Wîkîpediya kuwiki https://ku.wikipedia.org/wiki/Destp%C3%AAk MediaWiki 1.39.0-wmf.22 first-letter Medya Taybet Gotûbêj Bikarhêner Gotûbêja bikarhêner Wîkîpediya Gotûbêja Wîkîpediyayê Wêne Gotûbêja wêneyî MediaWiki Gotûbêja MediaWiki Şablon Gotûbêja şablonê Alîkarî Gotûbêja alîkariyê Kategorî Gotûbêja kategoriyê Portal Gotûbêja portalê TimedText TimedText talk Modul Gotûbêja modulê Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 1ê tebaxê 0 1876 1094235 989990 2022-08-01T09:03:09Z Gomada 1088 /* Mirin */ wikitext text/x-wiki {{tebax}} == Bûyer == === Kurdistan === === Cîhan === * [[1498]] – [[Krîstofor Kolumbus]] bû kaşifê ewropayî yê yekem ku li [[Venezuêla]]ya îroyîn geriya. * [[1834]] – Sîstema koledariyê li împeratoriya [[Brîtanya]]yê hatiye rakirin. * [[1876]] – [[Colorado]] weke dewleta 38<sup>em</sup> tevlî [[DYA]]'yê bû. * [[1914]] – [[Şerê cîhanê yê yekem]]; [[Almanya]]yê li dijî [[Rûsya]]yê îlana şer kir. * [[1960]] – [[Benîn]]ê ji [[Fransa]]yê serxwebûna xwe îlan kir. * [[1960]] – [[Îslamabad]] weke paytexta [[Pakistan]]a federal hatiye îlankirin. * 2016- Şervanên QSD bajarê Minbicê ji destê çeteyên DAIŞê rizgar kirin == Jidayikbûn == * [[1924]] – [[Georges Charpak]], fîzîknasê xwediyê [[Xelata Nobelê]] * [[1945]] – [[Douglas D. Osheroff]], fîzîknasê xwediyê [[Xelata Nobelê]] * [[1957]] – [[Sirri Sakik]], siyasetmedarê [[kurd]] == Mirin == * [[2004]] – [[Philip Hauge Abelson]], fizîknas û kîmyagerê amerîkî (Kesên ku di vê rojê de mirî ne.) == Cejn û salveger == (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) ---- {{Meh û roj}} [[Kategorî:Roj]] 7pd2nkwbom5lrv2xrrrpzblxt3oj4qb Tirk 0 2324 1094176 1087129 2022-07-31T17:44:07Z Beyoglou 47678 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} {{Infobox komên etnîkî | nav = '''Tirk''' | navê rastî = Türkler | wêne = Map of the Turkish Diaspora in the World.svg <!----------------Gelhe (kom)------------> | gelheKom = 65 - 70 milyon | salKom = | çavkKom = <!----------------Gelhe li gor herêman---> | herêm1 = <br /><div style="font-size:115%;">[[Asya]]</div> | herêm7 = &nbsp;{{al2|Tirkiye}} | gelhe7 = 55 - 60 milyon | sal7 =2016 | çavk7 =<ref name=CIATurkey>{{Cite web|author=CIA|title=The World Factbook|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20170702111626/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html |archive-date=2 July 2017 |url-status=unfit}}</ref> | herêm8 = &nbsp;{{al2|Azerbaycan}} | gelhe8 = 19.000<ref>[https://joshuaproject.net/people_groups/18274/AJ Turk in Azerbaijan] // Joshua Project</ref> | sal8 = | çavk8 = | herêm9 = &nbsp;{{al2|Îraq}} | gelhe9 = 3.000.000 | sal9 = | çavk9 = <ref name="Triana">{{citation |last=Triana|first=María|year=2017|title=Managing Diversity in Organizations: A Global Perspective|publisher=[[Taylor & Francis]]|isbn=978-1-317-42368-3|page=168|quote=Turkmen, Iraqi citizens of Turkish origin, are the third largest ethnic group in Iraq after Arabs and Kurds and they are said to number about 3 million of Iraq's 34.7 million citizens according to the Iraqi Ministry of Planning.}}</ref><ref name=Bassem2016>{{cite web|last=Bassem|first=Wassim|year=2016|title=Iraq's Turkmens call for independent province|url=http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/10/turkmens-iraq-mosul-tal-afar.html|publisher=[[Al-Monitor]]|quote=Turkmens are a mix of Sunnis and Shiites and are the third-largest ethnicity in Iraq after Arabs and Kurds, numbering about 3 million out of the total population of about 34.7 million, according to 2013 data from the Iraqi Ministry of Planning.|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20161017222707/http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/10/turkmens-iraq-mosul-tal-afar.html|archive-date=17 October 2016}}</ref> | herêm10 = &nbsp;{{al2|Sûrî}} | gelhe10 = 250.000-1.000.000 | sal10 = | çavk10 = <ref>{{citation|last=Maisel|first=Sebastian|year=2016|title=Yezidis in Syria: Identity Building among a Double Minority|page=15|publisher=[[Lexington Books]]|isbn=978-0739177754}}</ref><ref name=Pierre>{{citation |last=Pierre|first=Beckouche|year=2017|chapter=The Country Reports: Syria|title=Europe's Mediterranean Neighbourhood|pages=178–180|publisher=[[Edward Elgar Publishing]]|isbn=978-1786431493|quote=Before 2011, Syria's population was 74% Sunni Muslim, including...Turkmen (4%)...}}</ref> | herêm11 = &nbsp;{{al2|Ûzbêkistan}} | gelhe11 = 15.000–20.000 | sal11 = | çavk11 = <ref name="Council of Europe 2006 loc=23">{{Harvnb|Council of Europe|2006|loc=23}}.</ref><ref>{{Harvnb|Blacklock|2005|loc=8}}</ref> | herêm12 = <br /><div style="font-size:115%;">[[Ewropa]]</div> | herêm13 = &nbsp;{{al2|Almanya}} | gelhe13 = 2.774.000 | sal13 = | çavk13 = <ref>{{cite web |title=Bevölkerung mit Migrationshintergrund - Ergebnisse des Mikrozensus - Fachserie 1 Reihe 2.2 - 2017 |url=https://www.destatis.de/DE/Themen/Gesellschaft-Umwelt/Bevoelkerung/Migration-Integration/Publikationen/Downloads-Migration/migrationshintergrund-2010220177004.pdf |pages=61 |website=[[Statistisches Bundesamt]] |access-date=17 July 2019 |language=de |archive-date=17 July 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190717135619/https://www.destatis.de/DE/Themen/Gesellschaft-Umwelt/Bevoelkerung/Migration-Integration/Publikationen/Downloads-Migration/migrationshintergrund-2010220177004.pdf |url-status = dead }}</ref> | herêm14 = &nbsp;{{al2|Fransa}} | gelhe14 = 1.000.000 (2012)<ref name=fransaditib>{{cite web|author=Fransa Diyanet İşleri Türk İslam Birliği|title=2011 YILI DİTİB KADIN KOLLARI GENEL TOPLANTISI PARİS DİTİB'DE YAPILDI|url=http://www.fransaditib.com/?Syf=18&Hbr=255110|access-date=15 February 2012|df=|archive-date=7 January 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120107092159/http://www.fransaditib.com/?Syf=18&Hbr=255110|url-status = dead}}</ref> | sal14 = | çavk14 = | herêm15 = {{UK}} | gelhe15 = 500.000 | sal15 = | çavk15 = <ref name="Home Affairs Committee 2011 loc=38">{{Harvard citation no brackets|Home Affairs Committee|2011|loc=38}}</ref><ref>{{cite news|work=The Guardian|title=UK immigration analysis needed on Turkish legal migration, say MPs|url=https://www.theguardian.com/uk/2011/aug/01/turkish-immigration-possibilities-assessed|date= 1 August 2011|access-date=1 August 2011}}</ref><ref name="Federation of Turkish Associations UK">{{cite web|author=Federation of Turkish Associations UK|title=Short history of the Federation of Turkish Associations in UK|url=http://www.turkishfederationuk.org/en/index.php?option=com_content&task=view&id=26&Itemid=31|date=19 June 2008|access-date=13 April 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20120110204634/http://www.turkishfederationuk.org/en/index.php?option=com_content&task=view&id=26&Itemid=31|archive-date=10 January 2012|url-status=dead}}</ref> | herêm16 = &nbsp;{{al2|Bulgaristan}} | gelhe16 = 588.318–800.000 | sal16 = | çavk16 = <ref>{{cite web|author=National Statistical Institute of Bulgaria|year=2011|title=2011 Population Census in the Republic of Bulgaria (Final data)|url=http://www.nsi.bg/census2011/PDOCS2/Census2011final_en.pdf|publisher=National Statistical Institute of Bulgaria}}</ref><ref name="Sosyal 2011 loc=369">{{Harvnb|Sosyal|2011|loc=369}}.</ref><ref name="Bokova 2010 loc=170">{{Harvnb|Bokova|2010|loc=170}}.</ref> | herêm17 = &nbsp;{{al2|Holenda}} | gelhe17 = 400.000{{çp}} | sal17 = | çavk17 = | herêm017 = &nbsp;{{al2|Yewnanistan}} | gelhe017 = 130.000{{çp}} | sal017 = | çavk017 = | herêm18 = <br /><div style="font-size:115%;">'''[[Amerîka (parzemîn)|Amerîka]]'''</div> | herêm19 = &nbsp;{{al2|DYA}} | gelhe19 = 196.222–500.000 | sal19 = | çavk19 = <ref name="2013US">{{cite web |author=U.S. Census Bureau|title=TOTAL ANCESTRY REPORTED Universe: Total ancestry categories tallied for people with one or more ancestry categories reported 2013 American Community Survey 1-Year Estimates|url=http://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_11_1YR_B04003&prodType=table|archive-url=https://archive.today/20200212211954/http://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_11_1YR_B04003&prodType=table|url-status=dead|archive-date=12 February 2020|access-date=3 October 2012}}</ref><ref name="EncyclopediaofClevelandHistory">{{cite web |author=Encyclopedia of Cleveland History |title=Immigration and Ethnicity: Turks |url=http://ech.case.edu/ech-cgi/article.pl?id=TIC |access-date=7 February 2010}}</ref><ref name=WashingtonDiplomat>{{cite web |author=The Washington Diplomat|title=Census Takes Aim to Tally'Hard to Count' Populations|url=http://www.washdiplomat.com/index.php?option=com_content&view=article&id=6036:census-takes-aim-to-tallyhard-to-count-populations-&catid=205:april-2010&Itemid=239|access-date=5 May 2011}}</ref><ref name="Farkas 2003 loc=40">{{Harvnb|Farkas|2003|loc=40}}.</ref> | herêm20 = &nbsp;{{al2|Kanada}} | gelhe20 = 50.000{{çp}} | sal20 = | çavk20 = <!---------------- Ziman û dîn------------> | ziman = [[Tirkî]] | ol = [[Îslam]] ([[sunîtî]] û [[elewîtî]])<br> Bê Bawerî, [[Xiristiyanî]], Tengrî }} '''Tirk''' (bi [[tirkî]]: ''Türkler'') navê kesên tirkîaxiv ên ku bi taybetî xelkê komara Tirkî (Tirkiye) ne. Tirk bi eslê xwe ji [[Asyaya Navîn]] in û zimanê wan bi tirknîjadên din wekî [[azerî]], [[tirkmen]], [[tatar]], [[ûzbêk]], [[ûygur]], [[Yaqût ( gel )|yaqût]] û hwd ve girêdayî ye. [[Kurd]] di nav xwe de wana bi navê ''rom û roma reş'' jî bi nav dikin. Tê gotin ku ev ji bêjeya ''Roma'' tê û ji ber ku li rojavayê kurdan bi hezaran salan romayî û dûvikên romayiyan jiyane, kurdên ku li rojava bijiya jê rê gotine ''rom''. Herwiha heya 100 sal berê jî peyva ''tirk'' nedihate bikaranîn û ev jî bûye sedem ku kurd bêjin ''rom''<ref>http://bnk.institutkurde.org/images/pdf/6318NS7EAD.pdf (li gorî pirtûka rêzimana kurdî, ji Rojer Lescot û Kamuran Bedirxan, rûpela 348, peyva "Rom an Rûm" gelek kevn, ji ber ku ev peyv li helbesta [[Ehmedê Xanî]] tê dîtin. "Kurmancî ye bûye şibhi bircan Ev Rûm û Ecem bi wan hisar in", dema helbest 1690/1700)</ref>. Rêxistinên polîtîk ên kurdan ji ber ku di bin fîlozofiya ''"biratiya tirk û kurd"'' têdikoşiyan xwastin binavkirina rom ji holê rabe û di hemî xebatên xwe de hewla wê dan. == Etîmolojî == Jêderên pêşîn ên ku li ser "tirkan" disekinin, bi piranî çavkaniyên [[Han Çînî|çînî]] yên di sedsala şeşan de ne. Di van çavkaniyan de "turk" wekî "tujue" (T'u-chüe) xuya dike.<ref name="Stokes & Gorman 2010 loc=707">{{Harvnb|Stokes|Gorman|2010|loc=707}}.</ref><ref name="Findley 2005 loc=21">{{Harvnb|Findley|2005|loc=21}}.</ref> Di sedsala yekem a pistî zayînî de, [[Pomponius Mela]] behsa "turcae" dike xelkekî ku li daristanên bakurê [[Deryaya Azov]] dijî. [[Plinî yê Kal]] navê "tyrcae" lê dike."<ref name="Leiser 2005 loc=837"/> Arkeologê inglîz Ellis Minns dibêje ku '"tyrcae", Τῦρκαι ji bo Ἱύρκαι "Iyrcae" sererastkirineke derewîn e, ji ber ku li gorî [[Herodotus]] jî ([[Histories (Herodotus|| Dîrok]]], iv. 22)<ref>{{cite EB1911|wstitle=Iyrcae |page= 102 |volume= 15 |last= Minns|first= Ellis Hovell}}</ref> "Iyrkai" ev mirov in ku li derveyî "Thyssagetae" dijiyan. == Dîn == Pirraniya tirkan [[misilman]] in û ji aliyê mezhebê [[sunî]] ve ne. Herwekî [[elewî]] jî hene. Ji ber ki heya van nêzîkandi hejmartinan de statîstîkên etnîsîte û baweriyan bi dizî dihate girtin, hejmarê jî sedî sed kes nizane. == Belavbûna romî û tirkan == Li gorî çapa 2016 ya CIA World Factbook, 70-75% ji nifûsa Tirkiyê ji tirkên etnîkî pêk tê, ku [[Kurd]] %19 û hindikahiyên din jî di navbera 7 û %12 de ne.<ref name="cia">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html Turkey] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170702111626/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html |date=2017-07-02 }}. The World Factbook. CIA</ref> Li gorî [[Milliyet]], di rapora 2008-an de ku ji hêla akademîsyenên sê zanîngehên Tirkiyeyê yên li rojhilatê Anatolyayê ve ji bo Konseya Ewlehiya Neteweyî ya [[Tirkiyê]] hat amadekirin, tê pêşniyarkirin ku bi qasî 55 milyon tirkên etnîkî, 9,6 milyon [[kurd]], 3 milyon [[zaza]], 2,5 milyon [[çerkez]], 2 milyon [[boşnak]], 500,000-1,3 milyon [[albanî]], 1 milyon [[gurcî]], 870.000 [[ereb]], 600.000 [[pomak]], 80.000 [[laz]], 60.000 [[ermenî]], 30.000 [[brîtanî]], 25.000 [[asûrî]] / suryanî, 20.000 cihû û 15.000 [[grek]] û 500 [[êzdî]] li Tirkîyê dijîn.<ref name="Milliyet">{{cite news |title = Türkiyedeki Kürtlerin Sayısı! |work = [[Milliyet]] |date = 2008-06-06 |access-date = 2008-06-07 |language = tr |url = http://www.milliyet.com.tr/default.aspx?aType=SonDakika&Kategori=yasam&ArticleID=873452&Date=07.06.2008 }}</ref> ==Çavkanî== {{Çavkanî}} [[Kategorî:Gel]] [[Kategorî:Tirk| ]] a4cqc92ipfvter7v5a68c2msy4e8dhs Siyonîzm 0 4182 1094204 990934 2022-08-01T06:37:22Z Avestaboy 34898 wikitext text/x-wiki '''Siyonîzm''' yan '''Seyhonîzm''' nave tevgera dewletparêz a [[cihû|cihuyan]] e. Wekî bavê tevgera siyonîzmê [[Theodor Herzl]] tê dîtin. [[Siyon]] navê tepeyeke [[Orşelîm]]ê/[[Quds]]ê e û şuna navê bajêr tê bi kar anîn. Wekî encamê siyonîzme di sala 1948'an de dewleta [[Îsraêl]] hat damezrandin. {{kurt}} [[Kategorî:Siyaset]] 5mrg0wp4bthdti1iokmf5m3csynf77p Mûsil 0 6265 1094197 1048572 2022-07-31T22:01:46Z 185.255.46.118 Bajarê Mûsil wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} {{Agahîdank bajar | nav = Mûsil | navê_fermî = Mûsil - Musul | nexşeya_cihan = Îraq | koordînat = {{Koord|36|21|00|N|43|09|00|E|display=inline, title}} | welat = [[Rojavayê Kurdistanê]] | dûgel = [[Îraq]] | parêzgeh = [[Neynewa (parêzgeh)|Neynewa]] | gelhe = 2.600.000 | gelhe_sal = [[2008]] | rûerd = | wêneSer = Tigris river Mosul.jpg | wêneSer_sernav = Bajarê Mûsilê û çemê Dîcle | malper = }} [[File:Map of Mosul.svg|thumb]] '''Mûsil''' [[navçe]] û [[bajar]]ekî [[Başûrê Kurdistanê]] ye ku dikeve ser sinorê [[Bakurê Kurdistanê]] û [[Başûr-Rojavayê Kurdistanê]]. Mûsil yek ji bajarên herî mezin ên [[Iraq|Iraqê]] ye. Li [[navçe]]ya Mûsilê bi zaravayê [[kurmancî]] tê peyivîn. == Dîrok == Berî 5000 salan [[kurd]] li bajare Mûsilê hene{{Çavk}}. Di destpêkê de, di dema [[aşûrî|aşûriyan]], navê bajar [[Nînewa]] (Neynewa) bû. Wexte [[mîtanî|mitaniyan]] kurd li Mûsilê hebûn{{Çavk}}, navê bajar ''Muisil'' bû, ne Musil. [[Ereb]]an navê Mûsilê gihorand bû ''Musil''. Berê hatina Araban kurd li wi bajarî hebûn. Niha 50% ji xelkê bajêr kurd in. Wekî din li bajêr ereb, [[asûrî]], [[ermenî]], kurdên [[êzîdî]], [[sunî]], û kurdên [[şabak]] dijin. == Lîwaya Mûsilê di sala 1957an de == * [[Mûsil (qeza)]]: [[Mûsil]], [[Başîk]], [[Tilkêf]], [[Hemdaniye]], [[Humêdat]] * [[Akrê (qeza)]]: [[Akrê]], [[Surcî]] (senter: [[Bicîl]]), [[Eşayrî Sebe'e]] (senter: [[Berdreş]]), [[Nehlî]] (senter: [[Dinarta]]) * [[Amêdî (qeza)]]: [[Amêdî]], [[Birwarî Bala]] (senter: [[Kanî Masî]]), [[Sersink]], [[Nêrwe û Rêkan]] (senter: [[Bîbo]]) * [[Telefer (qeza)]]: [[Telefer]], [[Zumman]], [[Aveganî]] * [[Duhok (qeza)]]: [[Dihok]], [[Doskî]] (senter: [[Mangêşkê]]), [[Zawîte]], [[Sêmêl]] * [[Zaxo (qeza)]]: [[Zaxo]], [[Sindî]] (senter: [[Şeraniş]]), [[Gelî]] (senter: [[Batîfê]]) * [[Şingal (qeza)]]: [[Şingal]], [[Îşmalû]] (senter: [[Sinunî]]) * [[Şêxan (qeza)]]: [[Şêxan]] (senter: [[Êsifnê]]), [[Elkîş]], [[Mizurî]] (senter: [[Etruş]]) == Rewşa îro ya Mûsilê == {{Soranî-l}} Sererray ew hemûwe derkirdin û kûştin û qedexe kirdin î ziman û gorrîn î nasname û... bellam ta êstaş kurd le şarî Muisil da her hen betaybetî le Rojhellat î em şare 50% bellam zor bedaxewe lelayen hendêk le kurdekanewe Musil wekû şarêk î Kurdistanî hisab nakirê.Legell hatin î Samîyekan wate Ereb derkirdin î kurd le Parêzga y Muisill û Şar î Muisill betaybetî zor buwe be şêweyek ke ta êstaş her berdewame we em siyasete dirêje y he ye tenanet le paş kotayî hatin î Rijêm î Be's î Ereb î Êraqî xellkan î ereb î têrorist î em şar e estawin be tirsandin î kurd û derkirdin î kurd takû şareke becê bihêllin le sallî 2003 we takû êsta 2000 mall î kurd î em şare em şareyan becê hêştuwe şayen î bas e ke lelayen hîç hizb û layenêk takû êsta bas û awirrêk le xellk î kurd î çewsawe y em şare nedirawetewe bigire be kurdistanîşî le qellem nayen. ==Rewşa di sala 2014an de== Di meha xizîrana 2014an de ji aliyê [[Hikûmeta Îraqa Federal]] ve hate ragihandin ku ketina bajarê Mûsilê bo jêr desthilata [[DAÎŞ]]ê bêdeng bû û civata parêzgeha Mûsilê jî daxwaz kir pêşmerge maytêkirinê bike û danûstandin bo vê pirsê hate kirin. Li gorî çavkaniyan, "Mûsil bi temamî ketiye di destê (DAÎŞ)ê de, lê heta niha hikûmeta Îraqê li beramber alozyîn Mûsilê bêdeng e, niha danûstandin têne kirin ku hêzên pêşmerge bo wan deveran bêne hinartin ji ber ku bi tenê pêşmerge dikare rewşa Mûsilê aram bike<ref>[[Beşar Kîkî]], serokê civata parêzgeha Mûsilê, Rojnameya War, 11.06.2014.</ref>". Xelkê Mûsilê bi kom yê ber bi herêma Kurdistanê û parêzgeha Dihokê ve tên û [[Hikûmeta Herêma Kurdistanê]] zêdetir hevkariya xelkê Mûsilê di vê rewşê de ji Hikûmeta Federal kiriye. Di xizîrana 2014an li parêzgeha Dihokê sê kampên penaberên mûsilî hatin avakirin. ==Çavkanî== {{Çavkanî}} {{Koord|36|21|0|N|43|09|0|E|type:city(2600000)|display=title}} {{Bajar_kurd}} [[Kategorî:Bajarên Başûrê Kurdistanê]] [[Kategorî:Parêzgeha Neynewayê]] {{Bajar-şitil}} 0j1gvwyrd2ikcv2wrv8vv05p65zoh8f 1094198 1094197 2022-07-31T22:05:27Z 185.255.46.118 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} {{Agahîdank bajar | nav = Mûsil | navê_fermî = Mûsil - Musul | nexşeya_cihan = Îraq | koordînat = {{Koord|36|21|00|N|43|09|00|E|display=inline, title}} | welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | dûgel = [[Îraq]] | parêzgeh = [[Neynewa (parêzgeh)|Neynewa]] | gelhe = 2.600.000 | gelhe_sal = [[2008]] | rûerd = | wêneSer = Tigris river Mosul.jpg | wêneSer_sernav = Bajarê Mûsilê û çemê Dîcle | malper = }} [[File:Map of Mosul.svg|thumb]] '''Mûsil''' [[navçe]] û [[bajar]]ekî [[Başûrê Kurdistanê]] ye ku dikeve ser sinorê [[Bakurê Kurdistanê]] û [[Başûr-Rojavayê Kurdistanê]]. Mûsil yek ji bajarên herî mezin ên [[Iraq|Iraqê]] ye. Li [[navçe]]ya Mûsilê bi zaravayê [[kurmancî]] tê peyivîn. Şoreşa Mûsilê bi sebeba DAİŞ'ê bû == Dîrok == Berî 5000 salan [[kurd]] li bajare Mûsilê hene{{Çavk}}. Di destpêkê de, di dema [[aşûrî|aşûriyan]], navê bajar [[Nînewa]] (Neynewa) bû. Wexte [[mîtanî|mitaniyan]] kurd li Mûsilê hebûn{{Çavk}}, navê bajar ''Muisil'' bû, ne Musil. [[Ereb]]an navê Mûsilê gihorand bû ''Musil''. Berê hatina Araban kurd li wi bajarî hebûn. Niha 50% ji xelkê bajêr kurd in. Wekî din li bajêr ereb, [[asûrî]], [[ermenî]], kurdên [[êzîdî]], [[sunî]], û kurdên [[şabak]] dijin. == Lîwaya Mûsilê di sala 1957an de == * [[Mûsil (qeza)]]: [[Mûsil]], [[Başîk]], [[Tilkêf]], [[Hemdaniye]], [[Humêdat]] * [[Akrê (qeza)]]: [[Akrê]], [[Surcî]] (senter: [[Bicîl]]), [[Eşayrî Sebe'e]] (senter: [[Berdreş]]), [[Nehlî]] (senter: [[Dinarta]]) * [[Amêdî (qeza)]]: [[Amêdî]], [[Birwarî Bala]] (senter: [[Kanî Masî]]), [[Sersink]], [[Nêrwe û Rêkan]] (senter: [[Bîbo]]) * [[Telefer (qeza)]]: [[Telefer]], [[Zumman]], [[Aveganî]] * [[Duhok (qeza)]]: [[Dihok]], [[Doskî]] (senter: [[Mangêşkê]]), [[Zawîte]], [[Sêmêl]] * [[Zaxo (qeza)]]: [[Zaxo]], [[Sindî]] (senter: [[Şeraniş]]), [[Gelî]] (senter: [[Batîfê]]) * [[Şingal (qeza)]]: [[Şingal]], [[Îşmalû]] (senter: [[Sinunî]]) * [[Şêxan (qeza)]]: [[Şêxan]] (senter: [[Êsifnê]]), [[Elkîş]], [[Mizurî]] (senter: [[Etruş]]) == Rewşa îro ya Mûsilê == {{Soranî-l}} Sererray ew hemûwe derkirdin û kûştin û qedexe kirdin î ziman û gorrîn î nasname û... bellam ta êstaş kurd le şarî Muisil da her hen betaybetî le Rojhellat î em şare 50% bellam zor bedaxewe lelayen hendêk le kurdekanewe Musil wekû şarêk î Kurdistanî hisab nakirê.Legell hatin î Samîyekan wate Ereb derkirdin î kurd le Parêzga y Muisill û Şar î Muisill betaybetî zor buwe be şêweyek ke ta êstaş her berdewame we em siyasete dirêje y he ye tenanet le paş kotayî hatin î Rijêm î Be's î Ereb î Êraqî xellkan î ereb î têrorist î em şar e estawin be tirsandin î kurd û derkirdin î kurd takû şareke becê bihêllin le sallî 2003 we takû êsta 2000 mall î kurd î em şare em şareyan becê hêştuwe şayen î bas e ke lelayen hîç hizb û layenêk takû êsta bas û awirrêk le xellk î kurd î çewsawe y em şare nedirawetewe bigire be kurdistanîşî le qellem nayen. ==Rewşa di sala 2014an de== Di meha xizîrana 2014an de ji aliyê [[Hikûmeta Îraqa Federal]] ve hate ragihandin ku ketina bajarê Mûsilê bo jêr desthilata [[DAÎŞ]]ê bêdeng bû û civata parêzgeha Mûsilê jî daxwaz kir pêşmerge maytêkirinê bike û danûstandin bo vê pirsê hate kirin. Li gorî çavkaniyan, "Mûsil bi temamî ketiye di destê (DAÎŞ)ê de, lê heta niha hikûmeta Îraqê li beramber alozyîn Mûsilê bêdeng e, niha danûstandin têne kirin ku hêzên pêşmerge bo wan deveran bêne hinartin ji ber ku bi tenê pêşmerge dikare rewşa Mûsilê aram bike<ref>[[Beşar Kîkî]], serokê civata parêzgeha Mûsilê, Rojnameya War, 11.06.2014.</ref>". Xelkê Mûsilê bi kom yê ber bi herêma Kurdistanê û parêzgeha Dihokê ve tên û [[Hikûmeta Herêma Kurdistanê]] zêdetir hevkariya xelkê Mûsilê di vê rewşê de ji Hikûmeta Federal kiriye. Di xizîrana 2014an li parêzgeha Dihokê sê kampên penaberên mûsilî hatin avakirin. ==Çavkanî== {{Çavkanî}} {{Koord|36|21|0|N|43|09|0|E|type:city(2600000)|display=title}} {{Bajar_kurd}} [[Kategorî:Bajarên Başûrê Kurdistanê]] [[Kategorî:Parêzgeha Neynewayê]] {{Bajar-şitil}} tr7c3oa03sa17n5k5u88uncfndo42t9 Holenda 0 6426 1094216 1069052 2022-08-01T07:50:27Z 84.241.196.232 wikitext text/x-wiki {{Infobox welat | nav = ''Koninkrijk der Nederlanden'' | navê_fermî = | navê_kurdî = Keyaniya Nederlendayê | al = Flag of the Netherlands.svg | nîşan = Royal Coat of Arms of the Netherlands.svg | sirûda_netewî = Het Wilhelmus | cîh = EU-Netherlands.svg | zimanên_fermî = [[Holendî]] û [[frîzî]] | zimanên_tev = | sîstema_siyasî = [[Monarşî]] | serxwebûn = [[2ê tîrmehê]] [[1581]] | paytext = [[Amsterdam]] | koordînat_paytext = {{Koord|52|22|N|04|54|E|type:country}} | bajarê_mêzin = [[Amsterdam]] | serok_cure = Key | serok_nav = [[Willem-Alexander]] | serok_cure1 = Serokwezîr | serok_nav1 = [[Mark Rutte]] | serok_cure2 = | serok_nav2 = | rûerd = 41.543 | av = 18,41 | gelhe = 17.016.967 | gelhe_sal = 2016 | berbelavî = 409,6 | dirav = Ewro ([[EUR]]) | dem = [[UTC+1]] | nîşana_înternetê = .nl | koda_telefonê = +31 | nexşe = Map provinces Netherlands-en.svg | nexşe_sernav = }} {{Wergerîne|ar|bijartî=1}} '''Holenda''' an '''Nederlend''' an jî '''Welatên Jêrîn''', [[welat]]ek li rojavayê [[Ewropa]]yê ye. Holenda dikeve ser tixûbên du welatan: li rojhilat [[Almanya]] û li başûr jî [[Belçîka]]. Li aliyê rojava ve Holenda dikeve ser [[deryaya Bakur]]. Rûberê Holendayê 41.526 kilometreyên çargoşe ye. Holendayê mêjûyeke dûr û dirêj heye. Ev welat di çerxên 15 ta 18an de welatekî dagirker bû. Holendayê bi dirêjahiya 400 salan welatê [[Îndonezya]] (welatekî li başûrê rojhilatê kîşwerê [[Asya]]yê) dagir kiribû. Di wê serdemê de Holenda di warê bazirganiyê de yek ji mezintirîn welatan bû. Holendiyan bi keştiyê derbasî Îndonezya dibûn. Rêwîtiya wan bi direjahiya heyvan dikêşa. Holenda û Belçîka bi yek welat dihatine hejmartin. Lê belê sala [[1830]]an ev yekgirtin hate hilweşandin û Belçîka serxwebûna xwe ragehand. Herwisa Holenda ji aliyê welatê [[Spanya]]yê ve bi dirêjahiya 13 salan hatiye dagirkirin. Zêdebarî vî welatî pişikdarî di cenga cîhanê ya duyem de kiriye. Pergala desthilata Holendayê parlamenî ye. Herwisa welatekî şanşîne (melikî) ye jî. Holenda ji 12 parêzgehan pêk hatiye. Paytextê vî welatî [[Amsterdam]] e. Herçende Amsterdam paytext be jî, lê belê [[Den Haag]] (Lahay) navenda desthilata Holendayê ye. Herwisa hemî balyozxaneyên cîhanê jî li Den Haagê mewcûd in. Li bajarê Den Haag baregeha Neteweyên Yekbûyî ([[UN]]) beşê dad heye. Bajarên girîng ên Holendayê: [[Rotterdam]] (bi bendereke mezin navdar e), [[Utrecht]] navenda hatin û çûna şemendeferên Holendayê ye. [[Eindhoven]] bi bajêrê 5ê yê mezin tête hejmartin. Zimanê fermî [[holendî]] ye. Zêdebarî zaravayê parêzgeheka bakur a bi navê [[Frîzlenda]] bi zimanê [[frîzî]] dipeyvin. Holenda yek ji welatên dewlemend tête hejmartin. Li bajarê Rotterdamê bendereke cihanî heye. Bi sedan keştiyên bazirganî rojane têne vê benderê. Herwisa Bendera Rotterdamê yek ji benderên mezin ên cîhanê tête hejmartin. Zêdebarî balafirgeheka navdewletî bi nave [[Schiphol]] li Amsterdamê ye. Evê balafirgehê û bendera Rotterdamê helbet kartêkirineke mezin ya heye ji aliyê aboriyê ve. Holenda di warê pişesazî, kişt û kalî û teknolojiyê de jî pêşketiye. Holenda bi dewlemendiya cureyên gulan navdar e. Ev gul her sal bi bihaye milyonan têne firotin. {| style="background:transparent;" cellspacing="2px" | {| class="sortable wikitable" style="text-align:center; |- style="text-align:center" !width="55px"| [[Ala]]!!width="140px"|[[Navçe]]!!width="100px"| [[Serbajar]] !!width="80px"| Mezintirîn bajar !!width="60px"|[[Rûerd]]<br />(km²)!!<ref name="ProvArea">{{cite web|url=http://statline.cbs.nl/StatWeb/table.asp?STB=G1:A,G2&LA=nl&DM=SLNL&PA=70072ned&D1=224&D2=5-16&D3=l&HDR=T|language=Dutch|publisher=[[Statistics Netherlands]]|year=2007|accessdate=2007-10-13|title=Regionale Kerncijfers Nederland}}</ref>width="70px"|[[Gelhe]]<br />(2015) !!width="80px"|Berbelavî<br />(kes/km²) |- | [[Wêne:Flag Drenthe.svg|27px]] || [[Drenthe]] || [[Assen]] || [[Assen]] || style="text-align:center"|2.641|| style="text-align:right"|488.871|| style="text-align:right"|184 |- | [[Wêne:Flevolandflag.svg|27px]] || [[Flevoland]] || [[Lelystad]] || [[Almere]] || style="text-align:center"|1.417|| style="text-align:right"|403.280|| style="text-align:right"|264 |- | [[Wêne:Frisian flag.svg|27px]] || [[Frîzlenda|Fryslân<br/ > ''Frîzlenda'']]|| [[Leeuwarden]] || [[Leeuwarden]] || style="text-align:center"|3.341|| style="text-align:right"|646.092|| style="text-align:right"|192 |- | [[Wêne:Flag of Gelderland.svg|27px]] || [[Gelderland]] || [[Arnhem]] || [[Nijmegen]] || style="text-align:center"|4.971|| style="text-align:right"|2.031.123|| style="text-align:right"|398 |- | [[Wêne:Flag Groningen.svg|27px]] || [[Groningen (province)|Groningen]] || [[Groningen (city)|Groningen]] || [[Groningen (city)|Groningen]] || style="text-align:center"|2.333|| style="text-align:right"|582.649|| style="text-align:right"|246 |- | [[Wêne:NL-LimburgVlag.svg|27px]] || [[Limburg (Netherlands)|Limburg]] || [[Maastricht]] || [[Maastricht]] || style="text-align:center"|2.150|| style="text-align:right"|1.115.805|| style="text-align:right"|525 |- | [[Wêne:North Brabant-Flag.svg|27px]] || [[Brabanta Bakur|Noord Brabant<br/ > ''Brabanta Bakur'']]|| [['s-Hertogenbosch]]|| [[Eindhoven]] || style="text-align:center"|4.916|| style="text-align:right"|2.495.107|| style="text-align:right"|492 |- | [[Wêne:Flag North-Holland, Netherlands.svg|27px]] || [[Holendaya Bakur|Noord Holland<br/ > ''Holendaya Bakur'']] || [[Haarlem]] || [[Amsterdam]] || style="text-align:center"|2.671|| style="text-align:right"|2.775.617|| style="text-align:right"|978 |- | [[Wêne:Flag Overijssel.svg|27px]] || [[Overijssel]] || [[Zwolle]] || [[Enschede]] || style="text-align:center"|3.325|| style="text-align:right"|1.142.360|| style="text-align:right"|336 |- | [[Wêne:Utrecht (province)-Flag.svg|27px]] || [[Utrecht (province)|Utrecht]] || [[Utrecht (city)|Utrecht]] || [[Utrecht (city)|Utrecht]] || style="text-align:center"|1.385|| style="text-align:right"|1.268.489|| style="text-align:right"|860 |- | [[Wêne:Flag of Zeeland.svg|27px]] || [[Zeeland]] || [[Middelburg]] || [[Terneuzen]] || style="text-align:center"|1.787|| style="text-align:right"|381.182|| style="text-align:right"|213 |- | [[Wêne:Flag Zuid-Holland.svg|27px]] || [[Holendaya Başûr|Zuid Holland<br/ > ''Holendaya Başûr'']] || [[Den Haag]]<br />''Lahay'' || [[Rotterdam]] || style="text-align:center"|2.814|| style="text-align:right"|3.607.150|| style="text-align:right"|1228 |} |} == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Commonscat-b|Netherlands}} {{YE}} {{Dewletên Ewropayê}} [[Kategorî:Holenda| ]] i2ktncj2thownsf18xb919uhhrfqquh 1094217 1094216 2022-08-01T07:51:19Z MikaelF 935 Guhertoya 1094216 ya [[Special:Contributions/84.241.196.232|84.241.196.232]] ([[User talk:84.241.196.232|gotûbêj]]) şûnde kir wikitext text/x-wiki {{Infobox welat | nav = ''Koninkrijk der Nederlanden'' | navê_fermî = | navê_kurdî = Keyaniya Nederlendayê | al = Flag of the Netherlands.svg | nîşan = Royal Coat of Arms of the Netherlands.svg | sirûda_netewî = Het Wilhelmus | cîh = EU-Netherlands.svg | zimanên_fermî = [[Holendî]] û [[frîzî]] | zimanên_tev = | sîstema_siyasî = [[Monarşî]] | serxwebûn = [[2ê tîrmehê]] [[1581]] | paytext = [[Amsterdam]] | koordînat_paytext = {{Koord|52|22|N|04|54|E|type:country}} | bajarê_mêzin = [[Amsterdam]] | serok_cure = Key | serok_nav = [[Willem-Alexander]] | serok_cure1 = Serokwezîr | serok_nav1 = [[Mark Rutte]] | serok_cure2 = | serok_nav2 = | rûerd = 41.543 | av = 18,41 | gelhe = 17.016.967 | gelhe_sal = 2016 | berbelavî = 409,6 | dirav = Ewro ([[EUR]]) | dem = [[UTC+1]] | nîşana_înternetê = .nl | koda_telefonê = +31 | nexşe = Map provinces Netherlands-en.svg | nexşe_sernav = }} {{Wergerîne|ar|bijartî=1}} '''Holenda''' an '''Nederlenda''' an jî '''Welatên Jêrîn''', [[welat]]ek li rojavayê [[Ewropa]]yê ye. Holenda dikeve ser tixûbên du welatan: li rojhilat [[Almanya]] û li başûr jî [[Belçîka]]. Li aliyê rojava ve Holenda dikeve ser [[deryaya Bakur]]. Rûberê Holendayê 41.526 kilometreyên çargoşe ye. Holendayê mêjûyeke dûr û dirêj heye. Ev welat di çerxên 15 ta 18an de welatekî dagirker bû. Holendayê bi dirêjahiya 400 salan welatê [[Îndonezya]] (welatekî li başûrê rojhilatê kîşwerê [[Asya]]yê) dagir kiribû. Di wê serdemê de Holenda di warê bazirganiyê de yek ji mezintirîn welatan bû. Holendiyan bi keştiyê derbasî Îndonezya dibûn. Rêwîtiya wan bi direjahiya heyvan dikêşa. Holenda û Belçîka bi yek welat dihatine hejmartin. Lê belê sala [[1830]]an ev yekgirtin hate hilweşandin û Belçîka serxwebûna xwe ragehand. Herwisa Holenda ji aliyê welatê [[Spanya]]yê ve bi dirêjahiya 13 salan hatiye dagirkirin. Zêdebarî vî welatî pişikdarî di cenga cîhanê ya duyem de kiriye. Pergala desthilata Holendayê parlamenî ye. Herwisa welatekî şanşîne (melikî) ye jî. Holenda ji 12 parêzgehan pêk hatiye. Paytextê vî welatî [[Amsterdam]] e. Herçende Amsterdam paytext be jî, lê belê [[Den Haag]] (Lahay) navenda desthilata Holendayê ye. Herwisa hemî balyozxaneyên cîhanê jî li Den Haagê mewcûd in. Li bajarê Den Haag baregeha Neteweyên Yekbûyî ([[UN]]) beşê dad heye. Bajarên girîng ên Holendayê: [[Rotterdam]] (bi bendereke mezin navdar e), [[Utrecht]] navenda hatin û çûna şemendeferên Holendayê ye. [[Eindhoven]] bi bajêrê 5ê yê mezin tête hejmartin. Zimanê fermî [[holendî]] ye. Zêdebarî zaravayê parêzgeheka bakur a bi navê [[Frîzlenda]] bi zimanê [[frîzî]] dipeyvin. Holenda yek ji welatên dewlemend tête hejmartin. Li bajarê Rotterdamê bendereke cihanî heye. Bi sedan keştiyên bazirganî rojane têne vê benderê. Herwisa Bendera Rotterdamê yek ji benderên mezin ên cîhanê tête hejmartin. Zêdebarî balafirgeheka navdewletî bi nave [[Schiphol]] li Amsterdamê ye. Evê balafirgehê û bendera Rotterdamê helbet kartêkirineke mezin ya heye ji aliyê aboriyê ve. Holenda di warê pişesazî, kişt û kalî û teknolojiyê de jî pêşketiye. Holenda bi dewlemendiya cureyên gulan navdar e. Ev gul her sal bi bihaye milyonan têne firotin. {| style="background:transparent;" cellspacing="2px" | {| class="sortable wikitable" style="text-align:center; |- style="text-align:center" !width="55px"| [[Ala]]!!width="140px"|[[Navçe]]!!width="100px"| [[Serbajar]] !!width="80px"| Mezintirîn bajar !!width="60px"|[[Rûerd]]<br />(km²)!!<ref name="ProvArea">{{cite web|url=http://statline.cbs.nl/StatWeb/table.asp?STB=G1:A,G2&LA=nl&DM=SLNL&PA=70072ned&D1=224&D2=5-16&D3=l&HDR=T|language=Dutch|publisher=[[Statistics Netherlands]]|year=2007|accessdate=2007-10-13|title=Regionale Kerncijfers Nederland}}</ref>width="70px"|[[Gelhe]]<br />(2015) !!width="80px"|Berbelavî<br />(kes/km²) |- | [[Wêne:Flag Drenthe.svg|27px]] || [[Drenthe]] || [[Assen]] || [[Assen]] || style="text-align:center"|2.641|| style="text-align:right"|488.871|| style="text-align:right"|184 |- | [[Wêne:Flevolandflag.svg|27px]] || [[Flevoland]] || [[Lelystad]] || [[Almere]] || style="text-align:center"|1.417|| style="text-align:right"|403.280|| style="text-align:right"|264 |- | [[Wêne:Frisian flag.svg|27px]] || [[Frîzlenda|Fryslân<br/ > ''Frîzlenda'']]|| [[Leeuwarden]] || [[Leeuwarden]] || style="text-align:center"|3.341|| style="text-align:right"|646.092|| style="text-align:right"|192 |- | [[Wêne:Flag of Gelderland.svg|27px]] || [[Gelderland]] || [[Arnhem]] || [[Nijmegen]] || style="text-align:center"|4.971|| style="text-align:right"|2.031.123|| style="text-align:right"|398 |- | [[Wêne:Flag Groningen.svg|27px]] || [[Groningen (province)|Groningen]] || [[Groningen (city)|Groningen]] || [[Groningen (city)|Groningen]] || style="text-align:center"|2.333|| style="text-align:right"|582.649|| style="text-align:right"|246 |- | [[Wêne:NL-LimburgVlag.svg|27px]] || [[Limburg (Netherlands)|Limburg]] || [[Maastricht]] || [[Maastricht]] || style="text-align:center"|2.150|| style="text-align:right"|1.115.805|| style="text-align:right"|525 |- | [[Wêne:North Brabant-Flag.svg|27px]] || [[Brabanta Bakur|Noord Brabant<br/ > ''Brabanta Bakur'']]|| [['s-Hertogenbosch]]|| [[Eindhoven]] || style="text-align:center"|4.916|| style="text-align:right"|2.495.107|| style="text-align:right"|492 |- | [[Wêne:Flag North-Holland, Netherlands.svg|27px]] || [[Holendaya Bakur|Noord Holland<br/ > ''Holendaya Bakur'']] || [[Haarlem]] || [[Amsterdam]] || style="text-align:center"|2.671|| style="text-align:right"|2.775.617|| style="text-align:right"|978 |- | [[Wêne:Flag Overijssel.svg|27px]] || [[Overijssel]] || [[Zwolle]] || [[Enschede]] || style="text-align:center"|3.325|| style="text-align:right"|1.142.360|| style="text-align:right"|336 |- | [[Wêne:Utrecht (province)-Flag.svg|27px]] || [[Utrecht (province)|Utrecht]] || [[Utrecht (city)|Utrecht]] || [[Utrecht (city)|Utrecht]] || style="text-align:center"|1.385|| style="text-align:right"|1.268.489|| style="text-align:right"|860 |- | [[Wêne:Flag of Zeeland.svg|27px]] || [[Zeeland]] || [[Middelburg]] || [[Terneuzen]] || style="text-align:center"|1.787|| style="text-align:right"|381.182|| style="text-align:right"|213 |- | [[Wêne:Flag Zuid-Holland.svg|27px]] || [[Holendaya Başûr|Zuid Holland<br/ > ''Holendaya Başûr'']] || [[Den Haag]]<br />''Lahay'' || [[Rotterdam]] || style="text-align:center"|2.814|| style="text-align:right"|3.607.150|| style="text-align:right"|1228 |} |} == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Commonscat-b|Netherlands}} {{YE}} {{Dewletên Ewropayê}} [[Kategorî:Holenda| ]] 9x19bjiar5drpxcg1d3vmje78v49hih 1094218 1094217 2022-08-01T07:51:44Z 84.241.196.232 wikitext text/x-wiki {{Infobox welat | nav = ''Koninkrijk der Nederlanden'' | navê_fermî = | navê_kurdî = Keyaniya Nederlendayê | al = Flag of the Netherlands.svg | nîşan = Royal Coat of Arms of the Netherlands.svg | sirûda_netewî = Het Wilhelmus | cîh = EU-Netherlands.svg | zimanên_fermî = [[Holendî]] û [[frîzî]] | zimanên_tev = | sîstema_siyasî = [[Monarşî]] | serxwebûn = [[2ê tîrmehê]] [[1581]] | paytext = [[Amsterdam]] | koordînat_paytext = {{Koord|52|22|N|04|54|E|type:country}} | bajarê_mêzin = [[Amsterdam]] | serok_cure = Key | serok_nav = [[Willem-Alexander]] | serok_cure1 = Serokwezîr | serok_nav1 = [[Mark Rutte]] | serok_cure2 = | serok_nav2 = | rûerd = 41.543 | av = 18,41 | gelhe = 17.016.967 | gelhe_sal = 2016 | berbelavî = 409,6 | dirav = Ewro ([[EUR]]) | dem = [[UTC+1]] | nîşana_înternetê = .nl | koda_telefonê = +31 | nexşe = Map provinces Netherlands-en.svg | nexşe_sernav = }} {{Wergerîne|ar|bijartî=1}} '''Holenda''' an '''Nederlend''' an jî '''Welatên Jêrîn''', [[welat]]ek li rojavayê [[Ewropa]]yê ye. Holenda dikeve ser tixûbên du welatan: li rojhilat [[Almanya]] û li başûr jî [[Belçîka]]. Li aliyê rojava ve Holenda dikeve ser [[deryaya Bakur]]. Rûberê Holendayê 41.526 kilometreyên çargoşe ye. Holendayê mêjûyeke dûr û dirêj heye. Ev welat di çerxên 15 ta 18an de welatekî dagirker bû. Holendayê bi dirêjahiya 400 salan welatê [[Îndonezya]] (welatekî li başûrê rojhilatê kîşwerê [[Asya]]yê) dagir kiribû. Di wê serdemê de Holenda di warê bazirganiyê de yek ji mezintirîn welatan bû. Holendiyan bi keştiyê derbasî Îndonezya dibûn. Rêwîtiya wan bi direjahiya heyvan dikêşa. Holenda û Belçîka bi yek welat dihatine hejmartin. Lê belê sala [[1830]]an ev yekgirtin hate hilweşandin û Belçîka serxwebûna xwe ragehand. Herwisa Holenda ji aliyê welatê [[Spanya]]yê ve bi dirêjahiya 13 salan hatiye dagirkirin. Zêdebarî vî welatî pişikdarî di cenga cîhanê ya duyem de kiriye. Pergala desthilata Holendayê parlamenî ye. Herwisa welatekî şanşîne (melikî) ye jî. Holenda ji 12 parêzgehan pêk hatiye. Paytextê vî welatî [[Amsterdam]] e. Herçende Amsterdam paytext be jî, lê belê [[Den Haag]] (Lahay) navenda desthilata Holendayê ye. Herwisa hemî balyozxaneyên cîhanê jî li Den Haagê mewcûd in. Li bajarê Den Haag baregeha Neteweyên Yekbûyî ([[UN]]) beşê dad heye. Bajarên girîng ên Holendayê: [[Rotterdam]] (bi bendereke mezin navdar e), [[Utrecht]] navenda hatin û çûna şemendeferên Holendayê ye. [[Eindhoven]] bi bajêrê 5ê yê mezin tête hejmartin. Zimanê fermî [[holendî]] ye. Zêdebarî zaravayê parêzgeheka bakur a bi navê [[Frîzlenda]] bi zimanê [[frîzî]] dipeyvin. Holenda yek ji welatên dewlemend tête hejmartin. Li bajarê Rotterdamê bendereke cihanî heye. Bi sedan keştiyên bazirganî rojane têne vê benderê. Herwisa Bendera Rotterdamê yek ji benderên mezin ên cîhanê tête hejmartin. Zêdebarî balafirgeheka navdewletî bi nave [[Schiphol]] li Amsterdamê ye. Evê balafirgehê û bendera Rotterdamê helbet kartêkirineke mezin ya heye ji aliyê aboriyê ve. Holenda di warê pişesazî, kişt û kalî û teknolojiyê de jî pêşketiye. Holenda bi dewlemendiya cureyên gulan navdar e. Ev gul her sal bi bihaye milyonan têne firotin. {| style="background:transparent;" cellspacing="2px" | {| class="sortable wikitable" style="text-align:center; |- style="text-align:center" !width="55px"| [[Ala]]!!width="140px"|[[Navçe]]!!width="100px"| [[Serbajar]] !!width="80px"| Mezintirîn bajar !!width="60px"|[[Rûerd]]<br />(km²)!!<ref name="ProvArea">{{cite web|url=http://statline.cbs.nl/StatWeb/table.asp?STB=G1:A,G2&LA=nl&DM=SLNL&PA=70072ned&D1=224&D2=5-16&D3=l&HDR=T|language=Dutch|publisher=[[Statistics Netherlands]]|year=2007|accessdate=2007-10-13|title=Regionale Kerncijfers Nederland}}</ref>width="70px"|[[Gelhe]]<br />(2015) !!width="80px"|Berbelavî<br />(kes/km²) |- | [[Wêne:Flag Drenthe.svg|27px]] || [[Drenthe]] || [[Assen]] || [[Assen]] || style="text-align:center"|2.641|| style="text-align:right"|488.871|| style="text-align:right"|184 |- | [[Wêne:Flevolandflag.svg|27px]] || [[Flevoland]] || [[Lelystad]] || [[Almere]] || style="text-align:center"|1.417|| style="text-align:right"|403.280|| style="text-align:right"|264 |- | [[Wêne:Frisian flag.svg|27px]] || [[Frîzlenda|Fryslân<br/ > ''Frîzlenda'']]|| [[Leeuwarden]] || [[Leeuwarden]] || style="text-align:center"|3.341|| style="text-align:right"|646.092|| style="text-align:right"|192 |- | [[Wêne:Flag of Gelderland.svg|27px]] || [[Gelderland]] || [[Arnhem]] || [[Nijmegen]] || style="text-align:center"|4.971|| style="text-align:right"|2.031.123|| style="text-align:right"|398 |- | [[Wêne:Flag Groningen.svg|27px]] || [[Groningen (province)|Groningen]] || [[Groningen (city)|Groningen]] || [[Groningen (city)|Groningen]] || style="text-align:center"|2.333|| style="text-align:right"|582.649|| style="text-align:right"|246 |- | [[Wêne:NL-LimburgVlag.svg|27px]] || [[Limburg (Netherlands)|Limburg]] || [[Maastricht]] || [[Maastricht]] || style="text-align:center"|2.150|| style="text-align:right"|1.115.805|| style="text-align:right"|525 |- | [[Wêne:North Brabant-Flag.svg|27px]] || [[Brabanta Bakur|Noord Brabant<br/ > ''Brabanta Bakur'']]|| [['s-Hertogenbosch]]|| [[Eindhoven]] || style="text-align:center"|4.916|| style="text-align:right"|2.495.107|| style="text-align:right"|492 |- | [[Wêne:Flag North-Holland, Netherlands.svg|27px]] || [[Holendaya Bakur|Noord Holland<br/ > ''Holendaya Bakur'']] || [[Haarlem]] || [[Amsterdam]] || style="text-align:center"|2.671|| style="text-align:right"|2.775.617|| style="text-align:right"|978 |- | [[Wêne:Flag Overijssel.svg|27px]] || [[Overijssel]] || [[Zwolle]] || [[Enschede]] || style="text-align:center"|3.325|| style="text-align:right"|1.142.360|| style="text-align:right"|336 |- | [[Wêne:Utrecht (province)-Flag.svg|27px]] || [[Utrecht (province)|Utrecht]] || [[Utrecht (city)|Utrecht]] || [[Utrecht (city)|Utrecht]] || style="text-align:center"|1.385|| style="text-align:right"|1.268.489|| style="text-align:right"|860 |- | [[Wêne:Flag of Zeeland.svg|27px]] || [[Zeeland]] || [[Middelburg]] || [[Terneuzen]] || style="text-align:center"|1.787|| style="text-align:right"|381.182|| style="text-align:right"|213 |- | [[Wêne:Flag Zuid-Holland.svg|27px]] || [[Holendaya Başûr|Zuid Holland<br/ > ''Holendaya Başûr'']] || [[Den Haag]]<br />''Lahay'' || [[Rotterdam]] || style="text-align:center"|2.814|| style="text-align:right"|3.607.150|| style="text-align:right"|1228 |} |} == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Commonscat-b|Netherlands}} {{YE}} {{Dewletên Ewropayê}} [[Kategorî:Holenda| ]] i2ktncj2thownsf18xb919uhhrfqquh 1094219 1094218 2022-08-01T07:52:51Z MikaelF 935 Guhertoya 1094218 ya [[Special:Contributions/84.241.196.232|84.241.196.232]] ([[User talk:84.241.196.232|gotûbêj]]) şûnde kir wikitext text/x-wiki {{Infobox welat | nav = ''Koninkrijk der Nederlanden'' | navê_fermî = | navê_kurdî = Keyaniya Nederlendayê | al = Flag of the Netherlands.svg | nîşan = Royal Coat of Arms of the Netherlands.svg | sirûda_netewî = Het Wilhelmus | cîh = EU-Netherlands.svg | zimanên_fermî = [[Holendî]] û [[frîzî]] | zimanên_tev = | sîstema_siyasî = [[Monarşî]] | serxwebûn = [[2ê tîrmehê]] [[1581]] | paytext = [[Amsterdam]] | koordînat_paytext = {{Koord|52|22|N|04|54|E|type:country}} | bajarê_mêzin = [[Amsterdam]] | serok_cure = Key | serok_nav = [[Willem-Alexander]] | serok_cure1 = Serokwezîr | serok_nav1 = [[Mark Rutte]] | serok_cure2 = | serok_nav2 = | rûerd = 41.543 | av = 18,41 | gelhe = 17.016.967 | gelhe_sal = 2016 | berbelavî = 409,6 | dirav = Ewro ([[EUR]]) | dem = [[UTC+1]] | nîşana_înternetê = .nl | koda_telefonê = +31 | nexşe = Map provinces Netherlands-en.svg | nexşe_sernav = }} {{Wergerîne|ar|bijartî=1}} '''Holenda''' an '''Nederlenda''' an jî '''Welatên Jêrîn''', [[welat]]ek li rojavayê [[Ewropa]]yê ye. Holenda dikeve ser tixûbên du welatan: li rojhilat [[Almanya]] û li başûr jî [[Belçîka]]. Li aliyê rojava ve Holenda dikeve ser [[deryaya Bakur]]. Rûberê Holendayê 41.526 kilometreyên çargoşe ye. Holendayê mêjûyeke dûr û dirêj heye. Ev welat di çerxên 15 ta 18an de welatekî dagirker bû. Holendayê bi dirêjahiya 400 salan welatê [[Îndonezya]] (welatekî li başûrê rojhilatê kîşwerê [[Asya]]yê) dagir kiribû. Di wê serdemê de Holenda di warê bazirganiyê de yek ji mezintirîn welatan bû. Holendiyan bi keştiyê derbasî Îndonezya dibûn. Rêwîtiya wan bi direjahiya heyvan dikêşa. Holenda û Belçîka bi yek welat dihatine hejmartin. Lê belê sala [[1830]]an ev yekgirtin hate hilweşandin û Belçîka serxwebûna xwe ragehand. Herwisa Holenda ji aliyê welatê [[Spanya]]yê ve bi dirêjahiya 13 salan hatiye dagirkirin. Zêdebarî vî welatî pişikdarî di cenga cîhanê ya duyem de kiriye. Pergala desthilata Holendayê parlamenî ye. Herwisa welatekî şanşîne (melikî) ye jî. Holenda ji 12 parêzgehan pêk hatiye. Paytextê vî welatî [[Amsterdam]] e. Herçende Amsterdam paytext be jî, lê belê [[Den Haag]] (Lahay) navenda desthilata Holendayê ye. Herwisa hemî balyozxaneyên cîhanê jî li Den Haagê mewcûd in. Li bajarê Den Haag baregeha Neteweyên Yekbûyî ([[UN]]) beşê dad heye. Bajarên girîng ên Holendayê: [[Rotterdam]] (bi bendereke mezin navdar e), [[Utrecht]] navenda hatin û çûna şemendeferên Holendayê ye. [[Eindhoven]] bi bajêrê 5ê yê mezin tête hejmartin. Zimanê fermî [[holendî]] ye. Zêdebarî zaravayê parêzgeheka bakur a bi navê [[Frîzlenda]] bi zimanê [[frîzî]] dipeyvin. Holenda yek ji welatên dewlemend tête hejmartin. Li bajarê Rotterdamê bendereke cihanî heye. Bi sedan keştiyên bazirganî rojane têne vê benderê. Herwisa Bendera Rotterdamê yek ji benderên mezin ên cîhanê tête hejmartin. Zêdebarî balafirgeheka navdewletî bi nave [[Schiphol]] li Amsterdamê ye. Evê balafirgehê û bendera Rotterdamê helbet kartêkirineke mezin ya heye ji aliyê aboriyê ve. Holenda di warê pişesazî, kişt û kalî û teknolojiyê de jî pêşketiye. Holenda bi dewlemendiya cureyên gulan navdar e. Ev gul her sal bi bihaye milyonan têne firotin. {| style="background:transparent;" cellspacing="2px" | {| class="sortable wikitable" style="text-align:center; |- style="text-align:center" !width="55px"| [[Ala]]!!width="140px"|[[Navçe]]!!width="100px"| [[Serbajar]] !!width="80px"| Mezintirîn bajar !!width="60px"|[[Rûerd]]<br />(km²)!!