill, land act; BJP welcomes move|date=6 September 2017|work=The Indian Express|access-date=23 July 2022|language=en}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://indianexpress.com/article/india/jharkhand-guv-approves-freedom-of-religion-bill-land-act-bjp-welcomes-move/ &quot;Jharkhand Guv approves Freedom of Religion bill, land act; BJP welcomes move&quot;]. ''The Indian Express''. 6 September 2017&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;23 July&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

ಭೂಸ್ವಾಧೀನ ಕಾಯಿದೆ, 2013 ರಲ್ಲಿನ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳು, ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಭೂ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಹಿಡುವಳಿದಾರರಿಗೆ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ನೀಡಲು ಆರು ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯನ್ನು ನಿಗದಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ನೀರು ಸರಬರಾಜು, ವಿದ್ಯುತ್ ಪ್ರಸರಣ ಮಾರ್ಗಗಳು, ರಸ್ತೆಗಳು, ಶಾಲೆಗಳಂತಹ ಕನಿಷ್ಠ ಹತ್ತು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ರೀತಿಯ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಪರಿಣಾಮದ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನದ (SIA) ಅಗತ್ಯವನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲಾಗಿದೆ. &lt;ref name=&quot;Guv approves&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/india/jharkhand-guv-approves-freedom-of-religion-bill-land-act-bjp-welcomes-move/|title=Jharkhand Guv approves Freedom of Religion bill, land act; BJP welcomes move|date=6 September 2017|work=The Indian Express|access-date=23 July 2022|language=en}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://indianexpress.com/article/india/jharkhand-guv-approves-freedom-of-religion-bill-land-act-bjp-welcomes-move/ &quot;Jharkhand Guv approves Freedom of Religion bill, land act; BJP welcomes move&quot;]. ''The Indian Express''. 6 September 2017&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;23 July&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

== ೨೦೨೨ ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಪ್ರಚಾರ ==
 
ಜೂನ್ 2022 ರಲ್ಲಿ, ಬಿಜೆಪಿಯು ಮುರ್ಮು ಅವರನ್ನು ಮುಂದಿನ ತಿಂಗಳು 2022 ರ ಚುನಾವಣೆಗೆ [[ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ|ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳಿಗೆ]] ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಒಕ್ಕೂಟದ (NDA) ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯಾಗಿ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಿತು. ಯಶ್ವಂತ್ ಸಿನ್ಹಾ ಅವರನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯನ್ನಾಗಿ ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷಗಳು ಸೂಚಿಸಿದ್ದವು. &lt;ref name=&quot;first2&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.dw.com/en/india-bjp-backs-tribal-politician-draupadi-murmu-for-president-against-former-ally/a-62505626|title=India: BJP backs tribal politician Draupadi Murmu for president against former ally {{!}} DW {{!}} 18.07.2022|work=Deutsche Welle|access-date=22 July 2022}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://www.dw.com/en/india-bjp-backs-tribal-politician-draupadi-murmu-for-president-against-former-ally/a-62505626 &quot;India: BJP backs tribal politician Draupadi Murmu for president against former ally | DW | 18.07.2022&quot;]. ''Deutsche Welle''&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;22 July&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; ತನ್ನ ಚುನಾವಣಾ ಪ್ರಚಾರದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಮುರ್ಮು ತನ್ನ ಉಮೇದುವಾರಿಕೆಗೆ ಬೆಂಬಲ ಕೋರಿ ವಿವಿಧ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ್ದಳು. ಬಿಜೆಡಿ, ಜೆಎಂಎಂ, ಬಿಎಸ್‌ಪಿ, [[ಶಿವ ಸೇನಾ|ಎಸ್‌ಎಸ್‌ನಂತಹ]] ಹಲವು ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷಗಳು ಮತದಾನಕ್ಕೂ ಮುನ್ನ ಆಕೆಯ ಅಭ್ಯರ್ಥಿತನಕ್ಕೆ ಬೆಂಬಲ ಘೋಷಿಸಿದ್ದವು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/droupadi-murmu-to-visit-karnataka-today-seek-support-for-presidential-polls-101657439666283.html|title=Droupadi Murmu to visit Karnataka today, seek support for presidential polls|date=2022-07-10|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2022-07-19}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/cities/kolkata/murmu-to-visit-kolkata-today-to-seek-support-8018201/|title=Murmu to visit Kolkata today to seek support|date=2022-07-09|website=The Indian Express|language=en|access-date=2022-07-19}}&lt;/ref&gt; 21 ಜುಲೈ 2022 ರಂದು, ಮುರ್ಮು ಅವರು 2022 ರ ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ 28 ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ( [[ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳು|ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶವಾದ]] [[ಪುದುಚೇರಿ]] ಸೇರಿದಂತೆ) 21 ರಲ್ಲಿ 676,803 ಚುನಾವಣಾ ಮತಗಳೊಂದಿಗೆ (ಒಟ್ಟು 64.03%) ಸಾಮಾನ್ಯ ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷದ ಅಭ್ಯರ್ಥಿ ಯಶವಂತ್ ಸಿನ್ಹಾ ಅವರನ್ನು ಸೋಲಿಸುವ ಮೂಲಕ ಸ್ಪಷ್ಟ ಬಹುಮತವನ್ನು ಪಡೆದು ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯಾದರು. &lt;ref name=&quot;Results&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/india/presidential-election-2022-results-counting-votes-live-updates-yashwant-sinha-droupadi-murmu-8042430/|title=Presidential Election 2022 Result Live Updates: Droupadi Murmu makes history, becomes India's first tribal woman President|date=21 July 2022|work=The Indian Express|access-date=21 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt;

ಅವರು ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು ಮತ್ತು 25 ಜುಲೈ 2022 ರಂದು ಅಧಿಕಾರ ವಹಿಸಿಕೊಂಡರು. ಅವರು [[ಭಾರತದ ಸಂಸತ್ತು|ಸಂಸತ್ತಿನ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಹಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ]] [[ಭಾರತದ ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು|ಸಿಜೆಐ]] ಶ್ರೀ ಎನ್‌ವಿ ರಮಣ ಅವರಿಂದ ಪ್ರಮಾಣ ವಚನ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಿದ್ದಾರೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://market-place.in/web-stories/draupadi-murmu/|title=All About The New President Of India: Draupadi Murmu » Market Place|date=2022-07-19|website=Market Place|language=en-US|access-date=2022-07-22}}&lt;/ref&gt;

ಮುರ್ಮು [[ಒರಿಸ್ಸಾ|ಒಡಿಶಾದ]] ಮೊದಲ ವ್ಯಕ್ತಿ ಮತ್ತು [[ಪ್ರತಿಭಾ ಪಾಟೀಲ್]] ನಂತರ ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯಾದ ಎರಡನೇ ಮಹಿಳೆ. ಅವರು ಭಾರತದ ಸ್ಥಳೀಯ ಗೊತ್ತುಪಡಿಸಿದ ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳಿಂದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಮೊದಲ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಲಿದ್ದಾರೆ. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://thewire.in/politics/droupadi-murmu-bjp-adivasis-president|title=Will Droupadi Murmu Remain a BJP Electoral Ploy or Help Unseen Adivasis Be Seen at Last?|date=22 July 2022|work=The Wire|access-date=22 July 2022}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Express 5 things&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/droupadi-murmu-president-of-india-five-things-8044065/|title=Explained: 5 things to know about Droupadi Murmu, President of India|date=22 July 2022|work=The Indian Express|access-date=22 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Deutsche Welle&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.dw.com/en/india-tribal-politician-draupadi-murmu-wins-presidential-vote/a-62559372|title=India: Tribal politician Draupadi Murmu wins presidential vote {{!}} DW {{!}} 21.07.2022|work=Deutsche Welle|access-date=23 July 2022}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://www.dw.com/en/india-tribal-politician-draupadi-murmu-wins-presidential-vote/a-62559372 &quot;India: Tribal politician Draupadi Murmu wins presidential vote | DW | 21.07.2022&quot;]. ''Deutsche Welle''&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;23 July&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; 1947 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ [[ಭಾರತ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಕಾಯ್ದೆ ೧೯೪೭|ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ]] ನಂತರ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಅತ್ಯಂತ ಕಿರಿಯ ಮತ್ತು ಮೊದಲ ವ್ಯಕ್ತಿ.

ಅವರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯು 25 ಜುಲೈ 2022 ರಂದು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. &lt;ref name=&quot;Express Profile&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/political-pulse/the-sunday-profile-droupadi-murmu-raisina-calling-8033868/|title=The Sunday Profile {{!}} Droupadi Murmu: Raisina Calling|date=22 July 2022|work=The Indian Express|access-date=22 July 2022|language=en}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://indianexpress.com/article/political-pulse/the-sunday-profile-droupadi-murmu-raisina-calling-8033868/ &quot;The Sunday Profile | Droupadi Murmu: Raisina Calling&quot;]. ''The Indian Express''. 22 July 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;22 July&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

== ಚುನಾವಣಾ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆ ==
{| class=&quot;wikitable plainrowheaders&quot;
|+ id=&quot;336&quot; |[[2000 Odisha Legislative Assembly election|ಒಡಿಶಾ ವಿಧಾನಸಭೆ ಚುನಾವಣೆ, 2000]] :
! colspan=&quot;2&quot; scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | ಪಾರ್ಟಿ
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 17em&quot; | ಅಭ್ಯರ್ಥಿ
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 5em&quot; | ಮತಗಳು
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 3.5em&quot; | %
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 3.5em&quot; | &lt;span class=&quot;rt-commentedText&quot; style=&quot;border-bottom:1px dotted&quot; title=&quot;Change in percentage value since previous election&quot;&gt;±%&lt;/span&gt;
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #FF9933; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | '''[[Bharatiya Janata Party|ಬಿಜೆಪಿ]]'''
| class=&quot;fn&quot; | '''[[Droupadi Murmu|ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು]]'''
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | '''25,110'''
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | '''34.15'''
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #19AAED; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Indian National Congress|INC]]
| class=&quot;fn&quot; | ಲಕ್ಷ್ಮಣ್ ಮಾಝಿ
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 20542
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 27.93
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #215B30; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Jharkhand Mukti Morcha|JMM]]
| class=&quot;fn&quot; | ಬ್ರಜ ಮೋಹನ್ ಹನ್ಸ್ದಾ
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 10485
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 14.26
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6&quot;
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | ಬಹುಮತ
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 4568
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 6.21
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6&quot;
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | [[Voter turnout|ಮತದಾನ ಪ್ರಮಾಣ]]
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 74997
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 59.81
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6;&quot;
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;text-align:right;&quot; | [[Voter registration|ನೋಂದಾಯಿತ ಮತದಾರರು]]
| style=&quot;text-align:right; margin-right:0.5em&quot; | 125,385
| style=&quot;text-align:right; margin-right:0.5em&quot; | &lt;ref&gt;&lt;templatestyles src=&quot;Module:Citation/CS1/styles.css&quot;&gt;&lt;/templatestyles&gt;&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot;&gt;[https://eci.gov.in/files/file/3628-orissa-2000/ &quot;Odisha Election 2000&quot;]. ECI&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;22 July&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;
| style=&quot;text-align:right; margin-right:0.5em&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6&quot;
| style=&quot;background-color: #FF9933&quot; |
| colspan=&quot;2&quot; | [[Indian National Congress|ಐಎನ್‌ಸಿಯಿಂದ]] [[Bharatiya Janata Party|ಬಿಜೆಪಿಗೆ]] '''ಲಾಭ'''
! style=&quot;text-align:right;&quot; | [[Swing (politics)|ಸ್ವಿಂಗ್]]
| style=&quot;text-align:right;&quot; |
|
|}
{| class=&quot;wikitable plainrowheaders&quot;
|+ id=&quot;511&quot; |[[2009 Indian general elections|2009 ಭಾರತೀಯ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಗಳು]] : [[Mayurbhanj|ಮಯೂರ್ಭಂಜ್]]
! colspan=&quot;2&quot; scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | ಪಾರ್ಟಿ
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 17em&quot; | ಅಭ್ಯರ್ಥಿ
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 5em&quot; | ಮತಗಳು
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 3.5em&quot; | %
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 3.5em&quot; | &lt;span class=&quot;rt-commentedText&quot; style=&quot;border-bottom:1px dotted&quot; title=&quot;Change in percentage value since previous election&quot;&gt;±%&lt;/span&gt;
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #70a647; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | '''[[Biju Janata Dal|ಬಿಜೆಡಿ]]'''
| class=&quot;fn&quot; | '''[[Laxman Tudu|ಲಕ್ಷ್ಮಣ್ ತುಡು]]'''
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | '''256,648'''
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | '''31.08'''
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #215B30; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Jharkhand Mukti Morcha|JMM]]
| class=&quot;fn&quot; | ಸುದಮ್ ಮಾರ್ಂಡಿ
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 1,90,470
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 23.06
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #FF9933; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Bharatiya Janata Party|ಬಿಜೆಪಿ]]
| class=&quot;fn&quot; | [[Droupadi Murmu|ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು]]
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 1,50,827
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 18.26
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #19AAED; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Indian National Congress|INC]]
| class=&quot;fn&quot; | ಲಕ್ಷ್ಮಣ್ ಮಾಝಿ
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 1,40,770
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 17.04
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color:#E9E9E9&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Independent politician|IND]]
| class=&quot;fn&quot; | ರಾಮೇಶ್ವರ ಮಾಝಿ
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 25,603
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 3.10
| style=&quot;text-align:right;&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6&quot;
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | ಬಹುಮತ
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 66,178
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 8.02
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6&quot;
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | [[Voter turnout|ಮತದಾನ ಪ್ರಮಾಣ]]
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 8,24,754
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 70.27
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6&quot;
| style=&quot;background-color: #70a647&quot; |
| colspan=&quot;2&quot; | [[Jharkhand Mukti Morcha|ಜೆಎಂಎಂನಿಂದ]] [[Biju Janata Dal|ಬಿಜೆಡಿ]] '''ಲಾಭ'''
! style=&quot;text-align:right;&quot; | [[Swing (politics)|ಸ್ವಿಂಗ್]]
| style=&quot;text-align:right;&quot; |
|
|}
 
{| class=&quot;wikitable plainrowheaders&quot;
|+ id=&quot;618&quot; |[[2014 Odisha Legislative Assembly election|2014 ಒಡಿಶಾ ವಿಧಾನಸಭೆ ಚುನಾವಣೆ]] : ರೈರಂಗಪುರ
! colspan=&quot;2&quot; scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | ಪಾರ್ಟಿ
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 17em&quot; | ಅಭ್ಯರ್ಥಿ
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 5em&quot; | ಮತಗಳು
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 3.5em&quot; | %
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 3.5em&quot; | &lt;span class=&quot;rt-commentedText&quot; style=&quot;border-bottom:1px dotted&quot; title=&quot;Change in percentage value since previous election&quot;&gt;±%&lt;/span&gt;
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #70a647; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | '''[[Biju Janata Dal|ಬಿಜೆಡಿ]]'''
| class=&quot;fn&quot; | '''ಸೈಬಾ ಸುಶೀಲ್ ಕುಮಾರ್ ಹನ್ಸ್ದಾ'''
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | '''51,062'''
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | '''5.23'''
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #FF9933; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Bharatiya Janata Party|ಬಿಜೆಪಿ]]
| class=&quot;fn&quot; | [[Droupadi Murmu|ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು]]
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 44,679
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | -9.87
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #19AAED; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Indian National Congress|INC]]
| class=&quot;fn&quot; | ಶ್ಯಾಮ್ ಚರಣ್ ಹನ್ಸ್ದಾ
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 29,006 
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #215B30; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Jharkhand Mukti Morcha|JMM]]
| class=&quot;fn&quot; | ಪೂರ್ಣ ಚಂದ್ರ ಮಾರ್ಂಡಿ
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 7,078 
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #22409A; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Bahujan Samaj Party|ಬಿಎಸ್ಪಿ]]
| class=&quot;fn&quot; | ಲಂಬೋದರ ಮುರ್ಮು
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 6,082 
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color:#E9E9E9&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | ಸ್ವತಂತ್ರ
| class=&quot;fn&quot; | ಬಿಸ್ವನಾಥ್ ಕಿಸ್ಕು
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 3,090 
| style=&quot;text-align:right;&quot; |
| style=&quot;text-align:right;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #0066A4; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Aam Aadmi Party|AAP]]
| class=&quot;fn&quot; | ಸುದರ್ಶನ್ ಮುರ್ಮು
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 1,651 
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #E1A95F; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Aama Odisha Party|AOP]]
| class=&quot;fn&quot; | ಬಿರ್ಸಾ ಕಂಡಂಕೆಲ್
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 2,031 
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #FFFFFF; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[None of the above|ನೋಟಾ]]
| class=&quot;fn&quot; | [[None of the above|ಮೇಲಿನ ಯಾವುದೂ ಅಲ್ಲ]]
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 2,034
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6&quot;
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | ಬಹುಮತ 
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6&quot;
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | [[Voter turnout|ಮತದಾನ ಪ್ರಮಾಣ]] 
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6;&quot;
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;text-align:right;&quot; | [[Voter registration|ನೋಂದಾಯಿತ ಮತದಾರರು]]
| style=&quot;text-align:right; margin-right:0.5em&quot; |
| style=&quot;text-align:right; margin-right:0.5em&quot; | &lt;ref&gt;&lt;templatestyles src=&quot;Module:Citation/CS1/styles.css&quot;&gt;&lt;/templatestyles&gt;&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot;&gt;[https://eci.gov.in/files/file/3631-orissa-2014/ &quot;Odisha Election 2014&quot;]. ECI&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;22 July&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;
| style=&quot;text-align:right; margin-right:0.5em&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6&quot;
| style=&quot;background-color: #70a647&quot; |
| colspan=&quot;2&quot; | [[Indian National Congress|INC]] ನಿಂದ [[Biju Janata Dal|BJD]] '''ಲಾಭ'''
! style=&quot;text-align:right;&quot; | [[Swing (politics)|ಸ್ವಿಂಗ್]]
| style=&quot;text-align:right;&quot; |
|
|}
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right&quot;
|+ id=&quot;768&quot; |2022 ರ ಭಾರತೀಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಚುನಾವಣೆಯ ಫಲಿತಾಂಶಗಳು &lt;ref&gt;https://twitter.com/ANI/status/1550156953850040321/photo/1 &lt;sup class=&quot;noprint Inline-Template &quot; style=&quot;white-space:nowrap;&quot;&gt;&amp;#x5B;''[[Wikipedia:Bare URLs|&lt;span title=&quot;A full citation is required to prevent link rot. (July 2022)&quot;&gt;bare URL&lt;/span&gt;]]''&amp;#x5D;&lt;/sup&gt;&lt;/ref&gt;
! colspan=&quot;2&quot; | ಅಭ್ಯರ್ಥಿ
! ಸಮ್ಮಿಶ್ರ
! ವೈಯಕ್ತಿಕ&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ಮತಗಳು
! ಚುನಾವಣಾ&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ಕಾಲೇಜು ಮತಗಳು
! %
|-
| bgcolor=&quot;#F98C1F&quot; |
| align=&quot;left&quot; | [[Draupadi Murmu|ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು]]
| align=&quot;left&quot; | [[National Democratic Alliance|ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಒಕ್ಕೂಟ]]
| 2,824
| 676,803
| 64.03
|-
| bgcolor=&quot;#20C646&quot; |
| align=&quot;left&quot; | [[Yashwant Sinha|ಯಶವಂತ್ ಸಿನ್ಹಾ]]
| align=&quot;left&quot; | [[United Opposition (India)|ಸಂಯುಕ್ತ ವಿರೋಧ]]
| 1,877
| 380,177
| 35.97
|-
| colspan=&quot;6&quot; |
|-
| colspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; | ಮಾನ್ಯ ಮತಗಳು
| 4,701
| 1,056,980
| 98.89
|-
| colspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; | ಖಾಲಿ ಮತ್ತು ಅಮಾನ್ಯ ಮತಗಳು
| 53
| 15,397
| 1.11
|-
| colspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; | '''ಒಟ್ಟು'''
| '''4,754'''
| '''1,072,377'''
| '''100'''
|-
| colspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; | ನೋಂದಾಯಿತ ಮತದಾರರು / ಮತದಾನ
| 4,809
| 1,086,431
| 98.86
|}

== ಸಹ ನೋಡಿ ==

* [[ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ]]
* [[ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ]]
* [[ಭಾರತದ ಉಪ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ|ಭಾರತದ ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷ]]
* ಮೊದಲ ಮೋದಿ ಮಂತ್ರಿಮಂಡಲ
* ಎರಡನೇ ಮೋದಿ ಮಂತ್ರಿಮಂಡಲ
* [[ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ]]
* ಭಾರತದ ಉಪರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ
* 2022 ಭಾರತೀಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಚುನಾವಣೆ
* 2022 ಭಾರತೀಯ ಉಪರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಚುನಾವಣೆ

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;0&quot;&gt;&lt;/references&gt;

 
== ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ==


* {{Official website|https://www.draupadimurmu.in/}}

[[ವರ್ಗ:ಜೀವಂತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು]]
[[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು]]
[[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷದ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು]]
[[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳು]]</text>
      <sha1>gje4bxji971kuhk77hau42s04wpg1ag</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113430</id>
      <parentid>1113429</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T08:58:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ishqyk</username>
        <id>76644</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52651" xml:space="preserve">{{Infobox ಸರ್ಕಾರಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷ|name=ದ್ರೌಪದಿ ಮೂರ್ಮು|image=Droupadi Murmu official portrait, 2022.jpg|caption=ಅಧಿಕೃತ ಭಾವಚಿತ್ರ, ೨೦೨೨|order=|vicepresident=[[ವೆಂಕಯ್ಯ ನಾಯ್ಡು]]&lt;br/&gt;[[ಜಗದೀಪ್ ಧನಕರ್]]|term_start=೨೫ ಜುಲೈ ೨೦೨೨|term_end=|successor=|term_start2=೧೮ ಮೇ ೨೦೧೫|term_end2=೧೨ ಜುಲೈ ೨೦೨೧|predecessor2=ಸೈಯದ್ ಅಹಮದ್|successor2=[[ರಮೇಶ್ ಬೈಸ್]]|term_start3=೬ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೦೨|term_end3=೧೬ ಮೇ  ೨೦೦೪|predecessor3=|successor3=|term_start4=೬ ಮಾರ್ಚ್  ೨೦೦೦|term_end4=೬ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೦೨|predecessor4=|successor4=|party=[[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಾರ್ಟಿ]]|birth_date=೨೦ ಜೂನ್ ೧೯೫೮&lt;br/&gt;(ವಯಸ್ಸು ೬೪)|birth_place=ಉಪರ್ಬೇದ [[ಮಯೂರ್ಭಂಜ್ ಜಿಲ್ಲೆ ]], [[ಒರಿಸ್ಸಾ]], [[ಭಾರತ]]|profession=ಶಿಕ್ಷಕಿ}}

'''ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು''' (  ಜನನ ೨೦ ಜೂನ್ ೧೯೫೮) ಒಬ್ಬ ಭಾರತೀಯ ರಾಜಕಾರಣಿ, ಇವರು [[ಭಾರತ|ಭಾರತದ]] [[ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ|ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ]]ಯಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು [[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ|ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷದ]] (ಬಿಜೆಪಿ) ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. &lt;ref name=&quot;:02&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/draupadi-murmu-former-jharkhand-governor-is-bjps-choice-for-president-3088291|title=Droupadi Murmu, Former Jharkhand Governor, Is BJP's Choice For President|website=NDTV.com|access-date=2022-06-21}}&lt;/ref&gt; ಅವರು [[ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ|ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯಾಗಿ]] ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಸ್ಥಳೀಯ, ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಮೊದಲ ವ್ಯಕ್ತಿ. &lt;ref name=&quot;Deutsche Welle&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.dw.com/en/india-tribal-politician-draupadi-murmu-wins-presidential-vote/a-62559372|title=India: Tribal politician Draupadi Murmu wins presidential vote {{!}} DW {{!}} 21.07.2022|work=Deutsche Welle|access-date=23 July 2022}}&lt;/ref&gt; ಅವರ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗುವ ಮೊದಲು ಅವರು ೨೦೧೫ ಮತ್ತು  ೨೦೨೧ರ ನಡುವೆ ಜಾರ್ಖಂಡ್‌ನ ಒಂಬತ್ತನೇ ರಾಜ್ಯಪಾಲರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು ಮತ್ತು  ೨೦೦೦ ರಿಂದ ೨೦೦೪ &lt;ref name=&quot;MSNfirst&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.msn.com/en-in/news/politics/droupadi-murmu-india-e2-80-99s-youngest-president-and-first-to-be-born-after-independence/ar-AAZPApk|title=Droupadi Murmu: India's Youngest President and First to be Born After Independence|website=MSN|language=en-IN|access-date=2022-07-21}}&lt;/ref&gt; ನಡುವೆ ಒಡಿಶಾ ಸರ್ಕಾರದ ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು.

ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಮೊದಲು, ಅವರು ೧೯೭೯ ರಿಂದ  ೧೯೮೩ರವರೆಗೆ ರಾಜ್ಯ ನೀರಾವರಿ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯುತ್ ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಕಿರಿಯ ಸಹಾಯಕರಾಗಿ ಮತ್ತು ನಂತರ ರಾಯರಂಗಪುರದ ಶ್ರೀ ಅರಬಿಂದೋ ಸಮಗ್ರ ಶಿಕ್ಷಣ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ  ೧೯೯೭ ರವರೆಗೆ ಶಿಕ್ಷಕಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು.

ಜೂನ್ ೨೦೨೨ ರಲ್ಲಿ, ಬಿಜೆಪಿಯು ಮುರ್ಮು ಅವರನ್ನು ೨೦೨೨ ರ ಚುನಾವಣೆಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಒಕ್ಕೂಟದ (NDA) ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯಾಗಿ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಿತು. &lt;ref name=&quot;first2&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.dw.com/en/india-bjp-backs-tribal-politician-draupadi-murmu-for-president-against-former-ally/a-62505626|title=India: BJP backs tribal politician Draupadi Murmu for president against former ally {{!}} DW {{!}} 18.07.2022|work=Deutsche Welle|access-date=22 July 2022}}&lt;/ref&gt; ಅವರು ಜುಲೈ ೨೦೨೨ ರಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು, ದೇಶದ ಅತ್ಯಂತ ಕಿರಿಯ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಮತ್ತು [[ಭಾರತ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಕಾಯ್ದೆ ೧೯೪೭|ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ]] ನಂತರ ಜನಿಸಿದ ಮೊದಲ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯಾದರು . &lt;ref name=&quot;MSNfirst&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.msn.com/en-in/news/politics/droupadi-murmu-india-e2-80-99s-youngest-president-and-first-to-be-born-after-independence/ar-AAZPApk|title=Droupadi Murmu: India's Youngest President and First to be Born After Independence|website=MSN|language=en-IN|access-date=2022-07-21}}&lt;/ref&gt;

== ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ==
ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು ಜೂನ್ 20, 1958 ರಂದು ಒಡಿಶಾದ ರೈರಂಗಪುರದ ಬೈದಪೋಸಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ [[ಸಂತಾಲರು|ಸಂತಾಲಿ]] ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/education-today/gk-current-affairs/story/draupadi-murmu-president-of-india-982961-2017-06-15|title=Droupadi Murmu may soon be the President of India: Know all about her|date=15 June 2017|website=India Today|access-date=20 July 2022}}&lt;/ref&gt; ಆಕೆಯ ತಂದೆ ಮತ್ತು ಅಜ್ಜ ಗ್ರಾಮ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿದ್ದರು. ಮುರ್ಮು ರಮಾದೇವಿ ಮಹಿಳಾ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಕಲಾ ಪದವಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. &lt;ref name=&quot;Express Profile&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/political-pulse/the-sunday-profile-droupadi-murmu-raisina-calling-8033868/|title=The Sunday Profile {{!}} Droupadi Murmu: Raisina Calling|date=22 July 2022|work=The Indian Express|access-date=22 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt;

ಅವರು ಒಬ್ಬ ಬ್ಯಾಂಕರ್ ನನ್ನು ಮದುವೆಯಾದರು.  ಅವರು ಇಬ್ಬರು ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳು ಮತ್ತು ಒಬ್ಬ ಮಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. 2009 ರಿಂದ 2015 ರವರೆಗೆ 7 ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಇವರ ಪತಿ, ಇಬ್ಬರು ಪುತ್ರರು, ತಾಯಿ ಮತ್ತು ಒಬ್ಬ ಸಹೋದರ ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದ್ದಾರೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/india/who-is-draupdi-murmu-next-president-narendra-modi-pranab-mukherjee-4701597/|title=Who is Droupadi Murmu?|date=2017-06-13|website=The Indian Express|language=en|access-date=2022-06-22}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bhaskar.com/local/rajasthan/pali/news/draupadi-murmu-was-broken-by-the-death-of-her-eldest-son-two-months-of-daily-yoga-practice-brought-her-out-of-depression-129973325.html|title=वियोग से राजयोग तक:बड़े बेटे की मौत से टूट गई थीं द्रौपदी मुर्मू, दो महीने की रोज योग साधना ने डिप्रेशन से उबारा|work=Dainik Bhaskar|access-date=23 July 2022}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/droupadi-murmu-once-a-councillor-and-now-indias-president-elect-3181204|title=Droupadi Murmu is India's Youngest, First Tribal President}}&lt;/ref&gt; ಅವರು ಬ್ರಹ್ಮ ಕುಮಾರೀಸ್ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಚಳುವಳಿಯ ಅನುಯಾಯಿನಿ ಆಗಿದ್ದರು. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.theweek.in/theweek/cover/2022/06/24/how-droupadi-murmu-dealt-with-personal-tragedies.html|title=How Droupadi Murmu dealt with personal tragedies|work=TheWeek}}&lt;/ref&gt;

== ಆರಂಭಿಕ ವೃತ್ತಿಜೀವನ ==
1979 ರಿಂದ 1983 ರವರೆಗೆ, ಮುರ್ಮು ಒಡಿಶಾ ಸರ್ಕಾರದ ನೀರಾವರಿ ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಕಿರಿಯ ಸಹಾಯಕರಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ನಂತರ ಅವರು ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಅರಬಿಂದೋ ಇಂಟೆಗ್ರಲ್ ಎಜುಕೇಶನ್ ಸೆಂಟರ್, ರೈರಂಗಪುರದಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಕಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಹಿಂದಿ, ಒಡಿಯಾ, ಗಣಿತ ಮತ್ತು ಭೂಗೋಳವನ್ನು ಕಲಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Profile Hindu&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/profile-the-importance-of-being-draupadi-murmu/article65550479.ece|title=Profile:The importance of being Droupadi Murmu|work=The Hindu}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Express Profile&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/political-pulse/the-sunday-profile-droupadi-murmu-raisina-calling-8033868/|title=The Sunday Profile {{!}} Droupadi Murmu: Raisina Calling|date=22 July 2022|work=The Indian Express|access-date=22 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt;

== ರಾಜಕೀಯ ವೃತ್ತಿಜೀವನ ==
ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು ರಾಯರಂಗಪುರದಲ್ಲಿ [[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ|ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ]] (ಬಿಜೆಪಿ) ಸೇರಿದರು. 1997 ರಲ್ಲಿ ಅವರು ರಾಯರಂಗಪುರ ನಗರ ಪಂಚಾಯತ್ ಕೌನ್ಸಿಲರ್ ಆಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. &lt;ref name=&quot;Profile Hindu&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/profile-the-importance-of-being-draupadi-murmu/article65550479.ece|title=Profile:The importance of being Droupadi Murmu|work=The Hindu}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Express Profile&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/political-pulse/the-sunday-profile-droupadi-murmu-raisina-calling-8033868/|title=The Sunday Profile {{!}} Droupadi Murmu: Raisina Calling|date=22 July 2022|work=The Indian Express|access-date=22 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt;

ಅವರು 2000 ರ ಒಡಿಶಾ ವಿಧಾನಸಭೆ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ರಾಯರಂಗ್‌ಪುರ ವಿಧಾನಸಭಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಿಂದ ಗೆದ್ದರು ಮತ್ತು 2000 ಮತ್ತು 2009 &lt;ref name=&quot;Deutsche Welle&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.dw.com/en/india-tribal-politician-draupadi-murmu-wins-presidential-vote/a-62559372|title=India: Tribal politician Draupadi Murmu wins presidential vote {{!}} DW {{!}} 21.07.2022|work=Deutsche Welle|access-date=23 July 2022}}&lt;/ref&gt; ನಡುವೆ ಒಡಿಶಾ ವಿಧಾನಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಎರಡು ಅವಧಿಗೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಒಡಿಶಾದಲ್ಲಿ ಬಿಜೆಪಿ ಮತ್ತು ಬಿಜೆಡಿ ಸಮ್ಮಿಶ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಅವರು ಮಾರ್ಚ್ 6, 2000 ರಿಂದ ಆಗಸ್ಟ್ 6, 2002 ರವರೆಗೆ ವಾಣಿಜ್ಯ ಮತ್ತು ಸಾರಿಗೆ ಸ್ವತಂತ್ರ ಉಸ್ತುವಾರಿ ರಾಜ್ಯ ಸಚಿವರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಆಗಸ್ಟ್ 6, 2002 ರಿಂದ ಮೇ 16  2004 ರವರೆಗೆ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಚಿವರಾಗಿದ್ದರು. &lt;ref name=&quot;Express Profile&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/political-pulse/the-sunday-profile-droupadi-murmu-raisina-calling-8033868/|title=The Sunday Profile {{!}} Droupadi Murmu: Raisina Calling|date=22 July 2022|work=The Indian Express|access-date=22 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt;

2009 ರಲ್ಲಿ, ಬಿಜೆಡಿ ಮತ್ತು ಬಿಜೆಪಿ ಮೈತ್ರಿ ಕೊನೆಗೊಂಡಿದ್ದರಿಂದ ಅವರು ಮಯೂರ್‌ಭಂಜ್ ಲೋಕಸಭಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಿಂದ [[೨೦೦೯ರ ಭಾರತದ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆ|ಲೋಕಸಭೆ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ]] ಸೋತರು. &lt;ref name=&quot;Express Profile&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/political-pulse/the-sunday-profile-droupadi-murmu-raisina-calling-8033868/|title=The Sunday Profile {{!}} Droupadi Murmu: Raisina Calling|date=22 July 2022|work=The Indian Express|access-date=22 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt;

== ಜಾರ್ಖಂಡ್ ರಾಜ್ಯಪಾಲರು ==
[[ಚಿತ್ರ:Governor_of_Jharkhand_Draupadi_Murmu_with_Prime_Minister_Narendra_Modi.jpg|right|thumb|200x200px| 2015ರಲ್ಲಿ [[ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ|ಪ್ರಧಾನಿ]] [[ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ|ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿಯವರೊಂದಿಗೆ]] ಮುರ್ಮು]]
ಮುರ್ಮು ಅವರು ಜಾರ್ಖಂಡ್‌ನ ರಾಜ್ಯಪಾಲರಾಗಿ 18 ಮೇ 2015 ರಂದು [[ಆಣೆ|ಪ್ರಮಾಣ ವಚನ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು]], ಈ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸಿದ ಮೊದಲ ಮಹಿಳೆ ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೆ ಪಾತ್ರರಾದರು. &lt;ref name=&quot;IBNlive 20152&quot;&gt;{{Cite web|url=http://m.ibnlive.com/news/india/draupadi-murmu-sworn-in-as-first-woman-governor-of-jharkhand-993328.html|title=Droupadi Murmu sworn in as first woman Governor of Jharkhand-I News – IBNLive Mobile|date=18 May 2015|website=[[IBN Live]]|access-date=18 May 2015}}&lt;/ref&gt; ಬಿಜೆಪಿಯು ಜಾರ್ಖಂಡ್ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಆರು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ರಾಜ್ಯಪಾಲರಾಗಿ ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅವರ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯಲ್ಲಿ [[ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ|ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ]] ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿತ್ತು. &lt;ref name=&quot;Telegraph Tribal&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.telegraphindia.com/jharkhand/tribal-activists-expect-droupadi-murmu-to-be-assertive-as-president/cid/1871370|title=Tribal activists expect Droupadi Murmu to be assertive as President|date=23 June 2022|work=www.telegraphindia.com|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;

ಬಿಜೆಪಿಯ ಮಾಜಿ ರಾಜಕಾರಣಿ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಕರ್ತ ರತನ್ ಟಿರ್ಕಿ, ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ನೀಡಲಾದ ಸ್ವ-ಆಡಳಿತದ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಜಾರಿಗೆ ತರಲು ಮುರ್ಮು ಸಾಕಷ್ಟು ಕೆಲಸ ಮಾಡಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಈ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಐದನೇ ಶೆಡ್ಯೂಲ್ ಮತ್ತು ಪಂಚಾಯತ್‌ಗಳ (ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ವಿಸ್ತರಣೆ) ಕಾಯಿದೆ, 1996 ಅಥವಾ PESA ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. &quot;ಹಲವಾರು ವಿನಂತಿಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಆಗಿನ ರಾಜ್ಯಪಾಲರು ಐದನೇ ಶೆಡ್ಯೂಲ್ ನಿಬಂಧನೆಗಳು ಮತ್ತು ಪೆಸಾವನ್ನು ಅಕ್ಷರ ಮತ್ತು ಉತ್ಸಾಹದಲ್ಲಿ ಜಾರಿಗೆ ತರಲು ತನ್ನ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಎಂದಿಗೂ ಚಲಾಯಿಸಲಿಲ್ಲ&quot; ಎಂದು ಟಿರ್ಕಿ ಹೇಳಿದರು. &lt;ref name=&quot;Telegraph Tribal&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.telegraphindia.com/jharkhand/tribal-activists-expect-droupadi-murmu-to-be-assertive-as-president/cid/1871370|title=Tribal activists expect Droupadi Murmu to be assertive as President|date=23 June 2022|work=www.telegraphindia.com|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;

ಅವರ ಆರು ವರ್ಷಗಳ ಗವರ್ನರ್ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯು ಮೇ 2015 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಜುಲೈ 2021 &lt;ref name=&quot;Express Profile&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/political-pulse/the-sunday-profile-droupadi-murmu-raisina-calling-8033868/|title=The Sunday Profile {{!}} Droupadi Murmu: Raisina Calling|date=22 July 2022|work=The Indian Express|access-date=22 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt; ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು.

=== ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಭೂ ಕಾನೂನು ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಪಥಲಗಡಿ ಚಳವಳಿ ===
2016–2017ರಲ್ಲಿ, ರಘುಬರ್ ದಾಸ್ ಸಚಿವಾಲಯವು ಛೋಟಾನಾಗ್‌ಪುರ ಟೆನೆನ್ಸಿ ಆಕ್ಟ್, 1908 ಮತ್ತು ಸಂತಾಲ್ ಪರಗಣ ಟೆನೆನ್ಸಿ ಆಕ್ಟ್, 1949 ಕ್ಕೆ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳನ್ನು ಕೋರಿತ್ತು. ಈ ಎರಡು ಮೂಲ ಕಾನೂನುಗಳು ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳ ತಮ್ಮ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಕಾಪಾಡಿವೆ. ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಕಾನೂನುಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳ ನಡುವೆ ಮಾತ್ರ ಭೂ ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ಮಾಡಬಹುದಾಗಿದೆ. ಹೊಸ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳು ಆದಿವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಬುಡಕಟ್ಟು ಭೂಮಿಯನ್ನು ವಾಣಿಜ್ಯ ಬಳಕೆ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ಬುಡಕಟ್ಟು ಭೂಮಿಯನ್ನು ಗುತ್ತಿಗೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಹಕ್ಕನ್ನು ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ನೀಡಿತು. ಪ್ರಸ್ತುತ ಕಾನೂನನ್ನು ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡುವ ಪ್ರಸ್ತಾವಿತ ಮಸೂದೆಯನ್ನು ಜಾರ್ಖಂಡ್ ವಿಧಾನಸಭೆಯು ಅನುಮೋದಿಸಿದೆ. ನವೆಂಬರ್ 2016 ರಲ್ಲಿ ಅನುಮೋದನೆಗಾಗಿ ಮುರ್ಮುಗೆ ಬಿಲ್‌ಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಲಾಗಿದೆ. &lt;ref name=&quot;Telegraph Tribal&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.telegraphindia.com/jharkhand/tribal-activists-expect-droupadi-murmu-to-be-assertive-as-president/cid/1871370|title=Tribal activists expect Droupadi Murmu to be assertive as President|date=23 June 2022|work=www.telegraphindia.com|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Express Pathalgadi&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/explained-what-is-pathalgadi-movement-and-what-is-the-jmm-govts-stand-on-this-7114979/|title=Explained: What is the Pathalgadi movement, and what is JMM govt's stand on it?|date=23 December 2020|work=The Indian Express|access-date=21 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt;

ಪ್ರಸ್ತಾವಿತ ಕಾನೂನಿಗೆ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರು ತೀವ್ರ ವಿರೋಧ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದರು. ಪಾತಾಳಗಡಿ ಚಳವಳಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಒಕ್ಕಲು ಕಾಯಿದೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರಸ್ತಾವಿತ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು ನಡೆದವು. &lt;ref name=&quot;Tewary&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/other-states/the-pathalgadi-rebellion/article23530998.ece|title=The Pathalgadi rebellion|last=Tewary|first=Amarnath|date=13 April 2018|work=The Hindu|access-date=21 July 2022|language=en-IN}}&lt;/ref&gt; ಒಂದು ಘಟನೆಯಲ್ಲಿ, ಪ್ರತಿಭಟನೆ ಹಿಂಸಾಚಾರಕ್ಕೆ ತಿರುಗಿತು ಮತ್ತು ಆದಿವಾಸಿಗಳು ಬಿಜೆಪಿ ಸಂಸದ ಕರಿಯಾ ಮುಂಡಾ ಅವರ ಭದ್ರತಾ ವಿವರಗಳನ್ನು ಅಪಹರಿಸಿದರು. ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳ ಮೇಲೆ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ದಮನದೊಂದಿಗೆ ಪೊಲೀಸರು ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿದರು, ಇದು ಬುಡಕಟ್ಟು ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಸಾವಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಬುಡಕಟ್ಟು ಹಕ್ಕುಗಳ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ ಸ್ಟಾನ್ ಸ್ವಾಮಿ ಸೇರಿದಂತೆ 200 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರ ವಿರುದ್ಧ ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ಮೊಕದ್ದಮೆಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆಂದೋಲನದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಪೊಲೀಸ್ ಆಕ್ರಮಣದ ಬಗ್ಗೆ ಮೃದುವಾದ ನಿಲುವಿನಿಂದ ಮುರ್ಮು ಟೀಕಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Telegraph Tribal&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.telegraphindia.com/jharkhand/tribal-activists-expect-droupadi-murmu-to-be-assertive-as-president/cid/1871370|title=Tribal activists expect Droupadi Murmu to be assertive as President|date=23 June 2022|work=www.telegraphindia.com|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt; ಮಹಿಳಾ ಬುಡಕಟ್ಟು ಹಕ್ಕುಗಳ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ ಅಲೋಕ ಕುಜೂರ್ ಪ್ರಕಾರ ಅವರು ಆದಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಲು ಸರ್ಕಾರದೊಂದಿಗೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲಾಗಿತ್ತು ಆದರೆ ಅದು ಸಂಭವಿಸಲಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಬದಲಿಗೆ ಅವರು ಸಂವಿಧಾನದ ಮೇಲೆ ನಂಬಿಕೆ ಇಡುವಂತೆ ಪಾತಲ್‌ಗರ್ಹಿ ಆಂದೋಲನದ ನಾಯಕರಿಗೆ ಮನವಿ ಮಾಡಿದರು. &lt;ref name=&quot;Telegraph Tribal&quot; /&gt;
[[ಚಿತ್ರ:The_Governor_of_Jharkhand,_Smt._Draupadi_Murmu_calling_on_the_Vice_President,_Shri_M._Venkaiah_Naidu,_in_New_Delhi_on_August_11,_2017.jpg|right|thumb|200x200px| 2017 ರಲ್ಲಿ [[ನವ ದೆಹಲಿ|ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ]] ಉಪರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ [[ವೆಂಕಯ್ಯ ನಾಯ್ಡು|ಎಂ. ವೆಂಕಯ್ಯ ನಾಯ್ಡು]] ಅವರೊಂದಿಗೆ ಮುರ್ಮು]]
ಮುರ್ಮು ಅವರು ಮಸೂದೆಯಲ್ಲಿನ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಒಟ್ಟು 192 ಮೆಮೊರಾಂಡಮ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ್ದರು. &lt;ref name=&quot;Telegraph Tribal&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.telegraphindia.com/jharkhand/tribal-activists-expect-droupadi-murmu-to-be-assertive-as-president/cid/1871370|title=Tribal activists expect Droupadi Murmu to be assertive as President|date=23 June 2022|work=www.telegraphindia.com|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt; ಆಗ ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕ ಹೇಮಂತ್ ಸೊರೆನ್ ಅವರು, ಬಿಜೆಪಿ ಸರ್ಕಾರವು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್‌ಗಳ ಲಾಭಕ್ಕಾಗಿ ಎರಡು ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಸೂದೆಗಳ ಮೂಲಕ ಬುಡಕಟ್ಟು ಭೂಮಿಯನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಬಯಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದರು. ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷಗಳಾದ ಜಾರ್ಖಂಡ್ ಮುಕ್ತಿ ಮೋರ್ಚಾ, [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]], ಜಾರ್ಖಂಡ್ ವಿಕಾಸ್ ಮೋರ್ಚಾ ಮತ್ತು ಇತರರು ಮಸೂದೆಯ ವಿರುದ್ಧ ತೀವ್ರ ಒತ್ತಡ ಹೇರಿದ್ದರು. &lt;ref name=&quot;Tewary&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/other-states/the-pathalgadi-rebellion/article23530998.ece|title=The Pathalgadi rebellion|last=Tewary|first=Amarnath|date=13 April 2018|work=The Hindu|access-date=21 July 2022|language=en-IN}}&lt;/ref&gt; 24 ಮೇ 2017 ರಂದು, ಮುರ್ಮು ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪಪಟ್ಟರು ಮತ್ತು ಬಿಲ್‌ಗಳಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಗೆ ನೀಡಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಮೆಮೊರಾಂಡಮ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಬಿಲ್ ಅನ್ನು ಹಿಂದಿರುಗಿಸಿದರು. ಈ ಮಸೂದೆಯನ್ನು ನಂತರ ಆಗಸ್ಟ್ 2017 ರಲ್ಲಿ ಹಿಂಪಡೆಯಲಾಯಿತು. &lt;ref name=&quot;Telegraph Tribal&quot; /&gt;

=== ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಭೂಮಿ ಮಸೂದೆ ===
2017 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಮಸೂದೆ, 2017 ಮತ್ತು ಜಾರ್ಖಂಡ್ ಅಸೆಂಬ್ಲಿ ಅಂಗೀಕರಿಸಿದ ಭೂ ಸ್ವಾಧೀನ 2013 ಕಾಯಿದೆಗೆ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡುವ ಮಸೂದೆಯನ್ನು ಅನುಮೋದಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Guv approves&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/india/jharkhand-guv-approves-freedom-of-religion-bill-land-act-bjp-welcomes-move/|title=Jharkhand Guv approves Freedom of Religion bill, land act; BJP welcomes move|date=6 September 2017|work=The Indian Express|access-date=23 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt;

ಧರ್ಮ ಮಸೂದೆಯು ದಬ್ಬಾಳಿಕೆ ಅಥವಾ ಆಮಿಷದ ಮೂಲಕ ಧಾರ್ಮಿಕ ಪರಿವರ್ತನೆಯನ್ನು ಮೂರು ವರ್ಷಗಳ ಜೈಲು ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ಆಹ್ವಾನಿಸುವ ಶಿಕ್ಷಾರ್ಹ ಅಪರಾಧವಾಗಿದೆ. ಮತಾಂತರಗೊಂಡ ವ್ಯಕ್ತಿ ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಜಾತಿ ಮತ್ತು ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಪಂಗಡದ ಸದಸ್ಯ, ಅಪ್ರಾಪ್ತ ಅಥವಾ ಮಹಿಳೆಯಾಗಿದ್ದರೆ, ದಂಡದೊಂದಿಗೆ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳ ಜೈಲು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಮಸೂದೆಯು ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ಇಚ್ಛೆಯ ಮೇರೆಗೆ ಮತಾಂತರಗೊಳ್ಳಲು ಇಚ್ಛಿಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ದಿನಾಂಕ, ಪರಿವರ್ತನೆಯ ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು ಅದರ ಮೇಲೆ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ಮಾಡುವ ವಿವರಗಳೊಂದಿಗೆ ಡೆಪ್ಯೂಟಿ ಕಮಿಷನರ್‌ಗೆ ನಿರ್ಧಾರದ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸುವುದನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯಗೊಳಿಸಿದೆ. &lt;ref name=&quot;Guv approves&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/india/jharkhand-guv-approves-freedom-of-religion-bill-land-act-bjp-welcomes-move/|title=Jharkhand Guv approves Freedom of Religion bill, land act; BJP welcomes move|date=6 September 2017|work=The Indian Express|access-date=23 July 2022|language=en}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://indianexpress.com/article/india/jharkhand-guv-approves-freedom-of-religion-bill-land-act-bjp-welcomes-move/ &quot;Jharkhand Guv approves Freedom of Religion bill, land act; BJP welcomes move&quot;]. ''The Indian Express''. 6 September 2017&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;23 July&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

ಭೂಸ್ವಾಧೀನ ಕಾಯಿದೆ, 2013 ರಲ್ಲಿನ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳು, ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಭೂ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಹಿಡುವಳಿದಾರರಿಗೆ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ನೀಡಲು ಆರು ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯನ್ನು ನಿಗದಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ನೀರು ಸರಬರಾಜು, ವಿದ್ಯುತ್ ಪ್ರಸರಣ ಮಾರ್ಗಗಳು, ರಸ್ತೆಗಳು, ಶಾಲೆಗಳಂತಹ ಕನಿಷ್ಠ ಹತ್ತು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ರೀತಿಯ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಪರಿಣಾಮದ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನದ (SIA) ಅಗತ್ಯವನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲಾಗಿದೆ. &lt;ref name=&quot;Guv approves&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/india/jharkhand-guv-approves-freedom-of-religion-bill-land-act-bjp-welcomes-move/|title=Jharkhand Guv approves Freedom of Religion bill, land act; BJP welcomes move|date=6 September 2017|work=The Indian Express|access-date=23 July 2022|language=en}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://indianexpress.com/article/india/jharkhand-guv-approves-freedom-of-religion-bill-land-act-bjp-welcomes-move/ &quot;Jharkhand Guv approves Freedom of Religion bill, land act; BJP welcomes move&quot;]. ''The Indian Express''. 6 September 2017&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;23 July&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

== ೨೦೨೨ ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಪ್ರಚಾರ ==
 
ಜೂನ್ 2022 ರಲ್ಲಿ, ಬಿಜೆಪಿಯು ಮುರ್ಮು ಅವರನ್ನು ಮುಂದಿನ ತಿಂಗಳು 2022 ರ ಚುನಾವಣೆಗೆ [[ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ|ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳಿಗೆ]] ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಒಕ್ಕೂಟದ (NDA) ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯಾಗಿ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಿತು. ಯಶ್ವಂತ್ ಸಿನ್ಹಾ ಅವರನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯನ್ನಾಗಿ ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷಗಳು ಸೂಚಿಸಿದ್ದವು. &lt;ref name=&quot;first2&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.dw.com/en/india-bjp-backs-tribal-politician-draupadi-murmu-for-president-against-former-ally/a-62505626|title=India: BJP backs tribal politician Draupadi Murmu for president against former ally {{!}} DW {{!}} 18.07.2022|work=Deutsche Welle|access-date=22 July 2022}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://www.dw.com/en/india-bjp-backs-tribal-politician-draupadi-murmu-for-president-against-former-ally/a-62505626 &quot;India: BJP backs tribal politician Draupadi Murmu for president against former ally | DW | 18.07.2022&quot;]. ''Deutsche Welle''&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;22 July&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; ತನ್ನ ಚುನಾವಣಾ ಪ್ರಚಾರದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಮುರ್ಮು ತನ್ನ ಉಮೇದುವಾರಿಕೆಗೆ ಬೆಂಬಲ ಕೋರಿ ವಿವಿಧ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ್ದಳು. ಬಿಜೆಡಿ, ಜೆಎಂಎಂ, ಬಿಎಸ್‌ಪಿ, [[ಶಿವ ಸೇನಾ|ಎಸ್‌ಎಸ್‌ನಂತಹ]] ಹಲವು ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷಗಳು ಮತದಾನಕ್ಕೂ ಮುನ್ನ ಆಕೆಯ ಅಭ್ಯರ್ಥಿತನಕ್ಕೆ ಬೆಂಬಲ ಘೋಷಿಸಿದ್ದವು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/droupadi-murmu-to-visit-karnataka-today-seek-support-for-presidential-polls-101657439666283.html|title=Droupadi Murmu to visit Karnataka today, seek support for presidential polls|date=2022-07-10|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2022-07-19}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/cities/kolkata/murmu-to-visit-kolkata-today-to-seek-support-8018201/|title=Murmu to visit Kolkata today to seek support|date=2022-07-09|website=The Indian Express|language=en|access-date=2022-07-19}}&lt;/ref&gt; 21 ಜುಲೈ 2022 ರಂದು, ಮುರ್ಮು ಅವರು 2022 ರ ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ 28 ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ( [[ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳು|ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶವಾದ]] [[ಪುದುಚೇರಿ]] ಸೇರಿದಂತೆ) 21 ರಲ್ಲಿ 676,803 ಚುನಾವಣಾ ಮತಗಳೊಂದಿಗೆ (ಒಟ್ಟು 64.03%) ಸಾಮಾನ್ಯ ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷದ ಅಭ್ಯರ್ಥಿ ಯಶವಂತ್ ಸಿನ್ಹಾ ಅವರನ್ನು ಸೋಲಿಸುವ ಮೂಲಕ ಸ್ಪಷ್ಟ ಬಹುಮತವನ್ನು ಪಡೆದು ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯಾದರು. &lt;ref name=&quot;Results&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/india/presidential-election-2022-results-counting-votes-live-updates-yashwant-sinha-droupadi-murmu-8042430/|title=Presidential Election 2022 Result Live Updates: Droupadi Murmu makes history, becomes India's first tribal woman President|date=21 July 2022|work=The Indian Express|access-date=21 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt;

ಅವರು ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು ಮತ್ತು 25 ಜುಲೈ 2022 ರಂದು ಅಧಿಕಾರ ವಹಿಸಿಕೊಂಡರು. ಅವರು [[ಭಾರತದ ಸಂಸತ್ತು|ಸಂಸತ್ತಿನ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಹಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ]] [[ಭಾರತದ ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು|ಸಿಜೆಐ]] ಶ್ರೀ ಎನ್‌ವಿ ರಮಣ ಅವರಿಂದ ಪ್ರಮಾಣ ವಚನ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಿದ್ದಾರೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://market-place.in/web-stories/draupadi-murmu/|title=All About The New President Of India: Draupadi Murmu » Market Place|date=2022-07-19|website=Market Place|language=en-US|access-date=2022-07-22}}&lt;/ref&gt;

ಮುರ್ಮು [[ಒರಿಸ್ಸಾ|ಒಡಿಶಾದ]] ಮೊದಲ ವ್ಯಕ್ತಿ ಮತ್ತು [[ಪ್ರತಿಭಾ ಪಾಟೀಲ್]] ನಂತರ ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯಾದ ಎರಡನೇ ಮಹಿಳೆ. ಅವರು ಭಾರತದ ಸ್ಥಳೀಯ ಗೊತ್ತುಪಡಿಸಿದ ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳಿಂದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಮೊದಲ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಲಿದ್ದಾರೆ. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://thewire.in/politics/droupadi-murmu-bjp-adivasis-president|title=Will Droupadi Murmu Remain a BJP Electoral Ploy or Help Unseen Adivasis Be Seen at Last?|date=22 July 2022|work=The Wire|access-date=22 July 2022}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Express 5 things&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/droupadi-murmu-president-of-india-five-things-8044065/|title=Explained: 5 things to know about Droupadi Murmu, President of India|date=22 July 2022|work=The Indian Express|access-date=22 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Deutsche Welle&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.dw.com/en/india-tribal-politician-draupadi-murmu-wins-presidential-vote/a-62559372|title=India: Tribal politician Draupadi Murmu wins presidential vote {{!}} DW {{!}} 21.07.2022|work=Deutsche Welle|access-date=23 July 2022}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://www.dw.com/en/india-tribal-politician-draupadi-murmu-wins-presidential-vote/a-62559372 &quot;India: Tribal politician Draupadi Murmu wins presidential vote | DW | 21.07.2022&quot;]. ''Deutsche Welle''&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;23 July&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; 1947 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ [[ಭಾರತ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಕಾಯ್ದೆ ೧೯೪೭|ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ]] ನಂತರ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಅತ್ಯಂತ ಕಿರಿಯ ಮತ್ತು ಮೊದಲ ವ್ಯಕ್ತಿ.

ಅವರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯು 25 ಜುಲೈ 2022 ರಂದು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. &lt;ref name=&quot;Express Profile&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/political-pulse/the-sunday-profile-droupadi-murmu-raisina-calling-8033868/|title=The Sunday Profile {{!}} Droupadi Murmu: Raisina Calling|date=22 July 2022|work=The Indian Express|access-date=22 July 2022|language=en}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://indianexpress.com/article/political-pulse/the-sunday-profile-droupadi-murmu-raisina-calling-8033868/ &quot;The Sunday Profile | Droupadi Murmu: Raisina Calling&quot;]. ''The Indian Express''. 22 July 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;22 July&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

== ಚುನಾವಣಾ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆ ==
{| class=&quot;wikitable plainrowheaders&quot;
|+ id=&quot;336&quot; |[[2000 Odisha Legislative Assembly election|ಒಡಿಶಾ ವಿಧಾನಸಭೆ ಚುನಾವಣೆ, 2000]] :
! colspan=&quot;2&quot; scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | ಪಾರ್ಟಿ
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 17em&quot; | ಅಭ್ಯರ್ಥಿ
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 5em&quot; | ಮತಗಳು
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 3.5em&quot; | %
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 3.5em&quot; | &lt;span class=&quot;rt-commentedText&quot; style=&quot;border-bottom:1px dotted&quot; title=&quot;Change in percentage value since previous election&quot;&gt;±%&lt;/span&gt;
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #FF9933; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | '''[[Bharatiya Janata Party|ಬಿಜೆಪಿ]]'''
| class=&quot;fn&quot; | '''[[Droupadi Murmu|ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು]]'''
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | '''25,110'''
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | '''34.15'''
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #19AAED; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Indian National Congress|INC]]
| class=&quot;fn&quot; | ಲಕ್ಷ್ಮಣ್ ಮಾಝಿ
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 20542
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 27.93
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #215B30; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Jharkhand Mukti Morcha|JMM]]
| class=&quot;fn&quot; | ಬ್ರಜ ಮೋಹನ್ ಹನ್ಸ್ದಾ
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 10485
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 14.26
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6&quot;
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | ಬಹುಮತ
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 4568
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 6.21
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6&quot;
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | [[Voter turnout|ಮತದಾನ ಪ್ರಮಾಣ]]
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 74997
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 59.81
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6;&quot;
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;text-align:right;&quot; | [[Voter registration|ನೋಂದಾಯಿತ ಮತದಾರರು]]
| style=&quot;text-align:right; margin-right:0.5em&quot; | 125,385
| style=&quot;text-align:right; margin-right:0.5em&quot; | &lt;ref&gt;&lt;templatestyles src=&quot;Module:Citation/CS1/styles.css&quot;&gt;&lt;/templatestyles&gt;&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot;&gt;[https://eci.gov.in/files/file/3628-orissa-2000/ &quot;Odisha Election 2000&quot;]. ECI&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;22 July&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;
| style=&quot;text-align:right; margin-right:0.5em&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6&quot;
| style=&quot;background-color: #FF9933&quot; |
| colspan=&quot;2&quot; | [[Indian National Congress|ಐಎನ್‌ಸಿಯಿಂದ]] [[Bharatiya Janata Party|ಬಿಜೆಪಿಗೆ]] '''ಲಾಭ'''
! style=&quot;text-align:right;&quot; | [[Swing (politics)|ಸ್ವಿಂಗ್]]
| style=&quot;text-align:right;&quot; |
|
|}
{| class=&quot;wikitable plainrowheaders&quot;
|+ id=&quot;511&quot; |[[2009 Indian general elections|2009 ಭಾರತೀಯ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಗಳು]] : [[Mayurbhanj|ಮಯೂರ್ಭಂಜ್]]
! colspan=&quot;2&quot; scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | ಪಾರ್ಟಿ
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 17em&quot; | ಅಭ್ಯರ್ಥಿ
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 5em&quot; | ಮತಗಳು
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 3.5em&quot; | %
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 3.5em&quot; | &lt;span class=&quot;rt-commentedText&quot; style=&quot;border-bottom:1px dotted&quot; title=&quot;Change in percentage value since previous election&quot;&gt;±%&lt;/span&gt;
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #70a647; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | '''[[Biju Janata Dal|ಬಿಜೆಡಿ]]'''
| class=&quot;fn&quot; | '''[[Laxman Tudu|ಲಕ್ಷ್ಮಣ್ ತುಡು]]'''
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | '''256,648'''
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | '''31.08'''
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #215B30; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Jharkhand Mukti Morcha|JMM]]
| class=&quot;fn&quot; | ಸುದಮ್ ಮಾರ್ಂಡಿ
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 1,90,470
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 23.06
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #FF9933; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Bharatiya Janata Party|ಬಿಜೆಪಿ]]
| class=&quot;fn&quot; | [[Droupadi Murmu|ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು]]
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 1,50,827
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 18.26
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #19AAED; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Indian National Congress|INC]]
| class=&quot;fn&quot; | ಲಕ್ಷ್ಮಣ್ ಮಾಝಿ
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 1,40,770
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 17.04
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color:#E9E9E9&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Independent politician|IND]]
| class=&quot;fn&quot; | ರಾಮೇಶ್ವರ ಮಾಝಿ
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 25,603
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 3.10
| style=&quot;text-align:right;&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6&quot;
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | ಬಹುಮತ
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 66,178
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 8.02
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6&quot;
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | [[Voter turnout|ಮತದಾನ ಪ್ರಮಾಣ]]
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 8,24,754
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 70.27
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6&quot;
| style=&quot;background-color: #70a647&quot; |
| colspan=&quot;2&quot; | [[Jharkhand Mukti Morcha|ಜೆಎಂಎಂನಿಂದ]] [[Biju Janata Dal|ಬಿಜೆಡಿ]] '''ಲಾಭ'''
! style=&quot;text-align:right;&quot; | [[Swing (politics)|ಸ್ವಿಂಗ್]]
| style=&quot;text-align:right;&quot; |
|
|}
 
{| class=&quot;wikitable plainrowheaders&quot;
|+ id=&quot;618&quot; |[[2014 Odisha Legislative Assembly election|2014 ಒಡಿಶಾ ವಿಧಾನಸಭೆ ಚುನಾವಣೆ]] : ರೈರಂಗಪುರ
! colspan=&quot;2&quot; scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | ಪಾರ್ಟಿ
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 17em&quot; | ಅಭ್ಯರ್ಥಿ
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 5em&quot; | ಮತಗಳು
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 3.5em&quot; | %
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 3.5em&quot; | &lt;span class=&quot;rt-commentedText&quot; style=&quot;border-bottom:1px dotted&quot; title=&quot;Change in percentage value since previous election&quot;&gt;±%&lt;/span&gt;
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #70a647; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | '''[[Biju Janata Dal|ಬಿಜೆಡಿ]]'''
| class=&quot;fn&quot; | '''ಸೈಬಾ ಸುಶೀಲ್ ಕುಮಾರ್ ಹನ್ಸ್ದಾ'''
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | '''51,062'''
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | '''5.23'''
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #FF9933; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Bharatiya Janata Party|ಬಿಜೆಪಿ]]
| class=&quot;fn&quot; | [[Droupadi Murmu|ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು]]
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 44,679
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | -9.87
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #19AAED; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Indian National Congress|INC]]
| class=&quot;fn&quot; | ಶ್ಯಾಮ್ ಚರಣ್ ಹನ್ಸ್ದಾ
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 29,006 
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #215B30; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Jharkhand Mukti Morcha|JMM]]
| class=&quot;fn&quot; | ಪೂರ್ಣ ಚಂದ್ರ ಮಾರ್ಂಡಿ
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 7,078 
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #22409A; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Bahujan Samaj Party|ಬಿಎಸ್ಪಿ]]
| class=&quot;fn&quot; | ಲಂಬೋದರ ಮುರ್ಮು
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 6,082 
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color:#E9E9E9&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | ಸ್ವತಂತ್ರ
| class=&quot;fn&quot; | ಬಿಸ್ವನಾಥ್ ಕಿಸ್ಕು
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 3,090 
| style=&quot;text-align:right;&quot; |
| style=&quot;text-align:right;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #0066A4; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Aam Aadmi Party|AAP]]
| class=&quot;fn&quot; | ಸುದರ್ಶನ್ ಮುರ್ಮು
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 1,651 
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #E1A95F; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Aama Odisha Party|AOP]]
| class=&quot;fn&quot; | ಬಿರ್ಸಾ ಕಂಡಂಕೆಲ್
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 2,031 
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #FFFFFF; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[None of the above|ನೋಟಾ]]
| class=&quot;fn&quot; | [[None of the above|ಮೇಲಿನ ಯಾವುದೂ ಅಲ್ಲ]]
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 2,034
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6&quot;
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | ಬಹುಮತ 
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6&quot;
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | [[Voter turnout|ಮತದಾನ ಪ್ರಮಾಣ]] 
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6;&quot;
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;text-align:right;&quot; | [[Voter registration|ನೋಂದಾಯಿತ ಮತದಾರರು]]
| style=&quot;text-align:right; margin-right:0.5em&quot; |
| style=&quot;text-align:right; margin-right:0.5em&quot; | &lt;ref&gt;&lt;templatestyles src=&quot;Module:Citation/CS1/styles.css&quot;&gt;&lt;/templatestyles&gt;&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot;&gt;[https://eci.gov.in/files/file/3631-orissa-2014/ &quot;Odisha Election 2014&quot;]. ECI&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;22 July&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;
| style=&quot;text-align:right; margin-right:0.5em&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6&quot;
| style=&quot;background-color: #70a647&quot; |
| colspan=&quot;2&quot; | [[Indian National Congress|INC]] ನಿಂದ [[Biju Janata Dal|BJD]] '''ಲಾಭ'''
! style=&quot;text-align:right;&quot; | [[Swing (politics)|ಸ್ವಿಂಗ್]]
| style=&quot;text-align:right;&quot; |
|
|}
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right&quot;
|+ id=&quot;768&quot; |2022 ರ ಭಾರತೀಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಚುನಾವಣೆಯ ಫಲಿತಾಂಶಗಳು &lt;ref&gt;https://twitter.com/ANI/status/1550156953850040321/photo/1 &lt;sup class=&quot;noprint Inline-Template &quot; style=&quot;white-space:nowrap;&quot;&gt;&amp;#x5B;''[[Wikipedia:Bare URLs|&lt;span title=&quot;A full citation is required to prevent link rot. (July 2022)&quot;&gt;bare URL&lt;/span&gt;]]''&amp;#x5D;&lt;/sup&gt;&lt;/ref&gt;
! colspan=&quot;2&quot; | ಅಭ್ಯರ್ಥಿ
! ಸಮ್ಮಿಶ್ರ
! ವೈಯಕ್ತಿಕ&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ಮತಗಳು
! ಚುನಾವಣಾ&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ಕಾಲೇಜು ಮತಗಳು
! %
|-
| bgcolor=&quot;#F98C1F&quot; |
| align=&quot;left&quot; | [[Draupadi Murmu|ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು]]
| align=&quot;left&quot; | [[National Democratic Alliance|ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಒಕ್ಕೂಟ]]
| 2,824
| 676,803
| 64.03
|-
| bgcolor=&quot;#20C646&quot; |
| align=&quot;left&quot; | [[Yashwant Sinha|ಯಶವಂತ್ ಸಿನ್ಹಾ]]
| align=&quot;left&quot; | [[United Opposition (India)|ಸಂಯುಕ್ತ ವಿರೋಧ]]
| 1,877
| 380,177
| 35.97
|-
| colspan=&quot;6&quot; |
|-
| colspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; | ಮಾನ್ಯ ಮತಗಳು
| 4,701
| 1,056,980
| 98.89
|-
| colspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; | ಖಾಲಿ ಮತ್ತು ಅಮಾನ್ಯ ಮತಗಳು
| 53
| 15,397
| 1.11
|-
| colspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; | '''ಒಟ್ಟು'''
| '''4,754'''
| '''1,072,377'''
| '''100'''
|-
| colspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; | ನೋಂದಾಯಿತ ಮತದಾರರು / ಮತದಾನ
| 4,809
| 1,086,431
| 98.86
|}

== ಸಹ ನೋಡಿ ==

* [[ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ]]
* [[ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ]]
* [[ಭಾರತದ ಉಪ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ|ಭಾರತದ ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷ]]
* ಮೊದಲ ಮೋದಿ ಮಂತ್ರಿಮಂಡಲ
* ಎರಡನೇ ಮೋದಿ ಮಂತ್ರಿಮಂಡಲ
* [[ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ]]
* ಭಾರತದ ಉಪರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ
* 2022 ಭಾರತೀಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಚುನಾವಣೆ
* 2022 ಭಾರತೀಯ ಉಪರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಚುನಾವಣೆ

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;0&quot;&gt;&lt;/references&gt;

 
== ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ==
[[ವರ್ಗ:ಜೀವಂತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು]]
[[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು]]
[[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷದ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು]]
[[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳು]]</text>
      <sha1>g0swee302ejeq2e7061t0lsabjabcja</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113431</id>
      <parentid>1113430</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T08:58:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ishqyk</username>
        <id>76644</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52709" xml:space="preserve">{{Infobox ಸರ್ಕಾರಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷ|name=ದ್ರೌಪದಿ ಮೂರ್ಮು|image=Droupadi Murmu official portrait, 2022.jpg|caption=ಅಧಿಕೃತ ಭಾವಚಿತ್ರ, ೨೦೨೨|order=|vicepresident=[[ವೆಂಕಯ್ಯ ನಾಯ್ಡು]]&lt;br/&gt;[[ಜಗದೀಪ್ ಧನಕರ್]]|term_start=೨೫ ಜುಲೈ ೨೦೨೨|term_end=|successor=|term_start2=೧೮ ಮೇ ೨೦೧೫|term_end2=೧೨ ಜುಲೈ ೨೦೨೧|predecessor2=ಸೈಯದ್ ಅಹಮದ್|successor2=[[ರಮೇಶ್ ಬೈಸ್]]|term_start3=೬ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೦೨|term_end3=೧೬ ಮೇ  ೨೦೦೪|predecessor3=|successor3=|term_start4=೬ ಮಾರ್ಚ್  ೨೦೦೦|term_end4=೬ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೦೨|predecessor4=|successor4=|party=[[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಾರ್ಟಿ]]|birth_date=೨೦ ಜೂನ್ ೧೯೫೮&lt;br/&gt;(ವಯಸ್ಸು ೬೪)|birth_place=ಉಪರ್ಬೇದ [[ಮಯೂರ್ಭಂಜ್ ಜಿಲ್ಲೆ ]], [[ಒರಿಸ್ಸಾ]], [[ಭಾರತ]]|profession=ಶಿಕ್ಷಕಿ}}

'''ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು''' (  ಜನನ ೨೦ ಜೂನ್ ೧೯೫೮) ಒಬ್ಬ ಭಾರತೀಯ ರಾಜಕಾರಣಿ, ಇವರು [[ಭಾರತ|ಭಾರತದ]] [[ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ|ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ]]ಯಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು [[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ|ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷದ]] (ಬಿಜೆಪಿ) ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. &lt;ref name=&quot;:02&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/draupadi-murmu-former-jharkhand-governor-is-bjps-choice-for-president-3088291|title=Droupadi Murmu, Former Jharkhand Governor, Is BJP's Choice For President|website=NDTV.com|access-date=2022-06-21}}&lt;/ref&gt; ಅವರು [[ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ|ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯಾಗಿ]] ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಸ್ಥಳೀಯ, ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಮೊದಲ ವ್ಯಕ್ತಿ. &lt;ref name=&quot;Deutsche Welle&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.dw.com/en/india-tribal-politician-draupadi-murmu-wins-presidential-vote/a-62559372|title=India: Tribal politician Draupadi Murmu wins presidential vote {{!}} DW {{!}} 21.07.2022|work=Deutsche Welle|access-date=23 July 2022}}&lt;/ref&gt; ಅವರ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗುವ ಮೊದಲು ಅವರು ೨೦೧೫ ಮತ್ತು  ೨೦೨೧ರ ನಡುವೆ ಜಾರ್ಖಂಡ್‌ನ ಒಂಬತ್ತನೇ ರಾಜ್ಯಪಾಲರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು ಮತ್ತು  ೨೦೦೦ ರಿಂದ ೨೦೦೪ &lt;ref name=&quot;MSNfirst&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.msn.com/en-in/news/politics/droupadi-murmu-india-e2-80-99s-youngest-president-and-first-to-be-born-after-independence/ar-AAZPApk|title=Droupadi Murmu: India's Youngest President and First to be Born After Independence|website=MSN|language=en-IN|access-date=2022-07-21}}&lt;/ref&gt; ನಡುವೆ ಒಡಿಶಾ ಸರ್ಕಾರದ ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು.

ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಮೊದಲು, ಅವರು ೧೯೭೯ ರಿಂದ  ೧೯೮೩ರವರೆಗೆ ರಾಜ್ಯ ನೀರಾವರಿ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯುತ್ ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಕಿರಿಯ ಸಹಾಯಕರಾಗಿ ಮತ್ತು ನಂತರ ರಾಯರಂಗಪುರದ ಶ್ರೀ ಅರಬಿಂದೋ ಸಮಗ್ರ ಶಿಕ್ಷಣ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ  ೧೯೯೭ ರವರೆಗೆ ಶಿಕ್ಷಕಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು.

ಜೂನ್ ೨೦೨೨ ರಲ್ಲಿ, ಬಿಜೆಪಿಯು ಮುರ್ಮು ಅವರನ್ನು ೨೦೨೨ ರ ಚುನಾವಣೆಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಒಕ್ಕೂಟದ (NDA) ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯಾಗಿ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಿತು. &lt;ref name=&quot;first2&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.dw.com/en/india-bjp-backs-tribal-politician-draupadi-murmu-for-president-against-former-ally/a-62505626|title=India: BJP backs tribal politician Draupadi Murmu for president against former ally {{!}} DW {{!}} 18.07.2022|work=Deutsche Welle|access-date=22 July 2022}}&lt;/ref&gt; ಅವರು ಜುಲೈ ೨೦೨೨ ರಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು, ದೇಶದ ಅತ್ಯಂತ ಕಿರಿಯ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಮತ್ತು [[ಭಾರತ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಕಾಯ್ದೆ ೧೯೪೭|ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ]] ನಂತರ ಜನಿಸಿದ ಮೊದಲ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯಾದರು . &lt;ref name=&quot;MSNfirst&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.msn.com/en-in/news/politics/droupadi-murmu-india-e2-80-99s-youngest-president-and-first-to-be-born-after-independence/ar-AAZPApk|title=Droupadi Murmu: India's Youngest President and First to be Born After Independence|website=MSN|language=en-IN|access-date=2022-07-21}}&lt;/ref&gt;

== ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ==
ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು ಜೂನ್ 20, 1958 ರಂದು ಒಡಿಶಾದ ರೈರಂಗಪುರದ ಬೈದಪೋಸಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ [[ಸಂತಾಲರು|ಸಂತಾಲಿ]] ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/education-today/gk-current-affairs/story/draupadi-murmu-president-of-india-982961-2017-06-15|title=Droupadi Murmu may soon be the President of India: Know all about her|date=15 June 2017|website=India Today|access-date=20 July 2022}}&lt;/ref&gt; ಆಕೆಯ ತಂದೆ ಮತ್ತು ಅಜ್ಜ ಗ್ರಾಮ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿದ್ದರು. ಮುರ್ಮು ರಮಾದೇವಿ ಮಹಿಳಾ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಕಲಾ ಪದವಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. &lt;ref name=&quot;Express Profile&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/political-pulse/the-sunday-profile-droupadi-murmu-raisina-calling-8033868/|title=The Sunday Profile {{!}} Droupadi Murmu: Raisina Calling|date=22 July 2022|work=The Indian Express|access-date=22 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt;

ಅವರು ಒಬ್ಬ ಬ್ಯಾಂಕರ್ ನನ್ನು ಮದುವೆಯಾದರು.  ಅವರು ಇಬ್ಬರು ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳು ಮತ್ತು ಒಬ್ಬ ಮಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. 2009 ರಿಂದ 2015 ರವರೆಗೆ 7 ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಇವರ ಪತಿ, ಇಬ್ಬರು ಪುತ್ರರು, ತಾಯಿ ಮತ್ತು ಒಬ್ಬ ಸಹೋದರ ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದ್ದಾರೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/india/who-is-draupdi-murmu-next-president-narendra-modi-pranab-mukherjee-4701597/|title=Who is Droupadi Murmu?|date=2017-06-13|website=The Indian Express|language=en|access-date=2022-06-22}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bhaskar.com/local/rajasthan/pali/news/draupadi-murmu-was-broken-by-the-death-of-her-eldest-son-two-months-of-daily-yoga-practice-brought-her-out-of-depression-129973325.html|title=वियोग से राजयोग तक:बड़े बेटे की मौत से टूट गई थीं द्रौपदी मुर्मू, दो महीने की रोज योग साधना ने डिप्रेशन से उबारा|work=Dainik Bhaskar|access-date=23 July 2022}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/droupadi-murmu-once-a-councillor-and-now-indias-president-elect-3181204|title=Droupadi Murmu is India's Youngest, First Tribal President}}&lt;/ref&gt; ಅವರು ಬ್ರಹ್ಮ ಕುಮಾರೀಸ್ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಚಳುವಳಿಯ ಅನುಯಾಯಿನಿ ಆಗಿದ್ದರು. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.theweek.in/theweek/cover/2022/06/24/how-droupadi-murmu-dealt-with-personal-tragedies.html|title=How Droupadi Murmu dealt with personal tragedies|work=TheWeek}}&lt;/ref&gt;

== ಆರಂಭಿಕ ವೃತ್ತಿಜೀವನ ==
1979 ರಿಂದ 1983 ರವರೆಗೆ, ಮುರ್ಮು ಒಡಿಶಾ ಸರ್ಕಾರದ ನೀರಾವರಿ ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಕಿರಿಯ ಸಹಾಯಕರಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ನಂತರ ಅವರು ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಅರಬಿಂದೋ ಇಂಟೆಗ್ರಲ್ ಎಜುಕೇಶನ್ ಸೆಂಟರ್, ರೈರಂಗಪುರದಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಕಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಹಿಂದಿ, ಒಡಿಯಾ, ಗಣಿತ ಮತ್ತು ಭೂಗೋಳವನ್ನು ಕಲಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Profile Hindu&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/profile-the-importance-of-being-draupadi-murmu/article65550479.ece|title=Profile:The importance of being Droupadi Murmu|work=The Hindu}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Express Profile&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/political-pulse/the-sunday-profile-droupadi-murmu-raisina-calling-8033868/|title=The Sunday Profile {{!}} Droupadi Murmu: Raisina Calling|date=22 July 2022|work=The Indian Express|access-date=22 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt;

== ರಾಜಕೀಯ ವೃತ್ತಿಜೀವನ ==
ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು ರಾಯರಂಗಪುರದಲ್ಲಿ [[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ|ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ]] (ಬಿಜೆಪಿ) ಸೇರಿದರು. 1997 ರಲ್ಲಿ ಅವರು ರಾಯರಂಗಪುರ ನಗರ ಪಂಚಾಯತ್ ಕೌನ್ಸಿಲರ್ ಆಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. &lt;ref name=&quot;Profile Hindu&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/profile-the-importance-of-being-draupadi-murmu/article65550479.ece|title=Profile:The importance of being Droupadi Murmu|work=The Hindu}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Express Profile&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/political-pulse/the-sunday-profile-droupadi-murmu-raisina-calling-8033868/|title=The Sunday Profile {{!}} Droupadi Murmu: Raisina Calling|date=22 July 2022|work=The Indian Express|access-date=22 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt;

ಅವರು 2000 ರ ಒಡಿಶಾ ವಿಧಾನಸಭೆ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ರಾಯರಂಗ್‌ಪುರ ವಿಧಾನಸಭಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಿಂದ ಗೆದ್ದರು ಮತ್ತು 2000 ಮತ್ತು 2009 &lt;ref name=&quot;Deutsche Welle&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.dw.com/en/india-tribal-politician-draupadi-murmu-wins-presidential-vote/a-62559372|title=India: Tribal politician Draupadi Murmu wins presidential vote {{!}} DW {{!}} 21.07.2022|work=Deutsche Welle|access-date=23 July 2022}}&lt;/ref&gt; ನಡುವೆ ಒಡಿಶಾ ವಿಧಾನಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಎರಡು ಅವಧಿಗೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಒಡಿಶಾದಲ್ಲಿ ಬಿಜೆಪಿ ಮತ್ತು ಬಿಜೆಡಿ ಸಮ್ಮಿಶ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಅವರು ಮಾರ್ಚ್ 6, 2000 ರಿಂದ ಆಗಸ್ಟ್ 6, 2002 ರವರೆಗೆ ವಾಣಿಜ್ಯ ಮತ್ತು ಸಾರಿಗೆ ಸ್ವತಂತ್ರ ಉಸ್ತುವಾರಿ ರಾಜ್ಯ ಸಚಿವರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಆಗಸ್ಟ್ 6, 2002 ರಿಂದ ಮೇ 16  2004 ರವರೆಗೆ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಚಿವರಾಗಿದ್ದರು. &lt;ref name=&quot;Express Profile&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/political-pulse/the-sunday-profile-droupadi-murmu-raisina-calling-8033868/|title=The Sunday Profile {{!}} Droupadi Murmu: Raisina Calling|date=22 July 2022|work=The Indian Express|access-date=22 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt;

2009 ರಲ್ಲಿ, ಬಿಜೆಡಿ ಮತ್ತು ಬಿಜೆಪಿ ಮೈತ್ರಿ ಕೊನೆಗೊಂಡಿದ್ದರಿಂದ ಅವರು ಮಯೂರ್‌ಭಂಜ್ ಲೋಕಸಭಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಿಂದ [[೨೦೦೯ರ ಭಾರತದ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆ|ಲೋಕಸಭೆ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ]] ಸೋತರು. &lt;ref name=&quot;Express Profile&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/political-pulse/the-sunday-profile-droupadi-murmu-raisina-calling-8033868/|title=The Sunday Profile {{!}} Droupadi Murmu: Raisina Calling|date=22 July 2022|work=The Indian Express|access-date=22 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt;

== ಜಾರ್ಖಂಡ್ ರಾಜ್ಯಪಾಲರು ==
[[ಚಿತ್ರ:Governor_of_Jharkhand_Draupadi_Murmu_with_Prime_Minister_Narendra_Modi.jpg|right|thumb|200x200px| 2015ರಲ್ಲಿ [[ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ|ಪ್ರಧಾನಿ]] [[ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ|ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿಯವರೊಂದಿಗೆ]] ಮುರ್ಮು]]
ಮುರ್ಮು ಅವರು ಜಾರ್ಖಂಡ್‌ನ ರಾಜ್ಯಪಾಲರಾಗಿ 18 ಮೇ 2015 ರಂದು [[ಆಣೆ|ಪ್ರಮಾಣ ವಚನ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು]], ಈ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸಿದ ಮೊದಲ ಮಹಿಳೆ ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೆ ಪಾತ್ರರಾದರು. &lt;ref name=&quot;IBNlive 20152&quot;&gt;{{Cite web|url=http://m.ibnlive.com/news/india/draupadi-murmu-sworn-in-as-first-woman-governor-of-jharkhand-993328.html|title=Droupadi Murmu sworn in as first woman Governor of Jharkhand-I News – IBNLive Mobile|date=18 May 2015|website=[[IBN Live]]|access-date=18 May 2015}}&lt;/ref&gt; ಬಿಜೆಪಿಯು ಜಾರ್ಖಂಡ್ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಆರು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ರಾಜ್ಯಪಾಲರಾಗಿ ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅವರ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯಲ್ಲಿ [[ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ|ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ]] ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿತ್ತು. &lt;ref name=&quot;Telegraph Tribal&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.telegraphindia.com/jharkhand/tribal-activists-expect-droupadi-murmu-to-be-assertive-as-president/cid/1871370|title=Tribal activists expect Droupadi Murmu to be assertive as President|date=23 June 2022|work=www.telegraphindia.com|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;

ಬಿಜೆಪಿಯ ಮಾಜಿ ರಾಜಕಾರಣಿ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಕರ್ತ ರತನ್ ಟಿರ್ಕಿ, ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ನೀಡಲಾದ ಸ್ವ-ಆಡಳಿತದ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಜಾರಿಗೆ ತರಲು ಮುರ್ಮು ಸಾಕಷ್ಟು ಕೆಲಸ ಮಾಡಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಈ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಐದನೇ ಶೆಡ್ಯೂಲ್ ಮತ್ತು ಪಂಚಾಯತ್‌ಗಳ (ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ವಿಸ್ತರಣೆ) ಕಾಯಿದೆ, 1996 ಅಥವಾ PESA ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. &quot;ಹಲವಾರು ವಿನಂತಿಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಆಗಿನ ರಾಜ್ಯಪಾಲರು ಐದನೇ ಶೆಡ್ಯೂಲ್ ನಿಬಂಧನೆಗಳು ಮತ್ತು ಪೆಸಾವನ್ನು ಅಕ್ಷರ ಮತ್ತು ಉತ್ಸಾಹದಲ್ಲಿ ಜಾರಿಗೆ ತರಲು ತನ್ನ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಎಂದಿಗೂ ಚಲಾಯಿಸಲಿಲ್ಲ&quot; ಎಂದು ಟಿರ್ಕಿ ಹೇಳಿದರು. &lt;ref name=&quot;Telegraph Tribal&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.telegraphindia.com/jharkhand/tribal-activists-expect-droupadi-murmu-to-be-assertive-as-president/cid/1871370|title=Tribal activists expect Droupadi Murmu to be assertive as President|date=23 June 2022|work=www.telegraphindia.com|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;

ಅವರ ಆರು ವರ್ಷಗಳ ಗವರ್ನರ್ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯು ಮೇ 2015 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಜುಲೈ 2021 &lt;ref name=&quot;Express Profile&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/political-pulse/the-sunday-profile-droupadi-murmu-raisina-calling-8033868/|title=The Sunday Profile {{!}} Droupadi Murmu: Raisina Calling|date=22 July 2022|work=The Indian Express|access-date=22 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt; ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು.

=== ಆದಿವಾಸಿಗಳ ಭೂ ಕಾನೂನು ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಪಥಲಗಡಿ ಚಳವಳಿ ===
2016–2017ರಲ್ಲಿ, ರಘುಬರ್ ದಾಸ್ ಸಚಿವಾಲಯವು ಛೋಟಾನಾಗ್‌ಪುರ ಟೆನೆನ್ಸಿ ಆಕ್ಟ್, 1908 ಮತ್ತು ಸಂತಾಲ್ ಪರಗಣ ಟೆನೆನ್ಸಿ ಆಕ್ಟ್, 1949 ಕ್ಕೆ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳನ್ನು ಕೋರಿತ್ತು. ಈ ಎರಡು ಮೂಲ ಕಾನೂನುಗಳು ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳ ತಮ್ಮ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಕಾಪಾಡಿವೆ. ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಕಾನೂನುಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳ ನಡುವೆ ಮಾತ್ರ ಭೂ ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ಮಾಡಬಹುದಾಗಿದೆ. ಹೊಸ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳು ಆದಿವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಬುಡಕಟ್ಟು ಭೂಮಿಯನ್ನು ವಾಣಿಜ್ಯ ಬಳಕೆ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ಬುಡಕಟ್ಟು ಭೂಮಿಯನ್ನು ಗುತ್ತಿಗೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಹಕ್ಕನ್ನು ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ನೀಡಿತು. ಪ್ರಸ್ತುತ ಕಾನೂನನ್ನು ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡುವ ಪ್ರಸ್ತಾವಿತ ಮಸೂದೆಯನ್ನು ಜಾರ್ಖಂಡ್ ವಿಧಾನಸಭೆಯು ಅನುಮೋದಿಸಿದೆ. ನವೆಂಬರ್ 2016 ರಲ್ಲಿ ಅನುಮೋದನೆಗಾಗಿ ಮುರ್ಮುಗೆ ಬಿಲ್‌ಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಲಾಗಿದೆ. &lt;ref name=&quot;Telegraph Tribal&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.telegraphindia.com/jharkhand/tribal-activists-expect-droupadi-murmu-to-be-assertive-as-president/cid/1871370|title=Tribal activists expect Droupadi Murmu to be assertive as President|date=23 June 2022|work=www.telegraphindia.com|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Express Pathalgadi&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/explained-what-is-pathalgadi-movement-and-what-is-the-jmm-govts-stand-on-this-7114979/|title=Explained: What is the Pathalgadi movement, and what is JMM govt's stand on it?|date=23 December 2020|work=The Indian Express|access-date=21 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt;

ಪ್ರಸ್ತಾವಿತ ಕಾನೂನಿಗೆ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರು ತೀವ್ರ ವಿರೋಧ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದರು. ಪಾತಾಳಗಡಿ ಚಳವಳಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಒಕ್ಕಲು ಕಾಯಿದೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರಸ್ತಾವಿತ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು ನಡೆದವು. &lt;ref name=&quot;Tewary&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/other-states/the-pathalgadi-rebellion/article23530998.ece|title=The Pathalgadi rebellion|last=Tewary|first=Amarnath|date=13 April 2018|work=The Hindu|access-date=21 July 2022|language=en-IN}}&lt;/ref&gt; ಒಂದು ಘಟನೆಯಲ್ಲಿ, ಪ್ರತಿಭಟನೆ ಹಿಂಸಾಚಾರಕ್ಕೆ ತಿರುಗಿತು ಮತ್ತು ಆದಿವಾಸಿಗಳು ಬಿಜೆಪಿ ಸಂಸದ ಕರಿಯಾ ಮುಂಡಾ ಅವರ ಭದ್ರತಾ ವಿವರಗಳನ್ನು ಅಪಹರಿಸಿದರು. ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳ ಮೇಲೆ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ದಮನದೊಂದಿಗೆ ಪೊಲೀಸರು ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿದರು, ಇದು ಬುಡಕಟ್ಟು ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಸಾವಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಬುಡಕಟ್ಟು ಹಕ್ಕುಗಳ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ ಸ್ಟಾನ್ ಸ್ವಾಮಿ ಸೇರಿದಂತೆ 200 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರ ವಿರುದ್ಧ ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ಮೊಕದ್ದಮೆಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆಂದೋಲನದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಪೊಲೀಸ್ ಆಕ್ರಮಣದ ಬಗ್ಗೆ ಮೃದುವಾದ ನಿಲುವಿನಿಂದ ಮುರ್ಮು ಟೀಕಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Telegraph Tribal&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.telegraphindia.com/jharkhand/tribal-activists-expect-droupadi-murmu-to-be-assertive-as-president/cid/1871370|title=Tribal activists expect Droupadi Murmu to be assertive as President|date=23 June 2022|work=www.telegraphindia.com|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt; ಮಹಿಳಾ ಬುಡಕಟ್ಟು ಹಕ್ಕುಗಳ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ ಅಲೋಕ ಕುಜೂರ್ ಪ್ರಕಾರ ಅವರು ಆದಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಲು ಸರ್ಕಾರದೊಂದಿಗೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲಾಗಿತ್ತು ಆದರೆ ಅದು ಸಂಭವಿಸಲಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಬದಲಿಗೆ ಅವರು ಸಂವಿಧಾನದ ಮೇಲೆ ನಂಬಿಕೆ ಇಡುವಂತೆ ಪಾತಲ್‌ಗರ್ಹಿ ಆಂದೋಲನದ ನಾಯಕರಿಗೆ ಮನವಿ ಮಾಡಿದರು. &lt;ref name=&quot;Telegraph Tribal&quot; /&gt;
[[ಚಿತ್ರ:The_Governor_of_Jharkhand,_Smt._Draupadi_Murmu_calling_on_the_Vice_President,_Shri_M._Venkaiah_Naidu,_in_New_Delhi_on_August_11,_2017.jpg|right|thumb|200x200px| 2017 ರಲ್ಲಿ [[ನವ ದೆಹಲಿ|ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ]] ಉಪರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ [[ವೆಂಕಯ್ಯ ನಾಯ್ಡು|ಎಂ. ವೆಂಕಯ್ಯ ನಾಯ್ಡು]] ಅವರೊಂದಿಗೆ ಮುರ್ಮು]]
ಮುರ್ಮು ಅವರು ಮಸೂದೆಯಲ್ಲಿನ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಒಟ್ಟು 192 ಮೆಮೊರಾಂಡಮ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ್ದರು. &lt;ref name=&quot;Telegraph Tribal&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.telegraphindia.com/jharkhand/tribal-activists-expect-droupadi-murmu-to-be-assertive-as-president/cid/1871370|title=Tribal activists expect Droupadi Murmu to be assertive as President|date=23 June 2022|work=www.telegraphindia.com|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt; ಆಗ ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕ ಹೇಮಂತ್ ಸೊರೆನ್ ಅವರು, ಬಿಜೆಪಿ ಸರ್ಕಾರವು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್‌ಗಳ ಲಾಭಕ್ಕಾಗಿ ಎರಡು ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಸೂದೆಗಳ ಮೂಲಕ ಬುಡಕಟ್ಟು ಭೂಮಿಯನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಬಯಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದರು. ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷಗಳಾದ ಜಾರ್ಖಂಡ್ ಮುಕ್ತಿ ಮೋರ್ಚಾ, [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]], ಜಾರ್ಖಂಡ್ ವಿಕಾಸ್ ಮೋರ್ಚಾ ಮತ್ತು ಇತರರು ಮಸೂದೆಯ ವಿರುದ್ಧ ತೀವ್ರ ಒತ್ತಡ ಹೇರಿದ್ದರು. &lt;ref name=&quot;Tewary&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/other-states/the-pathalgadi-rebellion/article23530998.ece|title=The Pathalgadi rebellion|last=Tewary|first=Amarnath|date=13 April 2018|work=The Hindu|access-date=21 July 2022|language=en-IN}}&lt;/ref&gt; 24 ಮೇ 2017 ರಂದು, ಮುರ್ಮು ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪಪಟ್ಟರು ಮತ್ತು ಬಿಲ್‌ಗಳಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಗೆ ನೀಡಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಮೆಮೊರಾಂಡಮ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಬಿಲ್ ಅನ್ನು ಹಿಂದಿರುಗಿಸಿದರು. ಈ ಮಸೂದೆಯನ್ನು ನಂತರ ಆಗಸ್ಟ್ 2017 ರಲ್ಲಿ ಹಿಂಪಡೆಯಲಾಯಿತು. &lt;ref name=&quot;Telegraph Tribal&quot; /&gt;

=== ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಭೂಮಿ ಮಸೂದೆ ===
2017 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಮಸೂದೆ, 2017 ಮತ್ತು ಜಾರ್ಖಂಡ್ ಅಸೆಂಬ್ಲಿ ಅಂಗೀಕರಿಸಿದ ಭೂ ಸ್ವಾಧೀನ 2013 ಕಾಯಿದೆಗೆ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡುವ ಮಸೂದೆಯನ್ನು ಅನುಮೋದಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Guv approves&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/india/jharkhand-guv-approves-freedom-of-religion-bill-land-act-bjp-welcomes-move/|title=Jharkhand Guv approves Freedom of Religion bill, land act; BJP welcomes move|date=6 September 2017|work=The Indian Express|access-date=23 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt;

ಧರ್ಮ ಮಸೂದೆಯು ದಬ್ಬಾಳಿಕೆ ಅಥವಾ ಆಮಿಷದ ಮೂಲಕ ಧಾರ್ಮಿಕ ಪರಿವರ್ತನೆಯನ್ನು ಮೂರು ವರ್ಷಗಳ ಜೈಲು ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ಆಹ್ವಾನಿಸುವ ಶಿಕ್ಷಾರ್ಹ ಅಪರಾಧವಾಗಿದೆ. ಮತಾಂತರಗೊಂಡ ವ್ಯಕ್ತಿ ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಜಾತಿ ಮತ್ತು ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಪಂಗಡದ ಸದಸ್ಯ, ಅಪ್ರಾಪ್ತ ಅಥವಾ ಮಹಿಳೆಯಾಗಿದ್ದರೆ, ದಂಡದೊಂದಿಗೆ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳ ಜೈಲು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಮಸೂದೆಯು ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ಇಚ್ಛೆಯ ಮೇರೆಗೆ ಮತಾಂತರಗೊಳ್ಳಲು ಇಚ್ಛಿಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ದಿನಾಂಕ, ಪರಿವರ್ತನೆಯ ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು ಅದರ ಮೇಲೆ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ಮಾಡುವ ವಿವರಗಳೊಂದಿಗೆ ಡೆಪ್ಯೂಟಿ ಕಮಿಷನರ್‌ಗೆ ನಿರ್ಧಾರದ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸುವುದನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯಗೊಳಿಸಿದೆ. &lt;ref name=&quot;Guv approves&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/india/jharkhand-guv-approves-freedom-of-religion-bill-land-act-bjp-welcomes-move/|title=Jharkhand Guv approves Freedom of Religion bill, land act; BJP welcomes move|date=6 September 2017|work=The Indian Express|access-date=23 July 2022|language=en}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://indianexpress.com/article/india/jharkhand-guv-approves-freedom-of-religion-bill-land-act-bjp-welcomes-move/ &quot;Jharkhand Guv approves Freedom of Religion bill, land act; BJP welcomes move&quot;]. ''The Indian Express''. 6 September 2017&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;23 July&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

ಭೂಸ್ವಾಧೀನ ಕಾಯಿದೆ, 2013 ರಲ್ಲಿನ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳು, ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಭೂ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಹಿಡುವಳಿದಾರರಿಗೆ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ನೀಡಲು ಆರು ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯನ್ನು ನಿಗದಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ನೀರು ಸರಬರಾಜು, ವಿದ್ಯುತ್ ಪ್ರಸರಣ ಮಾರ್ಗಗಳು, ರಸ್ತೆಗಳು, ಶಾಲೆಗಳಂತಹ ಕನಿಷ್ಠ ಹತ್ತು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ರೀತಿಯ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಪರಿಣಾಮದ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನದ (SIA) ಅಗತ್ಯವನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲಾಗಿದೆ. &lt;ref name=&quot;Guv approves&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/india/jharkhand-guv-approves-freedom-of-religion-bill-land-act-bjp-welcomes-move/|title=Jharkhand Guv approves Freedom of Religion bill, land act; BJP welcomes move|date=6 September 2017|work=The Indian Express|access-date=23 July 2022|language=en}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://indianexpress.com/article/india/jharkhand-guv-approves-freedom-of-religion-bill-land-act-bjp-welcomes-move/ &quot;Jharkhand Guv approves Freedom of Religion bill, land act; BJP welcomes move&quot;]. ''The Indian Express''. 6 September 2017&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;23 July&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

== ೨೦೨೨ ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಪ್ರಚಾರ ==
 
ಜೂನ್ 2022 ರಲ್ಲಿ, ಬಿಜೆಪಿಯು ಮುರ್ಮು ಅವರನ್ನು ಮುಂದಿನ ತಿಂಗಳು 2022 ರ ಚುನಾವಣೆಗೆ [[ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ|ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳಿಗೆ]] ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಒಕ್ಕೂಟದ (NDA) ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯಾಗಿ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಿತು. ಯಶ್ವಂತ್ ಸಿನ್ಹಾ ಅವರನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯನ್ನಾಗಿ ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷಗಳು ಸೂಚಿಸಿದ್ದವು. &lt;ref name=&quot;first2&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.dw.com/en/india-bjp-backs-tribal-politician-draupadi-murmu-for-president-against-former-ally/a-62505626|title=India: BJP backs tribal politician Draupadi Murmu for president against former ally {{!}} DW {{!}} 18.07.2022|work=Deutsche Welle|access-date=22 July 2022}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://www.dw.com/en/india-bjp-backs-tribal-politician-draupadi-murmu-for-president-against-former-ally/a-62505626 &quot;India: BJP backs tribal politician Draupadi Murmu for president against former ally | DW | 18.07.2022&quot;]. ''Deutsche Welle''&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;22 July&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; ತನ್ನ ಚುನಾವಣಾ ಪ್ರಚಾರದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಮುರ್ಮು ತನ್ನ ಉಮೇದುವಾರಿಕೆಗೆ ಬೆಂಬಲ ಕೋರಿ ವಿವಿಧ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ್ದಳು. ಬಿಜೆಡಿ, ಜೆಎಂಎಂ, ಬಿಎಸ್‌ಪಿ, [[ಶಿವ ಸೇನಾ|ಎಸ್‌ಎಸ್‌ನಂತಹ]] ಹಲವು ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷಗಳು ಮತದಾನಕ್ಕೂ ಮುನ್ನ ಆಕೆಯ ಅಭ್ಯರ್ಥಿತನಕ್ಕೆ ಬೆಂಬಲ ಘೋಷಿಸಿದ್ದವು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/droupadi-murmu-to-visit-karnataka-today-seek-support-for-presidential-polls-101657439666283.html|title=Droupadi Murmu to visit Karnataka today, seek support for presidential polls|date=2022-07-10|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2022-07-19}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/cities/kolkata/murmu-to-visit-kolkata-today-to-seek-support-8018201/|title=Murmu to visit Kolkata today to seek support|date=2022-07-09|website=The Indian Express|language=en|access-date=2022-07-19}}&lt;/ref&gt; 21 ಜುಲೈ 2022 ರಂದು, ಮುರ್ಮು ಅವರು 2022 ರ ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ 28 ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ( [[ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳು|ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶವಾದ]] [[ಪುದುಚೇರಿ]] ಸೇರಿದಂತೆ) 21 ರಲ್ಲಿ 676,803 ಚುನಾವಣಾ ಮತಗಳೊಂದಿಗೆ (ಒಟ್ಟು 64.03%) ಸಾಮಾನ್ಯ ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷದ ಅಭ್ಯರ್ಥಿ ಯಶವಂತ್ ಸಿನ್ಹಾ ಅವರನ್ನು ಸೋಲಿಸುವ ಮೂಲಕ ಸ್ಪಷ್ಟ ಬಹುಮತವನ್ನು ಪಡೆದು ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯಾದರು. &lt;ref name=&quot;Results&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/india/presidential-election-2022-results-counting-votes-live-updates-yashwant-sinha-droupadi-murmu-8042430/|title=Presidential Election 2022 Result Live Updates: Droupadi Murmu makes history, becomes India's first tribal woman President|date=21 July 2022|work=The Indian Express|access-date=21 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt;

ಅವರು ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು ಮತ್ತು 25 ಜುಲೈ 2022 ರಂದು ಅಧಿಕಾರ ವಹಿಸಿಕೊಂಡರು. ಅವರು [[ಭಾರತದ ಸಂಸತ್ತು|ಸಂಸತ್ತಿನ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಹಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ]] [[ಭಾರತದ ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು|ಸಿಜೆಐ]] ಶ್ರೀ ಎನ್‌ವಿ ರಮಣ ಅವರಿಂದ ಪ್ರಮಾಣ ವಚನ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಿದ್ದಾರೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://market-place.in/web-stories/draupadi-murmu/|title=All About The New President Of India: Draupadi Murmu » Market Place|date=2022-07-19|website=Market Place|language=en-US|access-date=2022-07-22}}&lt;/ref&gt;

ಮುರ್ಮು [[ಒರಿಸ್ಸಾ|ಒಡಿಶಾದ]] ಮೊದಲ ವ್ಯಕ್ತಿ ಮತ್ತು [[ಪ್ರತಿಭಾ ಪಾಟೀಲ್]] ನಂತರ ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯಾದ ಎರಡನೇ ಮಹಿಳೆ. ಅವರು ಭಾರತದ ಸ್ಥಳೀಯ ಗೊತ್ತುಪಡಿಸಿದ ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳಿಂದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಮೊದಲ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಲಿದ್ದಾರೆ. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://thewire.in/politics/droupadi-murmu-bjp-adivasis-president|title=Will Droupadi Murmu Remain a BJP Electoral Ploy or Help Unseen Adivasis Be Seen at Last?|date=22 July 2022|work=The Wire|access-date=22 July 2022}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Express 5 things&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/droupadi-murmu-president-of-india-five-things-8044065/|title=Explained: 5 things to know about Droupadi Murmu, President of India|date=22 July 2022|work=The Indian Express|access-date=22 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Deutsche Welle&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.dw.com/en/india-tribal-politician-draupadi-murmu-wins-presidential-vote/a-62559372|title=India: Tribal politician Draupadi Murmu wins presidential vote {{!}} DW {{!}} 21.07.2022|work=Deutsche Welle|access-date=23 July 2022}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://www.dw.com/en/india-tribal-politician-draupadi-murmu-wins-presidential-vote/a-62559372 &quot;India: Tribal politician Draupadi Murmu wins presidential vote | DW | 21.07.2022&quot;]. ''Deutsche Welle''&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;23 July&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; 1947 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ [[ಭಾರತ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಕಾಯ್ದೆ ೧೯೪೭|ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ]] ನಂತರ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಅತ್ಯಂತ ಕಿರಿಯ ಮತ್ತು ಮೊದಲ ವ್ಯಕ್ತಿ.

ಅವರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯು 25 ಜುಲೈ 2022 ರಂದು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. &lt;ref name=&quot;Express Profile&quot;&gt;{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/political-pulse/the-sunday-profile-droupadi-murmu-raisina-calling-8033868/|title=The Sunday Profile {{!}} Droupadi Murmu: Raisina Calling|date=22 July 2022|work=The Indian Express|access-date=22 July 2022|language=en}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://indianexpress.com/article/political-pulse/the-sunday-profile-droupadi-murmu-raisina-calling-8033868/ &quot;The Sunday Profile | Droupadi Murmu: Raisina Calling&quot;]. ''The Indian Express''. 22 July 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;22 July&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

== ಚುನಾವಣಾ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆ ==
{| class=&quot;wikitable plainrowheaders&quot;
|+ id=&quot;336&quot; |[[2000 Odisha Legislative Assembly election|ಒಡಿಶಾ ವಿಧಾನಸಭೆ ಚುನಾವಣೆ, 2000]] :
! colspan=&quot;2&quot; scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | ಪಾರ್ಟಿ
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 17em&quot; | ಅಭ್ಯರ್ಥಿ
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 5em&quot; | ಮತಗಳು
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 3.5em&quot; | %
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 3.5em&quot; | &lt;span class=&quot;rt-commentedText&quot; style=&quot;border-bottom:1px dotted&quot; title=&quot;Change in percentage value since previous election&quot;&gt;±%&lt;/span&gt;
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #FF9933; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | '''[[Bharatiya Janata Party|ಬಿಜೆಪಿ]]'''
| class=&quot;fn&quot; | '''[[Droupadi Murmu|ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು]]'''
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | '''25,110'''
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | '''34.15'''
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #19AAED; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Indian National Congress|INC]]
| class=&quot;fn&quot; | ಲಕ್ಷ್ಮಣ್ ಮಾಝಿ
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 20542
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 27.93
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #215B30; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Jharkhand Mukti Morcha|JMM]]
| class=&quot;fn&quot; | ಬ್ರಜ ಮೋಹನ್ ಹನ್ಸ್ದಾ
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 10485
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 14.26
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6&quot;
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | ಬಹುಮತ
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 4568
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 6.21
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6&quot;
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | [[Voter turnout|ಮತದಾನ ಪ್ರಮಾಣ]]
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 74997
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 59.81
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6;&quot;
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;text-align:right;&quot; | [[Voter registration|ನೋಂದಾಯಿತ ಮತದಾರರು]]
| style=&quot;text-align:right; margin-right:0.5em&quot; | 125,385
| style=&quot;text-align:right; margin-right:0.5em&quot; | &lt;ref&gt;&lt;templatestyles src=&quot;Module:Citation/CS1/styles.css&quot;&gt;&lt;/templatestyles&gt;&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot;&gt;[https://eci.gov.in/files/file/3628-orissa-2000/ &quot;Odisha Election 2000&quot;]. ECI&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;22 July&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;
| style=&quot;text-align:right; margin-right:0.5em&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6&quot;
| style=&quot;background-color: #FF9933&quot; |
| colspan=&quot;2&quot; | [[Indian National Congress|ಐಎನ್‌ಸಿಯಿಂದ]] [[Bharatiya Janata Party|ಬಿಜೆಪಿಗೆ]] '''ಲಾಭ'''
! style=&quot;text-align:right;&quot; | [[Swing (politics)|ಸ್ವಿಂಗ್]]
| style=&quot;text-align:right;&quot; |
|
|}
{| class=&quot;wikitable plainrowheaders&quot;
|+ id=&quot;511&quot; |[[2009 Indian general elections|2009 ಭಾರತೀಯ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಗಳು]] : [[Mayurbhanj|ಮಯೂರ್ಭಂಜ್]]
! colspan=&quot;2&quot; scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | ಪಾರ್ಟಿ
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 17em&quot; | ಅಭ್ಯರ್ಥಿ
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 5em&quot; | ಮತಗಳು
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 3.5em&quot; | %
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 3.5em&quot; | &lt;span class=&quot;rt-commentedText&quot; style=&quot;border-bottom:1px dotted&quot; title=&quot;Change in percentage value since previous election&quot;&gt;±%&lt;/span&gt;
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #70a647; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | '''[[Biju Janata Dal|ಬಿಜೆಡಿ]]'''
| class=&quot;fn&quot; | '''[[Laxman Tudu|ಲಕ್ಷ್ಮಣ್ ತುಡು]]'''
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | '''256,648'''
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | '''31.08'''
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #215B30; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Jharkhand Mukti Morcha|JMM]]
| class=&quot;fn&quot; | ಸುದಮ್ ಮಾರ್ಂಡಿ
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 1,90,470
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 23.06
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #FF9933; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Bharatiya Janata Party|ಬಿಜೆಪಿ]]
| class=&quot;fn&quot; | [[Droupadi Murmu|ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು]]
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 1,50,827
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 18.26
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #19AAED; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Indian National Congress|INC]]
| class=&quot;fn&quot; | ಲಕ್ಷ್ಮಣ್ ಮಾಝಿ
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 1,40,770
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 17.04
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color:#E9E9E9&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Independent politician|IND]]
| class=&quot;fn&quot; | ರಾಮೇಶ್ವರ ಮಾಝಿ
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 25,603
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 3.10
| style=&quot;text-align:right;&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6&quot;
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | ಬಹುಮತ
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 66,178
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 8.02
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6&quot;
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | [[Voter turnout|ಮತದಾನ ಪ್ರಮಾಣ]]
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 8,24,754
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 70.27
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6&quot;
| style=&quot;background-color: #70a647&quot; |
| colspan=&quot;2&quot; | [[Jharkhand Mukti Morcha|ಜೆಎಂಎಂನಿಂದ]] [[Biju Janata Dal|ಬಿಜೆಡಿ]] '''ಲಾಭ'''
! style=&quot;text-align:right;&quot; | [[Swing (politics)|ಸ್ವಿಂಗ್]]
| style=&quot;text-align:right;&quot; |
|
|}
 
{| class=&quot;wikitable plainrowheaders&quot;
|+ id=&quot;618&quot; |[[2014 Odisha Legislative Assembly election|2014 ಒಡಿಶಾ ವಿಧಾನಸಭೆ ಚುನಾವಣೆ]] : ರೈರಂಗಪುರ
! colspan=&quot;2&quot; scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | ಪಾರ್ಟಿ
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 17em&quot; | ಅಭ್ಯರ್ಥಿ
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 5em&quot; | ಮತಗಳು
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 3.5em&quot; | %
! scope=&quot;col&quot; style=&quot;width: 3.5em&quot; | &lt;span class=&quot;rt-commentedText&quot; style=&quot;border-bottom:1px dotted&quot; title=&quot;Change in percentage value since previous election&quot;&gt;±%&lt;/span&gt;
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #70a647; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | '''[[Biju Janata Dal|ಬಿಜೆಡಿ]]'''
| class=&quot;fn&quot; | '''ಸೈಬಾ ಸುಶೀಲ್ ಕುಮಾರ್ ಹನ್ಸ್ದಾ'''
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | '''51,062'''
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | '''5.23'''
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #FF9933; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Bharatiya Janata Party|ಬಿಜೆಪಿ]]
| class=&quot;fn&quot; | [[Droupadi Murmu|ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು]]
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 44,679
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | -9.87
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #19AAED; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Indian National Congress|INC]]
| class=&quot;fn&quot; | ಶ್ಯಾಮ್ ಚರಣ್ ಹನ್ಸ್ದಾ
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 29,006 
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #215B30; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Jharkhand Mukti Morcha|JMM]]
| class=&quot;fn&quot; | ಪೂರ್ಣ ಚಂದ್ರ ಮಾರ್ಂಡಿ
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 7,078 
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #22409A; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Bahujan Samaj Party|ಬಿಎಸ್ಪಿ]]
| class=&quot;fn&quot; | ಲಂಬೋದರ ಮುರ್ಮು
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 6,082 
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color:#E9E9E9&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | ಸ್ವತಂತ್ರ
| class=&quot;fn&quot; | ಬಿಸ್ವನಾಥ್ ಕಿಸ್ಕು
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 3,090 
| style=&quot;text-align:right;&quot; |
| style=&quot;text-align:right;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #0066A4; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Aam Aadmi Party|AAP]]
| class=&quot;fn&quot; | ಸುದರ್ಶನ್ ಮುರ್ಮು
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 1,651 
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #E1A95F; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[Aama Odisha Party|AOP]]
| class=&quot;fn&quot; | ಬಿರ್ಸಾ ಕಂಡಂಕೆಲ್
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 2,031 
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- class=&quot;vcard&quot;
| style=&quot;background-color: #FFFFFF; width: 5px;&quot; |
| class=&quot;org&quot; style=&quot;width: 130px&quot; | [[None of the above|ನೋಟಾ]]
| class=&quot;fn&quot; | [[None of the above|ಮೇಲಿನ ಯಾವುದೂ ಅಲ್ಲ]]
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | 2,034
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
| class=&quot;table-na&quot; style=&quot;color: #2C2C2C; vertical-align: middle; font-size: smaller; text-align: center;&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6&quot;
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | ಬಹುಮತ 
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6&quot;
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; | [[Voter turnout|ಮತದಾನ ಪ್ರಮಾಣ]] 
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
| style=&quot;text-align: right; margin-right: 0.5em&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6;&quot;
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;text-align:right;&quot; | [[Voter registration|ನೋಂದಾಯಿತ ಮತದಾರರು]]
| style=&quot;text-align:right; margin-right:0.5em&quot; |
| style=&quot;text-align:right; margin-right:0.5em&quot; | &lt;ref&gt;&lt;templatestyles src=&quot;Module:Citation/CS1/styles.css&quot;&gt;&lt;/templatestyles&gt;&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot;&gt;[https://eci.gov.in/files/file/3631-orissa-2014/ &quot;Odisha Election 2014&quot;]. ECI&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;22 July&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;
| style=&quot;text-align:right; margin-right:0.5em&quot; |
|- style=&quot;background-color:#F6F6F6&quot;
| style=&quot;background-color: #70a647&quot; |
| colspan=&quot;2&quot; | [[Indian National Congress|INC]] ನಿಂದ [[Biju Janata Dal|BJD]] '''ಲಾಭ'''
! style=&quot;text-align:right;&quot; | [[Swing (politics)|ಸ್ವಿಂಗ್]]
| style=&quot;text-align:right;&quot; |
|
|}
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:right&quot;
|+ id=&quot;768&quot; |2022 ರ ಭಾರತೀಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಚುನಾವಣೆಯ ಫಲಿತಾಂಶಗಳು &lt;ref&gt;https://twitter.com/ANI/status/1550156953850040321/photo/1 &lt;sup class=&quot;noprint Inline-Template &quot; style=&quot;white-space:nowrap;&quot;&gt;&amp;#x5B;''[[Wikipedia:Bare URLs|&lt;span title=&quot;A full citation is required to prevent link rot. (July 2022)&quot;&gt;bare URL&lt;/span&gt;]]''&amp;#x5D;&lt;/sup&gt;&lt;/ref&gt;
! colspan=&quot;2&quot; | ಅಭ್ಯರ್ಥಿ
! ಸಮ್ಮಿಶ್ರ
! ವೈಯಕ್ತಿಕ&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ಮತಗಳು
! ಚುನಾವಣಾ&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ಕಾಲೇಜು ಮತಗಳು
! %
|-
| bgcolor=&quot;#F98C1F&quot; |
| align=&quot;left&quot; | [[Draupadi Murmu|ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು]]
| align=&quot;left&quot; | [[National Democratic Alliance|ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಒಕ್ಕೂಟ]]
| 2,824
| 676,803
| 64.03
|-
| bgcolor=&quot;#20C646&quot; |
| align=&quot;left&quot; | [[Yashwant Sinha|ಯಶವಂತ್ ಸಿನ್ಹಾ]]
| align=&quot;left&quot; | [[United Opposition (India)|ಸಂಯುಕ್ತ ವಿರೋಧ]]
| 1,877
| 380,177
| 35.97
|-
| colspan=&quot;6&quot; |
|-
| colspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; | ಮಾನ್ಯ ಮತಗಳು
| 4,701
| 1,056,980
| 98.89
|-
| colspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; | ಖಾಲಿ ಮತ್ತು ಅಮಾನ್ಯ ಮತಗಳು
| 53
| 15,397
| 1.11
|-
| colspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; | '''ಒಟ್ಟು'''
| '''4,754'''
| '''1,072,377'''
| '''100'''
|-
| colspan=&quot;3&quot; align=&quot;left&quot; | ನೋಂದಾಯಿತ ಮತದಾರರು / ಮತದಾನ
| 4,809
| 1,086,431
| 98.86
|}

== ಸಹ ನೋಡಿ ==

* [[ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ]]
* [[ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ]]
* [[ಭಾರತದ ಉಪ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ|ಭಾರತದ ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷ]]
* ಮೊದಲ ಮೋದಿ ಮಂತ್ರಿಮಂಡಲ
* ಎರಡನೇ ಮೋದಿ ಮಂತ್ರಿಮಂಡಲ
* [[ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ]]
* ಭಾರತದ ಉಪರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ
* 2022 ಭಾರತೀಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಚುನಾವಣೆ
* 2022 ಭಾರತೀಯ ಉಪರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಚುನಾವಣೆ

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;0&quot;&gt;&lt;/references&gt;

 
== ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ==
*[https://www.draupadimurmu.in ವೆಬ್ಸೈಟ್] 
[[ವರ್ಗ:ಜೀವಂತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು]]
[[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು]]
[[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷದ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು]]
[[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳು]]</text>
      <sha1>88numwwom39d0ewal8ls0emnfeb63ma</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟು</title>
    <ns>0</ns>
    <id>144111</id>
    <revision>
      <id>1113366</id>
      <parentid>1112236</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T14:52:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <comment>ಲೇಖನ ತಿದ್ದುಪಡಿ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7093" xml:space="preserve">
{{Infobox dam|image=File:Kaushalya dam, Pinjor, district panchkula , Haryana, India.JPG|image_caption=|location=[[ಪಿಂಜೋರ್]], [[ಹರಿಯಾಣ]]|website=}}
'''ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟು''' [[ಭಾರತ|ಭಾರತದ]] [[ಹರಿಯಾಣ]] ರಾಜ್ಯದ [[ಪಿಂಜೋರ್|ಪಿಂಜೋರ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಘಗ್ಗರ್-ಹಕ್ರಾ [[ನದಿ|ನದಿಯ]] &lt;ref name=&quot;WM1&quot;&gt;[http://wikimapia.org/19774582/Kaushalya-Dam Kaushaly river location]&lt;/ref&gt; (ಪ್ರಾಚೀನ [[ಸರಸ್ವತಿ ನದಿ|ಸರಸ್ವತಿ ನದಿಯ]] ಆಧುನಿಕ ಅವಶೇಷ ) ಉಪನದಿಯಾಗಿರುವ ಕೌಶಲ್ಯ ನದಿಯ ಮೇಲೆ ಭೂಮಿ ತುಂಬುವ ಒಡ್ಡು ಅಣೆಕಟ್ಟಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ೨೦೦೮ ಮತ್ತು ೨೦೧೨ ರ ನಡುವೆ ನೀರಿನ ಪೂರೈಕೆಯ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/|title=Kaushalya Dam|date=13 December 2012|publisher=Hills of Morni|access-date=14 June 2014}}&lt;/ref&gt;

== ಸ್ಥಳ ==
ಕೌಶಲ್ಯ ಬ್ಯಾರೇಜ್ ಮತ್ತು ಕೌಶಲ್ಯ ನದಿಯ ಮೇಲಿನ ಅಣೆಕಟ್ಟು&amp;nbsp;[[ಚಂಡೀಗಡ|ಚಂಡೀಗಢದಿಂದ]] ೨೧ಕಿ.ಮೀ. , &lt;ref name=&quot;WM2&quot;&gt;[https://www.google.com.sg/maps/dir/Kaushalya+Dam/Chandigarh,+160017,+India/data=!4m8!4m7!1m2!1m1!1s0x390f92010f7133a1:0xc89343fef09ee60d!1m2!1m1!1s0x390fed0be66ec96b:0xa5ff67f9527319fe!3e0?sa=X&amp;ved=0ahUKEwiB_ZOerYzMAhWIoZQKHX8DDqoQox0IJDAA Directions from Kaushalya dam to Chandigarh]&lt;/ref&gt; [[ಪಂಚಕುಲ]] ನಗರದಿಂದ ಹಾಗೂ ಪಂಚಕುಲ ಬಳಿಯ ಖೋಲ್ ಹಿ-ರೈತನ್ ವನ್ಯಜೀವಿ ಅಭಯಾರಣ್ಯದಿಂದ ೧೨ಕಿ.ಮೀ. , &lt;ref name=&quot;WM3&quot;&gt;[https://www.google.com.sg/maps/dir/Kaushalya+Dam/Panchkula,+Haryana,+India/@30.7344302,76.8169159,12z/data=!3m1!4b1!4m14!4m13!1m5!1m1!1s0x390f92010f7133a1:0xc89343fef09ee60d!2m2!1d76.9148111!2d30.7752107!1m5!1m1!1s0x390f936ed6a2b757:0x898668d7061b40f0!2m2!1d76.860565!2d30.6942091!3e0 Directions from Kaushalya dam to Panchkula]&lt;/ref&gt; &amp;nbsp;[[ಪಿಂಜೋರ್]] ನಗರದಿಂದ ೫ಕಿ.ಮೀ. , &lt;ref name=&quot;WM4&quot;&gt;[ Directions from Kaushalya dam to Pinjore]&lt;/ref&gt; ಮತ್ತು&amp;nbsp;ಪಿಂಜೋರ್ ಬಳಿಯ ಬಿರ್ ಶಿಕರ್ಗಾ ವನ್ಯಜೀವಿ ಅಭಯಾರಣ್ಯದಿಂದ ೧೩ಕಿ.ಮೀ. ದೂರವಿದೆ.

== ಇತಿಹಾಸ ==
ಘಗ್ಗರ್ ನದಿಯ ಮೇಲೆ ಅಣೆಕಟ್ಟು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಮೊದಲ ಯೋಜನೆಯು ೧೯ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅಂಬಾಲಾ [[ಅಂಬಾಲಾ ಕಂಟೋನ್ಮೆಂಟ್|ಕಂಟೋನ್ಮೆಂಟ್‌ಗೆ]] ಕುಡಿಯುವ ನೀರನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಮೊದಲು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿತು. &lt;ref name=&quot;MH1&quot;&gt;[http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/ Hillsofmorni.com - Kaushalya dam]&lt;/ref&gt;

[[ಚಂಡೀಗಡ|ಚಂಡೀಗಢಕ್ಕೆ]] ನೀರು ಒದಗಿಸಲು ಮತ್ತು [[ಪಂಜಾಬ್|ಭಾರತದ ಪಂಜಾಬ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಪ್ರವಾಹವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಚಂಡಿಮಂದಿರದ ಬಳಿ ಗುಮ್ತಾಲಾದಲ್ಲಿ ಘಗ್ಗರ್ ನದಿಗೆ ಅಣೆಕಟ್ಟು ನಿರ್ಮಿಸಲು ೧೯೬೦ ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಯನ್ನು ಮರುಪರಿಶೀಲಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು. ಏಕೆಂದರೆ ಇದರಿಂದ  ೪೦೦೦ ಎಕರೆ (೧೬೦೦ಹೆಕ್ಟೇರ್) ಯಷ್ಟು ಭೂಮಿ ಮುಳುಗುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಇದು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಜನರ ಸ್ಥಳಾಂತರಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/|title=Kaushalya Dam|date=13 December 2012|publisher=Hills of Morni|access-date=14 June 2014}}&lt;/ref&gt;

೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ, ಘಗ್ಗರ್ ನದಿಯ ಉಪನದಿಗಳ ಮೇಲೆ ಸಣ್ಣ ಅಣೆಕಟ್ಟುಗಳ ಸರಣಿಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಪರಿಷ್ಕೃತ ಯೋಜನೆಯನ್ನು [[ಹರಿಯಾಣ]] ಸರ್ಕಾರವು ಅನುಮೋದಿಸಿತು ಮತ್ತು ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ ನಿರ್ಮಾಣವು ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ, ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/|title=Kaushalya Dam|date=13 December 2012|publisher=Hills of Morni|access-date=14 June 2014}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;MH1&quot;&gt;[http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/ Hillsofmorni.com - Kaushalya dam]&lt;/ref&gt;

== ನಿರ್ಮಾಣ ಮತ್ತು ವೆಚ್ಚ ==
[[ಹರಿಯಾಣ]] ಸರ್ಕಾರವು ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟು 700ಮೀ(೨೩೦೦ಫೀಟ್) ಉದ್ದ ಮತ್ತು ೩೪ಮೀ(೧೧೨ಫೀಟ್) ಎತ್ತರದ ಮಣ್ಣು ತುಂಬಿದ ಅಣೆಕಟ್ಟಾಗಿದೆ. &lt;ref name=&quot;MH1&quot;&gt;[http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/ Hillsofmorni.com - Kaushalya dam]&lt;/ref&gt; ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೦೫ರಲ್ಲಿ [[ಹರಿಯಾಣ|ಹರ್ಯಾಣ]] ಸರ್ಕಾರವು ರೂ ೫೧.೩೭ ಕೋಟಿ ವೆಚ್ಚದಲ್ಲಿ ಯೋಜನೆಗೆ ಅನುಮೋದನೆ ನೀಡಿತು . &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://indianexpress.com/article/cities/chandigarh/cag-raises-questions-pours-cold-water-on-kaushalya-dam/|title=CAG raises questions, pours cold water on Kaushalya dam|date=15 July 2014}}&lt;/ref&gt;

== ವನ್ಯಜೀವಿ ==
ಇದು ಅನೇಕ ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ವಲಸೆ ಹಕ್ಕಿಗಳಿಗೆ ನೆಲೆಯಾಗಿರುವ ಪ್ರಮುಖ [[ಜೌಗು ನೆಲ|ಜೌಗು]] ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/chandigarh/More-crows-drop-dead/articleshow/45598090.cms|title=Crows drop dead|last=Times Of India|date=22 December 2014|access-date=26 March 2016}}&lt;/ref&gt;

== ಛಾಯಾಂಕಣ ==
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;132px&quot;&gt;
Kaushalya dam, near Pinjor, Haryana, India.JPG|ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟು
ಚಿತ್ರ:Kaushalya Dam.jpg|ಕಸೌಲಿಯಿಂದ ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ ನೋಟ
&lt;/gallery&gt; 

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;1&quot;&gt;&lt;/references&gt;</text>
      <sha1>iet2rcjtgnzit8vxq2ooob9pkfm3024</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113367</id>
      <parentid>1113366</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T14:53:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್ [[ಸದಸ್ಯ:Veena Sundar N./ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟು]] ಪುಟವನ್ನು [[ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟು]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: ಲೇಖನ ತಯಾರಾಗಿದೆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7093" xml:space="preserve">
{{Infobox dam|image=File:Kaushalya dam, Pinjor, district panchkula , Haryana, India.JPG|image_caption=|location=[[ಪಿಂಜೋರ್]], [[ಹರಿಯಾಣ]]|website=}}
'''ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟು''' [[ಭಾರತ|ಭಾರತದ]] [[ಹರಿಯಾಣ]] ರಾಜ್ಯದ [[ಪಿಂಜೋರ್|ಪಿಂಜೋರ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಘಗ್ಗರ್-ಹಕ್ರಾ [[ನದಿ|ನದಿಯ]] &lt;ref name=&quot;WM1&quot;&gt;[http://wikimapia.org/19774582/Kaushalya-Dam Kaushaly river location]&lt;/ref&gt; (ಪ್ರಾಚೀನ [[ಸರಸ್ವತಿ ನದಿ|ಸರಸ್ವತಿ ನದಿಯ]] ಆಧುನಿಕ ಅವಶೇಷ ) ಉಪನದಿಯಾಗಿರುವ ಕೌಶಲ್ಯ ನದಿಯ ಮೇಲೆ ಭೂಮಿ ತುಂಬುವ ಒಡ್ಡು ಅಣೆಕಟ್ಟಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ೨೦೦೮ ಮತ್ತು ೨೦೧೨ ರ ನಡುವೆ ನೀರಿನ ಪೂರೈಕೆಯ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/|title=Kaushalya Dam|date=13 December 2012|publisher=Hills of Morni|access-date=14 June 2014}}&lt;/ref&gt;

== ಸ್ಥಳ ==
ಕೌಶಲ್ಯ ಬ್ಯಾರೇಜ್ ಮತ್ತು ಕೌಶಲ್ಯ ನದಿಯ ಮೇಲಿನ ಅಣೆಕಟ್ಟು&amp;nbsp;[[ಚಂಡೀಗಡ|ಚಂಡೀಗಢದಿಂದ]] ೨೧ಕಿ.ಮೀ. , &lt;ref name=&quot;WM2&quot;&gt;[https://www.google.com.sg/maps/dir/Kaushalya+Dam/Chandigarh,+160017,+India/data=!4m8!4m7!1m2!1m1!1s0x390f92010f7133a1:0xc89343fef09ee60d!1m2!1m1!1s0x390fed0be66ec96b:0xa5ff67f9527319fe!3e0?sa=X&amp;ved=0ahUKEwiB_ZOerYzMAhWIoZQKHX8DDqoQox0IJDAA Directions from Kaushalya dam to Chandigarh]&lt;/ref&gt; [[ಪಂಚಕುಲ]] ನಗರದಿಂದ ಹಾಗೂ ಪಂಚಕುಲ ಬಳಿಯ ಖೋಲ್ ಹಿ-ರೈತನ್ ವನ್ಯಜೀವಿ ಅಭಯಾರಣ್ಯದಿಂದ ೧೨ಕಿ.ಮೀ. , &lt;ref name=&quot;WM3&quot;&gt;[https://www.google.com.sg/maps/dir/Kaushalya+Dam/Panchkula,+Haryana,+India/@30.7344302,76.8169159,12z/data=!3m1!4b1!4m14!4m13!1m5!1m1!1s0x390f92010f7133a1:0xc89343fef09ee60d!2m2!1d76.9148111!2d30.7752107!1m5!1m1!1s0x390f936ed6a2b757:0x898668d7061b40f0!2m2!1d76.860565!2d30.6942091!3e0 Directions from Kaushalya dam to Panchkula]&lt;/ref&gt; &amp;nbsp;[[ಪಿಂಜೋರ್]] ನಗರದಿಂದ ೫ಕಿ.ಮೀ. , &lt;ref name=&quot;WM4&quot;&gt;[ Directions from Kaushalya dam to Pinjore]&lt;/ref&gt; ಮತ್ತು&amp;nbsp;ಪಿಂಜೋರ್ ಬಳಿಯ ಬಿರ್ ಶಿಕರ್ಗಾ ವನ್ಯಜೀವಿ ಅಭಯಾರಣ್ಯದಿಂದ ೧೩ಕಿ.ಮೀ. ದೂರವಿದೆ.

== ಇತಿಹಾಸ ==
ಘಗ್ಗರ್ ನದಿಯ ಮೇಲೆ ಅಣೆಕಟ್ಟು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಮೊದಲ ಯೋಜನೆಯು ೧೯ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅಂಬಾಲಾ [[ಅಂಬಾಲಾ ಕಂಟೋನ್ಮೆಂಟ್|ಕಂಟೋನ್ಮೆಂಟ್‌ಗೆ]] ಕುಡಿಯುವ ನೀರನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಮೊದಲು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿತು. &lt;ref name=&quot;MH1&quot;&gt;[http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/ Hillsofmorni.com - Kaushalya dam]&lt;/ref&gt;

[[ಚಂಡೀಗಡ|ಚಂಡೀಗಢಕ್ಕೆ]] ನೀರು ಒದಗಿಸಲು ಮತ್ತು [[ಪಂಜಾಬ್|ಭಾರತದ ಪಂಜಾಬ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಪ್ರವಾಹವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಚಂಡಿಮಂದಿರದ ಬಳಿ ಗುಮ್ತಾಲಾದಲ್ಲಿ ಘಗ್ಗರ್ ನದಿಗೆ ಅಣೆಕಟ್ಟು ನಿರ್ಮಿಸಲು ೧೯೬೦ ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಯನ್ನು ಮರುಪರಿಶೀಲಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು. ಏಕೆಂದರೆ ಇದರಿಂದ  ೪೦೦೦ ಎಕರೆ (೧೬೦೦ಹೆಕ್ಟೇರ್) ಯಷ್ಟು ಭೂಮಿ ಮುಳುಗುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಇದು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಜನರ ಸ್ಥಳಾಂತರಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/|title=Kaushalya Dam|date=13 December 2012|publisher=Hills of Morni|access-date=14 June 2014}}&lt;/ref&gt;

೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ, ಘಗ್ಗರ್ ನದಿಯ ಉಪನದಿಗಳ ಮೇಲೆ ಸಣ್ಣ ಅಣೆಕಟ್ಟುಗಳ ಸರಣಿಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಪರಿಷ್ಕೃತ ಯೋಜನೆಯನ್ನು [[ಹರಿಯಾಣ]] ಸರ್ಕಾರವು ಅನುಮೋದಿಸಿತು ಮತ್ತು ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ ನಿರ್ಮಾಣವು ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ, ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/|title=Kaushalya Dam|date=13 December 2012|publisher=Hills of Morni|access-date=14 June 2014}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;MH1&quot;&gt;[http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/ Hillsofmorni.com - Kaushalya dam]&lt;/ref&gt;

== ನಿರ್ಮಾಣ ಮತ್ತು ವೆಚ್ಚ ==
[[ಹರಿಯಾಣ]] ಸರ್ಕಾರವು ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟು 700ಮೀ(೨೩೦೦ಫೀಟ್) ಉದ್ದ ಮತ್ತು ೩೪ಮೀ(೧೧೨ಫೀಟ್) ಎತ್ತರದ ಮಣ್ಣು ತುಂಬಿದ ಅಣೆಕಟ್ಟಾಗಿದೆ. &lt;ref name=&quot;MH1&quot;&gt;[http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/ Hillsofmorni.com - Kaushalya dam]&lt;/ref&gt; ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೦೫ರಲ್ಲಿ [[ಹರಿಯಾಣ|ಹರ್ಯಾಣ]] ಸರ್ಕಾರವು ರೂ ೫೧.೩೭ ಕೋಟಿ ವೆಚ್ಚದಲ್ಲಿ ಯೋಜನೆಗೆ ಅನುಮೋದನೆ ನೀಡಿತು . &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://indianexpress.com/article/cities/chandigarh/cag-raises-questions-pours-cold-water-on-kaushalya-dam/|title=CAG raises questions, pours cold water on Kaushalya dam|date=15 July 2014}}&lt;/ref&gt;

== ವನ್ಯಜೀವಿ ==
ಇದು ಅನೇಕ ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ವಲಸೆ ಹಕ್ಕಿಗಳಿಗೆ ನೆಲೆಯಾಗಿರುವ ಪ್ರಮುಖ [[ಜೌಗು ನೆಲ|ಜೌಗು]] ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/chandigarh/More-crows-drop-dead/articleshow/45598090.cms|title=Crows drop dead|last=Times Of India|date=22 December 2014|access-date=26 March 2016}}&lt;/ref&gt;

== ಛಾಯಾಂಕಣ ==
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;132px&quot;&gt;
Kaushalya dam, near Pinjor, Haryana, India.JPG|ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟು
ಚಿತ್ರ:Kaushalya Dam.jpg|ಕಸೌಲಿಯಿಂದ ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ ನೋಟ
&lt;/gallery&gt; 

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;1&quot;&gt;&lt;/references&gt;</text>
      <sha1>iet2rcjtgnzit8vxq2ooob9pkfm3024</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113369</id>
      <parentid>1113367</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T14:54:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <comment>/* ನಿರ್ಮಾಣ ಮತ್ತು ವೆಚ್ಚ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7101" xml:space="preserve">
{{Infobox dam|image=File:Kaushalya dam, Pinjor, district panchkula , Haryana, India.JPG|image_caption=|location=[[ಪಿಂಜೋರ್]], [[ಹರಿಯಾಣ]]|website=}}
'''ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟು''' [[ಭಾರತ|ಭಾರತದ]] [[ಹರಿಯಾಣ]] ರಾಜ್ಯದ [[ಪಿಂಜೋರ್|ಪಿಂಜೋರ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಘಗ್ಗರ್-ಹಕ್ರಾ [[ನದಿ|ನದಿಯ]] &lt;ref name=&quot;WM1&quot;&gt;[http://wikimapia.org/19774582/Kaushalya-Dam Kaushaly river location]&lt;/ref&gt; (ಪ್ರಾಚೀನ [[ಸರಸ್ವತಿ ನದಿ|ಸರಸ್ವತಿ ನದಿಯ]] ಆಧುನಿಕ ಅವಶೇಷ ) ಉಪನದಿಯಾಗಿರುವ ಕೌಶಲ್ಯ ನದಿಯ ಮೇಲೆ ಭೂಮಿ ತುಂಬುವ ಒಡ್ಡು ಅಣೆಕಟ್ಟಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ೨೦೦೮ ಮತ್ತು ೨೦೧೨ ರ ನಡುವೆ ನೀರಿನ ಪೂರೈಕೆಯ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/|title=Kaushalya Dam|date=13 December 2012|publisher=Hills of Morni|access-date=14 June 2014}}&lt;/ref&gt;

== ಸ್ಥಳ ==
ಕೌಶಲ್ಯ ಬ್ಯಾರೇಜ್ ಮತ್ತು ಕೌಶಲ್ಯ ನದಿಯ ಮೇಲಿನ ಅಣೆಕಟ್ಟು&amp;nbsp;[[ಚಂಡೀಗಡ|ಚಂಡೀಗಢದಿಂದ]] ೨೧ಕಿ.ಮೀ. , &lt;ref name=&quot;WM2&quot;&gt;[https://www.google.com.sg/maps/dir/Kaushalya+Dam/Chandigarh,+160017,+India/data=!4m8!4m7!1m2!1m1!1s0x390f92010f7133a1:0xc89343fef09ee60d!1m2!1m1!1s0x390fed0be66ec96b:0xa5ff67f9527319fe!3e0?sa=X&amp;ved=0ahUKEwiB_ZOerYzMAhWIoZQKHX8DDqoQox0IJDAA Directions from Kaushalya dam to Chandigarh]&lt;/ref&gt; [[ಪಂಚಕುಲ]] ನಗರದಿಂದ ಹಾಗೂ ಪಂಚಕುಲ ಬಳಿಯ ಖೋಲ್ ಹಿ-ರೈತನ್ ವನ್ಯಜೀವಿ ಅಭಯಾರಣ್ಯದಿಂದ ೧೨ಕಿ.ಮೀ. , &lt;ref name=&quot;WM3&quot;&gt;[https://www.google.com.sg/maps/dir/Kaushalya+Dam/Panchkula,+Haryana,+India/@30.7344302,76.8169159,12z/data=!3m1!4b1!4m14!4m13!1m5!1m1!1s0x390f92010f7133a1:0xc89343fef09ee60d!2m2!1d76.9148111!2d30.7752107!1m5!1m1!1s0x390f936ed6a2b757:0x898668d7061b40f0!2m2!1d76.860565!2d30.6942091!3e0 Directions from Kaushalya dam to Panchkula]&lt;/ref&gt; &amp;nbsp;[[ಪಿಂಜೋರ್]] ನಗರದಿಂದ ೫ಕಿ.ಮೀ. , &lt;ref name=&quot;WM4&quot;&gt;[ Directions from Kaushalya dam to Pinjore]&lt;/ref&gt; ಮತ್ತು&amp;nbsp;ಪಿಂಜೋರ್ ಬಳಿಯ ಬಿರ್ ಶಿಕರ್ಗಾ ವನ್ಯಜೀವಿ ಅಭಯಾರಣ್ಯದಿಂದ ೧೩ಕಿ.ಮೀ. ದೂರವಿದೆ.

== ಇತಿಹಾಸ ==
ಘಗ್ಗರ್ ನದಿಯ ಮೇಲೆ ಅಣೆಕಟ್ಟು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಮೊದಲ ಯೋಜನೆಯು ೧೯ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅಂಬಾಲಾ [[ಅಂಬಾಲಾ ಕಂಟೋನ್ಮೆಂಟ್|ಕಂಟೋನ್ಮೆಂಟ್‌ಗೆ]] ಕುಡಿಯುವ ನೀರನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಮೊದಲು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿತು. &lt;ref name=&quot;MH1&quot;&gt;[http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/ Hillsofmorni.com - Kaushalya dam]&lt;/ref&gt;

[[ಚಂಡೀಗಡ|ಚಂಡೀಗಢಕ್ಕೆ]] ನೀರು ಒದಗಿಸಲು ಮತ್ತು [[ಪಂಜಾಬ್|ಭಾರತದ ಪಂಜಾಬ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಪ್ರವಾಹವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಚಂಡಿಮಂದಿರದ ಬಳಿ ಗುಮ್ತಾಲಾದಲ್ಲಿ ಘಗ್ಗರ್ ನದಿಗೆ ಅಣೆಕಟ್ಟು ನಿರ್ಮಿಸಲು ೧೯೬೦ ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಯನ್ನು ಮರುಪರಿಶೀಲಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು. ಏಕೆಂದರೆ ಇದರಿಂದ  ೪೦೦೦ ಎಕರೆ (೧೬೦೦ಹೆಕ್ಟೇರ್) ಯಷ್ಟು ಭೂಮಿ ಮುಳುಗುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಇದು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಜನರ ಸ್ಥಳಾಂತರಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/|title=Kaushalya Dam|date=13 December 2012|publisher=Hills of Morni|access-date=14 June 2014}}&lt;/ref&gt;

೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ, ಘಗ್ಗರ್ ನದಿಯ ಉಪನದಿಗಳ ಮೇಲೆ ಸಣ್ಣ ಅಣೆಕಟ್ಟುಗಳ ಸರಣಿಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಪರಿಷ್ಕೃತ ಯೋಜನೆಯನ್ನು [[ಹರಿಯಾಣ]] ಸರ್ಕಾರವು ಅನುಮೋದಿಸಿತು ಮತ್ತು ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ ನಿರ್ಮಾಣವು ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ, ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/|title=Kaushalya Dam|date=13 December 2012|publisher=Hills of Morni|access-date=14 June 2014}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;MH1&quot;&gt;[http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/ Hillsofmorni.com - Kaushalya dam]&lt;/ref&gt;

== ನಿರ್ಮಾಣ ಮತ್ತು ವೆಚ್ಚ ==
[[ಹರಿಯಾಣ]] ಸರ್ಕಾರವು ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟು ೭೦೦ ಮೀ (೨೩೦೦ಫೀಟ್) ಉದ್ದ ಮತ್ತು ೩೪ಮೀ(೧೧೨ಫೀಟ್) ಎತ್ತರದ ಮಣ್ಣು ತುಂಬಿದ ಅಣೆಕಟ್ಟಾಗಿದೆ. &lt;ref name=&quot;MH1&quot;&gt;[http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/ Hillsofmorni.com - Kaushalya dam]&lt;/ref&gt; ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೦೫ರಲ್ಲಿ [[ಹರಿಯಾಣ|ಹರ್ಯಾಣ]] ಸರ್ಕಾರವು ರೂ ೫೧.೩೭ ಕೋಟಿ ವೆಚ್ಚದಲ್ಲಿ ಯೋಜನೆಗೆ ಅನುಮೋದನೆ ನೀಡಿತು . &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://indianexpress.com/article/cities/chandigarh/cag-raises-questions-pours-cold-water-on-kaushalya-dam/|title=CAG raises questions, pours cold water on Kaushalya dam|date=15 July 2014}}&lt;/ref&gt;

== ವನ್ಯಜೀವಿ ==
ಇದು ಅನೇಕ ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ವಲಸೆ ಹಕ್ಕಿಗಳಿಗೆ ನೆಲೆಯಾಗಿರುವ ಪ್ರಮುಖ [[ಜೌಗು ನೆಲ|ಜೌಗು]] ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/chandigarh/More-crows-drop-dead/articleshow/45598090.cms|title=Crows drop dead|last=Times Of India|date=22 December 2014|access-date=26 March 2016}}&lt;/ref&gt;

== ಛಾಯಾಂಕಣ ==
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;132px&quot;&gt;
Kaushalya dam, near Pinjor, Haryana, India.JPG|ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟು
ಚಿತ್ರ:Kaushalya Dam.jpg|ಕಸೌಲಿಯಿಂದ ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ ನೋಟ
&lt;/gallery&gt; 

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;1&quot;&gt;&lt;/references&gt;</text>
      <sha1>a9xex2s0uoos1cixk3cfribfayvl6og</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113370</id>
      <parentid>1113369</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T14:55:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* ನಿರ್ಮಾಣ ಮತ್ತು ವೆಚ್ಚ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7102" xml:space="preserve">
{{Infobox dam|image=File:Kaushalya dam, Pinjor, district panchkula , Haryana, India.JPG|image_caption=|location=[[ಪಿಂಜೋರ್]], [[ಹರಿಯಾಣ]]|website=}}
'''ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟು''' [[ಭಾರತ|ಭಾರತದ]] [[ಹರಿಯಾಣ]] ರಾಜ್ಯದ [[ಪಿಂಜೋರ್|ಪಿಂಜೋರ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಘಗ್ಗರ್-ಹಕ್ರಾ [[ನದಿ|ನದಿಯ]] &lt;ref name=&quot;WM1&quot;&gt;[http://wikimapia.org/19774582/Kaushalya-Dam Kaushaly river location]&lt;/ref&gt; (ಪ್ರಾಚೀನ [[ಸರಸ್ವತಿ ನದಿ|ಸರಸ್ವತಿ ನದಿಯ]] ಆಧುನಿಕ ಅವಶೇಷ ) ಉಪನದಿಯಾಗಿರುವ ಕೌಶಲ್ಯ ನದಿಯ ಮೇಲೆ ಭೂಮಿ ತುಂಬುವ ಒಡ್ಡು ಅಣೆಕಟ್ಟಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ೨೦೦೮ ಮತ್ತು ೨೦೧೨ ರ ನಡುವೆ ನೀರಿನ ಪೂರೈಕೆಯ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/|title=Kaushalya Dam|date=13 December 2012|publisher=Hills of Morni|access-date=14 June 2014}}&lt;/ref&gt;

== ಸ್ಥಳ ==
ಕೌಶಲ್ಯ ಬ್ಯಾರೇಜ್ ಮತ್ತು ಕೌಶಲ್ಯ ನದಿಯ ಮೇಲಿನ ಅಣೆಕಟ್ಟು&amp;nbsp;[[ಚಂಡೀಗಡ|ಚಂಡೀಗಢದಿಂದ]] ೨೧ಕಿ.ಮೀ. , &lt;ref name=&quot;WM2&quot;&gt;[https://www.google.com.sg/maps/dir/Kaushalya+Dam/Chandigarh,+160017,+India/data=!4m8!4m7!1m2!1m1!1s0x390f92010f7133a1:0xc89343fef09ee60d!1m2!1m1!1s0x390fed0be66ec96b:0xa5ff67f9527319fe!3e0?sa=X&amp;ved=0ahUKEwiB_ZOerYzMAhWIoZQKHX8DDqoQox0IJDAA Directions from Kaushalya dam to Chandigarh]&lt;/ref&gt; [[ಪಂಚಕುಲ]] ನಗರದಿಂದ ಹಾಗೂ ಪಂಚಕುಲ ಬಳಿಯ ಖೋಲ್ ಹಿ-ರೈತನ್ ವನ್ಯಜೀವಿ ಅಭಯಾರಣ್ಯದಿಂದ ೧೨ಕಿ.ಮೀ. , &lt;ref name=&quot;WM3&quot;&gt;[https://www.google.com.sg/maps/dir/Kaushalya+Dam/Panchkula,+Haryana,+India/@30.7344302,76.8169159,12z/data=!3m1!4b1!4m14!4m13!1m5!1m1!1s0x390f92010f7133a1:0xc89343fef09ee60d!2m2!1d76.9148111!2d30.7752107!1m5!1m1!1s0x390f936ed6a2b757:0x898668d7061b40f0!2m2!1d76.860565!2d30.6942091!3e0 Directions from Kaushalya dam to Panchkula]&lt;/ref&gt; &amp;nbsp;[[ಪಿಂಜೋರ್]] ನಗರದಿಂದ ೫ಕಿ.ಮೀ. , &lt;ref name=&quot;WM4&quot;&gt;[ Directions from Kaushalya dam to Pinjore]&lt;/ref&gt; ಮತ್ತು&amp;nbsp;ಪಿಂಜೋರ್ ಬಳಿಯ ಬಿರ್ ಶಿಕರ್ಗಾ ವನ್ಯಜೀವಿ ಅಭಯಾರಣ್ಯದಿಂದ ೧೩ಕಿ.ಮೀ. ದೂರವಿದೆ.