<ref name="ProvArea">{{cite web|url=http://statline.cbs.nl/StatWeb/table.asp?STB=G1:A,G2&LA=nl&DM=SLNL&PA=70072ned&D1=224&D2=5-16&D3=l&HDR=T|language=Dutch|publisher=[[Statistics Netherlands]]|year=2007|accessdate=2007-10-13|title=Regionale Kerncijfers Nederland}}</ref>width="70px"|[[Gelhe]]<br />(2015) !!width="80px"|Berbelavî<br />(kes/km²) |- | [[Wêne:Flag Drenthe.svg|27px]] || [[Drenthe]] || [[Assen]] || [[Assen]] || style="text-align:center"|2.641|| style="text-align:right"|488.871|| style="text-align:right"|184 |- | [[Wêne:Flevolandflag.svg|27px]] || [[Flevoland]] || [[Lelystad]] || [[Almere]] || style="text-align:center"|1.417|| style="text-align:right"|403.280|| style="text-align:right"|264 |- | [[Wêne:Frisian flag.svg|27px]] || [[Frîzlenda|Fryslân<br/ > ''Frîzlenda'']]|| [[Leeuwarden]] || [[Leeuwarden]] || style="text-align:center"|3.341|| style="text-align:right"|646.092|| style="text-align:right"|192 |- | [[Wêne:Flag of Gelderland.svg|27px]] || [[Gelderland]] || [[Arnhem]] || [[Nijmegen]] || style="text-align:center"|4.971|| style="text-align:right"|2.031.123|| style="text-align:right"|398 |- | [[Wêne:Flag Groningen.svg|27px]] || [[Groningen (province)|Groningen]] || [[Groningen (city)|Groningen]] || [[Groningen (city)|Groningen]] || style="text-align:center"|2.333|| style="text-align:right"|582.649|| style="text-align:right"|246 |- | [[Wêne:NL-LimburgVlag.svg|27px]] || [[Limburg (Netherlands)|Limburg]] || [[Maastricht]] || [[Maastricht]] || style="text-align:center"|2.150|| style="text-align:right"|1.115.805|| style="text-align:right"|525 |- | [[Wêne:North Brabant-Flag.svg|27px]] || [[Brabanta Bakur|Noord Brabant<br/ > ''Brabanta Bakur'']]|| [['s-Hertogenbosch]]|| [[Eindhoven]] || style="text-align:center"|4.916|| style="text-align:right"|2.495.107|| style="text-align:right"|492 |- | [[Wêne:Flag North-Holland, Netherlands.svg|27px]] || [[Holendaya Bakur|Noord Holland<br/ > ''Holendaya Bakur'']] || [[Haarlem]] || [[Amsterdam]] || style="text-align:center"|2.671|| style="text-align:right"|2.775.617|| style="text-align:right"|978 |- | [[Wêne:Flag Overijssel.svg|27px]] || [[Overijssel]] || [[Zwolle]] || [[Enschede]] || style="text-align:center"|3.325|| style="text-align:right"|1.142.360|| style="text-align:right"|336 |- | [[Wêne:Utrecht (province)-Flag.svg|27px]] || [[Utrecht (province)|Utrecht]] || [[Utrecht (city)|Utrecht]] || [[Utrecht (city)|Utrecht]] || style="text-align:center"|1.385|| style="text-align:right"|1.268.489|| style="text-align:right"|860 |- | [[Wêne:Flag of Zeeland.svg|27px]] || [[Zeeland]] || [[Middelburg]] || [[Terneuzen]] || style="text-align:center"|1.787|| style="text-align:right"|381.182|| style="text-align:right"|213 |- | [[Wêne:Flag Zuid-Holland.svg|27px]] || [[Holendaya Başûr|Zuid Holland<br/ > ''Holendaya Başûr'']] || [[Den Haag]]<br />''Lahay'' || [[Rotterdam]] || style="text-align:center"|2.814|| style="text-align:right"|3.607.150|| style="text-align:right"|1228 |} |} == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Commonscat-b|Netherlands}} {{YE}} {{Dewletên Ewropayê}} [[Kategorî:Holenda| ]] 9x19bjiar5drpxcg1d3vmje78v49hih Yewnanistan 0 6432 1094199 1093439 2022-07-31T22:32:24Z 46.19.226.2 wikitext text/x-wiki {{Infobox welat | nav = ''Ελληνική Δημοκρατία<br />Ellinikí Dimokratía'' | navê_fermî = | navê_kurdî = Komara Yewnanistanê<br />Komara Êlînîk | al = Flag of Greece.svg | nîşan = Coat of arms of Greece.svg | sirûda_netewî = Ύμνος εις την Ελευθερίαν Ýmnos is tīn Eleftherían | cîh = EU-Greece.svg | zimanên_fermî = [[Yewnanî]] | sîstema_siyasî = [[Komar]] | serxwebûn = 25 Adar [[1821]] | paytext = [[Atîna]] | koordînat_paytext = {{Koord|38|00|N|23|43|E|type:country}} | bajarê_mezin = [[Atîna]] | serok_komar = Katerina Sakellaropoulou | serok_wezîr = Kyriakos Mitsotakis | rûerd = 131.990 | av = 0.8669 | gelhe = 11.216.708 <ref name="Eurostat">[http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page?_pageid=1996,39140985&_dad=portal&_schema=PORTAL&screen=detailref&language=en&product=Yearlies_new_population&root=Yearlies_new_population/C/C1/C11/caa10000 Eurostat]</ref> | gelhe_sal = [[2008]] | berbelavî = 84 | dirav = Euro [[EUR]] | dem = UTC+2 | nîşana_înternetê = .gr | koda_telefonê = +30 | nexşe = EU-Greece (orthographic projection).svg | nexşe_sernav = }} '''Yewnanistan''' yan jî '''Grekistan''' (bi [[Zimanê yewnanî|yewnanî]]: Ελλάδα / Ελλάς, Êlada / Êlas, bi fermî Ελληνική Δημοκρατία, Komara Yewnanistanê an Komara Êlînîk) [[welat]]eke li başûrê rojhilatê [[Ewropa]] ye û li ser peravên [[Deryaya Ege]]yê û [[Derya Navîn]] e. Axa Yewnanistanê digihêjê [[Albanya]]yê, [[Komara Makedonyayê]], [[Bulgaristan]]ê û [[Tirkiyê]]. Paytextê Yewnanistanê [[Atîna]] ye. Yewnanistan endamê [[NATO]]ê û ji 1981ê ve endamê [[Yekîtiya Ewropayê]] ye. Ew delîlên pêşî yên pêşniyarên mirovên li Başûrê Balkansê, ji 270.000 {{bz}} ve, li navenda Yewnanistanê de li Petroftona cave tê dîtin. Her sê qonaxên temenê kevir (Paleolîtîk, Mesolîtîk û Neolîtîk) di Yewnanistanê de, wek mînak di Franchthi Cave de têne nîşandan. Rûniştiyên neolîtîk li Yewnanî, ji BZ-7 millennium dostî, gelek welatan li Ewropayê ye, ji ber Yûnanî li ser rêya ku çandiniya ku ji Rojhilata Navîn ve ji Ewropayê ve belav dibe. Paytext û bajarî herî mezina Yewnanistanê bajarê [[Atîna]] ye, bajarê duyem a mezin jî bajarê [[Tesalonîkî]] ye. == Etîmolojî == Navê fermî yê Yewnanîstanê "Komara Yewnanîstan" e<ref>{{webref |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gr.html |weşanger=[[Navendî Ajansa Îstixbaratî |CIA]] |kar=[[The World Factbook]] |title=Yewnanistan |Dîroka dakêşanê=10'ê Sibatê 2010 |ziman=Îngilîzî}}</ref> (''Ellinikí Dhimokratía'', Ελληνικά Διμοκρατία). Yewnanî bi xwe ji welatê xwe re dibêjin ''Hellas'', ku îro jê re ''Ellas'', an jî di axaftina rojane de ''Ellada'' tê gotin. Yewnanî ji xwe re dibêjin Helen (''Ellines'', Έλληνες). Peyva Yewnanî ji navê latînî ''Graecia'' tê ku di eslê xwe de behsa herêmeke li bakurê Yewnanistana îroyîn dike ku [[Graiyan]] lê dijîn.<ref>Pirtûka Malbata Bakur cild 10. (1909) sp . 234: "Navê Yewnanî (Yewnanî graikōī', Lat. græci) dixuye ku bi eslê xwe ji eşîreke ku li Epirusê dijiyan e, lê di nav Romayiyan de wekî navdêrek ji bo tevahiya neteweyê gelemperî bûye."</ref> Di piraniya zimanên din de. [[Yewnan | helen]] û Hellas li şûna wateya dîrokî. Binêre [[Helenîzm]]. == Dîrok == === Serdema Kevir === * 400.000-3600 BZ Yewnanîstan di serdema paşîn de herî çalak bû. * 7000 BZ Li Yewnanîstanê çandinî hatiye avakirin.<ref name=":0" /> === Serdema Bronz === * 3600-1050 BZ Serdema Bronz di dîroka Yewnanîstanê de bi gelemperî di navbera 3600-1050 BZ de tê danîn. Ew bi gelemperî li gorî guhertoyên ku di cîhana Egeyê de hebûn di bin-serdeman de tê dabeş kirin: ji çanda Girîtê re "Minoan", ya giravên Egeyê "Cycladic" û ya parzemînê û nîvgirava Peloponnese "Hellaic" tê gotin. Carinan jî mirov behsa çanda li bakur wek ''Makedonî'' dike. Paşê her yek ji van di sê serdeman de tê dabeş kirin: zû, navîn û dereng. === Serdema Bronz a Mînoan === {{Gotara sereke|Minos}} * 3600–2000 BZ - Serdema Mînoan a Destpêkê * 2100–1600 BZ - Serdema Mînoya Navîn * 1550–1050 BZ - Serdema Mînoaya Dereng === Serdema Bronz a Helladî === {{Binêre jî|Çanda Mîkenî}} * 3600–2100 BZ - Serdema Helladî ya Destpêkê * 2100–1550 BZ - Serdema Helladî ya Navîn * 1550–1050 BZ - Serdema Helladî ya Dereng an jî Mîkenî === Serdema Bronz a Cycladic === * 3500-2000 BZ - Serdema Cycladic ya destpêkê ** 2900-2400 BZ - Destpêka Cycladic II ** 2400-2000 BZ - Destpêka Cycladic III * 2000-1550 BZ - Serdema Kîkladiya Navîn * 1550-1050 BZ - Serdema Cycladic dereng === Antîk === {{Gotara sereke|Yûnanistana kevnar}} [[Wêne: Karta historisk grekiska feniciska kolonier.jpg |thumb|Nexşeya berfereh ya koloniyên Yewnanî û Phoenician li dora 550 BZ. - 500 PZ]]Li dora sala 2000 B.Z êlên pêşîn ên Yewnanî ji bakur koç kirin û li Yewnanîstanê belav bûn. Di nav yên pêşî de, [[Axayî]] yên pêşîn bûn. Vana zû bi dû i.a. [[Iyon]] û [[Eolî]] (bi tevayî êl û bin-eşîrên Yewnanî gihîştin dora 200). Hem ji aliyê zimanî û hem jî ji aliyê çandî ve nêzî hev bûn û çanda Mîkenî ya ku beriya zayînê di sedsala 16-an de pêş ket, wan afirand. Ji vê demê ve navdar şerê [[Troya]] ye, ku di nav tiştên din de bi [[Iliad]] tê zanîn. Troya bajarekî Yewnanî bû li perava [[Asyaya Biçûk]], û şer dibe ku ji bo kontrolkirina bazirganiyê li ser Deryaya Egeyê di navbera vî bajarî û [[Mykena]] de bû. Di sedsala 12. berî zayînê de hêza Axayan kêm bû û çanda Mycenaean hilweşiya dema ku eşîrek din a Yewnanî, şerker [[Dorî]], êrîşî Yewnanîstanê kir. Axayî, Îyonî û Ayolî, di nav tiştên din de, ber bi [[Atîka]], giravên Deryaya Egeyê û Asyaya Biçûk hatin avêtin. Piştî paşketina Mycenaean, [[Yewnanistan]] dîsa di sedsala 8-an BZ de dest bi geşbûnê kir. Dorîyan dest bi [[hesinî]]desthilatdariyê kirin, li ser vê yekê bajaran dest bi pêşbaziyê kirin [[bajar-dewlet]]. Pêşveçûn zû bû sedema nifûsa zêde, û padîşahên ku li bajaran hukum dikirin li dora 800-500 BZ şandin. komên nifûsa wê ji bo avakirina koloniyan li cihên cihê li [[Derya Spî]], di nav de [[Asyaya Biçûk]], li dora [[Behra Reş]] (''Evxinos Pontos''), li [[Sicily]] , li [[Îtalya]] û li rojhilat [[Ispanya]]. Ev berfirehbûn bi [[Fenîkiyan]] re ku li peravên [[Efrîka]], li [[Sicily]], [[Sardinia]] û li [[Spanya]] kolonî ava kirin re hat. === Serdema Navîn === ==== Împaratoriya Bîzansê ==== {{Gotara sereke|Împeratoriya Bîzansê}} Binêre [[Hûnera Bîzansî]]. Împaratoriya Bîzansê, ku jê re Bîzans jî tê gotin, bi kevneşopî (ji [[sedsala 16-an]]) navê [[Împeratoriya Romayî]] di dema [[Sedsalên Navîn]] de ye, yanî ya gerdûnî [[Xiristiyanî|Mesîhî]] avabûna dewletê ya ku piştre navenda wê li [[Asyaya Biçûk]] bû û [[Konstantînopolîs]] (îro [[Stenbol]]; bi eslê xwe [[Bîzans]]) bû paytexta wê û ku li [[Împeratoriya Roma]] derketibû. s dabeşkirina [[395 ]] li beşekî rojava û rojhilat di navbera her du kurên [[Theodosius I]] [[Honorius (împarator)|Honorius]] û [[Arcadius]] de û heta [[1453]] dom kir. Di dema [[Antîka Dereng]] de, bi pêwendiya bi perçebûna [[Împeratoriya Romaya Rojava]] ([[sedsala 2.|200]]-[[sedsala 4.|400]]), Împeratoriya Bîzansê bi gelemperî wekî "Împeratoriya Romaya Rojhilat" ''' an '''Östrom''''. Çanda Bîzansê ji [[Împeratoriya Romayê|Dewleta Romayî]], [[Hûnera Yewnan|Çanda Yewnan]], [[Helenîst|Helenîstîk]] [[kozmopolîtîzm]] û herikîna olî ya [[Rojhilat]]] bû. . Di bin [[Theodosius I]] (r. 379–395), [[Xirîstiyanî]] bû fermî ya padîşahiyê [[olê dewletê]] dema ku [[olê Romayî|Polîteîzma Romayî]] û yên din hatin qedexekirin <ref>{{webref |url=https ://ore.exeter.ac.uk/repository/bitstream/handle/10036/30020/TildenP_fm.pdf |title=Di Împaratoriya Romaya Paşî de Bêtehemûliya Dînî: Delîlên Qanûna Theodosian. |archiveurl= |archivedate= |format={{pdf}} |weşanger=Zanîngeha Exeter |ziman=Îngilîzî}}</ref><ref>Hughes, Philip (1949), Dîroka Dêrê I (reş. ), Sheed & Ward.</ref> di encamê de gelek perestgeh û tiştên din ên olî hatin hilweşandin<ref>Grindle, Gilbert (1892) The Destruction of Paganism in the Roman Empire, pp. 29–30</ref>. Di bin împarator [[Heraklîtos]] (r. 610–641), rêvebirî û leşkerîya împaratorîyê [[Yewnanî]] li şûna [[Latînî]] pejirand<ref>Ostrogorsky 1969, pp. 105–107</ref>. Împaratorî di bin [[Justinian I]] de piştî vegerandina axên ku girêdayî rojavayê Deryaya Navîn a Romaya dîrokî ne, gihîşt lûtkeya xwe. Piştî kuştina împarator [[Maurikios]], bi [[Sasaniyan|Sasaniyan]] re şerekî demdirêj dest pê kir, ku çavkaniyên aborî yên padîşahiyê kêm kirin. Di demeke dirêj de, hilweşîna aborî rê li ber hilweşandina împaratoriyê vekir <ref>Liska, George (1998), "Projection contra Prediction: Alternative Futures and Vebijarkên" </ref><ref> Berfirehkirina Realîzmê: The Historical Dimension of World Politics, Rowman & Littlefield, {{ISBN|0-8476-8680-9}}</ref>. Lêbelê, piştî têkçûna Selçûqiyan li [[Şerê Manzikertê]] di [[1071]] de, desthilatdariya Bîzansê ket û piştî [[Sefera Xaçperestan a Çaran]] xistina Konstantînopolê, ku piştî dagirkirina bajêr 1204, padîşah tu carî xelas nebû. Hilweşîna wê di dawîyê de bi [[Kêştina Konstantînopolîsê]] ji [[Imperatoriya Osmanî]] [[1453]] hat. === Dema Modern === ==== Dema Osmaniyan ==== [[Konstantînopolîs|Konstantinople]] di dawiyê de di 1453 de ket destê [[Împeratoriya Osmanî|Imparatoriya Osmanî]]. Bi vî awayî Împaratoriya Bîzansê - Östrom - bi dawî bû û [[Helenîzm]] bi windabûnê ket xeterê, piştî ku çanda Yewnanî li welatên Deryaya Navîn û cîhana rojavayî ewqas serdest bû. [[Patrîaxê Konstantînopêl]] berdewam kir ku serokê [[Dêra Ortodoks a Rojhilat|Dêrên Ortodoks ên Rojhilat]] bû, û bi vê pêwendiyê navenda Xirîstiyaniya Ortodoks dê ji bandora Yewnanî winda bibe. Lêbelê [[Dîra Ortodoks a Yewnanîstan]] di civakê de faktorek hêzek sereke bû. Di bin serweriya Osmanî de, Yunanan bi rengek berfireh azadiyek mezin hate dayîn. Li herêmên Yewnanî, mirovên herêmî ji bo postên îdarî ([[phanariots]]) hatin tayîn kirin, û destûr ji wan re hat dayîn ku bazirganiya li ser astek mezin, hem li neteweyî hem jî navneteweyî bikin. Di bin serweriya Osmanî de, Yunanan bi rengek berfireh azadiyek mezin hate dayîn. Li herêmên Yewnanî, mirovên herêmî ji bo postên îdarî ([[phanariots]]) hatin tayîn kirin, û destûr ji wan re hat dayîn ku bazirganiya li ser astek mezin, hem li neteweyî hem jî navneteweyî bikin. Di sala 1770’an de li dijî Osmaniyan serhildana yekemîn hat kirin, lê dîsa hat şikandin. Paşê serhildêr xwe ji cezakirin û tesbîtkirinê li çiya geriyan, li wir teknîkên [[gerîlla]] pêşxistin. Piştî 50 salan, di 23ê Adara 1821ê de, Serpîskopos [[Germanosê Patrasê]] bi bilindkirina ala li ser Keşîşxaneya Hagia Levra ya li [[Peloponesos]] sînyala ku şoreşa li dijî Tirkan dest pê kiriye da. Ev ne tenê pêşgotina şoreşê bû, lê di heman demê de ji neteweperestiya Yewnaniya Mezin, ''Idea Megáli'' re jî bû, ku dixwest Împaratoriya Bîzansê, bi hemû milkên wê, di şeklê Yewnanî [[netewe-dewlet] de ji nû ve biafirîne. ], ''[[ Panhelenîzm#Piştî 1945|enosis]]''. Hevbendiyek di navbera [[Rûsya]], [[Fransa]] û [[Brîtanyaya Mezin]] piştgirî da serhildana Yewnanî, û çend leşkerên dilxwaz ji van welatan herikîn ku di şer de alîkariyê bikin, di nav de [[Lord Byron]]. Ji bo azadiya Yewnanîstanê di 20ê cotmeha 1827an de li kendava [[Pylos|Navarîno]] ya li perava rojavayê Peloponnesê serketina li ser fîloya osmanî bû. Şertên aşitiyê ji aliyê hevbendiya Rûs-Fransa-Brîtanî ve hatine danîn, û tenê di [[Aştiya Adrianople]] û Protokolên Londonê yên sala 1830 de, Yewnanîstan wek [[dewleteke serbixwe]] wek [[padişahî]] . === Serxwebûn 1830 === [[Wêne: Territorial Expansion of Greece from 1832–1947.gif |thumb|Berfirehbûna Yewnanîstanê ji 1832 heta 1947an, her weha axa ku Yewnanîstan bi Peymana Sèvresê bi dest xistibû (bi rengê zer tê nîşandan) nîşan dide, lê di sala 1923-an de di peymanê de ji Tirkiyê re winda kir. Lozan. (ji bo mezinkirinê bikirtînin)]] Piştî ku biryar hate girtin ku Yewnanîstan dê bibe padîşah, pirsgirêka peydakirina padîşahek guncan ma. Di dawiyê de, hevalbendiya sêalî li ser [[Otto I Yewnanî|Otto of Bavaria]], ku tenê 17 salî bû, li hev kir. Padîşah Otto heyranê her tiştî Yewnanî bû, lê derdora wî [[camarilla]] her ku diçe zêdetir alîgirê Almanan e. Ew camarilla bû ku emir girtibû, û azadiya Yewnaniyan li gora ku di bin destê Tirkan de bû, bi giranî hate birîn. Vê yekê hişt ku çiya ji bo serhildêrên ku şerê gerîla dikirin û xewnên serhildanê mezin dikirin, bidomînin. Hevalbendiya Rûs-Fransî-Brîtanya xwest ku Yewnanîstan [[destûrparêzî|destûrî]] be, lê Qral Otto pejirandina [[Destûra Bingehîn|Destûra Dewletê]] taloq kir. Di îlona 1843 de, nerazîbûn bû sedema serhildanek gel, ku Padîşah Otto neçar kir ku camarilla ji holê rake, destûrek qebûl bike û [[Parlamento]] ava bike. Di sala 1853an de [[Şerê Kirimê]] di sala 1853an de nêrîna xwe guhert û kir “enosis”, dema ku hevbendiya Rûs-Fransa-Îngilîz şikest, û tirk ji aliyê Îngiliz û Fransiyan ve hatin alîkariya tirkan. Di heman demê de, welat bi pratîkî îflas kiribû. Padîşah Otto di şoreşa 1862 de neçar ma ku dev ji serweriyê berde, û William yê [[Danîmarka]], yê ku navê qral [[George I of Yewnanistan]], Padîşahê Helenan girt, hate şûna wî. Di [[Kongreya Berlînê]] di sala 1878 de, axa Yewnanîstanê, bi [[Giravên Îyonî]] re zêde bû, û di navbera [[Qibris]] û [[Tesalya]] de hilbijartinek hat dayîn - wan Thesalî hilbijart. Dûv re Yewnanîstan di sala 1912-an de beşdarî [[Şerê Balkanan ê Yekem]] û di sala 1913 de [[Şerê Balkanê yê Duyemîn]] û di [[Şerê Cîhanê yê Yekem]] de bû. Padîşah George I di sala 1913 de hate kuştin, û kurê wî [[Constantine I of Yewnanistan]] hate kuştin. Konstantîn I ji dema ketina textê xwe de xwestibû ku [[padîşahiya mutleq]] destnîşan bike, ku ev bû sedema wê yekê ku fraksîyonên li welêt pir bûn, û her tişt tê de ji yên ku [[padişahîya destûrî]] dixwazin, heta [ [komarparêzan]] û ji [[komunîstan]] re. Berhevkirina van hêmanên nakok dê ji bo demeke dirêj ji bo hemû aliyan ne mumkun be. Nakokî di heman demê de li ser wê yekê jî bû ku divê welat çawa xwe di siyaseta derve de bi cih bike, ku xeta padîşah Konstantîn a pro-Alman ji [[Elefterios Venizelos]] monarşîzma destûrî û hevalbendiya bi [[Antanta]] re winda kir. Tevliheviyên siyasî bûn sedema qeyranek neteweyî, ku di sala 1917-an de dema ku King Constantine dev ji kar berda, bi hilweşandina padîşahiyê derket. Venizelos nekarî welat yekpare bike û di hilbijartina 1920 de têk çû. Paşê [[Şerê Yewnan-Tirk (1919-1922)|şerê dijî Tirkan]] di bin [[Kemal Atatürk]] de li ser [[Anatolya]] derket, ku diviyabû di bin [[Peymana] Yûnanan de biçûya. Sèvres]], û Yewnanîstan winda kir. Padîşah Konstantîn careke din neçar ma ku dev ji serweriyê berde, lê vê carê ji bo kurê xwe, [[George II yê Yewnanîstan]]. Lê jixwe di sala 1923-an de gel şoreşek pêk anî, ku monarşî ji holê rakir. Komarê 11 salan domand. Di wê demê de, welat bi şerên dijwar di navbera komarparêz û monarşîstan (populîst) de hejand. Piştî teşebûsa derbeyê, di sala 1935an de referandumek li ser vegerandina padîşahiyê hat kirin û George II vegeriya ser text. Jixwe sala din, derbeyeke nû, ji aliyê general û monarşîst [[Ioannis Metaxas]], ku ji wê demê heta mirina xwe di sala 1941 de serokwezîrê Yewnanîstanê, [[dîktator]] bû, di bin destê padîşah de pêk hat. === Dîroka Hemdem a Yewnanîstanê === [[Wêne:Gr-triple-occupation.png|thumb|Di Şerê Cîhanê yê Duyemîn de herêmên dagirkeriyê: Îtalya şîn, Bulgaristana kesk û Almanyaya sor.]] Ketina dîktatoriya Ioannis Metaxas, di 4ê Tebaxa 1936an de, bi gelemperî wekî sînorek ji dîroka Yewnanî ya hemdem re tê dîtin. Dîktatorî hinekî bi qedexekirina [[komunîzmê]] û pelçiqandina [[tevgera kedê]], hinekî jî bi serdemeke îstîqrar û mezinbûna aborî ya xuya bû. Di 28ê cotmeha 1940an de, Yewnanîstan ji aliyê Îtalyaya [[Benito Mussolini]] ve hat dagirkirin ([[Şerê Îtalo-Yûnan|Şerê Yewnan-Îtalî]]). Lêbelê, hêzên Yewnanî, di bin serokatiya [[Alexandros Papagos]] de, karîbûn hêzên Italiantalî paşve bikşînin û wan paşve bixin nav [[Albanya]]. Ev şikestina leşkerî bû sedem ku [[Adolf Hitler]] hêzên xwe bişîne Yewnanîstanê, berî ku Îngîlîz xwe li wir bi cih bikin. Di Nîsan-Gulan 1941 de, Yewnanîstan ji hêla hêzên Alman ve hate dagir kirin û dagir kirin û hêzên Brîtanî yên nû ji [[Afrîqaya Bakur]] hatibûn vala kirin. Yewnanistan di navbera leşkerên Îtalya, Bulgaristan û Alman de di nav deverên dagirkirinê de hate dabeş kirin. Di sala 1943'an de Îtalya kapîtûl kir û paşê tevahiya welat ji aliyê hêzên Alman ve hat dagirkirin. Dagirkerî bû sedema pêşveçûna [[tevgereke berxwedanê]] ku ji hêla Hevalbendan ve tê piştgirî kirin. Yewnanistana nûjen di sala 1947an de gihaşt mezinahiya xwe ya îroyîn. Di Şerê Cîhanê yê Duyemîn de, di navbera komên cuda yên tevgera berxwedanê ya li dijî hêza dagirker de [[Şerê Navxweyî yê Yewnanîstan|Şerê navxweyî yê Yewnanîstanê]] derket, ku heta sala 1949an dom kir. Şer di navbera [[Komunîzm|komunîst]] ELAS û komên girêdayî hikûmetê. Di sala 1946 de, wan paşê pişta artêşa nîzamî wergirt. Dema ku Papagos hat gazîkirin, û [[Doktrîna Trumand]] ji [[Amerîka]] piştgirî da, komunîst hatin perçiqandin. Serkeftin bû sedem ku Yewnanîstan tevlî [[NATO|Nato]] bibe. Piştî şerê navxweyî, ti partiyekê nekarî piraniyê bi dest bixe û bi vî awayî bi rastî welat birêve bibe. Di navbera 1944 û 1952 de, welat 25 [[wezaret]] û neh hikûmetên veguhêz hebûn. Xala zivirînê hat dema ku generalê ji Şerê Cîhanê yê Duyemîn, [[Alexandros Papagos]], di sala 1952 de bi partiya xwe ya muhafezekar re bi piraniya pir mezin bû serokwezîr. Wî û cîgirê wî [[Konstantinos Karamanlis]] karîn ku aboriya felaket bi ser bikevin. Di sala 1963 de muhafezekar ji aliyê [[Georgios Papandreou]] ji bo partiyeke [[Lîberalîzm|lîberal]] têk çûn. Di sala 1967 de, artêş, bi piştgirîya [[Amerîka]] û di bin [[Georgios Papadopoulos]] de, [[derbeya d'état]] pêk anî, û paşê welat ji hêla [[cunta leşkerî ya Yewnanîstan 1967-1974 ve hate rêvebirin. |cunta leşkerî]], dibe sedema tecrîda navneteweyî. Padîşah bê encam hewl da ku bi derbeyek kontra ji nû ve bi dest bixe, û piştre neçar ma sirgûnê bike. Di sala 1973 de, padîşah bi fermî hate hilweşandin, lê padîşah dev ji serweriya xwe berneda. Di sala 1974 de, piştî ku [[Qibris 1974|derbeya li Qibrisê]] di dema [[Krîza Qibrisê]] de cûntaya leşkerî hilweşiya. Bêyî ku padîşah were vegerandin, [[Konstantinos Karamanlis]] di 24’ê Tîrmehê de wek serokê hikûmet û dewletê hat îdiakirin û hikûmeta yekîtiyê ava kir. [[Demokrasî]] hat vegerandin û Yewnanîstan tevlî [[Konseya Ewropayê]] bû. Yewnanistan di sala 1981ê de tevlî [[Civatên Ewropî|KE]] û di 2001ê de jî tevlî [[Yekîtiya Aborî û Diravî|EMU]] bû. Siyaseta Yewnanîstan hîn jî ji hêla qeyrana aborî ve, ya ku di nîvê yekem a 2010-an de di kûrahiya xwe de bû û tenê ber bi dawiya dehsalê ve dest pê kir, dema ku krediyên awarte yên ji welêt re biqede, dest pê kir. Krîzê encamên mezin ên civakî, mirovahî û aborî ji bo nifûsê, bi awayê bêkarîya bilind, xirabûna refahê û nerehetiya civakî. Nerazîbûna di nav hilbijêran de di Tîrmeha 2019an de bû sedem ku muhafezekar [[Demokrasiya Nû (Yewnanistan)|Demokrasiya Nû]] desthilatdariyê ji tifaqa çepgir [[Syriza]] bigire. == Erdnîgarî == [[Wêne:Gr-map-SV.jpg|thumb|Nexşeya Yewnanîstanê.]] {{Gotara sereke|Erdnîgariya Yewnanîstan}} Yewnanistan pir gir e û peravê wê bi kûr ve girêdayî ye, ku bi çiyayên hundurê wê ve girêdayî ye ku beşek ji pergala çiyayan e ku piraniya [[Nivgirava Balkan]] digire. Rêzeya çiyayên herî mezin li Yewnanîstanê çiyayên navendî yên [[Pindos]] ye ku, mîna piraniya rêzeçiyayên li Yewnanîstanê, rêyek bakur-rojava-başûrrojhilat heye. Zincîre çiyayên ku ji Pindosê derdikevin, di nav deryayê de dirêj dibin û di navbera wan de [[berbar]] û [[Vîk (erdnîgarî)|kevz]] çêdibin. Di heman demê de li ser [[Peloponnesos]], li Deryaya Îyon û li Deryaya Egeyê, rêzeçiyayên çiyayan zincîre û rêzên giravên bi heman dirêjbûnê pêk tînin. Du ji şaxên Pindo, [[Çiyayên Cambunian|Çiyayên Kambunian]] û [[Çiyayên Kerauian]], li rojhilat û rojava proje dikin, ku li bakurê [[Thessalya]] sînorek xwezayî pêk tînin. Erdhej û bi rêjeyek pir kêmtir, teqînên volkanîk çêdibin. Çiyayê Yewnanîstanê yê herî bilind [[Olympos]] 2,917 metre ye. Yewnanistan xwediyê [[ avhewaya Deryaya Navîn]] ye, lê bi cudahiyên mezin di navbera bakur û başûrê welêt û di navbera çiya û peravê û hundur de. Berf û qeşa li herêmên çiyayî yên bilind belav in lê li Yewnanîstanê yên mayî jî çêdibin. Bayên sar, hem ji çiyayan û hem jî ji deryayê, germahiya havînê bi gelemperî nerm dike, ku tê vê wateyê ku avhewa Yewnanîstanê di navbera demsalên havîn û zivistanê de bi nermî diguhere. Lê li gelek geliyan germahî û ziwabûna havînê dibe pirsgirêkek mezin û li gelek deveran di navbera destpêka meha Hezîranê û dawiya meha Tebaxê de qet baran nabare.<ref name=":0" /> Tenê newalên çemên mezin ji bo çandiniya dexl guncan in. Avhewaya Yewnanîstanê kevneşopiyeke dirêj a rezvanî û fêkîkirina rezvaniyê afirandiye: [[zeytûn]], hêjîr, [[porteqal]], [[lîmon]] û [[pişk]]. Di nav cureyên daran de cureyên [[Girûz cins|birrûz]], [[Bîh (dar)|bihîn]] û [[çem]] hene. Lêbelê, daristana li Yewnanîstanê bi giranî tê hilweşandin, ku di nav tiştên din de di demsala havînê de dibe sedema ziwabûnê. == Dewlet û siyaset == {{Gotara sereke|Siyaseta Yewnanîstan}} [[Wêne: Hellenic Parliament from high above.jpg |thumb|Parlamentoya Yewnanîstanê li navenda Atînayê.]] Yewnanistan Komara Parlementerî ye. [[Destûra Bingehîn|Destûra bingehîn]] ji sala 1975an ve mafên medenî yên berfireh [[Hemwelatî|welatî]] dide welêt û dibêje ku serokê welêt ([[serokê dewletê]]) divê ji hêla [[parlamento]]yê ve, bi rêya [[parlamento]]yê were hilbijartin. Lêbelê, di jiyana siyasî de rola navendî di destê [[Serokwezîrê Yewnanîstan|serokwezîrê welat]] de ye û serok bi giranî xwedî erkên merasîmê ye. Serokkomar her pênc salan carekê tê hilbijartin û tenê carekê dikare were hilbijartin. Endamên meclîsa li Yewnanîstanê [[Parlamentoya Yekdem|Parlamentoyê]] (''Vouli ton Ellinon'') her çar salan carekê têne tayîn kirin (heya ku hilbijartinên nû neyên kirin). Yewnanîstan [[pergala hilbijartinê ya rêjeyî]] tevlihev bikar tîne ku garantî dike ku partiya ku di hilbijartinan de herî zêde deng bidest bixe jî herî zêde di parlamentoyê de cîh bigire. Partiyek ji bo ku bikeve parlamentoyê divê herî kêm %3 dengan bistîne. Partiya ku di hilbijartinan de herî zêde dengan bigire, ji 300 erkên Riksdagê 50 erkên xwe bixwe distîne. Erkên din li gorî dengên ku hatine wergirtin bi rêje têne dabeş kirin. Ev tê wê wateyê ku partiyeke ku di hilbijartinan de %41ê dengan bi dest bixe û partiya herî mezin be jî bi 152 kursiyan piraniya xwe di parlamentoyê de bidest dixe. 50 + (41% ji 250 = 102,5) = 152 Di hilbijartinên parlementoya 2019an de, partiya muhafazakar [[Demokrasiya Nû (Yewnanistan)|Demokrasiya Nû]] ji sedî 40 ê dengan stendibû, ji sedî 28,5 ji bo serokwezîrê niha [[Alexis Tsipras]] partiya [[Syriza]]. Demokrasiya Nû piraniya xwe di parlamentoyê de bi dest xist û [[Kyriakos Mitsotakis]] bû serokwezîrê nû. == Demografî == {{Gotara sereke|Demografiya Yewnanîstanê}} Di sala 2001 de, Yewnanîstanê 10,934,020 niştecîh bû, ji wan 58,8% li bajaran û 28,4% li herêmên gundewarî dijiyan. Nifûsa du bajarên mezin ên Yewnanîstanê, [[Atîna]] û [[Selans]], hema hema 4 mîlyon bû. Her çend nifûsa Yewnanîstanê hîn zêde dibe jî, ew dest bi pirsgirêkên demografîk kiriye: 2002 sala yekem bû ku tê de rêjeya mirinê ji rêjeya jidayikbûnê zêdetir bû. Li Yewnanîstanê îro jimareke mezin ji koçberan hene, ku derdora 65% ji wan ji [[Albanya]] ne. Dema ku sînorê Yewnan-Albanîstan hate vekirin, rayedarên Yewnanî ji bo koçberiya girseyî ya ku çêbû, ne amade bûn, û koçberiya mezin a ji Albanya piştî hilweşîna komunîzmê bû sedema nakokiyên etnîkî li Yewnanîstanê. Lêbelê, îro piraniya Yewnaniyan girîngiya Albanî ji bo aboriya Yewnanîstanê qebûl kirine, û gelek werzîşvanên serketî yên îroyîn ên Arnavut-Yewnan di salên 1990-an de hatine Yunanîstanê. Li Yewnanîstanê jî gelek komên koçber ên piçûk hene ku ji [[Bulgaristan|Bulgarya]], [[Romanya]], [[Ukrayna]], [[Belarûs]], [[Gurcistan]], [[Efxanistan|Afganîstan]] û Pakistan. Lêbelê, hejmara koçberên li Yewnanîstanê dijwar e ku were texmîn kirin ji ber ku piraniya wan ne xwediyê destûra rûniştinê ne û di ti îstatîstîkî de xuya nakin. Agios Triadas]] li Yewnanistana navendî. Li Yewnanîstanê çend ziman, ol û çandên hindikayiyan hene. Mezintirîn [[Kêmariya neteweyî| hindikahiyên etnîkî]] [[rom]], [[Zimanên slavî|Slavî]] [[Makedonî]] in (bi Yewnaniyên ku jê re Makedonî tê gotin û li parêzgeha Yewnanî ya dijîn. Makedonya li (bakurê Yewnanîstanê), [[Tirk]], [[Alban]] (binihêre [[Albanên Yewnanistanê|Albaniyên li Yewnanîstanê]]), û [[Vlax|Vlax]]. Yewnanîstanê hê jî Peymana Konseya Ewropayê ya li ser Parastina Kêmarên Neteweyî erê nekiriye. Di şûna wê de, welat belgeya Kopenhagê ya [[Rêxistina Ewlekarî û Hevkarîya Ewropayê|OSCE]] îmze kir, ku mafê her kesî dide ku xwe wekî mensûbê neteweyek an hindikahiyek din bide nasîn. Yewnanîstan Peymana Zimanên Herêmî û Kêmaran îmze nekiriye û nepejirandiye. === Ol === Destûra Yewnanî [[azadiya ol]] tam garantî dike û parastinê ji hemî [[baweriyan]] re pêşkêş dike, lê [[Dêra Ortodoks a Yewnanîstan]] wekî ola serdest bi nav dike. Lêbelê, hêza Dêra Yewnanî di tevahiya civakê de derbas dibe. Di vekirina parlamentoyê de, wek hemû vekirina dikanan û pîrozbahiyên din, pîrozkirina kahînan roleke sereke heye. Nêzîkî 95-98% ji hemî Yewnaniyan ji Dêra Yewnanî ya Ortodoks in, lê asta [[laîkbûnê]] di van salên dawî de zêde bûye. Kêmariya olî ya herî mezin [[Îslam|Misilman]] e, ku bi piranî li [[Rojhilata Makedonya û Trakya|Trakya]] tê dîtin. Li [[Katolîk|Katolîk]] û [[Cihûdî|Cihûyan]] li [[Selans]] komên olî yên piçûktir jî hene. Komên din ên piçûktir hewl didin ku ola Yewnanî ya paganî ​​ya kevnar vegerînin.[[Wêne:Attica 06-13 Athens 28 Academy of Athens.jpg|thumb|Akademiya Atînayê saziya lêkolînê ya herî bilind li Yewnanîstanê ye.]] === Perwerde === Wezareta Perwerdehiyê ya Yewnanîstanê ji perwerdehiyê berpirsiyar e û bi [[bac]] pere tê fînanse kirin. Ji ber ku azadiya [[ol]] û ziman li seranserê Yewnanîstanê serdest e, wezaret berpirsiyar e ku ji bo [[perwerde]] komên hindikayiyan (mînak [[Îslam|Misilman]] îmkanên [[perwerde]] hebin). Dibistana seretayî ji [[pêşdibistanê]] ji sê sal û nîv û nehsalî [[dibistana seretayî]] ku di şeş saliya xwe de dest pê dike pêk tê. Di sala 1985an de biryar hat dayîn ku zimanên biyanî jî di perwerdeyê de cih bigirin. Perwerdehiya navîn sê-salî [[Gymnasium|gymnasieutbildning]] dihewîne ku li çar rêzên cihê tê dabeş kirin, lê di heman demê de lîseyek çar-salî bi xwendina êvarê jî heye ji bo kesên ku dixebitin. Pirtûkên dersê li dibistanên dewletê belaş in, lê ji bo materyalên hînkirinê bi gelemperî li dibistanên taybet têne dayîn. Li Yewnanîstanê bi giştî 17 [[zanîngeh]] û [[Kolêj|kolîj]] (1996) bi tevayî 106.000 [[xwendekar]] hene (ji wan derdora 59.000 jin in). Zanîngeha herî mezin [[Zanîngeha Atînayê]] ye ku di sala 1837-an de hatiye damezrandin. Her weha pir gelemperî ye ku ciwan biçin welatên din da ku perwerdehiyên bilind û pêşkeftî bistînin. {{Parêzgehên Yewnanistanê}} == Çand == Yewnanî di dema [[antîk]] de di bin dewletên piçûk ên îzole de dijiyan. Lê ji aliyê ziman, ol û civakeke çandî ya bi hêz ve bûne yek. Di [[Serdema Zêrîn]]n (sedsala 4 û 4an) de ew bûne çandeke dewlemend û tevlihev. Ji bo şaristaniya rojava alîkariyên pir mezin kirine.<ref name="All the World's Countries 2000 Bonnier Lexikon">All the World's Countries 2000 Bonnier Lexikon</ref> Çanda Yewnanîstanê bi wê yekê xuya dike ku welat di navbera Rojhilat û Rojava de ye. Yewnanî bi çand û dîroka xwe pir serbilind in ku wan yekgirtî dihêle. Çanda Yewnanî ji kevneşopî, ol, muzîk, ziman û ne kêmî xwarin û şerab pêk tê. === kevneşopiyên Yewnanî === Pir kevneşopî, hem li ser axa sereke û hem jî li giravan, li ser betlaneyên olî ne. Mînak [[Namesday]] hema ji rojbûnê zêdetir tê pîroz kirin. === Muzîk === Muzîk ji hêla bandorên rojavayî û ji [[Rojhilata Dûr]] ve tête diyar kirin. Stranên gelêrî yên Yewnanî li ku derê welat lê bin, dikarin werin bihîstin. Muzîka Yewnanî ya nûjen bi piranî li ser azadî û berxwedana li dijî [[dîktatoriyê]], pirsgirêkên rojane û li ser evîn û evîna bêbersiv e. Di nav hunermendên îroyîn de mirov dikare bêje: George Dalaras ji hemû hunermendên Yewnanî yên herî navdar û firotan e û 50 sal konser dan û her weha [[Despina Vandi]], [[Nikos Vertis]], [[Nikos Kourkoulis]], Kalomoira, [[Mixalis Xatzigiannis]], [[Pashalis Terzis]], [[Sarbel]], [[Peggy Zina]], [[Nikos Oikonomopoulos]], [[Melina Mercouri]], [[Elli Kokkinou ]], [[Notis Sfakianakis]], [[Sakis Rouvas]], [[Helena Paparizou]] û yên din. === Xwarin === {{Gotara sereke|Pêjgeha Yewnanî}} [[Wêne:GreekSalad.jpg|thumb|Selata Yewnanî.]] Xwarina ji Yewnanîstanê bi giranî li ser sebze û [[goşt]] ye. Hem xwarinên neteweyî û hem jî yên herêmî hene. Meriv nikare seleteya Yewnanî ya klasîk bi [[penîrê feta]], [[zeytûn]], [[xiyar]], tomato, rûnê zeytûnê û Kingminta|oregano tam neke. Dibe ku xwarina herî navdar [[tzatziki]] ye ku ji [[mast]], xiyarê hûrkirî bi [[sîr]] û rûnê zeytûnê pêk tê. Bi nanê teze pijyayî re, bi tercîhî wek destpêk an jî wek xwarinek xwarinê tê pêşkêş kirin. Li xwaringehan, Yewnanî bi gelemperî beşên piçûk ên her tiştê gengaz ferman dikin, û paşê her tiştî parve dikin. Ku her kes qalikê xwe bikar tîne da ku ji lewheyên cûda derxîne, tiştek bê guman e. == Mijarên têkildar == * [[Zimanê yewnanî]] * [[Împeratoriya Bîzansê]] * [[Yewnanistana Kevn]] * [[Yewnaniya kevn]] * [[Yewnanên pontî]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Giredanê derve == {{Commons|Greece}} {{YE}} {{Dewletên Ewropayê}} [[Kategorî:Yewnanistan| ]] [[Kategorî:Dewletên Ewropayê]] gl2fsogrj6gcxj9d2u2xq9otakji9es Neteweyên Yekbûyî 0 8296 1094170 1094038 2022-07-31T16:55:05Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable" width="290px" align="right" border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" style="margin: 0em 0em 1em 1em; background:#f9f9f9; border: 1px #cccccc solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" | align="center" colspan="2"|<big>'''Neteweyên Yekbûyî'''</big> |- | align="center" colspan="2"|<br />[[Wêne:Flag of the United Nations.svg|150px|Ala Neteweyên Yekbûyî]]<br /><small>[[Ala Neteweyên Yekbûyî]]</small> |- | align="center" colspan="2" style="background:#ffffff"|[[Wêne:United Nations (Member States and Territories).svg|245px|Karte der UN-Mitglieder.]] |- valign="top" | '''[[Zimanê fermî]]''' | [[Erebî]], [[Çînî]], [[Îngilîzî]], [[Fransî]], [[Rûsî]], [[Spanî]] |- valign="top" | '''[[Sekreterê giştî]]''' | [[Antonio Guteres]] (ji 2016'a) |- valign="top" | '''[[Damezrandin]]''' | [[26'ê pûşperê]] [[1945]] |- valign="top" | '''Fermîbûna [[Çarta NY]]''' | [[24'ê kewçêrê]] 1945 |- valign="top" | '''[[Welatên endamê Neteweyên Yekbûyî]]''' | [[Mitgliedstaaten der Vereinten Nationen (alphabetisch)|193]] |- valign="top" | '''[[Navenda Neteweyên Yekbûyî]]''' | [[New York City|New York]] ([[DYA]]) |- valign="top" | '''[[Malper]]''' | [http://www.un.org/ www.un.org] |} [[Wêne:Nyc-un-building.jpg|thumb|280px|Qerargeha NYyê li [[New York]]ê ([[DYA|Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]])]] '''Neteweyên Yekbûyî''' ([[Zimanê inglîzî|bi îngilîzî]]: United Nations) rêxistineke navneteweyî ye ku armanca wî parastina aşitî û ewlekariya navneteweyî, pêşxistina têkiliyên dostanenya di navbera gelan de, bidestxistina hevkariya navneteweyî û bibe navendek ji bo lihevkirina kiryarên neteweyan. Neteweyên Yekbûyî, rêxistina navneteweyî ya herî mezin û naskirî ya cîhanê ye. Navenda Neteweyên yekbûyî li ser axa navneteweyî ya li bajarê [[New York City|New Yorkê]] ye û ofîsên din ên sereke li bajarên wek [[Cenevre]], [[Nairobî|Nairobi]], [[Viyana]] û [[Den Haag]] hene. Neteweyên Yekbûyî piştî [[Şerê Cîhanê yê Duyem]] bi armanca pêşîlêgirtina şerên pêşerojê, li cihî [[Komela Gelan]] a ku bêbandor bu hate damezrandin. Di 25ê nîsana sala 1945an de 50 kes li bajarê [[San Francisco|San Franciscoyê]] ji bo konferansekê li hev civiyan û dest bi amadekirina Peymana Neteweyên Yekbûyî kirin ku di 25ê hezîrana sala 1945an de hat qebûlkirin û di 24ê cotmeha sala 1945an de dema ku Neteweyên Yekbûyî dest bi xebatên xwe kir, ket meriyetê. Li gorî Peymannameyê, armancên rêxistinê parastina aştî û ewlehiya navneteweyî, parastina mafên mirovan, gihandina alîkariyên mirovî, pêşvebirina geşedaniya domdar û parastina hiqûqa navneteweyî ye. Di despêka damezrandina saziyê de 51 dewletên dewletên endam hebûn.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20181122092127/http://www.un.org/en/sections/what-we-do/index.html|title=What We Do {{!}} United Nations|date=2018-11-22|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Bi beşdariya [[Sûdana Başûr]] a di sala 2011an de, endamên rêxistinê gihiştin 193 dewletan ku hema hema hemî dewletên serwer ên li cîhanê ne.<ref>{{Cite web|url=https://news.un.org/en/story/2011/07/381552|title=UN welcomes South Sudan as 193rd Member State|date=2011-07-14|website=UN News|language=en|access-date=2022-07-31}}</ref> ==Dîrok== Rêxistina navneteweyî ya nû di navbera şandeyên Çarên Mezin ên Hevalbendan de li Konferansa Dumbarton Oaks ji 21ê îlonê heya 7ê çiriya pêşîn a sala 1944an de hate gotûbêj kirin. Di konfaransê de di navbera wan de li ser pêşniyarên ji bo armanc, avahî û xebata rêxistina navneteweyî ya nû li hevhatinek pêk hat. Beriya ku hemî pirsgirêk bên çareserkirin, konferansa li Yaltayê, pê re gotûbêjên din ên bi Moskowê re pêk hatin. Di 1ê adara 1945an de 21 dewletên din Danezana Neteweyên Yekbûyî îmze kiribûn. == Armanc û Endam == Neteweyên Yekbûyî (NY; bi îngilîzî ''UN'') piştî [[Şerê cîhanî yê duyemîn]] hat damezrandin bi armanca rêgirtina li ber [[ceng]]ên navneteweyî û rêxweşkirina li ber aştiya herherî. Niha hema bêje hemû [[Lîsteya dewletên serbixwe yên cîhanê]] endamên NY ne. == Xebat == Baregeha NY li [[New York]]a [[DYA|Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]] ye. Dewletên endam nûnerên xwe dişînin wê baregehê daku li ser mijarên [[cîhan]]î gotûbêjan bikin û birryaran bidin. == Dezgehên NY == Neteweyên Yekbûyî şeş dezgehên bingehîn û jimareyek mezin jî dezgehên taybet hene. === Dezgehên bingehîn yên NY === * [[Encûmena Giştî ya Neteweyên Yekbûyî]] * [[Encûmena Asayîşê ya Neteweyên Yekbûyî]] * [[Sekreteriya Neteweyên Yekbûyî]] * [[Dadgeha Navneteweyî]] * [[Encûmena Spartinê]] (''êdî naxebite'') * [[Encûmena Aborî û Civakî]] === Dezgehên taybet yên NY === Dezgehên taybet yên Neteweyên Yekbûyî: * [[Fona Zarrokan ya Neteweyên Yekbûyî]] ([[UNICEF]]) * [[Rêkxistina Saxlemiyê ya Cîhanî]] ([[WHO]]) * [[Rêkxistina Qût û Çandinê]] ([[FAO]]) * [[Rêkxistina Perwerdeyî, Zanistî û Çandeyî ya Neteweyên Yekbûyî]] ([[UNESCO]]) * [[Rêkxistina Karî ya Navneteweyî]] ([[ILO]]) * [[Fona Diravî ya Navneteweyî]] ([[IMF]]) ==Çavkanî== {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://www.un.org Malpera NY] [[Kategorî:Rêxistinên navneteweyî]] 7edo1e1w9kxedfmbjnrui73ky5ey0qy 1094172 1094170 2022-07-31T17:03:48Z Penaber49 39672 /* Dîrok */ wikitext text/x-wiki {| class="wikitable" width="290px" align="right" border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" style="margin: 0em 0em 1em 1em; background:#f9f9f9; border: 1px #cccccc solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" | align="center" colspan="2"|<big>'''Neteweyên Yekbûyî'''</big> |- | align="center" colspan="2"|<br />[[Wêne:Flag of the United Nations.svg|150px|Ala Neteweyên Yekbûyî]]<br /><small>[[Ala Neteweyên Yekbûyî]]</small> |- | align="center" colspan="2" style="background:#ffffff"|[[Wêne:United Nations (Member States and Territories).svg|245px|Karte der UN-Mitglieder.]] |- valign="top" | '''[[Zimanê fermî]]''' | [[Erebî]], [[Çînî]], [[Îngilîzî]], [[Fransî]], [[Rûsî]], [[Spanî]] |- valign="top" | '''[[Sekreterê giştî]]''' | [[Antonio Guteres]] (ji 2016'a) |- valign="top" | '''[[Damezrandin]]''' | [[26'ê pûşperê]] [[1945]] |- valign="top" | '''Fermîbûna [[Çarta NY]]''' | [[24'ê kewçêrê]] 1945 |- valign="top" | '''[[Welatên endamê Neteweyên Yekbûyî]]''' | [[Mitgliedstaaten der Vereinten Nationen (alphabetisch)|193]] |- valign="top" | '''[[Navenda Neteweyên Yekbûyî]]''' | [[New York City|New York]] ([[DYA]]) |- valign="top" | '''[[Malper]]''' | [http://www.un.org/ www.un.org] |} [[Wêne:Nyc-un-building.jpg|thumb|280px|Qerargeha NYyê li [[New York]]ê ([[DYA|Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]])]] '''Neteweyên Yekbûyî''' ([[Zimanê inglîzî|bi îngilîzî]]: United Nations) rêxistineke navneteweyî ye ku armanca wî parastina aşitî û ewlekariya navneteweyî, pêşxistina têkiliyên dostanenya di navbera gelan de, bidestxistina hevkariya navneteweyî û bibe navendek ji bo lihevkirina kiryarên neteweyan. Neteweyên Yekbûyî, rêxistina navneteweyî ya herî mezin û naskirî ya cîhanê ye. Navenda Neteweyên yekbûyî li ser axa navneteweyî ya li bajarê [[New York City|New Yorkê]] ye û ofîsên din ên sereke li bajarên wek [[Cenevre]], [[Nairobî|Nairobi]], [[Viyana]] û [[Den Haag]] hene. Neteweyên Yekbûyî piştî [[Şerê Cîhanê yê Duyem]] bi armanca pêşîlêgirtina şerên pêşerojê, li cihî [[Komela Gelan]] a ku bêbandor bu hate damezrandin. Di 25ê nîsana sala 1945an de 50 kes li bajarê [[San Francisco|San Franciscoyê]] ji bo konferansekê li hev civiyan û dest bi amadekirina Peymana Neteweyên Yekbûyî kirin ku di 25ê hezîrana sala 1945an de hat qebûlkirin û di 24ê cotmeha sala 1945an de dema ku Neteweyên Yekbûyî dest bi xebatên xwe kir, ket meriyetê. Li gorî Peymannameyê, armancên rêxistinê parastina aştî û ewlehiya navneteweyî, parastina mafên mirovan, gihandina alîkariyên mirovî, pêşvebirina geşedaniya domdar û parastina hiqûqa navneteweyî ye. Di despêka damezrandina saziyê de 51 dewletên dewletên endam hebûn.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20181122092127/http://www.un.org/en/sections/what-we-do/index.html|title=What We Do {{!}} United Nations|date=2018-11-22|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Bi beşdariya [[Sûdana Başûr]] a di sala 2011an de, endamên rêxistinê gihiştin 193 dewletan ku hema hema hemî dewletên serwer ên li cîhanê ne.<ref>{{Cite web|url=https://news.un.org/en/story/2011/07/381552|title=UN welcomes South Sudan as 193rd Member State|date=2011-07-14|website=UN News|language=en|access-date=2022-07-31}}</ref> ==Dîrok== Rêxistina navneteweyî ya nû di navbera şandeyên Çarên Mezin ên Hevalbendan de li Konferansa Dumbarton Oaks ji 21ê îlonê heya 7ê çiriya pêşîn a sala 1944an de hate gotûbêj kirin. Di konfaransê de di navbera wan de li ser pêşniyarên ji bo armanc, avahî û xebata rêxistina navneteweyî ya nû li hevhatinek pêk hat. Beriya ku hemî pirsgirêk bên çareserkirin, konferansa li Yaltayê, pê re gotûbêjên din ên bi Moskowê re pêk hatin. Di 1ê adara 1945an de 21 dewletên din Danezana Neteweyên Yekbûyî îmze kiribûn. Piştî çend mehan Konferansa Neteweyên Yekbûyî ya li ser Rêxistina Navneteweyî li San Francisco, di 25ê nîsana sala 1945an de, bi beşdariya 50 endam û hejmarek ji rêxistinên nehikûmî vebûn. Çar welatên mezin ên sponsor welatên din vexwendibûn ku beşdar bibin û serokên şandên her çaran serokatiya civînên giştî kirin. Winston Churchill ji Roosevelt xwest ku piştî rizgarkirina Parîsê di Tebaxa sala 1944an de, Fransa vegerîne statuya hêzeke mezin. Amadekirina Peymana Neteweyên Yekgirtî di nav du mehên pêş de bi dawî bû û di 26ê hezîrana sala 1945an de ji aliyê nûnerên 50 welatan ve hat îmzekirin. Jan Smuts nivîskarê sereke yê pêşnûmeyê bû. == Armanc û Endam == Neteweyên Yekbûyî (NY; bi îngilîzî ''UN'') piştî [[Şerê cîhanî yê duyemîn]] hat damezrandin bi armanca rêgirtina li ber [[ceng]]ên navneteweyî û rêxweşkirina li ber aştiya herherî. Niha hema bêje hemû [[Lîsteya dewletên serbixwe yên cîhanê]] endamên NY ne. == Xebat == Baregeha NY li [[New York]]a [[DYA|Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]] ye. Dewletên endam nûnerên xwe dişînin wê baregehê daku li ser mijarên [[cîhan]]î gotûbêjan bikin û birryaran bidin. == Dezgehên NY == Neteweyên Yekbûyî şeş dezgehên bingehîn û jimareyek mezin jî dezgehên taybet hene. === Dezgehên bingehîn yên NY === * [[Encûmena Giştî ya Neteweyên Yekbûyî]] * [[Encûmena Asayîşê ya Neteweyên Yekbûyî]] * [[Sekreteriya Neteweyên Yekbûyî]] * [[Dadgeha Navneteweyî]] * [[Encûmena Spartinê]] (''êdî naxebite'') * [[Encûmena Aborî û Civakî]] === Dezgehên taybet yên NY === Dezgehên taybet yên Neteweyên Yekbûyî: * [[Fona Zarrokan ya Neteweyên Yekbûyî]] ([[UNICEF]]) * [[Rêkxistina Saxlemiyê ya Cîhanî]] ([[WHO]]) * [[Rêkxistina Qût û Çandinê]] ([[FAO]]) * [[Rêkxistina Perwerdeyî, Zanistî û Çandeyî ya Neteweyên Yekbûyî]] ([[UNESCO]]) * [[Rêkxistina Karî ya Navneteweyî]] ([[ILO]]) * [[Fona Diravî ya Navneteweyî]] ([[IMF]]) ==Çavkanî== {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://www.un.org Malpera NY] [[Kategorî:Rêxistinên navneteweyî]] gou4jzdbze1f7yqxwwf1hw473kjbzi9 1094173 1094172 2022-07-31T17:12:07Z Penaber49 39672 /* Dîrok */ wikitext text/x-wiki {| class="wikitable" width="290px" align="right" border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" style="margin: 0em 0em 1em 1em; background:#f9f9f9; border: 1px #cccccc solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" | align="center" colspan="2"|<big>'''Neteweyên Yekbûyî'''</big> |- | align="center" colspan="2"|<br />[[Wêne:Flag of the United Nations.svg|150px|Ala Neteweyên Yekbûyî]]<br /><small>[[Ala Neteweyên Yekbûyî]]</small> |- | align="center" colspan="2" style="background:#ffffff"|[[Wêne:United Nations (Member States and Territories).svg|245px|Karte der UN-Mitglieder.]] |- valign="top" | '''[[Zimanê fermî]]''' | [[Erebî]], [[Çînî]], [[Îngilîzî]], [[Fransî]], [[Rûsî]], [[Spanî]] |- valign="top" | '''[[Sekreterê giştî]]''' | [[Antonio Guteres]] (ji 2016'a) |- valign="top" | '''[[Damezrandin]]''' | [[26'ê pûşperê]] [[1945]] |- valign="top" | '''Fermîbûna [[Çarta NY]]''' | [[24'ê kewçêrê]] 1945 |- valign="top" | '''[[Welatên endamê Neteweyên Yekbûyî]]''' | [[Mitgliedstaaten der Vereinten Nationen (alphabetisch)|193]] |- valign="top" | '''[[Navenda Neteweyên Yekbûyî]]''' | [[New York City|New York]] ([[DYA]]) |- valign="top" | '''[[Malper]]''' | [http://www.un.org/ www.un.org] |} [[Wêne:Nyc-un-building.jpg|thumb|280px|Qerargeha NYyê li [[New York]]ê ([[DYA|Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]])]] '''Neteweyên Yekbûyî''' ([[Zimanê inglîzî|bi îngilîzî]]: United Nations) rêxistineke navneteweyî ye ku armanca wî parastina aşitî û ewlekariya navneteweyî, pêşxistina têkiliyên dostanenya di navbera gelan de, bidestxistina hevkariya navneteweyî û bibe navendek ji bo lihevkirina kiryarên neteweyan. Neteweyên Yekbûyî, rêxistina navneteweyî ya herî mezin û naskirî ya cîhanê ye. Navenda Neteweyên yekbûyî li ser axa navneteweyî ya li bajarê [[New York City|New Yorkê]] ye û ofîsên din ên sereke li bajarên wek [[Cenevre]], [[Nairobî|Nairobi]], [[Viyana]] û [[Den Haag]] hene. Neteweyên Yekbûyî piştî [[Şerê Cîhanê yê Duyem]] bi armanca pêşîlêgirtina şerên pêşerojê, li cihî [[Komela Gelan]] a ku bêbandor bu hate damezrandin. Di 25ê nîsana sala 1945an de 50 kes li bajarê [[San Francisco|San Franciscoyê]] ji bo konferansekê li hev civiyan û dest bi amadekirina Peymana Neteweyên Yekbûyî kirin ku di 25ê hezîrana sala 1945an de hat qebûlkirin û di 24ê cotmeha sala 1945an de dema ku Neteweyên Yekbûyî dest bi xebatên xwe kir, ket meriyetê. Li gorî Peymannameyê, armancên rêxistinê parastina aştî û ewlehiya navneteweyî, parastina mafên mirovan, gihandina alîkariyên mirovî, pêşvebirina geşedaniya domdar û parastina hiqûqa navneteweyî ye. Di despêka damezrandina saziyê de 51 dewletên dewletên endam hebûn.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20181122092127/http://www.un.org/en/sections/what-we-do/index.html|title=What We Do {{!}} United Nations|date=2018-11-22|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Bi beşdariya [[Sûdana Başûr]] a di sala 2011an de, endamên rêxistinê gihiştin 193 dewletan ku hema hema hemî dewletên serwer ên li cîhanê ne.<ref>{{Cite web|url=https://news.un.org/en/story/2011/07/381552|title=UN welcomes South Sudan as 193rd Member State|date=2011-07-14|website=UN News|language=en|access-date=2022-07-31}}</ref> ==Dîrok== Rêxistina navneteweyî ya nû di navbera şandeyên Çarên Mezin ên Hevalbendan de li Konferansa Dumbarton Oaks ji 21ê îlonê heya 7ê çiriya pêşîn a sala 1944an de hate gotûbêj kirin. Di konfaransê de di navbera wan de li ser pêşniyarên ji bo armanc, avahî û xebata rêxistina navneteweyî ya nû li hevhatinek pêk hat. Beriya ku hemî pirsgirêk bên çareserkirin, konferansa li Yaltayê, pê re gotûbêjên din ên bi Moskowê re pêk hatin. Di 1ê adara 1945an de 21 dewletên din Danezana Neteweyên Yekbûyî îmze kiribûn. Piştî çend mehan Konferansa Neteweyên Yekbûyî ya li ser Rêxistina Navneteweyî li San Francisco, di 25ê nîsana sala 1945an de, bi beşdariya 50 endam û hejmarek ji rêxistinên nehikûmî vebûn. Çar welatên mezin ên sponsor welatên din vexwendibûn ku beşdar bibin û serokên şandên her çaran serokatiya civînên giştî kirin. Winston Churchill ji Roosevelt xwest ku piştî rizgarkirina Parîsê di Tebaxa sala 1944an de, Fransa vegerîne statuya hêzeke mezin. Amadekirina Peymana Neteweyên Yekgirtî di nav du mehên pêş de bi dawî bû û di 26ê hezîrana sala 1945an de ji aliyê nûnerên 50 welatan ve hat îmzekirin. Jan Smuts nivîskarê sereke yê pêşnûmeyê bû. Neteweyên Yekbûyî di 24ê cotmeha sala 1945an de bi erêkirina peymannameyê ji aliyê pênc endamên daîmî yên Konseya Ewlekariyê-Amerîka, Brîtanya, Fransa, Yekîtiya Sovyetan û Komara Çîn û ji aliyê piraniya welatên din ve û bi piraniya 46 îmzekerên din ve, bi awayekî fermî hate damezrandin. == Armanc û Endam == Neteweyên Yekbûyî (NY; bi îngilîzî ''UN'') piştî [[Şerê cîhanî yê duyemîn]] hat damezrandin bi armanca rêgirtina li ber [[ceng]]ên navneteweyî û rêxweşkirina li ber aştiya herherî. Niha hema bêje hemû [[Lîsteya dewletên serbixwe yên cîhanê]] endamên NY ne. == Xebat == Baregeha NY li [[New York]]a [[DYA|Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]] ye. Dewletên endam nûnerên xwe dişînin wê baregehê daku li ser mijarên [[cîhan]]î gotûbêjan bikin û birryaran bidin. == Dezgehên NY == Neteweyên Yekbûyî şeş dezgehên bingehîn û jimareyek mezin jî dezgehên taybet hene. === Dezgehên bingehîn yên NY === * [[Encûmena Giştî ya Neteweyên Yekbûyî]] * [[Encûmena Asayîşê ya Neteweyên Yekbûyî]] * [[Sekreteriya Neteweyên Yekbûyî]] * [[Dadgeha Navneteweyî]] * [[Encûmena Spartinê]] (''êdî naxebite'') * [[Encûmena Aborî û Civakî]] === Dezgehên taybet yên NY === Dezgehên taybet yên Neteweyên Yekbûyî: * [[Fona Zarrokan ya Neteweyên Yekbûyî]] ([[UNICEF]]) * [[Rêkxistina Saxlemiyê ya Cîhanî]] ([[WHO]]) * [[Rêkxistina Qût û Çandinê]] ([[FAO]]) * [[Rêkxistina Perwerdeyî, Zanistî û Çandeyî ya Neteweyên Yekbûyî]] ([[UNESCO]]) * [[Rêkxistina Karî ya Navneteweyî]] ([[ILO]]) * [[Fona Diravî ya Navneteweyî]] ([[IMF]]) ==Çavkanî== {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://www.un.org Malpera NY] [[Kategorî:Rêxistinên navneteweyî]] r8kou17g60hmbqoswucxzlwdmx80yy8 1094174 1094173 2022-07-31T17:21:54Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable" width="290px" align="right" border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" style="margin: 0em 0em 1em 1em; background:#f9f9f9; border: 1px #cccccc solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" | align="center" colspan="2"|<big>'''Neteweyên Yekbûyî'''</big> |- | align="center" colspan="2"|<br />[[Wêne:Flag of the United Nations.svg|150px|Ala Neteweyên Yekbûyî]]<br /><small>[[Ala Neteweyên Yekbûyî]]</small> |- | align="center" colspan="2" style="background:#ffffff"|[[Wêne:United Nations (Member States and Territories).svg|245px|Karte der UN-Mitglieder.]] |- valign="top" | '''[[Zimanê fermî]]''' | [[Erebî]], [[Çînî]], [[Îngilîzî]], [[Fransî]], [[Rûsî]], [[Spanî]] |- valign="top" | '''[[Sekreterê giştî]]''' | [[Antonio Guteres]] (ji 2016'a) |- valign="top" | '''[[Damezrandin]]''' | [[26'ê pûşperê]] [[1945]] |- valign="top" | '''Fermîbûna [[Çarta NY]]''' | [[24'ê kewçêrê]] 1945 |- valign="top" | '''[[Welatên endamê Neteweyên Yekbûyî]]''' | [[Mitgliedstaaten der Vereinten Nationen (alphabetisch)|193]] |- valign="top" | '''[[Navenda Neteweyên Yekbûyî]]''' | [[New York City|New York]] ([[DYA]]) |- valign="top" | '''[[Malper]]''' | [http://www.un.org/ www.un.org] |} [[Wêne:Nyc-un-building.jpg|thumb|280px|Qerargeha NYyê li [[New York]]ê ([[DYA|Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]])]] '''Neteweyên Yekbûyî''' ([[Zimanê inglîzî|bi îngilîzî]]: United Nations) rêxistineke navneteweyî ye ku armanca wî parastina aşitî û ewlekariya navneteweyî, pêşxistina têkiliyên dostanenya di navbera gelan de, bidestxistina hevkariya navneteweyî û bibe navendek ji bo lihevkirina kiryarên neteweyan. Neteweyên Yekbûyî, rêxistina navneteweyî ya herî mezin û naskirî ya cîhanê ye. Navenda Neteweyên yekbûyî li ser axa navneteweyî ya li bajarê [[New York City|New Yorkê]] ye û ofîsên din ên sereke li bajarên wek [[Cenevre]], [[Nairobî|Nairobi]], [[Viyana]] û [[Den Haag]] hene. Neteweyên Yekbûyî piştî [[Şerê Cîhanê yê Duyem]] bi armanca pêşîlêgirtina şerên pêşerojê, li cihî [[Komela Gelan]] a ku bêbandor bu hate damezrandin. Di 25ê nîsana sala 1945an de 50 kes li bajarê [[San Francisco|San Franciscoyê]] ji bo konferansekê li hev civiyan û dest bi amadekirina Peymana Neteweyên Yekbûyî kirin ku di 25ê hezîrana sala 1945an de hat qebûlkirin û di 24ê cotmeha sala 1945an de dema ku Neteweyên Yekbûyî dest bi xebatên xwe kir, ket meriyetê. Li gorî Peymannameyê, armancên rêxistinê parastina aştî û ewlehiya navneteweyî, parastina mafên mirovan, gihandina alîkariyên mirovî, pêşvebirina geşedaniya domdar û parastina hiqûqa navneteweyî ye. Di despêka damezrandina saziyê de 51 dewletên dewletên endam hebûn.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20181122092127/http://www.un.org/en/sections/what-we-do/index.html|title=What We Do {{!}} United Nations|date=2018-11-22|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Bi beşdariya [[Sûdana Başûr]] a di sala 2011an de, endamên rêxistinê gihiştin 193 dewletan ku hema hema hemî dewletên serwer ên li cîhanê ne.<ref>{{Cite web|url=https://news.un.org/en/story/2011/07/381552|title=UN welcomes South Sudan as 193rd Member State|date=2011-07-14|website=UN News|language=en|access-date=2022-07-31}}</ref> ==Dîrok== Rêxistina navneteweyî ya nû di navbera şandeyên Çarên Mezin ên Hevalbendan de li Konferansa Dumbarton Oaks ji 21ê îlonê heya 7ê çiriya pêşîn a sala 1944an de hate gotûbêj kirin. Di konfaransê de di navbera wan de li ser pêşniyarên ji bo armanc, avahî û xebata rêxistina navneteweyî ya nû li hevhatinek pêk hat.<ref>{{Citation|last=National Archives and Records Administration|title=ALLIES STUDY POST-WAR SECURITY [ETC.]|date=1944|url=http://archive.org/details/gov.archives.arc.39024|language=English|access-date=2022-07-31}}</ref> Beriya ku hemî pirsgirêk bên çareserkirin, konferansa li [[Yalta|Yaltayê]], pê re gotûbêjên din ên bi [[Mosko|Moskowê]] re pêk hatin.<ref>{{Cite book|url=http://archive.org/details/witnesstohistory00bohl|title=Witness to history, 1929-1969|last=Bohlen|first=Charles E. (Charles Eustis)|date=1973|publisher=New York, Norton|others=Internet Archive|isbn=978-0-393-07476-5}}</ref> Di 1ê adara 1945an de 21 dewletên din [[Danezana Neteweyên Yekbûyî]] îmze kiribûn.<ref>{{Cite journal|date=2022-07-31|title=United Nations|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=United_Nations&oldid=1101529456|journal=Wikipedia|language=en}}</ref> Piştî çend mehan Konferansa Neteweyên Yekbûyî ya li ser Rêxistina Navneteweyî li San Francisco, di 25ê nîsana sala 1945an de, bi beşdariya 50 endam û hejmarek ji rêxistinên nehikûmî vebûn.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20170204151003/http://www.un.org/en/charter-united-nations/|title=Charter of the United Nations {{!}} United Nations|date=2017-02-04|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Çar welatên mezin ên sponsor welatên din vexwendibûn ku beşdar bibin û serokên şandên her çaran serokatiya civînên giştî kirin. [[Winston Churchill]] ji [[Franklin D. Roosevelt|Roosevelt]] xwest ku piştî rizgarkirina [[Parîs|Parîsê]] di tebaxa sala 1944an de, [[Fransa]]<nowiki/>yê vegerîne statuya hêzeke mezin. Amadekirina Peymana Neteweyên Yekgirtî di nav du mehên pêş de bi dawî bû û di 26ê hezîrana sala 1945an de ji aliyê nûnerên 50 welatan ve hat îmzekirin. [[Jan Smuts]] nivîskarê sereke yê pêşnûmeyê bû. Neteweyên Yekbûyî di 24ê cotmeha sala 1945an de bi erêkirina peymannameyê ji aliyê pênc endamên daîmî yên Konseya Ewlekariyê-[[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê|Amerîka]], [[Keyaniya Yekbûyî|Brîtanya]], [[Fransa]], [[Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst|Yekîtiya Sovyetan]] û [[Taywan|Komara Çîn]] û ji aliyê piraniya welatên din ve û bi piraniya 46 îmzekaran ve, bi awayekî fermî hate damezrandin.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20171027013705/http://www.un.org/en/sections/history/milestones-1941-1950/index.html|title=Milestones 1941-1950 {{!}} United Nations|date=2017-10-27|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> == Armanc û Endam == Neteweyên Yekbûyî (NY; bi îngilîzî ''UN'') piştî [[Şerê cîhanî yê duyemîn]] hat damezrandin bi armanca rêgirtina li ber [[ceng]]ên navneteweyî û rêxweşkirina li ber aştiya herherî. Niha hema bêje hemû [[Lîsteya dewletên serbixwe yên cîhanê]] endamên NY ne. == Xebat == Baregeha NY li [[New York]]a [[DYA|Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]] ye. Dewletên endam nûnerên xwe dişînin wê baregehê daku li ser mijarên [[cîhan]]î gotûbêjan bikin û birryaran bidin. == Dezgehên NY == Neteweyên Yekbûyî şeş dezgehên bingehîn û jimareyek mezin jî dezgehên taybet hene. === Dezgehên bingehîn yên NY === * [[Encûmena Giştî ya Neteweyên Yekbûyî]] * [[Encûmena Asayîşê ya Neteweyên Yekbûyî]] * [[Sekreteriya Neteweyên Yekbûyî]] * [[Dadgeha Navneteweyî]] * [[Encûmena Spartinê]] (''êdî naxebite'') * [[Encûmena Aborî û Civakî]] === Dezgehên taybet yên NY === Dezgehên taybet yên Neteweyên Yekbûyî: * [[Fona Zarrokan ya Neteweyên Yekbûyî]] ([[UNICEF]]) * [[Rêkxistina Saxlemiyê ya Cîhanî]] ([[WHO]]) * [[Rêkxistina Qût û Çandinê]] ([[FAO]]) * [[Rêkxistina Perwerdeyî, Zanistî û Çandeyî ya Neteweyên Yekbûyî]] ([[UNESCO]]) * [[Rêkxistina Karî ya Navneteweyî]] ([[ILO]]) * [[Fona Diravî ya Navneteweyî]] ([[IMF]]) ==Çavkanî== {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://www.un.org Malpera NY] [[Kategorî:Rêxistinên navneteweyî]] ebya6auwa3fhkc7jehl9kvk4o4nknx1 1094185 1094174 2022-07-31T18:16:46Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable" width="290px" align="right" border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" style="margin: 0em 0em 1em 1em; background:#f9f9f9; border: 1px #cccccc solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" | align="center" colspan="2"|<big>'''Neteweyên Yekbûyî'''</big> |- | align="center" colspan="2"|<br />[[Wêne:Flag of the United Nations.svg|150px|Ala Neteweyên Yekbûyî]]<br /><small>[[Ala Neteweyên Yekbûyî]]</small> |- | align="center" colspan="2" style="background:#ffffff"|[[Wêne:United Nations (Member States and Territories).svg|245px|Karte der UN-Mitglieder.]] |- valign="top" | '''[[Zimanê fermî]]''' | [[Erebî]], [[Çînî]], [[Îngilîzî]], [[Fransî]], [[Rûsî]], [[Spanî]] |- valign="top" | '''[[Sekreterê giştî]]''' | [[Antonio Guteres]] (ji 2016'a) |- valign="top" | '''[[Damezrandin]]''' | [[26'ê pûşperê]] [[1945]] |- valign="top" | '''Fermîbûna [[Çarta NY]]''' | [[24'ê kewçêrê]] 1945 |- valign="top" | '''[[Welatên endamê Neteweyên Yekbûyî]]''' | [[Mitgliedstaaten der Vereinten Nationen (alphabetisch)|193]] |- valign="top" | '''[[Navenda Neteweyên Yekbûyî]]''' | [[New York City|New York]] ([[DYA]]) |- valign="top" | '''[[Malper]]''' | [http://www.un.org/ www.un.org] |} [[Wêne:Nyc-un-building.jpg|thumb|280px|Qerargeha NYyê li [[New York]]ê ([[DYA|Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]])]] '''Neteweyên Yekbûyî''' ([[Zimanê inglîzî|bi îngilîzî]]: United Nations) rêxistineke navneteweyî ye ku armanca wî parastina aşitî û ewlekariya navneteweyî, pêşxistina têkiliyên dostanenya di navbera gelan de, bidestxistina hevkariya navneteweyî û bibe navendek ji bo lihevkirina kiryarên neteweyan. Neteweyên Yekbûyî, rêxistina navneteweyî ya herî mezin û naskirî ya cîhanê ye. Navenda Neteweyên yekbûyî li ser axa navneteweyî ya li bajarê [[New York City|New Yorkê]] ye û ofîsên din ên sereke li bajarên wek [[Cenevre]], [[Nairobî|Nairobi]], [[Viyana]] û [[Den Haag]] hene. Neteweyên Yekbûyî piştî [[Şerê Cîhanê yê Duyem]] bi armanca pêşîlêgirtina şerên pêşerojê, li cihî [[Komela Gelan]] a ku bêbandor bu hate damezrandin. Di 25ê nîsana sala 1945an de 50 kes li bajarê [[San Francisco|San Franciscoyê]] ji bo konferansekê li hev civiyan û dest bi amadekirina Peymana Neteweyên Yekbûyî kirin ku di 25ê hezîrana sala 1945an de hat qebûlkirin û di 24ê cotmeha sala 1945an de dema ku Neteweyên Yekbûyî dest bi xebatên xwe kir, ket meriyetê. Li gorî Peymannameyê, armancên rêxistinê parastina aştî û ewlehiya navneteweyî, parastina mafên mirovan, gihandina alîkariyên mirovî, pêşvebirina geşedaniya domdar û parastina hiqûqa navneteweyî ye. Di despêka damezrandina saziyê de 51 dewletên dewletên endam hebûn.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20181122092127/http://www.un.org/en/sections/what-we-do/index.html|title=What We Do {{!}} United Nations|date=2018-11-22|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Bi beşdariya [[Sûdana Başûr]] a di sala 2011an de, endamên rêxistinê gihiştin 193 dewletan ku hema hema hemî dewletên serwer ên li cîhanê ne.<ref>{{Cite web|url=https://news.un.org/en/story/2011/07/381552|title=UN welcomes South Sudan as 193rd Member State|date=2011-07-14|website=UN News|language=en|access-date=2022-07-31}}</ref> ==Dîrok== Rêxistina navneteweyî ya nû di navbera şandeyên Çarên Mezin ên Hevalbendan de li Konferansa Dumbarton Oaks ji 21ê îlonê heya 7ê çiriya pêşîn a sala 1944an de hate gotûbêj kirin. Di konfaransê de di navbera wan de li ser pêşniyarên ji bo armanc, avahî û xebata rêxistina navneteweyî ya nû li hevhatinek pêk hat.<ref>{{Citation|last=National Archives and Records Administration|title=ALLIES STUDY POST-WAR SECURITY [ETC.]|date=1944|url=http://archive.org/details/gov.archives.arc.39024|language=English|access-date=2022-07-31}}</ref> Beriya ku hemî pirsgirêk bên çareserkirin, konferansa li [[Yalta|Yaltayê]], pê re gotûbêjên din ên bi [[Mosko|Moskowê]] re pêk hatin.<ref>{{Cite book|url=http://archive.org/details/witnesstohistory00bohl|title=Witness to history, 1929-1969|last=Bohlen|first=Charles E. (Charles Eustis)|date=1973|publisher=New York, Norton|others=Internet Archive|isbn=978-0-393-07476-5}}</ref> Di 1ê adara 1945an de 21 dewletên din [[Danezana Neteweyên Yekbûyî]] îmze kiribûn.<ref>{{Cite journal|date=2022-07-31|title=United Nations|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=United_Nations&oldid=1101529456|journal=Wikipedia|language=en}}</ref> Piştî çend mehan Konferansa Neteweyên Yekbûyî ya li ser Rêxistina Navneteweyî li [[San Francisco]], di 25ê nîsana sala 1945an de, bi beşdariya 50 endam û hejmarek ji rêxistinên nehikûmî vebûn.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20170204151003/http://www.un.org/en/charter-united-nations/|title=Charter of the United Nations {{!}} United Nations|date=2017-02-04|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Çar welatên mezin ên sponsor welatên din vexwendibûn ku beşdar bibin û serokên şandên her çaran serokatiya civînên giştî kirin. [[Winston Churchill]] ji [[Franklin D. Roosevelt|Roosevelt]] xwest ku piştî rizgarkirina [[Parîs|Parîsê]] di tebaxa sala 1944an de, [[Fransa]]<nowiki/>yê vegerîne statuya hêzeke mezin. Amadekirina Peymana Neteweyên Yekgirtî di nav du mehên pêş de bi dawî bû û di 26ê hezîrana sala 1945an de ji aliyê nûnerên 50 welatan ve hat îmzekirin. [[Jan Smuts]] nivîskarê sereke yê pêşnûmeyê bû. Neteweyên Yekbûyî di 24ê cotmeha sala 1945an de bi erêkirina peymannameyê ji aliyê pênc endamên daîmî yên Konseya Ewlekariyê-[[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê|Amerîka]], [[Keyaniya Yekbûyî|Brîtanya]], [[Fransa]], [[Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst|Yekîtiya Sovyetan]] û [[Taywan|Komara Çîn]] û ji aliyê piraniya welatên din ve û bi piraniya 46 îmzekaran ve, bi awayekî fermî hate damezrandin.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20171027013705/http://www.un.org/en/sections/history/milestones-1941-1950/index.html|title=Milestones 1941-1950 {{!}} United Nations|date=2017-10-27|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> == Armanc û Endam == Neteweyên Yekbûyî (NY; bi îngilîzî ''UN'') piştî [[Şerê cîhanî yê duyemîn]] hat damezrandin bi armanca rêgirtina li ber [[ceng]]ên navneteweyî û rêxweşkirina li ber aştiya herherî. Niha hema bêje hemû [[Lîsteya dewletên serbixwe yên cîhanê]] endamên NY ne. == Xebat == Baregeha NY li [[New York]]a [[DYA|Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]] ye. Dewletên endam nûnerên xwe dişînin wê baregehê daku li ser mijarên [[cîhan]]î gotûbêjan bikin û birryaran bidin. == Dezgehên NY == Neteweyên Yekbûyî şeş dezgehên bingehîn û jimareyek mezin jî dezgehên taybet hene. === Dezgehên bingehîn yên NY === * [[Encûmena Giştî ya Neteweyên Yekbûyî]] * [[Encûmena Asayîşê ya Neteweyên Yekbûyî]] * [[Sekreteriya Neteweyên Yekbûyî]] * [[Dadgeha Navneteweyî]] * [[Encûmena Spartinê]] (''êdî naxebite'') * [[Encûmena Aborî û Civakî]] === Dezgehên taybet yên NY === Dezgehên taybet yên Neteweyên Yekbûyî: * [[Fona Zarrokan ya Neteweyên Yekbûyî]] ([[UNICEF]]) * [[Rêkxistina Saxlemiyê ya Cîhanî]] ([[WHO]]) * [[Rêkxistina Qût û Çandinê]] ([[FAO]]) * [[Rêkxistina Perwerdeyî, Zanistî û Çandeyî ya Neteweyên Yekbûyî]] ([[UNESCO]]) * [[Rêkxistina Karî ya Navneteweyî]] ([[ILO]]) * [[Fona Diravî ya Navneteweyî]] ([[IMF]]) ==Çavkanî== {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://www.un.org Malpera NY] [[Kategorî:Rêxistinên navneteweyî]] fefv6ew4iby1msayuuhrolg2x78qqvd 1094186 1094185 2022-07-31T18:28:23Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable" width="290px" align="right" border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" style="margin: 0em 0em 1em 1em; background:#f9f9f9; border: 1px #cccccc solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" | align="center" colspan="2"|<big>'''Neteweyên Yekbûyî'''</big> |- | align="center" colspan="2"|<br />[[Wêne:Flag of the United Nations.svg|150px|Ala Neteweyên Yekbûyî]]<br /><small>[[Ala Neteweyên Yekbûyî]]</small> |- | align="center" colspan="2" style="background:#ffffff"|[[Wêne:United Nations (Member States and Territories).svg|245px|Karte der UN-Mitglieder.]] |- valign="top" | '''[[Zimanê fermî]]''' | [[Erebî]], [[Çînî]], [[Îngilîzî]], [[Fransî]], [[Rûsî]], [[Spanî]] |- valign="top" | '''[[Sekreterê giştî]]''' | [[Antonio Guteres]] (ji 2016'a) |- valign="top" | '''[[Damezrandin]]''' | [[26'ê pûşperê]] [[1945]] |- valign="top" | '''Fermîbûna [[Çarta NY]]''' | [[24'ê kewçêrê]] 1945 |- valign="top" | '''[[Welatên endamê Neteweyên Yekbûyî]]''' | [[Mitgliedstaaten der Vereinten Nationen (alphabetisch)|193]] |- valign="top" | '''[[Navenda Neteweyên Yekbûyî]]''' | [[New York City|New York]] ([[DYA]]) |- valign="top" | '''[[Malper]]''' | [http://www.un.org/ www.un.org] |} [[Wêne:Nyc-un-building.jpg|thumb|280px|Qerargeha NYyê li [[New York]]ê ([[DYA|Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]])]] '''Neteweyên Yekbûyî''' ([[Zimanê inglîzî|bi îngilîzî]]: United Nations) rêxistineke navneteweyî ye ku armanca wî parastina aşitî û ewlekariya navneteweyî, pêşxistina têkiliyên dostanenya di navbera gelan de, bidestxistina hevkariya navneteweyî û bibe navendek ji bo lihevkirina kiryarên neteweyan. Neteweyên Yekbûyî, rêxistina navneteweyî ya herî mezin û naskirî ya cîhanê ye. Navenda Neteweyên yekbûyî li ser axa navneteweyî ya li bajarê [[New York City|New Yorkê]] ye û ofîsên din ên sereke li bajarên wek [[Cenevre]], [[Nairobî|Nairobi]], [[Viyana]] û [[Den Haag]] hene. Neteweyên Yekbûyî piştî [[Şerê Cîhanê yê Duyem]] bi armanca pêşîlêgirtina şerên pêşerojê, li cihî [[Komela Gelan]] a ku bêbandor bu hate damezrandin. Di 25ê nîsana sala 1945an de 50 kes li bajarê [[San Francisco|San Franciscoyê]] ji bo konferansekê li hev civiyan û dest bi amadekirina Peymana Neteweyên Yekbûyî kirin ku di 25ê hezîrana sala 1945an de hat qebûlkirin û di 24ê cotmeha sala 1945an de dema ku Neteweyên Yekbûyî dest bi xebatên xwe kir, ket meriyetê. Li gorî Peymannameyê, armancên rêxistinê parastina aştî û ewlehiya navneteweyî, parastina mafên mirovan, gihandina alîkariyên mirovî, pêşvebirina geşedaniya domdar û parastina hiqûqa navneteweyî ye. Di despêka damezrandina saziyê de 51 dewletên dewletên endam hebûn.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20181122092127/http://www.un.org/en/sections/what-we-do/index.html|title=What We Do {{!}} United Nations|date=2018-11-22|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Bi beşdariya [[Sûdana Başûr]] a di sala 2011an de, endamên rêxistinê gihiştin 193 dewletan ku hema hema hemî dewletên serwer ên li cîhanê ne.<ref>{{Cite web|url=https://news.un.org/en/story/2011/07/381552|title=UN welcomes South Sudan as 193rd Member State|date=2011-07-14|website=UN News|language=en|access-date=2022-07-31}}</ref> ==Dîrok== Rêxistina navneteweyî ya nû di navbera şandeyên Çarên Mezin ên Hevalbendan de li Konferansa Dumbarton Oaks ji 21ê îlonê heya 7ê çiriya pêşîn a sala 1944an de hate gotûbêj kirin. Di konfaransê de di navbera wan de li ser pêşniyarên ji bo armanc, avahî û xebata rêxistina navneteweyî ya nû li hevhatinek pêk hat.<ref>{{Citation|last=National Archives and Records Administration|title=ALLIES STUDY POST-WAR SECURITY [ETC.]|date=1944|url=http://archive.org/details/gov.archives.arc.39024|language=English|access-date=2022-07-31}}</ref> Beriya ku hemî pirsgirêk bên çareserkirin, konferansa li [[Yalta|Yaltayê]], pê re gotûbêjên din ên bi [[Mosko|Moskowê]] re pêk hatin.<ref>{{Cite book|url=http://archive.org/details/witnesstohistory00bohl|title=Witness to history, 1929-1969|last=Bohlen|first=Charles E. (Charles Eustis)|date=1973|publisher=New York, Norton|others=Internet Archive|isbn=978-0-393-07476-5}}</ref> Di 1ê adara 1945an de 21 dewletên din [[Danezana Neteweyên Yekbûyî]] îmze kiribûn.<ref>{{Cite journal|date=2022-07-31|title=United Nations|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=United_Nations&oldid=1101529456|journal=Wikipedia|language=en}}</ref> Piştî çend mehan Konferansa Neteweyên Yekbûyî ya li ser Rêxistina Navneteweyî li [[San Francisco]], di 25ê nîsana sala 1945an de, bi beşdariya 50 endam û hejmarek ji rêxistinên nehikûmî vebûn.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20170204151003/http://www.un.org/en/charter-united-nations/|title=Charter of the United Nations {{!}} United Nations|date=2017-02-04|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Çar welatên mezin ên sponsor welatên din vexwendibûn ku beşdar bibin û serokên şandên her çaran serokatiya civînên giştî kirin. [[Winston Churchill]] ji [[Franklin D. Roosevelt|Roosevelt]] xwest ku piştî rizgarkirina [[Parîs|Parîsê]] di tebaxa sala 1944an de, [[Fransa]]<nowiki/>yê vegerîne statuya hêzeke mezin. Amadekirina Peymana Neteweyên Yekgirtî di nav du mehên pêş de bi dawî bû û di 26ê hezîrana sala 1945an de ji aliyê nûnerên 50 welatan ve hat îmzekirin. [[Jan Smuts]] nivîskarê sereke yê pêşnûmeyê bû. Neteweyên Yekbûyî di 24ê cotmeha sala 1945an de bi erêkirina peymannameyê ji aliyê pênc endamên daîmî yên Konseya Ewlekariyê-[[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê|Amerîka]], [[Keyaniya Yekbûyî|Brîtanya]], [[Fransa]], [[Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst|Yekîtiya Sovyetan]] û [[Taywan|Komara Çîn]] û ji aliyê piraniya welatên din ve û bi piraniya 46 îmzekaran ve, bi awayekî fermî hate damezrandin.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20171027013705/http://www.un.org/en/sections/history/milestones-1941-1950/index.html|title=Milestones 1941-1950 {{!}} United Nations|date=2017-10-27|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Civînên yekem ên Civata Giştî, bi nûnertiya 51 welatan û Encûmena Ewlekariyê di destpêka çileya sal 1946an de li Londonê pêk hat. Gotûbêjan bi yekcarî dest pê kir, mijarên aktîv ên wekî hebûna leşkerên Rûsî li Azerbaycana Îranê, hêzên Brîtanya li Yewnanistanê û di nav çend rojan de vetoya yekem hate pêkhatin. Di vî demê de dîplomatê Brîtanî Gladwyn Jebb bi wekalet sekreterê giştî bû. Civata Giştî bajarê New Yorkê ji bo navenda Neteweyên Yekbûyî hilbijart, avakirin di 14ê îlona sala 1948an de dest pê kir û tesîsa rêxistinê di 9ê cotmeha sala 1952an de qediya. Cihê mîna avahiyên baregehên Neteweyên Yekbûyî yên li Cenevre, Viyana û Nairobi, wekî erdê navneteweyî hatiye destnîşankirin. Wezîrê Derve yê Norwêcê Trygve Lie wek yekem sekreterê giştî yê Neteweyên Yekbûyî hatiye hilbijartin. == Armanc û Endam == Neteweyên Yekbûyî (NY; bi îngilîzî ''UN'') piştî [[Şerê cîhanî yê duyemîn]] hat damezrandin bi armanca rêgirtina li ber [[ceng]]ên navneteweyî û rêxweşkirina li ber aştiya herherî. Niha hema bêje hemû [[Lîsteya dewletên serbixwe yên cîhanê]] endamên NY ne. == Xebat == Baregeha NY li [[New York]]a [[DYA|Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]] ye. Dewletên endam nûnerên xwe dişînin wê baregehê daku li ser mijarên [[cîhan]]î gotûbêjan bikin û birryaran bidin. == Dezgehên NY == Neteweyên Yekbûyî şeş dezgehên bingehîn û jimareyek mezin jî dezgehên taybet hene. === Dezgehên bingehîn yên NY === * [[Encûmena Giştî ya Neteweyên Yekbûyî]] * [[Encûmena Asayîşê ya Neteweyên Yekbûyî]] * [[Sekreteriya Neteweyên Yekbûyî]] * [[Dadgeha Navneteweyî]] * [[Encûmena Spartinê]] (''êdî naxebite'') * [[Encûmena Aborî û Civakî]] === Dezgehên taybet yên NY === Dezgehên taybet yên Neteweyên Yekbûyî: * [[Fona Zarrokan ya Neteweyên Yekbûyî]] ([[UNICEF]]) * [[Rêkxistina Saxlemiyê ya Cîhanî]] ([[WHO]]) * [[Rêkxistina Qût û Çandinê]] ([[FAO]]) * [[Rêkxistina Perwerdeyî, Zanistî û Çandeyî ya Neteweyên Yekbûyî]] ([[UNESCO]]) * [[Rêkxistina Karî ya Navneteweyî]] ([[ILO]]) * [[Fona Diravî ya Navneteweyî]] ([[IMF]]) ==Çavkanî== {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://www.un.org Malpera NY] [[Kategorî:Rêxistinên navneteweyî]] 81fh8g7m9op2o506stgyh89ss4kvr5u 1094187 1094186 2022-07-31T18:29:59Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable" width="290px" align="right" border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" style="margin: 0em 0em 1em 1em; background:#f9f9f9; border: 1px #cccccc solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" | align="center" colspan="2"|<big>'''Neteweyên Yekbûyî'''</big> |- | align="center" colspan="2"|<br />[[Wêne:Flag of the United Nations.svg|150px|Ala Neteweyên Yekbûyî]]<br /><small>[[Ala Neteweyên Yekbûyî]]</small> |- | align="center" colspan="2" style="background:#ffffff"|[[Wêne:United Nations (Member States and Territories).svg|245px|Karte der UN-Mitglieder.]] |- valign="top" | '''[[Zimanê fermî]]''' | [[Erebî]], [[Çînî]], [[Îngilîzî]], [[Fransî]], [[Rûsî]], [[Spanî]] |- valign="top" | '''[[Sekreterê giştî]]''' | [[Antonio Guteres]] (ji 2016'a) |- valign="top" | '''[[Damezrandin]]''' | [[26'ê pûşperê]] [[1945]] |- valign="top" | '''Fermîbûna [[Çarta NY]]''' | [[24'ê kewçêrê]] 1945 |- valign="top" | '''[[Welatên endamê Neteweyên Yekbûyî]]''' | [[Mitgliedstaaten der Vereinten Nationen (alphabetisch)|193]] |- valign="top" | '''[[Navenda Neteweyên Yekbûyî]]''' | [[New York City|New York]] ([[DYA]]) |- valign="top" | '''[[Malper]]''' | [http://www.un.org/ www.un.org] |} [[Wêne:Nyc-un-building.jpg|thumb|280px|Qerargeha NYyê li [[New York]]ê ([[DYA|Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]])]] '''Neteweyên Yekbûyî''' ([[Zimanê inglîzî|bi îngilîzî]]: United Nations) rêxistineke navneteweyî ye ku armanca wî parastina aşitî û ewlekariya navneteweyî, pêşxistina têkiliyên dostanenya di navbera gelan de, bidestxistina hevkariya navneteweyî û bibe navendek ji bo lihevkirina kiryarên neteweyan. Neteweyên Yekbûyî, rêxistina navneteweyî ya herî mezin û naskirî ya cîhanê ye. Navenda Neteweyên yekbûyî li ser axa navneteweyî ya li bajarê [[New York City|New Yorkê]] ye û ofîsên din ên sereke li bajarên wek [[Cenevre]], [[Nairobî|Nairobi]], [[Viyana]] û [[Den Haag]] hene. Neteweyên Yekbûyî piştî [[Şerê Cîhanê yê Duyem]] bi armanca pêşîlêgirtina şerên pêşerojê, li cihî [[Komela Gelan]] a ku bêbandor bu hate damezrandin. Di 25ê nîsana sala 1945an de 50 kes li bajarê [[San Francisco|San Franciscoyê]] ji bo konferansekê li hev civiyan û dest bi amadekirina Peymana Neteweyên Yekbûyî kirin ku di 25ê hezîrana sala 1945an de hat qebûlkirin û di 24ê cotmeha sala 1945an de dema ku Neteweyên Yekbûyî dest bi xebatên xwe kir, ket meriyetê. Li gorî Peymannameyê, armancên rêxistinê parastina aştî û ewlehiya navneteweyî, parastina mafên mirovan, gihandina alîkariyên mirovî, pêşvebirina geşedaniya domdar û parastina hiqûqa navneteweyî ye. Di despêka damezrandina saziyê de 51 dewletên dewletên endam hebûn.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20181122092127/http://www.un.org/en/sections/what-we-do/index.html|title=What We Do {{!}} United Nations|date=2018-11-22|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Bi beşdariya [[Sûdana Başûr]] a di sala 2011an de, endamên rêxistinê gihiştin 193 dewletan ku hema hema hemî dewletên serwer ên li cîhanê ne.<ref>{{Cite web|url=https://news.un.org/en/story/2011/07/381552|title=UN welcomes South Sudan as 193rd Member State|date=2011-07-14|website=UN News|language=en|access-date=2022-07-31}}</ref> ==Dîrok== Rêxistina navneteweyî ya nû di navbera şandeyên Çarên Mezin ên Hevalbendan de li Konferansa Dumbarton Oaks ji 21ê îlonê heya 7ê çiriya pêşîn a sala 1944an de hate gotûbêj kirin. Di konfaransê de di navbera wan de li ser pêşniyarên ji bo armanc, avahî û xebata rêxistina navneteweyî ya nû li hevhatinek pêk hat.<ref>{{Citation|last=National Archives and Records Administration|title=ALLIES STUDY POST-WAR SECURITY [ETC.]|date=1944|url=http://archive.org/details/gov.archives.arc.39024|language=English|access-date=2022-07-31}}</ref> Beriya ku hemî pirsgirêk bên çareserkirin, konferansa li [[Yalta|Yaltayê]], pê re gotûbêjên din ên bi [[Mosko|Moskowê]] re pêk hatin.<ref>{{Cite book|url=http://archive.org/details/witnesstohistory00bohl|title=Witness to history, 1929-1969|last=Bohlen|first=Charles E. (Charles Eustis)|date=1973|publisher=New York, Norton|others=Internet Archive|isbn=978-0-393-07476-5}}</ref> Di 1ê adara 1945an de 21 dewletên din [[Danezana Neteweyên Yekbûyî]] îmze kiribûn.<ref>{{Cite journal|date=2022-07-31|title=United Nations|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=United_Nations&oldid=1101529456|journal=Wikipedia|language=en}}</ref> Piştî çend mehan Konferansa Neteweyên Yekbûyî ya li ser Rêxistina Navneteweyî li [[San Francisco]], di 25ê nîsana sala 1945an de, bi beşdariya 50 endam û hejmarek ji rêxistinên nehikûmî vebûn.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20170204151003/http://www.un.org/en/charter-united-nations/|title=Charter of the United Nations {{!}} United Nations|date=2017-02-04|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Çar welatên mezin ên sponsor welatên din vexwendibûn ku beşdar bibin û serokên şandên her çaran serokatiya civînên giştî kirin. [[Winston Churchill]] ji [[Franklin D. Roosevelt|Roosevelt]] xwest ku piştî rizgarkirina [[Parîs|Parîsê]] di tebaxa sala 1944an de, [[Fransa]]<nowiki/>yê vegerîne statuya hêzeke mezin. Amadekirina Peymana Neteweyên Yekgirtî di nav du mehên pêş de bi dawî bû û di 26ê hezîrana sala 1945an de ji aliyê nûnerên 50 welatan ve hat îmzekirin. [[Jan Smuts]] nivîskarê sereke yê pêşnûmeyê bû. Neteweyên Yekbûyî di 24ê cotmeha sala 1945an de bi erêkirina peymannameyê ji aliyê pênc endamên daîmî yên Konseya Ewlekariyê-[[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê|Amerîka]], [[Keyaniya Yekbûyî|Brîtanya]], [[Fransa]], [[Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst|Yekîtiya Sovyetan]] û [[Taywan|Komara Çîn]] û ji aliyê piraniya welatên din ve û bi piraniya 46 îmzekaran ve, bi awayekî fermî hate damezrandin.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20171027013705/http://www.un.org/en/sections/history/milestones-1941-1950/index.html|title=Milestones 1941-1950 {{!}} United Nations|date=2017-10-27|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Civînên yekem ên Civata Giştî, bi nûnertiya 51 welatan û Encûmena Ewlekariyê di destpêka çileya sala 1946an de li Londonê pêk hat. Gotûbêjan bi yekcarî dest pê kir, mijarên aktîv ên wekî hebûna leşkerên Rûsî li Azerbaycana Îranê, hêzên Brîtanya li Yewnanistanê û di nav çend rojan de vetoya yekem hate pêkhatin. Di vî demê de dîplomatê Brîtanî Gladwyn Jebb bi wekalet sekreterê giştî bû. Civata Giştî bajarê New Yorkê ji bo navenda Neteweyên Yekbûyî hilbijart, avakirin di 14ê îlona sala 1948an de dest pê kir û tesîsa rêxistinê di 9ê cotmeha sala 1952an de qediya. Cihê mîna avahiyên baregehên Neteweyên Yekbûyî yên li Cenevre, Viyana û Nairobi, wekî erdê navneteweyî hatiye destnîşankirin. Wezîrê Derve yê Norwêcê Trygve Lie wek yekem sekreterê giştî yê Neteweyên Yekbûyî hatiye hilbijartin. == Armanc û Endam == Neteweyên Yekbûyî (NY; bi îngilîzî ''UN'') piştî [[Şerê cîhanî yê duyemîn]] hat damezrandin bi armanca rêgirtina li ber [[ceng]]ên navneteweyî û rêxweşkirina li ber aştiya herherî. Niha hema bêje hemû [[Lîsteya dewletên serbixwe yên cîhanê]] endamên NY ne. == Xebat == Baregeha NY li [[New York]]a [[DYA|Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]] ye. Dewletên endam nûnerên xwe dişînin wê baregehê daku li ser mijarên [[cîhan]]î gotûbêjan bikin û birryaran bidin. == Dezgehên NY == Neteweyên Yekbûyî şeş dezgehên bingehîn û jimareyek mezin jî dezgehên taybet hene. === Dezgehên bingehîn yên NY === * [[Encûmena Giştî ya Neteweyên Yekbûyî]] * [[Encûmena Asayîşê ya Neteweyên Yekbûyî]] * [[Sekreteriya Neteweyên Yekbûyî]] * [[Dadgeha Navneteweyî]] * [[Encûmena Spartinê]] (''êdî naxebite'') * [[Encûmena Aborî û Civakî]] === Dezgehên taybet yên NY === Dezgehên taybet yên Neteweyên Yekbûyî: * [[Fona Zarrokan ya Neteweyên Yekbûyî]] ([[UNICEF]]) * [[Rêkxistina Saxlemiyê ya Cîhanî]] ([[WHO]]) * [[Rêkxistina Qût û Çandinê]] ([[FAO]]) * [[Rêkxistina Perwerdeyî, Zanistî û Çandeyî ya Neteweyên Yekbûyî]] ([[UNESCO]]) * [[Rêkxistina Karî ya Navneteweyî]] ([[ILO]]) * [[Fona Diravî ya Navneteweyî]] ([[IMF]]) ==Çavkanî== {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://www.un.org Malpera NY] [[Kategorî:Rêxistinên navneteweyî]] oglcvil0rgcg7kmvmm0v1rl2l367pfd 1094188 1094187 2022-07-31T18:35:58Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable" width="290px" align="right" border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" style="margin: 0em 0em 1em 1em; background:#f9f9f9; border: 1px #cccccc solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" | align="center" colspan="2"|<big>'''Neteweyên Yekbûyî'''</big> |- | align="center" colspan="2"|<br />[[Wêne:Flag of the United Nations.svg|150px|Ala Neteweyên Yekbûyî]]<br /><small>[[Ala Neteweyên Yekbûyî]]</small> |- | align="center" colspan="2" style="background:#ffffff"|[[Wêne:United Nations (Member States and Territories).svg|245px|Karte der UN-Mitglieder.]] |- valign="top" | '''[[Zimanê fermî]]''' | [[Erebî]], [[Çînî]], [[Îngilîzî]], [[Fransî]], [[Rûsî]], [[Spanî]] |- valign="top" | '''[[Sekreterê giştî]]''' | [[Antonio Guteres]] (ji 2016'a) |- valign="top" | '''[[Damezrandin]]''' | [[26'ê pûşperê]] [[1945]] |- valign="top" | '''Fermîbûna [[Çarta NY]]''' | [[24'ê kewçêrê]] 1945 |- valign="top" | '''[[Welatên endamê Neteweyên Yekbûyî]]''' | [[Mitgliedstaaten der Vereinten Nationen (alphabetisch)|193]] |- valign="top" | '''[[Navenda Neteweyên Yekbûyî]]''' | [[New York City|New York]] ([[DYA]]) |- valign="top" | '''[[Malper]]''' | [http://www.un.org/ www.un.org] |} [[Wêne:Nyc-un-building.jpg|thumb|280px|Qerargeha NYyê li [[New York]]ê ([[DYA|Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]])]] '''Neteweyên Yekbûyî''' ([[Zimanê inglîzî|bi îngilîzî]]: United Nations) rêxistineke navneteweyî ye ku armanca wî parastina aşitî û ewlekariya navneteweyî, pêşxistina têkiliyên dostanenya di navbera gelan de, bidestxistina hevkariya navneteweyî û bibe navendek ji bo lihevkirina kiryarên neteweyan. Neteweyên Yekbûyî, rêxistina navneteweyî ya herî mezin û naskirî ya cîhanê ye. Navenda Neteweyên yekbûyî li ser axa navneteweyî ya li bajarê [[New York City|New Yorkê]] ye û ofîsên din ên sereke li bajarên wek [[Cenevre]], [[Nairobî|Nairobi]], [[Viyana]] û [[Den Haag]] hene. Neteweyên Yekbûyî piştî [[Şerê Cîhanê yê Duyem]] bi armanca pêşîlêgirtina şerên pêşerojê, li cihî [[Komela Gelan]] a ku bêbandor bu hate damezrandin. Di 25ê nîsana sala 1945an de 50 kes li bajarê [[San Francisco|San Franciscoyê]] ji bo konferansekê li hev civiyan û dest bi amadekirina Peymana Neteweyên Yekbûyî kirin ku di 25ê hezîrana sala 1945an de hat qebûlkirin û di 24ê cotmeha sala 1945an de dema ku Neteweyên Yekbûyî dest bi xebatên xwe kir, ket meriyetê. Li gorî Peymannameyê, armancên rêxistinê parastina aştî û ewlehiya navneteweyî, parastina mafên mirovan, gihandina alîkariyên mirovî, pêşvebirina geşedaniya domdar û parastina hiqûqa navneteweyî ye. Di despêka damezrandina saziyê de 51 dewletên dewletên endam hebûn.