== ಇತಿಹಾಸ ==
ಘಗ್ಗರ್ ನದಿಯ ಮೇಲೆ ಅಣೆಕಟ್ಟು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಮೊದಲ ಯೋಜನೆಯು ೧೯ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅಂಬಾಲಾ [[ಅಂಬಾಲಾ ಕಂಟೋನ್ಮೆಂಟ್|ಕಂಟೋನ್ಮೆಂಟ್‌ಗೆ]] ಕುಡಿಯುವ ನೀರನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಮೊದಲು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿತು. &lt;ref name=&quot;MH1&quot;&gt;[http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/ Hillsofmorni.com - Kaushalya dam]&lt;/ref&gt;

[[ಚಂಡೀಗಡ|ಚಂಡೀಗಢಕ್ಕೆ]] ನೀರು ಒದಗಿಸಲು ಮತ್ತು [[ಪಂಜಾಬ್|ಭಾರತದ ಪಂಜಾಬ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಪ್ರವಾಹವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಚಂಡಿಮಂದಿರದ ಬಳಿ ಗುಮ್ತಾಲಾದಲ್ಲಿ ಘಗ್ಗರ್ ನದಿಗೆ ಅಣೆಕಟ್ಟು ನಿರ್ಮಿಸಲು ೧೯೬೦ ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಯನ್ನು ಮರುಪರಿಶೀಲಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು. ಏಕೆಂದರೆ ಇದರಿಂದ  ೪೦೦೦ ಎಕರೆ (೧೬೦೦ಹೆಕ್ಟೇರ್) ಯಷ್ಟು ಭೂಮಿ ಮುಳುಗುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಇದು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಜನರ ಸ್ಥಳಾಂತರಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/|title=Kaushalya Dam|date=13 December 2012|publisher=Hills of Morni|access-date=14 June 2014}}&lt;/ref&gt;

೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ, ಘಗ್ಗರ್ ನದಿಯ ಉಪನದಿಗಳ ಮೇಲೆ ಸಣ್ಣ ಅಣೆಕಟ್ಟುಗಳ ಸರಣಿಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಪರಿಷ್ಕೃತ ಯೋಜನೆಯನ್ನು [[ಹರಿಯಾಣ]] ಸರ್ಕಾರವು ಅನುಮೋದಿಸಿತು ಮತ್ತು ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ ನಿರ್ಮಾಣವು ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ, ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/|title=Kaushalya Dam|date=13 December 2012|publisher=Hills of Morni|access-date=14 June 2014}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;MH1&quot;&gt;[http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/ Hillsofmorni.com - Kaushalya dam]&lt;/ref&gt;

== ನಿರ್ಮಾಣ ಮತ್ತು ವೆಚ್ಚ ==
[[ಹರಿಯಾಣ]] ಸರ್ಕಾರವು ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟು ೭೦೦ ಮೀ (೨೩೦೦ಫೀಟ್) ಉದ್ದ ಮತ್ತು ೩೪ಮೀ (೧೧೨ಫೀಟ್) ಎತ್ತರದ ಮಣ್ಣು ತುಂಬಿದ ಅಣೆಕಟ್ಟಾಗಿದೆ. &lt;ref name=&quot;MH1&quot;&gt;[http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/ Hillsofmorni.com - Kaushalya dam]&lt;/ref&gt; ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೦೫ರಲ್ಲಿ [[ಹರಿಯಾಣ|ಹರ್ಯಾಣ]] ಸರ್ಕಾರವು ರೂ ೫೧.೩೭ ಕೋಟಿ ವೆಚ್ಚದಲ್ಲಿ ಯೋಜನೆಗೆ ಅನುಮೋದನೆ ನೀಡಿತು . &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://indianexpress.com/article/cities/chandigarh/cag-raises-questions-pours-cold-water-on-kaushalya-dam/|title=CAG raises questions, pours cold water on Kaushalya dam|date=15 July 2014}}&lt;/ref&gt;

== ವನ್ಯಜೀವಿ ==
ಇದು ಅನೇಕ ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ವಲಸೆ ಹಕ್ಕಿಗಳಿಗೆ ನೆಲೆಯಾಗಿರುವ ಪ್ರಮುಖ [[ಜೌಗು ನೆಲ|ಜೌಗು]] ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/chandigarh/More-crows-drop-dead/articleshow/45598090.cms|title=Crows drop dead|last=Times Of India|date=22 December 2014|access-date=26 March 2016}}&lt;/ref&gt;

== ಛಾಯಾಂಕಣ ==
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;132px&quot;&gt;
Kaushalya dam, near Pinjor, Haryana, India.JPG|ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟು
ಚಿತ್ರ:Kaushalya Dam.jpg|ಕಸೌಲಿಯಿಂದ ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ ನೋಟ
&lt;/gallery&gt; 

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;1&quot;&gt;&lt;/references&gt;</text>
      <sha1>pilg6r09quud941l9rbbgek1ibgfu4j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113371</id>
      <parentid>1113370</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T14:56:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ಜಲಾಶಯಗಳು]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7145" xml:space="preserve">
{{Infobox dam|image=File:Kaushalya dam, Pinjor, district panchkula , Haryana, India.JPG|image_caption=|location=[[ಪಿಂಜೋರ್]], [[ಹರಿಯಾಣ]]|website=}}
'''ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟು''' [[ಭಾರತ|ಭಾರತದ]] [[ಹರಿಯಾಣ]] ರಾಜ್ಯದ [[ಪಿಂಜೋರ್|ಪಿಂಜೋರ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಘಗ್ಗರ್-ಹಕ್ರಾ [[ನದಿ|ನದಿಯ]] &lt;ref name=&quot;WM1&quot;&gt;[http://wikimapia.org/19774582/Kaushalya-Dam Kaushaly river location]&lt;/ref&gt; (ಪ್ರಾಚೀನ [[ಸರಸ್ವತಿ ನದಿ|ಸರಸ್ವತಿ ನದಿಯ]] ಆಧುನಿಕ ಅವಶೇಷ ) ಉಪನದಿಯಾಗಿರುವ ಕೌಶಲ್ಯ ನದಿಯ ಮೇಲೆ ಭೂಮಿ ತುಂಬುವ ಒಡ್ಡು ಅಣೆಕಟ್ಟಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ೨೦೦೮ ಮತ್ತು ೨೦೧೨ ರ ನಡುವೆ ನೀರಿನ ಪೂರೈಕೆಯ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/|title=Kaushalya Dam|date=13 December 2012|publisher=Hills of Morni|access-date=14 June 2014}}&lt;/ref&gt;

== ಸ್ಥಳ ==
ಕೌಶಲ್ಯ ಬ್ಯಾರೇಜ್ ಮತ್ತು ಕೌಶಲ್ಯ ನದಿಯ ಮೇಲಿನ ಅಣೆಕಟ್ಟು&amp;nbsp;[[ಚಂಡೀಗಡ|ಚಂಡೀಗಢದಿಂದ]] ೨೧ಕಿ.ಮೀ. , &lt;ref name=&quot;WM2&quot;&gt;[https://www.google.com.sg/maps/dir/Kaushalya+Dam/Chandigarh,+160017,+India/data=!4m8!4m7!1m2!1m1!1s0x390f92010f7133a1:0xc89343fef09ee60d!1m2!1m1!1s0x390fed0be66ec96b:0xa5ff67f9527319fe!3e0?sa=X&amp;ved=0ahUKEwiB_ZOerYzMAhWIoZQKHX8DDqoQox0IJDAA Directions from Kaushalya dam to Chandigarh]&lt;/ref&gt; [[ಪಂಚಕುಲ]] ನಗರದಿಂದ ಹಾಗೂ ಪಂಚಕುಲ ಬಳಿಯ ಖೋಲ್ ಹಿ-ರೈತನ್ ವನ್ಯಜೀವಿ ಅಭಯಾರಣ್ಯದಿಂದ ೧೨ಕಿ.ಮೀ. , &lt;ref name=&quot;WM3&quot;&gt;[https://www.google.com.sg/maps/dir/Kaushalya+Dam/Panchkula,+Haryana,+India/@30.7344302,76.8169159,12z/data=!3m1!4b1!4m14!4m13!1m5!1m1!1s0x390f92010f7133a1:0xc89343fef09ee60d!2m2!1d76.9148111!2d30.7752107!1m5!1m1!1s0x390f936ed6a2b757:0x898668d7061b40f0!2m2!1d76.860565!2d30.6942091!3e0 Directions from Kaushalya dam to Panchkula]&lt;/ref&gt; &amp;nbsp;[[ಪಿಂಜೋರ್]] ನಗರದಿಂದ ೫ಕಿ.ಮೀ. , &lt;ref name=&quot;WM4&quot;&gt;[ Directions from Kaushalya dam to Pinjore]&lt;/ref&gt; ಮತ್ತು&amp;nbsp;ಪಿಂಜೋರ್ ಬಳಿಯ ಬಿರ್ ಶಿಕರ್ಗಾ ವನ್ಯಜೀವಿ ಅಭಯಾರಣ್ಯದಿಂದ ೧೩ಕಿ.ಮೀ. ದೂರವಿದೆ.

== ಇತಿಹಾಸ ==
ಘಗ್ಗರ್ ನದಿಯ ಮೇಲೆ ಅಣೆಕಟ್ಟು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಮೊದಲ ಯೋಜನೆಯು ೧೯ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅಂಬಾಲಾ [[ಅಂಬಾಲಾ ಕಂಟೋನ್ಮೆಂಟ್|ಕಂಟೋನ್ಮೆಂಟ್‌ಗೆ]] ಕುಡಿಯುವ ನೀರನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಮೊದಲು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿತು. &lt;ref name=&quot;MH1&quot;&gt;[http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/ Hillsofmorni.com - Kaushalya dam]&lt;/ref&gt;

[[ಚಂಡೀಗಡ|ಚಂಡೀಗಢಕ್ಕೆ]] ನೀರು ಒದಗಿಸಲು ಮತ್ತು [[ಪಂಜಾಬ್|ಭಾರತದ ಪಂಜಾಬ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಪ್ರವಾಹವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಚಂಡಿಮಂದಿರದ ಬಳಿ ಗುಮ್ತಾಲಾದಲ್ಲಿ ಘಗ್ಗರ್ ನದಿಗೆ ಅಣೆಕಟ್ಟು ನಿರ್ಮಿಸಲು ೧೯೬೦ ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಯನ್ನು ಮರುಪರಿಶೀಲಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು. ಏಕೆಂದರೆ ಇದರಿಂದ  ೪೦೦೦ ಎಕರೆ (೧೬೦೦ಹೆಕ್ಟೇರ್) ಯಷ್ಟು ಭೂಮಿ ಮುಳುಗುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಇದು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಜನರ ಸ್ಥಳಾಂತರಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/|title=Kaushalya Dam|date=13 December 2012|publisher=Hills of Morni|access-date=14 June 2014}}&lt;/ref&gt;

೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ, ಘಗ್ಗರ್ ನದಿಯ ಉಪನದಿಗಳ ಮೇಲೆ ಸಣ್ಣ ಅಣೆಕಟ್ಟುಗಳ ಸರಣಿಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಪರಿಷ್ಕೃತ ಯೋಜನೆಯನ್ನು [[ಹರಿಯಾಣ]] ಸರ್ಕಾರವು ಅನುಮೋದಿಸಿತು ಮತ್ತು ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ ನಿರ್ಮಾಣವು ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ, ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/|title=Kaushalya Dam|date=13 December 2012|publisher=Hills of Morni|access-date=14 June 2014}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;MH1&quot;&gt;[http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/ Hillsofmorni.com - Kaushalya dam]&lt;/ref&gt;

== ನಿರ್ಮಾಣ ಮತ್ತು ವೆಚ್ಚ ==
[[ಹರಿಯಾಣ]] ಸರ್ಕಾರವು ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟು ೭೦೦ ಮೀ (೨೩೦೦ಫೀಟ್) ಉದ್ದ ಮತ್ತು ೩೪ಮೀ (೧೧೨ಫೀಟ್) ಎತ್ತರದ ಮಣ್ಣು ತುಂಬಿದ ಅಣೆಕಟ್ಟಾಗಿದೆ. &lt;ref name=&quot;MH1&quot;&gt;[http://www.hillsofmorni.com/around-morni/kaushalya-dam/ Hillsofmorni.com - Kaushalya dam]&lt;/ref&gt; ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೦೫ರಲ್ಲಿ [[ಹರಿಯಾಣ|ಹರ್ಯಾಣ]] ಸರ್ಕಾರವು ರೂ ೫೧.೩೭ ಕೋಟಿ ವೆಚ್ಚದಲ್ಲಿ ಯೋಜನೆಗೆ ಅನುಮೋದನೆ ನೀಡಿತು . &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://indianexpress.com/article/cities/chandigarh/cag-raises-questions-pours-cold-water-on-kaushalya-dam/|title=CAG raises questions, pours cold water on Kaushalya dam|date=15 July 2014}}&lt;/ref&gt;

== ವನ್ಯಜೀವಿ ==
ಇದು ಅನೇಕ ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ವಲಸೆ ಹಕ್ಕಿಗಳಿಗೆ ನೆಲೆಯಾಗಿರುವ ಪ್ರಮುಖ [[ಜೌಗು ನೆಲ|ಜೌಗು]] ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/chandigarh/More-crows-drop-dead/articleshow/45598090.cms|title=Crows drop dead|last=Times Of India|date=22 December 2014|access-date=26 March 2016}}&lt;/ref&gt;

== ಛಾಯಾಂಕಣ ==
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;132px&quot;&gt;
Kaushalya dam, near Pinjor, Haryana, India.JPG|ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟು
ಚಿತ್ರ:Kaushalya Dam.jpg|ಕಸೌಲಿಯಿಂದ ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ ನೋಟ
&lt;/gallery&gt; 

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;1&quot;&gt;&lt;/references&gt;

[[ವರ್ಗ:ಜಲಾಶಯಗಳು]]</text>
      <sha1>i3sbq393j342pn1undrqem9scxtyupy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಸದಸ್ಯ:Ishqyk</title>
    <ns>2</ns>
    <id>144130</id>
    <revision>
      <id>1113456</id>
      <parentid>1111042</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T11:54:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ishqyk</username>
        <id>76644</id>
      </contributor>
      <comment>ಪುಟದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನೂ ತಗೆಯುತ್ತಿರುವೆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="0" />
      <sha1>phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ನದಿ ದ್ವೀಪ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>144190</id>
    <revision>
      <id>1113418</id>
      <parentid>1112951</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T08:08:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <comment>ಲೇಖನ ತಿದ್ದುಪಡಿ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34908" xml:space="preserve">
[[ಚಿತ್ರ:Sihoť,_Karlova_Ves,_Bratislava_(6).JPG|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Siho%C5%A5%2C_Karlova_Ves%2C_Bratislava_%286%29.JPG/220px-Siho%C5%A5%2C_Karlova_Ves%2C_Bratislava_%286%29.JPG|thumb| [[ಸ್ಲೊವಾಕಿಯ|ಸ್ಲೋವಾಕಿಯಾದ]] [[ಬ್ರಾಟಿಸ್ಲಾವಾ]], ಸಿಹೋದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಣ್ಣ, ಗ್ರಹಿಸುವ, ನದಿ ದ್ವೀಪ]]
[[ಚಿತ್ರ:Insula_Csepel_2.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Insula_Csepel_2.png/220px-Insula_Csepel_2.png|thumb| [[ಬುಡಾಪೆಸ್ಟ್]] ನಗರ ಕೇಂದ್ರದ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿರುವ [[ಹಂಗರಿ|ಹಂಗೇರಿಯ]] ಸೆಪೆಲ್ ದ್ವೀಪದ ಉಪಗ್ರಹ ಚಿತ್ರ]]
'''ನದಿ ದ್ವೀಪವು''' [[ನದಿ]] ನೀರಿನಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿದ ಯಾವುದೇ ತೆರೆದ ಭೂಮಿಯಾಗಿದೆ. ಸರಿಯಾಗಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿದರೆ ಇದು ಕಾಲೋಚಿತವಾಗಿ ಬದಲಾಗುವ ಹರಿವಿನ ನಡುವಿನ ಷೋಲ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಡೆಲ್ಟಾಗಳಂತಹ ಅರೆ-ಕರಾವಳಿ ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದ ಭೂಮಿಯಾಗಿದೆ.

ಈ ದ್ವೀಪಗಳು ನದಿಯ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿನ ಬದಲಾವಣೆಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗುತ್ತವೆ. ಅಂತಹ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಉಪನದಿಯೊಂದಿಗಿನ ಪರಸ್ಪರ ಕ್ರಿಯೆಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗಬಹುದು ಅಥವಾ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಕಟ್ ಮತ್ತು ಮೆಂಡರ್ ಅನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ನಿಕ್ಷೇಪ ಅಥವಾ [[ಕ್ಷರಣ/ಸವೆತ|ಸವೆತದ]] ವಿರುದ್ಧವಾದ ಫ್ಲೂವಿಯಲ್ ಕ್ರಿಯೆಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗಬಹುದು. ನೆಸೆಂಟ್ ಸಸ್ಯವರ್ಗ-ಮುಕ್ತ ಜಾಗ ಮತ್ತು ಮಣ್ಣಿನ ಚಪ್ಪಟೆಗಳು ಶೇಖರಣೆಯ ಮೂಲಕ ನದೆ ದ್ವೀಪಗಳು ಚದುರಿಹೋಗಬಹುದು ಅಥವಾ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಳ್ಳಬಹುದು ಅಥವಾ ಅವುಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಬಹುದು; ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ಕೃತಕ ಬಲವರ್ಧನೆ ಅಥವಾ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಅಂಶಗಳಾದ [[ಜೊಂಡು|ರೀಡ್ಸ್]], ಪಾಮ್ಸ್, [[ನಿತ್ಯಹರಿದ್ವರ್ಣ|ನಿತ್ಯಹರಿದ್ವರ್ಣ ಮರಗಳು]] ಅಥವಾ ವಿಲೋಗಳ ಮೂಲಕ ಸಹಾಯ ಮಾಡಬಹುದು. ಇವುಗಳು ಅಡೆತಡೆಗಳು ಅಥವಾ ಸವೆತದ ತಡೆಗೋಡೆಗಳಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ನೀರು ಅವುಗಳ ಸುತ್ತಲೂ ಹರಿಯುತ್ತದೆ. ದ್ವೀಪಗಳು ಚಿಕ್ಕದಾಗಿರಬಹುದು ಅಥವಾ ದೊಡ್ಡದಾಗಿರಬಹುದು. ಕೆಲವು ನದಿ ದ್ವೀಪಗಳು ಅನೇಕ ಚದರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್‌ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ.

== ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ನಾಮಕರಣ ==
'''ಟೌಹೆಡ್''' ಎಂಬ ಪದವು ಐಲೆಟ್ (ಸಣ್ಣ ದ್ವೀಪ) ಅಥವಾ ನದಿಯೊಳಗಿನ ಶೋಲ್ ಅನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ (ಹೆಚ್ಚಾಗಿ [[ಮಿಸ್ಸಿಸಿಪ್ಪಿ ನದಿ|ಮಿಸ್ಸಿಸ್ಸಿಪ್ಪಿ ನದಿ]] ) ಮರಗಳ ಗುಂಪು ಅಥವಾ ದಟ್ಟಣೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮಧ್ಯಪಶ್ಚಿಮ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅನೇಕ ನದಿಗಳು, ಸಾಕಷ್ಟು ವಿಶಾಲವಾಗಿದ್ದರೆ, ಗಣನೀಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು ಹೊಂದಬಹುದು. '''ಟೌಹೆಡ್''' ಎಂಬ ಪದವನ್ನು [[ಮಾರ್ಕ್ ಟ್ವೇನ್|ಮಾರ್ಕ್ ಟ್ವೈನ್]] ಅವರ ''ಅಡ್ವೆಂಚರ್ಸ್ ಆಫ್ ಹಕಲ್‌ಬೆರಿ ಫಿನ್‌ನಿಂದ'' ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು.

ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ, ಥೇಮ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ನದಿ ದ್ವೀಪವನ್ನು ''ಐಟ್'' (ಅಥವಾ ''ಇಯೋಟ್'') ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

== ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಮತ್ತು ಚಿಕ್ಕದು ==
[[ಚಿತ್ರ:FridayIsle01.JPG|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/FridayIsle01.JPG/220px-FridayIsle01.JPG|thumb| ಫ಼್ರೈಡೇ ದ್ವೀಪವು ಘನ-ಅಡಿಪಾಯದ [[ಮನೆ|ಮನೆಯನ್ನು]] ಹೊಂದಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಚಿಕ್ಕ ದ್ವೀಪಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ.]]
[[ಮಾಜುಲಿ|ಮಜುಲಿ]], ಭಾರತದ [[ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ|ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ ನದಿಯಲ್ಲಿ]], ನದಿಯ ಎರಡು ದಡಗಳ ನಡುವಿನ ಕರಾವಳಿಯಲ್ಲದ ಭೂಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ. ಇದು ''ಗಿನ್ನೆಸ್ ಬುಕ್ ಆಫ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್‌ನಿಂದ'' ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಜನವಸತಿ ನದಿ ದ್ವೀಪವೆಂದು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ೮೮೦ ಚದರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್( ೩೪೦ ಚದರ ಮೀಟರ್) . &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.guinnessworldrecords.com/world-records/largest-river-island-|title=Largest river island|last=Majuli|first=River Island|website=Guinness World Records|access-date=6 September 2016}}&lt;/ref&gt;

ಮಧ್ಯ ಬ್ರೆಜಿಲ್‌ನ ಟೊಕಾಂಟಿನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಮತ್ತೊಂದು ದೊಡ್ಡ ಕರಾವಳಿಯಲ್ಲದ ಭೂಪ್ರದೇಶವಾದ ಬನಾನಲ್ ದ್ವೀಪವನ್ನು ''ಬ್ರಿಟಾನಿಕಾ'' ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಅರಗುವಾಯಾ ನದಿಯನ್ನು ೩೨೦ ಕಿಮೀ (೨೦೦-ಮೈಲಿ) ಉದ್ದದ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಎರಡು ಶಾಖೆಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ೧೯,೧೬೨ ಚದರ ಕಿಮೀ(೭೩೯೮ ಚದರ ಮೀಟರ್) ಅನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ನದಿ ದ್ವೀಪವಾಗಿದೆ.,  . &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.britannica.com/place/Bananal-Island|title=Bananal Island|last=Ilha do Bananal|first=River Island|website=Brittanica|access-date=5 August 2020}}&lt;/ref&gt;

ಆದಾಗ್ಯೂ, ಬನಾನಲ್ ದ್ವೀಪವನ್ನು ಕೆಲವು ಭೂವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ನದಿಯ ದ್ವೀಪವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ಅವರು ಅರಗುಯಾ ನದಿಯನ್ನು ಎರಡು ವಿತರಣಾ ನದಿಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಬನಾನಲ್ ದ್ವೀಪವು ಈ ಎರಡು ವಿತರಿಸಿದ ನದಿಗಳ ನಡುವಿನ ಭೂಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ. ಮಜುಲಿಯನ್ನು ಅತಿದೊಡ್ಡ ನದಿ ದ್ವೀಪವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲು ಇದೇ ಕಾರಣ. ಆದರೂ, ಬನಾನಲ್ ದ್ವೀಪವು ಯಾವುದೇ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ಭೂಭಾಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ಗೊಂದಲ ಹಾಗೆಯೇ ಉಳಿದಿದೆ.

ಉಮಾನಂದ ದ್ವೀಪ, ೦.೦೨ ಚದರ ಕಿಮೀ(೦.೦೦೭೭ ಚದರ ಮೀ), ಸ್ಥಿರವಾದ ವಾಸಸ್ಥಳಗಳೊಂದಿಗೆ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ವಾಸಿಸುವ ನದಿ ದ್ವೀಪ ಅಥವಾ ಐಲೆಟ್ ಎಂದು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಉಮಾನಂದ ಕೂಡ [[ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ|ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ ನದಿಯಲ್ಲಿ]] ನೆಲೆಸಿದೆ. ಅಮೆಜಾನ್ ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು [[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ|ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶದಲ್ಲಿ]] ಉಮಾನಂದ ಅಥವಾ ಚಿಕ್ಕದಾದ, ವಾಸಿಸುವ ಅನೇಕವುಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ. ಉಮಾನಂದಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಬಹುದಾದ ಗಾತ್ರದ ಮತ್ತೊಂದು ದ್ವೀಪ, ಯು.ಎಸ್‍ನ[[ವೆಸ್ಟ್ ವರ್ಜೀನಿಯ|ಪಶ್ಚಿಮ ವರ್ಜೀನಿಯಾದ]] ಗಯಾಂಡೊಟ್ಟೆ ನದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಹ್ಯಾಟ್‌ಫೀಲ್ಡ್ ದ್ವೀಪವು ಯಾವುದೇ ಶಾಶ್ವತ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ಹಲವಾರು ಶಾಶ್ವತ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಅವುಗಳೆಂದರೆ ಲೋಗನ್ ನಗರಕ್ಕೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿರುವ ಕೆ-೧೨ ಶಾಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಅದರ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಲೋಗನ್ ಕೌಂಟಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಗ್ರಂಥಾಲಯದ ಮುಖ್ಯ ಶಾಖೆ. &lt;ref&gt;{{Cite encyclopedia|url=https://www.wvencyclopedia.org/articles/281|title=Hatfield Island|encyclopedia=The West Virginia Encyclopedia|first=Robert Y.|last=Spence|date=February 21, 2012|accessdate=June 12, 2020}}&lt;/ref&gt;

ಥೇಮ್ಸ್ ಮತ್ತು ಸೀನ್‌ನಂತಹ ಕಾಲುವೆಯ ನದಿಗಳಲ್ಲಿ ಶಾಶ್ವತ ವಸ್ತುಗಳಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಮನೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಒಂದು-ಮನೆ ದ್ವೀಪಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ. ಕಾಲುವೆಗಳು ದ್ವೀಪಗಳ ಸವೆತವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಬ್ಯಾರೇಜ್‌ಗಳ ಮೂಲಕ ನೀರಿನ ಗಣನೀಯ ಅಲೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಮೂಲಕ ಫ್ಲ್ಯಾಶ್ ಪ್ರವಾಹದ ಎತ್ತರವನ್ನು ಮಿತಿಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ.ನದಿ ಕಾಲುವೆಗಳಿಂದ ಸುಧಾರಿಸಿದ ಒನ್-ಹೋಮ್ ದ್ವೀಪಗಳಲ್ಲಿ ಮಂಕಿ, ಫ಼್ರೈಡೇ, ಹೋಲ್ಮ್ ಮತ್ತು ಡಿ'ಓಯ್ಲಿ ಕಾರ್ಟೆ ದ್ವೀಪಗಳು ಸೇರಿವೆ.

== ನದಿ ದ್ವೀಪಗಳ ಪಟ್ಟಿ ==
=== ಪ್ರದೇಶದ ಪ್ರಕಾರ ನದಿ ದ್ವೀಪಗಳು ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! width=&quot;150pt&quot; |ಹೆಸರು
! data-sort-type=&quot;number&quot; width=&quot;50pt&quot; |ಪ್ರದೇಶ&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;(km²)
! width=&quot;150pt&quot; |ದೇಶ
! width=&quot;250pt&quot; |ನದಿ
|-
|ಮರಾಜó
|೪೦,೧೦೦
|[[ಬ್ರೆಜಿಲ್|ಬ್ರೆಜಿಲ್]]
|[[ಅಮೆಜಾನ್|ಅಮೆಜಾನ್]] / ಪಾರಾ ನದಿ
|-
|ಬನಾನಲ್ ದ್ವೀಪ
|೧೯,೧೬೨
|[[ಬ್ರೆಜಿಲ್|ಬ್ರೆಜಿಲ್]]
|ಅರಗುಯಾ ನದಿ
|-
|ನದಿಯ ಬಯಲು, ಮೌಲಮೇನ್, ಕೋಲಿಯಂಬಲ್ಲಿ, ಹೇ, ಬಾಲ್ರಾನಾಲ್ಡ್
|೧೮,೦೦೦
|[[ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ|ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ]]
|ಎನ್‌ಎಸ್‌ಡಬ್ಲ್ಯುನಲ್ಲಿ ಬಿಲ್ಲಾಬಾಂಗ್, ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಮತ್ತು ಮುರುಂಬಿಡ್ಗೀ ನದಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆ.
|-
|ಟುಪಿನ್‍ಅಂಬ್ರಾನಾ
|೧೧,೮೫೦
|[[ಬ್ರೆಜಿಲ್|ಬ್ರೆಜಿಲ್]]
|[[ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ|ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ]]
|-
|ಬಹರ್ ಅಲ್-ಜಬಲ್ ದ್ವೀಪ
|೭,೯೨೯
|ಧ್ವನಿ ಸುಡಾನ್
|ಬಹರ್ ಅಲ್-ಜಬಲ್ ಬಹ್ರ್-ಅಲ್-ಜರ್ಫ್
|-
|[[ಹಾಲೆಂಡ್‌ |ಹಾಲೆಂಡ್‌]]
|೭,೩೬೧
|[[ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್|ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್]]
|ರೈನ್ ನದಿ IJssel ನದಿ
|-
|ಗುರುಪಾ ದೊಡ್ಡ ದ್ವೀಪ
|೪,೮೬೪
|[[ಬ್ರೆಜಿಲ್|ಬ್ರೆಜಿಲ್]]
|[[ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ|ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ]]
|-
|ಮಾರ್ಗರಿಟಾ ದ್ವೀಪ
|೨,೮೩೨&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.imeditores.com/banocc/rio/cap6.htm|title=Río Grande de la Magdalena - Colección Ecológica del Banco|access-date=3 January 2015}}&lt;/ref&gt;
|[[ಕೊಲೊಂಬಿಯ|ಕೊಲೊಂಬಿಯ]]
|ಮ್ಯಾಗ್ಡಲೀನಾ ನದಿ
|-
|ಯುರಿನಿ ದ್ವೀಪ
|೨,೩೩೯
|[[ಬ್ರೆಜಿಲ್|ಬ್ರೆಜಿಲ್]]
|ಯುರಿನಿ ನದಿ, [[ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ|ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ]]
|-
| ಬೊವೆನ್ ದಿಗುಲ್
|೨,೧೭೧
|[[ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ|ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ]]
|ದಿಗುಲ್ ನದಿ, ಕವಾಗ ನದಿ
|-
|ರಿಚರ್ಡ್ಸ್ ದ್ವೀಪ
|೨,೧೬೫
|[[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾ]]
|ಮೆಕೆಂಜಿ ನದಿ
|-
|ಕ್ರಾಸ್ನೋಸ್ಲೋಬೊಡ್ಸ್ಕ್
|೨,೦೦೨|[[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾ]]
|[[ವೋಲ್ಗಾ ನದಿ|ವೋಲ್ಗಾ ನದಿ]], ಅಖ್ತುಬಾ ನದಿ
|-
|ಗ್ರೇಟ್ ರೈ ದ್ವೀಪ
|೧,೮೮೫.೨&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.zitnyostrov.estranky.cz/stranka/poloha|title=Žitný ostrov|access-date=3 January 2015}}&lt;/ref&gt;
|[[ಸ್ಲೊವಾಕಿಯ|ಸ್ಲೊವಾಕಿಯ]]
|[[ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌]], ಪುಟ್ಟ ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್
|-
|ಹಟಿಯಾ ದ್ವೀಪ
|೧,೫೦೮.೨೩
|[[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ|ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]]
|ಮೆಘನಾ ನದಿ
|-
|ಲೇಟಾ ದ್ವೀಪ
|೧,೪೮೦
|[[ರೊಮಾನಿಯ|ರೊಮಾನಿಯ]]
|[[ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌]]
|-
|ಕ್ಯಾಮರ್ಗ್ಯೂ
|೧,೪೫೩
|[[ಫ್ರಾನ್ಸ್|ಫ್ರಾನ್ಸ್]]
|ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ರೋನ್, ಪೆಟಿಟ್ ರೋನ್
|-
|ಭೋಲಾ ದ್ವೀಪ
|೧,೪೪೧
|[[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ|ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]]
|ಮೆಘನಾ ನದಿ
|-
|ಸಿ ಕೆಂಪು ಹೆಸರು ದ್ವೀಪ
|೧,೨೬೭&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.shanghai.gov.cn/nw2/nw2314/nw2318/nw2376/nw2403/u8aw856.html|title=崇明县|last=|first=|website=www.shanghai.gov.cn}}&lt;/ref&gt;
|[[ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ]]
|ಯಾಂಗಸ್ಟೆ ದ್ವೀಪ
|-
|ಮೊರ್ಫಿಲ್ನಲ್ಲಿರುವ ದ್ವೀಪ
|೧,೨೫೦
|[[ಸೆನೆಗಲ್|ಸೆನೆಗಲ್]]
|ಸೆನೆಗಲ್ ನದಿ
|-
|Zhongshan ದ್ವೀಪ
|೧,೦೫೫.೪೨
|[[ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ]]
|ಪರ್ಲ್ ನದಿ
|-
|ದಿಬ್ರು ಸೈಖೋವಾ
|೭೬೫
|[[ಭಾರತ|ಭಾರತ]]
|[[ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ|ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ]]
|-
|ಸ್ಯಾಂಡ್ವಿಪ್ ದ್ವೀಪ
|೭೬೨.೪೨
|[[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ|ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]]
|ಮೆಘನಾ ನದಿ
|-
|ಗ್ರೇಟ್ ಬ್ರೈಲಾ ದ್ವೀಪ
|೭೨೦.೨
|[[ರೊಮಾನಿಯ|ರೊಮಾನಿಯ]]
|[[ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌]]
|-
|[[ಮಾಜುಲಿ|ಮಾಜುಲಿ]]
|೫೫೩
|[[ಭಾರತ|ಭಾರತ]]
|[[ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ|ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ]]
|-
|ಸುಂಬಾ ದ್ವೀಪ
|೫೦೦&lt;ref name=&quot;worldislandinfo.com&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.worldislandinfo.com/COUNTRYV2.htm|title=Largest Islands of Countries|access-date=3 January 2015}}&lt;/ref&gt;
|[[ಕಾಂಗೋ ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಗಣರಾಜ್ಯ|Democratic Republic of Congo]]
|[[ಕಾಂಗೊ ನದಿ|ಕಾಂಗೊ ನದಿ]]
|-
|ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್
|೪೯೯
|[[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾ]]
|ಸೇಂಟ್ ಲಾರೆನ್ಸ್ ನದಿ, ಒಟ್ಟಾವಾ ನದಿ
|-
|ಸ್ಜಿಗೆಟ್ಕೋಜ್
|೩೭೫
|[[ಹಂಗರಿ|ಹಂಗರಿ]], [[ಸ್ಲೊವಾಕಿಯ|ಸ್ಲೊವಾಕಿಯ]]
|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್
|-
|ಮನ್ಪುರ ದ್ವೀಪ
|೩೭೩
|[[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ|ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]]
|ಮೇಘನಾ
|-
|ಇನ್ಹಕಾಂಬಾ
|೩೪೦
|[[ಮೊಜಾಂಬಿಕ್|ಮೊಜಾಂಬಿಕ್]]
|ಜಾಂಬೆಜಿ
|-
|Hoeksche ವಾರ್ಡ್
|೩೨೩.೭೪
|[[ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್|ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್]]
|ಉಡೆ ಮ್ಯೂಸ್, ನ್ಯೂವೆ ಮ್ಯೂಸ್
|-
|ಯಾಂಗ್‌ಜಾಂಗ್ ದ್ವೀಪ
|೩೨೦
|[[ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ]]
|ಯಾಂಗ್ಟ್ಜಿ ನದಿ
|-
|ಸೆಪೆಲ್ ದ್ವೀಪ
|೨೫೭
|[[ಹಂಗರಿ|ಹಂಗರಿ]]
|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್
|-
|ಜೀಸಸ್ ದ್ವೀಪ
|೨೪೨
|[[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾ]]
|ಸಾವಿರ ದ್ವೀಪಗಳ ನದಿ, ಪ್ರೈರೀ ನದಿಗಳು
|-
|ವೂರ್ನೆ-ಪುಟೆನ್
|೨೨೦
|[[ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್|ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್]]
|ಉಡೆ ಮ್ಯೂಸ್, ನ್ಯೂವೆ ಮ್ಯೂಸ್
|-
|ಹಿಸಿನ್‍ಗೆನ್
|೧೯೯
|[[ಸ್ವೀಡನ್|ಸ್ವೀಡನ್]]
|ಗೋಟಾ ನದಿ
|-
|ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ
|೧೯೧
|[[ಬ್ರೆಜಿಲ್|Brazil]]
|[[ಅಮೆಜಾನ್|ಅಮೆಜಾನ್]]
|-
|Mbamou ದ್ವೀಪ
|೧೮೦
|[[ಕಾಂಗೋ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಕಾಂಗೋ ಗಣರಾಜ್ಯ]]
|[[ಕಾಂಗೊ ನದಿ|ಕಾಂಗೊ ನದಿ]]
|-
|ಡಾನ್ ಖೋಂಗ್
|೧೪೪
|[[ಲಾವೋಸ್|ಲಾವೋಸ್]]
|ಮೆಕಾಂಗ್
|-
|ರಾಬರ್ಟ್ಸ್ ದ್ವೀಪ
|೧೩೩&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.baydeltalive.com/assets/application/pdf/01_Appendix_C_-_Wee_Report_May_2008__maps.pdf|title=SUMMARY REPORT ROBERTS ISLAND AND UNION ISLAND RIPARIAN WATER RIGHTS INVESTIGATION, SAN JOAQUIN COUNTY, CA, JUNE 2008}}&lt;/ref&gt;
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ಸ್ಯಾನ್ ಜೋಕ್ವಿನ್ ನದಿ
|-
|ಯೂನಿಯನ್ ದ್ವೀಪ
|೧೩೦&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ಸ್ಯಾನ್ ಜೋಕ್ವಿನ್ ನದಿ
|-
|ಡೇವಿಸ್ ದ್ವೀಪ
|೧೨೦
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|[[ಮಿಸ್ಸಿಸಿಪ್ಪಿ ನದಿ|ಮಿಸ್ಸಿಸಿಪ್ಪಿ ನದಿ]]
|-
|ಟ್ರೀಮಾ ದ್ವೀಪ
|೧೧೫.೫೫
|[[ಬ್ರೆಜಿಲ್|ಬ್ರೆಜಿಲ್]]
|ಪರಾಗ್ವೆ ನದಿ
|-
|ಲುಲು ದ್ವೀಪ
|೧೧೨.೪
|[[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾ]]
|ಫ್ರೇಸರ್ ನದಿ
|-
|ಸರ್ಪಿನ್ ದ್ವೀಪ
|೧೧೦
|[[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾ]]
|[[ವೋಲ್ಗಾ ನದಿ|ವೋಲ್ಗಾ ನದಿ]]
|-
|ಸೌವಿ ದ್ವೀಪ
|೧೦೫
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ಕೊಲಂಬಿಯಾ ನದಿ
|-
|ಡಾರ್ಡ್ರೆಕ್ಟ್ ದ್ವೀಪ
|೭೯.೫೩
|[[ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್|ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್]]
|ಔಡೆ ಮಾಸ್, ಡಚ್ ಡೀಪ್
|-
|[[ಶ್ರೀರಂಗಂ|ಶ್ರೀರಂಗಂ]]
|೭೪.೪
|[[ಭಾರತ|ಭಾರತ]]
|[[ಕಾವೇರಿ ನದಿ|ಕಾವೇರಿ ನದಿ]]
|-
|ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ದ್ವೀಪ
|೭೩.೮
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ನಯಾಗರಾ ನದಿ
|-
|ರಂಗಿತತಾ ದ್ವೀಪ
|~೬೫
|[[ನ್ಯೂ ಜೀಲ್ಯಾಂಡ್|ನ್ಯೂ ಜೀಲ್ಯಾಂಡ್]]
|ರಂಗಿತತಾ ನದಿ{{Efn|Due to redirecting of water from the Rangitata River, the river's southern distributary channel is now dry except after heavy rain or snow melt. As such, Rangitata Island is usually connected to the South Island mainland.}}
|-
|ಒಸ್ಟ್ರೋ
|೬೦
|[[ಸೆರ್ಬಿಯ|ಸೆರ್ಬಿಯ]]
|[[ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌]]
|-
|ಹಾಗ್ ದ್ವೀಪ
|೫೯
|[[ಗಯಾನ|ಗಯಾನ]]
|ಎಸ್ಸೆಕ್ವಿಬೋ ನದಿ
|-
|[[ಮ್ಯಾನ್ಹ್ಯಾಟನ್‌|ಮ್ಯಾನ್ಹ್ಯಾಟನ್‌]]
|೫೯
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ಹಡ್ಸನ್ ನದಿ/ಪೂರ್ವ ನದಿ/ಹಾರ್ಲೆಮ್ ಕ್ರೀಕ್
|-
|ಹೆಂಗ್ಶಾ ದ್ವೀಪ
|೫೫.೭೪
|[[ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ]]
|ಯಾಂಗ್ಟ್ಜಿ ನದಿ
|-
|ರುಸ್ನೆ ದ್ವೀಪ
|೪೫
|[[ಲಿಥುವೇನಿಯ|ಲಿಥುವೇನಿಯ]]
|ನೆಮಾನ್
|-
|ವೇಕ್ನಾಮ್ ದೀಪ
|೪೫
|[[ಗಯಾನ|ಗಯಾನ]]
|ಕ್ಲಾರೆನ್ಸ್ ನದಿ
|-
|ಬಲೆನೆ ಐಸ್ಲ್ಯಾಂಡ್
|೪೧
|[[ಬಲ್ಗೇರಿಯ|ಬಲ್ಗೇರಿಯ]]
|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌
|-
|ವುಡ್‌ಫೋರ್ಡ್ ದ್ವೀಪ
|೩೭
|[[ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ|ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ]]
|ಕ್ಲಾರೆನ್ಸ್ ನದಿ
|-
|ವಿಲ್ಹೆಮ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್
|೩೫.೩
|[[ಜರ್ಮನಿ|ಜರ್ಮನಿ]]
|ಎಲ್ಬೆ
|-
|-
|ಲೆಗುವಾನ್ ದ್ವೀಪ
|೩೧
|[[ಗಯಾನ|ಗಯಾನ]]
|ಎಸ್ಸೆಕ್ವಿಬೋ ನದಿ
|-
|ಟೈಲ್ ದ್ವೀಪ
|೧೫
|[[ಚಿಲಿ|ಚಿಲಿ]]
|ಕಾವು-ಕೌ ನದಿ/ಕ್ರೂಸಸ್ ನದಿ/ವಾಲ್ಡಿವಿಯಾ ನದಿ
|-
|[[ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ|ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ]]
|೧೩
|[[ಭಾರತ|ಭಾರತ]]
|[[ಕಾವೇರಿ ನದಿ|ಕಾವೇರಿ ನದಿ]]
|-
|[[ಶಿವನ ಸಮುದ್ರ ಜಲಪಾತ|ಶಿವನ ಸಮುದ್ರ ಜಲಪಾತ]]
|
|[[ಭಾರತ|ಭಾರತ]]
|[[ಕಾವೇರಿ ನದಿ|ಕಾವೇರಿ ನದಿ]]
|-
|ಗ್ರೋಸ್ಸೆ ಇಲೆ
|೨೫
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ಡೆಟ್ರಾಯಿಟ್ ನದಿ
|-
|ಇಂಚಿನ ಕ್ಲೂತಾ
|~೨೪
|[[ನ್ಯೂ ಜೀಲ್ಯಾಂಡ್|ನ್ಯೂ ಜೀಲ್ಯಾಂಡ್]]
|ಕ್ಲೂತಾ ನದಿ
|-
|ಗ್ರೇಹೌಂಡ್
|೨೩.೫೯
|[[ಯುಕ್ರೇನ್|ಯುಕ್ರೇನ್]]
|ಡ್ನೀಪರ್ ನದಿ
|-
|ಶರೆನ್ಗ್ರಾಡ್ ದ್ವೀಪ
|೯
|
ವಿವಾದಿತ (ಸರ್ಬಿಯಾ/ಕ್ರೊಯೇಷಿಯಾ)
|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌
|-
|
ಯೇ ವಾಂಗ್ ವೆಲ್
|೮.೪
|[[ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ]]
|ಹಾನ್ ನದಿ
|-
|ತತಿಶೇವ್
|೭
|[[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾ]]
|ಯೆನಿಸೀ ನದಿ
|-
|ಸೇದುಡು/ಕಾಸಿಕಿಲಿ
|೫
|[[ಬೋಟ್ಸ್ವಾನ|ಬೋಟ್ಸ್ವಾನ]]
|ಕುಅಂಡೋ ನದಿ
|-
|ಹೇಡನ್ ದ್ವೀಪ
|೪.೪
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ವಿಲ್ಲಮೆಟ್ಟೆ ನದಿ
|-
|ನಾನ್‍ಜಿಡೋ
|೨.೮
|[[ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ]]
|ಹಾನ್ ನದಿಯ ಒಂದು ಶಾಖೆ
|-
|ಒಟ್ದ್ಯಾ ದ್ವೀಪ
|೨.೫
|[[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾ]]
|ಯೆನಿಸೀ ನದಿ
|-
|ವೀಲಿಂಗ್ ದ್ವೀಪ
|೧.೫
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|[[ಒಹಾಯೊ ನದಿ|ಒಹಾಯೊ ನದಿ]]
|-
|ರಾಂಗ್ರಾಡೊ
|೧.೩
|[[ಉತ್ತರ ಕೊರಿಯಾ|ಉತ್ತರ ಕೊರಿಯಾ]]
|ಟೇಡಾಂಗ್ ನದಿ
|-
|ಯಂಗ್ಗಕ್ಡೋ
|೧.೨
|[[ಉತ್ತರ ಕೊರಿಯಾ|ಉತ್ತರ ಕೊರಿಯಾ]]
|ಟೇಡಾಂಗ್ ನದಿ
|-
|ನಕನೋಶಿಮಾ
|೦.೭
|[[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನ್]]
|ಕ್ಯು-ಯೋಡೋ ನದಿ
|-
|ಜೆನ್‍ಭೋ ದ್ವೀಪ
|೦.೭
|[[ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ]]
|ಉಸ್ಸುರಿ ನದಿ
|-
|ಭಾವಾನಿ ದ್ವೀಪ
|೦.೫೩
|[[ಭಾರತ|ಭಾರತ]]
|[[ಕೃಷ್ಣಾ ನದಿ|ಕೃಷ್ಣಾ ನದಿ]]
|-
|ಬಾಮ್‍ಸಿಯೋಮ್
|೦.೨೪
|[[ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ]]
|ಹಾನ್ ನದಿ
|-
|ಸಿಟಿ ಐಲ್ಯಾಂಡ್
|~೦.೨
|[[ಫ್ರಾನ್ಸ್|ಫ್ರಾನ್ಸ್]]
|ಸೀನ್
|-
|ನಾಕಾಸು
|~೦.೨
|[[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನ್]]
|ನಾಕಾಗಾವಾ ನದಿ
|-
|ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ ಪಾರ್ಕ್
|೦.೨
|[[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾ]]
|ಬೋ ನದಿ
|-
|ವುಕೋವರ್ ದ್ವೀಪ
|೦.೦೩೨
|ವಿವಾದಿತ (ಸರ್ಬಿಯಾ/ಕ್ರೊಯೇಷಿಯಾ)
|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌
|-
|ಉಮಾನಂದ ದ್ವೀಪ
|೦.೦೨
|[[ಭಾರತ|ಭಾರತ]]
|[[ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ|ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ]]
|-
|ಹ್ಯಾಟ್ಫೀಲ್ಡ್ ದ್ವೀಪ
|೦.೧೭
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ಗಯಾಂಡೊಟ್ಟೆ ನದಿ
|-
|ಸಂ ಸೆವಿಟ್&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;(ಗವಿತ್, ಚವಿತ್, ಸೊಲ್ವಿಟ್, ಯೆವಿಟ್)
|೦.೦೧೦೪&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;(೦.೦೦೪೮,೦.೦೦೩೪,೦.೦೦೧೨,೦.೦೦೦೮)
|[[ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ]]
|ಹಾನ್ ನದಿ
|-
|ಫೆಸೆಂಟ್ ದ್ವೀಪ
|೦.೦೦೬೮೨
|ಫ್ರಾನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಸ್ಪೇನ್ ನಡುವಿನ ಕಾಂಡೋಮಿನಿಯಂ
|ಬ್ಯಾಡಸ್
|}

:* ''ಗಮನಿಸಿ: ಸಮುದ್ರ ತೀರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕೆಲವು ನದಿ ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.''

=== ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿರುವ ನದಿ ದ್ವೀಪಗಳು ===
ಈ ಪಟ್ಟಿಯು ಕನಿಷ್ಟ 25,000 ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ನದಿ ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು ಶ್ರೇಣೀಕರಿಸುತ್ತದೆ.
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!ಹೆಸರು
! data-sort-type=&quot;number&quot; | ಜನಸಂಖ್ಯೆ
! ಪ್ರದೇಶ&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; (ಕಿಮೀ²)
! ದೇಶ
! ನಗರ
! ನದಿ
|-
| ಸಾಲ್ಸೆಟ್ ದ್ವೀಪ
| ೧೫,೧೧೧,೯೭೪
| ೬೧೯
| [[ಭಾರತ]]
| [[ಮುಂಬಯಿ.|ಮುಂಬೈ]] ಮತ್ತು [[ಠಾಣೆ|ಥಾಣೆ]]
| ವಸಾಯಿ ಕ್ರೀಕ್ / ಥಾಣೆ ಕ್ರೀಕ್
|-
| ಐಲೆ ಡಿ ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್
| ೧,೯೪೨,೦೪೪(೨೦೧೬) &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/prof/details/page.cfm?Lang=E&amp;Geo1=CD&amp;Code1=2466&amp;Geo2=PR&amp;Code2=24&amp;Data=Count&amp;SearchText=Montreal&amp;SearchType=Contains&amp;SearchPR=01&amp;B1=All&amp;TABID=1|title=2016 Census Profile - Montréal, Territoire équivalent (Census division)|date=8 February 2017}}&lt;/ref&gt;
| ೪೯೯
| [[ಕೆನಡಾ]]
| ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್
| ರಿವಿಯೆರ್ ಡೆಸ್ ಪ್ರೈರೀಸ್ / ಸೇಂಟ್ ಲಾರೆನ್ಸ್ ನದಿ
|-
| [[ಮ್ಯಾನ್ಹ್ಯಾಟನ್‌|ಮ್ಯಾನ್ಹ್ಯಾಟನ್ ದ್ವೀಪ]]
| ೧,೬೨೮,೭೦೧ (೨೦೧೮) &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.census.gov/quickfacts/fact/table/newyorkcountymanhattanboroughnewyork,US/PST045218|title=U.S. Census Bureau QuickFacts: New York County (Manhattan Borough), New York; United States|website=www.census.gov|language=en|access-date=2019-09-12}}&lt;/ref&gt; {{Efn|The listed population is that of the New York City borough of Manhattan. Almost all of the borough's population lives on the island of Manhattan, but the borough also includes the following permanently populated areas:
* [[Marble Hill, Manhattan|Marble Hill]], a neighborhood with a population of roughly 10,000 that was originally part of Manhattan Island, but was physically separated from the rest of the island by the opening of [[Spuyten Duyvil Creek#Harlem River Ship Canal|a canal]] in 1894 and in turn physically connected to the US mainland by landfill in 1914.
* [[Randalls and Wards Islands]], the collective name for three conjoined islands with about 1,600 residents, all either patients or staff of psychiatric hospitals, or occupants of homeless shelters.
* [[Roosevelt Island]], located in the [[East River]] between Manhattan Island and [[Queens]], with a population of nearly 12,000.}}
| ೫೯
| [[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್]]
| [[ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್ ನಗರ|ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಸಿಟಿ]]
| ಹಡ್ಸನ್ ನದಿ / ಪೂರ್ವ ನದಿ
|-
| ಚಾಂಗ್ಮಿಂಗ್ ದ್ವೀಪ
| ೬೬೦,೦೦೦ (೨೦೧೦)
| ೧,೨೬೭
| [[ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಚೀನಾ]]
| [[ಶಾಂಘೈ]]
| ಯಾಂಗ್ಟ್ಜಿ ನದಿ
|-
| ಜೀಸಸ್ ದ್ವೀಪ
| ೪೨೨,೯೯೩ (೨೦೧೬) &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/prof/details/page.cfm?Lang=E&amp;Geo1=CSD&amp;Code1=2465005&amp;Geo2=CD&amp;Code2=2465&amp;SearchText=Laval&amp;SearchType=Begins&amp;SearchPR=01&amp;B1=All&amp;TABID=1&amp;type=0|title=2016 Census Profile - Laval, Territoire équivalent (Census division)|date=8 February 2017}}&lt;/ref&gt;
| ೨೪೨
| [[ಕೆನಡಾ]]
| ಲಾವಲ್
| Rivière des Mille Îles / Rivière des Prairies
|-
| ವೆಕಿ ಜಿಟ್ನಿ ಒಸ್ಟ್ರೋವ್
| ೨೨೬,೪೪೬ (೨೦೦೧)
| ೧,೮೮೫
| [[ಸ್ಲೊವಾಕಿಯ|ಸ್ಲೋವಾಕಿಯಾ]]
| [[ಬ್ರಾಟಿಸ್ಲಾವಾ]], ಕೊಮಾರ್ನೋ, ಡುನಾಜ್ಸ್ಕಾ ಸ್ಟ್ರೆಡಾ ಮತ್ತು ಇತರರು
| [[ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್]], ಲಿಟಲ್ ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್
|-
| ವಾಸಿಲೀವ್ಸ್ಕಿ ದ್ವೀಪ
| ೨೦೯,೧೮೮ (೨೦೧೭)
| ೧೦.೯
| [[ರಷ್ಯಾ]]
| [[ಸೇಂಟ್ ಪೀಟರ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್|ಸೇಂಟ್ ಪೀಟರ್ಸ್ಬರ್ಗ್]]
| ಬೊಲ್ಶಯಾ ನೆವಾ / ಮಲಯ ನೆವಾ
|-
| ಲುಲು ದ್ವೀಪ
| ೧೯೮,೩೦೯ (೨೦೧೬) &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/prof/details/page.cfm?Lang=E&amp;Geo1=CSD&amp;Code1=5915015&amp;Geo2=CD&amp;Code2=5915&amp;SearchText=Richmond&amp;SearchType=Contains&amp;SearchPR=01&amp;B1=All&amp;TABID=1&amp;type=0|title=2016 Census Profile - Richmond (Census division)|date=8 February 2017}}&lt;/ref&gt;
| ೧೨೨.೪
| [[ಕೆನಡಾ]]
| ರಿಚ್ಮಂಡ್
| ಫ್ರೇಸರ್
|-
| [[ಶ್ರೀರಂಗಂ]]
| ೧೮೧,೫೫೬ (೨೦೦೧)
| ೧೩
| [[ಭಾರತ]]
| [[ಶ್ರೀರಂಗಂ]]
| [[ಕಾವೇರಿ ನದಿ|ಕಾವೇರಿ]]
|-
| ಬ್ಯಾಂಕಾಕ್ ನೋಯಿ
| ೧೭೯,೮೧೪ (೨೦೧೭)
| ೧೮
| [[ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್]]
| [[ಬ್ಯಾಂಕಾಕ್]]
| ಚಾವೋ ಫ್ರಾಯ ನದಿ
|-
| [[ಮಾಜುಲಿ|ಮಜುಲಿ]]
| ೧೬೭,೩೦೪ (೨೦೧೧)
| ೪೨೨
| [[ಭಾರತ]]
| ವೈಷ್ಣವ ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಗಳು
| [[ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ|ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ ನದಿ]]
|-
| ಸೆಪೆಲ್ ದ್ವೀಪ
| ೧೬೬,೯೫೩ (೨೦೧೨)
| ೨೫೭
| [[ಹಂಗರಿ|ಹಂಗೇರಿ]]
| ಹಲವಾರು
| [[ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್]]
|-
| ಹಿಸಿಂಗನ್
| ೧೩೦,೦೦೦
| ೧೯೯
| [[ಸ್ವೀಡನ್]]
| ಗೋಥೆನ್‌ಬರ್ಗ್
| ಗೊಟಾ ಅಲ್ವಿ
|-
| ವಿಲ್ಹೆಮ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್
| ೪೯,೧೩೨ (೨೦೦೬)
| ೩೫.೩
| [[ಜರ್ಮನಿ]]
| [[ಹ್ಯಾಂಬರ್ಗ್]]
| ಎಲ್ಬೆ
|-
| ಯೂಯಿಡೋ
| ೩೦,೯೮೮ (೨೦೦೬)
| ೮.೪
| [[ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ]]
| [[ಸೌಲ್|ಸಿಯೋಲ್]]
| ಹಾನ್ ನದಿ
|-
| ಮಸ್ಕಿರೋ
| ೨೭,೦೦೦
| ೧೯೧
| [[ಬ್ರೆಜಿಲ್]]
| ಬೆಲೆಮ್
| [[ಅಮೆಜಾನ್|ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ]]
|}


== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==


[[ವರ್ಗ:ನದಿಗಳು]]</text>
      <sha1>hon3o3pa0morebkkf3axba8wmo72acz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113419</id>
      <parentid>1113418</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T08:10:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <comment>/* ಪ್ರದೇಶದ ಪ್ರಕಾರ ನದಿ ದ್ವೀಪಗಳು */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34912" xml:space="preserve">
[[ಚಿತ್ರ:Sihoť,_Karlova_Ves,_Bratislava_(6).JPG|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Siho%C5%A5%2C_Karlova_Ves%2C_Bratislava_%286%29.JPG/220px-Siho%C5%A5%2C_Karlova_Ves%2C_Bratislava_%286%29.JPG|thumb| [[ಸ್ಲೊವಾಕಿಯ|ಸ್ಲೋವಾಕಿಯಾದ]] [[ಬ್ರಾಟಿಸ್ಲಾವಾ]], ಸಿಹೋದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಣ್ಣ, ಗ್ರಹಿಸುವ, ನದಿ ದ್ವೀಪ]]
[[ಚಿತ್ರ:Insula_Csepel_2.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Insula_Csepel_2.png/220px-Insula_Csepel_2.png|thumb| [[ಬುಡಾಪೆಸ್ಟ್]] ನಗರ ಕೇಂದ್ರದ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿರುವ [[ಹಂಗರಿ|ಹಂಗೇರಿಯ]] ಸೆಪೆಲ್ ದ್ವೀಪದ ಉಪಗ್ರಹ ಚಿತ್ರ]]
'''ನದಿ ದ್ವೀಪವು''' [[ನದಿ]] ನೀರಿನಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿದ ಯಾವುದೇ ತೆರೆದ ಭೂಮಿಯಾಗಿದೆ. ಸರಿಯಾಗಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿದರೆ ಇದು ಕಾಲೋಚಿತವಾಗಿ ಬದಲಾಗುವ ಹರಿವಿನ ನಡುವಿನ ಷೋಲ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಡೆಲ್ಟಾಗಳಂತಹ ಅರೆ-ಕರಾವಳಿ ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದ ಭೂಮಿಯಾಗಿದೆ.

ಈ ದ್ವೀಪಗಳು ನದಿಯ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿನ ಬದಲಾವಣೆಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗುತ್ತವೆ. ಅಂತಹ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಉಪನದಿಯೊಂದಿಗಿನ ಪರಸ್ಪರ ಕ್ರಿಯೆಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗಬಹುದು ಅಥವಾ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಕಟ್ ಮತ್ತು ಮೆಂಡರ್ ಅನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ನಿಕ್ಷೇಪ ಅಥವಾ [[ಕ್ಷರಣ/ಸವೆತ|ಸವೆತದ]] ವಿರುದ್ಧವಾದ ಫ್ಲೂವಿಯಲ್ ಕ್ರಿಯೆಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗಬಹುದು. ನೆಸೆಂಟ್ ಸಸ್ಯವರ್ಗ-ಮುಕ್ತ ಜಾಗ ಮತ್ತು ಮಣ್ಣಿನ ಚಪ್ಪಟೆಗಳು ಶೇಖರಣೆಯ ಮೂಲಕ ನದೆ ದ್ವೀಪಗಳು ಚದುರಿಹೋಗಬಹುದು ಅಥವಾ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಳ್ಳಬಹುದು ಅಥವಾ ಅವುಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಬಹುದು; ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ಕೃತಕ ಬಲವರ್ಧನೆ ಅಥವಾ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಅಂಶಗಳಾದ [[ಜೊಂಡು|ರೀಡ್ಸ್]], ಪಾಮ್ಸ್, [[ನಿತ್ಯಹರಿದ್ವರ್ಣ|ನಿತ್ಯಹರಿದ್ವರ್ಣ ಮರಗಳು]] ಅಥವಾ ವಿಲೋಗಳ ಮೂಲಕ ಸಹಾಯ ಮಾಡಬಹುದು. ಇವುಗಳು ಅಡೆತಡೆಗಳು ಅಥವಾ ಸವೆತದ ತಡೆಗೋಡೆಗಳಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ನೀರು ಅವುಗಳ ಸುತ್ತಲೂ ಹರಿಯುತ್ತದೆ. ದ್ವೀಪಗಳು ಚಿಕ್ಕದಾಗಿರಬಹುದು ಅಥವಾ ದೊಡ್ಡದಾಗಿರಬಹುದು. ಕೆಲವು ನದಿ ದ್ವೀಪಗಳು ಅನೇಕ ಚದರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್‌ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ.

== ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ನಾಮಕರಣ ==
'''ಟೌಹೆಡ್''' ಎಂಬ ಪದವು ಐಲೆಟ್ (ಸಣ್ಣ ದ್ವೀಪ) ಅಥವಾ ನದಿಯೊಳಗಿನ ಶೋಲ್ ಅನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ (ಹೆಚ್ಚಾಗಿ [[ಮಿಸ್ಸಿಸಿಪ್ಪಿ ನದಿ|ಮಿಸ್ಸಿಸ್ಸಿಪ್ಪಿ ನದಿ]] ) ಮರಗಳ ಗುಂಪು ಅಥವಾ ದಟ್ಟಣೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮಧ್ಯಪಶ್ಚಿಮ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅನೇಕ ನದಿಗಳು, ಸಾಕಷ್ಟು ವಿಶಾಲವಾಗಿದ್ದರೆ, ಗಣನೀಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು ಹೊಂದಬಹುದು. '''ಟೌಹೆಡ್''' ಎಂಬ ಪದವನ್ನು [[ಮಾರ್ಕ್ ಟ್ವೇನ್|ಮಾರ್ಕ್ ಟ್ವೈನ್]] ಅವರ ''ಅಡ್ವೆಂಚರ್ಸ್ ಆಫ್ ಹಕಲ್‌ಬೆರಿ ಫಿನ್‌ನಿಂದ'' ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು.

ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ, ಥೇಮ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ನದಿ ದ್ವೀಪವನ್ನು ''ಐಟ್'' (ಅಥವಾ ''ಇಯೋಟ್'') ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

== ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಮತ್ತು ಚಿಕ್ಕದು ==
[[ಚಿತ್ರ:FridayIsle01.JPG|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/FridayIsle01.JPG/220px-FridayIsle01.JPG|thumb| ಫ಼್ರೈಡೇ ದ್ವೀಪವು ಘನ-ಅಡಿಪಾಯದ [[ಮನೆ|ಮನೆಯನ್ನು]] ಹೊಂದಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಚಿಕ್ಕ ದ್ವೀಪಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ.]]
[[ಮಾಜುಲಿ|ಮಜುಲಿ]], ಭಾರತದ [[ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ|ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ ನದಿಯಲ್ಲಿ]], ನದಿಯ ಎರಡು ದಡಗಳ ನಡುವಿನ ಕರಾವಳಿಯಲ್ಲದ ಭೂಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ. ಇದು ''ಗಿನ್ನೆಸ್ ಬುಕ್ ಆಫ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್‌ನಿಂದ'' ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಜನವಸತಿ ನದಿ ದ್ವೀಪವೆಂದು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ೮೮೦ ಚದರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್( ೩೪೦ ಚದರ ಮೀಟರ್) . &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.guinnessworldrecords.com/world-records/largest-river-island-|title=Largest river island|last=Majuli|first=River Island|website=Guinness World Records|access-date=6 September 2016}}&lt;/ref&gt;

ಮಧ್ಯ ಬ್ರೆಜಿಲ್‌ನ ಟೊಕಾಂಟಿನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಮತ್ತೊಂದು ದೊಡ್ಡ ಕರಾವಳಿಯಲ್ಲದ ಭೂಪ್ರದೇಶವಾದ ಬನಾನಲ್ ದ್ವೀಪವನ್ನು ''ಬ್ರಿಟಾನಿಕಾ'' ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಅರಗುವಾಯಾ ನದಿಯನ್ನು ೩೨೦ ಕಿಮೀ (೨೦೦-ಮೈಲಿ) ಉದ್ದದ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಎರಡು ಶಾಖೆಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ೧೯,೧೬೨ ಚದರ ಕಿಮೀ(೭೩೯೮ ಚದರ ಮೀಟರ್) ಅನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ನದಿ ದ್ವೀಪವಾಗಿದೆ.,  . &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.britannica.com/place/Bananal-Island|title=Bananal Island|last=Ilha do Bananal|first=River Island|website=Brittanica|access-date=5 August 2020}}&lt;/ref&gt;

ಆದಾಗ್ಯೂ, ಬನಾನಲ್ ದ್ವೀಪವನ್ನು ಕೆಲವು ಭೂವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ನದಿಯ ದ್ವೀಪವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ಅವರು ಅರಗುಯಾ ನದಿಯನ್ನು ಎರಡು ವಿತರಣಾ ನದಿಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಬನಾನಲ್ ದ್ವೀಪವು ಈ ಎರಡು ವಿತರಿಸಿದ ನದಿಗಳ ನಡುವಿನ ಭೂಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ. ಮಜುಲಿಯನ್ನು ಅತಿದೊಡ್ಡ ನದಿ ದ್ವೀಪವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲು ಇದೇ ಕಾರಣ. ಆದರೂ, ಬನಾನಲ್ ದ್ವೀಪವು ಯಾವುದೇ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ಭೂಭಾಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ಗೊಂದಲ ಹಾಗೆಯೇ ಉಳಿದಿದೆ.

ಉಮಾನಂದ ದ್ವೀಪ, ೦.೦೨ ಚದರ ಕಿಮೀ(೦.೦೦೭೭ ಚದರ ಮೀ), ಸ್ಥಿರವಾದ ವಾಸಸ್ಥಳಗಳೊಂದಿಗೆ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ವಾಸಿಸುವ ನದಿ ದ್ವೀಪ ಅಥವಾ ಐಲೆಟ್ ಎಂದು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಉಮಾನಂದ ಕೂಡ [[ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ|ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ ನದಿಯಲ್ಲಿ]] ನೆಲೆಸಿದೆ. ಅಮೆಜಾನ್ ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು [[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ|ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶದಲ್ಲಿ]] ಉಮಾನಂದ ಅಥವಾ ಚಿಕ್ಕದಾದ, ವಾಸಿಸುವ ಅನೇಕವುಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ. ಉಮಾನಂದಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಬಹುದಾದ ಗಾತ್ರದ ಮತ್ತೊಂದು ದ್ವೀಪ, ಯು.ಎಸ್‍ನ[[ವೆಸ್ಟ್ ವರ್ಜೀನಿಯ|ಪಶ್ಚಿಮ ವರ್ಜೀನಿಯಾದ]] ಗಯಾಂಡೊಟ್ಟೆ ನದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಹ್ಯಾಟ್‌ಫೀಲ್ಡ್ ದ್ವೀಪವು ಯಾವುದೇ ಶಾಶ್ವತ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ಹಲವಾರು ಶಾಶ್ವತ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಅವುಗಳೆಂದರೆ ಲೋಗನ್ ನಗರಕ್ಕೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿರುವ ಕೆ-೧೨ ಶಾಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಅದರ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಲೋಗನ್ ಕೌಂಟಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಗ್ರಂಥಾಲಯದ ಮುಖ್ಯ ಶಾಖೆ. &lt;ref&gt;{{Cite encyclopedia|url=https://www.wvencyclopedia.org/articles/281|title=Hatfield Island|encyclopedia=The West Virginia Encyclopedia|first=Robert Y.|last=Spence|date=February 21, 2012|accessdate=June 12, 2020}}&lt;/ref&gt;

ಥೇಮ್ಸ್ ಮತ್ತು ಸೀನ್‌ನಂತಹ ಕಾಲುವೆಯ ನದಿಗಳಲ್ಲಿ ಶಾಶ್ವತ ವಸ್ತುಗಳಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಮನೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಒಂದು-ಮನೆ ದ್ವೀಪಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ. ಕಾಲುವೆಗಳು ದ್ವೀಪಗಳ ಸವೆತವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಬ್ಯಾರೇಜ್‌ಗಳ ಮೂಲಕ ನೀರಿನ ಗಣನೀಯ ಅಲೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಮೂಲಕ ಫ್ಲ್ಯಾಶ್ ಪ್ರವಾಹದ ಎತ್ತರವನ್ನು ಮಿತಿಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ.ನದಿ ಕಾಲುವೆಗಳಿಂದ ಸುಧಾರಿಸಿದ ಒನ್-ಹೋಮ್ ದ್ವೀಪಗಳಲ್ಲಿ ಮಂಕಿ, ಫ಼್ರೈಡೇ, ಹೋಲ್ಮ್ ಮತ್ತು ಡಿ'ಓಯ್ಲಿ ಕಾರ್ಟೆ ದ್ವೀಪಗಳು ಸೇರಿವೆ.

== ನದಿ ದ್ವೀಪಗಳ ಪಟ್ಟಿ ==
=== ಪ್ರದೇಶದ ಪ್ರಕಾರ ನದಿ ದ್ವೀಪಗಳು ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! width=&quot;150pt&quot; |ಹೆಸರು
! data-sort-type=&quot;number&quot; width=&quot;50pt&quot; |ಪ್ರದೇಶ&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;(km²)
! width=&quot;150pt&quot; |ದೇಶ
! width=&quot;250pt&quot; |ನದಿ
|-
|ಮರಾಜó
|೪೦,೧೦೦
|[[ಬ್ರೆಜಿಲ್|ಬ್ರೆಜಿಲ್]]
|[[ಅಮೆಜಾನ್|ಅಮೆಜಾನ್]] / ಪಾರಾ ನದಿ
|-
|ಬನಾನಲ್ ದ್ವೀಪ
|೧೯,೧೬೨
|[[ಬ್ರೆಜಿಲ್|ಬ್ರೆಜಿಲ್]]
|ಅರಗುಯಾ ನದಿ
|-
|ನದಿಯ ಬಯಲು, ಮೌಲಮೇನ್, ಕೋಲಿಯಂಬಲ್ಲಿ, ಹೇ, ಬಾಲ್ರಾನಾಲ್ಡ್
|೧೮,೦೦೦
|[[ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ|ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ]]
|ಎನ್‌ಎಸ್‌ಡಬ್ಲ್ಯುನಲ್ಲಿ ಬಿಲ್ಲಾಬಾಂಗ್, ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಮತ್ತು ಮುರುಂಬಿಡ್ಗೀ ನದಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆ.
|-
|ಟುಪಿನ್‍ಅಂಬ್ರಾನಾ
|೧೧,೮೫೦
|[[ಬ್ರೆಜಿಲ್|ಬ್ರೆಜಿಲ್]]
|[[ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ|ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ]]
|-
|ಬಹರ್ ಅಲ್-ಜಬಲ್ ದ್ವೀಪ
|೭,೯೨೯
|ಧ್ವನಿ ಸುಡಾನ್
|ಬಹರ್ ಅಲ್-ಜಬಲ್ ಬಹ್ರ್-ಅಲ್-ಜರ್ಫ್
|-
|[[ಹಾಲೆಂಡ್‌ |ಹಾಲೆಂಡ್‌]]
|೭,೩೬೧
|[[ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್|ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್]]
|ರೈನ್ ನದಿ IJssel ನದಿ
|-
|ಗುರುಪಾ ದೊಡ್ಡ ದ್ವೀಪ
|೪,೮೬೪
|[[ಬ್ರೆಜಿಲ್|ಬ್ರೆಜಿಲ್]]
|[[ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ|ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ]]
|-
|ಮಾರ್ಗರಿಟಾ ದ್ವೀಪ
|೨,೮೩೨&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.imeditores.com/banocc/rio/cap6.htm|title=Río Grande de la Magdalena - Colección Ecológica del Banco|access-date=3 January 2015}}&lt;/ref&gt;
|[[ಕೊಲೊಂಬಿಯ|ಕೊಲೊಂಬಿಯ]]
|ಮ್ಯಾಗ್ಡಲೀನಾ ನದಿ
|-
|ಯುರಿನಿ ದ್ವೀಪ
|೨,೩೩೯
|[[ಬ್ರೆಜಿಲ್|ಬ್ರೆಜಿಲ್]]
|ಯುರಿನಿ ನದಿ, [[ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ|ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ]]
|-
| ಬೊವೆನ್ ದಿಗುಲ್
|೨,೧೭೧
|[[ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ|ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ]]
|ದಿಗುಲ್ ನದಿ, ಕವಾಗ ನದಿ
|-
|ರಿಚರ್ಡ್ಸ್ ದ್ವೀಪ
|೨,೧೬೫
|[[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾ]]
|ಮೆಕೆಂಜಿ ನದಿ
|-
|ಕ್ರಾಸ್ನೋಸ್ಲೋಬೊಡ್ಸ್ಕ್
|೨,೦೦೨|[[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾ]]
|[[ವೋಲ್ಗಾ ನದಿ|ವೋಲ್ಗಾ ನದಿ]], ಅಖ್ತುಬಾ ನದಿ
|-
|ಗ್ರೇಟ್ ರೈ ದ್ವೀಪ
|೧,೮೮೫.೨&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.zitnyostrov.estranky.cz/stranka/poloha|title=Žitný ostrov|access-date=3 January 2015}}&lt;/ref&gt;
|[[ಸ್ಲೊವಾಕಿಯ|ಸ್ಲೊವಾಕಿಯ]]
|[[ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌]], ಪುಟ್ಟ ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್
|-
|ಹಟಿಯಾ ದ್ವೀಪ
|೧,೫೦೮.೨೩
|[[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ|ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]]
|ಮೆಘನಾ ನದಿ
|-
|ಲೇಟಾ ದ್ವೀಪ
|೧,೪೮೦
|[[ರೊಮಾನಿಯ|ರೊಮಾನಿಯ]]
|[[ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌]]
|-
|ಕ್ಯಾಮರ್ಗ್ಯೂ
|೧,೪೫೩
|[[ಫ್ರಾನ್ಸ್|ಫ್ರಾನ್ಸ್]]
|ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ರೋನ್, ಪೆಟಿಟ್ ರೋನ್
|-
|ಭೋಲಾ ದ್ವೀಪ
|೧,೪೪೧
|[[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ|ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]]
|ಮೆಘನಾ ನದಿ
|-
|ಸಿ ಕೆಂಪು ಹೆಸರು ದ್ವೀಪ
|೧,೨೬೭&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.shanghai.gov.cn/nw2/nw2314/nw2318/nw2376/nw2403/u8aw856.html|title=崇明县|last=|first=|website=www.shanghai.gov.cn}}&lt;/ref&gt;
|[[ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ]]
|ಯಾಂಗಸ್ಟೆ ದ್ವೀಪ
|-
|ಮೊರ್ಫಿಲ್ನಲ್ಲಿರುವ ದ್ವೀಪ
|೧,೨೫೦
|[[ಸೆನೆಗಲ್|ಸೆನೆಗಲ್]]
|ಸೆನೆಗಲ್ ನದಿ
|-
|Zhongshan ದ್ವೀಪ
|೧,೦೫೫.೪೨
|[[ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ]]
|ಪರ್ಲ್ ನದಿ
|-
|ದಿಬ್ರು ಸೈಖೋವಾ
|೭೬೫
|[[ಭಾರತ|ಭಾರತ]]
|[[ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ|ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ]]
|-
|ಸ್ಯಾಂಡ್ವಿಪ್ ದ್ವೀಪ
|೭೬೨.೪೨
|[[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ|ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]]
|ಮೆಘನಾ ನದಿ
|-
|ಗ್ರೇಟ್ ಬ್ರೈಲಾ ದ್ವೀಪ
|೭೨೦.೨
|[[ರೊಮಾನಿಯ|ರೊಮಾನಿಯ]]
|[[ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌]]
|-
|[[ಮಾಜುಲಿ|ಮಾಜುಲಿ]]
|೫೫೩
|[[ಭಾರತ|ಭಾರತ]]
|[[ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ|ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ]]
|-
|ಸುಂಬಾ ದ್ವೀಪ
|೫೦೦&lt;ref name=&quot;worldislandinfo.com&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.worldislandinfo.com/COUNTRYV2.htm|title=Largest Islands of Countries|access-date=3 January 2015}}&lt;/ref&gt;
|[[:em:Democratic Republic of Congo|ಕಾಂಗೋ ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಗಣರಾಜ್ಯ]]
|[[ಕಾಂಗೊ ನದಿ|ಕಾಂಗೊ ನದಿ]]
|-
|ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್
|೪೯೯
|[[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾ]]
|ಸೇಂಟ್ ಲಾರೆನ್ಸ್ ನದಿ, ಒಟ್ಟಾವಾ ನದಿ
|-
|ಸ್ಜಿಗೆಟ್ಕೋಜ್
|೩೭೫
|[[ಹಂಗರಿ|ಹಂಗರಿ]], [[ಸ್ಲೊವಾಕಿಯ|ಸ್ಲೊವಾಕಿಯ]]
|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್
|-
|ಮನ್ಪುರ ದ್ವೀಪ
|೩೭೩
|[[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ|ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]]
|ಮೇಘನಾ
|-
|ಇನ್ಹಕಾಂಬಾ
|೩೪೦
|[[ಮೊಜಾಂಬಿಕ್|ಮೊಜಾಂಬಿಕ್]]
|ಜಾಂಬೆಜಿ
|-
|Hoeksche ವಾರ್ಡ್
|೩೨೩.೭೪
|[[ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್|ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್]]
|ಉಡೆ ಮ್ಯೂಸ್, ನ್ಯೂವೆ ಮ್ಯೂಸ್
|-
|ಯಾಂಗ್‌ಜಾಂಗ್ ದ್ವೀಪ
|೩೨೦
|[[ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ]]
|ಯಾಂಗ್ಟ್ಜಿ ನದಿ
|-
|ಸೆಪೆಲ್ ದ್ವೀಪ
|೨೫೭
|[[ಹಂಗರಿ|ಹಂಗರಿ]]
|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್
|-
|ಜೀಸಸ್ ದ್ವೀಪ
|೨೪೨
|[[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾ]]
|ಸಾವಿರ ದ್ವೀಪಗಳ ನದಿ, ಪ್ರೈರೀ ನದಿಗಳು
|-
|ವೂರ್ನೆ-ಪುಟೆನ್
|೨೨೦
|[[ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್|ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್]]
|ಉಡೆ ಮ್ಯೂಸ್, ನ್ಯೂವೆ ಮ್ಯೂಸ್
|-
|ಹಿಸಿನ್‍ಗೆನ್
|೧೯೯
|[[ಸ್ವೀಡನ್|ಸ್ವೀಡನ್]]
|ಗೋಟಾ ನದಿ
|-
|ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ
|೧೯೧
|[[ಬ್ರೆಜಿಲ್|Brazil]]
|[[ಅಮೆಜಾನ್|ಅಮೆಜಾನ್]]
|-
|Mbamou ದ್ವೀಪ
|೧೮೦
|[[ಕಾಂಗೋ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಕಾಂಗೋ ಗಣರಾಜ್ಯ]]
|[[ಕಾಂಗೊ ನದಿ|ಕಾಂಗೊ ನದಿ]]
|-
|ಡಾನ್ ಖೋಂಗ್
|೧೪೪
|[[ಲಾವೋಸ್|ಲಾವೋಸ್]]
|ಮೆಕಾಂಗ್
|-
|ರಾಬರ್ಟ್ಸ್ ದ್ವೀಪ
|೧೩೩&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.baydeltalive.com/assets/application/pdf/01_Appendix_C_-_Wee_Report_May_2008__maps.pdf|title=SUMMARY REPORT ROBERTS ISLAND AND UNION ISLAND RIPARIAN WATER RIGHTS INVESTIGATION, SAN JOAQUIN COUNTY, CA, JUNE 2008}}&lt;/ref&gt;
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ಸ್ಯಾನ್ ಜೋಕ್ವಿನ್ ನದಿ
|-
|ಯೂನಿಯನ್ ದ್ವೀಪ
|೧೩೦&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ಸ್ಯಾನ್ ಜೋಕ್ವಿನ್ ನದಿ
|-
|ಡೇವಿಸ್ ದ್ವೀಪ
|೧೨೦
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|[[ಮಿಸ್ಸಿಸಿಪ್ಪಿ ನದಿ|ಮಿಸ್ಸಿಸಿಪ್ಪಿ ನದಿ]]
|-
|ಟ್ರೀಮಾ ದ್ವೀಪ
|೧೧೫.೫೫
|[[ಬ್ರೆಜಿಲ್|ಬ್ರೆಜಿಲ್]]
|ಪರಾಗ್ವೆ ನದಿ
|-
|ಲುಲು ದ್ವೀಪ
|೧೧೨.೪
|[[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾ]]
|ಫ್ರೇಸರ್ ನದಿ
|-
|ಸರ್ಪಿನ್ ದ್ವೀಪ
|೧೧೦
|[[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾ]]
|[[ವೋಲ್ಗಾ ನದಿ|ವೋಲ್ಗಾ ನದಿ]]
|-
|ಸೌವಿ ದ್ವೀಪ
|೧೦೫
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ಕೊಲಂಬಿಯಾ ನದಿ
|-
|ಡಾರ್ಡ್ರೆಕ್ಟ್ ದ್ವೀಪ
|೭೯.೫೩
|[[ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್|ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್]]
|ಔಡೆ ಮಾಸ್, ಡಚ್ ಡೀಪ್
|-
|[[ಶ್ರೀರಂಗಂ|ಶ್ರೀರಂಗಂ]]
|೭೪.೪
|[[ಭಾರತ|ಭಾರತ]]
|[[ಕಾವೇರಿ ನದಿ|ಕಾವೇರಿ ನದಿ]]
|-
|ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ದ್ವೀಪ
|೭೩.೮
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ನಯಾಗರಾ ನದಿ
|-
|ರಂಗಿತತಾ ದ್ವೀಪ
|~೬೫
|[[ನ್ಯೂ ಜೀಲ್ಯಾಂಡ್|ನ್ಯೂ ಜೀಲ್ಯಾಂಡ್]]
|ರಂಗಿತತಾ ನದಿ{{Efn|Due to redirecting of water from the Rangitata River, the river's southern distributary channel is now dry except after heavy rain or snow melt. As such, Rangitata Island is usually connected to the South Island mainland.}}
|-
|ಒಸ್ಟ್ರೋ
|೬೦
|[[ಸೆರ್ಬಿಯ|ಸೆರ್ಬಿಯ]]
|[[ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌]]
|-
|ಹಾಗ್ ದ್ವೀಪ
|೫೯
|[[ಗಯಾನ|ಗಯಾನ]]
|ಎಸ್ಸೆಕ್ವಿಬೋ ನದಿ
|-
|[[ಮ್ಯಾನ್ಹ್ಯಾಟನ್‌|ಮ್ಯಾನ್ಹ್ಯಾಟನ್‌]]
|೫೯
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ಹಡ್ಸನ್ ನದಿ/ಪೂರ್ವ ನದಿ/ಹಾರ್ಲೆಮ್ ಕ್ರೀಕ್
|-
|ಹೆಂಗ್ಶಾ ದ್ವೀಪ
|೫೫.೭೪
|[[ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ]]
|ಯಾಂಗ್ಟ್ಜಿ ನದಿ
|-
|ರುಸ್ನೆ ದ್ವೀಪ
|೪೫
|[[ಲಿಥುವೇನಿಯ|ಲಿಥುವೇನಿಯ]]
|ನೆಮಾನ್
|-
|ವೇಕ್ನಾಮ್ ದೀಪ
|೪೫
|[[ಗಯಾನ|ಗಯಾನ]]
|ಕ್ಲಾರೆನ್ಸ್ ನದಿ
|-
|ಬಲೆನೆ ಐಸ್ಲ್ಯಾಂಡ್
|೪೧
|[[ಬಲ್ಗೇರಿಯ|ಬಲ್ಗೇರಿಯ]]
|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌
|-
|ವುಡ್‌ಫೋರ್ಡ್ ದ್ವೀಪ
|೩೭
|[[ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ|ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ]]
|ಕ್ಲಾರೆನ್ಸ್ ನದಿ
|-
|ವಿಲ್ಹೆಮ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್
|೩೫.೩
|[[ಜರ್ಮನಿ|ಜರ್ಮನಿ]]
|ಎಲ್ಬೆ
|-
|-
|ಲೆಗುವಾನ್ ದ್ವೀಪ
|೩೧
|[[ಗಯಾನ|ಗಯಾನ]]
|ಎಸ್ಸೆಕ್ವಿಬೋ ನದಿ
|-
|ಟೈಲ್ ದ್ವೀಪ
|೧೫
|[[ಚಿಲಿ|ಚಿಲಿ]]
|ಕಾವು-ಕೌ ನದಿ/ಕ್ರೂಸಸ್ ನದಿ/ವಾಲ್ಡಿವಿಯಾ ನದಿ
|-
|[[ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ|ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ]]
|೧೩
|[[ಭಾರತ|ಭಾರತ]]
|[[ಕಾವೇರಿ ನದಿ|ಕಾವೇರಿ ನದಿ]]
|-
|[[ಶಿವನ ಸಮುದ್ರ ಜಲಪಾತ|ಶಿವನ ಸಮುದ್ರ ಜಲಪಾತ]]
|
|[[ಭಾರತ|ಭಾರತ]]
|[[ಕಾವೇರಿ ನದಿ|ಕಾವೇರಿ ನದಿ]]
|-
|ಗ್ರೋಸ್ಸೆ ಇಲೆ
|೨೫
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ಡೆಟ್ರಾಯಿಟ್ ನದಿ
|-
|ಇಂಚಿನ ಕ್ಲೂತಾ
|~೨೪
|[[ನ್ಯೂ ಜೀಲ್ಯಾಂಡ್|ನ್ಯೂ ಜೀಲ್ಯಾಂಡ್]]
|ಕ್ಲೂತಾ ನದಿ
|-
|ಗ್ರೇಹೌಂಡ್
|೨೩.೫೯
|[[ಯುಕ್ರೇನ್|ಯುಕ್ರೇನ್]]
|ಡ್ನೀಪರ್ ನದಿ
|-
|ಶರೆನ್ಗ್ರಾಡ್ ದ್ವೀಪ
|೯
|
ವಿವಾದಿತ (ಸರ್ಬಿಯಾ/ಕ್ರೊಯೇಷಿಯಾ)
|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌
|-
|
ಯೇ ವಾಂಗ್ ವೆಲ್
|೮.೪
|[[ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ]]
|ಹಾನ್ ನದಿ
|-
|ತತಿಶೇವ್
|೭
|[[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾ]]
|ಯೆನಿಸೀ ನದಿ
|-
|ಸೇದುಡು/ಕಾಸಿಕಿಲಿ
|೫
|[[ಬೋಟ್ಸ್ವಾನ|ಬೋಟ್ಸ್ವಾನ]]
|ಕುಅಂಡೋ ನದಿ
|-
|ಹೇಡನ್ ದ್ವೀಪ
|೪.೪
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ವಿಲ್ಲಮೆಟ್ಟೆ ನದಿ
|-
|ನಾನ್‍ಜಿಡೋ
|೨.೮
|[[ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ]]
|ಹಾನ್ ನದಿಯ ಒಂದು ಶಾಖೆ
|-
|ಒಟ್ದ್ಯಾ ದ್ವೀಪ
|೨.೫
|[[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾ]]
|ಯೆನಿಸೀ ನದಿ
|-
|ವೀಲಿಂಗ್ ದ್ವೀಪ
|೧.೫
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|[[ಒಹಾಯೊ ನದಿ|ಒಹಾಯೊ ನದಿ]]
|-
|ರಾಂಗ್ರಾಡೊ
|೧.೩
|[[ಉತ್ತರ ಕೊರಿಯಾ|ಉತ್ತರ ಕೊರಿಯಾ]]
|ಟೇಡಾಂಗ್ ನದಿ
|-
|ಯಂಗ್ಗಕ್ಡೋ
|೧.೨
|[[ಉತ್ತರ ಕೊರಿಯಾ|ಉತ್ತರ ಕೊರಿಯಾ]]
|ಟೇಡಾಂಗ್ ನದಿ
|-
|ನಕನೋಶಿಮಾ
|೦.೭
|[[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನ್]]
|ಕ್ಯು-ಯೋಡೋ ನದಿ
|-
|ಜೆನ್‍ಭೋ ದ್ವೀಪ
|೦.೭
|[[ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ]]
|ಉಸ್ಸುರಿ ನದಿ
|-
|ಭಾವಾನಿ ದ್ವೀಪ
|೦.೫೩
|[[ಭಾರತ|ಭಾರತ]]
|[[ಕೃಷ್ಣಾ ನದಿ|ಕೃಷ್ಣಾ ನದಿ]]
|-
|ಬಾಮ್‍ಸಿಯೋಮ್
|೦.೨೪
|[[ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ]]
|ಹಾನ್ ನದಿ
|-
|ಸಿಟಿ ಐಲ್ಯಾಂಡ್
|~೦.೨
|[[ಫ್ರಾನ್ಸ್|ಫ್ರಾನ್ಸ್]]
|ಸೀನ್
|-
|ನಾಕಾಸು
|~೦.೨
|[[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನ್]]
|ನಾಕಾಗಾವಾ ನದಿ
|-
|ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ ಪಾರ್ಕ್
|೦.೨
|[[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾ]]
|ಬೋ ನದಿ
|-
|ವುಕೋವರ್ ದ್ವೀಪ
|೦.೦೩೨
|ವಿವಾದಿತ (ಸರ್ಬಿಯಾ/ಕ್ರೊಯೇಷಿಯಾ)
|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌
|-
|ಉಮಾನಂದ ದ್ವೀಪ
|೦.೦೨
|[[ಭಾರತ|ಭಾರತ]]
|[[ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ|ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ]]
|-
|ಹ್ಯಾಟ್ಫೀಲ್ಡ್ ದ್ವೀಪ
|೦.೧೭
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ಗಯಾಂಡೊಟ್ಟೆ ನದಿ
|-
|ಸಂ ಸೆವಿಟ್&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;(ಗವಿತ್, ಚವಿತ್, ಸೊಲ್ವಿಟ್, ಯೆವಿಟ್)
|೦.೦೧೦೪&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;(೦.೦೦೪೮,೦.೦೦೩೪,೦.೦೦೧೨,೦.೦೦೦೮)
|[[ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ]]
|ಹಾನ್ ನದಿ
|-
|ಫೆಸೆಂಟ್ ದ್ವೀಪ
|೦.೦೦೬೮೨
|ಫ್ರಾನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಸ್ಪೇನ್ ನಡುವಿನ ಕಾಂಡೋಮಿನಿಯಂ
|ಬ್ಯಾಡಸ್
|}

:* ''ಗಮನಿಸಿ: ಸಮುದ್ರ ತೀರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕೆಲವು ನದಿ ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.''

=== ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿರುವ ನದಿ ದ್ವೀಪಗಳು ===
ಈ ಪಟ್ಟಿಯು ಕನಿಷ್ಟ 25,000 ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ನದಿ ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು ಶ್ರೇಣೀಕರಿಸುತ್ತದೆ.
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!ಹೆಸರು
! data-sort-type=&quot;number&quot; | ಜನಸಂಖ್ಯೆ
! ಪ್ರದೇಶ&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; (ಕಿಮೀ²)
! ದೇಶ
! ನಗರ
! ನದಿ
|-
| ಸಾಲ್ಸೆಟ್ ದ್ವೀಪ
| ೧೫,೧೧೧,೯೭೪
| ೬೧೯
| [[ಭಾರತ]]
| [[ಮುಂಬಯಿ.|ಮುಂಬೈ]] ಮತ್ತು [[ಠಾಣೆ|ಥಾಣೆ]]
| ವಸಾಯಿ ಕ್ರೀಕ್ / ಥಾಣೆ ಕ್ರೀಕ್
|-
| ಐಲೆ ಡಿ ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್
| ೧,೯೪೨,೦೪೪(೨೦೧೬) &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/prof/details/page.cfm?Lang=E&amp;Geo1=CD&amp;Code1=2466&amp;Geo2=PR&amp;Code2=24&amp;Data=Count&amp;SearchText=Montreal&amp;SearchType=Contains&amp;SearchPR=01&amp;B1=All&amp;TABID=1|title=2016 Census Profile - Montréal, Territoire équivalent (Census division)|date=8 February 2017}}&lt;/ref&gt;
| ೪೯೯
| [[ಕೆನಡಾ]]
| ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್
| ರಿವಿಯೆರ್ ಡೆಸ್ ಪ್ರೈರೀಸ್ / ಸೇಂಟ್ ಲಾರೆನ್ಸ್ ನದಿ
|-
| [[ಮ್ಯಾನ್ಹ್ಯಾಟನ್‌|ಮ್ಯಾನ್ಹ್ಯಾಟನ್ ದ್ವೀಪ]]
| ೧,೬೨೮,೭೦೧ (೨೦೧೮) &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.census.gov/quickfacts/fact/table/newyorkcountymanhattanboroughnewyork,US/PST045218|title=U.S. Census Bureau QuickFacts: New York County (Manhattan Borough), New York; United States|website=www.census.gov|language=en|access-date=2019-09-12}}&lt;/ref&gt; {{Efn|The listed population is that of the New York City borough of Manhattan. Almost all of the borough's population lives on the island of Manhattan, but the borough also includes the following permanently populated areas:
* [[Marble Hill, Manhattan|Marble Hill]], a neighborhood with a population of roughly 10,000 that was originally part of Manhattan Island, but was physically separated from the rest of the island by the opening of [[Spuyten Duyvil Creek#Harlem River Ship Canal|a canal]] in 1894 and in turn physically connected to the US mainland by landfill in 1914.
* [[Randalls and Wards Islands]], the collective name for three conjoined islands with about 1,600 residents, all either patients or staff of psychiatric hospitals, or occupants of homeless shelters.
* [[Roosevelt Island]], located in the [[East River]] between Manhattan Island and [[Queens]], with a population of nearly 12,000.}}
| ೫೯
| [[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್]]
| [[ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್ ನಗರ|ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಸಿಟಿ]]
| ಹಡ್ಸನ್ ನದಿ / ಪೂರ್ವ ನದಿ
|-
| ಚಾಂಗ್ಮಿಂಗ್ ದ್ವೀಪ
| ೬೬೦,೦೦೦ (೨೦೧೦)
| ೧,೨೬೭
| [[ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಚೀನಾ]]
| [[ಶಾಂಘೈ]]
| ಯಾಂಗ್ಟ್ಜಿ ನದಿ
|-
| ಜೀಸಸ್ ದ್ವೀಪ
| ೪೨೨,೯೯೩ (೨೦೧೬) &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/prof/details/page.cfm?Lang=E&amp;Geo1=CSD&amp;Code1=2465005&amp;Geo2=CD&amp;Code2=2465&amp;SearchText=Laval&amp;SearchType=Begins&amp;SearchPR=01&amp;B1=All&amp;TABID=1&amp;type=0|title=2016 Census Profile - Laval, Territoire équivalent (Census division)|date=8 February 2017}}&lt;/ref&gt;
| ೨೪೨
| [[ಕೆನಡಾ]]
| ಲಾವಲ್
| Rivière des Mille Îles / Rivière des Prairies
|-
| ವೆಕಿ ಜಿಟ್ನಿ ಒಸ್ಟ್ರೋವ್
| ೨೨೬,೪೪೬ (೨೦೦೧)
| ೧,೮೮೫
| [[ಸ್ಲೊವಾಕಿಯ|ಸ್ಲೋವಾಕಿಯಾ]]
| [[ಬ್ರಾಟಿಸ್ಲಾವಾ]], ಕೊಮಾರ್ನೋ, ಡುನಾಜ್ಸ್ಕಾ ಸ್ಟ್ರೆಡಾ ಮತ್ತು ಇತರರು
| [[ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್]], ಲಿಟಲ್ ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್
|-
| ವಾಸಿಲೀವ್ಸ್ಕಿ ದ್ವೀಪ
| ೨೦೯,೧೮೮ (೨೦೧೭)
| ೧೦.೯
| [[ರಷ್ಯಾ]]
| [[ಸೇಂಟ್ ಪೀಟರ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್|ಸೇಂಟ್ ಪೀಟರ್ಸ್ಬರ್ಗ್]]
| ಬೊಲ್ಶಯಾ ನೆವಾ / ಮಲಯ ನೆವಾ
|-
| ಲುಲು ದ್ವೀಪ
| ೧೯೮,೩೦೯ (೨೦೧೬) &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/prof/details/page.cfm?Lang=E&amp;Geo1=CSD&amp;Code1=5915015&amp;Geo2=CD&amp;Code2=5915&amp;SearchText=Richmond&amp;SearchType=Contains&amp;SearchPR=01&amp;B1=All&amp;TABID=1&amp;type=0|title=2016 Census Profile - Richmond (Census division)|date=8 February 2017}}&lt;/ref&gt;
| ೧೨೨.೪
| [[ಕೆನಡಾ]]
| ರಿಚ್ಮಂಡ್
| ಫ್ರೇಸರ್
|-
| [[ಶ್ರೀರಂಗಂ]]
| ೧೮೧,೫೫೬ (೨೦೦೧)
| ೧೩
| [[ಭಾರತ]]
| [[ಶ್ರೀರಂಗಂ]]
| [[ಕಾವೇರಿ ನದಿ|ಕಾವೇರಿ]]
|-
| ಬ್ಯಾಂಕಾಕ್ ನೋಯಿ
| ೧೭೯,೮೧೪ (೨೦೧೭)
| ೧೮
| [[ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್]]
| [[ಬ್ಯಾಂಕಾಕ್]]
| ಚಾವೋ ಫ್ರಾಯ ನದಿ
|-
| [[ಮಾಜುಲಿ|ಮಜುಲಿ]]
| ೧೬೭,೩೦೪ (೨೦೧೧)
| ೪೨೨
| [[ಭಾರತ]]
| ವೈಷ್ಣವ ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಗಳು
| [[ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ|ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ ನದಿ]]
|-
| ಸೆಪೆಲ್ ದ್ವೀಪ
| ೧೬೬,೯೫೩ (೨೦೧೨)
| ೨೫೭
| [[ಹಂಗರಿ|ಹಂಗೇರಿ]]
| ಹಲವಾರು
| [[ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್]]
|-
| ಹಿಸಿಂಗನ್
| ೧೩೦,೦೦೦
| ೧೯೯
| [[ಸ್ವೀಡನ್]]
| ಗೋಥೆನ್‌ಬರ್ಗ್
| ಗೊಟಾ ಅಲ್ವಿ
|-
| ವಿಲ್ಹೆಮ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್
| ೪೯,೧೩೨ (೨೦೦೬)
| ೩೫.೩
| [[ಜರ್ಮನಿ]]
| [[ಹ್ಯಾಂಬರ್ಗ್]]
| ಎಲ್ಬೆ
|-
| ಯೂಯಿಡೋ
| ೩೦,೯೮೮ (೨೦೦೬)
| ೮.೪
| [[ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ]]
| [[ಸೌಲ್|ಸಿಯೋಲ್]]
| ಹಾನ್ ನದಿ
|-
| ಮಸ್ಕಿರೋ
| ೨೭,೦೦೦
| ೧೯೧
| [[ಬ್ರೆಜಿಲ್]]
| ಬೆಲೆಮ್
| [[ಅಮೆಜಾನ್|ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ]]
|}


== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==


[[ವರ್ಗ:ನದಿಗಳು]]</text>
      <sha1>6elup7ech8kcsdqgu6cnu44p2lt87wn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113420</id>
      <parentid>1113419</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T08:11:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <comment>/* ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿರುವ ನದಿ ದ್ವೀಪಗಳು */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34872" xml:space="preserve">
[[ಚಿತ್ರ:Sihoť,_Karlova_Ves,_Bratislava_(6).JPG|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Siho%C5%A5%2C_Karlova_Ves%2C_Bratislava_%286%29.JPG/220px-Siho%C5%A5%2C_Karlova_Ves%2C_Bratislava_%286%29.JPG|thumb| [[ಸ್ಲೊವಾಕಿಯ|ಸ್ಲೋವಾಕಿಯಾದ]] [[ಬ್ರಾಟಿಸ್ಲಾವಾ]], ಸಿಹೋದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಣ್ಣ, ಗ್ರಹಿಸುವ, ನದಿ ದ್ವೀಪ]]
[[ಚಿತ್ರ:Insula_Csepel_2.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Insula_Csepel_2.png/220px-Insula_Csepel_2.png|thumb| [[ಬುಡಾಪೆಸ್ಟ್]] ನಗರ ಕೇಂದ್ರದ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿರುವ [[ಹಂಗರಿ|ಹಂಗೇರಿಯ]] ಸೆಪೆಲ್ ದ್ವೀಪದ ಉಪಗ್ರಹ ಚಿತ್ರ]]
'''ನದಿ ದ್ವೀಪವು''' [[ನದಿ]] ನೀರಿನಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿದ ಯಾವುದೇ ತೆರೆದ ಭೂಮಿಯಾಗಿದೆ. ಸರಿಯಾಗಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿದರೆ ಇದು ಕಾಲೋಚಿತವಾಗಿ ಬದಲಾಗುವ ಹರಿವಿನ ನಡುವಿನ ಷೋಲ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಡೆಲ್ಟಾಗಳಂತಹ ಅರೆ-ಕರಾವಳಿ ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದ ಭೂಮಿಯಾಗಿದೆ.

ಈ ದ್ವೀಪಗಳು ನದಿಯ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿನ ಬದಲಾವಣೆಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗುತ್ತವೆ. ಅಂತಹ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಉಪನದಿಯೊಂದಿಗಿನ ಪರಸ್ಪರ ಕ್ರಿಯೆಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗಬಹುದು ಅಥವಾ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಕಟ್ ಮತ್ತು ಮೆಂಡರ್ ಅನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ನಿಕ್ಷೇಪ ಅಥವಾ [[ಕ್ಷರಣ/ಸವೆತ|ಸವೆತದ]] ವಿರುದ್ಧವಾದ ಫ್ಲೂವಿಯಲ್ ಕ್ರಿಯೆಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗಬಹುದು. ನೆಸೆಂಟ್ ಸಸ್ಯವರ್ಗ-ಮುಕ್ತ ಜಾಗ ಮತ್ತು ಮಣ್ಣಿನ ಚಪ್ಪಟೆಗಳು ಶೇಖರಣೆಯ ಮೂಲಕ ನದೆ ದ್ವೀಪಗಳು ಚದುರಿಹೋಗಬಹುದು ಅಥವಾ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಳ್ಳಬಹುದು ಅಥವಾ ಅವುಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಬಹುದು; ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ಕೃತಕ ಬಲವರ್ಧನೆ ಅಥವಾ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಅಂಶಗಳಾದ [[ಜೊಂಡು|ರೀಡ್ಸ್]], ಪಾಮ್ಸ್, [[ನಿತ್ಯಹರಿದ್ವರ್ಣ|ನಿತ್ಯಹರಿದ್ವರ್ಣ ಮರಗಳು]] ಅಥವಾ ವಿಲೋಗಳ ಮೂಲಕ ಸಹಾಯ ಮಾಡಬಹುದು. ಇವುಗಳು ಅಡೆತಡೆಗಳು ಅಥವಾ ಸವೆತದ ತಡೆಗೋಡೆಗಳಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ನೀರು ಅವುಗಳ ಸುತ್ತಲೂ ಹರಿಯುತ್ತದೆ. ದ್ವೀಪಗಳು ಚಿಕ್ಕದಾಗಿರಬಹುದು ಅಥವಾ ದೊಡ್ಡದಾಗಿರಬಹುದು. ಕೆಲವು ನದಿ ದ್ವೀಪಗಳು ಅನೇಕ ಚದರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್‌ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ.

== ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ನಾಮಕರಣ ==
'''ಟೌಹೆಡ್''' ಎಂಬ ಪದವು ಐಲೆಟ್ (ಸಣ್ಣ ದ್ವೀಪ) ಅಥವಾ ನದಿಯೊಳಗಿನ ಶೋಲ್ ಅನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ (ಹೆಚ್ಚಾಗಿ [[ಮಿಸ್ಸಿಸಿಪ್ಪಿ ನದಿ|ಮಿಸ್ಸಿಸ್ಸಿಪ್ಪಿ ನದಿ]] ) ಮರಗಳ ಗುಂಪು ಅಥವಾ ದಟ್ಟಣೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮಧ್ಯಪಶ್ಚಿಮ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅನೇಕ ನದಿಗಳು, ಸಾಕಷ್ಟು ವಿಶಾಲವಾಗಿದ್ದರೆ, ಗಣನೀಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು ಹೊಂದಬಹುದು. '''ಟೌಹೆಡ್''' ಎಂಬ ಪದವನ್ನು [[ಮಾರ್ಕ್ ಟ್ವೇನ್|ಮಾರ್ಕ್ ಟ್ವೈನ್]] ಅವರ ''ಅಡ್ವೆಂಚರ್ಸ್ ಆಫ್ ಹಕಲ್‌ಬೆರಿ ಫಿನ್‌ನಿಂದ'' ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು.

ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ, ಥೇಮ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ನದಿ ದ್ವೀಪವನ್ನು ''ಐಟ್'' (ಅಥವಾ ''ಇಯೋಟ್'') ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

== ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಮತ್ತು ಚಿಕ್ಕದು ==
[[ಚಿತ್ರ:FridayIsle01.JPG|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/FridayIsle01.JPG/220px-FridayIsle01.JPG|thumb| ಫ಼್ರೈಡೇ ದ್ವೀಪವು ಘನ-ಅಡಿಪಾಯದ [[ಮನೆ|ಮನೆಯನ್ನು]] ಹೊಂದಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಚಿಕ್ಕ ದ್ವೀಪಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ.]]
[[ಮಾಜುಲಿ|ಮಜುಲಿ]], ಭಾರತದ [[ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ|ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ ನದಿಯಲ್ಲಿ]], ನದಿಯ ಎರಡು ದಡಗಳ ನಡುವಿನ ಕರಾವಳಿಯಲ್ಲದ ಭೂಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ. ಇದು ''ಗಿನ್ನೆಸ್ ಬುಕ್ ಆಫ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್‌ನಿಂದ'' ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಜನವಸತಿ ನದಿ ದ್ವೀಪವೆಂದು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ೮೮೦ ಚದರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್( ೩೪೦ ಚದರ ಮೀಟರ್) . &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.guinnessworldrecords.com/world-records/largest-river-island-|title=Largest river island|last=Majuli|first=River Island|website=Guinness World Records|access-date=6 September 2016}}&lt;/ref&gt;

ಮಧ್ಯ ಬ್ರೆಜಿಲ್‌ನ ಟೊಕಾಂಟಿನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಮತ್ತೊಂದು ದೊಡ್ಡ ಕರಾವಳಿಯಲ್ಲದ ಭೂಪ್ರದೇಶವಾದ ಬನಾನಲ್ ದ್ವೀಪವನ್ನು ''ಬ್ರಿಟಾನಿಕಾ'' ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಅರಗುವಾಯಾ ನದಿಯನ್ನು ೩೨೦ ಕಿಮೀ (೨೦೦-ಮೈಲಿ) ಉದ್ದದ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಎರಡು ಶಾಖೆಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ೧೯,೧೬೨ ಚದರ ಕಿಮೀ(೭೩೯೮ ಚದರ ಮೀಟರ್) ಅನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ನದಿ ದ್ವೀಪವಾಗಿದೆ.,  . &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.britannica.com/place/Bananal-Island|title=Bananal Island|last=Ilha do Bananal|first=River Island|website=Brittanica|access-date=5 August 2020}}&lt;/ref&gt;

ಆದಾಗ್ಯೂ, ಬನಾನಲ್ ದ್ವೀಪವನ್ನು ಕೆಲವು ಭೂವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ನದಿಯ ದ್ವೀಪವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ಅವರು ಅರಗುಯಾ ನದಿಯನ್ನು ಎರಡು ವಿತರಣಾ ನದಿಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಬನಾನಲ್ ದ್ವೀಪವು ಈ ಎರಡು ವಿತರಿಸಿದ ನದಿಗಳ ನಡುವಿನ ಭೂಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ. ಮಜುಲಿಯನ್ನು ಅತಿದೊಡ್ಡ ನದಿ ದ್ವೀಪವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲು ಇದೇ ಕಾರಣ. ಆದರೂ, ಬನಾನಲ್ ದ್ವೀಪವು ಯಾವುದೇ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ಭೂಭಾಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ಗೊಂದಲ ಹಾಗೆಯೇ ಉಳಿದಿದೆ.

ಉಮಾನಂದ ದ್ವೀಪ, ೦.೦೨ ಚದರ ಕಿಮೀ(೦.೦೦೭೭ ಚದರ ಮೀ), ಸ್ಥಿರವಾದ ವಾಸಸ್ಥಳಗಳೊಂದಿಗೆ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ವಾಸಿಸುವ ನದಿ ದ್ವೀಪ ಅಥವಾ ಐಲೆಟ್ ಎಂದು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಉಮಾನಂದ ಕೂಡ [[ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ|ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ ನದಿಯಲ್ಲಿ]] ನೆಲೆಸಿದೆ. ಅಮೆಜಾನ್ ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು [[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ|ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶದಲ್ಲಿ]] ಉಮಾನಂದ ಅಥವಾ ಚಿಕ್ಕದಾದ, ವಾಸಿಸುವ ಅನೇಕವುಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ. ಉಮಾನಂದಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಬಹುದಾದ ಗಾತ್ರದ ಮತ್ತೊಂದು ದ್ವೀಪ, ಯು.ಎಸ್‍ನ[[ವೆಸ್ಟ್ ವರ್ಜೀನಿಯ|ಪಶ್ಚಿಮ ವರ್ಜೀನಿಯಾದ]] ಗಯಾಂಡೊಟ್ಟೆ ನದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಹ್ಯಾಟ್‌ಫೀಲ್ಡ್ ದ್ವೀಪವು ಯಾವುದೇ ಶಾಶ್ವತ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ಹಲವಾರು ಶಾಶ್ವತ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಅವುಗಳೆಂದರೆ ಲೋಗನ್ ನಗರಕ್ಕೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿರುವ ಕೆ-೧೨ ಶಾಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಅದರ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಲೋಗನ್ ಕೌಂಟಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಗ್ರಂಥಾಲಯದ ಮುಖ್ಯ ಶಾಖೆ. &lt;ref&gt;{{Cite encyclopedia|url=https://www.wvencyclopedia.org/articles/281|title=Hatfield Island|encyclopedia=The West Virginia Encyclopedia|first=Robert Y.|last=Spence|date=February 21, 2012|accessdate=June 12, 2020}}&lt;/ref&gt;

ಥೇಮ್ಸ್ ಮತ್ತು ಸೀನ್‌ನಂತಹ ಕಾಲುವೆಯ ನದಿಗಳಲ್ಲಿ ಶಾಶ್ವತ ವಸ್ತುಗಳಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಮನೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಒಂದು-ಮನೆ ದ್ವೀಪಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ. ಕಾಲುವೆಗಳು ದ್ವೀಪಗಳ ಸವೆತವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಬ್ಯಾರೇಜ್‌ಗಳ ಮೂಲಕ ನೀರಿನ ಗಣನೀಯ ಅಲೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಮೂಲಕ ಫ್ಲ್ಯಾಶ್ ಪ್ರವಾಹದ ಎತ್ತರವನ್ನು ಮಿತಿಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ.ನದಿ ಕಾಲುವೆಗಳಿಂದ ಸುಧಾರಿಸಿದ ಒನ್-ಹೋಮ್ ದ್ವೀಪಗಳಲ್ಲಿ ಮಂಕಿ, ಫ಼್ರೈಡೇ, ಹೋಲ್ಮ್ ಮತ್ತು ಡಿ'ಓಯ್ಲಿ ಕಾರ್ಟೆ ದ್ವೀಪಗಳು ಸೇರಿವೆ.

== ನದಿ ದ್ವೀಪಗಳ ಪಟ್ಟಿ ==
=== ಪ್ರದೇಶದ ಪ್ರಕಾರ ನದಿ ದ್ವೀಪಗಳು ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! width=&quot;150pt&quot; |ಹೆಸರು
! data-sort-type=&quot;number&quot; width=&quot;50pt&quot; |ಪ್ರದೇಶ&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;(km²)
! width=&quot;150pt&quot; |ದೇಶ
! width=&quot;250pt&quot; |ನದಿ
|-
|ಮರಾಜó
|೪೦,೧೦೦
|[[ಬ್ರೆಜಿಲ್|ಬ್ರೆಜಿಲ್]]
|[[ಅಮೆಜಾನ್|ಅಮೆಜಾನ್]] / ಪಾರಾ ನದಿ
|-
|ಬನಾನಲ್ ದ್ವೀಪ
|೧೯,೧೬೨
|[[ಬ್ರೆಜಿಲ್|ಬ್ರೆಜಿಲ್]]
|ಅರಗುಯಾ ನದಿ
|-
|ನದಿಯ ಬಯಲು, ಮೌಲಮೇನ್, ಕೋಲಿಯಂಬಲ್ಲಿ, ಹೇ, ಬಾಲ್ರಾನಾಲ್ಡ್
|೧೮,೦೦೦
|[[ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ|ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ]]
|ಎನ್‌ಎಸ್‌ಡಬ್ಲ್ಯುನಲ್ಲಿ ಬಿಲ್ಲಾಬಾಂಗ್, ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಮತ್ತು ಮುರುಂಬಿಡ್ಗೀ ನದಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆ.
|-
|ಟುಪಿನ್‍ಅಂಬ್ರಾನಾ
|೧೧,೮೫೦
|[[ಬ್ರೆಜಿಲ್|ಬ್ರೆಜಿಲ್]]
|[[ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ|ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ]]
|-
|ಬಹರ್ ಅಲ್-ಜಬಲ್ ದ್ವೀಪ
|೭,೯೨೯
|ಧ್ವನಿ ಸುಡಾನ್
|ಬಹರ್ ಅಲ್-ಜಬಲ್ ಬಹ್ರ್-ಅಲ್-ಜರ್ಫ್
|-
|[[ಹಾಲೆಂಡ್‌ |ಹಾಲೆಂಡ್‌]]
|೭,೩೬೧
|[[ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್|ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್]]
|ರೈನ್ ನದಿ IJssel ನದಿ
|-
|ಗುರುಪಾ ದೊಡ್ಡ ದ್ವೀಪ
|೪,೮೬೪
|[[ಬ್ರೆಜಿಲ್|ಬ್ರೆಜಿಲ್]]
|[[ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ|ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ]]
|-
|ಮಾರ್ಗರಿಟಾ ದ್ವೀಪ
|೨,೮೩೨&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.imeditores.com/banocc/rio/cap6.htm|title=Río Grande de la Magdalena - Colección Ecológica del Banco|access-date=3 January 2015}}&lt;/ref&gt;
|[[ಕೊಲೊಂಬಿಯ|ಕೊಲೊಂಬಿಯ]]
|ಮ್ಯಾಗ್ಡಲೀನಾ ನದಿ
|-
|ಯುರಿನಿ ದ್ವೀಪ
|೨,೩೩೯
|[[ಬ್ರೆಜಿಲ್|ಬ್ರೆಜಿಲ್]]
|ಯುರಿನಿ ನದಿ, [[ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ|ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ]]
|-
| ಬೊವೆನ್ ದಿಗುಲ್
|೨,೧೭೧
|[[ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ|ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ]]
|ದಿಗುಲ್ ನದಿ, ಕವಾಗ ನದಿ
|-
|ರಿಚರ್ಡ್ಸ್ ದ್ವೀಪ
|೨,೧೬೫
|[[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾ]]
|ಮೆಕೆಂಜಿ ನದಿ
|-
|ಕ್ರಾಸ್ನೋಸ್ಲೋಬೊಡ್ಸ್ಕ್
|೨,೦೦೨|[[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾ]]
|[[ವೋಲ್ಗಾ ನದಿ|ವೋಲ್ಗಾ ನದಿ]], ಅಖ್ತುಬಾ ನದಿ
|-
|ಗ್ರೇಟ್ ರೈ ದ್ವೀಪ
|೧,೮೮೫.೨&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.zitnyostrov.estranky.cz/stranka/poloha|title=Žitný ostrov|access-date=3 January 2015}}&lt;/ref&gt;
|[[ಸ್ಲೊವಾಕಿಯ|ಸ್ಲೊವಾಕಿಯ]]
|[[ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌]], ಪುಟ್ಟ ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್
|-
|ಹಟಿಯಾ ದ್ವೀಪ
|೧,೫೦೮.೨೩
|[[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ|ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]]
|ಮೆಘನಾ ನದಿ
|-
|ಲೇಟಾ ದ್ವೀಪ
|೧,೪೮೦
|[[ರೊಮಾನಿಯ|ರೊಮಾನಿಯ]]
|[[ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌]]
|-
|ಕ್ಯಾಮರ್ಗ್ಯೂ
|೧,೪೫೩
|[[ಫ್ರಾನ್ಸ್|ಫ್ರಾನ್ಸ್]]
|ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ರೋನ್, ಪೆಟಿಟ್ ರೋನ್
|-
|ಭೋಲಾ ದ್ವೀಪ
|೧,೪೪೧
|[[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ|ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]]
|ಮೆಘನಾ ನದಿ
|-
|ಸಿ ಕೆಂಪು ಹೆಸರು ದ್ವೀಪ
|೧,೨೬೭&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.shanghai.gov.cn/nw2/nw2314/nw2318/nw2376/nw2403/u8aw856.html|title=崇明县|last=|first=|website=www.shanghai.gov.cn}}&lt;/ref&gt;
|[[ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ]]
|ಯಾಂಗಸ್ಟೆ ದ್ವೀಪ
|-
|ಮೊರ್ಫಿಲ್ನಲ್ಲಿರುವ ದ್ವೀಪ
|೧,೨೫೦
|[[ಸೆನೆಗಲ್|ಸೆನೆಗಲ್]]
|ಸೆನೆಗಲ್ ನದಿ
|-
|Zhongshan ದ್ವೀಪ
|೧,೦೫೫.೪೨
|[[ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ]]
|ಪರ್ಲ್ ನದಿ
|-
|ದಿಬ್ರು ಸೈಖೋವಾ
|೭೬೫
|[[ಭಾರತ|ಭಾರತ]]
|[[ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ|ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ]]
|-
|ಸ್ಯಾಂಡ್ವಿಪ್ ದ್ವೀಪ
|೭೬೨.೪೨
|[[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ|ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]]
|ಮೆಘನಾ ನದಿ
|-
|ಗ್ರೇಟ್ ಬ್ರೈಲಾ ದ್ವೀಪ
|೭೨೦.೨
|[[ರೊಮಾನಿಯ|ರೊಮಾನಿಯ]]
|[[ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌]]
|-
|[[ಮಾಜುಲಿ|ಮಾಜುಲಿ]]
|೫೫೩
|[[ಭಾರತ|ಭಾರತ]]
|[[ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ|ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ]]
|-
|ಸುಂಬಾ ದ್ವೀಪ
|೫೦೦&lt;ref name=&quot;worldislandinfo.com&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.worldislandinfo.com/COUNTRYV2.htm|title=Largest Islands of Countries|access-date=3 January 2015}}&lt;/ref&gt;
|[[:em:Democratic Republic of Congo|ಕಾಂಗೋ ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಗಣರಾಜ್ಯ]]
|[[ಕಾಂಗೊ ನದಿ|ಕಾಂಗೊ ನದಿ]]
|-
|ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್
|೪೯೯
|[[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾ]]
|ಸೇಂಟ್ ಲಾರೆನ್ಸ್ ನದಿ, ಒಟ್ಟಾವಾ ನದಿ
|-
|ಸ್ಜಿಗೆಟ್ಕೋಜ್
|೩೭೫
|[[ಹಂಗರಿ|ಹಂಗರಿ]], [[ಸ್ಲೊವಾಕಿಯ|ಸ್ಲೊವಾಕಿಯ]]
|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್
|-
|ಮನ್ಪುರ ದ್ವೀಪ
|೩೭೩
|[[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ|ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]]
|ಮೇಘನಾ
|-
|ಇನ್ಹಕಾಂಬಾ
|೩೪೦
|[[ಮೊಜಾಂಬಿಕ್|ಮೊಜಾಂಬಿಕ್]]
|ಜಾಂಬೆಜಿ
|-
|Hoeksche ವಾರ್ಡ್
|೩೨೩.೭೪
|[[ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್|ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್]]
|ಉಡೆ ಮ್ಯೂಸ್, ನ್ಯೂವೆ ಮ್ಯೂಸ್
|-
|ಯಾಂಗ್‌ಜಾಂಗ್ ದ್ವೀಪ
|೩೨೦
|[[ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ]]
|ಯಾಂಗ್ಟ್ಜಿ ನದಿ
|-
|ಸೆಪೆಲ್ ದ್ವೀಪ
|೨೫೭
|[[ಹಂಗರಿ|ಹಂಗರಿ]]
|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್
|-
|ಜೀಸಸ್ ದ್ವೀಪ
|೨೪೨
|[[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾ]]
|ಸಾವಿರ ದ್ವೀಪಗಳ ನದಿ, ಪ್ರೈರೀ ನದಿಗಳು
|-
|ವೂರ್ನೆ-ಪುಟೆನ್
|೨೨೦
|[[ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್|ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್]]
|ಉಡೆ ಮ್ಯೂಸ್, ನ್ಯೂವೆ ಮ್ಯೂಸ್
|-
|ಹಿಸಿನ್‍ಗೆನ್
|೧೯೯
|[[ಸ್ವೀಡನ್|ಸ್ವೀಡನ್]]
|ಗೋಟಾ ನದಿ
|-
|ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ
|೧೯೧
|[[ಬ್ರೆಜಿಲ್|Brazil]]
|[[ಅಮೆಜಾನ್|ಅಮೆಜಾನ್]]
|-
|Mbamou ದ್ವೀಪ
|೧೮೦
|[[ಕಾಂಗೋ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಕಾಂಗೋ ಗಣರಾಜ್ಯ]]
|[[ಕಾಂಗೊ ನದಿ|ಕಾಂಗೊ ನದಿ]]
|-
|ಡಾನ್ ಖೋಂಗ್
|೧೪೪
|[[ಲಾವೋಸ್|ಲಾವೋಸ್]]
|ಮೆಕಾಂಗ್
|-
|ರಾಬರ್ಟ್ಸ್ ದ್ವೀಪ
|೧೩೩&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.baydeltalive.com/assets/application/pdf/01_Appendix_C_-_Wee_Report_May_2008__maps.pdf|title=SUMMARY REPORT ROBERTS ISLAND AND UNION ISLAND RIPARIAN WATER RIGHTS INVESTIGATION, SAN JOAQUIN COUNTY, CA, JUNE 2008}}&lt;/ref&gt;
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ಸ್ಯಾನ್ ಜೋಕ್ವಿನ್ ನದಿ
|-
|ಯೂನಿಯನ್ ದ್ವೀಪ
|೧೩೦&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ಸ್ಯಾನ್ ಜೋಕ್ವಿನ್ ನದಿ
|-
|ಡೇವಿಸ್ ದ್ವೀಪ
|೧೨೦
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|[[ಮಿಸ್ಸಿಸಿಪ್ಪಿ ನದಿ|ಮಿಸ್ಸಿಸಿಪ್ಪಿ ನದಿ]]
|-
|ಟ್ರೀಮಾ ದ್ವೀಪ
|೧೧೫.೫೫
|[[ಬ್ರೆಜಿಲ್|ಬ್ರೆಜಿಲ್]]
|ಪರಾಗ್ವೆ ನದಿ
|-
|ಲುಲು ದ್ವೀಪ
|೧೧೨.೪
|[[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾ]]
|ಫ್ರೇಸರ್ ನದಿ
|-
|ಸರ್ಪಿನ್ ದ್ವೀಪ
|೧೧೦
|[[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾ]]
|[[ವೋಲ್ಗಾ ನದಿ|ವೋಲ್ಗಾ ನದಿ]]
|-
|ಸೌವಿ ದ್ವೀಪ
|೧೦೫
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ಕೊಲಂಬಿಯಾ ನದಿ
|-
|ಡಾರ್ಡ್ರೆಕ್ಟ್ ದ್ವೀಪ
|೭೯.೫೩
|[[ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್|ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್]]
|ಔಡೆ ಮಾಸ್, ಡಚ್ ಡೀಪ್
|-
|[[ಶ್ರೀರಂಗಂ|ಶ್ರೀರಂಗಂ]]
|೭೪.೪
|[[ಭಾರತ|ಭಾರತ]]
|[[ಕಾವೇರಿ ನದಿ|ಕಾವೇರಿ ನದಿ]]
|-
|ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ದ್ವೀಪ
|೭೩.೮
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ನಯಾಗರಾ ನದಿ
|-
|ರಂಗಿತತಾ ದ್ವೀಪ
|~೬೫
|[[ನ್ಯೂ ಜೀಲ್ಯಾಂಡ್|ನ್ಯೂ ಜೀಲ್ಯಾಂಡ್]]
|ರಂಗಿತತಾ ನದಿ{{Efn|Due to redirecting of water from the Rangitata River, the river's southern distributary channel is now dry except after heavy rain or snow melt. As such, Rangitata Island is usually connected to the South Island mainland.}}
|-
|ಒಸ್ಟ್ರೋ
|೬೦
|[[ಸೆರ್ಬಿಯ|ಸೆರ್ಬಿಯ]]
|[[ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌]]
|-
|ಹಾಗ್ ದ್ವೀಪ
|೫೯
|[[ಗಯಾನ|ಗಯಾನ]]
|ಎಸ್ಸೆಕ್ವಿಬೋ ನದಿ
|-
|[[ಮ್ಯಾನ್ಹ್ಯಾಟನ್‌|ಮ್ಯಾನ್ಹ್ಯಾಟನ್‌]]
|೫೯
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ಹಡ್ಸನ್ ನದಿ/ಪೂರ್ವ ನದಿ/ಹಾರ್ಲೆಮ್ ಕ್ರೀಕ್
|-
|ಹೆಂಗ್ಶಾ ದ್ವೀಪ
|೫೫.೭೪
|[[ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ]]
|ಯಾಂಗ್ಟ್ಜಿ ನದಿ
|-
|ರುಸ್ನೆ ದ್ವೀಪ
|೪೫
|[[ಲಿಥುವೇನಿಯ|ಲಿಥುವೇನಿಯ]]
|ನೆಮಾನ್
|-
|ವೇಕ್ನಾಮ್ ದೀಪ
|೪೫
|[[ಗಯಾನ|ಗಯಾನ]]
|ಕ್ಲಾರೆನ್ಸ್ ನದಿ
|-
|ಬಲೆನೆ ಐಸ್ಲ್ಯಾಂಡ್
|೪೧
|[[ಬಲ್ಗೇರಿಯ|ಬಲ್ಗೇರಿಯ]]
|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌
|-
|ವುಡ್‌ಫೋರ್ಡ್ ದ್ವೀಪ
|೩೭
|[[ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ|ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ]]
|ಕ್ಲಾರೆನ್ಸ್ ನದಿ
|-
|ವಿಲ್ಹೆಮ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್
|೩೫.೩
|[[ಜರ್ಮನಿ|ಜರ್ಮನಿ]]
|ಎಲ್ಬೆ
|-
|-
|ಲೆಗುವಾನ್ ದ್ವೀಪ
|೩೧
|[[ಗಯಾನ|ಗಯಾನ]]
|ಎಸ್ಸೆಕ್ವಿಬೋ ನದಿ
|-
|ಟೈಲ್ ದ್ವೀಪ
|೧೫
|[[ಚಿಲಿ|ಚಿಲಿ]]
|ಕಾವು-ಕೌ ನದಿ/ಕ್ರೂಸಸ್ ನದಿ/ವಾಲ್ಡಿವಿಯಾ ನದಿ
|-
|[[ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ|ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ]]
|೧೩
|[[ಭಾರತ|ಭಾರತ]]
|[[ಕಾವೇರಿ ನದಿ|ಕಾವೇರಿ ನದಿ]]
|-
|[[ಶಿವನ ಸಮುದ್ರ ಜಲಪಾತ|ಶಿವನ ಸಮುದ್ರ ಜಲಪಾತ]]
|
|[[ಭಾರತ|ಭಾರತ]]
|[[ಕಾವೇರಿ ನದಿ|ಕಾವೇರಿ ನದಿ]]
|-
|ಗ್ರೋಸ್ಸೆ ಇಲೆ
|೨೫
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ಡೆಟ್ರಾಯಿಟ್ ನದಿ
|-
|ಇಂಚಿನ ಕ್ಲೂತಾ
|~೨೪
|[[ನ್ಯೂ ಜೀಲ್ಯಾಂಡ್|ನ್ಯೂ ಜೀಲ್ಯಾಂಡ್]]
|ಕ್ಲೂತಾ ನದಿ
|-
|ಗ್ರೇಹೌಂಡ್
|೨೩.೫೯
|[[ಯುಕ್ರೇನ್|ಯುಕ್ರೇನ್]]
|ಡ್ನೀಪರ್ ನದಿ
|-
|ಶರೆನ್ಗ್ರಾಡ್ ದ್ವೀಪ
|೯
|
ವಿವಾದಿತ (ಸರ್ಬಿಯಾ/ಕ್ರೊಯೇಷಿಯಾ)
|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌
|-
|
ಯೇ ವಾಂಗ್ ವೆಲ್
|೮.೪
|[[ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ]]
|ಹಾನ್ ನದಿ
|-
|ತತಿಶೇವ್
|೭
|[[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾ]]
|ಯೆನಿಸೀ ನದಿ
|-
|ಸೇದುಡು/ಕಾಸಿಕಿಲಿ
|೫
|[[ಬೋಟ್ಸ್ವಾನ|ಬೋಟ್ಸ್ವಾನ]]
|ಕುಅಂಡೋ ನದಿ
|-
|ಹೇಡನ್ ದ್ವೀಪ
|೪.೪
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ವಿಲ್ಲಮೆಟ್ಟೆ ನದಿ
|-
|ನಾನ್‍ಜಿಡೋ
|೨.೮
|[[ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ]]
|ಹಾನ್ ನದಿಯ ಒಂದು ಶಾಖೆ
|-
|ಒಟ್ದ್ಯಾ ದ್ವೀಪ
|೨.೫
|[[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾ]]
|ಯೆನಿಸೀ ನದಿ
|-
|ವೀಲಿಂಗ್ ದ್ವೀಪ
|೧.೫
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|[[ಒಹಾಯೊ ನದಿ|ಒಹಾಯೊ ನದಿ]]
|-
|ರಾಂಗ್ರಾಡೊ
|೧.೩
|[[ಉತ್ತರ ಕೊರಿಯಾ|ಉತ್ತರ ಕೊರಿಯಾ]]
|ಟೇಡಾಂಗ್ ನದಿ
|-
|ಯಂಗ್ಗಕ್ಡೋ
|೧.೨
|[[ಉತ್ತರ ಕೊರಿಯಾ|ಉತ್ತರ ಕೊರಿಯಾ]]
|ಟೇಡಾಂಗ್ ನದಿ
|-
|ನಕನೋಶಿಮಾ
|೦.೭
|[[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನ್]]
|ಕ್ಯು-ಯೋಡೋ ನದಿ
|-
|ಜೆನ್‍ಭೋ ದ್ವೀಪ
|೦.೭
|[[ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ]]
|ಉಸ್ಸುರಿ ನದಿ
|-
|ಭಾವಾನಿ ದ್ವೀಪ
|೦.೫೩
|[[ಭಾರತ|ಭಾರತ]]
|[[ಕೃಷ್ಣಾ ನದಿ|ಕೃಷ್ಣಾ ನದಿ]]
|-
|ಬಾಮ್‍ಸಿಯೋಮ್
|೦.೨೪
|[[ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ]]
|ಹಾನ್ ನದಿ
|-
|ಸಿಟಿ ಐಲ್ಯಾಂಡ್
|~೦.೨
|[[ಫ್ರಾನ್ಸ್|ಫ್ರಾನ್ಸ್]]
|ಸೀನ್
|-
|ನಾಕಾಸು
|~೦.೨
|[[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನ್]]
|ನಾಕಾಗಾವಾ ನದಿ
|-
|ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ ಪಾರ್ಕ್
|೦.೨
|[[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾ]]
|ಬೋ ನದಿ
|-
|ವುಕೋವರ್ ದ್ವೀಪ
|೦.೦೩೨
|ವಿವಾದಿತ (ಸರ್ಬಿಯಾ/ಕ್ರೊಯೇಷಿಯಾ)
|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌
|-
|ಉಮಾನಂದ ದ್ವೀಪ
|೦.೦೨
|[[ಭಾರತ|ಭಾರತ]]
|[[ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ|ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ]]
|-
|ಹ್ಯಾಟ್ಫೀಲ್ಡ್ ದ್ವೀಪ
|೦.೧೭
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ಗಯಾಂಡೊಟ್ಟೆ ನದಿ
|-
|ಸಂ ಸೆವಿಟ್&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;(ಗವಿತ್, ಚವಿತ್, ಸೊಲ್ವಿಟ್, ಯೆವಿಟ್)
|೦.೦೧೦೪&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;(೦.೦೦೪೮,೦.೦೦೩೪,೦.೦೦೧೨,೦.೦೦೦೮)
|[[ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ]]
|ಹಾನ್ ನದಿ
|-
|ಫೆಸೆಂಟ್ ದ್ವೀಪ
|೦.೦೦೬೮೨
|ಫ್ರಾನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಸ್ಪೇನ್ ನಡುವಿನ ಕಾಂಡೋಮಿನಿಯಂ
|ಬ್ಯಾಡಸ್
|}

:* ''ಗಮನಿಸಿ: ಸಮುದ್ರ ತೀರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕೆಲವು ನದಿ ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.''

=== ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿರುವ ನದಿ ದ್ವೀಪಗಳು ===
ಈ ಪಟ್ಟಿಯು ಕನಿಷ್ಟ 25,000 ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ನದಿ ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು ಶ್ರೇಣೀಕರಿಸುತ್ತದೆ.
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!ಹೆಸರು
! data-sort-type=&quot;number&quot; | ಜನಸಂಖ್ಯೆ
! ಪ್ರದೇಶ&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;(km²)
! ದೇಶ
! ನಗರ
! ನದಿ
|-
| ಸಾಲ್ಸೆಟ್ ದ್ವೀಪ
| ೧೫,೧೧೧,೯೭೪
| ೬೧೯
| [[ಭಾರತ]]
| [[ಮುಂಬಯಿ.|ಮುಂಬೈ]] ಮತ್ತು [[ಠಾಣೆ|ಥಾಣೆ]]
| ವಸಾಯಿ ಕ್ರೀಕ್ / ಥಾಣೆ ಕ್ರೀಕ್
|-
| ಐಲೆ ಡಿ ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್
| ೧,೯೪೨,೦೪೪(೨೦೧೬) &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/prof/details/page.cfm?Lang=E&amp;Geo1=CD&amp;Code1=2466&amp;Geo2=PR&amp;Code2=24&amp;Data=Count&amp;SearchText=Montreal&amp;SearchType=Contains&amp;SearchPR=01&amp;B1=All&amp;TABID=1|title=2016 Census Profile - Montréal, Territoire équivalent (Census division)|date=8 February 2017}}&lt;/ref&gt;
| ೪೯೯
| [[ಕೆನಡಾ]]
| ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್
| ರಿವಿಯೆರ್ ಡೆಸ್ ಪ್ರೈರೀಸ್ / ಸೇಂಟ್ ಲಾರೆನ್ಸ್ ನದಿ
|-
| [[ಮ್ಯಾನ್ಹ್ಯಾಟನ್‌|ಮ್ಯಾನ್ಹ್ಯಾಟನ್ ದ್ವೀಪ]]
| ೧,೬೨೮,೭೦೧ (೨೦೧೮) &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.census.gov/quickfacts/fact/table/newyorkcountymanhattanboroughnewyork,US/PST045218|title=U.S. Census Bureau QuickFacts: New York County (Manhattan Borough), New York; United States|website=www.census.gov|language=en|access-date=2019-09-12}}&lt;/ref&gt; {{Efn|The listed population is that of the New York City borough of Manhattan. Almost all of the borough's population lives on the island of Manhattan, but the borough also includes the following permanently populated areas:
* [[Marble Hill, Manhattan|Marble Hill]], a neighborhood with a population of roughly 10,000 that was originally part of Manhattan Island, but was physically separated from the rest of the island by the opening of [[Spuyten Duyvil Creek#Harlem River Ship Canal|a canal]] in 1894 and in turn physically connected to the US mainland by landfill in 1914.
* [[Randalls and Wards Islands]], the collective name for three conjoined islands with about 1,600 residents, all either patients or staff of psychiatric hospitals, or occupants of homeless shelters.
* [[Roosevelt Island]], located in the [[East River]] between Manhattan Island and [[Queens]], with a population of nearly 12,000.}}
| ೫೯
| [[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್]]
| [[ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್ ನಗರ|ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಸಿಟಿ]]
| ಹಡ್ಸನ್ ನದಿ / ಪೂರ್ವ ನದಿ
|-
| ಚಾಂಗ್ಮಿಂಗ್ ದ್ವೀಪ
| ೬೬೦,೦೦೦ (೨೦೧೦)
| ೧,೨೬೭
| [[ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಚೀನಾ]]
| [[ಶಾಂಘೈ]]
| ಯಾಂಗ್ಟ್ಜಿ ನದಿ
|-
| ಜೀಸಸ್ ದ್ವೀಪ
| ೪೨೨,೯೯೩ (೨೦೧೬) &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/prof/details/page.cfm?Lang=E&amp;Geo1=CSD&amp;Code1=2465005&amp;Geo2=CD&amp;Code2=2465&amp;SearchText=Laval&amp;SearchType=Begins&amp;SearchPR=01&amp;B1=All&amp;TABID=1&amp;type=0|title=2016 Census Profile - Laval, Territoire équivalent (Census division)|date=8 February 2017}}&lt;/ref&gt;
| ೨೪೨
| [[ಕೆನಡಾ]]
| ಲಾವಲ್
| Rivière des Mille Îles / Rivière des Prairies
|-
| ವೆಕಿ ಜಿಟ್ನಿ ಒಸ್ಟ್ರೋವ್
| ೨೨೬,೪೪೬ (೨೦೦೧)
| ೧,೮೮೫
| [[ಸ್ಲೊವಾಕಿಯ|ಸ್ಲೋವಾಕಿಯಾ]]
| [[ಬ್ರಾಟಿಸ್ಲಾವಾ]], ಕೊಮಾರ್ನೋ, ಡುನಾಜ್ಸ್ಕಾ ಸ್ಟ್ರೆಡಾ ಮತ್ತು ಇತರರು
| [[ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್]], ಲಿಟಲ್ ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್
|-
| ವಾಸಿಲೀವ್ಸ್ಕಿ ದ್ವೀಪ
| ೨೦೯,೧೮೮ (೨೦೧೭)
| ೧೦.೯
| [[ರಷ್ಯಾ]]
| [[ಸೇಂಟ್ ಪೀಟರ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್|ಸೇಂಟ್ ಪೀಟರ್ಸ್ಬರ್ಗ್]]
| ಬೊಲ್ಶಯಾ ನೆವಾ / ಮಲಯ ನೆವಾ
|-
| ಲುಲು ದ್ವೀಪ
| ೧೯೮,೩೦೯ (೨೦೧೬) &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/prof/details/page.cfm?Lang=E&amp;Geo1=CSD&amp;Code1=5915015&amp;Geo2=CD&amp;Code2=5915&amp;SearchText=Richmond&amp;SearchType=Contains&amp;SearchPR=01&amp;B1=All&amp;TABID=1&amp;type=0|title=2016 Census Profile - Richmond (Census division)|date=8 February 2017}}&lt;/ref&gt;
| ೧೨೨.೪
| [[ಕೆನಡಾ]]
| ರಿಚ್ಮಂಡ್
| ಫ್ರೇಸರ್
|-
| [[ಶ್ರೀರಂಗಂ]]
| ೧೮೧,೫೫೬ (೨೦೦೧)
| ೧೩
| [[ಭಾರತ]]
| [[ಶ್ರೀರಂಗಂ]]
| [[ಕಾವೇರಿ ನದಿ|ಕಾವೇರಿ]]
|-
| ಬ್ಯಾಂಕಾಕ್ ನೋಯಿ
| ೧೭೯,೮೧೪ (೨೦೧೭)
| ೧೮
| [[ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್]]
| [[ಬ್ಯಾಂಕಾಕ್]]
| ಚಾವೋ ಫ್ರಾಯ ನದಿ
|-
| [[ಮಾಜುಲಿ|ಮಜುಲಿ]]
| ೧೬೭,೩೦೪ (೨೦೧೧)
| ೪೨೨
| [[ಭಾರತ]]
| ವೈಷ್ಣವ ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಗಳು
| [[ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ|ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ ನದಿ]]
|-
| ಸೆಪೆಲ್ ದ್ವೀಪ
| ೧೬೬,೯೫೩ (೨೦೧೨)
| ೨೫೭
| [[ಹಂಗರಿ|ಹಂಗೇರಿ]]
| ಹಲವಾರು
| [[ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್]]
|-
| ಹಿಸಿಂಗನ್
| ೧೩೦,೦೦೦
| ೧೯೯
| [[ಸ್ವೀಡನ್]]
| ಗೋಥೆನ್‌ಬರ್ಗ್
| ಗೊಟಾ ಅಲ್ವಿ
|-
| ವಿಲ್ಹೆಮ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್
| ೪೯,೧೩೨ (೨೦೦೬)
| ೩೫.೩
| [[ಜರ್ಮನಿ]]
| [[ಹ್ಯಾಂಬರ್ಗ್]]
| ಎಲ್ಬೆ
|-
| ಯೂಯಿಡೋ
| ೩೦,೯೮೮ (೨೦೦೬)
| ೮.೪
| [[ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ]]
| [[ಸೌಲ್|ಸಿಯೋಲ್]]
| ಹಾನ್ ನದಿ
|-
| ಮಸ್ಕಿರೋ
| ೨೭,೦೦೦
| ೧೯೧
| [[ಬ್ರೆಜಿಲ್]]
| ಬೆಲೆಮ್
| [[ಅಮೆಜಾನ್|ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ]]
|}

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==


[[ವರ್ಗ:ನದಿಗಳು]]</text>
      <sha1>7qms56oyqvcdw3jhd07ddb9rkkh0k4l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113421</id>
      <parentid>1113420</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T08:12:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್ [[ಸದಸ್ಯ:Akshitha achar/ನದಿ ದ್ವೀಪ]] ಪುಟವನ್ನು [[ನದಿ ದ್ವೀಪ]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: ಲೇಖನ ತಯಾರಾಗಿದೆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34872" xml:space="preserve">
[[ಚಿತ್ರ:Sihoť,_Karlova_Ves,_Bratislava_(6).JPG|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Siho%C5%A5%2C_Karlova_Ves%2C_Bratislava_%286%29.JPG/220px-Siho%C5%A5%2C_Karlova_Ves%2C_Bratislava_%286%29.JPG|thumb| [[ಸ್ಲೊವಾಕಿಯ|ಸ್ಲೋವಾಕಿಯಾದ]] [[ಬ್ರಾಟಿಸ್ಲಾವಾ]], ಸಿಹೋದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಣ್ಣ, ಗ್ರಹಿಸುವ, ನದಿ ದ್ವೀಪ]]
[[ಚಿತ್ರ:Insula_Csepel_2.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Insula_Csepel_2.png/220px-Insula_Csepel_2.png|thumb| [[ಬುಡಾಪೆಸ್ಟ್]] ನಗರ ಕೇಂದ್ರದ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿರುವ [[ಹಂಗರಿ|ಹಂಗೇರಿಯ]] ಸೆಪೆಲ್ ದ್ವೀಪದ ಉಪಗ್ರಹ ಚಿತ್ರ]]
'''ನದಿ ದ್ವೀಪವು''' [[ನದಿ]] ನೀರಿನಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿದ ಯಾವುದೇ ತೆರೆದ ಭೂಮಿಯಾಗಿದೆ. ಸರಿಯಾಗಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿದರೆ ಇದು ಕಾಲೋಚಿತವಾಗಿ ಬದಲಾಗುವ ಹರಿವಿನ ನಡುವಿನ ಷೋಲ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಡೆಲ್ಟಾಗಳಂತಹ ಅರೆ-ಕರಾವಳಿ ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದ ಭೂಮಿಯಾಗಿದೆ.

ಈ ದ್ವೀಪಗಳು ನದಿಯ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿನ ಬದಲಾವಣೆಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗುತ್ತವೆ. ಅಂತಹ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಉಪನದಿಯೊಂದಿಗಿನ ಪರಸ್ಪರ ಕ್ರಿಯೆಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗಬಹುದು ಅಥವಾ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಕಟ್ ಮತ್ತು ಮೆಂಡರ್ ಅನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ನಿಕ್ಷೇಪ ಅಥವಾ [[ಕ್ಷರಣ/ಸವೆತ|ಸವೆತದ]] ವಿರುದ್ಧವಾದ ಫ್ಲೂವಿಯಲ್ ಕ್ರಿಯೆಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗಬಹುದು. ನೆಸೆಂಟ್ ಸಸ್ಯವರ್ಗ-ಮುಕ್ತ ಜಾಗ ಮತ್ತು ಮಣ್ಣಿನ ಚಪ್ಪಟೆಗಳು ಶೇಖರಣೆಯ ಮೂಲಕ ನದೆ ದ್ವೀಪಗಳು ಚದುರಿಹೋಗಬಹುದು ಅಥವಾ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಳ್ಳಬಹುದು ಅಥವಾ ಅವುಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಬಹುದು; ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ಕೃತಕ ಬಲವರ್ಧನೆ ಅಥವಾ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಅಂಶಗಳಾದ [[ಜೊಂಡು|ರೀಡ್ಸ್]], ಪಾಮ್ಸ್, [[ನಿತ್ಯಹರಿದ್ವರ್ಣ|ನಿತ್ಯಹರಿದ್ವರ್ಣ ಮರಗಳು]] ಅಥವಾ ವಿಲೋಗಳ ಮೂಲಕ ಸಹಾಯ ಮಾಡಬಹುದು. ಇವುಗಳು ಅಡೆತಡೆಗಳು ಅಥವಾ ಸವೆತದ ತಡೆಗೋಡೆಗಳಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ನೀರು ಅವುಗಳ ಸುತ್ತಲೂ ಹರಿಯುತ್ತದೆ. ದ್ವೀಪಗಳು ಚಿಕ್ಕದಾಗಿರಬಹುದು ಅಥವಾ ದೊಡ್ಡದಾಗಿರಬಹುದು. ಕೆಲವು ನದಿ ದ್ವೀಪಗಳು ಅನೇಕ ಚದರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್‌ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ.

== ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ನಾಮಕರಣ ==
'''ಟೌಹೆಡ್''' ಎಂಬ ಪದವು ಐಲೆಟ್ (ಸಣ್ಣ ದ್ವೀಪ) ಅಥವಾ ನದಿಯೊಳಗಿನ ಶೋಲ್ ಅನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ (ಹೆಚ್ಚಾಗಿ [[ಮಿಸ್ಸಿಸಿಪ್ಪಿ ನದಿ|ಮಿಸ್ಸಿಸ್ಸಿಪ್ಪಿ ನದಿ]] ) ಮರಗಳ ಗುಂಪು ಅಥವಾ ದಟ್ಟಣೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮಧ್ಯಪಶ್ಚಿಮ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅನೇಕ ನದಿಗಳು, ಸಾಕಷ್ಟು ವಿಶಾಲವಾಗಿದ್ದರೆ, ಗಣನೀಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು ಹೊಂದಬಹುದು. '''ಟೌಹೆಡ್''' ಎಂಬ ಪದವನ್ನು [[ಮಾರ್ಕ್ ಟ್ವೇನ್|ಮಾರ್ಕ್ ಟ್ವೈನ್]] ಅವರ ''ಅಡ್ವೆಂಚರ್ಸ್ ಆಫ್ ಹಕಲ್‌ಬೆರಿ ಫಿನ್‌ನಿಂದ'' ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು.

ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ, ಥೇಮ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ನದಿ ದ್ವೀಪವನ್ನು ''ಐಟ್'' (ಅಥವಾ ''ಇಯೋಟ್'') ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

== ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಮತ್ತು ಚಿಕ್ಕದು ==
[[ಚಿತ್ರ:FridayIsle01.JPG|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/FridayIsle01.JPG/220px-FridayIsle01.JPG|thumb| ಫ಼್ರೈಡೇ ದ್ವೀಪವು ಘನ-ಅಡಿಪಾಯದ [[ಮನೆ|ಮನೆಯನ್ನು]] ಹೊಂದಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಚಿಕ್ಕ ದ್ವೀಪಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ.]]
[[ಮಾಜುಲಿ|ಮಜುಲಿ]], ಭಾರತದ [[ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ|ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ ನದಿಯಲ್ಲಿ]], ನದಿಯ ಎರಡು ದಡಗಳ ನಡುವಿನ ಕರಾವಳಿಯಲ್ಲದ ಭೂಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ. ಇದು ''ಗಿನ್ನೆಸ್ ಬುಕ್ ಆಫ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್‌ನಿಂದ'' ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಜನವಸತಿ ನದಿ ದ್ವೀಪವೆಂದು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ೮೮೦ ಚದರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್( ೩೪೦ ಚದರ ಮೀಟರ್) . &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.guinnessworldrecords.com/world-records/largest-river-island-|title=Largest river island|last=Majuli|first=River Island|website=Guinness World Records|access-date=6 September 2016}}&lt;/ref&gt;

ಮಧ್ಯ ಬ್ರೆಜಿಲ್‌ನ ಟೊಕಾಂಟಿನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಮತ್ತೊಂದು ದೊಡ್ಡ ಕರಾವಳಿಯಲ್ಲದ ಭೂಪ್ರದೇಶವಾದ ಬನಾನಲ್ ದ್ವೀಪವನ್ನು ''ಬ್ರಿಟಾನಿಕಾ'' ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಅರಗುವಾಯಾ ನದಿಯನ್ನು ೩೨೦ ಕಿಮೀ (೨೦೦-ಮೈಲಿ) ಉದ್ದದ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಎರಡು ಶಾಖೆಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ೧೯,೧೬೨ ಚದರ ಕಿಮೀ(೭೩೯೮ ಚದರ ಮೀಟರ್) ಅನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ನದಿ ದ್ವೀಪವಾಗಿದೆ.,  . &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.britannica.com/place/Bananal-Island|title=Bananal Island|last=Ilha do Bananal|first=River Island|website=Brittanica|access-date=5 August 2020}}&lt;/ref&gt;

ಆದಾಗ್ಯೂ, ಬನಾನಲ್ ದ್ವೀಪವನ್ನು ಕೆಲವು ಭೂವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ನದಿಯ ದ್ವೀಪವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ಅವರು ಅರಗುಯಾ ನದಿಯನ್ನು ಎರಡು ವಿತರಣಾ ನದಿಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಬನಾನಲ್ ದ್ವೀಪವು ಈ ಎರಡು ವಿತರಿಸಿದ ನದಿಗಳ ನಡುವಿನ ಭೂಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ. ಮಜುಲಿಯನ್ನು ಅತಿದೊಡ್ಡ ನದಿ ದ್ವೀಪವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲು ಇದೇ ಕಾರಣ. ಆದರೂ, ಬನಾನಲ್ ದ್ವೀಪವು ಯಾವುದೇ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ಭೂಭಾಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ಗೊಂದಲ ಹಾಗೆಯೇ ಉಳಿದಿದೆ.