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20181122092127/http://www.un.org/en/sections/what-we-do/index.html|title=What We Do {{!}} United Nations|date=2018-11-22|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Bi beşdariya [[Sûdana Başûr]] a di sala 2011an de, endamên rêxistinê gihiştin 193 dewletan ku hema hema hemî dewletên serwer ên li cîhanê ne.<ref>{{Cite web|url=https://news.un.org/en/story/2011/07/381552|title=UN welcomes South Sudan as 193rd Member State|date=2011-07-14|website=UN News|language=en|access-date=2022-07-31}}</ref> ==Dîrok== Rêxistina navneteweyî ya nû di navbera şandeyên Çarên Mezin ên Hevalbendan de li Konferansa Dumbarton Oaks ji 21ê îlonê heya 7ê çiriya pêşîn a sala 1944an de hate gotûbêj kirin. Di konfaransê de di navbera wan de li ser pêşniyarên ji bo armanc, avahî û xebata rêxistina navneteweyî ya nû li hevhatinek pêk hat.<ref>{{Citation|last=National Archives and Records Administration|title=ALLIES STUDY POST-WAR SECURITY [ETC.]|date=1944|url=http://archive.org/details/gov.archives.arc.39024|language=English|access-date=2022-07-31}}</ref> Beriya ku hemî pirsgirêk bên çareserkirin, konferansa li [[Yalta|Yaltayê]], pê re gotûbêjên din ên bi [[Mosko|Moskowê]] re pêk hatin.<ref>{{Cite book|url=http://archive.org/details/witnesstohistory00bohl|title=Witness to history, 1929-1969|last=Bohlen|first=Charles E. (Charles Eustis)|date=1973|publisher=New York, Norton|others=Internet Archive|isbn=978-0-393-07476-5}}</ref> Di 1ê adara 1945an de 21 dewletên din [[Danezana Neteweyên Yekbûyî]] îmze kiribûn.<ref>{{Cite journal|date=2022-07-31|title=United Nations|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=United_Nations&oldid=1101529456|journal=Wikipedia|language=en}}</ref> Piştî çend mehan Konferansa Neteweyên Yekbûyî ya li ser Rêxistina Navneteweyî li [[San Francisco]], di 25ê nîsana sala 1945an de, bi beşdariya 50 endam û hejmarek ji rêxistinên nehikûmî vebûn.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20170204151003/http://www.un.org/en/charter-united-nations/|title=Charter of the United Nations {{!}} United Nations|date=2017-02-04|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Çar welatên mezin ên sponsor welatên din vexwendibûn ku beşdar bibin û serokên şandên her çaran serokatiya civînên giştî kirin. [[Winston Churchill]] ji [[Franklin D. Roosevelt|Roosevelt]] xwest ku piştî rizgarkirina [[Parîs|Parîsê]] di tebaxa sala 1944an de, [[Fransa]]<nowiki/>yê vegerîne statuya hêzeke mezin. Amadekirina Peymana Neteweyên Yekgirtî di nav du mehên pêş de bi dawî bû û di 26ê hezîrana sala 1945an de ji aliyê nûnerên 50 welatan ve hat îmzekirin. [[Jan Smuts]] nivîskarê sereke yê pêşnûmeyê bû. Neteweyên Yekbûyî di 24ê cotmeha sala 1945an de bi erêkirina peymannameyê ji aliyê pênc endamên daîmî yên Konseya Ewlekariyê-[[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê|Amerîka]], [[Keyaniya Yekbûyî|Brîtanya]], [[Fransa]], [[Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst|Yekîtiya Sovyetan]] û [[Taywan|Komara Çîn]] û ji aliyê piraniya welatên din ve û bi piraniya 46 îmzekaran ve, bi awayekî fermî hate damezrandin.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20171027013705/http://www.un.org/en/sections/history/milestones-1941-1950/index.html|title=Milestones 1941-1950 {{!}} United Nations|date=2017-10-27|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Civînên yekem ên Civata Giştî, bi nûnertiya 51 welatan û Encûmena Ewlekariyê di destpêka çileya sala 1946an de li bajarê [[London|Londonê]] pêk hat.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20171027013705/http://www.un.org/en/sections/history/milestones-1941-1950/index.html|title=Milestones 1941-1950 {{!}} United Nations|date=2017-10-27|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Gotûbêjan bi yekcarî dest pê kir, mijarên aktîv ên wekî hebûna leşkerên [[Rûsya|Rûsî]] li Azerbaycana Îranê, hêzên [[Keyaniya Yekbûyî|Brîtanya]] li [[Yewnanistan|Yewnanistanê]] û di nav çend rojan de vetoya yekem hate pêkhatin.<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/28378422|title=History of the world|last=Roberts|first=J. M.|date=1993|publisher=Oxford University Press|isbn=0-19-521043-3|location=New York|oclc=28378422}}</ref> Di vî demê de dîplomatê Brîtanî [[Gladwyn Jebb]] bi wekalet sekreterê giştî bû. Civata Giştî bajarê [[New York City|New Yorkê]] ji bo navenda Neteweyên Yekbûyî hilbijart, avakirin di 14ê îlona sala 1948an de dest pê kir û tesîsa rêxistinê di 9ê cotmeha sala 1952an de qediya. Cihê mîna avahiyên baregehên Neteweyên Yekbûyî yên li bajarên [[Cenevre]], [[Viyana]] û li bajarê [[Nairobî|Nîrobîyê]], wekî erdê navneteweyî hatiye destnîşankirin.<ref>{{Cite journal|date=2022-07-31|title=United Nations|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=United_Nations&oldid=1101529456|journal=Wikipedia|language=en}}</ref> Wezîrê Derve yê [[Norwêc|Norwêcê]] [[Trygve Lie]] wek yekem sekreterê giştî yê Neteweyên Yekbûyî hatiye hilbijartin.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20171027013705/http://www.un.org/en/sections/history/milestones-1941-1950/index.html|title=Milestones 1941-1950 {{!}} United Nations|date=2017-10-27|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> == Armanc û Endam == Neteweyên Yekbûyî (NY; bi îngilîzî ''UN'') piştî [[Şerê cîhanî yê duyemîn]] hat damezrandin bi armanca rêgirtina li ber [[ceng]]ên navneteweyî û rêxweşkirina li ber aştiya herherî. Niha hema bêje hemû [[Lîsteya dewletên serbixwe yên cîhanê]] endamên NY ne. == Xebat == Baregeha NY li [[New York]]a [[DYA|Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]] ye. Dewletên endam nûnerên xwe dişînin wê baregehê daku li ser mijarên [[cîhan]]î gotûbêjan bikin û birryaran bidin. == Dezgehên NY == Neteweyên Yekbûyî şeş dezgehên bingehîn û jimareyek mezin jî dezgehên taybet hene. === Dezgehên bingehîn yên NY === * [[Encûmena Giştî ya Neteweyên Yekbûyî]] * [[Encûmena Asayîşê ya Neteweyên Yekbûyî]] * [[Sekreteriya Neteweyên Yekbûyî]] * [[Dadgeha Navneteweyî]] * [[Encûmena Spartinê]] (''êdî naxebite'') * [[Encûmena Aborî û Civakî]] === Dezgehên taybet yên NY === Dezgehên taybet yên Neteweyên Yekbûyî: * [[Fona Zarrokan ya Neteweyên Yekbûyî]] ([[UNICEF]]) * [[Rêkxistina Saxlemiyê ya Cîhanî]] ([[WHO]]) * [[Rêkxistina Qût û Çandinê]] ([[FAO]]) * [[Rêkxistina Perwerdeyî, Zanistî û Çandeyî ya Neteweyên Yekbûyî]] ([[UNESCO]]) * [[Rêkxistina Karî ya Navneteweyî]] ([[ILO]]) * [[Fona Diravî ya Navneteweyî]] ([[IMF]]) ==Çavkanî== {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://www.un.org Malpera NY] [[Kategorî:Rêxistinên navneteweyî]] n123wvotkf6sl4f5laxodputrgazgf1 1094189 1094188 2022-07-31T18:40:27Z Penaber49 39672 /* Dîrok */ wikitext text/x-wiki {| class="wikitable" width="290px" align="right" border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" style="margin: 0em 0em 1em 1em; background:#f9f9f9; border: 1px #cccccc solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" | align="center" colspan="2"|<big>'''Neteweyên Yekbûyî'''</big> |- | align="center" colspan="2"|<br />[[Wêne:Flag of the United Nations.svg|150px|Ala Neteweyên Yekbûyî]]<br /><small>[[Ala Neteweyên Yekbûyî]]</small> |- | align="center" colspan="2" style="background:#ffffff"|[[Wêne:United Nations (Member States and Territories).svg|245px|Karte der UN-Mitglieder.]] |- valign="top" | '''[[Zimanê fermî]]''' | [[Erebî]], [[Çînî]], [[Îngilîzî]], [[Fransî]], [[Rûsî]], [[Spanî]] |- valign="top" | '''[[Sekreterê giştî]]''' | [[Antonio Guteres]] (ji 2016'a) |- valign="top" | '''[[Damezrandin]]''' | [[26'ê pûşperê]] [[1945]] |- valign="top" | '''Fermîbûna [[Çarta NY]]''' | [[24'ê kewçêrê]] 1945 |- valign="top" | '''[[Welatên endamê Neteweyên Yekbûyî]]''' | [[Mitgliedstaaten der Vereinten Nationen (alphabetisch)|193]] |- valign="top" | '''[[Navenda Neteweyên Yekbûyî]]''' | [[New York City|New York]] ([[DYA]]) |- valign="top" | '''[[Malper]]''' | [http://www.un.org/ www.un.org] |} [[Wêne:Nyc-un-building.jpg|thumb|280px|Qerargeha NYyê li [[New York]]ê ([[DYA|Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]])]] '''Neteweyên Yekbûyî''' ([[Zimanê inglîzî|bi îngilîzî]]: United Nations) rêxistineke navneteweyî ye ku armanca wî parastina aşitî û ewlekariya navneteweyî, pêşxistina têkiliyên dostanenya di navbera gelan de, bidestxistina hevkariya navneteweyî û bibe navendek ji bo lihevkirina kiryarên neteweyan. Neteweyên Yekbûyî, rêxistina navneteweyî ya herî mezin û naskirî ya cîhanê ye. Navenda Neteweyên yekbûyî li ser axa navneteweyî ya li bajarê [[New York City|New Yorkê]] ye û ofîsên din ên sereke li bajarên wek [[Cenevre]], [[Nairobî|Nairobi]], [[Viyana]] û [[Den Haag]] hene. Neteweyên Yekbûyî piştî [[Şerê Cîhanê yê Duyem]] bi armanca pêşîlêgirtina şerên pêşerojê, li cihî [[Komela Gelan]] a ku bêbandor bu hate damezrandin. Di 25ê nîsana sala 1945an de 50 kes li bajarê [[San Francisco|San Franciscoyê]] ji bo konferansekê li hev civiyan û dest bi amadekirina Peymana Neteweyên Yekbûyî kirin ku di 25ê hezîrana sala 1945an de hat qebûlkirin û di 24ê cotmeha sala 1945an de dema ku Neteweyên Yekbûyî dest bi xebatên xwe kir, ket meriyetê. Li gorî Peymannameyê, armancên rêxistinê parastina aştî û ewlehiya navneteweyî, parastina mafên mirovan, gihandina alîkariyên mirovî, pêşvebirina geşedaniya domdar û parastina hiqûqa navneteweyî ye. Di despêka damezrandina saziyê de 51 dewletên dewletên endam hebûn.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20181122092127/http://www.un.org/en/sections/what-we-do/index.html|title=What We Do {{!}} United Nations|date=2018-11-22|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Bi beşdariya [[Sûdana Başûr]] a di sala 2011an de, endamên rêxistinê gihiştin 193 dewletan ku hema hema hemî dewletên serwer ên li cîhanê ne.<ref>{{Cite web|url=https://news.un.org/en/story/2011/07/381552|title=UN welcomes South Sudan as 193rd Member State|date=2011-07-14|website=UN News|language=en|access-date=2022-07-31}}</ref> ==Dîrok== Rêxistina navneteweyî ya nû di navbera şandeyên Çarên Mezin ên Hevalbendan de li Konferansa Dumbarton Oaks ji 21ê îlonê heya 7ê çiriya pêşîn a sala 1944an de hate gotûbêj kirin. Di konfaransê de di navbera wan de li ser pêşniyarên ji bo armanc, avahî û xebata rêxistina navneteweyî ya nû li hevhatinek pêk hat.<ref>{{Citation|last=National Archives and Records Administration|title=ALLIES STUDY POST-WAR SECURITY [ETC.]|date=1944|url=http://archive.org/details/gov.archives.arc.39024|language=English|access-date=2022-07-31}}</ref> Beriya ku hemî pirsgirêk bên çareserkirin, konferansa li [[Yalta|Yaltayê]], pê re gotûbêjên din ên bi [[Mosko|Moskowê]] re pêk hatin.<ref>{{Cite book|url=http://archive.org/details/witnesstohistory00bohl|title=Witness to history, 1929-1969|last=Bohlen|first=Charles E. (Charles Eustis)|date=1973|publisher=New York, Norton|others=Internet Archive|isbn=978-0-393-07476-5}}</ref> [[Wêne:United Nations Member States-1945.png|thumb|Neteweyên Yekbûyî di sala 1945 de: endamên damezrîner bi şîna vekirî, parastin û herêmên endamên damezrîner bi şîna tarî hatiye diyarkirin.]] Di 1ê adara 1945an de 21 dewletên din [[Danezana Neteweyên Yekbûyî]] îmze kiribûn.<ref>{{Cite journal|date=2022-07-31|title=United Nations|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=United_Nations&oldid=1101529456|journal=Wikipedia|language=en}}</ref> Piştî çend mehan Konferansa Neteweyên Yekbûyî ya li ser Rêxistina Navneteweyî li [[San Francisco]], di 25ê nîsana sala 1945an de, bi beşdariya 50 endam û hejmarek ji rêxistinên nehikûmî vebûn.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20170204151003/http://www.un.org/en/charter-united-nations/|title=Charter of the United Nations {{!}} United Nations|date=2017-02-04|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Çar welatên mezin ên sponsor welatên din vexwendibûn ku beşdar bibin û serokên şandên her çaran serokatiya civînên giştî kirin. [[Winston Churchill]] ji [[Franklin D. Roosevelt|Roosevelt]] xwest ku piştî rizgarkirina [[Parîs|Parîsê]] di tebaxa sala 1944an de, [[Fransa]]<nowiki/>yê vegerîne statuya hêzeke mezin. Amadekirina Peymana Neteweyên Yekgirtî di nav du mehên pêş de bi dawî bû û di 26ê hezîrana sala 1945an de ji aliyê nûnerên 50 welatan ve hat îmzekirin. [[Jan Smuts]] nivîskarê sereke yê pêşnûmeyê bû. Neteweyên Yekbûyî di 24ê cotmeha sala 1945an de bi erêkirina peymannameyê ji aliyê pênc endamên daîmî yên Konseya Ewlekariyê-[[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê|Amerîka]], [[Keyaniya Yekbûyî|Brîtanya]], [[Fransa]], [[Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst|Yekîtiya Sovyetan]] û [[Taywan|Komara Çîn]] û ji aliyê piraniya welatên din ve û bi piraniya 46 îmzekaran ve, bi awayekî fermî hate damezrandin.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20171027013705/http://www.un.org/en/sections/history/milestones-1941-1950/index.html|title=Milestones 1941-1950 {{!}} United Nations|date=2017-10-27|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Civînên yekem ên Civata Giştî, bi nûnertiya 51 welatan û Encûmena Ewlekariyê di destpêka çileya sala 1946an de li bajarê [[London|Londonê]] pêk hat.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20171027013705/http://www.un.org/en/sections/history/milestones-1941-1950/index.html|title=Milestones 1941-1950 {{!}} United Nations|date=2017-10-27|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Gotûbêjan bi yekcarî dest pê kir, mijarên aktîv ên wekî hebûna leşkerên [[Rûsya|Rûsî]] li Azerbaycana Îranê, hêzên [[Keyaniya Yekbûyî|Brîtanya]] li [[Yewnanistan|Yewnanistanê]] û di nav çend rojan de vetoya yekem hate pêkhatin.<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/28378422|title=History of the world|last=Roberts|first=J. M.|date=1993|publisher=Oxford University Press|isbn=0-19-521043-3|location=New York|oclc=28378422}}</ref> Di vî demê de dîplomatê Brîtanî [[Gladwyn Jebb]] bi wekalet sekreterê giştî bû. Civata Giştî bajarê [[New York City|New Yorkê]] ji bo navenda Neteweyên Yekbûyî hilbijart, avakirin di 14ê îlona sala 1948an de dest pê kir û tesîsa rêxistinê di 9ê cotmeha sala 1952an de qediya. Cihê mîna avahiyên baregehên Neteweyên Yekbûyî yên li bajarên [[Cenevre]], [[Viyana]] û li bajarê [[Nairobî|Nîrobîyê]], wekî erdê navneteweyî hatiye destnîşankirin.<ref>{{Cite journal|date=2022-07-31|title=United Nations|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=United_Nations&oldid=1101529456|journal=Wikipedia|language=en}}</ref> Wezîrê Derve yê [[Norwêc|Norwêcê]] [[Trygve Lie]] wek yekem sekreterê giştî yê Neteweyên Yekbûyî hatiye hilbijartin.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20171027013705/http://www.un.org/en/sections/history/milestones-1941-1950/index.html|title=Milestones 1941-1950 {{!}} United Nations|date=2017-10-27|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> == Armanc û Endam == Neteweyên Yekbûyî (NY; bi îngilîzî ''UN'') piştî [[Şerê cîhanî yê duyemîn]] hat damezrandin bi armanca rêgirtina li ber [[ceng]]ên navneteweyî û rêxweşkirina li ber aştiya herherî. Niha hema bêje hemû [[Lîsteya dewletên serbixwe yên cîhanê]] endamên NY ne. == Xebat == Baregeha NY li [[New York]]a [[DYA|Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]] ye. Dewletên endam nûnerên xwe dişînin wê baregehê daku li ser mijarên [[cîhan]]î gotûbêjan bikin û birryaran bidin. == Dezgehên NY == Neteweyên Yekbûyî şeş dezgehên bingehîn û jimareyek mezin jî dezgehên taybet hene. === Dezgehên bingehîn yên NY === * [[Encûmena Giştî ya Neteweyên Yekbûyî]] * [[Encûmena Asayîşê ya Neteweyên Yekbûyî]] * [[Sekreteriya Neteweyên Yekbûyî]] * [[Dadgeha Navneteweyî]] * [[Encûmena Spartinê]] (''êdî naxebite'') * [[Encûmena Aborî û Civakî]] === Dezgehên taybet yên NY === Dezgehên taybet yên Neteweyên Yekbûyî: * [[Fona Zarrokan ya Neteweyên Yekbûyî]] ([[UNICEF]]) * [[Rêkxistina Saxlemiyê ya Cîhanî]] ([[WHO]]) * [[Rêkxistina Qût û Çandinê]] ([[FAO]]) * [[Rêkxistina Perwerdeyî, Zanistî û Çandeyî ya Neteweyên Yekbûyî]] ([[UNESCO]]) * [[Rêkxistina Karî ya Navneteweyî]] ([[ILO]]) * [[Fona Diravî ya Navneteweyî]] ([[IMF]]) ==Çavkanî== {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://www.un.org Malpera NY] [[Kategorî:Rêxistinên navneteweyî]] bpjjez8h93ovmv1ro6vses0dvxkvonf Hiror 0 9062 1094161 1093751 2022-07-31T16:22:51Z 31.187.201.59 /* Daniştiyên gondê Hirorê */ wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî)ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] girêdayî parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên Berwarî Bala ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li Hirorê, Bazîvê, Duhokê û Zaxo di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey Kurdistanê di jîn, bi taybet li Elmaniya, Siwêd, Holenda, Emrîka, Keneda, Fînlenda, Frensa û Belcîka. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2006 xelkê vî gundî ji 1120 xêzanan û 7320 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojavayê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] 5jy5dn3e2w2yu18iszob57avrpvwqz6 1094162 1094161 2022-07-31T16:27:46Z 31.187.201.59 /* Daniştiyên gondê Hirorê */ wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî)ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] girêdayî parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên Berwarî Bala ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li Hirorê, Bazîvê, [[Duhokê]] û [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey Kurdistanê di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]],[[Siwêd]], [[Holenda]],[[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belcîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2006 xelkê vî gundî ji 1120 xêzanan û 7320 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojavayê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] 80l26im2ay5wai9kmp802x5voj8ah27 1094163 1094162 2022-07-31T16:28:40Z 31.187.201.59 /* Daniştiyên gondê Hirorê */ wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî)ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] girêdayî parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên Berwarî Bala ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li Hirorê, Bazîvê, [[Duhokê]] û [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey Kurdistanê di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]],[[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belcîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2006 xelkê vî gundî ji 1120 xêzanan û 7320 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojavayê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] n72bq56ptf9lc7n2fdq8b5ba6mg3ckj 1094164 1094163 2022-07-31T16:29:47Z 31.187.201.59 /* Daniştiyên gondê Hirorê */ wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî)ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] girêdayî parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li Hirorê, Bazîvê, [[Duhokê]] û [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey [[Kurdistanê]] di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]], [[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belcîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2006 xelkê vî gundî ji 1120 xêzanan û 7320 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojavayê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] if4hajcff8t0t14edm692hqzb7caas2 1094166 1094164 2022-07-31T16:45:03Z 84.241.196.232 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî)ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] girêdayî parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]]. Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li Hirorê, Bazîvê, [[Duhokê]] û [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey [[Kurdistanê]] di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]], [[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belcîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2006 xelkê vî gundî ji 1120 xêzanan û 7320 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojavayê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] 7ks1ecu9kolgzpkbzbxrisu09j5xjvk 1094167 1094166 2022-07-31T16:48:58Z 84.241.196.232 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî)ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] ser bi herêmdariya Amêdiyê û navça Kanîmasê û girêday parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] e. Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li Hirorê, Bazîvê, [[Duhokê]] û [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey [[Kurdistanê]] di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]], [[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belcîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2006 xelkê vî gundî ji 1120 xêzanan û 7320 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojavayê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] aqgsg9qsc9u2pa33esa4uxbmbhjhwdz 1094168 1094167 2022-07-31T16:49:17Z 84.241.196.232 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî) ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] ser bi herêmdariya Amêdiyê û navça Kanîmasê û girêday parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] e. Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li Hirorê, Bazîvê, [[Duhokê]] û [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey [[Kurdistanê]] di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]], [[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belcîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2006 xelkê vî gundî ji 1120 xêzanan û 7320 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojavayê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] jzh0mhl72hg5dghi2yvbgkswxj5ms57 1094169 1094168 2022-07-31T16:50:48Z 84.241.196.232 /* Daniştiyên gondê Hirorê */ wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî) ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] ser bi herêmdariya Amêdiyê û navça Kanîmasê û girêday parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] e. Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li Hirorê, Bazîvê, [[Duhokê]] û [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey [[Kurdistanê]] di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]], [[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belçîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2006 xelkê vî gundî ji 1120 xêzanan û 7320 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojavayê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] ovxnxvh91k4cx240uiicz62djc5o3mm 1094205 1094169 2022-08-01T07:07:02Z 84.241.196.232 /* Daniştiyên gondê Hirorê */ wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî) ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] ser bi herêmdariya Amêdiyê û navça Kanîmasê û girêday parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] e. Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li Hirorê, Bazîvê, [[Duhokê]] û [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey [[Kurdistanê]] di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]], [[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belçîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2018 xelkê vî gundî ji 1412 xêzanan û 6381 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojavayê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] lup8wozbukmdj87zpp2o6h58gyojl3i 1094206 1094205 2022-08-01T07:18:03Z 84.241.196.232 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî) ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] ser bi herêmdariya Amêdiyê û navça Kanîmasê û girêday parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] e. Anku em di şêyn bêjîn Hirorê li ser nexşê di kevîte nav hêlên …. Yên û ….. yên stûnû. Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li Hirorê, Bazîvê, [[Duhokê]] û [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey [[Kurdistanê]] di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]], [[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belçîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2018 xelkê vî gundî ji 1412 xêzanan û 6381 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojavayê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] donlat7kslcfkx7ccrrxtx1l1836we9 1094207 1094206 2022-08-01T07:20:17Z 84.241.196.232 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî) ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] ser bi herêmdariya Amêdiyê û navça Kanîmasê û girêday parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] e. Anku em di şêyn bêjîn Hirorê li ser nexşê di kevîte nav hêlên 37 14’15…. Yên û ….. yên stûnû. Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li Hirorê, Bazîvê, [[Duhokê]] û [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey [[Kurdistanê]] di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]], [[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belçîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2018 xelkê vî gundî ji 1412 xêzanan û 6381 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojavayê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] 6havea6hzbt0gl95398e8qn4y4o66cj 1094208 1094207 2022-08-01T07:23:51Z 84.241.196.232 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî) ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] ser bi herêmdariya Amêdiyê û navça Kanîmasê û girêday parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] e. Anku em di şêyn bêjîn Hirorê li ser nexşê di kevîte nav hêlên 37°15’14 yên panî û ° ….. yên stûnû. Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li Hirorê, Bazîvê, [[Duhokê]] û [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey [[Kurdistanê]] di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]], [[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belçîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2018 xelkê vî gundî ji 1412 xêzanan û 6381 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojavayê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] p9vyz0bk7jn7w82aiqtzmxzje0tiv52 1094209 1094208 2022-08-01T07:27:14Z 84.241.196.232 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî) ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] ser bi herêmdariya Amêdiyê û navça Kanîmasê û girêday parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] e. Anku em di şêyn bêjîn Hirorê li ser nexşê di kevîte nav hêlên 37°15’14 yên panî û 43°13’53 yên stûnû. Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li Hirorê, Bazîvê, [[Duhokê]] û [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey [[Kurdistanê]] di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]], [[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belçîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2018 xelkê vî gundî ji 1412 xêzanan û 6381 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojavayê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] s3m3bc8u3vb6ob08lcodwhxbueu5qr3 1094210 1094209 2022-08-01T07:27:57Z 84.241.196.232 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî) ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] ser bi herêmdariya Amêdiyê û navça Kanîmasê û girêday parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] e. Anku em di şêyn bêjîn Hirorê li ser nexşê di kevîte nav hêlên 37°15’14’ yên panî û 43°13’53’ yên stûnû. Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li Hirorê, Bazîvê, [[Duhokê]] û [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey [[Kurdistanê]] di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]], [[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belçîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2018 xelkê vî gundî ji 1412 xêzanan û 6381 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojavayê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] awx7okj5j7gbxt8dunzq1ajhyeakpjl 1094211 1094210 2022-08-01T07:35:52Z 84.241.196.232 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî) ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] ser bi herêmdariya Amêdiyê û navça Kanîmasê û girêday parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] e. Anku em di şêyn bêjîn Hirorê li ser nexşê di kevîte nav hêlên 37°15’14’ yên panî û 43°13’53’ yên stûnû. Bilindahiya vî gundî li ser astê deryayê Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li Hirorê, Bazîvê, [[Duhokê]] û [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey [[Kurdistanê]] di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]], [[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belçîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2018 xelkê vî gundî ji 1412 xêzanan û 6381 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojavayê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] e3ze70nh59k1bh4jixtdwos4lbm1jf2 1094212 1094211 2022-08-01T07:38:23Z 84.241.196.232 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî) ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] ser bi herêmdariya Amêdiyê û navça Kanîmasê û girêday parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] e. Anku em di şêyn bêjîn Hirorê li ser nexşê di kevîte nav hêlên 37°15’14’ yên panî û 43°13’53’ yên stûnû. Bilindahiya vî gundî li ser astê deryayê 1130 metre û yê li cihekê çiyayî. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li Hirorê, Bazîvê, [[Duhokê]] û [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey [[Kurdistanê]] di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]], [[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belçîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2018 xelkê vî gundî ji 1412 xêzanan û 6381 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojavayê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] djio220du31fdtq19yxqhqjw66loim3 1094213 1094212 2022-08-01T07:41:09Z 84.241.196.232 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî) ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] ser bi herêmdariya Amêdiyê û navça Kanîmasê û girêday parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] e. Anku em di şêyn bêjîn Hirorê li ser nexşê di kevîte nav hêlên 37°15’14’ yên panî û 43°13’53’ yên stûnû. Bilindahiya vî gundî li ser astê deryayê 1130 metre û yê li cihekê çiyayî. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. Dewrûberên gundî dapoşayne bi çend çiyayekan. Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li Hirorê, Bazîvê, [[Duhokê]] û [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey [[Kurdistanê]] di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]], [[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belçîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2018 xelkê vî gundî ji 1412 xêzanan û 6381 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojavayê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] fn5ki1u1ankh1ixzret3zdxwdwz15kc 1094214 1094213 2022-08-01T07:43:16Z 84.241.196.232 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî) ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] ser bi herêmdariya Amêdiyê û navça Kanîmasê û girêday parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] e. Anku em di şêyn bêjîn Hirorê li ser nexşê di kevîte nav hêlên 37°15’14’ yên panî û 43°13’53’ yên stûnû. Bilindahiya vî gundî li ser astê deryayê 1130 metre û yê li cihekê çiyayî. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. Dewrûberên gundî dapoşayne bi çend çiyayekan. Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde ji hejmara daniştiyan ve êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li Hirorê, Bazîvê, [[Duhokê]] û [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey [[Kurdistanê]] di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]], [[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belçîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2018 xelkê vî gundî ji 1412 xêzanan û 6381 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojavayê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] 95etkqbshibl20vojhkbw4sf3m3nqcc 1094215 1094214 2022-08-01T07:44:44Z 84.241.196.232 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî) ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] ser bi herêmdariya Amêdiyê û navça Kanîmasê û girêday parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] e. Anku em di şêyn bêjîn Hirorê li ser nexşê di kevîte nav hêlên 37°15’14’ yên panî û 43°13’53’ yên stûnû. Bilindahiya vî gundî li ser astê deryayê 1130 metre û yê li cihekê çiyayî. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. Dewrûberên gundî dapoşayne bi çend çiyayekan. Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde ji layê hejmara daniştiyan ve êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li Hirorê, Bazîvê, [[Duhokê]] û [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey [[Kurdistanê]] di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]], [[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belçîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2018 xelkê vî gundî ji 1412 xêzanan û 6381 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojavayê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] qo6rw3gwua7x8j95zmdqmn9d6yzizks 1094221 1094215 2022-08-01T07:58:07Z 84.241.196.232 /* Jêderên siruştî */ wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî) ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] ser bi herêmdariya Amêdiyê û navça Kanîmasê û girêday parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] e. Anku em di şêyn bêjîn Hirorê li ser nexşê di kevîte nav hêlên 37°15’14’ yên panî û 43°13’53’ yên stûnû. Bilindahiya vî gundî li ser astê deryayê 1130 metre û yê li cihekê çiyayî. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. Dewrûberên gundî dapoşayne bi çend çiyayekan. Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde ji layê hejmara daniştiyan ve êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li Hirorê, Bazîvê, [[Duhokê]] û [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey [[Kurdistanê]] di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]], [[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belçîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2018 xelkê vî gundî ji 1412 xêzanan û 6381 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. Mêwên(fêqî) yê ku li Hirorê jîndibin: [[tirî]], [[hejîr]], [[hinar]], [[sêv]], [[hilûk]], [[mijmije]], [[xox]], [[hirmîk]], [[tireqî]], == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojavayê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] bflani18bsfmasgsn5bi4tpwpb5tfqw 1094222 1094221 2022-08-01T08:07:07Z 84.241.196.232 /* Jêderên siruştî */ wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî) ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] ser bi herêmdariya Amêdiyê û navça Kanîmasê û girêday parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] e. Anku em di şêyn bêjîn Hirorê li ser nexşê di kevîte nav hêlên 37°15’14’ yên panî û 43°13’53’ yên stûnû. Bilindahiya vî gundî li ser astê deryayê 1130 metre û yê li cihekê çiyayî. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. Dewrûberên gundî dapoşayne bi çend çiyayekan. Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde ji layê hejmara daniştiyan ve êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li Hirorê, Bazîvê, [[Duhokê]] û [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey [[Kurdistanê]] di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]], [[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belçîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2018 xelkê vî gundî ji 1412 xêzanan û 6381 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. Mêwên(fêqî) ku li Hirorê jîndibin: [[tirî]], [[hejîr]], [[hinar]], [[sêv]], [[hilûk]], [[mijmije]], [[xox]], [[hirmîk]], [[tireqî]], [[zebeş]], [[gundor]] û ûhd. Keskatiyên berniyas: [[bacan]], [[xiyar]], [[tilozî]], [[bacan-reş]], [[kerefs]], [[reşad]], [[xes]], [[şêlim]], [[tivir]], [[petat]], [[pîvaz]], == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojavayê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] j4qk7jnd5fx9jiscf39yhcns0lhcz4o 1094223 1094222 2022-08-01T08:10:07Z 84.241.196.232 /* Jêderên siruştî */ wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî) ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] ser bi herêmdariya Amêdiyê û navça Kanîmasê û girêday parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] e. Anku em di şêyn bêjîn Hirorê li ser nexşê di kevîte nav hêlên 37°15’14’ yên panî û 43°13’53’ yên stûnû. Bilindahiya vî gundî li ser astê deryayê 1130 metre û yê li cihekê çiyayî. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. Dewrûberên gundî dapoşayne bi çend çiyayekan. Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde ji layê hejmara daniştiyan ve êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li Hirorê, Bazîvê, [[Duhokê]] û [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey [[Kurdistanê]] di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]], [[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belçîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2018 xelkê vî gundî ji 1412 xêzanan û 6381 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. Mêwên(fêqî) ku li Hirorê jîndibin: [[tirî]], [[hejîr]], [[hinar]], [[sêv]], [[hilûk]], [[mijmije]], [[xox]], [[hirmîk]], [[tireqî]], [[zebeş]], [[gundor]] û ûhd. Keskatiyên berniyas: [[bacan]], [[xiyar]], [[tilozî]], [[bacan-reş]], [[kerefs]], [[reşad]], [[filfil]], [[xes]], [[şêlim]], [[tivir]], [[petat]], [[pîvaz]], [[kolind]], [[kelemî]], == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojavayê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] pgrf1446ud7onnktgyccpx2y2s70ock 1094226 1094223 2022-08-01T08:13:23Z 84.241.196.232 /* Jêderên siruştî */ wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî) ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] ser bi herêmdariya Amêdiyê û navça Kanîmasê û girêday parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] e. Anku em di şêyn bêjîn Hirorê li ser nexşê di kevîte nav hêlên 37°15’14’ yên panî û 43°13’53’ yên stûnû. Bilindahiya vî gundî li ser astê deryayê 1130 metre û yê li cihekê çiyayî. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. Dewrûberên gundî dapoşayne bi çend çiyayekan. Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde ji layê hejmara daniştiyan ve êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li Hirorê, Bazîvê, [[Duhokê]] û [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey [[Kurdistanê]] di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]], [[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belçîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2018 xelkê vî gundî ji 1412 xêzanan û 6381 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. Mêwên(fêqî) ku li Hirorê jîndibin: [[tirî]], [[hejîr]], [[hinar]], [[sêv]], [[hilûk]], [[mijmije]], [[xox]], [[hirmîk]], [[tireqî]], [[zebeş]], [[gundor]] û ûhd. Keskatiyên berniyas: [[bacan]], [[xiyar]], [[tilozî]], [[bacan-reş]], [[kerefs]], [[reşad]], [[filfil]], [[xes]], [[şêlim]], [[tivir]], [[pitat]], [[pîvaz]], [[kolind]], [[kelemî]], [[baqilk]], [[nok]], [[fasolî]], == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojavayê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] 2ebcj1dmugp8xf02mue4jvzd05tzui0 1094227 1094226 2022-08-01T08:19:00Z 84.241.196.232 /* Daniştiyên gondê Hirorê */ wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî) ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] ser bi herêmdariya Amêdiyê û navça Kanîmasê û girêday parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] e. Anku em di şêyn bêjîn Hirorê li ser nexşê di kevîte nav hêlên 37°15’14’ yên panî û 43°13’53’ yên stûnû. Bilindahiya vî gundî li ser astê deryayê 1130 metre û yê li cihekê çiyayî. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. Dewrûberên gundî dapoşayne bi çend çiyayekan. Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde ji layê hejmara daniştiyan ve êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li gundê Hirorê, gundê Bazîvê, bajêrê[[Dihokê]] û bajêrê[[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey [[Kurdistanê]] di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]], [[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belçîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2018 xelkê vî gundî ji 1412 xêzanan û 6381 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. Mêwên(fêqî) ku li Hirorê jîndibin: [[tirî]], [[hejîr]], [[hinar]], [[sêv]], [[hilûk]], [[mijmije]], [[xox]], [[hirmîk]], [[tireqî]], [[zebeş]], [[gundor]] û ûhd. Keskatiyên berniyas: [[bacan]], [[xiyar]], [[tilozî]], [[bacan-reş]], [[kerefs]], [[reşad]], [[filfil]], [[xes]], [[şêlim]], [[tivir]], [[pitat]], [[pîvaz]], [[kolind]], [[kelemî]], [[baqilk]], [[nok]], [[fasolî]], == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojavayê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] k7uz0vqdju17kkf1va0xj00ofs40bjd 1094228 1094227 2022-08-01T08:19:44Z 84.241.196.232 /* Daniştiyên gondê Hirorê */ wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî) ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] ser bi herêmdariya Amêdiyê û navça Kanîmasê û girêday parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] e. Anku em di şêyn bêjîn Hirorê li ser nexşê di kevîte nav hêlên 37°15’14’ yên panî û 43°13’53’ yên stûnû. Bilindahiya vî gundî li ser astê deryayê 1130 metre û yê li cihekê çiyayî. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. Dewrûberên gundî dapoşayne bi çend çiyayekan. Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde ji layê hejmara daniştiyan ve êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li gundê Hirorê, gundê Bazîvê, bajêrê [[Dihokê]] û bajêrê [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey [[Kurdistanê]] di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]], [[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belçîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2018 xelkê vî gundî ji 1412 xêzanan û 6381 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. Mêwên(fêqî) ku li Hirorê jîndibin: [[tirî]], [[hejîr]], [[hinar]], [[sêv]], [[hilûk]], [[mijmije]], [[xox]], [[hirmîk]], [[tireqî]], [[zebeş]], [[gundor]] û ûhd. Keskatiyên berniyas: [[bacan]], [[xiyar]], [[tilozî]], [[bacan-reş]], [[kerefs]], [[reşad]], [[filfil]], [[xes]], [[şêlim]], [[tivir]], [[pitat]], [[pîvaz]], [[kolind]], [[kelemî]], [[baqilk]], [[nok]], [[fasolî]], == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojavayê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] 3xy041tjmmwudc1g6k9xki6znz2iiso 1094229 1094228 2022-08-01T08:26:05Z 84.241.196.232 /* Jêderên siruştî */ wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî) ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] ser bi herêmdariya Amêdiyê û navça Kanîmasê û girêday parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] e. Anku em di şêyn bêjîn Hirorê li ser nexşê di kevîte nav hêlên 37°15’14’ yên panî û 43°13’53’ yên stûnû. Bilindahiya vî gundî li ser astê deryayê 1130 metre û yê li cihekê çiyayî. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. Dewrûberên gundî dapoşayne bi çend çiyayekan. Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde ji layê hejmara daniştiyan ve êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li gundê Hirorê, gundê Bazîvê, bajêrê [[Dihokê]] û bajêrê [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey [[Kurdistanê]] di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]], [[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belçîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2018 xelkê vî gundî ji 1412 xêzanan û 6381 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. Mêwên(fêqî) ku li Hirorê jîndibin: [[tirî]], [[hejîr]], [[hinar]], [[sêv]], [[hilûk]], [[mijmije]], [[xox]], [[hirmîk]], [[tireqî]], [[zebeş]], [[gundor]] û ûhd. Keskatiyên berniyas: [[bacan]], [[xiyar]], [[tilozî]], [[bacan-reş]], [[kerefs]], [[reşad]], [[filfil]], [[xes]], [[şêlim]], [[tivir]], [[pitat]], [[pîvaz]], [[kolind]], [[kelemî]], [[baqilk]], [[nok]], [[fasolî]] ûhd. [[Kezan]], [[bahîv]], [[kaçîne]], [[gûz]], [[simaq]], == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojavayê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] h8lyo6uxyxvm204xf4avm8ettm671pz 1094230 1094229 2022-08-01T08:33:45Z 84.241.196.232 /* Jêderên siruştî */ wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî) ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] ser bi herêmdariya Amêdiyê û navça Kanîmasê û girêday parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] e. Anku em di şêyn bêjîn Hirorê li ser nexşê di kevîte nav hêlên 37°15’14’ yên panî û 43°13’53’ yên stûnû. Bilindahiya vî gundî li ser astê deryayê 1130 metre û yê li cihekê çiyayî. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. Dewrûberên gundî dapoşayne bi çend çiyayekan. Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde ji layê hejmara daniştiyan ve êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li gundê Hirorê, gundê Bazîvê, bajêrê [[Dihokê]] û bajêrê [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey [[Kurdistanê]] di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]], [[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belçîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2018 xelkê vî gundî ji 1412 xêzanan û 6381 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. Mêwên(fêqî) ku li Hirorê jîn dibin: [[tirî]], [[hejîr]], [[hinar]], [[sêv]], [[hilûk]], [[mijmije]], [[xox]], [[hirmîk]], [[tireqî]], [[zebeş]], [[gundor]] û ûhd. Keskatiyên berniyas: [[bacan]], [[xiyar]], [[tilozî]], [[bacan-reş]], [[kerefs]], [[reşad]], [[filfil]], [[xes]], [[şêlim]], [[tivir]], [[pitat]], [[pîvaz]], [[kolind]], [[kelemî]], [[baqilk]], [[nok]], [[fasolî]] ûhd. Li vî gundî darên [[gûza]] di mişene û [[simaq]] jî li nav gundî jîndibît. [[Kezan]], [[bahîv]], [[kaçîn e]], [[guhûşk]], û çendîn darên dî yên bi berhemdar li çiyayên Hirorê jîn dibin. [[stûrk]], [[tişok]] == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojavayê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] 7g96z8ukzdmhuda8bq6jzjpc7fvj1pk 1094231 1094230 2022-08-01T08:38:19Z 84.241.196.232 /* Jêderên siruştî */ wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî) ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] ser bi herêmdariya Amêdiyê û navça Kanîmasê û girêday parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] e. Anku em di şêyn bêjîn Hirorê li ser nexşê di kevîte nav hêlên 37°15’14’ yên panî û 43°13’53’ yên stûnû. Bilindahiya vî gundî li ser astê deryayê 1130 metre û yê li cihekê çiyayî. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. Dewrûberên gundî dapoşayne bi çend çiyayekan. Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde ji layê hejmara daniştiyan ve êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li gundê Hirorê, gundê Bazîvê, bajêrê [[Dihokê]] û bajêrê [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey [[Kurdistanê]] di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]], [[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belçîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2018 xelkê vî gundî ji 1412 xêzanan û 6381 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. Mêwên(fêqî) ku li Hirorê jîn dibin: [[tirî]], [[hejîr]], [[hinar]], [[sêv]], [[hilûk]], [[mijmije]], [[xox]], [[hirmîk]], [[tireqî]], [[zebeş]], [[gundor]] û ûhd. Keskatiyên berniyas: [[bacan]], [[xiyar]], [[tilozî]], [[bacan-reş]], [[kerefs]], [[reşad]], [[filfil]], [[xes]], [[şêlim]], [[tivir]], [[pitat]], [[pîvaz]], [[kolind]], [[kelemî]], [[baqilk]], [[nok]], [[fasolî]] ûhd. Li vî gundî darên [[gûza]] di mişene û [[simaq]] jî li nav gundî jîn dibît. [[Kezan]], [[bahîv]], [[kaçîne]], [[guhûşk]], û çendîn darên dî yên berhemdar li çiyayên Hirorê jîn dibin. Giyayên buharî: [[stûrk]], [[tirşok]], [[soryas]], [[kivark]], [[rêvas]], [[tolk]], == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojavayê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] 0zupl1i51zh2na71j6x0cxs7336iw8m 1094232 1094231 2022-08-01T08:44:26Z 84.241.196.232 /* Mêjo */ wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî) ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] ser bi herêmdariya Amêdiyê û navça Kanîmasê û girêday parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] e. Anku em di şêyn bêjîn Hirorê li ser nexşê di kevîte nav hêlên 37°15’14’ yên panî û 43°13’53’ yên stûnû. Bilindahiya vî gundî li ser astê deryayê 1130 metre û yê li cihekê çiyayî. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. Dewrûberên gundî dapoşayne bi çend çiyayekan. Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde ji layê hejmara daniştiyan ve êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li gundê Hirorê, gundê Bazîvê, bajêrê [[Dihokê]] û bajêrê [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey [[Kurdistanê]] di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]], [[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belçîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2018 xelkê vî gundî ji 1412 xêzanan û 6381 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. Mêwên(fêqî) ku li Hirorê jîn dibin: [[tirî]], [[hejîr]], [[hinar]], [[sêv]], [[hilûk]], [[mijmije]], [[xox]], [[hirmîk]], [[tireqî]], [[zebeş]], [[gundor]] û ûhd. Keskatiyên berniyas: [[bacan]], [[xiyar]], [[tilozî]], [[bacan-reş]], [[kerefs]], [[reşad]], [[filfil]], [[xes]], [[şêlim]], [[tivir]], [[pitat]], [[pîvaz]], [[kolind]], [[kelemî]], [[baqilk]], [[nok]], [[fasolî]] ûhd. Li vî gundî darên [[gûza]] di mişene û [[simaq]] jî li nav gundî jîn dibît. [[Kezan]], [[bahîv]], [[kaçîne]], [[guhûşk]], û çendîn darên dî yên berhemdar li çiyayên Hirorê jîn dibin. Giyayên buharî: [[stûrk]], [[tirşok]], [[soryas]], [[kivark]], [[rêvas]], [[tolk]], == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojhelatê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] b0ogpcg8ivvbhwg72gcsi1mgxjycv8g 1094233 1094232 2022-08-01T08:45:38Z 84.241.196.232 /* Jêderên siruştî */ wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî) ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] ser bi herêmdariya Amêdiyê û navça Kanîmasê û girêday parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] e. Anku em di şêyn bêjîn Hirorê li ser nexşê di kevîte nav hêlên 37°15’14’ yên panî û 43°13’53’ yên stûnû. Bilindahiya vî gundî li ser astê deryayê 1130 metre û yê li cihekê çiyayî. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. Dewrûberên gundî dapoşayne bi çend çiyayekan. Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde ji layê hejmara daniştiyan ve êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. == Daniştiyên gondê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li gundê Hirorê, gundê Bazîvê, bajêrê [[Dihokê]] û bajêrê [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey [[Kurdistanê]] di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]], [[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belçîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2018 xelkê vî gundî ji 1412 xêzanan û 6381 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. Mêwên(fêqî) ku li Hirorê jîn dibin: [[tirî]], [[hejîr]], [[hinar]], [[sêv]], [[hilûk]], [[mijmije]], [[xox]], [[hirmîk]], [[tireqî]], [[zebeş]], [[gundor]] û ûhd. Keskatiyên berniyas: [[bacan]], [[xiyar]], [[tilozî]], [[bacan-reş]], [[kerefs]], [[reşad]], [[filfil]], [[xes]], [[şêlim]], [[tivir]], [[pitat]], [[pîvaz]], [[kolind]], [[kelemî]], [[baqilk]], [[nok]], [[fasolî]] ûhd. Li vî gundî darên [[gûza]] di mişene û [[simaq]] jî li nav gundî jîn dibît. [[Kezan]], [[bahîv]], [[kaçîne]], [[guhûşk]], û çendîn darên dî yên berhemdar li çiyayên Hirorê jîn dibin. Giyayên buharî: [[stûrk]], [[tirşok]], [[soryas]], [[kivark]], [[rêvas]], [[tolk]], ûhd. == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojhelatê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] qsttn0owq77nyo8i1q5j09vx5v23xxq 1094242 1094233 2022-08-01T09:59:24Z 84.241.196.232 /* Daniştiyên gundê Hirorê */ wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî) ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] ser bi herêmdariya Amêdiyê û navça Kanîmasê û girêday parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] e. Anku em di şêyn bêjîn Hirorê li ser nexşê di kevîte nav hêlên 37°15’14’ yên panî û 43°13’53’ yên stûnû. Bilindahiya vî gundî li ser astê deryayê 1130 metre û yê li cihekê çiyayî. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. Dewrûberên gundî dapoşayne bi çend çiyayekan. Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde ji layê hejmara daniştiyan ve êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. == Daniştiyên gundê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li gundê Hirorê, gundê Bazîvê, bajêrê [[Dihokê]] û bajêrê [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey [[Kurdistanê]] di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]], [[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belçîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2018 xelkê vî gundî ji 1412 xêzanan û 6381 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. Mêwên(fêqî) ku li Hirorê jîn dibin: [[tirî]], [[hejîr]], [[hinar]], [[sêv]], [[hilûk]], [[mijmije]], [[xox]], [[hirmîk]], [[tireqî]], [[zebeş]], [[gundor]] û ûhd. Keskatiyên berniyas: [[bacan]], [[xiyar]], [[tilozî]], [[bacan-reş]], [[kerefs]], [[reşad]], [[filfil]], [[xes]], [[şêlim]], [[tivir]], [[pitat]], [[pîvaz]], [[kolind]], [[kelemî]], [[baqilk]], [[nok]], [[fasolî]] ûhd. Li vî gundî darên [[gûza]] di mişene û [[simaq]] jî li nav gundî jîn dibît. [[Kezan]], [[bahîv]], [[kaçîne]], [[guhûşk]], û çendîn darên dî yên berhemdar li çiyayên Hirorê jîn dibin. Giyayên buharî: [[stûrk]], [[tirşok]], [[soryas]], [[kivark]], [[rêvas]], [[tolk]], ûhd. == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojhelatê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] kdztpc2lyz8o350urtjos3xs8j6m7tt 1094244 1094242 2022-08-01T10:08:00Z 84.241.196.232 /* Jêderên siruştî */ wikitext text/x-wiki {{Agahîdank gund | Nav = Hiror | Navê din = | Navê fermî = | Wêne = | Wêne sernav = | Welat = [[Başûrê Kurdistanê]] | Dûgel = [[Îraq]] | Parêzgeh = [[Dihok (parêzgeh)]] | Navçe = [[Amêdî]] | Nahiye = | Hejmara mezran = | Gelhe = | Gelhe sal = | Berbelavî = | Rûerd = | Bilindayî = 1.130 | Koda postayê = | Koda telefonê = | nexşeya_cihan = Hikûmeta Herêma Kurdistanê | koordînat = {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|display=inline, title}} }} '''Hiror''' gundeke ji layê cografî (erdîngarî) ve di kevîte devera [[Berwarî Bala]] ser bi herêmdariya Amêdiyê û navça Kanîmasê û girêday parêzgeha Duhokê ya [[Kurdistana başûr]] e. Anku em di şêyn bêjîn Hirorê li ser nexşê di kevîte nav hêlên 37°15’14’ yên panî û 43°13’53’ yên stûnû. Bilindahiya vî gundî li ser astê deryayê 1130 metre û yê li cihekê çiyayî. Hirorê di kevîte di navbera 3 geliyan da (geliyê Tebala, geliyê Derarê û geliyê Hirorê ku di kevîte ser sinûrê gundê [[Çelkê]]. Dewrûberên gundî dapoşayne bi çend çiyayekan. Gundên hevsinurên Hirorê evenin: [[Kêste]] rojava bakur, [[Çelkê]] rojava, [[Qomriyê]] rojhelat, [[Dêşêş]] bakur rojhelat û [[Birîfka]] başur. Herwesa ev gunde ji layê hejmara daniştiyan ve êk ji mezintirîn gundên devera [[Berwarî Bala]] ye. == Daniştiyên gundê Hirorê == Êk ji mestirîn gundên [[Berwarî Bala]] ye. Hirorê ji 5 (pênc) ûcaxan pêkhatiye. Piraniya Hiroriyan li gundê Hirorê, gundê Bazîvê, bajêrê [[Dihokê]] û bajêrê [[Zaxo]] di jîn. Herwesa hejmarek ji xelkê vî gundî li dervey [[Kurdistanê]] di jîn, bi taybet li [[Elmaniya]], [[Siwêd]], [[Holenda]], [[Emrîka]], [[Keneda]], [[Fînlenda]], [[Frensa]] û [[Belçîka]]. Amara xelkê gundê Hirorê li gorey serjimêriya sala 1947, 719 kes bûn. Li gorey serjimêriya sala 1958 xelkê vî gundî 825 kes bûn. Herwesa li gorey sejimêriya 2018 xelkê vî gundî ji 1412 xêzanan û 6381 kesan pêkhatîye{{fact}}. Ev serjimêrîye hatîye tomarkirin piştî Hiroriyên hemî cihanê hatîne hejmartin. == Jêderên siruştî == Gundê Hirorê yê dewlemende bi avê. Av jêderekê serekîye ji bo jîyana mirovan, gîyaneweran û rûweka. Hejmareka kaniyên avê li vî gundî hene, ku ev hejmare di gehîte nêzîkî 50-60 kaniyan. Zêdebarî van kaniyan 2 rûbarkên biçûk ku serûkaniyên wan ji di nav sinorê gundê Hirorê dane, di nav gundî ra di herikin. Ro navê rûbarkekî ji vana ye, serûkaniya wî di kevîte bakûr-rojhelatê gundî. Serûkaniya vî rûbarkî bi dûratiya 500 metra heta 1 kîlometre ji gundî dûre. Ro gundê Hirorê di kete 2 beş. Rûbarkê dî bi Gilale dihête navkirin. Ev rûbarkê navhatî di kevîte başûr-rojhelatê gundî. Beşekê mezin ji mêw û keskatiya vî gundî li ber vê avê dihête avdan. Ji berku Hiror ya têr ave, dîmenekê suruştî yê keskê ciwan yê hey. Herwesa ev gunde yê navdare li devera Berwarî Bala bi mêw û keskatiyê. Mêwên(fêqî) ku li Hirorê jîn dibin: [[tirî]], [[hejîr]], [[hinar]], [[sêv]], [[hilûk]], [[mijmije]], [[xox]], [[hirmîk]], [[tireqî]], [[zebeş]], [[gundor]] û ûhd. Keskatiyên berniyas: [[bacan]], [[xiyar]], [[tilozî]], [[bacan-reş]], [[kerefs]], [[reşad]], [[filfil]], [[xes]], [[şêlim]], [[tivir]], [[pitat]], [[pîvaz]], [[kolind]], [[kelemî]], [[baqilk]], [[nok]], [[fasolî]] ûhd. Li vî gundî darên [[gûza]] di mişene û [[simaq]] jî li nav gundî jîn dibît. Darên ku li nava gundî jîn dibin: [[çinar]], [[spîndar]], [[tawk]], [[tû]] ûhd. Darên çiyayi: [[darberû]], [[darmazî]], [[dardîndar]], [[kevot]], [[Kezan]], [[bahîv]], [[kaçîne]], [[guhûşk]], û çendîn darên dî yên berhemdar li çiyayên Hirorê jîn dibin. Giyayên buharî: [[stûrk]], [[tirşok]], [[soryas]], [[kivark]], [[rêvas]], [[tolk]], ûhd. == Mêjo == Ji layê mêjoyî ve, ev gunde gelek yê kevne ji berku şûnwarên gelek kevin li vî gundî dihêne dîtin. Zêdebarî van şûnwarên bi dehan navên bîyanî li vî gundî hene(Hurî, Mîtanî, Medî) wekî: Gewîse, Nava Dinse, Gemase, Tebala, Bîvî yê û heta domahî yê. Goristanên kevin jî li gundê Hiror hene, eve jî dîdevaniya kevnatiya gundê Hirorê diken. Şikefta Mendka gelek kevne çunkî diyarde û şêwê vê şikeftê diyardiket ko ya kevne. Dergehê vê şikeftê bi şêweyekê bazine yê hatiye çêkirin. Herwesa ev şikefte ya ji sê textên berî pêkhatiye. Herwesa gelek dîrgeh(dûrgeh) li dewrûberên gundê Hirorê dihêne dîtin, ev dîrgehe ji hindek dîwarên bi berên mezin hatîne çêkirin pêkdihêt. Zêdebarî van dîyardên dîrokî, Kelek jî di kevîte başûr rojhelatê gundî, êk ji kelên navdare li deverê. Şûnwarên vê kelê diyardiken ko vê kelê di dîroka xwe da bandor li deverê kiriye. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Koord|37|15|14|N|43|13|53|E|type:city_scale:500000|display=title}} {{Bajar û gundên Amêdiyê}} [[Kategorî:Gundên Berwarî Bala]] 8srcnnuf1hsaf9sn94flefah1gac1t4 Osman Ebdûlezîz 0 9388 1094165 1092720 2022-07-31T16:39:14Z Kelhuri 50401 wikitext text/x-wiki [[File:Osman Abdulaziz.jpg]] '''Osman Abdulaziz''' li sala 1922yê li [[Helebce]]yê hate dinê. Bavê wî Şêx Ebdûlezîz melayekê Neqşibendî yê navûdeng bûye. Osman Ebdûlezîz perwerdehiya zaroktiyê ji bavê xwe û melayên deverê wergirt. Piştî salan ji bo perwerdehiya xwe berê xwe da [[Misir]]ê. Li Misirê rêxistina [[Brayên Misliman]] nasî. Piştî vegerî Iraqê tevlî rêxistinên Brayên Misliman bû. Li sala 1959ê de di nav damezrînerên rêxistina Hizbul Îslamî Iraq de bû. Piştî kudetaya Ebdûlkerîm Qasim li Iraqê, rêxistina wan hate qedexe kirin û Şêx Osman vegerî Helebçeyê. Li sala 1979ê de rêxistina bi navê [[Bizûtinewey Îslamî le Kurdistan]] damezrand. ==Çavkanî== [[Kategorî:Jidayikbûn 1922]] [[Kategorî:Mirin 1999]] esghn800wak7il9t88av4sa91rh76iu Avignon 0 10407 1094245 992854 2022-08-01T10:14:53Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | wêne = Avignon, Palais des Papes depuis Tour Philippe le Bel by JM Rosier.jpg }} '''Avignon''' bajarekî Fransayê ye û li başûrê Fransa cîh digire. Li bajêr û der dora wî behtirî sedhezar şênî dijin, bajar bi [[Qesra Papayan]] ji aliya olî ve bi nav û deng e. == Girêdanên derve == {{Commonscat-b|Paris}} * [http://www.avignon.fr Şaredera Avignonê] Malpera fermî bi îngilîzî û fransizî ye * [http://www.palais-des-papes.com/ Seraya Papan] Malpera fermî {{Koord|43|57|00|N|4|49|01|E|type:city(90194)|display=title}} [[Kategorî:Bajarên Fransayê]] b70k4o4k7f66r0hiudnduzakgxg1n6q Kolombiya 0 13344 1094175 1091362 2022-07-31T17:24:53Z 777sms 9515 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:Es-colombia.ogg]] → [[File:Es-Colombia2.oga]] [[c:COM:FR#FR4|Criterion 4]] (harmonizing names of file set) wikitext text/x-wiki {{Wergerîne|en|ziman2=es}} {{Koord|4|N|72|W|display=title}} {{Infobox Welat2 |nav = Kolombiya |navê rastî = {{navê rastî|es|República de Colombia|fontsize=70%}} |navê hevbeş = Kolombiya |konvansiyonel navê dirêj = Komara Kolombiyayê |rewş = |wêneyê ala = Flag of Colombia.svg |sernav ala = |wêneyê mertal = Coat of arms of Colombia.svg |sernav mertal = |dirûşma netewî = {{navê rastî|es|"Libertad y Orden"|italics=off|nolink=yes}} |dirûşma bi kurdî = {{small|"Azadî û Pergal"}} |sirûda netewî = {{navê rastî|es|[[Sirûda Neteweyî ya Kolombiyayê|¡Oh, Gloria Inmarcesible!]]|nolink=yes}}<br />{{small|''Ey rûmeta naçilmise!''}}<br />[[Wêne:United States Navy Band - ¡Oh, gloria inmarcesible!.ogg|center]] |wêneyê nexşe = COL orthographic (San Andrés and Providencia special).svg |nexşe mezinî = 220px |paytext = [[Bogotá]] |bajarê mezin = bajar |latd=4 |latm=35 |lats=53 |longs=33 |latNS=N |longd=74 |longm=4 |longEW=W |zimanên fermî = [[Zimanê spanî|Spanî]]<sup>a</sup> |zimanên herêmî = 68 zarav û zimanên etnîkî hene. [[Zimanê îngilîzî|Îngilîzî]] jî wek li herêma [[Komgiravên San Andrés, Providencia û Santa Catalina]] fermî ye. |komên etnîkî = {{vunblist | 86% [[Kolombiyanê Mestîzo|Mestîzo]] | 86% [[Kolombiyanê Spî|Spî]] | 10.6% [[Afro-Kolombiyan|Reş]] | {{small|(tevî [[Mulatto]])}}; | 3.4% [[Kolombiyanê çermesor|Çermesor]]; | 0.01% [[Gelê Romanî|Roma]] }} |komên etnîkî sal = 2005 <ref>{{cite web |title= visibilización estadística de los grupos étnicos |url=http://www.dane.gov.co/files/censo2005/etnia/sys/visibilidad_estadistica_etnicos.pdf |work=Censo General 2005 |publisher=Departamento Administrativo Nacional de Estadistica (DANE) |accessdate=15 hezîran 2013 }}</ref><ref>Bushnell, David & Rex A. Hudson (2010) "[http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/pdf/CS_Colombia.pdf The Society and Its Environment]"; ''Colombia: a country study'': pp. 87, 92. Washingtion D.C.: Federal Research Division, Library of Congress.</ref> |demonîm = [[Kolombiyan]] |awayê rêveberiyê = [[Komar]]a [[Sîstema serokatiyê|serokatiyê]] |sernav rêber1 = [[Serokê Kolombiyayê|Serok]] |navê rêber1 = [[Juan Manuel Santos]] |sernav rêber2 = [[Cîgirê Serokê Kolombiyayê|Cîgirê Serokê]] |navê rêber2 = [[Germán Vargas Lleras]] |sernav rêber3 = [[Serokê Kongreya Kolombiyayê|Serokê Kongreyê]] |navê rêber3 = Mauricio Lizcano |sernav rêber4 = [[Dadgeha Bilind a Dadê ya Kolombiya|Serokê Dadgeha Bilind]] |navê rêber4 = Margarita Cabello Blanco |sernav rêber5 = |navê rêber5 = |pêşvebirî = [[Kongreya Kolombiyayê|Kongre]] |meclîsa jorîn = [[Senato ya Kolombiyayê|Senato]] |meclîsa jêrîn = [[Meclîsa Nûneran a Kolombiyayê|Meclîsa Nûneran]] |awayê serxwebûnê = Serxwebûn {{nobold|ji [[Spanya]]yê}} |nota serxwebûnê = |bûyera avakirinê1 = [[Daxuyaniya Serxwebûna Kolombiyayê|Îlankirin]] |dema avakirinê1 = 20 tîrmeh 1810 |bûyera avakirinê2 = Naskirin |dema avakirinê2 = 7 tebax 1819 |bûyera avakirinê3 = Unîterkirina dawî |dema avakirinê3 = 1886 |bûyera avakirinê4 = {{nowrap|[[Destûra Bingehîn a Kolombiyayê 1991|Makezagona niha]]}} |dema avakirinê4 = 4 tîrmeh 1991 |bûyera avakirinê5 = |dema avakirinê5 = |rûerd = |rûerd km2 = 1,141,748 |rûerd magnitude = 1 E12ColombiaColombia |rûerd rêz = 25. |rûerd jêrenot = |av = 8.8 (17.) |gelhe texmînkirin = 48,786,100 <ref>{{cite web |url=http://www.dane.gov.co/reloj/reloj_animado.php |title=Animated clock |publisher=Colombian State Department |accessdate=24 July 2016 |archive-date=24 December 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181224183725/https://www.dane.gov.co/reloj/reloj_animado.php%20 |url-status = dead }}</ref> |gelhe texmînkirin sal = tîrmeh 2016 |gelhe texmînkirin rêz = 28. |gelhe giştî = 42,888,592 |gelhe giştî sal = 2005 |gelhe giştî rêz = |gelhe tîrbûn km2 = 40.74 |gelhe tîrbûn rêz = 173. |hejmara endaman = |TBH PHK = $724.167 trilyon<ref>{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2016/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=81&pr.y=8&sy=2017&ey=2017&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=233&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=|title=World Economic Outlook Database: Colombia |publisher=International Monetary Fund |date= October 2016|accessdate= 16 kanûna pêşîn 2016}}</ref> |TBH PHK sal = 2017 |TBH PHK rêz = 31. |TBH PHK her kesekî = $14,687 |TBH PHK her kesekî rêz = |TBH nomînal = $300.988 trilyon |TBH nomînal sal = 2017 |TBH nomînal rêz = 32. |TBH nomînal her kesekî = $6,104 |TBH nomînal her kesekî rêz = |Gini = 52.2 <!--tenê hejmar--> |Gini sal = 2015 |Gini guherandin = kêmbûn <!--zêdebûn/kêmbûn/neguhertin--> |Gini rêz = |Gini çavk = <ref>{{cite web |url= http://www.dane.gov.co/files/investigaciones/condiciones_vida/pobreza/bol_pobreza_15_.pdf|title= socio-economic policies|publisher= dane.gov.co |accessdate= 2 adar 2016}}</ref> |PPM = 0.720 <!--tenê hejmar--> |PPM sal = 2014 |PPM guherandin = zêdebûn <!--zêdebûn/kêmbûn/neguhertin--> |PPM rêz = 97. |PPM çavk = <ref>{{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr_2015_statistical_annex.pdf |title=2015 Human Development Report|year=2015 |accessdate=14 kanûna pêşîn 2015 |publisher=United Nations Development Programme }}</ref> |dirav = [[Pesoya Kolombiyayê|Peso]] |dirav kod = COP |demjimêr = [[Demjimêra li Kolombiyayê|COT]] |utc offset = −5<sup>b</sup> |celebê dîrokê = rr−mm−ssss (CE) |hatûçûn = rast |koda înternetê = [[.co]] |iso3166kod = |koda telefonê = [[+57]] |jêrenot a = Digel Makezagona Kolombiyayê bi Spanî dibêje (''Castellano'') wek zimanê fermî di hemû axa Kolombiyayê de, zimanên din ên li welat ji aliyê komên etnîk tê axaftin -- bi qasî 68 zimanan -- herkes jî bi fermî di herêma xwe de xwe ye.<ref> Colombian Constitution of 1991 (Title I – Concerning Fundamental Principles – Article 10) </ref> English is also official in the [[archipelago of San Andrés, Providencia and Santa Catalina]].<ref>{{cite web |url= http://www.alcaldiabogota.gov.co/sColombiaColombiaisjur/normas/Norma1.jsp?i=2780 |title= LEY 47 DE 1993 |publisher= alcaldiabogota.gov.co |language= Spanish |accessdate= 23 February 2014 }}{{Mirin girêdan|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> |jêrenot b = Navçeya demjimêra Kolombiyayê ya fermî<ref> {{cite web |url= http://horalegal.inm.gov.co/ |title = Navçeya demjimêra Kolombiyayê ya fermî |publisher= horalegal.inm.gov.co |language= Spanî | accessdate = 23 sibat 2014 }} </ref> Tê kontrolkirin û bi koordîne ji aliyê [[National Institute of Metrology (Colombia)|National Institute of Metrology]].<ref> {{cite web |url= http://www.secretariasenado.gov.co/senado/basedoc/decreto_4175_2011.html |title= Decreto 4175 de 2011, artículo 6, numeral 14 |publisher = Presidencia de la República de Colombia |language = Spanî |accessdate= 14 adar 2016}} </ref> | HPI_year = 2006 | HPI = 67.2 | HPI_category | HPI_rank = 2. | country_code = CO}} '''Kolombiya''' ({{IPA-ku|k|o|ˈ|l|o|m|b|i|j|a}} {{respell|ko|LOM|biya}}; {{IPA-es|koˈlombja|lang|Es-Colombia2.oga}}), bi fermî '''Komara Kolombiyayê''' ({{Audio-es|República de Colombia|Es-republica_de_colombia.ogg}}),{{refn|IPA transcription of "''República de Colombia''": {{IPA-es|reˈpuβlika ðe koˈlombja|}}.}} yek welatekî [[Lîsteya welatên derî parzemînê|derî parzemînê]] ya bi giranî li bakurê [[Amerîkaya Başûr]] û bi herêmên di [[Amerîkaya Navîn]] hatiye rewanekirin. Sînorên Kolombiyayê li bakurê rojava bi [[Panama]], li rojhilatê bi [[Venezuela]] û [[Brezîl]] û li başûr bi [[Ekuador]] û [[Perû]] re parve dike. Sînorên deryayî yên Kolombiyayê jî wek bi [[Kosta Rîka]], [[Nîkaragua]], [[Hondûras]], [[Jamaîka]], [[Komara Domînîk]] û [[Haîtî]] re parve dike. Makezagona komara [[dewleta yekpare]] bi sî-û-du [[Departementên Kolombiyayê|departementan]] pêk tê. Herêmên tiştên ku niha Kolombiya di destpêkê de ji aliyê niştevanên [[gelên resen ên Kolombiyayê]] tevî ku [[Gelê Muisca|Muisca]], [[Şaristaniya Quimbaya|Quimbaya]] û [[Tairona]] bû. Destpêkirina spaniyan a di sala 1499an de pêvajoyekî [[Fethê Spanî ya Muisca|fethê û mêtîngeriya]] di dawiya afirandina [[Cîgirkeyane ya Nû Grenada]], bi paytexta wê ya li [[Bogotá]] hatibû. == Etîmolojî == Navê "Kolombiya" navdêrekî navê dawî ji [[Krîstofor Kolumbus]] (Îtalî: Cristoforo Colombo, Spanî: Cristóbal Colón) e. Ev ji aliyê şoreşgerê Venezuelayê [[Francisco de Miranda]] wekî referansa ji bo hemû cîhana nû ducan bû, lê bi taybetî jî ji bo wan beşên di bin serweriya [[Zimanê spanî|Spanî]] û [[Zimanê portûgalî|Portûgalî]] bûn. Nav paşê ji aliyê Komara Kolombiya ya di sala 1819an de ji navçeyên Cîgirkeyaneya kevn yên Nû Grenada (ku Kolombiyaya îro, [[Panama]], [[Venezuela]], [[Ekuador]], û bakurê rojavayê Brazil) avakirin hatiye qebûl kirin. Dema ku Venezuela, Ekuador û [[Departementa Cundinamarca|Cundinamarca]] hatibû ku ji bo wek dewletên serbixwe hebin, Wezareta berê yê Cundinamarca wek bi navê "[[Komara Nû Grenada]]" pejirandin. Nû Grenada bi awayekî fermî navê xwe di sala 1858an de ji [[Konfederasyona Grenadayê]] guhertin. Di sala 1863an de nav dîsa hatiye guherandin, ev dem ji bo Dewletên Yekbûyî yên Kolombiyayê bû, berî dawiya pejirandina navê yekûn wê di sala 1886an de wek – Komara Kolombiyayê – hatiye guhertin. Ji bo ku vî welatî û hikûmeta Kolombiyayê venêrîn, mercên ''Kolombiya'' û ''República de Colombia'' bi kar tînin. == Dîrok == Ji ber cihên xwe, herêma ku niha ji Kolombiya korîdorên koçberiya mirovan ji [[Mezoamerîka]]yê û li [[Karîb]]ê ber [[Andes]] û [[Amazonia|Amazon]] zûtir bû. Arkeolojîkên malperên [[Pubenza]] û [[El Totumo]] di [[Geliyê Magdalena]] ku 100&nbsp;km dikeve başûrê rojavayê Bogotá kevntir dibînin. Ev malperana ji heyama [[Paleoindian]] (18,000-8000 de BZ) ye. Li [[Puerto Hormiga]] û malperên din jî, şopên ji serdema Arkaîk (~ 8000-2000 BZ de) hatin dîtin. Kevneşopên li herêmên [[El Abra]] û [[Tequendama]] ya li Cundinamarca nîşan didin ku dagirkirina zû bûn. Ji kevintirîn kûzxane li Amerîkayê li ba [[San Jacinto]] ji dewrana 5000-4000 BZ de vedîtin. ===Serdema berî fethkirinê=== Li axa Kolombiyayê ya îro bi bazirganiya navxweyî û qeytanên zêr li herêmê re eleqedar bûn. Li vir [[Împaratoriya Înkayê]], [[Muisca]], [[Tayrona]], [[Sinú]], [[Quimbaya]] û [[San Agustín]] çanda ji bo sedsalan jiyandin. === Dagirkeriya Spanyol === Bi navê [[Krîstofor Kolumbus]] qet behsa axa Kolumbus lingê nedanîn. Axa Kolombiyayê, di destpêka sedsala 16an de [[Gonzalo Jimenez de Quesada]] û [[Sebastian de Belalcázar]] ji aliyê fermandarkirina spanî hatiye dîtin û nav koloniyên de hatiye guhertin. [[Rodrigo de Bastidas]] di sala 1525an de bajarê [[Santa Marta]] ava kir. Piştî vî bûyerê welat di peravên bakurê deryaya [[Karîb]]ê de li pey bajarê [[Cartagena]] ava bû. Di sala 1538an de şêniyên Gonzalo Jimenez de Quesada bi dayîna navê cîwarê [[Bacatá]] rizgarkirin û di vir de bajarê Bogotá damezrandin. === Komara Kolombiyaya Mezin === Heta sedsala hîjdehê, welat ji aliyê Hispanikên spiyan de biryar hat girtin. Hingê di şerê ji bo serxwebûnê li Amerîkaya Bakur û şoreşên Fransayê bêhtir xurt dest pê kir. Di sala 1808an de [[Napoleon]] şerê serxwebûnê koloniyên Spanî yên li [[Amerîka (parzemîn)|Parzemîna Amerîkayê]] îlankirin, dema ku [[Spanya]] hatiye dagirkirin. Bi vî awayî, [[Simón Bolívar]] serkêşiya hêzên serxwebûna xwe li Cartagena û Kolombiyayê ya di sala 1821an de bi navê Kolombiyaya Mezin vegirtina li Kolombiyaya îro, Ekuador, Panama û Venezuela federasyon îlan kirin. Di sala 1829an de Venezuela û di sala 1830an de Ekuador ji [[federasyon]]ê derketin. === Dewletên Yekbûyî yên Kolombiyayê û Komara Kolombiyayê === Di sala 1886an de, welat û parzemîn ji aliyê Columbus hatibû keşif kirin û bi navê Komara Kolombiya hatibû îlan kirin. Di sala 1903an de, ku welatê Panama parmendekî vî axê ye, dewletekî serbixwe ya ji Kolombiyayê bi alîkariya Amerîkayê ji hev veqetiyan. Panama di heman salê de xwedî mafê bikaranîna [[Cihoka Panamayê]] da [[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]]. Ji ber vê cudabûnê heta sala 1921an berdewam bû, ku di navbera Kolombiya û Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê hatiye jiyandin. Piştî vê dîrokê di rêveberiya Kolombiyayê de herdû partiyên mezin wek Partiya Kevneperestî û Partiya Lîberal serdest bûn. Lê, bi pevketina di navbera her du partiyan lihevketinên navxweyî û rêveberiya ji aliyê dîktatoriyê ji bo demekî dirêj bû sedema welat. Lihevketinên navxweyî, ku di dema niha de ji aliyê hikûmeta sivîl a li Kolombiyayê tê îdarekirin berdewam dike. === Serdema La Violencia === Tevlihevekî mezin li Kolombiyayê ji sala 1948an heta sala 1953an de pêk hat. Violencia bi navê şîdetekî pevçûnê de qewimiye. Di sala 1950an de, hikûmeta kevneperest ên [[Mariano Ospina Pérez]] li ser kevneperestê din [[Laureano Gómez]] ku bi cîgirê wî [[Roberto Urdaneta]] re rêveberiya zexm pêşandan. Di dema erkeya sê-salî de tê texmînkirin ku 80.000 kesan jiyana xwe ji dest da. Violencia, heta sala 1963an berdewam kir. 200.000 kes di vê demê de hatine kuştin. Komekî gerîlayên çepgir ên [[FARC]]ê têkoşîna li dijî Violencia dan destpêkirin. Di sala 12 tebax 2002an de Serok [[Álvaro Uribe Vélez]] ji ber bûyerên li welat [[Rewşa awerte]] ji bo 90 rojan îlan kir. == Erdnîgarî == {{Pisûle |Navend = Kolombiya |type = dan |Bakur rojava = {{al2|Panama}} |Bakur = '''[[Deryaya Karîbîk]]''' |Bakur rojhilat = {{al2|Venezuela}} |Rojava = '''[[Okyanûsa Pasîfîk]]''' |Rojhilat = {{al2|Venezuela}} |Başûr rojava = {{al2|Ekuador}} |Başûr = {{al2|Perû}} |Başûr rojhilat = {{al2|Brazîl}} }} Kolombiya li rojavayê [[Amerîkaya Başûr]] de cih digre û sînorên li ser [[Atlantîk]]ê (1626&nbsp;km bendikê peravê) û sînorên li ser [[Okyanûsa Pasîfîk]] de (1448&nbsp;km) cih digre. Li başûrê Kolombiyayê sînorên li ser welatên cîran wek Ekuador (590&nbsp;km sînor) û [[Perû]] (1626&nbsp;km), li başûrê [[Brezîl|Brezîlê]] (1645&nbsp;km), li bakurê [[Venezuela]] (2050&nbsp;km) û li bakurê rojavayê li ser sala 1903'an de hevqetandina ji aliyê Kolombiyayê ve [[Panama]] (225&nbsp;km) ye. === Avûhewa === Ji ber ku [[Ekvator]] ji aliyê Kolombiyayê ve digere, welat di qada hewayê ya tropîkalê de ye. Li bakur, ango li [[Peravên Karîbê]] zuha yên pirtir ji welatên din e. Li gor Bilindahî ya Deryayî çar herêmên avûhewa cihêkirin. Li deştan (Llanos) ji avûhewayê tropîkal 24&nbsp;°C re digre, wek di navbera 1000 û 2000 m mezintirîn avûhewayê tropîkal (17-30&nbsp;°C), di navbera 2000 û 3000 m saretropîkal (12-17&nbsp;°C) û li herêmên çiyayî (Páramos) 3000 m alpê bilind avûhewayê cemedan (di bin 12&nbsp;°C) e. === Bajar === Bajarê herî mezin ên Kolombiyayê ev in: [[Bogotá]], [[Medellín]], [[Cali]], [[Cartagena de Indias]], [[Barranquilla]], [[Ibagué]], [[Manizales]], [[Pasto]], [[Cúcuta]] û [[Bucaramanga]]. == Navenda îdarî == Departementên Kolombiyayê ji 32 herêman pêk tê. {{clear|left}} {| class="sortable wikitable" style="text-align:right;" cellpadding="3px" |- bgcolor="lightgrey" ! !! Departement !! Paytext ! Herêm (km²) !! Gelhe !! Dîrok |- bgcolor="#f8d8f8" | - ||align="left"| [[Bogotá]] ||align="left"| [[Bogotá|Parêzgeha Paytextê]] | 1587 || 7117984 || 1886 |- bgcolor="#d8f8d8" | 01 ||align="left"| [[Amazonas (Kolombiya)|Amazonas]] ||align="left"| [[Leticia]] | 109665 || 80360 || 1991 |- bgcolor="#f8f8d8" | 02 ||align="left"| [[Antioquia]] ||align="left"| [[Medellín]] | 63612 || 5750478 || 1858 |- bgcolor="#d8f8d8" | 03 ||align="left"| [[Arauca]] ||align="left"| [[Arauca (Arauca)|Arauca]] | 23818 || 282302 || 1991 |- bgcolor="#f8f8d8" | 04 ||align="left"| [[Atlántico]] ||align="left"| [[Barranquilla]] | 3388 || 2365663 || 1910 |- bgcolor="#d8f8d8" | 05 ||align="left"| [[Bolívar]] ||align="left"| [[Cartagena|Cartagena de Indias]] | 25978 || 2229967 || 1857 |- bgcolor="#f8f8d8" | 06 ||align="left"| [[Boyacá]] ||align="left"| [[Tunja]] | 23189 || 1411239 || 1858 |- bgcolor="#d8f8d8" | 07 ||align="left"| [[Caldas]] ||align="left"| [[Manizales]] | 7888 || 1170187 || 1905 |- bgcolor="#f8f8d8" | 08 ||align="left"| [[Caquetá]] ||align="left"| [[Florencia]] | 88965 || 463333 || 1982 |- bgcolor="#d8f8d8" | 09 ||align="left"| [[Casanare]] ||align="left"| [[Yopal]] | 44640 || 325713 || 1991 |- bgcolor="#f8f8d8" | 10 ||align="left"| [[Cauca]] ||align="left"| [[Popayán]] | 29308 || 1363054 || 1857 |- bgcolor="#d8f8d8" | 11 ||align="left"| [[Cesar (Kolombiya)|Cesar]] ||align="left"| [[Valledupar]] | 22905 || 1050303 || 1967 |- bgcolor="#f8f8d8" | 12 ||align="left"| [[Chocó]] ||align="left"| [[Quibdó]] | 46530 || 413173 || 1947 |- bgcolor="#d8f8d8" | 13 ||align="left"|[[Córdoba (Kolombiya)|Córdoba]] ||align="left"| [[Montería]] | 25020 ||1392905 || 1952 |- bgcolor="#f8f8d8" | 14 ||align="left"| [[Cundinamarca]] ||align="left"| [[Bogotá]] | 24210 ||9467562 || 1857 |- bgcolor="#d8f8d8" | 15 ||align="left"| [[Guainía]] ||align="left"| [[Inirida]] | 72238 || 43314 || 1963 |- bgcolor="#f8f8d8" | 16 ||align="left"| [[Guaviare]] ||align="left"| [[San José del Guaviare]]{{spaces|2}} | 53460 || 133236 || 1991 |- bgcolor="#d8f8d8" | 17 ||align="left"| [[Huila]] ||align="left"| [[Neiva]] | 19890 || 994218|| 1905 |- bgcolor="#f8f8d8" | 18 ||align="left"| [[La Guajira]] ||align="left"| [[Riohacha]] | 20848 || 524619 || 1965 |- bgcolor="#d8f8d8" | 19 ||align="left"| [[Magdalena]] ||align="left"| [[Santa Marta]] | 23188 || 1403318 || 1824 |- bgcolor="#f8f8d8" | 20 ||align="left"| [[Meta (Kolombiya)|Meta]] ||align="left"| [[Villavicencio]] | 85635|| 771089 || 1960 |- bgcolor="#d8f8d8" | 21 ||align="left"| [[Nariño]] ||align="left"| [[Pasto]] | 33268 || 1775139 || 1904 |- bgcolor="#f8f8d8" | 22 ||align="left"| [[Norte de Santander]] ||align="left"| [[Cúcuta]] | 21658 || 1493932 || 1910 |- bgcolor="#d8f8d8" | 23 ||align="left"| [[Putumayo]] ||align="left"| [[Mocoa]] | 24885 || 378483 || 1991 |- bgcolor="#f8f8d8" | 24 ||align="left"| [[Quindío]] ||align="left"| [[Armenia, Quindío|Armenia]] | 1845 || 613375 || 1966 |- bgcolor="#d8f8d8" | 25 ||align="left"| [[Risaralda]] ||align="left"| [[Pereira]] | 4140 || 1024362 || 1966 |- bgcolor="#f8f8d8" | 26 ||align="left"| [[San Andrés, Providencia û Komgiravên Santa Catalina|San Andrés]] ||align="left"| [[San Andrés]] | 52 || 83491 || 1991 |- bgcolor="#d8f8d8" | 27 ||align="left"| [[Santander (Kolombiya)|Santander]] ||align="left"| [[Bucaramanga]] | 30537 || 2085084 || 1857 |- bgcolor="#f8f8d8" | 28 ||align="left"| [[Sucre (Kolombiya)|Sucre]] ||align="left"| [[Sincelejo]] | 10917 || 868648 || 1966 |- bgcolor="#d8f8d8" | 29 ||align="left"| [[Tolima]] ||align="left"| [[Ibagué]] | 23562 || 1312972 || 1886 |- bgcolor="#f8f8d8" | 30 ||align="left"| [[Valle del Cauca]] ||align="left"| [[Cali]] | 22140 || 4524678|| 1910 |- bgcolor="#d8f8d8" | 31 ||align="left"| [[Vaupés]] ||align="left"| [[Mitú]] | 54135 || 33152 || 1991 |- bgcolor="#f8f8d8" | 32 ||align="left"| [[Vichada]] ||align="left"| [[Puerto Carreño]] | 100242 || 97276 || 1991 |} === Cîwarbûn === {{Bajarên mezin | nav = Bajarên mezin ên Kolombiyayê | welat = Kolombiya | statîstîk çavk = Enstîtuya Statîstîkên Kolombiyayê 2013<ref>http://www.dane.gov.co/index.php/about-dane</ref> | lîsteya gelhe = <!-- link to the list of cities in the given country, if possible sorted by population --> | class = nav | div_name = Departement | div_link = <!-- the template will automatically create a link for "div_name of country" (e.g. Provinces of Chile), if this doesn't work you can use this field --> | city_1 = Bogotá | div_1 = Bogotá{{!}}Parêzgeha Paytextê | pop_1 = 7.674.366 | img_1 = BOG187.JPG | city_2 = Medellín | div_2 = Antioquia | pop_2 = 2.417.325 | img_2 = Panoramica de Medellin-Colombia.jpg | city_3 = Cali | div_3 = Valle del Cauca | pop_3 = 2.319.684 | img_3 = North downtown.JPG | city_4 = Barranquilla | div_4 = Atlántico | pop_4 = 1.206.946 | img_4 = Panorámica general de Barranquilla.JPG | city_5 = Cartagena de Indias | div_5 = Bolívar | pop_5 = 978.600 | img_5 = Cartagena skyline, Colombia.jpg | city_6 = Cúcuta | div_6 = Norte de Santander | pop_6 = 637.302 | city_7 = Soledad | div_7 = Atlántico | pop_7 = 598.408 | city_8 = Bucaramanga | div_8 = Santander (Kolombiya){{!}}Santander | pop_8 = 582.774 | city_9 = Ibagué | div_9 = Tolima | pop_9 = 542.876 | city_10 = Soacha | div_10 = Cundinamarca | pop_10 = 488.995 | city_11 = Santa Marta | div_11 = Magdalena | pop_11 = 469.066 | city_12 = Pereira | div_12 = Risaralda | pop_12 = 464.719 | city_13 = Villavicencio | div_13 = Meta (Kolombiya){{!}}Meta | pop_13 = 463.121 | city_14 = Bello | div_14 = Antioquia | pop_14 = 438.577 | city_15 = Valledupar | div_15 = Cesar (Kolombiya){{!}}Cesar | pop_15 = 433.242 | city_16 = Pasto | div_16 = Nariño | pop_16 = 428.890 | city_17 = Montería | div_17 = Córdoba (Kolombiya){{!