ಉಮಾನಂದ ದ್ವೀಪ, ೦.೦೨ ಚದರ ಕಿಮೀ(೦.೦೦೭೭ ಚದರ ಮೀ), ಸ್ಥಿರವಾದ ವಾಸಸ್ಥಳಗಳೊಂದಿಗೆ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ವಾಸಿಸುವ ನದಿ ದ್ವೀಪ ಅಥವಾ ಐಲೆಟ್ ಎಂದು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಉಮಾನಂದ ಕೂಡ [[ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ|ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ ನದಿಯಲ್ಲಿ]] ನೆಲೆಸಿದೆ. ಅಮೆಜಾನ್ ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು [[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ|ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶದಲ್ಲಿ]] ಉಮಾನಂದ ಅಥವಾ ಚಿಕ್ಕದಾದ, ವಾಸಿಸುವ ಅನೇಕವುಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ. ಉಮಾನಂದಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಬಹುದಾದ ಗಾತ್ರದ ಮತ್ತೊಂದು ದ್ವೀಪ, ಯು.ಎಸ್‍ನ[[ವೆಸ್ಟ್ ವರ್ಜೀನಿಯ|ಪಶ್ಚಿಮ ವರ್ಜೀನಿಯಾದ]] ಗಯಾಂಡೊಟ್ಟೆ ನದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಹ್ಯಾಟ್‌ಫೀಲ್ಡ್ ದ್ವೀಪವು ಯಾವುದೇ ಶಾಶ್ವತ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ಹಲವಾರು ಶಾಶ್ವತ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಅವುಗಳೆಂದರೆ ಲೋಗನ್ ನಗರಕ್ಕೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿರುವ ಕೆ-೧೨ ಶಾಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಅದರ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಲೋಗನ್ ಕೌಂಟಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಗ್ರಂಥಾಲಯದ ಮುಖ್ಯ ಶಾಖೆ. &lt;ref&gt;{{Cite encyclopedia|url=https://www.wvencyclopedia.org/articles/281|title=Hatfield Island|encyclopedia=The West Virginia Encyclopedia|first=Robert Y.|last=Spence|date=February 21, 2012|accessdate=June 12, 2020}}&lt;/ref&gt;

ಥೇಮ್ಸ್ ಮತ್ತು ಸೀನ್‌ನಂತಹ ಕಾಲುವೆಯ ನದಿಗಳಲ್ಲಿ ಶಾಶ್ವತ ವಸ್ತುಗಳಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಮನೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಒಂದು-ಮನೆ ದ್ವೀಪಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ. ಕಾಲುವೆಗಳು ದ್ವೀಪಗಳ ಸವೆತವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಬ್ಯಾರೇಜ್‌ಗಳ ಮೂಲಕ ನೀರಿನ ಗಣನೀಯ ಅಲೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಮೂಲಕ ಫ್ಲ್ಯಾಶ್ ಪ್ರವಾಹದ ಎತ್ತರವನ್ನು ಮಿತಿಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ.ನದಿ ಕಾಲುವೆಗಳಿಂದ ಸುಧಾರಿಸಿದ ಒನ್-ಹೋಮ್ ದ್ವೀಪಗಳಲ್ಲಿ ಮಂಕಿ, ಫ಼್ರೈಡೇ, ಹೋಲ್ಮ್ ಮತ್ತು ಡಿ'ಓಯ್ಲಿ ಕಾರ್ಟೆ ದ್ವೀಪಗಳು ಸೇರಿವೆ.

== ನದಿ ದ್ವೀಪಗಳ ಪಟ್ಟಿ ==
=== ಪ್ರದೇಶದ ಪ್ರಕಾರ ನದಿ ದ್ವೀಪಗಳು ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! width=&quot;150pt&quot; |ಹೆಸರು
! data-sort-type=&quot;number&quot; width=&quot;50pt&quot; |ಪ್ರದೇಶ&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;(km²)
! width=&quot;150pt&quot; |ದೇಶ
! width=&quot;250pt&quot; |ನದಿ
|-
|ಮರಾಜó
|೪೦,೧೦೦
|[[ಬ್ರೆಜಿಲ್|ಬ್ರೆಜಿಲ್]]
|[[ಅಮೆಜಾನ್|ಅಮೆಜಾನ್]] / ಪಾರಾ ನದಿ
|-
|ಬನಾನಲ್ ದ್ವೀಪ
|೧೯,೧೬೨
|[[ಬ್ರೆಜಿಲ್|ಬ್ರೆಜಿಲ್]]
|ಅರಗುಯಾ ನದಿ
|-
|ನದಿಯ ಬಯಲು, ಮೌಲಮೇನ್, ಕೋಲಿಯಂಬಲ್ಲಿ, ಹೇ, ಬಾಲ್ರಾನಾಲ್ಡ್
|೧೮,೦೦೦
|[[ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ|ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ]]
|ಎನ್‌ಎಸ್‌ಡಬ್ಲ್ಯುನಲ್ಲಿ ಬಿಲ್ಲಾಬಾಂಗ್, ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಮತ್ತು ಮುರುಂಬಿಡ್ಗೀ ನದಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆ.
|-
|ಟುಪಿನ್‍ಅಂಬ್ರಾನಾ
|೧೧,೮೫೦
|[[ಬ್ರೆಜಿಲ್|ಬ್ರೆಜಿಲ್]]
|[[ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ|ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ]]
|-
|ಬಹರ್ ಅಲ್-ಜಬಲ್ ದ್ವೀಪ
|೭,೯೨೯
|ಧ್ವನಿ ಸುಡಾನ್
|ಬಹರ್ ಅಲ್-ಜಬಲ್ ಬಹ್ರ್-ಅಲ್-ಜರ್ಫ್
|-
|[[ಹಾಲೆಂಡ್‌ |ಹಾಲೆಂಡ್‌]]
|೭,೩೬೧
|[[ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್|ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್]]
|ರೈನ್ ನದಿ IJssel ನದಿ
|-
|ಗುರುಪಾ ದೊಡ್ಡ ದ್ವೀಪ
|೪,೮೬೪
|[[ಬ್ರೆಜಿಲ್|ಬ್ರೆಜಿಲ್]]
|[[ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ|ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ]]
|-
|ಮಾರ್ಗರಿಟಾ ದ್ವೀಪ
|೨,೮೩೨&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.imeditores.com/banocc/rio/cap6.htm|title=Río Grande de la Magdalena - Colección Ecológica del Banco|access-date=3 January 2015}}&lt;/ref&gt;
|[[ಕೊಲೊಂಬಿಯ|ಕೊಲೊಂಬಿಯ]]
|ಮ್ಯಾಗ್ಡಲೀನಾ ನದಿ
|-
|ಯುರಿನಿ ದ್ವೀಪ
|೨,೩೩೯
|[[ಬ್ರೆಜಿಲ್|ಬ್ರೆಜಿಲ್]]
|ಯುರಿನಿ ನದಿ, [[ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ|ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ]]
|-
| ಬೊವೆನ್ ದಿಗುಲ್
|೨,೧೭೧
|[[ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ|ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ]]
|ದಿಗುಲ್ ನದಿ, ಕವಾಗ ನದಿ
|-
|ರಿಚರ್ಡ್ಸ್ ದ್ವೀಪ
|೨,೧೬೫
|[[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾ]]
|ಮೆಕೆಂಜಿ ನದಿ
|-
|ಕ್ರಾಸ್ನೋಸ್ಲೋಬೊಡ್ಸ್ಕ್
|೨,೦೦೨|[[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾ]]
|[[ವೋಲ್ಗಾ ನದಿ|ವೋಲ್ಗಾ ನದಿ]], ಅಖ್ತುಬಾ ನದಿ
|-
|ಗ್ರೇಟ್ ರೈ ದ್ವೀಪ
|೧,೮೮೫.೨&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.zitnyostrov.estranky.cz/stranka/poloha|title=Žitný ostrov|access-date=3 January 2015}}&lt;/ref&gt;
|[[ಸ್ಲೊವಾಕಿಯ|ಸ್ಲೊವಾಕಿಯ]]
|[[ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌]], ಪುಟ್ಟ ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್
|-
|ಹಟಿಯಾ ದ್ವೀಪ
|೧,೫೦೮.೨೩
|[[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ|ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]]
|ಮೆಘನಾ ನದಿ
|-
|ಲೇಟಾ ದ್ವೀಪ
|೧,೪೮೦
|[[ರೊಮಾನಿಯ|ರೊಮಾನಿಯ]]
|[[ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌]]
|-
|ಕ್ಯಾಮರ್ಗ್ಯೂ
|೧,೪೫೩
|[[ಫ್ರಾನ್ಸ್|ಫ್ರಾನ್ಸ್]]
|ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ರೋನ್, ಪೆಟಿಟ್ ರೋನ್
|-
|ಭೋಲಾ ದ್ವೀಪ
|೧,೪೪೧
|[[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ|ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]]
|ಮೆಘನಾ ನದಿ
|-
|ಸಿ ಕೆಂಪು ಹೆಸರು ದ್ವೀಪ
|೧,೨೬೭&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.shanghai.gov.cn/nw2/nw2314/nw2318/nw2376/nw2403/u8aw856.html|title=崇明县|last=|first=|website=www.shanghai.gov.cn}}&lt;/ref&gt;
|[[ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ]]
|ಯಾಂಗಸ್ಟೆ ದ್ವೀಪ
|-
|ಮೊರ್ಫಿಲ್ನಲ್ಲಿರುವ ದ್ವೀಪ
|೧,೨೫೦
|[[ಸೆನೆಗಲ್|ಸೆನೆಗಲ್]]
|ಸೆನೆಗಲ್ ನದಿ
|-
|Zhongshan ದ್ವೀಪ
|೧,೦೫೫.೪೨
|[[ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ]]
|ಪರ್ಲ್ ನದಿ
|-
|ದಿಬ್ರು ಸೈಖೋವಾ
|೭೬೫
|[[ಭಾರತ|ಭಾರತ]]
|[[ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ|ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ]]
|-
|ಸ್ಯಾಂಡ್ವಿಪ್ ದ್ವೀಪ
|೭೬೨.೪೨
|[[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ|ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]]
|ಮೆಘನಾ ನದಿ
|-
|ಗ್ರೇಟ್ ಬ್ರೈಲಾ ದ್ವೀಪ
|೭೨೦.೨
|[[ರೊಮಾನಿಯ|ರೊಮಾನಿಯ]]
|[[ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌]]
|-
|[[ಮಾಜುಲಿ|ಮಾಜುಲಿ]]
|೫೫೩
|[[ಭಾರತ|ಭಾರತ]]
|[[ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ|ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ]]
|-
|ಸುಂಬಾ ದ್ವೀಪ
|೫೦೦&lt;ref name=&quot;worldislandinfo.com&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.worldislandinfo.com/COUNTRYV2.htm|title=Largest Islands of Countries|access-date=3 January 2015}}&lt;/ref&gt;
|[[:em:Democratic Republic of Congo|ಕಾಂಗೋ ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಗಣರಾಜ್ಯ]]
|[[ಕಾಂಗೊ ನದಿ|ಕಾಂಗೊ ನದಿ]]
|-
|ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್
|೪೯೯
|[[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾ]]
|ಸೇಂಟ್ ಲಾರೆನ್ಸ್ ನದಿ, ಒಟ್ಟಾವಾ ನದಿ
|-
|ಸ್ಜಿಗೆಟ್ಕೋಜ್
|೩೭೫
|[[ಹಂಗರಿ|ಹಂಗರಿ]], [[ಸ್ಲೊವಾಕಿಯ|ಸ್ಲೊವಾಕಿಯ]]
|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್
|-
|ಮನ್ಪುರ ದ್ವೀಪ
|೩೭೩
|[[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ|ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]]
|ಮೇಘನಾ
|-
|ಇನ್ಹಕಾಂಬಾ
|೩೪೦
|[[ಮೊಜಾಂಬಿಕ್|ಮೊಜಾಂಬಿಕ್]]
|ಜಾಂಬೆಜಿ
|-
|Hoeksche ವಾರ್ಡ್
|೩೨೩.೭೪
|[[ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್|ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್]]
|ಉಡೆ ಮ್ಯೂಸ್, ನ್ಯೂವೆ ಮ್ಯೂಸ್
|-
|ಯಾಂಗ್‌ಜಾಂಗ್ ದ್ವೀಪ
|೩೨೦
|[[ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ]]
|ಯಾಂಗ್ಟ್ಜಿ ನದಿ
|-
|ಸೆಪೆಲ್ ದ್ವೀಪ
|೨೫೭
|[[ಹಂಗರಿ|ಹಂಗರಿ]]
|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್
|-
|ಜೀಸಸ್ ದ್ವೀಪ
|೨೪೨
|[[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾ]]
|ಸಾವಿರ ದ್ವೀಪಗಳ ನದಿ, ಪ್ರೈರೀ ನದಿಗಳು
|-
|ವೂರ್ನೆ-ಪುಟೆನ್
|೨೨೦
|[[ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್|ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್]]
|ಉಡೆ ಮ್ಯೂಸ್, ನ್ಯೂವೆ ಮ್ಯೂಸ್
|-
|ಹಿಸಿನ್‍ಗೆನ್
|೧೯೯
|[[ಸ್ವೀಡನ್|ಸ್ವೀಡನ್]]
|ಗೋಟಾ ನದಿ
|-
|ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ
|೧೯೧
|[[ಬ್ರೆಜಿಲ್|Brazil]]
|[[ಅಮೆಜಾನ್|ಅಮೆಜಾನ್]]
|-
|Mbamou ದ್ವೀಪ
|೧೮೦
|[[ಕಾಂಗೋ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಕಾಂಗೋ ಗಣರಾಜ್ಯ]]
|[[ಕಾಂಗೊ ನದಿ|ಕಾಂಗೊ ನದಿ]]
|-
|ಡಾನ್ ಖೋಂಗ್
|೧೪೪
|[[ಲಾವೋಸ್|ಲಾವೋಸ್]]
|ಮೆಕಾಂಗ್
|-
|ರಾಬರ್ಟ್ಸ್ ದ್ವೀಪ
|೧೩೩&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.baydeltalive.com/assets/application/pdf/01_Appendix_C_-_Wee_Report_May_2008__maps.pdf|title=SUMMARY REPORT ROBERTS ISLAND AND UNION ISLAND RIPARIAN WATER RIGHTS INVESTIGATION, SAN JOAQUIN COUNTY, CA, JUNE 2008}}&lt;/ref&gt;
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ಸ್ಯಾನ್ ಜೋಕ್ವಿನ್ ನದಿ
|-
|ಯೂನಿಯನ್ ದ್ವೀಪ
|೧೩೦&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ಸ್ಯಾನ್ ಜೋಕ್ವಿನ್ ನದಿ
|-
|ಡೇವಿಸ್ ದ್ವೀಪ
|೧೨೦
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|[[ಮಿಸ್ಸಿಸಿಪ್ಪಿ ನದಿ|ಮಿಸ್ಸಿಸಿಪ್ಪಿ ನದಿ]]
|-
|ಟ್ರೀಮಾ ದ್ವೀಪ
|೧೧೫.೫೫
|[[ಬ್ರೆಜಿಲ್|ಬ್ರೆಜಿಲ್]]
|ಪರಾಗ್ವೆ ನದಿ
|-
|ಲುಲು ದ್ವೀಪ
|೧೧೨.೪
|[[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾ]]
|ಫ್ರೇಸರ್ ನದಿ
|-
|ಸರ್ಪಿನ್ ದ್ವೀಪ
|೧೧೦
|[[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾ]]
|[[ವೋಲ್ಗಾ ನದಿ|ವೋಲ್ಗಾ ನದಿ]]
|-
|ಸೌವಿ ದ್ವೀಪ
|೧೦೫
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ಕೊಲಂಬಿಯಾ ನದಿ
|-
|ಡಾರ್ಡ್ರೆಕ್ಟ್ ದ್ವೀಪ
|೭೯.೫೩
|[[ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್|ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್]]
|ಔಡೆ ಮಾಸ್, ಡಚ್ ಡೀಪ್
|-
|[[ಶ್ರೀರಂಗಂ|ಶ್ರೀರಂಗಂ]]
|೭೪.೪
|[[ಭಾರತ|ಭಾರತ]]
|[[ಕಾವೇರಿ ನದಿ|ಕಾವೇರಿ ನದಿ]]
|-
|ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ದ್ವೀಪ
|೭೩.೮
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ನಯಾಗರಾ ನದಿ
|-
|ರಂಗಿತತಾ ದ್ವೀಪ
|~೬೫
|[[ನ್ಯೂ ಜೀಲ್ಯಾಂಡ್|ನ್ಯೂ ಜೀಲ್ಯಾಂಡ್]]
|ರಂಗಿತತಾ ನದಿ{{Efn|Due to redirecting of water from the Rangitata River, the river's southern distributary channel is now dry except after heavy rain or snow melt. As such, Rangitata Island is usually connected to the South Island mainland.}}
|-
|ಒಸ್ಟ್ರೋ
|೬೦
|[[ಸೆರ್ಬಿಯ|ಸೆರ್ಬಿಯ]]
|[[ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌]]
|-
|ಹಾಗ್ ದ್ವೀಪ
|೫೯
|[[ಗಯಾನ|ಗಯಾನ]]
|ಎಸ್ಸೆಕ್ವಿಬೋ ನದಿ
|-
|[[ಮ್ಯಾನ್ಹ್ಯಾಟನ್‌|ಮ್ಯಾನ್ಹ್ಯಾಟನ್‌]]
|೫೯
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ಹಡ್ಸನ್ ನದಿ/ಪೂರ್ವ ನದಿ/ಹಾರ್ಲೆಮ್ ಕ್ರೀಕ್
|-
|ಹೆಂಗ್ಶಾ ದ್ವೀಪ
|೫೫.೭೪
|[[ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ]]
|ಯಾಂಗ್ಟ್ಜಿ ನದಿ
|-
|ರುಸ್ನೆ ದ್ವೀಪ
|೪೫
|[[ಲಿಥುವೇನಿಯ|ಲಿಥುವೇನಿಯ]]
|ನೆಮಾನ್
|-
|ವೇಕ್ನಾಮ್ ದೀಪ
|೪೫
|[[ಗಯಾನ|ಗಯಾನ]]
|ಕ್ಲಾರೆನ್ಸ್ ನದಿ
|-
|ಬಲೆನೆ ಐಸ್ಲ್ಯಾಂಡ್
|೪೧
|[[ಬಲ್ಗೇರಿಯ|ಬಲ್ಗೇರಿಯ]]
|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌
|-
|ವುಡ್‌ಫೋರ್ಡ್ ದ್ವೀಪ
|೩೭
|[[ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ|ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ]]
|ಕ್ಲಾರೆನ್ಸ್ ನದಿ
|-
|ವಿಲ್ಹೆಮ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್
|೩೫.೩
|[[ಜರ್ಮನಿ|ಜರ್ಮನಿ]]
|ಎಲ್ಬೆ
|-
|-
|ಲೆಗುವಾನ್ ದ್ವೀಪ
|೩೧
|[[ಗಯಾನ|ಗಯಾನ]]
|ಎಸ್ಸೆಕ್ವಿಬೋ ನದಿ
|-
|ಟೈಲ್ ದ್ವೀಪ
|೧೫
|[[ಚಿಲಿ|ಚಿಲಿ]]
|ಕಾವು-ಕೌ ನದಿ/ಕ್ರೂಸಸ್ ನದಿ/ವಾಲ್ಡಿವಿಯಾ ನದಿ
|-
|[[ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ|ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ]]
|೧೩
|[[ಭಾರತ|ಭಾರತ]]
|[[ಕಾವೇರಿ ನದಿ|ಕಾವೇರಿ ನದಿ]]
|-
|[[ಶಿವನ ಸಮುದ್ರ ಜಲಪಾತ|ಶಿವನ ಸಮುದ್ರ ಜಲಪಾತ]]
|
|[[ಭಾರತ|ಭಾರತ]]
|[[ಕಾವೇರಿ ನದಿ|ಕಾವೇರಿ ನದಿ]]
|-
|ಗ್ರೋಸ್ಸೆ ಇಲೆ
|೨೫
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ಡೆಟ್ರಾಯಿಟ್ ನದಿ
|-
|ಇಂಚಿನ ಕ್ಲೂತಾ
|~೨೪
|[[ನ್ಯೂ ಜೀಲ್ಯಾಂಡ್|ನ್ಯೂ ಜೀಲ್ಯಾಂಡ್]]
|ಕ್ಲೂತಾ ನದಿ
|-
|ಗ್ರೇಹೌಂಡ್
|೨೩.೫೯
|[[ಯುಕ್ರೇನ್|ಯುಕ್ರೇನ್]]
|ಡ್ನೀಪರ್ ನದಿ
|-
|ಶರೆನ್ಗ್ರಾಡ್ ದ್ವೀಪ
|೯
|
ವಿವಾದಿತ (ಸರ್ಬಿಯಾ/ಕ್ರೊಯೇಷಿಯಾ)
|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌
|-
|
ಯೇ ವಾಂಗ್ ವೆಲ್
|೮.೪
|[[ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ]]
|ಹಾನ್ ನದಿ
|-
|ತತಿಶೇವ್
|೭
|[[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾ]]
|ಯೆನಿಸೀ ನದಿ
|-
|ಸೇದುಡು/ಕಾಸಿಕಿಲಿ
|೫
|[[ಬೋಟ್ಸ್ವಾನ|ಬೋಟ್ಸ್ವಾನ]]
|ಕುಅಂಡೋ ನದಿ
|-
|ಹೇಡನ್ ದ್ವೀಪ
|೪.೪
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ವಿಲ್ಲಮೆಟ್ಟೆ ನದಿ
|-
|ನಾನ್‍ಜಿಡೋ
|೨.೮
|[[ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ]]
|ಹಾನ್ ನದಿಯ ಒಂದು ಶಾಖೆ
|-
|ಒಟ್ದ್ಯಾ ದ್ವೀಪ
|೨.೫
|[[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾ]]
|ಯೆನಿಸೀ ನದಿ
|-
|ವೀಲಿಂಗ್ ದ್ವೀಪ
|೧.೫
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|[[ಒಹಾಯೊ ನದಿ|ಒಹಾಯೊ ನದಿ]]
|-
|ರಾಂಗ್ರಾಡೊ
|೧.೩
|[[ಉತ್ತರ ಕೊರಿಯಾ|ಉತ್ತರ ಕೊರಿಯಾ]]
|ಟೇಡಾಂಗ್ ನದಿ
|-
|ಯಂಗ್ಗಕ್ಡೋ
|೧.೨
|[[ಉತ್ತರ ಕೊರಿಯಾ|ಉತ್ತರ ಕೊರಿಯಾ]]
|ಟೇಡಾಂಗ್ ನದಿ
|-
|ನಕನೋಶಿಮಾ
|೦.೭
|[[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನ್]]
|ಕ್ಯು-ಯೋಡೋ ನದಿ
|-
|ಜೆನ್‍ಭೋ ದ್ವೀಪ
|೦.೭
|[[ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ]]
|ಉಸ್ಸುರಿ ನದಿ
|-
|ಭಾವಾನಿ ದ್ವೀಪ
|೦.೫೩
|[[ಭಾರತ|ಭಾರತ]]
|[[ಕೃಷ್ಣಾ ನದಿ|ಕೃಷ್ಣಾ ನದಿ]]
|-
|ಬಾಮ್‍ಸಿಯೋಮ್
|೦.೨೪
|[[ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ]]
|ಹಾನ್ ನದಿ
|-
|ಸಿಟಿ ಐಲ್ಯಾಂಡ್
|~೦.೨
|[[ಫ್ರಾನ್ಸ್|ಫ್ರಾನ್ಸ್]]
|ಸೀನ್
|-
|ನಾಕಾಸು
|~೦.೨
|[[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನ್]]
|ನಾಕಾಗಾವಾ ನದಿ
|-
|ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ ಪಾರ್ಕ್
|೦.೨
|[[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾ]]
|ಬೋ ನದಿ
|-
|ವುಕೋವರ್ ದ್ವೀಪ
|೦.೦೩೨
|ವಿವಾದಿತ (ಸರ್ಬಿಯಾ/ಕ್ರೊಯೇಷಿಯಾ)
|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌
|-
|ಉಮಾನಂದ ದ್ವೀಪ
|೦.೦೨
|[[ಭಾರತ|ಭಾರತ]]
|[[ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ|ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ]]
|-
|ಹ್ಯಾಟ್ಫೀಲ್ಡ್ ದ್ವೀಪ
|೦.೧೭
|[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]
|ಗಯಾಂಡೊಟ್ಟೆ ನದಿ
|-
|ಸಂ ಸೆವಿಟ್&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;(ಗವಿತ್, ಚವಿತ್, ಸೊಲ್ವಿಟ್, ಯೆವಿಟ್)
|೦.೦೧೦೪&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;(೦.೦೦೪೮,೦.೦೦೩೪,೦.೦೦೧೨,೦.೦೦೦೮)
|[[ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ]]
|ಹಾನ್ ನದಿ
|-
|ಫೆಸೆಂಟ್ ದ್ವೀಪ
|೦.೦೦೬೮೨
|ಫ್ರಾನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಸ್ಪೇನ್ ನಡುವಿನ ಕಾಂಡೋಮಿನಿಯಂ
|ಬ್ಯಾಡಸ್
|}

:* ''ಗಮನಿಸಿ: ಸಮುದ್ರ ತೀರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕೆಲವು ನದಿ ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.''

=== ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿರುವ ನದಿ ದ್ವೀಪಗಳು ===
ಈ ಪಟ್ಟಿಯು ಕನಿಷ್ಟ 25,000 ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ನದಿ ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು ಶ್ರೇಣೀಕರಿಸುತ್ತದೆ.
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!ಹೆಸರು
! data-sort-type=&quot;number&quot; | ಜನಸಂಖ್ಯೆ
! ಪ್ರದೇಶ&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;(km²)
! ದೇಶ
! ನಗರ
! ನದಿ
|-
| ಸಾಲ್ಸೆಟ್ ದ್ವೀಪ
| ೧೫,೧೧೧,೯೭೪
| ೬೧೯
| [[ಭಾರತ]]
| [[ಮುಂಬಯಿ.|ಮುಂಬೈ]] ಮತ್ತು [[ಠಾಣೆ|ಥಾಣೆ]]
| ವಸಾಯಿ ಕ್ರೀಕ್ / ಥಾಣೆ ಕ್ರೀಕ್
|-
| ಐಲೆ ಡಿ ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್
| ೧,೯೪೨,೦೪೪(೨೦೧೬) &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/prof/details/page.cfm?Lang=E&amp;Geo1=CD&amp;Code1=2466&amp;Geo2=PR&amp;Code2=24&amp;Data=Count&amp;SearchText=Montreal&amp;SearchType=Contains&amp;SearchPR=01&amp;B1=All&amp;TABID=1|title=2016 Census Profile - Montréal, Territoire équivalent (Census division)|date=8 February 2017}}&lt;/ref&gt;
| ೪೯೯
| [[ಕೆನಡಾ]]
| ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್
| ರಿವಿಯೆರ್ ಡೆಸ್ ಪ್ರೈರೀಸ್ / ಸೇಂಟ್ ಲಾರೆನ್ಸ್ ನದಿ
|-
| [[ಮ್ಯಾನ್ಹ್ಯಾಟನ್‌|ಮ್ಯಾನ್ಹ್ಯಾಟನ್ ದ್ವೀಪ]]
| ೧,೬೨೮,೭೦೧ (೨೦೧೮) &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.census.gov/quickfacts/fact/table/newyorkcountymanhattanboroughnewyork,US/PST045218|title=U.S. Census Bureau QuickFacts: New York County (Manhattan Borough), New York; United States|website=www.census.gov|language=en|access-date=2019-09-12}}&lt;/ref&gt; {{Efn|The listed population is that of the New York City borough of Manhattan. Almost all of the borough's population lives on the island of Manhattan, but the borough also includes the following permanently populated areas:
* [[Marble Hill, Manhattan|Marble Hill]], a neighborhood with a population of roughly 10,000 that was originally part of Manhattan Island, but was physically separated from the rest of the island by the opening of [[Spuyten Duyvil Creek#Harlem River Ship Canal|a canal]] in 1894 and in turn physically connected to the US mainland by landfill in 1914.
* [[Randalls and Wards Islands]], the collective name for three conjoined islands with about 1,600 residents, all either patients or staff of psychiatric hospitals, or occupants of homeless shelters.
* [[Roosevelt Island]], located in the [[East River]] between Manhattan Island and [[Queens]], with a population of nearly 12,000.}}
| ೫೯
| [[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್]]
| [[ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್ ನಗರ|ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಸಿಟಿ]]
| ಹಡ್ಸನ್ ನದಿ / ಪೂರ್ವ ನದಿ
|-
| ಚಾಂಗ್ಮಿಂಗ್ ದ್ವೀಪ
| ೬೬೦,೦೦೦ (೨೦೧೦)
| ೧,೨೬೭
| [[ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಚೀನಾ]]
| [[ಶಾಂಘೈ]]
| ಯಾಂಗ್ಟ್ಜಿ ನದಿ
|-
| ಜೀಸಸ್ ದ್ವೀಪ
| ೪೨೨,೯೯೩ (೨೦೧೬) &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/prof/details/page.cfm?Lang=E&amp;Geo1=CSD&amp;Code1=2465005&amp;Geo2=CD&amp;Code2=2465&amp;SearchText=Laval&amp;SearchType=Begins&amp;SearchPR=01&amp;B1=All&amp;TABID=1&amp;type=0|title=2016 Census Profile - Laval, Territoire équivalent (Census division)|date=8 February 2017}}&lt;/ref&gt;
| ೨೪೨
| [[ಕೆನಡಾ]]
| ಲಾವಲ್
| Rivière des Mille Îles / Rivière des Prairies
|-
| ವೆಕಿ ಜಿಟ್ನಿ ಒಸ್ಟ್ರೋವ್
| ೨೨೬,೪೪೬ (೨೦೦೧)
| ೧,೮೮೫
| [[ಸ್ಲೊವಾಕಿಯ|ಸ್ಲೋವಾಕಿಯಾ]]
| [[ಬ್ರಾಟಿಸ್ಲಾವಾ]], ಕೊಮಾರ್ನೋ, ಡುನಾಜ್ಸ್ಕಾ ಸ್ಟ್ರೆಡಾ ಮತ್ತು ಇತರರು
| [[ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್]], ಲಿಟಲ್ ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್
|-
| ವಾಸಿಲೀವ್ಸ್ಕಿ ದ್ವೀಪ
| ೨೦೯,೧೮೮ (೨೦೧೭)
| ೧೦.೯
| [[ರಷ್ಯಾ]]
| [[ಸೇಂಟ್ ಪೀಟರ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್|ಸೇಂಟ್ ಪೀಟರ್ಸ್ಬರ್ಗ್]]
| ಬೊಲ್ಶಯಾ ನೆವಾ / ಮಲಯ ನೆವಾ
|-
| ಲುಲು ದ್ವೀಪ
| ೧೯೮,೩೦೯ (೨೦೧೬) &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/prof/details/page.cfm?Lang=E&amp;Geo1=CSD&amp;Code1=5915015&amp;Geo2=CD&amp;Code2=5915&amp;SearchText=Richmond&amp;SearchType=Contains&amp;SearchPR=01&amp;B1=All&amp;TABID=1&amp;type=0|title=2016 Census Profile - Richmond (Census division)|date=8 February 2017}}&lt;/ref&gt;
| ೧೨೨.೪
| [[ಕೆನಡಾ]]
| ರಿಚ್ಮಂಡ್
| ಫ್ರೇಸರ್
|-
| [[ಶ್ರೀರಂಗಂ]]
| ೧೮೧,೫೫೬ (೨೦೦೧)
| ೧೩
| [[ಭಾರತ]]
| [[ಶ್ರೀರಂಗಂ]]
| [[ಕಾವೇರಿ ನದಿ|ಕಾವೇರಿ]]
|-
| ಬ್ಯಾಂಕಾಕ್ ನೋಯಿ
| ೧೭೯,೮೧೪ (೨೦೧೭)
| ೧೮
| [[ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್]]
| [[ಬ್ಯಾಂಕಾಕ್]]
| ಚಾವೋ ಫ್ರಾಯ ನದಿ
|-
| [[ಮಾಜುಲಿ|ಮಜುಲಿ]]
| ೧೬೭,೩೦೪ (೨೦೧೧)
| ೪೨೨
| [[ಭಾರತ]]
| ವೈಷ್ಣವ ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಗಳು
| [[ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ|ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ ನದಿ]]
|-
| ಸೆಪೆಲ್ ದ್ವೀಪ
| ೧೬೬,೯೫೩ (೨೦೧೨)
| ೨೫೭
| [[ಹಂಗರಿ|ಹಂಗೇರಿ]]
| ಹಲವಾರು
| [[ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್‌|ಡ್ಯಾನ್ಯೂಬ್]]
|-
| ಹಿಸಿಂಗನ್
| ೧೩೦,೦೦೦
| ೧೯೯
| [[ಸ್ವೀಡನ್]]
| ಗೋಥೆನ್‌ಬರ್ಗ್
| ಗೊಟಾ ಅಲ್ವಿ
|-
| ವಿಲ್ಹೆಮ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್
| ೪೯,೧೩೨ (೨೦೦೬)
| ೩೫.೩
| [[ಜರ್ಮನಿ]]
| [[ಹ್ಯಾಂಬರ್ಗ್]]
| ಎಲ್ಬೆ
|-
| ಯೂಯಿಡೋ
| ೩೦,೯೮೮ (೨೦೦೬)
| ೮.೪
| [[ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ]]
| [[ಸೌಲ್|ಸಿಯೋಲ್]]
| ಹಾನ್ ನದಿ
|-
| ಮಸ್ಕಿರೋ
| ೨೭,೦೦೦
| ೧೯೧
| [[ಬ್ರೆಜಿಲ್]]
| ಬೆಲೆಮ್
| [[ಅಮೆಜಾನ್|ಅಮೆಜಾನ್ ನದಿ]]
|}

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==


[[ವರ್ಗ:ನದಿಗಳು]]</text>
      <sha1>7qms56oyqvcdw3jhd07ddb9rkkh0k4l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಶರ್ಮಿಳಾ ಓಸ್ವಾಲ್</title>
    <ns>0</ns>
    <id>144234</id>
    <revision>
      <id>1113414</id>
      <parentid>1111493</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T06:02:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pavanaja</username>
        <id>5</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Pavanaja moved page [[ಸದಸ್ಯ:Pragna Satish/ಶರ್ಮಿಳಾ ಓಸ್ವಾಲ್]] to [[ಶರ್ಮಿಳಾ ಓಸ್ವಾಲ್]] without leaving a redirect: ಲೇಖನ ಬಹುಮಟ್ಟಿಗೆ ತಯಾರಾಗಿದೆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13661" xml:space="preserve">  
[[Category:Articles with hCards]]
'''ಶರ್ಮಿಳಾ'''  '''ಓಸ್ವಾಲ್''' ಅವರು ಸರ್ಕಾರೇತರ ಸಂಸ್ಥೆ ಗ್ರೀನ್ ಎನರ್ಜಿ ಫೌಂಡೇಶನ್ (GEF) ಸಂಸ್ಥಾಪಕ ಮತ್ತು ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಜೈನ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಟ್ರೇಡ್ ಆರ್ಗನೈಸೇಶನ್ (JITO) ಮಹಿಳಾ ವಿಭಾಗದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದಾರೆ.

== ವೃತ್ತಿ ==
೨೦೦೯ ರಲ್ಲಿ, ಎನ್‌ಜಿಒ ಗ್ರೀನ್ ಎನರ್ಜಿ ಫೌಂಡೇಶನ್ (ಜಿಇಎಫ್) ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ತ್ಯಾಜ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಮೂಲಕ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಲು ಸಮುದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ನಡೆಸಿತು. &lt;ref name=&quot;Das2009&quot;&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/Waste-is-not-waste-until-wasted/articleshow/5224622.cms|title=Waste is not waste until wasted|last=Das|first=Dipannita|date=13 November 2009|work=The Times of India|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt; ಮಹಿಳೆಯರು ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಜನರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಶಿಕ್ಷಣದ ಮೇಲೆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಹೇಗೆ ಗಮನಹರಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಮಿಶ್ರಗೊಬ್ಬರ ಮತ್ತು ಸಾವಯವ ತರಕಾರಿ ತೋಟಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಓಸ್ವಾಲ್ ವಿವರಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Das2009&quot; /&gt;

೨೦೧೦ ರಲ್ಲಿ, GEF ಮತ್ತು UNESCO ಪರಿಸರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಕುರಿತು 'ಪರಿಸರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ' ಎಂಬ ಶಿಕ್ಷಣ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು, ಓಸ್ವಾಲ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳೊಂದಿಗೆ ವರ್ಕ್‌ಶಾಪ್‌ಗಳು, ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ದೂರಶಿಕ್ಷಣ ಪದವಿ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿಪರ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Das2010 2&quot;&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/Now-education-programmes-on-environmental-matters/articleshow/5938691.cms|title=Now, education programmes on environmental matters|last=Das|first=Dipannita|date=17 May 2010|work=Times of India|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt;

೨೦೧೦ ರಲ್ಲಿ, GEF ತಾನು ತಯಾರಿಸಿದ ವರದಿಯನ್ನು, &quot;ಪುಣೆಯಲ್ಲಿನ ನೀರಿನ ಕೊರತೆಯನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಮಳೆ ನೀರಿನ ಕೊಯ್ಲು&quot; ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯನ್ನು ಪುಣೆ ಮೇಯರ್ ಮೋಹನ್‌ಸಿಂಗ್ ರಾಜ್‌ಪಾಲ್‌ಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಿತು. &lt;ref name=&quot;Das2010&quot;&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/City/Pune/Rain-water-harvesting-can-meet-21-of-water-needs/articleshow/6022141.cms|title='Rain water harvesting can meet 21% of water needs'|last=Das|first=Dipannita|date=8 June 2010|work=The Times of India|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt; ಅಧ್ಯಯನವು ಪೂರ್ಣಗೊಳ್ಳಲು ಆರು ತಿಂಗಳುಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು ಎಂದು ಓಸ್ವಾಲ್ ವಿವರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಬಿಕ್ಕಟ್ಟನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಮಳೆ ಕೊಯ್ಲು ಕೋಶ ಮತ್ತು ಕಣ್ಗಾವಲು ಸಮಿತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಲು ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Das2010&quot; /&gt;

೨೦೧೧ ರಲ್ಲಿ, GEF ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಘೋಷಿಸಿತು ಮತ್ತು ಓಸ್ವಾಲ್ ವಿವರಿಸಿದರು, &quot;ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳ ಅಲಭ್ಯತೆಯ ಪರಿಣಾಮವು ಈ ಲಿಂಗದ ಚಲನಶೀಲತೆಯನ್ನು ಮತ್ತು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಅವರ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸುತ್ತಿದೆ,&quot; ಮತ್ತು GEF ತನ್ನ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. ಅತ್ಯಂತ ದುರ್ಬಲ ಜನಸಂಖ್ಯೆ. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.dnaindia.com/mumbai/report-shame-on-pmc-ngo-to-build-public-toilets-in-pune-1531397|title=Shame on PMC; NGO to build public toilets in Pune|date=13 April 2011|work=DNA|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt;

೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ, GEF ಕುಟುಂಬಗಳಿಗೆ ಸೌರ ದೀಪಗಳನ್ನು ವಿತರಿಸಲು, ಮೇಣದಬತ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸೀಮೆಎಣ್ಣೆ ದೀಪಗಳನ್ನು ಬದಲಿಸಲು ಅರುಣೋದಯ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. &lt;ref name=&quot;Paul2012&quot;&gt;{{Cite news|url=http://archive.indianexpress.com/news/the-light-of-life/1036370/|title=The light of life|last=Paul|first=Debjani|date=26 November 2012|work=The Indian Express|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt; ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ನಿರತವಾಗಿರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು NGO ಯ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಕೇಂದ್ರಬಿಂದುವಾಗಿರುವ ಹಳ್ಳಿಗಳ ನಡುವಿನ ಅಸಮಾನತೆಯನ್ನು ಓಸ್ವಾಲ್ ಗಮನಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Paul2012&quot; /&gt;

೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಜಿಇಎಫ್ ಕೇಂದ್ರ ಕುಡಿಯುವ ನೀರು ಮತ್ತು ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಸಚಿವಾಲಯದೊಂದಿಗೆ ಮಳೆನೀರು ಕೊಯ್ಲು ಮಾದರಿಯನ್ನು ಮತ್ತು ಎನ್‌ಜಿಒ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ ಸರಳ ಕುಡಿಯುವ ನೀರಿನ ಫಿಲ್ಟರ್ ಅನ್ನು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲು ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದೆ. &lt;ref name=&quot;Dastane2016&quot;&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/Rainwater-harvesting-model-travels-to-drought-hit-areas/articleshow/51986506.cms|title=Rainwater harvesting model travels to drought-hit areas|last=Dastane|first=Sarang|date=26 April 2016|work=The Times of India|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt; ಮಾದರಿಯು ಪುಣೆಯಿಂದ ಮರಾಠವಾಡಕ್ಕೆ ಹೇಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿತು ಮತ್ತು ನಿವಾಸಿಗಳಿಂದ ಉತ್ತಮ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಪಡೆಯಿತು ಮತ್ತು ಬಿಕ್ಕಟ್ಟನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಲು ಮಳೆಗಾಲದ ಮೊದಲು ಮಳೆನೀರು ಕೊಯ್ಲಿಗೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುವುದು ಹೇಗೆ ಎಂದು ಓಸ್ವಾಲ್ ವಿವರಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Dastane2016&quot; /&gt; ಯೋಜನೆಗಾಗಿ ಓವ್ಸಾಲ್ ಅವರ ಪ್ರಭಾವವು [[ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್‌ ಆಫ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ|ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿಯ]] ೨೦೧೭ ರ ವಾಟರ್ ಡಿಪ್ಲೊಮಸಿ ವರ್ಕ್‌ಶಾಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಪರಿಣಿತರಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://dusp.mit.edu/epp/news/another-year-water-diplomacy-workshops-action|title=Another Year of Water Diplomacy Workshops in Action|last=Zaerpoor|first=Yasmin|work=MIT Urban Planning|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt;

೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ, ಜೈನ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಟ್ರೇಡ್ ಆರ್ಗನೈಸೇಶನ್ (JITO), ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿಪರ ಸಂಘವು ನಗದು ಬದಲಿಗೆ ಡಿಜಿಟಲ್ ಕರೆನ್ಸಿ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಸ್ವಯಂಸೇವಕರಿಗೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡುವ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. &lt;ref name=&quot;Nair 2017&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/mumbai-news/how-jains-plan-to-go-cashless-and-spread-the-message/story-nchab6drgWJb6WzjeoasCI.html|title=How Jains plan to go cashless, and spread the message|last=Nair|first=Manoj R.|date=5 March 2017|work=Hindustan Times|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt; ಓಸ್ವಾಲ್ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಡಿಜಿಟಲ್ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Nair 2017&quot; /&gt; ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ, JITO ಓಸ್ವಾಲ್ ನೇತೃತ್ವದ 'ಜಿಟೋ ವುಮೆನ್ ಡಿಜಿಟಲ್ ವಾರಿಯರ್ಸ್' ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು, ಡಿಜಿಟಲ್ ಕರೆನ್ಸಿ ವಹಿವಾಟುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡಲು, ಓಸ್ವಾಲ್ ಅವರು &quot;ಪ್ರತಿ ಮನೆ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆ, ಸಮುದಾಯ ಮತ್ತು ದೇಶದ ಮೂಲಕ ಡಿಜಿಟಲ್ ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು&quot; ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;DaijiWorld2017&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.daijiworld.com/news/newsDisplay.aspx?newsID=440461|title=Jain body starts digital payment training scheme for women|date=28 February 2017|work=DaijiWorld|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt; ಪ್ರಚಾರವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಓಸ್ವಾಲ್ ಫೇಸ್‌ಬುಕ್ ಪುಟವನ್ನು ಸಹ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅಭಿಯಾನಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯು ಉತ್ತೇಜಕವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು, ಪ್ರಧಾನಿ ಮೋದಿಯವರಿಂದಲೂ. &lt;ref name=&quot;TOI2017&quot;&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/pm-praises-pune-women-for-digital-literacy-drive/articleshow/58099231.cms|title=PM Narendra Modi praises Pune women for digital literacy drive|date=10 April 2017|work=The Times of India|access-date=4 March 2021|agency=TNN}}&lt;/ref&gt;

== ಗೌರವಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ==

* ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ ರೋಟರಿ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ವುಮನ್ ಆಫ್ ದಿ ಇಯರ್ &lt;sup class=&quot;noprint Inline-Template Template-Fact&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; style=&quot;white-space:nowrap;&quot;&gt;&amp;#x5B; ''[[ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:Citation needed|&lt;span title=&quot;This claim needs references to reliable sources. (March 2022)&quot;&gt;ಉಲ್ಲೇಖದ ಅಗತ್ಯವಿದೆ&lt;/span&gt;]]'' &amp;#x5D;&lt;/sup&gt;

== ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ==
ಓಸ್ವಾಲ್ ಅವರ ಕುಟುಂಬವು ತ್ಯಾಜ್ಯನೀರಿನ ಮರುಬಳಕೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. &lt;ref name=&quot;Nair 2017&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/mumbai-news/how-jains-plan-to-go-cashless-and-spread-the-message/story-nchab6drgWJb6WzjeoasCI.html|title=How Jains plan to go cashless, and spread the message|last=Nair|first=Manoj R.|date=5 March 2017|work=Hindustan Times|access-date=4 March 2021}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFNair2017&quot;&gt;Nair, Manoj R. (5 March 2017). [https://www.hindustantimes.com/mumbai-news/how-jains-plan-to-go-cashless-and-spread-the-message/story-nchab6drgWJb6WzjeoasCI.html &quot;How Jains plan to go cashless, and spread the message&quot;]. ''Hindustan Times''&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;4 March&lt;/span&gt; 2021&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==
&lt;references /&gt;

== ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ==

* [https://gefworld.org/ ಗ್ರೀನ್ ಎನರ್ಜಿ ಫೌಂಡೇಶನ್] (ಅಧಿಕೃತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್)
* [https://www.youtube.com/watch?v=snrYPNxonhs MS ಜೊತೆ ವೆಬ್ನಾರ್.] [https://www.youtube.com/watch?v=snrYPNxonhs ಶರ್ಮಿಳಾ ಓಸ್ವಾಲ್ (ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗೌರವ್ ಪುರಸ್ಕಾರ ಪುರಸ್ಕೃತ) | 17 ಮೇ 2020 ರಂದು ಲೈವ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ] (YouTube)
&lt;nowiki&gt;
[[ವರ್ಗ:ಜೀವಂತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು]]
[[ವರ್ಗ:೧೯೭೨ ಜನನ]]
[[ವರ್ಗ:Pages with unreviewed translations]]&lt;/nowiki&gt;</text>
      <sha1>hfd77ev9bbi0sktuhgdyfrd8rxgf464</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113415</id>
      <parentid>1113414</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T06:03:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pavanaja</username>
        <id>5</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13556" xml:space="preserve">
'''ಶರ್ಮಿಳಾ'''  '''ಓಸ್ವಾಲ್''' ಅವರು ಸರ್ಕಾರೇತರ ಸಂಸ್ಥೆ ಗ್ರೀನ್ ಎನರ್ಜಿ ಫೌಂಡೇಶನ್ (GEF) ಸಂಸ್ಥಾಪಕ ಮತ್ತು ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಜೈನ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಟ್ರೇಡ್ ಆರ್ಗನೈಸೇಶನ್ (JITO) ಮಹಿಳಾ ವಿಭಾಗದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದಾರೆ.

== ವೃತ್ತಿ ==
೨೦೦೯ ರಲ್ಲಿ, ಎನ್‌ಜಿಒ ಗ್ರೀನ್ ಎನರ್ಜಿ ಫೌಂಡೇಶನ್ (ಜಿಇಎಫ್) ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ತ್ಯಾಜ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಮೂಲಕ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಲು ಸಮುದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ನಡೆಸಿತು. &lt;ref name=&quot;Das2009&quot;&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/Waste-is-not-waste-until-wasted/articleshow/5224622.cms|title=Waste is not waste until wasted|last=Das|first=Dipannita|date=13 November 2009|work=The Times of India|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt; ಮಹಿಳೆಯರು ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಜನರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಶಿಕ್ಷಣದ ಮೇಲೆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಹೇಗೆ ಗಮನಹರಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಮಿಶ್ರಗೊಬ್ಬರ ಮತ್ತು ಸಾವಯವ ತರಕಾರಿ ತೋಟಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಓಸ್ವಾಲ್ ವಿವರಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Das2009&quot; /&gt;

೨೦೧೦ ರಲ್ಲಿ, GEF ಮತ್ತು UNESCO ಪರಿಸರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಕುರಿತು 'ಪರಿಸರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ' ಎಂಬ ಶಿಕ್ಷಣ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು, ಓಸ್ವಾಲ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳೊಂದಿಗೆ ವರ್ಕ್‌ಶಾಪ್‌ಗಳು, ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ದೂರಶಿಕ್ಷಣ ಪದವಿ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿಪರ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Das2010 2&quot;&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/Now-education-programmes-on-environmental-matters/articleshow/5938691.cms|title=Now, education programmes on environmental matters|last=Das|first=Dipannita|date=17 May 2010|work=Times of India|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt;

೨೦೧೦ ರಲ್ಲಿ, GEF ತಾನು ತಯಾರಿಸಿದ ವರದಿಯನ್ನು, &quot;ಪುಣೆಯಲ್ಲಿನ ನೀರಿನ ಕೊರತೆಯನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಮಳೆ ನೀರಿನ ಕೊಯ್ಲು&quot; ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯನ್ನು ಪುಣೆ ಮೇಯರ್ ಮೋಹನ್‌ಸಿಂಗ್ ರಾಜ್‌ಪಾಲ್‌ಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಿತು. &lt;ref name=&quot;Das2010&quot;&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/City/Pune/Rain-water-harvesting-can-meet-21-of-water-needs/articleshow/6022141.cms|title='Rain water harvesting can meet 21% of water needs'|last=Das|first=Dipannita|date=8 June 2010|work=The Times of India|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt; ಅಧ್ಯಯನವು ಪೂರ್ಣಗೊಳ್ಳಲು ಆರು ತಿಂಗಳುಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು ಎಂದು ಓಸ್ವಾಲ್ ವಿವರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಬಿಕ್ಕಟ್ಟನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಮಳೆ ಕೊಯ್ಲು ಕೋಶ ಮತ್ತು ಕಣ್ಗಾವಲು ಸಮಿತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಲು ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Das2010&quot; /&gt;

೨೦೧೧ ರಲ್ಲಿ, GEF ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಘೋಷಿಸಿತು ಮತ್ತು ಓಸ್ವಾಲ್ ವಿವರಿಸಿದರು, &quot;ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳ ಅಲಭ್ಯತೆಯ ಪರಿಣಾಮವು ಈ ಲಿಂಗದ ಚಲನಶೀಲತೆಯನ್ನು ಮತ್ತು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಅವರ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸುತ್ತಿದೆ,&quot; ಮತ್ತು GEF ತನ್ನ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. ಅತ್ಯಂತ ದುರ್ಬಲ ಜನಸಂಖ್ಯೆ. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.dnaindia.com/mumbai/report-shame-on-pmc-ngo-to-build-public-toilets-in-pune-1531397|title=Shame on PMC; NGO to build public toilets in Pune|date=13 April 2011|work=DNA|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt;

೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ, GEF ಕುಟುಂಬಗಳಿಗೆ ಸೌರ ದೀಪಗಳನ್ನು ವಿತರಿಸಲು, ಮೇಣದಬತ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸೀಮೆಎಣ್ಣೆ ದೀಪಗಳನ್ನು ಬದಲಿಸಲು ಅರುಣೋದಯ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. &lt;ref name=&quot;Paul2012&quot;&gt;{{Cite news|url=http://archive.indianexpress.com/news/the-light-of-life/1036370/|title=The light of life|last=Paul|first=Debjani|date=26 November 2012|work=The Indian Express|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt; ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ನಿರತವಾಗಿರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು NGO ಯ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಕೇಂದ್ರಬಿಂದುವಾಗಿರುವ ಹಳ್ಳಿಗಳ ನಡುವಿನ ಅಸಮಾನತೆಯನ್ನು ಓಸ್ವಾಲ್ ಗಮನಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Paul2012&quot; /&gt;

೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಜಿಇಎಫ್ ಕೇಂದ್ರ ಕುಡಿಯುವ ನೀರು ಮತ್ತು ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಸಚಿವಾಲಯದೊಂದಿಗೆ ಮಳೆನೀರು ಕೊಯ್ಲು ಮಾದರಿಯನ್ನು ಮತ್ತು ಎನ್‌ಜಿಒ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ ಸರಳ ಕುಡಿಯುವ ನೀರಿನ ಫಿಲ್ಟರ್ ಅನ್ನು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲು ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದೆ. &lt;ref name=&quot;Dastane2016&quot;&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/Rainwater-harvesting-model-travels-to-drought-hit-areas/articleshow/51986506.cms|title=Rainwater harvesting model travels to drought-hit areas|last=Dastane|first=Sarang|date=26 April 2016|work=The Times of India|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt; ಮಾದರಿಯು ಪುಣೆಯಿಂದ ಮರಾಠವಾಡಕ್ಕೆ ಹೇಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿತು ಮತ್ತು ನಿವಾಸಿಗಳಿಂದ ಉತ್ತಮ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಪಡೆಯಿತು ಮತ್ತು ಬಿಕ್ಕಟ್ಟನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಲು ಮಳೆಗಾಲದ ಮೊದಲು ಮಳೆನೀರು ಕೊಯ್ಲಿಗೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುವುದು ಹೇಗೆ ಎಂದು ಓಸ್ವಾಲ್ ವಿವರಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Dastane2016&quot; /&gt; ಯೋಜನೆಗಾಗಿ ಓವ್ಸಾಲ್ ಅವರ ಪ್ರಭಾವವು [[ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್‌ ಆಫ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ|ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿಯ]] ೨೦೧೭ ರ ವಾಟರ್ ಡಿಪ್ಲೊಮಸಿ ವರ್ಕ್‌ಶಾಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಪರಿಣಿತರಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://dusp.mit.edu/epp/news/another-year-water-diplomacy-workshops-action|title=Another Year of Water Diplomacy Workshops in Action|last=Zaerpoor|first=Yasmin|work=MIT Urban Planning|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt;

೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ, ಜೈನ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಟ್ರೇಡ್ ಆರ್ಗನೈಸೇಶನ್ (JITO), ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿಪರ ಸಂಘವು ನಗದು ಬದಲಿಗೆ ಡಿಜಿಟಲ್ ಕರೆನ್ಸಿ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಸ್ವಯಂಸೇವಕರಿಗೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡುವ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. &lt;ref name=&quot;Nair 2017&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/mumbai-news/how-jains-plan-to-go-cashless-and-spread-the-message/story-nchab6drgWJb6WzjeoasCI.html|title=How Jains plan to go cashless, and spread the message|last=Nair|first=Manoj R.|date=5 March 2017|work=Hindustan Times|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt; ಓಸ್ವಾಲ್ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಡಿಜಿಟಲ್ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Nair 2017&quot; /&gt; ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ, JITO ಓಸ್ವಾಲ್ ನೇತೃತ್ವದ 'ಜಿಟೋ ವುಮೆನ್ ಡಿಜಿಟಲ್ ವಾರಿಯರ್ಸ್' ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು, ಡಿಜಿಟಲ್ ಕರೆನ್ಸಿ ವಹಿವಾಟುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡಲು, ಓಸ್ವಾಲ್ ಅವರು &quot;ಪ್ರತಿ ಮನೆ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆ, ಸಮುದಾಯ ಮತ್ತು ದೇಶದ ಮೂಲಕ ಡಿಜಿಟಲ್ ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು&quot; ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;DaijiWorld2017&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.daijiworld.com/news/newsDisplay.aspx?newsID=440461|title=Jain body starts digital payment training scheme for women|date=28 February 2017|work=DaijiWorld|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt; ಪ್ರಚಾರವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಓಸ್ವಾಲ್ ಫೇಸ್‌ಬುಕ್ ಪುಟವನ್ನು ಸಹ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅಭಿಯಾನಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯು ಉತ್ತೇಜಕವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು, ಪ್ರಧಾನಿ ಮೋದಿಯವರಿಂದಲೂ. &lt;ref name=&quot;TOI2017&quot;&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/pm-praises-pune-women-for-digital-literacy-drive/articleshow/58099231.cms|title=PM Narendra Modi praises Pune women for digital literacy drive|date=10 April 2017|work=The Times of India|access-date=4 March 2021|agency=TNN}}&lt;/ref&gt;

== ಗೌರವಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ==

* ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ ರೋಟರಿ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ವುಮನ್ ಆಫ್ ದಿ ಇಯರ್ &lt;sup class=&quot;noprint Inline-Template Template-Fact&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; style=&quot;white-space:nowrap;&quot;&gt;&amp;#x5B; ''[[ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:Citation needed|&lt;span title=&quot;This claim needs references to reliable sources. (March 2022)&quot;&gt;ಉಲ್ಲೇಖದ ಅಗತ್ಯವಿದೆ&lt;/span&gt;]]'' &amp;#x5D;&lt;/sup&gt;

== ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ==
ಓಸ್ವಾಲ್ ಅವರ ಕುಟುಂಬವು ತ್ಯಾಜ್ಯನೀರಿನ ಮರುಬಳಕೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. &lt;ref name=&quot;Nair 2017&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/mumbai-news/how-jains-plan-to-go-cashless-and-spread-the-message/story-nchab6drgWJb6WzjeoasCI.html|title=How Jains plan to go cashless, and spread the message|last=Nair|first=Manoj R.|date=5 March 2017|work=Hindustan Times|access-date=4 March 2021}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFNair2017&quot;&gt;Nair, Manoj R. (5 March 2017). [https://www.hindustantimes.com/mumbai-news/how-jains-plan-to-go-cashless-and-spread-the-message/story-nchab6drgWJb6WzjeoasCI.html &quot;How Jains plan to go cashless, and spread the message&quot;]. ''Hindustan Times''&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;4 March&lt;/span&gt; 2021&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==
&lt;references /&gt;

== ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ==
* [https://gefworld.org/ ಗ್ರೀನ್ ಎನರ್ಜಿ ಫೌಂಡೇಶನ್] (ಅಧಿಕೃತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್)
* [https://www.youtube.com/watch?v=snrYPNxonhs MS ಜೊತೆ ವೆಬ್ನಾರ್.] 
* [https://www.youtube.com/watch?v=snrYPNxonhs ಶರ್ಮಿಳಾ ಓಸ್ವಾಲ್ (ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗೌರವ್ ಪುರಸ್ಕಾರ ಪುರಸ್ಕೃತ) | 17 ಮೇ 2020 ರಂದು ಲೈವ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ] (YouTube)

[[ವರ್ಗ:ಜೀವಂತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು]]
[[ವರ್ಗ:೧೯೭೨ ಜನನ]]</text>
      <sha1>qg4o8u70nn0p3agmy9ub9tfrsyyu2ws</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113416</id>
      <parentid>1113415</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T06:04:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pavanaja</username>
        <id>5</id>
      </contributor>
      <comment>/* ವೃತ್ತಿ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13502" xml:space="preserve">
'''ಶರ್ಮಿಳಾ'''  '''ಓಸ್ವಾಲ್''' ಅವರು ಸರ್ಕಾರೇತರ ಸಂಸ್ಥೆ ಗ್ರೀನ್ ಎನರ್ಜಿ ಫೌಂಡೇಶನ್ (GEF) ಸಂಸ್ಥಾಪಕ ಮತ್ತು ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಜೈನ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಟ್ರೇಡ್ ಆರ್ಗನೈಸೇಶನ್ (JITO) ಮಹಿಳಾ ವಿಭಾಗದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದಾರೆ.

== ವೃತ್ತಿ ==
೨೦೦೯ ರಲ್ಲಿ, ಎನ್‌ಜಿಒ ಗ್ರೀನ್ ಎನರ್ಜಿ ಫೌಂಡೇಶನ್ (ಜಿಇಎಫ್) ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ತ್ಯಾಜ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಮೂಲಕ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಲು ಸಮುದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ನಡೆಸಿತು. &lt;ref name=&quot;Das2009&quot;&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/Waste-is-not-waste-until-wasted/articleshow/5224622.cms|title=Waste is not waste until wasted|last=Das|first=Dipannita|date=13 November 2009|work=The Times of India|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt; ಮಹಿಳೆಯರು ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಜನರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಶಿಕ್ಷಣದ ಮೇಲೆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಹೇಗೆ ಗಮನಹರಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಮಿಶ್ರಗೊಬ್ಬರ ಮತ್ತು ಸಾವಯವ ತರಕಾರಿ ತೋಟಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಓಸ್ವಾಲ್ ವಿವರಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Das2009&quot; /&gt;

೨೦೧೦ ರಲ್ಲಿ, GEF ಮತ್ತು UNESCO ಪರಿಸರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಕುರಿತು 'ಪರಿಸರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ' ಎಂಬ ಶಿಕ್ಷಣ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು, ಓಸ್ವಾಲ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳೊಂದಿಗೆ ವರ್ಕ್‌ಶಾಪ್‌ಗಳು, ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ದೂರಶಿಕ್ಷಣ ಪದವಿ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿಪರ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Das2010 2&quot;&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/Now-education-programmes-on-environmental-matters/articleshow/5938691.cms|title=Now, education programmes on environmental matters|last=Das|first=Dipannita|date=17 May 2010|work=Times of India|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt;

೨೦೧೦ ರಲ್ಲಿ, GEF ತಾನು ತಯಾರಿಸಿದ ವರದಿಯನ್ನು, &quot;ಪುಣೆಯಲ್ಲಿನ ನೀರಿನ ಕೊರತೆಯನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಮಳೆ ನೀರಿನ ಕೊಯ್ಲು&quot; ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯನ್ನು ಪುಣೆ ಮೇಯರ್ ಮೋಹನ್‌ಸಿಂಗ್ ರಾಜ್‌ಪಾಲ್‌ಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಿತು. &lt;ref name=&quot;Das2010&quot;&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/City/Pune/Rain-water-harvesting-can-meet-21-of-water-needs/articleshow/6022141.cms|title='Rain water harvesting can meet 21% of water needs'|last=Das|first=Dipannita|date=8 June 2010|work=The Times of India|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt; ಅಧ್ಯಯನವು ಪೂರ್ಣಗೊಳ್ಳಲು ಆರು ತಿಂಗಳುಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು ಎಂದು ಓಸ್ವಾಲ್ ವಿವರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಬಿಕ್ಕಟ್ಟನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಮಳೆ ಕೊಯ್ಲು ಕೋಶ ಮತ್ತು ಕಣ್ಗಾವಲು ಸಮಿತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಲು ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Das2010&quot; /&gt;

೨೦೧೧ ರಲ್ಲಿ, GEF ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಘೋಷಿಸಿತು ಮತ್ತು ಓಸ್ವಾಲ್ ವಿವರಿಸಿದರು, &quot;ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳ ಅಲಭ್ಯತೆಯ ಪರಿಣಾಮವು ಈ ಲಿಂಗದ ಚಲನಶೀಲತೆಯನ್ನು ಮತ್ತು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಅವರ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸುತ್ತಿದೆ,&quot; ಮತ್ತು GEF ತನ್ನ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. ಅತ್ಯಂತ ದುರ್ಬಲ ಜನಸಂಖ್ಯೆ. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.dnaindia.com/mumbai/report-shame-on-pmc-ngo-to-build-public-toilets-in-pune-1531397|title=Shame on PMC; NGO to build public toilets in Pune|date=13 April 2011|work=DNA|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt;

೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ, GEF ಕುಟುಂಬಗಳಿಗೆ ಸೌರ ದೀಪಗಳನ್ನು ವಿತರಿಸಲು, ಮೇಣದಬತ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸೀಮೆಎಣ್ಣೆ ದೀಪಗಳನ್ನು ಬದಲಿಸಲು ಅರುಣೋದಯ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. &lt;ref name=&quot;Paul2012&quot;&gt;{{Cite news|url=http://archive.indianexpress.com/news/the-light-of-life/1036370/|title=The light of life|last=Paul|first=Debjani|date=26 November 2012|work=The Indian Express|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt; ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ನಿರತವಾಗಿರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು NGO ಯ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಕೇಂದ್ರಬಿಂದುವಾಗಿರುವ ಹಳ್ಳಿಗಳ ನಡುವಿನ ಅಸಮಾನತೆಯನ್ನು ಓಸ್ವಾಲ್ ಗಮನಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Paul2012&quot; /&gt;

೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಜಿಇಎಫ್ ಕೇಂದ್ರ ಕುಡಿಯುವ ನೀರು ಮತ್ತು ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಸಚಿವಾಲಯದೊಂದಿಗೆ ಮಳೆನೀರು ಕೊಯ್ಲು ಮಾದರಿಯನ್ನು ಮತ್ತು ಎನ್‌ಜಿಒ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ ಸರಳ ಕುಡಿಯುವ ನೀರಿನ ಫಿಲ್ಟರ್ ಅನ್ನು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲು ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದೆ. &lt;ref name=&quot;Dastane2016&quot;&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/Rainwater-harvesting-model-travels-to-drought-hit-areas/articleshow/51986506.cms|title=Rainwater harvesting model travels to drought-hit areas|last=Dastane|first=Sarang|date=26 April 2016|work=The Times of India|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt; ಮಾದರಿಯು ಪುಣೆಯಿಂದ ಮರಾಠವಾಡಕ್ಕೆ ಹೇಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿತು ಮತ್ತು ನಿವಾಸಿಗಳಿಂದ ಉತ್ತಮ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಪಡೆಯಿತು ಮತ್ತು ಬಿಕ್ಕಟ್ಟನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಲು ಮಳೆಗಾಲದ ಮೊದಲು ಮಳೆನೀರು ಕೊಯ್ಲಿಗೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುವುದು ಹೇಗೆ ಎಂದು ಓಸ್ವಾಲ್ ವಿವರಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Dastane2016&quot; /&gt; ಯೋಜನೆಗಾಗಿ ಓವ್ಸಾಲ್ ಅವರ ಪ್ರಭಾವವು [[ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್‌ ಆಫ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ|ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿಯ]] ೨೦೧೭ ರ ವಾಟರ್ ಡಿಪ್ಲೊಮಸಿ ವರ್ಕ್‌ಶಾಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಪರಿಣಿತರಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://dusp.mit.edu/epp/news/another-year-water-diplomacy-workshops-action|title=Another Year of Water Diplomacy Workshops in Action|last=Zaerpoor|first=Yasmin|work=MIT Urban Planning|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt;

೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ, ಜೈನ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಟ್ರೇಡ್ ಆರ್ಗನೈಸೇಶನ್ (JITO), ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿಪರ ಸಂಘವು ನಗದು ಬದಲಿಗೆ ಡಿಜಿಟಲ್ ಕರೆನ್ಸಿ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಸ್ವಯಂಸೇವಕರಿಗೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡುವ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/mumbai-news/how-jains-plan-to-go-cashless-and-spread-the-message/story-nchab6drgWJb6WzjeoasCI.html|title=How Jains plan to go cashless, and spread the message|last=Nair|first=Manoj R.|date=5 March 2017|work=Hindustan Times|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt; ಓಸ್ವಾಲ್ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಡಿಜಿಟಲ್ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Nair 2017&quot; /&gt; ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ, JITO ಓಸ್ವಾಲ್ ನೇತೃತ್ವದ 'ಜಿಟೋ ವುಮೆನ್ ಡಿಜಿಟಲ್ ವಾರಿಯರ್ಸ್' ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು, ಡಿಜಿಟಲ್ ಕರೆನ್ಸಿ ವಹಿವಾಟುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡಲು, ಓಸ್ವಾಲ್ ಅವರು &quot;ಪ್ರತಿ ಮನೆ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆ, ಸಮುದಾಯ ಮತ್ತು ದೇಶದ ಮೂಲಕ ಡಿಜಿಟಲ್ ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು&quot; ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.daijiworld.com/news/newsDisplay.aspx?newsID=440461|title=Jain body starts digital payment training scheme for women|date=28 February 2017|work=DaijiWorld|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt; ಪ್ರಚಾರವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಓಸ್ವಾಲ್ ಫೇಸ್‌ಬುಕ್ ಪುಟವನ್ನು ಸಹ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅಭಿಯಾನಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯು ಉತ್ತೇಜಕವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು, ಪ್ರಧಾನಿ ಮೋದಿಯವರಿಂದಲೂ. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/pm-praises-pune-women-for-digital-literacy-drive/articleshow/58099231.cms|title=PM Narendra Modi praises Pune women for digital literacy drive|date=10 April 2017|work=The Times of India|access-date=4 March 2021|agency=TNN}}&lt;/ref&gt;

== ಗೌರವಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ==

* ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ ರೋಟರಿ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ವುಮನ್ ಆಫ್ ದಿ ಇಯರ್ &lt;sup class=&quot;noprint Inline-Template Template-Fact&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; style=&quot;white-space:nowrap;&quot;&gt;&amp;#x5B; ''[[ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:Citation needed|&lt;span title=&quot;This claim needs references to reliable sources. (March 2022)&quot;&gt;ಉಲ್ಲೇಖದ ಅಗತ್ಯವಿದೆ&lt;/span&gt;]]'' &amp;#x5D;&lt;/sup&gt;

== ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ==
ಓಸ್ವಾಲ್ ಅವರ ಕುಟುಂಬವು ತ್ಯಾಜ್ಯನೀರಿನ ಮರುಬಳಕೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. &lt;ref name=&quot;Nair 2017&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/mumbai-news/how-jains-plan-to-go-cashless-and-spread-the-message/story-nchab6drgWJb6WzjeoasCI.html|title=How Jains plan to go cashless, and spread the message|last=Nair|first=Manoj R.|date=5 March 2017|work=Hindustan Times|access-date=4 March 2021}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFNair2017&quot;&gt;Nair, Manoj R. (5 March 2017). [https://www.hindustantimes.com/mumbai-news/how-jains-plan-to-go-cashless-and-spread-the-message/story-nchab6drgWJb6WzjeoasCI.html &quot;How Jains plan to go cashless, and spread the message&quot;]. ''Hindustan Times''&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;4 March&lt;/span&gt; 2021&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==
&lt;references /&gt;

== ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ==
* [https://gefworld.org/ ಗ್ರೀನ್ ಎನರ್ಜಿ ಫೌಂಡೇಶನ್] (ಅಧಿಕೃತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್)
* [https://www.youtube.com/watch?v=snrYPNxonhs MS ಜೊತೆ ವೆಬ್ನಾರ್.] 
* [https://www.youtube.com/watch?v=snrYPNxonhs ಶರ್ಮಿಳಾ ಓಸ್ವಾಲ್ (ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗೌರವ್ ಪುರಸ್ಕಾರ ಪುರಸ್ಕೃತ) | 17 ಮೇ 2020 ರಂದು ಲೈವ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ] (YouTube)

[[ವರ್ಗ:ಜೀವಂತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು]]
[[ವರ್ಗ:೧೯೭೨ ಜನನ]]</text>
      <sha1>ohduchu3gn21xw8mvi8pvzif475daqi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113417</id>
      <parentid>1113416</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T06:05:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pavanaja</username>
        <id>5</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ಮಹಿಳಾ ಸಾಧಕಿ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13551" xml:space="preserve">
'''ಶರ್ಮಿಳಾ'''  '''ಓಸ್ವಾಲ್''' ಅವರು ಸರ್ಕಾರೇತರ ಸಂಸ್ಥೆ ಗ್ರೀನ್ ಎನರ್ಜಿ ಫೌಂಡೇಶನ್ (GEF) ಸಂಸ್ಥಾಪಕ ಮತ್ತು ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಜೈನ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಟ್ರೇಡ್ ಆರ್ಗನೈಸೇಶನ್ (JITO) ಮಹಿಳಾ ವಿಭಾಗದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದಾರೆ.

== ವೃತ್ತಿ ==
೨೦೦೯ ರಲ್ಲಿ, ಎನ್‌ಜಿಒ ಗ್ರೀನ್ ಎನರ್ಜಿ ಫೌಂಡೇಶನ್ (ಜಿಇಎಫ್) ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ತ್ಯಾಜ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಮೂಲಕ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಲು ಸಮುದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ನಡೆಸಿತು. &lt;ref name=&quot;Das2009&quot;&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/Waste-is-not-waste-until-wasted/articleshow/5224622.cms|title=Waste is not waste until wasted|last=Das|first=Dipannita|date=13 November 2009|work=The Times of India|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt; ಮಹಿಳೆಯರು ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಜನರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಶಿಕ್ಷಣದ ಮೇಲೆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಹೇಗೆ ಗಮನಹರಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಮಿಶ್ರಗೊಬ್ಬರ ಮತ್ತು ಸಾವಯವ ತರಕಾರಿ ತೋಟಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಓಸ್ವಾಲ್ ವಿವರಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Das2009&quot; /&gt;

೨೦೧೦ ರಲ್ಲಿ, GEF ಮತ್ತು UNESCO ಪರಿಸರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಕುರಿತು 'ಪರಿಸರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ' ಎಂಬ ಶಿಕ್ಷಣ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು, ಓಸ್ವಾಲ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳೊಂದಿಗೆ ವರ್ಕ್‌ಶಾಪ್‌ಗಳು, ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ದೂರಶಿಕ್ಷಣ ಪದವಿ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿಪರ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Das2010 2&quot;&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/Now-education-programmes-on-environmental-matters/articleshow/5938691.cms|title=Now, education programmes on environmental matters|last=Das|first=Dipannita|date=17 May 2010|work=Times of India|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt;

೨೦೧೦ ರಲ್ಲಿ, GEF ತಾನು ತಯಾರಿಸಿದ ವರದಿಯನ್ನು, &quot;ಪುಣೆಯಲ್ಲಿನ ನೀರಿನ ಕೊರತೆಯನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಮಳೆ ನೀರಿನ ಕೊಯ್ಲು&quot; ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯನ್ನು ಪುಣೆ ಮೇಯರ್ ಮೋಹನ್‌ಸಿಂಗ್ ರಾಜ್‌ಪಾಲ್‌ಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಿತು. &lt;ref name=&quot;Das2010&quot;&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/City/Pune/Rain-water-harvesting-can-meet-21-of-water-needs/articleshow/6022141.cms|title='Rain water harvesting can meet 21% of water needs'|last=Das|first=Dipannita|date=8 June 2010|work=The Times of India|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt; ಅಧ್ಯಯನವು ಪೂರ್ಣಗೊಳ್ಳಲು ಆರು ತಿಂಗಳುಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು ಎಂದು ಓಸ್ವಾಲ್ ವಿವರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಬಿಕ್ಕಟ್ಟನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಮಳೆ ಕೊಯ್ಲು ಕೋಶ ಮತ್ತು ಕಣ್ಗಾವಲು ಸಮಿತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಲು ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Das2010&quot; /&gt;

೨೦೧೧ ರಲ್ಲಿ, GEF ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಘೋಷಿಸಿತು ಮತ್ತು ಓಸ್ವಾಲ್ ವಿವರಿಸಿದರು, &quot;ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳ ಅಲಭ್ಯತೆಯ ಪರಿಣಾಮವು ಈ ಲಿಂಗದ ಚಲನಶೀಲತೆಯನ್ನು ಮತ್ತು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಅವರ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸುತ್ತಿದೆ,&quot; ಮತ್ತು GEF ತನ್ನ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. ಅತ್ಯಂತ ದುರ್ಬಲ ಜನಸಂಖ್ಯೆ. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.dnaindia.com/mumbai/report-shame-on-pmc-ngo-to-build-public-toilets-in-pune-1531397|title=Shame on PMC; NGO to build public toilets in Pune|date=13 April 2011|work=DNA|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt;

೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ, GEF ಕುಟುಂಬಗಳಿಗೆ ಸೌರ ದೀಪಗಳನ್ನು ವಿತರಿಸಲು, ಮೇಣದಬತ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸೀಮೆಎಣ್ಣೆ ದೀಪಗಳನ್ನು ಬದಲಿಸಲು ಅರುಣೋದಯ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. &lt;ref name=&quot;Paul2012&quot;&gt;{{Cite news|url=http://archive.indianexpress.com/news/the-light-of-life/1036370/|title=The light of life|last=Paul|first=Debjani|date=26 November 2012|work=The Indian Express|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt; ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ನಿರತವಾಗಿರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು NGO ಯ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಕೇಂದ್ರಬಿಂದುವಾಗಿರುವ ಹಳ್ಳಿಗಳ ನಡುವಿನ ಅಸಮಾನತೆಯನ್ನು ಓಸ್ವಾಲ್ ಗಮನಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Paul2012&quot; /&gt;

೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಜಿಇಎಫ್ ಕೇಂದ್ರ ಕುಡಿಯುವ ನೀರು ಮತ್ತು ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಸಚಿವಾಲಯದೊಂದಿಗೆ ಮಳೆನೀರು ಕೊಯ್ಲು ಮಾದರಿಯನ್ನು ಮತ್ತು ಎನ್‌ಜಿಒ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ ಸರಳ ಕುಡಿಯುವ ನೀರಿನ ಫಿಲ್ಟರ್ ಅನ್ನು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲು ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದೆ. &lt;ref name=&quot;Dastane2016&quot;&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/Rainwater-harvesting-model-travels-to-drought-hit-areas/articleshow/51986506.cms|title=Rainwater harvesting model travels to drought-hit areas|last=Dastane|first=Sarang|date=26 April 2016|work=The Times of India|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt; ಮಾದರಿಯು ಪುಣೆಯಿಂದ ಮರಾಠವಾಡಕ್ಕೆ ಹೇಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿತು ಮತ್ತು ನಿವಾಸಿಗಳಿಂದ ಉತ್ತಮ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಪಡೆಯಿತು ಮತ್ತು ಬಿಕ್ಕಟ್ಟನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಲು ಮಳೆಗಾಲದ ಮೊದಲು ಮಳೆನೀರು ಕೊಯ್ಲಿಗೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುವುದು ಹೇಗೆ ಎಂದು ಓಸ್ವಾಲ್ ವಿವರಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Dastane2016&quot; /&gt; ಯೋಜನೆಗಾಗಿ ಓವ್ಸಾಲ್ ಅವರ ಪ್ರಭಾವವು [[ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್‌ ಆಫ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ|ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿಯ]] ೨೦೧೭ ರ ವಾಟರ್ ಡಿಪ್ಲೊಮಸಿ ವರ್ಕ್‌ಶಾಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಪರಿಣಿತರಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://dusp.mit.edu/epp/news/another-year-water-diplomacy-workshops-action|title=Another Year of Water Diplomacy Workshops in Action|last=Zaerpoor|first=Yasmin|work=MIT Urban Planning|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt;

೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ, ಜೈನ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಟ್ರೇಡ್ ಆರ್ಗನೈಸೇಶನ್ (JITO), ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿಪರ ಸಂಘವು ನಗದು ಬದಲಿಗೆ ಡಿಜಿಟಲ್ ಕರೆನ್ಸಿ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಸ್ವಯಂಸೇವಕರಿಗೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡುವ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/mumbai-news/how-jains-plan-to-go-cashless-and-spread-the-message/story-nchab6drgWJb6WzjeoasCI.html|title=How Jains plan to go cashless, and spread the message|last=Nair|first=Manoj R.|date=5 March 2017|work=Hindustan Times|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt; ಓಸ್ವಾಲ್ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಡಿಜಿಟಲ್ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;Nair 2017&quot; /&gt; ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ, JITO ಓಸ್ವಾಲ್ ನೇತೃತ್ವದ 'ಜಿಟೋ ವುಮೆನ್ ಡಿಜಿಟಲ್ ವಾರಿಯರ್ಸ್' ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು, ಡಿಜಿಟಲ್ ಕರೆನ್ಸಿ ವಹಿವಾಟುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡಲು, ಓಸ್ವಾಲ್ ಅವರು &quot;ಪ್ರತಿ ಮನೆ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆ, ಸಮುದಾಯ ಮತ್ತು ದೇಶದ ಮೂಲಕ ಡಿಜಿಟಲ್ ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು&quot; ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.daijiworld.com/news/newsDisplay.aspx?newsID=440461|title=Jain body starts digital payment training scheme for women|date=28 February 2017|work=DaijiWorld|access-date=4 March 2021}}&lt;/ref&gt; ಪ್ರಚಾರವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಓಸ್ವಾಲ್ ಫೇಸ್‌ಬುಕ್ ಪುಟವನ್ನು ಸಹ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅಭಿಯಾನಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯು ಉತ್ತೇಜಕವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು, ಪ್ರಧಾನಿ ಮೋದಿಯವರಿಂದಲೂ. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/pm-praises-pune-women-for-digital-literacy-drive/articleshow/58099231.cms|title=PM Narendra Modi praises Pune women for digital literacy drive|date=10 April 2017|work=The Times of India|access-date=4 March 2021|agency=TNN}}&lt;/ref&gt;

== ಗೌರವಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ==

* ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ ರೋಟರಿ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ವುಮನ್ ಆಫ್ ದಿ ಇಯರ್ &lt;sup class=&quot;noprint Inline-Template Template-Fact&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; style=&quot;white-space:nowrap;&quot;&gt;&amp;#x5B; ''[[ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:Citation needed|&lt;span title=&quot;This claim needs references to reliable sources. (March 2022)&quot;&gt;ಉಲ್ಲೇಖದ ಅಗತ್ಯವಿದೆ&lt;/span&gt;]]'' &amp;#x5D;&lt;/sup&gt;

== ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ==
ಓಸ್ವಾಲ್ ಅವರ ಕುಟುಂಬವು ತ್ಯಾಜ್ಯನೀರಿನ ಮರುಬಳಕೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. &lt;ref name=&quot;Nair 2017&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/mumbai-news/how-jains-plan-to-go-cashless-and-spread-the-message/story-nchab6drgWJb6WzjeoasCI.html|title=How Jains plan to go cashless, and spread the message|last=Nair|first=Manoj R.|date=5 March 2017|work=Hindustan Times|access-date=4 March 2021}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFNair2017&quot;&gt;Nair, Manoj R. (5 March 2017). [https://www.hindustantimes.com/mumbai-news/how-jains-plan-to-go-cashless-and-spread-the-message/story-nchab6drgWJb6WzjeoasCI.html &quot;How Jains plan to go cashless, and spread the message&quot;]. ''Hindustan Times''&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;4 March&lt;/span&gt; 2021&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==
&lt;references /&gt;

== ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ==
* [https://gefworld.org/ ಗ್ರೀನ್ ಎನರ್ಜಿ ಫೌಂಡೇಶನ್] (ಅಧಿಕೃತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್)
* [https://www.youtube.com/watch?v=snrYPNxonhs MS ಜೊತೆ ವೆಬ್ನಾರ್.] 
* [https://www.youtube.com/watch?v=snrYPNxonhs ಶರ್ಮಿಳಾ ಓಸ್ವಾಲ್ (ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗೌರವ್ ಪುರಸ್ಕಾರ ಪುರಸ್ಕೃತ) | 17 ಮೇ 2020 ರಂದು ಲೈವ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ] (YouTube)

[[ವರ್ಗ:ಜೀವಂತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು]]
[[ವರ್ಗ:೧೯೭೨ ಜನನ]]
[[ವರ್ಗ:ಮಹಿಳಾ ಸಾಧಕಿ]]</text>
      <sha1>copcoeiq3xci55sm6r6zv5hgyuopf2c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಬ್ರಾಕೆನ್ ಹೌಸ್, ಲಂಡನ್</title>
    <ns>0</ns>
    <id>144320</id>
    <revision>
      <id>1113376</id>
      <parentid>1112230</parentid>
      <timestamp>2022-08-11T17:17:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13607" xml:space="preserve">
[[ಚಿತ್ರ:EH1262582_Bracken_House_05_(cropped).jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/EH1262582_Bracken_House_05_%28cropped%29.jpg/220px-EH1262582_Bracken_House_05_%28cropped%29.jpg|thumb| [[ಈಶಾನ್ಯ|ಈಶಾನ್ಯದಿಂದ]] [[ನೈರುತ್ಯ|ನೈಋತ್ಯಕ್ಕೆ]] ಕಾಣುವ [[ಉತ್ತರ]] ಮತ್ತು [[ಪೂರ್ವ|ಪೂರ್ವದ]] ಮುಂಭಾಗಗಳು.]]
'''ಬ್ರಾಕೆನ್ ಹೌಸ್''' [[ಲಂಡನ್]] ನಗರದ ೧ ಫ್ರೈಡೆ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಮತ್ತು ೧೦ ಕ್ಯಾನನ್ ಬೀದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಕಟ್ಟಡವಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದವರೆಗೆ '''ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ಟೈಮ್ಸ್''' ಪತ್ರಿಕೆಯು ನಡೆಸುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಮೇ ೨೦೧೯  ರಿಂದ ಇದು ಪುನಃ ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಆಧುನಿಕ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯತೆಯ ಒಂದು ತಡವಾದ ಉದಾಹರಣೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಇದನ್ನು ೧೯೫೫ ರಿಂದ ೧೯೫೮ ರವರೆಗೆ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು ಹಾಗೂ ಇದನ್ನು ಸೇಂಟ್ ಪಾಲ್ಸ್ ಕ್ಯಾಥೆಡ್ರಲ್‌ನ [[ಆಗ್ನೇಯ|ಆಗ್ನೇಯಕ್ಕೆ]] ತೆರವುಗೊಳಿಸಿದ ಬಾಂಬ್ ಸೈಟ್‌ನಲ್ಲಿ, ಸರ್ ಆಲ್ಬರ್ಟ್ ರಿಚರ್ಡ್‌ಸನ್‍ರವರು ''ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ಟೈಮ್ಸ್‌ನ'' ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿ ಮತ್ತು ಮುದ್ರಣ ಕಾರ್ಯಗಳಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದರು. 

೧೯೮೮ ಮತ್ತು ೧೯೯೨ ರ ನಡುವೆ ಮೈಕೆಲ್ ಹಾಪ್ಕಿನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಪಾಲುದಾರರ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಕಟ್ಟಡದ ಕೇಂದ್ರ ಭಾಗವನ್ನು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಜಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್‌ಸನ್ ಆರ್ಕಿಟೆಕ್ಟ್ಸ್‌ನ ನವೀಕರಣದ ನಂತರ ೨೦೧೯ ರ ವಸಂತಕಾಲದಲ್ಲಿ, ''ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ಟೈಮ್ಸ್'' ಬ್ರಾಕನ್ ಹೌಸ್‌ಗೆ ಮರಳಿತು.

ಇದು ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ ಗ್ರೇಡ್  ೨ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾದ ಕಟ್ಟಡವಾಯಿತು - [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌|ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ]] [[ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧ|ಎರಡನೇ ವಿಶ್ವ ಯುದ್ಧದ]] ನಂತರ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಮೊದಲ ಕಟ್ಟಡವೆಂದು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ - ಮತ್ತು ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ ಗ್ರೇಡ್ ೨ಕ್ಕೆ ನವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ.

== ಹಿನ್ನೆಲೆ ==
[[ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್‌ ಚರ್ಚಿಲ್‌|ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್ ಚರ್ಚಿಲ್‌ನ]] ೧೯೪೫ ರಲ್ಲಿ ''ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ನ್ಯೂಸ್‌ನೊಂದಿಗೆ'' ವಿಲೀನಗೊಂಡ ನಂತರ ''ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ಟೈಮ್ಸ್‌ಗೆ'' ಹೊಸ ಕಚೇರಿಗಳು ಬೇಕಾಗಿದ್ದವು. ೧೯೫೨ ರಲ್ಲಿ ವಿಸ್ಕೌಂಟ್ ಬ್ರಾಕೆನ್ ಆಗಿದ್ದ ಬ್ರೆಂಡನ್ ಬ್ರಾಕೆನ್ ಅವರ ಹೆಸರನ್ನು ಈ ಕಟ್ಟಡಕ್ಕೆ ಇಡಲಾಯಿತು.

ತಾಮ್ರದ ಮೇಲ್ಛಾವಣಿಯ ವರ್ಡಿಗ್ರಿಸ್‌ಗೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾದ ಕೆಂಪು ಇಟ್ಟಿಗೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಂಚಿನ ಕಿಟಕಿಗಳೊಂದಿಗೆ ವೃತ್ತಪತ್ರಿಕೆಯ ವಿಶಿಷ್ಟ [[ಗುಲಾಬಿ]] ಬಣ್ಣವನ್ನು ಸೂಚಿಸುವಂತೆ, ಸ್ಟಾಫರ್ಡ್‌ಶೈರ್‌ನ ಹಾಲಿಂಗ್‌ಟನ್‌ನಿಂದ [[ಗುಲಾಬಿ]] ಮರಳುಗಲ್ಲು ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ಹೊದಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸಂಪಾದಕೀಯ ಕಛೇರಿಗಳು ಉತ್ತರ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾನನ್ ಬೀದಿಯ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿವೆ. ಫ್ರೈಡೇ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಮತ್ತು ಡಿಸ್ಟಾಫ್ ಲೇನ್ ನಡುವಿನ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಅಷ್ಟಭುಜಾಕೃತಿಯ ರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಣ ಯಂತ್ರಗಳು ಮತ್ತು [[ದಕ್ಷಿಣ|ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ]] ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಚೇರಿಗಳು ಕ್ವೀನ್ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಬೀದಿಯಿಂದ ನೆಲೆಗೊಂಡಿವೆ. ಕ್ಯಾನನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದ ಮೇಲೆ ಫ್ರಾಂಕ್ ಡಾಬ್ಸನ್ ಮತ್ತು ಫಿಲಿಪ್ ಬೆಂಥಮ್ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದ ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯ ಗಡಿಯಾರವಿದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಥ್ವೈಟ್ಸ್ ಮತ್ತು ರೀಡ್ ತಯಾರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಗಡಿಯಾರವು ದೊಡ್ಡ ಚಿನ್ನದ ಬಿಸಿಲಿನ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ [[ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್‌ ಚರ್ಚಿಲ್‌|ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್ ಚರ್ಚಿಲ್‌ನ]] ಮುಖವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. [[ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್‌ ಚರ್ಚಿಲ್‌|ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್ ಚರ್ಚಿಲ್‌]]  ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವಿಸ್ಕೌಂಟ್ ಬ್ರಾಕೆನ್‌ನ ಉತ್ತಮ ಸ್ನೇಹಿತನಾಗಿದ್ದನು. &lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=dS8PBRp_4uYC&amp;pg=PA56&amp;dq=%22bracken+house%22+%22churchill%22#q=%22bracken%20house%22%20%22churchill%22|title=London's Contemporary Architecture|last=Allinson|first=Ken|date=2007|publisher=Routledge|isbn=978-1136347054|language=en|access-date=11 October 2018}}&lt;/ref&gt;

== ೧೯೮೦ ರ ಪುನರಾಭಿವೃದ್ಧಿ ==
ಇತರ ವೃತ್ತಪತ್ರಿಕೆಗಳಂತೆ, ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ [[ಲಂಡನ್‌]] ಕೇಂದ್ರದಿಂದ, ''ಫೈನಾನ್ಶಿಯಲ್ ಟೈಮ್ಸ್'' ಹೊರಬಂದಿತು ಮತ್ತು ಮುದ್ರಣ ಕಾರ್ಯಗಳು ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಮುಚ್ಚಲ್ಪಟ್ಟವು. ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ ಪಿಯರ್ಸನ್‍ರವರು ಈ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದರು.

ಆಗಸ್ಟ್ ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್|ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾದ ( ೧೯೭೫ರ ಲಾರ್ಡ್ರ್ ಫೋಸ್ಟರ್ಸ್ ವಿಲ್ಲೀಸ್ ಫೇಬರ್ ಮತ್ತು ಡುಮಾಸ್ ಕಟ್ಟಡ, ಇಪ್ಸ್‌ವಿಚ್, [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್|ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಂತಹ]] ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಂಪನಿಗಳಲ್ಲಿ), ಕಟ್ಟಡವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟ ಯುದ್ಧಾನಂತರದ ಮೊದಲ ಕಟ್ಟಡಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ರೇಕನ್ ಹೌಸ್ ಕೂಡ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಮೈಕೆಲ್ ಹಾಪ್ಕಿನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಪಾಲುದಾರರು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದ ಹೊಸ ಗಾಜು ಮತ್ತು ಉಕ್ಕಿನ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ಕೆಡವಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು (ಯುದ್ಧಾನಂತರದ ಬ್ರೈನ್‌ಮಾವರ್ ರಬ್ಬರ್ ಫ್ಯಾಕ್ಟರಿಯನ್ನು ೧೯೮೫ ರಲ್ಲಿ ವೆಲ್ಷ್ ಕಚೇರಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿತು). ೧೯೮೮ ಮತ್ತು ೧೯೯೨ ರ ನಡುವೆ ಓಬಯಾಶಿ ಕಾರ್ಪೊರೇಷನ್‌ನಿಂದ ಮರುಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ ಹಳೆಯ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಲು ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಬದಲಾದ ಕಟ್ಟಡವು ಉತ್ತರ ಮತ್ತು [[ದಕ್ಷಿಣ|ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ]] ಹಳೆಯ ಶ್ರೇಣಿಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಆದರೆ ಲಿವರ್‌ಪೂಲ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಓರಿಯಲ್ ಚೇಂಬರ್ಸ್‌ನಿಂದ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಪಡೆದ ಬಾಕ್ಸಿ ಓರಿಯಲ್ ಕಿಟಕಿಗಳೊಂದಿಗೆ (೧೮೬೪ ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ) ಕೇಂದ್ರ ಮುದ್ರಣ ಸಭಾಂಗಣವನ್ನು ಹೊಸ ಗಾಜು ಮತ್ತು ಹಾಲಿಂಗ್‌ಟನ್ ಮರಳುಗಲ್ಲಿನ ಸ್ತಂಭದ ಮೇಲೆ ರಚನಾತ್ಮಕ ಗನ್‌ಮೆಟಲ್ ರಚನೆಯೊಂದಿಗೆ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಈಗಿನ ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ೧ ಶುಕ್ರವಾರದ ಬೀದಿಯಲ್ಲಿ ಅದರ ಮುಖ್ಯ ದ್ವಾರದೊಂದಿಗೆ, ೨೦೦೨ ರಲ್ಲಿ ಡೈ-ಇಚಿ ಕಾಂಗ್ಯೋ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ಫ್ಯೂಜಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಜಪಾನ್‌ನ ಇಂಡಸ್ಟ್ರಿಯಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಗಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ತೆರೆದ ಕಚೇರಿಗಳು ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರ ಮಹಡಿಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಲು ಕಟ್ಟಡವನ್ನು [[ಜಪಾನ್‌|ಜಪಾನ್‌ನಲ್ಲಿನ]] ಮೂರನೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಬ್ಯಾಂಕಾದ ಮಿಝುಹೊ ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ಗ್ರೂಪ್ ಅನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. &lt;ref&gt;{{Cite book|title=Historical Dictionary of Postwar Japan|last=Hoover|first=William D.|date=18 March 2011|publisher=[[Scarecrow Press]]|isbn=978-0-8108-7539-5|page=33}}&lt;/ref&gt;  ಹಾಪ್ಕಿನ್ಸ್ ಸೇರ್ಪಡೆಗಳನ್ನು ೨೦೧೩ ರ ಗ್ರೇಡ್ ೨ ರ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ.

೨೦೧೯ರಲ್ಲಿ ''ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ಟೈಮ್ಸ್,'' ಸೌತ್‌ವಾರ್ಕ್ ಸೇತುವೆಯಲ್ಲಿರುವ ತನ್ನ ಕಚೇರಿಗಳಿಂದ ಬ್ರಾಕನ್ ಹೌಸ್‌ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.ft.com/content/fe383b92-6d98-11e9-9ff9-8c855179f1c4|title=Bracken House: a blend of tradition and modernity|last=Heathcote|first=Edwin|date=2019-05-13|work=[[Financial Times]]|access-date=2020-12-22}}&lt;/ref&gt;&lt;gallery&gt;
ಚಿತ್ರ:Bracken House in Cannon Street - geograph.org.uk - 881698.jpg|ಕ್ಯಾನನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ನೋಡುತ್ತಿರುವುದು
ಚಿತ್ರ:EH1262582 Bracken House 04.jpg|ಈಶಾನ್ಯ ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿ, ಶುಕ್ರವಾರದ ಬೀದಿಯು ಕ್ಯಾನನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಅನ್ನು ಸಂಧಿಸುತ್ತದೆ
ಚಿತ್ರ:EH1262582 Bracken House 03.jpg|ಶುಕ್ರವಾರದ ಬೀದಿಯಲ್ಲಿ ಪೂರ್ವದ ಮುಂಭಾಗ, ಆಗ್ನೇಯದಿಂದ, ವಾಯುವ್ಯಕ್ಕೆ ಕಾಣುತ್ತಿದೆ
ಚಿತ್ರ:EH1262582 Bracken House 01.jpg|ಕ್ವೀನ್ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಿಂದ ದಕ್ಷಿಣದ ಮುಂಭಾಗ
ಚಿತ್ರ:EH1262582 Bracken House 06.jpg|ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದ ಮೇಲಿರುವ ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯ ಗಡಿಯಾರ ರಾಶಿಚಕ್ರದ ಚಿಹ್ನೆಗಳನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ
ಚಿತ್ರ:Clock (8151686131).jpg|[[ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್‌ ಚರ್ಚಿಲ್‌|ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್ ಚರ್ಚಿಲ್]] ಅವರ ಮುಖದೊಂದಿಗೆ ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯ ಗಡಿಯಾರದ ವಿವರ
&lt;/gallery&gt;

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;1&quot;&gt;&lt;/references&gt;

* [https://www.historicengland.org.uk/listing/the-list/list-entry/1262582 ಬ್ರಾಕೆನ್ ಹೌಸ್], ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪರಂಪರೆಯ ಪಟ್ಟಿ, ಐತಿಹಾಸಿಕ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್
* [http://www.londonremembers.com/memorials/bracken-house ಲಂಡನ್ ರಿಮೆಂಬರ್ಸ್]
* [https://web.archive.org/web/20160204194236/http://www.londonarchitectureguide.com/2013/06/bracken-house.html ಲಂಡನ್ ಆರ್ಕಿಟೆಕ್ಚರ್ ಗೈಡ್]
* [http://www.e-architect.co.uk/london/bracken-house e-architect.co.uk]
* [https://web.archive.org/web/20150204025952/http://collage.cityoflondon.gov.uk/collage/app%3Bjsessionid%3DDD6BC8825F9C665761BBCCAEFA1AEA9A?service=external%2FItem&amp;sp=Zlondon&amp;sp=53690&amp;sp=X ಮೂಲ ಕಟ್ಟಡ], ಲಂಡನ್ ನಗರ</text>
      <sha1>9lgwiltaps82kdk0h2gikrlb0u22jgv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113385</id>
      <parentid>1113376</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T01:21:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* ೧೯೮೦ ರ ಪುನರಾಭಿವೃದ್ಧಿ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13635" xml:space="preserve">
[[ಚಿತ್ರ:EH1262582_Bracken_House_05_(cropped).jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/EH1262582_Bracken_House_05_%28cropped%29.jpg/220px-EH1262582_Bracken_House_05_%28cropped%29.jpg|thumb| [[ಈಶಾನ್ಯ|ಈಶಾನ್ಯದಿಂದ]] [[ನೈರುತ್ಯ|ನೈಋತ್ಯಕ್ಕೆ]] ಕಾಣುವ [[ಉತ್ತರ]] ಮತ್ತು [[ಪೂರ್ವ|ಪೂರ್ವದ]] ಮುಂಭಾಗಗಳು.]]
'''ಬ್ರಾಕೆನ್ ಹೌಸ್''' [[ಲಂಡನ್]] ನಗರದ ೧ ಫ್ರೈಡೆ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಮತ್ತು ೧೦ ಕ್ಯಾನನ್ ಬೀದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಕಟ್ಟಡವಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದವರೆಗೆ '''ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ಟೈಮ್ಸ್''' ಪತ್ರಿಕೆಯು ನಡೆಸುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಮೇ ೨೦೧೯  ರಿಂದ ಇದು ಪುನಃ ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಆಧುನಿಕ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯತೆಯ ಒಂದು ತಡವಾದ ಉದಾಹರಣೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಇದನ್ನು ೧೯೫೫ ರಿಂದ ೧೯೫೮ ರವರೆಗೆ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು ಹಾಗೂ ಇದನ್ನು ಸೇಂಟ್ ಪಾಲ್ಸ್ ಕ್ಯಾಥೆಡ್ರಲ್‌ನ [[ಆಗ್ನೇಯ|ಆಗ್ನೇಯಕ್ಕೆ]] ತೆರವುಗೊಳಿಸಿದ ಬಾಂಬ್ ಸೈಟ್‌ನಲ್ಲಿ, ಸರ್ ಆಲ್ಬರ್ಟ್ ರಿಚರ್ಡ್‌ಸನ್‍ರವರು ''ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ಟೈಮ್ಸ್‌ನ'' ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿ ಮತ್ತು ಮುದ್ರಣ ಕಾರ್ಯಗಳಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದರು. 

೧೯೮೮ ಮತ್ತು ೧೯೯೨ ರ ನಡುವೆ ಮೈಕೆಲ್ ಹಾಪ್ಕಿನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಪಾಲುದಾರರ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಕಟ್ಟಡದ ಕೇಂದ್ರ ಭಾಗವನ್ನು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಜಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್‌ಸನ್ ಆರ್ಕಿಟೆಕ್ಟ್ಸ್‌ನ ನವೀಕರಣದ ನಂತರ ೨೦೧೯ ರ ವಸಂತಕಾಲದಲ್ಲಿ, ''ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ಟೈಮ್ಸ್'' ಬ್ರಾಕನ್ ಹೌಸ್‌ಗೆ ಮರಳಿತು.

ಇದು ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ ಗ್ರೇಡ್  ೨ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾದ ಕಟ್ಟಡವಾಯಿತು - [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌|ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ]] [[ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧ|ಎರಡನೇ ವಿಶ್ವ ಯುದ್ಧದ]] ನಂತರ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಮೊದಲ ಕಟ್ಟಡವೆಂದು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ - ಮತ್ತು ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ ಗ್ರೇಡ್ ೨ಕ್ಕೆ ನವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ.

== ಹಿನ್ನೆಲೆ ==
[[ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್‌ ಚರ್ಚಿಲ್‌|ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್ ಚರ್ಚಿಲ್‌ನ]] ೧೯೪೫ ರಲ್ಲಿ ''ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ನ್ಯೂಸ್‌ನೊಂದಿಗೆ'' ವಿಲೀನಗೊಂಡ ನಂತರ ''ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ಟೈಮ್ಸ್‌ಗೆ'' ಹೊಸ ಕಚೇರಿಗಳು ಬೇಕಾಗಿದ್ದವು. ೧೯೫೨ ರಲ್ಲಿ ವಿಸ್ಕೌಂಟ್ ಬ್ರಾಕೆನ್ ಆಗಿದ್ದ ಬ್ರೆಂಡನ್ ಬ್ರಾಕೆನ್ ಅವರ ಹೆಸರನ್ನು ಈ ಕಟ್ಟಡಕ್ಕೆ ಇಡಲಾಯಿತು.

ತಾಮ್ರದ ಮೇಲ್ಛಾವಣಿಯ ವರ್ಡಿಗ್ರಿಸ್‌ಗೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾದ ಕೆಂಪು ಇಟ್ಟಿಗೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಂಚಿನ ಕಿಟಕಿಗಳೊಂದಿಗೆ ವೃತ್ತಪತ್ರಿಕೆಯ ವಿಶಿಷ್ಟ [[ಗುಲಾಬಿ]] ಬಣ್ಣವನ್ನು ಸೂಚಿಸುವಂತೆ, ಸ್ಟಾಫರ್ಡ್‌ಶೈರ್‌ನ ಹಾಲಿಂಗ್‌ಟನ್‌ನಿಂದ [[ಗುಲಾಬಿ]] ಮರಳುಗಲ್ಲು ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ಹೊದಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸಂಪಾದಕೀಯ ಕಛೇರಿಗಳು ಉತ್ತರ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾನನ್ ಬೀದಿಯ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿವೆ. ಫ್ರೈಡೇ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಮತ್ತು ಡಿಸ್ಟಾಫ್ ಲೇನ್ ನಡುವಿನ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಅಷ್ಟಭುಜಾಕೃತಿಯ ರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಣ ಯಂತ್ರಗಳು ಮತ್ತು [[ದಕ್ಷಿಣ|ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ]] ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಚೇರಿಗಳು ಕ್ವೀನ್ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಬೀದಿಯಿಂದ ನೆಲೆಗೊಂಡಿವೆ. ಕ್ಯಾನನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದ ಮೇಲೆ ಫ್ರಾಂಕ್ ಡಾಬ್ಸನ್ ಮತ್ತು ಫಿಲಿಪ್ ಬೆಂಥಮ್ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದ ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯ ಗಡಿಯಾರವಿದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಥ್ವೈಟ್ಸ್ ಮತ್ತು ರೀಡ್ ತಯಾರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಗಡಿಯಾರವು ದೊಡ್ಡ ಚಿನ್ನದ ಬಿಸಿಲಿನ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ [[ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್‌ ಚರ್ಚಿಲ್‌|ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್ ಚರ್ಚಿಲ್‌ನ]] ಮುಖವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. [[ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್‌ ಚರ್ಚಿಲ್‌|ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್ ಚರ್ಚಿಲ್‌]]  ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವಿಸ್ಕೌಂಟ್ ಬ್ರಾಕೆನ್‌ನ ಉತ್ತಮ ಸ್ನೇಹಿತನಾಗಿದ್ದನು. &lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=dS8PBRp_4uYC&amp;pg=PA56&amp;dq=%22bracken+house%22+%22churchill%22#q=%22bracken%20house%22%20%22churchill%22|title=London's Contemporary Architecture|last=Allinson|first=Ken|date=2007|publisher=Routledge|isbn=978-1136347054|language=en|access-date=11 October 2018}}&lt;/ref&gt;

== ೧೯೮೦ ರ ಪುನರಾಭಿವೃದ್ಧಿ ==
ಇತರ ವೃತ್ತಪತ್ರಿಕೆಗಳಂತೆ, ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ [[ಲಂಡನ್‌]] ಕೇಂದ್ರದಿಂದ, ''ಫೈನಾನ್ಶಿಯಲ್ ಟೈಮ್ಸ್'' ಹೊರಬಂದಿತು ಮತ್ತು ಮುದ್ರಣ ಕಾರ್ಯಗಳು ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಮುಚ್ಚಲ್ಪಟ್ಟವು. ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ ಪಿಯರ್ಸನ್‍ರವರು ಈ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದರು.

ಆಗಸ್ಟ್ ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್|ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾದ ( ೧೯೭೫ರ ಲಾರ್ಡ್ರ್ ಫೋಸ್ಟರ್ಸ್ ವಿಲ್ಲೀಸ್ ಫೇಬರ್ ಮತ್ತು ಡುಮಾಸ್ ಕಟ್ಟಡ, ಇಪ್ಸ್‌ವಿಚ್, [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್|ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಂತಹ]] ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಂಪನಿಗಳಲ್ಲಿ), ಕಟ್ಟಡವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟ ಯುದ್ಧಾನಂತರದ ಮೊದಲ ಕಟ್ಟಡಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ರೇಕನ್ ಹೌಸ್ ಕೂಡ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಮೈಕೆಲ್ ಹಾಪ್ಕಿನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಪಾಲುದಾರರು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದ ಹೊಸ ಗಾಜು ಮತ್ತು ಉಕ್ಕಿನ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ಕೆಡವಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು (ಯುದ್ಧಾನಂತರದ ಬ್ರೈನ್‌ಮಾವರ್ ರಬ್ಬರ್ ಫ್ಯಾಕ್ಟರಿಯನ್ನು ೧೯೮೫ ರಲ್ಲಿ ವೆಲ್ಷ್ ಕಚೇರಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿತು). ೧೯೮೮ ಮತ್ತು ೧೯೯೨ ರ ನಡುವೆ ಓಬಯಾಶಿ ಕಾರ್ಪೊರೇಷನ್‌ನಿಂದ ಮರುಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ ಹಳೆಯ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಲು ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಬದಲಾದ ಕಟ್ಟಡವು ಉತ್ತರ ಮತ್ತು [[ದಕ್ಷಿಣ|ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ]] ಹಳೆಯ ಶ್ರೇಣಿಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಆದರೆ ಲಿವರ್‌ಪೂಲ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಓರಿಯಲ್ ಚೇಂಬರ್ಸ್‌ನಿಂದ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಪಡೆದ ಬಾಕ್ಸಿ ಓರಿಯಲ್ ಕಿಟಕಿಗಳೊಂದಿಗೆ (೧೮೬೪ ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ) ಕೇಂದ್ರ ಮುದ್ರಣ ಸಭಾಂಗಣವನ್ನು ಹೊಸ ಗಾಜು ಮತ್ತು ಹಾಲಿಂಗ್‌ಟನ್ ಮರಳುಗಲ್ಲಿನ ಸ್ತಂಭದ ಮೇಲೆ ರಚನಾತ್ಮಕ ಗನ್‌ಮೆಟಲ್ ರಚನೆಯೊಂದಿಗೆ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಈಗಿನ ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ೧ ಶುಕ್ರವಾರದ ಬೀದಿಯಲ್ಲಿ ಅದರ ಮುಖ್ಯ ದ್ವಾರದೊಂದಿಗೆ, ೨೦೦೨ ರಲ್ಲಿ ಡೈ-ಇಚಿ ಕಾಂಗ್ಯೋ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ಫ್ಯೂಜಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಜಪಾನ್‌ನ ಇಂಡಸ್ಟ್ರಿಯಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಗಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ತೆರೆದ ಕಚೇರಿಗಳು ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರ ಮಹಡಿಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಲು ಕಟ್ಟಡವನ್ನು [[ಜಪಾನ್‌|ಜಪಾನ್‌ನಲ್ಲಿನ]] ಮೂರನೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಬ್ಯಾಂಕಾದ ಮಿಝುಹೊ ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ಗ್ರೂಪ್ ಅನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. &lt;ref&gt;{{Cite book|title=Historical Dictionary of Postwar Japan|last=Hoover|first=William D.|date=18 March 2011|publisher=[[Scarecrow Press]]|isbn=978-0-8108-7539-5|page=33}}&lt;/ref&gt;  ಹಾಪ್ಕಿನ್ಸ್ ಸೇರ್ಪಡೆಗಳನ್ನು ೨೦೧೩ ರ ಗ್ರೇಡ್ ೨ ರ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ.

೨೦೧೯ರಲ್ಲಿ ''ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ಟೈಮ್ಸ್,'' ಸೌತ್‌ವಾರ್ಕ್ ಸೇತುವೆಯಲ್ಲಿರುವ ತನ್ನ ಕಚೇರಿಗಳಿಂದ ಬ್ರಾಕನ್ ಹೌಸ್‌ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.ft.com/content/fe383b92-6d98-11e9-9ff9-8c855179f1c4|title=Bracken House: a blend of tradition and modernity|last=Heathcote|first=Edwin|date=2019-05-13|work=[[Financial Times]]|access-date=2020-12-22}}&lt;/ref&gt;

==ಛಾಯಾಂಕಣ==
&lt;gallery&gt;
ಚಿತ್ರ:Bracken House in Cannon Street - geograph.org.uk - 881698.jpg|ಕ್ಯಾನನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ನೋಡುತ್ತಿರುವುದು
ಚಿತ್ರ:EH1262582 Bracken House 04.jpg|ಈಶಾನ್ಯ ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿ, ಶುಕ್ರವಾರದ ಬೀದಿಯು ಕ್ಯಾನನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಅನ್ನು ಸಂಧಿಸುತ್ತದೆ
ಚಿತ್ರ:EH1262582 Bracken House 03.jpg|ಶುಕ್ರವಾರದ ಬೀದಿಯಲ್ಲಿ ಪೂರ್ವದ ಮುಂಭಾಗ, ಆಗ್ನೇಯದಿಂದ, ವಾಯುವ್ಯಕ್ಕೆ ಕಾಣುತ್ತಿದೆ
ಚಿತ್ರ:EH1262582 Bracken House 01.jpg|ಕ್ವೀನ್ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಿಂದ ದಕ್ಷಿಣದ ಮುಂಭಾಗ
ಚಿತ್ರ:EH1262582 Bracken House 06.jpg|ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದ ಮೇಲಿರುವ ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯ ಗಡಿಯಾರ ರಾಶಿಚಕ್ರದ ಚಿಹ್ನೆಗಳನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ
ಚಿತ್ರ:Clock (8151686131).jpg|[[ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್‌ ಚರ್ಚಿಲ್‌|ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್ ಚರ್ಚಿಲ್]] ಅವರ ಮುಖದೊಂದಿಗೆ ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯ ಗಡಿಯಾರದ ವಿವರ
&lt;/gallery&gt;

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;1&quot;&gt;&lt;/references&gt;

* [https://www.historicengland.org.uk/listing/the-list/list-entry/1262582 ಬ್ರಾಕೆನ್ ಹೌಸ್], ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪರಂಪರೆಯ ಪಟ್ಟಿ, ಐತಿಹಾಸಿಕ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್
* [http://www.londonremembers.com/memorials/bracken-house ಲಂಡನ್ ರಿಮೆಂಬರ್ಸ್]
* [https://web.archive.org/web/20160204194236/http://www.londonarchitectureguide.com/2013/06/bracken-house.html ಲಂಡನ್ ಆರ್ಕಿಟೆಕ್ಚರ್ ಗೈಡ್]
* [http://www.e-architect.co.uk/london/bracken-house e-architect.co.uk]
* [https://web.archive.org/web/20150204025952/http://collage.cityoflondon.gov.uk/collage/app%3Bjsessionid%3DDD6BC8825F9C665761BBCCAEFA1AEA9A?service=external%2FItem&amp;sp=Zlondon&amp;sp=53690&amp;sp=X ಮೂಲ ಕಟ್ಟಡ], ಲಂಡನ್ ನಗರ</text>
      <sha1>6lnhn9nujqtxmfz825d7g4tzbqnboio</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113386</id>
      <parentid>1113385</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T01:22:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ಪತ್ರಿಕೋದ್ಯಮ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13687" xml:space="preserve">
[[ಚಿತ್ರ:EH1262582_Bracken_House_05_(cropped).jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/EH1262582_Bracken_House_05_%28cropped%29.jpg/220px-EH1262582_Bracken_House_05_%28cropped%29.jpg|thumb| [[ಈಶಾನ್ಯ|ಈಶಾನ್ಯದಿಂದ]] [[ನೈರುತ್ಯ|ನೈಋತ್ಯಕ್ಕೆ]] ಕಾಣುವ [[ಉತ್ತರ]] ಮತ್ತು [[ಪೂರ್ವ|ಪೂರ್ವದ]] ಮುಂಭಾಗಗಳು.]]
'''ಬ್ರಾಕೆನ್ ಹೌಸ್''' [[ಲಂಡನ್]] ನಗರದ ೧ ಫ್ರೈಡೆ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಮತ್ತು ೧೦ ಕ್ಯಾನನ್ ಬೀದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಕಟ್ಟಡವಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದವರೆಗೆ '''ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ಟೈಮ್ಸ್''' ಪತ್ರಿಕೆಯು ನಡೆಸುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಮೇ ೨೦೧೯  ರಿಂದ ಇದು ಪುನಃ ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಆಧುನಿಕ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯತೆಯ ಒಂದು ತಡವಾದ ಉದಾಹರಣೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಇದನ್ನು ೧೯೫೫ ರಿಂದ ೧೯೫೮ ರವರೆಗೆ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು ಹಾಗೂ ಇದನ್ನು ಸೇಂಟ್ ಪಾಲ್ಸ್ ಕ್ಯಾಥೆಡ್ರಲ್‌ನ [[ಆಗ್ನೇಯ|ಆಗ್ನೇಯಕ್ಕೆ]] ತೆರವುಗೊಳಿಸಿದ ಬಾಂಬ್ ಸೈಟ್‌ನಲ್ಲಿ, ಸರ್ ಆಲ್ಬರ್ಟ್ ರಿಚರ್ಡ್‌ಸನ್‍ರವರು ''ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ಟೈಮ್ಸ್‌ನ'' ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿ ಮತ್ತು ಮುದ್ರಣ ಕಾರ್ಯಗಳಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದರು. 

೧೯೮೮ ಮತ್ತು ೧೯೯೨ ರ ನಡುವೆ ಮೈಕೆಲ್ ಹಾಪ್ಕಿನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಪಾಲುದಾರರ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಕಟ್ಟಡದ ಕೇಂದ್ರ ಭಾಗವನ್ನು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಜಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್‌ಸನ್ ಆರ್ಕಿಟೆಕ್ಟ್ಸ್‌ನ ನವೀಕರಣದ ನಂತರ ೨೦೧೯ ರ ವಸಂತಕಾಲದಲ್ಲಿ, ''ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ಟೈಮ್ಸ್'' ಬ್ರಾಕನ್ ಹೌಸ್‌ಗೆ ಮರಳಿತು.

ಇದು ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ ಗ್ರೇಡ್  ೨ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾದ ಕಟ್ಟಡವಾಯಿತು - [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌|ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ]] [[ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧ|ಎರಡನೇ ವಿಶ್ವ ಯುದ್ಧದ]] ನಂತರ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಮೊದಲ ಕಟ್ಟಡವೆಂದು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ - ಮತ್ತು ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ ಗ್ರೇಡ್ ೨ಕ್ಕೆ ನವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ.

== ಹಿನ್ನೆಲೆ ==
[[ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್‌ ಚರ್ಚಿಲ್‌|ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್ ಚರ್ಚಿಲ್‌ನ]] ೧೯೪೫ ರಲ್ಲಿ ''ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ನ್ಯೂಸ್‌ನೊಂದಿಗೆ'' ವಿಲೀನಗೊಂಡ ನಂತರ ''ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ಟೈಮ್ಸ್‌ಗೆ'' ಹೊಸ ಕಚೇರಿಗಳು ಬೇಕಾಗಿದ್ದವು. ೧೯೫೨ ರಲ್ಲಿ ವಿಸ್ಕೌಂಟ್ ಬ್ರಾಕೆನ್ ಆಗಿದ್ದ ಬ್ರೆಂಡನ್ ಬ್ರಾಕೆನ್ ಅವರ ಹೆಸರನ್ನು ಈ ಕಟ್ಟಡಕ್ಕೆ ಇಡಲಾಯಿತು.

ತಾಮ್ರದ ಮೇಲ್ಛಾವಣಿಯ ವರ್ಡಿಗ್ರಿಸ್‌ಗೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾದ ಕೆಂಪು ಇಟ್ಟಿಗೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಂಚಿನ ಕಿಟಕಿಗಳೊಂದಿಗೆ ವೃತ್ತಪತ್ರಿಕೆಯ ವಿಶಿಷ್ಟ [[ಗುಲಾಬಿ]] ಬಣ್ಣವನ್ನು ಸೂಚಿಸುವಂತೆ, ಸ್ಟಾಫರ್ಡ್‌ಶೈರ್‌ನ ಹಾಲಿಂಗ್‌ಟನ್‌ನಿಂದ [[ಗುಲಾಬಿ]] ಮರಳುಗಲ್ಲು ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ಹೊದಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸಂಪಾದಕೀಯ ಕಛೇರಿಗಳು ಉತ್ತರ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾನನ್ ಬೀದಿಯ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿವೆ. ಫ್ರೈಡೇ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಮತ್ತು ಡಿಸ್ಟಾಫ್ ಲೇನ್ ನಡುವಿನ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಅಷ್ಟಭುಜಾಕೃತಿಯ ರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಣ ಯಂತ್ರಗಳು ಮತ್ತು [[ದಕ್ಷಿಣ|ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ]] ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಚೇರಿಗಳು ಕ್ವೀನ್ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಬೀದಿಯಿಂದ ನೆಲೆಗೊಂಡಿವೆ. ಕ್ಯಾನನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದ ಮೇಲೆ ಫ್ರಾಂಕ್ ಡಾಬ್ಸನ್ ಮತ್ತು ಫಿಲಿಪ್ ಬೆಂಥಮ್ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದ ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯ ಗಡಿಯಾರವಿದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಥ್ವೈಟ್ಸ್ ಮತ್ತು ರೀಡ್ ತಯಾರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಗಡಿಯಾರವು ದೊಡ್ಡ ಚಿನ್ನದ ಬಿಸಿಲಿನ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ [[ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್‌ ಚರ್ಚಿಲ್‌|ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್ ಚರ್ಚಿಲ್‌ನ]] ಮುಖವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. [[ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್‌ ಚರ್ಚಿಲ್‌|ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್ ಚರ್ಚಿಲ್‌]]  ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವಿಸ್ಕೌಂಟ್ ಬ್ರಾಕೆನ್‌ನ ಉತ್ತಮ ಸ್ನೇಹಿತನಾಗಿದ್ದನು. &lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=dS8PBRp_4uYC&amp;pg=PA56&amp;dq=%22bracken+house%22+%22churchill%22#q=%22bracken%20house%22%20%22churchill%22|title=London's Contemporary Architecture|last=Allinson|first=Ken|date=2007|publisher=Routledge|isbn=978-1136347054|language=en|access-date=11 October 2018}}&lt;/ref&gt;

== ೧೯೮೦ ರ ಪುನರಾಭಿವೃದ್ಧಿ ==
ಇತರ ವೃತ್ತಪತ್ರಿಕೆಗಳಂತೆ, ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ [[ಲಂಡನ್‌]] ಕೇಂದ್ರದಿಂದ, ''ಫೈನಾನ್ಶಿಯಲ್ ಟೈಮ್ಸ್'' ಹೊರಬಂದಿತು ಮತ್ತು ಮುದ್ರಣ ಕಾರ್ಯಗಳು ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಮುಚ್ಚಲ್ಪಟ್ಟವು. ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ ಪಿಯರ್ಸನ್‍ರವರು ಈ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದರು.

ಆಗಸ್ಟ್ ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್|ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾದ ( ೧೯೭೫ರ ಲಾರ್ಡ್ರ್ ಫೋಸ್ಟರ್ಸ್ ವಿಲ್ಲೀಸ್ ಫೇಬರ್ ಮತ್ತು ಡುಮಾಸ್ ಕಟ್ಟಡ, ಇಪ್ಸ್‌ವಿಚ್, [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್|ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಂತಹ]] ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಂಪನಿಗಳಲ್ಲಿ), ಕಟ್ಟಡವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟ ಯುದ್ಧಾನಂತರದ ಮೊದಲ ಕಟ್ಟಡಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ರೇಕನ್ ಹೌಸ್ ಕೂಡ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಮೈಕೆಲ್ ಹಾಪ್ಕಿನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಪಾಲುದಾರರು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದ ಹೊಸ ಗಾಜು ಮತ್ತು ಉಕ್ಕಿನ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ಕೆಡವಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು (ಯುದ್ಧಾನಂತರದ ಬ್ರೈನ್‌ಮಾವರ್ ರಬ್ಬರ್ ಫ್ಯಾಕ್ಟರಿಯನ್ನು ೧೯೮೫ ರಲ್ಲಿ ವೆಲ್ಷ್ ಕಚೇರಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿತು). ೧೯೮೮ ಮತ್ತು ೧೯೯೨ ರ ನಡುವೆ ಓಬಯಾಶಿ ಕಾರ್ಪೊರೇಷನ್‌ನಿಂದ ಮರುಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ ಹಳೆಯ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಲು ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಬದಲಾದ ಕಟ್ಟಡವು ಉತ್ತರ ಮತ್ತು [[ದಕ್ಷಿಣ|ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ]] ಹಳೆಯ ಶ್ರೇಣಿಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಆದರೆ ಲಿವರ್‌ಪೂಲ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಓರಿಯಲ್ ಚೇಂಬರ್ಸ್‌ನಿಂದ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಪಡೆದ ಬಾಕ್ಸಿ ಓರಿಯಲ್ ಕಿಟಕಿಗಳೊಂದಿಗೆ (೧೮೬೪ ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ) ಕೇಂದ್ರ ಮುದ್ರಣ ಸಭಾಂಗಣವನ್ನು ಹೊಸ ಗಾಜು ಮತ್ತು ಹಾಲಿಂಗ್‌ಟನ್ ಮರಳುಗಲ್ಲಿನ ಸ್ತಂಭದ ಮೇಲೆ ರಚನಾತ್ಮಕ ಗನ್‌ಮೆಟಲ್ ರಚನೆಯೊಂದಿಗೆ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಈಗಿನ ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ೧ ಶುಕ್ರವಾರದ ಬೀದಿಯಲ್ಲಿ ಅದರ ಮುಖ್ಯ ದ್ವಾರದೊಂದಿಗೆ, ೨೦೦೨ ರಲ್ಲಿ ಡೈ-ಇಚಿ ಕಾಂಗ್ಯೋ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ಫ್ಯೂಜಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಜಪಾನ್‌ನ ಇಂಡಸ್ಟ್ರಿಯಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಗಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ತೆರೆದ ಕಚೇರಿಗಳು ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರ ಮಹಡಿಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಲು ಕಟ್ಟಡವನ್ನು [[ಜಪಾನ್‌|ಜಪಾನ್‌ನಲ್ಲಿನ]] ಮೂರನೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಬ್ಯಾಂಕಾದ ಮಿಝುಹೊ ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ಗ್ರೂಪ್ ಅನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. &lt;ref&gt;{{Cite book|title=Historical Dictionary of Postwar Japan|last=Hoover|first=William D.|date=18 March 2011|publisher=[[Scarecrow Press]]|isbn=978-0-8108-7539-5|page=33}}&lt;/ref&gt;  ಹಾಪ್ಕಿನ್ಸ್ ಸೇರ್ಪಡೆಗಳನ್ನು ೨೦೧೩ ರ ಗ್ರೇಡ್ ೨ ರ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ.

೨೦೧೯ರಲ್ಲಿ ''ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ಟೈಮ್ಸ್,'' ಸೌತ್‌ವಾರ್ಕ್ ಸೇತುವೆಯಲ್ಲಿರುವ ತನ್ನ ಕಚೇರಿಗಳಿಂದ ಬ್ರಾಕನ್ ಹೌಸ್‌ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.ft.com/content/fe383b92-6d98-11e9-9ff9-8c855179f1c4|title=Bracken House: a blend of tradition and modernity|last=Heathcote|first=Edwin|date=2019-05-13|work=[[Financial Times]]|access-date=2020-12-22}}&lt;/ref&gt;

==ಛಾಯಾಂಕಣ==
&lt;gallery&gt;
ಚಿತ್ರ:Bracken House in Cannon Street - geograph.org.uk - 881698.jpg|ಕ್ಯಾನನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ನೋಡುತ್ತಿರುವುದು
ಚಿತ್ರ:EH1262582 Bracken House 04.jpg|ಈಶಾನ್ಯ ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿ, ಶುಕ್ರವಾರದ ಬೀದಿಯು ಕ್ಯಾನನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಅನ್ನು ಸಂಧಿಸುತ್ತದೆ
ಚಿತ್ರ:EH1262582 Bracken House 03.jpg|ಶುಕ್ರವಾರದ ಬೀದಿಯಲ್ಲಿ ಪೂರ್ವದ ಮುಂಭಾಗ, ಆಗ್ನೇಯದಿಂದ, ವಾಯುವ್ಯಕ್ಕೆ ಕಾಣುತ್ತಿದೆ
ಚಿತ್ರ:EH1262582 Bracken House 01.jpg|ಕ್ವೀನ್ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಿಂದ ದಕ್ಷಿಣದ ಮುಂಭಾಗ
ಚಿತ್ರ:EH1262582 Bracken House 06.jpg|ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದ ಮೇಲಿರುವ ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯ ಗಡಿಯಾರ ರಾಶಿಚಕ್ರದ ಚಿಹ್ನೆಗಳನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ
ಚಿತ್ರ:Clock (8151686131).jpg|[[ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್‌ ಚರ್ಚಿಲ್‌|ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್ ಚರ್ಚಿಲ್]] ಅವರ ಮುಖದೊಂದಿಗೆ ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯ ಗಡಿಯಾರದ ವಿವರ
&lt;/gallery&gt;

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;1&quot;&gt;&lt;/references&gt;

* [https://www.historicengland.org.uk/listing/the-list/list-entry/1262582 ಬ್ರಾಕೆನ್ ಹೌಸ್], ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪರಂಪರೆಯ ಪಟ್ಟಿ, ಐತಿಹಾಸಿಕ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್
* [http://www.londonremembers.com/memorials/bracken-house ಲಂಡನ್ ರಿಮೆಂಬರ್ಸ್]
* [https://web.archive.org/web/20160204194236/http://www.londonarchitectureguide.com/2013/06/bracken-house.html ಲಂಡನ್ ಆರ್ಕಿಟೆಕ್ಚರ್ ಗೈಡ್]
* [http://www.e-architect.co.uk/london/bracken-house e-architect.co.uk]
* [https://web.archive.org/web/20150204025952/http://collage.cityoflondon.gov.uk/collage/app%3Bjsessionid%3DDD6BC8825F9C665761BBCCAEFA1AEA9A?service=external%2FItem&amp;sp=Zlondon&amp;sp=53690&amp;sp=X ಮೂಲ ಕಟ್ಟಡ], ಲಂಡನ್ ನಗರ

[[ವರ್ಗ:ಪತ್ರಿಕೋದ್ಯಮ]]</text>
      <sha1>tl03zjcpu1ymhr8020stxpbtcgqpykb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113387</id>
      <parentid>1113386</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T01:23:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್ [[ಸದಸ್ಯ:Veena Sundar N./ಬ್ರಾಕೆನ್ ಹೌಸ್, ಲಂಡನ್]] ಪುಟವನ್ನು [[ಬ್ರಾಕೆನ್ ಹೌಸ್, ಲಂಡನ್]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: ಲೇಖನ ತಯಾರಾಗಿದೆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13687" xml:space="preserve">
[[ಚಿತ್ರ:EH1262582_Bracken_House_05_(cropped).jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/EH1262582_Bracken_House_05_%28cropped%29.jpg/220px-EH1262582_Bracken_House_05_%28cropped%29.jpg|thumb| [[ಈಶಾನ್ಯ|ಈಶಾನ್ಯದಿಂದ]] [[ನೈರುತ್ಯ|ನೈಋತ್ಯಕ್ಕೆ]] ಕಾಣುವ [[ಉತ್ತರ]] ಮತ್ತು [[ಪೂರ್ವ|ಪೂರ್ವದ]] ಮುಂಭಾಗಗಳು.]]
'''ಬ್ರಾಕೆನ್ ಹೌಸ್''' [[ಲಂಡನ್]] ನಗರದ ೧ ಫ್ರೈಡೆ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಮತ್ತು ೧೦ ಕ್ಯಾನನ್ ಬೀದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಕಟ್ಟಡವಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದವರೆಗೆ '''ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ಟೈಮ್ಸ್''' ಪತ್ರಿಕೆಯು ನಡೆಸುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಮೇ ೨೦೧೯  ರಿಂದ ಇದು ಪುನಃ ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಆಧುನಿಕ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯತೆಯ ಒಂದು ತಡವಾದ ಉದಾಹರಣೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಇದನ್ನು ೧೯೫೫ ರಿಂದ ೧೯೫೮ ರವರೆಗೆ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು ಹಾಗೂ ಇದನ್ನು ಸೇಂಟ್ ಪಾಲ್ಸ್ ಕ್ಯಾಥೆಡ್ರಲ್‌ನ [[ಆಗ್ನೇಯ|ಆಗ್ನೇಯಕ್ಕೆ]] ತೆರವುಗೊಳಿಸಿದ ಬಾಂಬ್ ಸೈಟ್‌ನಲ್ಲಿ, ಸರ್ ಆಲ್ಬರ್ಟ್ ರಿಚರ್ಡ್‌ಸನ್‍ರವರು ''ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ಟೈಮ್ಸ್‌ನ'' ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿ ಮತ್ತು ಮುದ್ರಣ ಕಾರ್ಯಗಳಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದರು. 

೧೯೮೮ ಮತ್ತು ೧೯೯೨ ರ ನಡುವೆ ಮೈಕೆಲ್ ಹಾಪ್ಕಿನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಪಾಲುದಾರರ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಕಟ್ಟಡದ ಕೇಂದ್ರ ಭಾಗವನ್ನು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಜಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್‌ಸನ್ ಆರ್ಕಿಟೆಕ್ಟ್ಸ್‌ನ ನವೀಕರಣದ ನಂತರ ೨೦೧೯ ರ ವಸಂತಕಾಲದಲ್ಲಿ, ''ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ಟೈಮ್ಸ್'' ಬ್ರಾಕನ್ ಹೌಸ್‌ಗೆ ಮರಳಿತು.

ಇದು ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ ಗ್ರೇಡ್  ೨ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾದ ಕಟ್ಟಡವಾಯಿತು - [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌|ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ]] [[ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧ|ಎರಡನೇ ವಿಶ್ವ ಯುದ್ಧದ]] ನಂತರ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಮೊದಲ ಕಟ್ಟಡವೆಂದು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ - ಮತ್ತು ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ ಗ್ರೇಡ್ ೨ಕ್ಕೆ ನವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ.

== ಹಿನ್ನೆಲೆ ==
[[ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್‌ ಚರ್ಚಿಲ್‌|ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್ ಚರ್ಚಿಲ್‌ನ]] ೧೯೪೫ ರಲ್ಲಿ ''ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ನ್ಯೂಸ್‌ನೊಂದಿಗೆ'' ವಿಲೀನಗೊಂಡ ನಂತರ ''ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ಟೈಮ್ಸ್‌ಗೆ'' ಹೊಸ ಕಚೇರಿಗಳು ಬೇಕಾಗಿದ್ದವು. ೧೯೫೨ ರಲ್ಲಿ ವಿಸ್ಕೌಂಟ್ ಬ್ರಾಕೆನ್ ಆಗಿದ್ದ ಬ್ರೆಂಡನ್ ಬ್ರಾಕೆನ್ ಅವರ ಹೆಸರನ್ನು ಈ ಕಟ್ಟಡಕ್ಕೆ ಇಡಲಾಯಿತು.

ತಾಮ್ರದ ಮೇಲ್ಛಾವಣಿಯ ವರ್ಡಿಗ್ರಿಸ್‌ಗೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾದ ಕೆಂಪು ಇಟ್ಟಿಗೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಂಚಿನ ಕಿಟಕಿಗಳೊಂದಿಗೆ ವೃತ್ತಪತ್ರಿಕೆಯ ವಿಶಿಷ್ಟ [[ಗುಲಾಬಿ]] ಬಣ್ಣವನ್ನು ಸೂಚಿಸುವಂತೆ, ಸ್ಟಾಫರ್ಡ್‌ಶೈರ್‌ನ ಹಾಲಿಂಗ್‌ಟನ್‌ನಿಂದ [[ಗುಲಾಬಿ]] ಮರಳುಗಲ್ಲು ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ಹೊದಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸಂಪಾದಕೀಯ ಕಛೇರಿಗಳು ಉತ್ತರ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾನನ್ ಬೀದಿಯ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿವೆ. ಫ್ರೈಡೇ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಮತ್ತು ಡಿಸ್ಟಾಫ್ ಲೇನ್ ನಡುವಿನ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಅಷ್ಟಭುಜಾಕೃತಿಯ ರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಣ ಯಂತ್ರಗಳು ಮತ್ತು [[ದಕ್ಷಿಣ|ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ]] ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಚೇರಿಗಳು ಕ್ವೀನ್ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಬೀದಿಯಿಂದ ನೆಲೆಗೊಂಡಿವೆ. ಕ್ಯಾನನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದ ಮೇಲೆ ಫ್ರಾಂಕ್ ಡಾಬ್ಸನ್ ಮತ್ತು ಫಿಲಿಪ್ ಬೆಂಥಮ್ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದ ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯ ಗಡಿಯಾರವಿದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಥ್ವೈಟ್ಸ್ ಮತ್ತು ರೀಡ್ ತಯಾರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಗಡಿಯಾರವು ದೊಡ್ಡ ಚಿನ್ನದ ಬಿಸಿಲಿನ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ [[ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್‌ ಚರ್ಚಿಲ್‌|ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್ ಚರ್ಚಿಲ್‌ನ]] ಮುಖವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. [[ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್‌ ಚರ್ಚಿಲ್‌|ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್ ಚರ್ಚಿಲ್‌]]  ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವಿಸ್ಕೌಂಟ್ ಬ್ರಾಕೆನ್‌ನ ಉತ್ತಮ ಸ್ನೇಹಿತನಾಗಿದ್ದನು. &lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=dS8PBRp_4uYC&amp;pg=PA56&amp;dq=%22bracken+house%22+%22churchill%22#q=%22bracken%20house%22%20%22churchill%22|title=London's Contemporary Architecture|last=Allinson|first=Ken|date=2007|publisher=Routledge|isbn=978-1136347054|language=en|access-date=11 October 2018}}&lt;/ref&gt;

== ೧೯೮೦ ರ ಪುನರಾಭಿವೃದ್ಧಿ ==
ಇತರ ವೃತ್ತಪತ್ರಿಕೆಗಳಂತೆ, ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ [[ಲಂಡನ್‌]] ಕೇಂದ್ರದಿಂದ, ''ಫೈನಾನ್ಶಿಯಲ್ ಟೈಮ್ಸ್'' ಹೊರಬಂದಿತು ಮತ್ತು ಮುದ್ರಣ ಕಾರ್ಯಗಳು ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಮುಚ್ಚಲ್ಪಟ್ಟವು. ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ ಪಿಯರ್ಸನ್‍ರವರು ಈ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದರು.

ಆಗಸ್ಟ್ ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್|ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾದ ( ೧೯೭೫ರ ಲಾರ್ಡ್ರ್ ಫೋಸ್ಟರ್ಸ್ ವಿಲ್ಲೀಸ್ ಫೇಬರ್ ಮತ್ತು ಡುಮಾಸ್ ಕಟ್ಟಡ, ಇಪ್ಸ್‌ವಿಚ್, [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್|ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಂತಹ]] ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಂಪನಿಗಳಲ್ಲಿ), ಕಟ್ಟಡವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟ ಯುದ್ಧಾನಂತರದ ಮೊದಲ ಕಟ್ಟಡಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ರೇಕನ್ ಹೌಸ್ ಕೂಡ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಮೈಕೆಲ್ ಹಾಪ್ಕಿನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಪಾಲುದಾರರು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದ ಹೊಸ ಗಾಜು ಮತ್ತು ಉಕ್ಕಿನ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ಕೆಡವಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು (ಯುದ್ಧಾನಂತರದ ಬ್ರೈನ್‌ಮಾವರ್ ರಬ್ಬರ್ ಫ್ಯಾಕ್ಟರಿಯನ್ನು ೧೯೮೫ ರಲ್ಲಿ ವೆಲ್ಷ್ ಕಚೇರಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿತು). ೧೯೮೮ ಮತ್ತು ೧೯೯೨ ರ ನಡುವೆ ಓಬಯಾಶಿ ಕಾರ್ಪೊರೇಷನ್‌ನಿಂದ ಮರುಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ ಹಳೆಯ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಲು ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಬದಲಾದ ಕಟ್ಟಡವು ಉತ್ತರ ಮತ್ತು [[ದಕ್ಷಿಣ|ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ]] ಹಳೆಯ ಶ್ರೇಣಿಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಆದರೆ ಲಿವರ್‌ಪೂಲ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಓರಿಯಲ್ ಚೇಂಬರ್ಸ್‌ನಿಂದ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಪಡೆದ ಬಾಕ್ಸಿ ಓರಿಯಲ್ ಕಿಟಕಿಗಳೊಂದಿಗೆ (೧೮೬೪ ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ) ಕೇಂದ್ರ ಮುದ್ರಣ ಸಭಾಂಗಣವನ್ನು ಹೊಸ ಗಾಜು ಮತ್ತು ಹಾಲಿಂಗ್‌ಟನ್ ಮರಳುಗಲ್ಲಿನ ಸ್ತಂಭದ ಮೇಲೆ ರಚನಾತ್ಮಕ ಗನ್‌ಮೆಟಲ್ ರಚನೆಯೊಂದಿಗೆ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಈಗಿನ ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ೧ ಶುಕ್ರವಾರದ ಬೀದಿಯಲ್ಲಿ ಅದರ ಮುಖ್ಯ ದ್ವಾರದೊಂದಿಗೆ, ೨೦೦೨ ರಲ್ಲಿ ಡೈ-ಇಚಿ ಕಾಂಗ್ಯೋ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ಫ್ಯೂಜಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಜಪಾನ್‌ನ ಇಂಡಸ್ಟ್ರಿಯಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಗಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ತೆರೆದ ಕಚೇರಿಗಳು ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರ ಮಹಡಿಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಲು ಕಟ್ಟಡವನ್ನು [[ಜಪಾನ್‌|ಜಪಾನ್‌ನಲ್ಲಿನ]] ಮೂರನೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಬ್ಯಾಂಕಾದ ಮಿಝುಹೊ ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ಗ್ರೂಪ್ ಅನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. &lt;ref&gt;{{Cite book|title=Historical Dictionary of Postwar Japan|last=Hoover|first=William D.|date=18 March 2011|publisher=[[Scarecrow Press]]|isbn=978-0-8108-7539-5|page=33}}&lt;/ref&gt;  ಹಾಪ್ಕಿನ್ಸ್ ಸೇರ್ಪಡೆಗಳನ್ನು ೨೦೧೩ ರ ಗ್ರೇಡ್ ೨ ರ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ.

೨೦೧೯ರಲ್ಲಿ ''ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ಟೈಮ್ಸ್,'' ಸೌತ್‌ವಾರ್ಕ್ ಸೇತುವೆಯಲ್ಲಿರುವ ತನ್ನ ಕಚೇರಿಗಳಿಂದ ಬ್ರಾಕನ್ ಹೌಸ್‌ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.ft.com/content/fe383b92-6d98-11e9-9ff9-8c855179f1c4|title=Bracken House: a blend of tradition and modernity|last=Heathcote|first=Edwin|date=2019-05-13|work=[[Financial Times]]|access-date=2020-12-22}}&lt;/ref&gt;

==ಛಾಯಾಂಕಣ==
&lt;gallery&gt;
ಚಿತ್ರ:Bracken House in Cannon Street - geograph.org.uk - 881698.jpg|ಕ್ಯಾನನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ನೋಡುತ್ತಿರುವುದು
ಚಿತ್ರ:EH1262582 Bracken House 04.jpg|ಈಶಾನ್ಯ ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿ, ಶುಕ್ರವಾರದ ಬೀದಿಯು ಕ್ಯಾನನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಅನ್ನು ಸಂಧಿಸುತ್ತದೆ
ಚಿತ್ರ:EH1262582 Bracken House 03.jpg|ಶುಕ್ರವಾರದ ಬೀದಿಯಲ್ಲಿ ಪೂರ್ವದ ಮುಂಭಾಗ, ಆಗ್ನೇಯದಿಂದ, ವಾಯುವ್ಯಕ್ಕೆ ಕಾಣುತ್ತಿದೆ
ಚಿತ್ರ:EH1262582 Bracken House 01.jpg|ಕ್ವೀನ್ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಿಂದ ದಕ್ಷಿಣದ ಮುಂಭಾಗ
ಚಿತ್ರ:EH1262582 Bracken House 06.jpg|ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದ ಮೇಲಿರುವ ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯ ಗಡಿಯಾರ ರಾಶಿಚಕ್ರದ ಚಿಹ್ನೆಗಳನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ
ಚಿತ್ರ:Clock (8151686131).jpg|[[ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್‌ ಚರ್ಚಿಲ್‌|ವಿನ್‌ಸ್ಟನ್ ಚರ್ಚಿಲ್]] ಅವರ ಮುಖದೊಂದಿಗೆ ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯ ಗಡಿಯಾರದ ವಿವರ
&lt;/gallery&gt;

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;1&quot;&gt;&lt;/references&gt;

* [https://www.historicengland.org.uk/listing/the-list/list-entry/1262582 ಬ್ರಾಕೆನ್ ಹೌಸ್], ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪರಂಪರೆಯ ಪಟ್ಟಿ, ಐತಿಹಾಸಿಕ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್
* [http://www.londonremembers.com/memorials/bracken-house ಲಂಡನ್ ರಿಮೆಂಬರ್ಸ್]
* [https://web.archive.org/web/20160204194236/http://www.londonarchitectureguide.com/2013/06/bracken-house.html ಲಂಡನ್ ಆರ್ಕಿಟೆಕ್ಚರ್ ಗೈಡ್]
* [http://www.e-architect.co.uk/london/bracken-house e-architect.co.uk]
* [https://web.archive.org/web/20150204025952/http://collage.cityoflondon.gov.uk/collage/app%3Bjsessionid%3DDD6BC8825F9C665761BBCCAEFA1AEA9A?service=external%2FItem&amp;sp=Zlondon&amp;sp=53690&amp;sp=X ಮೂಲ ಕಟ್ಟಡ], ಲಂಡನ್ ನಗರ

[[ವರ್ಗ:ಪತ್ರಿಕೋದ್ಯಮ]]</text>
      <sha1>tl03zjcpu1ymhr8020stxpbtcgqpykb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಅಮೆಜಾನ್‍ನ ಪಕ್ಷಿಗಳು</title>
    <ns>0</ns>
    <id>144345</id>
    <revision>
      <id>1113423</id>
      <parentid>1112941</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T08:36:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <comment>ಲೇಖನ ತಿದ್ದುಪಡಿ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19299" xml:space="preserve">ಅಪಾರ ಸಂಖ್ಯೆಯ [[ಪಕ್ಷಿ]] ಪ್ರಭೇದಗಳು [[ಅಮೆಜಾನ್ ಮಳೆಕಾಡು]] ಮತ್ತು ನದಿ ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ (ಈ ಪ್ರದೇಶವು ತಿಳಿದಿರುವ ಪ್ರತಿ ಹತ್ತು ಜಾತಿಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಕ್ಕೆ ನಾಮಮಾತ್ರಕ್ಕೆ ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ).  ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ೧,೩೦೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜಾತಿಗಳು ಪಕ್ಷಿಗಳ ಪ್ರಕಾರಗಳಾಗಿವೆ, ಇದು ವಿಶ್ವದ ಎಲ್ಲಾ ಪಕ್ಷಿ ಪ್ರಭೇದಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಮಳೆಕಾಡು ಪಕ್ಷಿಗಳ ಆಹಾರಗಳು ಜಾತಿಗಳ ನಡುವೆ ಬಹಳ ಭಿನ್ನವಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಆದಾಗ್ಯೂ, ಬೀಜಗಳು, ಹಣ್ಣುಗಳು ಮತ್ತು ಎಲೆಗಳು ಅಮೆಜಾನ್‌ನಲ್ಲಿನ ಅನೇಕ ಪಕ್ಷಿಗಳಿಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ಆಹಾರವಾಗಿದೆ. ಪಕ್ಷಿಗಳು ಉತ್ತರ ಅಥವಾ ದಕ್ಷಿಣದಿಂದ ಅಮೆಜಾನ್ ಮಳೆಕಾಡಿಗೆ ವಲಸೆ ಹೋಗುತ್ತವೆ. ಅಮೆಜಾನ್ ಪಕ್ಷಿಗಳು [[ಅರಣ್ಯನಾಶ|ಅರಣ್ಯನಾಶದಿಂದ]] ಬೆದರಿಕೆಗೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತವೆ ಏಕೆಂದರೆ ಅವು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಮರದ ತುದಿಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://org.elon.edu/brazilmagazine/2005/article5.htm|title=Biodiversity in the Amazon|year=2005}}&lt;/ref&gt; ಅದರ ಪ್ರಸ್ತುತ ವಿನಾಶದ ದರದಲ್ಲಿ, ಮಳೆಕಾಡಾದ ಅಮೆಜಾನ್ ನಲವತ್ತು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಕಣ್ಮರೆಯಾಗುತ್ತದೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.rain-tree.com/facts.htm|title=Rainforest Facts - The Disappearing Rainforests|access-date=2016-03-03}}&lt;/ref&gt; ಮಾನವನ ಅತಿಕ್ರಮಣವು ಅನೇಕ ಅಮೆಜೋನಿಯನ್ ಪಕ್ಷಿಗಳ ಆವಾಸಸ್ಥಾನವನ್ನು ಋಣಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ. ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ರಸ್ತೆ ತೆರವುಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯು ವಾಸಯೋಗ್ಯ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಮಿತಿಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಅಮೆಜಾನ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಪಕ್ಷಿಗಳು ಅವು ವಾಸಿಸುವ ಮಳೆಕಾಡಿನ ಪದರದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪದರ ಅಥವಾ ಸಮುದಾಯವು ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಸಸ್ಯಗಳು, ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಮತ್ತು ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. &lt;ref name=&quot;Amazon Rainforest&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.blueplanetbiomes.org/amazon.htm|title=Amazon Rainforest|date=2003}}&lt;/ref&gt; [[ಆಹಾರ ಸರಪಳಿ]], ಸ್ಪರ್ಧೆ, ಸಂಯೋಗ, ಪರಹಿತಚಿಂತನೆ ಮತ್ತು [[ಸಹಜೀವನ|ಸಹಜೀವನದ]] ಮೂಲಕ ಪಕ್ಷಿಗಳು ತಮ್ಮ ಸಮುದಾಯದ ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂವಹನ ನಡೆಸುತ್ತವೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.rainforest-facts.com/amazon-rainforest-ecosystem.html|title=Amazon Rainforest Ecosystem|publisher=rainforest-facts.com|access-date=2016-03-03}}&lt;/ref&gt;

== ಆವಾಸಸ್ಥಾನ ==
[[ಚಿತ್ರ:River_in_the_Amazon_rainforest.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/River_in_the_Amazon_rainforest.jpg/300px-River_in_the_Amazon_rainforest.jpg|alt=rainforest|thumb|300x300px| ಅಮೆಜಾನ್ ಮಳೆ ಕಾಡು]]
ಅಮೆಜಾನ್ ಮಳೆಕಾಡು ನಾಲ್ಕು ಪದರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಪ್ರತಿಯೊಂದೂ ತನ್ನದೇ ಆದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಮೇಲಿನ ಪದರವು ಹೊರಹೊಮ್ಮುವ (ಅಥವಾ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ) ಎತ್ತರದ ಮರಗಳು (೨೦೦ ಅಡಿ ಎತ್ತರದವರೆಗೆ) ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. [[ಹದ್ದು|ಹದ್ದುಗಳು]] ಮತ್ತು [[ಗಿಳಿ|ಗಿಳಿಗಳಂತಹ]] ಅನೇಕ ಪಕ್ಷಿಗಳು ಸಹ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಪದರವು ಮೇಲಾವರಣವಾಗಿದ್ದು, ಎಲ್ಲಾ ಮಳೆಕಾಡಿನ ಜೀವಿಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೭೦ ರಿಂದ ೯೦- ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ಪದರದಲ್ಲಿರುವ ಸಸ್ಯಗಳು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಹಣ್ಣುಗಳು, ಬೀಜಗಳು ಮತ್ತು ಹೂವುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಟೂಕನ್‌ನಂತಹ ಪಕ್ಷಿಗಳು ಮೇಲಾವರಣದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಅಂಡರ್‌ಸ್ಟೋರಿಯು ಮುಂದಿನ ಪದರವಾಗಿದ್ದು, ಅಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಕಡಿಮೆ ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕು ತಲುಪುತ್ತದೆ; ಕೇವಲ ೨ ರಿಂದ ೧೫ ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕು ಕೆಳಭಾಗವನ್ನು ತಲುಪುತ್ತದೆ. ಅತ್ಯಂತ ಗಾಢವಾದ ಪದರವು ಅರಣ್ಯದ ನೆಲವಾಗಿದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. &lt;ref&gt;[http://www.unique-southamerica-travel-experience.com/amazon-rainforest.html], &quot;Amazon Rainforest&quot;, 2001&lt;/ref&gt; ಬಹು ಪರಿಸರಗಳೊಂದಿಗೆ, ಅಮೆಜಾನ್ ಮಳೆಕಾಡು ವಿವಿಧ ಬದುಕುಳಿಯುವ ಅಗತ್ಯತೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಾವಿರಾರು ಪಕ್ಷಿಗಳಿಗೆ ನೆಲೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.  ಅಮೆಜೋನಿಯಾವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯತೆಯ ಎಂಟು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ (ಜಿಲ್ಲೆಗಳು): ನಾಪೋ, ಇಮೆರಿ, ಗಯಾನಾ, ಇನಾಂಬರಿ, ರೊಂಡೋನಿಯಾ, ತಪಾಹೋಸ್, ಕ್ಸಿಂಗು ಮತ್ತು ಬೆಲೆಮ್. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪ್ರದೇಶವು ಪರಿಸರ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ರೀತಿಯದ್ದಾಗಿದ್ದರೂ, ಅವುಗಳ ಬಯೋಟಾಗಳನ್ನು ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿ ಜೋಡಿಸಲಾಗಿದೆ. &lt;ref&gt;[http://ehis.ebscohost.com/ehost/pdfviewer/pdfviewer?sid=dd7cdbc6-5030-4d95-97bd-3f4dd17980ad%40sessionmgr12&amp;vid=4&amp;hid=4], &quot;The Fate of the Amazonian Areas of Endemism&quot;, 6/5/2005&lt;/ref&gt;

== ಆವಾಸಸ್ಥಾನ ನಾಶ ==
ಮಳೆಕಾಡಿನ ಪ್ರಗತಿಪರ ವಿನಾಶದೊಂದಿಗೆ ಅನೇಕ ಜಾತಿಯ ಪಕ್ಷಿಗಳ ಆವಾಸಸ್ಥಾನಗಳ ನಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ . ಇಂದಿನಿಂದ,  ಮೂಲ ಅಮೆಜಾನ್ ಮಳೆಕಾಡಿನ ಇಪ್ಪತ್ತು ಪ್ರತಿಶತಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು [[ಅರಣ್ಯನಾಶ]] ಮತ್ತು ಮಾನವ [[wiktionary:encroachment|ಅತಿಕ್ರಮಣದ]] ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ನಾಶವಾಗಿದೆ. [[ವಿಶ್ವ ವನ್ಯಜೀವಿ ನಿಧಿ]] ಮಾನವ-ನಿರ್ಮಿತ ತೆರವುಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯು ಪಕ್ಷಿ ಪ್ರಭೇದಗಳ ಮೇಲೆ ಪ್ರಮುಖ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಬೀರಿದೆ. [[ರಸ್ತೆ|ರಸ್ತೆಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ]], ವಿದ್ಯುತ್ ಮಾರ್ಗಗಳು, [[ಜಲವಿದ್ಯುತ್]] ಯೋಜನೆಗಳು, [[ಗಣಿಗಾರಿಕೆ]] ಸೈಟ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರಿ ವಸಾಹತು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಎರಡರಿಂದ ನಾಲ್ಕು ಮಿಲಿಯನ್ ಹೆಕ್ಟೇರ್‌ಗಳನ್ನು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ತೆರವುಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯಿಂದ ತೆರವುಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಅರಣ್ಯನಾಶ, ರಸ್ತೆ ತೆರವು, ವಸತಿ ಮತ್ತು [[ಕೃಷಿ]] ಇವೆಲ್ಲವೂ ಅಮೆಜೋನಿಯನ್ ಪಕ್ಷಿಗಳ ಆವಾಸಸ್ಥಾನದ ನಾಶಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕಾರಣಗಳಾಗಿವೆ. &lt;ref name=&quot;Effects of Road Clearings on Movement Patterns of Understory Rainforest Birds&quot;&gt;[http://ehis.ebscohost.com/ehost/pdfviewer/pdfviewer?sid=dd7cdbc6-5030-4d95-97bd-3f4dd17980ad%40sessionmgr12&amp;vid=5&amp;hid=4], &quot;Effects of Road Clearings on Movement Patterns of Understory Rainforest Birds&quot;, 8/1/2001&lt;/ref&gt;

=== ಅರಣ್ಯನಾಶ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;float:right&quot;
|+ ಅಮೆಜಾನ್ ಮಳೆಕಾಡಿನ ಅರಣ್ಯನಾಶ &lt;ref name=&quot;deforestation&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.mongabay.com/brazil.html|title=Deforestation in the Amazon|last=Butler|first=Rhett|date=9 July 2014|publisher=Mongabay.com|access-date=20 December 2014}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.mongabay.com/deforestation.htm|title=Global rates of forest loss by country|last=|date=8 August 2014|website=Mongabay|access-date=21 May 2019}}&lt;/ref&gt; 
! ವರ್ಷ
! ಅರಣ್ಯನಾಶ ಪ್ರದೇಶ
! ಸಂಚಿತ ನಷ್ಟ
|-
| ೨೦೦೫
| {{convert|19,014|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{convert|332,470|km2|mi2|abbr=on}}
|-
| ೨೦೦೬
| {{Convert|14,286|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{Convert|346,756|km2|mi2|abbr=on}}  
|-
| ೨೦೦೭
| {{Convert|11,651|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{Convert|358407|km2|mi2|abbr=on}}  
|-
| ೨೦೦೮
| {{Convert|12,911|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{Convert|371318|km2|mi2|abbr=on}}  
|-
| ೨೦೦೯
| {{Convert|7,464|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{Convert|378782|km2|mi2|abbr=on}}  
|-
| ೨೦೧೦
| {{Convert|7,000|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{Convert|385782|km2|mi2|abbr=on}}  
|-
| ೨೦೧೧
| {{Convert|6,418|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{Convert|392200|km2|mi2|abbr=on}}  
|-
| ೨೦೧೨
| {{Convert|4,571|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{Convert|396771|km2|mi2|abbr=on}}  
|-
| ೨೦೧೩
| {{Convert|5,891|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{Convert|402662|km2|mi2|abbr=on}}  
|-
| ೨೦೧೪
| {{Convert|4,848|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{Convert|407510|km2|mi2|abbr=on}}  
|}

ಅಮೆಜಾನ್ ಮಳೆಕಾಡಿನ ಅರಣ್ಯನಾಶವು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೇ [[ಹಕ್ಕಿ ವಲಸೆ|ವಲಸೆ ಹೋಗುವ ಪಕ್ಷಿಗಳಿಗೆ]] ಪ್ರಮುಖ ಬೆದರಿಕೆಯಾಗಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಇದು ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಆವಾಸಸ್ಥಾನಗಳ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ನಾಶಮಾಡುತ್ತದೆ. ಪಕ್ಷಿಗಳು ಕಳೆದ ವರ್ಷ ಹಾರಿಹೋದ ಮಳೆಕಾಡು ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಹಾನಿಗೊಳಗಾಗಿದೆ ಅಥವಾ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಬಹುದು. ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಗೋಳಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ ಮಾಡುವ ಅನೇಕ ಪಕ್ಷಿಗಳಿಗೆ ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ ಆದರೆ ಶೀತ ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲದ ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಆಶ್ರಯಕ್ಕಾಗಿ ಅಮೆಜಾನ್ ಮಳೆಕಾಡಿಗೆ ವಲಸೆ ಹೋಗುತ್ತವೆ. ವಲಸೆ ಹಕ್ಕಿಗಳು ಆಹಾರ, ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಅಪಾಯಕಾರಿ ವಲಸೆಯ ನಂತರ ಚೇತರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಮಳೆಕಾಡುಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ದೇಹದ ತೂಕದ ೩೦% ನಷ್ಟು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.worldmigratorybirdday.org/2011/index.php?option%3Dcom_content%26view%3Darticle%26id%3D46%26Itemid%3D28|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20110506205835/http://www.worldmigratorybirdday.org/2011/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=46&amp;Itemid=28|archive-date=2011-05-06|access-date=2011-04-11}},“A Bird’s Eye View of Deforestation”, 2011&lt;/ref&gt;

೧೯೭೦ ರ ದಶಕದಿಂದಲೂ, ಬ್ರೆಜಿಲಿಯನ್ ಅಮೆಜಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಅರಣ್ಯನಾಶಕ್ಕೆ [[ದನ|ಜಾನುವಾರು]] ಹುಲ್ಲುಗಾವಲು ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಅರಣ್ಯ ಭೂಮಿ ಬೆಲೆಗಳನ್ನು ಮೀರಿದ ಹುಲ್ಲುಗಾವಲು ಬೆಲೆಗಳಿಂದಾಗಿ [[ಹೂಡಿಕೆ]] ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ತೆರವುಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಅರಣ್ಯವನ್ನು ಕಿತ್ತುಹಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಜಾನುವಾರುಗಳ ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಸವನ್ನಾ [[ಪೊಯೇಸಿಯಿ|ಹುಲ್ಲುಗಳಿಂದ]] ಬದಲಾಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬ್ರೆಜಿಲ್ ಗೋಮಾಂಸದ ಉತ್ಪಾದಕರಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವುದರಿಂದ ಈ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಹದಗೆಡುತ್ತಿದೆ.  ಬ್ರೆಜಿಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರಿ ಭೂ ನೀತಿಗಳಿಂದ ಬಡ ರೈತರಿಗೆ ಮಳೆಕಾಡು ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಭೂಮಿಯನ್ನು ತೆರವುಗೊಳಿಸುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ಕೆಳಭಾಗದ ಪೊದೆಸಸ್ಯಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕುವುದು ಮತ್ತು ನಂತರ ಮರಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸುವುದನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಕೆಲವು ತಿಂಗಳು ಒಣಗಲು ಬಿಟ್ಟ ನಂತರ, ಉಳಿದ ಭಾಗವನ್ನು ಸುಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಭೂಮಿಯನ್ನು ತೆರವುಗೊಳಿಸಿದ ನಂತರ, ಅದನ್ನು ಬೆಳೆಗಳನ್ನು ನೆಡಲು ಬಳಸಬಹುದು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಒಂದು ಅಥವಾ ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ಕೃಷಿಯ ನಂತರ ಮಣ್ಣಿನ ಉತ್ಪಾದಕತೆ ಕುಸಿಯುತ್ತದೆ. ಇದು ಸಂಭವಿಸಿದಾಗ, ರೈತರು ಹೆಚ್ಚು ಅಲ್ಪಾವಧಿಯ ಕೃಷಿ ಭೂಮಿಗಾಗಿ ಹೊಸ ಅರಣ್ಯವನ್ನು ತೆರವುಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ. 

=== ರಸ್ತೆ ತೆರವು ಮತ್ತು ಲಾಗಿಂಗ್ ===
ಅಮೆಜಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಮರಕತ್ತರಿಸುವುದನ್ನು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾದ ಪರವಾನಗಿಯಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಮರವನ್ನು ಕೊಯ್ಲು ಮಾಡಲು ಅನುಮತಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಈ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಯಾವಾಗಲೂ ಅನುಸರಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ವಿಪರೀತವಾಗಿದೆ, ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಮರವನ್ನು ಅಕ್ರಮವಾಗಿ ಕತ್ತರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ . ಲಾಗಿಂಗ್ ರಸ್ತೆ ತೆರವುಗಳೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ಆಯ್ದ ಲಾಗಿನ್ ಮಾಡಿದ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಅಸ್ಪೃಶ್ಯ ಮಳೆಕಾಡು ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗಿಂತ ಎಂಟು ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚು ನೆಲೆಗೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ತೆರವುಗೊಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯತೆಯಿದೆ. ವಸತಿಗೆ ಪ್ರವೇಶಕ್ಕಾಗಿ ರಚಿಸಲಾದ ರಸ್ತೆಗಳು ಮಳೆಕಾಡುಗಳಿಗೆ ಜನರಿಗೆ ಉತ್ತಮ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಇದು ಕೃಷಿ ಭೂಮಿಗಳು, ಇಂಧನ, ಕಟ್ಟಡ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನವುಗಳಿಗೆ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಮಳೆಕಾಡಿನ ವಸ್ತುಗಳ ಮತ್ತಷ್ಟು ಬಳಕೆಯನ್ನು ಶಕ್ತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ರಸ್ತೆಗಳ ಸೃಷ್ಟಿ ಮತ್ತು ಲಾಗಿಂಗ್ ಪಕ್ಷಿಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಕಾಡಿನ ಆ ವಿಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವುದನ್ನು ತಡೆಯುತ್ತದೆ. ರಸ್ತೆಗಳು ಮತ್ತು ವಸತಿ ಇರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಬಳಿ ಇಲ್ಲದಿರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಪಕ್ಷಿಗಳ ಚಲನೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದು. ಅಂಡರ್‌ಸ್ಟೋರಿ ಜಾತಿಗಳು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ರಸ್ತೆ ತೆರವುಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯ ಪರಿಣಾಮಗಳಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗುತ್ತವೆ. ಕಡಿಮೆ ದಟ್ಟಣೆಯೊಂದಿಗೆ ಕಿರಿದಾದ ರಸ್ತೆಗಳು ಸಹ ಅಮೆಜಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೀಟನಾಶಕ ಪಕ್ಷಿಗಳ ಚಲನವಲನಗಳ ಮೇಲೆ ಗಮನಾರ್ಹ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತವೆ.

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==

[[ವರ್ಗ:ಪಕ್ಷಿಗಳು]]</text>
      <sha1>6v6a2q7t7916v8cwn4lyo3s9we4mpcb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113425</id>
      <parentid>1113423</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T08:37:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* ರಸ್ತೆ ತೆರವು ಮತ್ತು ಲಾಗಿಂಗ್ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19321" xml:space="preserve">ಅಪಾರ ಸಂಖ್ಯೆಯ [[ಪಕ್ಷಿ]] ಪ್ರಭೇದಗಳು [[ಅಮೆಜಾನ್ ಮಳೆಕಾಡು]] ಮತ್ತು ನದಿ ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ (ಈ ಪ್ರದೇಶವು ತಿಳಿದಿರುವ ಪ್ರತಿ ಹತ್ತು ಜಾತಿಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಕ್ಕೆ ನಾಮಮಾತ್ರಕ್ಕೆ ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ).  ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ೧,೩೦೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜಾತಿಗಳು ಪಕ್ಷಿಗಳ ಪ್ರಕಾರಗಳಾಗಿವೆ, ಇದು ವಿಶ್ವದ ಎಲ್ಲಾ ಪಕ್ಷಿ ಪ್ರಭೇದಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಮಳೆಕಾಡು ಪಕ್ಷಿಗಳ ಆಹಾರಗಳು ಜಾತಿಗಳ ನಡುವೆ ಬಹಳ ಭಿನ್ನವಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಆದಾಗ್ಯೂ, ಬೀಜಗಳು, ಹಣ್ಣುಗಳು ಮತ್ತು ಎಲೆಗಳು ಅಮೆಜಾನ್‌ನಲ್ಲಿನ ಅನೇಕ ಪಕ್ಷಿಗಳಿಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ಆಹಾರವಾಗಿದೆ. ಪಕ್ಷಿಗಳು ಉತ್ತರ ಅಥವಾ ದಕ್ಷಿಣದಿಂದ ಅಮೆಜಾನ್ ಮಳೆಕಾಡಿಗೆ ವಲಸೆ ಹೋಗುತ್ತವೆ. ಅಮೆಜಾನ್ ಪಕ್ಷಿಗಳು [[ಅರಣ್ಯನಾಶ|ಅರಣ್ಯನಾಶದಿಂದ]] ಬೆದರಿಕೆಗೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತವೆ ಏಕೆಂದರೆ ಅವು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಮರದ ತುದಿಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://org.elon.edu/brazilmagazine/2005/article5.htm|title=Biodiversity in the Amazon|year=2005}}&lt;/ref&gt; ಅದರ ಪ್ರಸ್ತುತ ವಿನಾಶದ ದರದಲ್ಲಿ, ಮಳೆಕಾಡಾದ ಅಮೆಜಾನ್ ನಲವತ್ತು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಕಣ್ಮರೆಯಾಗುತ್ತದೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.rain-tree.com/facts.htm|title=Rainforest Facts - The Disappearing Rainforests|access-date=2016-03-03}}&lt;/ref&gt; ಮಾನವನ ಅತಿಕ್ರಮಣವು ಅನೇಕ ಅಮೆಜೋನಿಯನ್ ಪಕ್ಷಿಗಳ ಆವಾಸಸ್ಥಾನವನ್ನು ಋಣಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ. ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ರಸ್ತೆ ತೆರವುಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯು ವಾಸಯೋಗ್ಯ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಮಿತಿಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಅಮೆಜಾನ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಪಕ್ಷಿಗಳು ಅವು ವಾಸಿಸುವ ಮಳೆಕಾಡಿನ ಪದರದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪದರ ಅಥವಾ ಸಮುದಾಯವು ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಸಸ್ಯಗಳು, ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಮತ್ತು ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. &lt;ref name=&quot;Amazon Rainforest&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.blueplanetbiomes.org/amazon.htm|title=Amazon Rainforest|date=2003}}&lt;/ref&gt; [[ಆಹಾರ ಸರಪಳಿ]], ಸ್ಪರ್ಧೆ, ಸಂಯೋಗ, ಪರಹಿತಚಿಂತನೆ ಮತ್ತು [[ಸಹಜೀವನ|ಸಹಜೀವನದ]] ಮೂಲಕ ಪಕ್ಷಿಗಳು ತಮ್ಮ ಸಮುದಾಯದ ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂವಹನ ನಡೆಸುತ್ತವೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.rainforest-facts.com/amazon-rainforest-ecosystem.html|title=Amazon Rainforest Ecosystem|publisher=rainforest-facts.com|access-date=2016-03-03}}&lt;/ref&gt;

== ಆವಾಸಸ್ಥಾನ ==
[[ಚಿತ್ರ:River_in_the_Amazon_rainforest.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/River_in_the_Amazon_rainforest.jpg/300px-River_in_the_Amazon_rainforest.jpg|alt=rainforest|thumb|300x300px| ಅಮೆಜಾನ್ ಮಳೆ ಕಾಡು]]
ಅಮೆಜಾನ್ ಮಳೆಕಾಡು ನಾಲ್ಕು ಪದರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಪ್ರತಿಯೊಂದೂ ತನ್ನದೇ ಆದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಮೇಲಿನ ಪದರವು ಹೊರಹೊಮ್ಮುವ (ಅಥವಾ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ) ಎತ್ತರದ ಮರಗಳು (೨೦೦ ಅಡಿ ಎತ್ತರದವರೆಗೆ) ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. [[ಹದ್ದು|ಹದ್ದುಗಳು]] ಮತ್ತು [[ಗಿಳಿ|ಗಿಳಿಗಳಂತಹ]] ಅನೇಕ ಪಕ್ಷಿಗಳು ಸಹ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಪದರವು ಮೇಲಾವರಣವಾಗಿದ್ದು, ಎಲ್ಲಾ ಮಳೆಕಾಡಿನ ಜೀವಿಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೭೦ ರಿಂದ ೯೦- ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ಪದರದಲ್ಲಿರುವ ಸಸ್ಯಗಳು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಹಣ್ಣುಗಳು, ಬೀಜಗಳು ಮತ್ತು ಹೂವುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಟೂಕನ್‌ನಂತಹ ಪಕ್ಷಿಗಳು ಮೇಲಾವರಣದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಅಂಡರ್‌ಸ್ಟೋರಿಯು ಮುಂದಿನ ಪದರವಾಗಿದ್ದು, ಅಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಕಡಿಮೆ ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕು ತಲುಪುತ್ತದೆ; ಕೇವಲ ೨ ರಿಂದ ೧೫ ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕು ಕೆಳಭಾಗವನ್ನು ತಲುಪುತ್ತದೆ. ಅತ್ಯಂತ ಗಾಢವಾದ ಪದರವು ಅರಣ್ಯದ ನೆಲವಾಗಿದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. &lt;ref&gt;[http://www.unique-southamerica-travel-experience.com/amazon-rainforest.html], &quot;Amazon Rainforest&quot;, 2001&lt;/ref&gt; ಬಹು ಪರಿಸರಗಳೊಂದಿಗೆ, ಅಮೆಜಾನ್ ಮಳೆಕಾಡು ವಿವಿಧ ಬದುಕುಳಿಯುವ ಅಗತ್ಯತೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಾವಿರಾರು ಪಕ್ಷಿಗಳಿಗೆ ನೆಲೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.  ಅಮೆಜೋನಿಯಾವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯತೆಯ ಎಂಟು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ (ಜಿಲ್ಲೆಗಳು): ನಾಪೋ, ಇಮೆರಿ, ಗಯಾನಾ, ಇನಾಂಬರಿ, ರೊಂಡೋನಿಯಾ, ತಪಾಹೋಸ್, ಕ್ಸಿಂಗು ಮತ್ತು ಬೆಲೆಮ್. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪ್ರದೇಶವು ಪರಿಸರ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ರೀತಿಯದ್ದಾಗಿದ್ದರೂ, ಅವುಗಳ ಬಯೋಟಾಗಳನ್ನು ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿ ಜೋಡಿಸಲಾಗಿದೆ. &lt;ref&gt;[http://ehis.ebscohost.com/ehost/pdfviewer/pdfviewer?sid=dd7cdbc6-5030-4d95-97bd-3f4dd17980ad%40sessionmgr12&amp;vid=4&amp;hid=4], &quot;The Fate of the Amazonian Areas of Endemism&quot;, 6/5/2005&lt;/ref&gt;

== ಆವಾಸಸ್ಥಾನ ನಾಶ ==
ಮಳೆಕಾಡಿನ ಪ್ರಗತಿಪರ ವಿನಾಶದೊಂದಿಗೆ ಅನೇಕ ಜಾತಿಯ ಪಕ್ಷಿಗಳ ಆವಾಸಸ್ಥಾನಗಳ ನಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ . ಇಂದಿನಿಂದ,  ಮೂಲ ಅಮೆಜಾನ್ ಮಳೆಕಾಡಿನ ಇಪ್ಪತ್ತು ಪ್ರತಿಶತಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು [[ಅರಣ್ಯನಾಶ]] ಮತ್ತು ಮಾನವ [[wiktionary:encroachment|ಅತಿಕ್ರಮಣದ]] ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ನಾಶವಾಗಿದೆ. [[ವಿಶ್ವ ವನ್ಯಜೀವಿ ನಿಧಿ]] ಮಾನವ-ನಿರ್ಮಿತ ತೆರವುಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯು ಪಕ್ಷಿ ಪ್ರಭೇದಗಳ ಮೇಲೆ ಪ್ರಮುಖ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಬೀರಿದೆ. [[ರಸ್ತೆ|ರಸ್ತೆಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ]], ವಿದ್ಯುತ್ ಮಾರ್ಗಗಳು, [[ಜಲವಿದ್ಯುತ್]] ಯೋಜನೆಗಳು, [[ಗಣಿಗಾರಿಕೆ]] ಸೈಟ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರಿ ವಸಾಹತು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಎರಡರಿಂದ ನಾಲ್ಕು ಮಿಲಿಯನ್ ಹೆಕ್ಟೇರ್‌ಗಳನ್ನು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ತೆರವುಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯಿಂದ ತೆರವುಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಅರಣ್ಯನಾಶ, ರಸ್ತೆ ತೆರವು, ವಸತಿ ಮತ್ತು [[ಕೃಷಿ]] ಇವೆಲ್ಲವೂ ಅಮೆಜೋನಿಯನ್ ಪಕ್ಷಿಗಳ ಆವಾಸಸ್ಥಾನದ ನಾಶಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕಾರಣಗಳಾಗಿವೆ. &lt;ref name=&quot;Effects of Road Clearings on Movement Patterns of Understory Rainforest Birds&quot;&gt;[http://ehis.ebscohost.com/ehost/pdfviewer/pdfviewer?sid=dd7cdbc6-5030-4d95-97bd-3f4dd17980ad%40sessionmgr12&amp;vid=5&amp;hid=4], &quot;Effects of Road Clearings on Movement Patterns of Understory Rainforest Birds&quot;, 8/1/2001&lt;/ref&gt;

=== ಅರಣ್ಯನಾಶ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;float:right&quot;
|+ ಅಮೆಜಾನ್ ಮಳೆಕಾಡಿನ ಅರಣ್ಯನಾಶ &lt;ref name=&quot;deforestation&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.mongabay.com/brazil.html|title=Deforestation in the Amazon|last=Butler|first=Rhett|date=9 July 2014|publisher=Mongabay.com|access-date=20 December 2014}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.mongabay.com/deforestation.htm|title=Global rates of forest loss by country|last=|date=8 August 2014|website=Mongabay|access-date=21 May 2019}}&lt;/ref&gt; 
! ವರ್ಷ
! ಅರಣ್ಯನಾಶ ಪ್ರದೇಶ
! ಸಂಚಿತ ನಷ್ಟ
|-
| ೨೦೦೫
| {{convert|19,014|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{convert|332,470|km2|mi2|abbr=on}}
|-
| ೨೦೦೬
| {{Convert|14,286|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{Convert|346,756|km2|mi2|abbr=on}}  
|-
| ೨೦೦೭
| {{Convert|11,651|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{Convert|358407|km2|mi2|abbr=on}}  
|-
| ೨೦೦೮
| {{Convert|12,911|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{Convert|371318|km2|mi2|abbr=on}}  
|-
| ೨೦೦೯
| {{Convert|7,464|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{Convert|378782|km2|mi2|abbr=on}}  
|-
| ೨೦೧೦
| {{Convert|7,000|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{Convert|385782|km2|mi2|abbr=on}}  
|-
| ೨೦೧೧
| {{Convert|6,418|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{Convert|392200|km2|mi2|abbr=on}}  
|-
| ೨೦೧೨
| {{Convert|4,571|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{Convert|396771|km2|mi2|abbr=on}}  
|-
| ೨೦೧೩
| {{Convert|5,891|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{Convert|402662|km2|mi2|abbr=on}}  
|-
| ೨೦೧೪
| {{Convert|4,848|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{Convert|407510|km2|mi2|abbr=on}}  
|}

ಅಮೆಜಾನ್ ಮಳೆಕಾಡಿನ ಅರಣ್ಯನಾಶವು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೇ [[ಹಕ್ಕಿ ವಲಸೆ|ವಲಸೆ ಹೋಗುವ ಪಕ್ಷಿಗಳಿಗೆ]] ಪ್ರಮುಖ ಬೆದರಿಕೆಯಾಗಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಇದು ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಆವಾಸಸ್ಥಾನಗಳ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ನಾಶಮಾಡುತ್ತದೆ. ಪಕ್ಷಿಗಳು ಕಳೆದ ವರ್ಷ ಹಾರಿಹೋದ ಮಳೆಕಾಡು ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಹಾನಿಗೊಳಗಾಗಿದೆ ಅಥವಾ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಬಹುದು. ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಗೋಳಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ ಮಾಡುವ ಅನೇಕ ಪಕ್ಷಿಗಳಿಗೆ ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ ಆದರೆ ಶೀತ ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲದ ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಆಶ್ರಯಕ್ಕಾಗಿ ಅಮೆಜಾನ್ ಮಳೆಕಾಡಿಗೆ ವಲಸೆ ಹೋಗುತ್ತವೆ. ವಲಸೆ ಹಕ್ಕಿಗಳು ಆಹಾರ, ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಅಪಾಯಕಾರಿ ವಲಸೆಯ ನಂತರ ಚೇತರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಮಳೆಕಾಡುಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ದೇಹದ ತೂಕದ ೩೦% ನಷ್ಟು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.worldmigratorybirdday.org/2011/index.php?option%3Dcom_content%26view%3Darticle%26id%3D46%26Itemid%3D28|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20110506205835/http://www.worldmigratorybirdday.org/2011/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=46&amp;Itemid=28|archive-date=2011-05-06|access-date=2011-04-11}},“A Bird’s Eye View of Deforestation”, 2011&lt;/ref&gt;

೧೯೭೦ ರ ದಶಕದಿಂದಲೂ, ಬ್ರೆಜಿಲಿಯನ್ ಅಮೆಜಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಅರಣ್ಯನಾಶಕ್ಕೆ [[ದನ|ಜಾನುವಾರು]] ಹುಲ್ಲುಗಾವಲು ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಅರಣ್ಯ ಭೂಮಿ ಬೆಲೆಗಳನ್ನು ಮೀರಿದ ಹುಲ್ಲುಗಾವಲು ಬೆಲೆಗಳಿಂದಾಗಿ [[ಹೂಡಿಕೆ]] ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ತೆರವುಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಅರಣ್ಯವನ್ನು ಕಿತ್ತುಹಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಜಾನುವಾರುಗಳ ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಸವನ್ನಾ [[ಪೊಯೇಸಿಯಿ|ಹುಲ್ಲುಗಳಿಂದ]] ಬದಲಾಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬ್ರೆಜಿಲ್ ಗೋಮಾಂಸದ ಉತ್ಪಾದಕರಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವುದರಿಂದ ಈ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಹದಗೆಡುತ್ತಿದೆ.  ಬ್ರೆಜಿಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರಿ ಭೂ ನೀತಿಗಳಿಂದ ಬಡ ರೈತರಿಗೆ ಮಳೆಕಾಡು ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಭೂಮಿಯನ್ನು ತೆರವುಗೊಳಿಸುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ಕೆಳಭಾಗದ ಪೊದೆಸಸ್ಯಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕುವುದು ಮತ್ತು ನಂತರ ಮರಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸುವುದನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಕೆಲವು ತಿಂಗಳು ಒಣಗಲು ಬಿಟ್ಟ ನಂತರ, ಉಳಿದ ಭಾಗವನ್ನು ಸುಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಭೂಮಿಯನ್ನು ತೆರವುಗೊಳಿಸಿದ ನಂತರ, ಅದನ್ನು ಬೆಳೆಗಳನ್ನು ನೆಡಲು ಬಳಸಬಹುದು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಒಂದು ಅಥವಾ ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ಕೃಷಿಯ ನಂತರ ಮಣ್ಣಿನ ಉತ್ಪಾದಕತೆ ಕುಸಿಯುತ್ತದೆ. ಇದು ಸಂಭವಿಸಿದಾಗ, ರೈತರು ಹೆಚ್ಚು ಅಲ್ಪಾವಧಿಯ ಕೃಷಿ ಭೂಮಿಗಾಗಿ ಹೊಸ ಅರಣ್ಯವನ್ನು ತೆರವುಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ. 

=== ರಸ್ತೆ ತೆರವು ಮತ್ತು ಮರ ಕತ್ತರಿಸುವಿಕೆ ===
ಅಮೆಜಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಮರಕತ್ತರಿಸುವುದನ್ನು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾದ ಪರವಾನಗಿಯಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಮರವನ್ನು ಕೊಯ್ಲು ಮಾಡಲು ಅನುಮತಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಈ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಯಾವಾಗಲೂ ಅನುಸರಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ವಿಪರೀತವಾಗಿದೆ, ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಮರವನ್ನು ಅಕ್ರಮವಾಗಿ ಕತ್ತರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ . ಲಾಗಿಂಗ್ ರಸ್ತೆ ತೆರವುಗಳೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ಆಯ್ದ ಲಾಗಿನ್ ಮಾಡಿದ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಅಸ್ಪೃಶ್ಯ ಮಳೆಕಾಡು ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗಿಂತ ಎಂಟು ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚು ನೆಲೆಗೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ತೆರವುಗೊಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯತೆಯಿದೆ. ವಸತಿಗೆ ಪ್ರವೇಶಕ್ಕಾಗಿ ರಚಿಸಲಾದ ರಸ್ತೆಗಳು ಮಳೆಕಾಡುಗಳಿಗೆ ಜನರಿಗೆ ಉತ್ತಮ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಇದು ಕೃಷಿ ಭೂಮಿಗಳು, ಇಂಧನ, ಕಟ್ಟಡ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನವುಗಳಿಗೆ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಮಳೆಕಾಡಿನ ವಸ್ತುಗಳ ಮತ್ತಷ್ಟು ಬಳಕೆಯನ್ನು ಶಕ್ತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ರಸ್ತೆಗಳ ಸೃಷ್ಟಿ ಮತ್ತು ಲಾಗಿಂಗ್ ಪಕ್ಷಿಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಕಾಡಿನ ಆ ವಿಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವುದನ್ನು ತಡೆಯುತ್ತದೆ. ರಸ್ತೆಗಳು ಮತ್ತು ವಸತಿ ಇರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಬಳಿ ಇಲ್ಲದಿರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಪಕ್ಷಿಗಳ ಚಲನೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದು. ಅಂಡರ್‌ಸ್ಟೋರಿ ಜಾತಿಗಳು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ರಸ್ತೆ ತೆರವುಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯ ಪರಿಣಾಮಗಳಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗುತ್ತವೆ. ಕಡಿಮೆ ದಟ್ಟಣೆಯೊಂದಿಗೆ ಕಿರಿದಾದ ರಸ್ತೆಗಳು ಸಹ ಅಮೆಜಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೀಟನಾಶಕ ಪಕ್ಷಿಗಳ ಚಲನವಲನಗಳ ಮೇಲೆ ಗಮನಾರ್ಹ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತವೆ.

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==

[[ವರ್ಗ:ಪಕ್ಷಿಗಳು]]</text>
      <sha1>ifon1nbipgn6ho3rbjmbtlfxm689ed0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113426</id>
      <parentid>1113425</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T08:37:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್ [[ಸದಸ್ಯ:Akshitha achar/ಅಮೆಜಾನ್‍ನ ಪಕ್ಷಿಗಳು]] ಪುಟವನ್ನು [[ಅಮೆಜಾನ್‍ನ ಪಕ್ಷಿಗಳು]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: ಲೇಖನ ತಯಾರಾಗಿದೆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19321" xml:space="preserve">ಅಪಾರ ಸಂಖ್ಯೆಯ [[ಪಕ್ಷಿ]] ಪ್ರಭೇದಗಳು [[ಅಮೆಜಾನ್ ಮಳೆಕಾಡು]] ಮತ್ತು ನದಿ ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ (ಈ ಪ್ರದೇಶವು ತಿಳಿದಿರುವ ಪ್ರತಿ ಹತ್ತು ಜಾತಿಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಕ್ಕೆ ನಾಮಮಾತ್ರಕ್ಕೆ ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ).  ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ೧,೩೦೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜಾತಿಗಳು ಪಕ್ಷಿಗಳ ಪ್ರಕಾರಗಳಾಗಿವೆ, ಇದು ವಿಶ್ವದ ಎಲ್ಲಾ ಪಕ್ಷಿ ಪ್ರಭೇದಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಮಳೆಕಾಡು ಪಕ್ಷಿಗಳ ಆಹಾರಗಳು ಜಾತಿಗಳ ನಡುವೆ ಬಹಳ ಭಿನ್ನವಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಆದಾಗ್ಯೂ, ಬೀಜಗಳು, ಹಣ್ಣುಗಳು ಮತ್ತು ಎಲೆಗಳು ಅಮೆಜಾನ್‌ನಲ್ಲಿನ ಅನೇಕ ಪಕ್ಷಿಗಳಿಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ಆಹಾರವಾಗಿದೆ. ಪಕ್ಷಿಗಳು ಉತ್ತರ ಅಥವಾ ದಕ್ಷಿಣದಿಂದ ಅಮೆಜಾನ್ ಮಳೆಕಾಡಿಗೆ ವಲಸೆ ಹೋಗುತ್ತವೆ. ಅಮೆಜಾನ್ ಪಕ್ಷಿಗಳು [[ಅರಣ್ಯನಾಶ|ಅರಣ್ಯನಾಶದಿಂದ]] ಬೆದರಿಕೆಗೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತವೆ ಏಕೆಂದರೆ ಅವು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಮರದ ತುದಿಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://org.elon.edu/brazilmagazine/2005/article5.htm|title=Biodiversity in the Amazon|year=2005}}&lt;/ref&gt; ಅದರ ಪ್ರಸ್ತುತ ವಿನಾಶದ ದರದಲ್ಲಿ, ಮಳೆಕಾಡಾದ ಅಮೆಜಾನ್ ನಲವತ್ತು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಕಣ್ಮರೆಯಾಗುತ್ತದೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.rain-tree.com/facts.htm|title=Rainforest Facts - The Disappearing Rainforests|access-date=2016-03-03}}&lt;/ref&gt; ಮಾನವನ ಅತಿಕ್ರಮಣವು ಅನೇಕ ಅಮೆಜೋನಿಯನ್ ಪಕ್ಷಿಗಳ ಆವಾಸಸ್ಥಾನವನ್ನು ಋಣಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ. ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ರಸ್ತೆ ತೆರವುಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯು ವಾಸಯೋಗ್ಯ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಮಿತಿಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಅಮೆಜಾನ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಪಕ್ಷಿಗಳು ಅವು ವಾಸಿಸುವ ಮಳೆಕಾಡಿನ ಪದರದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪದರ ಅಥವಾ ಸಮುದಾಯವು ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಸಸ್ಯಗಳು, ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಮತ್ತು ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. &lt;ref name=&quot;Amazon Rainforest&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.blueplanetbiomes.org/amazon.htm|title=Amazon Rainforest|date=2003}}&lt;/ref&gt; [[ಆಹಾರ ಸರಪಳಿ]], ಸ್ಪರ್ಧೆ, ಸಂಯೋಗ, ಪರಹಿತಚಿಂತನೆ ಮತ್ತು [[ಸಹಜೀವನ|ಸಹಜೀವನದ]] ಮೂಲಕ ಪಕ್ಷಿಗಳು ತಮ್ಮ ಸಮುದಾಯದ ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂವಹನ ನಡೆಸುತ್ತವೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.rainforest-facts.com/amazon-rainforest-ecosystem.html|title=Amazon Rainforest Ecosystem|publisher=rainforest-facts.com|access-date=2016-03-03}}&lt;/ref&gt;

== ಆವಾಸಸ್ಥಾನ ==
[[ಚಿತ್ರ:River_in_the_Amazon_rainforest.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/River_in_the_Amazon_rainforest.jpg/300px-River_in_the_Amazon_rainforest.jpg|alt=rainforest|thumb|300x300px| ಅಮೆಜಾನ್ ಮಳೆ ಕಾಡು]]
ಅಮೆಜಾನ್ ಮಳೆಕಾಡು ನಾಲ್ಕು ಪದರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಪ್ರತಿಯೊಂದೂ ತನ್ನದೇ ಆದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಮೇಲಿನ ಪದರವು ಹೊರಹೊಮ್ಮುವ (ಅಥವಾ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ) ಎತ್ತರದ ಮರಗಳು (೨೦೦ ಅಡಿ ಎತ್ತರದವರೆಗೆ) ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. [[ಹದ್ದು|ಹದ್ದುಗಳು]] ಮತ್ತು [[ಗಿಳಿ|ಗಿಳಿಗಳಂತಹ]] ಅನೇಕ ಪಕ್ಷಿಗಳು ಸಹ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಪದರವು ಮೇಲಾವರಣವಾಗಿದ್ದು, ಎಲ್ಲಾ ಮಳೆಕಾಡಿನ ಜೀವಿಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೭೦ ರಿಂದ ೯೦- ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ಪದರದಲ್ಲಿರುವ ಸಸ್ಯಗಳು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಹಣ್ಣುಗಳು, ಬೀಜಗಳು ಮತ್ತು ಹೂವುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಟೂಕನ್‌ನಂತಹ ಪಕ್ಷಿಗಳು ಮೇಲಾವರಣದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಅಂಡರ್‌ಸ್ಟೋರಿಯು ಮುಂದಿನ ಪದರವಾಗಿದ್ದು, ಅಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಕಡಿಮೆ ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕು ತಲುಪುತ್ತದೆ; ಕೇವಲ ೨ ರಿಂದ ೧೫ ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕು ಕೆಳಭಾಗವನ್ನು ತಲುಪುತ್ತದೆ. ಅತ್ಯಂತ ಗಾಢವಾದ ಪದರವು ಅರಣ್ಯದ ನೆಲವಾಗಿದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. &lt;ref&gt;[http://www.unique-southamerica-travel-experience.com/amazon-rainforest.html], &quot;Amazon Rainforest&quot;, 2001&lt;/ref&gt; ಬಹು ಪರಿಸರಗಳೊಂದಿಗೆ, ಅಮೆಜಾನ್ ಮಳೆಕಾಡು ವಿವಿಧ ಬದುಕುಳಿಯುವ ಅಗತ್ಯತೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಾವಿರಾರು ಪಕ್ಷಿಗಳಿಗೆ ನೆಲೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.  ಅಮೆಜೋನಿಯಾವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯತೆಯ ಎಂಟು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ (ಜಿಲ್ಲೆಗಳು): ನಾಪೋ, ಇಮೆರಿ, ಗಯಾನಾ, ಇನಾಂಬರಿ, ರೊಂಡೋನಿಯಾ, ತಪಾಹೋಸ್, ಕ್ಸಿಂಗು ಮತ್ತು ಬೆಲೆಮ್. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪ್ರದೇಶವು ಪರಿಸರ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ರೀತಿಯದ್ದಾಗಿದ್ದರೂ, ಅವುಗಳ ಬಯೋಟಾಗಳನ್ನು ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿ ಜೋಡಿಸಲಾಗಿದೆ. &lt;ref&gt;[http://ehis.ebscohost.com/ehost/pdfviewer/pdfviewer?sid=dd7cdbc6-5030-4d95-97bd-3f4dd17980ad%40sessionmgr12&amp;vid=4&amp;hid=4], &quot;The Fate of the Amazonian Areas of Endemism&quot;, 6/5/2005&lt;/ref&gt;

== ಆವಾಸಸ್ಥಾನ ನಾಶ ==
ಮಳೆಕಾಡಿನ ಪ್ರಗತಿಪರ ವಿನಾಶದೊಂದಿಗೆ ಅನೇಕ ಜಾತಿಯ ಪಕ್ಷಿಗಳ ಆವಾಸಸ್ಥಾನಗಳ ನಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ . ಇಂದಿನಿಂದ,  ಮೂಲ ಅಮೆಜಾನ್ ಮಳೆಕಾಡಿನ ಇಪ್ಪತ್ತು ಪ್ರತಿಶತಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು [[ಅರಣ್ಯನಾಶ]] ಮತ್ತು ಮಾನವ [[wiktionary:encroachment|ಅತಿಕ್ರಮಣದ]] ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ನಾಶವಾಗಿದೆ. [[ವಿಶ್ವ ವನ್ಯಜೀವಿ ನಿಧಿ]] ಮಾನವ-ನಿರ್ಮಿತ ತೆರವುಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯು ಪಕ್ಷಿ ಪ್ರಭೇದಗಳ ಮೇಲೆ ಪ್ರಮುಖ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಬೀರಿದೆ. [[ರಸ್ತೆ|ರಸ್ತೆಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ]], ವಿದ್ಯುತ್ ಮಾರ್ಗಗಳು, [[ಜಲವಿದ್ಯುತ್]] ಯೋಜನೆಗಳು, [[ಗಣಿಗಾರಿಕೆ]] ಸೈಟ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರಿ ವಸಾಹತು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಎರಡರಿಂದ ನಾಲ್ಕು ಮಿಲಿಯನ್ ಹೆಕ್ಟೇರ್‌ಗಳನ್ನು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ತೆರವುಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯಿಂದ ತೆರವುಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಅರಣ್ಯನಾಶ, ರಸ್ತೆ ತೆರವು, ವಸತಿ ಮತ್ತು [[ಕೃಷಿ]] ಇವೆಲ್ಲವೂ ಅಮೆಜೋನಿಯನ್ ಪಕ್ಷಿಗಳ ಆವಾಸಸ್ಥಾನದ ನಾಶಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕಾರಣಗಳಾಗಿವೆ. &lt;ref name=&quot;Effects of Road Clearings on Movement Patterns of Understory Rainforest Birds&quot;&gt;[http://ehis.ebscohost.com/ehost/pdfviewer/pdfviewer?sid=dd7cdbc6-5030-4d95-97bd-3f4dd17980ad%40sessionmgr12&amp;vid=5&amp;hid=4], &quot;Effects of Road Clearings on Movement Patterns of Understory Rainforest Birds&quot;, 8/1/2001&lt;/ref&gt;

=== ಅರಣ್ಯನಾಶ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;float:right&quot;
|+ ಅಮೆಜಾನ್ ಮಳೆಕಾಡಿನ ಅರಣ್ಯನಾಶ &lt;ref name=&quot;deforestation&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.mongabay.com/brazil.html|title=Deforestation in the Amazon|last=Butler|first=Rhett|date=9 July 2014|publisher=Mongabay.com|access-date=20 December 2014}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.mongabay.com/deforestation.htm|title=Global rates of forest loss by country|last=|date=8 August 2014|website=Mongabay|access-date=21 May 2019}}&lt;/ref&gt; 
! ವರ್ಷ
! ಅರಣ್ಯನಾಶ ಪ್ರದೇಶ
! ಸಂಚಿತ ನಷ್ಟ
|-
| ೨೦೦೫
| {{convert|19,014|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{convert|332,470|km2|mi2|abbr=on}}
|-
| ೨೦೦೬
| {{Convert|14,286|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{Convert|346,756|km2|mi2|abbr=on}}  
|-
| ೨೦೦೭
| {{Convert|11,651|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{Convert|358407|km2|mi2|abbr=on}}  
|-
| ೨೦೦೮
| {{Convert|12,911|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{Convert|371318|km2|mi2|abbr=on}}  
|-
| ೨೦೦೯
| {{Convert|7,464|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{Convert|378782|km2|mi2|abbr=on}}  
|-
| ೨೦೧೦
| {{Convert|7,000|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{Convert|385782|km2|mi2|abbr=on}}  
|-
| ೨೦೧೧
| {{Convert|6,418|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{Convert|392200|km2|mi2|abbr=on}}  
|-
| ೨೦೧೨
| {{Convert|4,571|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{Convert|396771|km2|mi2|abbr=on}}  
|-
| ೨೦೧೩
| {{Convert|5,891|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{Convert|402662|km2|mi2|abbr=on}}  
|-
| ೨೦೧೪
| {{Convert|4,848|km2|mi2|abbr=on}}  
| {{Convert|407510|km2|mi2|abbr=on}}  
|}

ಅಮೆಜಾನ್ ಮಳೆಕಾಡಿನ ಅರಣ್ಯನಾಶವು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೇ [[ಹಕ್ಕಿ ವಲಸೆ|ವಲಸೆ ಹೋಗುವ ಪಕ್ಷಿಗಳಿಗೆ]] ಪ್ರಮುಖ ಬೆದರಿಕೆಯಾಗಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಇದು ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಆವಾಸಸ್ಥಾನಗಳ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ನಾಶಮಾಡುತ್ತದೆ. ಪಕ್ಷಿಗಳು ಕಳೆದ ವರ್ಷ ಹಾರಿಹೋದ ಮಳೆಕಾಡು ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಹಾನಿಗೊಳಗಾಗಿದೆ ಅಥವಾ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಬಹುದು. ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಗೋಳಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ ಮಾಡುವ ಅನೇಕ ಪಕ್ಷಿಗಳಿಗೆ ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ ಆದರೆ ಶೀತ ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲದ ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಆಶ್ರಯಕ್ಕಾಗಿ ಅಮೆಜಾನ್ ಮಳೆಕಾಡಿಗೆ ವಲಸೆ ಹೋಗುತ್ತವೆ. ವಲಸೆ ಹಕ್ಕಿಗಳು ಆಹಾರ, ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಅಪಾಯಕಾರಿ ವಲಸೆಯ ನಂತರ ಚೇತರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಮಳೆಕಾಡುಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ದೇಹದ ತೂಕದ ೩೦% ನಷ್ಟು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.worldmigratorybirdday.org/2011/index.php?option%3Dcom_content%26view%3Darticle%26id%3D46%26Itemid%3D28|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20110506205835/http://www.worldmigratorybirdday.org/2011/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=46&amp;Itemid=28|archive-date=2011-05-06|access-date=2011-04-11}},“A Bird’s Eye View of Deforestation”, 2011&lt;/ref&gt;

೧೯೭೦ ರ ದಶಕದಿಂದಲೂ, ಬ್ರೆಜಿಲಿಯನ್ ಅಮೆಜಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಅರಣ್ಯನಾಶಕ್ಕೆ [[ದನ|ಜಾನುವಾರು]] ಹುಲ್ಲುಗಾವಲು ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಅರಣ್ಯ ಭೂಮಿ ಬೆಲೆಗಳನ್ನು ಮೀರಿದ ಹುಲ್ಲುಗಾವಲು ಬೆಲೆಗಳಿಂದಾಗಿ [[ಹೂಡಿಕೆ]] ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ತೆರವುಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಅರಣ್ಯವನ್ನು ಕಿತ್ತುಹಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಜಾನುವಾರುಗಳ ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಸವನ್ನಾ [[ಪೊಯೇಸಿಯಿ|ಹುಲ್ಲುಗಳಿಂದ]] ಬದಲಾಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬ್ರೆಜಿಲ್ ಗೋಮಾಂಸದ ಉತ್ಪಾದಕರಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವುದರಿಂದ ಈ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಹದಗೆಡುತ್ತಿದೆ.  ಬ್ರೆಜಿಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರಿ ಭೂ ನೀತಿಗಳಿಂದ ಬಡ ರೈತರಿಗೆ ಮಳೆಕಾಡು ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಭೂಮಿಯನ್ನು ತೆರವುಗೊಳಿಸುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ಕೆಳಭಾಗದ ಪೊದೆಸಸ್ಯಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕುವುದು ಮತ್ತು ನಂತರ ಮರಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸುವುದನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಕೆಲವು ತಿಂಗಳು ಒಣಗಲು ಬಿಟ್ಟ ನಂತರ, ಉಳಿದ ಭಾಗವನ್ನು ಸುಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಭೂಮಿಯನ್ನು ತೆರವುಗೊಳಿಸಿದ ನಂತರ, ಅದನ್ನು ಬೆಳೆಗಳನ್ನು ನೆಡಲು ಬಳಸಬಹುದು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಒಂದು ಅಥವಾ ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ಕೃಷಿಯ ನಂತರ ಮಣ್ಣಿನ ಉತ್ಪಾದಕತೆ ಕುಸಿಯುತ್ತದೆ. ಇದು ಸಂಭವಿಸಿದಾಗ, ರೈತರು ಹೆಚ್ಚು ಅಲ್ಪಾವಧಿಯ ಕೃಷಿ ಭೂಮಿಗಾಗಿ ಹೊಸ ಅರಣ್ಯವನ್ನು ತೆರವುಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ. 

=== ರಸ್ತೆ ತೆರವು ಮತ್ತು ಮರ ಕತ್ತರಿಸುವಿಕೆ ===
ಅಮೆಜಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಮರಕತ್ತರಿಸುವುದನ್ನು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾದ ಪರವಾನಗಿಯಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಮರವನ್ನು ಕೊಯ್ಲು ಮಾಡಲು ಅನುಮತಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಈ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಯಾವಾಗಲೂ ಅನುಸರಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ವಿಪರೀತವಾಗಿದೆ, ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಮರವನ್ನು ಅಕ್ರಮವಾಗಿ ಕತ್ತರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ . ಲಾಗಿಂಗ್ ರಸ್ತೆ ತೆರವುಗಳೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ಆಯ್ದ ಲಾಗಿನ್ ಮಾಡಿದ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಅಸ್ಪೃಶ್ಯ ಮಳೆಕಾಡು ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗಿಂತ ಎಂಟು ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚು ನೆಲೆಗೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ತೆರವುಗೊಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯತೆಯಿದೆ. ವಸತಿಗೆ ಪ್ರವೇಶಕ್ಕಾಗಿ ರಚಿಸಲಾದ ರಸ್ತೆಗಳು ಮಳೆಕಾಡುಗಳಿಗೆ ಜನರಿಗೆ ಉತ್ತಮ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಇದು ಕೃಷಿ ಭೂಮಿಗಳು, ಇಂಧನ, ಕಟ್ಟಡ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನವುಗಳಿಗೆ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಮಳೆಕಾಡಿನ ವಸ್ತುಗಳ ಮತ್ತಷ್ಟು ಬಳಕೆಯನ್ನು ಶಕ್ತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ರಸ್ತೆಗಳ ಸೃಷ್ಟಿ ಮತ್ತು ಲಾಗಿಂಗ್ ಪಕ್ಷಿಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಕಾಡಿನ ಆ ವಿಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವುದನ್ನು ತಡೆಯುತ್ತದೆ. ರಸ್ತೆಗಳು ಮತ್ತು ವಸತಿ ಇರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಬಳಿ ಇಲ್ಲದಿರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಪಕ್ಷಿಗಳ ಚಲನೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದು. ಅಂಡರ್‌ಸ್ಟೋರಿ ಜಾತಿಗಳು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ರಸ್ತೆ ತೆರವುಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯ ಪರಿಣಾಮಗಳಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗುತ್ತವೆ. ಕಡಿಮೆ ದಟ್ಟಣೆಯೊಂದಿಗೆ ಕಿರಿದಾದ ರಸ್ತೆಗಳು ಸಹ ಅಮೆಜಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೀಟನಾಶಕ ಪಕ್ಷಿಗಳ ಚಲನವಲನಗಳ ಮೇಲೆ ಗಮನಾರ್ಹ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತವೆ.

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==

[[ವರ್ಗ:ಪಕ್ಷಿಗಳು]]</text>
      <sha1>ifon1nbipgn6ho3rbjmbtlfxm689ed0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಮಾಧವ ವರ್ಮ ೨</title>
    <ns>0</ns>
    <id>144347</id>
    <revision>
      <id>1113389</id>
      <parentid>1112786</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T01:35:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <comment>ಲೇಖನ ತಿದ್ದುಪಡಿ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17506" xml:space="preserve">{{Infobox royalty|title=ಆಂಧ್ರಧೀಪತಿ, ದಕ್ಷಿಣಪದ, ತ್ರಿಸಂದ್ರಾಧಿಪತಿ, ಪರಮಹೇಶ್ವರ, ಜನಶ್ರಾವ್ಯ|image=|succession=[[Vishnukundina Dynasty|ವಿಷ್ನುಕುಂಡಿನ ರಾಜ]]|reign=ಸಿ.೪೪೦ – ಸಿ.೪೬೦|predecessor=ಮಾಧವ ವರ್ಮ ೧|successor=ವಿಕ್ರಮೇಂದ್ರ ವರ್ಮ ೨|dynasty=[[Vishnukundina dynasty|Vishnukundina]]|issue=[[ವಿಕ್ರಮೇಂದ್ರ ವರ್ಮ ೨]], [[ದೇವವರ್ಮ]]}}
'''ಮಾಧವ ವರ್ಮ ೨''' ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನ ರಾಜವಂಶದ ಅತ್ಯಂತ ಶಕ್ತಿಶಾಲಿ ರಾಜನಾಗಿದ್ದನು. ಅವರನ್ನು ಅವರ ರಾಜವಂಶದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಆಡಳಿತಗಾರ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಅವನ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ತಲುಪಿತು. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನ ರಾಜವಂಶವನ್ನು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ಘನತೆಗೆ ಏರಿಸಲಾಯಿತು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.goodreads.com/book/show/28680623-history-of-the-andhras|title=History of the Andhras: Upto 1565 AD}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Desa, Madras pp.422-427&quot;&gt;Krishna Eao, B.V., 1942; Early Dynasties of the Andhra Desa, Madras; pp.422-427.&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Venkataramanayya, N.;1975I fhe Vishnukundins, Madras&lt;/ref&gt;

ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮರ ಅತ್ಯಂತ ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಮಿಲಿಟರಿ ಸಾಧನೆಯೆಂದರೆ [[ವಾಕಾಟಕ ರಾಜವಂಶ|ವಾಕಾಟಕ]] ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಎರಡನೇ ಪೃಥ್ವಿಷೇನರ ಮೇಲೆ ಸಾಧಿಸಿದ ವಿಜಯ. ಎರಡನೇ ಪೃಥ್ವಿಷೇನರ ಮಗಳು, ವಾಕಾಟಕ ಮಹಾದೇವಿಯನ್ನು ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮರಿಗೆ ವಿವಾಹ ಮಾಡಿಕೊಡಲಾಯಿತು. &lt;ref name=&quot;exoticindiaart.com&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.exoticindiaart.com/book/details/administration-in-andhra-from-earliest-time-to-13th-century-d-old-and-rare-book-nal163/|title=Administration in Andhra: From the Earliest Time to 13th Century A.D. (An Old and Rare Book) &amp;#124; Exotic India Art}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;livehistoryindia.com&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.livehistoryindia.com/story/people/the-vishnukundin-kings-of-andhra|title=The Vishnukundin Kings of Andhra|date=13 December 2017}}&lt;/ref&gt;

== ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ==
ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮ, ಗೋವಿಂದ ವರ್ಮ ೧ ಮತ್ತು ಅವನ ಹೆಂಡತಿ ಮಹಾದೇವಿಯ ಮಗ. ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮರಿಗೆ ಇಬ್ಬರು ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳಿದ್ದರು - ವಿಕ್ರಮೇಂದ್ರ ವರ್ಮ ಮತ್ತು ದೇವ ವರ್ಮ. &lt;ref name=&quot;Fdaytalk- Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions&quot;&gt;{{Cite book|url=https://www.google.co.in/books/edition/Telangana_History_Ancient_to_Modern_Peri/zay2DwAAQBAJ?hl=en&amp;gbpv=1&amp;dq=%22Madhava+Varma+II%22+-wikipedia&amp;pg=PT78&amp;printsec=frontcover|title=Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions|last=Fdaytalk|first=Fdaytalk|publisher=Fdaytalk|pages=612|access-date=23 December 2020}}&lt;/ref&gt;

== ಆಳ್ವಿಕೆ ==
ಅವನ ಹಿಂದಿನವನು ಮಾಧವ ವರ್ಮ ೧ (ಸಿ. ೪೨೦ – ಸಿ. ೪೫೫). ಅವರನ್ನು ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನ ರಾಜವಂಶದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಆಡಳಿತಗಾರ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಅವನ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ತಲುಪಿತು. ಅವನು ಪ್ರಬಲ [[ವಾಕಾಟಕ ರಾಜವಂಶ|ವಾಕಾಟಕ]] ರಾಜ ಎರಡನೇ ಪೃಥ್ವಿಷೇನನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದನು. ಎರಡನೇ  ಪೃಥ್ವಿಷೇನರ ಮಗಳು, ವಾಕಾಟಕ ಮಹಾದೇವಿಯ ವಿವಾಹ ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮರೊಂದಿಗೆ ನಡೆಯಿತು. &lt;ref name=&quot;Fdaytalk- Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions&quot;&gt;{{Cite book|url=https://www.google.co.in/books/edition/Telangana_History_Ancient_to_Modern_Peri/zay2DwAAQBAJ?hl=en&amp;gbpv=1&amp;dq=%22Madhava+Varma+II%22+-wikipedia&amp;pg=PT78&amp;printsec=frontcover|title=Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions|last=Fdaytalk|first=Fdaytalk|publisher=Fdaytalk|pages=612|access-date=23 December 2020}}&lt;cite class=&quot;citation book cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFFdaytalk&quot;&gt;Fdaytalk, Fdaytalk. [https://www.google.co.in/books/edition/Telangana_History_Ancient_to_Modern_Peri/zay2DwAAQBAJ?hl=en&amp;gbpv=1&amp;dq=%22Madhava+Varma+II%22+-wikipedia&amp;pg=PT78&amp;printsec=frontcover ''Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions'']. Fdaytalk. p.&amp;nbsp;612&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;23 December&lt;/span&gt; 2020&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Mahalakshmi Ramakrishnan: (1) (PDF) Vishnukundina Empire | Mahalakshmi Ramakrishnan&quot;&gt;{{Cite journal|last=Ramakrishnan|first=Mahalakshmi|title=(1) (PDF) Vishnukundina Empire {{!}} Mahalakshmi Ramakrishnan|url=https://www.academia.edu/25578228|publisher=Academia edu|accessdate=22 December 2020}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Andhra Pradesh PSC notes: Vishnukundins- Andhra Pradesh PCS Exam Notes&quot;&gt;{{Cite web|url=https://andhrapradesh.pscnotes.com/appsc-group-1-mains/paper-i/andhra-pradesh-history/vishnukundins/|title=Vishnukundins- Andhra Pradesh PCS Exam Notes|date=4 June 2017|website=Andhra Pradesh PSC notes|publisher=Andhra Pradesh PSC notes|access-date=23 December 2020}}&lt;/ref&gt;

ಅವನು [[ಕಲಿಂಗ|ಕಳಿಂಗವನ್ನು]] ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು ಮತ್ತು ತನ್ನ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ೩೩ನೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ [[ಪಲ್ಲವ|ಕಾಂಚೀಪುರಂನ ಪಲ್ಲವರ ಮೇಲೆ]] ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿದನು. &lt;ref name=&quot;Fdaytalk- Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions&quot;&gt;{{Cite book|url=https://www.google.co.in/books/edition/Telangana_History_Ancient_to_Modern_Peri/zay2DwAAQBAJ?hl=en&amp;gbpv=1&amp;dq=%22Madhava+Varma+II%22+-wikipedia&amp;pg=PT78&amp;printsec=frontcover|title=Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions|last=Fdaytalk|first=Fdaytalk|publisher=Fdaytalk|pages=612|access-date=23 December 2020}}&lt;cite class=&quot;citation book cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFFdaytalk&quot;&gt;Fdaytalk, Fdaytalk. [https://www.google.co.in/books/edition/Telangana_History_Ancient_to_Modern_Peri/zay2DwAAQBAJ?hl=en&amp;gbpv=1&amp;dq=%22Madhava+Varma+II%22+-wikipedia&amp;pg=PT78&amp;printsec=frontcover ''Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions'']. Fdaytalk. p.&amp;nbsp;612&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;23 December&lt;/span&gt; 2020&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; ಅವರು '''ಜನಾಶ್ರಯ'''ವನ್ನು ಬರೆದರು. &lt;ref name=&quot;Fdaytalk- Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions&quot; /&gt; ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮ ಒಂದು ವಿಶೇಷಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು- ''ತ್ರಿವಾರ ನಗರ ಭಾವನಾಗತಾ ಸುಂದರಿ ಹೃದಯ ನಂದನ'' (ತ್ರಿವಾರ ನಗರದ ಕಟ್ಟಡಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಸುಂದರ ಕನ್ಯೆಯರಿಗೆ ಸಂತೋಷವನ್ನು ತಂದವರು) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗಿತ್ತು. &lt;ref name=&quot;Fdaytalk- Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions&quot; /&gt;

ಆನಂದ ಗೋತ್ರಿಕರಿಂದ ಈ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ನಂತರ, ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮ ಅಮರಾಪುರವನ್ನು (ಆಧುನಿಕ [[ಅಮರಾವತಿ (ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ)|ಅಮರಾವತಿ]] ) ತನ್ನ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡನು. [[ಪಲ್ಲವ|ಪಲ್ಲವರ]] ನಿರಂತರ ಬೆದರಿಕೆಯನ್ನು ಗಮನದಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು, ಅವರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಲು ಅವರು ಔಟ್-ಪೋಸ್ಟ್ ಅನ್ನು ರಚಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಮಗ ದೇವ ವರ್ಮ ಮತ್ತು ಅವರ ಮರಣದ ನಂತರ ಮೊಮ್ಮಗ ಮೂರನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮ ಅವರನ್ನು ಅದರ ವೈಸ್ರಾಯ್ ಆಗಿ ನೇಮಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;S.R Ramanujan: The Lord of Vengadam A Historical Perspective&quot;&gt;{{Cite book|url=https://www.google.co.in/books/edition/THE_LORD_OF_VENGADAM/rntPBAAAQBAJ?hl=en&amp;gbpv=1&amp;dq=%22Madhava+Varma+II%22+-wikipedia&amp;pg=PA23&amp;printsec=frontcover|title=The Lord of Vengadam A Historical Perspective|last=Ramanujan|first=S.R|date=15 August 2014|publisher=Partridge Publishing India|isbn=9781482834635|edition=E-book|pages=268|access-date=23 December 2020}}&lt;/ref&gt;

== ಮಿಲಿಟರಿ ಶಕ್ತಿ ==
ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮ ೮೦೦ ಆನೆಗಳು, ೧೫೦೦ ಅಶ್ವದಳದ ಕುದುರೆಗಳು, ೨೩ ರಥಗಳು ಮತ್ತು ಲೆಕ್ಕವಿಲ್ಲದಷ್ಟು ಕಾಲಾಳುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಸೈನ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಬಲ ಸೇನಾಧಿಪತಿಯಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತಾನೆ. ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನ ರಾಜವಂಶದ ಐಪುರ ಫಲಕಗಳಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ

ಅವರ ಸೈನ್ಯವು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ನಾಲ್ಕು ಪಟ್ಟು ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು:
* ಆನೆಗಳು
* ರಥಗಳು
* ಅಶ್ವದಳ
* ಪದಾತಿ ದಳ

ಹಸ್ತಿಕೋಸನು ಆನೆ ಪಡೆಗಳ ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದನು ಮತ್ತು ವೀರಕೋಶನು ಭೂಸೇನೆಯ ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದನು. ಈ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ರಾಜರ ಪರವಾಗಿ ಸಹ ಅನುದಾನವನ್ನು ನೀಡಿದರು. &lt;ref name=&quot;Venkataramanayya, N. p.25&quot;&gt;Venkataramanayya, N.;1975I fhe Vishnukundins, Madras, p.25&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Sankaramrayanan* S,j 1977? The Vishnukundinas and their times,
Delhi&lt;/ref&gt;

== ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ವಿಸ್ತಾರ ==
*ಪೂರ್ವ-ಬಂಗಾಳ ಕೊಲ್ಲಿ
*ಪಶ್ಚಿಮ - ಅರೇಬಿಯನ್ ಸಮುದ್ರ
*ಉತ್ತರ - ರೇವಾ, ನರ್ಮದಾ ನದಿ.
*ದಕ್ಷಿಣ - ದಕ್ಷಿಣ ಸಮುದ್ರ. ಪುಲಿಕಾಟ್ ಕೆರೆ ಇರಬಹುದು.

[[ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ|ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ]], [[ತೆಲಂಗಾಣ]], ದಕ್ಷಿಣ [[ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ|ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ]] [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]], ದಕ್ಷಿಣ [[ಒರಿಸ್ಸಾ|ಒಡಿಶಾ]] ಮತ್ತು ಉತ್ತರ [[ಕರ್ನಾಟಕ]] &lt;ref name=&quot;livehistoryindia.com&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.livehistoryindia.com/story/people/the-vishnukundin-kings-of-andhra|title=The Vishnukundin Kings of Andhra|date=13 December 2017}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://www.livehistoryindia.com/story/people/the-vishnukundin-kings-of-andhra &quot;The Vishnukundin Kings of Andhra&quot;]. 13 December 2017.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಸತಾರಾ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮರ ಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನ ನಾಣ್ಯಗಳು [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]], [[ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ|ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.teluguwishesh.com/190-andhra-headlines-flash-news/67366-history-of-ancient-andhra-dynasty-vishnukundinas-historical-story.html|title=The History of Ancient Andhra Dynasty &amp;#124; Vishnukundinas Dynasty &amp;#124; Telugu Ancient Stories &amp;#124; Telugu Historical Stories}}&lt;/ref&gt; ದಾದ್ಯಂತ ಕಂಡುಬಂದಿವೆ.

== ಧರ್ಮ ==
ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನರ ಮತ್ತು ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮರ ಹಿಂದಿನ ರಾಜರ ಎಲ್ಲಾ ದಾಖಲೆಗಳು [[ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ|ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ]] ಪೋಷಕರಂತೆ ತೋರುತ್ತದೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.harekrsna.com/sun/features/05-15/features3456.htm|title=The Sampradaya Sun - Independent Vaisnava News - Feature Stories - May 2015}}&lt;/ref&gt;

== ಶಾಸನಗಳು ==
ಅವನ ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮ ಇತರ ರಾಜವಂಶದ ರಾಜರ ರಾಜಮನೆತನವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು ಮತ್ತು ಅವನ ಅಧಿಕಾರವು ಪೂರ್ವ ದಕ್ಷಿಣ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಸಮುದ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ರೇವಾ ( [[ನರ್ಮದಾ ನದಿ|ನರ್ಮದಾ]] ) ನದಿಯನ್ನು ಸುತ್ತುವರೆದಿರುವ ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದೆ ಎಂದು ತುಮ್ಮಲಗುಡೆಮ್ ಪ್ಲೇಟ್ಸ್ ೨ ನಲ್ಲಿ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಅವನ ರಾಜ್ಯವು ಪಶ್ಚಿಮ ಸಮುದ್ರ ಮತ್ತು ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಸೇವಾ ನದಿಗೆ ಬೇಟೆಯಾಡಿತು ಎಂದು ಸಹ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. &lt;ref&gt;Sastry, B.I.; June, 1965? '*Indrapalanagaram Copper Plates”
Bharathi, Vijayawada, pp.14-28&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Sastry, B*H.? July, 1965? opoCit* pp.2-14&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Kielhom, F. ? 1896-97? ‘‘Chickulla plates of Vikramendra&lt;/ref&gt;

[[ಗುಂಟೂರು]] ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಅವನು ತನ್ನ ಸೈನ್ಯವನ್ನು [[ಕೃಷ್ಣ|ಕೃಷ್ಣಾ]] ನದಿಯ ಮೂಲಕ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಮುನ್ನಡೆಸಿದನು ಎಂದು ವೇಲ್ಪುರು ಶಾಸನದಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತವಾಗಿದೆ. [[ಪಲ್ಲವ|ಪಲ್ಲವರೊಂದಿಗಿನ]] ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬಹುಶಃ ವೇಲ್ಪುರುವಿನಲ್ಲಿ ಮಿಲಿಟರಿ ಶಿಬಿರದಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮನ ಉಪಸ್ಥಿತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಅದು ಹೇಳುತ್ತದೆ,

ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮ  ತನ್ನ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ನರ್ಮದವರೆಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದನು, [[ವೆಂಗಿನಾಡು|ವೆಂಗಿಯಲ್ಲಿ]] [[ನರ್ಮದಾ ನದಿ|ಸಾಲಂಕಾಯನ]] ರಾಜವಂಶವನ್ನು ನಿರ್ನಾಮ ಮಾಡಿದನು, ಪಿಷ್ಟಾಪುರ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಕಾಕುಲಂನ ಆಡಳಿತಗಾರರನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು ಮತ್ತು ಹೀಗೆ ತನ್ನ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಪೂರ್ವ ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ವಿನಿಯೋಗಿಸಿದನು. ಅವನು ಪಲ್ಲವರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದನು ಮತ್ತು [[ಗುಂಟೂರು]] ಜಿಲ್ಲೆಯ ಉತ್ತರ ಭಾಗಗಳನ್ನು ತನ್ನ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಿದನು. &lt;ref&gt;Sankaranarayanan, S; 1967-^8? &quot;Velpuru stone inscription of
ladhavavarman II&quot;, Epigraphia Indica Vol. XXXVII, Delhi,
pp.125 ff.&lt;/ref&gt;

ಖಾನಾಪುರ ಫಲಕಗಳು:

ಸ್ಥಳ: ಸತಾರಾ ಜಿಲ್ಲೆ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ.

'ಎರಡನೆಯ ಫಲಕವು ಸಾರ್ವಭೌಮ (ಚಕ್ರವರ್ತಿ) ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ಧಾರ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಅಶ್ವಮೇಧ ಯಜ್ಞಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ ಮಹಾರಾಜ ಮಾಧವ ವರ್ಮ ೨'' ಅನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. [[ವಾಕಾಟಕ ರಾಜವಂಶ|ವಾಕಾಟಕ ರಾಜ ಎರಡಾನೇ ಪೃಥ್ವಿಷೇನನನ್ನು]] ಸೋಲಿಸಿದನು ಮತ್ತು [[ವಾಕಾಟಕ ರಾಜವಂಶ|ವಾಕಾಟಕ ಮಹಾದೇವಿಯ]] ರಾಜಕುಮಾರಿಯನ್ನು ವಿವಾಹವಾದನು, ಅವನು ಚಾತುರ್ವಂಶ, ಚತುರಾಶ್ರಮ, ಧರ್ಮ-ಕರ್ಮಸೇತು ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದನು.

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==
{{Reflist}}</text>
      <sha1>o5vf1cnvk04m04onbxe4tdbtxtb6msa</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113390</id>
      <parentid>1113389</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T01:35:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17559" xml:space="preserve">{{Infobox royalty|title=ಆಂಧ್ರಧೀಪತಿ, ದಕ್ಷಿಣಪದ, ತ್ರಿಸಂದ್ರಾಧಿಪತಿ, ಪರಮಹೇಶ್ವರ, ಜನಶ್ರಾವ್ಯ|image=|succession=[[Vishnukundina Dynasty|ವಿಷ್ನುಕುಂಡಿನ ರಾಜ]]|reign=ಸಿ.೪೪೦ – ಸಿ.೪೬೦|predecessor=ಮಾಧವ ವರ್ಮ ೧|successor=ವಿಕ್ರಮೇಂದ್ರ ವರ್ಮ ೨|dynasty=[[Vishnukundina dynasty|Vishnukundina]]|issue=[[ವಿಕ್ರಮೇಂದ್ರ ವರ್ಮ ೨]], [[ದೇವವರ್ಮ]]}}
'''ಮಾಧವ ವರ್ಮ ೨''' ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನ ರಾಜವಂಶದ ಅತ್ಯಂತ ಶಕ್ತಿಶಾಲಿ ರಾಜನಾಗಿದ್ದನು. ಅವರನ್ನು ಅವರ ರಾಜವಂಶದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಆಡಳಿತಗಾರ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಅವನ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ತಲುಪಿತು. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನ ರಾಜವಂಶವನ್ನು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ಘನತೆಗೆ ಏರಿಸಲಾಯಿತು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.goodreads.com/book/show/28680623-history-of-the-andhras|title=History of the Andhras: Upto 1565 AD}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Desa, Madras pp.422-427&quot;&gt;Krishna Eao, B.V., 1942; Early Dynasties of the Andhra Desa, Madras; pp.422-427.&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Venkataramanayya, N.;1975I fhe Vishnukundins, Madras&lt;/ref&gt;

ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮರ ಅತ್ಯಂತ ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಮಿಲಿಟರಿ ಸಾಧನೆಯೆಂದರೆ [[ವಾಕಾಟಕ ರಾಜವಂಶ|ವಾಕಾಟಕ]] ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಎರಡನೇ ಪೃಥ್ವಿಷೇನರ ಮೇಲೆ ಸಾಧಿಸಿದ ವಿಜಯ. ಎರಡನೇ ಪೃಥ್ವಿಷೇನರ ಮಗಳು, ವಾಕಾಟಕ ಮಹಾದೇವಿಯನ್ನು ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮರಿಗೆ ವಿವಾಹ ಮಾಡಿಕೊಡಲಾಯಿತು. &lt;ref name=&quot;exoticindiaart.com&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.exoticindiaart.com/book/details/administration-in-andhra-from-earliest-time-to-13th-century-d-old-and-rare-book-nal163/|title=Administration in Andhra: From the Earliest Time to 13th Century A.D. (An Old and Rare Book) &amp;#124; Exotic India Art}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;livehistoryindia.com&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.livehistoryindia.com/story/people/the-vishnukundin-kings-of-andhra|title=The Vishnukundin Kings of Andhra|date=13 December 2017}}&lt;/ref&gt;

== ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ==
ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮ, ಗೋವಿಂದ ವರ್ಮ ೧ ಮತ್ತು ಅವನ ಹೆಂಡತಿ ಮಹಾದೇವಿಯ ಮಗ. ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮರಿಗೆ ಇಬ್ಬರು ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳಿದ್ದರು - ವಿಕ್ರಮೇಂದ್ರ ವರ್ಮ ಮತ್ತು ದೇವ ವರ್ಮ. &lt;ref name=&quot;Fdaytalk- Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions&quot;&gt;{{Cite book|url=https://www.google.co.in/books/edition/Telangana_History_Ancient_to_Modern_Peri/zay2DwAAQBAJ?hl=en&amp;gbpv=1&amp;dq=%22Madhava+Varma+II%22+-wikipedia&amp;pg=PT78&amp;printsec=frontcover|title=Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions|last=Fdaytalk|first=Fdaytalk|publisher=Fdaytalk|pages=612|access-date=23 December 2020}}&lt;/ref&gt;

== ಆಳ್ವಿಕೆ ==
ಅವನ ಹಿಂದಿನವನು ಮಾಧವ ವರ್ಮ ೧ (ಸಿ. ೪೨೦ – ಸಿ. ೪೫೫). ಅವರನ್ನು ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನ ರಾಜವಂಶದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಆಡಳಿತಗಾರ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಅವನ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ತಲುಪಿತು. ಅವನು ಪ್ರಬಲ [[ವಾಕಾಟಕ ರಾಜವಂಶ|ವಾಕಾಟಕ]] ರಾಜ ಎರಡನೇ ಪೃಥ್ವಿಷೇನನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದನು. ಎರಡನೇ  ಪೃಥ್ವಿಷೇನರ ಮಗಳು, ವಾಕಾಟಕ ಮಹಾದೇವಿಯ ವಿವಾಹ ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮರೊಂದಿಗೆ ನಡೆಯಿತು. &lt;ref name=&quot;Fdaytalk- Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions&quot;&gt;{{Cite book|url=https://www.google.co.in/books/edition/Telangana_History_Ancient_to_Modern_Peri/zay2DwAAQBAJ?hl=en&amp;gbpv=1&amp;dq=%22Madhava+Varma+II%22+-wikipedia&amp;pg=PT78&amp;printsec=frontcover|title=Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions|last=Fdaytalk|first=Fdaytalk|publisher=Fdaytalk|pages=612|access-date=23 December 2020}}&lt;cite class=&quot;citation book cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFFdaytalk&quot;&gt;Fdaytalk, Fdaytalk. [https://www.google.co.in/books/edition/Telangana_History_Ancient_to_Modern_Peri/zay2DwAAQBAJ?hl=en&amp;gbpv=1&amp;dq=%22Madhava+Varma+II%22+-wikipedia&amp;pg=PT78&amp;printsec=frontcover ''Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions'']. Fdaytalk. p.&amp;nbsp;612&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;23 December&lt;/span&gt; 2020&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Mahalakshmi Ramakrishnan: (1) (PDF) Vishnukundina Empire | Mahalakshmi Ramakrishnan&quot;&gt;{{Cite journal|last=Ramakrishnan|first=Mahalakshmi|title=(1) (PDF) Vishnukundina Empire {{!}} Mahalakshmi Ramakrishnan|url=https://www.academia.edu/25578228|publisher=Academia edu|accessdate=22 December 2020}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Andhra Pradesh PSC notes: Vishnukundins- Andhra Pradesh PCS Exam Notes&quot;&gt;{{Cite web|url=https://andhrapradesh.pscnotes.com/appsc-group-1-mains/paper-i/andhra-pradesh-history/vishnukundins/|title=Vishnukundins- Andhra Pradesh PCS Exam Notes|date=4 June 2017|website=Andhra Pradesh PSC notes|publisher=Andhra Pradesh PSC notes|access-date=23 December 2020}}&lt;/ref&gt;

ಅವನು [[ಕಲಿಂಗ|ಕಳಿಂಗವನ್ನು]] ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು ಮತ್ತು ತನ್ನ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ೩೩ನೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ [[ಪಲ್ಲವ|ಕಾಂಚೀಪುರಂನ ಪಲ್ಲವರ ಮೇಲೆ]] ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿದನು. &lt;ref name=&quot;Fdaytalk- Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions&quot;&gt;{{Cite book|url=https://www.google.co.in/books/edition/Telangana_History_Ancient_to_Modern_Peri/zay2DwAAQBAJ?hl=en&amp;gbpv=1&amp;dq=%22Madhava+Varma+II%22+-wikipedia&amp;pg=PT78&amp;printsec=frontcover|title=Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions|last=Fdaytalk|first=Fdaytalk|publisher=Fdaytalk|pages=612|access-date=23 December 2020}}&lt;cite class=&quot;citation book cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFFdaytalk&quot;&gt;Fdaytalk, Fdaytalk. [https://www.google.co.in/books/edition/Telangana_History_Ancient_to_Modern_Peri/zay2DwAAQBAJ?hl=en&amp;gbpv=1&amp;dq=%22Madhava+Varma+II%22+-wikipedia&amp;pg=PT78&amp;printsec=frontcover ''Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions'']. Fdaytalk. p.&amp;nbsp;612&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;23 December&lt;/span&gt; 2020&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; ಅವರು '''ಜನಾಶ್ರಯ'''ವನ್ನು ಬರೆದರು. &lt;ref name=&quot;Fdaytalk- Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions&quot; /&gt; ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮ ಒಂದು ವಿಶೇಷಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು- ''ತ್ರಿವಾರ ನಗರ ಭಾವನಾಗತಾ ಸುಂದರಿ ಹೃದಯ ನಂದನ'' (ತ್ರಿವಾರ ನಗರದ ಕಟ್ಟಡಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಸುಂದರ ಕನ್ಯೆಯರಿಗೆ ಸಂತೋಷವನ್ನು ತಂದವರು) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗಿತ್ತು. &lt;ref name=&quot;Fdaytalk- Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions&quot; /&gt;

ಆನಂದ ಗೋತ್ರಿಕರಿಂದ ಈ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ನಂತರ, ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮ ಅಮರಾಪುರವನ್ನು (ಆಧುನಿಕ [[ಅಮರಾವತಿ (ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ)|ಅಮರಾವತಿ]] ) ತನ್ನ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡನು. [[ಪಲ್ಲವ|ಪಲ್ಲವರ]] ನಿರಂತರ ಬೆದರಿಕೆಯನ್ನು ಗಮನದಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು, ಅವರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಲು ಅವರು ಔಟ್-ಪೋಸ್ಟ್ ಅನ್ನು ರಚಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಮಗ ದೇವ ವರ್ಮ ಮತ್ತು ಅವರ ಮರಣದ ನಂತರ ಮೊಮ್ಮಗ ಮೂರನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮ ಅವರನ್ನು ಅದರ ವೈಸ್ರಾಯ್ ಆಗಿ ನೇಮಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;S.R Ramanujan: The Lord of Vengadam A Historical Perspective&quot;&gt;{{Cite book|url=https://www.google.co.in/books/edition/THE_LORD_OF_VENGADAM/rntPBAAAQBAJ?hl=en&amp;gbpv=1&amp;dq=%22Madhava+Varma+II%22+-wikipedia&amp;pg=PA23&amp;printsec=frontcover|title=The Lord of Vengadam A Historical Perspective|last=Ramanujan|first=S.R|date=15 August 2014|publisher=Partridge Publishing India|isbn=9781482834635|edition=E-book|pages=268|access-date=23 December 2020}}&lt;/ref&gt;

== ಮಿಲಿಟರಿ ಶಕ್ತಿ ==
ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮ ೮೦೦ ಆನೆಗಳು, ೧೫೦೦ ಅಶ್ವದಳದ ಕುದುರೆಗಳು, ೨೩ ರಥಗಳು ಮತ್ತು ಲೆಕ್ಕವಿಲ್ಲದಷ್ಟು ಕಾಲಾಳುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಸೈನ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಬಲ ಸೇನಾಧಿಪತಿಯಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತಾನೆ. ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನ ರಾಜವಂಶದ ಐಪುರ ಫಲಕಗಳಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ

ಅವರ ಸೈನ್ಯವು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ನಾಲ್ಕು ಪಟ್ಟು ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು:
* ಆನೆಗಳು
* ರಥಗಳು
* ಅಶ್ವದಳ
* ಪದಾತಿ ದಳ

ಹಸ್ತಿಕೋಸನು ಆನೆ ಪಡೆಗಳ ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದನು ಮತ್ತು ವೀರಕೋಶನು ಭೂಸೇನೆಯ ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದನು. ಈ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ರಾಜರ ಪರವಾಗಿ ಸಹ ಅನುದಾನವನ್ನು ನೀಡಿದರು. &lt;ref name=&quot;Venkataramanayya, N. p.25&quot;&gt;Venkataramanayya, N.;1975I fhe Vishnukundins, Madras, p.25&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Sankaramrayanan* S,j 1977? The Vishnukundinas and their times,
Delhi&lt;/ref&gt;

== ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ವಿಸ್ತಾರ ==
*ಪೂರ್ವ-ಬಂಗಾಳ ಕೊಲ್ಲಿ
*ಪಶ್ಚಿಮ - ಅರೇಬಿಯನ್ ಸಮುದ್ರ
*ಉತ್ತರ - ರೇವಾ, ನರ್ಮದಾ ನದಿ.
*ದಕ್ಷಿಣ - ದಕ್ಷಿಣ ಸಮುದ್ರ. ಪುಲಿಕಾಟ್ ಕೆರೆ ಇರಬಹುದು.

[[ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ|ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ]], [[ತೆಲಂಗಾಣ]], ದಕ್ಷಿಣ [[ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ|ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ]] [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]], ದಕ್ಷಿಣ [[ಒರಿಸ್ಸಾ|ಒಡಿಶಾ]] ಮತ್ತು ಉತ್ತರ [[ಕರ್ನಾಟಕ]] &lt;ref name=&quot;livehistoryindia.com&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.livehistoryindia.com/story/people/the-vishnukundin-kings-of-andhra|title=The Vishnukundin Kings of Andhra|date=13 December 2017}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://www.livehistoryindia.com/story/people/the-vishnukundin-kings-of-andhra &quot;The Vishnukundin Kings of Andhra&quot;]. 13 December 2017.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಸತಾರಾ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮರ ಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನ ನಾಣ್ಯಗಳು [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]], [[ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ|ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.teluguwishesh.com/190-andhra-headlines-flash-news/67366-history-of-ancient-andhra-dynasty-vishnukundinas-historical-story.html|title=The History of Ancient Andhra Dynasty &amp;#124; Vishnukundinas Dynasty &amp;#124; Telugu Ancient Stories &amp;#124; Telugu Historical Stories}}&lt;/ref&gt; ದಾದ್ಯಂತ ಕಂಡುಬಂದಿವೆ.

== ಧರ್ಮ ==
ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನರ ಮತ್ತು ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮರ ಹಿಂದಿನ ರಾಜರ ಎಲ್ಲಾ ದಾಖಲೆಗಳು [[ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ|ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ]] ಪೋಷಕರಂತೆ ತೋರುತ್ತದೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.harekrsna.com/sun/features/05-15/features3456.htm|title=The Sampradaya Sun - Independent Vaisnava News - Feature Stories - May 2015}}&lt;/ref&gt;

== ಶಾಸನಗಳು ==
ಅವನ ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮ ಇತರ ರಾಜವಂಶದ ರಾಜರ ರಾಜಮನೆತನವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು ಮತ್ತು ಅವನ ಅಧಿಕಾರವು ಪೂರ್ವ ದಕ್ಷಿಣ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಸಮುದ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ರೇವಾ ( [[ನರ್ಮದಾ ನದಿ|ನರ್ಮದಾ]] ) ನದಿಯನ್ನು ಸುತ್ತುವರೆದಿರುವ ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದೆ ಎಂದು ತುಮ್ಮಲಗುಡೆಮ್ ಪ್ಲೇಟ್ಸ್ ೨ ನಲ್ಲಿ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಅವನ ರಾಜ್ಯವು ಪಶ್ಚಿಮ ಸಮುದ್ರ ಮತ್ತು ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಸೇವಾ ನದಿಗೆ ಬೇಟೆಯಾಡಿತು ಎಂದು ಸಹ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. &lt;ref&gt;Sastry, B.I.; June, 1965? '*Indrapalanagaram Copper Plates”
Bharathi, Vijayawada, pp.14-28&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Sastry, B*H.? July, 1965? opoCit* pp.2-14&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Kielhom, F. ? 1896-97? ‘‘Chickulla plates of Vikramendra&lt;/ref&gt;

[[ಗುಂಟೂರು]] ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಅವನು ತನ್ನ ಸೈನ್ಯವನ್ನು [[ಕೃಷ್ಣ|ಕೃಷ್ಣಾ]] ನದಿಯ ಮೂಲಕ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಮುನ್ನಡೆಸಿದನು ಎಂದು ವೇಲ್ಪುರು ಶಾಸನದಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತವಾಗಿದೆ. [[ಪಲ್ಲವ|ಪಲ್ಲವರೊಂದಿಗಿನ]] ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬಹುಶಃ ವೇಲ್ಪುರುವಿನಲ್ಲಿ ಮಿಲಿಟರಿ ಶಿಬಿರದಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮನ ಉಪಸ್ಥಿತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಅದು ಹೇಳುತ್ತದೆ,

ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮ  ತನ್ನ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ನರ್ಮದವರೆಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದನು, [[ವೆಂಗಿನಾಡು|ವೆಂಗಿಯಲ್ಲಿ]] [[ನರ್ಮದಾ ನದಿ|ಸಾಲಂಕಾಯನ]] ರಾಜವಂಶವನ್ನು ನಿರ್ನಾಮ ಮಾಡಿದನು, ಪಿಷ್ಟಾಪುರ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಕಾಕುಲಂನ ಆಡಳಿತಗಾರರನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು ಮತ್ತು ಹೀಗೆ ತನ್ನ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಪೂರ್ವ ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ವಿನಿಯೋಗಿಸಿದನು. ಅವನು ಪಲ್ಲವರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದನು ಮತ್ತು [[ಗುಂಟೂರು]] ಜಿಲ್ಲೆಯ ಉತ್ತರ ಭಾಗಗಳನ್ನು ತನ್ನ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಿದನು. &lt;ref&gt;Sankaranarayanan, S; 1967-^8? &quot;Velpuru stone inscription of
ladhavavarman II&quot;, Epigraphia Indica Vol. XXXVII, Delhi,
pp.125 ff.&lt;/ref&gt;

ಖಾನಾಪುರ ಫಲಕಗಳು:

ಸ್ಥಳ: ಸತಾರಾ ಜಿಲ್ಲೆ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ.

'ಎರಡನೆಯ ಫಲಕವು ಸಾರ್ವಭೌಮ (ಚಕ್ರವರ್ತಿ) ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ಧಾರ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಅಶ್ವಮೇಧ ಯಜ್ಞಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ ಮಹಾರಾಜ ಮಾಧವ ವರ್ಮ ೨'' ಅನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. [[ವಾಕಾಟಕ ರಾಜವಂಶ|ವಾಕಾಟಕ ರಾಜ ಎರಡಾನೇ ಪೃಥ್ವಿಷೇನನನ್ನು]] ಸೋಲಿಸಿದನು ಮತ್ತು [[ವಾಕಾಟಕ ರಾಜವಂಶ|ವಾಕಾಟಕ ಮಹಾದೇವಿಯ]] ರಾಜಕುಮಾರಿಯನ್ನು ವಿವಾಹವಾದನು, ಅವನು ಚಾತುರ್ವಂಶ, ಚತುರಾಶ್ರಮ, ಧರ್ಮ-ಕರ್ಮಸೇತು ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದನು.

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==
{{Reflist}}

[[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸ]]</text>
      <sha1>nxel1k5yrwvpaulgsnwvf6usx6a9buk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113391</id>
      <parentid>1113390</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T01:36:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್ [[ಸದಸ್ಯ:Sahana Poojary/ಮಾಧವ ವರ್ಮ II]] ಪುಟವನ್ನು [[ಮಾಧವ ವರ್ಮ ೨]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: ಲೇಖನ ತಯಾರಾಗಿದೆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17559" xml:space="preserve">{{Infobox royalty|title=ಆಂಧ್ರಧೀಪತಿ, ದಕ್ಷಿಣಪದ, ತ್ರಿಸಂದ್ರಾಧಿಪತಿ, ಪರಮಹೇಶ್ವರ, ಜನಶ್ರಾವ್ಯ|image=|succession=[[Vishnukundina Dynasty|ವಿಷ್ನುಕುಂಡಿನ ರಾಜ]]|reign=ಸಿ.೪೪೦ – ಸಿ.೪೬೦|predecessor=ಮಾಧವ ವರ್ಮ ೧|successor=ವಿಕ್ರಮೇಂದ್ರ ವರ್ಮ ೨|dynasty=[[Vishnukundina dynasty|Vishnukundina]]|issue=[[ವಿಕ್ರಮೇಂದ್ರ ವರ್ಮ ೨]], [[ದೇವವರ್ಮ]]}}
'''ಮಾಧವ ವರ್ಮ ೨''' ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನ ರಾಜವಂಶದ ಅತ್ಯಂತ ಶಕ್ತಿಶಾಲಿ ರಾಜನಾಗಿದ್ದನು. ಅವರನ್ನು ಅವರ ರಾಜವಂಶದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಆಡಳಿತಗಾರ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಅವನ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ತಲುಪಿತು. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನ ರಾಜವಂಶವನ್ನು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ಘನತೆಗೆ ಏರಿಸಲಾಯಿತು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.goodreads.com/book/show/28680623-history-of-the-andhras|title=History of the Andhras: Upto 1565 AD}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Desa, Madras pp.422-427&quot;&gt;Krishna Eao, B.V., 1942; Early Dynasties of the Andhra Desa, Madras; pp.422-427.&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Venkataramanayya, N.;1975I fhe Vishnukundins, Madras&lt;/ref&gt;

ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮರ ಅತ್ಯಂತ ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಮಿಲಿಟರಿ ಸಾಧನೆಯೆಂದರೆ [[ವಾಕಾಟಕ ರಾಜವಂಶ|ವಾಕಾಟಕ]] ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಎರಡನೇ ಪೃಥ್ವಿಷೇನರ ಮೇಲೆ ಸಾಧಿಸಿದ ವಿಜಯ. ಎರಡನೇ ಪೃಥ್ವಿಷೇನರ ಮಗಳು, ವಾಕಾಟಕ ಮಹಾದೇವಿಯನ್ನು ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮರಿಗೆ ವಿವಾಹ ಮಾಡಿಕೊಡಲಾಯಿತು. &lt;ref name=&quot;exoticindiaart.com&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.exoticindiaart.com/book/details/administration-in-andhra-from-earliest-time-to-13th-century-d-old-and-rare-book-nal163/|title=Administration in Andhra: From the Earliest Time to 13th Century A.D. (An Old and Rare Book) &amp;#124; Exotic India Art}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;livehistoryindia.com&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.livehistoryindia.com/story/people/the-vishnukundin-kings-of-andhra|title=The Vishnukundin Kings of Andhra|date=13 December 2017}}&lt;/ref&gt;

== ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ==
ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮ, ಗೋವಿಂದ ವರ್ಮ ೧ ಮತ್ತು ಅವನ ಹೆಂಡತಿ ಮಹಾದೇವಿಯ ಮಗ. ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮರಿಗೆ ಇಬ್ಬರು ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳಿದ್ದರು - ವಿಕ್ರಮೇಂದ್ರ ವರ್ಮ ಮತ್ತು ದೇವ ವರ್ಮ. &lt;ref name=&quot;Fdaytalk- Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions&quot;&gt;{{Cite book|url=https://www.google.co.in/books/edition/Telangana_History_Ancient_to_Modern_Peri/zay2DwAAQBAJ?hl=en&amp;gbpv=1&amp;dq=%22Madhava+Varma+II%22+-wikipedia&amp;pg=PT78&amp;printsec=frontcover|title=Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions|last=Fdaytalk|first=Fdaytalk|publisher=Fdaytalk|pages=612|access-date=23 December 2020}}&lt;/ref&gt;

== ಆಳ್ವಿಕೆ ==
ಅವನ ಹಿಂದಿನವನು ಮಾಧವ ವರ್ಮ ೧ (ಸಿ. ೪೨೦ – ಸಿ. ೪೫೫). ಅವರನ್ನು ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನ ರಾಜವಂಶದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಆಡಳಿತಗಾರ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಅವನ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ತಲುಪಿತು. ಅವನು ಪ್ರಬಲ [[ವಾಕಾಟಕ ರಾಜವಂಶ|ವಾಕಾಟಕ]] ರಾಜ ಎರಡನೇ ಪೃಥ್ವಿಷೇನನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದನು. ಎರಡನೇ  ಪೃಥ್ವಿಷೇನರ ಮಗಳು, ವಾಕಾಟಕ ಮಹಾದೇವಿಯ ವಿವಾಹ ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮರೊಂದಿಗೆ ನಡೆಯಿತು. &lt;ref name=&quot;Fdaytalk- Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions&quot;&gt;{{Cite book|url=https://www.google.co.in/books/edition/Telangana_History_Ancient_to_Modern_Peri/zay2DwAAQBAJ?hl=en&amp;gbpv=1&amp;dq=%22Madhava+Varma+II%22+-wikipedia&amp;pg=PT78&amp;printsec=frontcover|title=Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions|last=Fdaytalk|first=Fdaytalk|publisher=Fdaytalk|pages=612|access-date=23 December 2020}}&lt;cite class=&quot;citation book cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFFdaytalk&quot;&gt;Fdaytalk, Fdaytalk. [https://www.google.co.in/books/edition/Telangana_History_Ancient_to_Modern_Peri/zay2DwAAQBAJ?hl=en&amp;gbpv=1&amp;dq=%22Madhava+Varma+II%22+-wikipedia&amp;pg=PT78&amp;printsec=frontcover ''Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions'']. Fdaytalk. p.&amp;nbsp;612&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;23 December&lt;/span&gt; 2020&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Mahalakshmi Ramakrishnan: (1) (PDF) Vishnukundina Empire | Mahalakshmi Ramakrishnan&quot;&gt;{{Cite journal|last=Ramakrishnan|first=Mahalakshmi|title=(1) (PDF) Vishnukundina Empire {{!}} Mahalakshmi Ramakrishnan|url=https://www.academia.edu/25578228|publisher=Academia edu|accessdate=22 December 2020}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Andhra Pradesh PSC notes: Vishnukundins- Andhra Pradesh PCS Exam Notes&quot;&gt;{{Cite web|url=https://andhrapradesh.pscnotes.com/appsc-group-1-mains/paper-i/andhra-pradesh-history/vishnukundins/|title=Vishnukundins- Andhra Pradesh PCS Exam Notes|date=4 June 2017|website=Andhra Pradesh PSC notes|publisher=Andhra Pradesh PSC notes|access-date=23 December 2020}}&lt;/ref&gt;

ಅವನು [[ಕಲಿಂಗ|ಕಳಿಂಗವನ್ನು]] ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು ಮತ್ತು ತನ್ನ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ೩೩ನೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ [[ಪಲ್ಲವ|ಕಾಂಚೀಪುರಂನ ಪಲ್ಲವರ ಮೇಲೆ]] ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿದನು. &lt;ref name=&quot;Fdaytalk- Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions&quot;&gt;{{Cite book|url=https://www.google.co.in/books/edition/Telangana_History_Ancient_to_Modern_Peri/zay2DwAAQBAJ?hl=en&amp;gbpv=1&amp;dq=%22Madhava+Varma+II%22+-wikipedia&amp;pg=PT78&amp;printsec=frontcover|title=Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions|last=Fdaytalk|first=Fdaytalk|publisher=Fdaytalk|pages=612|access-date=23 December 2020}}&lt;cite class=&quot;citation book cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFFdaytalk&quot;&gt;Fdaytalk, Fdaytalk. [https://www.google.co.in/books/edition/Telangana_History_Ancient_to_Modern_Peri/zay2DwAAQBAJ?hl=en&amp;gbpv=1&amp;dq=%22Madhava+Varma+II%22+-wikipedia&amp;pg=PT78&amp;printsec=frontcover ''Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions'']. Fdaytalk. p.&amp;nbsp;612&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;23 December&lt;/span&gt; 2020&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; ಅವರು '''ಜನಾಶ್ರಯ'''ವನ್ನು ಬರೆದರು. &lt;ref name=&quot;Fdaytalk- Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions&quot; /&gt; ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮ ಒಂದು ವಿಶೇಷಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು- ''ತ್ರಿವಾರ ನಗರ ಭಾವನಾಗತಾ ಸುಂದರಿ ಹೃದಯ ನಂದನ'' (ತ್ರಿವಾರ ನಗರದ ಕಟ್ಟಡಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಸುಂದರ ಕನ್ಯೆಯರಿಗೆ ಸಂತೋಷವನ್ನು ತಂದವರು) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗಿತ್ತು. &lt;ref name=&quot;Fdaytalk- Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions&quot; /&gt;

ಆನಂದ ಗೋತ್ರಿಕರಿಂದ ಈ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ನಂತರ, ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮ ಅಮರಾಪುರವನ್ನು (ಆಧುನಿಕ [[ಅಮರಾವತಿ (ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ)|ಅಮರಾವತಿ]] ) ತನ್ನ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡನು. [[ಪಲ್ಲವ|ಪಲ್ಲವರ]] ನಿರಂತರ ಬೆದರಿಕೆಯನ್ನು ಗಮನದಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು, ಅವರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಲು ಅವರು ಔಟ್-ಪೋಸ್ಟ್ ಅನ್ನು ರಚಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಮಗ ದೇವ ವರ್ಮ ಮತ್ತು ಅವರ ಮರಣದ ನಂತರ ಮೊಮ್ಮಗ ಮೂರನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮ ಅವರನ್ನು ಅದರ ವೈಸ್ರಾಯ್ ಆಗಿ ನೇಮಿಸಿದರು. &lt;ref name=&quot;S.R Ramanujan: The Lord of Vengadam A Historical Perspective&quot;&gt;{{Cite book|url=https://www.google.co.in/books/edition/THE_LORD_OF_VENGADAM/rntPBAAAQBAJ?hl=en&amp;gbpv=1&amp;dq=%22Madhava+Varma+II%22+-wikipedia&amp;pg=PA23&amp;printsec=frontcover|title=The Lord of Vengadam A Historical Perspective|last=Ramanujan|first=S.R|date=15 August 2014|publisher=Partridge Publishing India|isbn=9781482834635|edition=E-book|pages=268|access-date=23 December 2020}}&lt;/ref&gt;

== ಮಿಲಿಟರಿ ಶಕ್ತಿ ==
ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮ ೮೦೦ ಆನೆಗಳು, ೧೫೦೦ ಅಶ್ವದಳದ ಕುದುರೆಗಳು, ೨೩ ರಥಗಳು ಮತ್ತು ಲೆಕ್ಕವಿಲ್ಲದಷ್ಟು ಕಾಲಾಳುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಸೈನ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಬಲ ಸೇನಾಧಿಪತಿಯಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತಾನೆ. ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನ ರಾಜವಂಶದ ಐಪುರ ಫಲಕಗಳಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ

ಅವರ ಸೈನ್ಯವು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ನಾಲ್ಕು ಪಟ್ಟು ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು:
* ಆನೆಗಳು
* ರಥಗಳು
* ಅಶ್ವದಳ
* ಪದಾತಿ ದಳ

ಹಸ್ತಿಕೋಸನು ಆನೆ ಪಡೆಗಳ ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದನು ಮತ್ತು ವೀರಕೋಶನು ಭೂಸೇನೆಯ ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದನು. ಈ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ರಾಜರ ಪರವಾಗಿ ಸಹ ಅನುದಾನವನ್ನು ನೀಡಿದರು. &lt;ref name=&quot;Venkataramanayya, N. p.25&quot;&gt;Venkataramanayya, N.;1975I fhe Vishnukundins, Madras, p.25&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Sankaramrayanan* S,j 1977? The Vishnukundinas and their times,
Delhi&lt;/ref&gt;

== ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ವಿಸ್ತಾರ ==
*ಪೂರ್ವ-ಬಂಗಾಳ ಕೊಲ್ಲಿ
*ಪಶ್ಚಿಮ - ಅರೇಬಿಯನ್ ಸಮುದ್ರ
*ಉತ್ತರ - ರೇವಾ, ನರ್ಮದಾ ನದಿ.
*ದಕ್ಷಿಣ - ದಕ್ಷಿಣ ಸಮುದ್ರ. ಪುಲಿಕಾಟ್ ಕೆರೆ ಇರಬಹುದು.

[[ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ|ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ]], [[ತೆಲಂಗಾಣ]], ದಕ್ಷಿಣ [[ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ|ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ]] [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]], ದಕ್ಷಿಣ [[ಒರಿಸ್ಸಾ|ಒಡಿಶಾ]] ಮತ್ತು ಉತ್ತರ [[ಕರ್ನಾಟಕ]] &lt;ref name=&quot;livehistoryindia.com&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.livehistoryindia.com/story/people/the-vishnukundin-kings-of-andhra|title=The Vishnukundin Kings of Andhra|date=13 December 2017}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://www.livehistoryindia.com/story/people/the-vishnukundin-kings-of-andhra &quot;The Vishnukundin Kings of Andhra&quot;]. 13 December 2017.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಸತಾರಾ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮರ ಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನ ನಾಣ್ಯಗಳು [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]], [[ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ|ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.teluguwishesh.com/190-andhra-headlines-flash-news/67366-history-of-ancient-andhra-dynasty-vishnukundinas-historical-story.html|title=The History of Ancient Andhra Dynasty &amp;#124; Vishnukundinas Dynasty &amp;#124; Telugu Ancient Stories &amp;#124; Telugu Historical Stories}}&lt;/ref&gt; ದಾದ್ಯಂತ ಕಂಡುಬಂದಿವೆ.

== ಧರ್ಮ ==
ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನರ ಮತ್ತು ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮರ ಹಿಂದಿನ ರಾಜರ ಎಲ್ಲಾ ದಾಖಲೆಗಳು [[ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ|ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ]] ಪೋಷಕರಂತೆ ತೋರುತ್ತದೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.harekrsna.com/sun/features/05-15/features3456.htm|title=The Sampradaya Sun - Independent Vaisnava News - Feature Stories - May 2015}}&lt;/ref&gt;

== ಶಾಸನಗಳು ==
ಅವನ ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮ ಇತರ ರಾಜವಂಶದ ರಾಜರ ರಾಜಮನೆತನವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು ಮತ್ತು ಅವನ ಅಧಿಕಾರವು ಪೂರ್ವ ದಕ್ಷಿಣ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಸಮುದ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ರೇವಾ ( [[ನರ್ಮದಾ ನದಿ|ನರ್ಮದಾ]] ) ನದಿಯನ್ನು ಸುತ್ತುವರೆದಿರುವ ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದೆ ಎಂದು ತುಮ್ಮಲಗುಡೆಮ್ ಪ್ಲೇಟ್ಸ್ ೨ ನಲ್ಲಿ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಅವನ ರಾಜ್ಯವು ಪಶ್ಚಿಮ ಸಮುದ್ರ ಮತ್ತು ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಸೇವಾ ನದಿಗೆ ಬೇಟೆಯಾಡಿತು ಎಂದು ಸಹ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. &lt;ref&gt;Sastry, B.I.; June, 1965? '*Indrapalanagaram Copper Plates”
Bharathi, Vijayawada, pp.14-28&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Sastry, B*H.? July, 1965? opoCit* pp.2-14&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Kielhom, F. ? 1896-97? ‘‘Chickulla plates of Vikramendra&lt;/ref&gt;

[[ಗುಂಟೂರು]] ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಅವನು ತನ್ನ ಸೈನ್ಯವನ್ನು [[ಕೃಷ್ಣ|ಕೃಷ್ಣಾ]] ನದಿಯ ಮೂಲಕ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಮುನ್ನಡೆಸಿದನು ಎಂದು ವೇಲ್ಪುರು ಶಾಸನದಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತವಾಗಿದೆ. [[ಪಲ್ಲವ|ಪಲ್ಲವರೊಂದಿಗಿನ]] ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬಹುಶಃ ವೇಲ್ಪುರುವಿನಲ್ಲಿ ಮಿಲಿಟರಿ ಶಿಬಿರದಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮನ ಉಪಸ್ಥಿತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಅದು ಹೇಳುತ್ತದೆ,

ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮ  ತನ್ನ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ನರ್ಮದವರೆಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದನು, [[ವೆಂಗಿನಾಡು|ವೆಂಗಿಯಲ್ಲಿ]] [[ನರ್ಮದಾ ನದಿ|ಸಾಲಂಕಾಯನ]] ರಾಜವಂಶವನ್ನು ನಿರ್ನಾಮ ಮಾಡಿದನು, ಪಿಷ್ಟಾಪುರ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಕಾಕುಲಂನ ಆಡಳಿತಗಾರರನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು ಮತ್ತು ಹೀಗೆ ತನ್ನ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಪೂರ್ವ ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ವಿನಿಯೋಗಿಸಿದನು. ಅವನು ಪಲ್ಲವರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದನು ಮತ್ತು [[ಗುಂಟೂರು]] ಜಿಲ್ಲೆಯ ಉತ್ತರ ಭಾಗಗಳನ್ನು ತನ್ನ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಿದನು. &lt;ref&gt;Sankaranarayanan, S; 1967-^8? &quot;Velpuru stone inscription of
ladhavavarman II&quot;, Epigraphia Indica Vol. XXXVII, Delhi,
pp.125 ff.&lt;/ref&gt;

ಖಾನಾಪುರ ಫಲಕಗಳು:

ಸ್ಥಳ: ಸತಾರಾ ಜಿಲ್ಲೆ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ.

'ಎರಡನೆಯ ಫಲಕವು ಸಾರ್ವಭೌಮ (ಚಕ್ರವರ್ತಿ) ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ಧಾರ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಅಶ್ವಮೇಧ ಯಜ್ಞಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ ಮಹಾರಾಜ ಮಾಧವ ವರ್ಮ ೨'' ಅನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. [[ವಾಕಾಟಕ ರಾಜವಂಶ|ವಾಕಾಟಕ ರಾಜ ಎರಡಾನೇ ಪೃಥ್ವಿಷೇನನನ್ನು]] ಸೋಲಿಸಿದನು ಮತ್ತು [[ವಾಕಾಟಕ ರಾಜವಂಶ|ವಾಕಾಟಕ ಮಹಾದೇವಿಯ]] ರಾಜಕುಮಾರಿಯನ್ನು ವಿವಾಹವಾದನು, ಅವನು ಚಾತುರ್ವಂಶ, ಚತುರಾಶ್ರಮ, ಧರ್ಮ-ಕರ್ಮಸೇತು ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದನು.

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==
{{Reflist}}

[[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸ]]</text>
      <sha1>nxel1k5yrwvpaulgsnwvf6usx6a9buk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಸುಝೇನ್ ಮೇರಿ ಇಂಬರ್</title>
    <ns>0</ns>
    <id>144382</id>
    <revision>
      <id>1113428</id>
      <parentid>1113194</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T08:48:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <comment>ಲೇಖನ ತಿದ್ದುಪಡಿ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18971" xml:space="preserve">{{short description|Planetary scientist}}
{{Use British English|date=February 2022}}
{{Use dmy dates|date=February 2022}}
{{Infobox scientist
| name              = ಸುಝೇನ್ ಇಂಬರ್
| birth_name              = ಸುಝೇನ್ ಮೇರಿ ಇಂಬರ್
| image             = Suzie Imber at Goddard Space Flight Center.jpg
| caption           = ಗೊಡಾರ್ಡ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಫ಼್ಲೈಟ್ ಸೆಂಟರ್ ನಲ್ಲಿ ಇಂಬರ್ (೨೦೧೧)
| workplaces        = ಲಿಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ &lt;br&gt;
ಗೊಡಾರ್ಡ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಫ಼್ಲೈಟ್ ಸೆಂಟರ್
| alma_mater        = ಇಂಪೀರಿಯಲ್ ಕಾಲೇಜ್‌ ಲಂಡನ್ (ಬಿ.ಎಸ್ಸಿ)&lt;br&gt;ಲಿಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ (ಪಿ.ಎಚ್.ಡಿ)
| education         = ಬರ್ಕ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ಸ್ಟೆಡ್ ಶಾಲೆ
| thesis_title      = 
| thesis_url        = https://ethos.bl.uk/OrderDetails.do?uin=uk.bl.ethos.522480
| birth_place       = ಐಲೆಸ್ಬರಿ (ಯುಎಸ್)
| birth_date       = ಮೇ ೧೯೮೩
| fields            = [[ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ]]
| website           = {{Official URL}}
| thesis_year       = ೨೦೦೮
| known_for         = ಖಗೊಳ ವಿಜ್ಞಾನ
| doctoral_advisor  = ಸ್ಟೀವ್ ಮಿಲನ್n&lt;br&gt;ಮಾರ್ಕ್ ಲೆಸ್ಟರ್
| awards            =  ರೊಸಾಲಿಂಡ್ ಫ್ರಾಂಕ್ಲಿನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (೨೦೨೧)
}}

[[Category:Articles with hCards]]
'''ಸುಝೇನ್ ಮೇರಿ ಇಂಬರ್'''  ಅವರು ಮೇ ೧೯೮೩ ರಂದು ಜನಿಸಿದರು. ಇವರು [[:en:University of Leicester|ಲಿಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ]] ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಹವಾಮಾನದಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಮೂಲದ, ಗ್ರಹಗಳ ವಿಜ್ಞಾನಿಯಾಗಿದ್ದರು.  ಇವರು ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ''ಬಿಬಿಸಿ ಟು'' ವಿನ ''ಆಸ್ಟ್ರೋನಟ್ ಡು ಯು ಹಾವ್ ವಾಟ್ ಇಟ್ ಟೇಕ್ಸ್'' ಎಂಬ ದೂರದರ್ಶನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ವಿಜೇತರಾಗಿದ್ದಾರೆ.

== ಶಿಕ್ಷಣ ==
ಇಂಬರ್ ಬಕಿಂಗ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ಶೈರ್‌ನ ಐಲ್ಸ್‌ಬರಿಯಲ್ಲಿ &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.timeshighereducation.com/people/interview-suzie-imber|title=Interview with Suzie Imber|date=2017-10-12|website=timeshighereducation.com|publisher=[[Times Higher Education]]|language=en|url-access=registration|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಜನಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಹರ್ಟ್‌ಫೋರ್ಡ್‌ಶೈರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಬರ್ಕ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ಸ್ಟೆಡ್ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡಿದರು. ೨೦೦೦ &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.berkhamstedschool.org/former-pupil-suzie-imber-wins-bbc-astronaut-series/|title=Former pupil Suzie Imber wins BBC astronaut series - Berkhamsted|date=2017-10-03|work=Berkhamsted|access-date=2018-04-09|language=en-GB}}&lt;/ref&gt; [[ಲಕ್ರೊಸ್ಸ್|ಲ್ಯಾಕ್ರೋಸ್]] ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ಗಳನ್ನು ಗೆಲ್ಲುವುದು ಅವರ ಶಾಲಾ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶವಾಗಿತ್ತು. ಅವರು ಲಂಡನ್‌ನ ಇಂಪೀರಿಯಲ್ ಕಾಲೇಜ್‌ನಲ್ಲಿ ೪ ವರ್ಷಗಳ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಪದವಿಯನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು. ಅಲ್ಲಿಂದ ಅವರು ೨೦೦೫ರಲ್ಲಿ &lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www2.le.ac.uk/departments/physics/people/suzanneimber|title=Dr Suzanne Imber|last=|website=University of Leicester|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಪ್ರಥಮ ದರ್ಜೆ ಗೌರವಗಳೊಂದಿಗೆ ಪದವಿ ಪಡೆದರು. ನಂತರ ಲಂಡನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಲ್ಯಾಕ್ರೋಸ್ ತಂಡದ ನಾಯಕತ್ವ ವಹಿಸಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಅಂಡರ್-೨೧ ಗಾಗಿ ಆಡಲು ಹೋದರು. &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; ಅವರು ಇಂಪೀರಿಯಲ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಾಸಾದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಇಂಟರ್ನ್‌ಶಿಪ್‌ಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡರು. ನಾಸಾ ಗೊಡ್ಡಾರ್ಡ್ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಫ್ಲೈಟ್ ಸೆಂಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಲಿಯೊಫಿಸಿಕ್ಸ್ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಇದು ಅವರನ್ನು ಗ್ರಹ ವಿಜ್ಞಾನದ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಮುನ್ನಡೆಸಿತು. ಅವರು ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಲೀಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ''ನಾರ್ತ್‌ವರ್ಡ್ ಇಂಟರ್‌ಪ್ಲಾನೆಟರಿ ಮ್ಯಾಗ್ನೆಟಿಕ್ ಫೀಲ್ಡ್‌ನ ಮಧ್ಯಂತರದಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಗ್ನೆಟೋಪಾಸ್ ಮರುಸಂಪರ್ಕದ ಅರೋರಲ್ ಮತ್ತು ಅಯಾನೋಸ್ಫಿರಿಕ್ ಫ್ಲೋ ಮಾಪನಗಳ ಕುರಿತು'' ತಮ್ಮ ಪಿಎಚ್‌ಡಿ ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದರು. 

== ಸಂಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆ ==
ಇಂಬರ್ ಅವರು ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ [[ನಾಸಾ]] ಸಂಶೋಧನಾ ವಿಜ್ಞಾನಿಯಾಗಿ [[ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್|ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್‌ನ]] ಗೊಡ್ಡಾರ್ಡ್ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಹಾರಾಟ ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ಸೇರಿದರು. &lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.nasa.gov/centers/goddard/about/people/suzie-imber.html|title=NASA - Fire and Ice: A Profile of Space Scientist Suzie Imber|website=nasa.gov|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಇಲ್ಲಿ ಅವರು  ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಹವಾಮಾನವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು. ಸೌರ ಮಾರುತದಿಂದ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಆವೇಗವು ಭೂಮಿ ಮತ್ತು ಬುಧದ ಪರಿಸರದ ಮೇಲೆ ಹೇಗೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಈ ಸಂಶೋಧನೆಯು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು. [[ನಾಸಾ]] ಮತ್ತು ಇಸ್ಎ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ನೌಕೆಗಳ ಡೇಟಾವನ್ನು ಭೂ-ಆಧಾರಿತ ಅವಲೋಕನಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಲಾಗಿದೆ. &lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt; ಆಕೆಯು ಮೇಲ್ವಿಚಾರಕ ಮತ್ತು ಮಾರ್ಗದರ್ಶಕ ಪ್ರೊಫೆಸರ್ ಜಿಮ್ ಸ್ಲಾವಿನ್, ಅವರು [[ಮೆಸ್ಸೆಂಜರ್ ಗಗನನೌಕೆ|ಬುಧಕ್ಕೆ ಮೆಸೆಂಜರ್]] ಮಿಷನ್‌ನಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದರು. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.timeshighereducation.com/people/interview-suzie-imber|title=Interview with Suzie Imber|date=2017-10-12|website=timeshighereducation.com|publisher=[[Times Higher Education]]|language=en|url-access=registration|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt;

೨೦೧೧ ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಪೋಸ್ಟ್‌ಡಾಕ್ಟರಲ್ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಹವರ್ತಿಯಾಗಿ [[:en:University of Leicester|ಲೀಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಕ್ಕೆ]] ಮರಳಿದರು. &lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www2.le.ac.uk/departments/physics/people/suzanneimber|title=Dr Suzanne Imber|last=|website=University of Leicester|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ೨೦೧೪ ರಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಲೆವರ್‌ಹುಲ್ಮ್ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಅವರು ''ರಫ್ ವಿಂಡ್ಸ್ ಡು ಶೇಕ್ ದಿ ಮ್ಯಾಗ್ನೆಟೋಸ್ಪಿಯರ್ ಆಫ್ ಮರ್ಕ್ಯುರಿ'' ಎಂಬ ಫೆಲೋಶಿಪ್ಅನ್ನು ನೀಡಿದರು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www2.le.ac.uk/colleges/scieng/internal/e-zine-folder/2013-e-zines/august-2013/documents/college-research-applications|title=Applications - University of Leicester|last=|first=|date=|website=University of Leicester|archive-url=|archive-date=|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಇಂಬರ್ ಅವರು ಮಿಚಿಗನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ಸಂದರ್ಶಕ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಬುಧದ [[ಕಾಂತಗೋಳ|ಕಾಂತಗೋಳವನ್ನು]] ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವ ಅವರ ಕೆಲಸವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ನಾಸಾದ ಮೆಸೆಂಜರ್ ಸೈನ್ಸ್ ಟೀಮ್‍ನ ಏಕೈಕ ಯುಕೆ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಮರ್ಕ್ಯುರಿ ಇಮೇಜಿಂಗ್ ಎಕ್ಸ್-ರೇ ಸ್ಪೆಕ್ಟ್ರೋಮೀಟರ್ (ಎಂಐಎಕ್ಸ್‌‍ಎಸ್) ನಲ್ಲಿ ಸಹ-ತನಿಖಾಧಿಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಲೀಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದ ಮತ್ತು ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಉಪಕರಣವಾಗಿದ್ದು, ಪ್ರಸ್ತುತ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಏಜೆನ್ಸಿಯ ಮರ್ಕ್ಯುರಿ ಮಿಷನ್, ಬೆಪಿಕೊಲಂಬೊದಲ್ಲಿ ೧೯ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೧೮ ರಂದು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. &lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.wildlifetrusts.org/events/2018/03/16/evening-dr-suzie-imber|title=An Evening with Dr Suzie Imber {{!}} The Wildlife Trusts|website=wildlifetrusts.org|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಬುಧದ ರಚನೆ ಮತ್ತು ವಿಕಸನದ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಅಭೂತಪೂರ್ವ ವಿವರವಾಗಿ, ಬುಧದ ಮೇಲ್ಮೈ ಸಂಯೋಜನೆಯನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಈ ಉಪಕರಣವನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಬುಧ ಗ್ರಹದ ಎಕ್ಸ್-ರೇ ಅರೋರಾವನ್ನು ಅಳೆಯುತ್ತದೆ. ಇಂಬರ್ ಅವರ ಸಂಶೋಧನಾ ತಂಡವು ಮರ್ಕ್ಯುರಿಯ [[ಕಾಂತಗೋಳ|ಕಾಂತಗೋಳದ]] ಬಗೆಗೆ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವಾಗ  ಎಕ್ಸ್-ರೇ ಅರೋರಾ ವಿದ್ಯಮಾನವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದರು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.bbc.co.uk/programmes/profiles/3cq6mTmGcCnFn0BwrfZS8KX/suzie-33|title=Astronauts: Do You Have What It Takes? - Suzie, 33 - BBC Two|website=BBC|language=en-GB|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt;

೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ''ಡು ಯು ಹ್ಯಾವ್ ವಾಟ್ ಇಟ್ ಟೇಕ್ಸ್'' ಎನ್ನುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಬಿಬಿಸಿ ಟು ಆಸ್ಟ್ರೋನಟ್‍ಗೆ ಇಂಬರ್ ಅವರನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. &lt;ref&gt;{{Citation|last=University of Leicester|title=Dr Suzie Imber - Astronauts: Do you have what it takes?|date=2017-10-01|url=https://www.youtube.com/watch?v=jA06YM19u3g|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www2.le.ac.uk/news/blog/2017-archive/august/leicester-scientist-makes-giant-leap-towards-becoming-an-astronaut|title=Space scientist makes giant leap towards becoming an astronaut — University of Leicester|last=ap507|website=le.ac.uk|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www2.le.ac.uk/news/blog/2017-archive/september/leicester-scientist-reaches-the-final-of-bbc-astronaut-competition|title=Leicester scientist reaches the final of BBC Astronauts competition — University of Leicester|last=ew205|website=le.ac.uk|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt;  ನಂತರ ಅವರು ಸೆಂಟ್ರಿಫ್ಯೂಜ್‌ನಲ್ಲಿ ರಷ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಮಾತನಾಡುವುದು, ಸಾಗರದೊಳಗಿನ ತರಬೇತಿ ಸೌಲಭ್ಯದಲ್ಲಿ ತುರ್ತು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವುದು ಮತ್ತು ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ರಕ್ತವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಸಹಿಸಿಕೊಂಡಳು. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://www.specialistspeakers.com/?p=9303|title=Suzie Imber Speaker Profile|last=Profile|first=Specialist Speakers|work=Specialist Speakers Speaker Bureau|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಅವರು ಸ್ಪರ್ಧೆಯನ್ನು ಗೆದ್ದರು ಮತ್ತು ಯುರೋಪಿಯನ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಏಜೆನ್ಸಿಗೆ ಸೇರಲು ಕ್ರಿಸ್ ಹ್ಯಾಡ್‌ಫೀಲ್ಡ್‌ರಿಂದ ಶಿಫಾರಸನ್ನು ಪಡೆದರು. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-england-leicestershire-41460122|title=Space scientist wins BBC astronaut show|date=2017-10-01|work=BBC News|access-date=2018-04-09|language=en-GB}}&lt;/ref&gt; ಗೆದ್ದ ನಂತರ,  ಇಂಬರ್ ತನ್ನ ಬಿಡುವಿನ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ನಿಶ್ಚಿತಾರ್ಥದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದಾರೆ, ದೇಶದಾದ್ಯಂತ ನೂರಾರು ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ೩೫,೦೦೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಶಾಲಾ ಮಕ್ಕಳೊಂದಿಗೆ ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ಮಾತನಾಡಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ೧೨ ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ೬೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉಪನ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಯುವಜನರ ಆಕಾಂಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಅವರ ಪ್ರಯಾಣ ಮತ್ತು ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ವಿಜ್ಞಾನಿಯಾಗಿ ಅವರ ವೃತ್ತಿಜೀವನದ ಉತ್ಸಾಹವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅವರ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ. &lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.wildlifetrusts.org/events/2018/03/16/evening-dr-suzie-imber|title=An Evening with Dr Suzie Imber {{!}} The Wildlife Trusts|website=wildlifetrusts.org|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://andesexpedition.co.uk/ab/index.php/author/wooshooswan2/|title=Suzie Imber – AndesExpedition.co.uk|website=andesexpedition.co.uk|language=en-GB|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://www.iopblog.org/astronauts-do-you-have-what-it-takes-winner-visits-the-north-east-with-iop/|title=‘Astronauts: Do You Have What It Takes?’ winner visits the North East with IOP – The Institute of Physics blog|work=The Institute of Physics blog|access-date=2018-04-09|language=en-gb}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.phys.soton.ac.uk/events/B90|title=Astronauts: Have you got what it takes? {{!}} Physics and Astronomy {{!}} University of Southampton|website=phys.soton.ac.uk|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt;

=== ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಗೌರವಗಳು ===
೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಇಂಬರ್ ಲೌಬರೋ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕ್ಲೌಡಿಯಾ ಪಾರ್ಸನ್ಸ್ ಸ್ಮಾರಕ ಉಪನ್ಯಾಸ ನೀಡಿದರು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.lboro.ac.uk/departments/chemistry/news-events/events/2019/dr-suzanne-imber---claudia-parsons-memorial-lecture.html|title=2019 {{!}} Dr Suzanne Imber - Claudia Parsons memorial lecture {{!}} Chemistry {{!}} Loughborough University|website=lboro.ac.uk|access-date=2019-06-20}}&lt;/ref&gt; ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಅವರು ಲೀಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪ್ರೊ-ವೈಸ್ ಚಾನ್ಸೆಲರ್ ಹೊಸ ಹುದ್ದೆಗೆ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.leicesterunion.com/voice/campaigns/past/pro-chancellor/|title=Pro-Chancellor (Students)|website=University of Leicester Students' Union|access-date=2022-02-16}}&lt;/ref&gt;

೨೦೨೧ ರಲ್ಲಿ [[ರಾಯಲ್ ಸೊಸೈಟಿ|ರಾಯಲ್ ಸೊಸೈಟಿಯಿಂದ]] ಆವರಿಗೆ  ''ಗ್ರಹಗಳ ವಿಜ್ಞಾನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿನ ಸಾಧನೆಗಳು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಭಾವದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಅವರ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಯೋಜನೆಯ ಪ್ರಸ್ತಾಪ'' ಎಂಬ ವಿಷಯಕ್ಕಾಗಿ ರೊಸಾಲಿಂಡ್ ಫ್ರಾಂಕ್ಲಿನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://royalsociety.org/grants-schemes-awards/awards/rosalind-franklin-award/|title=Royal Society Rosalind Franklin Award and Lecture {{!}} Royal Society|website=royalsociety.org|language=en-gb|access-date=2021-09-12}}&lt;/ref&gt;

== ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ==
ಇಂಬರ್ ಒಬ್ಬ ಎತ್ತರದ ಪರ್ವತಾರೋಹಿಯಾಗಿದ್ದು, ಅವರು ಅಲಾಸ್ಕಾ, ಹಿಮಾಲಯ ಮತ್ತು ಆಂಡಿಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಶಿಖರಗಳನ್ನು ಏರಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೧೪ ರಿಂದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಪರಿಶೋಧಕ ಮ್ಯಾಕ್ಸಿಮೊ ಕೌಶ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.suzieimber.co.uk/mountaineering|title=Mountaineering|website=suzieimber.co.uk|language=en|access-date=2022-02-16}}&lt;/ref&gt;

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;1&quot;&gt;&lt;/references&gt;</text>
      <sha1>19rfkh80t3ke2f34a3mm3r6j7avbk7i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113434</id>
      <parentid>1113428</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T09:18:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್ [[ಸದಸ್ಯ:Ananya Rao Katpadi/ಸುಝೇನ್ ಮೇರಿ ಇಂಬರ್]] ಪುಟವನ್ನು [[ಸುಝೇನ್ ಮೇರಿ ಇಂಬರ್]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: ಲೇಖನ ತಯಾರಾಗಿದೆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18971" xml:space="preserve">{{short description|Planetary scientist}}
{{Use British English|date=February 2022}}
{{Use dmy dates|date=February 2022}}
{{Infobox scientist
| name              = ಸುಝೇನ್ ಇಂಬರ್
| birth_name              = ಸುಝೇನ್ ಮೇರಿ ಇಂಬರ್
| image             = Suzie Imber at Goddard Space Flight Center.jpg
| caption           = ಗೊಡಾರ್ಡ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಫ಼್ಲೈಟ್ ಸೆಂಟರ್ ನಲ್ಲಿ ಇಂಬರ್ (೨೦೧೧)
| workplaces        = ಲಿಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ &lt;br&gt;
ಗೊಡಾರ್ಡ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಫ಼್ಲೈಟ್ ಸೆಂಟರ್
| alma_mater        = ಇಂಪೀರಿಯಲ್ ಕಾಲೇಜ್‌ ಲಂಡನ್ (ಬಿ.ಎಸ್ಸಿ)&lt;br&gt;ಲಿಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ (ಪಿ.ಎಚ್.ಡಿ)
| education         = ಬರ್ಕ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ಸ್ಟೆಡ್ ಶಾಲೆ
| thesis_title      = 
| thesis_url        = https://ethos.bl.uk/OrderDetails.do?uin=uk.bl.ethos.522480
| birth_place       = ಐಲೆಸ್ಬರಿ (ಯುಎಸ್)
| birth_date       = ಮೇ ೧೯೮೩
| fields            = [[ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ]]
| website           = {{Official URL}}
| thesis_year       = ೨೦೦೮
| known_for         = ಖಗೊಳ ವಿಜ್ಞಾನ
| doctoral_advisor  = ಸ್ಟೀವ್ ಮಿಲನ್n&lt;br&gt;ಮಾರ್ಕ್ ಲೆಸ್ಟರ್
| awards            =  ರೊಸಾಲಿಂಡ್ ಫ್ರಾಂಕ್ಲಿನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (೨೦೨೧)
}}

[[Category:Articles with hCards]]
'''ಸುಝೇನ್ ಮೇರಿ ಇಂಬರ್'''  ಅವರು ಮೇ ೧೯೮೩ ರಂದು ಜನಿಸಿದರು. ಇವರು [[:en:University of Leicester|ಲಿಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ]] ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಹವಾಮಾನದಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಮೂಲದ, ಗ್ರಹಗಳ ವಿಜ್ಞಾನಿಯಾಗಿದ್ದರು.  ಇವರು ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ''ಬಿಬಿಸಿ ಟು'' ವಿನ ''ಆಸ್ಟ್ರೋನಟ್ ಡು ಯು ಹಾವ್ ವಾಟ್ ಇಟ್ ಟೇಕ್ಸ್'' ಎಂಬ ದೂರದರ್ಶನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ವಿಜೇತರಾಗಿದ್ದಾರೆ.

== ಶಿಕ್ಷಣ ==
ಇಂಬರ್ ಬಕಿಂಗ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ಶೈರ್‌ನ ಐಲ್ಸ್‌ಬರಿಯಲ್ಲಿ &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.timeshighereducation.com/people/interview-suzie-imber|title=Interview with Suzie Imber|date=2017-10-12|website=timeshighereducation.com|publisher=[[Times Higher Education]]|language=en|url-access=registration|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಜನಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಹರ್ಟ್‌ಫೋರ್ಡ್‌ಶೈರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಬರ್ಕ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ಸ್ಟೆಡ್ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡಿದರು. ೨೦೦೦ &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.berkhamstedschool.org/former-pupil-suzie-imber-wins-bbc-astronaut-series/|title=Former pupil Suzie Imber wins BBC astronaut series - Berkhamsted|date=2017-10-03|work=Berkhamsted|access-date=2018-04-09|language=en-GB}}&lt;/ref&gt; [[ಲಕ್ರೊಸ್ಸ್|ಲ್ಯಾಕ್ರೋಸ್]] ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ಗಳನ್ನು ಗೆಲ್ಲುವುದು ಅವರ ಶಾಲಾ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶವಾಗಿತ್ತು. ಅವರು ಲಂಡನ್‌ನ ಇಂಪೀರಿಯಲ್ ಕಾಲೇಜ್‌ನಲ್ಲಿ ೪ ವರ್ಷಗಳ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಪದವಿಯನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು. ಅಲ್ಲಿಂದ ಅವರು ೨೦೦೫ರಲ್ಲಿ &lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www2.le.ac.uk/departments/physics/people/suzanneimber|title=Dr Suzanne Imber|last=|website=University of Leicester|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಪ್ರಥಮ ದರ್ಜೆ ಗೌರವಗಳೊಂದಿಗೆ ಪದವಿ ಪಡೆದರು. ನಂತರ ಲಂಡನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಲ್ಯಾಕ್ರೋಸ್ ತಂಡದ ನಾಯಕತ್ವ ವಹಿಸಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಅಂಡರ್-೨೧ ಗಾಗಿ ಆಡಲು ಹೋದರು. &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; ಅವರು ಇಂಪೀರಿಯಲ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಾಸಾದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಇಂಟರ್ನ್‌ಶಿಪ್‌ಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡರು. ನಾಸಾ ಗೊಡ್ಡಾರ್ಡ್ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಫ್ಲೈಟ್ ಸೆಂಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಲಿಯೊಫಿಸಿಕ್ಸ್ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಇದು ಅವರನ್ನು ಗ್ರಹ ವಿಜ್ಞಾನದ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಮುನ್ನಡೆಸಿತು. ಅವರು ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಲೀಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ''ನಾರ್ತ್‌ವರ್ಡ್ ಇಂಟರ್‌ಪ್ಲಾನೆಟರಿ ಮ್ಯಾಗ್ನೆಟಿಕ್ ಫೀಲ್ಡ್‌ನ ಮಧ್ಯಂತರದಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಗ್ನೆಟೋಪಾಸ್ ಮರುಸಂಪರ್ಕದ ಅರೋರಲ್ ಮತ್ತು ಅಯಾನೋಸ್ಫಿರಿಕ್ ಫ್ಲೋ ಮಾಪನಗಳ ಕುರಿತು'' ತಮ್ಮ ಪಿಎಚ್‌ಡಿ ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದರು. 

== ಸಂಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆ ==
ಇಂಬರ್ ಅವರು ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ [[ನಾಸಾ]] ಸಂಶೋಧನಾ ವಿಜ್ಞಾನಿಯಾಗಿ [[ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್|ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್‌ನ]] ಗೊಡ್ಡಾರ್ಡ್ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಹಾರಾಟ ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ಸೇರಿದರು. &lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.nasa.gov/centers/goddard/about/people/suzie-imber.html|title=NASA - Fire and Ice: A Profile of Space Scientist Suzie Imber|website=nasa.gov|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಇಲ್ಲಿ ಅವರು  ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಹವಾಮಾನವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು. ಸೌರ ಮಾರುತದಿಂದ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಆವೇಗವು ಭೂಮಿ ಮತ್ತು ಬುಧದ ಪರಿಸರದ ಮೇಲೆ ಹೇಗೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಈ ಸಂಶೋಧನೆಯು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು. [[ನಾಸಾ]] ಮತ್ತು ಇಸ್ಎ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ನೌಕೆಗಳ ಡೇಟಾವನ್ನು ಭೂ-ಆಧಾರಿತ ಅವಲೋಕನಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಲಾಗಿದೆ. &lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt; ಆಕೆಯು ಮೇಲ್ವಿಚಾರಕ ಮತ್ತು ಮಾರ್ಗದರ್ಶಕ ಪ್ರೊಫೆಸರ್ ಜಿಮ್ ಸ್ಲಾವಿನ್, ಅವರು [[ಮೆಸ್ಸೆಂಜರ್ ಗಗನನೌಕೆ|ಬುಧಕ್ಕೆ ಮೆಸೆಂಜರ್]] ಮಿಷನ್‌ನಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದರು. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.timeshighereducation.com/people/interview-suzie-imber|title=Interview with Suzie Imber|date=2017-10-12|website=timeshighereducation.com|publisher=[[Times Higher Education]]|language=en|url-access=registration|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt;

೨೦೧೧ ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಪೋಸ್ಟ್‌ಡಾಕ್ಟರಲ್ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಹವರ್ತಿಯಾಗಿ [[:en:University of Leicester|ಲೀಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಕ್ಕೆ]] ಮರಳಿದರು. &lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www2.le.ac.uk/departments/physics/people/suzanneimber|title=Dr Suzanne Imber|last=|website=University of Leicester|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ೨೦೧೪ ರಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಲೆವರ್‌ಹುಲ್ಮ್ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಅವರು ''ರಫ್ ವಿಂಡ್ಸ್ ಡು ಶೇಕ್ ದಿ ಮ್ಯಾಗ್ನೆಟೋಸ್ಪಿಯರ್ ಆಫ್ ಮರ್ಕ್ಯುರಿ'' ಎಂಬ ಫೆಲೋಶಿಪ್ಅನ್ನು ನೀಡಿದರು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www2.le.ac.uk/colleges/scieng/internal/e-zine-folder/2013-e-zines/august-2013/documents/college-research-applications|title=Applications - University of Leicester|last=|first=|date=|website=University of Leicester|archive-url=|archive-date=|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಇಂಬರ್ ಅವರು ಮಿಚಿಗನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ಸಂದರ್ಶಕ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಬುಧದ [[ಕಾಂತಗೋಳ|ಕಾಂತಗೋಳವನ್ನು]] ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವ ಅವರ ಕೆಲಸವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ನಾಸಾದ ಮೆಸೆಂಜರ್ ಸೈನ್ಸ್ ಟೀಮ್‍ನ ಏಕೈಕ ಯುಕೆ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಮರ್ಕ್ಯುರಿ ಇಮೇಜಿಂಗ್ ಎಕ್ಸ್-ರೇ ಸ್ಪೆಕ್ಟ್ರೋಮೀಟರ್ (ಎಂಐಎಕ್ಸ್‌‍ಎಸ್) ನಲ್ಲಿ ಸಹ-ತನಿಖಾಧಿಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಲೀಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದ ಮತ್ತು ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಉಪಕರಣವಾಗಿದ್ದು, ಪ್ರಸ್ತುತ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಏಜೆನ್ಸಿಯ ಮರ್ಕ್ಯುರಿ ಮಿಷನ್, ಬೆಪಿಕೊಲಂಬೊದಲ್ಲಿ ೧೯ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೧೮ ರಂದು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. &lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.wildlifetrusts.org/events/2018/03/16/evening-dr-suzie-imber|title=An Evening with Dr Suzie Imber {{!}} The Wildlife Trusts|website=wildlifetrusts.org|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಬುಧದ ರಚನೆ ಮತ್ತು ವಿಕಸನದ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಅಭೂತಪೂರ್ವ ವಿವರವಾಗಿ, ಬುಧದ ಮೇಲ್ಮೈ ಸಂಯೋಜನೆಯನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಈ ಉಪಕರಣವನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಬುಧ ಗ್ರಹದ ಎಕ್ಸ್-ರೇ ಅರೋರಾವನ್ನು ಅಳೆಯುತ್ತದೆ. ಇಂಬರ್ ಅವರ ಸಂಶೋಧನಾ ತಂಡವು ಮರ್ಕ್ಯುರಿಯ [[ಕಾಂತಗೋಳ|ಕಾಂತಗೋಳದ]] ಬಗೆಗೆ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವಾಗ  ಎಕ್ಸ್-ರೇ ಅರೋರಾ ವಿದ್ಯಮಾನವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದರು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.bbc.co.uk/programmes/profiles/3cq6mTmGcCnFn0BwrfZS8KX/suzie-33|title=Astronauts: Do You Have What It Takes? - Suzie, 33 - BBC Two|website=BBC|language=en-GB|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt;

೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ''ಡು ಯು ಹ್ಯಾವ್ ವಾಟ್ ಇಟ್ ಟೇಕ್ಸ್'' ಎನ್ನುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಬಿಬಿಸಿ ಟು ಆಸ್ಟ್ರೋನಟ್‍ಗೆ ಇಂಬರ್ ಅವರನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. &lt;ref&gt;{{Citation|last=University of Leicester|title=Dr Suzie Imber - Astronauts: Do you have what it takes?|date=2017-10-01|url=https://www.youtube.com/watch?v=jA06YM19u3g|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www2.le.ac.uk/news/blog/2017-archive/august/leicester-scientist-makes-giant-leap-towards-becoming-an-astronaut|title=Space scientist makes giant leap towards becoming an astronaut — University of Leicester|last=ap507|website=le.ac.uk|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www2.le.ac.uk/news/blog/2017-archive/september/leicester-scientist-reaches-the-final-of-bbc-astronaut-competition|title=Leicester scientist reaches the final of BBC Astronauts competition — University of Leicester|last=ew205|website=le.ac.uk|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt;  ನಂತರ ಅವರು ಸೆಂಟ್ರಿಫ್ಯೂಜ್‌ನಲ್ಲಿ ರಷ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಮಾತನಾಡುವುದು, ಸಾಗರದೊಳಗಿನ ತರಬೇತಿ ಸೌಲಭ್ಯದಲ್ಲಿ ತುರ್ತು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವುದು ಮತ್ತು ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ರಕ್ತವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಸಹಿಸಿಕೊಂಡಳು. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://www.specialistspeakers.com/?p=9303|title=Suzie Imber Speaker Profile|last=Profile|first=Specialist Speakers|work=Specialist Speakers Speaker Bureau|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಅವರು ಸ್ಪರ್ಧೆಯನ್ನು ಗೆದ್ದರು ಮತ್ತು ಯುರೋಪಿಯನ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಏಜೆನ್ಸಿಗೆ ಸೇರಲು ಕ್ರಿಸ್ ಹ್ಯಾಡ್‌ಫೀಲ್ಡ್‌ರಿಂದ ಶಿಫಾರಸನ್ನು ಪಡೆದರು. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-england-leicestershire-41460122|title=Space scientist wins BBC astronaut show|date=2017-10-01|work=BBC News|access-date=2018-04-09|language=en-GB}}&lt;/ref&gt; ಗೆದ್ದ ನಂತರ,  ಇಂಬರ್ ತನ್ನ ಬಿಡುವಿನ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ನಿಶ್ಚಿತಾರ್ಥದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದಾರೆ, ದೇಶದಾದ್ಯಂತ ನೂರಾರು ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ೩೫,೦೦೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಶಾಲಾ ಮಕ್ಕಳೊಂದಿಗೆ ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ಮಾತನಾಡಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ೧೨ ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ೬೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉಪನ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಯುವಜನರ ಆಕಾಂಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಅವರ ಪ್ರಯಾಣ ಮತ್ತು ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ವಿಜ್ಞಾನಿಯಾಗಿ ಅವರ ವೃತ್ತಿಜೀವನದ ಉತ್ಸಾಹವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅವರ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ. &lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.wildlifetrusts.org/events/2018/03/16/evening-dr-suzie-imber|title=An Evening with Dr Suzie Imber {{!}} The Wildlife Trusts|website=wildlifetrusts.org|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://andesexpedition.co.uk/ab/index.php/author/wooshooswan2/|title=Suzie Imber – AndesExpedition.co.uk|website=andesexpedition.co.uk|language=en-GB|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://www.iopblog.org/astronauts-do-you-have-what-it-takes-winner-visits-the-north-east-with-iop/|title=‘Astronauts: Do You Have What It Takes?’ winner visits the North East with IOP – The Institute of Physics blog|work=The Institute of Physics blog|access-date=2018-04-09|language=en-gb}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.phys.soton.ac.uk/events/B90|title=Astronauts: Have you got what it takes? {{!}} Physics and Astronomy {{!}} University of Southampton|website=phys.soton.ac.uk|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt;

=== ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಗೌರವಗಳು ===
೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಇಂಬರ್ ಲೌಬರೋ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕ್ಲೌಡಿಯಾ ಪಾರ್ಸನ್ಸ್ ಸ್ಮಾರಕ ಉಪನ್ಯಾಸ ನೀಡಿದರು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.lboro.ac.uk/departments/chemistry/news-events/events/2019/dr-suzanne-imber---claudia-parsons-memorial-lecture.html|title=2019 {{!}} Dr Suzanne Imber - Claudia Parsons memorial lecture {{!}} Chemistry {{!}} Loughborough University|website=lboro.ac.uk|access-date=2019-06-20}}&lt;/ref&gt; ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಅವರು ಲೀಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪ್ರೊ-ವೈಸ್ ಚಾನ್ಸೆಲರ್ ಹೊಸ ಹುದ್ದೆಗೆ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.leicesterunion.com/voice/campaigns/past/pro-chancellor/|title=Pro-Chancellor (Students)|website=University of Leicester Students' Union|access-date=2022-02-16}}&lt;/ref&gt;

೨೦೨೧ ರಲ್ಲಿ [[ರಾಯಲ್ ಸೊಸೈಟಿ|ರಾಯಲ್ ಸೊಸೈಟಿಯಿಂದ]] ಆವರಿಗೆ  ''ಗ್ರಹಗಳ ವಿಜ್ಞಾನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿನ ಸಾಧನೆಗಳು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಭಾವದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಅವರ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಯೋಜನೆಯ ಪ್ರಸ್ತಾಪ'' ಎಂಬ ವಿಷಯಕ್ಕಾಗಿ ರೊಸಾಲಿಂಡ್ ಫ್ರಾಂಕ್ಲಿನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://royalsociety.org/grants-schemes-awards/awards/rosalind-franklin-award/|title=Royal Society Rosalind Franklin Award and Lecture {{!}} Royal Society|website=royalsociety.org|language=en-gb|access-date=2021-09-12}}&lt;/ref&gt;

== ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ==
ಇಂಬರ್ ಒಬ್ಬ ಎತ್ತರದ ಪರ್ವತಾರೋಹಿಯಾಗಿದ್ದು, ಅವರು ಅಲಾಸ್ಕಾ, ಹಿಮಾಲಯ ಮತ್ತು ಆಂಡಿಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಶಿಖರಗಳನ್ನು ಏರಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೧೪ ರಿಂದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಪರಿಶೋಧಕ ಮ್ಯಾಕ್ಸಿಮೊ ಕೌಶ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.suzieimber.co.uk/mountaineering|title=Mountaineering|website=suzieimber.co.uk|language=en|access-date=2022-02-16}}&lt;/ref&gt;

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;1&quot;&gt;&lt;/references&gt;</text>
      <sha1>19rfkh80t3ke2f34a3mm3r6j7avbk7i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113436</id>
      <parentid>1113434</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T09:19:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ಲೇಖನ ತಿದ್ದುಪಡಿ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18984" xml:space="preserve">{{short description|Planetary scientist}}
{{Use British English|date=February 2022}}
{{Use dmy dates|date=February 2022}}
{{Infobox scientist
| name              = ಸುಝೇನ್ ಇಂಬರ್
| birth_name              = ಸುಝೇನ್ ಮೇರಿ ಇಂಬರ್
| image             = Suzie Imber at Goddard Space Flight Center.jpg
| caption           = ಗೊಡಾರ್ಡ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಫ಼್ಲೈಟ್ ಸೆಂಟರ್ ನಲ್ಲಿ ಇಂಬರ್ (೨೦೧೧)
| workplaces        = ಲಿಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ &lt;br&gt;
ಗೊಡಾರ್ಡ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಫ಼್ಲೈಟ್ ಸೆಂಟರ್
| alma_mater        = ಇಂಪೀರಿಯಲ್ ಕಾಲೇಜ್‌ ಲಂಡನ್ (ಬಿ.ಎಸ್ಸಿ)&lt;br&gt;ಲಿಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ (ಪಿ.ಎಚ್.ಡಿ)
| education         = ಬರ್ಕ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ಸ್ಟೆಡ್ ಶಾಲೆ
| thesis_title      = 
| thesis_url        = https://ethos.bl.uk/OrderDetails.do?uin=uk.bl.ethos.522480
| birth_place       = ಐಲೆಸ್ಬರಿ (ಯುಎಸ್)
| birth_date       = ಮೇ ೧೯೮೩
| fields            = [[ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ]]
| website           = https://www.suzieimber.co.uk/
| thesis_year       = ೨೦೦೮
| known_for         = ಖಗೊಳ ವಿಜ್ಞಾನ
| doctoral_advisor  = ಸ್ಟೀವ್ ಮಿಲನ್n&lt;br&gt;ಮಾರ್ಕ್ ಲೆಸ್ಟರ್
| awards            =  ರೊಸಾಲಿಂಡ್ ಫ್ರಾಂಕ್ಲಿನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (೨೦೨೧)
}}

[[Category:Articles with hCards]]
'''ಸುಝೇನ್ ಮೇರಿ ಇಂಬರ್'''  ಅವರು ಮೇ ೧೯೮೩ ರಂದು ಜನಿಸಿದರು. ಇವರು [[:en:University of Leicester|ಲಿಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ]] ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಹವಾಮಾನದಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಮೂಲದ, ಗ್ರಹಗಳ ವಿಜ್ಞಾನಿಯಾಗಿದ್ದರು.  ಇವರು ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ''ಬಿಬಿಸಿ ಟು'' ವಿನ ''ಆಸ್ಟ್ರೋನಟ್ ಡು ಯು ಹಾವ್ ವಾಟ್ ಇಟ್ ಟೇಕ್ಸ್'' ಎಂಬ ದೂರದರ್ಶನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ವಿಜೇತರಾಗಿದ್ದಾರೆ.