}}Córdoba | pop_17 = 428.579 | city_18 = Buenaventura | div_18 = Valle del Cauca | pop_18 = 384.504 | city_19 = Manizales | div_19 = Caldas | pop_19 = 393.167 | city_20 = Neiva | div_20 = Huila | pop_20 = 337.848 }} <noinclude> === Têkilî yên derve === Kolombiya, endamê rêxistinên wekî [[Neteweyên Yekbûyî]] (1943), [[Rêxistina Dewletên Amerîkayê]] (1948), ya [[G-77]] (1964), [[Civaka Antê]] (1969), ya [[G-24]] (1971), [[Rêxistina Peymana Hevkariya Amazonê]] (1978), [[Yekîtiya Neteweyên Amerîkaya Başûr]] (ji 2004 ), [[Civakên Amerîkaya Latîn û Dewletên Karîbê]] CELAC (2010) û [[Yekbûna Pasîfîkê]] (2013), wekî yek ji endamên damezrêner yên rêxistinên navneteweyî ye. == Siyaset == === Partî === * [[Partido Social de Unidad Nacional]] * [[Partido Liberal (Kolombiya)]] * [[Partido Conservador Colombiano]] * [[Movimiento de Salvación Nacional]] * [[Alianza Democrática M-19]] * [[Polo Democrático Independiente]] * [[Unión Democrática]] * [[Unión Patriótica (Kolumbien)|Unión Patriótica]] * [[Partido Comunista de Colombia]] * [[Movimiento Obrero Independiente y Revolucionario]] * [[Partido para Defensa del Folklore Nacional]] * [[Partido Verde (Kolumbien)|Partido Verde]] * [[Cambio Radical]] * [[Partido Centro Democrático]] == Çavkanî == {{çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Commonscat-b|Colombia}} {{Welatên Amerîkayê}} [[Kategorî:Kolombiya| ]] k5fyndkzkqg0p71p5pxuejglmnzzf4u Okyanûsa Mezin 0 15745 1094178 1067597 2022-07-31T17:59:45Z Avestaboy 34898 wikitext text/x-wiki [[Wêne:Pacific Ocean.png|thumb|Okyanûsa Mezin]] '''Okyanûsa Mezin''', herweha bi '''Okyanûsa Pasîfîk''' û '''Okyanûsa Aram''' jî tê navandin, bi 179,7 [[milyon]] [[km²]] aqar okyanûsa herî mezin a li [[cîhan]]ê ye. Kûrtirîn cih radigihe 11.034 [[m]]'yê (li [[Korta Marianayê]], bi îngilîzî: ''Mariana Trench''), ew cihê herî kûr ê cîhanê ye. == Erdnîgariya Okyanûsa Mezin == Deryaya Mezin navbera bakur li [[Cemsera Bakur]], li [[bakur rojhelat]] [[Amerîkaya Bakur]], li rojhelat [[Amerîkaya Navîn]], li [[başûr rojhelat]] [[Amerîkaya Başûr]], li başûr [[Antarktîka]], li [[başûr rojava]] [[Awistralya]], li rojava [[Okyanusya]] û li [[bakur rojava]] [[Asya]] de ye. Li Bakur radigehine Cemsera Bakur, li başûr jî radigîhe [[Cemsera Başûr]]. == Danen Okyanûsa Mezin == Okyanûsa Mezin xwediyê 250,7 milyon km² aqar e. Ew li sedî de 35 aqara dinya ye, nîvê aqarê deryayên dinya ye. Barista Okyanûsa Mezin 723,7 milon [[km³]] e. Kêmzêde kûr bû ne xwe 4.028 m. ye. == Deryayên ku digihen Okyanûsa Mezin == [[Deryaya Bering]], [[Deryaya Japon]], [[Deryaya Çîna Rojhelat]], [[Deryaya Çîna Başûr]], [[Deryaya Tazmanyayê]], [[Kendava Kalîforniyayê]], [[Kendava Alaskayê]]. == Nav == Navê Okyanûsa ''Mezin'' ji bo aqarê xwe hate dan. Navê Okyanûsa ''Pasîfîk'' jî (bi latînî tê wateya "aram") ji bo deryavanî ji Ewropa herî pêş de rehet rêwîtî kirî hatiye dan. == Gehinekê der == * http://www.mapsouthpacific.com/ – Nexşe {{Pênc Okyanûsên Cîhanê}} {{kurt}} [[Kategorî:Okyanûsa Mezin| ]] t5awtju9hqdjuq74vizf04soe1p3n6q 1094179 1094178 2022-07-31T18:01:08Z Avestaboy 34898 wikitext text/x-wiki [[Wêne:Pacific Ocean.png|thumb|Okyanûsa Mezin]] '''Okyanûsa Mezin''', herweha bi '''Okyanûsa Pasîfîk''' û '''Okyanûsa Aram''' jî tê navandin, bi 179,7 [[milyon]] [[km²]] aqar okyanûsa herî mezin a li [[cîhan]]ê ye. Kûrtirîn cih radigihe 11.034 [[m]]'yê (li [[Korta Marianayê]], bi îngilîzî: ''Mariana Trench''), ew cihê herî kûr ê cîhanê ye. == Erdnîgariya Okyanûsa Mezin == Deryaya Mezin navbera bakur li [[Cemsera Bakur]], li [[bakur rojhilat]] [[Amerîkaya Bakur]], li rojhilat [[Amerîkaya Navîn]], li [[başûr rojhilat]] [[Amerîkaya Başûr]], li başûr [[Antarktîka]], li [[başûr rojava]] [[Awistralya]], li rojava [[Okyanusya]] û li [[bakur rojava]] [[Asya]] de ye. Li Bakur radigehine Cemsera Bakur, li başûr jî radigîhe [[Cemsera Başûr]]. == Danen Okyanûsa Mezin == Okyanûsa Mezin xwediyê 250,7 milyon km² aqar e. Ew li sedî de 35 aqara dinya ye, nîvê aqarê deryayên dinya ye. Barista Okyanûsa Mezin 723,7 milon [[km³]] e. Kêmzêde kûr bû ne xwe 4.028 m. ye. == Deryayên ku digihen Okyanûsa Mezin == [[Deryaya Bering]], [[Deryaya Japon]], [[Deryaya Çîna Rojhelat]], [[Deryaya Çîna Başûr]], [[Deryaya Tazmanyayê]], [[Kendava Kalîforniyayê]], [[Kendava Alaskayê]]. == Nav == Navê Okyanûsa ''Mezin'' ji bo aqarê xwe hate dan. Navê Okyanûsa ''Pasîfîk'' jî (bi latînî tê wateya "aram") ji bo deryavanî ji Ewropa herî pêş de rehet rêwîtî kirî hatiye dan. == Gehinekê der == * http://www.mapsouthpacific.com/ – Nexşe {{Pênc Okyanûsên Cîhanê}} {{kurt}} [[Kategorî:Okyanûsa Mezin| ]] i8m5z16otlbccui4u2i36v7pixqk5nv Şam 0 15798 1094133 996437 2022-07-31T12:10:22Z 185.255.46.118 Şam wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} {{Agahîdank bajar | nav = Şam | navê_fermî = {{ziman|ar|دمشق}} | nexşeya_cihan = Sûrî | koordînat = {{Koord|33|30|35|N|36|18|33|E|display=inline, title}} | welat = | dûgel = [[Sûrî]] | parêzgeh = | gelhe = 1 711 000 | gelhe_sal = [[2009]] | rûerd = | bilindayî = 680 | nexşe = | wêneSer = Damascus montage.png | wêneSer_sernav = | malper = }} '''Şam''' an '''Dimeşq''' an '''Damaskus''' ({{bi-ar|دمشق|Dimeşk}} an {{bi-ar|الشام|aš-Šām}}) paytexta [[Sûrî|Sûriyê]] ye. Şam bajarekî dîrokî ye ji ber temenê wê zêdetirî 11 hezar salin. Li Şamê [[Ereb]] [[Kurd]] û [[Suryanî|Asûr]] tên dîtin Yek ji bajarên herî kevn ên dîroka mirovahiyê ye. Hejmara niştecihên bajêr bi fermî nêzîkî 2 milyon e. Bi tevî demedora xwe ji 6 milyonî zêdetir kes lê dijîn. Gelek kûltûran li vê bajarê desthilatî kirine û li pey xwe rêç û nîşaneyên xwe hiştine. Li Şamê [[kurd]], [[asûrî]], [[ermenî]] jî dijîn. Taxa bajêr a kevn ji aliyê [[UNESCO]]yê ve wekî bermahiyê mirovahiyê tê parastin. Peykereke împeratorê kurd ê serokatiya [[eyûbiyan]] kiriye [[Selahedînê Eyûbî]] jî li bajêr e. == Girêdanên derve == {{Commonscat-b|Damascus}} {{Koord|33|30|35|N|36|18|33|E|type:city(1711000)|display=title}} {{Lîsteya serbajarên Asyayê}} [[Kategorî:Paytextên Asyayê]] [[Kategorî:Bajarên Sûriyê]] g10rckr0tej83ze5s4qfr5ca43qmlb0 Salnameya gregorî 0 17215 1094236 997060 2022-08-01T09:41:31Z Xwedêda 23202 wikitext text/x-wiki [[Wêne:Gregory XIII.jpg|thumb|Papa Gregorê sêzdehem (Gregor XIII)]] '''Salnameya gregorî''' (wekî ''salnameya gregoriyen'' û ''salnameya mîladî'' û ''salnameya zayinî'' jî dihêt naskirin), bi navê [[Papa]] [[Gregor XIII]] hatiye navkirin û îro salnameya herî belav ya dinyayê ye. Ew li [[sedsala 16'an]] wekî berdêlek ji bo rastvekirina kêmasî û şaşîyên [[Salnameya julianî]] hat pejirandin. Ew ji 12 mehan pêk dihê û dirêjahiya wan mehan wiha ye: {| class="wikitable" ! Rêz || Nav || Jimareya Rojan |- | 1 || [[January]] || 31 |- | 2 || [[February]] || 28 an 29 |- | 3 || [[March]] || 31 |- | 4 || [[April]] || 30 |- | 5 || [[May]] || 31 |- | 6 || [[June]] || 30 |- | 7 || [[July]] || 31 |- | 8 || [[August]] || 31 |- | 9 || [[September]] || 30 |- | 10 || [[October]] || 31 |- | 11 || [[November]] || 30 |- | 12 || [[December]] || 31 |} Ew wekî rastvekirin û deqîqtirkirineka Salnameya Jûlîyanî hat danan û dirêjîya salê bi qasî 0.002% deqîqtir dipîva. Armanja wê guhartinê ew bû ko cidatî û jihevtirazana salnameyê û destpêkên werzan, nemaze destpêka [[bihar|biharê]] ko ji bo dîyarkirina roja gêjin anko cejna Qîyametê an Hêkesorê giring bû, nehêle. [[Şêwra yekem a Nîkeyê]], li sala [[325]], ji bo roja pîrozkirina cejna [[Hêkesorê]] wek [[yekşem]]a pê [[hîva tijî]]ya pêşîna pê biharê destpêkir ([[Newroz]], [[Ekinoks]]a pêşin) şunda hat dîtîn re hat bîryar dan. Di [[325]]an de biharê di [[21'ê adarê]] de destpê kir. Wê demê salnameya julianî dihat bikaranîn û ew salên normal ji 12 mehan û 365 rojan pêk hatî bû. Lê bi rastî salak wek 365,25 rojan, 365 rojan 6 saet, hatî bû hejmartin. Ji bo wê sedemê li çar salan rojek serve salên normal dikirin û ew sala 366 rojan dajot. Bi wan salên [[366]] rojan dajot re [[sala bermayî]] dihat gotin. Lê bi rastî salek 365,242190517 rojan dajo. Ew 365 rojan, 5 saetan, 48 hûrdeman û 45,25 çirkan ve yek e. Gorî salnameya julianî salek ji 365,25 rojan pêk dihat. Navbera salên salnameya julianî û rastî de nêzi 11 hûrdeman ferq he bû. Ji bo wê ferqê 11 hûrdeman 128 salan de rojek pir dihat hejmartin. Di [[sedsala 16'an]] ew ferqa 11 hûrdeman wiqas mezin bû ko, biharê [[1582]]'an êdî [[11'ê adarê]] de dest pê dikir. Ji bo bihar di dema rast de di [[21'ê adarê]] dest pê bike û cejna [[Hêkesorê]] di dema rast de were pîroz kirin di [[1582]]an de berwara [[4'ê kewçêrê]] hat wergera [[5'ê kewçêrê]] ye kirin û roja hefte hat neguhertin. Pê wê saz kirine re di [[1583]]an de biharê şunda di [[21'ê adarê]] dest pê kir. Êdî gorî salnameya gregorî sal wek 365,2425 dihat hejmartin û li 400 salan de 303 sal normal 97 sal wek salên bermayî dihat hejmartin. Gorî sala julian li 4 salan salek sala bermayî bû. Gorî salnameya gregorî dîsa 4 salan de salek sala bermayî ye, lê salên bi 100 î par dibin û 400 î par nabin (wekok 2100, 2200) wek sala bermayî nehejmartin û [[29'ê reşemiyê]] tune ye. Lê salên bi hem 100î hem jî 400î tê par kirin (wekok 2000, 2400) dîsa [[sala Bermayî]] tê hejmertin û di wan salan de [[29'ê reşemiyê]] he ye. Yanê, * 2000: sala bermayî, ango [[29'ê reşemiyê]] heye * 2100: sala bermayî, ango 29'ê reşemiyê tune * 2200: sala bermayî, ango 29'ê reşemiyê tune * 2300: sala bermayî, ango 29'ê reşemiyê tune * 2400: sala bermayî, ango 29'ê reşemiyê heye Lê gorî hejmertinên [[astronomî]], yanê bi rastî, sala gregorî jî 0,000310 (= 27 çirkan) roj li rastî zêdetir e. Ji bo wê sedemê li 3230 rojan şunda [[ekînoks]] pêşin, ango destpêka biharê, dîsa dikê rojekê pêş de pê bike. == Girêdanên Derve == * [http://www.tondering.dk/claus/calendar.html Pirsên pirên li se salnameyan] * [http://5ko.free.fr/en/jul.php Berhevdana julianî û gregorî 1582 - 2100.] [[Kategorî:Salname]] m7z2s61x1ftpzipmdq3c11koyj8vzsx Deryaya Tîrenê 0 17739 1094181 997271 2022-07-31T18:05:39Z Avestaboy 34898 Rastnivîs wikitext text/x-wiki [[Wêne:Tyrrhenian Sea map ku.png|thumbnail|right|Nexşeya Deryaya Tîrenê]] '''Deryaya Tîrenê''' deryake navçeya [[Deryaya Navîn]] û li rojava navbera [[Îtalya]], [[Sardînya]] û [[Sîcîlya]]yê de ye. Jêra [[tengava Korsîka]] Deryaye Tîrenê e û bi [[tengava Messina]] digehe [[Deryaya Yonî]] e. Kurî xweya herî mezin 3.785 m e. Nave Tîren ji ''Tyrrhenus'', navê [[yewnan]]an ji bo [[Etrûsk|Etrûskan]] dihat bikarandî bû de tê ye. [[Kategorî:Deryaya Navîn]] [[Kategorî:Îtalya]] [[Kategorî:Derya]] kmev7hflekb9zfnzdorotultg1w5qxg Tengava Sîsîlyayê 0 17852 1094180 1073660 2022-07-31T18:03:35Z Avestaboy 34898 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | mapframe = na }} '''Tengava Sîcîlya''' tengava di [[Deryaya Navîn]] de di navbera [[Sîsîlya]] û [[Tûnis]]ê de ye û li dera herî teng 145 km ye. Ew [[Deryaya Tîrenê]] û rojhilat û rojavaya [[Deryaya Navîn]] li hev vediqtine. Di tengavê de di bin avê re rojhelat de berva rojava, di ser de jî rojava de berva rojhelat şip he ye.[[Wêne:Locatie Kanaal van Sicilie.PNG|thumb|Cihê Tengava Sîsîlyayê|çep]] [[Kategorî:Tengav]] [[Kategorî:Deryaya Navîn]] km2pm9g33nseat9ut9pxns8rva6hwsw 1094183 1094180 2022-07-31T18:06:58Z Avestaboy 34898 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | mapframe = na }} '''Tengava Sîcîlya''' tengava di [[Deryaya Navîn]] de di navbera [[Sîsîlya]] û [[Tûnis]]ê de ye û li dera herî teng 145 km ye. Ew [[Deryaya Tîrenê]] û rojhilat û rojavaya [[Deryaya Navîn]] li hev vediqtine. Di tengavê de di bin avê re rojhilat de berva rojava, di ser de jî rojava de berva rojhelat şip he ye.[[Wêne:Locatie Kanaal van Sicilie.PNG|thumb|Cihê Tengava Sîsîlyayê|çep]] [[Kategorî:Tengav]] [[Kategorî:Deryaya Navîn]] cq97ow15j9y9k6ghdzqrtp3mvvepvgq Tengava Bunifaziuyê 0 17858 1094182 1047593 2022-07-31T18:06:28Z Avestaboy 34898 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | mapframe = na | wargeh = Tengav }} '''Tengava Bonifacio''' [[tengav]]a navbera [[Korsîka]] û [[Sardînya]] de, bi navê bajarekî beravên Kostarîka [[Bonifacio]] hatiye navandî ye. Di dera herî teng de 12 km firehî û heta 70 m kûrahîyah wê he ye. [[Wêne:Strasse von Bonifacio.png|thumb|Nexşa Tengava Bonifacio|çep]] [[Kategorî:Tengav]] [[Kategorî:Deryaya Navîn]] {{erdnîgarî-şitil}} dnhl9ejaj9fcaydtcu7t886l25difah 1094224 1094182 2022-08-01T08:10:07Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | mapframe = na | wargeh = Tengav }} '''Tengava Bonifacio''' (bi [[korsî]] ''Bocche di Bunifaziu'', bi [[fransî]] ''Bouches de Bonifacio'', en [[gallurezî]] ''Bocchi di Bunifaziu'', en [[îtalî]] ''Bocche di Bonifacio'') [[tengav]]a navbera [[Korsîka]] û [[Sardînya]] de, bi navê bajarekî beravên Kostarîka [[Bonifacio]] hatiye navandî ye. Di dera herî teng de 12 km firehî û heta 70 m kûrahîyah wê he ye. [[Wêne:Strasse von Bonifacio.png|thumb|Nexşa Tengava Bonifacio|çep]] == Çavkanî == [[Kategorî:Tengav]] [[Kategorî:Deryaya Navîn]] {{erdnîgarî-şitil}} rq7l8mehinlch95is8976uv5ulzojs3 1094225 1094224 2022-08-01T08:11:40Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | mapframe = na | wargeh = Tengav }} '''Tengava Bonifacio''' (bi [[Zimanê korsîkî|korsî]] ''Bocche di Bunifaziu'', bi [[fransî]] ''Bouches de Bonifacio'', en [[gallurezî]] ''Bocchi di Bunifaziu'', en [[îtalî]] ''Bocche di Bonifacio'') [[tengav]]a navbera [[Korsîka]] û [[Sardînya]] de, bi navê bajarekî beravên Kostarîka [[Bonifacio]] hatiye navandî ye. Di dera herî teng de 12 km firehî û heta 70 m kûrahîyah wê he ye. [[Wêne:Strasse von Bonifacio.png|thumb|Nexşa Tengava Bonifacio|çep]] == Çavkanî == [[Kategorî:Tengav]] [[Kategorî:Deryaya Navîn]] {{erdnîgarî-şitil}} q0rxlr9h4pwweusdl9lw0n3xn28osl8 1094237 1094225 2022-08-01T09:42:12Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | mapframe = na | wargeh = Tengav }} '''Tengava Bonifacio''' (bi [[Zimanê korsîkî|korsî]] ''Bocche di Bunifaziu'', bi [[fransî]] ''Bouches de Bonifacio'', en [[gallurezî]] ''Bocchi di Bunifaziu'', en [[îtalî]] ''Bocche di Bonifacio'') [[tengav]]a navbera [[Korsîka]] û [[Sardînya]] de, bi navê bajarekî beravên [[Kosta Rîka]] [[Bonifacio]] hatiye binavkirin. Di dera herî teng de 12 km firehî û heta 70 m kûrahiya wê he ye. [[Wêne:Bocche di Bonifacio.png|thumb|Nexşa Tengava Bonifacio|çep]] == Çavkanî == [[Kategorî:Tengav]] [[Kategorî:Deryaya Navîn]] {{erdnîgarî-şitil}} gpegriaak4mnk9hp6m3cu8ui6hx1xnc Bunifaziu 0 18139 1094241 997422 2022-08-01T09:52:56Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | wêne = Bonifacio - Vue haute ville de la marine.jpg }} '''Bonifacio''' (bi korsî: ''Bunifaziu'') bajarekî li [[pozik]]ekî biçûk î li başûrê [[Korsîka]] ye. Hejmara rûniştvanên bajêr di sala 2005an de gihişt 2 660 kesî û navê xwe da ye [[Tengava Bonifacio]]. == Girêdanen derve == {{Commonscat-b|Bonifacio}} {{Koord|41|23|15|N|9|09|15|E|type:city(2938)|display=title}} [[Kategorî:Bajarên Fransayê]] aslul414j0jy5kgfpi8i7suvxvpp09y Deryaya Japanê 0 19749 1094184 997936 2022-07-31T18:09:23Z Avestaboy 34898 wikitext text/x-wiki [[Wêne:Sea of Japan Map en.png|thumb|300px|Deryaya Japanî]] '''Deryaya Japonyayê''', '''Deryaya Japanî''' yan jî [[Deryaya Japanê]], [[korêyî]] wek [[Deryaya Baltîk]] nav dikin, [[deryaya qiraxî|deryayeke qiraxiyê]] di [[Okyanûsa Pasîfîk]] de li rojhilat [[Asya]] dikeve ye. Ew li başûr û rojhilat bi giravên [[Japon]], li bakur bi girava [[Sachalin]] û li rojava bi [[Rûsya]] û herdu [[Korê]]yan tê sînorkirin. Ew bi [[Pasîfîk]] ve bi [[Tengava Koreyê]] (başûr), [[Tengava Tsugaru]] (navbera giravên Japonya [[Honshu]] û [[Hokkaido]]), [[Tengava La-Pérouse]] (navbera [[Hokkaido]] û [[Sachalin]]) û [[Tengava Tartaren]] (bakur) re digêhe hev. Aqara Deryaya Japanî 1.048.950 km² ye û kûrahiya xwe jî nîvekî di 1.752 m de heta 3.742 m diguhere. Giravên Deryaya Japanî girîng wiha ne: [[Sado (girav)|Sado]], [[Tsuşima (girav)|Tsuşima]], [[Ulleungdo]], [[Liancourt-Felsen]], [[Hatsushima]], [[Okushiri]], [[Rebun]] und [[Rishiri]]. == Nav == Ew ji aliyê [[Japan]] û [[Rûsya]]yê ve û bi gelemperî bi awayê navneteweyî wek Deryaya Japanî tê navandin. [[Korêya Başûr]] wek [[Deryaya Rojhelat]]; [[Korêya Bakur]] jî wek [[Deryaya Korêya Başûr]] nav dikin. [[Kategorî:Derya]] f6xgt0fuy9lcw0k0onuxwti90ekmhmy Turîngiya 0 20171 1094177 998069 2022-07-31T17:48:50Z Avestaboy 34898 Rastnivîs wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane|wêneyê ala=|wêneyê nexşe={{Nexşeya Herêmên Almanyayê}}}}{{Wergerîne|de}}'''Turîngiya''' ({{bi-de|''Thüringen''}}) bi fermî '''Dewleta Serbixweya Turîngiya''' ({{Bi-de|Freistaat Thüringen}}), yek ji [[herêmên Almanyayê]] ye. Ew bi federal dewletên [[Saksonya]] li rojhilat û başûr rojhilat, [[Saksonya-Anhalt]] li bakur û bakur rojhilat, [[Saksonya Jêrîn]] li bakur rojava, [[Hessen]] li bakur û [[Bavyera]] li başûr, tê sînor kirin. Ew yek ji sê federal dewletên Almanyayê ku di navî xwe de ''Freistaat'' ango dewleta serbixwe dihêwirîne ye. Paytexta wê [[Erfurt]] e, lê [[Jena]] jî wek navenda aborî û hevotinê ye. Turîngiya di navîna Almanyayê de dimê û sînorên xweyên bi herêmên din ve û dirêjahiyên wan sînoran wiha ne; [[Hessen]] (270 km), [[Bavyera]] (381 km), [[Saksonya]] (265 km), [[Saksonya-Anhalt]] (296 km) û [[Saksonya Jêrîn]] (112 km). Ew bi Saksonya-Anhalt û Saksonya ve di navenda Almanya de dimê ye. Dirêjahiya xweya herî firehê bakur-başûrî 160 km, yê rojava-rojhilatî jî 198 km e. {{Herêmên Almanyayê}} [[Kategorî:Herêmên Almanyayê]] am8oepnmgreg0ytiubwkw3yqq6azcab Lekî 0 20833 1094160 1089224 2022-07-31T15:32:05Z 37.236.226.130 wikitext text/x-wiki {{Infobox ziman | nav = Lekî | navê xwemalî = [[Lekî]] | renga malbat = Hind û Ewropî | dewlet = {{al2|Îran}}<br />{{al2|Îraq}} | herêm = [[Lekistan]]<br>[[Kirmaşan]]<br>[[Kurdên Dilêman|Dilêman]]<br>[[Parêzgeha Diyala]] | nexşe = | firehiya nexşe = | binnexşe = | zimanê zikmakî = 1.000.000 | malbat1 = [[Hind û Ewropî|Zimanên hind û ewropî]] | malbat2 = [[Zimanên hind û îranî]] | malbat3 = [[Zimanên îranî]] | malbat4 = [[Zimanên îranî#Zimanên îranî yên rojava|Zimanên îranî yên rojava]] | malbat5 = [[Zimanên îranî yên bakur-rojava]] | malbat6 = [[Kurdî]] | malbat7 = [[Kurdí Xwarig]] | netewe = | kêmnetewe = | ajans = | iso1 = | iso2 = | iso3 = lki | agahdarî = }} '''Lekî''' {{Bilêvkirin|leki.ogg}} zaravayekî zimanê [[kurdî]] ye. Her çiqas nêzikê [[kirmaşanî]] be jî lekî li bi [[kurdî]] re têkildare. Herêmên Başurê Kurdistan, [[Lekistan]], [[Loristan]], [[Îlam]], [[Pahla]] û [[Hemedan]] ji aliyê kurdên [[şiî]] ([[feylî]]) tê axavtin. Belê kurdnas [[Mehrdad Izady]] bawer dike ku lek şaxeke êla kurdên bû ye. Çend hav êl ([[eşîr]]) li Deşta [[Germiyan]] û li Tirkiyeyê ([[Enqere]]/[[Haymana]]), li [[Bakurê Kurdistanê]] bi navên [[Şêxbizin]], [[Hemewend]] hwd hene, ev jî bi zaravayê lekî diaxivin. == Lekî ligel zaraveyên kurdî yên din û îngilîzî == {| class="wikitable" ! [[Lekî]]|| [[Feylî]] || [[Kirmaşanî]]|| [[Soranî]] || [[Kurmancî]] || [[Hewramî]] || [[Zazakî]] || [[Îngilîzî]] |- |&nbsp;wehar, vihar || wehar || wehar || behar, wehar || bihar, behar || wehar || wisar, wesar || spring |- |&nbsp;tawsan ,birêjan || tawsan || tawsan || hawîn, hamîn, tawsan || havîn || hamna, hamîn || amnan, hamnan || summer |- |&nbsp;payîz , malejêr || payîz || payîz || payîz || pehîz, payîz || payîz || payîz || fall |- |&nbsp;varan, waran, veşt || waran || waran || baran, waran, verişt || baran || waran || varan || rain |- |&nbsp;çem || çaw || çaw || çaw || çav || çem || çim || eye |- |&nbsp;dit, afiret || dwêt || dwêt || kiç || keç, dot || kinaçe|| kêna, kêneke || girl |- |&nbsp;koir || kur || kur || kur || kur, law || kur || laj || boy |- |&nbsp;gurdale , viłk || gurdale || gurdale || gurdale, gurçîle || gurçik || - || gurçike, velke || kidney |- |rîwar,&nbsp;rêvêar || rêwêar || rêwêar || rêbwar || rêwî || rawyer,raywan || raywan || stranger |- |&nbsp;ayîl || minal || minal || mindal || zarok || zaro,zawle,zarole || eyel || child |- |&nbsp;wijim || xwem || xwem || xom || ez bi xwe || wêm || ez bi xo || myself |- |minîj ,&nbsp;minîş,minîc || minîş || minîş || minîş || ez jî / min jî || minîş || ez zî, mi zî || me too |- |&nbsp;ketin || keftin || keftin || kewtin || ketin || kewtey || kewtene || to fall |- |&nbsp;aîtin, aîştin || xistin || xistin || hawêştin || avêtin || shanaî || eştene || to throw |- |&nbsp;(mi) heti<u>m</u> || (mi) hati<u>m</u> || (mi) hati<u>m</u> || (min) hati<u>m</u> || ez hati<u>m</u> || (min) amany <u>m</u> || ez ameya || <u>I</u> came |- |&nbsp;(mi) meri<u>m</u>/mexwi<u>m</u> || (mi) xwe<u>m</u>/xweri<u>m</u>||(mi) xwe<u>m</u>/dixwe<u>m</u> || (min) exwe<u>m</u>/dexo<u>m</u> || ez dixwi<u>m</u> ||<u>min</u> meweru || ez wen<u>a<u> || <u>I</u> eat |- |&nbsp;(mi) nani<u>m</u> hward || (mi) nan xwardi<u>m</u> || (mi) nan xwardi<u>m</u> || (min) nani<u>m</u> xward || <u>min</u> nan xwar ||(min) nan<u>m</u> ward || <u>mi<u> nan werd || <u>I</u> ate the meal |- |&nbsp;(mi) nane meri<u>m</u>/mexwi<u>m</u> || (mi) nan xwe<u>m</u> || (mi) nan xwe<u>m</u> || (min) nan dexwi<u>m</u> || ez nan dixwi<u>m</u> ||(min) nan mewerû || ez nan wen<u>a<u> || <I</u> am eating the meal |- |&nbsp;(mi) nan<u>m</u>e mehward || (mi) nan xwardisi<u>m</u> || (mi) na xwardêa<u>m</u> || (min) nani<u>m</u> dexward || <u>min</u> nan dixwar || - || <u>mi</u> nan werdîn || <u>I</u> was eating the meal |- |&nbsp;(mi) heti<u>m</u>e || (mi) hati<u>m</u>e || (mi) hati<u>m</u>e || (min) hatû<u>m</u>e || ez hati<u>m</u>e || - || ez amey<u>a<u> || <u>I</u> have come |- |&nbsp;(mi) hetü<u>m</u> || (mi) hatü<u>m</u> || (mi) hatü<u>m</u> || (min) hatibû<u>m</u>||ez hatibû<u>m</u> || - || ez ameybîy<u>a<u> || <u>I</u> had come |- |} == Rengên lekî == {| class="wikitable" ! [[Lekî]] || [[Kurmancî]] || [[Zazakî]] || [[Îngilîzî]] |- |&nbsp; ispê, çermê|| [[Spî (reng)|spî]] || sipî || white |- |&nbsp; reş, sê || [[reş]] || sîya || black |- |&nbsp; kaw || [[Şîn, reng|şîn]] || kewe, kiho || blue |- |&nbsp; soêr || [[sor]] || sûr || red |- |&nbsp; sioz || [[kesk]] || sewz, hewz, kesk || green |- |&nbsp; hoîl, qehveyî || qehweyî || qeweyî ||brown |- |&nbsp; xakî || [[gewr]] || gewr ||grey |- |&nbsp; zerd || [[zer]]|| zerd || yellow |- |} == Mangên lekî == {| class="wikitable" ! Mangê lekî |- |&nbsp; pence |- |&nbsp; mêrêan |- |&nbsp; gakoir |- |&nbsp; agranî |- |&nbsp; mirdał |- |&nbsp; male jêr |- |&nbsp; male jêr doimaêne |- |&nbsp; tül tekin |- |&nbsp; mange sêe |- |&nbsp; niorûj |- |&nbsp; xake lêe |- |&nbsp; mang êd |} == Devokên lekî == * [[Biranewenî]]: li Bakurê [[Loristan]]ê tê axaftin. * [[Şêx bizinkî]]: li [[Bakurê Kurdistan]] û [[Tirkiye]]yê tê axaftin. * [[Harsînî]]: li navçeya [[Harsîn]], mintika navbera [[Kirmaşan]] û [[Loristan]] de tê axaftin. * [[Silaxûrî]]: li başurê [[Hemedan]]ê, li herêma [[Silaxûr]] an jê re [[Lekistan]] jî dibêjin, tê axaftin. ==Nav== [[Lekî (ziman)|Lekî]] navê zimanê [[Lek (gel)|lek]]an e. ==Dengnasî== ==Alfabe== ==Peyvnasî== ==Rêziman== ==Mînakên hevokan== ==Wêjeya lekî== ==Têkildar== * [[Lekí]] * [[Şêxbizinî]] * [[Bêranwenî]] * [[Harsînî]] * [[Silaxurî]] ==Çavkanî== == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Giredayîne derve == {{Incubator|code=lki}} * [http://www.lakestan.ir Lakestan.ir (Lekî) ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161027121738/http://lakestan.ir/ |date=2016-10-27 }} * [http://www.kurdehaymane.com/ Kurdehaymane.com Tirkî (Romîkî)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070409051448/http://www.kurdehaymane.com/ |date=2007-04-09 }} {{Zimanên îranî}} {{Zimanê kurdî}} [[Kategorî:Zaravayên kurdî]] j3rcfneyw8f1pc7v871g8gauyd6cxfm Liyon 0 22931 1094247 999032 2022-08-01T10:17:09Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | wêne = Tour du Crédit Lyonnais vue de Fourvière.jpg }} '''Liyon''' ({{bi-fr|Lyon}}) bajara sêyê yê welatê [[Fransa|Fransayê]] ye ko dikevit rojhilatê navenda welatî. Navên kevin yên bajarî ev in: {{Bi-en|Lyons}} û {{Bi-la|Lugdunum}}. Ev bajar wekî navendeka bazirganî dikevit navbera [[Parîs|Parîsê]] û [[Marsêy|Marsêyê]]. Ev bajar di dîroka [[sînema|sînemayê]] da cihekê baş digirit. Di [[serjimêr]]a sala 1999ê da [[hêşet]]a Liyonê 1 648 216 kes bû. == Girêdanen derve == {{Commons-b|Lyon}} {{Koord|45|45|35|N|4|50|32|E|type:city(2182482)|display=title}} [[Kategorî:Bajarên Fransayê]] {{Bajar-şitil}} 8ptd3sv37eqjnonskqmmgim886optpz Strasbourg 0 23017 1094249 999070 2022-08-01T10:19:27Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | wêne = Absolute ponts couverts 02.jpg }} '''Strasbourg''' an jî '''Strasbûrg''' ({{Bi-fr|Strasbourg}}, bi elsasî: ''{{Ziman|gsw|Strossburi}}'', {{Bi-de|Straßburg}}), paytext û mezintirîn bajarê herêma [[Elsas|Elsasê]] li bakurê rojhilatê [[Fransa|Fransayê]] ye. Li goreyê amarên sala 1999ê, hêşeta wê 650.000 kes bû. Ew nêzî tuxîbê welatê [[Almanya|Almanyayê]] ye. Strasbourg bingehê çend dameziryayî yên [[Ewropa|Ewropayê]] ye. Hindek ji wan ev in: [[Civata Ewropayê]], [[Dadgeha Mafên Mirovan ya Ewropayê]], [[Rêveberiya Çawayî ya Dermana]] ya Ewropayê û gelekên dî. Strasbourg bajarekê giring yê pîşesaziya rêyan, rêyên hesinî û piran e. Strasbourg benderê duyê li ser [[Reyn|Rûbarê Reynê]] ye (Benderê yekê [[Duisburg]]a Almanyayê ye). == Girêdanen derve == {{Commonscat-b|Strasbourg}} {{Koord|48|35|08|N|7|45|02|E|type:city(272222)|display=title}} [[Kategorî:Bajarên Fransayê]] {{Bajar-şitil}} 8gqso2ygbxkft9f7mgo8a8if3kiok9k Çeksekinandin 0 24044 1094202 999446 2022-08-01T06:34:34Z Avestaboy 34898 Rastnivîs. Wergera îngilîzî ne gerek e. wikitext text/x-wiki '''Çeksekinandin''' bi awayekê kêra dawiya [[şer|şerê]] navbera aliyên şerker û pevçûyî (pir caran [[welat|elata]]) e. Çeksekinandin ne hema [[agirbes]] e. Agirbes sekinandineka demkurt a şerî li tevaya eniyên şerî an li hindek deverên diyarkirî ye. Lê çeksekinandin bi awayekî "[[Modus Vivendi]]" ye anko aliyên pevçûyî hebûn û mana hevdu dipejirînin û biryarê didin ko jiyan wekî xwe dewam bikit. Bi vî awayî kifş e ko çeksekinandin ne [[peymana aştiyê]] ye. Carina jibo peymaneka aştiyê salên dirêj yên danûstandinan divên. Bi giştî, [[Neteweyên Yekbûyî]] tenê serperiştiya lihevhatina aliyên pevçûyî jibo agirbesan dikit û pevçûyî bi xwe dibê jibo peymana aştiyê di navbera xwe da danûstandinan bikin. Lewma di qanûna navneteweyî da agirbesên NY aliyan jibo domandina agirbesê neçar nakin. Mînakên herî berçav yên çeksekinandinê di dîroka nûdem a cîhanê da çeksekinandina [[Şerê Koreyê]] li sala 1953ê ye ko heta niha jî çi peymanên aştiyê bi dû ra nehatine. {{kurt}} [[Kategorî:Siyaset]] e44fl19yudjvtne6e60esnypwudaooe 1094203 1094202 2022-08-01T06:35:12Z Avestaboy 34898 wikitext text/x-wiki '''Çeksekinandin''' bi awayekê kêra dawiya [[şer|şerê]] navbera aliyên şerker û pevçûyî (pir caran [[welat|elata]]) e. Çeksekinandin ne hema [[agirbest]] e. Agirbes sekinandineka demkurt a şerî li tevaya eniyên şerî an li hindek deverên diyarkirî ye. Lê çeksekinandin bi awayekî "[[Modus Vivendi]]" ye anko aliyên pevçûyî hebûn û mana hevdu dipejirînin û biryarê didin ko jiyan wekî xwe dewam bikit. Bi vî awayî kifş e ko çeksekinandin ne [[peymana aştiyê]] ye. Carina jibo peymaneka aştiyê salên dirêj yên danûstandinan divên. Bi giştî, [[Neteweyên Yekbûyî]] tenê serperiştiya lihevhatina aliyên pevçûyî jibo agirbesan dikit û pevçûyî bi xwe dibê jibo peymana aştiyê di navbera xwe da danûstandinan bikin. Lewma di qanûna navneteweyî da agirbesên NY aliyan jibo domandina agirbesê neçar nakin. Mînakên herî berçav yên çeksekinandinê di dîroka nûdem a cîhanê da çeksekinandina [[Şerê Koreyê]] li sala 1953ê ye ko heta niha jî çi peymanên aştiyê bi dû ra nehatine. {{kurt}} [[Kategorî:Siyaset]] 8c41xfppeozkxa8d2v5963xgbm2qk4b 1094220 1094203 2022-08-01T07:57:34Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} '''Çeksekinandin''' bi awayekî kêra dawiya [[şer|şerê]] navbera aliyên şerker û pevçûyî (pir caran [[welat|elata]]) e. Çeksekinandin ne hema [[agirbest]] e. Agirbes sekinandineka demkurt a şerî li tevaya eniyên şerî an li hindek deverên diyarkirî ye. Lê çeksekinandin bi awayekî "[[Modus Vivendi]]" ye anko aliyên pevçûyî hebûn û mana hevdu dipejirînin û biryarê didin ko jiyan wekî xwe dewam bikit. Bi vî awayî kifş e ko çeksekinandin ne [[peymana aştiyê]] ye. Carina jibo peymaneka aştiyê salên dirêj yên danûstandinan divên. Bi giştî, [[Neteweyên Yekbûyî]] tenê serperiştiya lihevhatina aliyên pevçûyî jibo agirbesan dikit û pevçûyî bi xwe dibê jibo peymana aştiyê di navbera xwe da danûstandinan bikin. Lewma di qanûna navneteweyî da agirbesên NY aliyan jibo domandina agirbesê neçar nakin. Mînakên herî berçav yên çeksekinandinê di dîroka nûdem a cîhanê da çeksekinandina [[Şerê Koreyê]] li sala 1953ê ye ko heta niha jî çi peymanên aştiyê bi dû ra nehatine. == Çavkanî == {{kurt}} [[Kategorî:Siyaset]] jaodobjzk44y0biup0jfx8l6ldztbt3 Nîtrojen 0 24275 1094200 1093855 2022-08-01T03:33:04Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Infobox Element|N | wêne = Liquidnitrogen.jpg | wêne_sernav = | tîrbûn = 2,7 g/cm<sup>3</sup> (25 [[Selsiyus|°C]]) | giraniya_atomê = 14,0067 u | nîveşkêla_atomê = 65 (56) [[Metre|pm]] | nîveşkêla_kovalansê = 71 pm | nîveşkêla_Van_der_Waals = 155 pm | rewş = gazî | xala_helînê = 63,05 [[Kelvin|K]] (-210,1 [[Selsiyus|°C]]) | xala_kelînê = 77,36 [[Kelvin|K]] (-195,79 [[Selsiyus|°C]]) | kabikê_molî = 13,54 · 10<sup>-6</sup> m<sup>3</sup>/mol | derenceya_bilindbûnê = −3, −2, −1, 1, 2, '''3''', 4, 5 | oksîdên_xwe = N<sub>2</sub>O, NO, N<sub>2</sub>O<sub>3</sub>, NO<sub>2</sub>, N<sub>2</sub>O<sub>5</sub> | elektronegatîfî = 3,04 (Pauling-Skala) | îzotop = {{Infobox Element/Îzotop | HejmaraÇalakîyaAtomî = 1 | HijmaraBaristeyî = 13 | Direfş = N | LiCîhanê = 0 | DemêHebûnê = 9,965 [[Deqe|d]] | ÇalakîyaAtomî1 = [[Girtina elektronan|ε]] | EnerjîyêXerabûnê1 = 2,220 | ElementîNûh1 = [[Karbon|<sup>13</sup>C]] }} {{Infobox Element/Îzotop | HejmaraÇalakîyaAtomî = 0 | HijmaraBaristeyî = 14 | Direfş = N | LiCîhanê = '''99,634''' }} {{Infobox Element/Îzotop | HejmaraÇalakîyaAtomî = 0 | HijmaraBaristeyî = 15 | Direfş = N | LiCîhanê = 0,366 }} {{Infobox Element/Îzotop | HejmaraÇalakîyaAtomî = 1 | HijmaraBaristeyî = 16 | Direfş = N | LiCîhanê = 0 | DemêHebûnê = 7,13 [[Sanî|s]] | ÇalakîyaAtomî1 = [[Çalakiya beta|β<sup>-</sup>]] | EnerjîyêXerabûnê1 = 10,419 | ElementîNûh1 = [[Oksîjen|<sup>16</sup>O]] }} | nîşana_xeterê = {{Nîşana xeterê|-}} }} '''Nîtrojen''' ({{Bi-fr|nitrogène}}), {{Bi-grc|ἀζωτικός|azōtikós|wate=bê jiyan}}) elementeke ku cara yekem di sala 1772an de ji alîyê bijîşkê Skotlandî [[Daniel Rutherford]] ve hatiye kifşkirin û îzolekirin. Dema ku hate tesbîtkirin ku nîtrojen di asîda nîtrîk û nîtratan de heye, navê nîtrojenê di sala 1790an de ji aliyê kîmyazanê Fransî [[Jean-Antoine-Claude Chaptal]] ve hate pêşniyar kirin. Nîtrojen nemetal e û endamê herî sivik ê koma 15 ya tabloya perîyodîk e ku bi gelemperî jê re pniktojen tê gotin. Ev element di gerdûnê de hêmanek hevpar e ku bi pirbûna tevahî di [[kadiz]] (bi înglîzî: ''milky way'') û [[Pergala Rojê|Sîstema Rojê]] de di rêza heftemîn de tê texmîn kirin. Di germahî û zexta standard de, du atomên elementê bi hev ve girêdidin û N<sub>2</sub>, gazek diatomî ya bê reng û bê bêhn çêdikin. N<sub>2</sub> bi qasî ji sedî 78 [[atmosfera Cîhanê]] pêk tîne û ev yek nîtrojenê dike hêmana herî zêde ya nehevgirtî. Nîtrojen di hemû zîndeweran de, di serî de di [[Tirşeya amînî|asîdên amînî]] de (û bi vî awayî proteînan) di asîdên nukleyî ([[Asîda deoksîrîbonukleyî|ADN]] û [[Asîda rîbonukleyî|ARN]]) de û di molekula veguheztina enerjiyê, adenozîna sêfosfatî (ATP) de heye. Di laşê mirovan de ji hêla girseyê ve bi qasî ji sedî 3% nîtrojen heye. Piştî oksîjen, karbon û hîdrojenê çaremîn hêmana herî zêde di laşê mirovan de ye. Çerxa nîtrojenê, tevgera elementê ji hewayê, ber bi pêkhateya biyosfer û organîk rave dike, paşê vedigere atmosferê. == Dîrok == Têkiliyên nîtrojenê xwedî dîrokek pir dirêj e ku klorîdê ammonium ji hêla Herodot ve hatî zanîn. Nîtrojen di [[Serdema Navîn]] de baş dihate zanîn. Alkîmîstan asîda nîtrîkê wekî aqua fortis (ava xurt) û her weha pêkhateyên nîtrojenê yên din ên wekî xwêyên ammonium û xwêyên nîtratê di wî demê de dizanibûn. Ji ber helandina şahê metalan ya zêrê bi tevliheviya asîdên nîtrîk û hîdroklorîk pêk dihat, wekî aqua regia (ava qralî) dihat zanîn. Vedîtina nîtrojenê ji aliyê bijîşkê [[Skotlenda|Skotlendî]] [[Daniel Rutherford]] ve di sala 1772an de hatiye dîtin.<ref>{{Cite web|url=https://books.google.com/books?id=JxUUAAAAQAAJ&printsec=frontcover&hl=en&source=gbs_ge_summary_r&cad=0|title=Dissertatio inauguralis de aere fixo dicto aut mephitico - Google Books|date=2020-08-06|website=web.archive.org|access-date=2022-01-10|archive-date=2020-08-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20200806192616/https://books.google.com/books?id=JxUUAAAAQAAJ&printsec=frontcover&hl=en&source=gbs_ge_summary_r&cad=0|url-status=bot: unknown}}</ref> Tevî ku nîtrojen ji yek bi temamî madeyeke cuda ya kîmyayî neyê naskirin jî, bi zelalî ew ji "hewaya sabît" ya Joseph Black, an jî ji karbona dîoksîtê hate cuda kirin. Di heman demê de nîtrojen, ji alîyê [[Carl Wilhelm Scheele]] ve jî hate lêkolînkirin û ji aliyê [[Henry Cavendish]] û [[Joseph Priestley]] wek hewaya şewitî an jî hewaya flojistîk bi nav kirin.<ref>{{Cite web|url=https://books.google.com/books?id=aBxWAAAAYAAJ&pg=PA225|title=Philosophical Transactions of the Royal Society of London - Google Books|date=2016-09-03|website=web.archive.org|access-date=2022-01-10|archive-date=2016-09-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20160903135622/https://books.google.com/books?id=aBxWAAAAYAAJ&pg=PA225|url-status=bot: unknown}}</ref> Kîmyagerê fransî [[Antoine Lavoisier]] ji ber ku bi piranî bêkêr bûye, ji peyva Yewnanî ya bi navê "mephitic air" an jî azote, nîtrojenê wek bi navê gaza azot bi nav kiriye.<ref>{{Cite web|url=https://books.google.com/books?id=adYKAAAAIAAJ&pg=PA85|title=Elements of Chemistry: In a New Systematic Order, Containing All the Modern ... - Antoine Laurent Lavoisier - Google Libros|date=2020-08-06|website=web.archive.org|access-date=2022-01-10|archive-date=2020-08-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20200806230924/https://books.google.com/books?id=adYKAAAAIAAJ&pg=PA85|url-status=bot: unknown}}</ref> Di ceribandin a atmosfereke ji nîtrojena paqij de heywan mirin û agir hatin vemirandin. ==Taybetiya nîtrojenê== ===Atomîk=== Atomeka nîtrojenê xwedîyê heft elektronan e. Di rewşa axê de ew di konfîgurasyona elektronê de hatine rêzkirin 1s, 2s 2p<sub>''x''</sub>, 2p<sub>''y''</sub>, 2p<sub>''z''</sub>. Ji ber vê yekê di orbîtalên 2s û 2p de pênc elektronên valenceyê hene, sê ji wan (elektronên p) nehevkirî ne. Ew di nav hêmanan de yek ji elektronegatîfên herî bilind e (3.04 li ser pîvana Pauling), tenê ji hêla klorê (3.16), oksîjen (3.44), û fluorine (3.98) derbas bû. (Gazên hêja yên sivik, helium, neon, û argon, dibe ku di heman demê de bêtir elektronegatîf bin, û bi rastî li ser pîvana Allen in.) Sê enerjiyên yekem ên yonîzasyonê yên nîtrojenê 1,402, 2.856, û 4.577 MJ·mol−1 in, û berhevoka enerjiya çarem û pêncemîn 16.920 MJ·mol−1 e. Ji ber van hejmarên pir bilind, nîtrojenê kîmyaya kationê ya sade tine. Kêmbûna girêkên radîkal ên di binê 2p-ê de rasterast berpirsiyarê gelek taybetmendiyên anormal ên rêza yekem a p-blokê ye, nemaze di nîtrojen, oksîjen û florînê de. Binshell 2p pir piçûk e û xwedan rêgehekê pir dişibihe şelba 2s ku hîbrîdîzasyona orbital hêsan dike. Di heman demê de hêzên elektrostatîk ên pir mezin ên kêşanê di navbera navok û elektronên valenceyê yên di şêlên 2s û 2p de encam dide û di encamê de elektronegatîviyên pir zêde derdikevin. Ji ber heman sedemê di hêmanên 2p de hîpervalentî hema hema nenas e, ji ber ku elektronegatîviya bilind ew ê ku atomek nîtrojenek piçûk bibe atomek navendî di girêdanek çar-elektronî ya sê-navendî ya dewlemend a elektron de dijwar dike ji ber ku ew ê meyla xwe bikişîne elektronan. Ji ber vê yekê, tevî pozîsyona nîtrojenê di serê koma 15-an de di tabloya perîyodîk de, kîmya wê cûdahiyên mezin ji yên hevjînên wê yên giran fosfor, arsenîk, antîmon û bismut nîşan dide.<ref>{{Cite journal|last=Kaupp|first=M.|date=2007|title=The role of radial nodes of atomic orbitals for chemical bonding and the periodic table|url=https://www.semanticscholar.org/paper/The-role-of-radial-nodes-of-atomic-orbitals-for-and-Kaupp/b6243805138ab8701ce5b4aa580f626992ff2fde|journal=J. Comput. Chem.|doi=10.1002/jcc.20522}}</ref> ===Îzotopîk=== Du îzotopên domdar a nîtrojenê ku hene ev in:<sup>14</sup>N û <sup>15</sup>N. Îzotop a yekem pir gelemperîtir e ku ji sedî 99,634% nîtrojena xwezayî pêk tîne û ya duyemîn (ku hinekî girantir e) ji sedî 0,366% yên mayî pêk tîne. Ev dibe sedema giraniya atomî ya li dora 14.007 u. Van her du îzotopên bi îstîqrar di çerxa CNO de di stêrkan de têne hilberandin. Lê <sup>14</sup>N gelemperîtir e ji ber ku girtina wê ya neutron gavê rêje-sînordar e. <sup>14</sup>N yek ji pênc navokîdên cêwt-civîn ên stabîl e (noklîdek ku hejmareke wê ya proton û notronan heye); çarên din <sup>2</sup>H, <sup>6</sup>Li, <sup>10</sup>B, û <sup>180m</sup>Ta ne.<ref>{{Cite journal|last=Bethe|first=H. A.|date=1939-03-01|title=Energy Production in Stars|url=https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/1939PhRv...55..434B|journal=Physical Review|volume=55|pages=434–456|doi=10.1103/PhysRev.55.434|issn=1536-6065}}</ref> Pirbûna kêmî ya <sup>14</sup>N û <sup>15</sup>N bi pratîkî di atmosferê de domdar e. Lê dikare li deverên din cûda bibe, ji ber perçebûna îzotopîk a xwezayî ji reaksiyonên redoksa biyolojîkî û evaporkirina ammoniaya xwezayî an asîda nîtrîk.<ref>{{Cite web|url=http://www.ciaaw.org/nitrogen.htm|title=Atomic Weight of Nitrogen {{!}} Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights|date=2016-10-14|website=web.archive.org|access-date=2022-01-10|archive-date=2016-10-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20161014112435/http://www.ciaaw.org/nitrogen.htm|url-status=bot: unknown}}</ref> Reaksiyonên biyolojîkî yên navbeynkar (mînak, asîmîlasyon, nîtrîfîkasyon, û denîtrîfasyon) bi xurtî dînamîkên nîtrojenê yên di axê de kontrol dikin. Ev reaksîyon bi gelemperî dibe sedema dewlemendîya <sup>15</sup>N ya jêrzemînê û kêmbûna hilberînê.<ref>{{Cite web|url=https://books.google.com/books?id=U9y3whFC2DIC&pg=PA74|title=Stable Isotopes and Biosphere - Atmosphere Interactions: Processes and ... - Google Books|date=2016-02-05|website=web.archive.org|access-date=2022-01-10|archive-date=2016-02-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20160205191759/https://books.google.com/books?id=U9y3whFC2DIC&pg=PA74|url-status=bot: unknown}}</ref> Piştî ku îzotopên giran ên hêmanên cîran oksîjen û karbon hatin dîtin. Piştî demekî kurt Îzotopa giran <sup>15</sup>N yekem car ji hêla [[S. M. Naudé]] ve di sala 1929 de hate keşif kirin.<ref>{{Cite web|url=https://www.nndc.bnl.gov/sigma/index.jsp?as=15&lib=endfb7.1&nsub=10|title=Sigma Periodic Table Browse|website=www.nndc.bnl.gov|access-date=2022-01-11}}</ref> Ew yek ji nizmtirîn beşên girtina neutronên termal ên hemî îzotopan pêşkêşî dike. Bi gelemperî di spektroskopiya rezonansa magnetîkî ya nukleerî (NMR) de tê bikar anîn ku strukturên molekulên xwedan nîtrojenê diyar bike, ji ber spina wê ya navokî ya fraksyonel a nîv-nîvê, ku ji bo NMRê wekî firehiya xeta tengtir avantajan peyda dike. <sup>14</sup>N, her çend ji hêla teorîkî ve jî were bikar anîn, xwedan jimareyek navokî ya yekjimar e û bi vî rengî xwedan demek çarpolî ye ku berbi spektrên berfirehtir û kêmtir bikêrhatî ve diçe. ==Hilberîn== Gaza nîtrojen gazek pîşesazî ye ku bi distilkirina perçekî ya hewaya şil yan jî bi rêyên mekanîkî ve bi karanîna hewaya gazê ve tê hilberandin. Generatorên gazê yên nîtrojenê yên ku membranan an guheztina zextê (PSA) bikar tînin bi gelemperî ji nîtrojena ku bi girseyî hatî radest kirin bê lêçûntir û bi enerjîtir in. Nîtrojena bazirganî bi gelemperî hilberek hilberîna hewayê ye ji bo berhevkirina pîşesaziyê ya oksîjenê jibo çêkirina pola û jibo mebestên din.<ref>{{Cite journal|last=Reich|first=Murray.|last2=Kapenekas|first2=Harry.|date=1957-05-01|title=Nitrogen Purfication. Pilot Plant Removal of Oxygen|url=https://doi.org/10.1021/ie50569a032|journal=Industrial & Engineering Chemistry|volume=49|issue=5|pages=869–873|doi=10.1021/ie50569a032|issn=0019-7866}}</ref> Nîtrojena pola bazirganî jixwe herî zêde 20 ppm oksîjenê dihewîne û polên taybetî yên paqijkirî ku herî zêde 2 ppm oksîjen û 10 ppm argon vedihewîne jî hene. Di laboratuarek kîmyewî de nîtrojen bi dermankirina çareseriyek avî ya klorîdê ammonium bi nîtrîta sodyûmê ve tê amadekirin.<ref>{{Cite journal|last=Bartlett|first=J. Kenneth|date=1967-08-01|title=Analysis for nitrite by evolution of nitrogen: A general chemistry laboratory experiment|url=https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/1967JChEd..44..475B|journal=Journal of Chemical Education|volume=44|pages=475|doi=10.1021/ed044p475|issn=0021-9584}}</ref> :NH<sub>4</sub>Cl + NaNO<sub>2</sub> → N<sub>2</sub> + NaCl + 2 H<sub>2</sub>O Di vê reaksiyonê de mîqdarên piçûk ên nepakîyên N0 û HNO<sub>3</sub> jî çêdibin. Nepaqijî bi derbaskirina gazê di nav asîda sulfurîk a avî ya ku dichromate potassium tê de derbas dibe were rakirin. Nîtrojena pir paqij dikare bi hilweşandina germî ya barium azide an sodyum azide were amadekirin.<ref>{{Cite journal|last=Eremets|first=M. I.|last2=Popov|first2=M. Yu.|last3=Trojan|first3=I. A.|last4=Denisov|first4=V. N.|last5=Boehler|first5=R.|last6=Hemley|first6=R. J.|date=2004-06-08|title=Polymerization of nitrogen in sodium azide|url=https://aip.scitation.org/doi/10.1063/1.1718250|journal=The Journal of Chemical Physics|volume=120|issue=22|pages=10618–10623|doi=10.1063/1.1718250|issn=0021-9606|access-date=2022-01-11|archive-date=2022-01-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20220111021944/https://aip.scitation.org/doi/10.1063/1.1718250|url-status=dead}}</ref> 2 NaN<sub>3</sub> → 2 Na + 3 N<sub>2</sub> == Hebûn == Di [[sedsala 19'an]] da zanyar dizanîn, ku her şînayî ji nîtrojenê ne. Nîtrojen elementekî hêja ji [[Protêîn|protêînan]], [[Protêîd|protêîdan]] û [[DNA]] ye. Ji ber ku wê jî her [[Ensym|ensymek]] ji nîtrojenê ye. === Nîtrojen ji şînayiyan ra === 78 % ji [[ba|bê]] nîtrojenê molekular e. Şînayî nîtrojenê bi rêkê bê nikanin bikarwînin. Ew nîtrojenê bi rêkê [[Ammonîyûm|Ammonîyûmê]] ya [[Nîtrat|Nîtratê]] dibin. Nîtrojen ji mezinbûnê wan ra girîng e. Eger di şînayîyekê da pir hindik nîtrojen hebe, [[çili|çilên]] wê zû [[zer]] dibin û dikevin. Hên jî [[çîçek|çîçekên]] xwe dipeqin. Eger zêde nîtrojen ji şînayiyan ra hebe, çilên xwe [[kesk|reş-keskekî]] dibin, çîçekên xwe pir dereng dipeqin û ew şînayiya zû dikare nexaş bibe. [[Wêne:Liquid nitrogen dsc04496.jpg|thumb|left|Nîtrojenê kelî (-196&nbsp;°C)]] [[Wêne:Dinitrogen.svg|thumb|left|Nîtrojenê molekulî]] ==Çavkanî== {{Çavkanî}} [[Kategorî:Element]] 6mup8ckk8mar5sweczq0gp10oavo8os 1094243 1094200 2022-08-01T10:07:28Z Penaber49 39672 /* Dîrok */ wikitext text/x-wiki {{Infobox Element|N | wêne = Liquidnitrogen.jpg | wêne_sernav = | tîrbûn = 2,7 g/cm<sup>3</sup> (25 [[Selsiyus|°C]]) | giraniya_atomê = 14,0067 u | nîveşkêla_atomê = 65 (56) [[Metre|pm]] | nîveşkêla_kovalansê = 71 pm | nîveşkêla_Van_der_Waals = 155 pm | rewş = gazî | xala_helînê = 63,05 [[Kelvin|K]] (-210,1 [[Selsiyus|°C]]) | xala_kelînê = 77,36 [[Kelvin|K]] (-195,79 [[Selsiyus|°C]]) | kabikê_molî = 13,54 · 10<sup>-6</sup> m<sup>3</sup>/mol | derenceya_bilindbûnê = −3, −2, −1, 1, 2, '''3''', 4, 5 | oksîdên_xwe = N<sub>2</sub>O, NO, N<sub>2</sub>O<sub>3</sub>, NO<sub>2</sub>, N<sub>2</sub>O<sub>5</sub> | elektronegatîfî = 3,04 (Pauling-Skala) | îzotop = {{Infobox Element/Îzotop | HejmaraÇalakîyaAtomî = 1 | HijmaraBaristeyî = 13 | Direfş = N | LiCîhanê = 0 | DemêHebûnê = 9,965 [[Deqe|d]] | ÇalakîyaAtomî1 = [[Girtina elektronan|ε]] | EnerjîyêXerabûnê1 = 2,220 | ElementîNûh1 = [[Karbon|<sup>13</sup>C]] }} {{Infobox Element/Îzotop | HejmaraÇalakîyaAtomî = 0 | HijmaraBaristeyî = 14 | Direfş = N | LiCîhanê = '''99,634''' }} {{Infobox Element/Îzotop | HejmaraÇalakîyaAtomî = 0 | HijmaraBaristeyî = 15 | Direfş = N | LiCîhanê = 0,366 }} {{Infobox Element/Îzotop | HejmaraÇalakîyaAtomî = 1 | HijmaraBaristeyî = 16 | Direfş = N | LiCîhanê = 0 | DemêHebûnê = 7,13 [[Sanî|s]] | ÇalakîyaAtomî1 = [[Çalakiya beta|β<sup>-</sup>]] | EnerjîyêXerabûnê1 = 10,419 | ElementîNûh1 = [[Oksîjen|<sup>16</sup>O]] }} | nîşana_xeterê = {{Nîşana xeterê|-}} }} '''Nîtrojen''' ({{Bi-fr|nitrogène}}), {{Bi-grc|ἀζωτικός|azōtikós|wate=bê jiyan}}) elementeke ku cara yekem di sala 1772an de ji alîyê bijîşkê Skotlandî [[Daniel Rutherford]] ve hatiye kifşkirin û îzolekirin. Dema ku hate tesbîtkirin ku nîtrojen di asîda nîtrîk û nîtratan de heye, navê nîtrojenê di sala 1790an de ji aliyê kîmyazanê Fransî [[Jean-Antoine-Claude Chaptal]] ve hate pêşniyar kirin. Nîtrojen nemetal e û endamê herî sivik ê koma 15 ya tabloya perîyodîk e ku bi gelemperî jê re pniktojen tê gotin. Ev element di gerdûnê de hêmanek hevpar e ku bi pirbûna tevahî di [[kadiz]] (bi înglîzî: ''milky way'') û [[Pergala Rojê|Sîstema Rojê]] de di rêza heftemîn de tê texmîn kirin. Di germahî û zexta standard de, du atomên elementê bi hev ve girêdidin û N<sub>2</sub>, gazek diatomî ya bê reng û bê bêhn çêdikin. N<sub>2</sub> bi qasî ji sedî 78 [[atmosfera Cîhanê]] pêk tîne û ev yek nîtrojenê dike hêmana herî zêde ya nehevgirtî. Nîtrojen di hemû zîndeweran de, di serî de di [[Tirşeya amînî|asîdên amînî]] de (û bi vî awayî proteînan) di asîdên nukleyî ([[Asîda deoksîrîbonukleyî|ADN]] û [[Asîda rîbonukleyî|ARN]]) de û di molekula veguheztina enerjiyê, adenozîna sêfosfatî (ATP) de heye. Di laşê mirovan de ji hêla girseyê ve bi qasî ji sedî 3% nîtrojen heye. Piştî oksîjen, karbon û hîdrojenê çaremîn hêmana herî zêde di laşê mirovan de ye. Çerxa nîtrojenê, tevgera elementê ji hewayê, ber bi pêkhateya biyosfer û organîk rave dike, paşê vedigere atmosferê. == Dîrok == Têkiliyên nîtrojenê xwedî dîrokek pir dirêj e ku klorîdê ammonium ji aliyê Herodot ve hatiye zanîn. Nîtrojen di [[Serdema Navîn]] de baş dihate zanîn. Alkîmîstan asîda nîtrîkê wekî aqua fortis (ava xurt) û her weha pêkhateyên nîtrojenê yên din ên wekî xwêyên ammonium û xwêyên nîtratê di wî demê de dizanibûn. Ji ber helandina şahê metalan ya zêrê bi tevliheviya asîdên nîtrîk û hîdroklorîk pêk dihat, wekî aqua regia (ava qralî) dihat zanîn. Vedîtina nîtrojenê ji aliyê bijîşkê [[Skotlenda|Skotlendî]] [[Daniel Rutherford]] ve di sala 1772an de hatiye dîtin.<ref>{{Cite web|url=https://books.google.com/books?id=JxUUAAAAQAAJ&printsec=frontcover&hl=en&source=gbs_ge_summary_r&cad=0|title=Dissertatio inauguralis de aere fixo dicto aut mephitico - Google Books|date=2020-08-06|website=web.archive.org|access-date=2022-01-10|archive-date=2020-08-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20200806192616/https://books.google.com/books?id=JxUUAAAAQAAJ&printsec=frontcover&hl=en&source=gbs_ge_summary_r&cad=0|url-status=bot: unknown}}</ref> Tevî ku nîtrojen ji yek bi temamî madeyeke cuda ya kîmyayî neyê naskirin jî, bi zelalî ew ji "hewaya sabît" ya Joseph Black, an jî ji karbona dîoksîtê hate cuda kirin. Di heman demê de nîtrojen, ji alîyê [[Carl Wilhelm Scheele]] ve jî hate lêkolînkirin û ji aliyê [[Henry Cavendish]] û [[Joseph Priestley]] wek hewaya şewitî an jî hewaya flojistîk bi nav kirin.<ref>{{Cite web|url=https://books.google.com/books?id=aBxWAAAAYAAJ&pg=PA225|title=Philosophical Transactions of the Royal Society of London - Google Books|date=2016-09-03|website=web.archive.org|access-date=2022-01-10|archive-date=2016-09-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20160903135622/https://books.google.com/books?id=aBxWAAAAYAAJ&pg=PA225|url-status=bot: unknown}}</ref> Kîmyagerê fransî [[Antoine Lavoisier]] ji ber ku bi piranî bêkêr bûye, ji peyva Yewnanî ya bi navê "mephitic air" an jî azote, nîtrojenê wek bi navê gaza azot bi nav kiriye.<ref>{{Cite web|url=https://books.google.com/books?id=adYKAAAAIAAJ&pg=PA85|title=Elements of Chemistry: In a New Systematic Order, Containing All the Modern ... - Antoine Laurent Lavoisier - Google Libros|date=2020-08-06|website=web.archive.org|access-date=2022-01-10|archive-date=2020-08-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20200806230924/https://books.google.com/books?id=adYKAAAAIAAJ&pg=PA85|url-status=bot: unknown}}</ref> Di ceribandin a atmosfereke ji nîtrojena paqij de heywan mirin û agir hatin vemirandin. ==Taybetiya nîtrojenê== ===Atomîk=== Atomeka nîtrojenê xwedîyê heft elektronan e. Di rewşa axê de ew di konfîgurasyona elektronê de hatine rêzkirin 1s, 2s 2p<sub>''x''</sub>, 2p<sub>''y''</sub>, 2p<sub>''z''</sub>. Ji ber vê yekê di orbîtalên 2s û 2p de pênc elektronên valenceyê hene, sê ji wan (elektronên p) nehevkirî ne. Ew di nav hêmanan de yek ji elektronegatîfên herî bilind e (3.04 li ser pîvana Pauling), tenê ji hêla klorê (3.16), oksîjen (3.44), û fluorine (3.98) derbas bû. (Gazên hêja yên sivik, helium, neon, û argon, dibe ku di heman demê de bêtir elektronegatîf bin, û bi rastî li ser pîvana Allen in.) Sê enerjiyên yekem ên yonîzasyonê yên nîtrojenê 1,402, 2.856, û 4.577 MJ·mol−1 in, û berhevoka enerjiya çarem û pêncemîn 16.920 MJ·mol−1 e. Ji ber van hejmarên pir bilind, nîtrojenê kîmyaya kationê ya sade tine. Kêmbûna girêkên radîkal ên di binê 2p-ê de rasterast berpirsiyarê gelek taybetmendiyên anormal ên rêza yekem a p-blokê ye, nemaze di nîtrojen, oksîjen û florînê de. Binshell 2p pir piçûk e û xwedan rêgehekê pir dişibihe şelba 2s ku hîbrîdîzasyona orbital hêsan dike. Di heman demê de hêzên elektrostatîk ên pir mezin ên kêşanê di navbera navok û elektronên valenceyê yên di şêlên 2s û 2p de encam dide û di encamê de elektronegatîviyên pir zêde derdikevin. Ji ber heman sedemê di hêmanên 2p de hîpervalentî hema hema nenas e, ji ber ku elektronegatîviya bilind ew ê ku atomek nîtrojenek piçûk bibe atomek navendî di girêdanek çar-elektronî ya sê-navendî ya dewlemend a elektron de dijwar dike ji ber ku ew ê meyla xwe bikişîne elektronan. Ji ber vê yekê, tevî pozîsyona nîtrojenê di serê koma 15-an de di tabloya perîyodîk de, kîmya wê cûdahiyên mezin ji yên hevjînên wê yên giran fosfor, arsenîk, antîmon û bismut nîşan dide.<ref>{{Cite journal|last=Kaupp|first=M.|date=2007|title=The role of radial nodes of atomic orbitals for chemical bonding and the periodic table|url=https://www.semanticscholar.org/paper/The-role-of-radial-nodes-of-atomic-orbitals-for-and-Kaupp/b6243805138ab8701ce5b4aa580f626992ff2fde|journal=J. Comput. Chem.|doi=10.1002/jcc.20522}}</ref> ===Îzotopîk=== Du îzotopên domdar a nîtrojenê ku hene ev in:<sup>14</sup>N û <sup>15</sup>N. Îzotop a yekem pir gelemperîtir e ku ji sedî 99,634% nîtrojena xwezayî pêk tîne û ya duyemîn (ku hinekî girantir e) ji sedî 0,366% yên mayî pêk tîne. Ev dibe sedema giraniya atomî ya li dora 14.007 u. Van her du îzotopên bi îstîqrar di çerxa CNO de di stêrkan de têne hilberandin. Lê <sup>14</sup>N gelemperîtir e ji ber ku girtina wê ya neutron gavê rêje-sînordar e. <sup>14</sup>N yek ji pênc navokîdên cêwt-civîn ên stabîl e (noklîdek ku hejmareke wê ya proton û notronan heye); çarên din <sup>2</sup>H, <sup>6</sup>Li, <sup>10</sup>B, û <sup>180m</sup>Ta ne.<ref>{{Cite journal|last=Bethe|first=H. A.|date=1939-03-01|title=Energy Production in Stars|url=https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/1939PhRv...55..434B|journal=Physical Review|volume=55|pages=434–456|doi=10.1103/PhysRev.55.434|issn=1536-6065}}</ref> Pirbûna kêmî ya <sup>14</sup>N û <sup>15</sup>N bi pratîkî di atmosferê de domdar e. Lê dikare li deverên din cûda bibe, ji ber perçebûna îzotopîk a xwezayî ji reaksiyonên redoksa biyolojîkî û evaporkirina ammoniaya xwezayî an asîda nîtrîk.<ref>{{Cite web|url=http://www.ciaaw.org/nitrogen.htm|title=Atomic Weight of Nitrogen {{!}} Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights|date=2016-10-14|website=web.archive.org|access-date=2022-01-10|archive-date=2016-10-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20161014112435/http://www.ciaaw.org/nitrogen.htm|url-status=bot: unknown}}</ref> Reaksiyonên biyolojîkî yên navbeynkar (mînak, asîmîlasyon, nîtrîfîkasyon, û denîtrîfasyon) bi xurtî dînamîkên nîtrojenê yên di axê de kontrol dikin. Ev reaksîyon bi gelemperî dibe sedema dewlemendîya <sup>15</sup>N ya jêrzemînê û kêmbûna hilberînê.<ref>{{Cite web|url=https://books.google.com/books?id=U9y3whFC2DIC&pg=PA74|title=Stable Isotopes and Biosphere - Atmosphere Interactions: Processes and ... - Google Books|date=2016-02-05|website=web.archive.org|access-date=2022-01-10|archive-date=2016-02-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20160205191759/https://books.google.com/books?id=U9y3whFC2DIC&pg=PA74|url-status=bot: unknown}}</ref> Piştî ku îzotopên giran ên hêmanên cîran oksîjen û karbon hatin dîtin. Piştî demekî kurt Îzotopa giran <sup>15</sup>N yekem car ji hêla [[S. M. Naudé]] ve di sala 1929 de hate keşif kirin.<ref>{{Cite web|url=https://www.nndc.bnl.gov/sigma/index.jsp?as=15&lib=endfb7.1&nsub=10|title=Sigma Periodic Table Browse|website=www.nndc.bnl.gov|access-date=2022-01-11}}</ref> Ew yek ji nizmtirîn beşên girtina neutronên termal ên hemî îzotopan pêşkêşî dike. Bi gelemperî di spektroskopiya rezonansa magnetîkî ya nukleerî (NMR) de tê bikar anîn ku strukturên molekulên xwedan nîtrojenê diyar bike, ji ber spina wê ya navokî ya fraksyonel a nîv-nîvê, ku ji bo NMRê wekî firehiya xeta tengtir avantajan peyda dike. <sup>14</sup>N, her çend ji hêla teorîkî ve jî were bikar anîn, xwedan jimareyek navokî ya yekjimar e û bi vî rengî xwedan demek çarpolî ye ku berbi spektrên berfirehtir û kêmtir bikêrhatî ve diçe. ==Hilberîn== Gaza nîtrojen gazek pîşesazî ye ku bi distilkirina perçekî ya hewaya şil yan jî bi rêyên mekanîkî ve bi karanîna hewaya gazê ve tê hilberandin. Generatorên gazê yên nîtrojenê yên ku membranan an guheztina zextê (PSA) bikar tînin bi gelemperî ji nîtrojena ku bi girseyî hatî radest kirin bê lêçûntir û bi enerjîtir in. Nîtrojena bazirganî bi gelemperî hilberek hilberîna hewayê ye ji bo berhevkirina pîşesaziyê ya oksîjenê jibo çêkirina pola û jibo mebestên din.<ref>{{Cite journal|last=Reich|first=Murray.|last2=Kapenekas|first2=Harry.|date=1957-05-01|title=Nitrogen Purfication. Pilot Plant Removal of Oxygen|url=https://doi.org/10.1021/ie50569a032|journal=Industrial & Engineering Chemistry|volume=49|issue=5|pages=869–873|doi=10.1021/ie50569a032|issn=0019-7866}}</ref> Nîtrojena pola bazirganî jixwe herî zêde 20 ppm oksîjenê dihewîne û polên taybetî yên paqijkirî ku herî zêde 2 ppm oksîjen û 10 ppm argon vedihewîne jî hene. Di laboratuarek kîmyewî de nîtrojen bi dermankirina çareseriyek avî ya klorîdê ammonium bi nîtrîta sodyûmê ve tê amadekirin.<ref>{{Cite journal|last=Bartlett|first=J. Kenneth|date=1967-08-01|title=Analysis for nitrite by evolution of nitrogen: A general chemistry laboratory experiment|url=https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/1967JChEd..44..475B|journal=Journal of Chemical Education|volume=44|pages=475|doi=10.1021/ed044p475|issn=0021-9584}}</ref> :NH<sub>4</sub>Cl + NaNO<sub>2</sub> → N<sub>2</sub> + NaCl + 2 H<sub>2</sub>O Di vê reaksiyonê de mîqdarên piçûk ên nepakîyên N0 û HNO<sub>3</sub> jî çêdibin. Nepaqijî bi derbaskirina gazê di nav asîda sulfurîk a avî ya ku dichromate potassium tê de derbas dibe were rakirin. Nîtrojena pir paqij dikare bi hilweşandina germî ya barium azide an sodyum azide were amadekirin.<ref>{{Cite journal|last=Eremets|first=M. I.|last2=Popov|first2=M. Yu.|last3=Trojan|first3=I. A.|last4=Denisov|first4=V. N.|last5=Boehler|first5=R.|last6=Hemley|first6=R. J.|date=2004-06-08|title=Polymerization of nitrogen in sodium azide|url=https://aip.scitation.org/doi/10.1063/1.1718250|journal=The Journal of Chemical Physics|volume=120|issue=22|pages=10618–10623|doi=10.1063/1.1718250|issn=0021-9606|access-date=2022-01-11|archive-date=2022-01-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20220111021944/https://aip.scitation.org/doi/10.1063/1.1718250|url-status=dead}}</ref> 2 NaN<sub>3</sub> → 2 Na + 3 N<sub>2</sub> == Hebûn == Di [[sedsala 19'an]] da zanyar dizanîn, ku her şînayî ji nîtrojenê ne. Nîtrojen elementekî hêja ji [[Protêîn|protêînan]], [[Protêîd|protêîdan]] û [[DNA]] ye. Ji ber ku wê jî her [[Ensym|ensymek]] ji nîtrojenê ye. === Nîtrojen ji şînayiyan ra === 78 % ji [[ba|bê]] nîtrojenê molekular e. Şînayî nîtrojenê bi rêkê bê nikanin bikarwînin. Ew nîtrojenê bi rêkê [[Ammonîyûm|Ammonîyûmê]] ya [[Nîtrat|Nîtratê]] dibin. Nîtrojen ji mezinbûnê wan ra girîng e. Eger di şînayîyekê da pir hindik nîtrojen hebe, [[çili|çilên]] wê zû [[zer]] dibin û dikevin. Hên jî [[çîçek|çîçekên]] xwe dipeqin. Eger zêde nîtrojen ji şînayiyan ra hebe, çilên xwe [[kesk|reş-keskekî]] dibin, çîçekên xwe pir dereng dipeqin û ew şînayiya zû dikare nexaş bibe. [[Wêne:Liquid nitrogen dsc04496.jpg|thumb|left|Nîtrojenê kelî (-196&nbsp;°C)]] [[Wêne:Dinitrogen.svg|thumb|left|Nîtrojenê molekulî]] ==Çavkanî== {{Çavkanî}} [[Kategorî:Element]] q2hdibhzc6xhht0t7m7m9dbd0aj0s4u Forcalquier 0 26258 1094246 1000292 2022-08-01T10:15:56Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | wêne = Forcalquier France Luberon.JPG }} '''Forcalquier''' bajarekî li başûrê [[Fransa]]yê di [[departman]]a [[Alpes-de-Haute-Provence]] ya di herêma [[Provence-Alpes-Côte d'Azur]] de dimê ye. Ew di [[Arrondissement]] û [[Canton]]ê hewşêve navî de ye. Nifûsa wî ser 4.000 kes re ye. == Girêdanen derve == {{Commonscat-b|Forcalquier}} {{Koord|43|57|36|N|5|46|50|E|type:city(4707)|display=title}} [[Kategorî:Bajarên Fransayê]] pg9s2csmo6i2s2lyd0mk74wqqxjk3ul Kevneşopî 0 50742 1094238 1007719 2022-08-01T09:46:55Z Xwedêda 23202 wikitext text/x-wiki '''Kevneşopî''', di jiyanê de, ku jiyanê li gor xalna zagonî dide bi rê ve birin a. Di jiyanê de kevneşopî, bi demê re diafirê û dibe. Jiyane mirov ya demên berê di roja me ya îro de, dibê kevneşopî. Mirov karê wê weke kevneşopiyê bi navkê. kevneşoûî, di temenê wê de [[Hizir]], [[aqil]], ([[Ahlaq]] rewîst) û hwd heya. Bi taybetî, mirov karê bêje ku xal, zagon û destûrên civatiyê bi xwe re diafirêne. Wê mirov, çawa bijî, wê civak, xwediyê nêzîkatiyên çawa bê, wê cihê mirov di civatê de çawa bê, berpirsiyariyên mirov çîna di nav civate ku mirov di nav de ya û an jî jê ya û hwd, hemû xal bi xal di kevneşopîyê de tên kifşkirin. Kevneşopî, hertimî bûya xalaka taybet di demê de. Di roja me de jî, bahse "[[Modernîte]]"yê tê kirin. Modernîte bixwe jî, ji gelek aliyan ve kevneşopiyê bi nerîna xwe ya ku bi awayê wê re lê dinerê re dike temenê xwe de. Ahlaq, destûr û nêzîkatiyên civatê bi kevneşopiyê re diafir in û li ser lingan in. ==Dîroka kevneşopîyê bi pêşketina civakê re== Kevneşopî, dîroka wê, ji aliyekî ve dibe dîroka civatiyê û pêşketina wê jî. ===Di kevneşopîyê de Ahlaq=== Kevneşopî, di temenê wê de, tê kifşkirin ku mirov wê çawa li hevdû bi nerê û nêzîkatiyê bike. Ahlaq, aliyekî wê yê giring ê ji binî ya. ===Ûrf û adetên keseyetî û civatî=== Di jiyana civatî de, çand û nêzîkatiyên çandî hene. Bi devkî bê û bi nivîskî bê, li gorî ku jiyangerî û an jî serpêhatî hatina jînkirin tên ser ziman. ===Çand û kevneşopî=== Çand, bi devkî bê û bi nivîskî bê, hanina li ser ziman ya wê kevneşopîyê ya. ==Kevneşopî û ol== Ol, bi qasî ku xwediyê kevneşopiya xwe bi demê re diafirê ya, ewçendî jî, ji kevneşopiyên civatî ên xalkê jî hizir û nêzkatiyên ku dike nava xwe de hene. ==Kevneşopiyên jev cuda ku bûna Û jînbûna== Herêm bi herêm, kevneşopiyên jev cuda diafir in. Bi wê re bi heman rengî mirov karê bêje, gelek xalk hatina û çûna bi demê re di dîrokê de. Her xalkê ku hatiya û çûya ziman û kevneşopî û çandaka wan ya li gorî jiyan û jiyandina wan bûya. ==Dem bi dem kevneşopiyên ku hatina û buhurtina== Bi demê re, car bi car li gor demê hin kevneşopî tên jîn kirin. Lê ji wê demê buhurin bû, êdî hin kevneşopiyên din diafir in û dijîn. Bi vê yekê re, mirov karê bêje ku her dem li gorî xwe kevneşopiyên wê ku ew wan çêdike bi jiyana civatî û ya mirovî re hene û wan dijî û li gor wan jiyandin dibêt. ==Kevneşopiya kurdan ên demên berê== Kurd, dîroka wan ya demdirêj ku bûya, bi wê re, kevneşopiyên wan yên ku wan weke destûrên ku li gor wan jînbûna afirandina. Dem bi dem, guharin jî di wan de kirina. Lê bi awayekî destûrî bi kevneşopiyên xwe re bi hezar salan jiyina. ===Kevneşopiyên demên Hûrî û Mîtaniyan=== ===Kevneşopiyên demên Gûtiyan=== ===Kevneşopiyên demên Lorî û Qasîtiyan=== ===Kevneşopiyên demên Qardoxiyan=== ===Kevneşopiyên demên Mediya=== ===Kevneşopiyên demên Şadadiyan=== ===Kevneşopiyên demên Merwaniyan=== ===Kevneşopiyên demên Ayûbiyan=== ===Kevneşopiyên ji deme Eyûbiyan û heta deme me li Kurdistanê=== ==kevneşopiyên xalkên cihanê ên din ên cuda== Her xalkek, bi dîroka xwe ya ku jînkiriya û bi jiyana xwe ya ku buhurandiya re, xwediyê kevneşopîyna ku li gor wan dijî û li gor wan di rêya xwe de di jiyanê de dimeşê ya. {{Kurt}} [[Kategorî:Civak]] [[Kategorî:Destûr]] [[Kategorî:Ahlaq]] [[Kategorî:Felsefe]] [[Kategorî:Dab]] s8z3iveumh6oweyfylufsc67l7j961h 1094239 1094238 2022-08-01T09:47:38Z Xwedêda 23202 /* Dîroka kevneşopiyê bi pêşketina civakê re */ wikitext text/x-wiki '''Kevneşopî''', di jiyanê de, ku jiyanê li gor xalna zagonî dide bi rê ve birin a. Di jiyanê de kevneşopî, bi demê re diafirê û dibe. Jiyane mirov ya demên berê di roja me ya îro de, dibê kevneşopî. Mirov karê wê weke kevneşopiyê bi navkê. kevneşoûî, di temenê wê de [[Hizir]], [[aqil]], ([[Ahlaq]] rewîst) û hwd heya. Bi taybetî, mirov karê bêje ku xal, zagon û destûrên civatiyê bi xwe re diafirêne. Wê mirov, çawa bijî, wê civak, xwediyê nêzîkatiyên çawa bê, wê cihê mirov di civatê de çawa bê, berpirsiyariyên mirov çîna di nav civate ku mirov di nav de ya û an jî jê ya û hwd, hemû xal bi xal di kevneşopîyê de tên kifşkirin. Kevneşopî, hertimî bûya xalaka taybet di demê de. Di roja me de jî, bahse "[[Modernîte]]"yê tê kirin. Modernîte bixwe jî, ji gelek aliyan ve kevneşopiyê bi nerîna xwe ya ku bi awayê wê re lê dinerê re dike temenê xwe de. Ahlaq, destûr û nêzîkatiyên civatê bi kevneşopiyê re diafir in û li ser lingan in. ==Dîroka kevneşopiyê bi pêşketina civakê re== Kevneşopî, dîroka wê, ji aliyekî ve dibe dîroka civatiyê û pêşketina wê jî. ===Di kevneşopiyê de Ahlaq=== Kevneşopî, di temenê wê de, tê kifşkirin ku mirov wê çawa li hevdû bi nerê û nêzîkatiyê bike. Ahlaq, aliyekî wê yê giring ê ji binî ya. ===Ûrf û adetên keseyetî û civatî=== Di jiyana civatî de, çand û nêzîkatiyên çandî hene. Bi devkî bê û bi nivîskî bê, li gorî ku jiyangerî û an jî serpêhatî hatina jînkirin tên ser ziman. ===Çand û kevneşopî=== Çand, bi devkî bê û bi nivîskî bê, hanina li ser ziman ya wê kevneşopîyê ya. ==Kevneşopî û ol== Ol, bi qasî ku xwediyê kevneşopiya xwe bi demê re diafirê ya, ewçendî jî, ji kevneşopiyên civatî ên xalkê jî hizir û nêzkatiyên ku dike nava xwe de hene. ==Kevneşopiyên jev cuda ku bûna Û jînbûna== Herêm bi herêm, kevneşopiyên jev cuda diafir in. Bi wê re bi heman rengî mirov karê bêje, gelek xalk hatina û çûna bi demê re di dîrokê de. Her xalkê ku hatiya û çûya ziman û kevneşopî û çandaka wan ya li gorî jiyan û jiyandina wan bûya. ==Dem bi dem kevneşopiyên ku hatina û buhurtina== Bi demê re, car bi car li gor demê hin kevneşopî tên jîn kirin. Lê ji wê demê buhurin bû, êdî hin kevneşopiyên din diafir in û dijîn. Bi vê yekê re, mirov karê bêje ku her dem li gorî xwe kevneşopiyên wê ku ew wan çêdike bi jiyana civatî û ya mirovî re hene û wan dijî û li gor wan jiyandin dibêt. ==Kevneşopiya kurdan ên demên berê== Kurd, dîroka wan ya demdirêj ku bûya, bi wê re, kevneşopiyên wan yên ku wan weke destûrên ku li gor wan jînbûna afirandina. Dem bi dem, guharin jî di wan de kirina. Lê bi awayekî destûrî bi kevneşopiyên xwe re bi hezar salan jiyina. ===Kevneşopiyên demên Hûrî û Mîtaniyan=== ===Kevneşopiyên demên Gûtiyan=== ===Kevneşopiyên demên Lorî û Qasîtiyan=== ===Kevneşopiyên demên Qardoxiyan=== ===Kevneşopiyên demên Mediya=== ===Kevneşopiyên demên Şadadiyan=== ===Kevneşopiyên demên Merwaniyan=== ===Kevneşopiyên demên Ayûbiyan=== ===Kevneşopiyên ji deme Eyûbiyan û heta deme me li Kurdistanê=== ==kevneşopiyên xalkên cihanê ên din ên cuda== Her xalkek, bi dîroka xwe ya ku jînkiriya û bi jiyana xwe ya ku buhurandiya re, xwediyê kevneşopîyna ku li gor wan dijî û li gor wan di rêya xwe de di jiyanê de dimeşê ya. {{Kurt}} [[Kategorî:Civak]] [[Kategorî:Destûr]] [[Kategorî:Ahlaq]] [[Kategorî:Felsefe]] [[Kategorî:Dab]] k71nsbhyqqcnk2k7djruqjziydnh5h7 1094240 1094239 2022-08-01T09:48:57Z Xwedêda 23202 /* Kevneşopiya kurdan ên demên berê */ wikitext text/x-wiki '''Kevneşopî''', di jiyanê de, ku jiyanê li gor xalna zagonî dide bi rê ve birin a. Di jiyanê de kevneşopî, bi demê re diafirê û dibe. Jiyane mirov ya demên berê di roja me ya îro de, dibê kevneşopî. Mirov karê wê weke kevneşopiyê bi navkê. kevneşoûî, di temenê wê de [[Hizir]], [[aqil]], ([[Ahlaq]] rewîst) û hwd heya. Bi taybetî, mirov karê bêje ku xal, zagon û destûrên civatiyê bi xwe re diafirêne. Wê mirov, çawa bijî, wê civak, xwediyê nêzîkatiyên çawa bê, wê cihê mirov di civatê de çawa bê, berpirsiyariyên mirov çîna di nav civate ku mirov di nav de ya û an jî jê ya û hwd, hemû xal bi xal di kevneşopîyê de tên kifşkirin. Kevneşopî, hertimî bûya xalaka taybet di demê de. Di roja me de jî, bahse "[[Modernîte]]"yê tê kirin. Modernîte bixwe jî, ji gelek aliyan ve kevneşopiyê bi nerîna xwe ya ku bi awayê wê re lê dinerê re dike temenê xwe de. Ahlaq, destûr û nêzîkatiyên civatê bi kevneşopiyê re diafir in û li ser lingan in. ==Dîroka kevneşopiyê bi pêşketina civakê re== Kevneşopî, dîroka wê, ji aliyekî ve dibe dîroka civatiyê û pêşketina wê jî. ===Di kevneşopiyê de Ahlaq=== Kevneşopî, di temenê wê de, tê kifşkirin ku mirov wê çawa li hevdû bi nerê û nêzîkatiyê bike. Ahlaq, aliyekî wê yê giring ê ji binî ya. ===Ûrf û adetên keseyetî û civatî=== Di jiyana civatî de, çand û nêzîkatiyên çandî hene. Bi devkî bê û bi nivîskî bê, li gorî ku jiyangerî û an jî serpêhatî hatina jînkirin tên ser ziman. ===Çand û kevneşopî=== Çand, bi devkî bê û bi nivîskî bê, hanina li ser ziman ya wê kevneşopîyê ya. ==Kevneşopî û ol== Ol, bi qasî ku xwediyê kevneşopiya xwe bi demê re diafirê ya, ewçendî jî, ji kevneşopiyên civatî ên xalkê jî hizir û nêzkatiyên ku dike nava xwe de hene. ==Kevneşopiyên jev cuda ku bûna Û jînbûna== Herêm bi herêm, kevneşopiyên jev cuda diafir in. Bi wê re bi heman rengî mirov karê bêje, gelek xalk hatina û çûna bi demê re di dîrokê de. Her xalkê ku hatiya û çûya ziman û kevneşopî û çandaka wan ya li gorî jiyan û jiyandina wan bûya. ==Dem bi dem kevneşopiyên ku hatina û buhurtina== Bi demê re, car bi car li gor demê hin kevneşopî tên jîn kirin. Lê ji wê demê buhurin bû, êdî hin kevneşopiyên din diafir in û dijîn. Bi vê yekê re, mirov karê bêje ku her dem li gorî xwe kevneşopiyên wê ku ew wan çêdike bi jiyana civatî û ya mirovî re hene û wan dijî û li gor wan jiyandin dibêt. ==Kevneşopiya kurdan ên demên berê== [[Kurd]], dîroka wan ya demdirêj ku bûya, bi wê re, kevneşopiyên wan yên ku wan weke destûrên ku li gor wan jînbûna afirandina. Dem bi dem, guharin jî di wan de kirina. Lê bi awayekî destûrî bi kevneşopiyên xwe re bi hezar salan jiyina. ===Kevneşopiyên demên Hûrî û Mîtaniyan=== ===Kevneşopiyên demên Gûtiyan=== ===Kevneşopiyên demên Lorî û Qasîtiyan=== ===Kevneşopiyên demên Qardoxiyan=== ===Kevneşopiyên demên Mediya=== ===Kevneşopiyên demên Şadadiyan=== ===Kevneşopiyên demên Merwaniyan=== ===Kevneşopiyên demên Eyûbiyan=== ===Kevneşopiyên ji deme Eyûbiyan û heta deme me li Kurdistanê=== ==kevneşopiyên xalkên cihanê ên din ên cuda== Her xalkek, bi dîroka xwe ya ku jînkiriya û bi jiyana xwe ya ku buhurandiya re, xwediyê kevneşopîyna ku li gor wan dijî û li gor wan di rêya xwe de di jiyanê de dimeşê ya. {{Kurt}} [[Kategorî:Civak]] [[Kategorî:Destûr]] [[Kategorî:Ahlaq]] [[Kategorî:Felsefe]] [[Kategorî:Dab]] tge8npv80boqzl4tykb2yshn5ikkepp Îlana Eliya 0 51558 1094134 1094130 2022-07-31T13:04:08Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} {{Agahîdank mirov/wîkîdane | wêne = Ilana Eliya.JPG | sernavê_wêne = Îlana Eliya (2008) | hevwelatî = | çînaser = zanyar }} '''Ilana Eliya''' (di 24'ê nîsana 1955an ji dayik bû), [[stranbêj]]eke kurd a îsraelî ye. Bi muzîka xwe ya etnîk tê nasîn û weke hunermenda muzîka cîhanê ya [[Îsrael]]ê bi nav û deng e. == Girêdanên derve == * [http://ilanaeliya.com/ Malpera fermî] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130604155420/http://ilanaeliya.com/ |date=2013-06-04 }} {{Kurt}} [[Kategorî:Kurdên cihû]] grx38gm7a7a77cdt0zrp61wrdglevek 1094135 1094134 2022-07-31T13:05:03Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} {{Agahîdank mirov/wîkîdane | wêne = Ilana Eliya.JPG | sernavê_wêne = Îlana Eliya (2008) | hevwelatî = | çînaser = muzîk }} '''Ilana Eliya''' (di 24'ê nîsana 1955an ji dayik bû), [[stranbêj]]eke kurd a îsraelî ye. Bi muzîka xwe ya etnîk tê nasîn û weke hunermenda muzîka cîhanê ya [[Îsrael]]ê bi nav û deng e. == Girêdanên derve == * [http://ilanaeliya.com/ Malpera fermî] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130604155420/http://ilanaeliya.com/ |date=2013-06-04 }} {{Kurt}} [[Kategorî:Kurdên cihû]] tqffwqpmqltg0f0bag8kqoj15th1x63 1094136 1094135 2022-07-31T13:07:27Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} {{Agahîdank mirov/wîkîdane | wêne = Ilana Eliya.JPG | sernavê_wêne = Îlana Eliya (2008) | hevwelatî = | çînaser = muzîk }} '''Îlana Eliya''', ({{Jidayikbûn|24|5|1955|j=1}}) [[stranbêj]]eke kurd a îsraelî ye. Bi muzîka xwe ya etnîk tê nasîn û weke hunermenda muzîka cîhanê ya [[Îsrael]]ê bi nav û deng e. == Girêdanên derve == * [http://ilanaeliya.com/ Malpera fermî] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130604155420/http://ilanaeliya.com/ |date=2013-06-04 }} {{Kurt}} [[Kategorî:Kurdên cihû]] 07viejl5p11rzsyjna2p7n4ghemqlo5 1094137 1094136 2022-07-31T13:08:39Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} {{Agahîdank mirov/wîkîdane | wêne = Ilana Eliya.JPG | sernavê_wêne = Îlana Eliya (2008) | hevwelatî = | çînaser = muzîk }} '''Îlana Eliya''', ({{Jidayikbûn|24|5|1955|j=1}}) [[stranbêj]]eke kurd a îsraelî ye ku muzîka xwe ya etnîk naskirin û weke hunermenda muzîka cîhanê ya [[Îsrael]]ê bi nav û deng e. == Girêdanên derve == * [http://ilanaeliya.com/ Malpera fermî] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130604155420/http://ilanaeliya.com/ |date=2013-06-04 }} {{Kurt}} [[Kategorî:Kurdên cihû]] fwwh95os3067s18y4memlg7hgcwkkbp 1094138 1094137 2022-07-31T13:16:50Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} {{Agahîdank mirov/wîkîdane | wêne = Ilana Eliya.JPG | sernavê_wêne = Îlana Eliya (2008) | hevwelatî = | çînaser = muzîk }} '''Îlana Eliya''', ({{Jidayikbûn|24|5|1955|j=1}}) [[stranbêj]]eke kurd a îsraelî ye ku muzîka xwe ya etnîk naskirin û weke hunermenda muzîka cîhanê ya [[Îsrael]]ê bi nav û deng e. ==Jînenîgarî== Malbata Îlana Eliya bi eslê xwe ji Başûrê Kurdistana bû û piştî demeke kurt a piştî damezrandina Îsraîlê koçî Orşelîmê bûne. Di zarokatiya xwe de, bi giranî ji karîyera muzîk û helbestên bavê xwe bi bandor bûye. Di ciwaniya xwe de tu derfet tune bû ku li Rojhilatê Qudsê perwerdehiya muzîkê bibîne. Ji ber vê yekê, dêûbavên wê ew şandin YMCAyê ku li wir ariyan distira û nivîsara pîroz dixwend. Wê di wê demê de bal kişand ser muzîka olî ya Cihûyan. Piştre dest bi xwendina etnolojiyê dike û bi koka xwe ya kurdewarî re eleqedar dibe. Herî dawî piştî mirina bavê xwe, di sala 1988an de, eleqeya wê bi muzîka kurdî re zêde dibe, ev jî dibe sedem ku di 37 saliya xwe de dest bi karê muzîkê dike. ==Çavkanî== {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://ilanaeliya.com/ Malpera fermî] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130604155420/http://ilanaeliya.com/ |date=2013-06-04 }} {{Kurt}} [[Kategorî:Kurdên cihû]] py0vhv01ocb6j62z25ee5n7a7thf48c 1094139 1094138 2022-07-31T13:18:21Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} {{Agahîdank mirov/wîkîdane | wêne = Ilana Eliya.JPG | sernavê_wêne = Îlana Eliya (2008) | hevwelatî = | çînaser = muzîk }} '''Îlana Eliya''', ({{Jidayikbûn|24|5|1955|j=1}}) [[stranbêj]]eke kurd a îsraelî ye ku muzîka xwe ya etnîk naskirin û weke hunermenda muzîka cîhanê ya [[Îsrael]]ê bi nav û deng e. ==Jînenîgarî== Malbata Îlana Eliya bi eslê xwe ji Başûrê Kurdistana bû û piştî demeke kurt a piştî damezrandina Îsraîlê koçî Orşelîmê bûne. Di zarokatiya xwe de, bi giranî ji karîyera muzîk û helbestên bavê xwe bi bandor bûye.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190124203739/http://radiofullmoon.com/fm/rfm/artist/Ilana+Eliya|title=Ilana Eliya {{!}} Radio FullMoon|date=2019-01-24|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Di ciwaniya xwe de tu derfet tune bû ku li Rojhilatê Qudsê perwerdehiya muzîkê bibîne. Ji ber vê yekê, dêûbavên wê ew şandin YMCAyê ku li wir ariyan distira û nivîsara pîroz dixwend. Wê di wê demê de bal kişand ser muzîka olî ya Cihûyan. Piştre dest bi xwendina etnolojiyê dike û bi koka xwe ya kurdewarî re eleqedar dibe. Herî dawî piştî mirina bavê xwe, di sala 1988an de, eleqeya wê bi muzîka kurdî re zêde dibe, ev jî dibe sedem ku di 37 saliya xwe de dest bi karê muzîkê dike. ==Çavkanî== {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://ilanaeliya.com/ Malpera fermî] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130604155420/http://ilanaeliya.com/ |date=2013-06-04 }} {{Kurt}} [[Kategorî:Kurdên cihû]] 2o6we0bfce8wqbuohk4xikp5ws12rgz 1094140 1094139 2022-07-31T13:18:43Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} {{Agahîdank mirov/wîkîdane | wêne = Ilana Eliya.JPG | sernavê_wêne = Îlana Eliya (2008) | hevwelatî = | çînaser = muzîk }} '''Îlana Eliya''', ({{Jidayikbûn|24|5|1955|j=1}}) [[stranbêj]]eke kurd a îsraelî ye ku muzîka xwe ya etnîk naskirin û weke hunermenda muzîka cîhanê ya [[Îsrael]]ê bi nav û deng e. ==Jînenîgarî== Malbata Îlana Eliya bi eslê xwe ji Başûrê Kurdistana bû û piştî demeke kurt a piştî damezrandina Îsraîlê koçî Orşelîmê bûne. Di zarokatiya xwe de, bi giranî ji karîyera muzîk û helbestên bavê xwe bi bandor bûye.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190124203739/http://radiofullmoon.com/fm/rfm/artist/Ilana+Eliya|title=Ilana Eliya {{!}} Radio FullMoon|date=2019-01-24|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Di ciwaniya xwe de tu derfet tune bû ku li Rojhilatê Qudsê perwerdehiya muzîkê bibîne. Ji ber vê yekê, dêûbavên wê ew şandin YMCAyê ku li wir ariyan distira û nivîsara pîroz dixwend. Wê di wê demê de bal kişand ser muzîka olî ya Cihûyan. Piştre dest bi xwendina etnolojiyê dike û bi koka xwe ya kurdewarî re eleqedar dibe. Herî dawî piştî mirina bavê xwe, di sala 1988an de, eleqeya wê bi muzîka kurdî re zêde dibe, ev jî dibe sedem ku di 37 saliya xwe de dest bi karê muzîkê dike. ==Çavkanî== {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://ilanaeliya.com/ Malpera fermî] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130604155420/http://ilanaeliya.com/ |date=2013-06-04 }} [[Kategorî:Kurdên cihû]] c0f437v86fxdu1p4a33fyju2gf95vv2 1094141 1094140 2022-07-31T13:26:22Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} {{Agahîdank mirov/wîkîdane | wêne = Ilana Eliya.JPG | sernavê_wêne = Îlana Eliya (2008) | hevwelatî = | çînaser = muzîk }} '''Îlana Eliya''', ({{Jidayikbûn|24|5|1955|j=1}}) [[stranbêj]]eke [[kurd]] a îsraelî ye ku muzîka xwe ya etnîkî û weke hunermenda muzîka cîhanê ya [[Îsrael]]ê tê naskirin. ==Jînenîgarî== Malbata Îlana Eliya bi eslê xwe ji Başûrê Kurdistana bû û piştî demeke kurt a piştî damezrandina Îsraîlê koçî Orşelîmê bûne. Di zarokatiya xwe de, bi giranî ji karîyera muzîk û helbestên bavê xwe bi bandor bûye.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190124203739/http://radiofullmoon.com/fm/rfm/artist/Ilana+Eliya|title=Ilana Eliya {{!}} Radio FullMoon|date=2019-01-24|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Di ciwaniya xwe de tu derfet tune bû ku li Rojhilatê Qudsê perwerdehiya muzîkê bibîne. Ji ber vê yekê, dêûbavên wê ew şandin YMCAyê ku li wir ariyan distira û nivîsara pîroz dixwend. Wê di wê demê de bal kişand ser muzîka olî ya Cihûyan. Piştre dest bi xwendina etnolojiyê dike û bi koka xwe ya kurdewarî re eleqedar dibe. Herî dawî piştî mirina bavê xwe, di sala 1988an de, eleqeya wê bi muzîka kurdî re zêde dibe, ev jî dibe sedem ku di 37 saliya xwe de dest bi karê muzîkê dike. ==Çavkanî== {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://ilanaeliya.com/ Malpera fermî] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130604155420/http://ilanaeliya.com/ |date=2013-06-04 }} [[Kategorî:Kurdên cihû]] nbyzl1pb7lmjt4pvh0xrslhuj4n7b3t 1094142 1094141 2022-07-31T13:26:46Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} {{Agahîdank mirov/wîkîdane | wêne = Ilana Eliya.JPG | sernavê_wêne = Îlana Eliya (2008) | hevwelatî = | çînaser = muzîk }} '''Îlana Eliya''', ({{Jidayikbûn|24|5|1955|j=1}}) [[stranbêj]]eke [[kurd]] a îsraelî ye ku muzîka xwe ya etnîkî û weke hunermenda muzîka [[Cîhan|cîhanê]] ya [[Îsrael]]ê tê naskirin. ==Jînenîgarî== Malbata Îlana Eliya bi eslê xwe ji Başûrê Kurdistana bû û piştî demeke kurt a piştî damezrandina Îsraîlê koçî Orşelîmê bûne. Di zarokatiya xwe de, bi giranî ji karîyera muzîk û helbestên bavê xwe bi bandor bûye.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190124203739/http://radiofullmoon.com/fm/rfm/artist/Ilana+Eliya|title=Ilana Eliya {{!}} Radio FullMoon|date=2019-01-24|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Di ciwaniya xwe de tu derfet tune bû ku li Rojhilatê Qudsê perwerdehiya muzîkê bibîne. Ji ber vê yekê, dêûbavên wê ew şandin YMCAyê ku li wir ariyan distira û nivîsara pîroz dixwend. Wê di wê demê de bal kişand ser muzîka olî ya Cihûyan. Piştre dest bi xwendina etnolojiyê dike û bi koka xwe ya kurdewarî re eleqedar dibe. Herî dawî piştî mirina bavê xwe, di sala 1988an de, eleqeya wê bi muzîka kurdî re zêde dibe, ev jî dibe sedem ku di 37 saliya xwe de dest bi karê muzîkê dike. ==Çavkanî== {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://ilanaeliya.com/ Malpera fermî] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130604155420/http://ilanaeliya.com/ |date=2013-06-04 }} [[Kategorî:Kurdên cihû]] tvoi149dqpuookf78gia3w3xc66vgyl 1094143 1094142 2022-07-31T13:28:36Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} {{Agahîdank mirov/wîkîdane | wêne = Ilana Eliya.JPG | sernavê_wêne = Îlana Eliya (2008) | hevwelatî = | çînaser = muzîk }} '''Îlana Eliya''', ({{Jidayikbûn|24|5|1955|j=1}}) [[stranbêj]]eke [[kurd]] a îsraelî ye ku muzîka xwe ya etnîkî û weke hunermenda muzîka [[Cîhan|cîhanê]] ya [[Îsrael]]ê tê naskirin. ==Jînenîgarî== Malbata Îlana Eliya bi eslê xwe ji [[Başûrê Kurdistanê]] bû û piştî demeke kurt a piştî damezrandina [[Îsraêl|Îsraîlê]] koçî [[Orşelîm|Orşelîmê]] bûne. Di zarokatiya xwe de, bi giranî ji karîyera muzîk û helbestên bavê xwe bi bandor bûye.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190124203739/http://radiofullmoon.com/fm/rfm/artist/Ilana+Eliya|title=Ilana Eliya {{!}} Radio FullMoon|date=2019-01-24|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Di ciwaniya xwe de tu derfet tune bû ku li Rojhilatê Qudsê perwerdehiya muzîkê bibîne. Ji ber vê yekê, dêûbavên wê ew şandin [[YMCA|YMCAyê]] ku li wir ariyan distira û nivîsara pîroz dixwend. Wê di wê demê de bal kişand ser muzîka olî ya [[Cihûtî|Cihûyan]]. Piştre dest bi xwendina etnolojiyê dike û bi koka xwe ya kurdewarî re eleqedar dibe. Herî dawî piştî mirina bavê xwe, di sala 1988an de, eleqeya wê bi [[muzîka kurdî]] re zêde dibe, ev jî dibe sedem ku di 37 saliya xwe de dest bi karê muzîkê dike. ==Çavkanî== {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://ilanaeliya.com/ Malpera fermî] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130604155420/http://ilanaeliya.com/ |date=2013-06-04 }} [[Kategorî:Kurdên cihû]] p1belu4si1jdqy34jhd5l4gb3uodi0s 1094144 1094143 2022-07-31T13:29:33Z Penaber49 39672 /* Girêdanên derve */ wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} {{Agahîdank mirov/wîkîdane | wêne = Ilana Eliya.JPG | sernavê_wêne = Îlana Eliya (2008) | hevwelatî = | çînaser = muzîk }} '''Îlana Eliya''', ({{Jidayikbûn|24|5|1955|j=1}}) [[stranbêj]]eke [[kurd]] a îsraelî ye ku muzîka xwe ya etnîkî û weke hunermenda muzîka [[Cîhan|cîhanê]] ya [[Îsrael]]ê tê naskirin. ==Jînenîgarî== Malbata Îlana Eliya bi eslê xwe ji [[Başûrê Kurdistanê]] bû û piştî demeke kurt a piştî damezrandina [[Îsraêl|Îsraîlê]] koçî [[Orşelîm|Orşelîmê]] bûne. Di zarokatiya xwe de, bi giranî ji karîyera muzîk û helbestên bavê xwe bi bandor bûye.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190124203739/http://radiofullmoon.com/fm/rfm/artist/Ilana+Eliya|title=Ilana Eliya {{!}} Radio FullMoon|date=2019-01-24|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Di ciwaniya xwe de tu derfet tune bû ku li Rojhilatê Qudsê perwerdehiya muzîkê bibîne. Ji ber vê yekê, dêûbavên wê ew şandin [[YMCA|YMCAyê]] ku li wir ariyan distira û nivîsara pîroz dixwend. Wê di wê demê de bal kişand ser muzîka olî ya [[Cihûtî|Cihûyan]]. Piştre dest bi xwendina etnolojiyê dike û bi koka xwe ya kurdewarî re eleqedar dibe. Herî dawî piştî mirina bavê xwe, di sala 1988an de, eleqeya wê bi [[muzîka kurdî]] re zêde dibe, ev jî dibe sedem ku di 37 saliya xwe de dest bi karê muzîkê dike. ==Çavkanî== {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://ilanaeliya.com/ Malpera fermî] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130604155420/http://ilanaeliya.com/ |date=2013-06-04 }} [[Kategorî:Hunermendên kurd]] [[Kategorî:Kurdên cihû]] nl17dtn19mdlppqbri68ozi0w6bhlg7 1094145 1094144 2022-07-31T13:34:00Z Penaber49 39672 /* Jînenîgarî */ wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} {{Agahîdank mirov/wîkîdane | wêne = Ilana Eliya.JPG | sernavê_wêne = Îlana Eliya (2008) | hevwelatî = | çînaser = muzîk }} '''Îlana Eliya''', ({{Jidayikbûn|24|5|1955|j=1}}) [[stranbêj]]eke [[kurd]] a îsraelî ye ku muzîka xwe ya etnîkî û weke hunermenda muzîka [[Cîhan|cîhanê]] ya [[Îsrael]]ê tê naskirin. ==Jînenîgarî== Malbata Îlana Eliya bi eslê xwe ji [[Başûrê Kurdistanê]] bû û piştî demeke kurt a piştî damezrandina [[Îsraêl|Îsraîlê]] koçî [[Orşelîm|Orşelîmê]] bûne. Di zarokatiya xwe de, bi giranî ji karîyera muzîk û helbestên bavê xwe bi bandor bûye.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190124203739/http://radiofullmoon.com/fm/rfm/artist/Ilana+Eliya|title=Ilana Eliya {{!}} Radio FullMoon|date=2019-01-24|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Di ciwaniya xwe de tu derfet tune bû ku li Rojhilatê Qudsê perwerdehiya muzîkê bibîne. Ji ber vê yekê, dêûbavên wê ew şandin [[YMCA|YMCAyê]] ku li wir ariyan distira û nivîsara pîroz dixwend. Wê di wê demê de bal kişand ser muzîka olî ya [[Cihûtî|Cihûyan]]. Piştre dest bi xwendina etnolojiyê dike û bi koka xwe ya kurdewarî re eleqedar dibe. Herî dawî piştî mirina bavê xwe, di sala 1988an de, eleqeya wê bi [[muzîka kurdî]] re zêde dibe, ev jî dibe sedem ku di 37 saliya xwe de dest bi karê muzîkê dike. Di sala 1992 de Eliya yekem albuma xwe ya solo bi navê "Cebaliyo" (ji peyva kurdî-erebî Cebel, ku tê maneya "kurê çiyan" derxist. Taybetmendiya vê albûmê ew e ku hemû stran bi amûrên muzîka klasîk hatine tomarkirin û ji nû ve nehatine çêkirin. Gelek stranên wê yên ku hatine gotin xwe dispêrin muzîka gelêrî ya kurdî û bi şêwaza wê ya nû hatine şîrovekirin. Di stranên Eliya de peyamên siyasî yên weke azadiya Kurdistanê û azadiya jinê hene û stranên din jî li ser evîn û şahiya jiyanê ne ku bi taybetî bi deng û strana wê diyar dibin. ==Çavkanî== {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://ilanaeliya.com/ Malpera fermî] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130604155420/http://ilanaeliya.com/ |date=2013-06-04 }} [[Kategorî:Hunermendên kurd]] [[Kategorî:Kurdên cihû]] 28voclhm5m5zow0qk0nituip2r51hbo 1094146 1094145 2022-07-31T13:37:02Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} {{Agahîdank mirov/wîkîdane | wêne = Ilana Eliya.JPG | sernavê_wêne = Îlana Eliya (2008) | hevwelatî = | çînaser = muzîk }} '''Îlana Eliya''', ({{Jidayikbûn|24|5|1955|j=1}}) [[stranbêj]]eke [[kurd]] a îsraelî ye ku muzîka xwe ya etnîkî û weke hunermenda muzîka [[Cîhan|cîhanê]] ya [[Îsrael]]ê tê naskirin. ==Jînenîgarî== Malbata Îlana Eliya bi eslê xwe ji [[Başûrê Kurdistanê]] bû û piştî demeke kurt a piştî damezrandina [[Îsraêl|Îsraîlê]] koçî [[Orşelîm|Orşelîmê]] bûne. Di zarokatiya xwe de, bi giranî ji karîyera muzîk û helbestên bavê xwe bi bandor bûye.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190124203739/http://radiofullmoon.com/fm/rfm/artist/Ilana+Eliya|title=Ilana Eliya {{!}} Radio FullMoon|date=2019-01-24|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Di ciwaniya xwe de tu derfet tune bû ku li Rojhilatê Qudsê perwerdehiya muzîkê bibîne. Ji ber vê yekê, dêûbavên wê ew şandin [[YMCA|YMCAyê]] ku li wir ariyan distira û nivîsara pîroz dixwend. Wê di wê demê de bal kişand ser muzîka olî ya [[Cihûtî|Cihûyan]]. Piştre dest bi xwendina etnolojiyê dike û bi koka xwe ya kurdewarî re eleqedar dibe. Herî dawî piştî mirina bavê xwe, di sala 1988an de, eleqeya wê bi [[muzîka kurdî]] re zêde dibe, ev jî dibe sedem ku di 37 saliya xwe de dest bi karê muzîkê dike. Di sala 1992 de Eliya yekem albuma xwe ya solo bi navê "Cebaliyo" (ji peyva kurdî-erebî Cebel, ku tê maneya "kurê çiyan" derxist.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190124203739/http://radiofullmoon.com/fm/rfm/artist/Ilana+Eliya|title=Ilana Eliya {{!}} Radio FullMoon|date=2019-01-24|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Taybetmendiya vê albûmê ew e ku hemû stran bi amûrên muzîka klasîk hatine tomarkirin û ji nû ve nehatine çêkirin. Gelek stranên wê yên ku hatine gotin xwe dispêrin muzîka gelêrî ya kurdî û bi şêwaza wê ya nû hatine şîrovekirin. Di stranên Eliya de peyamên siyasî yên weke azadiya Kurdistanê û azadiya jinê hene û stranên din jî li ser evîn û şahiya jiyanê ne ku bi taybetî bi deng û strana wê diyar dibin. ==Çavkanî== {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://ilanaeliya.com/ Malpera fermî] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130604155420/http://ilanaeliya.com/ |date=2013-06-04 }} [[Kategorî:Hunermendên kurd]] [[Kategorî:Kurdên cihû]] fz13oghw3apoz6gryhsaet73zyrc4xu 1094147 1094146 2022-07-31T13:38:32Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} {{Agahîdank mirov/wîkîdane | wêne = Ilana Eliya.JPG | sernavê_wêne = Îlana Eliya (2008) | hevwelatî = | çînaser = muzîk }} '''Îlana Eliya''', ({{Jidayikbûn|24|5|1955|j=1}}) [[stranbêj]]eke [[kurd]] a îsraelî ye ku muzîka xwe ya etnîkî û weke hunermenda muzîka [[Cîhan|cîhanê]] ya [[Îsrael]]ê tê naskirin. ==Jînenîgarî== Malbata Îlana Eliya bi eslê xwe ji [[Başûrê Kurdistanê]] bû û piştî demeke kurt a piştî damezrandina [[Îsraêl|Îsraîlê]] koçî [[Orşelîm|Orşelîmê]] bûne. Di zarokatiya xwe de, bi giranî ji karîyera muzîk û helbestên bavê xwe bi bandor bûye.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190124203739/http://radiofullmoon.com/fm/rfm/artist/Ilana+Eliya|title=Ilana Eliya {{!}} Radio FullMoon|date=2019-01-24|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Di ciwaniya xwe de tu derfet tune bû ku li Rojhilatê Qudsê perwerdehiya muzîkê bibîne. Ji ber vê yekê, dêûbavên wê ew şandin [[YMCA|YMCAyê]] ku li wir ariyan distira û nivîsara pîroz dixwend. Wê di wê demê de bal kişand ser muzîka olî ya [[Cihûtî|Cihûyan]]. Piştre dest bi xwendina etnolojiyê dike û bi koka xwe ya kurdewarî re eleqedar dibe. Herî dawî piştî mirina bavê xwe, di sala 1988an de, eleqeya wê bi [[muzîka kurdî]] re zêde dibe, ev jî dibe sedem ku di 37 saliya xwe de dest bi karê muzîkê dike. Di sala 1992 de Eliya yekem albuma xwe ya solo bi navê "Cebaliyo" (ji peyva kurdî-erebî Cebel, ku tê maneya "kurê çiyan" derxist.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190124203739/http://radiofullmoon.com/fm/rfm/artist/Ilana+Eliya|title=Ilana Eliya {{!}} Radio FullMoon|date=2019-01-24|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Taybetmendiya vê albûmê ew e ku hemû stran bi amûrên [[muzîka klasîk]] hatine tomarkirin û ji nû ve nehatine çêkirin. Gelek stranên wê yên ku hatine gotin xwe dispêrin muzîka gelêrî ya [[Zimanê kurdî|kurdî]] û bi şêwaza wê ya nû hatine şîrovekirin. Di stranên Eliya de peyamên siyasî yên weke azadiya [[Kurdistan|Kurdistanê]] û azadiya jinê hene û stranên din jî li ser evîn û şahiya jiyanê ne ku bi taybetî bi deng û strana wê diyar dibin. ==Çavkanî== {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://ilanaeliya.com/ Malpera fermî] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130604155420/http://ilanaeliya.com/ |date=2013-06-04 }} [[Kategorî:Hunermendên kurd]] [[Kategorî:Kurdên cihû]] nxwm1bnjycbzb25pwohgxms0i6c78d2 1094148 1094147 2022-07-31T13:38:55Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane | wêne = Ilana Eliya.JPG | sernavê_wêne = Îlana Eliya (2008) | hevwelatî = | çînaser = muzîk }} '''Îlana Eliya''', ({{Jidayikbûn|24|5|1955|j=1}}) [[stranbêj]]eke [[kurd]] a îsraelî ye ku muzîka xwe ya etnîkî û weke hunermenda muzîka [[Cîhan|cîhanê]] ya [[Îsrael]]ê tê naskirin. ==Jînenîgarî== Malbata Îlana Eliya bi eslê xwe ji [[Başûrê Kurdistanê]] bû û piştî demeke kurt a piştî damezrandina [[Îsraêl|Îsraîlê]] koçî [[Orşelîm|Orşelîmê]] bûne. Di zarokatiya xwe de, bi giranî ji karîyera muzîk û helbestên bavê xwe bi bandor bûye.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190124203739/http://radiofullmoon.com/fm/rfm/artist/Ilana+Eliya|title=Ilana Eliya {{!