== ಶಿಕ್ಷಣ ==
ಇಂಬರ್ ಬಕಿಂಗ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ಶೈರ್‌ನ ಐಲ್ಸ್‌ಬರಿಯಲ್ಲಿ &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.timeshighereducation.com/people/interview-suzie-imber|title=Interview with Suzie Imber|date=2017-10-12|website=timeshighereducation.com|publisher=[[Times Higher Education]]|language=en|url-access=registration|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಜನಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಹರ್ಟ್‌ಫೋರ್ಡ್‌ಶೈರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಬರ್ಕ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ಸ್ಟೆಡ್ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡಿದರು. ೨೦೦೦ &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.berkhamstedschool.org/former-pupil-suzie-imber-wins-bbc-astronaut-series/|title=Former pupil Suzie Imber wins BBC astronaut series - Berkhamsted|date=2017-10-03|work=Berkhamsted|access-date=2018-04-09|language=en-GB}}&lt;/ref&gt; [[ಲಕ್ರೊಸ್ಸ್|ಲ್ಯಾಕ್ರೋಸ್]] ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ಗಳನ್ನು ಗೆಲ್ಲುವುದು ಅವರ ಶಾಲಾ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶವಾಗಿತ್ತು. ಅವರು ಲಂಡನ್‌ನ ಇಂಪೀರಿಯಲ್ ಕಾಲೇಜ್‌ನಲ್ಲಿ ೪ ವರ್ಷಗಳ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಪದವಿಯನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು. ಅಲ್ಲಿಂದ ಅವರು ೨೦೦೫ರಲ್ಲಿ &lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www2.le.ac.uk/departments/physics/people/suzanneimber|title=Dr Suzanne Imber|last=|website=University of Leicester|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಪ್ರಥಮ ದರ್ಜೆ ಗೌರವಗಳೊಂದಿಗೆ ಪದವಿ ಪಡೆದರು. ನಂತರ ಲಂಡನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಲ್ಯಾಕ್ರೋಸ್ ತಂಡದ ನಾಯಕತ್ವ ವಹಿಸಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಅಂಡರ್-೨೧ ಗಾಗಿ ಆಡಲು ಹೋದರು. &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; ಅವರು ಇಂಪೀರಿಯಲ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಾಸಾದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಇಂಟರ್ನ್‌ಶಿಪ್‌ಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡರು. ನಾಸಾ ಗೊಡ್ಡಾರ್ಡ್ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಫ್ಲೈಟ್ ಸೆಂಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಲಿಯೊಫಿಸಿಕ್ಸ್ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಇದು ಅವರನ್ನು ಗ್ರಹ ವಿಜ್ಞಾನದ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಮುನ್ನಡೆಸಿತು. ಅವರು ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಲೀಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ''ನಾರ್ತ್‌ವರ್ಡ್ ಇಂಟರ್‌ಪ್ಲಾನೆಟರಿ ಮ್ಯಾಗ್ನೆಟಿಕ್ ಫೀಲ್ಡ್‌ನ ಮಧ್ಯಂತರದಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಗ್ನೆಟೋಪಾಸ್ ಮರುಸಂಪರ್ಕದ ಅರೋರಲ್ ಮತ್ತು ಅಯಾನೋಸ್ಫಿರಿಕ್ ಫ್ಲೋ ಮಾಪನಗಳ ಕುರಿತು'' ತಮ್ಮ ಪಿಎಚ್‌ಡಿ ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದರು. 

== ಸಂಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆ ==
ಇಂಬರ್ ಅವರು ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ [[ನಾಸಾ]] ಸಂಶೋಧನಾ ವಿಜ್ಞಾನಿಯಾಗಿ [[ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್|ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್‌ನ]] ಗೊಡ್ಡಾರ್ಡ್ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಹಾರಾಟ ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ಸೇರಿದರು. &lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.nasa.gov/centers/goddard/about/people/suzie-imber.html|title=NASA - Fire and Ice: A Profile of Space Scientist Suzie Imber|website=nasa.gov|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಇಲ್ಲಿ ಅವರು  ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಹವಾಮಾನವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು. ಸೌರ ಮಾರುತದಿಂದ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಆವೇಗವು ಭೂಮಿ ಮತ್ತು ಬುಧದ ಪರಿಸರದ ಮೇಲೆ ಹೇಗೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಈ ಸಂಶೋಧನೆಯು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು. [[ನಾಸಾ]] ಮತ್ತು ಇಸ್ಎ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ನೌಕೆಗಳ ಡೇಟಾವನ್ನು ಭೂ-ಆಧಾರಿತ ಅವಲೋಕನಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಲಾಗಿದೆ. &lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt; ಆಕೆಯು ಮೇಲ್ವಿಚಾರಕ ಮತ್ತು ಮಾರ್ಗದರ್ಶಕ ಪ್ರೊಫೆಸರ್ ಜಿಮ್ ಸ್ಲಾವಿನ್, ಅವರು [[ಮೆಸ್ಸೆಂಜರ್ ಗಗನನೌಕೆ|ಬುಧಕ್ಕೆ ಮೆಸೆಂಜರ್]] ಮಿಷನ್‌ನಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದರು. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.timeshighereducation.com/people/interview-suzie-imber|title=Interview with Suzie Imber|date=2017-10-12|website=timeshighereducation.com|publisher=[[Times Higher Education]]|language=en|url-access=registration|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt;

೨೦೧೧ ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಪೋಸ್ಟ್‌ಡಾಕ್ಟರಲ್ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಹವರ್ತಿಯಾಗಿ [[:en:University of Leicester|ಲೀಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಕ್ಕೆ]] ಮರಳಿದರು. &lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www2.le.ac.uk/departments/physics/people/suzanneimber|title=Dr Suzanne Imber|last=|website=University of Leicester|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ೨೦೧೪ ರಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಲೆವರ್‌ಹುಲ್ಮ್ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಅವರು ''ರಫ್ ವಿಂಡ್ಸ್ ಡು ಶೇಕ್ ದಿ ಮ್ಯಾಗ್ನೆಟೋಸ್ಪಿಯರ್ ಆಫ್ ಮರ್ಕ್ಯುರಿ'' ಎಂಬ ಫೆಲೋಶಿಪ್ಅನ್ನು ನೀಡಿದರು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www2.le.ac.uk/colleges/scieng/internal/e-zine-folder/2013-e-zines/august-2013/documents/college-research-applications|title=Applications - University of Leicester|last=|first=|date=|website=University of Leicester|archive-url=|archive-date=|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಇಂಬರ್ ಅವರು ಮಿಚಿಗನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ಸಂದರ್ಶಕ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಬುಧದ [[ಕಾಂತಗೋಳ|ಕಾಂತಗೋಳವನ್ನು]] ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವ ಅವರ ಕೆಲಸವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ನಾಸಾದ ಮೆಸೆಂಜರ್ ಸೈನ್ಸ್ ಟೀಮ್‍ನ ಏಕೈಕ ಯುಕೆ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಮರ್ಕ್ಯುರಿ ಇಮೇಜಿಂಗ್ ಎಕ್ಸ್-ರೇ ಸ್ಪೆಕ್ಟ್ರೋಮೀಟರ್ (ಎಂಐಎಕ್ಸ್‌‍ಎಸ್) ನಲ್ಲಿ ಸಹ-ತನಿಖಾಧಿಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಲೀಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದ ಮತ್ತು ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಉಪಕರಣವಾಗಿದ್ದು, ಪ್ರಸ್ತುತ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಏಜೆನ್ಸಿಯ ಮರ್ಕ್ಯುರಿ ಮಿಷನ್, ಬೆಪಿಕೊಲಂಬೊದಲ್ಲಿ ೧೯ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೧೮ ರಂದು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. &lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.wildlifetrusts.org/events/2018/03/16/evening-dr-suzie-imber|title=An Evening with Dr Suzie Imber {{!}} The Wildlife Trusts|website=wildlifetrusts.org|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಬುಧದ ರಚನೆ ಮತ್ತು ವಿಕಸನದ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಅಭೂತಪೂರ್ವ ವಿವರವಾಗಿ, ಬುಧದ ಮೇಲ್ಮೈ ಸಂಯೋಜನೆಯನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಈ ಉಪಕರಣವನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಬುಧ ಗ್ರಹದ ಎಕ್ಸ್-ರೇ ಅರೋರಾವನ್ನು ಅಳೆಯುತ್ತದೆ. ಇಂಬರ್ ಅವರ ಸಂಶೋಧನಾ ತಂಡವು ಮರ್ಕ್ಯುರಿಯ [[ಕಾಂತಗೋಳ|ಕಾಂತಗೋಳದ]] ಬಗೆಗೆ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವಾಗ  ಎಕ್ಸ್-ರೇ ಅರೋರಾ ವಿದ್ಯಮಾನವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದರು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.bbc.co.uk/programmes/profiles/3cq6mTmGcCnFn0BwrfZS8KX/suzie-33|title=Astronauts: Do You Have What It Takes? - Suzie, 33 - BBC Two|website=BBC|language=en-GB|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt;

೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ''ಡು ಯು ಹ್ಯಾವ್ ವಾಟ್ ಇಟ್ ಟೇಕ್ಸ್'' ಎನ್ನುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಬಿಬಿಸಿ ಟು ಆಸ್ಟ್ರೋನಟ್‍ಗೆ ಇಂಬರ್ ಅವರನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. &lt;ref&gt;{{Citation|last=University of Leicester|title=Dr Suzie Imber - Astronauts: Do you have what it takes?|date=2017-10-01|url=https://www.youtube.com/watch?v=jA06YM19u3g|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www2.le.ac.uk/news/blog/2017-archive/august/leicester-scientist-makes-giant-leap-towards-becoming-an-astronaut|title=Space scientist makes giant leap towards becoming an astronaut — University of Leicester|last=ap507|website=le.ac.uk|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www2.le.ac.uk/news/blog/2017-archive/september/leicester-scientist-reaches-the-final-of-bbc-astronaut-competition|title=Leicester scientist reaches the final of BBC Astronauts competition — University of Leicester|last=ew205|website=le.ac.uk|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt;  ನಂತರ ಅವರು ಸೆಂಟ್ರಿಫ್ಯೂಜ್‌ನಲ್ಲಿ ರಷ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಮಾತನಾಡುವುದು, ಸಾಗರದೊಳಗಿನ ತರಬೇತಿ ಸೌಲಭ್ಯದಲ್ಲಿ ತುರ್ತು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವುದು ಮತ್ತು ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ರಕ್ತವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಸಹಿಸಿಕೊಂಡಳು. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://www.specialistspeakers.com/?p=9303|title=Suzie Imber Speaker Profile|last=Profile|first=Specialist Speakers|work=Specialist Speakers Speaker Bureau|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಅವರು ಸ್ಪರ್ಧೆಯನ್ನು ಗೆದ್ದರು ಮತ್ತು ಯುರೋಪಿಯನ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಏಜೆನ್ಸಿಗೆ ಸೇರಲು ಕ್ರಿಸ್ ಹ್ಯಾಡ್‌ಫೀಲ್ಡ್‌ರಿಂದ ಶಿಫಾರಸನ್ನು ಪಡೆದರು. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-england-leicestershire-41460122|title=Space scientist wins BBC astronaut show|date=2017-10-01|work=BBC News|access-date=2018-04-09|language=en-GB}}&lt;/ref&gt; ಗೆದ್ದ ನಂತರ,  ಇಂಬರ್ ತನ್ನ ಬಿಡುವಿನ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ನಿಶ್ಚಿತಾರ್ಥದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದಾರೆ, ದೇಶದಾದ್ಯಂತ ನೂರಾರು ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ೩೫,೦೦೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಶಾಲಾ ಮಕ್ಕಳೊಂದಿಗೆ ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ಮಾತನಾಡಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ೧೨ ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ೬೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉಪನ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಯುವಜನರ ಆಕಾಂಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಅವರ ಪ್ರಯಾಣ ಮತ್ತು ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ವಿಜ್ಞಾನಿಯಾಗಿ ಅವರ ವೃತ್ತಿಜೀವನದ ಉತ್ಸಾಹವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅವರ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ. &lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.wildlifetrusts.org/events/2018/03/16/evening-dr-suzie-imber|title=An Evening with Dr Suzie Imber {{!}} The Wildlife Trusts|website=wildlifetrusts.org|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://andesexpedition.co.uk/ab/index.php/author/wooshooswan2/|title=Suzie Imber – AndesExpedition.co.uk|website=andesexpedition.co.uk|language=en-GB|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://www.iopblog.org/astronauts-do-you-have-what-it-takes-winner-visits-the-north-east-with-iop/|title=‘Astronauts: Do You Have What It Takes?’ winner visits the North East with IOP – The Institute of Physics blog|work=The Institute of Physics blog|access-date=2018-04-09|language=en-gb}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.phys.soton.ac.uk/events/B90|title=Astronauts: Have you got what it takes? {{!}} Physics and Astronomy {{!}} University of Southampton|website=phys.soton.ac.uk|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt;

=== ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಗೌರವಗಳು ===
೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಇಂಬರ್ ಲೌಬರೋ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕ್ಲೌಡಿಯಾ ಪಾರ್ಸನ್ಸ್ ಸ್ಮಾರಕ ಉಪನ್ಯಾಸ ನೀಡಿದರು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.lboro.ac.uk/departments/chemistry/news-events/events/2019/dr-suzanne-imber---claudia-parsons-memorial-lecture.html|title=2019 {{!}} Dr Suzanne Imber - Claudia Parsons memorial lecture {{!}} Chemistry {{!}} Loughborough University|website=lboro.ac.uk|access-date=2019-06-20}}&lt;/ref&gt; ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಅವರು ಲೀಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪ್ರೊ-ವೈಸ್ ಚಾನ್ಸೆಲರ್ ಹೊಸ ಹುದ್ದೆಗೆ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.leicesterunion.com/voice/campaigns/past/pro-chancellor/|title=Pro-Chancellor (Students)|website=University of Leicester Students' Union|access-date=2022-02-16}}&lt;/ref&gt;

೨೦೨೧ ರಲ್ಲಿ [[ರಾಯಲ್ ಸೊಸೈಟಿ|ರಾಯಲ್ ಸೊಸೈಟಿಯಿಂದ]] ಆವರಿಗೆ  ''ಗ್ರಹಗಳ ವಿಜ್ಞಾನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿನ ಸಾಧನೆಗಳು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಭಾವದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಅವರ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಯೋಜನೆಯ ಪ್ರಸ್ತಾಪ'' ಎಂಬ ವಿಷಯಕ್ಕಾಗಿ ರೊಸಾಲಿಂಡ್ ಫ್ರಾಂಕ್ಲಿನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://royalsociety.org/grants-schemes-awards/awards/rosalind-franklin-award/|title=Royal Society Rosalind Franklin Award and Lecture {{!}} Royal Society|website=royalsociety.org|language=en-gb|access-date=2021-09-12}}&lt;/ref&gt;

== ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ==
ಇಂಬರ್ ಒಬ್ಬ ಎತ್ತರದ ಪರ್ವತಾರೋಹಿಯಾಗಿದ್ದು, ಅವರು ಅಲಾಸ್ಕಾ, ಹಿಮಾಲಯ ಮತ್ತು ಆಂಡಿಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಶಿಖರಗಳನ್ನು ಏರಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೧೪ ರಿಂದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಪರಿಶೋಧಕ ಮ್ಯಾಕ್ಸಿಮೊ ಕೌಶ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.suzieimber.co.uk/mountaineering|title=Mountaineering|website=suzieimber.co.uk|language=en|access-date=2022-02-16}}&lt;/ref&gt;

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;1&quot;&gt;&lt;/references&gt;</text>
      <sha1>tfqwunxwx5h7vtb7axd3r7pblb98vnj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113437</id>
      <parentid>1113436</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T09:21:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19035" xml:space="preserve">{{short description|Planetary scientist}}
{{Use British English|date=February 2022}}
{{Use dmy dates|date=February 2022}}
{{Infobox scientist
| name              = ಸುಝೇನ್ ಇಂಬರ್
| birth_name              = ಸುಝೇನ್ ಮೇರಿ ಇಂಬರ್
| image             = Suzie Imber at Goddard Space Flight Center.jpg
| caption           = ಗೊಡಾರ್ಡ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಫ಼್ಲೈಟ್ ಸೆಂಟರ್ ನಲ್ಲಿ ಇಂಬರ್ (೨೦೧೧)
| workplaces        = ಲಿಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ &lt;br&gt;
ಗೊಡಾರ್ಡ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಫ಼್ಲೈಟ್ ಸೆಂಟರ್
| alma_mater        = ಇಂಪೀರಿಯಲ್ ಕಾಲೇಜ್‌ ಲಂಡನ್ (ಬಿ.ಎಸ್ಸಿ)&lt;br&gt;ಲಿಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ (ಪಿ.ಎಚ್.ಡಿ)
| education         = ಬರ್ಕ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ಸ್ಟೆಡ್ ಶಾಲೆ
| thesis_title      = 
| thesis_url        = https://ethos.bl.uk/OrderDetails.do?uin=uk.bl.ethos.522480
| birth_place       = ಐಲೆಸ್ಬರಿ (ಯುಎಸ್)
| birth_date       = ಮೇ ೧೯೮೩
| fields            = [[ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ]]
| website           = https://www.suzieimber.co.uk/
| thesis_year       = ೨೦೦೮
| known_for         = ಖಗೊಳ ವಿಜ್ಞಾನ
| doctoral_advisor  = ಸ್ಟೀವ್ ಮಿಲನ್n&lt;br&gt;ಮಾರ್ಕ್ ಲೆಸ್ಟರ್
| awards            =  ರೊಸಾಲಿಂಡ್ ಫ್ರಾಂಕ್ಲಿನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (೨೦೨೧)
}}

[[Category:Articles with hCards]]
[[ವರ್ಗ:ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು]]
'''ಸುಝೇನ್ ಮೇರಿ ಇಂಬರ್'''  ಅವರು ಮೇ ೧೯೮೩ ರಂದು ಜನಿಸಿದರು. ಇವರು [[:en:University of Leicester|ಲಿಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ]] ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಹವಾಮಾನದಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಮೂಲದ, ಗ್ರಹಗಳ ವಿಜ್ಞಾನಿಯಾಗಿದ್ದರು.  ಇವರು ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ''ಬಿಬಿಸಿ ಟು'' ವಿನ ''ಆಸ್ಟ್ರೋನಟ್ ಡು ಯು ಹಾವ್ ವಾಟ್ ಇಟ್ ಟೇಕ್ಸ್'' ಎಂಬ ದೂರದರ್ಶನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ವಿಜೇತರಾಗಿದ್ದಾರೆ.

== ಶಿಕ್ಷಣ ==
ಇಂಬರ್ ಬಕಿಂಗ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ಶೈರ್‌ನ ಐಲ್ಸ್‌ಬರಿಯಲ್ಲಿ &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.timeshighereducation.com/people/interview-suzie-imber|title=Interview with Suzie Imber|date=2017-10-12|website=timeshighereducation.com|publisher=[[Times Higher Education]]|language=en|url-access=registration|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಜನಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಹರ್ಟ್‌ಫೋರ್ಡ್‌ಶೈರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಬರ್ಕ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ಸ್ಟೆಡ್ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡಿದರು. ೨೦೦೦ &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.berkhamstedschool.org/former-pupil-suzie-imber-wins-bbc-astronaut-series/|title=Former pupil Suzie Imber wins BBC astronaut series - Berkhamsted|date=2017-10-03|work=Berkhamsted|access-date=2018-04-09|language=en-GB}}&lt;/ref&gt; [[ಲಕ್ರೊಸ್ಸ್|ಲ್ಯಾಕ್ರೋಸ್]] ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ಗಳನ್ನು ಗೆಲ್ಲುವುದು ಅವರ ಶಾಲಾ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶವಾಗಿತ್ತು. ಅವರು ಲಂಡನ್‌ನ ಇಂಪೀರಿಯಲ್ ಕಾಲೇಜ್‌ನಲ್ಲಿ ೪ ವರ್ಷಗಳ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಪದವಿಯನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು. ಅಲ್ಲಿಂದ ಅವರು ೨೦೦೫ರಲ್ಲಿ &lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www2.le.ac.uk/departments/physics/people/suzanneimber|title=Dr Suzanne Imber|last=|website=University of Leicester|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಪ್ರಥಮ ದರ್ಜೆ ಗೌರವಗಳೊಂದಿಗೆ ಪದವಿ ಪಡೆದರು. ನಂತರ ಲಂಡನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಲ್ಯಾಕ್ರೋಸ್ ತಂಡದ ನಾಯಕತ್ವ ವಹಿಸಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಅಂಡರ್-೨೧ ಗಾಗಿ ಆಡಲು ಹೋದರು. &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; ಅವರು ಇಂಪೀರಿಯಲ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಾಸಾದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಇಂಟರ್ನ್‌ಶಿಪ್‌ಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡರು. ನಾಸಾ ಗೊಡ್ಡಾರ್ಡ್ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಫ್ಲೈಟ್ ಸೆಂಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಲಿಯೊಫಿಸಿಕ್ಸ್ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಇದು ಅವರನ್ನು ಗ್ರಹ ವಿಜ್ಞಾನದ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಮುನ್ನಡೆಸಿತು. ಅವರು ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಲೀಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ''ನಾರ್ತ್‌ವರ್ಡ್ ಇಂಟರ್‌ಪ್ಲಾನೆಟರಿ ಮ್ಯಾಗ್ನೆಟಿಕ್ ಫೀಲ್ಡ್‌ನ ಮಧ್ಯಂತರದಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಗ್ನೆಟೋಪಾಸ್ ಮರುಸಂಪರ್ಕದ ಅರೋರಲ್ ಮತ್ತು ಅಯಾನೋಸ್ಫಿರಿಕ್ ಫ್ಲೋ ಮಾಪನಗಳ ಕುರಿತು'' ತಮ್ಮ ಪಿಎಚ್‌ಡಿ ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದರು. 

== ಸಂಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆ ==
ಇಂಬರ್ ಅವರು ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ [[ನಾಸಾ]] ಸಂಶೋಧನಾ ವಿಜ್ಞಾನಿಯಾಗಿ [[ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್|ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್‌ನ]] ಗೊಡ್ಡಾರ್ಡ್ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಹಾರಾಟ ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ಸೇರಿದರು. &lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.nasa.gov/centers/goddard/about/people/suzie-imber.html|title=NASA - Fire and Ice: A Profile of Space Scientist Suzie Imber|website=nasa.gov|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಇಲ್ಲಿ ಅವರು  ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಹವಾಮಾನವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು. ಸೌರ ಮಾರುತದಿಂದ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಆವೇಗವು ಭೂಮಿ ಮತ್ತು ಬುಧದ ಪರಿಸರದ ಮೇಲೆ ಹೇಗೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಈ ಸಂಶೋಧನೆಯು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು. [[ನಾಸಾ]] ಮತ್ತು ಇಸ್ಎ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ನೌಕೆಗಳ ಡೇಟಾವನ್ನು ಭೂ-ಆಧಾರಿತ ಅವಲೋಕನಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಲಾಗಿದೆ. &lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt; ಆಕೆಯು ಮೇಲ್ವಿಚಾರಕ ಮತ್ತು ಮಾರ್ಗದರ್ಶಕ ಪ್ರೊಫೆಸರ್ ಜಿಮ್ ಸ್ಲಾವಿನ್, ಅವರು [[ಮೆಸ್ಸೆಂಜರ್ ಗಗನನೌಕೆ|ಬುಧಕ್ಕೆ ಮೆಸೆಂಜರ್]] ಮಿಷನ್‌ನಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದರು. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.timeshighereducation.com/people/interview-suzie-imber|title=Interview with Suzie Imber|date=2017-10-12|website=timeshighereducation.com|publisher=[[Times Higher Education]]|language=en|url-access=registration|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt;

೨೦೧೧ ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಪೋಸ್ಟ್‌ಡಾಕ್ಟರಲ್ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಹವರ್ತಿಯಾಗಿ [[:en:University of Leicester|ಲೀಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಕ್ಕೆ]] ಮರಳಿದರು. &lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www2.le.ac.uk/departments/physics/people/suzanneimber|title=Dr Suzanne Imber|last=|website=University of Leicester|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ೨೦೧೪ ರಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಲೆವರ್‌ಹುಲ್ಮ್ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಅವರು ''ರಫ್ ವಿಂಡ್ಸ್ ಡು ಶೇಕ್ ದಿ ಮ್ಯಾಗ್ನೆಟೋಸ್ಪಿಯರ್ ಆಫ್ ಮರ್ಕ್ಯುರಿ'' ಎಂಬ ಫೆಲೋಶಿಪ್ಅನ್ನು ನೀಡಿದರು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www2.le.ac.uk/colleges/scieng/internal/e-zine-folder/2013-e-zines/august-2013/documents/college-research-applications|title=Applications - University of Leicester|last=|first=|date=|website=University of Leicester|archive-url=|archive-date=|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಇಂಬರ್ ಅವರು ಮಿಚಿಗನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ಸಂದರ್ಶಕ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಬುಧದ [[ಕಾಂತಗೋಳ|ಕಾಂತಗೋಳವನ್ನು]] ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವ ಅವರ ಕೆಲಸವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ನಾಸಾದ ಮೆಸೆಂಜರ್ ಸೈನ್ಸ್ ಟೀಮ್‍ನ ಏಕೈಕ ಯುಕೆ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಮರ್ಕ್ಯುರಿ ಇಮೇಜಿಂಗ್ ಎಕ್ಸ್-ರೇ ಸ್ಪೆಕ್ಟ್ರೋಮೀಟರ್ (ಎಂಐಎಕ್ಸ್‌‍ಎಸ್) ನಲ್ಲಿ ಸಹ-ತನಿಖಾಧಿಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಲೀಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದ ಮತ್ತು ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಉಪಕರಣವಾಗಿದ್ದು, ಪ್ರಸ್ತುತ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಏಜೆನ್ಸಿಯ ಮರ್ಕ್ಯುರಿ ಮಿಷನ್, ಬೆಪಿಕೊಲಂಬೊದಲ್ಲಿ ೧೯ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೧೮ ರಂದು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. &lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.wildlifetrusts.org/events/2018/03/16/evening-dr-suzie-imber|title=An Evening with Dr Suzie Imber {{!}} The Wildlife Trusts|website=wildlifetrusts.org|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಬುಧದ ರಚನೆ ಮತ್ತು ವಿಕಸನದ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಅಭೂತಪೂರ್ವ ವಿವರವಾಗಿ, ಬುಧದ ಮೇಲ್ಮೈ ಸಂಯೋಜನೆಯನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಈ ಉಪಕರಣವನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಬುಧ ಗ್ರಹದ ಎಕ್ಸ್-ರೇ ಅರೋರಾವನ್ನು ಅಳೆಯುತ್ತದೆ. ಇಂಬರ್ ಅವರ ಸಂಶೋಧನಾ ತಂಡವು ಮರ್ಕ್ಯುರಿಯ [[ಕಾಂತಗೋಳ|ಕಾಂತಗೋಳದ]] ಬಗೆಗೆ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವಾಗ  ಎಕ್ಸ್-ರೇ ಅರೋರಾ ವಿದ್ಯಮಾನವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದರು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.bbc.co.uk/programmes/profiles/3cq6mTmGcCnFn0BwrfZS8KX/suzie-33|title=Astronauts: Do You Have What It Takes? - Suzie, 33 - BBC Two|website=BBC|language=en-GB|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt;

೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ''ಡು ಯು ಹ್ಯಾವ್ ವಾಟ್ ಇಟ್ ಟೇಕ್ಸ್'' ಎನ್ನುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಬಿಬಿಸಿ ಟು ಆಸ್ಟ್ರೋನಟ್‍ಗೆ ಇಂಬರ್ ಅವರನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. &lt;ref&gt;{{Citation|last=University of Leicester|title=Dr Suzie Imber - Astronauts: Do you have what it takes?|date=2017-10-01|url=https://www.youtube.com/watch?v=jA06YM19u3g|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www2.le.ac.uk/news/blog/2017-archive/august/leicester-scientist-makes-giant-leap-towards-becoming-an-astronaut|title=Space scientist makes giant leap towards becoming an astronaut — University of Leicester|last=ap507|website=le.ac.uk|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www2.le.ac.uk/news/blog/2017-archive/september/leicester-scientist-reaches-the-final-of-bbc-astronaut-competition|title=Leicester scientist reaches the final of BBC Astronauts competition — University of Leicester|last=ew205|website=le.ac.uk|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt;  ನಂತರ ಅವರು ಸೆಂಟ್ರಿಫ್ಯೂಜ್‌ನಲ್ಲಿ ರಷ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಮಾತನಾಡುವುದು, ಸಾಗರದೊಳಗಿನ ತರಬೇತಿ ಸೌಲಭ್ಯದಲ್ಲಿ ತುರ್ತು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವುದು ಮತ್ತು ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ರಕ್ತವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಸಹಿಸಿಕೊಂಡಳು. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://www.specialistspeakers.com/?p=9303|title=Suzie Imber Speaker Profile|last=Profile|first=Specialist Speakers|work=Specialist Speakers Speaker Bureau|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಅವರು ಸ್ಪರ್ಧೆಯನ್ನು ಗೆದ್ದರು ಮತ್ತು ಯುರೋಪಿಯನ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಏಜೆನ್ಸಿಗೆ ಸೇರಲು ಕ್ರಿಸ್ ಹ್ಯಾಡ್‌ಫೀಲ್ಡ್‌ರಿಂದ ಶಿಫಾರಸನ್ನು ಪಡೆದರು. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-england-leicestershire-41460122|title=Space scientist wins BBC astronaut show|date=2017-10-01|work=BBC News|access-date=2018-04-09|language=en-GB}}&lt;/ref&gt; ಗೆದ್ದ ನಂತರ,  ಇಂಬರ್ ತನ್ನ ಬಿಡುವಿನ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ನಿಶ್ಚಿತಾರ್ಥದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದಾರೆ, ದೇಶದಾದ್ಯಂತ ನೂರಾರು ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ೩೫,೦೦೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಶಾಲಾ ಮಕ್ಕಳೊಂದಿಗೆ ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ಮಾತನಾಡಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ೧೨ ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ೬೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉಪನ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಯುವಜನರ ಆಕಾಂಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಅವರ ಪ್ರಯಾಣ ಮತ್ತು ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ವಿಜ್ಞಾನಿಯಾಗಿ ಅವರ ವೃತ್ತಿಜೀವನದ ಉತ್ಸಾಹವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅವರ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ. &lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.wildlifetrusts.org/events/2018/03/16/evening-dr-suzie-imber|title=An Evening with Dr Suzie Imber {{!}} The Wildlife Trusts|website=wildlifetrusts.org|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://andesexpedition.co.uk/ab/index.php/author/wooshooswan2/|title=Suzie Imber – AndesExpedition.co.uk|website=andesexpedition.co.uk|language=en-GB|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://www.iopblog.org/astronauts-do-you-have-what-it-takes-winner-visits-the-north-east-with-iop/|title=‘Astronauts: Do You Have What It Takes?’ winner visits the North East with IOP – The Institute of Physics blog|work=The Institute of Physics blog|access-date=2018-04-09|language=en-gb}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.phys.soton.ac.uk/events/B90|title=Astronauts: Have you got what it takes? {{!}} Physics and Astronomy {{!}} University of Southampton|website=phys.soton.ac.uk|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt;

=== ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಗೌರವಗಳು ===
೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಇಂಬರ್ ಲೌಬರೋ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕ್ಲೌಡಿಯಾ ಪಾರ್ಸನ್ಸ್ ಸ್ಮಾರಕ ಉಪನ್ಯಾಸ ನೀಡಿದರು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.lboro.ac.uk/departments/chemistry/news-events/events/2019/dr-suzanne-imber---claudia-parsons-memorial-lecture.html|title=2019 {{!}} Dr Suzanne Imber - Claudia Parsons memorial lecture {{!}} Chemistry {{!}} Loughborough University|website=lboro.ac.uk|access-date=2019-06-20}}&lt;/ref&gt; ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಅವರು ಲೀಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪ್ರೊ-ವೈಸ್ ಚಾನ್ಸೆಲರ್ ಹೊಸ ಹುದ್ದೆಗೆ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.leicesterunion.com/voice/campaigns/past/pro-chancellor/|title=Pro-Chancellor (Students)|website=University of Leicester Students' Union|access-date=2022-02-16}}&lt;/ref&gt;

೨೦೨೧ ರಲ್ಲಿ [[ರಾಯಲ್ ಸೊಸೈಟಿ|ರಾಯಲ್ ಸೊಸೈಟಿಯಿಂದ]] ಆವರಿಗೆ  ''ಗ್ರಹಗಳ ವಿಜ್ಞಾನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿನ ಸಾಧನೆಗಳು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಭಾವದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಅವರ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಯೋಜನೆಯ ಪ್ರಸ್ತಾಪ'' ಎಂಬ ವಿಷಯಕ್ಕಾಗಿ ರೊಸಾಲಿಂಡ್ ಫ್ರಾಂಕ್ಲಿನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://royalsociety.org/grants-schemes-awards/awards/rosalind-franklin-award/|title=Royal Society Rosalind Franklin Award and Lecture {{!}} Royal Society|website=royalsociety.org|language=en-gb|access-date=2021-09-12}}&lt;/ref&gt;

== ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ==
ಇಂಬರ್ ಒಬ್ಬ ಎತ್ತರದ ಪರ್ವತಾರೋಹಿಯಾಗಿದ್ದು, ಅವರು ಅಲಾಸ್ಕಾ, ಹಿಮಾಲಯ ಮತ್ತು ಆಂಡಿಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಶಿಖರಗಳನ್ನು ಏರಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೧೪ ರಿಂದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಪರಿಶೋಧಕ ಮ್ಯಾಕ್ಸಿಮೊ ಕೌಶ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.suzieimber.co.uk/mountaineering|title=Mountaineering|website=suzieimber.co.uk|language=en|access-date=2022-02-16}}&lt;/ref&gt;

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;1&quot;&gt;&lt;/references&gt;</text>
      <sha1>r7j47g1dfkq7xcyv3yl6kd9k861y3cy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113438</id>
      <parentid>1113437</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T09:21:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ಭೌತವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19095" xml:space="preserve">{{short description|Planetary scientist}}
{{Use British English|date=February 2022}}
{{Use dmy dates|date=February 2022}}
{{Infobox scientist
| name              = ಸುಝೇನ್ ಇಂಬರ್
| birth_name              = ಸುಝೇನ್ ಮೇರಿ ಇಂಬರ್
| image             = Suzie Imber at Goddard Space Flight Center.jpg
| caption           = ಗೊಡಾರ್ಡ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಫ಼್ಲೈಟ್ ಸೆಂಟರ್ ನಲ್ಲಿ ಇಂಬರ್ (೨೦೧೧)
| workplaces        = ಲಿಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ &lt;br&gt;
ಗೊಡಾರ್ಡ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಫ಼್ಲೈಟ್ ಸೆಂಟರ್
| alma_mater        = ಇಂಪೀರಿಯಲ್ ಕಾಲೇಜ್‌ ಲಂಡನ್ (ಬಿ.ಎಸ್ಸಿ)&lt;br&gt;ಲಿಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ (ಪಿ.ಎಚ್.ಡಿ)
| education         = ಬರ್ಕ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ಸ್ಟೆಡ್ ಶಾಲೆ
| thesis_title      = 
| thesis_url        = https://ethos.bl.uk/OrderDetails.do?uin=uk.bl.ethos.522480
| birth_place       = ಐಲೆಸ್ಬರಿ (ಯುಎಸ್)
| birth_date       = ಮೇ ೧೯೮೩
| fields            = [[ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ]]
| website           = https://www.suzieimber.co.uk/
| thesis_year       = ೨೦೦೮
| known_for         = ಖಗೊಳ ವಿಜ್ಞಾನ
| doctoral_advisor  = ಸ್ಟೀವ್ ಮಿಲನ್n&lt;br&gt;ಮಾರ್ಕ್ ಲೆಸ್ಟರ್
| awards            =  ರೊಸಾಲಿಂಡ್ ಫ್ರಾಂಕ್ಲಿನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (೨೦೨೧)
}}

[[Category:Articles with hCards]]
[[ವರ್ಗ:ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು]]
[[ವರ್ಗ:ಭೌತವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು]]
'''ಸುಝೇನ್ ಮೇರಿ ಇಂಬರ್'''  ಅವರು ಮೇ ೧೯೮೩ ರಂದು ಜನಿಸಿದರು. ಇವರು [[:en:University of Leicester|ಲಿಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ]] ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಹವಾಮಾನದಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಮೂಲದ, ಗ್ರಹಗಳ ವಿಜ್ಞಾನಿಯಾಗಿದ್ದರು.  ಇವರು ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ''ಬಿಬಿಸಿ ಟು'' ವಿನ ''ಆಸ್ಟ್ರೋನಟ್ ಡು ಯು ಹಾವ್ ವಾಟ್ ಇಟ್ ಟೇಕ್ಸ್'' ಎಂಬ ದೂರದರ್ಶನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ವಿಜೇತರಾಗಿದ್ದಾರೆ.

== ಶಿಕ್ಷಣ ==
ಇಂಬರ್ ಬಕಿಂಗ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ಶೈರ್‌ನ ಐಲ್ಸ್‌ಬರಿಯಲ್ಲಿ &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.timeshighereducation.com/people/interview-suzie-imber|title=Interview with Suzie Imber|date=2017-10-12|website=timeshighereducation.com|publisher=[[Times Higher Education]]|language=en|url-access=registration|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಜನಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಹರ್ಟ್‌ಫೋರ್ಡ್‌ಶೈರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಬರ್ಕ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ಸ್ಟೆಡ್ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡಿದರು. ೨೦೦೦ &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.berkhamstedschool.org/former-pupil-suzie-imber-wins-bbc-astronaut-series/|title=Former pupil Suzie Imber wins BBC astronaut series - Berkhamsted|date=2017-10-03|work=Berkhamsted|access-date=2018-04-09|language=en-GB}}&lt;/ref&gt; [[ಲಕ್ರೊಸ್ಸ್|ಲ್ಯಾಕ್ರೋಸ್]] ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ಗಳನ್ನು ಗೆಲ್ಲುವುದು ಅವರ ಶಾಲಾ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶವಾಗಿತ್ತು. ಅವರು ಲಂಡನ್‌ನ ಇಂಪೀರಿಯಲ್ ಕಾಲೇಜ್‌ನಲ್ಲಿ ೪ ವರ್ಷಗಳ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಪದವಿಯನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು. ಅಲ್ಲಿಂದ ಅವರು ೨೦೦೫ರಲ್ಲಿ &lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www2.le.ac.uk/departments/physics/people/suzanneimber|title=Dr Suzanne Imber|last=|website=University of Leicester|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಪ್ರಥಮ ದರ್ಜೆ ಗೌರವಗಳೊಂದಿಗೆ ಪದವಿ ಪಡೆದರು. ನಂತರ ಲಂಡನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಲ್ಯಾಕ್ರೋಸ್ ತಂಡದ ನಾಯಕತ್ವ ವಹಿಸಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಅಂಡರ್-೨೧ ಗಾಗಿ ಆಡಲು ಹೋದರು. &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; ಅವರು ಇಂಪೀರಿಯಲ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಾಸಾದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಇಂಟರ್ನ್‌ಶಿಪ್‌ಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡರು. ನಾಸಾ ಗೊಡ್ಡಾರ್ಡ್ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಫ್ಲೈಟ್ ಸೆಂಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಲಿಯೊಫಿಸಿಕ್ಸ್ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಇದು ಅವರನ್ನು ಗ್ರಹ ವಿಜ್ಞಾನದ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಮುನ್ನಡೆಸಿತು. ಅವರು ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಲೀಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ''ನಾರ್ತ್‌ವರ್ಡ್ ಇಂಟರ್‌ಪ್ಲಾನೆಟರಿ ಮ್ಯಾಗ್ನೆಟಿಕ್ ಫೀಲ್ಡ್‌ನ ಮಧ್ಯಂತರದಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಗ್ನೆಟೋಪಾಸ್ ಮರುಸಂಪರ್ಕದ ಅರೋರಲ್ ಮತ್ತು ಅಯಾನೋಸ್ಫಿರಿಕ್ ಫ್ಲೋ ಮಾಪನಗಳ ಕುರಿತು'' ತಮ್ಮ ಪಿಎಚ್‌ಡಿ ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದರು. 

== ಸಂಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆ ==
ಇಂಬರ್ ಅವರು ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ [[ನಾಸಾ]] ಸಂಶೋಧನಾ ವಿಜ್ಞಾನಿಯಾಗಿ [[ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್|ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್‌ನ]] ಗೊಡ್ಡಾರ್ಡ್ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಹಾರಾಟ ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ಸೇರಿದರು. &lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.nasa.gov/centers/goddard/about/people/suzie-imber.html|title=NASA - Fire and Ice: A Profile of Space Scientist Suzie Imber|website=nasa.gov|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಇಲ್ಲಿ ಅವರು  ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಹವಾಮಾನವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು. ಸೌರ ಮಾರುತದಿಂದ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಆವೇಗವು ಭೂಮಿ ಮತ್ತು ಬುಧದ ಪರಿಸರದ ಮೇಲೆ ಹೇಗೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಈ ಸಂಶೋಧನೆಯು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು. [[ನಾಸಾ]] ಮತ್ತು ಇಸ್ಎ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ನೌಕೆಗಳ ಡೇಟಾವನ್ನು ಭೂ-ಆಧಾರಿತ ಅವಲೋಕನಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಲಾಗಿದೆ. &lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt; ಆಕೆಯು ಮೇಲ್ವಿಚಾರಕ ಮತ್ತು ಮಾರ್ಗದರ್ಶಕ ಪ್ರೊಫೆಸರ್ ಜಿಮ್ ಸ್ಲಾವಿನ್, ಅವರು [[ಮೆಸ್ಸೆಂಜರ್ ಗಗನನೌಕೆ|ಬುಧಕ್ಕೆ ಮೆಸೆಂಜರ್]] ಮಿಷನ್‌ನಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದರು. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.timeshighereducation.com/people/interview-suzie-imber|title=Interview with Suzie Imber|date=2017-10-12|website=timeshighereducation.com|publisher=[[Times Higher Education]]|language=en|url-access=registration|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt;

೨೦೧೧ ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಪೋಸ್ಟ್‌ಡಾಕ್ಟರಲ್ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಹವರ್ತಿಯಾಗಿ [[:en:University of Leicester|ಲೀಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಕ್ಕೆ]] ಮರಳಿದರು. &lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www2.le.ac.uk/departments/physics/people/suzanneimber|title=Dr Suzanne Imber|last=|website=University of Leicester|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ೨೦೧೪ ರಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಲೆವರ್‌ಹುಲ್ಮ್ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಅವರು ''ರಫ್ ವಿಂಡ್ಸ್ ಡು ಶೇಕ್ ದಿ ಮ್ಯಾಗ್ನೆಟೋಸ್ಪಿಯರ್ ಆಫ್ ಮರ್ಕ್ಯುರಿ'' ಎಂಬ ಫೆಲೋಶಿಪ್ಅನ್ನು ನೀಡಿದರು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www2.le.ac.uk/colleges/scieng/internal/e-zine-folder/2013-e-zines/august-2013/documents/college-research-applications|title=Applications - University of Leicester|last=|first=|date=|website=University of Leicester|archive-url=|archive-date=|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಇಂಬರ್ ಅವರು ಮಿಚಿಗನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ಸಂದರ್ಶಕ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಬುಧದ [[ಕಾಂತಗೋಳ|ಕಾಂತಗೋಳವನ್ನು]] ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವ ಅವರ ಕೆಲಸವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ನಾಸಾದ ಮೆಸೆಂಜರ್ ಸೈನ್ಸ್ ಟೀಮ್‍ನ ಏಕೈಕ ಯುಕೆ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಮರ್ಕ್ಯುರಿ ಇಮೇಜಿಂಗ್ ಎಕ್ಸ್-ರೇ ಸ್ಪೆಕ್ಟ್ರೋಮೀಟರ್ (ಎಂಐಎಕ್ಸ್‌‍ಎಸ್) ನಲ್ಲಿ ಸಹ-ತನಿಖಾಧಿಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಲೀಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದ ಮತ್ತು ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಉಪಕರಣವಾಗಿದ್ದು, ಪ್ರಸ್ತುತ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಏಜೆನ್ಸಿಯ ಮರ್ಕ್ಯುರಿ ಮಿಷನ್, ಬೆಪಿಕೊಲಂಬೊದಲ್ಲಿ ೧೯ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೧೮ ರಂದು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. &lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.wildlifetrusts.org/events/2018/03/16/evening-dr-suzie-imber|title=An Evening with Dr Suzie Imber {{!}} The Wildlife Trusts|website=wildlifetrusts.org|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಬುಧದ ರಚನೆ ಮತ್ತು ವಿಕಸನದ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಅಭೂತಪೂರ್ವ ವಿವರವಾಗಿ, ಬುಧದ ಮೇಲ್ಮೈ ಸಂಯೋಜನೆಯನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಈ ಉಪಕರಣವನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಬುಧ ಗ್ರಹದ ಎಕ್ಸ್-ರೇ ಅರೋರಾವನ್ನು ಅಳೆಯುತ್ತದೆ. ಇಂಬರ್ ಅವರ ಸಂಶೋಧನಾ ತಂಡವು ಮರ್ಕ್ಯುರಿಯ [[ಕಾಂತಗೋಳ|ಕಾಂತಗೋಳದ]] ಬಗೆಗೆ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವಾಗ  ಎಕ್ಸ್-ರೇ ಅರೋರಾ ವಿದ್ಯಮಾನವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದರು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.bbc.co.uk/programmes/profiles/3cq6mTmGcCnFn0BwrfZS8KX/suzie-33|title=Astronauts: Do You Have What It Takes? - Suzie, 33 - BBC Two|website=BBC|language=en-GB|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt;

೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ''ಡು ಯು ಹ್ಯಾವ್ ವಾಟ್ ಇಟ್ ಟೇಕ್ಸ್'' ಎನ್ನುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಬಿಬಿಸಿ ಟು ಆಸ್ಟ್ರೋನಟ್‍ಗೆ ಇಂಬರ್ ಅವರನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. &lt;ref&gt;{{Citation|last=University of Leicester|title=Dr Suzie Imber - Astronauts: Do you have what it takes?|date=2017-10-01|url=https://www.youtube.com/watch?v=jA06YM19u3g|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www2.le.ac.uk/news/blog/2017-archive/august/leicester-scientist-makes-giant-leap-towards-becoming-an-astronaut|title=Space scientist makes giant leap towards becoming an astronaut — University of Leicester|last=ap507|website=le.ac.uk|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www2.le.ac.uk/news/blog/2017-archive/september/leicester-scientist-reaches-the-final-of-bbc-astronaut-competition|title=Leicester scientist reaches the final of BBC Astronauts competition — University of Leicester|last=ew205|website=le.ac.uk|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt;  ನಂತರ ಅವರು ಸೆಂಟ್ರಿಫ್ಯೂಜ್‌ನಲ್ಲಿ ರಷ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಮಾತನಾಡುವುದು, ಸಾಗರದೊಳಗಿನ ತರಬೇತಿ ಸೌಲಭ್ಯದಲ್ಲಿ ತುರ್ತು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವುದು ಮತ್ತು ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ರಕ್ತವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಸಹಿಸಿಕೊಂಡಳು. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://www.specialistspeakers.com/?p=9303|title=Suzie Imber Speaker Profile|last=Profile|first=Specialist Speakers|work=Specialist Speakers Speaker Bureau|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; ಅವರು ಸ್ಪರ್ಧೆಯನ್ನು ಗೆದ್ದರು ಮತ್ತು ಯುರೋಪಿಯನ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಏಜೆನ್ಸಿಗೆ ಸೇರಲು ಕ್ರಿಸ್ ಹ್ಯಾಡ್‌ಫೀಲ್ಡ್‌ರಿಂದ ಶಿಫಾರಸನ್ನು ಪಡೆದರು. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-england-leicestershire-41460122|title=Space scientist wins BBC astronaut show|date=2017-10-01|work=BBC News|access-date=2018-04-09|language=en-GB}}&lt;/ref&gt; ಗೆದ್ದ ನಂತರ,  ಇಂಬರ್ ತನ್ನ ಬಿಡುವಿನ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ನಿಶ್ಚಿತಾರ್ಥದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದಾರೆ, ದೇಶದಾದ್ಯಂತ ನೂರಾರು ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ೩೫,೦೦೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಶಾಲಾ ಮಕ್ಕಳೊಂದಿಗೆ ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ಮಾತನಾಡಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ೧೨ ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ೬೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉಪನ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಯುವಜನರ ಆಕಾಂಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಅವರ ಪ್ರಯಾಣ ಮತ್ತು ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ವಿಜ್ಞಾನಿಯಾಗಿ ಅವರ ವೃತ್ತಿಜೀವನದ ಉತ್ಸಾಹವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅವರ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ. &lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.wildlifetrusts.org/events/2018/03/16/evening-dr-suzie-imber|title=An Evening with Dr Suzie Imber {{!}} The Wildlife Trusts|website=wildlifetrusts.org|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://andesexpedition.co.uk/ab/index.php/author/wooshooswan2/|title=Suzie Imber – AndesExpedition.co.uk|website=andesexpedition.co.uk|language=en-GB|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://www.iopblog.org/astronauts-do-you-have-what-it-takes-winner-visits-the-north-east-with-iop/|title=‘Astronauts: Do You Have What It Takes?’ winner visits the North East with IOP – The Institute of Physics blog|work=The Institute of Physics blog|access-date=2018-04-09|language=en-gb}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.phys.soton.ac.uk/events/B90|title=Astronauts: Have you got what it takes? {{!}} Physics and Astronomy {{!}} University of Southampton|website=phys.soton.ac.uk|language=en|access-date=2018-04-09}}&lt;/ref&gt;

=== ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಗೌರವಗಳು ===
೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಇಂಬರ್ ಲೌಬರೋ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕ್ಲೌಡಿಯಾ ಪಾರ್ಸನ್ಸ್ ಸ್ಮಾರಕ ಉಪನ್ಯಾಸ ನೀಡಿದರು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.lboro.ac.uk/departments/chemistry/news-events/events/2019/dr-suzanne-imber---claudia-parsons-memorial-lecture.html|title=2019 {{!}} Dr Suzanne Imber - Claudia Parsons memorial lecture {{!}} Chemistry {{!}} Loughborough University|website=lboro.ac.uk|access-date=2019-06-20}}&lt;/ref&gt; ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಅವರು ಲೀಸೆಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪ್ರೊ-ವೈಸ್ ಚಾನ್ಸೆಲರ್ ಹೊಸ ಹುದ್ದೆಗೆ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.leicesterunion.com/voice/campaigns/past/pro-chancellor/|title=Pro-Chancellor (Students)|website=University of Leicester Students' Union|access-date=2022-02-16}}&lt;/ref&gt;

೨೦೨೧ ರಲ್ಲಿ [[ರಾಯಲ್ ಸೊಸೈಟಿ|ರಾಯಲ್ ಸೊಸೈಟಿಯಿಂದ]] ಆವರಿಗೆ  ''ಗ್ರಹಗಳ ವಿಜ್ಞಾನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿನ ಸಾಧನೆಗಳು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಭಾವದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಅವರ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಯೋಜನೆಯ ಪ್ರಸ್ತಾಪ'' ಎಂಬ ವಿಷಯಕ್ಕಾಗಿ ರೊಸಾಲಿಂಡ್ ಫ್ರಾಂಕ್ಲಿನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://royalsociety.org/grants-schemes-awards/awards/rosalind-franklin-award/|title=Royal Society Rosalind Franklin Award and Lecture {{!}} Royal Society|website=royalsociety.org|language=en-gb|access-date=2021-09-12}}&lt;/ref&gt;

== ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ==
ಇಂಬರ್ ಒಬ್ಬ ಎತ್ತರದ ಪರ್ವತಾರೋಹಿಯಾಗಿದ್ದು, ಅವರು ಅಲಾಸ್ಕಾ, ಹಿಮಾಲಯ ಮತ್ತು ಆಂಡಿಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಶಿಖರಗಳನ್ನು ಏರಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೧೪ ರಿಂದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಪರಿಶೋಧಕ ಮ್ಯಾಕ್ಸಿಮೊ ಕೌಶ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.suzieimber.co.uk/mountaineering|title=Mountaineering|website=suzieimber.co.uk|language=en|access-date=2022-02-16}}&lt;/ref&gt;

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;1&quot;&gt;&lt;/references&gt;</text>
      <sha1>lc0bha0cgdlpaz7f6cm6lacrw5kr5zy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಭದ್ರಕಾಳಿ (ದೇವಿ)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>144391</id>
    <revision>
      <id>1113440</id>
      <parentid>1112801</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T10:54:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <comment>ಲೇಖನ ತಿದ್ದುಪಡಿ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="64647" xml:space="preserve"> 
 
[[ಚಿತ್ರ:Goddess_Bhadrakali_Worshipped_by_the_Gods-_from_a_tantric_Devi_series_-_Google_Art_Project.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/Goddess_Bhadrakali_Worshipped_by_the_Gods-_from_a_tantric_Devi_series_-_Google_Art_Project.jpg/220px-Goddess_Bhadrakali_Worshipped_by_the_Gods-_from_a_tantric_Devi_series_-_Google_Art_Project.jpg|thumb| ಭದ್ರಕಾಳಿಯನ್ನು ಪೂಜಿಸುವ [[ತ್ರಿಮೂರ್ತಿ|ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳು]]]]
'''ಭದ್ರಕಾಳಿ''' (ಅಕ್ಷರಶಃ ''ರಕ್ಷಕ ಕಾಳಿ'' ) &lt;ref name=&quot;spokensanskrit.de&quot;&gt;{{Cite web|url=http://spokensanskrit.de/en?tinput=bhadra&amp;link=m|title=This domain has been registered for a customer by nicsell|website=spokensanskrit.de}}&lt;/ref&gt; '''[[ಮಹಾಕಾಳಿ]]''' ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. '''[[ಕಾಳಿ]]''' [[ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ|ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ]], ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಕೇರಳ|ಕೇರಳದಲ್ಲಿ]] ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿರುವ [[ದೇವಿ|ಹಿಂದೂ ದೇವತೆ]]. ದೇವಿ ಮಹಾತ್ಮೆಯಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ಮಹಾ ದೇವತೆ [[ಶಕ್ತಿ (ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ)|ಶಕ್ತಿ]] ಅಥವಾ [[ಆದಿ ಪರಾಶಕ್ತಿ|ಆದಿ]] ಪರಾಶಕ್ತಿಯ ಉಗ್ರ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಅವಳು ಒಬ್ಬಳು. ಭಗವತಿ, [[ಮಹಾಕಾಳಿ]], [[ಚಾಮುಂಡೇಶ್ವರಿ|ಚಾಮುಂಡಾ]], ಶ್ರೀ ಕುರುಂಬಾ ಮತ್ತು [[ಕಾಳಿ|ಕರಿಯಂ ಕಾಳಿ ಮೂರ್ತಿ]] ಎಂದು [[ಕೇರಳ|ಕೇರಳದಲ್ಲಿ]] ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವ ಭದ್ರಕಾಳಿಯು ಮಹಾ ದೇವತೆಯ ಜನಪ್ರಿಯ ರೂಪವಾಗಿದೆ. ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಅವಳನ್ನು ಭದ್ರ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಒಳ್ಳೆಯದನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ [[ಮಹಾಕಾಳಿ|ಮಹಾಕಾಳಿಯ]] ಮಂಗಳಕರ ಮತ್ತು ಅದೃಷ್ಟದ ರೂಪವಾಗಿ ನೋಡಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಈ ದೇವತೆಯನ್ನು ಮೂರು ಕಣ್ಣುಗಳು ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕು, ಹದಿನಾರು ಅಥವಾ ಹದಿನೆಂಟು ಕೈಗಳಿಂದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವಳು ಹಲವಾರು ಆಯುಧಗಳನ್ನು ಹೊತ್ತಿದ್ದಾಳೆ. ಅವಳ ತಲೆಯಿಂದ ಜ್ವಾಲೆಗಳು ಹರಿಯುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಅವಳ ಬಾಯಿಯಿಂದ ಸಣ್ಣ ದಂತಗಳು ಹೊರಗೆ ಚಾಚಿಕೊಂಡಿವೆ. ಆಕೆಯ ಆರಾಧನೆಯು [[ಸಪ್ತಮಾತೃಕೆಯರು|ಮಾತೃಕೆಗಳ]] [[ತಂತ್ರ|ತಾಂತ್ರಿಕ]] ಸಂಪ್ರದಾಯದೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತು ಹತ್ತು ಮಹಾವಿದ್ಯೆಗಳ ಸಂಪ್ರದಾಯದೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ ಮತ್ತು [[ಶಾಕ್ತ ಪಂಥ|ಶಕ್ತಿವಾದದ]] ವಿಶಾಲವಾದ ಛತ್ರಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತದೆ. ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರು ಕೇರಳದ ಮೊದಲ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದ್ದು, ಭದ್ರಕಾಳಿಯನ್ನು ಮುಖ್ಯ ದೇವತೆಯಾಗಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪರುಮಲ ಶ್ರೀ ವಲಿಯ ಪನಯನಾರ್ಕ್ಕಾವು ದೇವಸ್ಥಾನ, [[ಅಟ್ಟುಕಲ್]], ಚೆಟ್ಟಿಕುಲಂಗರ, ತಿರುಮಂಧಮಕುನ್ನು ಮತ್ತು ಚೊಟ್ಟಣಿಕ್ಕರ, ಮಲಯಾಳಪ್ಪುಳ, ಸರ್ಕ್ಕರ, ಕಟ್ಟಿಲ್ ಮೆಕ್ಕತಿಲ್, ಚಿತ್ತೂರು, ವಲಯನಾಡು ಕೇರಳದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಾಲಯಗಳಾಗಿವೆ. ಮಂಡೈಕಾಡು, ಕೊಲ್ಲಂಕೋಡ್ [[ತಮಿಳುನಾಡು|ತಮಿಳುನಾಡಿನ]] ಪ್ರಸಿದ್ಧ ದೇವಾಲಯಗಳಾಗಿವೆ. [[ವರಂಗಲ್|ವಾರಂಗಲ್‌ನಲ್ಲಿರುವ]] ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ.

ಭದ್ರಕಾಳಿಯನ್ನು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ೪ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ: ದಾರುಕಜಿತ್ (ದಾರಿಕಾ ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುತ್ತಾ), ದಕ್ಷಜಿತ್ ( [[ದಕ್ಷ|ದಕ್ಷನನ್ನು]] ಕೊಲ್ಲುತ್ತಾ), (ರಾಕ್ಷಸ ರುರುನ ಸಂಹಾರಕಳಾಗಿ) ಮತ್ತು ಮಹಿಷಜಿತ್ ( [[ಮಹಿಷಾಸುರ|ಮಹಿಷಾಸುರನನ್ನು]] ಕೊಂದ ರೂಪಗಳು).

== ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ ==
ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ''ಭದ್ರ'' ಎಂದರೆ ''ಯೋಗ್ಯ.'' &lt;ref name=&quot;spokensanskrit.de&quot;&gt;{{Cite web|url=http://spokensanskrit.de/en?tinput=bhadra&amp;link=m|title=This domain has been registered for a customer by nicsell|website=spokensanskrit.de}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[http://spokensanskrit.de/en?tinput=bhadra&amp;link=m &quot;This domain has been registered for a customer by nicsell&quot;]. ''spokensanskrit.de''.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; ಈ ಹೆಸರಿನ ಪ್ರಮುಖ ಧಾರ್ಮಿಕ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವೆಂದರೆ '''ಭದ್ರ''' '''ಭಾ''' ಮತ್ತು '''ದ್ರ''' ದಿಂದ ಬಂದಿದೆ, '''ಭಾ''' ಅಕ್ಷರವು ''ಭ್ರಮೆ'' ಅಥವಾ ''ಮಾಯಾ'' ಮತ್ತು ''ದ್ರ'' ಅನ್ನು ಅತಿಶಯೋಕ್ತಿಯಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗಿದೆ ಅಂದರೆ '''ಅತ್ಯಂತ/ಶ್ರೇಷ್ಠ''' ಇತ್ಯಾದಿ.  ಇದು ಭದ್ರನ ಅರ್ಥವನ್ನು ''ಮಹಾ ಮಾಯೆ'' ಎಂದು ಮಾಡುತ್ತದೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://sanskritdictionary.com/|title=Sanskrit Dictionary|website=sanskritdictionary.com}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://dsal.uchicago.edu/cgi-bin/romadict.pl?table=macdonell&amp;page=110&amp;display=simple|title=A Practical Sanskrit Dictionary|date=2002-06-01|publisher=Dsal.uchicago.edu|access-date=2012-02-23}}{{Dead link|date=July 2020|bot=InternetArchiveBot}}&lt;/ref&gt; ಸಂಸ್ಕೃತ ಪದವಾದ ''ಭದ್ರ ಕಾಳಿ'' ಆದ್ದರಿಂದ ಹಿಂದಿಗೆ ''ಮಹಾಮಾಯಾ ಕಾಳಿ'' ಎಂದು ಅನುವಾದಿಸಬಹುದು.

ಬೇರೆ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಮಾಯೆಯು ನಾವು ಇರುವ ಸಂಸಾರದ ಭ್ರಮೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಆರಾಧನೆಯು ಈ ಮಹಾ ಮಾಯೆಯಿಂದ ಮುಕ್ತಿ ಪಡೆಯುವ ಚಿಂತನೆಯಾಗಿದೆ. ಅವಳು ಕೈಯಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದಿರುವ ತಲೆಯಿಂದ ಇದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು - ಕತ್ತರಿಸಿದ ತಲೆ ಮತ್ತು ಕುಡಗೋಲು ಭದ್ರಕಾಳಿ ವಿಮೋಚನೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ (ಅಂದರೆ, ನಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಅಹಂಕಾರದಿಂದ ನಮ್ಮನ್ನು ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಕತ್ತರಿಸಿದ ತಲೆ).

== ಮೂಲಗಳು ==
ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಮೂಲ ಅವತಾರಗಳು ಅಥವಾ ಅವತಾರದ ಬಗ್ಗೆ ಕನಿಷ್ಠ ಐದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆವೃತ್ತಿಗಳಿವೆ.

=== ದಾರಿಕಾ ವಧೆ ===
ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಆರಾಧನೆಯು ಇಂದಿಗೂ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿರುವ ಕೇರಳದಲ್ಲಿದೆ. ಅವಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ  '''ದಾರಿಕಜಿತ್'''  ಎಂದು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಕಥೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿ, ಇದನ್ನು ''ಭದ್ರಕಾಳಿ ಮಾಹಾತ್ಮ್ಯಮ್'' ಅಥವಾ ''ದಾರಿಕಾ'' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ..

[[ಅಸುರ]] ದಾರಿಕಾಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಪರಿಶುದ್ಧ ಹೆಂಡತಿ ಮನೋದರಿ ಇದ್ದಳು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವಳು ತನ್ನ ಪತಿಯನ್ನು ಅಜೇಯನಾಗಿರಿಸುವ ವಿಶೇಷ ಮಂತ್ರವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಳು ಮತ್ತು ಅವಳ ಮದುವೆಯನ್ನು ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿರಿಸುತ್ತಾಳೆ. [[ಲೋಕ|ದಾರಿಕಾ]] ತನ್ನ ಹೊಸ ಅಜೇಯತೆಯನ್ನು ಲೋಕಗಳನ್ನು ಪೀಡಿಸಲು ಮತ್ತು [[ದೇವ (ಚಲನಚಿತ್ರ)|ದೇವತೆಗಳ]] ರಾಜ್ಯವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಬಳಸಿದನು. ದಾರಿಕಾ ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸನ ದುಷ್ಕೃತ್ಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ [[ಶಿವ|ಶಿವನಿಗೆ]] ತಿಳಿದಾಗ, ಅವನು ತನ್ನ ಉರಿಯುತ್ತಿರುವ ಮೂರನೇ ಕಣ್ಣನ್ನು ತೆರೆದನು ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಬೃಹತ್ ರೂಪವು ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತು. ಶಿವನು ಭದ್ರಕಾಳಿಗೆ ದಾರಿಕಾವನ್ನು ನಾಶಮಾಡಲು ಆಜ್ಞಾಪಿಸಿದನು, ವೇತಾಳವನ್ನು ಅವಳ ವಾಹನವಾಗಿಸಿದನು.

ಆದರೆ ರಾಕ್ಷಸನು ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿಯ ಮಂತ್ರ ಪಠಣದ ರಕ್ಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಇದ್ದುದರಿಂದ ಅವನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದು ಅಸಾಧ್ಯವೆಂದು ದೇವಿಯು ಕಂಡುಕೊಂಡಳು. ದೇವಿಯು ತನ್ನ ರೂಪವನ್ನು ತನ್ನ ಉಗ್ರ ಯೋಧನ ರೂಪವಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಿದಳು. ಅದು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿತು ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಹಿಳೆಯ ರೂಪವಾಗಿದೆ. ಸೋತ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ದಾರಿಕಾಗಾಗಿ ಹೋರಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಸೈನಿಕನ ಹೆಂಡತಿ ಎಂದು ದೇವಿಯು ಮನೋದರಿಯ ಬಳಿಗೆ ಹೋದಳು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಮನೋದರಿ ಆತಂಕಕ್ಕೊಳಗಾದ ಮಹಿಳೆಗೆ ಸಾಂತ್ವನ ಹೇಳಲು ತನ್ನ ಜಪವನ್ನು ಮುರಿದಳು, ದಾರಿಕಾ ಮುರಿದ ಅಜೇಯತೆಯ ಕವಚವನ್ನು ಮುರಿದಳು. ಕಾಳಿಯು ರಣರಂಗದಲ್ಲಿ ಈಗಾಗಲೇ ದಾರಿಕಾವನ್ನು ಗಾಯಗೊಳಿಸಿದಾಗ ಮನೋದರಿಯ ಉಪಸ್ಥಿತಿಯಿಂದ ಕಣ್ಮರೆಯಾಯಿತು.

ದಾರಿಕಾ ಅವಳ ಪಾದದ ಬಳಿಯಲ್ಲಿ ಮಲಗಿರುವಾಗ, ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದಾಗ, ಅವನು ತನ್ನ ತಾಯಿಯ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಕೊನೆಯ ಉಪಾಯವಾಗಿ, ಫಾಕ್ಸ್ ಹೊಗಳಿಕೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಮನವಿ ಮಾಡಿದನೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಅಲ್ಲಿ ನೆರೆದಿದ್ದ ದೇವತೆಗಳು ದೇವಿಯನ್ನು ಸ್ತುತಿಸಲಾರಂಭಿಸಿದರು (ಉದಾಹರಣೆಗೆ ''ಕಾಂತೆ ಕಾಲಾತ್ಮಜೆ ಕಾಳಿ, ಕಾಂತೆ ಕಾಳಿ ನಮೋಸ್ತುತೆ'' ಎಂಬ [[ಮಂತ್ರ]] ), ಹೀಗೆ ದೇವಿಗೆ ತನ್ನ ಜನ್ಮಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದ ದಾರಿಕಾ ಮಾಡಿದ ದೌರ್ಜನ್ಯವನ್ನು ನೆನಪಿಸಿದರು. ದಾರಿಕಾಳ ಮೋಸದ ಮುಗ್ಧತೆಗೆ ಕಣ್ಣು ಮುಚ್ಚಿ, ಭದ್ರಕಾಳಿಯು ಅವನ ತಲೆಯನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿ ತನ್ನ ಎಡಗೈಯಲ್ಲಿ ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತಿ ಯುದ್ಧಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ನೃತ್ಯ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಳು.

ಆದರೆ ಅವಳ ಕೋಪವು ತಣ್ಣಗಾಗಲಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ದೇವತೆಗಳು ಶಿವನನ್ನು ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆ ವಹಿಸಲು ಮತ್ತು ಕಾಳಿಯನ್ನು ಶಾಂತಗೊಳಿಸಲು ಕರೆದರು, ಕೋಪದಲ್ಲಿ ಕಾಳಿಯು ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವನ್ನು ಶೂನ್ಯತೆಗೆ ತಗ್ಗಿಸುವ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಳು. ಶಿವನು ಅವಳ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಅಳುವ ಮಗುವಿನಂತೆ ಮಲಗಿದನು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ (ಗಂದಾಕರ್ಣ), ಕಾಳಿಯ ನಿಜವಾದ ಮಾತೃತ್ವವು ಜಾಗೃತವಾಯಿತು. ಈಗ ಶಾಂತವಾಗಿರುವ ಕಾಳಿಯು ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿಯೇ ಇದ್ದು ಕೊನೆಯವರೆಗೂ ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ಬಯಕೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದಳು. ಅವಳು ಉಳಿದುಕೊಂಡ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರಿನಲ್ಲಿರುವ ಭದ್ರಕಾಳಿಯು ಈಗಲೂ ಕೇರಳದ ತನ್ನ ೩ ಅತ್ಯಂತ ಮಂಗಳಕರವಾದ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ, ಜೊತೆಗೆ ತಿರುಮಂಧಮಕುನ್ನು ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ಪರುಮಲ ವಲಿಯ ಪನಯನ್ನಾರ್ಕಾವು ದೇವಿ ದೇವಾಲಯ. ಇದು ಕಾಳಿಯ ೧೩ ''ಕಾವು'' ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಕೇರಳದ ಪ್ರಮುಖ ೬೪ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.

=== ಚಾಮುಂಡಿ ===
ಭದ್ರಕಾಳಿ ಕಥೆಯ ಮತ್ತೊಂದು ಆವೃತ್ತಿಯು ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಪುರಾಣದ ದೇವಿ ಮಹಾತ್ಮ್ಯಮ್‌ನಿಂದ, ರಕ್ತಬೀಜ ಮತ್ತು ದೇವಿ ಕೌಶಿಕಿ ( [[ದುರ್ಗೆ|ದುರ್ಗಾ]] ) ನಡುವಿನ ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ. ಕಾಳಿಯು ಕೌಶಿಕಿ ದೇವಿಯ ಕೋಪದಿಂದ ಅವಳ ಹಣೆಯಿಂದ ಜನಿಸಿದಳು. ಅವಳು ಚಂಡ ಮತ್ತು ಮುಂಡನನ್ನು ಕೊಂದು '''ಚಾಮುಂಡಿ''' ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಗಳಿಸಿದಳು. ಅವಳು ರಕ್ತಬೀಜ ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ಸಹ ಕೊಂದಳು. ಈ ಚಾಮುಂಡಿ-ಕಾಳಿ ರೂಪವು ಸಪ್ತ-ಮಾತೃಕೆಗಳ ನಾಯಕ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಉತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ದೇವಿಯ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ರೂಪವಾಗಿದೆ.

=== ದಕ್ಷನ ಯಜ್ಞ ===
[[ಶಿವ ಪುರಾಣ]], [[ವಾಯು ಪುರಾಣ]] ಮತ್ತು [[ಮಹಾಭಾರತ|ಮಹಾಭಾರತದ]] ಪ್ರಕಾರ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಮತ್ತೊಂದು ಜನಪ್ರಿಯ ಕಥೆಯು [[ದಕ್ಷ]] ಮತ್ತು ಅವನ [[ಯಜ್ಞ|ಯಜ್ಞದೊಂದಿಗೆ]] ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ. ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಿಯು ಶಿವನ ಕೂದಲಿನ ಜಡೆಯಿಂದ ಜನಿಸಿದಳು. ದಕ್ಷನನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದ್ದುದರಿಂದ ಭಗವಾನ್ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಸೆರೆಯಲ್ಲಿದ್ದ [[ವೀರಭದ್ರ|ವೀರಭದ್ರನನ್ನು ಬಿಡಿಸಲು]] ಅವನು ಅವಳನ್ನು ಆಜ್ಞಾಪಿಸಿದನು. ಅವಳು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗುತ್ತಾಳೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ದಕ್ಷನ ಹತ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದಳು ಎಂದು ಕೇಳಿಬರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ' '''ದಕ್ಷಜಿತ್'''' ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಪಡೆದರು.

=== ಮಹಿಷಾಸುರ ಮರ್ದಿನಿ ===
ಕಾಳಿಕಾ ಪುರಾಣದ ಪ್ರಕಾರ, ಭದ್ರಕಾಳಿಯು [[ತ್ರೇತಾಯುಗ|ತ್ರೇತಾಯುಗದಲ್ಲಿ]] ೩ ಮಹಿಷಾಸುರರಲ್ಲಿ ೨ನೇಯನ್ನು ಸಂಹರಿಸಲು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಳು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ೩ ನೇ [[ಮಹಿಷಾಸುರ|ಮಹಿಷಾಸುರನು]] ತಾನು ಹೇಗೆ ಸಾಯುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ತಿಳಿಯಲು ಬಯಸಿದಾಗ, ಕ್ಷೀರಸಾಗರದಿಂದ ಎದ್ದು ತನ್ನ ಹಿಂದಿನ ಅವತಾರದಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ಸಂಹರಿಸಿದ ಸುಂದರ ಚರ್ಮದ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ದರ್ಶನವನ್ನು ಅವನಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಅವನು ಅವಳ ಕೈಯಿಂದ ಮತ್ತೆ ಸಾಯುವಂತೆ ಕೇಳಿಕೊಂಡನು ಮತ್ತು ದೇವಿಯು ತಾನು ೧೮ ಶಸ್ತ್ರಸಜ್ಜಿತ [[ದುರ್ಗೆ|ಮಹಿಷಾಸುರ ಮರ್ದಿನಿಯಾಗಿ]] ( ದೇವಿ ಮಾಹಾತ್ಮ್ಯಮ್‌ನಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿರುವ ವಿವರ) ಅವತರಿಸುವೆ ಮತ್ತು ಅವನನ್ನು ಸಂಹರಿಸುವುದಾಗಿ ಭರವಸೆ ನೀಡಿದಳು. ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಈ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ' '''ಮಹಿಷಜಿತ್'''' ಎಂದು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

=== ರುರುವಿನ ಸಂಹಾರ ===
[[ವರಾಹ ಪುರಾಣ|ವರಾಹ ಪುರಾಣದ]] ಪ್ರಕಾರ, ದೇವಿ ರೌದ್ರಿ (ತಾಯಿ ಪಾರ್ವತಿಯ ಅವತಾರ) ನೀಲಿ ಪರ್ವತದ ಬುಡದಲ್ಲಿ ಧ್ಯಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಳು. ರುರು ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸನ ದುಷ್ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಸಹಿಸಲಾರದೆ ಓಡಿಹೋಗುತ್ತಿದ್ದ ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಅವಳು ಕಂಡಳು. ತಾನು ಕಂಡ ಅನ್ಯಾಯದಿಂದ ಕೋಪಗೊಂಡ ರೌದ್ರಿಯು ಭದ್ರಕಾಳಿಯನ್ನು ತನ್ನ ಕ್ರೋಧದ ಉರಿಯಿಂದ ಸೃಷ್ಟಿಸಿ ರುರುವನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲು ಕಳುಹಿಸಿದಳು. ಭದ್ರಕಾಳಿಯು ಅದನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಮಾಡಿದಳು ಮತ್ತು ' '''ರುರುಜಿತ್'''' ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು.

=== ದೇವಿಯ ಹಲವು ರೂಪಗಳು ===
''ತಂತ್ರ ರಹಸ್ಯದ'' ಪ್ರಕಾರ, ದೈವಿಕ ( [[ದೇವಿ]] ) ಸ್ತ್ರೀ ರೂಪವು ಶಿವನ ಉತ್ತರ ( ''ಉತ್ತರಾಮ್ನಾಯ'' ) ಮುಖದಿಂದ ( ''ಆಮ್ನಾಯಸ್'' ) ಉದ್ಭವಿಸಿದೆ, ಇದು ನೀಲಿ ಬಣ್ಣ ಮತ್ತು ಮೂರು ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ದಕ್ಷಿಣಕಾಳಿಕಾ, [[ಮಹಾಕಾಳಿ]], ಗುಹ್ಯಕಾ, ಸ್ಮಶಾನಕಾಳಿಕಾ, '''ಭದ್ರಕಾಳಿ''', ಏಕಜಾತ, ಉಗ್ರತಾರಾ, ತಾರಿತ್ನಿ, ಕಾತ್ಯಾಯನಿ, ಛಿನ್ನಮಸ್ತ, ನೀಲಸರಸ್ವತಿ, [[ದುರ್ಗೆ|ದುರ್ಗಾ]], ಜಯದುರ್ಗ, [[ನವದುರ್ಗಾ]], ವಶೂಲಿ, ಧೂಮಾವತಿ, ವಿಶಾಲಾಕ್ಷಿ, ಗೌರಿ, ಬಗಲಾಮುಖಿ, ಪ್ರತ್ಯಂಗಿರಾ, ಮಾತಂಗಿ, ಮತ್ತು ಮಹಿಷಮರ್ದಿನಿ. &lt;ref&gt;[http://www.sacred-texts.com/tantra/sas/sas06.htm Shakti and Shâkta] by Arthur Avalon (Sir John Woodroffe), [1918], Chapter Six Shakti and Shakta. &quot;4) The face in the North is blue in color and with three eyes. By this face, I revealed the Devis, Dakshinakalika, Mahakali, Guhyakah, Smashanakalika, '''Bhadrakali''', Ekajata, Ugratara, Taritni, Katyayani, Chhinnamasta, Nilasarasvati, Durga, Jayadurga, Navadurga, Vashuli, Dhumavati, Vishalakshi, Gauri, Bagalamukhi, Pratyangira, Matangi, Mahishamardini, their rites and Mantras.&quot;&lt;/ref&gt;

== ವಿವಿಧ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಪೂಜಾ ವಿಧಾನಗಳು ==
[[ಕೇರಳ|ಕೇರಳದ]] ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಭದ್ರಕಾಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ [[ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಪುರಾಣ|ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ]] ವಿವರಿಸಿದ ಘಟನೆಗಳು (ವಿಶ್ವವನ್ನು ದುಷ್ಟರಿಂದ ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಲು ದಾರಿಕಾ ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ಸಂಹರಿಸುವುದು) ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಕಣ್ಣೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಮಡಾಯಿ ಬಳಿ ನಡೆದಿದೆ. &lt;ref&gt;Maha Kshethrangalude Munnil, D. C. Books, Kerala&lt;/ref&gt; ಕೇರಳದ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಾಲಯಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಹಬ್ಬಗಳ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಈ ಘಟನೆಯನ್ನು ನೆನಪಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿಯನ್ನು [[ಶಿವ|ಶಿವನ]] ಮಗಳು ಎಂದು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಆಕೆಯ ಮೂರನೇ ಕಣ್ಣಿನಿಂದ ಅವಳು ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ಸೋಲಿಸಲು ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದಳು. ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಪುರಾಣದ ಪ್ರಕಾರ, ಆಕೆಯ ಆರಾಧನೆಯು ಭಕ್ತನನ್ನು ಶುದ್ಧೀಕರಿಸುತ್ತದೆ [[ಸಂಸಾರ|ಮತ್ತು ಜನನ ಮತ್ತು ಮರಣದ ಚಕ್ರದಿಂದ]] ವಿಮೋಚನೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. &lt;ref&gt;[[Markandeya Purana]]&lt;/ref&gt; ಮಹಿಳೆಯರ ಗೌರವವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ದಯಪಾಲಿಸಲು ಅವಳು ಕಾಣುತ್ತಾಳೆ. ಕೇರಳದಲ್ಲಿ, ಅವಳು [[ವೀರಭದ್ರ|ವೀರಭದ್ರನನ್ನು]] ತನ್ನ ''ಸಹೋದರ'' ಎಂದು ಕರೆದಳು ಮತ್ತು ಸಿಡುಬು ರೋಗದಿಂದ ತನ್ನ ಮುಖವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದ ವಸೂರಿಮಾಲಾ ದೇವತೆಯಿಂದ ದಾಳಿಗೊಳಗಾದಾಗ ಅವನಿಂದ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ನೀಡಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದಳು. ಸಹೋದರನು ತನ್ನ ಸಹೋದರಿಯ ಮುಖವನ್ನು ಮುಟ್ಟಬಾರದು ಎಂದು ಅವಳು ಹೇಳಿದಳು. ಹೀಗಾಗಿ, ಆಕೆಯ ಕೆಲವು ಕೇರಳೀಯ ಚಿತ್ರಣಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಸೌಮ್ಯವಾದ ಪಾಕ್‌ಮಾರ್ಕ್‌ಗಳು ಅವಳ ಮುಖದ ಮೇಲೆ ಗೋಚರಿಸುತ್ತವೆ. &lt;ref name=&quot;Maha&quot;&gt;[http://www.sacred-texts.com/hin/m12/m12b111.htm the Horse-worship of the Prajapati Daksha] [[Mahabharata|The Mahabharata]] translated by [[Kisari Mohan Ganguli]] (1883 -1896), Book 12: Santi Parva: Mokshadharma Parva: Section CCLXXXIV. p. 317. &quot;I am known by the name of [[Virabhadra]]’’ and I have sprung from the wrath of [[Rudra]]. This lady (who is my companion), and who is called Bhadrakali, hath sprung from the wrath of the goddess.&quot;&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[[Purana]]&lt;/ref&gt;

ನೆರೆಯ ರಾಜ್ಯಗಳ ಜನರಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ, ಈ [[ಶಕ್ತಿ (ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ)|ಶಕ್ತಿಯ]] ರೂಪವನ್ನು ''ಮಲಯಾಳ ಭಗವತಿ'' ಅಥವಾ ''ಮಲಯಾಳ ಭದ್ರಕಾಳಿ'' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ಅವರು ಜಾತಿ ಮತ್ತು ಧರ್ಮವನ್ನು ಲೆಕ್ಕಿಸದೆ ತನ್ನ ಭಕ್ತರಿಗೆ ರಕ್ಷಣೆ ನೀಡುತ್ತಾಳೆ.

ತಮಿಳುನಾಡು, ಕರ್ನಾಟಕ, ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಕೇರಳದ ದಕ್ಷಿಣ ತಿರುವಾಂಕೂರು ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ತಿರುವನಂತಪುರಮ್|ತಿರುವನಂತಪುರಂ]] ನಗರದಲ್ಲಿ, ತಮಿಳು, ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ತೆಲುಗು ಮಾತನಾಡುವ ಸಮುದಾಯಗಳು [[ಮಹಾಕಾಳಿ|ಮಹಾಕಾಳಿಯ]] ರೂಪವನ್ನು 'ಉಜ್ಜೈನಿ ಮಹಾಕಾಳಿ' ಎಂದು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರು ಚಕ್ರವರ್ತಿ [[ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ|ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯನನ್ನು]] ತಮ್ಮ ಮೊದಲನೆಯವನೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಈ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಕ.

ಭಾರತದ ಇತರ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ, [[ತಂತ್ರ|ತಾಂತ್ರಿಕ]] ಹೆಸರು ''[[ಕಾಳಿ]]'' ಅಥವಾ ''[[ಮಹಾಕಾಳಿ]]'' ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ [[ರುದ್ರ (ಚಲನಚಿತ್ರ)|ರುದ್ರ]] ಅಥವಾ ಮಹಾಕಾಲ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಶಿವನ ಪತ್ನಿಯಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿಯನ್ನು ರಕ್ತಬೀಜದೊಂದಿಗಿನ ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದ [[ದುರ್ಗೆ|ದುರ್ಗೆಯ]] ಮಗಳು ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇತರ ಮೂಲಗಳು ಅವಳು [[ವೀರಭದ್ರ|ವೀರಭದ್ರನ]] ಸಹೋದರಿ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತವೆ, ಅವಳು ಸ್ವತಃ ರುದ್ರನಾಗಿ ಶಿವನ ಕೋಪದಿಂದ ಜನಿಸಿದಳು ಮತ್ತು ಅವಳು ಮಹಾಕಾಳ ಅಥವಾ [[ಭೈರವ|ಭೈರವನ]] ರೂಪದ ಪತ್ನಿ. ಆಳವಾದ ತಾಂತ್ರಿಕ-ಪ್ರಭಾವಿತ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ''ಕಾಳಿ''ಯನ್ನು [[ಶಿವ|ಶಿವನ]] ಪತ್ನಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತವೆ.
[[ಚಿತ್ರ:Goddess_Bhadrakali.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Goddess_Bhadrakali.jpg/220px-Goddess_Bhadrakali.jpg|right|thumb| ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಿ, ಕಾಗದದ ಮೇಲೆ ಗೌಚೆ (ಸುಮಾರು ೧೬೬೦–೭೦)]]

== ಸಮರ ಕಲೆ ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿ ==
ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಮರ ಕಲೆಯ ಪ್ರಕಾರವಾದ [[ಕಳರಿ ಪಯಟ್ಟು|ಕಳರಿಪ್ಪಯಟ್ಟು]] ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುವವರನ್ನು ಭದ್ರಕಾಳಿ ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾಳೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಮಲಬಾರಿನಲ್ಲಿ, ತಾಚೋಳಿ ಒತೇನನ್ ಮತ್ತು ಇತರ ಸಮರ ಕಲಾವಿದರ ಎಲ್ಲಾ ವಿಜಯಗಳು ' ಮಲಯಾಳಿಗಳ ಶಾವೊಲಿನ್ ದೇವಾಲಯ' ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಲೋಕನಾರ್ಕಾವು ದೇವಾಲಯದ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಆಶೀರ್ವಾದದಿಂದಾಗಿ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಕೇರಳದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಹಳ್ಳಿಗಳು ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಕಳರಿ, ಪ್ರಾಚೀನ ಸಮರ ಕಲೆಗಳ ಶಾಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿಗೆ ಮೀಸಲಾಗಿರುವ ಸ್ಥಳೀಯ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ತಮಿಳರಲ್ಲಿ, ಭದ್ರಕಾಳಿಯು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಮರ ಕಲೆಗಳ ಪೋಷಕ ದೇವತೆಯಾಗಿ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ಕಾನೂನು ಪಾಲಿಸುವ ನಾಗರಿಕರ ರಕ್ಷಕನಾಗಿ ಸಮಾನವಾಗಿ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ.

== ಸಮುದಾಯಗಳ ಕುಟುಂಬ ದೇವತೆ ==
ಈಜವರು, [[ಬಿಲ್ಲವರು]], [[ಕೊಡವರು]], ನಾಡರು, ನಂಬೂದಿರಿಗಳು, ಮೂಸತ್ತು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಮತ್ತು [[ನಾಯರ್|ನಾಯರ್‌ಗಳು]] ಸೇರಿದಂತೆ [[ಕೇರಳ]], ದಕ್ಷಿಣ [[ತುಳು ನಾಡು|ಕರ್ನಾಟಕ]] ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ [[ತಮಿಳುನಾಡು|ತಮಿಳುನಾಡಿನ]] ಹಿಂದೂ ಸಮುದಾಯಗಳು ಭದ್ರಕಾಳಿಯನ್ನು ತಮ್ಮ ಕುಟುಂಬ ದೇವತೆಯಾಗಿ (ಪರದೇವತೆ) ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ತಮ್ಮ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಆಯುಧಗಳನ್ನು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ, ಅದು ದೇವಿಯ ಆಯುಧಗಳೆಂದು ಅವರು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. [[ಕುಡುಬಿ ಜನಾಂಗ|ಕುಡುಂಬಿ]] ಸಮುದಾಯದ [[ಕುಲದೇವರು|ಕುಲದೇವತೆ]] ಅಥವಾ ಸಮುದಾಯದ ದೇವತೆ ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರಮ್ಮ, ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರಿನ ತಾಯಿ ದೇವತೆ. ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಕೇರಳದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ, ಇದು ಭದ್ರಕಾಳಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿದೆ. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ [[ಮಕರ ಸಂಕ್ರಾಂತಿ|ಮಕರ ಸಂಕ್ರಾಂತಿಯಂದು]] ಆಚರಿಸಲಾಗುವ ''ತಾಳಪ್ಪೊಲಿ'' ಉತ್ಸವದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ರಾಜ್ಯದಾದ್ಯಂತ (ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮಲಬಾರ್, ತುಳುನಾಡು, ಕೊಡಕ) ಕುಡುಂಬಿ ಜನರು ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಾರೆ. ಉತ್ತರ ಕೇರಳ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿರುವ ತಿಯ್ಯಗಳ ಅನೇಕ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಕಾಳಿ ಶ್ರೀ ಕುರುಂಬ, ಚೀರ್ಂಬಾ, ಪರದೇವತೆ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಎಡ್ಗರ್ ಥರ್ಸ್ಟನ್ ''ಅವರ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಜಾತಿಗಳು ಮತ್ತು ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳ'' ಪ್ರಕಾರ, ಭದ್ರಕಾಳಿ ತಿರುವಾಂಕೂರಿನ ಈಜವರ ಪ್ರಧಾನ ದೇವತೆ. ತಮಿಳುನಾಡಿನ ನಾಡರ್ ಸಮುದಾಯದ ಪ್ರಕಾರ, ದೇವಋಷಿಗಳು ಮತ್ತು ದೇವಕನ್ಯೆಯರಿಗೆ ಏಳು ಮಕ್ಕಳು ಜನಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಭದ್ರಕಾಳಿಗೆ ಕೊಟ್ಟರು. ಅವುಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಹಾಲು ಕೊಟ್ಟಳು. ಈ ಮಕ್ಕಳ ಸಂತತಿಯನ್ನು ಇಂದು ನಾಡಾರ್ ಸಮುದಾಯದ ಪೂರ್ವಜರು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಆಕೆಯನ್ನು ನಾಡರ ತಾಯಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ನಾಡರು ಕೂಡ ತಾವು ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ವಂಶಸ್ಥರು ಎಂದು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ನಾಡಾರ್ ವಸಾಹತುಗಳ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ. ಭದ್ರಕಾಳಿಯು [[ತಮಿಳುನಾಡು|ತಮಿಳುನಾಡಿನ]] ನಾಡಾರ್ ಸಮುದಾಯದ ಅಧಿದೇವತೆಯೂ ಹೌದು. &lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://archive.org/details/nadarsoftamilnad0000hard|title=The Nadars of Tamilnad: The Political Culture of a Community in Change|last=Robert L. Hardgrave|publisher=University of California Press|year=1969|isbn=81-7304-701-4|page=[https://archive.org/details/nadarsoftamilnad0000hard/page/38 38]|url-access=registration}}&lt;/ref&gt; [[ಕಾನ್ಪುರ|ಕಾನ್ಪುರದ]] ಭದ್ರದಲ್ಲಿ ಬೇರುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕನ್ಯಾಕುಬ್ಜ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಅವಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಕುಲದೇವಿ ಎಂದು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಬಹಳ ಹಳೆಯದಾದ ಭದ್ರ ಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವಿರುವುದರಿಂದ ಈ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಭದ್ರ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

== ಕಾಳಿದಾಸ ಮತ್ತು ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ ==
ದಂತಕಥೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಭಾರತೀಯ [[ಸಂಸ್ಕೃತ]] ಕವಿ [[ಕಾಳಿದಾಸ|ಕಾಳಿದಾಸನು]] ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ದೈವಿಕ ಇಚ್ಛೆಯಿಂದಾಗಿ ಮಾತನ್ನು ಪಡೆದನು. ಮತ್ತೊಂದು ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ ಚಕ್ರವರ್ತಿ [[ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ]] ಮತ್ತು ಅವನ ಸಹೋದರ ಭಟ್ಟಿ ಕೂಡ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಕಟ್ಟಾ ಭಕ್ತರಾಗಿದ್ದರು, ಅವರ ಆಶೀರ್ವಾದವು ಅವರ ಮೇಲೆ ಎಲ್ಲಾ ಯಶಸ್ಸಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯನು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಅನೇಕ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳಿಗಾಗಿ ಪ್ರಾರ್ಥನಾ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದನು. ಈ ಸಣ್ಣ ದೇವಾಲಯಗಳ ಸುತ್ತಲೂ ಭಕ್ತಿ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಇಂದಿಗೂ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ. &lt;ref&gt;Ujjaini Mahakali Ammanin Varalaru, Mahatmyam&lt;/ref&gt;

== ಕೇರಳ ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಜಾನಪದ ಕಲಾ ಆಚರಣೆ ==
[[ಚಿತ್ರ:Bhadrakali_in_Meenakshi_temple_Madurai.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Bhadrakali_in_Meenakshi_temple_Madurai.jpg/220px-Bhadrakali_in_Meenakshi_temple_Madurai.jpg|thumb|276x276px| [[ಮಧುರೈ]] ಮೀನಾಕ್ಷಿ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ [[ಮೂರ್ತಿ]]]]
ಕೇರಳವು ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ರೂಪದಲ್ಲಿರುವ ದೇವಿಯ ಆರಾಧನೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಜಾನಪದ ಕಲಾವಿದರ ಆಚರಣೆಗಳು ಮತ್ತು ನೃತ್ಯಗಳ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ಕಾವು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಪೂಜಾ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ (ಸ್ಥೂಲವಾಗಿ ತೋಪು ಎಂದು ಅನುವಾದಿಸಲಾಗಿದೆ) ಅಥವಾ ಸಣ್ಣ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಗ್ರಾಮದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಲ್ಯಾಣದ ಜೊತೆಗೆ, ಈ ಆಚರಣೆಗಳು ಸಿಡುಬು ಮತ್ತು ಇತರ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗಗಳಂತಹ ವಿಪತ್ತುಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಆಚರಣೆಯ ವಿಷಯಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ರಾಕ್ಷಸ ದಾರಿಕಾ ಮತ್ತು ಇತರ ದುಷ್ಟ ಪಾತ್ರಗಳ ಮೇಲೆ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ವಿಜಯದ ಸುತ್ತ ಸುತ್ತುತ್ತವೆ.

ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರಗಳು:
# [[ತೆಯ್ಯಂ]]
# ತೀಯಾಟ್ಟು
# ಪಡಯಣಿ
# ಪೂತನುಮ್ತಿರಾಯುಮ್
# ಮುದಿಯೆಟ್ಟು
# ಕುತ್ತಿಯೊಟ್ಟಂ
# ಕೆಟ್ಟುಕಚ್ಚ
# ಅಪಿಂಡಿ ವಿಳಕ್ಕು ಅಥವಾ ಅಲ್ಪಿಂಡಿವಿಳಕ್ಕು
# ತಿರಾ

[[ಚಿತ್ರ:Bhadrakali_Temple_of_Kathmandu,_Nepal_Rajesh_Dhungana_(2).jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Bhadrakali_Temple_of_Kathmandu%2C_Nepal_Rajesh_Dhungana_%282%29.jpg/244px-Bhadrakali_Temple_of_Kathmandu%2C_Nepal_Rajesh_Dhungana_%282%29.jpg|thumb|244x244px| ನೇಪಾಳದ ಕಠ್ಮಂಡುವಿನಲ್ಲಿ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ .]]

== ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ==
=== ನೇಪಾಳ ===
* ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ನೇಪಾಳದ ಕಠ್ಮಂಡುವಿನಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಸಾಹಿದ್ ಗೇಟ್ ಬಳಿ ಇದೆ. ದೇವಾಲಯವು ತುಂಡಿಖೇಲ್‌ನ ಪೂರ್ವ ಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ''ಶ್ರೀ ಲುಮಾಧಿ ಭದ್ರಕಾಳಿ'' ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇದು ನೇಪಾಳದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ''[[ಶಕ್ತಿ ಪೀಠಗಳು|ಶಕ್ತಿಪೀಠ]]''ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ''[[ಕಾಳಿ]]'' ದೇವಿಯ ಒಂದು ರೂಪ, [[ಸಂಸ್ಕೃತ|ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ]] ''ಭದ್ರಕಾಳಿ'' ಎಂದರೆ ''ಆಶೀರ್ವಾದ, ಮಂಗಳಕರ, ಸುಂದರ ಮತ್ತು ಸಮೃದ್ಧಿ'' ಮತ್ತು ಅವಳನ್ನು ''ಸೌಮ್ಯ ಕಾಳಿ'' ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ದೇವಿಯ ಇನ್ನೊಂದು ಹೆಸರು ''ಲಜ್ಜಾಪಿತ್.''
* ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಕುಂದಹಾರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ [[ಪೊಖರಾ|ಪೋಖರಾದ]] ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಬೆಟ್ಟದ ಮೇಲಿರುವ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು [[ಕಾಳಿ]] ದೇವಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ.

=== ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ ===
* ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶದ ಸಿರ್ಮೂರ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕೋಲಾರ ತಹಸಿಲ್ ಪೌಂಟಾ ಸಾಹಿಬ್ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಭದ್ರಕಾಳಿ ಮಾತಾ ದೇವಸ್ಥಾನ. ಇದು ೨೨ ಆಗಿದೆ&amp;nbsp;ಎನ್‍ಹೆಚ್೭೨ ನಲ್ಲಿ ಪೌಂಟಾ ಸಾಹಿಬ್‌ನಿಂದ ಕಿ.ಮೀ. ಈ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿರುವ ವಿಗ್ರಹವು ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ. ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳು ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಹಿಂದೂ ಲಾಬನ ಜಾತಿ ಮಾ ಭದರ್ಕಾಳಿ ಪೂಜೆ.
[[ಚಿತ್ರ:Bhadrakali_temple_pokhara.JPG|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Bhadrakali_temple_pokhara.JPG/220px-Bhadrakali_temple_pokhara.JPG|thumb| ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಾಲಯವು [[ನೇಪಾಳ|ನೇಪಾಳದ]] [[ಪೊಖರಾ|ಪೋಖರಾದಲ್ಲಿರುವ]] ಪಗೋಡ ಶೈಲಿಯ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ]]

=== ಗುಜರಾತ್ ===
* ಅಹಮದಾಬಾದ್, ಗುಜರಾತ್ ಅವಳು ನಗರವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾಳೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ದೇವಾಲಯದ ಸ್ಥಾನವು ನಗರದ ಕೋಟೆಯ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿದೆ.
* ಆನಂದ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಭದ್ರನ್. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.bhadrakalimaa.com/|title=Bhadrakali maa temple|website=www.bhadrakalimaa.com}}&lt;/ref&gt;

=== ಜಾರ್ಖಂಡ್ ===
* ಛತ್ರದ ಇಟ್ಖೋರಿಯಲ್ಲಿರುವ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ. ಇದು 35 ಆಗಿದೆ&amp;nbsp;ಚತ್ರದ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಕಿಮೀ ಮತ್ತು ೧೬&amp;nbsp;ಚೌಪರಾನ್‌ನ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಟ್ರಂಕ್ ರಸ್ತೆಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದ್ದು, ಬೆಟ್ಟ ಮತ್ತು ಅರಣ್ಯದಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿದಿರುವ ಮಹಾನದ (ಮಹಾನೆ) ನದಿಯ ದಡದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ದೇವಾಲಯದ ಜೊತೆಗೆ ನೀರಿನ ಸಂಗ್ರಹಾಗಾರವಿದೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://hazaribag.jharkhand.org.in/|title=Hazaribagh &amp;#124; Hazaribag District &amp;#124; Hazaribagh City &amp;#124; Jharkhand.org.in &amp;#124; Vinoba Bhave University}}&lt;/ref&gt;

=== ಕರ್ನಾಟಕ ===
* ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಮುತ್ತಾರ್ಮುಡಿ

ದಕ್ಷಿಣ ಕೊಡಗು
* ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನವರ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಬೆಳ್ಳೂರು- ಹುದಿಕೇರಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಕೊಡಗು
* ಶ್ರೀ ಪ್ರಸನ್ನ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಗೆಜ್ಜಗಡಹಳ್ಳಿ, ದಾಸನ ಕರಕುಳಮಿ, ಶಿವನಾಪುರ ಅಂಚೆ, ತುಮಕೂರು ರಸ್ತೆಯಿಂದ ಹೊರಗೆ, ಬೆಂಗಳೂರು ೫೬೨೧೨೩

[[ಚಿತ್ರ:Thirumudi_of_Pathiyanadamma.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Thirumudi_of_Pathiyanadamma.jpg/220px-Thirumudi_of_Pathiyanadamma.jpg|thumb| ಪತಿಯನಾಡು ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿ ವಿಗ್ರಹ]]

=== ಕೇರಳ ===
* ಚೆಟ್ಟಿಕುಲಂಗರ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಕೇರಳದ ಮಾವೆಲಿಕ್ಕರ ಬಳಿ.
* ಕಲರಿವಾತುಕ್ಕಲ್ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಕಣ್ಣೂರು, ಕೇರಳ; [[ಕಳರಿ ಪಯಟ್ಟು|ಕಲರಿಪಯಟ್ಟು]] ಸಮರ ಕಲೆಯ ತಾಯಿಯಾಗಿ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಉಗ್ರ ರೂಪ. ಮಲಬಾರ್‌ನಲ್ಲಿನ ಜಾನಪದ ನೃತ್ಯವು ಚಿರಕ್ಕಲ್ ರಾಜನ ಅನುಮತಿಯೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇಡೀ ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಅಂತಿಮ ತೆಯ್ಯಂ ಕಲರಿವಾತುಕ್ಕಲ್ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿದೆ. ಆಚರಣೆಗಳು ಶಾಕ್ತೇಯ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿವೆ.
* ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ತ್ರಿಶೂರ್, ಕೇರಳ; ಸಂಗಮ್ ಯುಗದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಮಹೋದಯಪುರಂ (ಕೊಡಂಗಲ್ಲೂರು) ಕೇರಳವನ್ನು ಆಳಿದ ಚೇರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿತ್ತು. ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿಯು ತನ್ನ ಉಗ್ರರೂಪದಲ್ಲಿ ಮಹಾದೇವರು ( [[ಶಿವ]] ) ಮತ್ತು ಸಪ್ತಮಾತೃಕ್ಕಲ್ ಜೊತೆಗೆ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾಳೆ.
* ಕೇರಳದ ಕಣ್ಣೂರಿನ ಪಯಂಗಡಿಯಲ್ಲಿರುವ ತಿರುವರ್ಕಾಡು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ದಾರುಕಾಸುರನ ಕೋಟೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾದ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಮತ್ತು ಅಗ್ರಗಣ್ಯ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವಾಗಿದೆ. ಭದ್ರಕಾಳಿ ಇಲ್ಲಿ ದಾರಿಕನ ಶಿರಚ್ಛೇದ ಮಾಡಿದಳು. ಶಾಕ್ತೇಯ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಪೂಜೆ ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಕಾಶ್ಮೀರ ಮತ್ತು ಬಂಗಾಳದಿಂದ ವಲಸೆ ಬಂದ ಪುರೋಹಿತರಾದ ಭಟ್ಟಾರಕರು (ಪಿಡರಾರಸ್) ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ವಿಗ್ರಹವು ಸುಮಾರು ೬ ಅಡಿ ಎತ್ತರವಿದ್ದು, ದಾರುಕನನ್ನು ವಧಿಸುವ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ತಿರುವರ್ಕಟ್ಟು ಬಹಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಮಾಟ ಮಂತ್ರ ನಿವಾರಣೆಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ.
* ಥೋನಿಯಾಕಾವು ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಭಾರತದ ಕೇರಳ ರಾಜ್ಯದ ಪುಥೆನ್‌ಪೀಡಿಕಾ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿದೆ
* ಮಲಯಾಳಪ್ಪುಳ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಪತ್ತನಂತಿಟ್ಟ
* ಪನಯನ್ನಾರ್ಕಾವು, ಕೇರಳದ ಮಾವೇಲಿಕ್ಕರ ಬಳಿ
* ತ್ರಿಶೂರಿನ ಪರಮೆಕ್ಕಾವು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ.
* ಪಥಿಯನಾಡು ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ - [[ಭಾರತ|ಭಾರತದ]] [[ಕೇರಳ|ಕೇರಳದಲ್ಲಿ]] ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಪೂಜ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಮುಲ್ಲಸ್ಸೆರಿಯಲ್ಲಿದೆ . ಇದು ಕರಕುಲಂನಿಂದ ೧.೫ ಕೀಮೀ (೦.೯೩ ಮೈಲಿ) ದೂರದಲ್ಲಿದೆ.
* ಪತ್ತುಪುರಕ್ಕವು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಪಂದಳಂ
* ಸರ್ಕಾರಾದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ಸರ್ಕಾರಾ, ಚಿರೈನ್‌ಕೀಜ್, ತಿರುವನಂತಪುರಂ, ಕೇರಳ (ಶ್ರೀ ಸರ್ಕಾರಾ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಕೇರಳದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರ ಪೊಂಗಲ, ಸರ್ಕಾರ ಕಲಿಯುಟ್ಟು ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರ ಭರಣಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಉತ್ಸವಗಳಾಗಿವೆ. ಈ ಮೂರು ಹಬ್ಬಗಳು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಎರಡು ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತವೆ ! ಈ ಮೂರು ಉತ್ಸವಗಳಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಜನರು ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಾರೆ.
* ಕೇರಳದ ಅಂಗಡಿಪ್ಪುರಂನಲ್ಲಿರುವ ತಿರುಮಂಧಮಕುನ್ನು ದೇವಸ್ಥಾನ ; ಬಾಗವತಿ ಬಳಿಯಿರುವ ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿ, ಗಣೇಶನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ದೇವಾಲಯವು ಬಾಲ್ಯ ಮತ್ತು ಮದುವೆಗಾಗಿ ಆಗಿದೆ.
* ತಿರುಮಂಧಮಕುನ್ನು ದೇವಸ್ಥಾನ, ಅಂಗಡಿಪುರಂ, ಮಲಪ್ಪುರಂ ಜಿಲ್ಲೆ
* ಕೋತಮಂಗಲಂ ಬಳಿಯ ಕೊಟ್ಟಪ್ಪಾಡಿಯಲ್ಲಿರುವ ತೃಕ್ಕರಿಯೂರು ಕೊಟ್ಟೆಕ್ಕಾವು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಕಾಳಿ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದು ಮತ್ತು ಪ್ರತಿ 12 ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ನಡೆಯುವ ''ಗರುಡನ್ ತೂಕಂ'' ಮೀನ ಭರಣಿ, ''ಸತ್ರುತ ಸಂಹಾರ ಪೂಜೆ'' ಮತ್ತು ''ಮುಡುಯೆಟ್'' ಆಚರಣೆಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ''ರಾಕ್ಷಸ್ಸಿನುಂ ಸರ್ಪತಿನುಂ ಪದ್ಮಮಿತ್ತು ನಿವೇದಿಯಂ''.
* ವಜಪ್ಪುಲ್ಲಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಕೇರಳದ [[ತ್ರಿಶೂರು|ತ್ರಿಶೂರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ]] ವಾಜಪ್ಪುಲ್ಲಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಕಾಳಿ ದೇವಿಗೆ ಗುರುತಿ ಪೂಜೆಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾದ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ. ವಜಪ್ಪುಲ್ಲಿ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ರಾತ್ರಿ ಕಾಳಿ ದೇವಿಯ ಉಗ್ರ ರೂಪಕ್ಕೆ ಗುರುತಿ ಪೂಜೆಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಗುರುತಿ ಪೂಜೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದೇವಿಗೆ ಗುರುತಿಯನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಗುರುತಿ ಎಂಬುದು ಅರಿಶಿನ, ಸುಣ್ಣ ಮತ್ತು ಇತರ ಪೂಜಾ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳ ಕೆನೆ ಮಿಶ್ರಣವಾಗಿದೆ. ಗುರುತಿ ರಕ್ತವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಅದು ಚೈತನ್ಯವಾಗಿದೆ.
* ವೆಲ್ಲಯಣಿ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, [[ತಿರುವನಂತಪುರಮ್|ತಿರುವನಂತಪುರ]], ಕೇರಳ. ಕೇರಳದ ತಿರುವನಂತಪುರದ ವೆಲ್ಲಯಣಿಯಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಉದ್ದದ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಯೇತರ ಉತ್ಸವವನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತದೆ (೩ ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ೬೦ ದಿನಗಳ ಉತ್ಸವ). ಈ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿನ ವಿಗ್ರಹವು ತುಂಬಾ ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಶುದ್ಧ ಚಿನ್ನದಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಅತ್ಯಂತ ಪುರಾತನವಾಗಿದ್ದು, ೮೦೦ ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದು ಎಂದು ಲೆಕ್ಕಹಾಕಲಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ತನ್ನ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಚರಣೆಗಳಿಂದಾಗಿ ಇತರ ದೇವಾಲಯಗಳಿಗಿಂತ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ.
* ಮಣಕ್ಕಟ್ಟು ಭದ್ರ ದೇವಸ್ಥಾನ, [[ಕೇರಳ|ಕೇರಳದ]] ಕೊಟ್ಟಾಯಂನಲ್ಲಿರುವ ಚಿರಕ್ಕಡವು, ಇದು ಪ್ರತಿನಿತ್ಯ ಗುರುತಿ ಪೂಜೆಯನ್ನು ನಡೆಸುವ ಅಪರೂಪದ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. [[ಶಬರಿಮಲೆ]] ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಪಿಟ್‌ಸ್ಟಾಪ್.

[[ಚಿತ್ರ:Bhadrakali_Ujjain.JPG|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Bhadrakali_Ujjain.JPG/220px-Bhadrakali_Ujjain.JPG|thumb| ಮಾ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ [[ಉಜ್ಜೆಯನ್|ಉಜ್ಜಯಿನಿ]]]]
ಶ್ರೀ ಕನಿಲ ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಮಂಜೇಶ್ವರ, ಕಾಸರಗೋಡು ಜಿಲ್ಲೆ

=== ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ ===
* ಮಾ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ [[ಉಜ್ಜೆಯನ್|ಉಜ್ಜಯಿನಿ]]
* ಮಾ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಛತ್ತರ್‌ಪುರ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಬಡೌರಾ ಕಲಾ

=== ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ===
* ಶ್ರೀ ಸಾತೇರಿ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಆರೋಂಡ ಸಾವಂತವಾಡಿ ತಾಲೂಕು, ಸಿಂಧುದುರ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ.

=== ಒಡಿಶಾ ===
* ಆಹಾರಪದ ಗ್ರಾಮದ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಭದ್ರಕ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಭದ್ರಕ್ ನಿಂದ ೮ ಕಿಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://bhadrak.nic.in/bhadrakali.htm|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304065036/http://bhadrak.nic.in/bhadrakali.htm|archive-date=2016-03-04|access-date=2015-08-03}}&lt;/ref&gt;

=== ರಾಜಸ್ಥಾನ ===
* [[ಚಿತ್ರ:Kalika_Mata_Temple,_Chittorgarh_Fort.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Kalika_Mata_Temple%2C_Chittorgarh_Fort.jpg/220px-Kalika_Mata_Temple%2C_Chittorgarh_Fort.jpg|alt=Kalika Mata Temple, Chittorgarh Fort|thumb| ಕಾಳಿಕಾ ಮಾತಾ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಚಿತ್ತೋರಗಢ ಕೋಟೆ]] ಕಾಳಿಕಾ ಮಾತಾ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಚಿತ್ತೋರ್‌ಗಢ &lt;ref&gt;Amit Nigam: ''Ratlam ki Tripura sundari'', Democratic World, 28 December 2006&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Amit Nigam: Ratlam ki Tripura sundari, Democratic World, 28 December 2006&lt;/ref&gt;

[[ಚಿತ್ರ:Thoothukudi,_Sivagnanapuram,_Arulmigu_Bhadrakali_Amman.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Thoothukudi%2C_Sivagnanapuram%2C_Arulmigu_Bhadrakali_Amman.jpg/220px-Thoothukudi%2C_Sivagnanapuram%2C_Arulmigu_Bhadrakali_Amman.jpg|thumb| ತೂತುಕುಡಿ, ಶಿವಜ್ಞಾನಪುರಂ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್]]
* ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಹನುಮಾನ್‌ಗಢ : [[ರಾಜಸ್ಥಾನ|ರಾಜಸ್ಥಾನದ]] ಹನುಮಾನ್‌ಗಢ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿದೆ . ಮಹಾರಾಜ ಗಂಗಾ ಸಿಂಗ್ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಮಾ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ

=== ತಮಿಳುನಾಡು ===
[[ಚಿತ್ರ:Bhadrakali_Amman.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Bhadrakali_Amman.jpg/220px-Bhadrakali_Amman.jpg|thumb| ಶಿವಕಾಶಿಯಲ್ಲಿ ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್]]
* ಅಂತಿಯೂರ್, ಈರೋಡ್ ಜಿಲ್ಲೆ, ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* [[ಕೊಯಂಬತ್ತೂರು|ಕೊಯಮತ್ತೂರು]], ಮೆಟ್ಟುಪಾಳ್ಯಂ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ವನ-ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* [[ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿ]] :- ಕನ್ನತಂಕುಝಿಯಲ್ಲಿರುವ ಶ್ರೀ ಭದ್ರೇಶ್ವರಿ ಅಮ್ಮನ್ ದೇವಸ್ಥಾನ - ಪಂಡಾರಂ ನಾಡಾರ್, ಮಾಥನ್, ಸಂಗಿಲಿ, ಪದ್ಮನಾಭನ್, ಪೆರುಮಾಳ್, ಪೊನ್ನಮ್ಮಾಳ್-ಪೊನ್ನುಮುತ್ತು, ರಾಜಮಣಿ ಮತ್ತು ಕೊಚ್ಚಪ್ಪಿ ನಾಡಾರ್ ಮತ್ತು ಅವರ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗಳ ನಾಡಾರ್ ಕುಟುಂಬದಿಂದ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಿಸಲ್ಪಡುವ ಹಳೆಯ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯುತ ದೇವಾಲಯ. ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಪಂಗುನಿ ಮಾಸದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ವಾರ್ಷಿಕ ಹಬ್ಬ ಮತ್ತು ಸಾವಿರಾರು ನಾಡರ ಕುಟುಂಬಗಳು ದೇವಿಯನ್ನು ಪೂಜಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.
* [[ಮಧುರೈ]], ಮಾದಪುರಂ, ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿಯಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* ನಾಗಪಟ್ಟಿಣಂ, ಶ್ರೀ ಮಹಾ ರುತ್ರಕಾಳಿಯಂಬಾಳ್ ದೇವಸ್ಥಾನ - ಚಿತ್ರ ಪೌರ್ಣಮಿ ತಿರುವಿಜಾ
* ರಾಜಪಾಲಯಂ, ಪಚ್ಚಮಾಡಂ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ಪಚ್ಚಮದಂ ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* ಶಿವಗಂಗೈ, ಕೋಲಂಗುಡಿ, ಶ್ರೀ ವೆಟ್ಟುದಯಾರ್ ಕಾಳಿಯಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* ಶಿವಕಾಶಿ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* ತೂತುಕುಡಿ, ಪೂಬಲರಾಯರಪುರಂ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್ - ಅಮ್ಮನ್ ಕೊಡೈ - ಚಿತ್ತಿರೈ ಕಳೆದ ಮಂಗಳವಾರ, ದಸರಾ ಕಾರ್ ಉತ್ಸವ.
* ತೂತುಕುಡಿ, ಶಿವಜ್ಞಾನಪುರಂ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್ - ಅಮ್ಮನ್ ಕೊಡೈ - ಅವನಿ ಮೊದಲ ಮಂಗಳವಾರ, ಸಾಮಿ ಕೊಡೈ - ಪಂಗುನಿ ಮೊದಲ ಶುಕ್ರವಾರ.
* ತೂತುಕುಡಿ, ಸಿಂಧಲಕರೈ, ಶ್ರೀ ವೆಕ್ಕಲಿಯಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* ತೆಂಕಶಿ, ಸುರಂದೈ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* [[ತಿರುಚ್ಚಿರಾಪಳ್ಳಿ|ತಿರುಚ್ಚಿ]], ಊರಯೂರ್, ಶ್ರೀ ವೆಕ್ಕಲಿಯಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* ವಡಮಟ್ಟಂ - ೬೧೨೨೦೧, ಕುಂಭಕೋಣಂ ಹತ್ತಿರ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ಶ್ರೀ ವಡಪತಿರಕಾಳಿ, ಹೊಂಗಾರ ರೂಪಂ, ಪೆರುಮಾಳ್ ಮೊಳವರ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಎದುರಾಗಿದೆ.
* ಚೆಂಗಲ್ಪಟ್ಟು, ಹನುಮಂತಪುರಂ, ಪಿಡಾರಿ ಬದ್ರ ಕಾಳಿಯಮ್ಮನ್ ಕೋಯಿಲ್
* ಮಧುರೈ, ವೀರಲಂಪಟ್ಟಿ, ಬದ್ರಕಳ್ಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ದೇವಸ್ಥಾನ.
* ಪಾಲಮೇಡು, ಮಧುರೈ, ಪತಿರಕಲ್ಲಿ ಅಮ್ಮನ್ ದೇವಸ್ಥಾನ
* ರಾಮನಾಥಪುರಂ, ತಾಮರೈಕುಲಂ, ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ದೇವಸ್ಥಾನ - ಜಾನಪದ ಉತ್ಸವ - ಪುರತಾಸಿ ಮಾಸದ ನವರಾತ್ರಿ ದಿನಗಳು
* ಕೇರಳದ ಗಡಿಯ ಸಮೀಪ ಕೊಲ್ಲಂಕೋಡ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಶ್ರೀ ಭಾರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಮಂಡೈಕ್ಕಾಡು ಶ್ರೀ ಭದ್ರೇಶ್ವರಿ ದೇವಸ್ಥಾನ.
* ತೇನಿ ಪತಿರಕಾಳಿಪುರಂ, ಪತಿರಕಾಳಿಪುರಂ ಅರುಲ್ಮಿಗು ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್ - ಅಮ್ಮನ್ ಕೊಡೈ - ಚಿತಿರೈ ೩ ನೇ ಮಂಗಳವಾರ.

=== ತೆಲಂಗಾಣ ===
* ತೆಲಂಗಾಣದ [[ವರಂಗಲ್|ವಾರಂಗಲ್‌ನಲ್ಲಿರುವ]] ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ . ಭದ್ರಕಾಳಿ (ಮಹಾ ಕಾಳಿ ಮಾತಾ) ಆ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗವನ್ನು ಆಳಿದ ವಾರಂಗಲ್‌ನ (ಓರುಗಲ್ಲು ಅಥವಾ ಏಕಶಿಲಾ ನಗರಂ) ಹಿಂದೂ [[ಕಾಕತೀಯ|ಕಾಕತೀಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ]] ಪ್ರಮುಖ ದೇವತೆ. ಕಾಕತೀಯ ಯೋಧರು ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಹೊರಡುವ ಮೊದಲು ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಿಯ ಆಶೀರ್ವಾದವನ್ನು ಕೋರಲು ಆಚರಣೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿ (ಮತ್ತು ಮಾನವ, ಕೆಲವು ಖಾತೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ) ಯಜ್ಞಗಳನ್ನು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಯಿತು. 
*

=== ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ ===
* ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಭದ್ರಸ್, ಘಟಂಪುರ, ಕಾನ್ಪುರದಲ್ಲಿದೆ.

=== ಉತ್ತರಾಖಂಡ ===
* ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಬನ್ಸ್‌ಪಟನ್-ಕಂದಾ ರಸ್ತೆ, [[ಕಾಂಡಾ|ಕಾಂಡ, ಉತ್ತರಾಖಂಡ]], ಜಿಲ್ಲೆ [[ಬಾಗೇಶ್ವರ್|ಬಾಗೇಶ್ವರ]], [[ಉತ್ತರಾಖಂಡ]] . ಸುಂದರವಾದ ಜಲಪಾತದ ಬಳಿ ಇರುವ ಪುರಾತನ ದೇವಾಲಯ. ಖಾಂತೋಲಿಯ ಪಂತ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಅರ್ಚಕರು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.google.co.in/maps/place/Bhadrakali+Temple/@29.8092528,79.967103,15z/data=!4m5!3m4!1s0x0:0x16b9f20982b3b81!8m2!3d29.8092528!4d79.967103?shorturl=1|title=Bhadrakali Temple|website=Bhadrakali Temple}}&lt;/ref&gt;

=== ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ ===
* ಕಾಳಿಘಾಟ್ ಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಕಾಳಿಘಾಟ್ ಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಭಾರತದ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿರುವ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದ್ದು, ಹಿಂದೂ ದೇವತೆ ಕಾಳಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿದೆ. ಇದು ೫೧ [[ಶಕ್ತಿ ಪೀಠಗಳು|ಶಕ್ತಿ ಪೀಠಗಳಲ್ಲಿ]] ಒಂದಾಗಿದೆ. ಪಂಗಡದ ಭೇದವಿಲ್ಲದೆ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತದ ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳು ಈ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಚೌರಂಗ ಗಿರಿ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ದಸನಾಮಿ ಸನ್ಯಾಸಿಯು ಕಾಳಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸಿದ ಆರಾಧನೆಯೊಂದಿಗೆ ಕಾಳಿಘಾಟ್ ಸಹ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಕಲ್ಕತ್ತಾದ ಚೌರಿಂಗಿ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಅವನ ಹೆಸರನ್ನು ಇಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==
{{Reflist}}

== ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ==
* [https://web.archive.org/web/20140714110253/http://keralapilgrimcenters.com/kodimatha-pallipurathu-kavu-bhagavathy-temple-kerala/#sthash.aDinhaHK.dpuf ಕೋಡಿಮಠ ಪಲ್ಲಿಪುರತು ಕಾವು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ಕೇರಳ | ಕೇರಳ ಯಾತ್ರಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳು]
&lt;nowiki&gt;
[[ವರ್ಗ:Pages with unreviewed translations]]&lt;/nowiki&gt;</text>
      <sha1>he4v6gayj4mjetsn70wg4gud2vb882r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113441</id>
      <parentid>1113440</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T10:54:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="64571" xml:space="preserve">[[ಚಿತ್ರ:Goddess_Bhadrakali_Worshipped_by_the_Gods-_from_a_tantric_Devi_series_-_Google_Art_Project.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/Goddess_Bhadrakali_Worshipped_by_the_Gods-_from_a_tantric_Devi_series_-_Google_Art_Project.jpg/220px-Goddess_Bhadrakali_Worshipped_by_the_Gods-_from_a_tantric_Devi_series_-_Google_Art_Project.jpg|thumb| ಭದ್ರಕಾಳಿಯನ್ನು ಪೂಜಿಸುವ [[ತ್ರಿಮೂರ್ತಿ|ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳು]]]]
'''ಭದ್ರಕಾಳಿ''' (ಅಕ್ಷರಶಃ ''ರಕ್ಷಕ ಕಾಳಿ'' ) &lt;ref name=&quot;spokensanskrit.de&quot;&gt;{{Cite web|url=http://spokensanskrit.de/en?tinput=bhadra&amp;link=m|title=This domain has been registered for a customer by nicsell|website=spokensanskrit.de}}&lt;/ref&gt; '''[[ಮಹಾಕಾಳಿ]]''' ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. '''[[ಕಾಳಿ]]''' [[ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ|ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ]], ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಕೇರಳ|ಕೇರಳದಲ್ಲಿ]] ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿರುವ [[ದೇವಿ|ಹಿಂದೂ ದೇವತೆ]]. ದೇವಿ ಮಹಾತ್ಮೆಯಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ಮಹಾ ದೇವತೆ [[ಶಕ್ತಿ (ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ)|ಶಕ್ತಿ]] ಅಥವಾ [[ಆದಿ ಪರಾಶಕ್ತಿ|ಆದಿ]] ಪರಾಶಕ್ತಿಯ ಉಗ್ರ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಅವಳು ಒಬ್ಬಳು. ಭಗವತಿ, [[ಮಹಾಕಾಳಿ]], [[ಚಾಮುಂಡೇಶ್ವರಿ|ಚಾಮುಂಡಾ]], ಶ್ರೀ ಕುರುಂಬಾ ಮತ್ತು [[ಕಾಳಿ|ಕರಿಯಂ ಕಾಳಿ ಮೂರ್ತಿ]] ಎಂದು [[ಕೇರಳ|ಕೇರಳದಲ್ಲಿ]] ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವ ಭದ್ರಕಾಳಿಯು ಮಹಾ ದೇವತೆಯ ಜನಪ್ರಿಯ ರೂಪವಾಗಿದೆ. ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಅವಳನ್ನು ಭದ್ರ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಒಳ್ಳೆಯದನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ [[ಮಹಾಕಾಳಿ|ಮಹಾಕಾಳಿಯ]] ಮಂಗಳಕರ ಮತ್ತು ಅದೃಷ್ಟದ ರೂಪವಾಗಿ ನೋಡಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಈ ದೇವತೆಯನ್ನು ಮೂರು ಕಣ್ಣುಗಳು ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕು, ಹದಿನಾರು ಅಥವಾ ಹದಿನೆಂಟು ಕೈಗಳಿಂದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವಳು ಹಲವಾರು ಆಯುಧಗಳನ್ನು ಹೊತ್ತಿದ್ದಾಳೆ. ಅವಳ ತಲೆಯಿಂದ ಜ್ವಾಲೆಗಳು ಹರಿಯುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಅವಳ ಬಾಯಿಯಿಂದ ಸಣ್ಣ ದಂತಗಳು ಹೊರಗೆ ಚಾಚಿಕೊಂಡಿವೆ. ಆಕೆಯ ಆರಾಧನೆಯು [[ಸಪ್ತಮಾತೃಕೆಯರು|ಮಾತೃಕೆಗಳ]] [[ತಂತ್ರ|ತಾಂತ್ರಿಕ]] ಸಂಪ್ರದಾಯದೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತು ಹತ್ತು ಮಹಾವಿದ್ಯೆಗಳ ಸಂಪ್ರದಾಯದೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ ಮತ್ತು [[ಶಾಕ್ತ ಪಂಥ|ಶಕ್ತಿವಾದದ]] ವಿಶಾಲವಾದ ಛತ್ರಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತದೆ. ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರು ಕೇರಳದ ಮೊದಲ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದ್ದು, ಭದ್ರಕಾಳಿಯನ್ನು ಮುಖ್ಯ ದೇವತೆಯಾಗಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪರುಮಲ ಶ್ರೀ ವಲಿಯ ಪನಯನಾರ್ಕ್ಕಾವು ದೇವಸ್ಥಾನ, [[ಅಟ್ಟುಕಲ್]], ಚೆಟ್ಟಿಕುಲಂಗರ, ತಿರುಮಂಧಮಕುನ್ನು ಮತ್ತು ಚೊಟ್ಟಣಿಕ್ಕರ, ಮಲಯಾಳಪ್ಪುಳ, ಸರ್ಕ್ಕರ, ಕಟ್ಟಿಲ್ ಮೆಕ್ಕತಿಲ್, ಚಿತ್ತೂರು, ವಲಯನಾಡು ಕೇರಳದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಾಲಯಗಳಾಗಿವೆ. ಮಂಡೈಕಾಡು, ಕೊಲ್ಲಂಕೋಡ್ [[ತಮಿಳುನಾಡು|ತಮಿಳುನಾಡಿನ]] ಪ್ರಸಿದ್ಧ ದೇವಾಲಯಗಳಾಗಿವೆ. [[ವರಂಗಲ್|ವಾರಂಗಲ್‌ನಲ್ಲಿರುವ]] ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ.

ಭದ್ರಕಾಳಿಯನ್ನು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ೪ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ: ದಾರುಕಜಿತ್ (ದಾರಿಕಾ ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುತ್ತಾ), ದಕ್ಷಜಿತ್ ( [[ದಕ್ಷ|ದಕ್ಷನನ್ನು]] ಕೊಲ್ಲುತ್ತಾ), (ರಾಕ್ಷಸ ರುರುನ ಸಂಹಾರಕಳಾಗಿ) ಮತ್ತು ಮಹಿಷಜಿತ್ ( [[ಮಹಿಷಾಸುರ|ಮಹಿಷಾಸುರನನ್ನು]] ಕೊಂದ ರೂಪಗಳು).

== ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ ==
ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ''ಭದ್ರ'' ಎಂದರೆ ''ಯೋಗ್ಯ.'' &lt;ref name=&quot;spokensanskrit.de&quot;&gt;{{Cite web|url=http://spokensanskrit.de/en?tinput=bhadra&amp;link=m|title=This domain has been registered for a customer by nicsell|website=spokensanskrit.de}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[http://spokensanskrit.de/en?tinput=bhadra&amp;link=m &quot;This domain has been registered for a customer by nicsell&quot;]. ''spokensanskrit.de''.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; ಈ ಹೆಸರಿನ ಪ್ರಮುಖ ಧಾರ್ಮಿಕ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವೆಂದರೆ '''ಭದ್ರ''' '''ಭಾ''' ಮತ್ತು '''ದ್ರ''' ದಿಂದ ಬಂದಿದೆ, '''ಭಾ''' ಅಕ್ಷರವು ''ಭ್ರಮೆ'' ಅಥವಾ ''ಮಾಯಾ'' ಮತ್ತು ''ದ್ರ'' ಅನ್ನು ಅತಿಶಯೋಕ್ತಿಯಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗಿದೆ ಅಂದರೆ '''ಅತ್ಯಂತ/ಶ್ರೇಷ್ಠ''' ಇತ್ಯಾದಿ.  ಇದು ಭದ್ರನ ಅರ್ಥವನ್ನು ''ಮಹಾ ಮಾಯೆ'' ಎಂದು ಮಾಡುತ್ತದೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://sanskritdictionary.com/|title=Sanskrit Dictionary|website=sanskritdictionary.com}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://dsal.uchicago.edu/cgi-bin/romadict.pl?table=macdonell&amp;page=110&amp;display=simple|title=A Practical Sanskrit Dictionary|date=2002-06-01|publisher=Dsal.uchicago.edu|access-date=2012-02-23}}{{Dead link|date=July 2020|bot=InternetArchiveBot}}&lt;/ref&gt; ಸಂಸ್ಕೃತ ಪದವಾದ ''ಭದ್ರ ಕಾಳಿ'' ಆದ್ದರಿಂದ ಹಿಂದಿಗೆ ''ಮಹಾಮಾಯಾ ಕಾಳಿ'' ಎಂದು ಅನುವಾದಿಸಬಹುದು.

ಬೇರೆ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಮಾಯೆಯು ನಾವು ಇರುವ ಸಂಸಾರದ ಭ್ರಮೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಆರಾಧನೆಯು ಈ ಮಹಾ ಮಾಯೆಯಿಂದ ಮುಕ್ತಿ ಪಡೆಯುವ ಚಿಂತನೆಯಾಗಿದೆ. ಅವಳು ಕೈಯಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದಿರುವ ತಲೆಯಿಂದ ಇದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು - ಕತ್ತರಿಸಿದ ತಲೆ ಮತ್ತು ಕುಡಗೋಲು ಭದ್ರಕಾಳಿ ವಿಮೋಚನೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ (ಅಂದರೆ, ನಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಅಹಂಕಾರದಿಂದ ನಮ್ಮನ್ನು ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಕತ್ತರಿಸಿದ ತಲೆ).

== ಮೂಲಗಳು ==
ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಮೂಲ ಅವತಾರಗಳು ಅಥವಾ ಅವತಾರದ ಬಗ್ಗೆ ಕನಿಷ್ಠ ಐದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆವೃತ್ತಿಗಳಿವೆ.

=== ದಾರಿಕಾ ವಧೆ ===
ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಆರಾಧನೆಯು ಇಂದಿಗೂ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿರುವ ಕೇರಳದಲ್ಲಿದೆ. ಅವಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ  '''ದಾರಿಕಜಿತ್'''  ಎಂದು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಕಥೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿ, ಇದನ್ನು ''ಭದ್ರಕಾಳಿ ಮಾಹಾತ್ಮ್ಯಮ್'' ಅಥವಾ ''ದಾರಿಕಾ'' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ..

[[ಅಸುರ]] ದಾರಿಕಾಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಪರಿಶುದ್ಧ ಹೆಂಡತಿ ಮನೋದರಿ ಇದ್ದಳು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವಳು ತನ್ನ ಪತಿಯನ್ನು ಅಜೇಯನಾಗಿರಿಸುವ ವಿಶೇಷ ಮಂತ್ರವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಳು ಮತ್ತು ಅವಳ ಮದುವೆಯನ್ನು ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿರಿಸುತ್ತಾಳೆ. [[ಲೋಕ|ದಾರಿಕಾ]] ತನ್ನ ಹೊಸ ಅಜೇಯತೆಯನ್ನು ಲೋಕಗಳನ್ನು ಪೀಡಿಸಲು ಮತ್ತು [[ದೇವ (ಚಲನಚಿತ್ರ)|ದೇವತೆಗಳ]] ರಾಜ್ಯವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಬಳಸಿದನು. ದಾರಿಕಾ ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸನ ದುಷ್ಕೃತ್ಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ [[ಶಿವ|ಶಿವನಿಗೆ]] ತಿಳಿದಾಗ, ಅವನು ತನ್ನ ಉರಿಯುತ್ತಿರುವ ಮೂರನೇ ಕಣ್ಣನ್ನು ತೆರೆದನು ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಬೃಹತ್ ರೂಪವು ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತು. ಶಿವನು ಭದ್ರಕಾಳಿಗೆ ದಾರಿಕಾವನ್ನು ನಾಶಮಾಡಲು ಆಜ್ಞಾಪಿಸಿದನು, ವೇತಾಳವನ್ನು ಅವಳ ವಾಹನವಾಗಿಸಿದನು.

ಆದರೆ ರಾಕ್ಷಸನು ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿಯ ಮಂತ್ರ ಪಠಣದ ರಕ್ಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಇದ್ದುದರಿಂದ ಅವನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದು ಅಸಾಧ್ಯವೆಂದು ದೇವಿಯು ಕಂಡುಕೊಂಡಳು. ದೇವಿಯು ತನ್ನ ರೂಪವನ್ನು ತನ್ನ ಉಗ್ರ ಯೋಧನ ರೂಪವಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಿದಳು. ಅದು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿತು ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಹಿಳೆಯ ರೂಪವಾಗಿದೆ. ಸೋತ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ದಾರಿಕಾಗಾಗಿ ಹೋರಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಸೈನಿಕನ ಹೆಂಡತಿ ಎಂದು ದೇವಿಯು ಮನೋದರಿಯ ಬಳಿಗೆ ಹೋದಳು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಮನೋದರಿ ಆತಂಕಕ್ಕೊಳಗಾದ ಮಹಿಳೆಗೆ ಸಾಂತ್ವನ ಹೇಳಲು ತನ್ನ ಜಪವನ್ನು ಮುರಿದಳು, ದಾರಿಕಾ ಮುರಿದ ಅಜೇಯತೆಯ ಕವಚವನ್ನು ಮುರಿದಳು. ಕಾಳಿಯು ರಣರಂಗದಲ್ಲಿ ಈಗಾಗಲೇ ದಾರಿಕಾವನ್ನು ಗಾಯಗೊಳಿಸಿದಾಗ ಮನೋದರಿಯ ಉಪಸ್ಥಿತಿಯಿಂದ ಕಣ್ಮರೆಯಾಯಿತು.

ದಾರಿಕಾ ಅವಳ ಪಾದದ ಬಳಿಯಲ್ಲಿ ಮಲಗಿರುವಾಗ, ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದಾಗ, ಅವನು ತನ್ನ ತಾಯಿಯ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಕೊನೆಯ ಉಪಾಯವಾಗಿ, ಫಾಕ್ಸ್ ಹೊಗಳಿಕೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಮನವಿ ಮಾಡಿದನೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಅಲ್ಲಿ ನೆರೆದಿದ್ದ ದೇವತೆಗಳು ದೇವಿಯನ್ನು ಸ್ತುತಿಸಲಾರಂಭಿಸಿದರು (ಉದಾಹರಣೆಗೆ ''ಕಾಂತೆ ಕಾಲಾತ್ಮಜೆ ಕಾಳಿ, ಕಾಂತೆ ಕಾಳಿ ನಮೋಸ್ತುತೆ'' ಎಂಬ [[ಮಂತ್ರ]] ), ಹೀಗೆ ದೇವಿಗೆ ತನ್ನ ಜನ್ಮಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದ ದಾರಿಕಾ ಮಾಡಿದ ದೌರ್ಜನ್ಯವನ್ನು ನೆನಪಿಸಿದರು. ದಾರಿಕಾಳ ಮೋಸದ ಮುಗ್ಧತೆಗೆ ಕಣ್ಣು ಮುಚ್ಚಿ, ಭದ್ರಕಾಳಿಯು ಅವನ ತಲೆಯನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿ ತನ್ನ ಎಡಗೈಯಲ್ಲಿ ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತಿ ಯುದ್ಧಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ನೃತ್ಯ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಳು.

ಆದರೆ ಅವಳ ಕೋಪವು ತಣ್ಣಗಾಗಲಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ದೇವತೆಗಳು ಶಿವನನ್ನು ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆ ವಹಿಸಲು ಮತ್ತು ಕಾಳಿಯನ್ನು ಶಾಂತಗೊಳಿಸಲು ಕರೆದರು, ಕೋಪದಲ್ಲಿ ಕಾಳಿಯು ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವನ್ನು ಶೂನ್ಯತೆಗೆ ತಗ್ಗಿಸುವ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಳು. ಶಿವನು ಅವಳ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಅಳುವ ಮಗುವಿನಂತೆ ಮಲಗಿದನು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ (ಗಂದಾಕರ್ಣ), ಕಾಳಿಯ ನಿಜವಾದ ಮಾತೃತ್ವವು ಜಾಗೃತವಾಯಿತು. ಈಗ ಶಾಂತವಾಗಿರುವ ಕಾಳಿಯು ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿಯೇ ಇದ್ದು ಕೊನೆಯವರೆಗೂ ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ಬಯಕೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದಳು. ಅವಳು ಉಳಿದುಕೊಂಡ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರಿನಲ್ಲಿರುವ ಭದ್ರಕಾಳಿಯು ಈಗಲೂ ಕೇರಳದ ತನ್ನ ೩ ಅತ್ಯಂತ ಮಂಗಳಕರವಾದ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ, ಜೊತೆಗೆ ತಿರುಮಂಧಮಕುನ್ನು ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ಪರುಮಲ ವಲಿಯ ಪನಯನ್ನಾರ್ಕಾವು ದೇವಿ ದೇವಾಲಯ. ಇದು ಕಾಳಿಯ ೧೩ ''ಕಾವು'' ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಕೇರಳದ ಪ್ರಮುಖ ೬೪ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.

=== ಚಾಮುಂಡಿ ===
ಭದ್ರಕಾಳಿ ಕಥೆಯ ಮತ್ತೊಂದು ಆವೃತ್ತಿಯು ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಪುರಾಣದ ದೇವಿ ಮಹಾತ್ಮ್ಯಮ್‌ನಿಂದ, ರಕ್ತಬೀಜ ಮತ್ತು ದೇವಿ ಕೌಶಿಕಿ ( [[ದುರ್ಗೆ|ದುರ್ಗಾ]] ) ನಡುವಿನ ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ. ಕಾಳಿಯು ಕೌಶಿಕಿ ದೇವಿಯ ಕೋಪದಿಂದ ಅವಳ ಹಣೆಯಿಂದ ಜನಿಸಿದಳು. ಅವಳು ಚಂಡ ಮತ್ತು ಮುಂಡನನ್ನು ಕೊಂದು '''ಚಾಮುಂಡಿ''' ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಗಳಿಸಿದಳು. ಅವಳು ರಕ್ತಬೀಜ ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ಸಹ ಕೊಂದಳು. ಈ ಚಾಮುಂಡಿ-ಕಾಳಿ ರೂಪವು ಸಪ್ತ-ಮಾತೃಕೆಗಳ ನಾಯಕ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಉತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ದೇವಿಯ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ರೂಪವಾಗಿದೆ.

=== ದಕ್ಷನ ಯಜ್ಞ ===
[[ಶಿವ ಪುರಾಣ]], [[ವಾಯು ಪುರಾಣ]] ಮತ್ತು [[ಮಹಾಭಾರತ|ಮಹಾಭಾರತದ]] ಪ್ರಕಾರ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಮತ್ತೊಂದು ಜನಪ್ರಿಯ ಕಥೆಯು [[ದಕ್ಷ]] ಮತ್ತು ಅವನ [[ಯಜ್ಞ|ಯಜ್ಞದೊಂದಿಗೆ]] ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ. ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಿಯು ಶಿವನ ಕೂದಲಿನ ಜಡೆಯಿಂದ ಜನಿಸಿದಳು. ದಕ್ಷನನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದ್ದುದರಿಂದ ಭಗವಾನ್ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಸೆರೆಯಲ್ಲಿದ್ದ [[ವೀರಭದ್ರ|ವೀರಭದ್ರನನ್ನು ಬಿಡಿಸಲು]] ಅವನು ಅವಳನ್ನು ಆಜ್ಞಾಪಿಸಿದನು. ಅವಳು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗುತ್ತಾಳೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ದಕ್ಷನ ಹತ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದಳು ಎಂದು ಕೇಳಿಬರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ' '''ದಕ್ಷಜಿತ್'''' ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಪಡೆದರು.

=== ಮಹಿಷಾಸುರ ಮರ್ದಿನಿ ===
ಕಾಳಿಕಾ ಪುರಾಣದ ಪ್ರಕಾರ, ಭದ್ರಕಾಳಿಯು [[ತ್ರೇತಾಯುಗ|ತ್ರೇತಾಯುಗದಲ್ಲಿ]] ೩ ಮಹಿಷಾಸುರರಲ್ಲಿ ೨ನೇಯನ್ನು ಸಂಹರಿಸಲು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಳು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ೩ ನೇ [[ಮಹಿಷಾಸುರ|ಮಹಿಷಾಸುರನು]] ತಾನು ಹೇಗೆ ಸಾಯುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ತಿಳಿಯಲು ಬಯಸಿದಾಗ, ಕ್ಷೀರಸಾಗರದಿಂದ ಎದ್ದು ತನ್ನ ಹಿಂದಿನ ಅವತಾರದಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ಸಂಹರಿಸಿದ ಸುಂದರ ಚರ್ಮದ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ದರ್ಶನವನ್ನು ಅವನಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಅವನು ಅವಳ ಕೈಯಿಂದ ಮತ್ತೆ ಸಾಯುವಂತೆ ಕೇಳಿಕೊಂಡನು ಮತ್ತು ದೇವಿಯು ತಾನು ೧೮ ಶಸ್ತ್ರಸಜ್ಜಿತ [[ದುರ್ಗೆ|ಮಹಿಷಾಸುರ ಮರ್ದಿನಿಯಾಗಿ]] ( ದೇವಿ ಮಾಹಾತ್ಮ್ಯಮ್‌ನಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿರುವ ವಿವರ) ಅವತರಿಸುವೆ ಮತ್ತು ಅವನನ್ನು ಸಂಹರಿಸುವುದಾಗಿ ಭರವಸೆ ನೀಡಿದಳು. ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಈ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ' '''ಮಹಿಷಜಿತ್'''' ಎಂದು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

=== ರುರುವಿನ ಸಂಹಾರ ===
[[ವರಾಹ ಪುರಾಣ|ವರಾಹ ಪುರಾಣದ]] ಪ್ರಕಾರ, ದೇವಿ ರೌದ್ರಿ (ತಾಯಿ ಪಾರ್ವತಿಯ ಅವತಾರ) ನೀಲಿ ಪರ್ವತದ ಬುಡದಲ್ಲಿ ಧ್ಯಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಳು. ರುರು ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸನ ದುಷ್ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಸಹಿಸಲಾರದೆ ಓಡಿಹೋಗುತ್ತಿದ್ದ ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಅವಳು ಕಂಡಳು. ತಾನು ಕಂಡ ಅನ್ಯಾಯದಿಂದ ಕೋಪಗೊಂಡ ರೌದ್ರಿಯು ಭದ್ರಕಾಳಿಯನ್ನು ತನ್ನ ಕ್ರೋಧದ ಉರಿಯಿಂದ ಸೃಷ್ಟಿಸಿ ರುರುವನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲು ಕಳುಹಿಸಿದಳು. ಭದ್ರಕಾಳಿಯು ಅದನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಮಾಡಿದಳು ಮತ್ತು ' '''ರುರುಜಿತ್'''' ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು.

=== ದೇವಿಯ ಹಲವು ರೂಪಗಳು ===
''ತಂತ್ರ ರಹಸ್ಯದ'' ಪ್ರಕಾರ, ದೈವಿಕ ( [[ದೇವಿ]] ) ಸ್ತ್ರೀ ರೂಪವು ಶಿವನ ಉತ್ತರ ( ''ಉತ್ತರಾಮ್ನಾಯ'' ) ಮುಖದಿಂದ ( ''ಆಮ್ನಾಯಸ್'' ) ಉದ್ಭವಿಸಿದೆ, ಇದು ನೀಲಿ ಬಣ್ಣ ಮತ್ತು ಮೂರು ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ದಕ್ಷಿಣಕಾಳಿಕಾ, [[ಮಹಾಕಾಳಿ]], ಗುಹ್ಯಕಾ, ಸ್ಮಶಾನಕಾಳಿಕಾ, '''ಭದ್ರಕಾಳಿ''', ಏಕಜಾತ, ಉಗ್ರತಾರಾ, ತಾರಿತ್ನಿ, ಕಾತ್ಯಾಯನಿ, ಛಿನ್ನಮಸ್ತ, ನೀಲಸರಸ್ವತಿ, [[ದುರ್ಗೆ|ದುರ್ಗಾ]], ಜಯದುರ್ಗ, [[ನವದುರ್ಗಾ]], ವಶೂಲಿ, ಧೂಮಾವತಿ, ವಿಶಾಲಾಕ್ಷಿ, ಗೌರಿ, ಬಗಲಾಮುಖಿ, ಪ್ರತ್ಯಂಗಿರಾ, ಮಾತಂಗಿ, ಮತ್ತು ಮಹಿಷಮರ್ದಿನಿ. &lt;ref&gt;[http://www.sacred-texts.com/tantra/sas/sas06.htm Shakti and Shâkta] by Arthur Avalon (Sir John Woodroffe), [1918], Chapter Six Shakti and Shakta. &quot;4) The face in the North is blue in color and with three eyes. By this face, I revealed the Devis, Dakshinakalika, Mahakali, Guhyakah, Smashanakalika, '''Bhadrakali''', Ekajata, Ugratara, Taritni, Katyayani, Chhinnamasta, Nilasarasvati, Durga, Jayadurga, Navadurga, Vashuli, Dhumavati, Vishalakshi, Gauri, Bagalamukhi, Pratyangira, Matangi, Mahishamardini, their rites and Mantras.&quot;&lt;/ref&gt;

== ವಿವಿಧ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಪೂಜಾ ವಿಧಾನಗಳು ==
[[ಕೇರಳ|ಕೇರಳದ]] ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಭದ್ರಕಾಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ [[ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಪುರಾಣ|ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ]] ವಿವರಿಸಿದ ಘಟನೆಗಳು (ವಿಶ್ವವನ್ನು ದುಷ್ಟರಿಂದ ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಲು ದಾರಿಕಾ ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ಸಂಹರಿಸುವುದು) ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಕಣ್ಣೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಮಡಾಯಿ ಬಳಿ ನಡೆದಿದೆ. &lt;ref&gt;Maha Kshethrangalude Munnil, D. C. Books, Kerala&lt;/ref&gt; ಕೇರಳದ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಾಲಯಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಹಬ್ಬಗಳ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಈ ಘಟನೆಯನ್ನು ನೆನಪಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿಯನ್ನು [[ಶಿವ|ಶಿವನ]] ಮಗಳು ಎಂದು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಆಕೆಯ ಮೂರನೇ ಕಣ್ಣಿನಿಂದ ಅವಳು ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ಸೋಲಿಸಲು ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದಳು. ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಪುರಾಣದ ಪ್ರಕಾರ, ಆಕೆಯ ಆರಾಧನೆಯು ಭಕ್ತನನ್ನು ಶುದ್ಧೀಕರಿಸುತ್ತದೆ [[ಸಂಸಾರ|ಮತ್ತು ಜನನ ಮತ್ತು ಮರಣದ ಚಕ್ರದಿಂದ]] ವಿಮೋಚನೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. &lt;ref&gt;[[Markandeya Purana]]&lt;/ref&gt; ಮಹಿಳೆಯರ ಗೌರವವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ದಯಪಾಲಿಸಲು ಅವಳು ಕಾಣುತ್ತಾಳೆ. ಕೇರಳದಲ್ಲಿ, ಅವಳು [[ವೀರಭದ್ರ|ವೀರಭದ್ರನನ್ನು]] ತನ್ನ ''ಸಹೋದರ'' ಎಂದು ಕರೆದಳು ಮತ್ತು ಸಿಡುಬು ರೋಗದಿಂದ ತನ್ನ ಮುಖವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದ ವಸೂರಿಮಾಲಾ ದೇವತೆಯಿಂದ ದಾಳಿಗೊಳಗಾದಾಗ ಅವನಿಂದ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ನೀಡಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದಳು. ಸಹೋದರನು ತನ್ನ ಸಹೋದರಿಯ ಮುಖವನ್ನು ಮುಟ್ಟಬಾರದು ಎಂದು ಅವಳು ಹೇಳಿದಳು. ಹೀಗಾಗಿ, ಆಕೆಯ ಕೆಲವು ಕೇರಳೀಯ ಚಿತ್ರಣಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಸೌಮ್ಯವಾದ ಪಾಕ್‌ಮಾರ್ಕ್‌ಗಳು ಅವಳ ಮುಖದ ಮೇಲೆ ಗೋಚರಿಸುತ್ತವೆ. &lt;ref name=&quot;Maha&quot;&gt;[http://www.sacred-texts.com/hin/m12/m12b111.htm the Horse-worship of the Prajapati Daksha] [[Mahabharata|The Mahabharata]] translated by [[Kisari Mohan Ganguli]] (1883 -1896), Book 12: Santi Parva: Mokshadharma Parva: Section CCLXXXIV. p. 317. &quot;I am known by the name of [[Virabhadra]]’’ and I have sprung from the wrath of [[Rudra]]. This lady (who is my companion), and who is called Bhadrakali, hath sprung from the wrath of the goddess.&quot;&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[[Purana]]&lt;/ref&gt;

ನೆರೆಯ ರಾಜ್ಯಗಳ ಜನರಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ, ಈ [[ಶಕ್ತಿ (ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ)|ಶಕ್ತಿಯ]] ರೂಪವನ್ನು ''ಮಲಯಾಳ ಭಗವತಿ'' ಅಥವಾ ''ಮಲಯಾಳ ಭದ್ರಕಾಳಿ'' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ಅವರು ಜಾತಿ ಮತ್ತು ಧರ್ಮವನ್ನು ಲೆಕ್ಕಿಸದೆ ತನ್ನ ಭಕ್ತರಿಗೆ ರಕ್ಷಣೆ ನೀಡುತ್ತಾಳೆ.

ತಮಿಳುನಾಡು, ಕರ್ನಾಟಕ, ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಕೇರಳದ ದಕ್ಷಿಣ ತಿರುವಾಂಕೂರು ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ತಿರುವನಂತಪುರಮ್|ತಿರುವನಂತಪುರಂ]] ನಗರದಲ್ಲಿ, ತಮಿಳು, ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ತೆಲುಗು ಮಾತನಾಡುವ ಸಮುದಾಯಗಳು [[ಮಹಾಕಾಳಿ|ಮಹಾಕಾಳಿಯ]] ರೂಪವನ್ನು 'ಉಜ್ಜೈನಿ ಮಹಾಕಾಳಿ' ಎಂದು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರು ಚಕ್ರವರ್ತಿ [[ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ|ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯನನ್ನು]] ತಮ್ಮ ಮೊದಲನೆಯವನೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಈ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಕ.

ಭಾರತದ ಇತರ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ, [[ತಂತ್ರ|ತಾಂತ್ರಿಕ]] ಹೆಸರು ''[[ಕಾಳಿ]]'' ಅಥವಾ ''[[ಮಹಾಕಾಳಿ]]'' ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ [[ರುದ್ರ (ಚಲನಚಿತ್ರ)|ರುದ್ರ]] ಅಥವಾ ಮಹಾಕಾಲ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಶಿವನ ಪತ್ನಿಯಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿಯನ್ನು ರಕ್ತಬೀಜದೊಂದಿಗಿನ ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದ [[ದುರ್ಗೆ|ದುರ್ಗೆಯ]] ಮಗಳು ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇತರ ಮೂಲಗಳು ಅವಳು [[ವೀರಭದ್ರ|ವೀರಭದ್ರನ]] ಸಹೋದರಿ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತವೆ, ಅವಳು ಸ್ವತಃ ರುದ್ರನಾಗಿ ಶಿವನ ಕೋಪದಿಂದ ಜನಿಸಿದಳು ಮತ್ತು ಅವಳು ಮಹಾಕಾಳ ಅಥವಾ [[ಭೈರವ|ಭೈರವನ]] ರೂಪದ ಪತ್ನಿ. ಆಳವಾದ ತಾಂತ್ರಿಕ-ಪ್ರಭಾವಿತ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ''ಕಾಳಿ''ಯನ್ನು [[ಶಿವ|ಶಿವನ]] ಪತ್ನಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತವೆ.
[[ಚಿತ್ರ:Goddess_Bhadrakali.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Goddess_Bhadrakali.jpg/220px-Goddess_Bhadrakali.jpg|right|thumb| ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಿ, ಕಾಗದದ ಮೇಲೆ ಗೌಚೆ (ಸುಮಾರು ೧೬೬೦–೭೦)]]

== ಸಮರ ಕಲೆ ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿ ==
ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಮರ ಕಲೆಯ ಪ್ರಕಾರವಾದ [[ಕಳರಿ ಪಯಟ್ಟು|ಕಳರಿಪ್ಪಯಟ್ಟು]] ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುವವರನ್ನು ಭದ್ರಕಾಳಿ ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾಳೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಮಲಬಾರಿನಲ್ಲಿ, ತಾಚೋಳಿ ಒತೇನನ್ ಮತ್ತು ಇತರ ಸಮರ ಕಲಾವಿದರ ಎಲ್ಲಾ ವಿಜಯಗಳು ' ಮಲಯಾಳಿಗಳ ಶಾವೊಲಿನ್ ದೇವಾಲಯ' ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಲೋಕನಾರ್ಕಾವು ದೇವಾಲಯದ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಆಶೀರ್ವಾದದಿಂದಾಗಿ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಕೇರಳದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಹಳ್ಳಿಗಳು ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಕಳರಿ, ಪ್ರಾಚೀನ ಸಮರ ಕಲೆಗಳ ಶಾಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿಗೆ ಮೀಸಲಾಗಿರುವ ಸ್ಥಳೀಯ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ತಮಿಳರಲ್ಲಿ, ಭದ್ರಕಾಳಿಯು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಮರ ಕಲೆಗಳ ಪೋಷಕ ದೇವತೆಯಾಗಿ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ಕಾನೂನು ಪಾಲಿಸುವ ನಾಗರಿಕರ ರಕ್ಷಕನಾಗಿ ಸಮಾನವಾಗಿ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ.

== ಸಮುದಾಯಗಳ ಕುಟುಂಬ ದೇವತೆ ==
ಈಜವರು, [[ಬಿಲ್ಲವರು]], [[ಕೊಡವರು]], ನಾಡರು, ನಂಬೂದಿರಿಗಳು, ಮೂಸತ್ತು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಮತ್ತು [[ನಾಯರ್|ನಾಯರ್‌ಗಳು]] ಸೇರಿದಂತೆ [[ಕೇರಳ]], ದಕ್ಷಿಣ [[ತುಳು ನಾಡು|ಕರ್ನಾಟಕ]] ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ [[ತಮಿಳುನಾಡು|ತಮಿಳುನಾಡಿನ]] ಹಿಂದೂ ಸಮುದಾಯಗಳು ಭದ್ರಕಾಳಿಯನ್ನು ತಮ್ಮ ಕುಟುಂಬ ದೇವತೆಯಾಗಿ (ಪರದೇವತೆ) ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ತಮ್ಮ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಆಯುಧಗಳನ್ನು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ, ಅದು ದೇವಿಯ ಆಯುಧಗಳೆಂದು ಅವರು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. [[ಕುಡುಬಿ ಜನಾಂಗ|ಕುಡುಂಬಿ]] ಸಮುದಾಯದ [[ಕುಲದೇವರು|ಕುಲದೇವತೆ]] ಅಥವಾ ಸಮುದಾಯದ ದೇವತೆ ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರಮ್ಮ, ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರಿನ ತಾಯಿ ದೇವತೆ. ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಕೇರಳದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ, ಇದು ಭದ್ರಕಾಳಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿದೆ. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ [[ಮಕರ ಸಂಕ್ರಾಂತಿ|ಮಕರ ಸಂಕ್ರಾಂತಿಯಂದು]] ಆಚರಿಸಲಾಗುವ ''ತಾಳಪ್ಪೊಲಿ'' ಉತ್ಸವದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ರಾಜ್ಯದಾದ್ಯಂತ (ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮಲಬಾರ್, ತುಳುನಾಡು, ಕೊಡಕ) ಕುಡುಂಬಿ ಜನರು ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಾರೆ. ಉತ್ತರ ಕೇರಳ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿರುವ ತಿಯ್ಯಗಳ ಅನೇಕ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಕಾಳಿ ಶ್ರೀ ಕುರುಂಬ, ಚೀರ್ಂಬಾ, ಪರದೇವತೆ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಎಡ್ಗರ್ ಥರ್ಸ್ಟನ್ ''ಅವರ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಜಾತಿಗಳು ಮತ್ತು ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳ'' ಪ್ರಕಾರ, ಭದ್ರಕಾಳಿ ತಿರುವಾಂಕೂರಿನ ಈಜವರ ಪ್ರಧಾನ ದೇವತೆ. ತಮಿಳುನಾಡಿನ ನಾಡರ್ ಸಮುದಾಯದ ಪ್ರಕಾರ, ದೇವಋಷಿಗಳು ಮತ್ತು ದೇವಕನ್ಯೆಯರಿಗೆ ಏಳು ಮಕ್ಕಳು ಜನಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಭದ್ರಕಾಳಿಗೆ ಕೊಟ್ಟರು. ಅವುಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಹಾಲು ಕೊಟ್ಟಳು. ಈ ಮಕ್ಕಳ ಸಂತತಿಯನ್ನು ಇಂದು ನಾಡಾರ್ ಸಮುದಾಯದ ಪೂರ್ವಜರು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಆಕೆಯನ್ನು ನಾಡರ ತಾಯಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ನಾಡರು ಕೂಡ ತಾವು ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ವಂಶಸ್ಥರು ಎಂದು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ನಾಡಾರ್ ವಸಾಹತುಗಳ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ. ಭದ್ರಕಾಳಿಯು [[ತಮಿಳುನಾಡು|ತಮಿಳುನಾಡಿನ]] ನಾಡಾರ್ ಸಮುದಾಯದ ಅಧಿದೇವತೆಯೂ ಹೌದು. &lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://archive.org/details/nadarsoftamilnad0000hard|title=The Nadars of Tamilnad: The Political Culture of a Community in Change|last=Robert L. Hardgrave|publisher=University of California Press|year=1969|isbn=81-7304-701-4|page=[https://archive.org/details/nadarsoftamilnad0000hard/page/38 38]|url-access=registration}}&lt;/ref&gt; [[ಕಾನ್ಪುರ|ಕಾನ್ಪುರದ]] ಭದ್ರದಲ್ಲಿ ಬೇರುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕನ್ಯಾಕುಬ್ಜ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಅವಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಕುಲದೇವಿ ಎಂದು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಬಹಳ ಹಳೆಯದಾದ ಭದ್ರ ಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವಿರುವುದರಿಂದ ಈ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಭದ್ರ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

== ಕಾಳಿದಾಸ ಮತ್ತು ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ ==
ದಂತಕಥೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಭಾರತೀಯ [[ಸಂಸ್ಕೃತ]] ಕವಿ [[ಕಾಳಿದಾಸ|ಕಾಳಿದಾಸನು]] ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ದೈವಿಕ ಇಚ್ಛೆಯಿಂದಾಗಿ ಮಾತನ್ನು ಪಡೆದನು. ಮತ್ತೊಂದು ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ ಚಕ್ರವರ್ತಿ [[ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ]] ಮತ್ತು ಅವನ ಸಹೋದರ ಭಟ್ಟಿ ಕೂಡ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಕಟ್ಟಾ ಭಕ್ತರಾಗಿದ್ದರು, ಅವರ ಆಶೀರ್ವಾದವು ಅವರ ಮೇಲೆ ಎಲ್ಲಾ ಯಶಸ್ಸಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯನು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಅನೇಕ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳಿಗಾಗಿ ಪ್ರಾರ್ಥನಾ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದನು. ಈ ಸಣ್ಣ ದೇವಾಲಯಗಳ ಸುತ್ತಲೂ ಭಕ್ತಿ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಇಂದಿಗೂ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ. &lt;ref&gt;Ujjaini Mahakali Ammanin Varalaru, Mahatmyam&lt;/ref&gt;

== ಕೇರಳ ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಜಾನಪದ ಕಲಾ ಆಚರಣೆ ==
[[ಚಿತ್ರ:Bhadrakali_in_Meenakshi_temple_Madurai.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Bhadrakali_in_Meenakshi_temple_Madurai.jpg/220px-Bhadrakali_in_Meenakshi_temple_Madurai.jpg|thumb|276x276px| [[ಮಧುರೈ]] ಮೀನಾಕ್ಷಿ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ [[ಮೂರ್ತಿ]]]]
ಕೇರಳವು ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ರೂಪದಲ್ಲಿರುವ ದೇವಿಯ ಆರಾಧನೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಜಾನಪದ ಕಲಾವಿದರ ಆಚರಣೆಗಳು ಮತ್ತು ನೃತ್ಯಗಳ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ಕಾವು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಪೂಜಾ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ (ಸ್ಥೂಲವಾಗಿ ತೋಪು ಎಂದು ಅನುವಾದಿಸಲಾಗಿದೆ) ಅಥವಾ ಸಣ್ಣ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಗ್ರಾಮದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಲ್ಯಾಣದ ಜೊತೆಗೆ, ಈ ಆಚರಣೆಗಳು ಸಿಡುಬು ಮತ್ತು ಇತರ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗಗಳಂತಹ ವಿಪತ್ತುಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಆಚರಣೆಯ ವಿಷಯಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ರಾಕ್ಷಸ ದಾರಿಕಾ ಮತ್ತು ಇತರ ದುಷ್ಟ ಪಾತ್ರಗಳ ಮೇಲೆ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ವಿಜಯದ ಸುತ್ತ ಸುತ್ತುತ್ತವೆ.

ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರಗಳು:
# [[ತೆಯ್ಯಂ]]
# ತೀಯಾಟ್ಟು
# ಪಡಯಣಿ
# ಪೂತನುಮ್ತಿರಾಯುಮ್
# ಮುದಿಯೆಟ್ಟು
# ಕುತ್ತಿಯೊಟ್ಟಂ
# ಕೆಟ್ಟುಕಚ್ಚ
# ಅಪಿಂಡಿ ವಿಳಕ್ಕು ಅಥವಾ ಅಲ್ಪಿಂಡಿವಿಳಕ್ಕು
# ತಿರಾ

[[ಚಿತ್ರ:Bhadrakali_Temple_of_Kathmandu,_Nepal_Rajesh_Dhungana_(2).jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Bhadrakali_Temple_of_Kathmandu%2C_Nepal_Rajesh_Dhungana_%282%29.jpg/244px-Bhadrakali_Temple_of_Kathmandu%2C_Nepal_Rajesh_Dhungana_%282%29.jpg|thumb|244x244px| ನೇಪಾಳದ ಕಠ್ಮಂಡುವಿನಲ್ಲಿ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ .]]

== ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ==
=== ನೇಪಾಳ ===
* ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ನೇಪಾಳದ ಕಠ್ಮಂಡುವಿನಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಸಾಹಿದ್ ಗೇಟ್ ಬಳಿ ಇದೆ. ದೇವಾಲಯವು ತುಂಡಿಖೇಲ್‌ನ ಪೂರ್ವ ಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ''ಶ್ರೀ ಲುಮಾಧಿ ಭದ್ರಕಾಳಿ'' ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇದು ನೇಪಾಳದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ''[[ಶಕ್ತಿ ಪೀಠಗಳು|ಶಕ್ತಿಪೀಠ]]''ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ''[[ಕಾಳಿ]]'' ದೇವಿಯ ಒಂದು ರೂಪ, [[ಸಂಸ್ಕೃತ|ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ]] ''ಭದ್ರಕಾಳಿ'' ಎಂದರೆ ''ಆಶೀರ್ವಾದ, ಮಂಗಳಕರ, ಸುಂದರ ಮತ್ತು ಸಮೃದ್ಧಿ'' ಮತ್ತು ಅವಳನ್ನು ''ಸೌಮ್ಯ ಕಾಳಿ'' ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ದೇವಿಯ ಇನ್ನೊಂದು ಹೆಸರು ''ಲಜ್ಜಾಪಿತ್.''
* ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಕುಂದಹಾರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ [[ಪೊಖರಾ|ಪೋಖರಾದ]] ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಬೆಟ್ಟದ ಮೇಲಿರುವ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು [[ಕಾಳಿ]] ದೇವಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ.

=== ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ ===
* ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶದ ಸಿರ್ಮೂರ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕೋಲಾರ ತಹಸಿಲ್ ಪೌಂಟಾ ಸಾಹಿಬ್ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಭದ್ರಕಾಳಿ ಮಾತಾ ದೇವಸ್ಥಾನ. ಇದು ೨೨ ಆಗಿದೆ&amp;nbsp;ಎನ್‍ಹೆಚ್೭೨ ನಲ್ಲಿ ಪೌಂಟಾ ಸಾಹಿಬ್‌ನಿಂದ ಕಿ.ಮೀ. ಈ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿರುವ ವಿಗ್ರಹವು ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ. ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳು ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಹಿಂದೂ ಲಾಬನ ಜಾತಿ ಮಾ ಭದರ್ಕಾಳಿ ಪೂಜೆ.
[[ಚಿತ್ರ:Bhadrakali_temple_pokhara.JPG|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Bhadrakali_temple_pokhara.JPG/220px-Bhadrakali_temple_pokhara.JPG|thumb| ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಾಲಯವು [[ನೇಪಾಳ|ನೇಪಾಳದ]] [[ಪೊಖರಾ|ಪೋಖರಾದಲ್ಲಿರುವ]] ಪಗೋಡ ಶೈಲಿಯ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ]]

=== ಗುಜರಾತ್ ===
* ಅಹಮದಾಬಾದ್, ಗುಜರಾತ್ ಅವಳು ನಗರವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾಳೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ದೇವಾಲಯದ ಸ್ಥಾನವು ನಗರದ ಕೋಟೆಯ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿದೆ.
* ಆನಂದ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಭದ್ರನ್. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.bhadrakalimaa.com/|title=Bhadrakali maa temple|website=www.bhadrakalimaa.com}}&lt;/ref&gt;

=== ಜಾರ್ಖಂಡ್ ===
* ಛತ್ರದ ಇಟ್ಖೋರಿಯಲ್ಲಿರುವ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ. ಇದು 35 ಆಗಿದೆ&amp;nbsp;ಚತ್ರದ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಕಿಮೀ ಮತ್ತು ೧೬&amp;nbsp;ಚೌಪರಾನ್‌ನ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಟ್ರಂಕ್ ರಸ್ತೆಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದ್ದು, ಬೆಟ್ಟ ಮತ್ತು ಅರಣ್ಯದಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿದಿರುವ ಮಹಾನದ (ಮಹಾನೆ) ನದಿಯ ದಡದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ದೇವಾಲಯದ ಜೊತೆಗೆ ನೀರಿನ ಸಂಗ್ರಹಾಗಾರವಿದೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://hazaribag.jharkhand.org.in/|title=Hazaribagh &amp;#124; Hazaribag District &amp;#124; Hazaribagh City &amp;#124; Jharkhand.org.in &amp;#124; Vinoba Bhave University}}&lt;/ref&gt;

=== ಕರ್ನಾಟಕ ===
* ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಮುತ್ತಾರ್ಮುಡಿ

ದಕ್ಷಿಣ ಕೊಡಗು
* ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನವರ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಬೆಳ್ಳೂರು- ಹುದಿಕೇರಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಕೊಡಗು
* ಶ್ರೀ ಪ್ರಸನ್ನ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಗೆಜ್ಜಗಡಹಳ್ಳಿ, ದಾಸನ ಕರಕುಳಮಿ, ಶಿವನಾಪುರ ಅಂಚೆ, ತುಮಕೂರು ರಸ್ತೆಯಿಂದ ಹೊರಗೆ, ಬೆಂಗಳೂರು ೫೬೨೧೨೩

[[ಚಿತ್ರ:Thirumudi_of_Pathiyanadamma.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Thirumudi_of_Pathiyanadamma.jpg/220px-Thirumudi_of_Pathiyanadamma.jpg|thumb| ಪತಿಯನಾಡು ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿ ವಿಗ್ರಹ]]

=== ಕೇರಳ ===
* ಚೆಟ್ಟಿಕುಲಂಗರ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಕೇರಳದ ಮಾವೆಲಿಕ್ಕರ ಬಳಿ.
* ಕಲರಿವಾತುಕ್ಕಲ್ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಕಣ್ಣೂರು, ಕೇರಳ; [[ಕಳರಿ ಪಯಟ್ಟು|ಕಲರಿಪಯಟ್ಟು]] ಸಮರ ಕಲೆಯ ತಾಯಿಯಾಗಿ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಉಗ್ರ ರೂಪ. ಮಲಬಾರ್‌ನಲ್ಲಿನ ಜಾನಪದ ನೃತ್ಯವು ಚಿರಕ್ಕಲ್ ರಾಜನ ಅನುಮತಿಯೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇಡೀ ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಅಂತಿಮ ತೆಯ್ಯಂ ಕಲರಿವಾತುಕ್ಕಲ್ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿದೆ. ಆಚರಣೆಗಳು ಶಾಕ್ತೇಯ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿವೆ.
* ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ತ್ರಿಶೂರ್, ಕೇರಳ; ಸಂಗಮ್ ಯುಗದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಮಹೋದಯಪುರಂ (ಕೊಡಂಗಲ್ಲೂರು) ಕೇರಳವನ್ನು ಆಳಿದ ಚೇರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿತ್ತು. ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿಯು ತನ್ನ ಉಗ್ರರೂಪದಲ್ಲಿ ಮಹಾದೇವರು ( [[ಶಿವ]] ) ಮತ್ತು ಸಪ್ತಮಾತೃಕ್ಕಲ್ ಜೊತೆಗೆ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾಳೆ.
* ಕೇರಳದ ಕಣ್ಣೂರಿನ ಪಯಂಗಡಿಯಲ್ಲಿರುವ ತಿರುವರ್ಕಾಡು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ದಾರುಕಾಸುರನ ಕೋಟೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾದ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಮತ್ತು ಅಗ್ರಗಣ್ಯ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವಾಗಿದೆ. ಭದ್ರಕಾಳಿ ಇಲ್ಲಿ ದಾರಿಕನ ಶಿರಚ್ಛೇದ ಮಾಡಿದಳು. ಶಾಕ್ತೇಯ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಪೂಜೆ ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಕಾಶ್ಮೀರ ಮತ್ತು ಬಂಗಾಳದಿಂದ ವಲಸೆ ಬಂದ ಪುರೋಹಿತರಾದ ಭಟ್ಟಾರಕರು (ಪಿಡರಾರಸ್) ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ವಿಗ್ರಹವು ಸುಮಾರು ೬ ಅಡಿ ಎತ್ತರವಿದ್ದು, ದಾರುಕನನ್ನು ವಧಿಸುವ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ತಿರುವರ್ಕಟ್ಟು ಬಹಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಮಾಟ ಮಂತ್ರ ನಿವಾರಣೆಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ.
* ಥೋನಿಯಾಕಾವು ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಭಾರತದ ಕೇರಳ ರಾಜ್ಯದ ಪುಥೆನ್‌ಪೀಡಿಕಾ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿದೆ
* ಮಲಯಾಳಪ್ಪುಳ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಪತ್ತನಂತಿಟ್ಟ
* ಪನಯನ್ನಾರ್ಕಾವು, ಕೇರಳದ ಮಾವೇಲಿಕ್ಕರ ಬಳಿ
* ತ್ರಿಶೂರಿನ ಪರಮೆಕ್ಕಾವು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ.
* ಪಥಿಯನಾಡು ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ - [[ಭಾರತ|ಭಾರತದ]] [[ಕೇರಳ|ಕೇರಳದಲ್ಲಿ]] ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಪೂಜ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಮುಲ್ಲಸ್ಸೆರಿಯಲ್ಲಿದೆ . ಇದು ಕರಕುಲಂನಿಂದ ೧.೫ ಕೀಮೀ (೦.೯೩ ಮೈಲಿ) ದೂರದಲ್ಲಿದೆ.
* ಪತ್ತುಪುರಕ್ಕವು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಪಂದಳಂ
* ಸರ್ಕಾರಾದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ಸರ್ಕಾರಾ, ಚಿರೈನ್‌ಕೀಜ್, ತಿರುವನಂತಪುರಂ, ಕೇರಳ (ಶ್ರೀ ಸರ್ಕಾರಾ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಕೇರಳದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರ ಪೊಂಗಲ, ಸರ್ಕಾರ ಕಲಿಯುಟ್ಟು ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರ ಭರಣಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಉತ್ಸವಗಳಾಗಿವೆ. ಈ ಮೂರು ಹಬ್ಬಗಳು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಎರಡು ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತವೆ ! ಈ ಮೂರು ಉತ್ಸವಗಳಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಜನರು ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಾರೆ.
* ಕೇರಳದ ಅಂಗಡಿಪ್ಪುರಂನಲ್ಲಿರುವ ತಿರುಮಂಧಮಕುನ್ನು ದೇವಸ್ಥಾನ ; ಬಾಗವತಿ ಬಳಿಯಿರುವ ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿ, ಗಣೇಶನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ದೇವಾಲಯವು ಬಾಲ್ಯ ಮತ್ತು ಮದುವೆಗಾಗಿ ಆಗಿದೆ.
* ತಿರುಮಂಧಮಕುನ್ನು ದೇವಸ್ಥಾನ, ಅಂಗಡಿಪುರಂ, ಮಲಪ್ಪುರಂ ಜಿಲ್ಲೆ
* ಕೋತಮಂಗಲಂ ಬಳಿಯ ಕೊಟ್ಟಪ್ಪಾಡಿಯಲ್ಲಿರುವ ತೃಕ್ಕರಿಯೂರು ಕೊಟ್ಟೆಕ್ಕಾವು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಕಾಳಿ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದು ಮತ್ತು ಪ್ರತಿ 12 ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ನಡೆಯುವ ''ಗರುಡನ್ ತೂಕಂ'' ಮೀನ ಭರಣಿ, ''ಸತ್ರುತ ಸಂಹಾರ ಪೂಜೆ'' ಮತ್ತು ''ಮುಡುಯೆಟ್'' ಆಚರಣೆಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ''ರಾಕ್ಷಸ್ಸಿನುಂ ಸರ್ಪತಿನುಂ ಪದ್ಮಮಿತ್ತು ನಿವೇದಿಯಂ''.
* ವಜಪ್ಪುಲ್ಲಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಕೇರಳದ [[ತ್ರಿಶೂರು|ತ್ರಿಶೂರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ]] ವಾಜಪ್ಪುಲ್ಲಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಕಾಳಿ ದೇವಿಗೆ ಗುರುತಿ ಪೂಜೆಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾದ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ. ವಜಪ್ಪುಲ್ಲಿ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ರಾತ್ರಿ ಕಾಳಿ ದೇವಿಯ ಉಗ್ರ ರೂಪಕ್ಕೆ ಗುರುತಿ ಪೂಜೆಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಗುರುತಿ ಪೂಜೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದೇವಿಗೆ ಗುರುತಿಯನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಗುರುತಿ ಎಂಬುದು ಅರಿಶಿನ, ಸುಣ್ಣ ಮತ್ತು ಇತರ ಪೂಜಾ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳ ಕೆನೆ ಮಿಶ್ರಣವಾಗಿದೆ. ಗುರುತಿ ರಕ್ತವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಅದು ಚೈತನ್ಯವಾಗಿದೆ.
* ವೆಲ್ಲಯಣಿ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, [[ತಿರುವನಂತಪುರಮ್|ತಿರುವನಂತಪುರ]], ಕೇರಳ. ಕೇರಳದ ತಿರುವನಂತಪುರದ ವೆಲ್ಲಯಣಿಯಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಉದ್ದದ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಯೇತರ ಉತ್ಸವವನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತದೆ (೩ ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ೬೦ ದಿನಗಳ ಉತ್ಸವ). ಈ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿನ ವಿಗ್ರಹವು ತುಂಬಾ ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಶುದ್ಧ ಚಿನ್ನದಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಅತ್ಯಂತ ಪುರಾತನವಾಗಿದ್ದು, ೮೦೦ ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದು ಎಂದು ಲೆಕ್ಕಹಾಕಲಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ತನ್ನ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಚರಣೆಗಳಿಂದಾಗಿ ಇತರ ದೇವಾಲಯಗಳಿಗಿಂತ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ.
* ಮಣಕ್ಕಟ್ಟು ಭದ್ರ ದೇವಸ್ಥಾನ, [[ಕೇರಳ|ಕೇರಳದ]] ಕೊಟ್ಟಾಯಂನಲ್ಲಿರುವ ಚಿರಕ್ಕಡವು, ಇದು ಪ್ರತಿನಿತ್ಯ ಗುರುತಿ ಪೂಜೆಯನ್ನು ನಡೆಸುವ ಅಪರೂಪದ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. [[ಶಬರಿಮಲೆ]] ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಪಿಟ್‌ಸ್ಟಾಪ್.

[[ಚಿತ್ರ:Bhadrakali_Ujjain.JPG|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Bhadrakali_Ujjain.JPG/220px-Bhadrakali_Ujjain.JPG|thumb| ಮಾ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ [[ಉಜ್ಜೆಯನ್|ಉಜ್ಜಯಿನಿ]]]]
ಶ್ರೀ ಕನಿಲ ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಮಂಜೇಶ್ವರ, ಕಾಸರಗೋಡು ಜಿಲ್ಲೆ

=== ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ ===
* ಮಾ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ [[ಉಜ್ಜೆಯನ್|ಉಜ್ಜಯಿನಿ]]
* ಮಾ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಛತ್ತರ್‌ಪುರ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಬಡೌರಾ ಕಲಾ

=== ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ===
* ಶ್ರೀ ಸಾತೇರಿ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಆರೋಂಡ ಸಾವಂತವಾಡಿ ತಾಲೂಕು, ಸಿಂಧುದುರ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ.

=== ಒಡಿಶಾ ===
* ಆಹಾರಪದ ಗ್ರಾಮದ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಭದ್ರಕ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಭದ್ರಕ್ ನಿಂದ ೮ ಕಿಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://bhadrak.nic.in/bhadrakali.htm|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304065036/http://bhadrak.nic.in/bhadrakali.htm|archive-date=2016-03-04|access-date=2015-08-03}}&lt;/ref&gt;

=== ರಾಜಸ್ಥಾನ ===
* [[ಚಿತ್ರ:Kalika_Mata_Temple,_Chittorgarh_Fort.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Kalika_Mata_Temple%2C_Chittorgarh_Fort.jpg/220px-Kalika_Mata_Temple%2C_Chittorgarh_Fort.jpg|alt=Kalika Mata Temple, Chittorgarh Fort|thumb| ಕಾಳಿಕಾ ಮಾತಾ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಚಿತ್ತೋರಗಢ ಕೋಟೆ]] ಕಾಳಿಕಾ ಮಾತಾ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಚಿತ್ತೋರ್‌ಗಢ &lt;ref&gt;Amit Nigam: ''Ratlam ki Tripura sundari'', Democratic World, 28 December 2006&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Amit Nigam: Ratlam ki Tripura sundari, Democratic World, 28 December 2006&lt;/ref&gt;

[[ಚಿತ್ರ:Thoothukudi,_Sivagnanapuram,_Arulmigu_Bhadrakali_Amman.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Thoothukudi%2C_Sivagnanapuram%2C_Arulmigu_Bhadrakali_Amman.jpg/220px-Thoothukudi%2C_Sivagnanapuram%2C_Arulmigu_Bhadrakali_Amman.jpg|thumb| ತೂತುಕುಡಿ, ಶಿವಜ್ಞಾನಪುರಂ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್]]
* ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಹನುಮಾನ್‌ಗಢ : [[ರಾಜಸ್ಥಾನ|ರಾಜಸ್ಥಾನದ]] ಹನುಮಾನ್‌ಗಢ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿದೆ . ಮಹಾರಾಜ ಗಂಗಾ ಸಿಂಗ್ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಮಾ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ

=== ತಮಿಳುನಾಡು ===
[[ಚಿತ್ರ:Bhadrakali_Amman.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Bhadrakali_Amman.jpg/220px-Bhadrakali_Amman.jpg|thumb| ಶಿವಕಾಶಿಯಲ್ಲಿ ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್]]
* ಅಂತಿಯೂರ್, ಈರೋಡ್ ಜಿಲ್ಲೆ, ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* [[ಕೊಯಂಬತ್ತೂರು|ಕೊಯಮತ್ತೂರು]], ಮೆಟ್ಟುಪಾಳ್ಯಂ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ವನ-ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* [[ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿ]] :- ಕನ್ನತಂಕುಝಿಯಲ್ಲಿರುವ ಶ್ರೀ ಭದ್ರೇಶ್ವರಿ ಅಮ್ಮನ್ ದೇವಸ್ಥಾನ - ಪಂಡಾರಂ ನಾಡಾರ್, ಮಾಥನ್, ಸಂಗಿಲಿ, ಪದ್ಮನಾಭನ್, ಪೆರುಮಾಳ್, ಪೊನ್ನಮ್ಮಾಳ್-ಪೊನ್ನುಮುತ್ತು, ರಾಜಮಣಿ ಮತ್ತು ಕೊಚ್ಚಪ್ಪಿ ನಾಡಾರ್ ಮತ್ತು ಅವರ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗಳ ನಾಡಾರ್ ಕುಟುಂಬದಿಂದ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಿಸಲ್ಪಡುವ ಹಳೆಯ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯುತ ದೇವಾಲಯ. ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಪಂಗುನಿ ಮಾಸದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ವಾರ್ಷಿಕ ಹಬ್ಬ ಮತ್ತು ಸಾವಿರಾರು ನಾಡರ ಕುಟುಂಬಗಳು ದೇವಿಯನ್ನು ಪೂಜಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.
* [[ಮಧುರೈ]], ಮಾದಪುರಂ, ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿಯಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* ನಾಗಪಟ್ಟಿಣಂ, ಶ್ರೀ ಮಹಾ ರುತ್ರಕಾಳಿಯಂಬಾಳ್ ದೇವಸ್ಥಾನ - ಚಿತ್ರ ಪೌರ್ಣಮಿ ತಿರುವಿಜಾ
* ರಾಜಪಾಲಯಂ, ಪಚ್ಚಮಾಡಂ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ಪಚ್ಚಮದಂ ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* ಶಿವಗಂಗೈ, ಕೋಲಂಗುಡಿ, ಶ್ರೀ ವೆಟ್ಟುದಯಾರ್ ಕಾಳಿಯಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* ಶಿವಕಾಶಿ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* ತೂತುಕುಡಿ, ಪೂಬಲರಾಯರಪುರಂ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್ - ಅಮ್ಮನ್ ಕೊಡೈ - ಚಿತ್ತಿರೈ ಕಳೆದ ಮಂಗಳವಾರ, ದಸರಾ ಕಾರ್ ಉತ್ಸವ.
* ತೂತುಕುಡಿ, ಶಿವಜ್ಞಾನಪುರಂ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್ - ಅಮ್ಮನ್ ಕೊಡೈ - ಅವನಿ ಮೊದಲ ಮಂಗಳವಾರ, ಸಾಮಿ ಕೊಡೈ - ಪಂಗುನಿ ಮೊದಲ ಶುಕ್ರವಾರ.
* ತೂತುಕುಡಿ, ಸಿಂಧಲಕರೈ, ಶ್ರೀ ವೆಕ್ಕಲಿಯಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* ತೆಂಕಶಿ, ಸುರಂದೈ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* [[ತಿರುಚ್ಚಿರಾಪಳ್ಳಿ|ತಿರುಚ್ಚಿ]], ಊರಯೂರ್, ಶ್ರೀ ವೆಕ್ಕಲಿಯಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* ವಡಮಟ್ಟಂ - ೬೧೨೨೦೧, ಕುಂಭಕೋಣಂ ಹತ್ತಿರ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ಶ್ರೀ ವಡಪತಿರಕಾಳಿ, ಹೊಂಗಾರ ರೂಪಂ, ಪೆರುಮಾಳ್ ಮೊಳವರ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಎದುರಾಗಿದೆ.
* ಚೆಂಗಲ್ಪಟ್ಟು, ಹನುಮಂತಪುರಂ, ಪಿಡಾರಿ ಬದ್ರ ಕಾಳಿಯಮ್ಮನ್ ಕೋಯಿಲ್
* ಮಧುರೈ, ವೀರಲಂಪಟ್ಟಿ, ಬದ್ರಕಳ್ಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ದೇವಸ್ಥಾನ.
* ಪಾಲಮೇಡು, ಮಧುರೈ, ಪತಿರಕಲ್ಲಿ ಅಮ್ಮನ್ ದೇವಸ್ಥಾನ
* ರಾಮನಾಥಪುರಂ, ತಾಮರೈಕುಲಂ, ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ದೇವಸ್ಥಾನ - ಜಾನಪದ ಉತ್ಸವ - ಪುರತಾಸಿ ಮಾಸದ ನವರಾತ್ರಿ ದಿನಗಳು
* ಕೇರಳದ ಗಡಿಯ ಸಮೀಪ ಕೊಲ್ಲಂಕೋಡ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಶ್ರೀ ಭಾರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಮಂಡೈಕ್ಕಾಡು ಶ್ರೀ ಭದ್ರೇಶ್ವರಿ ದೇವಸ್ಥಾನ.
* ತೇನಿ ಪತಿರಕಾಳಿಪುರಂ, ಪತಿರಕಾಳಿಪುರಂ ಅರುಲ್ಮಿಗು ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್ - ಅಮ್ಮನ್ ಕೊಡೈ - ಚಿತಿರೈ ೩ ನೇ ಮಂಗಳವಾರ.

=== ತೆಲಂಗಾಣ ===
* ತೆಲಂಗಾಣದ [[ವರಂಗಲ್|ವಾರಂಗಲ್‌ನಲ್ಲಿರುವ]] ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ . ಭದ್ರಕಾಳಿ (ಮಹಾ ಕಾಳಿ ಮಾತಾ) ಆ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗವನ್ನು ಆಳಿದ ವಾರಂಗಲ್‌ನ (ಓರುಗಲ್ಲು ಅಥವಾ ಏಕಶಿಲಾ ನಗರಂ) ಹಿಂದೂ [[ಕಾಕತೀಯ|ಕಾಕತೀಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ]] ಪ್ರಮುಖ ದೇವತೆ. ಕಾಕತೀಯ ಯೋಧರು ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಹೊರಡುವ ಮೊದಲು ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಿಯ ಆಶೀರ್ವಾದವನ್ನು ಕೋರಲು ಆಚರಣೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿ (ಮತ್ತು ಮಾನವ, ಕೆಲವು ಖಾತೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ) ಯಜ್ಞಗಳನ್ನು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಯಿತು. 
*

=== ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ ===
* ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಭದ್ರಸ್, ಘಟಂಪುರ, ಕಾನ್ಪುರದಲ್ಲಿದೆ.

=== ಉತ್ತರಾಖಂಡ ===
* ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಬನ್ಸ್‌ಪಟನ್-ಕಂದಾ ರಸ್ತೆ, [[ಕಾಂಡಾ|ಕಾಂಡ, ಉತ್ತರಾಖಂಡ]], ಜಿಲ್ಲೆ [[ಬಾಗೇಶ್ವರ್|ಬಾಗೇಶ್ವರ]], [[ಉತ್ತರಾಖಂಡ]] . ಸುಂದರವಾದ ಜಲಪಾತದ ಬಳಿ ಇರುವ ಪುರಾತನ ದೇವಾಲಯ. ಖಾಂತೋಲಿಯ ಪಂತ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಅರ್ಚಕರು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.google.co.in/maps/place/Bhadrakali+Temple/@29.8092528,79.967103,15z/data=!4m5!3m4!1s0x0:0x16b9f20982b3b81!8m2!3d29.8092528!4d79.967103?shorturl=1|title=Bhadrakali Temple|website=Bhadrakali Temple}}&lt;/ref&gt;

=== ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ ===
* ಕಾಳಿಘಾಟ್ ಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಕಾಳಿಘಾಟ್ ಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಭಾರತದ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿರುವ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದ್ದು, ಹಿಂದೂ ದೇವತೆ ಕಾಳಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿದೆ. ಇದು ೫೧ [[ಶಕ್ತಿ ಪೀಠಗಳು|ಶಕ್ತಿ ಪೀಠಗಳಲ್ಲಿ]] ಒಂದಾಗಿದೆ. ಪಂಗಡದ ಭೇದವಿಲ್ಲದೆ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತದ ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳು ಈ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಚೌರಂಗ ಗಿರಿ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ದಸನಾಮಿ ಸನ್ಯಾಸಿಯು ಕಾಳಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸಿದ ಆರಾಧನೆಯೊಂದಿಗೆ ಕಾಳಿಘಾಟ್ ಸಹ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಕಲ್ಕತ್ತಾದ ಚೌರಿಂಗಿ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಅವನ ಹೆಸರನ್ನು ಇಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==
{{Reflist}}

== ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ==
* [https://web.archive.org/web/20140714110253/http://keralapilgrimcenters.com/kodimatha-pallipurathu-kavu-bhagavathy-temple-kerala/#sthash.aDinhaHK.dpuf ಕೋಡಿಮಠ ಪಲ್ಲಿಪುರತು ಕಾವು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ಕೇರಳ | ಕೇರಳ ಯಾತ್ರಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳು]</text>
      <sha1>9lc10tyb9tf5x4ishkglcpw36htfune</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113442</id>
      <parentid>1113441</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T10:58:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್ [[ಸದಸ್ಯ:Apoorva poojay/ಭದ್ರಕಾಳಿ]] ಪುಟವನ್ನು [[ಭದ್ರಕಾಳಿ (ದೇವಿ)]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: ಲೇಖನ ತಯಾರಾಗಿದೆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="64571" xml:space="preserve">[[ಚಿತ್ರ:Goddess_Bhadrakali_Worshipped_by_the_Gods-_from_a_tantric_Devi_series_-_Google_Art_Project.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/Goddess_Bhadrakali_Worshipped_by_the_Gods-_from_a_tantric_Devi_series_-_Google_Art_Project.jpg/220px-Goddess_Bhadrakali_Worshipped_by_the_Gods-_from_a_tantric_Devi_series_-_Google_Art_Project.jpg|thumb| ಭದ್ರಕಾಳಿಯನ್ನು ಪೂಜಿಸುವ [[ತ್ರಿಮೂರ್ತಿ|ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳು]]]]
'''ಭದ್ರಕಾಳಿ''' (ಅಕ್ಷರಶಃ ''ರಕ್ಷಕ ಕಾಳಿ'' ) &lt;ref name=&quot;spokensanskrit.de&quot;&gt;{{Cite web|url=http://spokensanskrit.de/en?tinput=bhadra&amp;link=m|title=This domain has been registered for a customer by nicsell|website=spokensanskrit.de}}&lt;/ref&gt; '''[[ಮಹಾಕಾಳಿ]]''' ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. '''[[ಕಾಳಿ]]''' [[ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ|ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ]], ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಕೇರಳ|ಕೇರಳದಲ್ಲಿ]] ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿರುವ [[ದೇವಿ|ಹಿಂದೂ ದೇವತೆ]]. ದೇವಿ ಮಹಾತ್ಮೆಯಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ಮಹಾ ದೇವತೆ [[ಶಕ್ತಿ (ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ)|ಶಕ್ತಿ]] ಅಥವಾ [[ಆದಿ ಪರಾಶಕ್ತಿ|ಆದಿ]] ಪರಾಶಕ್ತಿಯ ಉಗ್ರ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಅವಳು ಒಬ್ಬಳು. ಭಗವತಿ, [[ಮಹಾಕಾಳಿ]], [[ಚಾಮುಂಡೇಶ್ವರಿ|ಚಾಮುಂಡಾ]], ಶ್ರೀ ಕುರುಂಬಾ ಮತ್ತು [[ಕಾಳಿ|ಕರಿಯಂ ಕಾಳಿ ಮೂರ್ತಿ]] ಎಂದು [[ಕೇರಳ|ಕೇರಳದಲ್ಲಿ]] ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವ ಭದ್ರಕಾಳಿಯು ಮಹಾ ದೇವತೆಯ ಜನಪ್ರಿಯ ರೂಪವಾಗಿದೆ. ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಅವಳನ್ನು ಭದ್ರ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಒಳ್ಳೆಯದನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ [[ಮಹಾಕಾಳಿ|ಮಹಾಕಾಳಿಯ]] ಮಂಗಳಕರ ಮತ್ತು ಅದೃಷ್ಟದ ರೂಪವಾಗಿ ನೋಡಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಈ ದೇವತೆಯನ್ನು ಮೂರು ಕಣ್ಣುಗಳು ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕು, ಹದಿನಾರು ಅಥವಾ ಹದಿನೆಂಟು ಕೈಗಳಿಂದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವಳು ಹಲವಾರು ಆಯುಧಗಳನ್ನು ಹೊತ್ತಿದ್ದಾಳೆ. ಅವಳ ತಲೆಯಿಂದ ಜ್ವಾಲೆಗಳು ಹರಿಯುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಅವಳ ಬಾಯಿಯಿಂದ ಸಣ್ಣ ದಂತಗಳು ಹೊರಗೆ ಚಾಚಿಕೊಂಡಿವೆ. ಆಕೆಯ ಆರಾಧನೆಯು [[ಸಪ್ತಮಾತೃಕೆಯರು|ಮಾತೃಕೆಗಳ]] [[ತಂತ್ರ|ತಾಂತ್ರಿಕ]] ಸಂಪ್ರದಾಯದೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತು ಹತ್ತು ಮಹಾವಿದ್ಯೆಗಳ ಸಂಪ್ರದಾಯದೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ ಮತ್ತು [[ಶಾಕ್ತ ಪಂಥ|ಶಕ್ತಿವಾದದ]] ವಿಶಾಲವಾದ ಛತ್ರಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತದೆ. ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರು ಕೇರಳದ ಮೊದಲ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದ್ದು, ಭದ್ರಕಾಳಿಯನ್ನು ಮುಖ್ಯ ದೇವತೆಯಾಗಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪರುಮಲ ಶ್ರೀ ವಲಿಯ ಪನಯನಾರ್ಕ್ಕಾವು ದೇವಸ್ಥಾನ, [[ಅಟ್ಟುಕಲ್]], ಚೆಟ್ಟಿಕುಲಂಗರ, ತಿರುಮಂಧಮಕುನ್ನು ಮತ್ತು ಚೊಟ್ಟಣಿಕ್ಕರ, ಮಲಯಾಳಪ್ಪುಳ, ಸರ್ಕ್ಕರ, ಕಟ್ಟಿಲ್ ಮೆಕ್ಕತಿಲ್, ಚಿತ್ತೂರು, ವಲಯನಾಡು ಕೇರಳದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಾಲಯಗಳಾಗಿವೆ. ಮಂಡೈಕಾಡು, ಕೊಲ್ಲಂಕೋಡ್ [[ತಮಿಳುನಾಡು|ತಮಿಳುನಾಡಿನ]] ಪ್ರಸಿದ್ಧ ದೇವಾಲಯಗಳಾಗಿವೆ. [[ವರಂಗಲ್|ವಾರಂಗಲ್‌ನಲ್ಲಿರುವ]] ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ.

ಭದ್ರಕಾಳಿಯನ್ನು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ೪ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ: ದಾರುಕಜಿತ್ (ದಾರಿಕಾ ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುತ್ತಾ), ದಕ್ಷಜಿತ್ ( [[ದಕ್ಷ|ದಕ್ಷನನ್ನು]] ಕೊಲ್ಲುತ್ತಾ), (ರಾಕ್ಷಸ ರುರುನ ಸಂಹಾರಕಳಾಗಿ) ಮತ್ತು ಮಹಿಷಜಿತ್ ( [[ಮಹಿಷಾಸುರ|ಮಹಿಷಾಸುರನನ್ನು]] ಕೊಂದ ರೂಪಗಳು).

== ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ ==
ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ''ಭದ್ರ'' ಎಂದರೆ ''ಯೋಗ್ಯ.'' &lt;ref name=&quot;spokensanskrit.de&quot;&gt;{{Cite web|url=http://spokensanskrit.de/en?tinput=bhadra&amp;link=m|title=This domain has been registered for a customer by nicsell|website=spokensanskrit.de}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[http://spokensanskrit.de/en?tinput=bhadra&amp;link=m &quot;This domain has been registered for a customer by nicsell&quot;]. ''spokensanskrit.de''.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; ಈ ಹೆಸರಿನ ಪ್ರಮುಖ ಧಾರ್ಮಿಕ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವೆಂದರೆ '''ಭದ್ರ''' '''ಭಾ''' ಮತ್ತು '''ದ್ರ''' ದಿಂದ ಬಂದಿದೆ, '''ಭಾ''' ಅಕ್ಷರವು ''ಭ್ರಮೆ'' ಅಥವಾ ''ಮಾಯಾ'' ಮತ್ತು ''ದ್ರ'' ಅನ್ನು ಅತಿಶಯೋಕ್ತಿಯಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗಿದೆ ಅಂದರೆ '''ಅತ್ಯಂತ/ಶ್ರೇಷ್ಠ''' ಇತ್ಯಾದಿ.  ಇದು ಭದ್ರನ ಅರ್ಥವನ್ನು ''ಮಹಾ ಮಾಯೆ'' ಎಂದು ಮಾಡುತ್ತದೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://sanskritdictionary.com/|title=Sanskrit Dictionary|website=sanskritdictionary.com}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://dsal.uchicago.edu/cgi-bin/romadict.pl?table=macdonell&amp;page=110&amp;display=simple|title=A Practical Sanskrit Dictionary|date=2002-06-01|publisher=Dsal.uchicago.edu|access-date=2012-02-23}}{{Dead link|date=July 2020|bot=InternetArchiveBot}}&lt;/ref&gt; ಸಂಸ್ಕೃತ ಪದವಾದ ''ಭದ್ರ ಕಾಳಿ'' ಆದ್ದರಿಂದ ಹಿಂದಿಗೆ ''ಮಹಾಮಾಯಾ ಕಾಳಿ'' ಎಂದು ಅನುವಾದಿಸಬಹುದು.

ಬೇರೆ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಮಾಯೆಯು ನಾವು ಇರುವ ಸಂಸಾರದ ಭ್ರಮೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಆರಾಧನೆಯು ಈ ಮಹಾ ಮಾಯೆಯಿಂದ ಮುಕ್ತಿ ಪಡೆಯುವ ಚಿಂತನೆಯಾಗಿದೆ. ಅವಳು ಕೈಯಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದಿರುವ ತಲೆಯಿಂದ ಇದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು - ಕತ್ತರಿಸಿದ ತಲೆ ಮತ್ತು ಕುಡಗೋಲು ಭದ್ರಕಾಳಿ ವಿಮೋಚನೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ (ಅಂದರೆ, ನಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಅಹಂಕಾರದಿಂದ ನಮ್ಮನ್ನು ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಕತ್ತರಿಸಿದ ತಲೆ).

== ಮೂಲಗಳು ==
ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಮೂಲ ಅವತಾರಗಳು ಅಥವಾ ಅವತಾರದ ಬಗ್ಗೆ ಕನಿಷ್ಠ ಐದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆವೃತ್ತಿಗಳಿವೆ.

=== ದಾರಿಕಾ ವಧೆ ===
ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಆರಾಧನೆಯು ಇಂದಿಗೂ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿರುವ ಕೇರಳದಲ್ಲಿದೆ. ಅವಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ  '''ದಾರಿಕಜಿತ್'''  ಎಂದು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಕಥೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿ, ಇದನ್ನು ''ಭದ್ರಕಾಳಿ ಮಾಹಾತ್ಮ್ಯಮ್'' ಅಥವಾ ''ದಾರಿಕಾ'' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ..

[[ಅಸುರ]] ದಾರಿಕಾಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಪರಿಶುದ್ಧ ಹೆಂಡತಿ ಮನೋದರಿ ಇದ್ದಳು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವಳು ತನ್ನ ಪತಿಯನ್ನು ಅಜೇಯನಾಗಿರಿಸುವ ವಿಶೇಷ ಮಂತ್ರವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಳು ಮತ್ತು ಅವಳ ಮದುವೆಯನ್ನು ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿರಿಸುತ್ತಾಳೆ. [[ಲೋಕ|ದಾರಿಕಾ]] ತನ್ನ ಹೊಸ ಅಜೇಯತೆಯನ್ನು ಲೋಕಗಳನ್ನು ಪೀಡಿಸಲು ಮತ್ತು [[ದೇವ (ಚಲನಚಿತ್ರ)|ದೇವತೆಗಳ]] ರಾಜ್ಯವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಬಳಸಿದನು. ದಾರಿಕಾ ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸನ ದುಷ್ಕೃತ್ಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ [[ಶಿವ|ಶಿವನಿಗೆ]] ತಿಳಿದಾಗ, ಅವನು ತನ್ನ ಉರಿಯುತ್ತಿರುವ ಮೂರನೇ ಕಣ್ಣನ್ನು ತೆರೆದನು ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಬೃಹತ್ ರೂಪವು ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತು. ಶಿವನು ಭದ್ರಕಾಳಿಗೆ ದಾರಿಕಾವನ್ನು ನಾಶಮಾಡಲು ಆಜ್ಞಾಪಿಸಿದನು, ವೇತಾಳವನ್ನು ಅವಳ ವಾಹನವಾಗಿಸಿದನು.

ಆದರೆ ರಾಕ್ಷಸನು ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿಯ ಮಂತ್ರ ಪಠಣದ ರಕ್ಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಇದ್ದುದರಿಂದ ಅವನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದು ಅಸಾಧ್ಯವೆಂದು ದೇವಿಯು ಕಂಡುಕೊಂಡಳು. ದೇವಿಯು ತನ್ನ ರೂಪವನ್ನು ತನ್ನ ಉಗ್ರ ಯೋಧನ ರೂಪವಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಿದಳು. ಅದು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿತು ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಹಿಳೆಯ ರೂಪವಾಗಿದೆ. ಸೋತ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ದಾರಿಕಾಗಾಗಿ ಹೋರಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಸೈನಿಕನ ಹೆಂಡತಿ ಎಂದು ದೇವಿಯು ಮನೋದರಿಯ ಬಳಿಗೆ ಹೋದಳು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಮನೋದರಿ ಆತಂಕಕ್ಕೊಳಗಾದ ಮಹಿಳೆಗೆ ಸಾಂತ್ವನ ಹೇಳಲು ತನ್ನ ಜಪವನ್ನು ಮುರಿದಳು, ದಾರಿಕಾ ಮುರಿದ ಅಜೇಯತೆಯ ಕವಚವನ್ನು ಮುರಿದಳು. ಕಾಳಿಯು ರಣರಂಗದಲ್ಲಿ ಈಗಾಗಲೇ ದಾರಿಕಾವನ್ನು ಗಾಯಗೊಳಿಸಿದಾಗ ಮನೋದರಿಯ ಉಪಸ್ಥಿತಿಯಿಂದ ಕಣ್ಮರೆಯಾಯಿತು.

ದಾರಿಕಾ ಅವಳ ಪಾದದ ಬಳಿಯಲ್ಲಿ ಮಲಗಿರುವಾಗ, ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದಾಗ, ಅವನು ತನ್ನ ತಾಯಿಯ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಕೊನೆಯ ಉಪಾಯವಾಗಿ, ಫಾಕ್ಸ್ ಹೊಗಳಿಕೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಮನವಿ ಮಾಡಿದನೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಅಲ್ಲಿ ನೆರೆದಿದ್ದ ದೇವತೆಗಳು ದೇವಿಯನ್ನು ಸ್ತುತಿಸಲಾರಂಭಿಸಿದರು (ಉದಾಹರಣೆಗೆ ''ಕಾಂತೆ ಕಾಲಾತ್ಮಜೆ ಕಾಳಿ, ಕಾಂತೆ ಕಾಳಿ ನಮೋಸ್ತುತೆ'' ಎಂಬ [[ಮಂತ್ರ]] ), ಹೀಗೆ ದೇವಿಗೆ ತನ್ನ ಜನ್ಮಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದ ದಾರಿಕಾ ಮಾಡಿದ ದೌರ್ಜನ್ಯವನ್ನು ನೆನಪಿಸಿದರು. ದಾರಿಕಾಳ ಮೋಸದ ಮುಗ್ಧತೆಗೆ ಕಣ್ಣು ಮುಚ್ಚಿ, ಭದ್ರಕಾಳಿಯು ಅವನ ತಲೆಯನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿ ತನ್ನ ಎಡಗೈಯಲ್ಲಿ ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತಿ ಯುದ್ಧಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ನೃತ್ಯ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಳು.

ಆದರೆ ಅವಳ ಕೋಪವು ತಣ್ಣಗಾಗಲಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ದೇವತೆಗಳು ಶಿವನನ್ನು ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆ ವಹಿಸಲು ಮತ್ತು ಕಾಳಿಯನ್ನು ಶಾಂತಗೊಳಿಸಲು ಕರೆದರು, ಕೋಪದಲ್ಲಿ ಕಾಳಿಯು ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವನ್ನು ಶೂನ್ಯತೆಗೆ ತಗ್ಗಿಸುವ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಳು. ಶಿವನು ಅವಳ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಅಳುವ ಮಗುವಿನಂತೆ ಮಲಗಿದನು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ (ಗಂದಾಕರ್ಣ), ಕಾಳಿಯ ನಿಜವಾದ ಮಾತೃತ್ವವು ಜಾಗೃತವಾಯಿತು. ಈಗ ಶಾಂತವಾಗಿರುವ ಕಾಳಿಯು ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿಯೇ ಇದ್ದು ಕೊನೆಯವರೆಗೂ ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ಬಯಕೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದಳು. ಅವಳು ಉಳಿದುಕೊಂಡ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರಿನಲ್ಲಿರುವ ಭದ್ರಕಾಳಿಯು ಈಗಲೂ ಕೇರಳದ ತನ್ನ ೩ ಅತ್ಯಂತ ಮಂಗಳಕರವಾದ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ, ಜೊತೆಗೆ ತಿರುಮಂಧಮಕುನ್ನು ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ಪರುಮಲ ವಲಿಯ ಪನಯನ್ನಾರ್ಕಾವು ದೇವಿ ದೇವಾಲಯ. ಇದು ಕಾಳಿಯ ೧೩ ''ಕಾವು'' ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಕೇರಳದ ಪ್ರಮುಖ ೬೪ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.

=== ಚಾಮುಂಡಿ ===
ಭದ್ರಕಾಳಿ ಕಥೆಯ ಮತ್ತೊಂದು ಆವೃತ್ತಿಯು ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಪುರಾಣದ ದೇವಿ ಮಹಾತ್ಮ್ಯಮ್‌ನಿಂದ, ರಕ್ತಬೀಜ ಮತ್ತು ದೇವಿ ಕೌಶಿಕಿ ( [[ದುರ್ಗೆ|ದುರ್ಗಾ]] ) ನಡುವಿನ ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ. ಕಾಳಿಯು ಕೌಶಿಕಿ ದೇವಿಯ ಕೋಪದಿಂದ ಅವಳ ಹಣೆಯಿಂದ ಜನಿಸಿದಳು. ಅವಳು ಚಂಡ ಮತ್ತು ಮುಂಡನನ್ನು ಕೊಂದು '''ಚಾಮುಂಡಿ''' ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಗಳಿಸಿದಳು. ಅವಳು ರಕ್ತಬೀಜ ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ಸಹ ಕೊಂದಳು. ಈ ಚಾಮುಂಡಿ-ಕಾಳಿ ರೂಪವು ಸಪ್ತ-ಮಾತೃಕೆಗಳ ನಾಯಕ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಉತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ದೇವಿಯ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ರೂಪವಾಗಿದೆ.

=== ದಕ್ಷನ ಯಜ್ಞ ===
[[ಶಿವ ಪುರಾಣ]], [[ವಾಯು ಪುರಾಣ]] ಮತ್ತು [[ಮಹಾಭಾರತ|ಮಹಾಭಾರತದ]] ಪ್ರಕಾರ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಮತ್ತೊಂದು ಜನಪ್ರಿಯ ಕಥೆಯು [[ದಕ್ಷ]] ಮತ್ತು ಅವನ [[ಯಜ್ಞ|ಯಜ್ಞದೊಂದಿಗೆ]] ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ. ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಿಯು ಶಿವನ ಕೂದಲಿನ ಜಡೆಯಿಂದ ಜನಿಸಿದಳು. ದಕ್ಷನನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದ್ದುದರಿಂದ ಭಗವಾನ್ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಸೆರೆಯಲ್ಲಿದ್ದ [[ವೀರಭದ್ರ|ವೀರಭದ್ರನನ್ನು ಬಿಡಿಸಲು]] ಅವನು ಅವಳನ್ನು ಆಜ್ಞಾಪಿಸಿದನು. ಅವಳು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗುತ್ತಾಳೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ದಕ್ಷನ ಹತ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದಳು ಎಂದು ಕೇಳಿಬರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ' '''ದಕ್ಷಜಿತ್'''' ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಪಡೆದರು.

=== ಮಹಿಷಾಸುರ ಮರ್ದಿನಿ ===
ಕಾಳಿಕಾ ಪುರಾಣದ ಪ್ರಕಾರ, ಭದ್ರಕಾಳಿಯು [[ತ್ರೇತಾಯುಗ|ತ್ರೇತಾಯುಗದಲ್ಲಿ]] ೩ ಮಹಿಷಾಸುರರಲ್ಲಿ ೨ನೇಯನ್ನು ಸಂಹರಿಸಲು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಳು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ೩ ನೇ [[ಮಹಿಷಾಸುರ|ಮಹಿಷಾಸುರನು]] ತಾನು ಹೇಗೆ ಸಾಯುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ತಿಳಿಯಲು ಬಯಸಿದಾಗ, ಕ್ಷೀರಸಾಗರದಿಂದ ಎದ್ದು ತನ್ನ ಹಿಂದಿನ ಅವತಾರದಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ಸಂಹರಿಸಿದ ಸುಂದರ ಚರ್ಮದ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ದರ್ಶನವನ್ನು ಅವನಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಅವನು ಅವಳ ಕೈಯಿಂದ ಮತ್ತೆ ಸಾಯುವಂತೆ ಕೇಳಿಕೊಂಡನು ಮತ್ತು ದೇವಿಯು ತಾನು ೧೮ ಶಸ್ತ್ರಸಜ್ಜಿತ [[ದುರ್ಗೆ|ಮಹಿಷಾಸುರ ಮರ್ದಿನಿಯಾಗಿ]] ( ದೇವಿ ಮಾಹಾತ್ಮ್ಯಮ್‌ನಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿರುವ ವಿವರ) ಅವತರಿಸುವೆ ಮತ್ತು ಅವನನ್ನು ಸಂಹರಿಸುವುದಾಗಿ ಭರವಸೆ ನೀಡಿದಳು. ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಈ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ' '''ಮಹಿಷಜಿತ್'''' ಎಂದು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

=== ರುರುವಿನ ಸಂಹಾರ ===
[[ವರಾಹ ಪುರಾಣ|ವರಾಹ ಪುರಾಣದ]] ಪ್ರಕಾರ, ದೇವಿ ರೌದ್ರಿ (ತಾಯಿ ಪಾರ್ವತಿಯ ಅವತಾರ) ನೀಲಿ ಪರ್ವತದ ಬುಡದಲ್ಲಿ ಧ್ಯಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಳು. ರುರು ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸನ ದುಷ್ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಸಹಿಸಲಾರದೆ ಓಡಿಹೋಗುತ್ತಿದ್ದ ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಅವಳು ಕಂಡಳು. ತಾನು ಕಂಡ ಅನ್ಯಾಯದಿಂದ ಕೋಪಗೊಂಡ ರೌದ್ರಿಯು ಭದ್ರಕಾಳಿಯನ್ನು ತನ್ನ ಕ್ರೋಧದ ಉರಿಯಿಂದ ಸೃಷ್ಟಿಸಿ ರುರುವನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲು ಕಳುಹಿಸಿದಳು. ಭದ್ರಕಾಳಿಯು ಅದನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಮಾಡಿದಳು ಮತ್ತು ' '''ರುರುಜಿತ್'''' ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು.

=== ದೇವಿಯ ಹಲವು ರೂಪಗಳು ===
''ತಂತ್ರ ರಹಸ್ಯದ'' ಪ್ರಕಾರ, ದೈವಿಕ ( [[ದೇವಿ]] ) ಸ್ತ್ರೀ ರೂಪವು ಶಿವನ ಉತ್ತರ ( ''ಉತ್ತರಾಮ್ನಾಯ'' ) ಮುಖದಿಂದ ( ''ಆಮ್ನಾಯಸ್'' ) ಉದ್ಭವಿಸಿದೆ, ಇದು ನೀಲಿ ಬಣ್ಣ ಮತ್ತು ಮೂರು ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ದಕ್ಷಿಣಕಾಳಿಕಾ, [[ಮಹಾಕಾಳಿ]], ಗುಹ್ಯಕಾ, ಸ್ಮಶಾನಕಾಳಿಕಾ, '''ಭದ್ರಕಾಳಿ''', ಏಕಜಾತ, ಉಗ್ರತಾರಾ, ತಾರಿತ್ನಿ, ಕಾತ್ಯಾಯನಿ, ಛಿನ್ನಮಸ್ತ, ನೀಲಸರಸ್ವತಿ, [[ದುರ್ಗೆ|ದುರ್ಗಾ]], ಜಯದುರ್ಗ, [[ನವದುರ್ಗಾ]], ವಶೂಲಿ, ಧೂಮಾವತಿ, ವಿಶಾಲಾಕ್ಷಿ, ಗೌರಿ, ಬಗಲಾಮುಖಿ, ಪ್ರತ್ಯಂಗಿರಾ, ಮಾತಂಗಿ, ಮತ್ತು ಮಹಿಷಮರ್ದಿನಿ. &lt;ref&gt;[http://www.sacred-texts.com/tantra/sas/sas06.htm Shakti and Shâkta] by Arthur Avalon (Sir John Woodroffe), [1918], Chapter Six Shakti and Shakta. &quot;4) The face in the North is blue in color and with three eyes. By this face, I revealed the Devis, Dakshinakalika, Mahakali, Guhyakah, Smashanakalika, '''Bhadrakali''', Ekajata, Ugratara, Taritni, Katyayani, Chhinnamasta, Nilasarasvati, Durga, Jayadurga, Navadurga, Vashuli, Dhumavati, Vishalakshi, Gauri, Bagalamukhi, Pratyangira, Matangi, Mahishamardini, their rites and Mantras.&quot;&lt;/ref&gt;

== ವಿವಿಧ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಪೂಜಾ ವಿಧಾನಗಳು ==
[[ಕೇರಳ|ಕೇರಳದ]] ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಭದ್ರಕಾಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ [[ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಪುರಾಣ|ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ]] ವಿವರಿಸಿದ ಘಟನೆಗಳು (ವಿಶ್ವವನ್ನು ದುಷ್ಟರಿಂದ ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಲು ದಾರಿಕಾ ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ಸಂಹರಿಸುವುದು) ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಕಣ್ಣೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಮಡಾಯಿ ಬಳಿ ನಡೆದಿದೆ. &lt;ref&gt;Maha Kshethrangalude Munnil, D. C. Books, Kerala&lt;/ref&gt; ಕೇರಳದ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಾಲಯಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಹಬ್ಬಗಳ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಈ ಘಟನೆಯನ್ನು ನೆನಪಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿಯನ್ನು [[ಶಿವ|ಶಿವನ]] ಮಗಳು ಎಂದು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಆಕೆಯ ಮೂರನೇ ಕಣ್ಣಿನಿಂದ ಅವಳು ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ಸೋಲಿಸಲು ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದಳು. ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಪುರಾಣದ ಪ್ರಕಾರ, ಆಕೆಯ ಆರಾಧನೆಯು ಭಕ್ತನನ್ನು ಶುದ್ಧೀಕರಿಸುತ್ತದೆ [[ಸಂಸಾರ|ಮತ್ತು ಜನನ ಮತ್ತು ಮರಣದ ಚಕ್ರದಿಂದ]] ವಿಮೋಚನೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. &lt;ref&gt;[[Markandeya Purana]]&lt;/ref&gt; ಮಹಿಳೆಯರ ಗೌರವವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ದಯಪಾಲಿಸಲು ಅವಳು ಕಾಣುತ್ತಾಳೆ. ಕೇರಳದಲ್ಲಿ, ಅವಳು [[ವೀರಭದ್ರ|ವೀರಭದ್ರನನ್ನು]] ತನ್ನ ''ಸಹೋದರ'' ಎಂದು ಕರೆದಳು ಮತ್ತು ಸಿಡುಬು ರೋಗದಿಂದ ತನ್ನ ಮುಖವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದ ವಸೂರಿಮಾಲಾ ದೇವತೆಯಿಂದ ದಾಳಿಗೊಳಗಾದಾಗ ಅವನಿಂದ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ನೀಡಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದಳು. ಸಹೋದರನು ತನ್ನ ಸಹೋದರಿಯ ಮುಖವನ್ನು ಮುಟ್ಟಬಾರದು ಎಂದು ಅವಳು ಹೇಳಿದಳು. ಹೀಗಾಗಿ, ಆಕೆಯ ಕೆಲವು ಕೇರಳೀಯ ಚಿತ್ರಣಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಸೌಮ್ಯವಾದ ಪಾಕ್‌ಮಾರ್ಕ್‌ಗಳು ಅವಳ ಮುಖದ ಮೇಲೆ ಗೋಚರಿಸುತ್ತವೆ. &lt;ref name=&quot;Maha&quot;&gt;[http://www.sacred-texts.com/hin/m12/m12b111.htm the Horse-worship of the Prajapati Daksha] [[Mahabharata|The Mahabharata]] translated by [[Kisari Mohan Ganguli]] (1883 -1896), Book 12: Santi Parva: Mokshadharma Parva: Section CCLXXXIV. p. 317. &quot;I am known by the name of [[Virabhadra]]’’ and I have sprung from the wrath of [[Rudra]]. This lady (who is my companion), and who is called Bhadrakali, hath sprung from the wrath of the goddess.&quot;&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[[Purana]]&lt;/ref&gt;

ನೆರೆಯ ರಾಜ್ಯಗಳ ಜನರಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ, ಈ [[ಶಕ್ತಿ (ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ)|ಶಕ್ತಿಯ]] ರೂಪವನ್ನು ''ಮಲಯಾಳ ಭಗವತಿ'' ಅಥವಾ ''ಮಲಯಾಳ ಭದ್ರಕಾಳಿ'' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ಅವರು ಜಾತಿ ಮತ್ತು ಧರ್ಮವನ್ನು ಲೆಕ್ಕಿಸದೆ ತನ್ನ ಭಕ್ತರಿಗೆ ರಕ್ಷಣೆ ನೀಡುತ್ತಾಳೆ.

ತಮಿಳುನಾಡು, ಕರ್ನಾಟಕ, ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಕೇರಳದ ದಕ್ಷಿಣ ತಿರುವಾಂಕೂರು ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ತಿರುವನಂತಪುರಮ್|ತಿರುವನಂತಪುರಂ]] ನಗರದಲ್ಲಿ, ತಮಿಳು, ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ತೆಲುಗು ಮಾತನಾಡುವ ಸಮುದಾಯಗಳು [[ಮಹಾಕಾಳಿ|ಮಹಾಕಾಳಿಯ]] ರೂಪವನ್ನು 'ಉಜ್ಜೈನಿ ಮಹಾಕಾಳಿ' ಎಂದು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರು ಚಕ್ರವರ್ತಿ [[ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ|ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯನನ್ನು]] ತಮ್ಮ ಮೊದಲನೆಯವನೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಈ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಕ.

ಭಾರತದ ಇತರ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ, [[ತಂತ್ರ|ತಾಂತ್ರಿಕ]] ಹೆಸರು ''[[ಕಾಳಿ]]'' ಅಥವಾ ''[[ಮಹಾಕಾಳಿ]]'' ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ [[ರುದ್ರ (ಚಲನಚಿತ್ರ)|ರುದ್ರ]] ಅಥವಾ ಮಹಾಕಾಲ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಶಿವನ ಪತ್ನಿಯಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿಯನ್ನು ರಕ್ತಬೀಜದೊಂದಿಗಿನ ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದ [[ದುರ್ಗೆ|ದುರ್ಗೆಯ]] ಮಗಳು ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇತರ ಮೂಲಗಳು ಅವಳು [[ವೀರಭದ್ರ|ವೀರಭದ್ರನ]] ಸಹೋದರಿ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತವೆ, ಅವಳು ಸ್ವತಃ ರುದ್ರನಾಗಿ ಶಿವನ ಕೋಪದಿಂದ ಜನಿಸಿದಳು ಮತ್ತು ಅವಳು ಮಹಾಕಾಳ ಅಥವಾ [[ಭೈರವ|ಭೈರವನ]] ರೂಪದ ಪತ್ನಿ. ಆಳವಾದ ತಾಂತ್ರಿಕ-ಪ್ರಭಾವಿತ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ''ಕಾಳಿ''ಯನ್ನು [[ಶಿವ|ಶಿವನ]] ಪತ್ನಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತವೆ.
[[ಚಿತ್ರ:Goddess_Bhadrakali.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Goddess_Bhadrakali.jpg/220px-Goddess_Bhadrakali.jpg|right|thumb| ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಿ, ಕಾಗದದ ಮೇಲೆ ಗೌಚೆ (ಸುಮಾರು ೧೬೬೦–೭೦)]]

== ಸಮರ ಕಲೆ ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿ ==
ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಮರ ಕಲೆಯ ಪ್ರಕಾರವಾದ [[ಕಳರಿ ಪಯಟ್ಟು|ಕಳರಿಪ್ಪಯಟ್ಟು]] ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುವವರನ್ನು ಭದ್ರಕಾಳಿ ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾಳೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಮಲಬಾರಿನಲ್ಲಿ, ತಾಚೋಳಿ ಒತೇನನ್ ಮತ್ತು ಇತರ ಸಮರ ಕಲಾವಿದರ ಎಲ್ಲಾ ವಿಜಯಗಳು ' ಮಲಯಾಳಿಗಳ ಶಾವೊಲಿನ್ ದೇವಾಲಯ' ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಲೋಕನಾರ್ಕಾವು ದೇವಾಲಯದ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಆಶೀರ್ವಾದದಿಂದಾಗಿ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಕೇರಳದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಹಳ್ಳಿಗಳು ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಕಳರಿ, ಪ್ರಾಚೀನ ಸಮರ ಕಲೆಗಳ ಶಾಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿಗೆ ಮೀಸಲಾಗಿರುವ ಸ್ಥಳೀಯ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ತಮಿಳರಲ್ಲಿ, ಭದ್ರಕಾಳಿಯು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಮರ ಕಲೆಗಳ ಪೋಷಕ ದೇವತೆಯಾಗಿ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ಕಾನೂನು ಪಾಲಿಸುವ ನಾಗರಿಕರ ರಕ್ಷಕನಾಗಿ ಸಮಾನವಾಗಿ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ.

== ಸಮುದಾಯಗಳ ಕುಟುಂಬ ದೇವತೆ ==
ಈಜವರು, [[ಬಿಲ್ಲವರು]], [[ಕೊಡವರು]], ನಾಡರು, ನಂಬೂದಿರಿಗಳು, ಮೂಸತ್ತು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಮತ್ತು [[ನಾಯರ್|ನಾಯರ್‌ಗಳು]] ಸೇರಿದಂತೆ [[ಕೇರಳ]], ದಕ್ಷಿಣ [[ತುಳು ನಾಡು|ಕರ್ನಾಟಕ]] ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ [[ತಮಿಳುನಾಡು|ತಮಿಳುನಾಡಿನ]] ಹಿಂದೂ ಸಮುದಾಯಗಳು ಭದ್ರಕಾಳಿಯನ್ನು ತಮ್ಮ ಕುಟುಂಬ ದೇವತೆಯಾಗಿ (ಪರದೇವತೆ) ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ತಮ್ಮ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಆಯುಧಗಳನ್ನು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ, ಅದು ದೇವಿಯ ಆಯುಧಗಳೆಂದು ಅವರು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. [[ಕುಡುಬಿ ಜನಾಂಗ|ಕುಡುಂಬಿ]] ಸಮುದಾಯದ [[ಕುಲದೇವರು|ಕುಲದೇವತೆ]] ಅಥವಾ ಸಮುದಾಯದ ದೇವತೆ ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರಮ್ಮ, ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರಿನ ತಾಯಿ ದೇವತೆ. ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಕೇರಳದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ, ಇದು ಭದ್ರಕಾಳಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿದೆ. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ [[ಮಕರ ಸಂಕ್ರಾಂತಿ|ಮಕರ ಸಂಕ್ರಾಂತಿಯಂದು]] ಆಚರಿಸಲಾಗುವ ''ತಾಳಪ್ಪೊಲಿ'' ಉತ್ಸವದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ರಾಜ್ಯದಾದ್ಯಂತ (ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮಲಬಾರ್, ತುಳುನಾಡು, ಕೊಡಕ) ಕುಡುಂಬಿ ಜನರು ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಾರೆ. ಉತ್ತರ ಕೇರಳ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿರುವ ತಿಯ್ಯಗಳ ಅನೇಕ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಕಾಳಿ ಶ್ರೀ ಕುರುಂಬ, ಚೀರ್ಂಬಾ, ಪರದೇವತೆ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಎಡ್ಗರ್ ಥರ್ಸ್ಟನ್ ''ಅವರ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಜಾತಿಗಳು ಮತ್ತು ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳ'' ಪ್ರಕಾರ, ಭದ್ರಕಾಳಿ ತಿರುವಾಂಕೂರಿನ ಈಜವರ ಪ್ರಧಾನ ದೇವತೆ. ತಮಿಳುನಾಡಿನ ನಾಡರ್ ಸಮುದಾಯದ ಪ್ರಕಾರ, ದೇವಋಷಿಗಳು ಮತ್ತು ದೇವಕನ್ಯೆಯರಿಗೆ ಏಳು ಮಕ್ಕಳು ಜನಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಭದ್ರಕಾಳಿಗೆ ಕೊಟ್ಟರು. ಅವುಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಹಾಲು ಕೊಟ್ಟಳು. ಈ ಮಕ್ಕಳ ಸಂತತಿಯನ್ನು ಇಂದು ನಾಡಾರ್ ಸಮುದಾಯದ ಪೂರ್ವಜರು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಆಕೆಯನ್ನು ನಾಡರ ತಾಯಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ನಾಡರು ಕೂಡ ತಾವು ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ವಂಶಸ್ಥರು ಎಂದು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ನಾಡಾರ್ ವಸಾಹತುಗಳ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ. ಭದ್ರಕಾಳಿಯು [[ತಮಿಳುನಾಡು|ತಮಿಳುನಾಡಿನ]] ನಾಡಾರ್ ಸಮುದಾಯದ ಅಧಿದೇವತೆಯೂ ಹೌದು. &lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://archive.org/details/nadarsoftamilnad0000hard|title=The Nadars of Tamilnad: The Political Culture of a Community in Change|last=Robert L. Hardgrave|publisher=University of California Press|year=1969|isbn=81-7304-701-4|page=[https://archive.org/details/nadarsoftamilnad0000hard/page/38 38]|url-access=registration}}&lt;/ref&gt; [[ಕಾನ್ಪುರ|ಕಾನ್ಪುರದ]] ಭದ್ರದಲ್ಲಿ ಬೇರುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕನ್ಯಾಕುಬ್ಜ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಅವಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಕುಲದೇವಿ ಎಂದು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಬಹಳ ಹಳೆಯದಾದ ಭದ್ರ ಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವಿರುವುದರಿಂದ ಈ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಭದ್ರ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

== ಕಾಳಿದಾಸ ಮತ್ತು ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ ==
ದಂತಕಥೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಭಾರತೀಯ [[ಸಂಸ್ಕೃತ]] ಕವಿ [[ಕಾಳಿದಾಸ|ಕಾಳಿದಾಸನು]] ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ದೈವಿಕ ಇಚ್ಛೆಯಿಂದಾಗಿ ಮಾತನ್ನು ಪಡೆದನು. ಮತ್ತೊಂದು ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ ಚಕ್ರವರ್ತಿ [[ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ]] ಮತ್ತು ಅವನ ಸಹೋದರ ಭಟ್ಟಿ ಕೂಡ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಕಟ್ಟಾ ಭಕ್ತರಾಗಿದ್ದರು, ಅವರ ಆಶೀರ್ವಾದವು ಅವರ ಮೇಲೆ ಎಲ್ಲಾ ಯಶಸ್ಸಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯನು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಅನೇಕ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳಿಗಾಗಿ ಪ್ರಾರ್ಥನಾ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದನು. ಈ ಸಣ್ಣ ದೇವಾಲಯಗಳ ಸುತ್ತಲೂ ಭಕ್ತಿ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಇಂದಿಗೂ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ. &lt;ref&gt;Ujjaini Mahakali Ammanin Varalaru, Mahatmyam&lt;/ref&gt;

== ಕೇರಳ ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಜಾನಪದ ಕಲಾ ಆಚರಣೆ ==
[[ಚಿತ್ರ:Bhadrakali_in_Meenakshi_temple_Madurai.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Bhadrakali_in_Meenakshi_temple_Madurai.jpg/220px-Bhadrakali_in_Meenakshi_temple_Madurai.jpg|thumb|276x276px| [[ಮಧುರೈ]] ಮೀನಾಕ್ಷಿ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ [[ಮೂರ್ತಿ]]]]
ಕೇರಳವು ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ರೂಪದಲ್ಲಿರುವ ದೇವಿಯ ಆರಾಧನೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಜಾನಪದ ಕಲಾವಿದರ ಆಚರಣೆಗಳು ಮತ್ತು ನೃತ್ಯಗಳ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ಕಾವು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಪೂಜಾ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ (ಸ್ಥೂಲವಾಗಿ ತೋಪು ಎಂದು ಅನುವಾದಿಸಲಾಗಿದೆ) ಅಥವಾ ಸಣ್ಣ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಗ್ರಾಮದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಲ್ಯಾಣದ ಜೊತೆಗೆ, ಈ ಆಚರಣೆಗಳು ಸಿಡುಬು ಮತ್ತು ಇತರ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗಗಳಂತಹ ವಿಪತ್ತುಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಆಚರಣೆಯ ವಿಷಯಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ರಾಕ್ಷಸ ದಾರಿಕಾ ಮತ್ತು ಇತರ ದುಷ್ಟ ಪಾತ್ರಗಳ ಮೇಲೆ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ವಿಜಯದ ಸುತ್ತ ಸುತ್ತುತ್ತವೆ.

ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರಗಳು:
# [[ತೆಯ್ಯಂ]]
# ತೀಯಾಟ್ಟು
# ಪಡಯಣಿ
# ಪೂತನುಮ್ತಿರಾಯುಮ್
# ಮುದಿಯೆಟ್ಟು
# ಕುತ್ತಿಯೊಟ್ಟಂ
# ಕೆಟ್ಟುಕಚ್ಚ
# ಅಪಿಂಡಿ ವಿಳಕ್ಕು ಅಥವಾ ಅಲ್ಪಿಂಡಿವಿಳಕ್ಕು
# ತಿರಾ

[[ಚಿತ್ರ:Bhadrakali_Temple_of_Kathmandu,_Nepal_Rajesh_Dhungana_(2).jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Bhadrakali_Temple_of_Kathmandu%2C_Nepal_Rajesh_Dhungana_%282%29.jpg/244px-Bhadrakali_Temple_of_Kathmandu%2C_Nepal_Rajesh_Dhungana_%282%29.jpg|thumb|244x244px| ನೇಪಾಳದ ಕಠ್ಮಂಡುವಿನಲ್ಲಿ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ .]]

== ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ==
=== ನೇಪಾಳ ===
* ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ನೇಪಾಳದ ಕಠ್ಮಂಡುವಿನಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಸಾಹಿದ್ ಗೇಟ್ ಬಳಿ ಇದೆ. ದೇವಾಲಯವು ತುಂಡಿಖೇಲ್‌ನ ಪೂರ್ವ ಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ''ಶ್ರೀ ಲುಮಾಧಿ ಭದ್ರಕಾಳಿ'' ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇದು ನೇಪಾಳದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ''[[ಶಕ್ತಿ ಪೀಠಗಳು|ಶಕ್ತಿಪೀಠ]]''ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ''[[ಕಾಳಿ]]'' ದೇವಿಯ ಒಂದು ರೂಪ, [[ಸಂಸ್ಕೃತ|ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ]] ''ಭದ್ರಕಾಳಿ'' ಎಂದರೆ ''ಆಶೀರ್ವಾದ, ಮಂಗಳಕರ, ಸುಂದರ ಮತ್ತು ಸಮೃದ್ಧಿ'' ಮತ್ತು ಅವಳನ್ನು ''ಸೌಮ್ಯ ಕಾಳಿ'' ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ದೇವಿಯ ಇನ್ನೊಂದು ಹೆಸರು ''ಲಜ್ಜಾಪಿತ್.''
* ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಕುಂದಹಾರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ [[ಪೊಖರಾ|ಪೋಖರಾದ]] ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಬೆಟ್ಟದ ಮೇಲಿರುವ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು [[ಕಾಳಿ]] ದೇವಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ.

=== ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ ===
* ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶದ ಸಿರ್ಮೂರ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕೋಲಾರ ತಹಸಿಲ್ ಪೌಂಟಾ ಸಾಹಿಬ್ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಭದ್ರಕಾಳಿ ಮಾತಾ ದೇವಸ್ಥಾನ. ಇದು ೨೨ ಆಗಿದೆ&amp;nbsp;ಎನ್‍ಹೆಚ್೭೨ ನಲ್ಲಿ ಪೌಂಟಾ ಸಾಹಿಬ್‌ನಿಂದ ಕಿ.ಮೀ. ಈ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿರುವ ವಿಗ್ರಹವು ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ. ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳು ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಹಿಂದೂ ಲಾಬನ ಜಾತಿ ಮಾ ಭದರ್ಕಾಳಿ ಪೂಜೆ.
[[ಚಿತ್ರ:Bhadrakali_temple_pokhara.JPG|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Bhadrakali_temple_pokhara.JPG/220px-Bhadrakali_temple_pokhara.JPG|thumb| ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಾಲಯವು [[ನೇಪಾಳ|ನೇಪಾಳದ]] [[ಪೊಖರಾ|ಪೋಖರಾದಲ್ಲಿರುವ]] ಪಗೋಡ ಶೈಲಿಯ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ]]

=== ಗುಜರಾತ್ ===
* ಅಹಮದಾಬಾದ್, ಗುಜರಾತ್ ಅವಳು ನಗರವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾಳೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ದೇವಾಲಯದ ಸ್ಥಾನವು ನಗರದ ಕೋಟೆಯ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿದೆ.
* ಆನಂದ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಭದ್ರನ್. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.bhadrakalimaa.com/|title=Bhadrakali maa temple|website=www.bhadrakalimaa.com}}&lt;/ref&gt;

=== ಜಾರ್ಖಂಡ್ ===
* ಛತ್ರದ ಇಟ್ಖೋರಿಯಲ್ಲಿರುವ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ. ಇದು 35 ಆಗಿದೆ&amp;nbsp;ಚತ್ರದ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಕಿಮೀ ಮತ್ತು ೧೬&amp;nbsp;ಚೌಪರಾನ್‌ನ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಟ್ರಂಕ್ ರಸ್ತೆಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದ್ದು, ಬೆಟ್ಟ ಮತ್ತು ಅರಣ್ಯದಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿದಿರುವ ಮಹಾನದ (ಮಹಾನೆ) ನದಿಯ ದಡದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ದೇವಾಲಯದ ಜೊತೆಗೆ ನೀರಿನ ಸಂಗ್ರಹಾಗಾರವಿದೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://hazaribag.jharkhand.org.in/|title=Hazaribagh &amp;#124; Hazaribag District &amp;#124; Hazaribagh City &amp;#124; Jharkhand.org.in &amp;#124; Vinoba Bhave University}}&lt;/ref&gt;

=== ಕರ್ನಾಟಕ ===
* ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಮುತ್ತಾರ್ಮುಡಿ

ದಕ್ಷಿಣ ಕೊಡಗು
* ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನವರ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಬೆಳ್ಳೂರು- ಹುದಿಕೇರಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಕೊಡಗು
* ಶ್ರೀ ಪ್ರಸನ್ನ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಗೆಜ್ಜಗಡಹಳ್ಳಿ, ದಾಸನ ಕರಕುಳಮಿ, ಶಿವನಾಪುರ ಅಂಚೆ, ತುಮಕೂರು ರಸ್ತೆಯಿಂದ ಹೊರಗೆ, ಬೆಂಗಳೂರು ೫೬೨೧೨೩

[[ಚಿತ್ರ:Thirumudi_of_Pathiyanadamma.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Thirumudi_of_Pathiyanadamma.jpg/220px-Thirumudi_of_Pathiyanadamma.jpg|thumb| ಪತಿಯನಾಡು ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿ ವಿಗ್ರಹ]]

=== ಕೇರಳ ===
* ಚೆಟ್ಟಿಕುಲಂಗರ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಕೇರಳದ ಮಾವೆಲಿಕ್ಕರ ಬಳಿ.
* ಕಲರಿವಾತುಕ್ಕಲ್ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಕಣ್ಣೂರು, ಕೇರಳ; [[ಕಳರಿ ಪಯಟ್ಟು|ಕಲರಿಪಯಟ್ಟು]] ಸಮರ ಕಲೆಯ ತಾಯಿಯಾಗಿ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಉಗ್ರ ರೂಪ. ಮಲಬಾರ್‌ನಲ್ಲಿನ ಜಾನಪದ ನೃತ್ಯವು ಚಿರಕ್ಕಲ್ ರಾಜನ ಅನುಮತಿಯೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇಡೀ ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಅಂತಿಮ ತೆಯ್ಯಂ ಕಲರಿವಾತುಕ್ಕಲ್ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿದೆ. ಆಚರಣೆಗಳು ಶಾಕ್ತೇಯ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿವೆ.
* ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ತ್ರಿಶೂರ್, ಕೇರಳ; ಸಂಗಮ್ ಯುಗದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಮಹೋದಯಪುರಂ (ಕೊಡಂಗಲ್ಲೂರು) ಕೇರಳವನ್ನು ಆಳಿದ ಚೇರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿತ್ತು. ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿಯು ತನ್ನ ಉಗ್ರರೂಪದಲ್ಲಿ ಮಹಾದೇವರು ( [[ಶಿವ]] ) ಮತ್ತು ಸಪ್ತಮಾತೃಕ್ಕಲ್ ಜೊತೆಗೆ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾಳೆ.
* ಕೇರಳದ ಕಣ್ಣೂರಿನ ಪಯಂಗಡಿಯಲ್ಲಿರುವ ತಿರುವರ್ಕಾಡು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ದಾರುಕಾಸುರನ ಕೋಟೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾದ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಮತ್ತು ಅಗ್ರಗಣ್ಯ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವಾಗಿದೆ. ಭದ್ರಕಾಳಿ ಇಲ್ಲಿ ದಾರಿಕನ ಶಿರಚ್ಛೇದ ಮಾಡಿದಳು. ಶಾಕ್ತೇಯ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಪೂಜೆ ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಕಾಶ್ಮೀರ ಮತ್ತು ಬಂಗಾಳದಿಂದ ವಲಸೆ ಬಂದ ಪುರೋಹಿತರಾದ ಭಟ್ಟಾರಕರು (ಪಿಡರಾರಸ್) ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ವಿಗ್ರಹವು ಸುಮಾರು ೬ ಅಡಿ ಎತ್ತರವಿದ್ದು, ದಾರುಕನನ್ನು ವಧಿಸುವ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ತಿರುವರ್ಕಟ್ಟು ಬಹಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಮಾಟ ಮಂತ್ರ ನಿವಾರಣೆಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ.
* ಥೋನಿಯಾಕಾವು ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಭಾರತದ ಕೇರಳ ರಾಜ್ಯದ ಪುಥೆನ್‌ಪೀಡಿಕಾ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿದೆ
* ಮಲಯಾಳಪ್ಪುಳ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಪತ್ತನಂತಿಟ್ಟ
* ಪನಯನ್ನಾರ್ಕಾವು, ಕೇರಳದ ಮಾವೇಲಿಕ್ಕರ ಬಳಿ
* ತ್ರಿಶೂರಿನ ಪರಮೆಕ್ಕಾವು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ.
* ಪಥಿಯನಾಡು ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ - [[ಭಾರತ|ಭಾರತದ]] [[ಕೇರಳ|ಕೇರಳದಲ್ಲಿ]] ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಪೂಜ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಮುಲ್ಲಸ್ಸೆರಿಯಲ್ಲಿದೆ . ಇದು ಕರಕುಲಂನಿಂದ ೧.೫ ಕೀಮೀ (೦.೯೩ ಮೈಲಿ) ದೂರದಲ್ಲಿದೆ.
* ಪತ್ತುಪುರಕ್ಕವು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಪಂದಳಂ
* ಸರ್ಕಾರಾದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ಸರ್ಕಾರಾ, ಚಿರೈನ್‌ಕೀಜ್, ತಿರುವನಂತಪುರಂ, ಕೇರಳ (ಶ್ರೀ ಸರ್ಕಾರಾ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಕೇರಳದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರ ಪೊಂಗಲ, ಸರ್ಕಾರ ಕಲಿಯುಟ್ಟು ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರ ಭರಣಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಉತ್ಸವಗಳಾಗಿವೆ. ಈ ಮೂರು ಹಬ್ಬಗಳು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಎರಡು ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತವೆ ! ಈ ಮೂರು ಉತ್ಸವಗಳಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಜನರು ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಾರೆ.
* ಕೇರಳದ ಅಂಗಡಿಪ್ಪುರಂನಲ್ಲಿರುವ ತಿರುಮಂಧಮಕುನ್ನು ದೇವಸ್ಥಾನ ; ಬಾಗವತಿ ಬಳಿಯಿರುವ ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿ, ಗಣೇಶನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ದೇವಾಲಯವು ಬಾಲ್ಯ ಮತ್ತು ಮದುವೆಗಾಗಿ ಆಗಿದೆ.
* ತಿರುಮಂಧಮಕುನ್ನು ದೇವಸ್ಥಾನ, ಅಂಗಡಿಪುರಂ, ಮಲಪ್ಪುರಂ ಜಿಲ್ಲೆ
* ಕೋತಮಂಗಲಂ ಬಳಿಯ ಕೊಟ್ಟಪ್ಪಾಡಿಯಲ್ಲಿರುವ ತೃಕ್ಕರಿಯೂರು ಕೊಟ್ಟೆಕ್ಕಾವು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಕಾಳಿ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದು ಮತ್ತು ಪ್ರತಿ 12 ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ನಡೆಯುವ ''ಗರುಡನ್ ತೂಕಂ'' ಮೀನ ಭರಣಿ, ''ಸತ್ರುತ ಸಂಹಾರ ಪೂಜೆ'' ಮತ್ತು ''ಮುಡುಯೆಟ್'' ಆಚರಣೆಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ''ರಾಕ್ಷಸ್ಸಿನುಂ ಸರ್ಪತಿನುಂ ಪದ್ಮಮಿತ್ತು ನಿವೇದಿಯಂ''.
* ವಜಪ್ಪುಲ್ಲಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಕೇರಳದ [[ತ್ರಿಶೂರು|ತ್ರಿಶೂರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ]] ವಾಜಪ್ಪುಲ್ಲಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಕಾಳಿ ದೇವಿಗೆ ಗುರುತಿ ಪೂಜೆಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾದ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ. ವಜಪ್ಪುಲ್ಲಿ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ರಾತ್ರಿ ಕಾಳಿ ದೇವಿಯ ಉಗ್ರ ರೂಪಕ್ಕೆ ಗುರುತಿ ಪೂಜೆಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಗುರುತಿ ಪೂಜೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದೇವಿಗೆ ಗುರುತಿಯನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಗುರುತಿ ಎಂಬುದು ಅರಿಶಿನ, ಸುಣ್ಣ ಮತ್ತು ಇತರ ಪೂಜಾ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳ ಕೆನೆ ಮಿಶ್ರಣವಾಗಿದೆ. ಗುರುತಿ ರಕ್ತವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಅದು ಚೈತನ್ಯವಾಗಿದೆ.
* ವೆಲ್ಲಯಣಿ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, [[ತಿರುವನಂತಪುರಮ್|ತಿರುವನಂತಪುರ]], ಕೇರಳ. ಕೇರಳದ ತಿರುವನಂತಪುರದ ವೆಲ್ಲಯಣಿಯಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಉದ್ದದ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಯೇತರ ಉತ್ಸವವನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತದೆ (೩ ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ೬೦ ದಿನಗಳ ಉತ್ಸವ). ಈ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿನ ವಿಗ್ರಹವು ತುಂಬಾ ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಶುದ್ಧ ಚಿನ್ನದಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಅತ್ಯಂತ ಪುರಾತನವಾಗಿದ್ದು, ೮೦೦ ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದು ಎಂದು ಲೆಕ್ಕಹಾಕಲಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ತನ್ನ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಚರಣೆಗಳಿಂದಾಗಿ ಇತರ ದೇವಾಲಯಗಳಿಗಿಂತ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ.
* ಮಣಕ್ಕಟ್ಟು ಭದ್ರ ದೇವಸ್ಥಾನ, [[ಕೇರಳ|ಕೇರಳದ]] ಕೊಟ್ಟಾಯಂನಲ್ಲಿರುವ ಚಿರಕ್ಕಡವು, ಇದು ಪ್ರತಿನಿತ್ಯ ಗುರುತಿ ಪೂಜೆಯನ್ನು ನಡೆಸುವ ಅಪರೂಪದ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. [[ಶಬರಿಮಲೆ]] ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಪಿಟ್‌ಸ್ಟಾಪ್.

[[ಚಿತ್ರ:Bhadrakali_Ujjain.JPG|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Bhadrakali_Ujjain.JPG/220px-Bhadrakali_Ujjain.JPG|thumb| ಮಾ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ [[ಉಜ್ಜೆಯನ್|ಉಜ್ಜಯಿನಿ]]]]
ಶ್ರೀ ಕನಿಲ ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಮಂಜೇಶ್ವರ, ಕಾಸರಗೋಡು ಜಿಲ್ಲೆ

=== ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ ===
* ಮಾ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ [[ಉಜ್ಜೆಯನ್|ಉಜ್ಜಯಿನಿ]]
* ಮಾ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಛತ್ತರ್‌ಪುರ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಬಡೌರಾ ಕಲಾ

=== ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ===
* ಶ್ರೀ ಸಾತೇರಿ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಆರೋಂಡ ಸಾವಂತವಾಡಿ ತಾಲೂಕು, ಸಿಂಧುದುರ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ.

=== ಒಡಿಶಾ ===
* ಆಹಾರಪದ ಗ್ರಾಮದ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಭದ್ರಕ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಭದ್ರಕ್ ನಿಂದ ೮ ಕಿಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://bhadrak.nic.in/bhadrakali.htm|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304065036/http://bhadrak.nic.in/bhadrakali.htm|archive-date=2016-03-04|access-date=2015-08-03}}&lt;/ref&gt;

=== ರಾಜಸ್ಥಾನ ===
* [[ಚಿತ್ರ:Kalika_Mata_Temple,_Chittorgarh_Fort.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Kalika_Mata_Temple%2C_Chittorgarh_Fort.jpg/220px-Kalika_Mata_Temple%2C_Chittorgarh_Fort.jpg|alt=Kalika Mata Temple, Chittorgarh Fort|thumb| ಕಾಳಿಕಾ ಮಾತಾ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಚಿತ್ತೋರಗಢ ಕೋಟೆ]] ಕಾಳಿಕಾ ಮಾತಾ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಚಿತ್ತೋರ್‌ಗಢ &lt;ref&gt;Amit Nigam: ''Ratlam ki Tripura sundari'', Democratic World, 28 December 2006&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Amit Nigam: Ratlam ki Tripura sundari, Democratic World, 28 December 2006&lt;/ref&gt;

[[ಚಿತ್ರ:Thoothukudi,_Sivagnanapuram,_Arulmigu_Bhadrakali_Amman.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Thoothukudi%2C_Sivagnanapuram%2C_Arulmigu_Bhadrakali_Amman.jpg/220px-Thoothukudi%2C_Sivagnanapuram%2C_Arulmigu_Bhadrakali_Amman.jpg|thumb| ತೂತುಕುಡಿ, ಶಿವಜ್ಞಾನಪುರಂ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್]]
* ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಹನುಮಾನ್‌ಗಢ : [[ರಾಜಸ್ಥಾನ|ರಾಜಸ್ಥಾನದ]] ಹನುಮಾನ್‌ಗಢ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿದೆ . ಮಹಾರಾಜ ಗಂಗಾ ಸಿಂಗ್ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಮಾ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ

=== ತಮಿಳುನಾಡು ===
[[ಚಿತ್ರ:Bhadrakali_Amman.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Bhadrakali_Amman.jpg/220px-Bhadrakali_Amman.jpg|thumb| ಶಿವಕಾಶಿಯಲ್ಲಿ ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್]]
* ಅಂತಿಯೂರ್, ಈರೋಡ್ ಜಿಲ್ಲೆ, ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* [[ಕೊಯಂಬತ್ತೂರು|ಕೊಯಮತ್ತೂರು]], ಮೆಟ್ಟುಪಾಳ್ಯಂ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ವನ-ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* [[ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿ]] :- ಕನ್ನತಂಕುಝಿಯಲ್ಲಿರುವ ಶ್ರೀ ಭದ್ರೇಶ್ವರಿ ಅಮ್ಮನ್ ದೇವಸ್ಥಾನ - ಪಂಡಾರಂ ನಾಡಾರ್, ಮಾಥನ್, ಸಂಗಿಲಿ, ಪದ್ಮನಾಭನ್, ಪೆರುಮಾಳ್, ಪೊನ್ನಮ್ಮಾಳ್-ಪೊನ್ನುಮುತ್ತು, ರಾಜಮಣಿ ಮತ್ತು ಕೊಚ್ಚಪ್ಪಿ ನಾಡಾರ್ ಮತ್ತು ಅವರ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗಳ ನಾಡಾರ್ ಕುಟುಂಬದಿಂದ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಿಸಲ್ಪಡುವ ಹಳೆಯ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯುತ ದೇವಾಲಯ. ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಪಂಗುನಿ ಮಾಸದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ವಾರ್ಷಿಕ ಹಬ್ಬ ಮತ್ತು ಸಾವಿರಾರು ನಾಡರ ಕುಟುಂಬಗಳು ದೇವಿಯನ್ನು ಪೂಜಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.
* [[ಮಧುರೈ]], ಮಾದಪುರಂ, ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿಯಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* ನಾಗಪಟ್ಟಿಣಂ, ಶ್ರೀ ಮಹಾ ರುತ್ರಕಾಳಿಯಂಬಾಳ್ ದೇವಸ್ಥಾನ - ಚಿತ್ರ ಪೌರ್ಣಮಿ ತಿರುವಿಜಾ
* ರಾಜಪಾಲಯಂ, ಪಚ್ಚಮಾಡಂ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ಪಚ್ಚಮದಂ ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* ಶಿವಗಂಗೈ, ಕೋಲಂಗುಡಿ, ಶ್ರೀ ವೆಟ್ಟುದಯಾರ್ ಕಾಳಿಯಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* ಶಿವಕಾಶಿ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* ತೂತುಕುಡಿ, ಪೂಬಲರಾಯರಪುರಂ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್ - ಅಮ್ಮನ್ ಕೊಡೈ - ಚಿತ್ತಿರೈ ಕಳೆದ ಮಂಗಳವಾರ, ದಸರಾ ಕಾರ್ ಉತ್ಸವ.
* ತೂತುಕುಡಿ, ಶಿವಜ್ಞಾನಪುರಂ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್ - ಅಮ್ಮನ್ ಕೊಡೈ - ಅವನಿ ಮೊದಲ ಮಂಗಳವಾರ, ಸಾಮಿ ಕೊಡೈ - ಪಂಗುನಿ ಮೊದಲ ಶುಕ್ರವಾರ.
* ತೂತುಕುಡಿ, ಸಿಂಧಲಕರೈ, ಶ್ರೀ ವೆಕ್ಕಲಿಯಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* ತೆಂಕಶಿ, ಸುರಂದೈ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* [[ತಿರುಚ್ಚಿರಾಪಳ್ಳಿ|ತಿರುಚ್ಚಿ]], ಊರಯೂರ್, ಶ್ರೀ ವೆಕ್ಕಲಿಯಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* ವಡಮಟ್ಟಂ - ೬೧೨೨೦೧, ಕುಂಭಕೋಣಂ ಹತ್ತಿರ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ಶ್ರೀ ವಡಪತಿರಕಾಳಿ, ಹೊಂಗಾರ ರೂಪಂ, ಪೆರುಮಾಳ್ ಮೊಳವರ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಎದುರಾಗಿದೆ.
* ಚೆಂಗಲ್ಪಟ್ಟು, ಹನುಮಂತಪುರಂ, ಪಿಡಾರಿ ಬದ್ರ ಕಾಳಿಯಮ್ಮನ್ ಕೋಯಿಲ್
* ಮಧುರೈ, ವೀರಲಂಪಟ್ಟಿ, ಬದ್ರಕಳ್ಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ದೇವಸ್ಥಾನ.
* ಪಾಲಮೇಡು, ಮಧುರೈ, ಪತಿರಕಲ್ಲಿ ಅಮ್ಮನ್ ದೇವಸ್ಥಾನ
* ರಾಮನಾಥಪುರಂ, ತಾಮರೈಕುಲಂ, ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ದೇವಸ್ಥಾನ - ಜಾನಪದ ಉತ್ಸವ - ಪುರತಾಸಿ ಮಾಸದ ನವರಾತ್ರಿ ದಿನಗಳು
* ಕೇರಳದ ಗಡಿಯ ಸಮೀಪ ಕೊಲ್ಲಂಕೋಡ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಶ್ರೀ ಭಾರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಮಂಡೈಕ್ಕಾಡು ಶ್ರೀ ಭದ್ರೇಶ್ವರಿ ದೇವಸ್ಥಾನ.
* ತೇನಿ ಪತಿರಕಾಳಿಪುರಂ, ಪತಿರಕಾಳಿಪುರಂ ಅರುಲ್ಮಿಗು ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್ - ಅಮ್ಮನ್ ಕೊಡೈ - ಚಿತಿರೈ ೩ ನೇ ಮಂಗಳವಾರ.

=== ತೆಲಂಗಾಣ ===
* ತೆಲಂಗಾಣದ [[ವರಂಗಲ್|ವಾರಂಗಲ್‌ನಲ್ಲಿರುವ]] ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ . ಭದ್ರಕಾಳಿ (ಮಹಾ ಕಾಳಿ ಮಾತಾ) ಆ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗವನ್ನು ಆಳಿದ ವಾರಂಗಲ್‌ನ (ಓರುಗಲ್ಲು ಅಥವಾ ಏಕಶಿಲಾ ನಗರಂ) ಹಿಂದೂ [[ಕಾಕತೀಯ|ಕಾಕತೀಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ]] ಪ್ರಮುಖ ದೇವತೆ. ಕಾಕತೀಯ ಯೋಧರು ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಹೊರಡುವ ಮೊದಲು ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಿಯ ಆಶೀರ್ವಾದವನ್ನು ಕೋರಲು ಆಚರಣೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿ (ಮತ್ತು ಮಾನವ, ಕೆಲವು ಖಾತೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ) ಯಜ್ಞಗಳನ್ನು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಯಿತು. 
*

=== ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ ===
* ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಭದ್ರಸ್, ಘಟಂಪುರ, ಕಾನ್ಪುರದಲ್ಲಿದೆ.

=== ಉತ್ತರಾಖಂಡ ===
* ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಬನ್ಸ್‌ಪಟನ್-ಕಂದಾ ರಸ್ತೆ, [[ಕಾಂಡಾ|ಕಾಂಡ, ಉತ್ತರಾಖಂಡ]], ಜಿಲ್ಲೆ [[ಬಾಗೇಶ್ವರ್|ಬಾಗೇಶ್ವರ]], [[ಉತ್ತರಾಖಂಡ]] . ಸುಂದರವಾದ ಜಲಪಾತದ ಬಳಿ ಇರುವ ಪುರಾತನ ದೇವಾಲಯ. ಖಾಂತೋಲಿಯ ಪಂತ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಅರ್ಚಕರು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.google.co.in/maps/place/Bhadrakali+Temple/@29.8092528,79.967103,15z/data=!4m5!3m4!1s0x0:0x16b9f20982b3b81!8m2!3d29.8092528!4d79.967103?shorturl=1|title=Bhadrakali Temple|website=Bhadrakali Temple}}&lt;/ref&gt;

=== ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ ===
* ಕಾಳಿಘಾಟ್ ಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಕಾಳಿಘಾಟ್ ಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಭಾರತದ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿರುವ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದ್ದು, ಹಿಂದೂ ದೇವತೆ ಕಾಳಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿದೆ. ಇದು ೫೧ [[ಶಕ್ತಿ ಪೀಠಗಳು|ಶಕ್ತಿ ಪೀಠಗಳಲ್ಲಿ]] ಒಂದಾಗಿದೆ. ಪಂಗಡದ ಭೇದವಿಲ್ಲದೆ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತದ ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳು ಈ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಚೌರಂಗ ಗಿರಿ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ದಸನಾಮಿ ಸನ್ಯಾಸಿಯು ಕಾಳಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸಿದ ಆರಾಧನೆಯೊಂದಿಗೆ ಕಾಳಿಘಾಟ್ ಸಹ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಕಲ್ಕತ್ತಾದ ಚೌರಿಂಗಿ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಅವನ ಹೆಸರನ್ನು ಇಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==
{{Reflist}}

== ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ==
* [https://web.archive.org/web/20140714110253/http://keralapilgrimcenters.com/kodimatha-pallipurathu-kavu-bhagavathy-temple-kerala/#sthash.aDinhaHK.dpuf ಕೋಡಿಮಠ ಪಲ್ಲಿಪುರತು ಕಾವು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ಕೇರಳ | ಕೇರಳ ಯಾತ್ರಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳು]</text>
      <sha1>9lc10tyb9tf5x4ishkglcpw36htfune</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113444</id>
      <parentid>1113442</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T11:00:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ದೇವತೆಗಳು]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="64614" xml:space="preserve">[[ಚಿತ್ರ:Goddess_Bhadrakali_Worshipped_by_the_Gods-_from_a_tantric_Devi_series_-_Google_Art_Project.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/Goddess_Bhadrakali_Worshipped_by_the_Gods-_from_a_tantric_Devi_series_-_Google_Art_Project.jpg/220px-Goddess_Bhadrakali_Worshipped_by_the_Gods-_from_a_tantric_Devi_series_-_Google_Art_Project.jpg|thumb| ಭದ್ರಕಾಳಿಯನ್ನು ಪೂಜಿಸುವ [[ತ್ರಿಮೂರ್ತಿ|ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳು]]]]
'''ಭದ್ರಕಾಳಿ''' (ಅಕ್ಷರಶಃ ''ರಕ್ಷಕ ಕಾಳಿ'' ) &lt;ref name=&quot;spokensanskrit.de&quot;&gt;{{Cite web|url=http://spokensanskrit.de/en?tinput=bhadra&amp;link=m|title=This domain has been registered for a customer by nicsell|website=spokensanskrit.de}}&lt;/ref&gt; '''[[ಮಹಾಕಾಳಿ]]''' ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. '''[[ಕಾಳಿ]]''' [[ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ|ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ]], ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಕೇರಳ|ಕೇರಳದಲ್ಲಿ]] ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿರುವ [[ದೇವಿ|ಹಿಂದೂ ದೇವತೆ]]. ದೇವಿ ಮಹಾತ್ಮೆಯಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ಮಹಾ ದೇವತೆ [[ಶಕ್ತಿ (ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ)|ಶಕ್ತಿ]] ಅಥವಾ [[ಆದಿ ಪರಾಶಕ್ತಿ|ಆದಿ]] ಪರಾಶಕ್ತಿಯ ಉಗ್ರ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಅವಳು ಒಬ್ಬಳು. ಭಗವತಿ, [[ಮಹಾಕಾಳಿ]], [[ಚಾಮುಂಡೇಶ್ವರಿ|ಚಾಮುಂಡಾ]], ಶ್ರೀ ಕುರುಂಬಾ ಮತ್ತು [[ಕಾಳಿ|ಕರಿಯಂ ಕಾಳಿ ಮೂರ್ತಿ]] ಎಂದು [[ಕೇರಳ|ಕೇರಳದಲ್ಲಿ]] ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವ ಭದ್ರಕಾಳಿಯು ಮಹಾ ದೇವತೆಯ ಜನಪ್ರಿಯ ರೂಪವಾಗಿದೆ. ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಅವಳನ್ನು ಭದ್ರ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಒಳ್ಳೆಯದನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ [[ಮಹಾಕಾಳಿ|ಮಹಾಕಾಳಿಯ]] ಮಂಗಳಕರ ಮತ್ತು ಅದೃಷ್ಟದ ರೂಪವಾಗಿ ನೋಡಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಈ ದೇವತೆಯನ್ನು ಮೂರು ಕಣ್ಣುಗಳು ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕು, ಹದಿನಾರು ಅಥವಾ ಹದಿನೆಂಟು ಕೈಗಳಿಂದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವಳು ಹಲವಾರು ಆಯುಧಗಳನ್ನು ಹೊತ್ತಿದ್ದಾಳೆ. ಅವಳ ತಲೆಯಿಂದ ಜ್ವಾಲೆಗಳು ಹರಿಯುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಅವಳ ಬಾಯಿಯಿಂದ ಸಣ್ಣ ದಂತಗಳು ಹೊರಗೆ ಚಾಚಿಕೊಂಡಿವೆ. ಆಕೆಯ ಆರಾಧನೆಯು [[ಸಪ್ತಮಾತೃಕೆಯರು|ಮಾತೃಕೆಗಳ]] [[ತಂತ್ರ|ತಾಂತ್ರಿಕ]] ಸಂಪ್ರದಾಯದೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತು ಹತ್ತು ಮಹಾವಿದ್ಯೆಗಳ ಸಂಪ್ರದಾಯದೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ ಮತ್ತು [[ಶಾಕ್ತ ಪಂಥ|ಶಕ್ತಿವಾದದ]] ವಿಶಾಲವಾದ ಛತ್ರಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತದೆ. ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರು ಕೇರಳದ ಮೊದಲ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದ್ದು, ಭದ್ರಕಾಳಿಯನ್ನು ಮುಖ್ಯ ದೇವತೆಯಾಗಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪರುಮಲ ಶ್ರೀ ವಲಿಯ ಪನಯನಾರ್ಕ್ಕಾವು ದೇವಸ್ಥಾನ, [[ಅಟ್ಟುಕಲ್]], ಚೆಟ್ಟಿಕುಲಂಗರ, ತಿರುಮಂಧಮಕುನ್ನು ಮತ್ತು ಚೊಟ್ಟಣಿಕ್ಕರ, ಮಲಯಾಳಪ್ಪುಳ, ಸರ್ಕ್ಕರ, ಕಟ್ಟಿಲ್ ಮೆಕ್ಕತಿಲ್, ಚಿತ್ತೂರು, ವಲಯನಾಡು ಕೇರಳದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಾಲಯಗಳಾಗಿವೆ. ಮಂಡೈಕಾಡು, ಕೊಲ್ಲಂಕೋಡ್ [[ತಮಿಳುನಾಡು|ತಮಿಳುನಾಡಿನ]] ಪ್ರಸಿದ್ಧ ದೇವಾಲಯಗಳಾಗಿವೆ. [[ವರಂಗಲ್|ವಾರಂಗಲ್‌ನಲ್ಲಿರುವ]] ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ.

ಭದ್ರಕಾಳಿಯನ್ನು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ೪ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ: ದಾರುಕಜಿತ್ (ದಾರಿಕಾ ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುತ್ತಾ), ದಕ್ಷಜಿತ್ ( [[ದಕ್ಷ|ದಕ್ಷನನ್ನು]] ಕೊಲ್ಲುತ್ತಾ), (ರಾಕ್ಷಸ ರುರುನ ಸಂಹಾರಕಳಾಗಿ) ಮತ್ತು ಮಹಿಷಜಿತ್ ( [[ಮಹಿಷಾಸುರ|ಮಹಿಷಾಸುರನನ್ನು]] ಕೊಂದ ರೂಪಗಳು).

== ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ ==
ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ''ಭದ್ರ'' ಎಂದರೆ ''ಯೋಗ್ಯ.'' &lt;ref name=&quot;spokensanskrit.de&quot;&gt;{{Cite web|url=http://spokensanskrit.de/en?tinput=bhadra&amp;link=m|title=This domain has been registered for a customer by nicsell|website=spokensanskrit.de}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[http://spokensanskrit.de/en?tinput=bhadra&amp;link=m &quot;This domain has been registered for a customer by nicsell&quot;]. ''spokensanskrit.de''.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; ಈ ಹೆಸರಿನ ಪ್ರಮುಖ ಧಾರ್ಮಿಕ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವೆಂದರೆ '''ಭದ್ರ''' '''ಭಾ''' ಮತ್ತು '''ದ್ರ''' ದಿಂದ ಬಂದಿದೆ, '''ಭಾ''' ಅಕ್ಷರವು ''ಭ್ರಮೆ'' ಅಥವಾ ''ಮಾಯಾ'' ಮತ್ತು ''ದ್ರ'' ಅನ್ನು ಅತಿಶಯೋಕ್ತಿಯಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗಿದೆ ಅಂದರೆ '''ಅತ್ಯಂತ/ಶ್ರೇಷ್ಠ''' ಇತ್ಯಾದಿ.  ಇದು ಭದ್ರನ ಅರ್ಥವನ್ನು ''ಮಹಾ ಮಾಯೆ'' ಎಂದು ಮಾಡುತ್ತದೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://sanskritdictionary.com/|title=Sanskrit Dictionary|website=sanskritdictionary.com}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://dsal.uchicago.edu/cgi-bin/romadict.pl?table=macdonell&amp;page=110&amp;display=simple|title=A Practical Sanskrit Dictionary|date=2002-06-01|publisher=Dsal.uchicago.edu|access-date=2012-02-23}}{{Dead link|date=July 2020|bot=InternetArchiveBot}}&lt;/ref&gt; ಸಂಸ್ಕೃತ ಪದವಾದ ''ಭದ್ರ ಕಾಳಿ'' ಆದ್ದರಿಂದ ಹಿಂದಿಗೆ ''ಮಹಾಮಾಯಾ ಕಾಳಿ'' ಎಂದು ಅನುವಾದಿಸಬಹುದು.

ಬೇರೆ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಮಾಯೆಯು ನಾವು ಇರುವ ಸಂಸಾರದ ಭ್ರಮೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಆರಾಧನೆಯು ಈ ಮಹಾ ಮಾಯೆಯಿಂದ ಮುಕ್ತಿ ಪಡೆಯುವ ಚಿಂತನೆಯಾಗಿದೆ. ಅವಳು ಕೈಯಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದಿರುವ ತಲೆಯಿಂದ ಇದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು - ಕತ್ತರಿಸಿದ ತಲೆ ಮತ್ತು ಕುಡಗೋಲು ಭದ್ರಕಾಳಿ ವಿಮೋಚನೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ (ಅಂದರೆ, ನಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಅಹಂಕಾರದಿಂದ ನಮ್ಮನ್ನು ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಕತ್ತರಿಸಿದ ತಲೆ).

== ಮೂಲಗಳು ==
ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಮೂಲ ಅವತಾರಗಳು ಅಥವಾ ಅವತಾರದ ಬಗ್ಗೆ ಕನಿಷ್ಠ ಐದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆವೃತ್ತಿಗಳಿವೆ.

=== ದಾರಿಕಾ ವಧೆ ===
ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಆರಾಧನೆಯು ಇಂದಿಗೂ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿರುವ ಕೇರಳದಲ್ಲಿದೆ. ಅವಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ  '''ದಾರಿಕಜಿತ್'''  ಎಂದು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಕಥೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿ, ಇದನ್ನು ''ಭದ್ರಕಾಳಿ ಮಾಹಾತ್ಮ್ಯಮ್'' ಅಥವಾ ''ದಾರಿಕಾ'' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ..

[[ಅಸುರ]] ದಾರಿಕಾಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಪರಿಶುದ್ಧ ಹೆಂಡತಿ ಮನೋದರಿ ಇದ್ದಳು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವಳು ತನ್ನ ಪತಿಯನ್ನು ಅಜೇಯನಾಗಿರಿಸುವ ವಿಶೇಷ ಮಂತ್ರವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಳು ಮತ್ತು ಅವಳ ಮದುವೆಯನ್ನು ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿರಿಸುತ್ತಾಳೆ. [[ಲೋಕ|ದಾರಿಕಾ]] ತನ್ನ ಹೊಸ ಅಜೇಯತೆಯನ್ನು ಲೋಕಗಳನ್ನು ಪೀಡಿಸಲು ಮತ್ತು [[ದೇವ (ಚಲನಚಿತ್ರ)|ದೇವತೆಗಳ]] ರಾಜ್ಯವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಬಳಸಿದನು. ದಾರಿಕಾ ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸನ ದುಷ್ಕೃತ್ಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ [[ಶಿವ|ಶಿವನಿಗೆ]] ತಿಳಿದಾಗ, ಅವನು ತನ್ನ ಉರಿಯುತ್ತಿರುವ ಮೂರನೇ ಕಣ್ಣನ್ನು ತೆರೆದನು ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಬೃಹತ್ ರೂಪವು ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತು. ಶಿವನು ಭದ್ರಕಾಳಿಗೆ ದಾರಿಕಾವನ್ನು ನಾಶಮಾಡಲು ಆಜ್ಞಾಪಿಸಿದನು, ವೇತಾಳವನ್ನು ಅವಳ ವಾಹನವಾಗಿಸಿದನು.

ಆದರೆ ರಾಕ್ಷಸನು ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿಯ ಮಂತ್ರ ಪಠಣದ ರಕ್ಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಇದ್ದುದರಿಂದ ಅವನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದು ಅಸಾಧ್ಯವೆಂದು ದೇವಿಯು ಕಂಡುಕೊಂಡಳು. ದೇವಿಯು ತನ್ನ ರೂಪವನ್ನು ತನ್ನ ಉಗ್ರ ಯೋಧನ ರೂಪವಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಿದಳು. ಅದು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿತು ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಹಿಳೆಯ ರೂಪವಾಗಿದೆ. ಸೋತ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ದಾರಿಕಾಗಾಗಿ ಹೋರಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಸೈನಿಕನ ಹೆಂಡತಿ ಎಂದು ದೇವಿಯು ಮನೋದರಿಯ ಬಳಿಗೆ ಹೋದಳು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಮನೋದರಿ ಆತಂಕಕ್ಕೊಳಗಾದ ಮಹಿಳೆಗೆ ಸಾಂತ್ವನ ಹೇಳಲು ತನ್ನ ಜಪವನ್ನು ಮುರಿದಳು, ದಾರಿಕಾ ಮುರಿದ ಅಜೇಯತೆಯ ಕವಚವನ್ನು ಮುರಿದಳು. ಕಾಳಿಯು ರಣರಂಗದಲ್ಲಿ ಈಗಾಗಲೇ ದಾರಿಕಾವನ್ನು ಗಾಯಗೊಳಿಸಿದಾಗ ಮನೋದರಿಯ ಉಪಸ್ಥಿತಿಯಿಂದ ಕಣ್ಮರೆಯಾಯಿತು.

ದಾರಿಕಾ ಅವಳ ಪಾದದ ಬಳಿಯಲ್ಲಿ ಮಲಗಿರುವಾಗ, ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದಾಗ, ಅವನು ತನ್ನ ತಾಯಿಯ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಕೊನೆಯ ಉಪಾಯವಾಗಿ, ಫಾಕ್ಸ್ ಹೊಗಳಿಕೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಮನವಿ ಮಾಡಿದನೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಅಲ್ಲಿ ನೆರೆದಿದ್ದ ದೇವತೆಗಳು ದೇವಿಯನ್ನು ಸ್ತುತಿಸಲಾರಂಭಿಸಿದರು (ಉದಾಹರಣೆಗೆ ''ಕಾಂತೆ ಕಾಲಾತ್ಮಜೆ ಕಾಳಿ, ಕಾಂತೆ ಕಾಳಿ ನಮೋಸ್ತುತೆ'' ಎಂಬ [[ಮಂತ್ರ]] ), ಹೀಗೆ ದೇವಿಗೆ ತನ್ನ ಜನ್ಮಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದ ದಾರಿಕಾ ಮಾಡಿದ ದೌರ್ಜನ್ಯವನ್ನು ನೆನಪಿಸಿದರು. ದಾರಿಕಾಳ ಮೋಸದ ಮುಗ್ಧತೆಗೆ ಕಣ್ಣು ಮುಚ್ಚಿ, ಭದ್ರಕಾಳಿಯು ಅವನ ತಲೆಯನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿ ತನ್ನ ಎಡಗೈಯಲ್ಲಿ ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತಿ ಯುದ್ಧಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ನೃತ್ಯ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಳು.

ಆದರೆ ಅವಳ ಕೋಪವು ತಣ್ಣಗಾಗಲಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ದೇವತೆಗಳು ಶಿವನನ್ನು ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆ ವಹಿಸಲು ಮತ್ತು ಕಾಳಿಯನ್ನು ಶಾಂತಗೊಳಿಸಲು ಕರೆದರು, ಕೋಪದಲ್ಲಿ ಕಾಳಿಯು ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವನ್ನು ಶೂನ್ಯತೆಗೆ ತಗ್ಗಿಸುವ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಳು. ಶಿವನು ಅವಳ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಅಳುವ ಮಗುವಿನಂತೆ ಮಲಗಿದನು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ (ಗಂದಾಕರ್ಣ), ಕಾಳಿಯ ನಿಜವಾದ ಮಾತೃತ್ವವು ಜಾಗೃತವಾಯಿತು. ಈಗ ಶಾಂತವಾಗಿರುವ ಕಾಳಿಯು ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿಯೇ ಇದ್ದು ಕೊನೆಯವರೆಗೂ ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ಬಯಕೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದಳು. ಅವಳು ಉಳಿದುಕೊಂಡ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರಿನಲ್ಲಿರುವ ಭದ್ರಕಾಳಿಯು ಈಗಲೂ ಕೇರಳದ ತನ್ನ ೩ ಅತ್ಯಂತ ಮಂಗಳಕರವಾದ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ, ಜೊತೆಗೆ ತಿರುಮಂಧಮಕುನ್ನು ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ಪರುಮಲ ವಲಿಯ ಪನಯನ್ನಾರ್ಕಾವು ದೇವಿ ದೇವಾಲಯ. ಇದು ಕಾಳಿಯ ೧೩ ''ಕಾವು'' ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಕೇರಳದ ಪ್ರಮುಖ ೬೪ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.

=== ಚಾಮುಂಡಿ ===
ಭದ್ರಕಾಳಿ ಕಥೆಯ ಮತ್ತೊಂದು ಆವೃತ್ತಿಯು ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಪುರಾಣದ ದೇವಿ ಮಹಾತ್ಮ್ಯಮ್‌ನಿಂದ, ರಕ್ತಬೀಜ ಮತ್ತು ದೇವಿ ಕೌಶಿಕಿ ( [[ದುರ್ಗೆ|ದುರ್ಗಾ]] ) ನಡುವಿನ ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ. ಕಾಳಿಯು ಕೌಶಿಕಿ ದೇವಿಯ ಕೋಪದಿಂದ ಅವಳ ಹಣೆಯಿಂದ ಜನಿಸಿದಳು. ಅವಳು ಚಂಡ ಮತ್ತು ಮುಂಡನನ್ನು ಕೊಂದು '''ಚಾಮುಂಡಿ''' ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಗಳಿಸಿದಳು. ಅವಳು ರಕ್ತಬೀಜ ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ಸಹ ಕೊಂದಳು. ಈ ಚಾಮುಂಡಿ-ಕಾಳಿ ರೂಪವು ಸಪ್ತ-ಮಾತೃಕೆಗಳ ನಾಯಕ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಉತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ದೇವಿಯ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ರೂಪವಾಗಿದೆ.

=== ದಕ್ಷನ ಯಜ್ಞ ===
[[ಶಿವ ಪುರಾಣ]], [[ವಾಯು ಪುರಾಣ]] ಮತ್ತು [[ಮಹಾಭಾರತ|ಮಹಾಭಾರತದ]] ಪ್ರಕಾರ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಮತ್ತೊಂದು ಜನಪ್ರಿಯ ಕಥೆಯು [[ದಕ್ಷ]] ಮತ್ತು ಅವನ [[ಯಜ್ಞ|ಯಜ್ಞದೊಂದಿಗೆ]] ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ. ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಿಯು ಶಿವನ ಕೂದಲಿನ ಜಡೆಯಿಂದ ಜನಿಸಿದಳು. ದಕ್ಷನನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದ್ದುದರಿಂದ ಭಗವಾನ್ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಸೆರೆಯಲ್ಲಿದ್ದ [[ವೀರಭದ್ರ|ವೀರಭದ್ರನನ್ನು ಬಿಡಿಸಲು]] ಅವನು ಅವಳನ್ನು ಆಜ್ಞಾಪಿಸಿದನು. ಅವಳು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗುತ್ತಾಳೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ದಕ್ಷನ ಹತ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದಳು ಎಂದು ಕೇಳಿಬರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ' '''ದಕ್ಷಜಿತ್'''' ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಪಡೆದರು.

=== ಮಹಿಷಾಸುರ ಮರ್ದಿನಿ ===
ಕಾಳಿಕಾ ಪುರಾಣದ ಪ್ರಕಾರ, ಭದ್ರಕಾಳಿಯು [[ತ್ರೇತಾಯುಗ|ತ್ರೇತಾಯುಗದಲ್ಲಿ]] ೩ ಮಹಿಷಾಸುರರಲ್ಲಿ ೨ನೇಯನ್ನು ಸಂಹರಿಸಲು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಳು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ೩ ನೇ [[ಮಹಿಷಾಸುರ|ಮಹಿಷಾಸುರನು]] ತಾನು ಹೇಗೆ ಸಾಯುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ತಿಳಿಯಲು ಬಯಸಿದಾಗ, ಕ್ಷೀರಸಾಗರದಿಂದ ಎದ್ದು ತನ್ನ ಹಿಂದಿನ ಅವತಾರದಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ಸಂಹರಿಸಿದ ಸುಂದರ ಚರ್ಮದ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ದರ್ಶನವನ್ನು ಅವನಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಅವನು ಅವಳ ಕೈಯಿಂದ ಮತ್ತೆ ಸಾಯುವಂತೆ ಕೇಳಿಕೊಂಡನು ಮತ್ತು ದೇವಿಯು ತಾನು ೧೮ ಶಸ್ತ್ರಸಜ್ಜಿತ [[ದುರ್ಗೆ|ಮಹಿಷಾಸುರ ಮರ್ದಿನಿಯಾಗಿ]] ( ದೇವಿ ಮಾಹಾತ್ಮ್ಯಮ್‌ನಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿರುವ ವಿವರ) ಅವತರಿಸುವೆ ಮತ್ತು ಅವನನ್ನು ಸಂಹರಿಸುವುದಾಗಿ ಭರವಸೆ ನೀಡಿದಳು. ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಈ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ' '''ಮಹಿಷಜಿತ್'''' ಎಂದು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

=== ರುರುವಿನ ಸಂಹಾರ ===
[[ವರಾಹ ಪುರಾಣ|ವರಾಹ ಪುರಾಣದ]] ಪ್ರಕಾರ, ದೇವಿ ರೌದ್ರಿ (ತಾಯಿ ಪಾರ್ವತಿಯ ಅವತಾರ) ನೀಲಿ ಪರ್ವತದ ಬುಡದಲ್ಲಿ ಧ್ಯಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಳು. ರುರು ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸನ ದುಷ್ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಸಹಿಸಲಾರದೆ ಓಡಿಹೋಗುತ್ತಿದ್ದ ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಅವಳು ಕಂಡಳು. ತಾನು ಕಂಡ ಅನ್ಯಾಯದಿಂದ ಕೋಪಗೊಂಡ ರೌದ್ರಿಯು ಭದ್ರಕಾಳಿಯನ್ನು ತನ್ನ ಕ್ರೋಧದ ಉರಿಯಿಂದ ಸೃಷ್ಟಿಸಿ ರುರುವನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲು ಕಳುಹಿಸಿದಳು. ಭದ್ರಕಾಳಿಯು ಅದನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಮಾಡಿದಳು ಮತ್ತು ' '''ರುರುಜಿತ್'''' ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು.

=== ದೇವಿಯ ಹಲವು ರೂಪಗಳು ===
''ತಂತ್ರ ರಹಸ್ಯದ'' ಪ್ರಕಾರ, ದೈವಿಕ ( [[ದೇವಿ]] ) ಸ್ತ್ರೀ ರೂಪವು ಶಿವನ ಉತ್ತರ ( ''ಉತ್ತರಾಮ್ನಾಯ'' ) ಮುಖದಿಂದ ( ''ಆಮ್ನಾಯಸ್'' ) ಉದ್ಭವಿಸಿದೆ, ಇದು ನೀಲಿ ಬಣ್ಣ ಮತ್ತು ಮೂರು ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ದಕ್ಷಿಣಕಾಳಿಕಾ, [[ಮಹಾಕಾಳಿ]], ಗುಹ್ಯಕಾ, ಸ್ಮಶಾನಕಾಳಿಕಾ, '''ಭದ್ರಕಾಳಿ''', ಏಕಜಾತ, ಉಗ್ರತಾರಾ, ತಾರಿತ್ನಿ, ಕಾತ್ಯಾಯನಿ, ಛಿನ್ನಮಸ್ತ, ನೀಲಸರಸ್ವತಿ, [[ದುರ್ಗೆ|ದುರ್ಗಾ]], ಜಯದುರ್ಗ, [[ನವದುರ್ಗಾ]], ವಶೂಲಿ, ಧೂಮಾವತಿ, ವಿಶಾಲಾಕ್ಷಿ, ಗೌರಿ, ಬಗಲಾಮುಖಿ, ಪ್ರತ್ಯಂಗಿರಾ, ಮಾತಂಗಿ, ಮತ್ತು ಮಹಿಷಮರ್ದಿನಿ. &lt;ref&gt;[http://www.sacred-texts.com/tantra/sas/sas06.htm Shakti and Shâkta] by Arthur Avalon (Sir John Woodroffe), [1918], Chapter Six Shakti and Shakta. &quot;4) The face in the North is blue in color and with three eyes. By this face, I revealed the Devis, Dakshinakalika, Mahakali, Guhyakah, Smashanakalika, '''Bhadrakali''', Ekajata, Ugratara, Taritni, Katyayani, Chhinnamasta, Nilasarasvati, Durga, Jayadurga, Navadurga, Vashuli, Dhumavati, Vishalakshi, Gauri, Bagalamukhi, Pratyangira, Matangi, Mahishamardini, their rites and Mantras.&quot;&lt;/ref&gt;

== ವಿವಿಧ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಪೂಜಾ ವಿಧಾನಗಳು ==
[[ಕೇರಳ|ಕೇರಳದ]] ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಭದ್ರಕಾಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ [[ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಪುರಾಣ|ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ]] ವಿವರಿಸಿದ ಘಟನೆಗಳು (ವಿಶ್ವವನ್ನು ದುಷ್ಟರಿಂದ ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಲು ದಾರಿಕಾ ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ಸಂಹರಿಸುವುದು) ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಕಣ್ಣೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಮಡಾಯಿ ಬಳಿ ನಡೆದಿದೆ. &lt;ref&gt;Maha Kshethrangalude Munnil, D. C. Books, Kerala&lt;/ref&gt; ಕೇರಳದ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಾಲಯಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಹಬ್ಬಗಳ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಈ ಘಟನೆಯನ್ನು ನೆನಪಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿಯನ್ನು [[ಶಿವ|ಶಿವನ]] ಮಗಳು ಎಂದು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಆಕೆಯ ಮೂರನೇ ಕಣ್ಣಿನಿಂದ ಅವಳು ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ಸೋಲಿಸಲು ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದಳು. ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಪುರಾಣದ ಪ್ರಕಾರ, ಆಕೆಯ ಆರಾಧನೆಯು ಭಕ್ತನನ್ನು ಶುದ್ಧೀಕರಿಸುತ್ತದೆ [[ಸಂಸಾರ|ಮತ್ತು ಜನನ ಮತ್ತು ಮರಣದ ಚಕ್ರದಿಂದ]] ವಿಮೋಚನೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. &lt;ref&gt;[[Markandeya Purana]]&lt;/ref&gt; ಮಹಿಳೆಯರ ಗೌರವವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ದಯಪಾಲಿಸಲು ಅವಳು ಕಾಣುತ್ತಾಳೆ. ಕೇರಳದಲ್ಲಿ, ಅವಳು [[ವೀರಭದ್ರ|ವೀರಭದ್ರನನ್ನು]] ತನ್ನ ''ಸಹೋದರ'' ಎಂದು ಕರೆದಳು ಮತ್ತು ಸಿಡುಬು ರೋಗದಿಂದ ತನ್ನ ಮುಖವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದ ವಸೂರಿಮಾಲಾ ದೇವತೆಯಿಂದ ದಾಳಿಗೊಳಗಾದಾಗ ಅವನಿಂದ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ನೀಡಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದಳು. ಸಹೋದರನು ತನ್ನ ಸಹೋದರಿಯ ಮುಖವನ್ನು ಮುಟ್ಟಬಾರದು ಎಂದು ಅವಳು ಹೇಳಿದಳು. ಹೀಗಾಗಿ, ಆಕೆಯ ಕೆಲವು ಕೇರಳೀಯ ಚಿತ್ರಣಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಸೌಮ್ಯವಾದ ಪಾಕ್‌ಮಾರ್ಕ್‌ಗಳು ಅವಳ ಮುಖದ ಮೇಲೆ ಗೋಚರಿಸುತ್ತವೆ. &lt;ref name=&quot;Maha&quot;&gt;[http://www.sacred-texts.com/hin/m12/m12b111.htm the Horse-worship of the Prajapati Daksha] [[Mahabharata|The Mahabharata]] translated by [[Kisari Mohan Ganguli]] (1883 -1896), Book 12: Santi Parva: Mokshadharma Parva: Section CCLXXXIV. p. 317. &quot;I am known by the name of [[Virabhadra]]’’ and I have sprung from the wrath of [[Rudra]]. This lady (who is my companion), and who is called Bhadrakali, hath sprung from the wrath of the goddess.&quot;&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[[Purana]]&lt;/ref&gt;

ನೆರೆಯ ರಾಜ್ಯಗಳ ಜನರಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ, ಈ [[ಶಕ್ತಿ (ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ)|ಶಕ್ತಿಯ]] ರೂಪವನ್ನು ''ಮಲಯಾಳ ಭಗವತಿ'' ಅಥವಾ ''ಮಲಯಾಳ ಭದ್ರಕಾಳಿ'' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ಅವರು ಜಾತಿ ಮತ್ತು ಧರ್ಮವನ್ನು ಲೆಕ್ಕಿಸದೆ ತನ್ನ ಭಕ್ತರಿಗೆ ರಕ್ಷಣೆ ನೀಡುತ್ತಾಳೆ.

ತಮಿಳುನಾಡು, ಕರ್ನಾಟಕ, ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಕೇರಳದ ದಕ್ಷಿಣ ತಿರುವಾಂಕೂರು ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ತಿರುವನಂತಪುರಮ್|ತಿರುವನಂತಪುರಂ]] ನಗರದಲ್ಲಿ, ತಮಿಳು, ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ತೆಲುಗು ಮಾತನಾಡುವ ಸಮುದಾಯಗಳು [[ಮಹಾಕಾಳಿ|ಮಹಾಕಾಳಿಯ]] ರೂಪವನ್ನು 'ಉಜ್ಜೈನಿ ಮಹಾಕಾಳಿ' ಎಂದು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರು ಚಕ್ರವರ್ತಿ [[ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ|ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯನನ್ನು]] ತಮ್ಮ ಮೊದಲನೆಯವನೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಈ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಕ.

ಭಾರತದ ಇತರ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ, [[ತಂತ್ರ|ತಾಂತ್ರಿಕ]] ಹೆಸರು ''[[ಕಾಳಿ]]'' ಅಥವಾ ''[[ಮಹಾಕಾಳಿ]]'' ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ [[ರುದ್ರ (ಚಲನಚಿತ್ರ)|ರುದ್ರ]] ಅಥವಾ ಮಹಾಕಾಲ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಶಿವನ ಪತ್ನಿಯಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿಯನ್ನು ರಕ್ತಬೀಜದೊಂದಿಗಿನ ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದ [[ದುರ್ಗೆ|ದುರ್ಗೆಯ]] ಮಗಳು ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇತರ ಮೂಲಗಳು ಅವಳು [[ವೀರಭದ್ರ|ವೀರಭದ್ರನ]] ಸಹೋದರಿ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತವೆ, ಅವಳು ಸ್ವತಃ ರುದ್ರನಾಗಿ ಶಿವನ ಕೋಪದಿಂದ ಜನಿಸಿದಳು ಮತ್ತು ಅವಳು ಮಹಾಕಾಳ ಅಥವಾ [[ಭೈರವ|ಭೈರವನ]] ರೂಪದ ಪತ್ನಿ. ಆಳವಾದ ತಾಂತ್ರಿಕ-ಪ್ರಭಾವಿತ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ''ಕಾಳಿ''ಯನ್ನು [[ಶಿವ|ಶಿವನ]] ಪತ್ನಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತವೆ.
[[ಚಿತ್ರ:Goddess_Bhadrakali.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Goddess_Bhadrakali.jpg/220px-Goddess_Bhadrakali.jpg|right|thumb| ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಿ, ಕಾಗದದ ಮೇಲೆ ಗೌಚೆ (ಸುಮಾರು ೧೬೬೦–೭೦)]]

== ಸಮರ ಕಲೆ ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿ ==
ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಮರ ಕಲೆಯ ಪ್ರಕಾರವಾದ [[ಕಳರಿ ಪಯಟ್ಟು|ಕಳರಿಪ್ಪಯಟ್ಟು]] ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುವವರನ್ನು ಭದ್ರಕಾಳಿ ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾಳೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಮಲಬಾರಿನಲ್ಲಿ, ತಾಚೋಳಿ ಒತೇನನ್ ಮತ್ತು ಇತರ ಸಮರ ಕಲಾವಿದರ ಎಲ್ಲಾ ವಿಜಯಗಳು ' ಮಲಯಾಳಿಗಳ ಶಾವೊಲಿನ್ ದೇವಾಲಯ' ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಲೋಕನಾರ್ಕಾವು ದೇವಾಲಯದ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಆಶೀರ್ವಾದದಿಂದಾಗಿ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಕೇರಳದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಹಳ್ಳಿಗಳು ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಕಳರಿ, ಪ್ರಾಚೀನ ಸಮರ ಕಲೆಗಳ ಶಾಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿಗೆ ಮೀಸಲಾಗಿರುವ ಸ್ಥಳೀಯ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ತಮಿಳರಲ್ಲಿ, ಭದ್ರಕಾಳಿಯು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಮರ ಕಲೆಗಳ ಪೋಷಕ ದೇವತೆಯಾಗಿ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ಕಾನೂನು ಪಾಲಿಸುವ ನಾಗರಿಕರ ರಕ್ಷಕನಾಗಿ ಸಮಾನವಾಗಿ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ.

== ಸಮುದಾಯಗಳ ಕುಟುಂಬ ದೇವತೆ ==
ಈಜವರು, [[ಬಿಲ್ಲವರು]], [[ಕೊಡವರು]], ನಾಡರು, ನಂಬೂದಿರಿಗಳು, ಮೂಸತ್ತು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಮತ್ತು [[ನಾಯರ್|ನಾಯರ್‌ಗಳು]] ಸೇರಿದಂತೆ [[ಕೇರಳ]], ದಕ್ಷಿಣ [[ತುಳು ನಾಡು|ಕರ್ನಾಟಕ]] ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ [[ತಮಿಳುನಾಡು|ತಮಿಳುನಾಡಿನ]] ಹಿಂದೂ ಸಮುದಾಯಗಳು ಭದ್ರಕಾಳಿಯನ್ನು ತಮ್ಮ ಕುಟುಂಬ ದೇವತೆಯಾಗಿ (ಪರದೇವತೆ) ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ತಮ್ಮ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಆಯುಧಗಳನ್ನು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ, ಅದು ದೇವಿಯ ಆಯುಧಗಳೆಂದು ಅವರು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. [[ಕುಡುಬಿ ಜನಾಂಗ|ಕುಡುಂಬಿ]] ಸಮುದಾಯದ [[ಕುಲದೇವರು|ಕುಲದೇವತೆ]] ಅಥವಾ ಸಮುದಾಯದ ದೇವತೆ ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರಮ್ಮ, ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರಿನ ತಾಯಿ ದೇವತೆ. ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಕೇರಳದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ, ಇದು ಭದ್ರಕಾಳಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿದೆ. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ [[ಮಕರ ಸಂಕ್ರಾಂತಿ|ಮಕರ ಸಂಕ್ರಾಂತಿಯಂದು]] ಆಚರಿಸಲಾಗುವ ''ತಾಳಪ್ಪೊಲಿ'' ಉತ್ಸವದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ರಾಜ್ಯದಾದ್ಯಂತ (ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮಲಬಾರ್, ತುಳುನಾಡು, ಕೊಡಕ) ಕುಡುಂಬಿ ಜನರು ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಾರೆ. ಉತ್ತರ ಕೇರಳ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿರುವ ತಿಯ್ಯಗಳ ಅನೇಕ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಕಾಳಿ ಶ್ರೀ ಕುರುಂಬ, ಚೀರ್ಂಬಾ, ಪರದೇವತೆ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಎಡ್ಗರ್ ಥರ್ಸ್ಟನ್ ''ಅವರ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಜಾತಿಗಳು ಮತ್ತು ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳ'' ಪ್ರಕಾರ, ಭದ್ರಕಾಳಿ ತಿರುವಾಂಕೂರಿನ ಈಜವರ ಪ್ರಧಾನ ದೇವತೆ. ತಮಿಳುನಾಡಿನ ನಾಡರ್ ಸಮುದಾಯದ ಪ್ರಕಾರ, ದೇವಋಷಿಗಳು ಮತ್ತು ದೇವಕನ್ಯೆಯರಿಗೆ ಏಳು ಮಕ್ಕಳು ಜನಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಭದ್ರಕಾಳಿಗೆ ಕೊಟ್ಟರು. ಅವುಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಹಾಲು ಕೊಟ್ಟಳು. ಈ ಮಕ್ಕಳ ಸಂತತಿಯನ್ನು ಇಂದು ನಾಡಾರ್ ಸಮುದಾಯದ ಪೂರ್ವಜರು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಆಕೆಯನ್ನು ನಾಡರ ತಾಯಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ನಾಡರು ಕೂಡ ತಾವು ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ವಂಶಸ್ಥರು ಎಂದು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ನಾಡಾರ್ ವಸಾಹತುಗಳ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ. ಭದ್ರಕಾಳಿಯು [[ತಮಿಳುನಾಡು|ತಮಿಳುನಾಡಿನ]] ನಾಡಾರ್ ಸಮುದಾಯದ ಅಧಿದೇವತೆಯೂ ಹೌದು. &lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://archive.org/details/nadarsoftamilnad0000hard|title=The Nadars of Tamilnad: The Political Culture of a Community in Change|last=Robert L. Hardgrave|publisher=University of California Press|year=1969|isbn=81-7304-701-4|page=[https://archive.org/details/nadarsoftamilnad0000hard/page/38 38]|url-access=registration}}&lt;/ref&gt; [[ಕಾನ್ಪುರ|ಕಾನ್ಪುರದ]] ಭದ್ರದಲ್ಲಿ ಬೇರುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕನ್ಯಾಕುಬ್ಜ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಅವಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಕುಲದೇವಿ ಎಂದು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಬಹಳ ಹಳೆಯದಾದ ಭದ್ರ ಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವಿರುವುದರಿಂದ ಈ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಭದ್ರ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

== ಕಾಳಿದಾಸ ಮತ್ತು ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ ==
ದಂತಕಥೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಭಾರತೀಯ [[ಸಂಸ್ಕೃತ]] ಕವಿ [[ಕಾಳಿದಾಸ|ಕಾಳಿದಾಸನು]] ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ದೈವಿಕ ಇಚ್ಛೆಯಿಂದಾಗಿ ಮಾತನ್ನು ಪಡೆದನು. ಮತ್ತೊಂದು ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ ಚಕ್ರವರ್ತಿ [[ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ]] ಮತ್ತು ಅವನ ಸಹೋದರ ಭಟ್ಟಿ ಕೂಡ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಕಟ್ಟಾ ಭಕ್ತರಾಗಿದ್ದರು, ಅವರ ಆಶೀರ್ವಾದವು ಅವರ ಮೇಲೆ ಎಲ್ಲಾ ಯಶಸ್ಸಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯನು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಅನೇಕ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳಿಗಾಗಿ ಪ್ರಾರ್ಥನಾ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದನು. ಈ ಸಣ್ಣ ದೇವಾಲಯಗಳ ಸುತ್ತಲೂ ಭಕ್ತಿ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಇಂದಿಗೂ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ. &lt;ref&gt;Ujjaini Mahakali Ammanin Varalaru, Mahatmyam&lt;/ref&gt;

== ಕೇರಳ ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಜಾನಪದ ಕಲಾ ಆಚರಣೆ ==
[[ಚಿತ್ರ:Bhadrakali_in_Meenakshi_temple_Madurai.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Bhadrakali_in_Meenakshi_temple_Madurai.jpg/220px-Bhadrakali_in_Meenakshi_temple_Madurai.jpg|thumb|276x276px| [[ಮಧುರೈ]] ಮೀನಾಕ್ಷಿ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ [[ಮೂರ್ತಿ]]]]
ಕೇರಳವು ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ರೂಪದಲ್ಲಿರುವ ದೇವಿಯ ಆರಾಧನೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಜಾನಪದ ಕಲಾವಿದರ ಆಚರಣೆಗಳು ಮತ್ತು ನೃತ್ಯಗಳ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ಕಾವು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಪೂಜಾ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ (ಸ್ಥೂಲವಾಗಿ ತೋಪು ಎಂದು ಅನುವಾದಿಸಲಾಗಿದೆ) ಅಥವಾ ಸಣ್ಣ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಗ್ರಾಮದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಲ್ಯಾಣದ ಜೊತೆಗೆ, ಈ ಆಚರಣೆಗಳು ಸಿಡುಬು ಮತ್ತು ಇತರ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗಗಳಂತಹ ವಿಪತ್ತುಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಆಚರಣೆಯ ವಿಷಯಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ರಾಕ್ಷಸ ದಾರಿಕಾ ಮತ್ತು ಇತರ ದುಷ್ಟ ಪಾತ್ರಗಳ ಮೇಲೆ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ವಿಜಯದ ಸುತ್ತ ಸುತ್ತುತ್ತವೆ.

ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರಗಳು:
# [[ತೆಯ್ಯಂ]]
# ತೀಯಾಟ್ಟು
# ಪಡಯಣಿ
# ಪೂತನುಮ್ತಿರಾಯುಮ್
# ಮುದಿಯೆಟ್ಟು
# ಕುತ್ತಿಯೊಟ್ಟಂ
# ಕೆಟ್ಟುಕಚ್ಚ
# ಅಪಿಂಡಿ ವಿಳಕ್ಕು ಅಥವಾ ಅಲ್ಪಿಂಡಿವಿಳಕ್ಕು
# ತಿರಾ

[[ಚಿತ್ರ:Bhadrakali_Temple_of_Kathmandu,_Nepal_Rajesh_Dhungana_(2).jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Bhadrakali_Temple_of_Kathmandu%2C_Nepal_Rajesh_Dhungana_%282%29.jpg/244px-Bhadrakali_Temple_of_Kathmandu%2C_Nepal_Rajesh_Dhungana_%282%29.jpg|thumb|244x244px| ನೇಪಾಳದ ಕಠ್ಮಂಡುವಿನಲ್ಲಿ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ .]]

== ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ==
=== ನೇಪಾಳ ===
* ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ನೇಪಾಳದ ಕಠ್ಮಂಡುವಿನಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಸಾಹಿದ್ ಗೇಟ್ ಬಳಿ ಇದೆ. ದೇವಾಲಯವು ತುಂಡಿಖೇಲ್‌ನ ಪೂರ್ವ ಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ''ಶ್ರೀ ಲುಮಾಧಿ ಭದ್ರಕಾಳಿ'' ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇದು ನೇಪಾಳದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ''[[ಶಕ್ತಿ ಪೀಠಗಳು|ಶಕ್ತಿಪೀಠ]]''ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ''[[ಕಾಳಿ]]'' ದೇವಿಯ ಒಂದು ರೂಪ, [[ಸಂಸ್ಕೃತ|ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ]] ''ಭದ್ರಕಾಳಿ'' ಎಂದರೆ ''ಆಶೀರ್ವಾದ, ಮಂಗಳಕರ, ಸುಂದರ ಮತ್ತು ಸಮೃದ್ಧಿ'' ಮತ್ತು ಅವಳನ್ನು ''ಸೌಮ್ಯ ಕಾಳಿ'' ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ದೇವಿಯ ಇನ್ನೊಂದು ಹೆಸರು ''ಲಜ್ಜಾಪಿತ್.''
* ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಕುಂದಹಾರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ [[ಪೊಖರಾ|ಪೋಖರಾದ]] ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಬೆಟ್ಟದ ಮೇಲಿರುವ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು [[ಕಾಳಿ]] ದೇವಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ.

=== ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ ===
* ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶದ ಸಿರ್ಮೂರ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕೋಲಾರ ತಹಸಿಲ್ ಪೌಂಟಾ ಸಾಹಿಬ್ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಭದ್ರಕಾಳಿ ಮಾತಾ ದೇವಸ್ಥಾನ. ಇದು ೨೨ ಆಗಿದೆ&amp;nbsp;ಎನ್‍ಹೆಚ್೭೨ ನಲ್ಲಿ ಪೌಂಟಾ ಸಾಹಿಬ್‌ನಿಂದ ಕಿ.ಮೀ. ಈ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿರುವ ವಿಗ್ರಹವು ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ. ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳು ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಹಿಂದೂ ಲಾಬನ ಜಾತಿ ಮಾ ಭದರ್ಕಾಳಿ ಪೂಜೆ.
[[ಚಿತ್ರ:Bhadrakali_temple_pokhara.JPG|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Bhadrakali_temple_pokhara.JPG/220px-Bhadrakali_temple_pokhara.JPG|thumb| ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಾಲಯವು [[ನೇಪಾಳ|ನೇಪಾಳದ]] [[ಪೊಖರಾ|ಪೋಖರಾದಲ್ಲಿರುವ]] ಪಗೋಡ ಶೈಲಿಯ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ]]

=== ಗುಜರಾತ್ ===
* ಅಹಮದಾಬಾದ್, ಗುಜರಾತ್ ಅವಳು ನಗರವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾಳೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ದೇವಾಲಯದ ಸ್ಥಾನವು ನಗರದ ಕೋಟೆಯ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿದೆ.
* ಆನಂದ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಭದ್ರನ್. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.bhadrakalimaa.com/|title=Bhadrakali maa temple|website=www.bhadrakalimaa.com}}&lt;/ref&gt;

=== ಜಾರ್ಖಂಡ್ ===
* ಛತ್ರದ ಇಟ್ಖೋರಿಯಲ್ಲಿರುವ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ. ಇದು 35 ಆಗಿದೆ&amp;nbsp;ಚತ್ರದ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಕಿಮೀ ಮತ್ತು ೧೬&amp;nbsp;ಚೌಪರಾನ್‌ನ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಟ್ರಂಕ್ ರಸ್ತೆಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದ್ದು, ಬೆಟ್ಟ ಮತ್ತು ಅರಣ್ಯದಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿದಿರುವ ಮಹಾನದ (ಮಹಾನೆ) ನದಿಯ ದಡದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ದೇವಾಲಯದ ಜೊತೆಗೆ ನೀರಿನ ಸಂಗ್ರಹಾಗಾರವಿದೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://hazaribag.jharkhand.org.in/|title=Hazaribagh &amp;#124; Hazaribag District &amp;#124; Hazaribagh City &amp;#124; Jharkhand.org.in &amp;#124; Vinoba Bhave University}}&lt;/ref&gt;

=== ಕರ್ನಾಟಕ ===
* ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಮುತ್ತಾರ್ಮುಡಿ

ದಕ್ಷಿಣ ಕೊಡಗು
* ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನವರ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಬೆಳ್ಳೂರು- ಹುದಿಕೇರಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಕೊಡಗು
* ಶ್ರೀ ಪ್ರಸನ್ನ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಗೆಜ್ಜಗಡಹಳ್ಳಿ, ದಾಸನ ಕರಕುಳಮಿ, ಶಿವನಾಪುರ ಅಂಚೆ, ತುಮಕೂರು ರಸ್ತೆಯಿಂದ ಹೊರಗೆ, ಬೆಂಗಳೂರು ೫೬೨೧೨೩

[[ಚಿತ್ರ:Thirumudi_of_Pathiyanadamma.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Thirumudi_of_Pathiyanadamma.jpg/220px-Thirumudi_of_Pathiyanadamma.jpg|thumb| ಪತಿಯನಾಡು ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿ ವಿಗ್ರಹ]]

=== ಕೇರಳ ===
* ಚೆಟ್ಟಿಕುಲಂಗರ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಕೇರಳದ ಮಾವೆಲಿಕ್ಕರ ಬಳಿ.
* ಕಲರಿವಾತುಕ್ಕಲ್ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಕಣ್ಣೂರು, ಕೇರಳ; [[ಕಳರಿ ಪಯಟ್ಟು|ಕಲರಿಪಯಟ್ಟು]] ಸಮರ ಕಲೆಯ ತಾಯಿಯಾಗಿ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಉಗ್ರ ರೂಪ. ಮಲಬಾರ್‌ನಲ್ಲಿನ ಜಾನಪದ ನೃತ್ಯವು ಚಿರಕ್ಕಲ್ ರಾಜನ ಅನುಮತಿಯೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇಡೀ ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಅಂತಿಮ ತೆಯ್ಯಂ ಕಲರಿವಾತುಕ್ಕಲ್ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿದೆ. ಆಚರಣೆಗಳು ಶಾಕ್ತೇಯ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿವೆ.
* ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ತ್ರಿಶೂರ್, ಕೇರಳ; ಸಂಗಮ್ ಯುಗದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಮಹೋದಯಪುರಂ (ಕೊಡಂಗಲ್ಲೂರು) ಕೇರಳವನ್ನು ಆಳಿದ ಚೇರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿತ್ತು. ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿಯು ತನ್ನ ಉಗ್ರರೂಪದಲ್ಲಿ ಮಹಾದೇವರು ( [[ಶಿವ]] ) ಮತ್ತು ಸಪ್ತಮಾತೃಕ್ಕಲ್ ಜೊತೆಗೆ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾಳೆ.
* ಕೇರಳದ ಕಣ್ಣೂರಿನ ಪಯಂಗಡಿಯಲ್ಲಿರುವ ತಿರುವರ್ಕಾಡು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ದಾರುಕಾಸುರನ ಕೋಟೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾದ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಮತ್ತು ಅಗ್ರಗಣ್ಯ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವಾಗಿದೆ. ಭದ್ರಕಾಳಿ ಇಲ್ಲಿ ದಾರಿಕನ ಶಿರಚ್ಛೇದ ಮಾಡಿದಳು. ಶಾಕ್ತೇಯ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಪೂಜೆ ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಕಾಶ್ಮೀರ ಮತ್ತು ಬಂಗಾಳದಿಂದ ವಲಸೆ ಬಂದ ಪುರೋಹಿತರಾದ ಭಟ್ಟಾರಕರು (ಪಿಡರಾರಸ್) ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ವಿಗ್ರಹವು ಸುಮಾರು ೬ ಅಡಿ ಎತ್ತರವಿದ್ದು, ದಾರುಕನನ್ನು ವಧಿಸುವ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ತಿರುವರ್ಕಟ್ಟು ಬಹಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಮಾಟ ಮಂತ್ರ ನಿವಾರಣೆಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ.
* ಥೋನಿಯಾಕಾವು ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಭಾರತದ ಕೇರಳ ರಾಜ್ಯದ ಪುಥೆನ್‌ಪೀಡಿಕಾ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿದೆ
* ಮಲಯಾಳಪ್ಪುಳ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಪತ್ತನಂತಿಟ್ಟ
* ಪನಯನ್ನಾರ್ಕಾವು, ಕೇರಳದ ಮಾವೇಲಿಕ್ಕರ ಬಳಿ
* ತ್ರಿಶೂರಿನ ಪರಮೆಕ್ಕಾವು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ.
* ಪಥಿಯನಾಡು ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ - [[ಭಾರತ|ಭಾರತದ]] [[ಕೇರಳ|ಕೇರಳದಲ್ಲಿ]] ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಪೂಜ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಮುಲ್ಲಸ್ಸೆರಿಯಲ್ಲಿದೆ . ಇದು ಕರಕುಲಂನಿಂದ ೧.೫ ಕೀಮೀ (೦.೯೩ ಮೈಲಿ) ದೂರದಲ್ಲಿದೆ.
* ಪತ್ತುಪುರಕ್ಕವು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಪಂದಳಂ
* ಸರ್ಕಾರಾದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ಸರ್ಕಾರಾ, ಚಿರೈನ್‌ಕೀಜ್, ತಿರುವನಂತಪುರಂ, ಕೇರಳ (ಶ್ರೀ ಸರ್ಕಾರಾ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಕೇರಳದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರ ಪೊಂಗಲ, ಸರ್ಕಾರ ಕಲಿಯುಟ್ಟು ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರ ಭರಣಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಉತ್ಸವಗಳಾಗಿವೆ. ಈ ಮೂರು ಹಬ್ಬಗಳು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಎರಡು ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತವೆ ! ಈ ಮೂರು ಉತ್ಸವಗಳಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಜನರು ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಾರೆ.
* ಕೇರಳದ ಅಂಗಡಿಪ್ಪುರಂನಲ್ಲಿರುವ ತಿರುಮಂಧಮಕುನ್ನು ದೇವಸ್ಥಾನ ; ಬಾಗವತಿ ಬಳಿಯಿರುವ ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿ, ಗಣೇಶನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ದೇವಾಲಯವು ಬಾಲ್ಯ ಮತ್ತು ಮದುವೆಗಾಗಿ ಆಗಿದೆ.
* ತಿರುಮಂಧಮಕುನ್ನು ದೇವಸ್ಥಾನ, ಅಂಗಡಿಪುರಂ, ಮಲಪ್ಪುರಂ ಜಿಲ್ಲೆ
* ಕೋತಮಂಗಲಂ ಬಳಿಯ ಕೊಟ್ಟಪ್ಪಾಡಿಯಲ್ಲಿರುವ ತೃಕ್ಕರಿಯೂರು ಕೊಟ್ಟೆಕ್ಕಾವು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಕಾಳಿ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದು ಮತ್ತು ಪ್ರತಿ 12 ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ನಡೆಯುವ ''ಗರುಡನ್ ತೂಕಂ'' ಮೀನ ಭರಣಿ, ''ಸತ್ರುತ ಸಂಹಾರ ಪೂಜೆ'' ಮತ್ತು ''ಮುಡುಯೆಟ್'' ಆಚರಣೆಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ''ರಾಕ್ಷಸ್ಸಿನುಂ ಸರ್ಪತಿನುಂ ಪದ್ಮಮಿತ್ತು ನಿವೇದಿಯಂ''.
* ವಜಪ್ಪುಲ್ಲಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಕೇರಳದ [[ತ್ರಿಶೂರು|ತ್ರಿಶೂರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ]] ವಾಜಪ್ಪುಲ್ಲಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಕಾಳಿ ದೇವಿಗೆ ಗುರುತಿ ಪೂಜೆಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾದ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ. ವಜಪ್ಪುಲ್ಲಿ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ರಾತ್ರಿ ಕಾಳಿ ದೇವಿಯ ಉಗ್ರ ರೂಪಕ್ಕೆ ಗುರುತಿ ಪೂಜೆಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಗುರುತಿ ಪೂಜೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದೇವಿಗೆ ಗುರುತಿಯನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಗುರುತಿ ಎಂಬುದು ಅರಿಶಿನ, ಸುಣ್ಣ ಮತ್ತು ಇತರ ಪೂಜಾ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳ ಕೆನೆ ಮಿಶ್ರಣವಾಗಿದೆ. ಗುರುತಿ ರಕ್ತವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಅದು ಚೈತನ್ಯವಾಗಿದೆ.
* ವೆಲ್ಲಯಣಿ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, [[ತಿರುವನಂತಪುರಮ್|ತಿರುವನಂತಪುರ]], ಕೇರಳ. ಕೇರಳದ ತಿರುವನಂತಪುರದ ವೆಲ್ಲಯಣಿಯಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಉದ್ದದ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಯೇತರ ಉತ್ಸವವನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತದೆ (೩ ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ೬೦ ದಿನಗಳ ಉತ್ಸವ). ಈ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿನ ವಿಗ್ರಹವು ತುಂಬಾ ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಶುದ್ಧ ಚಿನ್ನದಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಅತ್ಯಂತ ಪುರಾತನವಾಗಿದ್ದು, ೮೦೦ ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದು ಎಂದು ಲೆಕ್ಕಹಾಕಲಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ತನ್ನ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಚರಣೆಗಳಿಂದಾಗಿ ಇತರ ದೇವಾಲಯಗಳಿಗಿಂತ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ.
* ಮಣಕ್ಕಟ್ಟು ಭದ್ರ ದೇವಸ್ಥಾನ, [[ಕೇರಳ|ಕೇರಳದ]] ಕೊಟ್ಟಾಯಂನಲ್ಲಿರುವ ಚಿರಕ್ಕಡವು, ಇದು ಪ್ರತಿನಿತ್ಯ ಗುರುತಿ ಪೂಜೆಯನ್ನು ನಡೆಸುವ ಅಪರೂಪದ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. [[ಶಬರಿಮಲೆ]] ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಪಿಟ್‌ಸ್ಟಾಪ್.

[[ಚಿತ್ರ:Bhadrakali_Ujjain.JPG|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Bhadrakali_Ujjain.JPG/220px-Bhadrakali_Ujjain.JPG|thumb| ಮಾ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ [[ಉಜ್ಜೆಯನ್|ಉಜ್ಜಯಿನಿ]]]]
ಶ್ರೀ ಕನಿಲ ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಮಂಜೇಶ್ವರ, ಕಾಸರಗೋಡು ಜಿಲ್ಲೆ

=== ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ ===
* ಮಾ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ [[ಉಜ್ಜೆಯನ್|ಉಜ್ಜಯಿನಿ]]
* ಮಾ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಛತ್ತರ್‌ಪುರ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಬಡೌರಾ ಕಲಾ

=== ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ===
* ಶ್ರೀ ಸಾತೇರಿ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಆರೋಂಡ ಸಾವಂತವಾಡಿ ತಾಲೂಕು, ಸಿಂಧುದುರ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ.

=== ಒಡಿಶಾ ===
* ಆಹಾರಪದ ಗ್ರಾಮದ ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಭದ್ರಕ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಭದ್ರಕ್ ನಿಂದ ೮ ಕಿಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://bhadrak.nic.in/bhadrakali.htm|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304065036/http://bhadrak.nic.in/bhadrakali.htm|archive-date=2016-03-04|access-date=2015-08-03}}&lt;/ref&gt;

=== ರಾಜಸ್ಥಾನ ===
* [[ಚಿತ್ರ:Kalika_Mata_Temple,_Chittorgarh_Fort.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Kalika_Mata_Temple%2C_Chittorgarh_Fort.jpg/220px-Kalika_Mata_Temple%2C_Chittorgarh_Fort.jpg|alt=Kalika Mata Temple, Chittorgarh Fort|thumb| ಕಾಳಿಕಾ ಮಾತಾ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಚಿತ್ತೋರಗಢ ಕೋಟೆ]] ಕಾಳಿಕಾ ಮಾತಾ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಚಿತ್ತೋರ್‌ಗಢ &lt;ref&gt;Amit Nigam: ''Ratlam ki Tripura sundari'', Democratic World, 28 December 2006&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Amit Nigam: Ratlam ki Tripura sundari, Democratic World, 28 December 2006&lt;/ref&gt;

[[ಚಿತ್ರ:Thoothukudi,_Sivagnanapuram,_Arulmigu_Bhadrakali_Amman.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Thoothukudi%2C_Sivagnanapuram%2C_Arulmigu_Bhadrakali_Amman.jpg/220px-Thoothukudi%2C_Sivagnanapuram%2C_Arulmigu_Bhadrakali_Amman.jpg|thumb| ತೂತುಕುಡಿ, ಶಿವಜ್ಞಾನಪುರಂ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್]]
* ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಹನುಮಾನ್‌ಗಢ : [[ರಾಜಸ್ಥಾನ|ರಾಜಸ್ಥಾನದ]] ಹನುಮಾನ್‌ಗಢ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿದೆ . ಮಹಾರಾಜ ಗಂಗಾ ಸಿಂಗ್ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಮಾ ಭದ್ರಕಾಳಿಯ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ

=== ತಮಿಳುನಾಡು ===
[[ಚಿತ್ರ:Bhadrakali_Amman.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Bhadrakali_Amman.jpg/220px-Bhadrakali_Amman.jpg|thumb| ಶಿವಕಾಶಿಯಲ್ಲಿ ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್]]
* ಅಂತಿಯೂರ್, ಈರೋಡ್ ಜಿಲ್ಲೆ, ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* [[ಕೊಯಂಬತ್ತೂರು|ಕೊಯಮತ್ತೂರು]], ಮೆಟ್ಟುಪಾಳ್ಯಂ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ವನ-ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* [[ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿ]] :- ಕನ್ನತಂಕುಝಿಯಲ್ಲಿರುವ ಶ್ರೀ ಭದ್ರೇಶ್ವರಿ ಅಮ್ಮನ್ ದೇವಸ್ಥಾನ - ಪಂಡಾರಂ ನಾಡಾರ್, ಮಾಥನ್, ಸಂಗಿಲಿ, ಪದ್ಮನಾಭನ್, ಪೆರುಮಾಳ್, ಪೊನ್ನಮ್ಮಾಳ್-ಪೊನ್ನುಮುತ್ತು, ರಾಜಮಣಿ ಮತ್ತು ಕೊಚ್ಚಪ್ಪಿ ನಾಡಾರ್ ಮತ್ತು ಅವರ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗಳ ನಾಡಾರ್ ಕುಟುಂಬದಿಂದ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಿಸಲ್ಪಡುವ ಹಳೆಯ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯುತ ದೇವಾಲಯ. ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಪಂಗುನಿ ಮಾಸದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ವಾರ್ಷಿಕ ಹಬ್ಬ ಮತ್ತು ಸಾವಿರಾರು ನಾಡರ ಕುಟುಂಬಗಳು ದೇವಿಯನ್ನು ಪೂಜಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.
* [[ಮಧುರೈ]], ಮಾದಪುರಂ, ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿಯಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* ನಾಗಪಟ್ಟಿಣಂ, ಶ್ರೀ ಮಹಾ ರುತ್ರಕಾಳಿಯಂಬಾಳ್ ದೇವಸ್ಥಾನ - ಚಿತ್ರ ಪೌರ್ಣಮಿ ತಿರುವಿಜಾ
* ರಾಜಪಾಲಯಂ, ಪಚ್ಚಮಾಡಂ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ಪಚ್ಚಮದಂ ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* ಶಿವಗಂಗೈ, ಕೋಲಂಗುಡಿ, ಶ್ರೀ ವೆಟ್ಟುದಯಾರ್ ಕಾಳಿಯಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* ಶಿವಕಾಶಿ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* ತೂತುಕುಡಿ, ಪೂಬಲರಾಯರಪುರಂ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್ - ಅಮ್ಮನ್ ಕೊಡೈ - ಚಿತ್ತಿರೈ ಕಳೆದ ಮಂಗಳವಾರ, ದಸರಾ ಕಾರ್ ಉತ್ಸವ.
* ತೂತುಕುಡಿ, ಶಿವಜ್ಞಾನಪುರಂ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್ - ಅಮ್ಮನ್ ಕೊಡೈ - ಅವನಿ ಮೊದಲ ಮಂಗಳವಾರ, ಸಾಮಿ ಕೊಡೈ - ಪಂಗುನಿ ಮೊದಲ ಶುಕ್ರವಾರ.
* ತೂತುಕುಡಿ, ಸಿಂಧಲಕರೈ, ಶ್ರೀ ವೆಕ್ಕಲಿಯಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* ತೆಂಕಶಿ, ಸುರಂದೈ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* [[ತಿರುಚ್ಚಿರಾಪಳ್ಳಿ|ತಿರುಚ್ಚಿ]], ಊರಯೂರ್, ಶ್ರೀ ವೆಕ್ಕಲಿಯಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್.
* ವಡಮಟ್ಟಂ - ೬೧೨೨೦೧, ಕುಂಭಕೋಣಂ ಹತ್ತಿರ, ಅರುಲ್ಮಿಗು ಶ್ರೀ ವಡಪತಿರಕಾಳಿ, ಹೊಂಗಾರ ರೂಪಂ, ಪೆರುಮಾಳ್ ಮೊಳವರ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಎದುರಾಗಿದೆ.
* ಚೆಂಗಲ್ಪಟ್ಟು, ಹನುಮಂತಪುರಂ, ಪಿಡಾರಿ ಬದ್ರ ಕಾಳಿಯಮ್ಮನ್ ಕೋಯಿಲ್
* ಮಧುರೈ, ವೀರಲಂಪಟ್ಟಿ, ಬದ್ರಕಳ್ಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ದೇವಸ್ಥಾನ.
* ಪಾಲಮೇಡು, ಮಧುರೈ, ಪತಿರಕಲ್ಲಿ ಅಮ್ಮನ್ ದೇವಸ್ಥಾನ
* ರಾಮನಾಥಪುರಂ, ತಾಮರೈಕುಲಂ, ಶ್ರೀ ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ದೇವಸ್ಥಾನ - ಜಾನಪದ ಉತ್ಸವ - ಪುರತಾಸಿ ಮಾಸದ ನವರಾತ್ರಿ ದಿನಗಳು
* ಕೇರಳದ ಗಡಿಯ ಸಮೀಪ ಕೊಲ್ಲಂಕೋಡ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಶ್ರೀ ಭಾರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಮಂಡೈಕ್ಕಾಡು ಶ್ರೀ ಭದ್ರೇಶ್ವರಿ ದೇವಸ್ಥಾನ.
* ತೇನಿ ಪತಿರಕಾಳಿಪುರಂ, ಪತಿರಕಾಳಿಪುರಂ ಅರುಲ್ಮಿಗು ಭದ್ರಕಾಳಿ ಅಮ್ಮನ್ ಕೋವಿಲ್ - ಅಮ್ಮನ್ ಕೊಡೈ - ಚಿತಿರೈ ೩ ನೇ ಮಂಗಳವಾರ.

=== ತೆಲಂಗಾಣ ===
* ತೆಲಂಗಾಣದ [[ವರಂಗಲ್|ವಾರಂಗಲ್‌ನಲ್ಲಿರುವ]] ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ . ಭದ್ರಕಾಳಿ (ಮಹಾ ಕಾಳಿ ಮಾತಾ) ಆ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗವನ್ನು ಆಳಿದ ವಾರಂಗಲ್‌ನ (ಓರುಗಲ್ಲು ಅಥವಾ ಏಕಶಿಲಾ ನಗರಂ) ಹಿಂದೂ [[ಕಾಕತೀಯ|ಕಾಕತೀಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ]] ಪ್ರಮುಖ ದೇವತೆ. ಕಾಕತೀಯ ಯೋಧರು ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಹೊರಡುವ ಮೊದಲು ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಿಯ ಆಶೀರ್ವಾದವನ್ನು ಕೋರಲು ಆಚರಣೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿ (ಮತ್ತು ಮಾನವ, ಕೆಲವು ಖಾತೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ) ಯಜ್ಞಗಳನ್ನು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಯಿತು. 
*

=== ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ ===
* ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಭದ್ರಸ್, ಘಟಂಪುರ, ಕಾನ್ಪುರದಲ್ಲಿದೆ.

=== ಉತ್ತರಾಖಂಡ ===
* ಭದ್ರಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಬನ್ಸ್‌ಪಟನ್-ಕಂದಾ ರಸ್ತೆ, [[ಕಾಂಡಾ|ಕಾಂಡ, ಉತ್ತರಾಖಂಡ]], ಜಿಲ್ಲೆ [[ಬಾಗೇಶ್ವರ್|ಬಾಗೇಶ್ವರ]], [[ಉತ್ತರಾಖಂಡ]] . ಸುಂದರವಾದ ಜಲಪಾತದ ಬಳಿ ಇರುವ ಪುರಾತನ ದೇವಾಲಯ. ಖಾಂತೋಲಿಯ ಪಂತ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಅರ್ಚಕರು. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.google.co.in/maps/place/Bhadrakali+Temple/@29.8092528,79.967103,15z/data=!4m5!3m4!1s0x0:0x16b9f20982b3b81!8m2!3d29.8092528!4d79.967103?shorturl=1|title=Bhadrakali Temple|website=Bhadrakali Temple}}&lt;/ref&gt;

=== ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ ===
* ಕಾಳಿಘಾಟ್ ಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಕಾಳಿಘಾಟ್ ಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಭಾರತದ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿರುವ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದ್ದು, ಹಿಂದೂ ದೇವತೆ ಕಾಳಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿದೆ. ಇದು ೫೧ [[ಶಕ್ತಿ ಪೀಠಗಳು|ಶಕ್ತಿ ಪೀಠಗಳಲ್ಲಿ]] ಒಂದಾಗಿದೆ. ಪಂಗಡದ ಭೇದವಿಲ್ಲದೆ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತದ ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳು ಈ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಚೌರಂಗ ಗಿರಿ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ದಸನಾಮಿ ಸನ್ಯಾಸಿಯು ಕಾಳಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸಿದ ಆರಾಧನೆಯೊಂದಿಗೆ ಕಾಳಿಘಾಟ್ ಸಹ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಕಲ್ಕತ್ತಾದ ಚೌರಿಂಗಿ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಅವನ ಹೆಸರನ್ನು ಇಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==
{{Reflist}}

== ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ==
* [https://web.archive.org/web/20140714110253/http://keralapilgrimcenters.com/kodimatha-pallipurathu-kavu-bhagavathy-temple-kerala/#sthash.aDinhaHK.dpuf ಕೋಡಿಮಠ ಪಲ್ಲಿಪುರತು ಕಾವು ಭಗವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ಕೇರಳ | ಕೇರಳ ಯಾತ್ರಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳು]

[[ವರ್ಗ:ದೇವತೆಗಳು]]</text>
      <sha1>c78gormbdrn8bilcsb0j0x5hebf6sut</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಸಾತ್ಪುರ ಪ್ರಕಲ್ಪನೆ Satpura hypothesis</title>
    <ns>0</ns>
    <id>144460</id>
    <revision>
      <id>1113354</id>
      <timestamp>2022-08-11T12:34:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Shivaprakash Adavanne</username>
        <id>77068</id>
      </contributor>
      <comment>ಹೊಸ ಪುಟ: == ಸಾತ್ಪುರ ಪ್ರಕಲ್ಪನೆ Satpura hypothesis== ಕೆಲವು ಪಕ್ಗಿಗಳು ಈಶಾನ್ಯ ಭಾರತ – ಪಶ್ಚಿಮಘಟ್ಟಗಳ ಅಧಿಕ ತೇವಾಂಶವುಳ್ಳ ನಿತ್ಯ ಹರಿದ್ವರ್ಣದ ಮಳೆಕಾಡಿನಲ್ಲಷ್ಟೇ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದು ಇವುಗಳ ನಡುವಿನ 1500 ಮೈಲಿ ಅಗಾಧ ಅಂತರದಲ್ಲಿನ ವಿ...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5108" xml:space="preserve">== ಸಾತ್ಪುರ ಪ್ರಕಲ್ಪನೆ Satpura hypothesis==
ಕೆಲವು ಪಕ್ಗಿಗಳು ಈಶಾನ್ಯ ಭಾರತ – ಪಶ್ಚಿಮಘಟ್ಟಗಳ ಅಧಿಕ ತೇವಾಂಶವುಳ್ಳ ನಿತ್ಯ ಹರಿದ್ವರ್ಣದ ಮಳೆಕಾಡಿನಲ್ಲಷ್ಟೇ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದು ಇವುಗಳ ನಡುವಿನ 1500 ಮೈಲಿ ಅಗಾಧ ಅಂತರದಲ್ಲಿನ ವಿಶಾಲ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ಕಾಣಸಿಗುವುದಿಲ್ಲ. ಈ ಒಂದು ವಿಶಿಷ್ಟತೆ ಸಲೀಂ ಆಲಿಯವರಿಗೆ ಟ್ರಾವಂಕೂರ್‌ನ ಹಕ್ಕಿ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ(1935)&lt;ref&gt;೧&lt;/ref&gt;ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಈ ಎರಡೂ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಷ್ಟೇ ಕಾಣಸಿಗುವ ಪಕ್ಷಿಗಣಗಳನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸುವ ಅಗಾಧ ಅಂತರಕ್ಕೆ ಯುಕ್ತ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವಿವರಣೆ  ಕೆಳಗಿನಂತಿದೆ.  
ಭಾರತೀಯ ಪರ್ಯಾಯ ದ್ವೀಪದ ಭೌಗೋಳಿಕ ಇತಿಹಾಸದ ಒಂದು ಹಂತದಲ್ಲಿ ಎತ್ತರದ ಪರ್ವತಶ್ರೇಣಿಗಳ ನಿರಂತರ ಸರಪಳಿ ಹಿಮಾಲಯದಿಂದ-ಗಾರೋ ಪರ್ವತಗಳು – ಸಾತ್ಪುರ ಶ್ರೇಣಿ-ಪಶ್ಚಿಮಘಟ್ಟಗಳವರೆಗೆ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದು, ಇಂದಿಗಿಂತ ಸಾವಿರಾರು ಅಡಿಗಳಷ್ಟು ಎತ್ತರವಿದ್ದು, ತೇವಾಂಶವುಳ್ಳ ನಿತ್ಯಹರಿದ್ವರ್ಣದ ಮಳೆಕಾಡಿನಿಂದಾವರಿಸಿತ್ತು(ಸಾತ್ಪುರ ಶ್ರೇಣಿ  ಇಂದಿಗಿಂತ 3000 ಅಡಿಗಳಷ್ಟು ಎತ್ತರವಿತ್ತು). ಈ ಪರ್ವತ ಮಾಲೆ ಸೇತುವೆಯಾಗಿ ಮಲಯನ್  ವಲಯದ ಪ್ರಾಣಿ-ಸಸ್ಯಗಳು ಭಾರತೀಯ ಪರ್ಯಾಯ ದ್ವೀಪ-ಪಶ್ಚಿಮಘಟ್ಟಗಳಿಗೆ ಹರಡಲು ಸಹಕಾರಿಯಾಯಿತು.
ಲಕ್ಷಾಂತರ ವರ್ಷಗಳ ಗಾಳಿ -ಮಳೆ-ಬಿಸಿಲಿನಿಂದಾದ ಸವೆತ ನಿರಂತರವಾಗಿದ್ದ ಪರ್ವತ ಶ್ರೇಣಿಗಳ ಎತ್ತರವನ್ನು ಕುಬ್ಜಗೊಳಿಸಿದ್ದರಿಂದ,  ಆರ್ದ್ರ  ವಾತಾವರಣ ಕ್ಷೀಣಿಸಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಆರ್ದ್ರ ವಾತಾವರಣಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡು ಬಾಳುತ್ತಿದ್ದ ಅರಣ್ಯ ಪಕ್ಷಿಗಳು ಕ್ರಮೇಣ ಇಳಿಮುಖವಾಗಿ ಇಲ್ಲವಾಗಿವೆ. ಅಗತ್ಯವಾದ ಆರ್ದ್ರತೆ ಮತ್ತು ಸಸ್ಯವರ್ಗದ ಅವಶೇಷಗಳು ಉಳಿದ ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಈ ವಿಶೇಷ ಪಕ್ಷಿಗಣಗಳು  ಇಂದಿಗೂ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ. 
ಮಲಯನ್ ವಲಯದ ಪ್ರಾಣಿ-ಸಸ್ಯಗಳು ಭಾರತೀಯ ಪರ್ಯಾಯ ದ್ವೀಪ-ಪಶ್ಚಿಮಘಟ್ಟಗಳಿಗೆ ಹರಡಲು ಸಾತ್ಪುರ ಪರ್ವತ ಶ್ರೇಣಿಗಳು ಸೇತುವೆಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿವೆ ಎಂಬುದೇ “ಸಾತ್ಪುರ ಪ್ರಕಲ್ಪನೆ”(Satpura hypothesis). ಹಿಮಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕಾಣ ಬರುವ ಕೆಲ ಮೀನುಗಳು ಭಾರತೀಯ ಪರ್ಯಾಯದ್ವೀಪದೆಲ್ಲೆಡೆ ಕಾಣಬರುವುದರ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಾಗಿ ಈ ಪ್ರಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ ಇದು ಸುಂದರ್‌ ಲಾಲ್‌ ಹೋರಾ ಅವರು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದ ಪ್ರಾಣಿಭೌಗೋಳಿಕಾ ಕಲ್ಪನೆ (1949)&lt;ref&gt;೨&lt;/ref&gt;.
ಈ ಪ್ರಾಣಿಭೌಗೋಳಿಕಾ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಕ್ರಮೇಣ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ, ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಚಲತೆಯನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತದೆ.  ಆ ನಂತರದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ, ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರ ಹಾಗೂ ಇತರ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿನ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಅದರ ಬೆಂಬಲಕ್ಕೆ ಸ್ಥಿರವಾಗಿ ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ&lt;ref&gt;೩&lt;/ref&gt;.

&lt;ref&gt;https://www.researchgate.net/publication/279866599_On_Salim_Ali's_trail_A_comparative_assessment_of_southern_Kerala's_avifauna_after_75_years&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;https://en.wikipedia.org/wiki/Sunder_Lal_Hora&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;https://www.researchgate.net/publication/237494285_Endemic_fishes_of_Western_Ghats_and_the_Satpura_Hypothesis&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>1b1ghtf58nrt1rfpnn7q7eo9ti9wsuh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಸದಸ್ಯ:Vismaya U/ನನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಪುಟ2</title>
    <ns>2</ns>
    <id>144461</id>
    <redirect title="ದೌಲತ್ ಸಿಂಗ್ ಕೊಠಾರಿ" />
    <revision>
      <id>1113357</id>
      <timestamp>2022-08-11T13:44:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <comment>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್ [[ಸದಸ್ಯ:Vismaya U/ನನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಪುಟ2]] ಪುಟವನ್ನು [[ದೌಲತ್ ಸಿಂಗ್ ಕೊಠಾರಿ]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: ಲೇಖನ ತಯಾರಾಗಿದೆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="64" xml:space="preserve">#REDIRECT [[ದೌಲತ್ ಸಿಂಗ್ ಕೊಠಾರಿ]]</text>
      <sha1>jkt27ch8cv9tewigpumzu8txudg9vzr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಅಂಜನ್‍ವೇಲ್ ಕೋಟೆ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>144462</id>
    <revision>
      <id>1113362</id>
      <timestamp>2022-08-11T14:13:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kartikdn</username>
        <id>1134</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1101074878|Anjanvel Fort]]&quot; ಪುಟವನ್ನು ಅನುವಾದಿಸುವುದರಿಂದ ಸೃಷ್ಟಿಸಲಾಯಿತು</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4749" xml:space="preserve">
[[ಚಿತ್ರ:Gopalgad Outer Wall.jpg|thumb|ಅಂಜನ್‍ವೇಲ್ ಕೋಟೆ]]

'''ಗೋಪಾಲಗಡ್ ಕೋಟೆ''' / '''ಅಂಜನವೇಲ್ ಕೋಟೆ''' ಭಾರತದ [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]] ರಾಜ್ಯದ ರತ್ನಾಗಿರಿ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ಒಂದು ಕೋಟೆ. ಈ ಕೋಟೆಯು ರತ್ನಾಗಿರಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಕೋಟೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಕೋಟೆಯು ಒಂದು ಎದ್ದುಕಾಣುವ ಆಯಕಟ್ಟಿನ ಬಿಂದುವಿನ ಮೇಲೆ ಸ್ಥಿತವಾಗಿದೆ. ವಶಿಷ್ಠಿ ನದಿಯ ಉದ್ದಕ್ಕಿರುವ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಚಟುವಟಿಕೆಯಿಂದ ತುಂಬಿದ ದಾಭೋಲ್ ಬಂದರನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವುದು ಇದರ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿತ್ತು. ಇದು ಸಮುದ್ರದ ಸಮೀಪವಿರುವ ಒಂದು ಗುಡ್ಡದ ಮೇಲಿರುವ ಕೋಟೆಯಾಗಿದೆ.

== ಇತಿಹಾಸ ==
ಈ ಕೋಟೆಯ ನಿರ್ಮಾಣದ ಅವಧಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವುದೇ ದಾಖಲೆ ಪುರಾವೆಗಳು ತಿಳಿದಿಲ್ಲ. ಧಾಬೋಲ್ ಕಡಲಚಾಚಿನ ವಿಜಯದ ವೇಳೆ ಈ ಕೋಟೆಯನ್ನು ರಾಜ [[ಛತ್ರಪತಿ ಶಿವಾಜಿ|ಶಿವಾಜಿ]] 1660 ರಲ್ಲಿ [[ಬಿಜಾಪುರ|ಬಿಜಾಪುರದ]] ಮೊಹಮ್ಮದ್ ಆದಿಲ್ ಷಾ. ನಂತರ ಅವನು ಒಂದು ನೌಕಾನೆಲೆ/ಹಡಗು ನಿರ್ಮಾಣದ ಢಕ್ಕೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಕೋಟೆಗೆ ಗೋಪಾಲ್‍ಗಡ್ ಎಂದು ಹೆಸರಿಡಲಾಯಿತು.

== ನೋಡಬೇಕಾದ ಸ್ಥಳಗಳು ==
ಕೋಟೆಯು 7 ಎಕರೆ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹರಡಿದೆ. ಕೋಟೆಯು ಆಯತಾಕಾರದಲ್ಲಿದೆ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲ ಬದಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಣ ಕಂದಕವಿದೆ. ಕೋಟೆಯ ಗೋಡೆಗಳು 12 ಅಡಿ ಎತ್ತರ ಮತ್ತು 8 ಅಡಿ ದಪ್ಪವಿವೆ.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://cultural.maharashtra.gov.in/english/gazetteer/RATNAGIRI/places_Anjanvel.html|title=The Gazetteers Department - Ratnagiri|date=|publisher=Cultural.maharashtra.gov.in|access-date=2019-01-30}}&lt;/ref&gt; ಕೋಟೆಯ ಹೊರ ಗೋಡೆಗಳ ಮೇಲೆ ಫಿರಂಗಿಗಳಿಂದ ಶಸ್ತ್ರಸಜ್ಜಿತವಾದ 15 ಬುರುಜುಗಳಿದ್ದವು. 1707 ರವರೆಗೆ ಕೋಟೆಯ ಮೇಲೆ [[ಪಾರ್ಸಿ ಭಾಷೆ|ಪರ್ಷಿಯನ್]] ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಶಾಸನವಿತ್ತು, ಈಗ ಅದು ಎಲ್ಲಿಯೂ ಕಂಡುಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಇಡೀ ಕೋಟೆಯನ್ನು ಲ್ಯಾಟರೈಟಿಕ್ ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕೋಟೆಯನ್ನು ಮೂರು ವಿಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ: ವರ್ಚಕೋಟ್, ಪರ್ಕೋಟ್ ಮತ್ತು ಬಾಲೆಕೋಟ್. ಪರ್ಕೋಟ್‍ಗೆ ಸಣ್ಣ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರವಿದೆ. ಅದು ಹೊರಭಾಗಕ್ಕೆ ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಕೋಟೆಯ ಗೋಡೆಯೊಳಗೆ ಮಾವಿನ ತೋಟವಿದೆ, ಕೋಟೆಯು ಮಾಲೀಕತ್ವ ವಿವಾದದಲ್ಲಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದೆ.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.guhagar.ind.in/guhagar-forts.html|title=Guhagar Forts - Ratnagiri - Gopalgad - Forts in Guhagar - Guhagar Travel Guide|website=www.guhagar.ind.in}}&lt;/ref&gt; ಕೋಟೆಯ ಬಳಿ ಉದ್ದಾಲಕೇಶ್ವರನ ಪುರಾತನ ದೇವಾಲಯವಿದೆ. ಕೋಟೆಯಿಂದ ಸುಮಾರು 2 ಕಿ.ಮೀ. ದೂರದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಬೆಳಕಿನ ಮನೆಯಿದೆ.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.trawell.in/maharashtra/ganpatipule/gopalgad-fort-anjanvel-lighthouse|title=Gopalgad Fort &amp; Anjanvel Lighthouse – Travel Info|website=Trawell.in}}&lt;/ref&gt;

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==
{{Reflist}}

== ಚಿತ್ರಸಂಪುಟ ==
&lt;gallery&gt;
ಚಿತ್ರ:Gopalgad Outer Wall East side.jpg|
ಚಿತ್ರ:Gopalgad Inside view.jpg|
ಚಿತ್ರ:Sea View from Gopalgad.jpg|
&lt;/gallery&gt;
[[ವರ್ಗ:ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]]
[[ವರ್ಗ:ಕೋಟೆಗಳು]]</text>
      <sha1>gdx77a225tx4zv89k82fmwa4k9fb61i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ದಾಭೋಳ್</title>
    <ns>0</ns>
    <id>144463</id>
    <revision>
      <id>1113363</id>
      <timestamp>2022-08-11T14:25:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kartikdn</username>
        <id>1134</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1049345036|Dabhol]]&quot; ಪುಟವನ್ನು ಅನುವಾದಿಸುವುದರಿಂದ ಸೃಷ್ಟಿಸಲಾಯಿತು</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6688" xml:space="preserve">'''ದಾಭೋಳ್''' [[ಭಾರತ|ಭಾರತದ]] [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]] ರಾಜ್ಯದ ರತ್ನಾಗಿರಿ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಕಡಲಬಂದರು ಪಟ್ಟಣವಾಗಿದೆ. ಇದು ವಶಿಷ್ಠಿ ನದಿಯ ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದೆ. ಈ ನದಿಯು ನಂತರ ಚಿಪ್ಲುನ್ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ಹರಿಯುತ್ತದೆ.&lt;ref name=&quot;factsheet&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.finance-mba.com/Dabhol_fact_sheet.pdf|title=FACT SHEET - Background on Enron's Dabhol Power Project (22 February 2002)|last=Minority StaffCommittee on Government Reform|publisher=U.S. House of Representatives|archive-url=https://web.archive.org/web/20161025181723/http://www.finance-mba.com/Dabhol_fact_sheet.pdf|archive-date=25 October 2016|access-date=25 October 2016}}&lt;/ref&gt; ಎನ್ರಾನ್ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದ ದಾಭೋಳ್ ಎಲ್‌ಎನ್‌ಜಿ ವಿದ್ಯುತ್ ಸ್ಥಾವರವು ದಾಭೋಳ್‍ನ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://en.msa.gov.cn/index.php?m=chart&amp;c=chart&amp;a=get_map|title=Map of Dabhol and Enron LNG project|website=Google maps|access-date=25 October 2016}}&lt;/ref&gt; {{Coord|17|35|12.62|N|73|10|30.76|E|region:IN|display=title}}

== ಇತಿಹಾಸ ==
[[ಚಿತ್ರ:Mosque_of_Dabhol.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/Mosque_of_Dabhol.jpg/220px-Mosque_of_Dabhol.jpg|thumb| ಆದಿಲ್‍ಷಾ ಆಡಳಿತ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿತವಾದ ದಾಭೋಳ್ ಬಂದರಿನ ಸಮೀಪವಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಮಸೀದಿಯ (ಶಾಹಿ ಮಸೀದಿ) ನೋಟ.]]
[[ಚಿತ್ರ:Dabhol_Graveyard_Mosque.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Dabhol_Graveyard_Mosque.jpg/220px-Dabhol_Graveyard_Mosque.jpg|thumb| ದಾಭೋಳ್‍ನಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಮಶಾನದ ಸಮೀಪವಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ 16 ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಸೀದಿಯ ನೋಟ.]]
ಭಾರತಕ್ಕೆ 1468-1474 ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ ರಷ್ಯಾದ ಪ್ರವಾಸಿ ಅಫನಾಸಿ ನಿಕಿಟಿನ್ ದಾಭೋಳ್‍ನ್ನು ದೊಡ್ಡ ಪಟ್ಟಣ ಮತ್ತು ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಬಂದರು ಎಂದು ಕಂಡುಕೊಂಡನು. ಮೈಸೂರು, [[ಅರೇಬಿಯ|ಅರೇಬಿಯಾ]], ಖೊರಾಸನ್ ಮತ್ತು ನಿಘೋಸ್ತಾನ್‌ನಿಂದ ಕುದುರೆಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಪಾರಕ್ಕಾಗಿ ಇಲ್ಲಿಗೆ ತರಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಇದು ಭಾರತದಿಂದ [[ಇತಿಯೋಪಿಯ|ಇಥಿಯೋಪಿಯಾವರೆಗಿನ]] ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ಬಂದರುಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಸ್ಥಳವಾಗಿತ್ತು.&lt;ref name=&quot;Gazetteer&quot;&gt;{{Cite web|url=https://cultural.maharashtra.gov.in/english/gazetteer/RATNAGIRI/places_Dabhol.html|title=Maharashtra Sytate Gazetteers-Ratnagiri District|publisher=Government of Maharashtra|access-date=25 December 2019}}&lt;/ref&gt;

15 ನೇ ಮತ್ತು 16 ನೇ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ, ದಾಭೋಳ್ ಒಂದು ಶ್ರೀಮಂತ ಮುಸ್ಲಿಂ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿತ್ತು, ಮೊದಲು [[ಬಹಮನಿ ಸುಲ್ತಾನರು|ಬಹಮನಿ]] ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ನಂತರ ಬಿಜಾಪುರದ [[ಆದಿಲ್ ಶಾಹಿ ವಂಶ|ಬದರ್]] ಸುಲ್ತಾನರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ. [[ಬೀದರ|ಬೀದರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ]] ಬಹಮನಿ ಸುಲ್ತಾನರ ರಾಜಧಾನಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಅನುಕೂಲಕರ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಬಂದರಾಗಿದ್ದ ದಾಭೋಳ್‍ನ ಅದೃಷ್ಟವು ಆ ರಾಜವಂಶದೊಂದಿಗೆ ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಏರಿತು. ಅದರ ಉತ್ತುಂಗದಲ್ಲಿ, ಇದು ಚೌಲ್ ಮತ್ತು [[ಗೋವ|ಗೋವಾ]] ನಡುವಿನ ಪ್ರಮುಖ ಬಂದರು ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು.&lt;ref&gt;For a brief discussion of the decline of the port of Dabul, see Dames (1918: p.164) and Nairne (1873).&lt;/ref&gt;

1660 ರ ಸುಮಾರಿಗೆ ದಾಭೋಳ್‍ನ್ನು [[ಛತ್ರಪತಿ ಶಿವಾಜಿ|ಶಿವಾಜಿ]] ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡು ಹೊಸ ಮರಾಠಾ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡನು.&lt;ref name=&quot;Gazetteer&quot;&gt;{{Cite web|url=https://cultural.maharashtra.gov.in/english/gazetteer/RATNAGIRI/places_Dabhol.html|title=Maharashtra Sytate Gazetteers-Ratnagiri District|publisher=Government of Maharashtra|access-date=25 December 2019}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://cultural.maharashtra.gov.in/english/gazetteer/RATNAGIRI/places_Dabhol.html &quot;Maharashtra Sytate Gazetteers-Ratnagiri District&quot;]. Government of Maharashtra&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;25 December&lt;/span&gt; 2019&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

== ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು ==
{{Reflist}}

== ಮೂಲಗಳು ==

* Dames, M.L. (1918) &quot;Introduction&quot; in ''An Account Of The Countries Bordering On The Indian Ocean And Their Inhabitants'', Vol. 1 (Engl. transl. of ''Livro de Duarte de Barbosa''), 2005 reprint, New Delhi: Asian Education Services.
* Nairne, A.K. (1873), &quot;Musalman Remains in the South Konkan&quot;, ''The Indian Antiquary'', Vol. 2, p.&amp;nbsp;278-83 [https://books.google.com/books?id=cBooAAAAYAAJ&amp;dq=Dabul%20INdia%20Dabhol&amp;pg=PA278#v=onepage&amp;q&amp;f=false article]

== ಹೊರಗಿನ ಕೊಂಡಿಗಳು ==
Read about Dabhol in 'ऐतिहासिक दाभोळ: वर्तमान व भविष्य (Historic Dabhol: Present and Future)' book by [http://www.annashirgaonkar.in Anna Shirgaonkar] - a Konkani historian.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://talukadapoli.com/dapoli-special/anna-shirgaonkar-konkan-historian|title=Anna Shirgaonkar Research|last=|first=|date=|website=|archive-url=https://web.archive.org/web/20190906084149/https://talukadapoli.com/dapoli-special/anna-shirgaonkar-konkan-historian/|archive-date=2019-09-06|access-date=}}&lt;/ref&gt;
&lt;references /&gt;
[[ವರ್ಗ:ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]]
[[ವರ್ಗ:ಪಟ್ಟಣಗಳು]]</text>
      <sha1>q134bcgeuoc5fnrll5tlg4k1o7jljm4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Rasqew</title>
    <ns>3</ns>
    <id>144464</id>
    <revision>
      <id>1113364</id>
      <timestamp>2022-08-11T14:28:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ</username>
        <id>44987</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ಹೊಸ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ವಾಗತ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="372" xml:space="preserve">{{ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:ಸುಸ್ವಾಗತ|realName=|name=Rasqew}}

-- [[ಸದಸ್ಯ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೪:೨೮, ೧೧ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೨ (UTC)</text>
      <sha1>dc731tqt7cun1l8nvhvytxpei61pgrb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಸದಸ್ಯ:Veena Sundar N./ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟು</title>
    <ns>2</ns>
    <id>144465</id>
    <redirect title="ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟು" />
    <revision>
      <id>1113368</id>
      <timestamp>2022-08-11T14:53:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <comment>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್ [[ಸದಸ್ಯ:Veena Sundar N./ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟು]] ಪುಟವನ್ನು [[ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟು]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: ಲೇಖನ ತಯಾರಾಗಿದೆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="57" xml:space="preserve">#REDIRECT [[ಕೌಶಲ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟು]]</text>
      <sha1>ru67c97xuh0grr1bn59ooe1sj5qv5y2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Appophone</title>
    <ns>3</ns>
    <id>144466</id>
    <revision>
      <id>1113375</id>
      <timestamp>2022-08-11T16:47:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ</username>
        <id>44987</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ಹೊಸ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ವಾಗತ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="375" xml:space="preserve">{{ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:ಸುಸ್ವಾಗತ|realName=|name=Appophone}}

-- [[ಸದಸ್ಯ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೬:೪೭, ೧೧ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೨ (UTC)</text>
      <sha1>lnz4np3uspsi8qb1muqyrto79z8gk8n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಸದಸ್ಯ:Veena Sundar N./ಬ್ರಾಕೆನ್ ಹೌಸ್, ಲಂಡನ್</title>
    <ns>2</ns>
    <id>144467</id>
    <redirect title="ಬ್ರಾಕೆನ್ ಹೌಸ್, ಲಂಡನ್" />
    <revision>
      <id>1113388</id>
      <timestamp>2022-08-12T01:23:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <comment>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್ [[ಸದಸ್ಯ:Veena Sundar N./ಬ್ರಾಕೆನ್ ಹೌಸ್, ಲಂಡನ್]] ಪುಟವನ್ನು [[ಬ್ರಾಕೆನ್ ಹೌಸ್, ಲಂಡನ್]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: ಲೇಖನ ತಯಾರಾಗಿದೆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="68" xml:space="preserve">#REDIRECT [[ಬ್ರಾಕೆನ್ ಹೌಸ್, ಲಂಡನ್]]</text>
      <sha1>e8j14hkw2hcq0askqz751ye7wah7tpb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಸದಸ್ಯ:Sahana Poojary/ಮಾಧವ ವರ್ಮ II</title>
    <ns>2</ns>
    <id>144468</id>
    <redirect title="ಮಾಧವ ವರ್ಮ ೨" />
    <revision>
      <id>1113392</id>
      <timestamp>2022-08-12T01:36:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <comment>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್ [[ಸದಸ್ಯ:Sahana Poojary/ಮಾಧವ ವರ್ಮ II]] ಪುಟವನ್ನು [[ಮಾಧವ ವರ್ಮ ೨]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: ಲೇಖನ ತಯಾರಾಗಿದೆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="43" xml:space="preserve">#REDIRECT [[ಮಾಧವ ವರ್ಮ ೨]]</text>
      <sha1>cj4zrb1qhbhfyb0795rrm4bv63fy4hs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಸದಸ್ಯ:Sushmitha Jayanand</title>
    <ns>2</ns>
    <id>144469</id>
    <revision>
      <id>1113406</id>
      <timestamp>2022-08-12T04:51:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sushmitha Jayanand</username>
        <id>77559</id>
      </contributor>
      <comment>ಹೊಸ ಪುಟ: ನನ್ನ ಹೆಸರು ಸುಶ್ಮಿತಾ ಜೆ. ಆಳ್ವಾಸ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕಿ.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="152" xml:space="preserve">ನನ್ನ ಹೆಸರು ಸುಶ್ಮಿತಾ ಜೆ. ಆಳ್ವಾಸ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕಿ.</text>
      <sha1>pb5ax90cjodrt7l9m1gn2407fyauzki</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಸದಸ್ಯ:Akshitha achar/ನದಿ ದ್ವೀಪ</title>
    <ns>2</ns>
    <id>144470</id>
    <redirect title="ನದಿ ದ್ವೀಪ" />
    <revision>
      <id>1113422</id>
      <timestamp>2022-08-12T08:12:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <comment>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್ [[ಸದಸ್ಯ:Akshitha achar/ನದಿ ದ್ವೀಪ]] ಪುಟವನ್ನು [[ನದಿ ದ್ವೀಪ]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: ಲೇಖನ ತಯಾರಾಗಿದೆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39" xml:space="preserve">#REDIRECT [[ನದಿ ದ್ವೀಪ]]</text>
      <sha1>iyxh6nt72qmehehhpr1e8cyc3ve1b1z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Gurunagarajgaraga</title>
    <ns>3</ns>
    <id>144471</id>
    <revision>
      <id>1113424</id>
      <timestamp>2022-08-12T08:36:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ</username>
        <id>44987</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ಹೊಸ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ವಾಗತ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="383" xml:space="preserve">{{ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:ಸುಸ್ವಾಗತ|realName=|name=Gurunagarajgaraga}}

-- [[ಸದಸ್ಯ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೮:೩೬, ೧೨ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೨ (UTC)</text>
      <sha1>ofvs9hmf8d1woal6h0s9cqu2k3irz75</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಸದಸ್ಯ:Akshitha achar/ಅಮೆಜಾನ್‍ನ ಪಕ್ಷಿಗಳು</title>
    <ns>2</ns>
    <id>144472</id>
    <redirect title="ಅಮೆಜಾನ್‍ನ ಪಕ್ಷಿಗಳು" />
    <revision>
      <id>1113427</id>
      <timestamp>2022-08-12T08:37:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <comment>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್ [[ಸದಸ್ಯ:Akshitha achar/ಅಮೆಜಾನ್‍ನ ಪಕ್ಷಿಗಳು]] ಪುಟವನ್ನು [[ಅಮೆಜಾನ್‍ನ ಪಕ್ಷಿಗಳು]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: ಲೇಖನ ತಯಾರಾಗಿದೆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="66" xml:space="preserve">#REDIRECT [[ಅಮೆಜಾನ್‍ನ ಪಕ್ಷಿಗಳು]]</text>
      <sha1>4pwkto6wv79623ze19tbip779hn5ptr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಸಂಸ್ಕೃತ ದಿನ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>144473</id>
    <revision>
      <id>1113432</id>
      <timestamp>2022-08-12T09:06:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ishqyk</username>
        <id>76644</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:hi:Special:Redirect/revision/5606944|संस्कृत दिवस]]&quot; ಪುಟವನ್ನು ಅನುವಾದಿಸುವುದರಿಂದ ಸೃಷ್ಟಿಸಲಾಯಿತು</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6477" xml:space="preserve">[[ಭಾರತ|ಭಾರತದಲ್ಲಿ]] ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಶ್ರಾವಣಿ ಪೂರ್ಣಿಮೆಯ ಪವಿತ್ರ ಸಂದರ್ಭವನ್ನು '''ಸಂಸ್ಕೃತ ದಿನವನ್ನಾಗಿ''' ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಶ್ರಾವಣಿ ಪೂರ್ಣಿಮೆ ಅಂದರೆ [[ರಕ್ಷಾ ಬಂಧನ|ರಕ್ಷಾ]] ಬಂಧನವನ್ನು ಋಷಿಗಳ ಸ್ಮರಣೆ ಮತ್ತು ಪೂಜೆ ಮತ್ತು ಸಮರ್ಪಣೆಯ ಹಬ್ಬವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ವೈದಿಕ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಶ್ರಾವಣಿ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಈ ದಿನ ಗುರುಕುಲಗಳಲ್ಲಿ ವೇದಾಧ್ಯಯನದ ಮೊದಲು ಯಜ್ಞೋಪವೀತವನ್ನು ಧರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಆಚರಣೆಯನ್ನು ಉಪನಯನ ಅಥವಾ ಉಪಕರ್ಮ ಸಂಸ್ಕಾರ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ದಿನ ಹಳೆಯ ಯಜ್ಞೋಪವೀತವನ್ನು ಸಹ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಆತಿಥೇಯರ ಮೇಲೆ ರಾಕ್ಷಸಸೂತ್ರಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟುತ್ತಾರೆ. ಋಷಿಗಳು [[ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯ|ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯದ]] ಮೂಲ ಮೂಲವಾಗಿದೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಶ್ರಾವಣಿ ಪೂರ್ಣಿಮೆಯನ್ನು ಋಷಿ ಪರ್ವ್ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತ ದಿನ ಎಂದು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ದಿನಗಳನ್ನು ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಜಿಲ್ಲಾ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಕವಿ ಸಮ್ಮೇಳನ, ಲೇಖಕರ ವಿಚಾರ ಸಂಕಿರಣ, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಭಾಷಣ ಮತ್ತು ಶ್ಲೋಕ ಪಠಣ ಸ್ಪರ್ಧೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಈ ಮೂಲಕ ಸಂಸ್ಕೃತ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು, ಕವಿಗಳು, ಲೇಖಕರಿಗೆ ಸೂಕ್ತ ವೇದಿಕೆ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ.nnnnnnnn d ರೆನ್ ffn ಫ್ f fn 

1969 ರಲ್ಲಿ, ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಚಿವಾಲಯದ ಆದೇಶದ ಮೂಲಕ, ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ದಿನವನ್ನು ಆಚರಿಸಲು ಸೂಚನೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. ಅಂದಿನಿಂದ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಶ್ರಾವಣ ಪೂರ್ಣಿಮೆಯಂದು ಸಂಸ್ಕೃತ ದಿನವನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬೋಧನಾ ಅವಧಿಯು ಈ ದಿನದಂದು ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಕಾರಣ ಈ ದಿನವನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ದಿನದಂದು ವೇದಗಳ ಪಠ್ಯವು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಈ ದಿನ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಧರ್ಮಗ್ರಂಥಗಳ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಪೌಷ ಮಾಸದ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯಿಂದ ಶ್ರಾವಣ ಮಾಸದ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯವರೆಗೆ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಲಾಯಿತು. ಪುರಾತನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಶ್ರಾವಣ ಪೂರ್ಣಿಮೆಯಿಂದ  ಪೌಷ ಪೂರ್ಣಿಮೆಯವರೆಗೆ ಅಧ್ಯಯನ ನಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು, ಪ್ರಸ್ತುತ ಗುರುಕುಲಗಳಲ್ಲಿ ಶ್ರಾವಣ ಪೂರ್ಣಿಮೆಯಿಂದಲೇ ವೇದಾಧ್ಯಯನ ಆರಂಭವಾಗಿದೆ. ಅದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಈ ದಿನವನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತ ದಿನವನ್ನಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಹಬ್ಬವನ್ನು ದೇಶ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ವಿದೇಶಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಅತ್ಯಂತ ಸಂಭ್ರಮದಿಂದ  ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳ ಕೊಡುಗೆಯೂ ಗಮನಾರ್ಹ. ಸಂಸ್ಕೃತದ ದಿನ ಬರುವ ವಾರವನ್ನು ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಸಂಸ್ಕೃತ ವಾರ ಎಂದು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ದೇಶದ ಎಲ್ಲಾ ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಬಹಳ ವಿಜೃಂಭಣೆಯಿಂದ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಉತ್ತರಾಖಂಡದಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತವನ್ನು ಅಧಿಕೃತ ಎರಡನೇ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದ ಕಾರಣ, ಸಂಸ್ಕೃತ ವಾರದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿದಿನ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ವಿಭಿನ್ನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಮತ್ತು ಸ್ಪರ್ಧೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ.  ಸಂಸ್ಕೃತದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಂದ ಹಳ್ಳಿಗಳು ಅಥವಾ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಕೋಷ್ಟಕಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ದಿನ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಪ್ತಾಹವನ್ನು ಆಚರಿಸುವ ಮೂಲ ಉದ್ದೇಶವು ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಪದವನ್ನು ಹರಡುವುದು. 

== ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ==

* [https://web.archive.org/web/20110831214421/http://www.rajasthanpatrika.com/article/Opinion/8132011/Opinion/209239 ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಅಧಿವೇಶನದ ಪ್ರಾರಂಭದ ಪ್ರಾಚೀನ ದಿನ] (ರಾಜಸ್ಥಾನ ಪತ್ರಿಕಾ)
[[ವರ್ಗ:ಸಂಸ್ಕೃತ]]</text>
      <sha1>4na2ur1ncq89eu5ych65nh5ez0gxjtl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113433</id>
      <parentid>1113432</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T09:06:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ishqyk</username>
        <id>76644</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6438" xml:space="preserve">[[ಭಾರತ|ಭಾರತದಲ್ಲಿ]] ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಶ್ರಾವಣಿ ಪೂರ್ಣಿಮೆಯ ಪವಿತ್ರ ಸಂದರ್ಭವನ್ನು '''ಸಂಸ್ಕೃತ ದಿನವನ್ನಾಗಿ''' ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಶ್ರಾವಣಿ ಪೂರ್ಣಿಮೆ ಅಂದರೆ [[ರಕ್ಷಾ ಬಂಧನ|ರಕ್ಷಾ]] ಬಂಧನವನ್ನು ಋಷಿಗಳ ಸ್ಮರಣೆ ಮತ್ತು ಪೂಜೆ ಮತ್ತು ಸಮರ್ಪಣೆಯ ಹಬ್ಬವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ವೈದಿಕ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಶ್ರಾವಣಿ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಈ ದಿನ ಗುರುಕುಲಗಳಲ್ಲಿ ವೇದಾಧ್ಯಯನದ ಮೊದಲು ಯಜ್ಞೋಪವೀತವನ್ನು ಧರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಆಚರಣೆಯನ್ನು ಉಪನಯನ ಅಥವಾ ಉಪಕರ್ಮ ಸಂಸ್ಕಾರ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ದಿನ ಹಳೆಯ ಯಜ್ಞೋಪವೀತವನ್ನು ಸಹ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಆತಿಥೇಯರ ಮೇಲೆ ರಾಕ್ಷಸಸೂತ್ರಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟುತ್ತಾರೆ. ಋಷಿಗಳು [[ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯ|ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯದ]] ಮೂಲ ಮೂಲವಾಗಿದೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಶ್ರಾವಣಿ ಪೂರ್ಣಿಮೆಯನ್ನು ಋಷಿ ಪರ್ವ್ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತ ದಿನ ಎಂದು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ದಿನಗಳನ್ನು ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಜಿಲ್ಲಾ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಕವಿ ಸಮ್ಮೇಳನ, ಲೇಖಕರ ವಿಚಾರ ಸಂಕಿರಣ, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಭಾಷಣ ಮತ್ತು ಶ್ಲೋಕ ಪಠಣ ಸ್ಪರ್ಧೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಈ ಮೂಲಕ ಸಂಸ್ಕೃತ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು, ಕವಿಗಳು, ಲೇಖಕರಿಗೆ ಸೂಕ್ತ ವೇದಿಕೆ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ. 

1969 ರಲ್ಲಿ, ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಚಿವಾಲಯದ ಆದೇಶದ ಮೂಲಕ, ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ದಿನವನ್ನು ಆಚರಿಸಲು ಸೂಚನೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. ಅಂದಿನಿಂದ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಶ್ರಾವಣ ಪೂರ್ಣಿಮೆಯಂದು ಸಂಸ್ಕೃತ ದಿನವನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬೋಧನಾ ಅವಧಿಯು ಈ ದಿನದಂದು ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಕಾರಣ ಈ ದಿನವನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ದಿನದಂದು ವೇದಗಳ ಪಠ್ಯವು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಈ ದಿನ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಧರ್ಮಗ್ರಂಥಗಳ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಪೌಷ ಮಾಸದ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯಿಂದ ಶ್ರಾವಣ ಮಾಸದ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯವರೆಗೆ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಲಾಯಿತು. ಪುರಾತನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಶ್ರಾವಣ ಪೂರ್ಣಿಮೆಯಿಂದ  ಪೌಷ ಪೂರ್ಣಿಮೆಯವರೆಗೆ ಅಧ್ಯಯನ ನಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು, ಪ್ರಸ್ತುತ ಗುರುಕುಲಗಳಲ್ಲಿ ಶ್ರಾವಣ ಪೂರ್ಣಿಮೆಯಿಂದಲೇ ವೇದಾಧ್ಯಯನ ಆರಂಭವಾಗಿದೆ. ಅದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಈ ದಿನವನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತ ದಿನವನ್ನಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಹಬ್ಬವನ್ನು ದೇಶ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ವಿದೇಶಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಅತ್ಯಂತ ಸಂಭ್ರಮದಿಂದ  ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳ ಕೊಡುಗೆಯೂ ಗಮನಾರ್ಹ. ಸಂಸ್ಕೃತದ ದಿನ ಬರುವ ವಾರವನ್ನು ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಸಂಸ್ಕೃತ ವಾರ ಎಂದು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ದೇಶದ ಎಲ್ಲಾ ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಬಹಳ ವಿಜೃಂಭಣೆಯಿಂದ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಉತ್ತರಾಖಂಡದಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತವನ್ನು ಅಧಿಕೃತ ಎರಡನೇ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದ ಕಾರಣ, ಸಂಸ್ಕೃತ ವಾರದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿದಿನ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ವಿಭಿನ್ನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಮತ್ತು ಸ್ಪರ್ಧೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ.  ಸಂಸ್ಕೃತದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಂದ ಹಳ್ಳಿಗಳು ಅಥವಾ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಕೋಷ್ಟಕಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ದಿನ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಪ್ತಾಹವನ್ನು ಆಚರಿಸುವ ಮೂಲ ಉದ್ದೇಶವು ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಪದವನ್ನು ಹರಡುವುದು. 

== ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ==

* [https://web.archive.org/web/20110831214421/http://www.rajasthanpatrika.com/article/Opinion/8132011/Opinion/209239 ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಅಧಿವೇಶನದ ಪ್ರಾರಂಭದ ಪ್ರಾಚೀನ ದಿನ] (ರಾಜಸ್ಥಾನ ಪತ್ರಿಕಾ)
[[ವರ್ಗ:ಸಂಸ್ಕೃತ]]</text>
      <sha1>lwp3auvk7cb0l8rpw4p4ehl1dtbmpok</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಸದಸ್ಯ:Ananya Rao Katpadi/ಸುಝೇನ್ ಮೇರಿ ಇಂಬರ್</title>
    <ns>2</ns>
    <id>144474</id>
    <redirect title="ಸುಝೇನ್ ಮೇರಿ ಇಂಬರ್" />
    <revision>
      <id>1113435</id>
      <timestamp>2022-08-12T09:18:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <comment>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್ [[ಸದಸ್ಯ:Ananya Rao Katpadi/ಸುಝೇನ್ ಮೇರಿ ಇಂಬರ್]] ಪುಟವನ್ನು [[ಸುಝೇನ್ ಮೇರಿ ಇಂಬರ್]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: ಲೇಖನ ತಯಾರಾಗಿದೆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="61" xml:space="preserve">#REDIRECT [[ಸುಝೇನ್ ಮೇರಿ ಇಂಬರ್]]</text>
      <sha1>5kbq62tj4ixuppbrm2weix5stxteme0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಸದಸ್ಯ:Apoorva poojay/ಭದ್ರಕಾಳಿ</title>
    <ns>2</ns>
    <id>144475</id>
    <redirect title="ಭದ್ರಕಾಳಿ (ದೇವಿ)" />
    <revision>
      <id>1113443</id>
      <timestamp>2022-08-12T10:58:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್</username>
        <id>52079</id>
      </contributor>
      <comment>ವೈದೇಹೀ ಪಿ ಎಸ್ [[ಸದಸ್ಯ:Apoorva poojay/ಭದ್ರಕಾಳಿ]] ಪುಟವನ್ನು [[ಭದ್ರಕಾಳಿ (ದೇವಿ)]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: ಲೇಖನ ತಯಾರಾಗಿದೆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53" xml:space="preserve">#REDIRECT [[ಭದ್ರಕಾಳಿ (ದೇವಿ)]]</text>
      <sha1>kcux123n9lzud05g2959j2rin33vw1m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Mallayya medh</title>
    <ns>3</ns>
    <id>144476</id>
    <revision>
      <id>1113446</id>
      <timestamp>2022-08-12T11:11:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ</username>
        <id>44987</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ಹೊಸ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ವಾಗತ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="379" xml:space="preserve">{{ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:ಸುಸ್ವಾಗತ|realName=|name=Mallayya medh}}

-- [[ಸದಸ್ಯ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೧:೧೧, ೧೨ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೨ (UTC)</text>
      <sha1>9j03yyy4fw982wh2n5okp7wf6cwr7dq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಗೆ ಇತಿಹಾಸ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>144477</id>
    <revision>
      <id>1113447</id>
      <timestamp>2022-08-12T11:26:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ishqyk</username>
        <id>76644</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:hi:Special:Redirect/revision/5564600|संस्कृत भाषा का इतिहास]]&quot; ಪುಟವನ್ನು ಅನುವಾದಿಸುವುದರಿಂದ ಸೃಷ್ಟಿಸಲಾಯಿತು</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35040" xml:space="preserve">ದೇವರುಗಳು ಅಮರವಾಗಿರುವಂತೆಯೇ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯು ತನ್ನ ಅಪಾರ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯ ಮನೋಭಾವ, ವಿವಿಧ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಮತ್ತು [[ಉಪಸರ್ಗ|ಪೂರ್ವಪ್ರತ್ಯಯಗಳ]] ಮೂಲಕ ಹೊಸ ಪದಗಳನ್ನು ರಚಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಂದ ಅಮರವಾಗಿದೆ. ಆಧುನಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಪ್ರಕಾರ, [[ಸಂಸ್ಕೃತ]] ಭಾಷೆಯ ನಿರಂತರ ಹರಿವು '''ಐದು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳಿಂದ''' ಹರಿಯುತ್ತಿದೆ. ಇದು [[ಭಾರತ|ಭಾರತದಲ್ಲಿ]] ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ, ಸಮಗ್ರ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತ ರೂಪವಾಗಿದೆ. ಈ ಮೂಲಕ ಭಾರತದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮನಸ್ಸು, ಪ್ರತಿಭೆ, ಬೆಲೆಕಟ್ಟಲಾಗದ ಚಿಂತನೆ, ಚಿಂತನಶೀಲತೆ, ವಿವೇಚನೆ, ಸೃಜನಶೀಲ, ಸೃಜನಶೀಲ ಮತ್ತು ವೈಚಾರಿಕ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇಂದಿಗೂ, ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಈ ಭಾಷೆಯ ಮೂಲಕ ಪಠ್ಯ ರಚನೆಯ ದುರ್ಬಲ ಪ್ರವಾಹವು ಅಡೆತಡೆಯಿಲ್ಲದೆ ಉಳಿದಿದೆ. ಇಂದಿಗೂ ಈ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಬಹಳ ಸೀಮಿತ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಉಪನ್ಯಾಸಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ವಿವಿಧ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭಾಷೆ ಮಾತನಾಡುವ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಇದನ್ನು ಪರಸ್ಪರ ಸಂಭಾಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇದನ್ನು ಇಂದಿಗೂ ಹಿಂದೂಗಳ ಆಚರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ, ಸಂಸ್ಕೃತದ ಸ್ಥಾನವು ಪ್ರಾಚೀನ ಸತ್ತ ಭಾಷೆಗಳಾದ [[ಗ್ರೀಸ್|ಗ್ರೀಕ್]] ಮತ್ತು [[ಲ್ಯಾಟಿನ್|ಲ್ಯಾಟಿನ್‌ಗಿಂತ]] ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಅದು ಸತ್ತ ಭಾಷೆಯಲ್ಲ, ಅಮರ ಭಾಷೆ.dmdkdmcm ಫ್ d dndnddndnxn ggg nrndjknnm bbbbnnnns. D s s SSN gf sbsbxbxb dndndnddn fnfdndn

== ಹೆಸರಿಸುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ==
ರಿಕ್ಸಂಹಿತೆಯ [[ಭಾಷೆ|ಭಾಷೆಯು]] [[ಸಂಸ್ಕೃತ|ಸಂಸ್ಕೃತದ]] ಆರಂಭಿಕ ಲಭ್ಯವಿರುವ ರೂಪವೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಋಕ್ಸಂಹಿತೆಯ ಮೊದಲ ಮತ್ತು ಹತ್ತು ಮಂಡಲಗಳ ಭಾಷೆಯು ಹಳೆಯದು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಕೆಲವು ವಿದ್ವಾಂಸರು [[ವೈದಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತ|ಪ್ರಾಚೀನ ವೈದಿಕ ಭಾಷೆಯು]] ನಂತರದ [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಯ]] (ಕಾಸ್ಮಿಕ್) ಸಂಸ್ಕೃತಕ್ಕಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.mid-day.com/articles/devdutt-pattanaik-how-sanskrit-evolved-in-india/18368161|title=How Sanskrit evolved in India|archive-url=https://web.archive.org/web/20190607023117/https://www.mid-day.com/articles/devdutt-pattanaik-how-sanskrit-evolved-in-india/18368161|archive-date=7 जून 2019|access-date=6 जून 2019}}&lt;/ref&gt; ಆದರೆ ಈ ಅಂಶವು ಭ್ರಮೆಯಾಗಿದೆ. ವೈದಿಕ ಭಾಷೆಯು ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಆರಂಭಿಕ ಲಭ್ಯವಿರುವ ರೂಪವಾಗಿದೆ. [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಯು]] ವ್ಯಾಕರಣವನ್ನು ಬರೆದ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯು ಎರಡು ಭಾಗಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ -

: (1) ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿಯಲ್ಲಿ &quot;ಛಂದಪ್&quot; ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಮತ್ತು
: (2) ಭಾಷೆ (ದೇಶೀಯ ಅಥವಾ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ).

ವೈದಿಕ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಲೌಕಿಕ ಭಾಷೆಯ ಪದಗಳನ್ನು ಆಚಾರ್ಯ [[ಪತಂಜಲಿ|ಪತಂಜಲಿಯ]] ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪದ ಶಿಸ್ತಿನ &quot; ವ್ಯಾಕರಣ ಮಹಾಭಾಷ್ಯ&quot; ಎಂಬ ಪದದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ ನಾಮ್ ದೈನ್ವಿ ವಾಗನ್ವಾಖ್ಯಾತ ಮಹರ್ಷಿಭಿಃ&quot; ಎಂಬ ವಾಕ್ಯದಲ್ಲಿ ದೇವಭಾಷಾ ಅಥವಾ 'ಸಂಸ್ಕೃತ' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವುದು ಬಹುಶಃ ಯಾಸಕ್, [[ಪಾಣಿನಿ]], ಕಾತ್ಯಾಯನ ಮತ್ತು [[ಪತಂಜಲಿ|ಪತಂಜಲಿಯ]] ಕಾಲದವರೆಗೆ &quot;ಛಂದೋಭಾಷಾ&quot; (ವೈದಿಕ ಭಾಷೆ) ಮತ್ತು &quot;ಲೋಕಭಾಷಾ&quot; ಎಂಬ ಎರಡು ಹೆಸರುಗಳು, ಮಟ್ಟಗಳು ಮತ್ತು ರೂಪಗಳಲ್ಲಿದೆ. ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲಾಯಿತು.

[[ರಾಮಾಯಣ|ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣದ]] ಸುಂದರಕಾಂಡದಲ್ಲಿ (30 ಕ್ಯಾಂಟೋಗಳು) ಹನುಮಾನ್‌ನಿಂದ ಭಾಷೆಗೆ &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಮೊದಲು ವಿಶೇಷಣವಾಗಿ ( ''ಸಂಸ್ಕೃತ'' [[ಹನುಮಂತ|ವಾಕ್]] ) ಬಳಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅನೇಕ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ.

ಭಾರತೀಯ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಹಿಂದೆ ಪರಿಶೀಲಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ, ಅಂದರೆ, ಅದರ ಸ್ವರೂಪ ಮತ್ತು ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವುದೇ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಚರ್ಚೆ ಇರಲಿಲ್ಲ. ದೇವರಾಜ್ ಇಂದ್ರ, ದೇವರುಗಳ ಕೋರಿಕೆಯ ಮೇರೆಗೆ, ಪ್ರಕೃತಿಯ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯ ಪರಿಹಾರ ವಿಧಾನ, ಪ್ರತ್ಯಯ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದರು. ಈ &quot;ಸಂಸ್ಕಾರ&quot; ಶಾಸನದಿಂದಾಗಿ, ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಆರ್ಯ ಭಾಷೆಯ ಹೆಸರು &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ&quot;. ಋಕ್ಷಮಹಿತಾ ಕಾಲದಲ್ಲಿ 'ಬ್ರಾಹ್ಮಣ', 'ಆರಣ್ಯಕ' ಮತ್ತು 'ದಶೋಪನಿಷದ್' ಹೆಸರಿನ ಪಠ್ಯಗಳ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ &quot;ವೈದಿಕ ಭಾಷೆ&quot; ಯ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ರೂಪವನ್ನು &quot;ಲಸಿಕ್ ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಅಥವಾ &quot;ಪಾಣಿನಿಯನ್ ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಭಾಷೆಯನ್ನು &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ&quot;, &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ&quot; ಅಥವಾ &quot;ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಎಂಬ ಹೆಸರುಗಳಿಂದ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ದೇಶ-ಕಾಲದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಹಿಂದಿನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಎಲ್ಲಾ ರೂಪಗಳ ಅಡಿಪಾಯವು ಉಡಿಚ್ಯ, ಮಧ್ಯದೇಶಿ ಮತ್ತು ಆರ್ಯವರ್ತಿಯ ಉಪಭಾಷೆಗಳು. [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಸೂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ]], &quot;ವಿಭಾಷಾ&quot; ಅಥವಾ &quot;ಉಡಿಚಮ್&quot; ಪದಗಳು ಈ ಉಪಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲದೆ, ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ &quot;ಓರಿಯೆಂಟಲ್&quot; ನಂತಹ ಉಪಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಮಾತನಾಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೆ ಪಾಣಿನಿ ನಿಯಮಿತ ವ್ಯಾಕರಣದ ಮೂಲಕ ಭಾಷೆಗೆ ಪರಿಷ್ಕೃತ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಬಳಸಬಹುದಾದ ರೂಪವನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಕ್ರಮೇಣ, ಪಾನಿನಿಸ್ಮಾತ್ ಭಾಷೆಯ ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಬಹುತೇಕ ಶಾಶ್ವತವಾಯಿತು. [[ಪತಂಜಲಿ|ಪತಂಜಲಿಯ]] ಕಾಲಕ್ಕೆ ಸಂಸ್ಕೃತವು [[ಆರ್ಯಾವರ್ತ|ಆರ್ಯಾವರ್ತದ]] (ಆರ್ಯನಿವಾಸ) ಶ್ರೀಮಂತ ಜನರಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುವ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು. &quot;ಗದರ್ಶತ್ಪ್ರತ್ಯಕ್ಕಲವನದ್ದಕ್ಷಿಂ ಹಿಮವಂತಮುತ್ತ್ರೇನ್ ವಾರಿಯಾತ್ರಮ್ಮೇತ್ಸ್ಮಿನ್ನಾರ್ಯವರ್ತೇನ್ ಆರ್ಯನಿವಾಸೇ..... ( ವ್ಯಾಕರಣ ಮಹಾಭಾಷ್ಯ, 6.3.109)&quot; ನಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿರುವಂತೆ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಇಡೀ ಭಾರತದ ಎರಡು ಜಾತಿಗಳ ಮತ್ತು ವಿದ್ವತ್ಪೂರ್ಣ ಸಮಾಜದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ, ಚಿಂತನಶೀಲ ಮತ್ತು ಚಿಂತನೆಯ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು. .

== ಸಮಯ ವಿಭಾಗ ==
ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು, ಅನೇಕ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಅದರ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಅವಧಿಯನ್ನು ಹಲವು ವಿಧಗಳಲ್ಲಿ ವಿಂಗಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಅನುಕೂಲತೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ, ಈ ಕೆಳಗಿನ ವಿಭಾಗವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನೀಡಲಾಗಿದೆ -

(1) '''ಆದಿಕಲ್''' (ವೇದಸಂಹಿತೆಗಳು ಮತ್ತು ವಾಮಾಯನ - 450 BC ಯಿಂದ 10 BC ವರೆಗೆ)

(2) '''ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಅವಧಿ''' (ಕ್ರಿ.ಪೂ. 10 ರಿಂದ ಕ್ರಿ.ಶ. 450 ರವರೆಗೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಧರ್ಮಗ್ರಂಥಗಳು, [[ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ|ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ]], [[ವೇದಾಂಗ]] ಪಠ್ಯಗಳು, ಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಸಾಹಿತ್ಯ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ)

(3) '''ನಂತರದ''' ಅವಧಿ (ಕ್ರಿ.ಶ. 450 ರಿಂದ ಕ್ರಿ.ಶ. 1400 ಅಥವಾ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಆಧುನಿಕ ಕಾಲ)

ಈ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯ, ನಾಟಕ, ಸಾಹಿತ್ಯ, ತಂತ್ರಶಾಸ್ತ್ರ, ಶಿಲ್ಪಶಾಸ್ತ್ರ ಇತ್ಯಾದಿ ಪಠ್ಯಗಳ ರಚನೆಯ ಜೊತೆಗೆ, ವಿವರಣಾತ್ಮಕ, ಮೂಲ ಗ್ರಂಥಗಳ ಕೃತಿಗಳ ಪ್ರಮುಖ ರಚನೆ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ಭಾಷ್ಯ, ಭಾಷ್ಯ, ವರ್ಣನೆ, ಉಪನ್ಯಾಸ ಇತ್ಯಾದಿ ರೂಪದಲ್ಲಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ಸಾವಿರಾರು ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಭಾಷ್ಯ, ಭಾಷ್ಯಗಳ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆ, ಮನ್ನಣೆ, ಕೀರ್ತಿ ಮೂಲ ಗ್ರಂಥಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಮಿಗಿಲಾದವು.

ಅಧಿಕೃತತೆಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಈ ಭಾಷೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಲಭ್ಯವಿರುವ ವ್ಯಾಕರಣವೆಂದರೆ [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಯ]] ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿ . ಕನಿಷ್ಠ 600 ಕ್ರಿ.ಪೂ ಇಂದಿಗೂ ಈ ಪುಸ್ತಕವು ಇಡೀ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಅನುಪಮ [[ವ್ಯಾಕರಣ|ವ್ಯಾಕರಣವಾಗಿದೆ]] . ಪ್ರಪಂಚದ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಅಮೆರಿಕದ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಇನ್ನೂ ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿಯನ್ನು ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪುಸ್ತಕವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. &quot;ಬ್ರೂಮ್ಫೀಲ್ಡ್&quot; ತನ್ನ &quot;ಭಾಷೆ&quot; ಮತ್ತು ಇತರ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಸತ್ಯವನ್ನು ದೃಢವಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಪಾಣಿನಿಯ ಮೊದಲು, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ವೈದಿಕ ಜನರ ಸಭ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿತ್ತು. ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತೇತರ ಜನರಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಉಪಭಾಷೆಗಳು ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದ್ದಿರಬೇಕು. ಆದರೆ ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಿಗೆ ಈ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ಸ್ವೀಕಾರಾರ್ಹವಲ್ಲ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಎಂದಿಗೂ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಜನರ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾಕೃತ ಎಂದು ಕರೆಯಬಹುದು. ದೇವಭಾಷಾ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಪಂಡಿತರ ಭಾಷೆಯಾಗಿದ್ದು ಕೃತಕ ಅಥವಾ ಸಂಸ್ಕಾರಗಳಿಂದ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ಆದರೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಯಲ್ಲ. ಆದರೆ ಈ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಲ್ಲ. ಪಾಣಿನಿಯಿಂದ ಪತಂಜಲಿಯವರೆಗೆ ಎಲ್ಲರೂ ಸಂಸ್ಕೃತವನ್ನು ಜನರ ಭಾಷೆ, ಲೌಕಿಕ ಭಾಷೆ ಎಂದು ಕರೆದಿದ್ದಾರೆ. ವೈದಿಕ ಮತ್ತು ವೇದೋತ್ತರ ಪೂರ್ವ ಪಾಣಿನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಭಾಷಾ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಮಾತನಾಡುವ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ನೂರಾರು ಇತರ ಪುರಾವೆಗಳು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುತ್ತವೆ. ಅದು ದೇಶ, ಕಾಲ ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ತನ್ನದೇ ಆದ ಮಿತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕು. ಮುಂದೆ ಅದು ಓದುಗ ಸಮಾಜದ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು. ತರುವಾಯ, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ಪಂಡಿತರ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು, ಅವರು ಆರ್ಯರು ಅಥವಾ ಆರ್ಯೇತರ ಜಾತಿಗಳು, ಮತ್ತು ಆಸೇತುಹಿಮಾಚಲವು ಅದರ ಹರಡುವಿಕೆ, ಗೌರವ ಮತ್ತು ಪ್ರಚಾರ ಮತ್ತು ಇಂದಿಗೂ ಹಾಗೆಯೇ ಉಳಿದಿದೆ. ಸುಮಾರು ಹದಿನೇಳನೆಯ ಶತಮಾನದ ಮೊದಲಾರ್ಧದಲ್ಲಿ, ಯುರೋಪ್ ಮತ್ತು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ದೇಶಗಳ ಮಿಷನರಿಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಸಂಸ್ಕೃತದ ಪರಿಚಯವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಕ್ರಮೇಣ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಹರಡಿತು. ಅನೇಕ ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ದೇಶಗಳ ನಿವಾಸಿ ಜರ್ಮನ್, ಇಂಗ್ಲಿಷ್, ಫ್ರೆಂಚ್, ಅಮೇರಿಕನ್ ಮತ್ತು ಯುರೋಪಿಯನ್ ವಿದ್ವಾಂಸರು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಆಧುನಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸರಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದರು. ಆಧುನಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಮತ್ತು ಅನುಯಾಯಿಗಳ ಅಭಿಪ್ರಾಯದ ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರಪಂಚದ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಅತ್ಯಂತ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. ಇಂದು ಅದು ಭಾರತೀಯ ಭಾಷೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. ಬಹುಶಃ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಭಾಷೆಯು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನ ಪ್ರಯತ್ನ-ಭಾಷೆ-ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ವಿಶಾಲವಾದ, ಸಮಗ್ರ, ಚತುರ್ಭುಜ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಇಂದು ಪ್ರಪಂಚದ ಎಲ್ಲಾ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ಮತ್ತು ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಶೀಲ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಮತ್ತು ಕಲಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.

ಈ ಭಾಷೆಯ ಪರಿಚಯದಿಂದ ಮಾತ್ರ, ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಆರ್ಯ ಜನಾಂಗ, ಅದರ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಜೀವನ ಮತ್ತು ಮೂಲ ಮೂಲ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿಷಯಗಳ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ದೃಢವಾದ ಆಧಾರವನ್ನು ಪಡೆದರು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಾಚೀನ ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್, ಅವಸ್ತಾ ಮತ್ತು ರಿಕ್ಸಂಸ್ಕೃತ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ಮೂಲ ಮೂಲ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಧ್ವನಿ, ವ್ಯಾಕರಣ ಮತ್ತು ರೂಪವನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಬಹುದು, ಅದರಲ್ಲಿ ರಿಕ್ಸಂಸ್ಕೃತದ ಕೊಡುಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತವು ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಪ್ರತ್ನಾಗಥಿಕ್ ಮುಂತಾದ ಭಾಷೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಕುಟುಂಬ ಮತ್ತು ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಆದರೆ ಇಂಡೋ-ಇರಾನಿಯನ್-ವರ್ಗದ ಭಾಷೆಗಳೊಂದಿಗೆ ( [[ಅವೆಸ್ತ|ಅವಸ್ತಾ]], ಪಹ್ಲವಿ, [[ಪಾರ್ಸಿ ಭಾಷೆ|ಪರ್ಷಿಯನ್]], [[ಇರಾನಿ|ಇರಾನಿಯನ್]], ಪಾಷ್ಟೋ ಮುಂತಾದ ಹಲವು ಪ್ರಾಚೀನ ಹೊಸ ಭಾಷೆಗಳಿವೆ.) ಸಂಸ್ಕೃತವು ಹೆಚ್ಚು ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ಭಾರತದ ಎಲ್ಲಾ ಮೂಲ, ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಮತ್ತು ಆಧುನಿಕ ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ, ಋಗ್ವೇದ ಮತ್ತು ನಂತರದ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಮೂಲಭೂತ ಮತ್ತು ಔಪಚಾರಿಕ ಕೊಡುಗೆ ಇದೆ. ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಮಾತನಾಡುವ ಮತ್ತು ಮಾತನಾಡುವ [[ಪ್ರಾಕೃತ]] ಭಾಷೆಗಳು ಋಗ್ವೇದದ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿದ್ದಿರಬೇಕು ಎಂದು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಅವರಿಂದ [[ಪಾಳಿ ಭಾಷೆ|ಪಾಲಿ]], [[ಪ್ರಾಕೃತ]], [[ಅಪಭ್ರಂಶ]] ಮತ್ತು ನಂತರ ಆರ್ಯ ಭಾಷೆಗಳು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಂಡವು. ಆದರೆ ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಹೆಚ್ಚು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯು ಭಾರತದ ವಿವಿಧ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರದೇಶಗಳ ಆರ್ಯೇತರ ಭಾಷೆಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ ಮತ್ತು ಅವುಗಳಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು; ಅವರು ಆ ಭಾಷೆಗಳ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದ್ದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಅವರ ಭಾಷಣಕಾರರು, ಅವರ ಭಾಷೆಗಳು, ನಿಘಂಟು, ಅವರ ಧ್ವನಿ ಮತ್ತು ಲಿಪಿ, ಅವರ ಕೊಡುಗೆಯಿಂದ ಪ್ರಯೋಜನ ಪಡೆದರು. ಭಾರತದ ಎರಡು ಪ್ರಾಚೀನ ಲಿಪಿಗಳಿದ್ದವು- (1) [[ಬ್ರಾಹ್ಮಿ]] (ಎಡದಿಂದ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ) ಮತ್ತು (2) [[ಖರೋಷ್ಠಿ ಲಿಪಿ|ಖರೋಷ್ಟಿ]] (ಬಲದಿಂದ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ). ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಿಯನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ.

ಭಾಷೆಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಸಂಸ್ಕೃತದ ಧ್ವನಿ ಶ್ರೇಣಿಯು ಸಾಕಷ್ಟು ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದೆ. ಸ್ವರಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ, ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಸ್ಥಾನವಿದೆಯಾದರೂ, ಸಂಸ್ಕೃತದ ಸ್ವರಮಾಲಾವು ಅದರ ವಿಸ್ತೀರ್ಣದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಸಾಕಷ್ಟು ಮತ್ತು ಭಾಷಿಕವಾಗಿದೆ. ತಿನಿಸು ಬಹಳ ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದೆ. ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ, ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ನರ ಮೂಲ-ಸಾಹಿತ್ಯದ ಬೋಧನೆಯು ಗುರುಗಳ ಶಿಷ್ಯರಿಂದ ಮೌಖಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾಗಿ ಮುಂದುವರೆಯಿತು, ಏಕೆಂದರೆ ಬಹುಶಃ ಆ ಯುಗದಲ್ಲಿ (ಆಧುನಿಕ ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಲೇಖಕರು ಪರಿಗಣಿಸಿದಂತೆ), ಗ್ರಂಥದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ. ಸ್ಥಳ. ಪ್ರಾಯಶಃ ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ಮೊದಲು ಅಥವಾ ನಂತರ ಪಾಣಿನಿಯ [[ಲಿಪಿ|ಲಿಪಿಯನ್ನು]] ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ &quot; [[ಬ್ರಾಹ್ಮಿ]] &quot; ಅನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ವಾಹನವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಈ ಬ್ರಾಹ್ಮಿಯು ಹೆಚ್ಚಿನ ಆರ್ಯ ಮತ್ತು ಆರ್ಯೇತರ ಲಿಪಿಗಳ ವರ್ಣಮಾಲೆ ಮತ್ತು ವರ್ಣಮಾಲೆಯ ಮೇಲೂ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿತು. ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ನಾನಾ ಭಾರತೀಯ ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಗಳು ಮತ್ತು ತಮಿಳು, ತೆಲುಗು ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ವರ್ಣಮಾಲೆಗಳ ಮೇಲೆ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು [[ಬ್ರಾಹ್ಮಿ ಲಿಪಿ|ಬ್ರಾಹ್ಮಿ ಲಿಪಿಯ]] ಗಣನೀಯ ಪ್ರಭಾವವಿದ್ದರೆ. ಫೋನಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಫೋನೆಟಿಕ್ಸ್ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಪಾಣಿನಿಕಾಲದಿಂದಲೂ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿರುವ ಸಂಸ್ಕೃತ ವರ್ಣಮಾಲೆಯು ಪ್ರಾಯಶಃ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಅತ್ಯಂತ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವರ್ಣಮಾಲೆಯಾಗಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಜೊತೆಗೆ, ಇದು ನೇರ ಅಥವಾ ರೋಮನ್ ಅಮೌಖಿಕ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಇಂದು ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಪ್ರಚಾರಗೊಂಡಿದೆ.

== ಭಾಷಾ ವರ್ಗೀಕರಣ ==
ಐತಿಹಾಸಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಆರ್ಯಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆರ್ಯರು ಹೊರಗಿನಿಂದ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಬಂದರು ಅಥವಾ ಇಲ್ಲಿ ಅವರ ನಿವಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು - ಇತ್ಯಾದಿ ಅನಗತ್ಯ ಎಂಬ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರದ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಮನ್ನಣೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರ ಅನೇಕ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಷೆಗಳು, (ವೈದಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತ, ಅವಾಸ್ತ ಅಂದರೆ ಹಳೆಯ ಜೊರಾಸ್ಟ್ರಿಯನ್ ಗ್ರೀಕ್, ಪ್ರಾಚೀನ ಗೋಥಿಕ್ ಮತ್ತು ಹಳೆಯ ಜರ್ಮನ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್, ಹಳೆಯ ಐರಿಶ್ ಮತ್ತು ನಾನಾ ವೆಲ್ಟ್ ಉಪಭಾಷೆಗಳು, ಹಳೆಯದು ಸ್ಲಾವಿಕ್ ಮತ್ತು ಬಾಲ್ಟಿಕ್ ಭಾಷೆಗಳು, ಅರ್ಮೇನಿಯನ್, ಹಿಟ್ಟೈಟ್, ಬುಖಾರಿ ಇತ್ಯಾದಿ), ಅವು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಯ ವಿಭಿನ್ನ ಶಾಖೆಗಳಾಗಿವೆ (ಇದನ್ನು ಮೂಲ ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆ, ಪ್ರೊಟೊ ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆ, ಇಂಡೋಜರ್ಮಾನಿಕ್ ಭಾಷೆ, ಪ್ರೊಟೊ-ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷೆ, ಪಿತೃ ಭಾಷೆ ಇತ್ಯಾದಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ) ಇವರೆಲ್ಲರ ಮೂಲ ಭಾಷೆ ಅಥವಾ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಗೆ ಆದಿ ಆರ್ಯಭಾಷಾ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಕೆಲವು ವಿದ್ವಾಂಸರ ಅಭಿಪ್ರಾಯದಲ್ಲಿ - ವೀರ-ಮುಲ್ನಿವಾಸ್ಥಾನದ ಜನರು &quot;ವಿರೋಸ್&quot; ಅಥವಾ ವೀರಸ್ (ವಿರಾ:) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಆರ್ಯರು ಮಾತ್ರ ಸಂಘಟಿತರಾಗಿದ್ದರು.

ವೀರೋಸ್ (ವಿರೋ) ಪದದಿಂದ ಸೂಚಿಸಲಾದ ವಿವಿಧ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರನ್ನು ವೀರಸ್ (ಸಾನ್ವಿರಾ:) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂದರೆ, ಎಲ್ಲಾ ಭಾಷೆಗಳು ಕುಟುಂಬದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಆರ್ಯನ್ ಕುಟುಂಬದ ಭಾಷೆಗಳು. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಎರಡನೇ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ. &quot;ಕೆಂಟಮ್&quot; ಮತ್ತು &quot;ಶತಮ್&quot; (ಎರಡೂ ಶತಮಾನದ ಪದಗಳು) ಹೇಳಲಾದ ಕುಟುಂಬದ ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಶಾಖೆಗಳಾಗಿವೆ. ಮೊದಲನೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿ ಬರುತ್ತದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತದ ಸ್ಥಾನವನ್ನು &quot;ಶತಮ್&quot; ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಇಂಡೋ-ಇರಾನಿಯನ್ ಶಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆರ್ಯನ್ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಹಿರಿಯರು, ಹಿರಿಯರು ಮತ್ತು ಹಿರಿಯರು ಯಾರು ಎಂಬುದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಖಚಿತವಾಗಿಲ್ಲ. ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಮೂಲ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಹಿರಿಯ ಸಂತತಿ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತವನ್ನು ತಮ್ಮ ಕಿರಿಯ ಸಹೋದರಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ಇಂಡೋ-ಇರಾನಿಯನ್ ಶಾಖೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ರಾಜ್ಯವು ಸಂಸ್ಕೃತಕ್ಕಿಂತ ಹಳೆಯದು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಅನೇಕ ಭಾರತೀಯ ವಿದ್ವಾಂಸರು &quot;ಜಿಂದಾ-ಅವಾಸ್ತ&quot; ದ ಅವಾಸ್ತದ ರೂಪವು ರಿಕ್ಭಾಷಾಗಿಂತ ಹೊಸದು ಎಂದು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಅದೇನೇ ಇರಲಿ, ಋಕ್ಸಂಹಿತೆಯೇ ಸ್ಮೃತಿ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪುರಾತನವಾದದ್ದು ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಆ ಭಾಷೆಯು ತನ್ನ ಸಾಧನೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದು ಎಂಬುದು ಖಚಿತವಾಗಿದೆ. ಅವರ ವೈದಿಕ ಸಂಹಿತೆಗಳ ದೊಡ್ಡ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯವೆಂದರೆ, ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ, ಲಿಪಿ ಕಲೆಯು ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳದಿದ್ದರೂ, ವೈದಿಕ ಸಂಹಿತೆಗಳು ಮೌಖಿಕ ಮತ್ತು ಮೌಖಿಕ ಪರಂಪರೆಯ ಮೂಲಕ ಗುರುಶಿಷ್ಯರ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ನಿರಂತರ ಪ್ರವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಉಚ್ಚಾರಣೆಯ ನಿಖರತೆಯನ್ನು ಎಷ್ಟು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿರಿಸಲಾಯಿತು ಎಂದರೆ ಧ್ವನಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಮಾಣಗಳು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನ ವೇದ ಮಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಇಂದಿನವರೆಗೆ ಯಾವುದೇ ಪಠ್ಯ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿಲ್ಲ. ಉತ್ಕೃಷ್ಟವಾದ ಅನುದತ್ತಾದಿ ಸ್ವರಗಳ ಉಚ್ಚಾರಣೆಯು ಅದರ ಶುದ್ಧ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಂಡಿತು. ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ &quot;ಕೆಂಟಮ್&quot; ವರ್ಗದ ಭಾಷೆಗಳು ಸ್ವರಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ಮೂಲ ಅಥವಾ ಪ್ರೊಟೊ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿವೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ ಭಾಷೆಯ ಸ್ವರ ಗುಣವು ಹೆಚ್ಚು ಭದ್ರವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ವ್ಯಂಜನವು ಹೆಚ್ಚು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿದೆ. ಭಾಷೆಯ ಸಂಯೋಜನೆ ಅಥವಾ ರೂಪವಿಜ್ಞಾನದ ಕಲ್ಪನೆಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನು ವಿಭಕ್ತಿ ಅಥವಾ &quot;ಸ್ಲಿಟ್ಭಾಷಾ&quot; (ಒಟ್ಟು ಭಾಷೆ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

== ಸಂದರ್ಭ ==
{{Reflist}}

== ಸಹ ನೋಡಿ ==

* ಕಿಪ್ರಾಚೀನ ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷೆ
* [[ವೈದಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತ]]
* ಸಂಸ್ಕೃತ ಪಠ್ಯಗಳ ಪಟ್ಟಿ
* [[ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯ]]
* ಸಂಸ್ಕೃತ ವ್ಯಾಕರಣದ ಇತಿಹಾಸ

== ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ==

* [https://books.google.co.in/books?id=-WY4EAAAQBAJ&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q&amp;f=false ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಇತಿಹಾಸ] (ಡಾ. ಕೀತ್, 1967)
* [https://archive.org/stream/in.ernet.dli.2015.429889/2015.429889.sanskrit-sastron_djvu.txt ಸಂಸ್ಕೃತ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳ ಇತಿಹಾಸ] (ಆಚಾರ್ಯ ಬಲದೇವ್ ಉಪಾಧ್ಯಾಯ) , ಸಂಸ್ಕೃತದ ಶತಶಾಸ್ತ್ರಗಳ ಅಧಿಕೃತ ಇತಿಹಾಸ - ಆಯುರ್ವೇದ, ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯ, ಸಾಹಿತ್ಯ-ಶಾಸ್ತ್ರ, ಹುಸಿ-ವಿಜ್ಞಾನ, ನಿಘಂಟು ಮತ್ತು ವ್ಯಾಕರಣ ಶಾಖೆ
* [https://web.archive.org/web/20170215020948/http://sanskritdocuments.org/doc_z_misc_misc/sanskritworksDev.html?lang=sa ಸಂಸ್ಕೃತ ಗ್ರಂಥಗಳು ಮತ್ತು ಲೇಖಕರು]
* [https://web.archive.org/web/20170214003247/https://swarajyamag.com/culture/the-wonder-that-is-sanskrit ಸಂಸ್ಕೃತದ ಅದ್ಭುತ]
[[ವರ್ಗ:ಸಂಸ್ಕೃತ]]
[[ವರ್ಗ:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>hplfvuxo96pzhqsgvnbsan7r9f14wpe</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113448</id>
      <parentid>1113447</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T11:27:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ishqyk</username>
        <id>76644</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34946" xml:space="preserve">ದೇವರುಗಳು ಅಮರವಾಗಿರುವಂತೆಯೇ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯು ತನ್ನ ಅಪಾರ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯ ಮನೋಭಾವ, ವಿವಿಧ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಮತ್ತು [[ಉಪಸರ್ಗ|ಪೂರ್ವಪ್ರತ್ಯಯಗಳ]] ಮೂಲಕ ಹೊಸ ಪದಗಳನ್ನು ರಚಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಂದ ಅಮರವಾಗಿದೆ. ಆಧುನಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಪ್ರಕಾರ, [[ಸಂಸ್ಕೃತ]] ಭಾಷೆಯ ನಿರಂತರ ಹರಿವು '''ಐದು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳಿಂದ''' ಹರಿಯುತ್ತಿದೆ. ಇದು [[ಭಾರತ|ಭಾರತದಲ್ಲಿ]] ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ, ಸಮಗ್ರ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತ ರೂಪವಾಗಿದೆ. ಈ ಮೂಲಕ ಭಾರತದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮನಸ್ಸು, ಪ್ರತಿಭೆ, ಬೆಲೆಕಟ್ಟಲಾಗದ ಚಿಂತನೆ, ಚಿಂತನಶೀಲತೆ, ವಿವೇಚನೆ, ಸೃಜನಶೀಲ, ಸೃಜನಶೀಲ ಮತ್ತು ವೈಚಾರಿಕ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇಂದಿಗೂ, ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಈ ಭಾಷೆಯ ಮೂಲಕ ಪಠ್ಯ ರಚನೆಯ ದುರ್ಬಲ ಪ್ರವಾಹವು ಅಡೆತಡೆಯಿಲ್ಲದೆ ಉಳಿದಿದೆ. ಇಂದಿಗೂ ಈ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಬಹಳ ಸೀಮಿತ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಉಪನ್ಯಾಸಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ವಿವಿಧ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭಾಷೆ ಮಾತನಾಡುವ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಇದನ್ನು ಪರಸ್ಪರ ಸಂಭಾಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇದನ್ನು ಇಂದಿಗೂ ಹಿಂದೂಗಳ ಆಚರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ, ಸಂಸ್ಕೃತದ ಸ್ಥಾನವು ಪ್ರಾಚೀನ ಸತ್ತ ಭಾಷೆಗಳಾದ [[ಗ್ರೀಸ್|ಗ್ರೀಕ್]] ಮತ್ತು [[ಲ್ಯಾಟಿನ್|ಲ್ಯಾಟಿನ್‌ಗಿಂತ]] ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಅದು ಸತ್ತ ಭಾಷೆಯಲ್ಲ, ಅಮರ ಭಾಷೆ.

== ಹೆಸರಿಸುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ==
ರಿಕ್ಸಂಹಿತೆಯ [[ಭಾಷೆ|ಭಾಷೆಯು]] [[ಸಂಸ್ಕೃತ|ಸಂಸ್ಕೃತದ]] ಆರಂಭಿಕ ಲಭ್ಯವಿರುವ ರೂಪವೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಋಕ್ಸಂಹಿತೆಯ ಮೊದಲ ಮತ್ತು ಹತ್ತು ಮಂಡಲಗಳ ಭಾಷೆಯು ಹಳೆಯದು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಕೆಲವು ವಿದ್ವಾಂಸರು [[ವೈದಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತ|ಪ್ರಾಚೀನ ವೈದಿಕ ಭಾಷೆಯು]] ನಂತರದ [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಯ]] (ಕಾಸ್ಮಿಕ್) ಸಂಸ್ಕೃತಕ್ಕಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.mid-day.com/articles/devdutt-pattanaik-how-sanskrit-evolved-in-india/18368161|title=How Sanskrit evolved in India|archive-url=https://web.archive.org/web/20190607023117/https://www.mid-day.com/articles/devdutt-pattanaik-how-sanskrit-evolved-in-india/18368161|archive-date=7 जून 2019|access-date=6 जून 2019}}&lt;/ref&gt; ಆದರೆ ಈ ಅಂಶವು ಭ್ರಮೆಯಾಗಿದೆ. ವೈದಿಕ ಭಾಷೆಯು ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಆರಂಭಿಕ ಲಭ್ಯವಿರುವ ರೂಪವಾಗಿದೆ. [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಯು]] ವ್ಯಾಕರಣವನ್ನು ಬರೆದ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯು ಎರಡು ಭಾಗಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ -

: (1) ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿಯಲ್ಲಿ &quot;ಛಂದಪ್&quot; ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಮತ್ತು
: (2) ಭಾಷೆ (ದೇಶೀಯ ಅಥವಾ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ).

ವೈದಿಕ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಲೌಕಿಕ ಭಾಷೆಯ ಪದಗಳನ್ನು ಆಚಾರ್ಯ [[ಪತಂಜಲಿ|ಪತಂಜಲಿಯ]] ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪದ ಶಿಸ್ತಿನ &quot; ವ್ಯಾಕರಣ ಮಹಾಭಾಷ್ಯ&quot; ಎಂಬ ಪದದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ ನಾಮ್ ದೈನ್ವಿ ವಾಗನ್ವಾಖ್ಯಾತ ಮಹರ್ಷಿಭಿಃ&quot; ಎಂಬ ವಾಕ್ಯದಲ್ಲಿ ದೇವಭಾಷಾ ಅಥವಾ 'ಸಂಸ್ಕೃತ' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವುದು ಬಹುಶಃ ಯಾಸಕ್, [[ಪಾಣಿನಿ]], ಕಾತ್ಯಾಯನ ಮತ್ತು [[ಪತಂಜಲಿ|ಪತಂಜಲಿಯ]] ಕಾಲದವರೆಗೆ &quot;ಛಂದೋಭಾಷಾ&quot; (ವೈದಿಕ ಭಾಷೆ) ಮತ್ತು &quot;ಲೋಕಭಾಷಾ&quot; ಎಂಬ ಎರಡು ಹೆಸರುಗಳು, ಮಟ್ಟಗಳು ಮತ್ತು ರೂಪಗಳಲ್ಲಿದೆ. ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲಾಯಿತು.

[[ರಾಮಾಯಣ|ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣದ]] ಸುಂದರಕಾಂಡದಲ್ಲಿ (30 ಕ್ಯಾಂಟೋಗಳು) ಹನುಮಾನ್‌ನಿಂದ ಭಾಷೆಗೆ &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಮೊದಲು ವಿಶೇಷಣವಾಗಿ ( ''ಸಂಸ್ಕೃತ'' [[ಹನುಮಂತ|ವಾಕ್]] ) ಬಳಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅನೇಕ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ.

ಭಾರತೀಯ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಹಿಂದೆ ಪರಿಶೀಲಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ, ಅಂದರೆ, ಅದರ ಸ್ವರೂಪ ಮತ್ತು ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವುದೇ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಚರ್ಚೆ ಇರಲಿಲ್ಲ. ದೇವರಾಜ್ ಇಂದ್ರ, ದೇವರುಗಳ ಕೋರಿಕೆಯ ಮೇರೆಗೆ, ಪ್ರಕೃತಿಯ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯ ಪರಿಹಾರ ವಿಧಾನ, ಪ್ರತ್ಯಯ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದರು. ಈ &quot;ಸಂಸ್ಕಾರ&quot; ಶಾಸನದಿಂದಾಗಿ, ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಆರ್ಯ ಭಾಷೆಯ ಹೆಸರು &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ&quot;. ಋಕ್ಷಮಹಿತಾ ಕಾಲದಲ್ಲಿ 'ಬ್ರಾಹ್ಮಣ', 'ಆರಣ್ಯಕ' ಮತ್ತು 'ದಶೋಪನಿಷದ್' ಹೆಸರಿನ ಪಠ್ಯಗಳ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ &quot;ವೈದಿಕ ಭಾಷೆ&quot; ಯ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ರೂಪವನ್ನು &quot;ಲಸಿಕ್ ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಅಥವಾ &quot;ಪಾಣಿನಿಯನ್ ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಭಾಷೆಯನ್ನು &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ&quot;, &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ&quot; ಅಥವಾ &quot;ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಎಂಬ ಹೆಸರುಗಳಿಂದ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ದೇಶ-ಕಾಲದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಹಿಂದಿನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಎಲ್ಲಾ ರೂಪಗಳ ಅಡಿಪಾಯವು ಉಡಿಚ್ಯ, ಮಧ್ಯದೇಶಿ ಮತ್ತು ಆರ್ಯವರ್ತಿಯ ಉಪಭಾಷೆಗಳು. [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಸೂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ]], &quot;ವಿಭಾಷಾ&quot; ಅಥವಾ &quot;ಉಡಿಚಮ್&quot; ಪದಗಳು ಈ ಉಪಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲದೆ, ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ &quot;ಓರಿಯೆಂಟಲ್&quot; ನಂತಹ ಉಪಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಮಾತನಾಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೆ ಪಾಣಿನಿ ನಿಯಮಿತ ವ್ಯಾಕರಣದ ಮೂಲಕ ಭಾಷೆಗೆ ಪರಿಷ್ಕೃತ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಬಳಸಬಹುದಾದ ರೂಪವನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಕ್ರಮೇಣ, ಪಾನಿನಿಸ್ಮಾತ್ ಭಾಷೆಯ ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಬಹುತೇಕ ಶಾಶ್ವತವಾಯಿತು. [[ಪತಂಜಲಿ|ಪತಂಜಲಿಯ]] ಕಾಲಕ್ಕೆ ಸಂಸ್ಕೃತವು [[ಆರ್ಯಾವರ್ತ|ಆರ್ಯಾವರ್ತದ]] (ಆರ್ಯನಿವಾಸ) ಶ್ರೀಮಂತ ಜನರಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುವ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು. &quot;ಗದರ್ಶತ್ಪ್ರತ್ಯಕ್ಕಲವನದ್ದಕ್ಷಿಂ ಹಿಮವಂತಮುತ್ತ್ರೇನ್ ವಾರಿಯಾತ್ರಮ್ಮೇತ್ಸ್ಮಿನ್ನಾರ್ಯವರ್ತೇನ್ ಆರ್ಯನಿವಾಸೇ..... ( ವ್ಯಾಕರಣ ಮಹಾಭಾಷ್ಯ, 6.3.109)&quot; ನಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿರುವಂತೆ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಇಡೀ ಭಾರತದ ಎರಡು ಜಾತಿಗಳ ಮತ್ತು ವಿದ್ವತ್ಪೂರ್ಣ ಸಮಾಜದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ, ಚಿಂತನಶೀಲ ಮತ್ತು ಚಿಂತನೆಯ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು. .

== ಸಮಯ ವಿಭಾಗ ==
ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು, ಅನೇಕ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಅದರ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಅವಧಿಯನ್ನು ಹಲವು ವಿಧಗಳಲ್ಲಿ ವಿಂಗಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಅನುಕೂಲತೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ, ಈ ಕೆಳಗಿನ ವಿಭಾಗವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನೀಡಲಾಗಿದೆ -

(1) '''ಆದಿಕಲ್''' (ವೇದಸಂಹಿತೆಗಳು ಮತ್ತು ವಾಮಾಯನ - 450 BC ಯಿಂದ 10 BC ವರೆಗೆ)

(2) '''ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಅವಧಿ''' (ಕ್ರಿ.ಪೂ. 10 ರಿಂದ ಕ್ರಿ.ಶ. 450 ರವರೆಗೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಧರ್ಮಗ್ರಂಥಗಳು, [[ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ|ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ]], [[ವೇದಾಂಗ]] ಪಠ್ಯಗಳು, ಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಸಾಹಿತ್ಯ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ)

(3) '''ನಂತರದ''' ಅವಧಿ (ಕ್ರಿ.ಶ. 450 ರಿಂದ ಕ್ರಿ.ಶ. 1400 ಅಥವಾ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಆಧುನಿಕ ಕಾಲ)

ಈ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯ, ನಾಟಕ, ಸಾಹಿತ್ಯ, ತಂತ್ರಶಾಸ್ತ್ರ, ಶಿಲ್ಪಶಾಸ್ತ್ರ ಇತ್ಯಾದಿ ಪಠ್ಯಗಳ ರಚನೆಯ ಜೊತೆಗೆ, ವಿವರಣಾತ್ಮಕ, ಮೂಲ ಗ್ರಂಥಗಳ ಕೃತಿಗಳ ಪ್ರಮುಖ ರಚನೆ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ಭಾಷ್ಯ, ಭಾಷ್ಯ, ವರ್ಣನೆ, ಉಪನ್ಯಾಸ ಇತ್ಯಾದಿ ರೂಪದಲ್ಲಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ಸಾವಿರಾರು ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಭಾಷ್ಯ, ಭಾಷ್ಯಗಳ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆ, ಮನ್ನಣೆ, ಕೀರ್ತಿ ಮೂಲ ಗ್ರಂಥಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಮಿಗಿಲಾದವು.

ಅಧಿಕೃತತೆಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಈ ಭಾಷೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಲಭ್ಯವಿರುವ ವ್ಯಾಕರಣವೆಂದರೆ [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಯ]] ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿ . ಕನಿಷ್ಠ 600 ಕ್ರಿ.ಪೂ ಇಂದಿಗೂ ಈ ಪುಸ್ತಕವು ಇಡೀ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಅನುಪಮ [[ವ್ಯಾಕರಣ|ವ್ಯಾಕರಣವಾಗಿದೆ]] . ಪ್ರಪಂಚದ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಅಮೆರಿಕದ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಇನ್ನೂ ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿಯನ್ನು ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪುಸ್ತಕವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. &quot;ಬ್ರೂಮ್ಫೀಲ್ಡ್&quot; ತನ್ನ &quot;ಭಾಷೆ&quot; ಮತ್ತು ಇತರ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಸತ್ಯವನ್ನು ದೃಢವಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಪಾಣಿನಿಯ ಮೊದಲು, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ವೈದಿಕ ಜನರ ಸಭ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿತ್ತು. ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತೇತರ ಜನರಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಉಪಭಾಷೆಗಳು ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದ್ದಿರಬೇಕು. ಆದರೆ ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಿಗೆ ಈ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ಸ್ವೀಕಾರಾರ್ಹವಲ್ಲ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಎಂದಿಗೂ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಜನರ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾಕೃತ ಎಂದು ಕರೆಯಬಹುದು. ದೇವಭಾಷಾ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಪಂಡಿತರ ಭಾಷೆಯಾಗಿದ್ದು ಕೃತಕ ಅಥವಾ ಸಂಸ್ಕಾರಗಳಿಂದ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ಆದರೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಯಲ್ಲ. ಆದರೆ ಈ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಲ್ಲ. ಪಾಣಿನಿಯಿಂದ ಪತಂಜಲಿಯವರೆಗೆ ಎಲ್ಲರೂ ಸಂಸ್ಕೃತವನ್ನು ಜನರ ಭಾಷೆ, ಲೌಕಿಕ ಭಾಷೆ ಎಂದು ಕರೆದಿದ್ದಾರೆ. ವೈದಿಕ ಮತ್ತು ವೇದೋತ್ತರ ಪೂರ್ವ ಪಾಣಿನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಭಾಷಾ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಮಾತನಾಡುವ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ನೂರಾರು ಇತರ ಪುರಾವೆಗಳು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುತ್ತವೆ. ಅದು ದೇಶ, ಕಾಲ ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ತನ್ನದೇ ಆದ ಮಿತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕು. ಮುಂದೆ ಅದು ಓದುಗ ಸಮಾಜದ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು. ತರುವಾಯ, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ಪಂಡಿತರ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು, ಅವರು ಆರ್ಯರು ಅಥವಾ ಆರ್ಯೇತರ ಜಾತಿಗಳು, ಮತ್ತು ಆಸೇತುಹಿಮಾಚಲವು ಅದರ ಹರಡುವಿಕೆ, ಗೌರವ ಮತ್ತು ಪ್ರಚಾರ ಮತ್ತು ಇಂದಿಗೂ ಹಾಗೆಯೇ ಉಳಿದಿದೆ. ಸುಮಾರು ಹದಿನೇಳನೆಯ ಶತಮಾನದ ಮೊದಲಾರ್ಧದಲ್ಲಿ, ಯುರೋಪ್ ಮತ್ತು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ದೇಶಗಳ ಮಿಷನರಿಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಸಂಸ್ಕೃತದ ಪರಿಚಯವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಕ್ರಮೇಣ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಹರಡಿತು. ಅನೇಕ ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ದೇಶಗಳ ನಿವಾಸಿ ಜರ್ಮನ್, ಇಂಗ್ಲಿಷ್, ಫ್ರೆಂಚ್, ಅಮೇರಿಕನ್ ಮತ್ತು ಯುರೋಪಿಯನ್ ವಿದ್ವಾಂಸರು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಆಧುನಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸರಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದರು. ಆಧುನಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಮತ್ತು ಅನುಯಾಯಿಗಳ ಅಭಿಪ್ರಾಯದ ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರಪಂಚದ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಅತ್ಯಂತ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. ಇಂದು ಅದು ಭಾರತೀಯ ಭಾಷೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. ಬಹುಶಃ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಭಾಷೆಯು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನ ಪ್ರಯತ್ನ-ಭಾಷೆ-ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ವಿಶಾಲವಾದ, ಸಮಗ್ರ, ಚತುರ್ಭುಜ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಇಂದು ಪ್ರಪಂಚದ ಎಲ್ಲಾ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ಮತ್ತು ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಶೀಲ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಮತ್ತು ಕಲಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.

ಈ ಭಾಷೆಯ ಪರಿಚಯದಿಂದ ಮಾತ್ರ, ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಆರ್ಯ ಜನಾಂಗ, ಅದರ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಜೀವನ ಮತ್ತು ಮೂಲ ಮೂಲ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿಷಯಗಳ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ದೃಢವಾದ ಆಧಾರವನ್ನು ಪಡೆದರು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಾಚೀನ ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್, ಅವಸ್ತಾ ಮತ್ತು ರಿಕ್ಸಂಸ್ಕೃತ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ಮೂಲ ಮೂಲ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಧ್ವನಿ, ವ್ಯಾಕರಣ ಮತ್ತು ರೂಪವನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಬಹುದು, ಅದರಲ್ಲಿ ರಿಕ್ಸಂಸ್ಕೃತದ ಕೊಡುಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತವು ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಪ್ರತ್ನಾಗಥಿಕ್ ಮುಂತಾದ ಭಾಷೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಕುಟುಂಬ ಮತ್ತು ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಆದರೆ ಇಂಡೋ-ಇರಾನಿಯನ್-ವರ್ಗದ ಭಾಷೆಗಳೊಂದಿಗೆ ( [[ಅವೆಸ್ತ|ಅವಸ್ತಾ]], ಪಹ್ಲವಿ, [[ಪಾರ್ಸಿ ಭಾಷೆ|ಪರ್ಷಿಯನ್]], [[ಇರಾನಿ|ಇರಾನಿಯನ್]], ಪಾಷ್ಟೋ ಮುಂತಾದ ಹಲವು ಪ್ರಾಚೀನ ಹೊಸ ಭಾಷೆಗಳಿವೆ.) ಸಂಸ್ಕೃತವು ಹೆಚ್ಚು ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ಭಾರತದ ಎಲ್ಲಾ ಮೂಲ, ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಮತ್ತು ಆಧುನಿಕ ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ, ಋಗ್ವೇದ ಮತ್ತು ನಂತರದ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಮೂಲಭೂತ ಮತ್ತು ಔಪಚಾರಿಕ ಕೊಡುಗೆ ಇದೆ. ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಮಾತನಾಡುವ ಮತ್ತು ಮಾತನಾಡುವ [[ಪ್ರಾಕೃತ]] ಭಾಷೆಗಳು ಋಗ್ವೇದದ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿದ್ದಿರಬೇಕು ಎಂದು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಅವರಿಂದ [[ಪಾಳಿ ಭಾಷೆ|ಪಾಲಿ]], [[ಪ್ರಾಕೃತ]], [[ಅಪಭ್ರಂಶ]] ಮತ್ತು ನಂತರ ಆರ್ಯ ಭಾಷೆಗಳು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಂಡವು. ಆದರೆ ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಹೆಚ್ಚು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯು ಭಾರತದ ವಿವಿಧ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರದೇಶಗಳ ಆರ್ಯೇತರ ಭಾಷೆಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ ಮತ್ತು ಅವುಗಳಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು; ಅವರು ಆ ಭಾಷೆಗಳ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದ್ದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಅವರ ಭಾಷಣಕಾರರು, ಅವರ ಭಾಷೆಗಳು, ನಿಘಂಟು, ಅವರ ಧ್ವನಿ ಮತ್ತು ಲಿಪಿ, ಅವರ ಕೊಡುಗೆಯಿಂದ ಪ್ರಯೋಜನ ಪಡೆದರು. ಭಾರತದ ಎರಡು ಪ್ರಾಚೀನ ಲಿಪಿಗಳಿದ್ದವು- (1) [[ಬ್ರಾಹ್ಮಿ]] (ಎಡದಿಂದ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ) ಮತ್ತು (2) [[ಖರೋಷ್ಠಿ ಲಿಪಿ|ಖರೋಷ್ಟಿ]] (ಬಲದಿಂದ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ). ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಿಯನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ.

ಭಾಷೆಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಸಂಸ್ಕೃತದ ಧ್ವನಿ ಶ್ರೇಣಿಯು ಸಾಕಷ್ಟು ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದೆ. ಸ್ವರಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ, ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಸ್ಥಾನವಿದೆಯಾದರೂ, ಸಂಸ್ಕೃತದ ಸ್ವರಮಾಲಾವು ಅದರ ವಿಸ್ತೀರ್ಣದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಸಾಕಷ್ಟು ಮತ್ತು ಭಾಷಿಕವಾಗಿದೆ. ತಿನಿಸು ಬಹಳ ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದೆ. ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ, ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ನರ ಮೂಲ-ಸಾಹಿತ್ಯದ ಬೋಧನೆಯು ಗುರುಗಳ ಶಿಷ್ಯರಿಂದ ಮೌಖಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾಗಿ ಮುಂದುವರೆಯಿತು, ಏಕೆಂದರೆ ಬಹುಶಃ ಆ ಯುಗದಲ್ಲಿ (ಆಧುನಿಕ ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಲೇಖಕರು ಪರಿಗಣಿಸಿದಂತೆ), ಗ್ರಂಥದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ. ಸ್ಥಳ. ಪ್ರಾಯಶಃ ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ಮೊದಲು ಅಥವಾ ನಂತರ ಪಾಣಿನಿಯ [[ಲಿಪಿ|ಲಿಪಿಯನ್ನು]] ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ &quot; [[ಬ್ರಾಹ್ಮಿ]] &quot; ಅನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ವಾಹನವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಈ ಬ್ರಾಹ್ಮಿಯು ಹೆಚ್ಚಿನ ಆರ್ಯ ಮತ್ತು ಆರ್ಯೇತರ ಲಿಪಿಗಳ ವರ್ಣಮಾಲೆ ಮತ್ತು ವರ್ಣಮಾಲೆಯ ಮೇಲೂ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿತು. ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ನಾನಾ ಭಾರತೀಯ ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಗಳು ಮತ್ತು ತಮಿಳು, ತೆಲುಗು ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ವರ್ಣಮಾಲೆಗಳ ಮೇಲೆ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು [[ಬ್ರಾಹ್ಮಿ ಲಿಪಿ|ಬ್ರಾಹ್ಮಿ ಲಿಪಿಯ]] ಗಣನೀಯ ಪ್ರಭಾವವಿದ್ದರೆ. ಫೋನಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಫೋನೆಟಿಕ್ಸ್ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಪಾಣಿನಿಕಾಲದಿಂದಲೂ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿರುವ ಸಂಸ್ಕೃತ ವರ್ಣಮಾಲೆಯು ಪ್ರಾಯಶಃ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಅತ್ಯಂತ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವರ್ಣಮಾಲೆಯಾಗಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಜೊತೆಗೆ, ಇದು ನೇರ ಅಥವಾ ರೋಮನ್ ಅಮೌಖಿಕ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಇಂದು ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಪ್ರಚಾರಗೊಂಡಿದೆ.

== ಭಾಷಾ ವರ್ಗೀಕರಣ ==
ಐತಿಹಾಸಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಆರ್ಯಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆರ್ಯರು ಹೊರಗಿನಿಂದ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಬಂದರು ಅಥವಾ ಇಲ್ಲಿ ಅವರ ನಿವಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು - ಇತ್ಯಾದಿ ಅನಗತ್ಯ ಎಂಬ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರದ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಮನ್ನಣೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರ ಅನೇಕ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಷೆಗಳು, (ವೈದಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತ, ಅವಾಸ್ತ ಅಂದರೆ ಹಳೆಯ ಜೊರಾಸ್ಟ್ರಿಯನ್ ಗ್ರೀಕ್, ಪ್ರಾಚೀನ ಗೋಥಿಕ್ ಮತ್ತು ಹಳೆಯ ಜರ್ಮನ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್, ಹಳೆಯ ಐರಿಶ್ ಮತ್ತು ನಾನಾ ವೆಲ್ಟ್ ಉಪಭಾಷೆಗಳು, ಹಳೆಯದು ಸ್ಲಾವಿಕ್ ಮತ್ತು ಬಾಲ್ಟಿಕ್ ಭಾಷೆಗಳು, ಅರ್ಮೇನಿಯನ್, ಹಿಟ್ಟೈಟ್, ಬುಖಾರಿ ಇತ್ಯಾದಿ), ಅವು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಯ ವಿಭಿನ್ನ ಶಾಖೆಗಳಾಗಿವೆ (ಇದನ್ನು ಮೂಲ ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆ, ಪ್ರೊಟೊ ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆ, ಇಂಡೋಜರ್ಮಾನಿಕ್ ಭಾಷೆ, ಪ್ರೊಟೊ-ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷೆ, ಪಿತೃ ಭಾಷೆ ಇತ್ಯಾದಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ) ಇವರೆಲ್ಲರ ಮೂಲ ಭಾಷೆ ಅಥವಾ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಗೆ ಆದಿ ಆರ್ಯಭಾಷಾ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಕೆಲವು ವಿದ್ವಾಂಸರ ಅಭಿಪ್ರಾಯದಲ್ಲಿ - ವೀರ-ಮುಲ್ನಿವಾಸ್ಥಾನದ ಜನರು &quot;ವಿರೋಸ್&quot; ಅಥವಾ ವೀರಸ್ (ವಿರಾ:) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಆರ್ಯರು ಮಾತ್ರ ಸಂಘಟಿತರಾಗಿದ್ದರು.

ವೀರೋಸ್ (ವಿರೋ) ಪದದಿಂದ ಸೂಚಿಸಲಾದ ವಿವಿಧ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರನ್ನು ವೀರಸ್ (ಸಾನ್ವಿರಾ:) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂದರೆ, ಎಲ್ಲಾ ಭಾಷೆಗಳು ಕುಟುಂಬದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಆರ್ಯನ್ ಕುಟುಂಬದ ಭಾಷೆಗಳು. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಎರಡನೇ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ. &quot;ಕೆಂಟಮ್&quot; ಮತ್ತು &quot;ಶತಮ್&quot; (ಎರಡೂ ಶತಮಾನದ ಪದಗಳು) ಹೇಳಲಾದ ಕುಟುಂಬದ ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಶಾಖೆಗಳಾಗಿವೆ. ಮೊದಲನೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿ ಬರುತ್ತದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತದ ಸ್ಥಾನವನ್ನು &quot;ಶತಮ್&quot; ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಇಂಡೋ-ಇರಾನಿಯನ್ ಶಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆರ್ಯನ್ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಹಿರಿಯರು, ಹಿರಿಯರು ಮತ್ತು ಹಿರಿಯರು ಯಾರು ಎಂಬುದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಖಚಿತವಾಗಿಲ್ಲ. ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಮೂಲ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಹಿರಿಯ ಸಂತತಿ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತವನ್ನು ತಮ್ಮ ಕಿರಿಯ ಸಹೋದರಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ಇಂಡೋ-ಇರಾನಿಯನ್ ಶಾಖೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ರಾಜ್ಯವು ಸಂಸ್ಕೃತಕ್ಕಿಂತ ಹಳೆಯದು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಅನೇಕ ಭಾರತೀಯ ವಿದ್ವಾಂಸರು &quot;ಜಿಂದಾ-ಅವಾಸ್ತ&quot; ದ ಅವಾಸ್ತದ ರೂಪವು ರಿಕ್ಭಾಷಾಗಿಂತ ಹೊಸದು ಎಂದು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಅದೇನೇ ಇರಲಿ, ಋಕ್ಸಂಹಿತೆಯೇ ಸ್ಮೃತಿ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪುರಾತನವಾದದ್ದು ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಆ ಭಾಷೆಯು ತನ್ನ ಸಾಧನೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದು ಎಂಬುದು ಖಚಿತವಾಗಿದೆ. ಅವರ ವೈದಿಕ ಸಂಹಿತೆಗಳ ದೊಡ್ಡ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯವೆಂದರೆ, ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ, ಲಿಪಿ ಕಲೆಯು ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳದಿದ್ದರೂ, ವೈದಿಕ ಸಂಹಿತೆಗಳು ಮೌಖಿಕ ಮತ್ತು ಮೌಖಿಕ ಪರಂಪರೆಯ ಮೂಲಕ ಗುರುಶಿಷ್ಯರ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ನಿರಂತರ ಪ್ರವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಉಚ್ಚಾರಣೆಯ ನಿಖರತೆಯನ್ನು ಎಷ್ಟು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿರಿಸಲಾಯಿತು ಎಂದರೆ ಧ್ವನಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಮಾಣಗಳು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನ ವೇದ ಮಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಇಂದಿನವರೆಗೆ ಯಾವುದೇ ಪಠ್ಯ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿಲ್ಲ. ಉತ್ಕೃಷ್ಟವಾದ ಅನುದತ್ತಾದಿ ಸ್ವರಗಳ ಉಚ್ಚಾರಣೆಯು ಅದರ ಶುದ್ಧ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಂಡಿತು. ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ &quot;ಕೆಂಟಮ್&quot; ವರ್ಗದ ಭಾಷೆಗಳು ಸ್ವರಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ಮೂಲ ಅಥವಾ ಪ್ರೊಟೊ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿವೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ ಭಾಷೆಯ ಸ್ವರ ಗುಣವು ಹೆಚ್ಚು ಭದ್ರವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ವ್ಯಂಜನವು ಹೆಚ್ಚು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿದೆ. ಭಾಷೆಯ ಸಂಯೋಜನೆ ಅಥವಾ ರೂಪವಿಜ್ಞಾನದ ಕಲ್ಪನೆಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನು ವಿಭಕ್ತಿ ಅಥವಾ &quot;ಸ್ಲಿಟ್ಭಾಷಾ&quot; (ಒಟ್ಟು ಭಾಷೆ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

== ಸಂದರ್ಭ ==
{{Reflist}}

== ಸಹ ನೋಡಿ ==

* ಕಿಪ್ರಾಚೀನ ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷೆ
* [[ವೈದಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತ]]
* ಸಂಸ್ಕೃತ ಪಠ್ಯಗಳ ಪಟ್ಟಿ
* [[ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯ]]
* ಸಂಸ್ಕೃತ ವ್ಯಾಕರಣದ ಇತಿಹಾಸ

== ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ==

* [https://books.google.co.in/books?id=-WY4EAAAQBAJ&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q&amp;f=false ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಇತಿಹಾಸ] (ಡಾ. ಕೀತ್, 1967)
* [https://archive.org/stream/in.ernet.dli.2015.429889/2015.429889.sanskrit-sastron_djvu.txt ಸಂಸ್ಕೃತ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳ ಇತಿಹಾಸ] (ಆಚಾರ್ಯ ಬಲದೇವ್ ಉಪಾಧ್ಯಾಯ) , ಸಂಸ್ಕೃತದ ಶತಶಾಸ್ತ್ರಗಳ ಅಧಿಕೃತ ಇತಿಹಾಸ - ಆಯುರ್ವೇದ, ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯ, ಸಾಹಿತ್ಯ-ಶಾಸ್ತ್ರ, ಹುಸಿ-ವಿಜ್ಞಾನ, ನಿಘಂಟು ಮತ್ತು ವ್ಯಾಕರಣ ಶಾಖೆ
* [https://web.archive.org/web/20170215020948/http://sanskritdocuments.org/doc_z_misc_misc/sanskritworksDev.html?lang=sa ಸಂಸ್ಕೃತ ಗ್ರಂಥಗಳು ಮತ್ತು ಲೇಖಕರು]
* [https://web.archive.org/web/20170214003247/https://swarajyamag.com/culture/the-wonder-that-is-sanskrit ಸಂಸ್ಕೃತದ ಅದ್ಭುತ]
[[ವರ್ಗ:ಸಂಸ್ಕೃತ]]
[[ವರ್ಗ:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>76n415bofe8u4pa66ww3ns7av3b8piv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಇತಿಹಾಸ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>144478</id>
    <revision>
      <id>1113449</id>
      <timestamp>2022-08-12T11:28:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ishqyk</username>
        <id>76644</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:hi:Special:Redirect/revision/5564600|संस्कृत भाषा का इतिहास]]&quot; ಪುಟವನ್ನು ಅನುವಾದಿಸುವುದರಿಂದ ಸೃಷ್ಟಿಸಲಾಯಿತು</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35066" xml:space="preserve">ದೇವರುಗಳು ಅಮರವಾಗಿರುವಂತೆಯೇ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯು ತನ್ನ ಅಪಾರ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯ ಮನೋಭಾವ, ವಿವಿಧ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಮತ್ತು [[ಉಪಸರ್ಗ|ಪೂರ್ವಪ್ರತ್ಯಯಗಳ]] ಮೂಲಕ ಹೊಸ ಪದಗಳನ್ನು ರಚಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಂದ ಅಮರವಾಗಿದೆ. ಆಧುನಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಪ್ರಕಾರ, [[ಸಂಸ್ಕೃತ]] ಭಾಷೆಯ ನಿರಂತರ ಹರಿವು '''ಐದು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳಿಂದ''' ಹರಿಯುತ್ತಿದೆ. ಇದು [[ಭಾರತ|ಭಾರತದಲ್ಲಿ]] ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ, ಸಮಗ್ರ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತ ರೂಪವಾಗಿದೆ. ಈ ಮೂಲಕ ಭಾರತದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮನಸ್ಸು, ಪ್ರತಿಭೆ, ಬೆಲೆಕಟ್ಟಲಾಗದ ಚಿಂತನೆ, ಚಿಂತನಶೀಲತೆ, ವಿವೇಚನೆ, ಸೃಜನಶೀಲ, ಸೃಜನಶೀಲ ಮತ್ತು ವೈಚಾರಿಕ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇಂದಿಗೂ, ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಈ ಭಾಷೆಯ ಮೂಲಕ ಪಠ್ಯ ರಚನೆಯ ದುರ್ಬಲ ಪ್ರವಾಹವು ಅಡೆತಡೆಯಿಲ್ಲದೆ ಉಳಿದಿದೆ. ಇಂದಿಗೂ ಈ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಬಹಳ ಸೀಮಿತ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಉಪನ್ಯಾಸಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ವಿವಿಧ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭಾಷೆ ಮಾತನಾಡುವ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಇದನ್ನು ಪರಸ್ಪರ ಸಂಭಾಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇದನ್ನು ಇಂದಿಗೂ ಹಿಂದೂಗಳ ಆಚರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ, ಸಂಸ್ಕೃತದ ಸ್ಥಾನವು ಪ್ರಾಚೀನ ಸತ್ತ ಭಾಷೆಗಳಾದ [[ಗ್ರೀಸ್|ಗ್ರೀಕ್]] ಮತ್ತು [[ಲ್ಯಾಟಿನ್|ಲ್ಯಾಟಿನ್‌ಗಿಂತ]] ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಅದು ಸತ್ತ ಭಾಷೆಯಲ್ಲ, ಅಮರ ಭಾಷೆ.dmdkdmcm ಫ್ d dndnddndnxn ggg nrndjknnm bbbbnnnns. D s s SSN gf sbsbxbxb dndndnddn fnfdndn RN

== ಹೆಸರಿಸುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ==
ರಿಕ್ಸಂಹಿತೆಯ [[ಭಾಷೆ|ಭಾಷೆಯು]] [[ಸಂಸ್ಕೃತ|ಸಂಸ್ಕೃತದ]] ಆರಂಭಿಕ ಲಭ್ಯವಿರುವ ರೂಪವೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಋಕ್ಸಂಹಿತೆಯ ಮೊದಲ ಮತ್ತು ಹತ್ತು ಮಂಡಲಗಳ ಭಾಷೆಯು ಹಳೆಯದು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಕೆಲವು ವಿದ್ವಾಂಸರು [[ವೈದಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತ|ಪ್ರಾಚೀನ ವೈದಿಕ ಭಾಷೆಯು]] ನಂತರದ [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಯ]] (ಕಾಸ್ಮಿಕ್) ಸಂಸ್ಕೃತಕ್ಕಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.mid-day.com/articles/devdutt-pattanaik-how-sanskrit-evolved-in-india/18368161|title=How Sanskrit evolved in India|archive-url=https://web.archive.org/web/20190607023117/https://www.mid-day.com/articles/devdutt-pattanaik-how-sanskrit-evolved-in-india/18368161|archive-date=7 जून 2019|access-date=6 जून 2019}}&lt;/ref&gt; ಆದರೆ ಈ ಅಂಶವು ಭ್ರಮೆಯಾಗಿದೆ. ವೈದಿಕ ಭಾಷೆಯು ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಆರಂಭಿಕ ಲಭ್ಯವಿರುವ ರೂಪವಾಗಿದೆ. [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಯು]] ವ್ಯಾಕರಣವನ್ನು ಬರೆದ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯು ಎರಡು ಭಾಗಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ -

: (1) ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿಯಲ್ಲಿ &quot;ಛಂದಪ್&quot; ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಮತ್ತು
: (2) ಭಾಷೆ (ದೇಶೀಯ ಅಥವಾ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ).

ವೈದಿಕ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಲೌಕಿಕ ಭಾಷೆಯ ಪದಗಳನ್ನು ಆಚಾರ್ಯ [[ಪತಂಜಲಿ|ಪತಂಜಲಿಯ]] ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪದ ಶಿಸ್ತಿನ &quot; ವ್ಯಾಕರಣ ಮಹಾಭಾಷ್ಯ&quot; ಎಂಬ ಪದದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ ನಾಮ್ ದೈನ್ವಿ ವಾಗನ್ವಾಖ್ಯಾತ ಮಹರ್ಷಿಭಿಃ&quot; ಎಂಬ ವಾಕ್ಯದಲ್ಲಿ ದೇವಭಾಷಾ ಅಥವಾ 'ಸಂಸ್ಕೃತ' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವುದು ಬಹುಶಃ ಯಾಸಕ್, [[ಪಾಣಿನಿ]], ಕಾತ್ಯಾಯನ ಮತ್ತು [[ಪತಂಜಲಿ|ಪತಂಜಲಿಯ]] ಕಾಲದವರೆಗೆ &quot;ಛಂದೋಭಾಷಾ&quot; (ವೈದಿಕ ಭಾಷೆ) ಮತ್ತು &quot;ಲೋಕಭಾಷಾ&quot; ಎಂಬ ಎರಡು ಹೆಸರುಗಳು, ಮಟ್ಟಗಳು ಮತ್ತು ರೂಪಗಳಲ್ಲಿದೆ. ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲಾಯಿತು.

[[ರಾಮಾಯಣ|ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣದ]] ಸುಂದರಕಾಂಡದಲ್ಲಿ (30 ಕ್ಯಾಂಟೋಗಳು) ಹನುಮಾನ್‌ನಿಂದ ಭಾಷೆಗೆ &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಮೊದಲು ವಿಶೇಷಣವಾಗಿ ( ''ಸಂಸ್ಕೃತ'' [[ಹನುಮಂತ|ವಾಕ್]] ) ಬಳಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅನೇಕ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ.

ಭಾರತೀಯ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಹಿಂದೆ ಪರಿಶೀಲಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ, ಅಂದರೆ, ಅದರ ಸ್ವರೂಪ ಮತ್ತು ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವುದೇ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಚರ್ಚೆ ಇರಲಿಲ್ಲ. ದೇವರಾಜ್ ಇಂದ್ರ, ದೇವರುಗಳ ಕೋರಿಕೆಯ ಮೇರೆಗೆ, ಪ್ರಕೃತಿಯ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯ ಪರಿಹಾರ ವಿಧಾನ, ಪ್ರತ್ಯಯ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದರು. ಈ &quot;ಸಂಸ್ಕಾರ&quot; ಶಾಸನದಿಂದಾಗಿ, ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಆರ್ಯ ಭಾಷೆಯ ಹೆಸರು &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ&quot;. ಋಕ್ಷಮಹಿತಾ ಕಾಲದಲ್ಲಿ 'ಬ್ರಾಹ್ಮಣ', 'ಆರಣ್ಯಕ' ಮತ್ತು 'ದಶೋಪನಿಷದ್' ಹೆಸರಿನ ಪಠ್ಯಗಳ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ &quot;ವೈದಿಕ ಭಾಷೆ&quot; ಯ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ರೂಪವನ್ನು &quot;ಲಸಿಕ್ ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಅಥವಾ &quot;ಪಾಣಿನಿಯನ್ ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಭಾಷೆಯನ್ನು &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ&quot;, &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ&quot; ಅಥವಾ &quot;ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಎಂಬ ಹೆಸರುಗಳಿಂದ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ದೇಶ-ಕಾಲದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಹಿಂದಿನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಎಲ್ಲಾ ರೂಪಗಳ ಅಡಿಪಾಯವು ಉಡಿಚ್ಯ, ಮಧ್ಯದೇಶಿ ಮತ್ತು ಆರ್ಯವರ್ತಿಯ ಉಪಭಾಷೆಗಳು. [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಸೂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ]], &quot;ವಿಭಾಷಾ&quot; ಅಥವಾ &quot;ಉಡಿಚಮ್&quot; ಪದಗಳು ಈ ಉಪಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲದೆ, ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ &quot;ಓರಿಯೆಂಟಲ್&quot; ನಂತಹ ಉಪಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಮಾತನಾಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೆ ಪಾಣಿನಿ ನಿಯಮಿತ ವ್ಯಾಕರಣದ ಮೂಲಕ ಭಾಷೆಗೆ ಪರಿಷ್ಕೃತ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಬಳಸಬಹುದಾದ ರೂಪವನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಕ್ರಮೇಣ, ಪಾನಿನಿಸ್ಮಾತ್ ಭಾಷೆಯ ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಬಹುತೇಕ ಶಾಶ್ವತವಾಯಿತು. [[ಪತಂಜಲಿ|ಪತಂಜಲಿಯ]] ಕಾಲಕ್ಕೆ ಸಂಸ್ಕೃತವು [[ಆರ್ಯಾವರ್ತ|ಆರ್ಯಾವರ್ತದ]] (ಆರ್ಯನಿವಾಸ) ಶ್ರೀಮಂತ ಜನರಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುವ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು. &quot;ಗದರ್ಶತ್ಪ್ರತ್ಯಕ್ಕಲವನದ್ದಕ್ಷಿಂ ಹಿಮವಂತಮುತ್ತ್ರೇನ್ ವಾರಿಯಾತ್ರಮ್ಮೇತ್ಸ್ಮಿನ್ನಾರ್ಯವರ್ತೇನ್ ಆರ್ಯನಿವಾಸೇ..... ( ವ್ಯಾಕರಣ ಮಹಾಭಾಷ್ಯ, 6.3.109)&quot; ನಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿರುವಂತೆ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಇಡೀ ಭಾರತದ ಎರಡು ಜಾತಿಗಳ ಮತ್ತು ವಿದ್ವತ್ಪೂರ್ಣ ಸಮಾಜದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ, ಚಿಂತನಶೀಲ ಮತ್ತು ಚಿಂತನೆಯ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು. .

== ಸಮಯ ವಿಭಾಗ ==
ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು, ಅನೇಕ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಅದರ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಅವಧಿಯನ್ನು ಹಲವು ವಿಧಗಳಲ್ಲಿ ವಿಂಗಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಅನುಕೂಲತೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ, ಈ ಕೆಳಗಿನ ವಿಭಾಗವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನೀಡಲಾಗಿದೆ -

(1) '''ಆದಿಕಲ್''' (ವೇದಸಂಹಿತೆಗಳು ಮತ್ತು ವಾಮಾಯನ - 450 BC ಯಿಂದ 10 BC ವರೆಗೆ)

(2) '''ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಅವಧಿ''' (ಕ್ರಿ.ಪೂ. 10 ರಿಂದ ಕ್ರಿ.ಶ. 450 ರವರೆಗೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಧರ್ಮಗ್ರಂಥಗಳು, [[ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ|ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ]], [[ವೇದಾಂಗ]] ಪಠ್ಯಗಳು, ಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಸಾಹಿತ್ಯ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ)

(3) '''ನಂತರದ''' ಅವಧಿ (ಕ್ರಿ.ಶ. 450 ರಿಂದ ಕ್ರಿ.ಶ. 1400 ಅಥವಾ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಆಧುನಿಕ ಕಾಲ)

ಈ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯ, ನಾಟಕ, ಸಾಹಿತ್ಯ, ತಂತ್ರಶಾಸ್ತ್ರ, ಶಿಲ್ಪಶಾಸ್ತ್ರ ಇತ್ಯಾದಿ ಪಠ್ಯಗಳ ರಚನೆಯ ಜೊತೆಗೆ, ವಿವರಣಾತ್ಮಕ, ಮೂಲ ಗ್ರಂಥಗಳ ಕೃತಿಗಳ ಪ್ರಮುಖ ರಚನೆ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ಭಾಷ್ಯ, ಭಾಷ್ಯ, ವರ್ಣನೆ, ಉಪನ್ಯಾಸ ಇತ್ಯಾದಿ ರೂಪದಲ್ಲಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ಸಾವಿರಾರು ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಭಾಷ್ಯ, ಭಾಷ್ಯಗಳ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆ, ಮನ್ನಣೆ, ಕೀರ್ತಿ ಮೂಲ ಗ್ರಂಥಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಮಿಗಿಲಾದವು.

ಅಧಿಕೃತತೆಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಈ ಭಾಷೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಲಭ್ಯವಿರುವ ವ್ಯಾಕರಣವೆಂದರೆ [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಯ]] ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿ . ಕನಿಷ್ಠ 600 ಕ್ರಿ.ಪೂ ಇಂದಿಗೂ ಈ ಪುಸ್ತಕವು ಇಡೀ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಅನುಪಮ [[ವ್ಯಾಕರಣ|ವ್ಯಾಕರಣವಾಗಿದೆ]] . ಪ್ರಪಂಚದ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಅಮೆರಿಕದ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಇನ್ನೂ ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿಯನ್ನು ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪುಸ್ತಕವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. &quot;ಬ್ರೂಮ್ಫೀಲ್ಡ್&quot; ತನ್ನ &quot;ಭಾಷೆ&quot; ಮತ್ತು ಇತರ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಸತ್ಯವನ್ನು ದೃಢವಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಪಾಣಿನಿಯ ಮೊದಲು, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ವೈದಿಕ ಜನರ ಸಭ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿತ್ತು. ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತೇತರ ಜನರಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಉಪಭಾಷೆಗಳು ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದ್ದಿರಬೇಕು. ಆದರೆ ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಿಗೆ ಈ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ಸ್ವೀಕಾರಾರ್ಹವಲ್ಲ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಎಂದಿಗೂ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಜನರ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾಕೃತ ಎಂದು ಕರೆಯಬಹುದು. ದೇವಭಾಷಾ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಪಂಡಿತರ ಭಾಷೆಯಾಗಿದ್ದು ಕೃತಕ ಅಥವಾ ಸಂಸ್ಕಾರಗಳಿಂದ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ಆದರೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಯಲ್ಲ. ಆದರೆ ಈ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಲ್ಲ. ಪಾಣಿನಿಯಿಂದ ಪತಂಜಲಿಯವರೆಗೆ ಎಲ್ಲರೂ ಸಂಸ್ಕೃತವನ್ನು ಜನರ ಭಾಷೆ, ಲೌಕಿಕ ಭಾಷೆ ಎಂದು ಕರೆದಿದ್ದಾರೆ. ವೈದಿಕ ಮತ್ತು ವೇದೋತ್ತರ ಪೂರ್ವ ಪಾಣಿನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಭಾಷಾ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಮಾತನಾಡುವ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ನೂರಾರು ಇತರ ಪುರಾವೆಗಳು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುತ್ತವೆ. ಅದು ದೇಶ, ಕಾಲ ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ತನ್ನದೇ ಆದ ಮಿತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕು. ಮುಂದೆ ಅದು ಓದುಗ ಸಮಾಜದ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು. ತರುವಾಯ, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ಪಂಡಿತರ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು, ಅವರು ಆರ್ಯರು ಅಥವಾ ಆರ್ಯೇತರ ಜಾತಿಗಳು, ಮತ್ತು ಆಸೇತುಹಿಮಾಚಲವು ಅದರ ಹರಡುವಿಕೆ, ಗೌರವ ಮತ್ತು ಪ್ರಚಾರ ಮತ್ತು ಇಂದಿಗೂ ಹಾಗೆಯೇ ಉಳಿದಿದೆ. ಸುಮಾರು ಹದಿನೇಳನೆಯ ಶತಮಾನದ ಮೊದಲಾರ್ಧದಲ್ಲಿ, ಯುರೋಪ್ ಮತ್ತು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ದೇಶಗಳ ಮಿಷನರಿಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಸಂಸ್ಕೃತದ ಪರಿಚಯವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಕ್ರಮೇಣ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಹರಡಿತು. ಅನೇಕ ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ದೇಶಗಳ ನಿವಾಸಿ ಜರ್ಮನ್, ಇಂಗ್ಲಿಷ್, ಫ್ರೆಂಚ್, ಅಮೇರಿಕನ್ ಮತ್ತು ಯುರೋಪಿಯನ್ ವಿದ್ವಾಂಸರು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಆಧುನಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸರಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದರು. ಆಧುನಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಮತ್ತು ಅನುಯಾಯಿಗಳ ಅಭಿಪ್ರಾಯದ ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರಪಂಚದ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಅತ್ಯಂತ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. ಇಂದು ಅದು ಭಾರತೀಯ ಭಾಷೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. ಬಹುಶಃ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಭಾಷೆಯು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನ ಪ್ರಯತ್ನ-ಭಾಷೆ-ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ವಿಶಾಲವಾದ, ಸಮಗ್ರ, ಚತುರ್ಭುಜ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಇಂದು ಪ್ರಪಂಚದ ಎಲ್ಲಾ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ಮತ್ತು ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಶೀಲ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಮತ್ತು ಕಲಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.

ಈ ಭಾಷೆಯ ಪರಿಚಯದಿಂದ ಮಾತ್ರ, ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಆರ್ಯ ಜನಾಂಗ, ಅದರ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಜೀವನ ಮತ್ತು ಮೂಲ ಮೂಲ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿಷಯಗಳ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ದೃಢವಾದ ಆಧಾರವನ್ನು ಪಡೆದರು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಾಚೀನ ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್, ಅವಸ್ತಾ ಮತ್ತು ರಿಕ್ಸಂಸ್ಕೃತ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ಮೂಲ ಮೂಲ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಧ್ವನಿ, ವ್ಯಾಕರಣ ಮತ್ತು ರೂಪವನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಬಹುದು, ಅದರಲ್ಲಿ ರಿಕ್ಸಂಸ್ಕೃತದ ಕೊಡುಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತವು ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಪ್ರತ್ನಾಗಥಿಕ್ ಮುಂತಾದ ಭಾಷೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಕುಟುಂಬ ಮತ್ತು ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಆದರೆ ಇಂಡೋ-ಇರಾನಿಯನ್-ವರ್ಗದ ಭಾಷೆಗಳೊಂದಿಗೆ ( [[ಅವೆಸ್ತ|ಅವಸ್ತಾ]], ಪಹ್ಲವಿ, [[ಪಾರ್ಸಿ ಭಾಷೆ|ಪರ್ಷಿಯನ್]], [[ಇರಾನಿ|ಇರಾನಿಯನ್]], ಪಾಷ್ಟೋ ಮುಂತಾದ ಹಲವು ಪ್ರಾಚೀನ ಹೊಸ ಭಾಷೆಗಳಿವೆ.) ಸಂಸ್ಕೃತವು ಹೆಚ್ಚು ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ಭಾರತದ ಎಲ್ಲಾ ಮೂಲ, ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಮತ್ತು ಆಧುನಿಕ ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ, ಋಗ್ವೇದ ಮತ್ತು ನಂತರದ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಮೂಲಭೂತ ಮತ್ತು ಔಪಚಾರಿಕ ಕೊಡುಗೆ ಇದೆ. ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಮಾತನಾಡುವ ಮತ್ತು ಮಾತನಾಡುವ [[ಪ್ರಾಕೃತ]] ಭಾಷೆಗಳು ಋಗ್ವೇದದ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿದ್ದಿರಬೇಕು ಎಂದು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಅವರಿಂದ [[ಪಾಳಿ ಭಾಷೆ|ಪಾಲಿ]], [[ಪ್ರಾಕೃತ]], [[ಅಪಭ್ರಂಶ]] ಮತ್ತು ನಂತರ ಆರ್ಯ ಭಾಷೆಗಳು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಂಡವು. ಆದರೆ ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಹೆಚ್ಚು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯು ಭಾರತದ ವಿವಿಧ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರದೇಶಗಳ ಆರ್ಯೇತರ ಭಾಷೆಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ ಮತ್ತು ಅವುಗಳಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು; ಅವರು ಆ ಭಾಷೆಗಳ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದ್ದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಅವರ ಭಾಷಣಕಾರರು, ಅವರ ಭಾಷೆಗಳು, ನಿಘಂಟು, ಅವರ ಧ್ವನಿ ಮತ್ತು ಲಿಪಿ, ಅವರ ಕೊಡುಗೆಯಿಂದ ಪ್ರಯೋಜನ ಪಡೆದರು. ಭಾರತದ ಎರಡು ಪ್ರಾಚೀನ ಲಿಪಿಗಳಿದ್ದವು- (1) [[ಬ್ರಾಹ್ಮಿ]] (ಎಡದಿಂದ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ) ಮತ್ತು (2) [[ಖರೋಷ್ಠಿ ಲಿಪಿ|ಖರೋಷ್ಟಿ]] (ಬಲದಿಂದ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ). ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಿಯನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ.

ಭಾಷೆಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಸಂಸ್ಕೃತದ ಧ್ವನಿ ಶ್ರೇಣಿಯು ಸಾಕಷ್ಟು ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದೆ. ಸ್ವರಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ, ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಸ್ಥಾನವಿದೆಯಾದರೂ, ಸಂಸ್ಕೃತದ ಸ್ವರಮಾಲಾವು ಅದರ ವಿಸ್ತೀರ್ಣದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಸಾಕಷ್ಟು ಮತ್ತು ಭಾಷಿಕವಾಗಿದೆ. ತಿನಿಸು ಬಹಳ ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದೆ. ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ, ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ನರ ಮೂಲ-ಸಾಹಿತ್ಯದ ಬೋಧನೆಯು ಗುರುಗಳ ಶಿಷ್ಯರಿಂದ ಮೌಖಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾಗಿ ಮುಂದುವರೆಯಿತು, ಏಕೆಂದರೆ ಬಹುಶಃ ಆ ಯುಗದಲ್ಲಿ (ಆಧುನಿಕ ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಲೇಖಕರು ಪರಿಗಣಿಸಿದಂತೆ), ಗ್ರಂಥದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ. ಸ್ಥಳ. ಪ್ರಾಯಶಃ ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ಮೊದಲು ಅಥವಾ ನಂತರ ಪಾಣಿನಿಯ [[ಲಿಪಿ|ಲಿಪಿಯನ್ನು]] ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ &quot; [[ಬ್ರಾಹ್ಮಿ]] &quot; ಅನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ವಾಹನವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಈ ಬ್ರಾಹ್ಮಿಯು ಹೆಚ್ಚಿನ ಆರ್ಯ ಮತ್ತು ಆರ್ಯೇತರ ಲಿಪಿಗಳ ವರ್ಣಮಾಲೆ ಮತ್ತು ವರ್ಣಮಾಲೆಯ ಮೇಲೂ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿತು. ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ನಾನಾ ಭಾರತೀಯ ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಗಳು ಮತ್ತು ತಮಿಳು, ತೆಲುಗು ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ವರ್ಣಮಾಲೆಗಳ ಮೇಲೆ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು [[ಬ್ರಾಹ್ಮಿ ಲಿಪಿ|ಬ್ರಾಹ್ಮಿ ಲಿಪಿಯ]] ಗಣನೀಯ ಪ್ರಭಾವವಿದ್ದರೆ. ಫೋನಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಫೋನೆಟಿಕ್ಸ್ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಪಾಣಿನಿಕಾಲದಿಂದಲೂ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿರುವ ಸಂಸ್ಕೃತ ವರ್ಣಮಾಲೆಯು ಪ್ರಾಯಶಃ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಅತ್ಯಂತ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವರ್ಣಮಾಲೆಯಾಗಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಜೊತೆಗೆ, ಇದು ನೇರ ಅಥವಾ ರೋಮನ್ ಅಮೌಖಿಕ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಇಂದು ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಪ್ರಚಾರಗೊಂಡಿದೆ.

== ಭಾಷಾ ವರ್ಗೀಕರಣ ==
ಐತಿಹಾಸಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಆರ್ಯಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆರ್ಯರು ಹೊರಗಿನಿಂದ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಬಂದರು ಅಥವಾ ಇಲ್ಲಿ ಅವರ ನಿವಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು - ಇತ್ಯಾದಿ ಅನಗತ್ಯ ಎಂಬ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರದ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಮನ್ನಣೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರ ಅನೇಕ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಷೆಗಳು, (ವೈದಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತ, ಅವಾಸ್ತ ಅಂದರೆ ಹಳೆಯ ಜೊರಾಸ್ಟ್ರಿಯನ್ ಗ್ರೀಕ್, ಪ್ರಾಚೀನ ಗೋಥಿಕ್ ಮತ್ತು ಹಳೆಯ ಜರ್ಮನ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್, ಹಳೆಯ ಐರಿಶ್ ಮತ್ತು ನಾನಾ ವೆಲ್ಟ್ ಉಪಭಾಷೆಗಳು, ಹಳೆಯದು ಸ್ಲಾವಿಕ್ ಮತ್ತು ಬಾಲ್ಟಿಕ್ ಭಾಷೆಗಳು, ಅರ್ಮೇನಿಯನ್, ಹಿಟ್ಟೈಟ್, ಬುಖಾರಿ ಇತ್ಯಾದಿ), ಅವು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಯ ವಿಭಿನ್ನ ಶಾಖೆಗಳಾಗಿವೆ (ಇದನ್ನು ಮೂಲ ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆ, ಪ್ರೊಟೊ ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆ, ಇಂಡೋಜರ್ಮಾನಿಕ್ ಭಾಷೆ, ಪ್ರೊಟೊ-ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷೆ, ಪಿತೃ ಭಾಷೆ ಇತ್ಯಾದಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ) ಇವರೆಲ್ಲರ ಮೂಲ ಭಾಷೆ ಅಥವಾ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಗೆ ಆದಿ ಆರ್ಯಭಾಷಾ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಕೆಲವು ವಿದ್ವಾಂಸರ ಅಭಿಪ್ರಾಯದಲ್ಲಿ - ವೀರ-ಮುಲ್ನಿವಾಸ್ಥಾನದ ಜನರು &quot;ವಿರೋಸ್&quot; ಅಥವಾ ವೀರಸ್ (ವಿರಾ:) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಆರ್ಯರು ಮಾತ್ರ ಸಂಘಟಿತರಾಗಿದ್ದರು.

ವೀರೋಸ್ (ವಿರೋ) ಪದದಿಂದ ಸೂಚಿಸಲಾದ ವಿವಿಧ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರನ್ನು ವೀರಸ್ (ಸಾನ್ವಿರಾ:) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂದರೆ, ಎಲ್ಲಾ ಭಾಷೆಗಳು ಕುಟುಂಬದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಆರ್ಯನ್ ಕುಟುಂಬದ ಭಾಷೆಗಳು. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಎರಡನೇ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ. &quot;ಕೆಂಟಮ್&quot; ಮತ್ತು &quot;ಶತಮ್&quot; (ಎರಡೂ ಶತಮಾನದ ಪದಗಳು) ಹೇಳಲಾದ ಕುಟುಂಬದ ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಶಾಖೆಗಳಾಗಿವೆ. ಮೊದಲನೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿ ಬರುತ್ತದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತದ ಸ್ಥಾನವನ್ನು &quot;ಶತಮ್&quot; ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಇಂಡೋ-ಇರಾನಿಯನ್ ಶಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆರ್ಯನ್ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಹಿರಿಯರು, ಹಿರಿಯರು ಮತ್ತು ಹಿರಿಯರು ಯಾರು ಎಂಬುದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಖಚಿತವಾಗಿಲ್ಲ. ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಮೂಲ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಹಿರಿಯ ಸಂತತಿ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತವನ್ನು ತಮ್ಮ ಕಿರಿಯ ಸಹೋದರಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ಇಂಡೋ-ಇರಾನಿಯನ್ ಶಾಖೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ರಾಜ್ಯವು ಸಂಸ್ಕೃತಕ್ಕಿಂತ ಹಳೆಯದು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಅನೇಕ ಭಾರತೀಯ ವಿದ್ವಾಂಸರು &quot;ಜಿಂದಾ-ಅವಾಸ್ತ&quot; ದ ಅವಾಸ್ತದ ರೂಪವು ರಿಕ್ಭಾಷಾಗಿಂತ ಹೊಸದು ಎಂದು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಅದೇನೇ ಇರಲಿ, ಋಕ್ಸಂಹಿತೆಯೇ ಸ್ಮೃತಿ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪುರಾತನವಾದದ್ದು ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಆ ಭಾಷೆಯು ತನ್ನ ಸಾಧನೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದು ಎಂಬುದು ಖಚಿತವಾಗಿದೆ. ಅವರ ವೈದಿಕ ಸಂಹಿತೆಗಳ ದೊಡ್ಡ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯವೆಂದರೆ, ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ, ಲಿಪಿ ಕಲೆಯು ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳದಿದ್ದರೂ, ವೈದಿಕ ಸಂಹಿತೆಗಳು ಮೌಖಿಕ ಮತ್ತು ಮೌಖಿಕ ಪರಂಪರೆಯ ಮೂಲಕ ಗುರುಶಿಷ್ಯರ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ನಿರಂತರ ಪ್ರವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಉಚ್ಚಾರಣೆಯ ನಿಖರತೆಯನ್ನು ಎಷ್ಟು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿರಿಸಲಾಯಿತು ಎಂದರೆ ಧ್ವನಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಮಾಣಗಳು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನ ವೇದ ಮಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಇಂದಿನವರೆಗೆ ಯಾವುದೇ ಪಠ್ಯ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿಲ್ಲ. ಉತ್ಕೃಷ್ಟವಾದ ಅನುದತ್ತಾದಿ ಸ್ವರಗಳ ಉಚ್ಚಾರಣೆಯು ಅದರ ಶುದ್ಧ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಂಡಿತು. ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ &quot;ಕೆಂಟಮ್&quot; ವರ್ಗದ ಭಾಷೆಗಳು ಸ್ವರಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ಮೂಲ ಅಥವಾ ಪ್ರೊಟೊ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿವೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ ಭಾಷೆಯ ಸ್ವರ ಗುಣವು ಹೆಚ್ಚು ಭದ್ರವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ವ್ಯಂಜನವು ಹೆಚ್ಚು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿದೆ. ಭಾಷೆಯ ಸಂಯೋಜನೆ ಅಥವಾ ರೂಪವಿಜ್ಞಾನದ ಕಲ್ಪನೆಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನು ವಿಭಕ್ತಿ ಅಥವಾ &quot;ಸ್ಲಿಟ್ಭಾಷಾ&quot; (ಒಟ್ಟು ಭಾಷೆ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

== ಸಂದರ್ಭ ==
&lt;references group=&quot;&quot;&gt;&lt;/references&gt;

== ಸಹ ನೋಡಿ ==

* ಕಿಪ್ರಾಚೀನ ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷೆ
* [[ವೈದಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತ]]
* ಸಂಸ್ಕೃತ ಪಠ್ಯಗಳ ಪಟ್ಟಿ
* [[ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯ]]
* ಸಂಸ್ಕೃತ ವ್ಯಾಕರಣದ ಇತಿಹಾಸ

== ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ==

* [https://books.google.co.in/books?id=-WY4EAAAQBAJ&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q&amp;f=false ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಇತಿಹಾಸ] (ಡಾ. ಕೀತ್, 1967)
* [https://archive.org/stream/in.ernet.dli.2015.429889/2015.429889.sanskrit-sastron_djvu.txt ಸಂಸ್ಕೃತ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳ ಇತಿಹಾಸ] (ಆಚಾರ್ಯ ಬಲದೇವ್ ಉಪಾಧ್ಯಾಯ) , ಸಂಸ್ಕೃತದ ಶತಶಾಸ್ತ್ರಗಳ ಅಧಿಕೃತ ಇತಿಹಾಸ - ಆಯುರ್ವೇದ, ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯ, ಸಾಹಿತ್ಯ-ಶಾಸ್ತ್ರ, ಹುಸಿ-ವಿಜ್ಞಾನ, ನಿಘಂಟು ಮತ್ತು ವ್ಯಾಕರಣ ಶಾಖೆ
* [https://web.archive.org/web/20170215020948/http://sanskritdocuments.org/doc_z_misc_misc/sanskritworksDev.html?lang=sa ಸಂಸ್ಕೃತ ಗ್ರಂಥಗಳು ಮತ್ತು ಲೇಖಕರು]
* [https://web.archive.org/web/20170214003247/https://swarajyamag.com/culture/the-wonder-that-is-sanskrit ಸಂಸ್ಕೃತದ ಅದ್ಭುತ]
[[ವರ್ಗ:ಸಂಸ್ಕೃತ]]
[[ವರ್ಗ:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>nuldwxbj78lf6g4jk7gl5syzkl7mioe</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113450</id>
      <parentid>1113449</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T11:28:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ishqyk</username>
        <id>76644</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34969" xml:space="preserve">ದೇವರುಗಳು ಅಮರವಾಗಿರುವಂತೆಯೇ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯು ತನ್ನ ಅಪಾರ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯ ಮನೋಭಾವ, ವಿವಿಧ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಮತ್ತು [[ಉಪಸರ್ಗ|ಪೂರ್ವಪ್ರತ್ಯಯಗಳ]] ಮೂಲಕ ಹೊಸ ಪದಗಳನ್ನು ರಚಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಂದ ಅಮರವಾಗಿದೆ. ಆಧುನಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಪ್ರಕಾರ, [[ಸಂಸ್ಕೃತ]] ಭಾಷೆಯ ನಿರಂತರ ಹರಿವು '''ಐದು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳಿಂದ''' ಹರಿಯುತ್ತಿದೆ. ಇದು [[ಭಾರತ|ಭಾರತದಲ್ಲಿ]] ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ, ಸಮಗ್ರ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತ ರೂಪವಾಗಿದೆ. ಈ ಮೂಲಕ ಭಾರತದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮನಸ್ಸು, ಪ್ರತಿಭೆ, ಬೆಲೆಕಟ್ಟಲಾಗದ ಚಿಂತನೆ, ಚಿಂತನಶೀಲತೆ, ವಿವೇಚನೆ, ಸೃಜನಶೀಲ, ಸೃಜನಶೀಲ ಮತ್ತು ವೈಚಾರಿಕ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇಂದಿಗೂ, ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಈ ಭಾಷೆಯ ಮೂಲಕ ಪಠ್ಯ ರಚನೆಯ ದುರ್ಬಲ ಪ್ರವಾಹವು ಅಡೆತಡೆಯಿಲ್ಲದೆ ಉಳಿದಿದೆ. ಇಂದಿಗೂ ಈ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಬಹಳ ಸೀಮಿತ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಉಪನ್ಯಾಸಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ವಿವಿಧ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭಾಷೆ ಮಾತನಾಡುವ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಇದನ್ನು ಪರಸ್ಪರ ಸಂಭಾಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇದನ್ನು ಇಂದಿಗೂ ಹಿಂದೂಗಳ ಆಚರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ, ಸಂಸ್ಕೃತದ ಸ್ಥಾನವು ಪ್ರಾಚೀನ ಸತ್ತ ಭಾಷೆಗಳಾದ [[ಗ್ರೀಸ್|ಗ್ರೀಕ್]] ಮತ್ತು [[ಲ್ಯಾಟಿನ್|ಲ್ಯಾಟಿನ್‌ಗಿಂತ]] ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಅದು ಸತ್ತ ಭಾಷೆಯಲ್ಲ, ಅಮರ ಭಾಷೆ.

== ಹೆಸರಿಸುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ==
ರಿಕ್ಸಂಹಿತೆಯ [[ಭಾಷೆ|ಭಾಷೆಯು]] [[ಸಂಸ್ಕೃತ|ಸಂಸ್ಕೃತದ]] ಆರಂಭಿಕ ಲಭ್ಯವಿರುವ ರೂಪವೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಋಕ್ಸಂಹಿತೆಯ ಮೊದಲ ಮತ್ತು ಹತ್ತು ಮಂಡಲಗಳ ಭಾಷೆಯು ಹಳೆಯದು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಕೆಲವು ವಿದ್ವಾಂಸರು [[ವೈದಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತ|ಪ್ರಾಚೀನ ವೈದಿಕ ಭಾಷೆಯು]] ನಂತರದ [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಯ]] (ಕಾಸ್ಮಿಕ್) ಸಂಸ್ಕೃತಕ್ಕಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.mid-day.com/articles/devdutt-pattanaik-how-sanskrit-evolved-in-india/18368161|title=How Sanskrit evolved in India|archive-url=https://web.archive.org/web/20190607023117/https://www.mid-day.com/articles/devdutt-pattanaik-how-sanskrit-evolved-in-india/18368161|archive-date=7 जून 2019|access-date=6 जून 2019}}&lt;/ref&gt; ಆದರೆ ಈ ಅಂಶವು ಭ್ರಮೆಯಾಗಿದೆ. ವೈದಿಕ ಭಾಷೆಯು ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಆರಂಭಿಕ ಲಭ್ಯವಿರುವ ರೂಪವಾಗಿದೆ. [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಯು]] ವ್ಯಾಕರಣವನ್ನು ಬರೆದ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯು ಎರಡು ಭಾಗಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ -

: (1) ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿಯಲ್ಲಿ &quot;ಛಂದಪ್&quot; ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಮತ್ತು
: (2) ಭಾಷೆ (ದೇಶೀಯ ಅಥವಾ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ).

ವೈದಿಕ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಲೌಕಿಕ ಭಾಷೆಯ ಪದಗಳನ್ನು ಆಚಾರ್ಯ [[ಪತಂಜಲಿ|ಪತಂಜಲಿಯ]] ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪದ ಶಿಸ್ತಿನ &quot; ವ್ಯಾಕರಣ ಮಹಾಭಾಷ್ಯ&quot; ಎಂಬ ಪದದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ ನಾಮ್ ದೈನ್ವಿ ವಾಗನ್ವಾಖ್ಯಾತ ಮಹರ್ಷಿಭಿಃ&quot; ಎಂಬ ವಾಕ್ಯದಲ್ಲಿ ದೇವಭಾಷಾ ಅಥವಾ 'ಸಂಸ್ಕೃತ' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವುದು ಬಹುಶಃ ಯಾಸಕ್, [[ಪಾಣಿನಿ]], ಕಾತ್ಯಾಯನ ಮತ್ತು [[ಪತಂಜಲಿ|ಪತಂಜಲಿಯ]] ಕಾಲದವರೆಗೆ &quot;ಛಂದೋಭಾಷಾ&quot; (ವೈದಿಕ ಭಾಷೆ) ಮತ್ತು &quot;ಲೋಕಭಾಷಾ&quot; ಎಂಬ ಎರಡು ಹೆಸರುಗಳು, ಮಟ್ಟಗಳು ಮತ್ತು ರೂಪಗಳಲ್ಲಿದೆ. ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲಾಯಿತು.

[[ರಾಮಾಯಣ|ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣದ]] ಸುಂದರಕಾಂಡದಲ್ಲಿ (30 ಕ್ಯಾಂಟೋಗಳು) ಹನುಮಾನ್‌ನಿಂದ ಭಾಷೆಗೆ &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಮೊದಲು ವಿಶೇಷಣವಾಗಿ ( ''ಸಂಸ್ಕೃತ'' [[ಹನುಮಂತ|ವಾಕ್]] ) ಬಳಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅನೇಕ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ.

ಭಾರತೀಯ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಹಿಂದೆ ಪರಿಶೀಲಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ, ಅಂದರೆ, ಅದರ ಸ್ವರೂಪ ಮತ್ತು ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವುದೇ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಚರ್ಚೆ ಇರಲಿಲ್ಲ. ದೇವರಾಜ್ ಇಂದ್ರ, ದೇವರುಗಳ ಕೋರಿಕೆಯ ಮೇರೆಗೆ, ಪ್ರಕೃತಿಯ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯ ಪರಿಹಾರ ವಿಧಾನ, ಪ್ರತ್ಯಯ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದರು. ಈ &quot;ಸಂಸ್ಕಾರ&quot; ಶಾಸನದಿಂದಾಗಿ, ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಆರ್ಯ ಭಾಷೆಯ ಹೆಸರು &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ&quot;. ಋಕ್ಷಮಹಿತಾ ಕಾಲದಲ್ಲಿ 'ಬ್ರಾಹ್ಮಣ', 'ಆರಣ್ಯಕ' ಮತ್ತು 'ದಶೋಪನಿಷದ್' ಹೆಸರಿನ ಪಠ್ಯಗಳ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ &quot;ವೈದಿಕ ಭಾಷೆ&quot; ಯ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ರೂಪವನ್ನು &quot;ಲಸಿಕ್ ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಅಥವಾ &quot;ಪಾಣಿನಿಯನ್ ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಭಾಷೆಯನ್ನು &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ&quot;, &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ&quot; ಅಥವಾ &quot;ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಎಂಬ ಹೆಸರುಗಳಿಂದ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ದೇಶ-ಕಾಲದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಹಿಂದಿನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಎಲ್ಲಾ ರೂಪಗಳ ಅಡಿಪಾಯವು ಉಡಿಚ್ಯ, ಮಧ್ಯದೇಶಿ ಮತ್ತು ಆರ್ಯವರ್ತಿಯ ಉಪಭಾಷೆಗಳು. [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಸೂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ]], &quot;ವಿಭಾಷಾ&quot; ಅಥವಾ &quot;ಉಡಿಚಮ್&quot; ಪದಗಳು ಈ ಉಪಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲದೆ, ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ &quot;ಓರಿಯೆಂಟಲ್&quot; ನಂತಹ ಉಪಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಮಾತನಾಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೆ ಪಾಣಿನಿ ನಿಯಮಿತ ವ್ಯಾಕರಣದ ಮೂಲಕ ಭಾಷೆಗೆ ಪರಿಷ್ಕೃತ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಬಳಸಬಹುದಾದ ರೂಪವನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಕ್ರಮೇಣ, ಪಾನಿನಿಸ್ಮಾತ್ ಭಾಷೆಯ ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಬಹುತೇಕ ಶಾಶ್ವತವಾಯಿತು. [[ಪತಂಜಲಿ|ಪತಂಜಲಿಯ]] ಕಾಲಕ್ಕೆ ಸಂಸ್ಕೃತವು [[ಆರ್ಯಾವರ್ತ|ಆರ್ಯಾವರ್ತದ]] (ಆರ್ಯನಿವಾಸ) ಶ್ರೀಮಂತ ಜನರಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುವ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು. &quot;ಗದರ್ಶತ್ಪ್ರತ್ಯಕ್ಕಲವನದ್ದಕ್ಷಿಂ ಹಿಮವಂತಮುತ್ತ್ರೇನ್ ವಾರಿಯಾತ್ರಮ್ಮೇತ್ಸ್ಮಿನ್ನಾರ್ಯವರ್ತೇನ್ ಆರ್ಯನಿವಾಸೇ..... ( ವ್ಯಾಕರಣ ಮಹಾಭಾಷ್ಯ, 6.3.109)&quot; ನಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿರುವಂತೆ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಇಡೀ ಭಾರತದ ಎರಡು ಜಾತಿಗಳ ಮತ್ತು ವಿದ್ವತ್ಪೂರ್ಣ ಸಮಾಜದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ, ಚಿಂತನಶೀಲ ಮತ್ತು ಚಿಂತನೆಯ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು. .

== ಸಮಯ ವಿಭಾಗ ==
ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು, ಅನೇಕ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಅದರ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಅವಧಿಯನ್ನು ಹಲವು ವಿಧಗಳಲ್ಲಿ ವಿಂಗಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಅನುಕೂಲತೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ, ಈ ಕೆಳಗಿನ ವಿಭಾಗವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನೀಡಲಾಗಿದೆ -

(1) '''ಆದಿಕಲ್''' (ವೇದಸಂಹಿತೆಗಳು ಮತ್ತು ವಾಮಾಯನ - 450 BC ಯಿಂದ 10 BC ವರೆಗೆ)

(2) '''ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಅವಧಿ''' (ಕ್ರಿ.ಪೂ. 10 ರಿಂದ ಕ್ರಿ.ಶ. 450 ರವರೆಗೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಧರ್ಮಗ್ರಂಥಗಳು, [[ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ|ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ]], [[ವೇದಾಂಗ]] ಪಠ್ಯಗಳು, ಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಸಾಹಿತ್ಯ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ)

(3) '''ನಂತರದ''' ಅವಧಿ (ಕ್ರಿ.ಶ. 450 ರಿಂದ ಕ್ರಿ.ಶ. 1400 ಅಥವಾ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಆಧುನಿಕ ಕಾಲ)

ಈ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯ, ನಾಟಕ, ಸಾಹಿತ್ಯ, ತಂತ್ರಶಾಸ್ತ್ರ, ಶಿಲ್ಪಶಾಸ್ತ್ರ ಇತ್ಯಾದಿ ಪಠ್ಯಗಳ ರಚನೆಯ ಜೊತೆಗೆ, ವಿವರಣಾತ್ಮಕ, ಮೂಲ ಗ್ರಂಥಗಳ ಕೃತಿಗಳ ಪ್ರಮುಖ ರಚನೆ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ಭಾಷ್ಯ, ಭಾಷ್ಯ, ವರ್ಣನೆ, ಉಪನ್ಯಾಸ ಇತ್ಯಾದಿ ರೂಪದಲ್ಲಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ಸಾವಿರಾರು ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಭಾಷ್ಯ, ಭಾಷ್ಯಗಳ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆ, ಮನ್ನಣೆ, ಕೀರ್ತಿ ಮೂಲ ಗ್ರಂಥಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಮಿಗಿಲಾದವು.

ಅಧಿಕೃತತೆಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಈ ಭಾಷೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಲಭ್ಯವಿರುವ ವ್ಯಾಕರಣವೆಂದರೆ [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಯ]] ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿ . ಕನಿಷ್ಠ 600 ಕ್ರಿ.ಪೂ ಇಂದಿಗೂ ಈ ಪುಸ್ತಕವು ಇಡೀ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಅನುಪಮ [[ವ್ಯಾಕರಣ|ವ್ಯಾಕರಣವಾಗಿದೆ]] . ಪ್ರಪಂಚದ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಅಮೆರಿಕದ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಇನ್ನೂ ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿಯನ್ನು ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪುಸ್ತಕವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. &quot;ಬ್ರೂಮ್ಫೀಲ್ಡ್&quot; ತನ್ನ &quot;ಭಾಷೆ&quot; ಮತ್ತು ಇತರ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಸತ್ಯವನ್ನು ದೃಢವಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಪಾಣಿನಿಯ ಮೊದಲು, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ವೈದಿಕ ಜನರ ಸಭ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿತ್ತು. ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತೇತರ ಜನರಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಉಪಭಾಷೆಗಳು ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದ್ದಿರಬೇಕು. ಆದರೆ ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಿಗೆ ಈ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ಸ್ವೀಕಾರಾರ್ಹವಲ್ಲ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಎಂದಿಗೂ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಜನರ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾಕೃತ ಎಂದು ಕರೆಯಬಹುದು. ದೇವಭಾಷಾ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಪಂಡಿತರ ಭಾಷೆಯಾಗಿದ್ದು ಕೃತಕ ಅಥವಾ ಸಂಸ್ಕಾರಗಳಿಂದ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ಆದರೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಯಲ್ಲ. ಆದರೆ ಈ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಲ್ಲ. ಪಾಣಿನಿಯಿಂದ ಪತಂಜಲಿಯವರೆಗೆ ಎಲ್ಲರೂ ಸಂಸ್ಕೃತವನ್ನು ಜನರ ಭಾಷೆ, ಲೌಕಿಕ ಭಾಷೆ ಎಂದು ಕರೆದಿದ್ದಾರೆ. ವೈದಿಕ ಮತ್ತು ವೇದೋತ್ತರ ಪೂರ್ವ ಪಾಣಿನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಭಾಷಾ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಮಾತನಾಡುವ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ನೂರಾರು ಇತರ ಪುರಾವೆಗಳು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುತ್ತವೆ. ಅದು ದೇಶ, ಕಾಲ ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ತನ್ನದೇ ಆದ ಮಿತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕು. ಮುಂದೆ ಅದು ಓದುಗ ಸಮಾಜದ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು. ತರುವಾಯ, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ಪಂಡಿತರ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು, ಅವರು ಆರ್ಯರು ಅಥವಾ ಆರ್ಯೇತರ ಜಾತಿಗಳು, ಮತ್ತು ಆಸೇತುಹಿಮಾಚಲವು ಅದರ ಹರಡುವಿಕೆ, ಗೌರವ ಮತ್ತು ಪ್ರಚಾರ ಮತ್ತು ಇಂದಿಗೂ ಹಾಗೆಯೇ ಉಳಿದಿದೆ. ಸುಮಾರು ಹದಿನೇಳನೆಯ ಶತಮಾನದ ಮೊದಲಾರ್ಧದಲ್ಲಿ, ಯುರೋಪ್ ಮತ್ತು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ದೇಶಗಳ ಮಿಷನರಿಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಸಂಸ್ಕೃತದ ಪರಿಚಯವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಕ್ರಮೇಣ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಹರಡಿತು. ಅನೇಕ ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ದೇಶಗಳ ನಿವಾಸಿ ಜರ್ಮನ್, ಇಂಗ್ಲಿಷ್, ಫ್ರೆಂಚ್, ಅಮೇರಿಕನ್ ಮತ್ತು ಯುರೋಪಿಯನ್ ವಿದ್ವಾಂಸರು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಆಧುನಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸರಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದರು. ಆಧುನಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಮತ್ತು ಅನುಯಾಯಿಗಳ ಅಭಿಪ್ರಾಯದ ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರಪಂಚದ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಅತ್ಯಂತ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. ಇಂದು ಅದು ಭಾರತೀಯ ಭಾಷೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. ಬಹುಶಃ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಭಾಷೆಯು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನ ಪ್ರಯತ್ನ-ಭಾಷೆ-ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ವಿಶಾಲವಾದ, ಸಮಗ್ರ, ಚತುರ್ಭುಜ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಇಂದು ಪ್ರಪಂಚದ ಎಲ್ಲಾ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ಮತ್ತು ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಶೀಲ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಮತ್ತು ಕಲಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.

ಈ ಭಾಷೆಯ ಪರಿಚಯದಿಂದ ಮಾತ್ರ, ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಆರ್ಯ ಜನಾಂಗ, ಅದರ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಜೀವನ ಮತ್ತು ಮೂಲ ಮೂಲ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿಷಯಗಳ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ದೃಢವಾದ ಆಧಾರವನ್ನು ಪಡೆದರು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಾಚೀನ ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್, ಅವಸ್ತಾ ಮತ್ತು ರಿಕ್ಸಂಸ್ಕೃತ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ಮೂಲ ಮೂಲ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಧ್ವನಿ, ವ್ಯಾಕರಣ ಮತ್ತು ರೂಪವನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಬಹುದು, ಅದರಲ್ಲಿ ರಿಕ್ಸಂಸ್ಕೃತದ ಕೊಡುಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತವು ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಪ್ರತ್ನಾಗಥಿಕ್ ಮುಂತಾದ ಭಾಷೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಕುಟುಂಬ ಮತ್ತು ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಆದರೆ ಇಂಡೋ-ಇರಾನಿಯನ್-ವರ್ಗದ ಭಾಷೆಗಳೊಂದಿಗೆ ( [[ಅವೆಸ್ತ|ಅವಸ್ತಾ]], ಪಹ್ಲವಿ, [[ಪಾರ್ಸಿ ಭಾಷೆ|ಪರ್ಷಿಯನ್]], [[ಇರಾನಿ|ಇರಾನಿಯನ್]], ಪಾಷ್ಟೋ ಮುಂತಾದ ಹಲವು ಪ್ರಾಚೀನ ಹೊಸ ಭಾಷೆಗಳಿವೆ.) ಸಂಸ್ಕೃತವು ಹೆಚ್ಚು ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ಭಾರತದ ಎಲ್ಲಾ ಮೂಲ, ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಮತ್ತು ಆಧುನಿಕ ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ, ಋಗ್ವೇದ ಮತ್ತು ನಂತರದ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಮೂಲಭೂತ ಮತ್ತು ಔಪಚಾರಿಕ ಕೊಡುಗೆ ಇದೆ. ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಮಾತನಾಡುವ ಮತ್ತು ಮಾತನಾಡುವ [[ಪ್ರಾಕೃತ]] ಭಾಷೆಗಳು ಋಗ್ವೇದದ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿದ್ದಿರಬೇಕು ಎಂದು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಅವರಿಂದ [[ಪಾಳಿ ಭಾಷೆ|ಪಾಲಿ]], [[ಪ್ರಾಕೃತ]], [[ಅಪಭ್ರಂಶ]] ಮತ್ತು ನಂತರ ಆರ್ಯ ಭಾಷೆಗಳು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಂಡವು. ಆದರೆ ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಹೆಚ್ಚು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯು ಭಾರತದ ವಿವಿಧ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರದೇಶಗಳ ಆರ್ಯೇತರ ಭಾಷೆಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ ಮತ್ತು ಅವುಗಳಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು; ಅವರು ಆ ಭಾಷೆಗಳ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದ್ದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಅವರ ಭಾಷಣಕಾರರು, ಅವರ ಭಾಷೆಗಳು, ನಿಘಂಟು, ಅವರ ಧ್ವನಿ ಮತ್ತು ಲಿಪಿ, ಅವರ ಕೊಡುಗೆಯಿಂದ ಪ್ರಯೋಜನ ಪಡೆದರು. ಭಾರತದ ಎರಡು ಪ್ರಾಚೀನ ಲಿಪಿಗಳಿದ್ದವು- (1) [[ಬ್ರಾಹ್ಮಿ]] (ಎಡದಿಂದ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ) ಮತ್ತು (2) [[ಖರೋಷ್ಠಿ ಲಿಪಿ|ಖರೋಷ್ಟಿ]] (ಬಲದಿಂದ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ). ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಿಯನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ.

ಭಾಷೆಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಸಂಸ್ಕೃತದ ಧ್ವನಿ ಶ್ರೇಣಿಯು ಸಾಕಷ್ಟು ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದೆ. ಸ್ವರಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ, ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಸ್ಥಾನವಿದೆಯಾದರೂ, ಸಂಸ್ಕೃತದ ಸ್ವರಮಾಲಾವು ಅದರ ವಿಸ್ತೀರ್ಣದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಸಾಕಷ್ಟು ಮತ್ತು ಭಾಷಿಕವಾಗಿದೆ. ತಿನಿಸು ಬಹಳ ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದೆ. ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ, ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ನರ ಮೂಲ-ಸಾಹಿತ್ಯದ ಬೋಧನೆಯು ಗುರುಗಳ ಶಿಷ್ಯರಿಂದ ಮೌಖಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾಗಿ ಮುಂದುವರೆಯಿತು, ಏಕೆಂದರೆ ಬಹುಶಃ ಆ ಯುಗದಲ್ಲಿ (ಆಧುನಿಕ ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಲೇಖಕರು ಪರಿಗಣಿಸಿದಂತೆ), ಗ್ರಂಥದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ. ಸ್ಥಳ. ಪ್ರಾಯಶಃ ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ಮೊದಲು ಅಥವಾ ನಂತರ ಪಾಣಿನಿಯ [[ಲಿಪಿ|ಲಿಪಿಯನ್ನು]] ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ &quot; [[ಬ್ರಾಹ್ಮಿ]] &quot; ಅನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ವಾಹನವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಈ ಬ್ರಾಹ್ಮಿಯು ಹೆಚ್ಚಿನ ಆರ್ಯ ಮತ್ತು ಆರ್ಯೇತರ ಲಿಪಿಗಳ ವರ್ಣಮಾಲೆ ಮತ್ತು ವರ್ಣಮಾಲೆಯ ಮೇಲೂ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿತು. ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ನಾನಾ ಭಾರತೀಯ ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಗಳು ಮತ್ತು ತಮಿಳು, ತೆಲುಗು ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ವರ್ಣಮಾಲೆಗಳ ಮೇಲೆ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು [[ಬ್ರಾಹ್ಮಿ ಲಿಪಿ|ಬ್ರಾಹ್ಮಿ ಲಿಪಿಯ]] ಗಣನೀಯ ಪ್ರಭಾವವಿದ್ದರೆ. ಫೋನಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಫೋನೆಟಿಕ್ಸ್ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಪಾಣಿನಿಕಾಲದಿಂದಲೂ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿರುವ ಸಂಸ್ಕೃತ ವರ್ಣಮಾಲೆಯು ಪ್ರಾಯಶಃ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಅತ್ಯಂತ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವರ್ಣಮಾಲೆಯಾಗಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಜೊತೆಗೆ, ಇದು ನೇರ ಅಥವಾ ರೋಮನ್ ಅಮೌಖಿಕ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಇಂದು ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಪ್ರಚಾರಗೊಂಡಿದೆ.

== ಭಾಷಾ ವರ್ಗೀಕರಣ ==
ಐತಿಹಾಸಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಆರ್ಯಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆರ್ಯರು ಹೊರಗಿನಿಂದ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಬಂದರು ಅಥವಾ ಇಲ್ಲಿ ಅವರ ನಿವಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು - ಇತ್ಯಾದಿ ಅನಗತ್ಯ ಎಂಬ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರದ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಮನ್ನಣೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರ ಅನೇಕ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಷೆಗಳು, (ವೈದಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತ, ಅವಾಸ್ತ ಅಂದರೆ ಹಳೆಯ ಜೊರಾಸ್ಟ್ರಿಯನ್ ಗ್ರೀಕ್, ಪ್ರಾಚೀನ ಗೋಥಿಕ್ ಮತ್ತು ಹಳೆಯ ಜರ್ಮನ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್, ಹಳೆಯ ಐರಿಶ್ ಮತ್ತು ನಾನಾ ವೆಲ್ಟ್ ಉಪಭಾಷೆಗಳು, ಹಳೆಯದು ಸ್ಲಾವಿಕ್ ಮತ್ತು ಬಾಲ್ಟಿಕ್ ಭಾಷೆಗಳು, ಅರ್ಮೇನಿಯನ್, ಹಿಟ್ಟೈಟ್, ಬುಖಾರಿ ಇತ್ಯಾದಿ), ಅವು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಯ ವಿಭಿನ್ನ ಶಾಖೆಗಳಾಗಿವೆ (ಇದನ್ನು ಮೂಲ ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆ, ಪ್ರೊಟೊ ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆ, ಇಂಡೋಜರ್ಮಾನಿಕ್ ಭಾಷೆ, ಪ್ರೊಟೊ-ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷೆ, ಪಿತೃ ಭಾಷೆ ಇತ್ಯಾದಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ) ಇವರೆಲ್ಲರ ಮೂಲ ಭಾಷೆ ಅಥವಾ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಗೆ ಆದಿ ಆರ್ಯಭಾಷಾ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಕೆಲವು ವಿದ್ವಾಂಸರ ಅಭಿಪ್ರಾಯದಲ್ಲಿ - ವೀರ-ಮುಲ್ನಿವಾಸ್ಥಾನದ ಜನರು &quot;ವಿರೋಸ್&quot; ಅಥವಾ ವೀರಸ್ (ವಿರಾ:) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಆರ್ಯರು ಮಾತ್ರ ಸಂಘಟಿತರಾಗಿದ್ದರು.

ವೀರೋಸ್ (ವಿರೋ) ಪದದಿಂದ ಸೂಚಿಸಲಾದ ವಿವಿಧ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರನ್ನು ವೀರಸ್ (ಸಾನ್ವಿರಾ:) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂದರೆ, ಎಲ್ಲಾ ಭಾಷೆಗಳು ಕುಟುಂಬದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಆರ್ಯನ್ ಕುಟುಂಬದ ಭಾಷೆಗಳು. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಎರಡನೇ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ. &quot;ಕೆಂಟಮ್&quot; ಮತ್ತು &quot;ಶತಮ್&quot; (ಎರಡೂ ಶತಮಾನದ ಪದಗಳು) ಹೇಳಲಾದ ಕುಟುಂಬದ ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಶಾಖೆಗಳಾಗಿವೆ. ಮೊದಲನೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿ ಬರುತ್ತದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತದ ಸ್ಥಾನವನ್ನು &quot;ಶತಮ್&quot; ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಇಂಡೋ-ಇರಾನಿಯನ್ ಶಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆರ್ಯನ್ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಹಿರಿಯರು, ಹಿರಿಯರು ಮತ್ತು ಹಿರಿಯರು ಯಾರು ಎಂಬುದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಖಚಿತವಾಗಿಲ್ಲ. ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಮೂಲ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಹಿರಿಯ ಸಂತತಿ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತವನ್ನು ತಮ್ಮ ಕಿರಿಯ ಸಹೋದರಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ಇಂಡೋ-ಇರಾನಿಯನ್ ಶಾಖೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ರಾಜ್ಯವು ಸಂಸ್ಕೃತಕ್ಕಿಂತ ಹಳೆಯದು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಅನೇಕ ಭಾರತೀಯ ವಿದ್ವಾಂಸರು &quot;ಜಿಂದಾ-ಅವಾಸ್ತ&quot; ದ ಅವಾಸ್ತದ ರೂಪವು ರಿಕ್ಭಾಷಾಗಿಂತ ಹೊಸದು ಎಂದು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಅದೇನೇ ಇರಲಿ, ಋಕ್ಸಂಹಿತೆಯೇ ಸ್ಮೃತಿ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪುರಾತನವಾದದ್ದು ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಆ ಭಾಷೆಯು ತನ್ನ ಸಾಧನೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದು ಎಂಬುದು ಖಚಿತವಾಗಿದೆ. ಅವರ ವೈದಿಕ ಸಂಹಿತೆಗಳ ದೊಡ್ಡ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯವೆಂದರೆ, ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ, ಲಿಪಿ ಕಲೆಯು ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳದಿದ್ದರೂ, ವೈದಿಕ ಸಂಹಿತೆಗಳು ಮೌಖಿಕ ಮತ್ತು ಮೌಖಿಕ ಪರಂಪರೆಯ ಮೂಲಕ ಗುರುಶಿಷ್ಯರ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ನಿರಂತರ ಪ್ರವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಉಚ್ಚಾರಣೆಯ ನಿಖರತೆಯನ್ನು ಎಷ್ಟು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿರಿಸಲಾಯಿತು ಎಂದರೆ ಧ್ವನಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಮಾಣಗಳು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನ ವೇದ ಮಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಇಂದಿನವರೆಗೆ ಯಾವುದೇ ಪಠ್ಯ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿಲ್ಲ. ಉತ್ಕೃಷ್ಟವಾದ ಅನುದತ್ತಾದಿ ಸ್ವರಗಳ ಉಚ್ಚಾರಣೆಯು ಅದರ ಶುದ್ಧ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಂಡಿತು. ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ &quot;ಕೆಂಟಮ್&quot; ವರ್ಗದ ಭಾಷೆಗಳು ಸ್ವರಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ಮೂಲ ಅಥವಾ ಪ್ರೊಟೊ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿವೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ ಭಾಷೆಯ ಸ್ವರ ಗುಣವು ಹೆಚ್ಚು ಭದ್ರವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ವ್ಯಂಜನವು ಹೆಚ್ಚು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿದೆ. ಭಾಷೆಯ ಸಂಯೋಜನೆ ಅಥವಾ ರೂಪವಿಜ್ಞಾನದ ಕಲ್ಪನೆಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನು ವಿಭಕ್ತಿ ಅಥವಾ &quot;ಸ್ಲಿಟ್ಭಾಷಾ&quot; (ಒಟ್ಟು ಭಾಷೆ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

== ಸಂದರ್ಭ ==
&lt;references group=&quot;&quot;&gt;&lt;/references&gt;

== ಸಹ ನೋಡಿ ==

* ಕಿಪ್ರಾಚೀನ ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷೆ
* [[ವೈದಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತ]]
* ಸಂಸ್ಕೃತ ಪಠ್ಯಗಳ ಪಟ್ಟಿ
* [[ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯ]]
* ಸಂಸ್ಕೃತ ವ್ಯಾಕರಣದ ಇತಿಹಾಸ

== ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ==

* [https://books.google.co.in/books?id=-WY4EAAAQBAJ&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q&amp;f=false ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಇತಿಹಾಸ] (ಡಾ. ಕೀತ್, 1967)
* [https://archive.org/stream/in.ernet.dli.2015.429889/2015.429889.sanskrit-sastron_djvu.txt ಸಂಸ್ಕೃತ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳ ಇತಿಹಾಸ] (ಆಚಾರ್ಯ ಬಲದೇವ್ ಉಪಾಧ್ಯಾಯ) , ಸಂಸ್ಕೃತದ ಶತಶಾಸ್ತ್ರಗಳ ಅಧಿಕೃತ ಇತಿಹಾಸ - ಆಯುರ್ವೇದ, ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯ, ಸಾಹಿತ್ಯ-ಶಾಸ್ತ್ರ, ಹುಸಿ-ವಿಜ್ಞಾನ, ನಿಘಂಟು ಮತ್ತು ವ್ಯಾಕರಣ ಶಾಖೆ
* [https://web.archive.org/web/20170215020948/http://sanskritdocuments.org/doc_z_misc_misc/sanskritworksDev.html?lang=sa ಸಂಸ್ಕೃತ ಗ್ರಂಥಗಳು ಮತ್ತು ಲೇಖಕರು]
* [https://web.archive.org/web/20170214003247/https://swarajyamag.com/culture/the-wonder-that-is-sanskrit ಸಂಸ್ಕೃತದ ಅದ್ಭುತ]
[[ವರ್ಗ:ಸಂಸ್ಕೃತ]]
[[ವರ್ಗ:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>nmnhuc2i96ho6erwnainx175pk20dim</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113451</id>
      <parentid>1113450</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T11:30:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ishqyk</username>
        <id>76644</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34963" xml:space="preserve">ದೇವರುಗಳು ಅಮರವಾಗಿರುವಂತೆಯೇ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯು ತನ್ನ ಅಪಾರ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯ ಮನೋಭಾವ, ವಿವಿಧ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಮತ್ತು [[ಉಪಸರ್ಗ|ಪೂರ್ವಪ್ರತ್ಯಯಗಳ]] ಮೂಲಕ ಹೊಸ ಪದಗಳನ್ನು ರಚಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಂದ ಅಮರವಾಗಿದೆ. ಆಧುನಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಪ್ರಕಾರ, [[ಸಂಸ್ಕೃತ]] ಭಾಷೆಯ ನಿರಂತರ ಹರಿವು '''ಐದು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳಿಂದ''' ಹರಿಯುತ್ತಿದೆ. ಇದು [[ಭಾರತ|ಭಾರತದಲ್ಲಿ]] ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ, ಸಮಗ್ರ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತ ರೂಪವಾಗಿದೆ. ಈ ಮೂಲಕ ಭಾರತದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮನಸ್ಸು, ಪ್ರತಿಭೆ, ಬೆಲೆಕಟ್ಟಲಾಗದ ಚಿಂತನೆ, ಚಿಂತನಶೀಲತೆ, ವಿವೇಚನೆ, ಸೃಜನಶೀಲ, ಸೃಜನಶೀಲ ಮತ್ತು ವೈಚಾರಿಕ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇಂದಿಗೂ, ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಈ ಭಾಷೆಯ ಮೂಲಕ ಪಠ್ಯ ರಚನೆಯ ದುರ್ಬಲ ಪ್ರವಾಹವು ಅಡೆತಡೆಯಿಲ್ಲದೆ ಉಳಿದಿದೆ. ಇಂದಿಗೂ ಈ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಬಹಳ ಸೀಮಿತ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಉಪನ್ಯಾಸಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ವಿವಿಧ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭಾಷೆ ಮಾತನಾಡುವ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಇದನ್ನು ಪರಸ್ಪರ ಸಂಭಾಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇದನ್ನು ಇಂದಿಗೂ ಹಿಂದೂಗಳ ಆಚರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ, ಸಂಸ್ಕೃತದ ಸ್ಥಾನವು ಪ್ರಾಚೀನ ಸತ್ತ ಭಾಷೆಗಳಾದ [[ಗ್ರೀಸ್|ಗ್ರೀಕ್]] ಮತ್ತು [[ಲ್ಯಾಟಿನ್|ಲ್ಯಾಟಿನ್‌ಗಿಂತ]] ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಅದು ಸತ್ತ ಭಾಷೆಯಲ್ಲ, ಅಮರ ಭಾಷೆ.

== ಹೆಸರಿಸುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ==
ರಿಕ್ಸಂಹಿತೆಯ [[ಭಾಷೆ|ಭಾಷೆಯು]] [[ಸಂಸ್ಕೃತ|ಸಂಸ್ಕೃತದ]] ಆರಂಭಿಕ ಲಭ್ಯವಿರುವ ರೂಪವೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಋಕ್ಸಂಹಿತೆಯ ಮೊದಲ ಮತ್ತು ಹತ್ತು ಮಂಡಲಗಳ ಭಾಷೆಯು ಹಳೆಯದು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಕೆಲವು ವಿದ್ವಾಂಸರು [[ವೈದಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತ|ಪ್ರಾಚೀನ ವೈದಿಕ ಭಾಷೆಯು]] ನಂತರದ [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಯ]] (ಕಾಸ್ಮಿಕ್) ಸಂಸ್ಕೃತಕ್ಕಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.mid-day.com/articles/devdutt-pattanaik-how-sanskrit-evolved-in-india/18368161|title=How Sanskrit evolved in India|archive-url=https://web.archive.org/web/20190607023117/https://www.mid-day.com/articles/devdutt-pattanaik-how-sanskrit-evolved-in-india/18368161|archive-date=7 जून 2019|access-date=6 जून 2019}}&lt;/ref&gt; ಆದರೆ ಈ ಅಂಶವು ಭ್ರಮೆಯಾಗಿದೆ. ವೈದಿಕ ಭಾಷೆಯು ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಆರಂಭಿಕ ಲಭ್ಯವಿರುವ ರೂಪವಾಗಿದೆ. [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಯು]] ವ್ಯಾಕರಣವನ್ನು ಬರೆದ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯು ಎರಡು ಭಾಗಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ -

: (1) ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿಯಲ್ಲಿ &quot;ಛಂದಪ್&quot; ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಮತ್ತು
: (2) ಭಾಷೆ (ದೇಶೀಯ ಅಥವಾ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ).

ವೈದಿಕ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಲೌಕಿಕ ಭಾಷೆಯ ಪದಗಳನ್ನು ಆಚಾರ್ಯ [[ಪತಂಜಲಿ|ಪತಂಜಲಿಯ]] ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪದ ಶಿಸ್ತಿನ &quot; ವ್ಯಾಕರಣ ಮಹಾಭಾಷ್ಯ&quot; ಎಂಬ ಪದದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ ನಾಮ್ ದೈನ್ವಿ ವಾಗನ್ವಾಖ್ಯಾತ ಮಹರ್ಷಿಭಿಃ&quot; ಎಂಬ ವಾಕ್ಯದಲ್ಲಿ ದೇವಭಾಷಾ ಅಥವಾ 'ಸಂಸ್ಕೃತ' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವುದು ಬಹುಶಃ ಯಾಸಕ್, [[ಪಾಣಿನಿ]], ಕಾತ್ಯಾಯನ ಮತ್ತು [[ಪತಂಜಲಿ|ಪತಂಜಲಿಯ]] ಕಾಲದವರೆಗೆ &quot;ಛಂದೋಭಾಷಾ&quot; (ವೈದಿಕ ಭಾಷೆ) ಮತ್ತು &quot;ಲೋಕಭಾಷಾ&quot; ಎಂಬ ಎರಡು ಹೆಸರುಗಳು, ಮಟ್ಟಗಳು ಮತ್ತು ರೂಪಗಳಲ್ಲಿದೆ. ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲಾಯಿತು.

[[ರಾಮಾಯಣ|ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣದ]] ಸುಂದರಕಾಂಡದಲ್ಲಿ (30 ಕ್ಯಾಂಟೋಗಳು) ಹನುಮಾನ್‌ನಿಂದ ಭಾಷೆಗೆ &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಮೊದಲು ವಿಶೇಷಣವಾಗಿ ( ''ಸಂಸ್ಕೃತ'' [[ಹನುಮಂತ|ವಾಕ್]] ) ಬಳಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅನೇಕ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ.

ಭಾರತೀಯ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಹಿಂದೆ ಪರಿಶೀಲಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ, ಅಂದರೆ, ಅದರ ಸ್ವರೂಪ ಮತ್ತು ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವುದೇ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಚರ್ಚೆ ಇರಲಿಲ್ಲ. ದೇವರಾಜ್ ಇಂದ್ರ, ದೇವರುಗಳ ಕೋರಿಕೆಯ ಮೇರೆಗೆ, ಪ್ರಕೃತಿಯ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯ ಪರಿಹಾರ ವಿಧಾನ, ಪ್ರತ್ಯಯ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದರು. ಈ &quot;ಸಂಸ್ಕಾರ&quot; ಶಾಸನದಿಂದಾಗಿ, ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಆರ್ಯ ಭಾಷೆಯ ಹೆಸರು &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ&quot;. ಋಕ್ಷಮಹಿತಾ ಕಾಲದಲ್ಲಿ 'ಬ್ರಾಹ್ಮಣ', 'ಆರಣ್ಯಕ' ಮತ್ತು 'ದಶೋಪನಿಷದ್' ಹೆಸರಿನ ಪಠ್ಯಗಳ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ &quot;ವೈದಿಕ ಭಾಷೆ&quot; ಯ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ರೂಪವನ್ನು &quot;ಲಸಿಕ್ ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಅಥವಾ &quot;ಪಾಣಿನಿಯನ್ ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಭಾಷೆಯನ್ನು &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ&quot;, &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ&quot; ಅಥವಾ &quot;ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಎಂಬ ಹೆಸರುಗಳಿಂದ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ದೇಶ-ಕಾಲದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಹಿಂದಿನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಎಲ್ಲಾ ರೂಪಗಳ ಅಡಿಪಾಯವು ಉಡಿಚ್ಯ, ಮಧ್ಯದೇಶಿ ಮತ್ತು ಆರ್ಯವರ್ತಿಯ ಉಪಭಾಷೆಗಳು. [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಸೂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ]], &quot;ವಿಭಾಷಾ&quot; ಅಥವಾ &quot;ಉಡಿಚಮ್&quot; ಪದಗಳು ಈ ಉಪಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲದೆ, ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ &quot;ಓರಿಯೆಂಟಲ್&quot; ನಂತಹ ಉಪಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಮಾತನಾಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೆ ಪಾಣಿನಿ ನಿಯಮಿತ ವ್ಯಾಕರಣದ ಮೂಲಕ ಭಾಷೆಗೆ ಪರಿಷ್ಕೃತ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಬಳಸಬಹುದಾದ ರೂಪವನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಕ್ರಮೇಣ, ಪಾನಿನಿಸ್ಮಾತ್ ಭಾಷೆಯ ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಬಹುತೇಕ ಶಾಶ್ವತವಾಯಿತು. [[ಪತಂಜಲಿ|ಪತಂಜಲಿಯ]] ಕಾಲಕ್ಕೆ ಸಂಸ್ಕೃತವು [[ಆರ್ಯಾವರ್ತ|ಆರ್ಯಾವರ್ತದ]] (ಆರ್ಯನಿವಾಸ) ಶ್ರೀಮಂತ ಜನರಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುವ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು. &quot;ಗದರ್ಶತ್ಪ್ರತ್ಯಕ್ಕಲವನದ್ದಕ್ಷಿಂ ಹಿಮವಂತಮುತ್ತ್ರೇನ್ ವಾರಿಯಾತ್ರಮ್ಮೇತ್ಸ್ಮಿನ್ನಾರ್ಯವರ್ತೇನ್ ಆರ್ಯನಿವಾಸೇ..... ( ವ್ಯಾಕರಣ ಮಹಾಭಾಷ್ಯ, 6.3.109)&quot; ನಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿರುವಂತೆ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಇಡೀ ಭಾರತದ ಎರಡು ಜಾತಿಗಳ ಮತ್ತು ವಿದ್ವತ್ಪೂರ್ಣ ಸಮಾಜದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ, ಚಿಂತನಶೀಲ ಮತ್ತು ಚಿಂತನೆಯ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು. .

== ಸಮಯ ವಿಭಾಗ ==
ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು, ಅನೇಕ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಅದರ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಅವಧಿಯನ್ನು ಹಲವು ವಿಧಗಳಲ್ಲಿ ವಿಂಗಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಅನುಕೂಲತೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ, ಈ ಕೆಳಗಿನ ವಿಭಾಗವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನೀಡಲಾಗಿದೆ -

(1) '''ಆದಿಕಲ್''' (ವೇದಸಂಹಿತೆಗಳು ಮತ್ತು ವಾಮಾಯನ - 450 BC ಯಿಂದ 10 BC ವರೆಗೆ)

(2) '''ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಅವಧಿ''' (ಕ್ರಿ.ಪೂ. 10 ರಿಂದ ಕ್ರಿ.ಶ. 450 ರವರೆಗೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಧರ್ಮಗ್ರಂಥಗಳು, [[ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ|ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ]], [[ವೇದಾಂಗ]] ಪಠ್ಯಗಳು, ಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಸಾಹಿತ್ಯ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ)

(3) '''ನಂತರದ''' ಅವಧಿ (ಕ್ರಿ.ಶ. 450 ರಿಂದ ಕ್ರಿ.ಶ. 1400 ಅಥವಾ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಆಧುನಿಕ ಕಾಲ)

ಈ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯ, ನಾಟಕ, ಸಾಹಿತ್ಯ, ತಂತ್ರಶಾಸ್ತ್ರ, ಶಿಲ್ಪಶಾಸ್ತ್ರ ಇತ್ಯಾದಿ ಪಠ್ಯಗಳ ರಚನೆಯ ಜೊತೆಗೆ, ವಿವರಣಾತ್ಮಕ, ಮೂಲ ಗ್ರಂಥಗಳ ಕೃತಿಗಳ ಪ್ರಮುಖ ರಚನೆ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ಭಾಷ್ಯ, ಭಾಷ್ಯ, ವರ್ಣನೆ, ಉಪನ್ಯಾಸ ಇತ್ಯಾದಿ ರೂಪದಲ್ಲಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ಸಾವಿರಾರು ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಭಾಷ್ಯ, ಭಾಷ್ಯಗಳ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆ, ಮನ್ನಣೆ, ಕೀರ್ತಿ ಮೂಲ ಗ್ರಂಥಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಮಿಗಿಲಾದವು.

ಅಧಿಕೃತತೆಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಈ ಭಾಷೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಲಭ್ಯವಿರುವ ವ್ಯಾಕರಣವೆಂದರೆ [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಯ]] ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿ . ಕನಿಷ್ಠ 600 ಕ್ರಿ.ಪೂ ಇಂದಿಗೂ ಈ ಪುಸ್ತಕವು ಇಡೀ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಅನುಪಮ [[ವ್ಯಾಕರಣ|ವ್ಯಾಕರಣವಾಗಿದೆ]] . ಪ್ರಪಂಚದ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಅಮೆರಿಕದ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಇನ್ನೂ ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿಯನ್ನು ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪುಸ್ತಕವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. &quot;ಬ್ರೂಮ್ಫೀಲ್ಡ್&quot; ತನ್ನ &quot;ಭಾಷೆ&quot; ಮತ್ತು ಇತರ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಸತ್ಯವನ್ನು ದೃಢವಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಪಾಣಿನಿಯ ಮೊದಲು, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ವೈದಿಕ ಜನರ ಸಭ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿತ್ತು. ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತೇತರ ಜನರಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಉಪಭಾಷೆಗಳು ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದ್ದಿರಬೇಕು. ಆದರೆ ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಿಗೆ ಈ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ಸ್ವೀಕಾರಾರ್ಹವಲ್ಲ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಎಂದಿಗೂ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಜನರ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾಕೃತ ಎಂದು ಕರೆಯಬಹುದು. ದೇವಭಾಷಾ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಪಂಡಿತರ ಭಾಷೆಯಾಗಿದ್ದು ಕೃತಕ ಅಥವಾ ಸಂಸ್ಕಾರಗಳಿಂದ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ಆದರೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಯಲ್ಲ. ಆದರೆ ಈ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಲ್ಲ. ಪಾಣಿನಿಯಿಂದ ಪತಂಜಲಿಯವರೆಗೆ ಎಲ್ಲರೂ ಸಂಸ್ಕೃತವನ್ನು ಜನರ ಭಾಷೆ, ಲೌಕಿಕ ಭಾಷೆ ಎಂದು ಕರೆದಿದ್ದಾರೆ. ವೈದಿಕ ಮತ್ತು ವೇದೋತ್ತರ ಪೂರ್ವ ಪಾಣಿನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಭಾಷಾ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಮಾತನಾಡುವ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ನೂರಾರು ಇತರ ಪುರಾವೆಗಳು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುತ್ತವೆ. ಅದು ದೇಶ, ಕಾಲ ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ತನ್ನದೇ ಆದ ಮಿತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕು. ಮುಂದೆ ಅದು ಓದುಗ ಸಮಾಜದ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು. ತರುವಾಯ, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ಪಂಡಿತರ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು, ಅವರು ಆರ್ಯರು ಅಥವಾ ಆರ್ಯೇತರ ಜಾತಿಗಳು, ಮತ್ತು ಆಸೇತುಹಿಮಾಚಲವು ಅದರ ಹರಡುವಿಕೆ, ಗೌರವ ಮತ್ತು ಪ್ರಚಾರ ಮತ್ತು ಇಂದಿಗೂ ಹಾಗೆಯೇ ಉಳಿದಿದೆ. ಸುಮಾರು ಹದಿನೇಳನೆಯ ಶತಮಾನದ ಮೊದಲಾರ್ಧದಲ್ಲಿ, ಯುರೋಪ್ ಮತ್ತು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ದೇಶಗಳ ಮಿಷನರಿಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಸಂಸ್ಕೃತದ ಪರಿಚಯವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಕ್ರಮೇಣ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಹರಡಿತು. ಅನೇಕ ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ದೇಶಗಳ ನಿವಾಸಿ ಜರ್ಮನ್, ಇಂಗ್ಲಿಷ್, ಫ್ರೆಂಚ್, ಅಮೇರಿಕನ್ ಮತ್ತು ಯುರೋಪಿಯನ್ ವಿದ್ವಾಂಸರು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಆಧುನಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸರಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದರು. ಆಧುನಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಮತ್ತು ಅನುಯಾಯಿಗಳ ಅಭಿಪ್ರಾಯದ ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರಪಂಚದ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಅತ್ಯಂತ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. ಇಂದು ಅದು ಭಾರತೀಯ ಭಾಷೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. ಬಹುಶಃ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಭಾಷೆಯು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನ ಪ್ರಯತ್ನ-ಭಾಷೆ-ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ವಿಶಾಲವಾದ, ಸಮಗ್ರ, ಚತುರ್ಭುಜ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಇಂದು ಪ್ರಪಂಚದ ಎಲ್ಲಾ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ಮತ್ತು ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಶೀಲ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಮತ್ತು ಕಲಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.

ಈ ಭಾಷೆಯ ಪರಿಚಯದಿಂದ ಮಾತ್ರ, ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಆರ್ಯ ಜನಾಂಗ, ಅದರ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಜೀವನ ಮತ್ತು ಮೂಲ ಮೂಲ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿಷಯಗಳ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ದೃಢವಾದ ಆಧಾರವನ್ನು ಪಡೆದರು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಾಚೀನ ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್, ಅವಸ್ತಾ ಮತ್ತು ರಿಕ್ಸಂಸ್ಕೃತ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ಮೂಲ ಮೂಲ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಧ್ವನಿ, ವ್ಯಾಕರಣ ಮತ್ತು ರೂಪವನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಬಹುದು, ಅದರಲ್ಲಿ ರಿಕ್ಸಂಸ್ಕೃತದ ಕೊಡುಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತವು ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಪ್ರತ್ನಾಗಥಿಕ್ ಮುಂತಾದ ಭಾಷೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಕುಟುಂಬ ಮತ್ತು ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಆದರೆ ಇಂಡೋ-ಇರಾನಿಯನ್-ವರ್ಗದ ಭಾಷೆಗಳೊಂದಿಗೆ ( [[ಅವೆಸ್ತ|ಅವಸ್ತಾ]], ಪಹ್ಲವಿ, [[ಪಾರ್ಸಿ ಭಾಷೆ|ಪರ್ಷಿಯನ್]], [[ಇರಾನಿ|ಇರಾನಿಯನ್]], ಪಾಷ್ಟೋ ಮುಂತಾದ ಹಲವು ಪ್ರಾಚೀನ ಹೊಸ ಭಾಷೆಗಳಿವೆ.) ಸಂಸ್ಕೃತವು ಹೆಚ್ಚು ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ಭಾರತದ ಎಲ್ಲಾ ಮೂಲ, ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಮತ್ತು ಆಧುನಿಕ ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ, ಋಗ್ವೇದ ಮತ್ತು ನಂತರದ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಮೂಲಭೂತ ಮತ್ತು ಔಪಚಾರಿಕ ಕೊಡುಗೆ ಇದೆ. ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಮಾತನಾಡುವ ಮತ್ತು ಮಾತನಾಡುವ [[ಪ್ರಾಕೃತ]] ಭಾಷೆಗಳು ಋಗ್ವೇದದ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿದ್ದಿರಬೇಕು ಎಂದು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಅವರಿಂದ [[ಪಾಳಿ ಭಾಷೆ|ಪಾಲಿ]], [[ಪ್ರಾಕೃತ]], [[ಅಪಭ್ರಂಶ]] ಮತ್ತು ನಂತರ ಆರ್ಯ ಭಾಷೆಗಳು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಂಡವು. ಆದರೆ ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಹೆಚ್ಚು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯು ಭಾರತದ ವಿವಿಧ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರದೇಶಗಳ ಆರ್ಯೇತರ ಭಾಷೆಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ ಮತ್ತು ಅವುಗಳಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು; ಅವರು ಆ ಭಾಷೆಗಳ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದ್ದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಅವರ ಭಾಷಣಕಾರರು, ಅವರ ಭಾಷೆಗಳು, ನಿಘಂಟು, ಅವರ ಧ್ವನಿ ಮತ್ತು ಲಿಪಿ, ಅವರ ಕೊಡುಗೆಯಿಂದ ಪ್ರಯೋಜನ ಪಡೆದರು. ಭಾರತದ ಎರಡು ಪ್ರಾಚೀನ ಲಿಪಿಗಳಿದ್ದವು- (1) [[ಬ್ರಾಹ್ಮಿ]] (ಎಡದಿಂದ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ) ಮತ್ತು (2) [[ಖರೋಷ್ಠಿ ಲಿಪಿ|ಖರೋಷ್ಟಿ]] (ಬಲದಿಂದ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ). ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಿಯನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ.

ಭಾಷೆಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಸಂಸ್ಕೃತದ ಧ್ವನಿ ಶ್ರೇಣಿಯು ಸಾಕಷ್ಟು ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದೆ. ಸ್ವರಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ, ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಸ್ಥಾನವಿದೆಯಾದರೂ, ಸಂಸ್ಕೃತದ ಸ್ವರಮಾಲಾವು ಅದರ ವಿಸ್ತೀರ್ಣದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಸಾಕಷ್ಟು ಮತ್ತು ಭಾಷಿಕವಾಗಿದೆ. ತಿನಿಸು ಬಹಳ ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದೆ. ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ, ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ನರ ಮೂಲ-ಸಾಹಿತ್ಯದ ಬೋಧನೆಯು ಗುರುಗಳ ಶಿಷ್ಯರಿಂದ ಮೌಖಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾಗಿ ಮುಂದುವರೆಯಿತು, ಏಕೆಂದರೆ ಬಹುಶಃ ಆ ಯುಗದಲ್ಲಿ (ಆಧುನಿಕ ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಲೇಖಕರು ಪರಿಗಣಿಸಿದಂತೆ), ಗ್ರಂಥದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ. ಸ್ಥಳ. ಪ್ರಾಯಶಃ ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ಮೊದಲು ಅಥವಾ ನಂತರ ಪಾಣಿನಿಯ [[ಲಿಪಿ|ಲಿಪಿಯನ್ನು]] ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ &quot; [[ಬ್ರಾಹ್ಮಿ]] &quot; ಅನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ವಾಹನವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಈ ಬ್ರಾಹ್ಮಿಯು ಹೆಚ್ಚಿನ ಆರ್ಯ ಮತ್ತು ಆರ್ಯೇತರ ಲಿಪಿಗಳ ವರ್ಣಮಾಲೆ ಮತ್ತು ವರ್ಣಮಾಲೆಯ ಮೇಲೂ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿತು. ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ನಾನಾ ಭಾರತೀಯ ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಗಳು ಮತ್ತು ತಮಿಳು, ತೆಲುಗು ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ವರ್ಣಮಾಲೆಗಳ ಮೇಲೆ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು [[ಬ್ರಾಹ್ಮಿ ಲಿಪಿ|ಬ್ರಾಹ್ಮಿ ಲಿಪಿಯ]] ಗಣನೀಯ ಪ್ರಭಾವವಿದ್ದರೆ. ಫೋನಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಫೋನೆಟಿಕ್ಸ್ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಪಾಣಿನಿಕಾಲದಿಂದಲೂ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿರುವ ಸಂಸ್ಕೃತ ವರ್ಣಮಾಲೆಯು ಪ್ರಾಯಶಃ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಅತ್ಯಂತ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವರ್ಣಮಾಲೆಯಾಗಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಜೊತೆಗೆ, ಇದು ನೇರ ಅಥವಾ ರೋಮನ್ ಅಮೌಖಿಕ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಇಂದು ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಪ್ರಚಾರಗೊಂಡಿದೆ.

== ಭಾಷಾ ವರ್ಗೀಕರಣ ==
ಐತಿಹಾಸಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಆರ್ಯಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆರ್ಯರು ಹೊರಗಿನಿಂದ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಬಂದರು ಅಥವಾ ಇಲ್ಲಿ ಅವರ ನಿವಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು - ಇತ್ಯಾದಿ ಅನಗತ್ಯ ಎಂಬ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರದ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಮನ್ನಣೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರ ಅನೇಕ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಷೆಗಳು, (ವೈದಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತ, ಅವಾಸ್ತ ಅಂದರೆ ಹಳೆಯ ಜೊರಾಸ್ಟ್ರಿಯನ್ ಗ್ರೀಕ್, ಪ್ರಾಚೀನ ಗೋಥಿಕ್ ಮತ್ತು ಹಳೆಯ ಜರ್ಮನ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್, ಹಳೆಯ ಐರಿಶ್ ಮತ್ತು ನಾನಾ ವೆಲ್ಟ್ ಉಪಭಾಷೆಗಳು, ಹಳೆಯದು ಸ್ಲಾವಿಕ್ ಮತ್ತು ಬಾಲ್ಟಿಕ್ ಭಾಷೆಗಳು, ಅರ್ಮೇನಿಯನ್, ಹಿಟ್ಟೈಟ್, ಬುಖಾರಿ ಇತ್ಯಾದಿ), ಅವು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಯ ವಿಭಿನ್ನ ಶಾಖೆಗಳಾಗಿವೆ (ಇದನ್ನು ಮೂಲ ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆ, ಪ್ರೊಟೊ ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆ, ಇಂಡೋಜರ್ಮಾನಿಕ್ ಭಾಷೆ, ಪ್ರೊಟೊ-ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷೆ, ಪಿತೃ ಭಾಷೆ ಇತ್ಯಾದಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ) ಇವರೆಲ್ಲರ ಮೂಲ ಭಾಷೆ ಅಥವಾ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಗೆ ಆದಿ ಆರ್ಯಭಾಷಾ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಕೆಲವು ವಿದ್ವಾಂಸರ ಅಭಿಪ್ರಾಯದಲ್ಲಿ - ವೀರ-ಮುಲ್ನಿವಾಸ್ಥಾನದ ಜನರು &quot;ವಿರೋಸ್&quot; ಅಥವಾ ವೀರಸ್ (ವಿರಾ:) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಆರ್ಯರು ಮಾತ್ರ ಸಂಘಟಿತರಾಗಿದ್ದರು.

ವೀರೋಸ್ (ವಿರೋ) ಪದದಿಂದ ಸೂಚಿಸಲಾದ ವಿವಿಧ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರನ್ನು ವೀರಸ್ (ಸಾನ್ವಿರಾ:) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂದರೆ, ಎಲ್ಲಾ ಭಾಷೆಗಳು ಕುಟುಂಬದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಆರ್ಯನ್ ಕುಟುಂಬದ ಭಾಷೆಗಳು. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಎರಡನೇ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ. &quot;ಕೆಂಟಮ್&quot; ಮತ್ತು &quot;ಶತಮ್&quot; (ಎರಡೂ ಶತಮಾನದ ಪದಗಳು) ಹೇಳಲಾದ ಕುಟುಂಬದ ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಶಾಖೆಗಳಾಗಿವೆ. ಮೊದಲನೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿ ಬರುತ್ತದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತದ ಸ್ಥಾನವನ್ನು &quot;ಶತಮ್&quot; ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಇಂಡೋ-ಇರಾನಿಯನ್ ಶಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆರ್ಯನ್ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಹಿರಿಯರು, ಹಿರಿಯರು ಮತ್ತು ಹಿರಿಯರು ಯಾರು ಎಂಬುದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಖಚಿತವಾಗಿಲ್ಲ. ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಮೂಲ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಹಿರಿಯ ಸಂತತಿ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತವನ್ನು ತಮ್ಮ ಕಿರಿಯ ಸಹೋದರಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ಇಂಡೋ-ಇರಾನಿಯನ್ ಶಾಖೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ರಾಜ್ಯವು ಸಂಸ್ಕೃತಕ್ಕಿಂತ ಹಳೆಯದು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಅನೇಕ ಭಾರತೀಯ ವಿದ್ವಾಂಸರು &quot;ಜಿಂದಾ-ಅವಾಸ್ತ&quot; ದ ಅವಾಸ್ತದ ರೂಪವು ರಿಕ್ಭಾಷಾಗಿಂತ ಹೊಸದು ಎಂದು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಅದೇನೇ ಇರಲಿ, ಋಕ್ಸಂಹಿತೆಯೇ ಸ್ಮೃತಿ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪುರಾತನವಾದದ್ದು ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಆ ಭಾಷೆಯು ತನ್ನ ಸಾಧನೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದು ಎಂಬುದು ಖಚಿತವಾಗಿದೆ. ಅವರ ವೈದಿಕ ಸಂಹಿತೆಗಳ ದೊಡ್ಡ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯವೆಂದರೆ, ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ, ಲಿಪಿ ಕಲೆಯು ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳದಿದ್ದರೂ, ವೈದಿಕ ಸಂಹಿತೆಗಳು ಮೌಖಿಕ ಮತ್ತು ಮೌಖಿಕ ಪರಂಪರೆಯ ಮೂಲಕ ಗುರುಶಿಷ್ಯರ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ನಿರಂತರ ಪ್ರವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಉಚ್ಚಾರಣೆಯ ನಿಖರತೆಯನ್ನು ಎಷ್ಟು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿರಿಸಲಾಯಿತು ಎಂದರೆ ಧ್ವನಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಮಾಣಗಳು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನ ವೇದ ಮಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಇಂದಿನವರೆಗೆ ಯಾವುದೇ ಪಠ್ಯ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿಲ್ಲ. ಉತ್ಕೃಷ್ಟವಾದ ಅನುದತ್ತಾದಿ ಸ್ವರಗಳ ಉಚ್ಚಾರಣೆಯು ಅದರ ಶುದ್ಧ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಂಡಿತು. ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ &quot;ಕೆಂಟಮ್&quot; ವರ್ಗದ ಭಾಷೆಗಳು ಸ್ವರಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ಮೂಲ ಅಥವಾ ಪ್ರೊಟೊ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿವೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ ಭಾಷೆಯ ಸ್ವರ ಗುಣವು ಹೆಚ್ಚು ಭದ್ರವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ವ್ಯಂಜನವು ಹೆಚ್ಚು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿದೆ. ಭಾಷೆಯ ಸಂಯೋಜನೆ ಅಥವಾ ರೂಪವಿಜ್ಞಾನದ ಕಲ್ಪನೆಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನು ವಿಭಕ್ತಿ ಅಥವಾ &quot;ಸ್ಲಿಟ್ಭಾಷಾ&quot; (ಒಟ್ಟು ಭಾಷೆ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

== ಸಂದರ್ಭ ==
&lt;references group=&quot;&quot;&gt;&lt;/references&gt;

== ಸಹ ನೋಡಿ ==

* ಪ್ರಾಚೀನ ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷೆ
* [[ವೈದಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತ]]
* ಸಂಸ್ಕೃತ ಪಠ್ಯಗಳ ಪಟ್ಟಿ
* [[ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯ]]
* ಸಂಸ್ಕೃತ ವ್ಯಾಕರಣದ ಇತಿಹಾಸ

== ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ==

* [https://books.google.co.in/books?id=-WY4EAAAQBAJ&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q&amp;f=false ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಇತಿಹಾಸ] (ಡಾ. ಕೀತ್, 1967)
* [https://archive.org/stream/in.ernet.dli.2015.429889/2015.429889.sanskrit-sastron_djvu.txt ಸಂಸ್ಕೃತ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳ ಇತಿಹಾಸ] (ಆಚಾರ್ಯ ಬಲದೇವ್ ಉಪಾಧ್ಯಾಯ) , ಸಂಸ್ಕೃತದ ಶತಶಾಸ್ತ್ರಗಳ ಅಧಿಕೃತ ಇತಿಹಾಸ - ಆಯುರ್ವೇದ, ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯ, ಸಾಹಿತ್ಯ-ಶಾಸ್ತ್ರ, ಹುಸಿ-ವಿಜ್ಞಾನ, ನಿಘಂಟು ಮತ್ತು ವ್ಯಾಕರಣ ಶಾಖೆ
* [https://web.archive.org/web/20170215020948/http://sanskritdocuments.org/doc_z_misc_misc/sanskritworksDev.html?lang=sa ಸಂಸ್ಕೃತ ಗ್ರಂಥಗಳು ಮತ್ತು ಲೇಖಕರು]
* [https://web.archive.org/web/20170214003247/https://swarajyamag.com/culture/the-wonder-that-is-sanskrit ಸಂಸ್ಕೃತದ ಅದ್ಭುತ]
[[ವರ್ಗ:ಸಂಸ್ಕೃತ]]
[[ವರ್ಗ:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>7y234r5hhds0f4b32m2is1ud1utsb01</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113452</id>
      <parentid>1113451</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T11:31:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ishqyk</username>
        <id>76644</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34963" xml:space="preserve">ದೇವರುಗಳು ಅಮರವಾಗಿರುವಂತೆಯೇ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯು ತನ್ನ ಅಪಾರ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯ ಮನೋಭಾವ, ವಿವಿಧ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಮತ್ತು [[ಉಪಸರ್ಗ|ಪೂರ್ವಪ್ರತ್ಯಯಗಳ]] ಮೂಲಕ ಹೊಸ ಪದಗಳನ್ನು ರಚಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಂದ ಅಮರವಾಗಿದೆ. ಆಧುನಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಪ್ರಕಾರ, [[ಸಂಸ್ಕೃತ]] ಭಾಷೆಯ ನಿರಂತರ ಹರಿವು '''ಐದು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳಿಂದ''' ಹರಿಯುತ್ತಿದೆ. ಇದು [[ಭಾರತ|ಭಾರತದಲ್ಲಿ]] ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ, ಸಮಗ್ರ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತ ರೂಪವಾಗಿದೆ. ಈ ಮೂಲಕ ಭಾರತದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮನಸ್ಸು, ಪ್ರತಿಭೆ, ಬೆಲೆಕಟ್ಟಲಾಗದ ಚಿಂತನೆ, ಚಿಂತನಶೀಲತೆ, ವಿವೇಚನೆ, ಸೃಜನಶೀಲ, ಸೃಜನಶೀಲ ಮತ್ತು ವೈಚಾರಿಕ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇಂದಿಗೂ, ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಈ ಭಾಷೆಯ ಮೂಲಕ ಪಠ್ಯ ರಚನೆಯ ದುರ್ಬಲ ಪ್ರವಾಹವು ಅಡೆತಡೆಯಿಲ್ಲದೆ ಉಳಿದಿದೆ. ಇಂದಿಗೂ ಈ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಬಹಳ ಸೀಮಿತ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಉಪನ್ಯಾಸಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ವಿವಿಧ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭಾಷೆ ಮಾತನಾಡುವ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಇದನ್ನು ಪರಸ್ಪರ ಸಂಭಾಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇದನ್ನು ಇಂದಿಗೂ ಹಿಂದೂಗಳ ಆಚರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ, ಸಂಸ್ಕೃತದ ಸ್ಥಾನವು ಪ್ರಾಚೀನ ಸತ್ತ ಭಾಷೆಗಳಾದ [[ಗ್ರೀಸ್|ಗ್ರೀಕ್]] ಮತ್ತು [[ಲ್ಯಾಟಿನ್|ಲ್ಯಾಟಿನ್‌ಗಿಂತ]] ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಅದು ಸತ್ತ ಭಾಷೆಯಲ್ಲ, ಅಮರ ಭಾಷೆ.

== ಹೆಸರಿಸುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ==
ರಿಕ್ಸಂಹಿತೆಯ [[ಭಾಷೆ|ಭಾಷೆಯು]] [[ಸಂಸ್ಕೃತ|ಸಂಸ್ಕೃತದ]] ಆರಂಭಿಕ ಲಭ್ಯವಿರುವ ರೂಪವೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಋಕ್ಸಂಹಿತೆಯ ಮೊದಲ ಮತ್ತು ಹತ್ತು ಮಂಡಲಗಳ ಭಾಷೆಯು ಹಳೆಯದು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಕೆಲವು ವಿದ್ವಾಂಸರು [[ವೈದಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತ|ಪ್ರಾಚೀನ ವೈದಿಕ ಭಾಷೆಯು]] ನಂತರದ [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಯ]] (ಕಾಸ್ಮಿಕ್) ಸಂಸ್ಕೃತಕ್ಕಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.mid-day.com/articles/devdutt-pattanaik-how-sanskrit-evolved-in-india/18368161|title=How Sanskrit evolved in India|archive-url=https://web.archive.org/web/20190607023117/https://www.mid-day.com/articles/devdutt-pattanaik-how-sanskrit-evolved-in-india/18368161|archive-date=7 जून 2019|access-date=6 जून 2019}}&lt;/ref&gt; ಆದರೆ ಈ ಅಂಶವು ಭ್ರಮೆಯಾಗಿದೆ. ವೈದಿಕ ಭಾಷೆಯು ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಆರಂಭಿಕ ಲಭ್ಯವಿರುವ ರೂಪವಾಗಿದೆ. [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಯು]] ವ್ಯಾಕರಣವನ್ನು ಬರೆದ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯು ಎರಡು ಭಾಗಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ -

: (1) ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿಯಲ್ಲಿ &quot;ಛಂದಪ್&quot; ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಮತ್ತು
: (2) ಭಾಷೆ (ದೇಶೀಯ ಅಥವಾ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ).

ವೈದಿಕ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಲೌಕಿಕ ಭಾಷೆಯ ಪದಗಳನ್ನು ಆಚಾರ್ಯ [[ಪತಂಜಲಿ|ಪತಂಜಲಿಯ]] ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪದ ಶಿಸ್ತಿನ &quot; ವ್ಯಾಕರಣ ಮಹಾಭಾಷ್ಯ&quot; ಎಂಬ ಪದದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ ನಾಮ್ ದೈನ್ವಿ ವಾಗನ್ವಾಖ್ಯಾತ ಮಹರ್ಷಿಭಿಃ&quot; ಎಂಬ ವಾಕ್ಯದಲ್ಲಿ ದೇವಭಾಷಾ ಅಥವಾ 'ಸಂಸ್ಕೃತ' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವುದು ಬಹುಶಃ ಯಾಸಕ್, [[ಪಾಣಿನಿ]], ಕಾತ್ಯಾಯನ ಮತ್ತು [[ಪತಂಜಲಿ|ಪತಂಜಲಿಯ]] ಕಾಲದವರೆಗೆ &quot;ಛಂದೋಭಾಷಾ&quot; (ವೈದಿಕ ಭಾಷೆ) ಮತ್ತು &quot;ಲೋಕಭಾಷಾ&quot; ಎಂಬ ಎರಡು ಹೆಸರುಗಳು, ಮಟ್ಟಗಳು ಮತ್ತು ರೂಪಗಳಲ್ಲಿದೆ. ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲಾಯಿತು.

[[ರಾಮಾಯಣ|ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣದ]] ಸುಂದರಕಾಂಡದಲ್ಲಿ (30 ಕ್ಯಾಂಟೋಗಳು) ಹನುಮಾನ್‌ನಿಂದ ಭಾಷೆಗೆ &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಮೊದಲು ವಿಶೇಷಣವಾಗಿ ( ''ಸಂಸ್ಕೃತ'' [[ಹನುಮಂತ|ವಾಕ್]] ) ಬಳಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅನೇಕ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ.

ಭಾರತೀಯ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಹಿಂದೆ ಪರಿಶೀಲಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ, ಅಂದರೆ, ಅದರ ಸ್ವರೂಪ ಮತ್ತು ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವುದೇ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಚರ್ಚೆ ಇರಲಿಲ್ಲ. ದೇವರಾಜ್ ಇಂದ್ರ, ದೇವರುಗಳ ಕೋರಿಕೆಯ ಮೇರೆಗೆ, ಪ್ರಕೃತಿಯ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯ ಪರಿಹಾರ ವಿಧಾನ, ಪ್ರತ್ಯಯ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದರು. ಈ &quot;ಸಂಸ್ಕಾರ&quot; ಶಾಸನದಿಂದಾಗಿ, ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಆರ್ಯ ಭಾಷೆಯ ಹೆಸರು &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ&quot;. ಋಕ್ಷಮಹಿತಾ ಕಾಲದಲ್ಲಿ 'ಬ್ರಾಹ್ಮಣ', 'ಆರಣ್ಯಕ' ಮತ್ತು 'ದಶೋಪನಿಷದ್' ಹೆಸರಿನ ಪಠ್ಯಗಳ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ &quot;ವೈದಿಕ ಭಾಷೆ&quot; ಯ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ರೂಪವನ್ನು &quot;ಲಸಿಕ್ ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಅಥವಾ &quot;ಪಾಣಿನಿಯನ್ ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಭಾಷೆಯನ್ನು &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ&quot;, &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ&quot; ಅಥವಾ &quot;ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಎಂಬ ಹೆಸರುಗಳಿಂದ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ದೇಶ-ಕಾಲದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಹಿಂದಿನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಎಲ್ಲಾ ರೂಪಗಳ ಅಡಿಪಾಯವು ಉಡಿಚ್ಯ, ಮಧ್ಯದೇಶಿ ಮತ್ತು ಆರ್ಯವರ್ತಿಯ ಉಪಭಾಷೆಗಳು. [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಸೂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ]], &quot;ವಿಭಾಷಾ&quot; ಅಥವಾ &quot;ಉಡಿಚಮ್&quot; ಪದಗಳು ಈ ಉಪಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲದೆ, ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ &quot;ಓರಿಯೆಂಟಲ್&quot; ನಂತಹ ಉಪಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಮಾತನಾಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೆ ಪಾಣಿನಿ ನಿಯಮಿತ ವ್ಯಾಕರಣದ ಮೂಲಕ ಭಾಷೆಗೆ ಪರಿಷ್ಕೃತ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಬಳಸಬಹುದಾದ ರೂಪವನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಕ್ರಮೇಣ, ಪಾನಿನಿಸ್ಮಾತ್ ಭಾಷೆಯ ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಬಹುತೇಕ ಶಾಶ್ವತವಾಯಿತು. [[ಪತಂಜಲಿ|ಪತಂಜಲಿಯ]] ಕಾಲಕ್ಕೆ ಸಂಸ್ಕೃತವು [[ಆರ್ಯಾವರ್ತ|ಆರ್ಯಾವರ್ತದ]] (ಆರ್ಯನಿವಾಸ) ಶ್ರೀಮಂತ ಜನರಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುವ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು. &quot;ಗದರ್ಶತ್ಪ್ರತ್ಯಕ್ಕಲವನದ್ದಕ್ಷಿಂ ಹಿಮವಂತಮುತ್ತ್ರೇನ್ ವಾರಿಯಾತ್ರಮ್ಮೇತ್ಸ್ಮಿನ್ನಾರ್ಯವರ್ತೇನ್ ಆರ್ಯನಿವಾಸೇ..... ( ವ್ಯಾಕರಣ ಮಹಾಭಾಷ್ಯ, 6.3.109)&quot; ನಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿರುವಂತೆ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಇಡೀ ಭಾರತದ ಎರಡು ಜಾತಿಗಳ ಮತ್ತು ವಿದ್ವತ್ಪೂರ್ಣ ಸಮಾಜದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ, ಚಿಂತನಶೀಲ ಮತ್ತು ಚಿಂತನೆಯ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು. .

== ಸಮಯ ವಿಭಾಗ ==
ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು, ಅನೇಕ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಅದರ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಅವಧಿಯನ್ನು ಹಲವು ವಿಧಗಳಲ್ಲಿ ವಿಂಗಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಅನುಕೂಲತೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ, ಈ ಕೆಳಗಿನ ವಿಭಾಗವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನೀಡಲಾಗಿದೆ -

(1) '''ಆದಿಕಾಲ''' (ವೇದಸಂಹಿತೆಗಳು ಮತ್ತು ವಾಮಾಯನ - 450 BC ಯಿಂದ 10 BC ವರೆಗೆ)

(2) '''ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಅವಧಿ''' (ಕ್ರಿ.ಪೂ. 10 ರಿಂದ ಕ್ರಿ.ಶ. 450 ರವರೆಗೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಧರ್ಮಗ್ರಂಥಗಳು, [[ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ|ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ]], [[ವೇದಾಂಗ]] ಪಠ್ಯಗಳು, ಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಸಾಹಿತ್ಯ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ)

(3) '''ನಂತರದ''' ಅವಧಿ (ಕ್ರಿ.ಶ. 450 ರಿಂದ ಕ್ರಿ.ಶ. 1400 ಅಥವಾ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಆಧುನಿಕ ಕಾಲ)

ಈ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯ, ನಾಟಕ, ಸಾಹಿತ್ಯ, ತಂತ್ರಶಾಸ್ತ್ರ, ಶಿಲ್ಪಶಾಸ್ತ್ರ ಇತ್ಯಾದಿ ಪಠ್ಯಗಳ ರಚನೆಯ ಜೊತೆಗೆ, ವಿವರಣಾತ್ಮಕ, ಮೂಲ ಗ್ರಂಥಗಳ ಕೃತಿಗಳ ಪ್ರಮುಖ ರಚನೆ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ಭಾಷ್ಯ, ಭಾಷ್ಯ, ವರ್ಣನೆ, ಉಪನ್ಯಾಸ ಇತ್ಯಾದಿ ರೂಪದಲ್ಲಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ಸಾವಿರಾರು ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಭಾಷ್ಯ, ಭಾಷ್ಯಗಳ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆ, ಮನ್ನಣೆ, ಕೀರ್ತಿ ಮೂಲ ಗ್ರಂಥಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಮಿಗಿಲಾದವು.

ಅಧಿಕೃತತೆಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಈ ಭಾಷೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಲಭ್ಯವಿರುವ ವ್ಯಾಕರಣವೆಂದರೆ [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಯ]] ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿ . ಕನಿಷ್ಠ 600 ಕ್ರಿ.ಪೂ ಇಂದಿಗೂ ಈ ಪುಸ್ತಕವು ಇಡೀ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಅನುಪಮ [[ವ್ಯಾಕರಣ|ವ್ಯಾಕರಣವಾಗಿದೆ]] . ಪ್ರಪಂಚದ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಅಮೆರಿಕದ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಇನ್ನೂ ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿಯನ್ನು ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪುಸ್ತಕವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. &quot;ಬ್ರೂಮ್ಫೀಲ್ಡ್&quot; ತನ್ನ &quot;ಭಾಷೆ&quot; ಮತ್ತು ಇತರ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಸತ್ಯವನ್ನು ದೃಢವಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಪಾಣಿನಿಯ ಮೊದಲು, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ವೈದಿಕ ಜನರ ಸಭ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿತ್ತು. ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತೇತರ ಜನರಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಉಪಭಾಷೆಗಳು ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದ್ದಿರಬೇಕು. ಆದರೆ ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಿಗೆ ಈ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ಸ್ವೀಕಾರಾರ್ಹವಲ್ಲ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಎಂದಿಗೂ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಜನರ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾಕೃತ ಎಂದು ಕರೆಯಬಹುದು. ದೇವಭಾಷಾ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಪಂಡಿತರ ಭಾಷೆಯಾಗಿದ್ದು ಕೃತಕ ಅಥವಾ ಸಂಸ್ಕಾರಗಳಿಂದ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ಆದರೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಯಲ್ಲ. ಆದರೆ ಈ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಲ್ಲ. ಪಾಣಿನಿಯಿಂದ ಪತಂಜಲಿಯವರೆಗೆ ಎಲ್ಲರೂ ಸಂಸ್ಕೃತವನ್ನು ಜನರ ಭಾಷೆ, ಲೌಕಿಕ ಭಾಷೆ ಎಂದು ಕರೆದಿದ್ದಾರೆ. ವೈದಿಕ ಮತ್ತು ವೇದೋತ್ತರ ಪೂರ್ವ ಪಾಣಿನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಭಾಷಾ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಮಾತನಾಡುವ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ನೂರಾರು ಇತರ ಪುರಾವೆಗಳು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುತ್ತವೆ. ಅದು ದೇಶ, ಕಾಲ ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ತನ್ನದೇ ಆದ ಮಿತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕು. ಮುಂದೆ ಅದು ಓದುಗ ಸಮಾಜದ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು. ತರುವಾಯ, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ಪಂಡಿತರ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು, ಅವರು ಆರ್ಯರು ಅಥವಾ ಆರ್ಯೇತರ ಜಾತಿಗಳು, ಮತ್ತು ಆಸೇತುಹಿಮಾಚಲವು ಅದರ ಹರಡುವಿಕೆ, ಗೌರವ ಮತ್ತು ಪ್ರಚಾರ ಮತ್ತು ಇಂದಿಗೂ ಹಾಗೆಯೇ ಉಳಿದಿದೆ. ಸುಮಾರು ಹದಿನೇಳನೆಯ ಶತಮಾನದ ಮೊದಲಾರ್ಧದಲ್ಲಿ, ಯುರೋಪ್ ಮತ್ತು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ದೇಶಗಳ ಮಿಷನರಿಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಸಂಸ್ಕೃತದ ಪರಿಚಯವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಕ್ರಮೇಣ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಹರಡಿತು. ಅನೇಕ ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ದೇಶಗಳ ನಿವಾಸಿ ಜರ್ಮನ್, ಇಂಗ್ಲಿಷ್, ಫ್ರೆಂಚ್, ಅಮೇರಿಕನ್ ಮತ್ತು ಯುರೋಪಿಯನ್ ವಿದ್ವಾಂಸರು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಆಧುನಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸರಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದರು. ಆಧುನಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಮತ್ತು ಅನುಯಾಯಿಗಳ ಅಭಿಪ್ರಾಯದ ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರಪಂಚದ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಅತ್ಯಂತ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. ಇಂದು ಅದು ಭಾರತೀಯ ಭಾಷೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. ಬಹುಶಃ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಭಾಷೆಯು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನ ಪ್ರಯತ್ನ-ಭಾಷೆ-ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ವಿಶಾಲವಾದ, ಸಮಗ್ರ, ಚತುರ್ಭುಜ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಇಂದು ಪ್ರಪಂಚದ ಎಲ್ಲಾ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ಮತ್ತು ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಶೀಲ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಮತ್ತು ಕಲಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.

ಈ ಭಾಷೆಯ ಪರಿಚಯದಿಂದ ಮಾತ್ರ, ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಆರ್ಯ ಜನಾಂಗ, ಅದರ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಜೀವನ ಮತ್ತು ಮೂಲ ಮೂಲ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿಷಯಗಳ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ದೃಢವಾದ ಆಧಾರವನ್ನು ಪಡೆದರು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಾಚೀನ ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್, ಅವಸ್ತಾ ಮತ್ತು ರಿಕ್ಸಂಸ್ಕೃತ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ಮೂಲ ಮೂಲ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಧ್ವನಿ, ವ್ಯಾಕರಣ ಮತ್ತು ರೂಪವನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಬಹುದು, ಅದರಲ್ಲಿ ರಿಕ್ಸಂಸ್ಕೃತದ ಕೊಡುಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತವು ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಪ್ರತ್ನಾಗಥಿಕ್ ಮುಂತಾದ ಭಾಷೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಕುಟುಂಬ ಮತ್ತು ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಆದರೆ ಇಂಡೋ-ಇರಾನಿಯನ್-ವರ್ಗದ ಭಾಷೆಗಳೊಂದಿಗೆ ( [[ಅವೆಸ್ತ|ಅವಸ್ತಾ]], ಪಹ್ಲವಿ, [[ಪಾರ್ಸಿ ಭಾಷೆ|ಪರ್ಷಿಯನ್]], [[ಇರಾನಿ|ಇರಾನಿಯನ್]], ಪಾಷ್ಟೋ ಮುಂತಾದ ಹಲವು ಪ್ರಾಚೀನ ಹೊಸ ಭಾಷೆಗಳಿವೆ.) ಸಂಸ್ಕೃತವು ಹೆಚ್ಚು ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ಭಾರತದ ಎಲ್ಲಾ ಮೂಲ, ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಮತ್ತು ಆಧುನಿಕ ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ, ಋಗ್ವೇದ ಮತ್ತು ನಂತರದ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಮೂಲಭೂತ ಮತ್ತು ಔಪಚಾರಿಕ ಕೊಡುಗೆ ಇದೆ. ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಮಾತನಾಡುವ ಮತ್ತು ಮಾತನಾಡುವ [[ಪ್ರಾಕೃತ]] ಭಾಷೆಗಳು ಋಗ್ವೇದದ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿದ್ದಿರಬೇಕು ಎಂದು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಅವರಿಂದ [[ಪಾಳಿ ಭಾಷೆ|ಪಾಲಿ]], [[ಪ್ರಾಕೃತ]], [[ಅಪಭ್ರಂಶ]] ಮತ್ತು ನಂತರ ಆರ್ಯ ಭಾಷೆಗಳು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಂಡವು. ಆದರೆ ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಹೆಚ್ಚು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯು ಭಾರತದ ವಿವಿಧ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರದೇಶಗಳ ಆರ್ಯೇತರ ಭಾಷೆಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ ಮತ್ತು ಅವುಗಳಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು; ಅವರು ಆ ಭಾಷೆಗಳ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದ್ದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಅವರ ಭಾಷಣಕಾರರು, ಅವರ ಭಾಷೆಗಳು, ನಿಘಂಟು, ಅವರ ಧ್ವನಿ ಮತ್ತು ಲಿಪಿ, ಅವರ ಕೊಡುಗೆಯಿಂದ ಪ್ರಯೋಜನ ಪಡೆದರು. ಭಾರತದ ಎರಡು ಪ್ರಾಚೀನ ಲಿಪಿಗಳಿದ್ದವು- (1) [[ಬ್ರಾಹ್ಮಿ]] (ಎಡದಿಂದ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ) ಮತ್ತು (2) [[ಖರೋಷ್ಠಿ ಲಿಪಿ|ಖರೋಷ್ಟಿ]] (ಬಲದಿಂದ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ). ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಿಯನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ.

ಭಾಷೆಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಸಂಸ್ಕೃತದ ಧ್ವನಿ ಶ್ರೇಣಿಯು ಸಾಕಷ್ಟು ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದೆ. ಸ್ವರಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ, ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಸ್ಥಾನವಿದೆಯಾದರೂ, ಸಂಸ್ಕೃತದ ಸ್ವರಮಾಲಾವು ಅದರ ವಿಸ್ತೀರ್ಣದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಸಾಕಷ್ಟು ಮತ್ತು ಭಾಷಿಕವಾಗಿದೆ. ತಿನಿಸು ಬಹಳ ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದೆ. ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ, ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ನರ ಮೂಲ-ಸಾಹಿತ್ಯದ ಬೋಧನೆಯು ಗುರುಗಳ ಶಿಷ್ಯರಿಂದ ಮೌಖಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾಗಿ ಮುಂದುವರೆಯಿತು, ಏಕೆಂದರೆ ಬಹುಶಃ ಆ ಯುಗದಲ್ಲಿ (ಆಧುನಿಕ ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಲೇಖಕರು ಪರಿಗಣಿಸಿದಂತೆ), ಗ್ರಂಥದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ. ಸ್ಥಳ. ಪ್ರಾಯಶಃ ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ಮೊದಲು ಅಥವಾ ನಂತರ ಪಾಣಿನಿಯ [[ಲಿಪಿ|ಲಿಪಿಯನ್ನು]] ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ &quot; [[ಬ್ರಾಹ್ಮಿ]] &quot; ಅನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ವಾಹನವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಈ ಬ್ರಾಹ್ಮಿಯು ಹೆಚ್ಚಿನ ಆರ್ಯ ಮತ್ತು ಆರ್ಯೇತರ ಲಿಪಿಗಳ ವರ್ಣಮಾಲೆ ಮತ್ತು ವರ್ಣಮಾಲೆಯ ಮೇಲೂ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿತು. ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ನಾನಾ ಭಾರತೀಯ ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಗಳು ಮತ್ತು ತಮಿಳು, ತೆಲುಗು ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ವರ್ಣಮಾಲೆಗಳ ಮೇಲೆ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು [[ಬ್ರಾಹ್ಮಿ ಲಿಪಿ|ಬ್ರಾಹ್ಮಿ ಲಿಪಿಯ]] ಗಣನೀಯ ಪ್ರಭಾವವಿದ್ದರೆ. ಫೋನಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಫೋನೆಟಿಕ್ಸ್ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಪಾಣಿನಿಕಾಲದಿಂದಲೂ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿರುವ ಸಂಸ್ಕೃತ ವರ್ಣಮಾಲೆಯು ಪ್ರಾಯಶಃ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಅತ್ಯಂತ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವರ್ಣಮಾಲೆಯಾಗಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಜೊತೆಗೆ, ಇದು ನೇರ ಅಥವಾ ರೋಮನ್ ಅಮೌಖಿಕ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಇಂದು ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಪ್ರಚಾರಗೊಂಡಿದೆ.

== ಭಾಷಾ ವರ್ಗೀಕರಣ ==
ಐತಿಹಾಸಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಆರ್ಯಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆರ್ಯರು ಹೊರಗಿನಿಂದ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಬಂದರು ಅಥವಾ ಇಲ್ಲಿ ಅವರ ನಿವಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು - ಇತ್ಯಾದಿ ಅನಗತ್ಯ ಎಂಬ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರದ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಮನ್ನಣೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರ ಅನೇಕ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಷೆಗಳು, (ವೈದಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತ, ಅವಾಸ್ತ ಅಂದರೆ ಹಳೆಯ ಜೊರಾಸ್ಟ್ರಿಯನ್ ಗ್ರೀಕ್, ಪ್ರಾಚೀನ ಗೋಥಿಕ್ ಮತ್ತು ಹಳೆಯ ಜರ್ಮನ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್, ಹಳೆಯ ಐರಿಶ್ ಮತ್ತು ನಾನಾ ವೆಲ್ಟ್ ಉಪಭಾಷೆಗಳು, ಹಳೆಯದು ಸ್ಲಾವಿಕ್ ಮತ್ತು ಬಾಲ್ಟಿಕ್ ಭಾಷೆಗಳು, ಅರ್ಮೇನಿಯನ್, ಹಿಟ್ಟೈಟ್, ಬುಖಾರಿ ಇತ್ಯಾದಿ), ಅವು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಯ ವಿಭಿನ್ನ ಶಾಖೆಗಳಾಗಿವೆ (ಇದನ್ನು ಮೂಲ ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆ, ಪ್ರೊಟೊ ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆ, ಇಂಡೋಜರ್ಮಾನಿಕ್ ಭಾಷೆ, ಪ್ರೊಟೊ-ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷೆ, ಪಿತೃ ಭಾಷೆ ಇತ್ಯಾದಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ) ಇವರೆಲ್ಲರ ಮೂಲ ಭಾಷೆ ಅಥವಾ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಗೆ ಆದಿ ಆರ್ಯಭಾಷಾ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಕೆಲವು ವಿದ್ವಾಂಸರ ಅಭಿಪ್ರಾಯದಲ್ಲಿ - ವೀರ-ಮುಲ್ನಿವಾಸ್ಥಾನದ ಜನರು &quot;ವಿರೋಸ್&quot; ಅಥವಾ ವೀರಸ್ (ವಿರಾ:) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಆರ್ಯರು ಮಾತ್ರ ಸಂಘಟಿತರಾಗಿದ್ದರು.

ವೀರೋಸ್ (ವಿರೋ) ಪದದಿಂದ ಸೂಚಿಸಲಾದ ವಿವಿಧ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರನ್ನು ವೀರಸ್ (ಸಾನ್ವಿರಾ:) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂದರೆ, ಎಲ್ಲಾ ಭಾಷೆಗಳು ಕುಟುಂಬದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಆರ್ಯನ್ ಕುಟುಂಬದ ಭಾಷೆಗಳು. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಎರಡನೇ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ. &quot;ಕೆಂಟಮ್&quot; ಮತ್ತು &quot;ಶತಮ್&quot; (ಎರಡೂ ಶತಮಾನದ ಪದಗಳು) ಹೇಳಲಾದ ಕುಟುಂಬದ ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಶಾಖೆಗಳಾಗಿವೆ. ಮೊದಲನೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿ ಬರುತ್ತದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತದ ಸ್ಥಾನವನ್ನು &quot;ಶತಮ್&quot; ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಇಂಡೋ-ಇರಾನಿಯನ್ ಶಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆರ್ಯನ್ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಹಿರಿಯರು, ಹಿರಿಯರು ಮತ್ತು ಹಿರಿಯರು ಯಾರು ಎಂಬುದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಖಚಿತವಾಗಿಲ್ಲ. ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಮೂಲ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಹಿರಿಯ ಸಂತತಿ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತವನ್ನು ತಮ್ಮ ಕಿರಿಯ ಸಹೋದರಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ಇಂಡೋ-ಇರಾನಿಯನ್ ಶಾಖೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ರಾಜ್ಯವು ಸಂಸ್ಕೃತಕ್ಕಿಂತ ಹಳೆಯದು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಅನೇಕ ಭಾರತೀಯ ವಿದ್ವಾಂಸರು &quot;ಜಿಂದಾ-ಅವಾಸ್ತ&quot; ದ ಅವಾಸ್ತದ ರೂಪವು ರಿಕ್ಭಾಷಾಗಿಂತ ಹೊಸದು ಎಂದು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಅದೇನೇ ಇರಲಿ, ಋಕ್ಸಂಹಿತೆಯೇ ಸ್ಮೃತಿ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪುರಾತನವಾದದ್ದು ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಆ ಭಾಷೆಯು ತನ್ನ ಸಾಧನೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದು ಎಂಬುದು ಖಚಿತವಾಗಿದೆ. ಅವರ ವೈದಿಕ ಸಂಹಿತೆಗಳ ದೊಡ್ಡ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯವೆಂದರೆ, ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ, ಲಿಪಿ ಕಲೆಯು ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳದಿದ್ದರೂ, ವೈದಿಕ ಸಂಹಿತೆಗಳು ಮೌಖಿಕ ಮತ್ತು ಮೌಖಿಕ ಪರಂಪರೆಯ ಮೂಲಕ ಗುರುಶಿಷ್ಯರ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ನಿರಂತರ ಪ್ರವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಉಚ್ಚಾರಣೆಯ ನಿಖರತೆಯನ್ನು ಎಷ್ಟು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿರಿಸಲಾಯಿತು ಎಂದರೆ ಧ್ವನಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಮಾಣಗಳು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನ ವೇದ ಮಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಇಂದಿನವರೆಗೆ ಯಾವುದೇ ಪಠ್ಯ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿಲ್ಲ. ಉತ್ಕೃಷ್ಟವಾದ ಅನುದತ್ತಾದಿ ಸ್ವರಗಳ ಉಚ್ಚಾರಣೆಯು ಅದರ ಶುದ್ಧ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಂಡಿತು. ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ &quot;ಕೆಂಟಮ್&quot; ವರ್ಗದ ಭಾಷೆಗಳು ಸ್ವರಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ಮೂಲ ಅಥವಾ ಪ್ರೊಟೊ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿವೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ ಭಾಷೆಯ ಸ್ವರ ಗುಣವು ಹೆಚ್ಚು ಭದ್ರವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ವ್ಯಂಜನವು ಹೆಚ್ಚು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿದೆ. ಭಾಷೆಯ ಸಂಯೋಜನೆ ಅಥವಾ ರೂಪವಿಜ್ಞಾನದ ಕಲ್ಪನೆಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನು ವಿಭಕ್ತಿ ಅಥವಾ &quot;ಸ್ಲಿಟ್ಭಾಷಾ&quot; (ಒಟ್ಟು ಭಾಷೆ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

== ಸಂದರ್ಭ ==
&lt;references group=&quot;&quot;&gt;&lt;/references&gt;

== ಸಹ ನೋಡಿ ==

* ಪ್ರಾಚೀನ ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷೆ
* [[ವೈದಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತ]]
* ಸಂಸ್ಕೃತ ಪಠ್ಯಗಳ ಪಟ್ಟಿ
* [[ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯ]]
* ಸಂಸ್ಕೃತ ವ್ಯಾಕರಣದ ಇತಿಹಾಸ

== ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ==

* [https://books.google.co.in/books?id=-WY4EAAAQBAJ&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q&amp;f=false ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಇತಿಹಾಸ] (ಡಾ. ಕೀತ್, 1967)
* [https://archive.org/stream/in.ernet.dli.2015.429889/2015.429889.sanskrit-sastron_djvu.txt ಸಂಸ್ಕೃತ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳ ಇತಿಹಾಸ] (ಆಚಾರ್ಯ ಬಲದೇವ್ ಉಪಾಧ್ಯಾಯ) , ಸಂಸ್ಕೃತದ ಶತಶಾಸ್ತ್ರಗಳ ಅಧಿಕೃತ ಇತಿಹಾಸ - ಆಯುರ್ವೇದ, ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯ, ಸಾಹಿತ್ಯ-ಶಾಸ್ತ್ರ, ಹುಸಿ-ವಿಜ್ಞಾನ, ನಿಘಂಟು ಮತ್ತು ವ್ಯಾಕರಣ ಶಾಖೆ
* [https://web.archive.org/web/20170215020948/http://sanskritdocuments.org/doc_z_misc_misc/sanskritworksDev.html?lang=sa ಸಂಸ್ಕೃತ ಗ್ರಂಥಗಳು ಮತ್ತು ಲೇಖಕರು]
* [https://web.archive.org/web/20170214003247/https://swarajyamag.com/culture/the-wonder-that-is-sanskrit ಸಂಸ್ಕೃತದ ಅದ್ಭುತ]
[[ವರ್ಗ:ಸಂಸ್ಕೃತ]]
[[ವರ್ಗ:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>9njkiot4o13bd0p6kajg4d9c1fg570d</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1113453</id>
      <parentid>1113452</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T11:34:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ishqyk</username>
        <id>76644</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34911" xml:space="preserve">ದೇವರುಗಳು ಅಮರವಾಗಿರುವಂತೆಯೇ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯು ತನ್ನ ಅಪಾರ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯ ಮನೋಭಾವ, ವಿವಿಧ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಮತ್ತು [[ಉಪಸರ್ಗ|ಪೂರ್ವಪ್ರತ್ಯಯಗಳ]] ಮೂಲಕ ಹೊಸ ಪದಗಳನ್ನು ರಚಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಂದ ಅಮರವಾಗಿದೆ. ಆಧುನಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಪ್ರಕಾರ, [[ಸಂಸ್ಕೃತ]] ಭಾಷೆಯ ನಿರಂತರ ಹರಿವು '''ಐದು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳಿಂದ''' ಹರಿಯುತ್ತಿದೆ. ಇದು [[ಭಾರತ|ಭಾರತದಲ್ಲಿ]] ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ, ಸಮಗ್ರ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತ ರೂಪವಾಗಿದೆ. ಈ ಮೂಲಕ ಭಾರತದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮನಸ್ಸು, ಪ್ರತಿಭೆ, ಬೆಲೆಕಟ್ಟಲಾಗದ ಚಿಂತನೆ, ಚಿಂತನಶೀಲತೆ, ವಿವೇಚನೆ, ಸೃಜನಶೀಲ, ಸೃಜನಶೀಲ ಮತ್ತು ವೈಚಾರಿಕ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇಂದಿಗೂ, ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಈ ಭಾಷೆಯ ಮೂಲಕ ಪಠ್ಯ ರಚನೆಯ ದುರ್ಬಲ ಪ್ರವಾಹವು ಅಡೆತಡೆಯಿಲ್ಲದೆ ಉಳಿದಿದೆ. ಇಂದಿಗೂ ಈ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಬಹಳ ಸೀಮಿತ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಉಪನ್ಯಾಸಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ವಿವಿಧ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭಾಷೆ ಮಾತನಾಡುವ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಇದನ್ನು ಪರಸ್ಪರ ಸಂಭಾಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇದನ್ನು ಇಂದಿಗೂ ಹಿಂದೂಗಳ ಆಚರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ, ಸಂಸ್ಕೃತದ ಸ್ಥಾನವು ಪ್ರಾಚೀನ ಸತ್ತ ಭಾಷೆಗಳಾದ [[ಗ್ರೀಸ್|ಗ್ರೀಕ್]] ಮತ್ತು [[ಲ್ಯಾಟಿನ್|ಲ್ಯಾಟಿನ್‌ಗಿಂತ]] ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಅದು ಸತ್ತ ಭಾಷೆಯಲ್ಲ, ಅಮರ ಭಾಷೆ.

== ಹೆಸರಿಸುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ==
ರಿಕ್ಸಂಹಿತೆಯ [[ಭಾಷೆ|ಭಾಷೆಯು]] [[ಸಂಸ್ಕೃತ|ಸಂಸ್ಕೃತದ]] ಆರಂಭಿಕ ಲಭ್ಯವಿರುವ ರೂಪವೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಋಕ್ಸಂಹಿತೆಯ ಮೊದಲ ಮತ್ತು ಹತ್ತು ಮಂಡಲಗಳ ಭಾಷೆಯು ಹಳೆಯದು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಕೆಲವು ವಿದ್ವಾಂಸರು [[ವೈದಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತ|ಪ್ರಾಚೀನ ವೈದಿಕ ಭಾಷೆಯು]] ನಂತರದ [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಯ]] (ಕಾಸ್ಮಿಕ್) ಸಂಸ್ಕೃತಕ್ಕಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.mid-day.com/articles/devdutt-pattanaik-how-sanskrit-evolved-in-india/18368161|title=How Sanskrit evolved in India|archive-url=https://web.archive.org/web/20190607023117/https://www.mid-day.com/articles/devdutt-pattanaik-how-sanskrit-evolved-in-india/18368161|archive-date=7 जून 2019|access-date=6 जून 2019}}&lt;/ref&gt; ಆದರೆ ಈ ಅಂಶವು ಭ್ರಮೆಯಾಗಿದೆ. ವೈದಿಕ ಭಾಷೆಯು ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಆರಂಭಿಕ ಲಭ್ಯವಿರುವ ರೂಪವಾಗಿದೆ. [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಯು]] ವ್ಯಾಕರಣವನ್ನು ಬರೆದ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯು ಎರಡು ಭಾಗಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ -

: (1) ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿಯಲ್ಲಿ &quot;ಛಂದಪ್&quot; ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಮತ್ತು
: (2) ಭಾಷೆ (ದೇಶೀಯ ಅಥವಾ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ).

ವೈದಿಕ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಲೌಕಿಕ ಭಾಷೆಯ ಪದಗಳನ್ನು ಆಚಾರ್ಯ [[ಪತಂಜಲಿ|ಪತಂಜಲಿಯ]] ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪದ ಶಿಸ್ತಿನ &quot; ವ್ಯಾಕರಣ ಮಹಾಭಾಷ್ಯ&quot; ಎಂಬ ಪದದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ ನಾಮ್ ದೈನ್ವಿ ವಾಗನ್ವಾಖ್ಯಾತ ಮಹರ್ಷಿಭಿಃ&quot; ಎಂಬ ವಾಕ್ಯದಲ್ಲಿ ದೇವಭಾಷಾ ಅಥವಾ 'ಸಂಸ್ಕೃತ' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವುದು ಬಹುಶಃ ಯಾಸಕ್, [[ಪಾಣಿನಿ]], ಕಾತ್ಯಾಯನ ಮತ್ತು [[ಪತಂಜಲಿ|ಪತಂಜಲಿಯ]] ಕಾಲದವರೆಗೆ &quot;ಛಂದೋಭಾಷಾ&quot; (ವೈದಿಕ ಭಾಷೆ) ಮತ್ತು &quot;ಲೋಕಭಾಷಾ&quot; ಎಂಬ ಎರಡು ಹೆಸರುಗಳು, ಮಟ್ಟಗಳು ಮತ್ತು ರೂಪಗಳಲ್ಲಿದೆ. ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲಾಯಿತು.

[[ರಾಮಾಯಣ|ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣದ]] ಸುಂದರಕಾಂಡದಲ್ಲಿ (30 ಕ್ಯಾಂಟೋಗಳು) ಹನುಮಾನ್‌ನಿಂದ ಭಾಷೆಗೆ &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಮೊದಲು ವಿಶೇಷಣವಾಗಿ ( ''ಸಂಸ್ಕೃತ'' [[ಹನುಮಂತ|ವಾಕ್]] ) ಬಳಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅನೇಕ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ.

ಭಾರತೀಯ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಹಿಂದೆ ಪರಿಶೀಲಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ, ಅಂದರೆ, ಅದರ ಸ್ವರೂಪ ಮತ್ತು ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವುದೇ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಚರ್ಚೆ ಇರಲಿಲ್ಲ. ದೇವರಾಜ್ ಇಂದ್ರ, ದೇವರುಗಳ ಕೋರಿಕೆಯ ಮೇರೆಗೆ, ಪ್ರಕೃತಿಯ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯ ಪರಿಹಾರ ವಿಧಾನ, ಪ್ರತ್ಯಯ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದರು. ಈ &quot;ಸಂಸ್ಕಾರ&quot; ಶಾಸನದಿಂದಾಗಿ, ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಆರ್ಯ ಭಾಷೆಯ ಹೆಸರು &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ&quot;. ಋಕ್ಷಮಹಿತಾ ಕಾಲದಲ್ಲಿ 'ಬ್ರಾಹ್ಮಣ', 'ಆರಣ್ಯಕ' ಮತ್ತು 'ದಶೋಪನಿಷದ್' ಹೆಸರಿನ ಪಠ್ಯಗಳ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ &quot;ವೈದಿಕ ಭಾಷೆ&quot; ಯ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ರೂಪವನ್ನು &quot;ಲಸಿಕ್ ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಅಥವಾ &quot;ಪಾಣಿನಿಯನ್ ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಭಾಷೆಯನ್ನು &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ&quot;, &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ&quot; ಅಥವಾ &quot;ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಎಂಬ ಹೆಸರುಗಳಿಂದ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ದೇಶ-ಕಾಲದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಹಿಂದಿನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಎಲ್ಲಾ ರೂಪಗಳ ಅಡಿಪಾಯವು ಉಡಿಚ್ಯ, ಮಧ್ಯದೇಶಿ ಮತ್ತು ಆರ್ಯವರ್ತಿಯ ಉಪಭಾಷೆಗಳು. [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಸೂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ]], &quot;ವಿಭಾಷಾ&quot; ಅಥವಾ &quot;ಉಡಿಚಮ್&quot; ಪದಗಳು ಈ ಉಪಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲದೆ, ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ &quot;ಓರಿಯೆಂಟಲ್&quot; ನಂತಹ ಉಪಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಮಾತನಾಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೆ ಪಾಣಿನಿ ನಿಯಮಿತ ವ್ಯಾಕರಣದ ಮೂಲಕ ಭಾಷೆಗೆ ಪರಿಷ್ಕೃತ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಬಳಸಬಹುದಾದ ರೂಪವನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಕ್ರಮೇಣ, ಪಾನಿನಿಸ್ಮಾತ್ ಭಾಷೆಯ ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಬಹುತೇಕ ಶಾಶ್ವತವಾಯಿತು. [[ಪತಂಜಲಿ|ಪತಂಜಲಿಯ]] ಕಾಲಕ್ಕೆ ಸಂಸ್ಕೃತವು [[ಆರ್ಯಾವರ್ತ|ಆರ್ಯಾವರ್ತದ]] (ಆರ್ಯನಿವಾಸ) ಶ್ರೀಮಂತ ಜನರಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುವ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು. &quot;ಗದರ್ಶತ್ಪ್ರತ್ಯಕ್ಕಲವನದ್ದಕ್ಷಿಂ ಹಿಮವಂತಮುತ್ತ್ರೇನ್ ವಾರಿಯಾತ್ರಮ್ಮೇತ್ಸ್ಮಿನ್ನಾರ್ಯವರ್ತೇನ್ ಆರ್ಯನಿವಾಸೇ..... ( ವ್ಯಾಕರಣ ಮಹಾಭಾಷ್ಯ, 6.3.109)&quot; ನಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿರುವಂತೆ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಇಡೀ ಭಾರತದ ಎರಡು ಜಾತಿಗಳ ಮತ್ತು ವಿದ್ವತ್ಪೂರ್ಣ ಸಮಾಜದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ, ಚಿಂತನಶೀಲ ಮತ್ತು ಚಿಂತನೆಯ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು. .

== ಸಮಯ ವಿಭಾಗ ==
ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು, ಅನೇಕ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಅದರ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಅವಧಿಯನ್ನು ಹಲವು ವಿಧಗಳಲ್ಲಿ ವಿಂಗಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಅನುಕೂಲತೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ, ಈ ಕೆಳಗಿನ ವಿಭಾಗವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನೀಡಲಾಗಿದೆ -

(1) '''ಆದಿಕಾಲ''' (ವೇದಸಂಹಿತೆಗಳು ಮತ್ತು ವಾಮಾಯನ - 450 BC ಯಿಂದ 10 BC ವರೆಗೆ)

(2) '''ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಅವಧಿ''' (ಕ್ರಿ.ಪೂ. 10 ರಿಂದ ಕ್ರಿ.ಶ. 450 ರವರೆಗೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಧರ್ಮಗ್ರಂಥಗಳು, [[ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ|ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ]], [[ವೇದಾಂಗ]] ಪಠ್ಯಗಳು, ಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಸಾಹಿತ್ಯ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ)

(3) '''ನಂತರದ''' ಅವಧಿ (ಕ್ರಿ.ಶ. 450 ರಿಂದ ಕ್ರಿ.ಶ. 1400 ಅಥವಾ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಆಧುನಿಕ ಕಾಲ)

ಈ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯ, ನಾಟಕ, ಸಾಹಿತ್ಯ, ತಂತ್ರಶಾಸ್ತ್ರ, ಶಿಲ್ಪಶಾಸ್ತ್ರ ಇತ್ಯಾದಿ ಪಠ್ಯಗಳ ರಚನೆಯ ಜೊತೆಗೆ, ವಿವರಣಾತ್ಮಕ, ಮೂಲ ಗ್ರಂಥಗಳ ಕೃತಿಗಳ ಪ್ರಮುಖ ರಚನೆ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ಭಾಷ್ಯ, ಭಾಷ್ಯ, ವರ್ಣನೆ, ಉಪನ್ಯಾಸ ಇತ್ಯಾದಿ ರೂಪದಲ್ಲಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ಸಾವಿರಾರು ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಭಾಷ್ಯ, ಭಾಷ್ಯಗಳ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆ, ಮನ್ನಣೆ, ಕೀರ್ತಿ ಮೂಲ ಗ್ರಂಥಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಮಿಗಿಲಾದವು.

ಅಧಿಕೃತತೆಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಈ ಭಾಷೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಲಭ್ಯವಿರುವ ವ್ಯಾಕರಣವೆಂದರೆ [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಯ]] ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿ . ಕನಿಷ್ಠ 600 ಕ್ರಿ.ಪೂ ಇಂದಿಗೂ ಈ ಪುಸ್ತಕವು ಇಡೀ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಅನುಪಮ [[ವ್ಯಾಕರಣ|ವ್ಯಾಕರಣವಾಗಿದೆ]] . ಪ್ರಪಂಚದ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಅಮೆರಿಕದ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಇನ್ನೂ ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿಯನ್ನು ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪುಸ್ತಕವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. &quot;ಬ್ರೂಮ್ಫೀಲ್ಡ್&quot; ತನ್ನ &quot;ಭಾಷೆ&quot; ಮತ್ತು ಇತರ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಸತ್ಯವನ್ನು ದೃಢವಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಪಾಣಿನಿಯ ಮೊದಲು, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ವೈದಿಕ ಜನರ ಸಭ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿತ್ತು. ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತೇತರ ಜನರಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಉಪಭಾಷೆಗಳು ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದ್ದಿರಬೇಕು. ಆದರೆ ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಿಗೆ ಈ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ಸ್ವೀಕಾರಾರ್ಹವಲ್ಲ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಎಂದಿಗೂ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಜನರ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾಕೃತ ಎಂದು ಕರೆಯಬಹುದು. ದೇವಭಾಷಾ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಪಂಡಿತರ ಭಾಷೆಯಾಗಿದ್ದು ಕೃತಕ ಅಥವಾ ಸಂಸ್ಕಾರಗಳಿಂದ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ಆದರೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಯಲ್ಲ. ಆದರೆ ಈ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಲ್ಲ. ಪಾಣಿನಿಯಿಂದ ಪತಂಜಲಿಯವರೆಗೆ ಎಲ್ಲರೂ ಸಂಸ್ಕೃತವನ್ನು ಜನರ ಭಾಷೆ, ಲೌಕಿಕ ಭಾಷೆ ಎಂದು ಕರೆದಿದ್ದಾರೆ. ವೈದಿಕ ಮತ್ತು ವೇದೋತ್ತರ ಪೂರ್ವ ಪಾಣಿನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ &quot;ಸಂಸ್ಕೃತ&quot; ಭಾಷಾ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಮಾತನಾಡುವ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ನೂರಾರು ಇತರ ಪುರಾವೆಗಳು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುತ್ತವೆ. ಅದು ದೇಶ, ಕಾಲ ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ತನ್ನದೇ ಆದ ಮಿತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕು. ಮುಂದೆ ಅದು ಓದುಗ ಸಮಾಜದ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು. ತರುವಾಯ, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ಪಂಡಿತರ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು, ಅವರು ಆರ್ಯರು ಅಥವಾ ಆರ್ಯೇತರ ಜಾತಿಗಳು, ಮತ್ತು ಆಸೇತುಹಿಮಾಚಲವು ಅದರ ಹರಡುವಿಕೆ, ಗೌರವ ಮತ್ತು ಪ್ರಚಾರ ಮತ್ತು ಇಂದಿಗೂ ಹಾಗೆಯೇ ಉಳಿದಿದೆ. ಸುಮಾರು ಹದಿನೇಳನೆಯ ಶತಮಾನದ ಮೊದಲಾರ್ಧದಲ್ಲಿ, ಯುರೋಪ್ ಮತ್ತು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ದೇಶಗಳ ಮಿಷನರಿಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಸಂಸ್ಕೃತದ ಪರಿಚಯವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಕ್ರಮೇಣ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಹರಡಿತು. ಅನೇಕ ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ದೇಶಗಳ ನಿವಾಸಿ ಜರ್ಮನ್, ಇಂಗ್ಲಿಷ್, ಫ್ರೆಂಚ್, ಅಮೇರಿಕನ್ ಮತ್ತು ಯುರೋಪಿಯನ್ ವಿದ್ವಾಂಸರು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಆಧುನಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸರಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದರು. ಆಧುನಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಮತ್ತು ಅನುಯಾಯಿಗಳ ಅಭಿಪ್ರಾಯದ ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರಪಂಚದ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಅತ್ಯಂತ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. ಇಂದು ಅದು ಭಾರತೀಯ ಭಾಷೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. ಬಹುಶಃ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಭಾಷೆಯು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನ ಪ್ರಯತ್ನ-ಭಾಷೆ-ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ವಿಶಾಲವಾದ, ಸಮಗ್ರ, ಚತುರ್ಭುಜ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಇಂದು ಪ್ರಪಂಚದ ಎಲ್ಲಾ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ಮತ್ತು ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಶೀಲ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಮತ್ತು ಕಲಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.

ಈ ಭಾಷೆಯ ಪರಿಚಯದಿಂದ ಮಾತ್ರ, ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಆರ್ಯ ಜನಾಂಗ, ಅದರ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಜೀವನ ಮತ್ತು ಮೂಲ ಮೂಲ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿಷಯಗಳ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ದೃಢವಾದ ಆಧಾರವನ್ನು ಪಡೆದರು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಾಚೀನ ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್, ಅವಸ್ತಾ ಮತ್ತು ರಿಕ್ಸಂಸ್ಕೃತ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ಮೂಲ ಮೂಲ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಧ್ವನಿ, ವ್ಯಾಕರಣ ಮತ್ತು ರೂಪವನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಬಹುದು, ಅದರಲ್ಲಿ ರಿಕ್ಸಂಸ್ಕೃತದ ಕೊಡುಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತವು ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಪ್ರತ್ನಾಗಥಿಕ್ ಮುಂತಾದ ಭಾಷೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಕುಟುಂಬ ಮತ್ತು ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಆದರೆ ಇಂಡೋ-ಇರಾನಿಯನ್-ವರ್ಗದ ಭಾಷೆಗಳೊಂದಿಗೆ ( [[ಅವೆಸ್ತ|ಅವಸ್ತಾ]], ಪಹ್ಲವಿ, [[ಪಾರ್ಸಿ ಭಾಷೆ|ಪರ್ಷಿಯನ್]], [[ಇರಾನಿ|ಇರಾನಿಯನ್]], ಪಾಷ್ಟೋ ಮುಂತಾದ ಹಲವು ಪ್ರಾಚೀನ ಹೊಸ ಭಾಷೆಗಳಿವೆ.) ಸಂಸ್ಕೃತವು ಹೆಚ್ಚು ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ಭಾರತದ ಎಲ್ಲಾ ಮೂಲ, ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಮತ್ತು ಆಧುನಿಕ ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ, ಋಗ್ವೇದ ಮತ್ತು ನಂತರದ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಮೂಲಭೂತ ಮತ್ತು ಔಪಚಾರಿಕ ಕೊಡುಗೆ ಇದೆ. ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಮಾತನಾಡುವ ಮತ್ತು ಮಾತನಾಡುವ [[ಪ್ರಾಕೃತ]] ಭಾಷೆಗಳು ಋಗ್ವೇದದ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿದ್ದಿರಬೇಕು ಎಂದು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಅವರಿಂದ [[ಪಾಳಿ ಭಾಷೆ|ಪಾಲಿ]], [[ಪ್ರಾಕೃತ]], [[ಅಪಭ್ರಂಶ]] ಮತ್ತು ನಂತರ ಆರ್ಯ ಭಾಷೆಗಳು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಂಡವು. ಆದರೆ ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಹೆಚ್ಚು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯು ಭಾರತದ ವಿವಿಧ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರದೇಶಗಳ ಆರ್ಯೇತರ ಭಾಷೆಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ ಮತ್ತು ಅವುಗಳಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು; ಅವರು ಆ ಭಾಷೆಗಳ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದ್ದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಅವರ ಭಾಷಣಕಾರರು, ಅವರ ಭಾಷೆಗಳು, ನಿಘಂಟು, ಅವರ ಧ್ವನಿ ಮತ್ತು ಲಿಪಿ, ಅವರ ಕೊಡುಗೆಯಿಂದ ಪ್ರಯೋಜನ ಪಡೆದರು. ಭಾರತದ ಎರಡು ಪ್ರಾಚೀನ ಲಿಪಿಗಳಿದ್ದವು- (1) [[ಬ್ರಾಹ್ಮಿ]] (ಎಡದಿಂದ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ) ಮತ್ತು (2) [[ಖರೋಷ್ಠಿ ಲಿಪಿ|ಖರೋಷ್ಟಿ]] (ಬಲದಿಂದ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ). ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಿಯನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ.

ಭಾಷೆಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಸಂಸ್ಕೃತದ ಧ್ವನಿ ಶ್ರೇಣಿಯು ಸಾಕಷ್ಟು ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದೆ. ಸ್ವರಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ, ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಸ್ಥಾನವಿದೆಯಾದರೂ, ಸಂಸ್ಕೃತದ ಸ್ವರಮಾಲಾವು ಅದರ ವಿಸ್ತೀರ್ಣದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಸಾಕಷ್ಟು ಮತ್ತು ಭಾಷಿಕವಾಗಿದೆ. ತಿನಿಸು ಬಹಳ ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದೆ. ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ, ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ನರ ಮೂಲ-ಸಾಹಿತ್ಯದ ಬೋಧನೆಯು ಗುರುಗಳ ಶಿಷ್ಯರಿಂದ ಮೌಖಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾಗಿ ಮುಂದುವರೆಯಿತು, ಏಕೆಂದರೆ ಬಹುಶಃ ಆ ಯುಗದಲ್ಲಿ (ಆಧುನಿಕ ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಲೇಖಕರು ಪರಿಗಣಿಸಿದಂತೆ), ಗ್ರಂಥದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ. ಸ್ಥಳ. ಪ್ರಾಯಶಃ ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ಮೊದಲು ಅಥವಾ ನಂತರ ಪಾಣಿನಿಯ [[ಲಿಪಿ|ಲಿಪಿಯನ್ನು]] ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ &quot; [[ಬ್ರಾಹ್ಮಿ]] &quot; ಅನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ವಾಹನವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಈ ಬ್ರಾಹ್ಮಿಯು ಹೆಚ್ಚಿನ ಆರ್ಯ ಮತ್ತು ಆರ್ಯೇತರ ಲಿಪಿಗಳ ವರ್ಣಮಾಲೆ ಮತ್ತು ವರ್ಣಮಾಲೆಯ ಮೇಲೂ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿತು. ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ನಾನಾ ಭಾರತೀಯ ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಗಳು ಮತ್ತು ತಮಿಳು, ತೆಲುಗು ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ವರ್ಣಮಾಲೆಗಳ ಮೇಲೆ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು [[ಬ್ರಾಹ್ಮಿ ಲಿಪಿ|ಬ್ರಾಹ್ಮಿ ಲಿಪಿಯ]] ಗಣನೀಯ ಪ್ರಭಾವವಿದ್ದರೆ. ಫೋನಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಫೋನೆಟಿಕ್ಸ್ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಪಾಣಿನಿಕಾಲದಿಂದಲೂ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿರುವ ಸಂಸ್ಕೃತ ವರ್ಣಮಾಲೆಯು ಪ್ರಾಯಶಃ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಅತ್ಯಂತ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವರ್ಣಮಾಲೆಯಾಗಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಜೊತೆಗೆ, ಇದು ನೇರ ಅಥವಾ ರೋಮನ್ ಅಮೌಖಿಕ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಇಂದು ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಪ್ರಚಾರಗೊಂಡಿದೆ.

== ಭಾಷಾ ವರ್ಗೀಕರಣ ==
ಐತಿಹಾಸಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಆರ್ಯಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆರ್ಯರು ಹೊರಗಿನಿಂದ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಬಂದರು ಅಥವಾ ಇಲ್ಲಿ ಅವರ ನಿವಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು - ಇತ್ಯಾದಿ ಅನಗತ್ಯ ಎಂಬ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರದ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಮನ್ನಣೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರ ಅನೇಕ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಷೆಗಳು, (ವೈದಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತ, ಅವಾಸ್ತ ಅಂದರೆ ಹಳೆಯ ಜೊರಾಸ್ಟ್ರಿಯನ್ ಗ್ರೀಕ್, ಪ್ರಾಚೀನ ಗೋಥಿಕ್ ಮತ್ತು ಹಳೆಯ ಜರ್ಮನ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್, ಹಳೆಯ ಐರಿಶ್ ಮತ್ತು ನಾನಾ ವೆಲ್ಟ್ ಉಪಭಾಷೆಗಳು, ಹಳೆಯದು ಸ್ಲಾವಿಕ್ ಮತ್ತು ಬಾಲ್ಟಿಕ್ ಭಾಷೆಗಳು, ಅರ್ಮೇನಿಯನ್, ಹಿಟ್ಟೈಟ್, ಬುಖಾರಿ ಇತ್ಯಾದಿ), ಅವು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಯ ವಿಭಿನ್ನ ಶಾಖೆಗಳಾಗಿವೆ (ಇದನ್ನು ಮೂಲ ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆ, ಪ್ರೊಟೊ ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆ, ಇಂಡೋಜರ್ಮಾನಿಕ್ ಭಾಷೆ, ಪ್ರೊಟೊ-ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷೆ, ಪಿತೃ ಭಾಷೆ ಇತ್ಯಾದಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ) ಇವರೆಲ್ಲರ ಮೂಲ ಭಾಷೆ ಅಥವಾ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಗೆ ಆದಿ ಆರ್ಯಭಾಷಾ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಕೆಲವು ವಿದ್ವಾಂಸರ ಅಭಿಪ್ರಾಯದಲ್ಲಿ - ವೀರ-ಮುಲ್ನಿವಾಸ್ಥಾನದ ಜನರು &quot;ವಿರೋಸ್&quot; ಅಥವಾ ವೀರಸ್ (ವಿರಾ:) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಆರ್ಯರು ಮಾತ್ರ ಸಂಘಟಿತರಾಗಿದ್ದರು.

ವೀರೋಸ್ (ವಿರೋ) ಪದದಿಂದ ಸೂಚಿಸಲಾದ ವಿವಿಧ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರನ್ನು ವೀರಸ್ (ಸಾನ್ವಿರಾ:) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂದರೆ, ಎಲ್ಲಾ ಭಾಷೆಗಳು ಕುಟುಂಬದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಆರ್ಯನ್ ಕುಟುಂಬದ ಭಾಷೆಗಳು. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಎರಡನೇ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ. &quot;ಕೆಂಟಮ್&quot; ಮತ್ತು &quot;ಶತಮ್&quot; (ಎರಡೂ ಶತಮಾನದ ಪದಗಳು) ಹೇಳಲಾದ ಕುಟುಂಬದ ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಶಾಖೆಗಳಾಗಿವೆ. ಮೊದಲನೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿ ಬರುತ್ತದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತದ ಸ್ಥಾನವನ್ನು &quot;ಶತಮ್&quot; ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಇಂಡೋ-ಇರಾನಿಯನ್ ಶಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆರ್ಯನ್ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಹಿರಿಯರು, ಹಿರಿಯರು ಮತ್ತು ಹಿರಿಯರು ಯಾರು ಎಂಬುದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಖಚಿತವಾಗಿಲ್ಲ. ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಮೂಲ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಹಿರಿಯ ಸಂತತಿ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತವನ್ನು ತಮ್ಮ ಕಿರಿಯ ಸಹೋದರಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ಇಂಡೋ-ಇರಾನಿಯನ್ ಶಾಖೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ರಾಜ್ಯವು ಸಂಸ್ಕೃತಕ್ಕಿಂತ ಹಳೆಯದು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಅನೇಕ ಭಾರತೀಯ ವಿದ್ವಾಂಸರು &quot;ಜಿಂದಾ-ಅವಾಸ್ತ&quot; ದ ಅವಾಸ್ತದ ರೂಪವು ರಿಕ್ಭಾಷಾಗಿಂತ ಹೊಸದು ಎಂದು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಅದೇನೇ ಇರಲಿ, ಋಕ್ಸಂಹಿತೆಯೇ ಸ್ಮೃತಿ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪುರಾತನವಾದದ್ದು ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಆ ಭಾಷೆಯು ತನ್ನ ಸಾಧನೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದು ಎಂಬುದು ಖಚಿತವಾಗಿದೆ. ಅವರ ವೈದಿಕ ಸಂಹಿತೆಗಳ ದೊಡ್ಡ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯವೆಂದರೆ, ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ, ಲಿಪಿ ಕಲೆಯು ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳದಿದ್ದರೂ, ವೈದಿಕ ಸಂಹಿತೆಗಳು ಮೌಖಿಕ ಮತ್ತು ಮೌಖಿಕ ಪರಂಪರೆಯ ಮೂಲಕ ಗುರುಶಿಷ್ಯರ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ನಿರಂತರ ಪ್ರವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಉಚ್ಚಾರಣೆಯ ನಿಖರತೆಯನ್ನು ಎಷ್ಟು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿರಿಸಲಾಯಿತು ಎಂದರೆ ಧ್ವನಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಮಾಣಗಳು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನ ವೇದ ಮಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಇಂದಿನವರೆಗೆ ಯಾವುದೇ ಪಠ್ಯ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿಲ್ಲ. ಉತ್ಕೃಷ್ಟವಾದ ಅನುದತ್ತಾದಿ ಸ್ವರಗಳ ಉಚ್ಚಾರಣೆಯು ಅದರ ಶುದ್ಧ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಂಡಿತು. ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ &quot;ಕೆಂಟಮ್&quot; ವರ್ಗದ ಭಾಷೆಗಳು ಸ್ವರಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ಮೂಲ ಅಥವಾ ಪ್ರೊಟೊ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿವೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ ಭಾಷೆಯ ಸ್ವರ ಗುಣವು ಹೆಚ್ಚು ಭದ್ರವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ವ್ಯಂಜನವು ಹೆಚ್ಚು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿದೆ. ಭಾಷೆಯ ಸಂಯೋಜನೆ ಅಥವಾ ರೂಪವಿಜ್ಞಾನದ ಕಲ್ಪನೆಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನು ವಿಭಕ್ತಿ ಅಥವಾ &quot;ಸ್ಲಿಟ್ಭಾಷಾ&quot; (ಒಟ್ಟು ಭಾಷೆ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

== ಸಂದರ್ಭ ==
&lt;references group=&quot;&quot;&gt;&lt;/references&gt;

== ಸಹ ನೋಡಿ ==

* ಪ್ರಾಚೀನ ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷೆ
* [[ವೈದಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತ]]
* ಸಂಸ್ಕೃತ ಪಠ್ಯಗಳ ಪಟ್ಟಿ
* [[ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯ]]
* ಸಂಸ್ಕೃತ ವ್ಯಾಕರಣದ ಇತಿಹಾಸ

== ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ==

* [https://books.google.co.in/books?id=-WY4EAAAQBAJ&amp;printsec=frontcover#v=onepage&amp;q&amp;f=false ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಇತಿಹಾಸ] (ಡಾ. ಕೀತ್, 1967)
* [https://archive.org/stream/in.ernet.dli.2015.429889/2015.429889.sanskrit-sastron_djvu.txt ಸಂಸ್ಕೃತ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳ ಇತಿಹಾಸ] (ಆಚಾರ್ಯ ಬಲದೇವ್ ಉಪಾಧ್ಯಾಯ) , ಸಂಸ್ಕೃತದ ಶತಶಾಸ್ತ್ರಗಳ ಅಧಿಕೃತ ಇತಿಹಾಸ - ಆಯುರ್ವೇದ, ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯ, ಸಾಹಿತ್ಯ-ಶಾಸ್ತ್ರ, ಹುಸಿ-ವಿಜ್ಞಾನ, ನಿಘಂಟು ಮತ್ತು ವ್ಯಾಕರಣ ಶಾಖೆ
* [https://web.archive.org/web/20170215020948/http://sanskritdocuments.org/doc_z_misc_misc/sanskritworksDev.html?lang=sa ಸಂಸ್ಕೃತ ಗ್ರಂಥಗಳು ಮತ್ತು ಲೇಖಕರು]
* [https://web.archive.org/web/20170214003247/https://swarajyamag.com/culture/the-wonder-that-is-sanskrit ಸಂಸ್ಕೃತದ ಅದ್ಭುತ]
[[ವರ್ಗ:ಸಂಸ್ಕೃತ]]</text>
      <sha1>dv1zhxa6gghil0v00wufhtczvvnjvu3</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>