}} Radio FullMoon|date=2019-01-24|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Di ciwaniya xwe de tu derfet tune bû ku li Rojhilatê Qudsê perwerdehiya muzîkê bibîne. Ji ber vê yekê, dêûbavên wê ew şandin [[YMCA|YMCAyê]] ku li wir ariyan distira û nivîsara pîroz dixwend. Wê di wê demê de bal kişand ser muzîka olî ya [[Cihûtî|Cihûyan]]. Piştre dest bi xwendina etnolojiyê dike û bi koka xwe ya kurdewarî re eleqedar dibe. Herî dawî piştî mirina bavê xwe, di sala 1988an de, eleqeya wê bi [[muzîka kurdî]] re zêde dibe, ev jî dibe sedem ku di 37 saliya xwe de dest bi karê muzîkê dike. Di sala 1992 de Eliya yekem albuma xwe ya solo bi navê "Cebaliyo" (ji peyva kurdî-erebî Cebel, ku tê maneya "kurê çiyan" derxist.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190124203739/http://radiofullmoon.com/fm/rfm/artist/Ilana+Eliya|title=Ilana Eliya {{!}} Radio FullMoon|date=2019-01-24|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Taybetmendiya vê albûmê ew e ku hemû stran bi amûrên [[muzîka klasîk]] hatine tomarkirin û ji nû ve nehatine çêkirin. Gelek stranên wê yên ku hatine gotin xwe dispêrin muzîka gelêrî ya [[Zimanê kurdî|kurdî]] û bi şêwaza wê ya nû hatine şîrovekirin. Di stranên Eliya de peyamên siyasî yên weke azadiya [[Kurdistan|Kurdistanê]] û azadiya jinê hene û stranên din jî li ser evîn û şahiya jiyanê ne ku bi taybetî bi deng û strana wê diyar dibin. ==Çavkanî== {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://ilanaeliya.com/ Malpera fermî] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130604155420/http://ilanaeliya.com/ |date=2013-06-04 }} [[Kategorî:Hunermendên kurd]] [[Kategorî:Kurdên cihû]] p1uaspwfcecgfu7d09y3td732pdywi9 1094149 1094148 2022-07-31T13:41:25Z Penaber49 39672 /* Jînenîgarî */ wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane | wêne = Ilana Eliya.JPG | sernavê_wêne = Îlana Eliya (2008) | hevwelatî = | çînaser = muzîk }} '''Îlana Eliya''', ({{Jidayikbûn|24|5|1955|j=1}}) [[stranbêj]]eke [[kurd]] a îsraelî ye ku muzîka xwe ya etnîkî û weke hunermenda muzîka [[Cîhan|cîhanê]] ya [[Îsrael]]ê tê naskirin. ==Jînenîgarî== Malbata Îlana Eliya bi eslê xwe ji [[Başûrê Kurdistanê]] bû û piştî demeke kurt a piştî damezrandina [[Îsraêl|Îsraîlê]] koçî [[Orşelîm|Orşelîmê]] bûne. Di zarokatiya xwe de, bi giranî ji karîyera muzîk û helbestên bavê xwe bi bandor bûye.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190124203739/http://radiofullmoon.com/fm/rfm/artist/Ilana+Eliya|title=Ilana Eliya {{!}} Radio FullMoon|date=2019-01-24|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Di ciwaniya xwe de tu derfet tune bû ku li Rojhilatê Qudsê perwerdehiya muzîkê bibîne. Ji ber vê yekê, dêûbavên wê ew şandin [[YMCA|YMCAyê]] ku li wir ariyan distira û nivîsara pîroz dixwend. Wê di wê demê de bal kişand ser muzîka olî ya [[Cihûtî|Cihûyan]]. Piştre dest bi xwendina etnolojiyê dike û bi koka xwe ya kurdewarî re eleqedar dibe. Herî dawî piştî mirina bavê xwe, di sala 1988an de, eleqeya wê bi [[muzîka kurdî]] re zêde dibe, ev jî dibe sedem ku di 37 saliya xwe de dest bi karê muzîkê dike. ==Çavkanî== {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://ilanaeliya.com/ Malpera fermî] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130604155420/http://ilanaeliya.com/ |date=2013-06-04 }} [[Kategorî:Hunermendên kurd]] [[Kategorî:Kurdên cihû]] 8zmgtle7ee4ddfz1yx86j1euaidiz74 1094150 1094149 2022-07-31T13:42:10Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane | wêne = Ilana Eliya.JPG | sernavê_wêne = Îlana Eliya (2008) | hevwelatî = | çînaser = muzîk }} '''Îlana Eliya''', ({{Jidayikbûn|24|5|1955|j=1}}) [[stranbêj]]eke [[kurd]] a îsraelî ye ku muzîka xwe ya etnîkî û weke hunermenda muzîka [[Cîhan|cîhanê]] ya [[Îsrael]]ê tê naskirin. Îlana di sala 1992an de yekem albuma xwe ya solo bi navê "Cebaliyo" (ji peyva kurdî-erebî Cebel, ku tê maneya "kurê çiyan" derxist.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190124203739/http://radiofullmoon.com/fm/rfm/artist/Ilana+Eliya|title=Ilana Eliya {{!}} Radio FullMoon|date=2019-01-24|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Taybetmendiya vê albûmê ew e ku hemû stran bi amûrên [[muzîka klasîk]] hatine tomarkirin û ji nû ve nehatine çêkirin. Gelek stranên wê yên ku hatine gotin xwe dispêrin muzîka gelêrî ya [[Zimanê kurdî|kurdî]] û bi şêwaza wê ya nû hatine şîrovekirin. Di stranên Eliya de peyamên siyasî yên weke azadiya [[Kurdistan|Kurdistanê]] û azadiya jinê hene û stranên din jî li ser evîn û şahiya jiyanê ne ku bi taybetî bi deng û strana wê diyar dibin. ==Jînenîgarî== Malbata Îlana Eliya bi eslê xwe ji [[Başûrê Kurdistanê]] bû û piştî demeke kurt a piştî damezrandina [[Îsraêl|Îsraîlê]] koçî [[Orşelîm|Orşelîmê]] bûne. Di zarokatiya xwe de, bi giranî ji karîyera muzîk û helbestên bavê xwe bi bandor bûye.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190124203739/http://radiofullmoon.com/fm/rfm/artist/Ilana+Eliya|title=Ilana Eliya {{!}} Radio FullMoon|date=2019-01-24|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Di ciwaniya xwe de tu derfet tune bû ku li Rojhilatê Qudsê perwerdehiya muzîkê bibîne. Ji ber vê yekê, dêûbavên wê ew şandin [[YMCA|YMCAyê]] ku li wir ariyan distira û nivîsara pîroz dixwend. Wê di wê demê de bal kişand ser muzîka olî ya [[Cihûtî|Cihûyan]]. Piştre dest bi xwendina etnolojiyê dike û bi koka xwe ya kurdewarî re eleqedar dibe. Herî dawî piştî mirina bavê xwe, di sala 1988an de, eleqeya wê bi [[muzîka kurdî]] re zêde dibe, ev jî dibe sedem ku di 37 saliya xwe de dest bi karê muzîkê dike. ==Çavkanî== {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://ilanaeliya.com/ Malpera fermî] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130604155420/http://ilanaeliya.com/ |date=2013-06-04 }} [[Kategorî:Hunermendên kurd]] [[Kategorî:Kurdên cihû]] olrlofebqz0lynil03oroj8ixip09y8 1094151 1094150 2022-07-31T13:44:18Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane | wêne = Ilana Eliya.JPG | sernavê_wêne = Îlana Eliya (2008) | hevwelatî = | çînaser = muzîk }} '''Îlana Eliya''', ({{Jidayikbûn|24|5|1955|j=1}}) [[stranbêj]]eke [[kurd]] a îsraelî ye ku muzîka xwe ya etnîkî û weke hunermenda muzîka [[Cîhan|cîhanê]] ya [[Îsrael]]ê tê naskirin. Îlana di sala 1992an de yekem albuma xwe ya solo bi navê "Cebaliyo" (ji peyva kurdî-erebî Cebel, ku tê maneya "kurê çiyan" derxist.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190124203739/http://radiofullmoon.com/fm/rfm/artist/Ilana+Eliya|title=Ilana Eliya {{!}} Radio FullMoon|date=2019-01-24|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Taybetmendiya vê albûmê ew e ku hemû stran bi amûrên [[muzîka klasîk]] hatine tomarkirin û ji nû ve nehatine çêkirin. Gelek stranên wê yên ku hatine gotin xwe dispêrin muzîka gelêrî ya [[Zimanê kurdî|kurdî]] û bi şêwaza wê ya nû hatine şîrovekirin. Di stranên Eliya de peyamên siyasî yên weke azadiya [[Kurdistan|Kurdistanê]] û azadiya jinê hene û stranên din jî li ser evîn û şahiya jiyanê ne ku bi taybetî bi deng û strana wê diyar dibin. ==Jînenîgarî== Malbata Îlana Eliya bi eslê xwe ji [[Başûrê Kurdistanê]] bû û piştî demeke kurt a piştî damezrandina [[Îsraêl|Îsraîlê]] koçî [[Orşelîm|Orşelîmê]] bûne. Di zarokatiya xwe de, bi giranî ji karîyera muzîk û helbestên bavê xwe bi bandor bûye.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190124203739/http://radiofullmoon.com/fm/rfm/artist/Ilana+Eliya|title=Ilana Eliya {{!}} Radio FullMoon|date=2019-01-24|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Di ciwaniya xwe de tu derfet tune bû ku li Rojhilatê Qudsê perwerdehiya muzîkê bibîne. Ji ber vê yekê, dêûbavên wê ew şandin [[YMCA|YMCAyê]] ku li wir ariyan distira û nivîsara pîroz dixwend. Wê di wê demê de bal kişand ser muzîka olî ya [[Cihûtî|Cihûyan]]. Piştre dest bi xwendina etnolojiyê dike û bi koka xwe ya kurdewarî re eleqedar dibe. Herî dawî piştî mirina bavê xwe, di sala 1988an de, eleqeya wê bi [[muzîka kurdî]] re zêde dibe, ev jî dibe sedem ku di 37 saliya xwe de dest bi karê muzîkê dike. ==Şêwaza muzîkê== ==Dîskografî== ==Çavkanî== {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://ilanaeliya.com/ Malpera fermî] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130604155420/http://ilanaeliya.com/ |date=2013-06-04 }} [[Kategorî:Hunermendên kurd]] [[Kategorî:Kurdên cihû]] 75jcvk2i9n2dsbb20xcqpc65girn2z0 1094152 1094151 2022-07-31T13:44:48Z Penaber49 39672 /* Şêwaz */ wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane | wêne = Ilana Eliya.JPG | sernavê_wêne = Îlana Eliya (2008) | hevwelatî = | çînaser = muzîk }} '''Îlana Eliya''', ({{Jidayikbûn|24|5|1955|j=1}}) [[stranbêj]]eke [[kurd]] a îsraelî ye ku muzîka xwe ya etnîkî û weke hunermenda muzîka [[Cîhan|cîhanê]] ya [[Îsrael]]ê tê naskirin. Îlana di sala 1992an de yekem albuma xwe ya solo bi navê "Cebaliyo" (ji peyva kurdî-erebî Cebel, ku tê maneya "kurê çiyan" derxist.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190124203739/http://radiofullmoon.com/fm/rfm/artist/Ilana+Eliya|title=Ilana Eliya {{!}} Radio FullMoon|date=2019-01-24|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Taybetmendiya vê albûmê ew e ku hemû stran bi amûrên [[muzîka klasîk]] hatine tomarkirin û ji nû ve nehatine çêkirin. Gelek stranên wê yên ku hatine gotin xwe dispêrin muzîka gelêrî ya [[Zimanê kurdî|kurdî]] û bi şêwaza wê ya nû hatine şîrovekirin. Di stranên Eliya de peyamên siyasî yên weke azadiya [[Kurdistan|Kurdistanê]] û azadiya jinê hene û stranên din jî li ser evîn û şahiya jiyanê ne ku bi taybetî bi deng û strana wê diyar dibin. ==Jînenîgarî== Malbata Îlana Eliya bi eslê xwe ji [[Başûrê Kurdistanê]] bû û piştî demeke kurt a piştî damezrandina [[Îsraêl|Îsraîlê]] koçî [[Orşelîm|Orşelîmê]] bûne. Di zarokatiya xwe de, bi giranî ji karîyera muzîk û helbestên bavê xwe bi bandor bûye.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190124203739/http://radiofullmoon.com/fm/rfm/artist/Ilana+Eliya|title=Ilana Eliya {{!}} Radio FullMoon|date=2019-01-24|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Di ciwaniya xwe de tu derfet tune bû ku li Rojhilatê Qudsê perwerdehiya muzîkê bibîne. Ji ber vê yekê, dêûbavên wê ew şandin [[YMCA|YMCAyê]] ku li wir ariyan distira û nivîsara pîroz dixwend. Wê di wê demê de bal kişand ser muzîka olî ya [[Cihûtî|Cihûyan]]. Piştre dest bi xwendina etnolojiyê dike û bi koka xwe ya kurdewarî re eleqedar dibe. Herî dawî piştî mirina bavê xwe, di sala 1988an de, eleqeya wê bi [[muzîka kurdî]] re zêde dibe, ev jî dibe sedem ku di 37 saliya xwe de dest bi karê muzîkê dike. ==Şêwaz== ==Dîskografî== ==Çavkanî== {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://ilanaeliya.com/ Malpera fermî] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130604155420/http://ilanaeliya.com/ |date=2013-06-04 }} [[Kategorî:Hunermendên kurd]] [[Kategorî:Kurdên cihû]] fw1yhsjy0f1vt31zpvdhx4t7r5i0vms 1094153 1094152 2022-07-31T13:50:44Z Penaber49 39672 /* Şêwaz */ wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane | wêne = Ilana Eliya.JPG | sernavê_wêne = Îlana Eliya (2008) | hevwelatî = | çînaser = muzîk }} '''Îlana Eliya''', ({{Jidayikbûn|24|5|1955|j=1}}) [[stranbêj]]eke [[kurd]] a îsraelî ye ku muzîka xwe ya etnîkî û weke hunermenda muzîka [[Cîhan|cîhanê]] ya [[Îsrael]]ê tê naskirin. Îlana di sala 1992an de yekem albuma xwe ya solo bi navê "Cebaliyo" (ji peyva kurdî-erebî Cebel, ku tê maneya "kurê çiyan" derxist.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190124203739/http://radiofullmoon.com/fm/rfm/artist/Ilana+Eliya|title=Ilana Eliya {{!}} Radio FullMoon|date=2019-01-24|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Taybetmendiya vê albûmê ew e ku hemû stran bi amûrên [[muzîka klasîk]] hatine tomarkirin û ji nû ve nehatine çêkirin. Gelek stranên wê yên ku hatine gotin xwe dispêrin muzîka gelêrî ya [[Zimanê kurdî|kurdî]] û bi şêwaza wê ya nû hatine şîrovekirin. Di stranên Eliya de peyamên siyasî yên weke azadiya [[Kurdistan|Kurdistanê]] û azadiya jinê hene û stranên din jî li ser evîn û şahiya jiyanê ne ku bi taybetî bi deng û strana wê diyar dibin. ==Jînenîgarî== Malbata Îlana Eliya bi eslê xwe ji [[Başûrê Kurdistanê]] bû û piştî demeke kurt a piştî damezrandina [[Îsraêl|Îsraîlê]] koçî [[Orşelîm|Orşelîmê]] bûne. Di zarokatiya xwe de, bi giranî ji karîyera muzîk û helbestên bavê xwe bi bandor bûye.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190124203739/http://radiofullmoon.com/fm/rfm/artist/Ilana+Eliya|title=Ilana Eliya {{!}} Radio FullMoon|date=2019-01-24|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Di ciwaniya xwe de tu derfet tune bû ku li Rojhilatê Qudsê perwerdehiya muzîkê bibîne. Ji ber vê yekê, dêûbavên wê ew şandin [[YMCA|YMCAyê]] ku li wir ariyan distira û nivîsara pîroz dixwend. Wê di wê demê de bal kişand ser muzîka olî ya [[Cihûtî|Cihûyan]]. Piştre dest bi xwendina etnolojiyê dike û bi koka xwe ya kurdewarî re eleqedar dibe. Herî dawî piştî mirina bavê xwe, di sala 1988an de, eleqeya wê bi [[muzîka kurdî]] re zêde dibe, ev jî dibe sedem ku di 37 saliya xwe de dest bi karê muzîkê dike. ==Şêwaz== Şêwaza muzîka Îlana Eliya ji muzîka etnîkî, bi folklora kurdî û muzîka cîhanê ya Îsraîlî ve têkel e. Gelek caran stranên kevneşopî yên kurdî bi şêweyekî nû û hinek bi bandorên mûzîka Îsraîlî distirê ku ji ber vê yekê ye, stîla wê di muzîka kurdî de taybetmendiyeke taybet çêkiriye. Ji ber ku di stîla Eliya û koma wê, şêwazên rojhilatî û rojavayî tevlî hev e, bandora muzîka kurdî û îsraîlî di berhema wê de têne naskirin. ==Dîskografî== ==Çavkanî== {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://ilanaeliya.com/ Malpera fermî] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130604155420/http://ilanaeliya.com/ |date=2013-06-04 }} [[Kategorî:Hunermendên kurd]] [[Kategorî:Kurdên cihû]] in0p7vx985y9e5ehoc6kneeur51noqc 1094154 1094153 2022-07-31T13:53:12Z Penaber49 39672 /* Dîskografî */ wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane | wêne = Ilana Eliya.JPG | sernavê_wêne = Îlana Eliya (2008) | hevwelatî = | çînaser = muzîk }} '''Îlana Eliya''', ({{Jidayikbûn|24|5|1955|j=1}}) [[stranbêj]]eke [[kurd]] a îsraelî ye ku muzîka xwe ya etnîkî û weke hunermenda muzîka [[Cîhan|cîhanê]] ya [[Îsrael]]ê tê naskirin. Îlana di sala 1992an de yekem albuma xwe ya solo bi navê "Cebaliyo" (ji peyva kurdî-erebî Cebel, ku tê maneya "kurê çiyan" derxist.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190124203739/http://radiofullmoon.com/fm/rfm/artist/Ilana+Eliya|title=Ilana Eliya {{!}} Radio FullMoon|date=2019-01-24|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Taybetmendiya vê albûmê ew e ku hemû stran bi amûrên [[muzîka klasîk]] hatine tomarkirin û ji nû ve nehatine çêkirin. Gelek stranên wê yên ku hatine gotin xwe dispêrin muzîka gelêrî ya [[Zimanê kurdî|kurdî]] û bi şêwaza wê ya nû hatine şîrovekirin. Di stranên Eliya de peyamên siyasî yên weke azadiya [[Kurdistan|Kurdistanê]] û azadiya jinê hene û stranên din jî li ser evîn û şahiya jiyanê ne ku bi taybetî bi deng û strana wê diyar dibin. ==Jînenîgarî== Malbata Îlana Eliya bi eslê xwe ji [[Başûrê Kurdistanê]] bû û piştî demeke kurt a piştî damezrandina [[Îsraêl|Îsraîlê]] koçî [[Orşelîm|Orşelîmê]] bûne. Di zarokatiya xwe de, bi giranî ji karîyera muzîk û helbestên bavê xwe bi bandor bûye.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190124203739/http://radiofullmoon.com/fm/rfm/artist/Ilana+Eliya|title=Ilana Eliya {{!}} Radio FullMoon|date=2019-01-24|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Di ciwaniya xwe de tu derfet tune bû ku li Rojhilatê Qudsê perwerdehiya muzîkê bibîne. Ji ber vê yekê, dêûbavên wê ew şandin [[YMCA|YMCAyê]] ku li wir ariyan distira û nivîsara pîroz dixwend. Wê di wê demê de bal kişand ser muzîka olî ya [[Cihûtî|Cihûyan]]. Piştre dest bi xwendina etnolojiyê dike û bi koka xwe ya kurdewarî re eleqedar dibe. Herî dawî piştî mirina bavê xwe, di sala 1988an de, eleqeya wê bi [[muzîka kurdî]] re zêde dibe, ev jî dibe sedem ku di 37 saliya xwe de dest bi karê muzîkê dike. ==Şêwaz== Şêwaza muzîka Îlana Eliya ji muzîka etnîkî, bi folklora kurdî û muzîka cîhanê ya Îsraîlî ve têkel e. Gelek caran stranên kevneşopî yên kurdî bi şêweyekî nû û hinek bi bandorên mûzîka Îsraîlî distirê ku ji ber vê yekê ye, stîla wê di muzîka kurdî de taybetmendiyeke taybet çêkiriye. Ji ber ku di stîla Eliya û koma wê, şêwazên rojhilatî û rojavayî tevlî hev e, bandora muzîka kurdî û îsraîlî di berhema wê de têne naskirin. ==Dîskografî== * ''Cebeliyo'' - 1992 * ''Ilana Eliya'' - 1996 ==Çavkanî== {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://ilanaeliya.com/ Malpera fermî] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130604155420/http://ilanaeliya.com/ |date=2013-06-04 }} [[Kategorî:Hunermendên kurd]] [[Kategorî:Kurdên cihû]] kuaxrhrly03pzqe9ojberxws9o9fx31 1094155 1094154 2022-07-31T13:54:48Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane | wêne = Ilana Eliya.JPG | sernavê_wêne = Îlana Eliya (2008) | hevwelatî = | çînaser = muzîk }} '''Îlana Eliya''', ({{Jidayikbûn|24|5|1955|j=1}}) [[stranbêj]]eke [[kurd]] a îsraelî ye ku muzîka xwe ya etnîkî û weke hunermenda muzîka [[Cîhan|cîhanê]] ya [[Îsrael]]ê tê naskirin. Îlana di sala 1992an de yekem albuma xwe ya solo bi navê "Cebaliyo" (ji peyva kurdî-erebî Cebel, ku tê maneya "kurê çiyan" derxist.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190124203739/http://radiofullmoon.com/fm/rfm/artist/Ilana+Eliya|title=Ilana Eliya {{!}} Radio FullMoon|date=2019-01-24|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Taybetmendiya vê albûmê ew e ku hemû stran bi amûrên [[muzîka klasîk]] hatine tomarkirin û ji nû ve nehatine çêkirin. Gelek stranên wê yên ku hatine gotin xwe dispêrin muzîka gelêrî ya [[Zimanê kurdî|kurdî]] û bi şêwaza wê ya nû hatine şîrovekirin. Di stranên Eliya de peyamên siyasî yên weke azadiya [[Kurdistan|Kurdistanê]] û azadiya jinê hene û stranên din jî li ser evîn û şahiya jiyanê ne ku bi taybetî bi deng û strana wê diyar dibin. ==Jînenîgarî== Malbata Îlana Eliya bi eslê xwe ji [[Başûrê Kurdistanê]] bû û piştî demeke kurt a piştî damezrandina [[Îsraêl|Îsraîlê]] koçî [[Orşelîm|Orşelîmê]] bûne. Di zarokatiya xwe de, bi giranî ji karîyera muzîk û helbestên bavê xwe bi bandor bûye.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190124203739/http://radiofullmoon.com/fm/rfm/artist/Ilana+Eliya|title=Ilana Eliya {{!}} Radio FullMoon|date=2019-01-24|website=web.archive.org|access-date=2022-07-31}}</ref> Di ciwaniya xwe de tu derfet tune bû ku li Rojhilatê Qudsê perwerdehiya muzîkê bibîne. Ji ber vê yekê, dêûbavên wê ew şandin [[YMCA|YMCAyê]] ku li wir ariyan distira û nivîsara pîroz dixwend. Wê di wê demê de bal kişand ser muzîka olî ya [[Cihûtî|Cihûyan]]. Piştre dest bi xwendina etnolojiyê dike û bi koka xwe ya kurdewarî re eleqedar dibe. Herî dawî piştî mirina bavê xwe, di sala 1988an de, eleqeya wê bi [[muzîka kurdî]] re zêde dibe, ev jî dibe sedem ku di 37 saliya xwe de dest bi karê muzîkê dike. ==Şêwaz== Şêwaza muzîka Îlana Eliya ji muzîka etnîkî, bi folklora kurdî û muzîka cîhanê ya Îsraîlî ve têkel e. Gelek caran stranên kevneşopî yên [[Zimanê kurdî|kurdî]] bi şêweyekî nû û hinek bi bandorên mûzîka Îsraîlî distirê ku ji ber vê yekê ye, stîla wê di muzîka kurdî de taybetmendiyeke taybet çêkiriye. Ji ber ku di stîla Eliya û koma wê, şêwazên rojhilatî û rojavayî tevlî hev e, bandora [[muzîka kurdî]] û îsraîlî di berhema wê de têne naskirin. ==Dîskografî== * ''Cebeliyo'' - 1992 * ''Ilana Eliya'' - 1996 ==Çavkanî== {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://ilanaeliya.com/ Malpera fermî] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130604155420/http://ilanaeliya.com/ |date=2013-06-04 }} [[Kategorî:Hunermendên kurd]] [[Kategorî:Kurdên cihû]] f5nel7if2ncj5ektk7xwumfzfc4cyh1 Reqa 0 66490 1094250 1088528 2022-08-01T11:00:59Z 185.255.46.118 Reqa wikitext text/x-wiki {{Agahîdank bajar | nav = Reqa''' | navê_din = | navê_fermî = al-Raqqah | mertal = | al = | nexşeya_cihan = Sûrî | koordînat = {{Koord|35|57||N|39|01||E|display=inline, title}} <!------- Kargêrî -------> | welat = [[Rojavayê Kurdistanê]] | dûgel = [[Sûriye]] | kargêrî_sernav = | kargêrî = | parêzgeh = [[Reqa (parêzgeh)]] | navçe = | nahiye = | serbajar = | parêzgar = | şaredar = <!------- Demografî -----> | navê_nîştecihan = | gelhe = 200.488 | gelhe_sal = 2004 | berbelavî = 6.300 <!------- Erdnîgarî -----> | rûerd = 35 | rûerd1_sernav = | bilindayî = | dem = <!------- Agahiyên din --> | koda_postayê = | koda_telefonê = | malper = {{url|www.esyria.sy/eraqqa}} <!------- Nexşe ---------> | nexşeSer = | nexşeSer_firehî = | nexşeSer_sernav = <!------- Wêne ----------> | wêneSer = Raqqa,center3.jpg | wêneSer_firehî = | wêneSer_sernav = Bajarê Reqayê }} '''Reqa''' ({{bi-ar|ar-Raqqah}}) bajarekî [[Rojavayê Kurdistanê]] ye. Bajar li qeraxê [[Firat|Çemê Firatê]] ava bîye. Reqa dikeve 160&nbsp;km şerqî (rojhilatê) [[Heleb]]ê. Bajar di nav sala 796 û 809ê de paytextê Abbasîyan bû. Ev demê de xelîfe [[Harûn Reşîd]] bû. Di sala [[2013]]'ê de [[Şerê Sivîla Sûrî]] de bajar kete bin kontrola [[Daîş]]'ê û bû paytexta Daîş'ê. Rûyê Daîş'ê de her roj [[Hikmata Sûrî]], [[Rûsya]], [[DYA]], [[Fransa]], [[Ûrdin]] û dûgelên din ên Ereba bajêr bombebaran dikin. 6ê Xezîranê 2017'an de hêzên [[Hêzên Sûriya Demokratîk|QSD]]'ê dest bi rizgarkirina bajêr kirin di bin dagirîya Daiş'ê. Di 20ê Cotmehê 2017ê da QSDê bi fermî ragihand ku bajarê Reqayê hatiye rizgarkirin.<ref>{{Citation |title=Kopîkirina arşîvê |url=http://ku.hawarnews.com/fermandariya-qsd-em-rizgarkirina-reqaye-bi-serbilindi-radighinin-2/ |accessdate=2017-10-21 |archive-date=2017-10-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171023112532/http://ku.hawarnews.com/fermandariya-qsd-em-rizgarkirina-reqaye-bi-serbilindi-radighinin-2/ |url-status=dead }}</ref> == Navdarên Bajêr == * [[Weysel Qaranî]] == Çavkanî == {{çavkanî}} == Girêdanên dereve == {{Commonscat-b|Ar-Raqqah}} {{Koord|35|57|N|39|01|E|region:SY_type:city(200268)|display=title}} {{Bajar-şitil}} [[Kategorî:Bajarên Sûriyê]] oaqrm5e6x9ieawd6iktytyg9ikjil7y Wîkîpediya:Di dîrokê de îro/1ê tebaxê 4 71510 1094234 737735 2022-08-01T09:02:25Z Gomada 1088 + wikitext text/x-wiki <noinclude>{{../navîgasyon|31ê tîrmehê|2ê tebaxê}}</noinclude> '''Bûyer''' <div style="float:right;margin-left:0.5em"> [[Wêne:Sırrı Sakık.jpg|90px|Sirri Sakik]] </div> * [[527]] – [[Yustîniyan I]] bû hukimdara yekane yê [[Împeratoriya Romê]]. * [[1498]] – [[Krîstofor Kolumbus]] bû kaşifê ewropayî yê yekem ku li [[Venezuêla]]ya îroyîn geriya. * [[1830]] – [[Belçîka|Belçîkî]] li dijî [[Holenda]]yê serî hildan û [[Belçîka]]yê ava kirin. * [[1834]] – Sîstema koledariyê li împeratoriya [[Brîtanya]]yê hate rakirin. * [[1894]] – Şerê [[Çîn]]-[[Japon]]an: Împeratoriya Japonyayê ji bo hakimiyeta [[Kore]]yê ji [[Çîn]]ê re şer îlan kir. * [[1876]] – [[Colorado]] weke dewleta 38<sup>em</sup> tevlî [[DYA]]'yê bû. * [[1902]] – [[DYA]], hemû mafên Kanala Panamayê ji [[Fransa]]yê kirrî û înşeata kanalê da dest pê kirin. * [[1914]] – [[Şerê cîhanê yê yekem]]; [[Almanya]]yê li dijî [[Rûsya]]yê îlana şer kir. * [[1960]] – [[Benîn]]ê ji [[Fransa]]yê serxwebûna xwe îlan kir. * [[1960]] – [[Îslamabad]] weke paytexta [[Pakistan]]a federal hate îlankirin. '''Jidayîkbûn''' * [[1924]] – [[Georges Charpak]], fîzîknasê polonî, xwediyê [[Xelata Nobelê]] * [[1945]] – [[Douglas D. Osheroff]], fîzîknasê amerîkî, xwediyê [[Xelata Nobelê]] * [[1957]] – [[Sirri Sakik]], siyasetmedarê [[kurd]] '''Mirin''' * [[2004]] – [[Philip Hauge Abelson]], fizîknas û kîmyagerê amerîkî {{Wîkîpediya:Di dîrokê de îro/binnivîs|Meh=Tebax|Gotar=1ê tebaxê}} q3ck1n5pxumhsl3hkwty5tax2mgbofg Roubaix 0 71530 1094248 1056354 2022-08-01T10:18:25Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank bajar | nav = Roubaix | navê_din = | navê_fermî = Roubaix <span style="color:grey;">(fransî)</span> | mertal = Blason ville fr Roubaix (Nord).svg | al = | nexşeya_cihan = Fransa | nc_relief = erê <!-- "Nexşeya topografî" derdikeve --> | nc_firehî = | koordînat = {{Koord|50|41|24|N|3|10|54|E|display=inline, title}} | welat = {{Al2|Fransa}} | herêm = Hauts-de-France | kargêrî_sernav = Département | kargêrî = Nord | kargêrî2_sernav = Arrondissement | kargêrî2 = Lille | şaredar = Guillaume Delbar | gelhe = 95.866 | gelhe_sal = [[2013]] | berbelavî = 7.246 | rûerd = 13.23 | bilindayî = 52 | dem = [[UTC+1]] | koda_postayê = 59100 | koda_telefonê = | wêneSer = Hôtel de ville (3).JPG | wêneSer_firehî = 250px | wêneSer_sernav = Şaredariya Roubaixê | wêne = La Piscine Roubaix.jpg | wêne_firehî = 250px | wêne_sernav = La Piscine</br>Muzeya Hunerê û Pîşesaziyê André-Diligent | malper = {{url|www.ville-roubaix.fr}} }} '''Roubaix''' ({{Bi-nl|Robaais}}) bajarekî kevn ê pîşesaziyê li bakurê [[Fransa]]yê ye ku dikeve ser sînorê [[Belçîka]]yê. Di aboriya tekstîlê de bajarekî giring bû. Roubaix bi nêziki {{formatnum:95000}} kesî dibe sêyemîn bajarê herî mezin ê herêma [[Hauts-de-France]]. Li bajarê beşek ji Ewropayên Metropolê a Lille ({{Bi-fr|Métropole européenne de Lille}}) e. Ev bajar baş tê zanîn a pêşbirka bisiklêtan wekî cihî qedandin ''Paris-Roubaix''. == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanen derve == {{Commons-b|Roubaix}} {{Koord|50|41|24|N|3|10|54|E|type:city(95866)|display=title}} [[Kategorî:Bajarên Fransayê]] 22km9u13pux7a01zd2ja3g5bhrei712 Audi 0 99957 1094251 1028777 2022-08-01T11:14:39Z 2001:8003:9434:4E00:4464:FC02:F5EF:EEBF /* Models */ wikitext text/x-wiki {{Kêm}} {{Agahîdank şîrket|logo=Audi-Logo 2016.svg}} '''Audi AG''' ( {{IPA-de|ˈaʊ̯di ʔaːˈɡeː|lang|Audi AG.ogg}}</img> ) ew afirênera otomobîla [[Almanya|almanî]] ye. di 1909 de bi fermî ji hêla endezyar [[August Horch]] ve hat bûye damezrandin. lê bi rastî her di sala 1899 wek fikara [[August Horch]] ew fikreya hebû. Audi pargîdaniyek tevahî ya Koma [[Volkswagen]] e û koka wê li [[Ingolstadt]] [[Bavyera|Bavaria]] li Almanya ye. Wesayîtênên marqebî yên Audi li seranserê cîhanê li neh saziyên hilberînê têne hilberandin. Rehênên pargîdaniyê tevlihev in, vedigerin destpêka sedsala 20-an û pargîdaniyên destpêkê ( Horch û ''Audiwerke'' ) ku ji hêla endezyar August Horch ve hatine damezrandin ; û du çêkerên din ( DKW û Wanderer ), di sala 1932-an de dibin sedema damezrandina Yekîtiya Oto . Serdema nûjen a Audi bi bingehî di 1960-an de dest pê kir dema ku Auto Union ji hêla [[Volkswagen|Volkswagen ve]] ji Daimler-Benz hate stendin . <ref name="vw-holdings-2009">{{Cite web|url=http://www.volkswagenag.com/vwag/vwcorp/info_center/en/publications/2010/03/Anteilsbesitz.-bin.acq/qual-BinaryStorageItem.Single.File/Anteilsbesitz_2009_e.pdf|title=List of Shareholdings in accordance with sections 285 and 313 of the HGB of Volkswagen AG and the Volkswagen Group as of 31 December 2009|date=31 December 2009|website=volkswagenag.com|publisher=Volkswagen AG|access-date=11 December 2010}}</ref> Piştî ku marka Audi bi destpêkirina 1965 rêzeya Audi F103 ji nû ve destpê kir, Volkswagen di 1969 de Auto Auto bi NSU Motorenwerke re kir yek, bi vî rengî forma îroyîn ya pargîdaniyê afirand.   == Dîrok == === Zayîna pargîdanî û navê wê === Pargîdaniya [[Otomobîl|otomobîlan]] Wanderer di destpêkê de di 1885 de hate damezrandin, paşê bû şaxek ya Audi AG. <ref>{{Cite web|url=http://gearheads.org/the-history-of-audi-auto-group/|title=The History of Audi Auto Group|last=Nazario|first=Uriah|date=18 May 2012|website=GearHeads|archive-url=https://web.archive.org/web/20150319071651/http://gearheads.org/the-history-of-audi-auto-group/|archive-date=19 March 2015|access-date=20 March 2015}}</ref> [[Wêne:Audi_Typ_E_(1923).jpg|thumb| 1923 Audi Type E]] == Models == {{col-begin|width=auto}} {{col-break}} {| class="wikitable" |+ Audi cars |- | [[Audi A1|A1]] | [[File:2018 Audi A1 S Line 30 TFSi S-A 1.0.jpg|75px]] | {{Nowrap|Supermini}} | * Sportback (5-door hatchback) |- | [[Audi A3|A3]] | [[File:Audi A3 SportBack 2017 (front).jpg|75px]] | {{Nowrap|Small family car}} | * Saloon (sedan) * Sportback (5-door hatchback) * Cabriolet |- | [[Audi A4|A4]] | [[File:2018 Audi A4 Sport TDi Quattro S-A 2.0.jpg|75px]] | {{Nowrap|Compact <br>executive car}} | * Saloon (sedan) * Avant (estate/wagon) * Allroad (crossover<br> estate/wagon) |- | [[Audi A5|A5]] | [[File:2018 Audi A5 S Line TDi S-A 2.0 Front.jpg|75px]] | {{Nowrap|Compact <br>executive car}} | * Coupé * Sportback (5-door hatchback) * Cabriolet (convertible) |- | [[Audi A6|A6]] | [[File:2018 Audi A6 TDi Quattro Front.jpg|75px]] | {{Nowrap|Executive car}} | * Saloon (sedan) * Avant (estate/wagon) * Allroad (crossover estate/wagon) |- | [[Audi A7|A7]] | [[File:2018 Audi A7 S Line 40 TDi S-A 2.0.jpg|75px]] | {{Nowrap|Executive Car}} | * Sportback (5-door hatchback) |- | [[Audi A8|A8]] | [[File:2018 Audi A8 50 TDi Quattro Automatic 3.0.jpg|75px]] | {{Nowrap|Full-size <br>luxury car}} | * Saloon (sedan) |} {{col-break}} {| class="wikitable" |+ Audi coupés and SUVs |- | [[Audi TT|TT]] | [[File:Audi TT Roadster 45 TFSI quattro, Paris Motor Show 2018, IMG 0732.jpg|75px]] | {{Nowrap|Compact sports car}} | * Coupé * Roadster (convertible) |- | [[Audi R8 (road car)|R8]] | [[File:Audi R8 V10 Decennium, GIMS 2019, Le Grand-Saconnex (GIMS1180).jpg|75px]] | {{Nowrap|Sports car}} | * Coupé * Spyder (convertible) |- | [[Audi Q2|Q2]] | [[File:2017 Audi Q2 Sport TDi 1.6 Front.jpg|75px]] | {{Nowrap|Subcompact crossover SUV}} | * SUV |- | [[Audi Q3|Q3]] | [[File:2019 Audi Q3 S Line 35 TFSi 1.5.jpg|75px]] | {{Nowrap|Compact crossover SUV}} | * SUV |- | [[Audi Q5|Q5]] | [[File:2021 Audi Q5 S Line 45 TFSi MHEV Quattro facelift 2.0 Front.jpg|75px]] | {{Nowrap|Compact crossover SUV}} | * SUV |- | [[Audi Q7|Q7]] | [[File:2017 Audi Q7 S Line Quattro 3.0 Front.jpg|75px]] | {{Nowrap|Mid-size crossover SUV}} | * SUV |- | [[Audi Q8|Q8]] | [[File:2018 Audi Q8.jpg|75px]] | {{Nowrap|Mid-size crossover SUV}} | * SUV |- | [[Audi e-tron (2018)|e-tron]] | [[File:Audi e-tron, Paris Motor Show 2018, IMG 0442.jpg|75px]] | {{Nowrap|Compact crossover SUV}} | * SUV |} {{col-end}}{{col-begin|width=auto}} {{col-break}} {| class="wikitable" |+ S (Sport) models |- | [[Audi S3|S3]] | [[File:2017 Audi S3 (8V MY17) quattro sedan (2018-10-01) 01.jpg|75px]] | {{Nowrap|Small<br> family car}} | * 3-door hatchback * Sportback (5-door hatchback) |- | [[Audi S4|S4]] | [[File:AudiS4IAA 2015.jpg|75px]] | {{Nowrap|Compact<br> executive car}} | * Saloon (sedan) * Avant (estate/wagon) |- | [[Audi S5|{{nowrap|S5}}]] | [[File:2018 Audi S5 TFSi Quattro Automatic 3.0 Front.jpg|75px]] | {{Nowrap|Compact<br /> executive car}} | * Coupé * Cabriolet (convertible) * Sportback (5-door hatchback) |- | [[Audi TTS|{{nowrap|TTS}}]] | [[File:Audi TTS (8S) front.JPG|75px]] | {{Nowrap|Compact''' sports car}} | * Coupé * Roadster (convertible) |- | [[Audi Q5|{{nowrap|SQ5}}]] | [[File:Audi SQ5 (FY) IMG 1971.jpg|75px]] | {{Nowrap|Mid-size SUV}} | * Crossover |- | [[Audi Q7|{{nowrap|SQ7}}]] | [[File:2017 Audi SQ7 Front.jpg|75px]] | {{Nowrap|Full-size SUV}} | * Crossover |- |} {{col-break}} {| class="wikitable" |+ RS (''Rennsport''/racing sport) models |- | [[Audi TT RS|{{nowrap|TT RS}}]] | [[File:2018 Audi TT RS Coupe.jpg|75px]] | {{Nowrap|Compact<br> sports car}} | * Coupé * Roadster (convertible) |- | [[Audi RS3|RS3]] | [[File:Audi RS 3 - Mondial de l'Automobile de Paris 2016 - 001.jpg|75px]] | {{Nowrap|Small family car}} | * Saloon (Sedan) * 5-door hatchback |- | [[Audi RS4|{{nowrap|RS4}}]] | [[File:2018 Audi RS4 TFSi Quattro Automatic 2.9 Front.jpg|75px]] | {{Nowrap|Compact<br> executive car}} | * Avant (estate/wagon) |- | [[Audi A5#RS5|RS5]] | [[File:Audi RS5 Coupe IMG 0728.jpg|75px]] | {{Nowrap|Compact<br> executive car}} | * Coupé * Cabriolet (convertible) |- |} {{col-end}}Audi di van salên dawî de bi Formula One ve hate girêdan lê ji ber raya pargîdaniyê ku ew ne giredayî otomobîlên rê ye ne her gav berxwe dide, lê teknolojiya yekîneya hêza hîbrîd di werzîşê de hate pejirandin, nêrîna pargîdaniyê dişoxilîne û lêkolînê di bernameyê de teşwîq dike ji hêla serokê berê yê tîmê Ferrari Stefano Domenicali ve . == Kirrûbirrîn == [[File:Audi_Logo.svg|rast|thumb| Logoya ku ji hêla Audi, 1985–2009 ve hatî bikar anîn|girêdan=Special:FilePath/Audi_Logo.svg]] [[Wêne:Typeface_sample_Audi_Sans.png|rast|thumb| Tîpa Audi Sans (hat bikar anîn 1997–2009)]] [[Wêne:Typeface_sample_Audi_Type.png|rast|thumb| Type type Audi Type (ji 2009 ve tê bikar anîn)]] == Her weha bibînin == * DKW * Horch * Wanderer (pargîdanî) == Çavkanî == {{Çavkanî}} [[Kategorî:Audi]] tbdenxuv6np1cr4e44sxfs4mfvnjbsm Şablon:GH/2022/31 10 124053 1094201 1092865 2022-08-01T03:35:32Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{GH/navîgasyon}}</noinclude> [[Wêne:RuA5N2.png|left|120px|Wêneya gotarê]] '''[[Nîtrojen]]''' ({{Bi-fr|nitrogène}}), {{Bi-grc|ἀζωτικός|azōtikós|wate=bê jiyan}}) elementeke ku cara yekem di sala 1772an de ji alîyê bijîşkê Skotlandî [[Daniel Rutherford]] ve hatiye kifşkirin û îzolekirin. Dema ku hate tesbîtkirin ku nîtrojen di asîda nîtrîk û nîtratan de heye, navê nîtrojenê di sala 1790an de ji aliyê kîmyazanê Fransî [[Jean-Antoine-Claude Chaptal]] ve hate pêşniyar kirin. Nîtrojen nemetal e û endamê herî sivik ê koma 15 ya tabloya perîyodîk e ku bi gelemperî jê re pniktojen tê gotin. Ev element di gerdûnê de hêmanek hevpar e ku bi pirbûna tevahî di [[Rêya Şîrê]] û [[Pergala Rojê|Sîstema Rojê]] de di rêza heftemîn de tê texmîn kirin. Di germahî û zexta standard de, du atomên elementê bi hev ve girêdidin û N<sub>2</sub>, gazek diatomî ya bê reng û bê bêhn çêdikin. N<sub>2</sub> bi qasî ji sedî 78 [[atmosfera Cîhanê]] pêk tîne û ev yek nîtrojenê dike hêmana herî zêde ya nehevgirtî. <small>'''([[Nîtrojen|bêhtir...]])'''</small> {{GH/binnivîs|Arşîv=2022|GB=31}} ljjaapedmq200ohckn0pykcthwdou0e Vakfe (şirket) 0 125924 1094171 1091857 2022-07-31T16:59:11Z 159.146.74.132 Guhertoya 1091353 ya [[Special:Contributions/MikaelF|MikaelF]] ([[User talk:MikaelF|gotûbêj]]) şûnde kir wikitext text/x-wiki {{Agahîdank şîrket|navê şîrketê=Vakfe|cihê welat=[[Türkiye]]|malper=https://www.vakfe.com|xwedî=[[Daniel Lau-Lopez]]|berhem=Lebas|marka=Vakfe|xizmet=Cilan|logo=Vakfe moda guncel logo2022.png}} '''Vakfe''' yan jî '''Vakfe Moda''', zincîreyeke modayê ya li [[Tirkiye|Tirkiyê]] ye ku bi qasî 200 karmend û zêdetirî 50 firoşgehan pêk tê. Welatên ku herî zêde dikan hene [[Îtalya]], [[Norwêc]], [[Fînlenda]], [[Polonya]] û Rojhilata Navîn in. Ofîsa sereke û navenda belavkirinê ya pargîdaniya ku di sektora kincên hazir de xizmetê dide, li [[Stembol]]ê ye. Li [[Bengladeş]], [[Hindistan]], [[Çîn]] û [[Lîtvanya]]yê nivîsgehên hilberînê hene.<ref>{{Cite news|url=https://www.cnnturk.com/yasam/vakfe-moda-kadin-istihdamina-destek-verecegini-acikladii|title=Vakfe Moda Kadın İstihdamına Destek Vereceğini Açıkladı}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} [[Kategorî:Şirket]] jdi3hd56ta7o7rkdly6l7k04gsmo75y Kurdên Nasyonalîst 0 129053 1094132 1094121 2022-07-31T11:59:53Z Razeax 47225 wikitext text/x-wiki '''Kurdên Nasyonalîst,''' Neteweperweriya kurd ku di nav kurdan de xwedî dîrokeke dûr û dirêj e, di çaryeka sedsala 21an de ji nû ve zindî bû û di nav ciwanên kurd de navdar bû. di çaryeka yekem a sedsala 21. de Civak û ramanek e ku ji aliyê ciwanên Kurd ên [[Bakurê Kurdistanê]] ve hatiye damezrandin. Edî ev tevger her ku diçe zêde dibe û ji aliyê Kurdan ve tê hembêzkirin.<ref>{{Cite web|url=https://www.rudaw.net/turkish/opinion/29032022|title=Newroz ve Ala Rengin|website=www.rudaw.net|access-date=2022-07-31}}</ref> == Referansên == [[Wêne:Kurdennasyonalistflag.png|rast|thumb|280x280px|Ala Kurdên Nasyonalîst.]] [[Wêne:Kurdennasyonalistnewroz.png|rast|thumb|280x280px|Li [[Stembol|Stenbolê]] di pîrozbahiya [[Newroz|Newrozê]] de ala Kurdên Nasyonalîst hatin vekirin.]] 7nveip6c7rixiyf78jbybnlsdaz2uad 1094156 1094132 2022-07-31T14:05:53Z Penaber49 39672 /* Çavkanî */ wikitext text/x-wiki '''Kurdên Nasyonalîst,''' Neteweperweriya kurd ku di nav kurdan de xwedî dîrokeke dûr û dirêj e, di çaryeka sedsala 21an de ji nû ve zindî bû û di nav ciwanên kurd de navdar bû. di çaryeka yekem a sedsala 21. de Civak û ramanek e ku ji aliyê ciwanên Kurd ên [[Bakurê Kurdistanê]] ve hatiye damezrandin. Edî ev tevger her ku diçe zêde dibe û ji aliyê Kurdan ve tê hembêzkirin.<ref>{{Cite web|url=https://www.rudaw.net/turkish/opinion/29032022|title=Newroz ve Ala Rengin|website=www.rudaw.net|access-date=2022-07-31}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} 7cyxv1bxdmmf0bzr8p0mgqaoomnc9xp 1094157 1094156 2022-07-31T14:07:03Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki '''Kurdên Nasyonalîst''', neteweperweriya kurd e ku di nav kurdan de xwedî dîrokeke dûr û dirêj e, di çaryeka sedsala 21an de ji nû ve zindî bû û di nav ciwanên kurd de bi navdar bû. Di çaryeka yekem a sedsala 21. de civak û ramanek e ku ji aliyê ciwanên Kurd ên [[Bakurê Kurdistanê]] ve hatiye damezrandin. Edî ev tevger her ku diçe zêde dibe û ji aliyê Kurdan ve tê hembêzkirin.<ref>{{Cite web|url=https://www.rudaw.net/turkish/opinion/29032022|title=Newroz ve Ala Rengin|website=www.rudaw.net|access-date=2022-07-31}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} ig6nxrmetta0ce8qjwvl3fp0scinsvh 1094158 1094157 2022-07-31T14:07:20Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki [[Wêne:Kurdennasyonalistflag.png|rast|thumb|280x280px|Ala Kurdên Nasyonalîst.]] [[Wêne:Kurdennasyonalistnewroz.png|rast|thumb|280x280px|Li [[Stembol|Stenbolê]] di pîrozbahiya [[Newroz|Newrozê]] de ala Kurdên Nasyonalîst hatin vekirin.]] '''Kurdên Nasyonalîst''', neteweperweriya kurd e ku di nav kurdan de xwedî dîrokeke dûr û dirêj e, di çaryeka sedsala 21an de ji nû ve zindî bû û di nav ciwanên kurd de bi navdar bû. Di çaryeka yekem a sedsala 21. de civak û ramanek e ku ji aliyê ciwanên Kurd ên [[Bakurê Kurdistanê]] ve hatiye damezrandin. Edî ev tevger her ku diçe zêde dibe û ji aliyê Kurdan ve tê hembêzkirin.<ref>{{Cite web|url=https://www.rudaw.net/turkish/opinion/29032022|title=Newroz ve Ala Rengin|website=www.rudaw.net|access-date=2022-07-31}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} 0lgj7o1cpf8u3zvpd4oegvpnx4nxvfj 1094190 1094158 2022-07-31T20:16:02Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki [[Wêne:Kurdennasyonalistflag.png|rast|thumb|280x280px|Ala Kurdên Nasyonalîst.]] [[Wêne:Kurdennasyonalistnewroz.png|rast|thumb|280x280px|Li [[Stembol|Stenbolê]] di pîrozbahiya [[Newroz|Newrozê]] de ala Kurdên Nasyonalîst hatin vekirin.]] '''Kurdên Nasyonalîst''', neteweperweriya kurd e ku di nav kurdan de xwedî dîrokeke dûr û dirêj e, di çaryeka sedsala 21ê de ji nû ve zindî bû û di nav ciwanên kurd de bi navdar bû. Di çaryeka yekem a sedsala 21ê de civak û ramanek e ku ji aliyê ciwanên kurd ên [[Bakurê Kurdistanê]] ve hatiye damezrandin. Edî ev tevger her ku diçe zêde dibe û ji aliyê kurdan ve tê hembêzkirin.<ref>{{Cite web|url=https://www.rudaw.net/turkish/opinion/29032022|title=Newroz ve Ala Rengin|website=www.rudaw.net|access-date=2022-07-31}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} kwoj30w4gtbnfs3bnf9bkdpe22dkwpp 1094191 1094190 2022-07-31T20:29:41Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} {{Bêkategorî}} {{Kêm}} [[Wêne:Kurdennasyonalistflag.png|rast|thumb|280x280px|Ala Kurdên Nasyonalîst.]] [[Wêne:Kurdennasyonalistnewroz.png|rast|thumb|280x280px|Li [[Stembol|Stembolê]] di pîrozbahiya [[Newroz|Newrozê]] de ala Kurdên Nasyonalîst hatin vekirin.]] '''Kurdên Nasyonalîst''', tevgereke kurdperweriyê ye{{Çavk}} ku di destpêka sedsala 21ê de zindî bû.<ref>{{Cite web|url=https://www.rudaw.net/turkish/opinion/29032022|title=Newroz ve Ala Rengin|website=www.rudaw.net|access-date=2022-07-31}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{kurt}} kwwjz4s749n32smyafxmrpijh71ky3i 1094192 1094191 2022-07-31T20:31:42Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} {{Bêkategorî}} {{Kêm}} [[Wêne:Kurdennasyonalistnewroz.png|rast|thumb|280x280px|Li [[Stembol|Stembolê]] di pîrozbahiya [[Newroz|Newrozê]] de ala Kurdên Nasyonalîst hatin vekirin.]] '''Kurdên Nasyonalîst''', tevgereke kurdperweriyê ye{{Çavk}} ku di destpêka sedsala 21ê de zindî bû.<ref>{{Cite web|url=https://www.rudaw.net/turkish/opinion/29032022|title=Newroz ve Ala Rengin|website=www.rudaw.net|access-date=2022-07-31}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{kurt}} 18vhwxjwt5llumeorypvruuhzvrd5ek 1094193 1094192 2022-07-31T20:35:02Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} {{Bêkategorî}} {{Kêm}} [[Wêne:Kurdennasyonalistnewroz.png|rast|thumb|Li [[Stembol|Stembolê]] di pîrozbahiya [[Newroz|Newrozê]] de ala tevgera Kurdên Nasyonalîst hat dîtin.]] '''Kurdên Nasyonalîst''', tevgereke kurdperweriyê ye{{Çavk}} ku di destpêka sedsala 21ê de zindî bû.<ref>{{Cite web|url=https://www.rudaw.net/turkish/opinion/29032022|title=Newroz ve Ala Rengin|website=www.rudaw.net|access-date=2022-07-31}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{kurt}} 8vwzmbck5mvycp10bq3ztmpf6lefq75 1094194 1094193 2022-07-31T20:37:35Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} {{Bêkategorî}} {{Kêm}} [[Wêne:Kurdennasyonalistnewroz.png|rast|thumb|Li [[Stembol|Stembolê]] di pîrozbahiya [[Newroz|Newrozê]] de ala tevgera Kurdên Nasyonalîst hat dîtin.]] '''Kurdên Nasyonalîst''', tevgereke kurdperweriyê ye{{Çavk}} ku di destpêka sedsala 21ê de geş bû.<ref>{{Cite web|url=https://www.rudaw.net/turkish/opinion/29032022|title=Newroz ve Ala Rengin|website=www.rudaw.net|access-date=2022-07-31}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{kurt}} hyu2k8woxmhsc3hfel6e1j1b2lg0xql 1094195 1094194 2022-07-31T20:42:21Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} {{Bêkategorî}} {{Kêm}} [[Wêne:Kurdennasyonalistnewroz.png|rast|thumb|Li [[Stembol|Stembolê]] di pîrozbahiya [[Newroz|Newrozê]] de ala tevgera Kurdên Nasyonalîst hat dîtin.]] '''Kurdên Nasyonalîst''', tevgereke kurdperweriyê ye{{Çavk}} di destpêka sedsala 21ê de.<ref>{{Cite web|url=https://www.rudaw.net/turkish/opinion/29032022|title=Newroz ve Ala Rengin|website=www.rudaw.net|access-date=2022-07-31}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{kurt}} 72dth6nrha3kzt6yiuc5wv0ynh4kgys 1094196 1094195 2022-07-31T21:08:29Z Ghybu 9854 wikitext text/x-wiki {{yekkirin|[[Kurdayetî]]}} {{Bêçavkanî}} {{Bêkategorî}} {{Kêm}} [[Wêne:Kurdennasyonalistnewroz.png|rast|thumb|Li [[Stembol|Stembolê]] di pîrozbahiya [[Newroz|Newrozê]] de ala tevgera Kurdên Nasyonalîst hat dîtin.]] '''Kurdên Nasyonalîst''', tevgereke kurdperweriyê ye{{Çavk}} di destpêka sedsala 21ê de.<ref>{{Cite web|url=https://www.rudaw.net/turkish/opinion/29032022|title=Newroz ve Ala Rengin|website=www.rudaw.net|access-date=2022-07-31}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{kurt}} 14hgdkjgbkynyt94mhp4jxl3lv9ir5w Gotûbêja bikarhêner:Razeax 3 129054 1094159 2022-07-31T14:17:04Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Xêrhatin}} {{Subst:î}}" hat çêkirin wikitext text/x-wiki {{Xêrhatin}} —[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 14:17, 31 tîrmeh 2022 (UTC) d3kvw3ev8jobjt2z88b5x95p4khz0sz